11

บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงน ผศกษาไดคนควา ศกษาจากเอกสาร บทความ แหลงความรทางอนเทอรเนต และงานวจยทเกยวของ รวมทงแนวคดทฤษฎทเกยวของกบการพฒนาระบบตนแบบการจดการความร เพอเปนพนฐาน และ แนวคดในการด าเนนการพฒนาระบบตนแบบ การพฒนาระบบตนแบบการจดการความรส าหรบงานสอนของครประถมศกษา โรงเรยนดาราวทยาลย เชยงใหม ซงประกอบดวยหวขอตางๆ ดงตอไปน 2.1 การจดการความร 2.1.1 ความหมายของการจดการความร 2.1.2 กระบวนการจดการความร 2.1.3 การจบความร 2.1.4 การวเคราะห และสงเคราะหความร โดยวธการ Common KADS 2.2 การจดการความรในสถานศกษา 2.2.1 กจกรรมในกระบวนการจดการความร 2.3 เทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร 2.3.1 ความสมพนธระหวางเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร 2.3.3 ซอฟตแวรทใชในการจดการความร 2.4 งานวจยทเกยวของ

12

2.1 การจดการความร

2.1.1 ความหมายของการจดการความร

การจดการความร (Knowledge Management: KM) เปนกระบวนการของการสรางคณคาจากทรพยสนทจบตองไมไดขององคกร คอ ทนทางปญญา รวมทงทนมนษย ทนทางโครงสราง และทนความสมพนธระหวางบคคล ซงมผใหความหมายของการจดการความรดงน

วจารณ พานช (2548) กลาววา การจดการความรเปนการเรยนรแบบใหมทเรยนจาก การปฏบตเปนตวน า เปนตวเดนเรอง ไมใชแคเรยนจากครหรอต ารา ต ารานนเปนการเรยนรแบบเกาซงเนนเรยนรแบบเกา และเนนเรยนทฤษฏ ขณะทการเรยนร แบบ KM กเปนทฤษฏ แตวาเนนทการเรยนรแบบปฏบต เพราะการปฏบตท าใหเกดประสบการณ การจดการความรไมใชเรองของคนๆ เดยวเปนเรองของคนหลายคนทท างานรวมกน เพราะฉะน นเวลาปฏบตแตละคนจะมประสบการณไมเหมอนกน เมอน ามาแลกเปลยนกนแลว อาจเหนสวนทเหมอนกน ซงจะเปนการยนยนวาเขาใจตรงกนเมอเอาแลกเปลยนกนมากๆ จะท าใหยกระดบความรความเขาใจขนไปอก จะเหนวา การจดการความร เราจะเนนทการเรยนรจากการปฏบต แลวกเนนตวความรทเปนความรในคน หรอทเรยกวา Tacit Knowledge ทงน ความรจากเอกสารต ารา หรอทเรยกวา Explicit Knowledge นนกส าคญ เพยงแตวาเรามกจะละเลยความรทอยในคน

การจดการความรเปนกระบวนการรวบรวม จดระบบ จดหมวดหม และเผยแพรสารสนเทศทวทงองคกรเพอใหผทตองการสามารถน าไปใชประโยชนไดตามวตถประสงค (Alter, 1988)

พรธดา วเชยรปญญา (2547) ระบวา การจดการความร หมายถง กระบวนการอยางเปนระบบเกยวกบการประมวลขอมล สารสนเทศ ความคด การกระท า ตลอดจนประสบการณของบคคล เพอสรางเปนความร หรอ นวตกรรม และจดเกบในลกษณะของแหลงขอมลทบคคลสามารถเขาถงได โดยอาศยชองทางตางๆ ทองคกรจดเตรยมไว เพอน าความรทมอยไปประยกตใชในการปฏบตงาน ซงกอใหเกดการแบงปน และถายโอนความร และในทสดความรทมอยจะแพรกระจาย และไหลเวยนทวทงองคกรอยางสมดล เปนไปเพอเพมความสามารถในการพฒนาผลผลตและองคกร โดยความรแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

13

1. ความรโดยนย หรอความรทมองเหนไมชดเจน (Tacit Knowledge) จดเปนความรอยางไมเปนทางการซงเปนทกษะหรอความรเฉพาะตวของแตละบคคลทมาจากประสบการณ ความเชอ หรอความคดสรางสรรค ในการปฏบตงาน เชน การถายทอดความร ความคด ทกษะ การฝกอบรม เปนตน ไมสามารถเขยนเปนกฎเกณฑ หรอต าราได

