49KKU Res J (GS) 11 (3) : July - September 2011

ประสทธภาพของธปฤาษและกกกลมในการบ�าบดน�าเสยชมชนโดยพนทชมน�าประดษฐ แบบไหลผานล�าตน

Efficiency of Thypha angustifolia Linn. and Cyperus colymbosus Rotth.

for Domestic Wastewater Treatment by Free Water Surface

Constructed Wetland

ลกษมณ ทองอนทร (Luksamon Thongin)* ดร.จนดาวลย วบลยอทย (Dr.Jindawan Wibuloutai)**

ดร.สรชย องคนาสายณห (Dr.Surachai Angkanasayan)***

บทคดยอ การศกษาวจยครงนเปนการศกษาเชงทดลอง (ExperimentalResearch)มความมงหมายของการวจย

เพอศกษาถงประสทธภาพของพชธปฤาษและกกกลม ในการบ�าบดน�าเสยชมชนโดยพนทช มน�าประดษฐ

แบบไหลผานล�าตน (ConstructedWetland) ใชน�าเสยจรงของชมชนบานเวะทปลอยลงสล�าคลองบานนามาใช

ในการทดลอง โดยเปรยบเทยบประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยของธปฤาษปลกรวมกบกกกลมทมระยะเวลา

กกพกชลศาสตรทแตกตางกน โดยพารามเตอรทท�าการศกษาไดแก คาBOD,SS,TKNและTPตลอดจน

ศกษาถงการเปลยนแปลงคาDOและpHซงระยะเวลากกพกชลศาสตรท3,6และ9วนทงนใชวธการวเคราะห

ความแปรปรวน(AnalysisofVariance)ในการทดสอบความแตกตางของขอมลทระดบนยส�าคญท0.05

ผลการวจยพบวาบอทดลองทมการปลกพชธปฤาษและกกกลมนน มประสทธภาพในการบ�าบด

น�าเสยชมชนไดดกวาบอควบคมทไมไดปลกพชทง 2 ชนดและพบวาระยะเวลากกพกชลศาสตรทแตกตางกน

มผลตอประสทธภาพการบ�าบดBOD,SS,TKNและTP โดยผลการวเคราะหพบวาการเปลยนแปลงคาDO

มความแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถต เมอพจารณาถงประสทธภาพการบ�าบดคาดงกลาวพบวา ระยะเวลา

กกพกชลศาสตร 9 วนมคาประสทธภาพการบ�าบดสงสดกลาวคอประสทธภาพการบ�าบดBODมคาเทากบ

84.88%,SSมคาเทากบ91.24%,TKNมคาเทากบ67.88%,TPมคาเทากบ68.86%และการเปลยนแปลง

DOมคาเทากบ27.12%อยางไรกตามการเปลยนแปลงคาpHในทกหนวยการทดลองมคาไมแตกตางกนทางสถต

ABSTRACT TheexperimentalresearchwasconductedtoinvestigatetheefficiencyofTypha angustifoliaLinn.and

Cyperus corymbosus Rotth.fordomesticwastewatertreatmentbyfreewatersurfaceconstructedwetland.The

naturalinfluentwasdrivedfromBanWaecommunitywhichwasflowingtotheBanna’scanalwasusedforthe

treatment.TheefficiencyofwastewatertreatmentwithTypha angustifoliaLinn.andCyperus corymbosus Rotth.

atdifferenthydraulicretentiontime(HRT).ThestudiedparamiterswereBOD,SS,TKNandTPincluding

thechangesofDOandpHat3,6and9dayswithdifferenceHRTs.Theanalysisofvariancewasusedfor

* มหาบณฑต หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาอนามยสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม

** อาจารย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

*** อาจารย คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สาขาวชาเคม มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร

วารสารวจยมข.(บศ.)11(3):ก.ค.-ก.ย.255450

บทน�า ชมชนเปนแหลงก�าเนดน�าเสยทมสดสวน

มากท ส ด เม อ เปร ยบเทยบกบน� า เส ยจากภาค

อตสาหกรรมและภาคเกษตรกรรม น� าเสยจาก

บานเรอนทถกปลอยลงส ล�าน�าสาธารณะโดยไมม

การบ�าบดจงสงผลกระทบตอคณภาพน�าเปนอยางมาก

(สนธเดช,2547)

