Yes, Materi 6 Februari 2013
-
Upload
hendra-setyawan -
Category
Documents
-
view
225 -
download
1
description
Transcript of Yes, Materi 6 Februari 2013
Inkompatibilitas Obat
Lily Rundjan
Satgas Farmasi Pediatrik IDAI
Latar Belakang • Kejadian Interaksi obat dengan obat/ cairan cukup sering
ditemukan terutama selama perawatan pasien di rumah sakit pasien memperoleh terapi lebih dari 1 jenis obat/ cairan.
• Interaksi obat dapat menjadi salah satu bentuk efek terapi yang merugikan terkait lama dan biaya perawatan yang bertambah serta risiko kematian yang meningkat (Classen et al, 1997).
Dapat dihindari
Interaksi Obat
Farmaseutik/ Inkompatibilitas
Perubahan efek suatu obat akibat adanya obat lain, dengan akibat peningkatan
toksisitas atau penurunan efikasi terapeutik
Farmakokinetik Farmakodinamik
Interaksi Farmaseutik/ Inkompatibilitas
• Interaksi terjadi di luar tubuh (sebelum obat diberikan) terbentuk endapan, perubahan warna, kekeruhan, dll namun dapat juga tidak terlihat perubahan.
• Umumnya berakibat inaktivasi obat.
• Penting interaksi antar obat suntik dan interaksi antara obat suntik dengan cairan infus.
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Asiklovir Dobutamin, Dopamin, Morfin, TPN
Adrenalin • Cepat terurai dalam kondisi basa
NaHCO3
Amikasin • Mengalami inaktivasi oleh cairan yang mengandung penisilin & sefalosporin berikan terpisah serta flush dengan NaCl 0,9% sebelum dan sesudahnya
Amfoterisin B, Heparin, Fenitoin, Tikarsilin/ Klavulanat, Piperasilin, Intralipid
Aminofilin Amiodaron, Dobutamine, Fenitoin, Insulin, Isoprenaline, MgSO4, Midazolam, Morfine, Salbutamol, Sefotaksim, Vankomisin , TPN, Lipid
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Amiodaron • Inkompatibel dengan banyak obat, TPN, dan Lipid • Tidak boleh diencerkan dengan NaCl 0,9%
Amfoterisin B Adrenalin, Amikasin, Dobutamin, Dopamin, Esmolol, Furosemid, Garam Kalsium, Gentamisin, Heparin (konsentrasi tinggi), Insulin, Isoprenalin, Lignokain, Metaraminol, Midazolam, Noradrenalin, Penisilin G, Potasium Klorida, Simetidin, Sodium Nitroprusida, Vasopresin, NaCl 0,9%, NaHCO3, TPN, Lipid
Atropin Sulfat NaHCO3, Adrenalin, Ampisilin, Heparin Sodium
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Deksametason Diazepam, Klorpromazin, Vankomisin
Diazepam • mengalami presipitasi apabila digunakan bersamaan dengan hampir seluruh obat.
Hampir seluruh obat
Digoksin Berikan pada jalur sendiri
Dobutamin Aminofilin, Furosemid, Insulin, Midazolam, NaHCO3
Dopamin Asiklovir, Ampisilin, Gentamisin, Amfoterisin B, Furosemid, Indometasin, Insulin, NaHCO3/ cairan alkali
Eritromisin Furosemid, Fluconazole, Heparin Sodium, Phenytoin Sodium
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Fentanyl Pentobarbital, Thiopental, Penghambat MAO
Flukonazol Amfotericin B, Diazepam, Digoksin, Eritromisin, Furosemid, Imipenem-Cilastin, Kalsium Glukonat, Klindamisin, Kloramfenikol, Morfin, Piperasilin, Sefotaksim, Seftazidim, Seftriakson, Tikarsilin
Furosemid Amfoterisin (dalam saline), Amiodaron, Ampisilin, Amrinone, Atracurium, Diazepam, Dobutamin, Dopamin, Esmolol, Fenitoin, Fentanyl, Flukonazol, Gentamisin (dalam dekstrosa), Isoprenalin, Klorpromazin, Magnesium, Metaraminol
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Fenitoin Midazolam, Noradrenaline, Ondansetron, Phentolamine, Prochloperazine, Promethazin, Protamin, Simetidin, Vankomisin, Verapamil