2. ความรทชดแจง หรอความรทเปนทางการ (Explicit Knowledge) เปนความรทมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษร และใชรวมกนโดยอยในรปแบบตาง ๆ เชน สงพมพ เอกสารขององคกร เวบไซต อนทราเนต ความรประเภทนเปนความรทแสดงออกมาโดยใชระบบ สญลกษณ จงสามารถสอสารและเผยแพรไดอยางสะดวก

ซงความรทงสองประเภทมความส าคญตอองคกร โดยเฉพาะความรทเกดจากประสบการณในการท างาน หากมการดงความรทฝงลกออกมาใช หรอเปลยนใหเปนความรใหมเกดขน และเกดการเรยนรเพมขน ความรทงสองประเภทนสามารถเปลยนแปลงสถานะระหวางกนไดตลอดเวลา ทงนขนอยกบสถานการณซงจะท าใหเกดความรใหมๆ โดยผานกระบวนการทเรยกวา เกลยวความร (Knowledge Spiral) หรอ SECI Model ซงคดคนโดยอกจโร โนนากะ และ ทาเคยช

SECI Model จะเปนการอธบายการถายทอดความรและการเปลยนรปแบบของความรทงสองประเภท เกดเปนความรใหม ดงแสดงในรป

ภาพท 2.1 เกลยวความร (Knowledge Spiral) หรอ SECI Model

จากภาพท 2.1 Knowledge Spiral จะเหนวากระบวนการปรบเปลยนและสรางความรแบงออกไดเปน 4 ลกษณะดงน

14

1. Socialization เปนการแลกเปลยนความรแบบความรฝงลกไปเปนความรฝงลก (Tacit to Tacit) โดยการแลกเปลยนประสบการณตรงของผทสอสารระหวางกน สรางเปนความร ของแตละบคคลขนมาผานการท างานรวมกบผอน การสงเกต การลอกเลยนแบบ และการลงมอปฏบตความรฝงลกอาจจะเปนกระบวนการคด ซงเปนการยากทจะอธบายออกมาเปนค าพด การท เขาไปมสวนรวมจะท าใหสามารถเรยนรได

2. Externalization เปนการแลกเปลยนความรแบบความรฝงลกไปเปนความรชดแจง (Tacit to Explicit) จะสามารถท าไดโดยการเปรยบเทยบ การตงสมมตฐาน กรอบความคด ในการถายทอดความรฝงลกออกมาเปนความรชดแจงท าไดยาก อาจท าไดโดยผานการ พดคย การเลา เรอง ซงกระบวนการนเปนกระบวนการทส าคญในการสรางความร

3. Combination เปนการแลกเปลยนความรแบบความรชดแจงไปเปนความรชดแจง (Explicit to Explicit) เปนกระบวนการทท าใหความรสามารถจบตองได น าไปใชไดและใชงานรวมกนไดสามารถท าไดโดยการแยกแยะ แบงประเภท ท าใหอยในรปเอกสาร และเปนการจดระบบความร

4. Internalization เปนการแลกเปลยนความรแบบความรชดแจงไปเปนความรฝงลก (Explicit to Tacit) เกดจากการท าความเขาใจในความรแบบชดแจงของบคคลจนเกดเปน ความรขน โดยผานการอานหนงสอ เอกสาร แลวท าความเขาใจ หรอผานการฝกปฏบต

การน าเอาความรไปใชกระบวนการตางๆ จะเกดขนหมนวนกนไปซ าแลวซ าเลา ซงในแตละกระบวนการทเกดการเปลยนรปแบบระหวางความรฝงลกกบความรชดแจงจะท าใหเกดความรใหมเพมขน ซงนนหมายความวา Externalization และ Internalization เปนกระบวนการส าคญในการสรางความร ยงสามารถกระตนใหกระบวนการท ง 4 ทเกดขนอยางตอเนองจนเกดเปนเกลยวความร (Knowledge Spiral) และยงเกลยวความรหมนเรวเทาไหรกจะท าใหเกดความรเพอน าไปใชประโยชนกบองคกรไดมากขน