โดยปกตแลวแมน�าจะมกระบวนการฟอกตว

หรอท�าความสะอาด หากความสกปรกท เกดขน

ไมมากนก ในปจจบนกจกรรมทเกดจากประชาชน

กอใหเกดสงสกปรกลงสแมน�าล�าคลองมากเกนกวา

ทกระบวนการฟอกตวทเกดขนจะท�าความสะอาด

ตามธรรมชาตเองได จงท�าใหคณภาพน�าต�ากวาเกณฑ

มาตรฐาน

การบ�าบดน�าเสยใหไดตามคณภาพมาตรฐาน

น�าทงกอนปลอยลงส แหลงน�าธรรมชาตนน ควร

ประกอบดวยคณลกษณะทางกายภาพ เคม ชวภาพ

ของน�า มกอาศยกระบวนการทางชวภาพเปนหลก

แตเนองจากน�าเสยชมชนจะมสารอนทรยปนเปอนสง

การบ�าบดน�าเสยทนยมใชคอ ระบบบอเตมอากาศ,

ระบบเลยงตะกอนเปนตนซงเปนเทคโนโลยททนสมย

และมประสทธภาพอกทงมคาใชจายทสงและตองม

บคลากรทมความรความสามารถเปนอยางมากในการ

ดแลระบบนนๆ

ส�าหรบชมชนบานเวะอ�าเภอบานนาจงหวด

นครนายกโดยกลมงานเวชศาสตรโรงพยาบาลบานนา

(2551)ผลการส�ารวจขอมลสขภาพประชาชนในหม5

บานเวะเขตเทศบาล-บานนาจ�านวน228ครวเรอน

พบวามครวเรอนทอาศยรมคลองบานนาทงสองฝง

จ�านวนทงสน217ครวเรอนคดเปน95%ของครวเรอน

ทปลอยน�าทงลงส ล�าคลองบานนา โดยไมผานการ

บ�าบดซงในปจจบนการรณรงคเพอใหเกดการอนรกษ

แหลงน�ามอยางตอเนอง แตยงไมมแนวทางหรอ

การปฏบตใหเปนรปธรรมทชดเจนในชมชนหม5บาน

เวะ เพราะยงมอปสรรคในเรองคาใชจายและสถานท

ส�าหรบใชในการบ�าบดน�าเสยชมชนอยางเปนระบบ

ดงนนผ วจยจงได ท�าการส�ารวจบรเวณ

ล�าคลองบานนาตลอดล�าคลองจะพบปลายทอน�าเสย

จากครวเรอนททงน�าเสยลงสล�าคลองโดยตรงจ�านวน

ทงสน 16 จด จากการส�ารวจคณสมบตน�าเสยจาก

บรเวณปลายทอน�าเสยทปลอยลงสล�าคลองบานนาใน

เดอนมถนายนและเดอนธนวาคม(กลมงานเวชศาสตร

รพ.บานนา,2551-2552)พบวาคาBOD,SS,TKN

และTPอยในชวง50.22-125.53,109.23-242.38,

50.05-136.85และ4.82-10.23mg/lตามล�าดบ

ซงมคาเกนมาตรฐานทกพารามเตอร (30 mg./

l,40mg./l, 20-85mg./l และ 8mg./l ) และ

ในชวงฤดแลงน�าไมมการไหลเวยนจะพบวามคราบ

น�ามนลอยน�ามสด�าและมกลนเหมน

จากปญหาและขอจ�ากดของชมชนบานเวะ

ดงกลาวขางตนการเลอกใชระบบบงประดษฐ ซงเปน

วธทางธรรมชาต เสยคาใชจายนอยผดแลไมจ�าเปน

ตองมความเชยวชาญในการใชเครองมออกทงยงชวย

เพมทศนยภาพทสวยงามใหกบพนทและพชทใชสามารถ

สรางรายไดใหแกผดแลไดอกดวยทางหนงส�าหรบพช

ทนยมใชเปนพชทโผลพนน�า เชน ธปฤาษ, กกกลม

(สชาดา,2542)และระยะเวลากกพกชลศาสตรมผลตอ

ประสทธภาพในการบ�าบด(ชนดาและพฒนา,2548)

testingthedataatsignificantlevelof0.05.Theresultshowedthattheefficiencyofwastewatertreatmentby

Typha angustifoliaLinn.andCyperus corymbosus Rotth.washigherthancontrol(withoutplants).TheHRT

hadsignificantlyeffectontreatmentofBOD,SS,TKNandTPincludingDO.AtHRTof9thday,thehighest

efficienttreatmentof84.88%BOD,91.24%SS,67.88%TKN,68.86%TPand27.12%DOwas

observed.However,therewasnodifferentinpHamongtheexperimentalunit.

ค�าส�าคญ : ระบบบงประดษฐธปฤาษกกกลม

Key Words :Constructedwetland,Typha angustifoliaLinn., Cyperus corymbosus Rotth.

51KKU Res J (GS) 11 (3) : July - September 2011

โดยงานวจยน จะศกษาวธการบ�าบดน�าเสย

โดยใชพชทช มน�าประดษฐ ในการบ�าบดน�าเสยจรง

ของชมชนบานเว ะ ทปลอยลงส ล�าคลองบานนา

อ�าเภอบานนาและศกษาประสทธภาพของการใชพช

2ชนดคอธปฤาษและกกกลมในระบบบงประดษฐ

แบบน�าไหลผานล�าตน : FWSนอกจากนยงมการ

ศกษาถงระยะเวลากกพกชลศาสตร (HTR)ท 3, 6

และ9วนเพอทจะน�าไปเปนแนวทางในการปรบปรง

และประยกตใช ในการบ�าบดน�าเสยชมชน ใหม

ประสทธภาพสงขน

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาลกษณะของน�าเสยจรงของ

ชมชนบานเวะทปลอยลงสล�าคลองบานนา ในรปของ

คาความความสกปรกซงประกอบดวยบโอด (BOD)

ของแขงแขวนลอย(SS)ไนโตรเจน(TKN)ฟอสฟอรส

(TP)