Gentamisin Amfotericin, Aminofilin, Eritromisin, Furosemid, Heparin (konsentrasi tinggi), Indometasin, Sefotaksim • Mengalami inaktivasi oleh cairan yang mengandung Penisilin& Sefalosporin berikan terpisah serta flush dengan NaCl 0,9% sebelum dan sesudahnya
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Hidrokortison Diazepam, Fenitoin, Fenobarbital, Hidralazine, Midazolam, Vankomisin
Indometasin NaHCO3, Dobutamin & Dopamin, Gentamisin, Kalsium (konsentrasi tinggi), TPN, Dekstrosa 7,5%, 10%
Insulin Adrenalin, Aminofilin, Amiodaron, Benzil Penisilin, Digoksin, Dobutamin, Fenitoin, NaHCO3, Isoprenaline, Metaraminol, Midazolam, Noradrenaline, Phentolamine, Thiopental, Vasopresin
Meropenem Asiklovir, Amfoterisin B, Diazepam, Metronidazole, Kalsium Glukonat
Metronidazole TPN & cairan dekstrosa
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Midazolam Aminofilin, Amfoterisin B, Ampisilin, Dobutamin, Furosemid, Hidrokortison, Insulin, Thiopental, NaHCO3, Potasium Klorida, TPN, Lipid
Morfin Amfoterisin B, Aminofilin, Fenitoin, Fenobarbital Sodium, Flukonazol, Furosemid, Heparin, Sodium (konsentrasi tinggi), Thiopentone Sodium
Netilmisin Furosemid, Heparin, Piperasilin, Tikarsilin/ Klavulanat
Fenobarbital Kebanyakan antibiotik, Fenitoin Sodium, Morfin, Noradrenalin
Piperasilin Aminoglikosida (Gentamisin, Amikasin), Flukonazol, NaHCO3, Sefalosporin, Vankomisin
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Ranitidin Amfoterisin B, Fenitoin, Fenobarbital, Vitamin K
Sefazolin Aminoglikosida (Gentamisin & Amikasin), Amiodaron, Lignokain, Ranitidin, Manitol 20%
Sefotaksim Aminoglikosida (Gentamisin, Amikasin, Tobramisin), Diazepam,Flukonazol
Seftazidim NaHCO3, Amikasin, Flukonazol, Gentamisin, Kanamisin, Tobramisin, Vankomisin
Suksamethonium Aminofilin, Barbiturat,Heparin Sodium (konsentrasi tinggi), Kloramfenikol, Potasium Klorida
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Thiopental Terhadap banyak obat dan harus diberikan tersendiri
Tikarsilin/ Klavulanat Gentamisin, Tobramisin, dan Aminoglikosida lain, NaHCO3
Vankomisin Aminofilin, Deksametason, Fenitoin , Fenobarbital, Sodium, Heparin Sodium (pada konsentrasi > 1 U/mL), Kloramfenikol, Sefotaksim, NaHCO3
Interaksi Farmakokinetik
Interaksi obat
Absorbsi
Distribusi
Metabolisme
Ekskresi
Interaksi Farmakokinetik
• Interaksi langsung
Contoh:
Tetrasiklin + kation multivalen (Ca2+, Mg2+, Al3+ dalam antasida, Ca2+
dalam susu, Fe2+ dalam besi) pembentukan chelate yang tidak diabsorbsi absorbsi tetrasiklin .
• Perubahan pH dalam saluran cerna Cairan saluran cerna yang alkalis meningkatkan kelarutan obat yang
bersifat asam dan sebaliknya
Contoh:
NaHCO3 + Aspirin kecepatan disolusi Aspirin kecepatan absorbsi Aspirin .
Interaksi obat dalam absorbsi saluran cerna
Interaksi Farmakokinetik
• Perubahan motilitas saluran cerna
Obat yang mempercepat pengosongan lambung dapat mempercepat absorbsi obat lain dan sebaliknya
Contoh:
Metoklopramid (obat A) + Parasetamol/ Diazepam/ Propranolol (obat B) obat A memperpendek waktu pengosongan lambung mempercepat absorbsi obat B.
Catatan: kecepatan pengosongan lambung biasanya hanya mempengaruhi kecepatan absorbsi tanpa mempengaruhi jumlah yang diabsorbsi.
Interaksi obat dalam saluran cerna Interaksi obat dalam absorbsi saluran cerna
Interaksi Farmakokinetik
• Perubahan flora usus
Contoh:
Antibakteri spektrum luas (cth: Tetrasiklin, Kloramfenikol, Ampisilin) akan mensupresi flora normal usus meningkatkan aktivitas antikoagulan oral (antagonis vitamin K).