15

2.1.2 กระบวนการจดการความร

Turban, Leidner, Mclean & Wetherbe (2007) น าเสนอกระบวนการจดการความรเปนล าดบวงกลม ประกอบดวยการสราง (Create) การจบและเกบ (Capture and Store) การเลอกหรอกรอง (Refine) การกระจาย (Distribute) การใช (Use) และการตดตาม/ตรวจสอบ (Monitor)

ภาพท 2.2 กระบวนการจดการความรในโมเดลของ Turban (Turban, Leidner, Mclean &Wetherbe, 2007) และคณะ

สวน Probst และคณะ (Davenport & Probst, 2002) ไดแบงกระบวนการจดการความรเปนการก าหนดความ รทตองการ (Knowledge identification) การจดหาความ รทตองการ (Knowledge acquisition) การสรางพฒนาความรใหม (Knowledge development) การถายทอดความร (Knowledge transfer) การจดเกบความร (Knowledge storing) การน าความรมาใช (Knowledge utilization) และ ก าหนดความสมพนธ ในรปแบบ Mesh ทแตละกระบวนการมความสมพนธกน

ภาพท 2.3 กระบวนการจดการความรในโมเดลของ Probst และคณะ (Davenport & Probst, 2002)

16

หากสรปแลว กระบวนการจดการความรประกอบดวยกระบวนการแสวงหาความร การสราง การจดเกบ การถายทอด และการน าความรไปใชงาน อยางไรกตามกระบวนการจดการความรของแตละองคกรมความแตกตางกนตามลกษณะการด าเนนการและองคประกอบอนๆ อกหลายประการ เชน ลกษณะและงานขององคกร โครงสรางองคกร และ เทคโนโลย เปนตน ดงน นองคกรแตละองคจ าเปนตองพฒนาโครงสรางของกระบวนการจดการความรเฉพาะขององคกรเอง

บดนทร วจารณ (2547) ไดกลาวไวในหนงสอ “การจดการความรสปญญาปฏบต Knowledge Management in Action” วา กระบวนการจดการความร ประกอบดวย 6 ขนตอน คอ

1. การก าหนดชนดของทนทางปญญา (Define) หรอความรทตองการ คอตอบสนองกลยทธขององคกร การปฏบตงาน หรอการหาวาความรหลกๆ ขององคกรคออะไร (Core Competency) และเปนความรทสามารถสรางความแตกตางเมอเปรยบเทยบกบคแขงได อยางเดนชด

2. การสรางทนทางปญญา (Create) หรอ การคนหาใชประโยชนจากสงทมอยแลวดวย การสงไปศกษาเพมเตมการสอนงานภายในองคกร หรอ หากเปนองคความรใหม อาจ จ าเปนตองหาจาก ศกษาเพมเตม ภายนอกองคกร จากทปรกษา การเรยนรจากความส าเรจ และการเทยบเคยง (Benchmarking)

3. การเสาะหา และจดเกบองคความรในองคกร (Capture) ใหเปนระบบ ท งองคความรทอย ใน รป แบ บ ส อ ต า ง ๆ (Explicit Knowledge) แ ล ะ ใน รป แบ บประสบการณ (Tacit Knowledge) ใหน าเปนทนความรขององคกร ซงพรอมตอการยกระดบความร และขยายความรใหทวทงองคกรไดโดยงายตอไป

4. การแบงปน แลกเปลยน เผยแพร กระจาย ถายโอนความร (Share) มหลายรปแบบ เชน การจดงานสมมนาแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน หรอ มการถายโอนความรใน ลกษณะเสมอน (Virtual) ผานระบบเครอขายคอมพวเตอร หรอ ระบบ E-learning เปน ตน

17

5. การใชประโยชน การน าไปประยกตใชงาน (Use) กอใหเกดประโยชน และผลสมฤทธเกดขน และเกดเปนปญญาปฏบต การขยายผลใหระดบความรและขดความสามารถในการแขงขนในองคกรสงขน

6. การประเมนผลการจดการความร (Evaluate) มวตถประสงคเพอประเมนความรทไดรบจากการแบงปนองคความร ประเมนเกยวกบโอกาส และแนวทางในการพฒนาตอ รวมท งเพอใหทราบถงผลการด าเนนงานดานการจดการความรวาประสบความส าเรจ หรอไมอยางไร มปจจยอะไรบางทท าให ประสบผลส าเรจ ปญหาอปสรรคตางๆ เพอน า ขอมลผลการด าเนนงาน มาทบทวน ปรบปรงและวางแผนตอไป