2. เพอศกษาประสทธภาพและเปรยบ

เทยบการบ�าบดน�าเสยจากน�าเสยจรงของชมชนบานเวะ

ทปลอยลงสล�าคลองบานนาของตนธปฤาษและกกกลม

ในการลดปรมาณบโอด (BOD),ของแขงแขวนลอย

(SS),ไนโตรเจน(TKN),ฟอสฟอรส(TP)

3. เพอศกษาผลของระยะเวลาเกบกก

น�าเสยในระบบ(Hydraulic retention time :HRT)

ทเหมาะสมกบระบบบงประดษฐแบบไหลผานล�าตน

วธการศกษา เปนการศกษาวจยเชงทดลอง(Experimental

Research) โดยใชพนทช มน�าประดษฐ ในการปลก

พชแบบผสม เพอศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพใน

การบ�าบดน�าเสยชมชนระหวางบอทดลองทมพช

กกกลม,ธปฤาษและบอควบคมทไมมพชแตละระยะ

เวลากกพกชลศาสตรตางๆกนโดยใชสถตt-testและ

ทดสอบความแตกตางของขอมลในแตละปจจยใชวธ

วเคราะหความแปรปรวน (Analysis ofVariance,

ANOVA)โดยการใชF-testทดสอบทระดบนยส�าคญ

0.05 ท�าการศกษาตงแตเดอน มนาคม-สงหาคม

2553รวมระยะเวลา6เดอน

วธการด�าเนนการวจย - กอสรางชดบอทดลองขนาดเลก (Pilot

scale)ท�าจากอฐบลอกปดวยพลาสตกPEบอมขนาด

กวาง0.5เมตรยาว2เมตรลก0.6เมตรจ�านวน12

บอ บอตดกนใชผนงรวมกนเปนระบบน�าไหลผานล�าตน

- ถงกระจายน�าเสยเปนถงเกบน�าขนาดใหญ

น�าในถงเพยงพอตอการทดลองแตละรอบการบ�าบด

ถงกระจายน�ามท อน�าทก นถง ควบคมดวยวาลว

ปรบอตราการไหลของน�าเขาส บอทดลอง ในอตรา

การไหลคงท

- ทอน�าเขาเปนทอพวซเสนผานศนยกลาง

1นวมวาลวเพอควบคมอตราการไหลปลอยน�าผาน

ทอพวซขนาด11/2นว*0.50เมตรตดกลางตามแนว

ยาวและฉลฟนปลาระยะหาง3ซม.ส�าหรบรองรบน�า

ทไหลเขาสระบบโดยตดบรเวณตามขวางภายในของ

บอสงจากพน0.50เมตร

- ทอน�าออกเปนทอพวซขนาด 1 1/2

นว*0.50 เมตรตดกลางตามแนวยาวส�าหรบรองรบ

น�าทไหลลนออกจากบอโดย ตดบรเวณตามขวาง

ภายนอกของบอสงจากพน0.50เมตร

- ตวกลางใสกรวดขนาดเสนผานศนยกลาง

ประมาณ2.5-3ซม. ลงรองพนในบอและเกลยให

สม�าเสมอทวบอใหหนา 15 ซม., ใสดนผสมทราย

อตราสวน(ดน3สวน:ทราย1สวน)ลงในบอและ

เกลยใหสม�าเสมอทวบอใหหนา20ซม.การทดลองน

ควบคมสภาพธรรมชาตดงนนจงตองสรางหลงคากน

น�าฝนโดยการใชพลาสตกเปนหลงคาลกษณะสงโปรง

เพอใหแสงแดดสองผานไดและอากาศถายเทสะดวก

เพราะตองการใหหลงคาค มฝน แตต องไมเปน

ตวขดขวางแสงตอการเจรญเตบโตของพช

พชทใชในการทดลอง

พชทใช ในการทดลอง คอ ธปฤาษและ

กกกลม พชแตละชนดนนจะคดเลอกพชทมอาย

ใกล เคยงกนสามารถหาได จากพนทช มน�าตาม

ธรรมชาตทวไปถอนหรอขดตนพชทจะใชท�าทอนพนธ

จากแหลงทจดหาไว ตดแตงตนและรากตนพชท

สมบรณตนธปฤาษมความสง50ซม.และตนกกกลม

มความสง30ซม.น�าไปปกช�าในทเตรยมไวดแลรกษา

วารสารวจยมข.(บศ.)11(3):ก.ค.-ก.ย.255452

ดวยน�าเสยเปนเวลา3สปดาหเพอใหตนพชปรบสภาพ

ตนเองกอนน�าไปปลก

น�าเสยทใชในการทดลอง

น�าเสยจรงของชมชนบานเวะทปลอยลงส

ล�าคลองบานนาอ�าเภอบานนาจงหวดนครนายก

ตวแปรทใชในการวจย

- ตวแปรอสระ ตนธปฤาษและตนกกกลม,

ระยะเวลากกพกชลศาสตร3,6,9วน

- ตวแปรตามคาพารามเตอรของบโอด

(BOD),ไนโตรเจน(TKN),ของแขงแขวนลอย(SS),

ฟอสฟอรส(TP),ดโอ(DO),ความเปนกรด-ดาง(pH)

ด�าเนนการทดลอง

ในการศกษามการทดลองแบบ3ซ�ามจ�านวน

หนวยทดลองทงหมด9หนวยการทดลอง(Experimental

unit)บอควบคม3บอ (Control unit) โดยแบงการ

ทดลองเปน3รอบแตละรอบม3หนวย-การทดลอง

และ1บอควบคม

ภาพท 1ระบบบงประดษฐทใชในการทดลอง

- ปลกพช โดยเตมน�าใสระบบพนทช ม

น�าเทยมและขงไวนาน1สปดาห เพอใหเนอดนใน

แปลงเกดความชมชนและนมจะไดปลกพชไดสะดวก

มากขนแลวท�าการปลกกลากกกลมและธปฤาษลงใน

บอทสรางขนโดยใหมระยะหางระหวางตน 20 ซม.