• Efek toksik pada saluran cerna
Terapi kronik dengan Asam Mefenamat, Neomisin, dan Kolkisin menimbulkan sindroma malabsorbsi mengganggu absorbsi obat lain.
Interaksi obat dalam saluran cerna
Interaksi Farmakokinetik
• Suatu obat dapat digeser ikatannya dari protein oleh obat lain
peningkatan kadar obat bebas dan efek farmakologiknya,
diikuti peningkatan eliminasi (mekanisme kompensasi)
• Dipengaruhi kadar obat dan afinitas obat terhadap protein.
Contoh:
Valproat (ikatan protein sangat kuat) menggeser Fenitoin (ikatan protein kurang kuat) dari ikatan dengan protein plasma toksisitas Fenitoin .
Interaksi obat dalam distribusi
Interaksi Farmakokinetik
• Metabolisme dipercepat
Obat A menginduksi sintesis enzim metabolisme obat B metabolisme obat B kadar obat B & metabolitnya
Contoh:
Fenitoin meningkatkan metabolisme Kortikosteroid.
• Metabolisme diperlambat
Obat A menghambat metabolisme obat B efek/ toksisitas obat B
Contoh:
Kloramfenikol menghambat metabolisme Fenitoin.
Interaksi obat dalam metabolisme
Interaksi Farmakokinetik
• Sekresi tubuli ginjal
Contoh:
Indometasin menghambat sekresi Penisilin ke dalam tubuli ginjal
bersihan ginjal Penisilin efek/ toksisitasi Penisilin .
• Perubahan pH urin
Contoh:
NaHCO3 membasakan urin bersihan ginjal Fenobarbital (asam) efek Fenobarbital .
Interaksi obat dalam ekskresi
Interaksi Farmakodinamik
Merupakan interaksi obat pada sistem reseptor/ tempat kerja, atau sistem fisiologik yang sama
Sinergis Aditif Antagonis
1 + 1 = 3 1 + 1 = 2 1 + 1 = 0/ 0,5
Interaksi Farmakodinamik • Interaksi pada reseptor
• Interaksi fisiologik
Reseptor Agonis Antagonis
Opioid Morfin, Nalorfin, Metadon, Petidin
Nalokson, Nalorfin
Adrenergik 1 Epinefrin, Norepinefrin, Dobutamin
Beta bloker nonselektif (Propranolol, Oksprenolol, dll) dan selektif 1 (atenolol)
Obat A Obat B Efek
Hipnotik/ sedatif Analgesik narkotik, antihistamin, antikonvulsi, dll
Depresi SSP
Aminoglikosida Furosemid, Vankomisin, Sisplatin
Ototoksisitas
Perhatian khusus Hindari pemberian bersamaan antara:
Obat A Obat B Efek
Warfarin NSAID Risiko perdarahan
Fluorokuinolon Kation divalen (Ca2+, Mg2+) atau kation trivalen (Al3+, Ferrous Sulphate)
Pembentukan kompleks absorbsi fluorokuinolon hingga 60-75%
Cisapride Antibiotika Makrolid, anti jamur (Flukonazol, Ketokonazol), Nefazodone, Ritonavir
Toksisitas Cisapride
Selective Serotonin Reuptake Inhibitor
Penghambat MAO nonselektif
Dapat menimbulkan sindroma serotonin
Penghambat MAO Fenilefrin, Fenilpropanolamin, Efedrin, Pseudoefedrin, Amfetamin, Tiramin
Dapat menimbulkan krisis hipertensi dan terkadang perdarahan intrakranial
Kesimpulan
Pemberian lebih dari 1 macam obat menimbulkan risiko terjadinya interaksi
Semakin banyak obat yang digunakan, semakin tinggi risiko terjadinya interaksi
Saran
• Dianjurkan tidak mencampur obat suntik dalam satu semprit atau dengan cairan infus (kecuali diketahui tidak ada interaksi).
• Hindari pemberian obat jika terjadi endapan, kekeruhan, perubahan warna, dll.
• Hindari polifarmasi.
Sumber
• Pediatric & Neonatal Dosage Handbook, 18th Edition. Lexicomp.
• Guidelines For Administration of IV Drugs by Infusion on The Neonatal Unit. Royal Children’s Hospital.
• Farmakologi dan Terapi . Edisi ke-4. FKUI.