2.1.3 การจบความร

ส านกงานปลดกระทรวงคมนาคม (2553) ไดกลาวถงการจบความรวา ในการจบความรเนนการศกษากระบวนการคด ซงประกอบดวยกระบวนการส าคญไดแก การคดยอปญหา (Problem Abstraction) การต งหลกการเหตและผล (Conceptualization) การรอยเรยงหลกการเพอหาเหตผล (Reasoning) และการเรยนร (Learning) จากประสบการณในการแกปญหาทสามารถน าไปใชในอนาคต ดงนนในการสมภาษณผเชยวชาญสามารถแบงการสมภาษณเปน 4 ขนตอนไดแก

1. การสมภาษณเพอก าหนดขอบเขต (Scoping Meeting) เปาหมายส าคญของการสมภาษณ คอ การคดยอปญหา (Problem Abstraction) ก าหนดขอบเขต และก าหนดของความร ระดบงาน (Task Knowledge) ท จ าเปนส าห รบงานวกฤต (Critical Task) หรอ งานยอย (Subtask) ภายใตการท างานการแกปญหาหรอการตดสนใจ

2. การสมภาษณเพอจบความร (Knowledge Capture Meeting) เปาหมายส าคญของการสมภาษณ คอ การทราบ วธการตงหลกการ (Conceptualization) ทงหลกการทเปนเหต และผล และความสมพนธตางๆ ซงความสมพนธอาจแยกเปน 2 ระดบ คอระดบหลกการ พนฐาน (Ontology = Specification of Conceptualization) และ ระดบหลกการเฉพาะ ปญหา (Domain Concept) และในขนตอนการสมภาษณเพอ

18

จบความรนเองทสามารถน า เครองมอตางๆ มาใชเพอจ าลองพฤตกรรมการคดของผเชยวชาญ เชน

1) แบบจ าลองพฤตกรรมการคด Input / Process / Output ทค านงถงการคดของผเชยวชาญ 3 ชด คอ ลนชกความรทผเชยวชาญตองคดกอนการท างาน ลนชกความรทผเชยวชาญจ าเปนตองคดระหวางการท างาน ลนชกความรทผเชยวชาญคดหลงการท างาน

2) แบบจ าลองพฤตกรรมการคด Common KADS Knowledge Template ซงมแบบจ าลองพฤตกรรมการคดอยประมาณ 10 – 11 แบบ ทเหมาะสมกบงานในหลายๆ แบบ แตสามารถแยกหลกๆ ไดคอ พฤตกรรมการคดแบบวเคราะห (Analytic) และพฤตกรรมการคดแบบสงเคราะห (Synthetic)

3. การสมภาษณกรณศกษา (Case Study Meeting) เปาหมายส าคญของการสมภาษณ คอ วธการรอยเรยงหลกการเพอหาเหตผล (Reasoning) ในการแกปญหา รวมทงตรวจสอบ วาความรทจบไดเพยงพอ ครบถวนสมบรณในการแกปญหาหรอไม

4. การสมภาษณเพอตรวจสอบความร (Knowledge Validation Meeting) เปาหมายส าคญ ของการสมภาษณ คอ การตรวจสอบความถกตองสมบรณของความรทวศวกรความรได เรยนร (Learning) ทงหมด และสามารถน าไปใชได วาเขาใจตรงกบทผเชยวชาญไดให ความรหรอไม

ส าหรบขนตอนการจบความร (Knowledge Capture) มขนตอนการด าเนนงานตางๆ ดงน คอ 1) การใช Common KADS ในการสมภาษณ ตามลกษณะของปญหาโดยทวไป 2) เลอกเทคนคและเครองมอในการสมภาษณ เทคนคในการสมภาษณ (Interviewing

techniques) เลอกใชแบบ Unstructured interview (ไม มโครงสราง) สวนเครองมอ (Tools) ในการเกบความรไดแก เครองอดเทปเสยง (Tape Recorder) หรอ กลองวดโอ เพอเกบความร และน ามาวเคราะหตอไป