ระยะหางระหวางแถว 25 ซม. แบบสลบแถวและ

แนวของพชเพอใหมการเปลยนทศทางการไหลของ

น�าและเพมการกระจายตวของน�าในระบบและชะลอ

การไหลของน�าท�าใหเกดการตกตะกอนมคณสมบต

ในการลดคาSSแลวดแลอนบาลดวยน�าเสยเพอใหพช

สามารถปรบตวไดประมาณ16สปดาห

- เมอครบก�าหนดเวลาอนบาลตนกลา

ระบายน�าออกจากบอทดลองทกบอแลวปลอยน�าเสย

จากถงแบงน�าเสยเขาสบอทดลองโดยการเปดวาลวน�า

น�าเสยจะไหลมาตามทอเขามาในบอทดลองอยาง

ตอเนอง(Continuousinfluentflow)เพอใหมระยะเวลา

เกบกก 3, 6, และ 9 วน ดงนนน�าเสยจะมอตรา

การไหลประมาณ50,25,16.67ลตร/วนตามล�าดบ

โดยปลอยน�าเสยไหลไปตามผวหนาดนจนไดระดบน�า

ทสงจากผวดนชนบน15ซม.

- ท�าการเกบตวอยางน�าทจดน�าเสยทเขา

บอทดลองในวนแรกของการเรมตนปลอยน�าเขาส

บอทดลองจ�านวน1ตวอยาง/รอบการทดลองเพอ

วเคราะหหาคาBOD,SS,TKN,TPและเกบตวอยาง

น�าเสยทผานการบ�าบดออกจากระบบโดยเกบตวอยาง

น�าในวนสดทายของระยะกกพกชลศาสตร 3,6และ

9วนและบอควบคมจ�านวน3ตวอยาง

ผลการศกษา 1. ลกษณะของน�าเสยจรงในการทดลอง

น�าเสยทปอนเขาสระบบเปนน�าเสยชมชนทไมไดผาน

การบ�าบดดงตารางท1

ตารางท 1คณลกษณะของน�าเสยทปอนเขาสระบบ

คณลกษณะ หนวย ชวงของน�าเสย คาเฉลย

BOD (mg/l) 1.50-17.00 7.27

SS (mg/l) 50.70-162.50 91.67

TP (mg/l) 0.29-0.44 0.36

TKN (mg/l) 1.50-2.80 2.17

หมายเหตคามาตรฐานน�าทงคาBOD,SS ไมเกน30และ

40mg/lตามล�าดบ

สวนคณลกษณะทางกายภาพของน�าเสยทเขา

สระบบพบวามสน�าตาลเขมมสารแขวนลอยจ�านวน

มากและมกลนเหมน เมอผานพนทช มน�าประดษฐ

แบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพกชลศาสตร 3,6

และ9วนผลการบ�าบดดงตารางท2

53KKU Res J (GS) 11 (3) : July - September 2011

ตารางท 2คณลกษณะน�าเสยทผานการบ�าบด(ทดลอง)

HRT คณลกษณะ

หนวย(mg/l)

ชวงของน�าเสย คาเฉลย

BOD 0.57-1.67 1.15

3วน SS 13.61-17.27 15.57

TP 0.13-0.25 0.18

TKN 0.87-1.45 1.13

BOD 0.47-0.87 0.80

6วน SS 8.50-14.43 10.84

TP 0.10-0.22 0.16

TKN 0.80-1.26 0.98

BOD 0.30-0.50 0.43

9วน SS 4.60-6.90 5.91

TP 0.09-0.14 0.11

TKN 0.47-0.93 0.70

สวนคณภาพน�าของบอควบคมทไมไดปลก

พชทง2ชนดทระยะเวลากกพกชลศาสตร3,6และ

9วนผลการบ�าบดดงตารางท3

ตารางท 3 คณลกษณะน�าเสยทผานการบ�าบด(ควบคม)

HRT คณลกษณะ

หนวย(mg/l)