3) สรางวาระในการประชม เพอก าหนดขอบเขตการสมภาษณ ขอบเขตของวาระการสมภาษณ ควรมประเดนส าคญ (Outlines) ของวาระในการประชม (Scoping Meeting Agenda) และไดมการก าหนดไวลวงหนา

19

4) การสมภาษณเพอจบความร

2.1.4 การวเคราะห และสงเคราะหความร โดยวธการ Common KADS

ณพศษฏ จกรพทกษ (2552) อธบาย การวเคราะหขอมล โดยวธการวศวกรรมความร Common KADS วา “วศวกรรมความรเปนสาขาวชาหนงของวชาการปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence) ซงเปนวชาทวาดวยการสรางระบบคอมพวเตอรใหท างาน โดยมพฤตกรรมเหมอนมนษย หรอกลมมนษย (Human Like) ตามลกษณะแบบจ าลองความคด หรอความรของมนษยในการแกปญหา ตดสนใจ และเรยนร จากความรทสะสมไวในตวบคล (Tacit Knowledge) และความรชดแจงทสามารถคนหาไดจากเอกสาร (Explicit Knowledge) น ามาสรางใหเกดการเปลยนถายระหวางความรทงสองดานเพอใหเกดความรใหมอยางเปนระบบ และน าไปใชไดอยางสะดวกดวยระบบสารสนเทศ ส าหรบผบรหารในการตดสนใจ และในการแกปญหา หรอในการท างานของผปฏบตงาน”

โดยมกระบวนการมาตรฐานของ Common KADS: Knowledge Analysis and Data Structuring ซงประกอบดวย วธการจบความร (Knowledge Capture) การวเคราะหความร (Knowledge Analysis)การสงเคราะหความร (Knowledge Synthesis) และ การน าความรไปใช (Knowledge Utilization) ดงทแสดงในภาพท 2.4

ภาพท 2.4 แผนภาพสรปการใชวธการ Common KADS : Knowledge Analysis and Data Structuringทมา :ณพศษฏ จกรพทกษ (2552)

Common KADS เปนวธการวศวกรรมความรวธหนงทเนนการวเคราะห และ การสงเคราะหความร มวธคดส าคญ คอ การสมมตแบบจ าลองความร (Knowledge Model) ในการแกปญหา เปน 3 ระดบ คอ

20

1. ระดบงาน (Task Level) คอ ความรเกยวกบเปาหมายของงานตางๆ 2. ระดบคด (Inference Level) คอ ความรในขนตอนของการคด โดย Common KADS: Knowledge Analysis and Data Structuring ให Template ส าหรบโครงสรางในการคดท ตองใชความรสงมาก (Knowledge Intensive) สามารถประยกตใชในการจดท าวาระการ สมภาษณ การจบความร ชวยในการว เคราะห เปนความหมายส าคญ (Semantic Annotation) ในการวเคราะห และการสงเคราะหแบบจ าลองความร 3. ระดบปญหา (Domain Level) คอ ความรเกยวกบสงทคดเฉพาะปญหานนๆ หลกการท เปนเหตผล และความสมพนธระหวางเหตและผลทใชในการท างานแกปญหา และ ตดสนใจ

KADS Knowledge Model (ณพศษฏ จกรพทกษ, 2552)

1. แบบจ าลองความรภารกจ (Task Knowledge) คอ ความรในวตถประสงคหลกและ วตถประสงคยอย (Goal and Sub Goal) ในการบรรลภารกจ

เครองหมายแสดง Task เครองหมายแสดง Sub Task เชอมโยงลงไปยง Inference Knowledge ตอไป

โดยการสรางแผนภาพความรใหวางสญลกษณความรระดบบนไวทางซายของแผนภาพ ความร และวางสญลกษณความรระดบถดมาไวทางขวาของแผนภาพความร เพอความ เปนระเบยบในการอาน

ภาพท 2.5 ตวอยาง Task Knowledge Model

code name : T010

code name : T011

1

code name : T012

2

21

2. แบบจ าลองความรวธการคด (Inference Knowledge) คอ ความรในขนตอนการคดหา เหตผล (Reasoning) รในเหต รในผล ใหบรรลวตถประสงคยอย เชน ความตองการตางๆ ผลลพธตางๆ วธแกปญหาตางๆ และประเดนอนๆ เครองหมายแสดงประเดนเหตผล (Inference Role) ทเปนความรทอยในตวบคคล (Tacit Knowledge) ส าหรบภารกจยอยนนๆ เชอมโยงไปยง Domain Knowledge เชอมโยงลง ไปยง Domain Knowledge ตอไป