ชวงของน�าเสย คาเฉลย

BOD 1.00-2.80 1.90

3วน SS 19.50-23.80 21.02

TP 0.17-0.26 0.20

TKN 1.10-1.82 1.41

BOD 0.50-0.90 0.77

6วน SS 13.00-18.30 16.10

TP 0.13-0.32 0.21

TKN 1.00-1.40 1.13

BOD 0.20-1.10 0.73

9วน SS 7.30-9.50 8.27

TP 0.13-0.16 0.14

TKN 0.60-1.00 0.80

2. ลกษณะทวไปของพช ธปฤาษมการ

เจรญเตบโตทงในดานความสงการเพมของจ�านวนใบ

มการแตกหนอและการแตกแขนงของรากฝอยเพม

มากขน เรมตนการทดลองความสงของตนธปฤาษ

ประมาณ40-50ซม. เมอสนสดการทดลองความสง

อยในชวง185-210ซม.ส�าหรบใบเมอเรมตนมจ�านวน

ใบประมาณ2-4 ใบ เมอสนสดการทดลองมจ�านวน

ใบอยในชวง8-10 ใบ เมอพชเจรญเตบโตจนมอาย

ประมาณ10-12สปดาหพบวามชอดอกเปนรปกลม

ยาว เมอแกจะมสน�าตาลเขมแสดงใหเหนวาธปฤาษ

ในการทดลองครงนยงสามารถเจรญเตบโตไดใน

สภาวะแวดลอมทท�าการศกษาวจย

กกกลมพบวามการเจรญเตบโตไมมากนก

ทงในดานความสง และการเพมของใบ ซงความสง

เรมตนการทดลองของตนกกกลมประมาณ20ซม.

เมอสนสดการทดลองความสงอยในชวง80-100ซม.

ส�าหรบจ�านวนใบเรมตนการทดลองมจ�านวนใบประมาณ

2-4 ใบแตเนองจากลกษณะของตนพชทไมสงมาก

นกเมอน�าไปปลกตองปลกลกลงไปในดนประมาณ

3-5 ซม. และระดบน�าในการทดลองสง 15 ซม.

เมอสนสดการทดลองจงมจ�านวนใบอยในชวง8-10

ใบและมล�าตนสามเหลยม มช อดอกกานชอยาว

15-20ซม.มใบประดบรองรบชอดอกแสดงใหเหนวา

ใบของกกกลมสามารถเจรญเตบโตได

ประสทธภาพการบ�าบดBODเมอผานพนท

ชมน�าประดษฐแบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพก

ชลศาสตรแตกตางกนผลการบ�าบดดงภาพท2

ภาพท 2ประสทธภาพการบ�าบดเฉลยBOD

วารสารวจยมข.(บศ.)11(3):ก.ค.-ก.ย.255454

เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดBOD

ของบอทดลองและบอควบคม ทระยะเวลากกพก

ชลศาสตร3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท3

ภาพท 3เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดBOD

ประสทธภาพการบ�าบด SS เมอผานพนท

ชมน�าประดษฐแบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพก

ชลศาสตร3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท4

ภาพท 4ประสทธภาพการบ�าบดเฉลยSS

เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดSSของ

บอทดลองและบอควบคมทระยะเวลากกพกชลศาสตร

3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท5

ภาพท 5แสดงเปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดSS

ประสทธภาพการบ�าบดTKNเมอผานพนท

ชมน�าประดษฐแบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพก

ชลศาสตร3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท6

ภาพท 6ประสทธภาพการบ�าบดเฉลยTKN

เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดTKN

ของบอทดลองและบอควบคม ทระยะเวลากกพก

ชลศาสตร3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท7

ภาพท 7เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดTKN

55KKU Res J (GS) 11 (3) : July - September 2011

ประสทธภาพการบ�าบดTP เมอผานพนท

ชมน�าประดษฐแบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพก

ชลศาสตร3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท8

ภาพท 8ประสทธภาพการบ�าบดเฉลยTP

เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดTPของ

บอทดลองและบอควบคมทระยะเวลากกพกชลศาสตร

3,6และ9วนผลการบ�าบดดงภาพท9

ภาพท 9เปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดTP

ผลการทดสอบความแตกตางของประสทธภาพ

ในการบ�าบดBOD,SS,TKNและTPคณลกษณะ

น�าเสยทผานการบ�าบด เมอผานพนทชมน�าประดษฐ

แบบไหลผานล�าตนทระยะเวลากกพกชลศาสตร3,

6และ9วนพบวาระยะเวลากกพกชลศาสตรมผลตอ

คาBOD,SS,TKNและTPอยางมนยส�าคญทางสถต

ทP-value<0.001ดงตารางท4

ตารางท 4 ผลการทดสอบความแตกตางประสทธภาพ

การบ�าบดBOD,SS,TKNและTP

HRT คณลกษณะ SD F P-values

BOD 0.58 21.35 <0.001

3วน SS 5.84 61.97 <0.001

TKN 0.28 68.475 <0.001

TP 0.06 87.059 <0.001

BOD 0.32 21.35 <0.001

6วน SS 3.287 61.97 <0.001

TKN 0.24 68.475 <0.001

TP 0.07 87.059 <0.001

BOD 0.13 21.35 <0.001

9วน SS 1.755 61.97 <0.001

TKN 0.32 68.475 <0.001

TP 0.03 87.059 <0.001

สรปและวจารณ 1. ผลของระยะเวลากกพกชลศาสตร

ตอประสทธภาพการบ�าบด และการเปลยนแปลง

คณภาพน�าดานอนๆสรปไดวา

1.1ระยะเวลากกพกชลศาสตรทตางกน

มผลตอประสทธภาพการบ�าบดBOD,SS,TKNและ

TPซงจากขอมลทางสถตท�าใหทราบวาทระยะเวลา

กกพกชลศาสตร9 วน ใหคาประสทธภาพการบ�าบด

น�าเสยสงสดทกคา

1.2ระยะเวลากกพกชลศาสตรทตางกน

มผลตอการเปลยนแปลงคา DO แตไมมผลตอ

การเปลยนแปลงคาpHโดยระยะเวลากกพกชลศาสตร

9วนใหคาเปลยนแปลงคาDOสงสด

1.3ระยะเวลากกพกชลศาสตรทตางกน

มผลตอประสทธภาพของการบ�าบดคาBOD,SS,TKN

และTPระหวางบอควบคมและบอทดลองทแตกตางกน

กลาวคอ ระบบทดลองจะมประสทธภาพบ�าบดคา

ดงกลาวสงกวาบอควบคม

วารสารวจยมข.(บศ.)11(3):ก.ค.-ก.ย.255456

2. การใช ต นธปฤาษร วมกบกกกลม

ในพนทชมน�าประดษฐสามารถน�ามาบ�าบดน�าเสยได

ซงสงเกตไดจากการทน�าเสยกอนเขาสระบบทดลอง

มคา BODอยในชวง 1.50-17.00mg/l คา SS

อยในชวง50.70-162.50mg/lคาTKNอยในชวง

1.50-2.80mg/lและคาTPอยในชวง0.29-0.44

mg/lซงคณภาพน�าเสยดงกลาวนนตนธปฤาษรวมกบ

กกกลมสามารถรองรบและน�ามาใชในการเจรญเตบโต

โดยสงเกตไดจากการเพมขนของจ�านวนใบรากและ

ขนาดล�าตนและเมอพจารณาถงคาคณภาพน�าหลงการ

ทดลองพบวามคาBOD,TKN,TPและSSลดลง

และอยในเกณฑมาตรฐานทก�าหนดไวและพชดงกลาว

สามารถเจรญเตบโตไดดในสภาวะpHของน�าเสยจาก

ชมชนดงกลาวและคณภาพน�าเมอผานระบบทดลอง

พบวามคาpHอยในเกณฑมาตรฐานทก�าหนดไว

3. ประสทธภาพการบ�าบดน�าเสยของ

บอทดลองทมการปลกพช มคาสงกวาบอควบคมท

ไมมการปลกพชในทกพารามเตอรทท�าการตรวจวด

ซงไดแก คาBOD,SS,TKNและTPนนแสดงให

เหนถง การใชตนธปฤาษรวม-กบกกกลม ในพนท

ชมน�าประดษฐมประสทธภาพในการบ�าบดน�าเสยได

ดกวาไมใชพช

จากผลการทดลองพบวา คา BOD ของ

น�าเสยเขาสระบบมคาไมเกนคามาตรฐานโดยมคาอย

ในชวง1.50-17.00mg/lคณภาพน�าทออกจากระบบ

พบวาในระยะเวลากกพกชลศาสตร3,6และ9วนนน

มคาเฉลยเทากบ1.15 ,0.71และ0.43mg/l ซงม

แนวโนมลดลงเมอระยะกกพกชลศาสตรเพมขนและ

เมอน�ามาเปรยบเทยบกบคามาตรฐานคณภาพน�าทง

พบวาน�าเสยเมอผานการทดลองโดยมระยะ เวลากก

พกชลศาสตร3,6และ9วนมคาเฉลยBODอยใน

เกณฑมาตรฐานดงกลาว ซงเกณฑมาตรฐานก�าหนด

คา BOD ไวไมเกน 30mg/l สอดคลองกบหลก

การก�าจดBODในบงประดษฐซงกลไกการก�าจดสาร

อนทรยทเปนของแขงจะตกตะกอนสวนสารอนทรย

ทละลายน�า จะถกยอยสลายโดยจลนทรยส�าหรบ

กระบวนการตกตะกอนของสารอนทรยทเปนของ

แขงสามารถเกดขนไดรวดเรวในบงประดษฐ และ

จะเกดขนไดขนอยกบความนงของน�าซงสอดคลองกบ

ผลการทดลองทพบวาเมอระยะเวลากกพกชลศาสตร

ทเพมขนจะท�าใหประสทธภาพการบ�าบด คา BOD

เพมขนดวยสวนขบวนการยอยสลายจลนทรยขนอย

กบอตราการเจรญเตบโตของจลนทรยในระบบและ

แหลงออกซเจนทใชในปฏกรยาการก�าจดของเสยโดย

จลนทรยซงสวนหนงไดมาจากการแพรของออกซเจน

จากบรรยากาศลงสผวน�าและปรมาณออกซเจนจะถก

ล�าเลยงผานไปยงรากของพชทงนBODในน�าเสยจะถก

บ�าบดโดยจลนทรยทใชออกซเจนบรเวณรอบๆตนพช

กอนทจะผานเขาสตนพชและเกดกระบวนการบ�าบด

โดยจลนทรยแบบไมใชออกซเจน (สถาบนเทคโนโลย

แหงเอเชย, 2547) แสดงใหเหนวา ระบบทดลอง

ดงกลาวมความสามารถในการลดคาBODได

จากการทดลองพบวาคาSSของน�าเสยท

เขาสระบบมคาคอนขางสง และคณภาพน�าเมอผาน

ระบบทดลองพบวามคาลดลงเมอระยะเวลากกพกชล

ศาสตรเพมมากขน โดยมคาเฉลยต�า เทากบ15.57,

10.84และ5.91mg/lเมอระยะเวลากกพกชลศาสตร

3, 6 และ 9 วนตามล�าดบ ซงเมอเปรยบเทยบกบ

คามาตรฐานซงก�าหนดคา SS ไวไมเกน 40mg/l

พบวาคาเฉลยของSSดงกลาวมคาต�ากวามาตรฐาน

สอดคลองกบผลการศกษาของ จตตมา (2545)