เครองหมายแสดงประเดนเหตผล (Inference Role) ท เปนความรชดแจง (Explicit Knowledge) สามารถ อางองไปยงเอกสารความร (Repository) ส าหรบภารกจยอยนนๆ

เครองหมายแสดงวธหาเหตผล (Inference Step) ทเปนความรทอยในตวบคคล (Tacit Knowledge) ส าหรบภารกจยอยนนๆ เชอมโยงลงไปยง Domain Knowledge ตอไป

เค รองหมายแสดงว ธห าเห ตผล ( Inference Step) ท เปนความ รชดแจง (Explicit Knowledge) อางองไปยงเอกสารวธการ (Procedure) ส าหรบภารกจยอยนนๆ

เครองหมายแสดง Inference

22

ภาพท 2.6 ตวอยางแบบจ าลองความรวธคด

3. แบบจ าลองความรหลกการเฉพาะปญหา (Domain Knowledge) คอ ความรในสงทตอง คดหรอกระบวนการตงหลกการ (Conceptualization) เฉพาะเรอง ในการแกปญหา หรอ ตดสนใจ เพอใหบรรลการคด

เครองหมายแสดง สงทคด หรอ หลกการ (Concept) ส าหรบเหตผลนนๆ

เครองหมายแสดงความสมพนธ (Relationship) ส าหรบเหตผลนนๆ

code name : T011

Tacit Knowledge

code name : I001

1

Tacit Knowledge

code name : I002

2

23

ภาพท 2.7 ตวอยางแบบจ าลองหลกการเฉพาะปญหา (มลกษณะเปน Semantic Mapping สามารถอานเปนประโยค)

4. แบบจ าลองความ รความสมพน ธพ นฐาน (Ontology) คอ ค าเรยก อภธานศพท (Vocabulary) ห รอนยาม หลกการพ นฐานในการแกปญหา (The Specification of conceptualization) เปนสวนหนงของ Domain Knowledge (แตมความสมพนธเฉพาะ เปนประเภทของ is-a-kind-of และ เปนสวนหนงของ is-a-part-of)

เครองหมายแสดงหลกการพนฐาน เครองหมายแสดงความสมพนธพนฐาน

has part has subtype is a kind of is a part of

24

2.2 การจดการความรในสถานศกษา

ประชม โพธกล และวารนทร สนสงสด (2548) กลาววา การจดการความรในสถานศกษา มหลกของการจดการความรม 2 สวน สวนหนง สถานศกษาตระหนกดวาความส าคญขององคการคอ รวาองคการรอะไร สถานศกษาทกแหงม การเกบ เขาถง และสงมอบความรอยแลวโดยการจดความรมาแบงปน และสงมอบจากสถานศกษาสผเรยนในอกสวนหนงเปนการจดการทอ านวยประโยชนของความร แกคร และบคลากรทางการศกษา การจดการความรของสถานศกษาจงเปนการเสาะหา คนพบ จบความรมาเกบ กลนกรอง จดเตรยมแบงปนและใชความรทวทงองคการสามารถรวมแรงรวมใจ แบงปนและใชความรในทกสวนของสถานศกษาจงเปนการใชความรอยางมประสทธผล

สถานศกษาเปนหนวยส าคญทสดในการจดการศกษา เนองจากโรงเรยนมหนาทจดการเรยนการสอนเพอใหผเรยนไดเกดการเรยนรโดยมผบรหารโรงเรยน และครเปนผรบผดชอบด าเนนงานคณภาพการศกษาของโรงเรยนจะต าหรอสงจงขนอยกบผบรหาร และครเปนส าคญ โดยเฉพาะการจดการเรยนรของครจะตองอาศยความร และกระบวนการทเหมาะสมในการจดการความรซงจะตองด าเนนงานรวมกบนกเรยน ผบรหารโรงเรยน และชมชน ทงในฐานะผปฏบต ผน า ผรวมมอ เมอครเปนผมบทบาทส าคญ และมความจ าเปนจะตองเปนครจดการความรในระดบตางๆ ครจะตองพฒนาตนเองใหมความสามารถ และทกษะในการจดการความรสงขน ซงมกระบวนการของการจดการความร ดงน