ศกษาเรองการบ�าบดน�าเสยโดยใชตนพทธรกษาใน

พนทชมน�าประดษฐพบวาระยะเวลากกพกชลศาสตร

7วนมประสทธภาพในการบ�าบดSSมคา74.19%

ซงสามารถสรปเบองตนไดวา ระบบทดลองดงกลาว

สามารถลดคาSSไดดงนนเพอใหคณภาพน�าทไดจาก

การทดลองอยในเกณฑมาตรฐานสามารถประยกต

ระบบทดลองนไปใชบ�าบดน�าเสยโดยใหน�าเสยผาน

กระบวนการบ�าบดขนตนกอน

คา TKN ของน�าทผานระบบการทดลอง

เมอระยะเวลากกพกชลศาสตรเพมขน จะมคาลดลง

โดยมคาเฉลยต�าสดเทากบ0.70mg/lทระยะกกพก

ชลศาสตร 9 วน ซงมคาต�ากวาเกณฑมาตรฐานท

ก�าหนดคา TKN ไวไมเกน35mg/l สอดคลองกบ

57KKU Res J (GS) 11 (3) : July - September 2011

ผลการศกษาของ(เพญชดา,2546)ซงศกษาบ�าบด

น�าเสยโดยใชตนเตยหอมตาลปตรฤาษและแวนแกว

ในบงประดษฐพบวาพชดงกลาวมประสทธภาพในการ

บ�าบดTKNเฉลย64.77%และ70%ตามล�าดบจงสรป

ไดวาระบบมความสามารถในการลดคาTKNลงได

คาTPของน�าเสยทผานระบบทดลองจะมคา

ลดลงเมอระยะกกพกชลศาสตรเพมขนโดยมคาเฉลย

เทากบ0.11mg/lเมอมระยะเวลากกพกชลศาสตร

ท9วนสอดคลองผลการศกษาของ(จตตมา,2545)

ซงพบวาประสทธภาพการTP โดยใชตนพทธรกษา

มคาสงสด75.53%ซงคาของTPมไดก�าหนดไวใน

คามาตรฐานน�าทงจากอาคารประเภทขดงกลาว

ขอเสนอแนะการน�าผลการวจยไปใช 1. ขอเสนอแนะทไดจากงานวจย

1.1 จากการทดลองพบวาประสทธภาพ

ในการบ�าบดน�าเสยมแนวโนมเพมขนเมอระยะเวลากก

พกชลศาสตรทเพมขนดงนนควรมการขยายชวงระยะ

เวลากกพกชลศาสตรเพมขนจากเดมเพอศกษาถงชวง

ระยะเวลาทเหมาะสมตอประสทธภาพการบ�าบดสงสด

1.2 จากการทดลองพบวาคา SS ของ

น�าเสยชมชนกอนบ�าบดมคาสงและมคาไมคอยสม�าเสมอ

เนองจากการทดลองเปนชวงฤดฝน(ในรอบการทดลอง

ท 2)ดงนน ควรท�าการทดลองในชวงฤดหรอระยะ

เวลาเดยวกน

1.3 จากการทดลองพบวาคาพารามเตอร

ตางๆระหวางบอทดลองและบอควบคมมประสทธภาพ

ใกลเคยงกนควรตรวจวเคราะหน�าอยางละเอยดกอน

และหลงเขาระบบและควบคมระบบในทกขนตอน

การทดลองอยางด

1.4 ควรท�าการศกษาเปรยบเทยบระดบ

ความลกของน�าทตางกน วามผลตอประสทธภาพ

ในการลดคาความสกปรกของน�าอยางไร

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

2.1ควรท�าการศกษาวเคราะหดนและ

พชภายหลงการทดลอง เพอทราบถงการดดซบธาต

อาหารหรอสงสกปรกตางๆของน�าทใชทดลอง

2.2ควรทดลองการน�าน�าเสยหลงผาน

การบ�าบดไปใชประโยชนการเกษตรพรอมเกบขอมล

2.3กรณน� า เสยชมชนทมค าความ

สกปรกทสงมากควรมการบ�าบดขนตนกอน เพอลด

คาความสกปรกของน�า ทงนโดยใชระบบพนทชมน�า

ประดษฐเปนระบบเสรมในการบ�าบดน�าดงกลาวซงจะ

สงผลใหคณภาพน�าทไดมคาอยในเกณฑมาตรฐานยงขน

2.4ควรท�าการศกษาขดความสามารถ

สงสดของพชในการรองรบความสกปรกและสภาพ

ตางๆของน�าเชนขดความสามารถในการรองรบสารพษ

โลหะหนกตางๆ

2.5จากการทดลอง ปลกตนธปฤาษ

รวมกบกกกลมพบวาธปฤาษมการเจรญเตบโตและ

แตกหนอไดดกวากกกลมอยางชดเจน ซงการน�าไป

ประยกตใชในพนทควรใชธปฤาษในการบ�าบดน�าเสย

ชมชน

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนจากอาจารย

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม,

อาจารยคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยสาขาวชาเคม

มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร,เจาหนาทโรงพยาบาล

บานนา และเทศบาลต�าบลบานนา

เอกสารอางองกรมควบคมมลพษ.2547.แนวทางดานเทคนคและ

สาธตระบบบ�าบดแบบบงประดษฐ.:สถาบน

เทคโนโลยแหงเอเชย.