1. การก าหนดองคความร (Define) ครจะตองเขาไปมสวนรวมในการก าหนดวสยทศน เกยวกบการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน ศกษาวเคราะหหลกสตรแตละระดบ เพอ น ามาก าหนดความรทตองการในการจดการเรยนการสอน รวมทงใหความรวมมอกบ โรงเรยน และบคคลอนในการคดวางแผน ก าหนดความรทใชในการจดการเรยนการ สอน

2. การสรางองคความร (Create) ครจะตองตระหนกถงความส าคญของการแสวงหาความร พฒนาความร ความสามารถของตนเอง การแสวงหาความรจากผเชยวชาญ ภมปญญา ทองถน และเพอนรวมงานโดยการยอมรบในความรความสามารถซงกนและกน จะตอง เขารวมกจกรรมสรางความร นวตกรรมของสถานศกษา เขารวมประชมสมมนา ประชม ปฏบตการเกยวกบการเรยนการสอนทหนวยงานตาง ๆ จดขน เชน การประชมทาง

25

วชาการเกยวกบการวจยในชนเรยน พฒนาหลกสตรฝกอบรม และกจกรรมเพอการ พฒนาครในรปแบบตาง ๆ เปนตน เพอเปนการรวบรวมความรจากสวนตาง ๆ ใน โรงเรยน โดยความรบางสวนท เปนความรแฝงเรน (Tacit Knowledge) ตองผาน กระบวนการแปลงใหเปนความรชดแจง (Explicit Knowledge) กอนเพองายตอการ รวบรวมและจดเกบ

3. การเกบรวบรวมองคความร (Capture) ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ เปนตวกลางในการ รวบรวมความรทจะน าใชในระบบ ครจะตองพฒนาตนเองใหมความรความสามารถเกบ ความรอยางเปนระบบในรปแบบตาง ๆ โดยการใชเทคโนโลยสารสนเทศ เชน การใช เทคโนโลยในการเกบความรในรปแบบเวบไซต วดทศน แถบบนทกเสยง และ คอมพวเตอร เปนตน รวมทง ครจะตองจดท าแฟมพฒนางาน จดท าเอกสารประกอบการ สอนทไดจากการสรางความร รวมถงการสมภาษณ สอบถามความรจากผเชยวชาญ การ ดงความรออกมาจากครตนแบบ และกระจายความรใหแกครคนอนๆ

4. การแลกเปลยน เผยแพรความร (Share) ครจะตองเขารวมเปนสมาชกเครอขายการพฒนา วชาชพ ทงในสถานศกษา และนอกสถานศกษา และเขารวมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรท สมาคมหรอชมรมทางวชาชพคร จดขนอยเสมอ รวมทง ด าเนนกจกรรมแลกเปลยน เรยนรในลกษณะอนๆ เชน การเขยนบทความทางวชาการเผยแพรในวารสารของสภา วชาชพ การแสดงความคดเหนแลกเปลยนเรยนรทางอนเทอรเนต การแลกเปลยนความร ทฝงในตวคน (Tacit Knowledge) โดยใชวธการผฝกสอน (Coaching) จดหาสงอ านวย ความสะดวกในการคนควาหาความร เปนตน

5. การน าความรไปใช (Use) ครจะตองเขารวมกจกรรมโดยการน าเสนอความรในโอกาส ตางๆ เชน การจดนทรรศการ การประชมสมมนา หรอการประชมเสนอผลงานเปนการ เฉพาะ รวมทง มการเผยแพรความรผานชองทางตาง ๆ เชน วารสาร เวบไซต จดหมาย ขาว เวบบลอก เปนตน มการประเมนความคดเหนผานเวบไซต การประยกตใชความร เพอการสอนใหบงเกดผลดยงขน

6. การประเมนผลการจดการความร (Evaluate) เปนการประเมนผลระบบการจดการความร และเพ อเปนแนวทางในการพฒนาองคความร สามารถท าให เกดประสทธผล