กรมควบคมมลพษ. 2545.น�าเสยชมชนและระบบ

บ�าบดน�าเสย.กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา

ลาดพราว.

กรมควบคมมลพษ. 2551. รายงานสถานการณ

คณภาพสงแวดลอมพ.ศ.2550.กรงเทพฯ:

โรงพมพวฑรยการปก.

กลมงานเวชศาสตร ร.พ.บานนา. 2551. รายงาน

ประเมนผลและตรวจสอบคณภาพน� า

เดอนธนวาคม.

วารสารวจยมข.(บศ.)11(3):ก.ค.-ก.ย.255458

กลมงานเวชศาสตร ร.พ.บานนา. 2552. รายงาน

ประเมนผลและตรวจสอบคณภาพน�าเดอน

มถนายน.

จตตมา เชอกล. 2545. การบ�าบดน�าเสยโดยใชตน

พทธรกษาในพนทชมน�าประดษฐ.วทยานพนธ

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑตภาควชา

เทคโนโลยทเหมาะสมเพอการพฒนาทรพยากร

และสงแวดลอม.:บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย

มหดล,

ชนดาปยสสพนธและพฒนาอนรกษพงศธร.2548.

การใชบงประดษฐแบบน�าไหลใตผวดนใน

การบ�าบดไนโตรเจนและฟอสฟอรสในน�าเสย

ชมชน. ภาควชาวทยาศาสตรสงแวดลอม:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

เพญชดาปญญาวานชกล. 2546. การบ�าบดน�าเสย

โดยใช ต นเตย, ตาลปด และแว นแกว

ในบง ประดษฐ . วทยานพนธ ปรญญา

วศวกรรมศาสตรมหาบณฑตสาขาวศวกรรม

สงแวดลอม.ขอนแกน: บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยขอนแกน.

ยรรยงค อนทรมวงและคณะ.2546.การเสรมสราง

กระบวนการเรยนร ชมชนในการประเมน

ผลกระทบทางสขภาพจากมลพษทางน�า :

กรณศกษาแมน�านครนายก. สถาบนวจย

ระบบสาธารณสข.

ศวศา กานตวนชกร. 2538. การบ�าบดน�าเสยทาง

ชววทยา.:มหาวทยาลยเชยงใหม.

สชาดาศรเพญ. 2537. การคดเลอกสายพนธพชท

เหมาะสมเพอใชในการบ�าบดน�าเสยโดย

วธ “Grass filtration”. ในเอกสารประกอบ

การบรรยายหมายเลข 7 การประชมเชง

ปฏบตการโครงการศกษาวจยและพฒนา

ส งแวดล อมแหลมผกเบยอนเนองจาก

พระราชด�ารณโรงแรมรเจนทชะอ�าอ�าเภอ

ชะอ�าจงหวดเพชรบรวนท2-3พฤษภาคม

2537.หนา1-7.กรงเทพฯ:มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร.

สชาดา ศรเพญ. 2542. พรรณไมน�า. ภาควชา

พฤกษศาสตรคณะวทยาศาสตร.กรงเทพฯ.:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สนธเดช จตวมลนมต. 2547.ประสทธภาพของบง

ประดษฐโดยใช ธปฤาษและพทธรกษา.

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาวชา

เทคโนโลยส งแวดล อม คณะพลงงาน

และวสด.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยเทคโนโลย

พระจอมเกลาธนบร.สมพลเปรมปรามอมร

และศวศากานตวนชกร.2545.การเปรยบ

เทยบประสทธภาพการบ�าบดน�าเสยของพช

ตางชนดในระบบบงประดษฐแบบการไหล

ใตผวดนในแนวดง. วทยานพนธปรญญา

วศวกรรมศาสตรมหาบณฑต ภาควชา

วศวกรรมสงแวดลอม.:มหาวทยาลยเชยงใหม.

ส�านกนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม. 2551. รายงานสถานการณ

คณภาพสงแวดลอมพ.ศ.2550.กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและส งแวดล อม.

พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพวฑรย

การปก.

อาทตยสมารกษและอธพงษภส�าเภา.2550.การบ�าบด

น�าเสยชมชนดวยบงประดษฐแบบน�าไหล

ใตดนทมการไหลตามแนวดง.ปรญญานพนธ

ปรญญาวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขา

วศวกรรมโยธา:มหาวทยาลยมหาสารคาม.

Reed, SC., Middlebrooks, EJ., and Crites,

RW. 1988.Natural System forWaste

ManagementandTreatment.NewYork:

McGraw-HillInc,

U.S.EPA.1999.FreeWaterSurfaceWetlandfor

Wastewater Treatment. A Technology

Assesment.EPA832-8-99-002.