26

(Effectiveness) ประสทธภาพ (Efficiency) และผลตผล (Productivity) ของงานสอน ม การทบทวนกระบวนการท างานทงหมด ทงในสวนทส าเรจและสวนทผดพลาดทเกดขน เพอน ามาเปนขอมลในการปรบปรงระบบและกระบวนการใหดยงขนไปตอไป

กระบวนการดงกลาวขางตน ถาครกระท าอยเปนประจ าอยางตอเนองกจะท าใหเกดทกษะ และความช านาญในการจดการความรเพมขน เปนบคคลแหงการเรยนร (Learning worker) ในทสด

ชชชญา โสนะมตร (2551) การจดการความรในโรงเรยน เปนเครองมออยางหนงในการยกระดบความร และน าไปใชประโยชนในโรงเรยนโดยเรมจาก การจดใหคร บคลากรทางการศกษา มปฏสมพนธกน (Socialization) ในรปแบบตางๆ ท าใหเกดการแลกเปลยนความรฝงลก (Tacit Knowledge) ห รอความ รจากประสบการณ ในการท างาน ห รอการจดการ เรยนการสอน Externalization เปนการแลกเปลยนความรฝงลกเปนความรชดแจง (Tacit Knowledge to Explicit Knowledge) ซงสามารถแลกกนไดงาย ผานวธการดานเทคโนโลยสอสารและสารสนเทศ พรอมกบผนวกความรชดแจงเขาดวยกน ซงเรยกวา Combination ท าใหไดความรชดแจงทกวางขวาง และลกซงขน กระบวนการสดทาย คอ Internalization เปนการแบงปนและสรางความรทชดแจงใหเปนความรทฝงลกในคน หรอกระบวนการท างาน กระบวนการสดทาย คอ ในสถานศกษาตองหา Best Practice ของการท างานเรองตางๆ ตลอดจนการจดการเรยนการสอน ก าหนดเปนมาตรฐาน จดใหมการแลกเปลยนเรยนรระหวาง ทมเจาของ Best Practice กบทมอนๆ สามารถปฏบตงาน หรอจดการเรยนการสอนตามมาตรฐานได โดยอาจใชกจกรรม ประชม สมมนา ฝกอบรม หรอ ทศนศกษาดงานเปนการเปรยบเทยบ และตองเขยนเปนเอกสารไวบนอนทราเนต หรอ เวบไซตของสถานศกษา เพอสงเสรมใหมการพฒนา Best Practice ใหมขนใหเปนวธการทดกวาเดมไมสนสด

สวนในสถานศกษาขนาดเลก ตองเรมจาก กจกรรมละลายพฤตกรรมหลอมใจใหเปนหนงเดยว แลวใชเทคนคเพอนชวยเพอน (Peer Assist) คอ ทมทจะท างานชนนน เสาะหากลม หรอทมงานทมความสามารถในการท างานนน อาจเปนกลมในสถานศกษา หรอนอกสถานศกษากได เชญมาท ากระบวนการแลกเปลยนเรยนร วธการท างาน หรอการจดการเรยนการสอนนน หรออาจจดเปน Team Teaching กได โดยมฝายบรหารสถานศกษา ท าหนาทเปนผอ านวยความสะดวกในการจดกจกรรม KM น แตบคลากรในโรงเรยนสามารถเรยนร สรางแรงจงใจ ทจะจดการความรในโรงเรยนใหมองคความรมากมาย ปจจยความส าเรจ คอ ตองมเปาหมายชดเจน ผบรหารตองสนบสนนอยางจรงจง และตอเนอง ทมงานมความรบผดชอบ และกระบวนการตางๆ ตองแทรกอยในการท างานปกต

27

หรออาจกลาวแบบงายๆ ไดวา เกลยวความร (Knowledge Spiral) ในองคกร ประกอบไปดวย 4 ขนตอน คอ แลกเปลยน-เขยนออกมา-ยกระดบ-น าไปใช 1. แลกเปลยน เปนการแบงปนและสรางความรฝงลก (Tacit Knowledge) จากความรฝงลก

(Tacit Knowledge) ทแลกเปลยนเรยนรกน 2. เขยนออกมา เปนการแปลงจากความรฝงลก (Tacit Knowledge) เปนความรชดแจง

(Explicit Knowledge) และเขยนขนมา 3. ยกระดบ เปนการรวบรวมความรประเภทความรชดแจง (Explicit Knowledge) ทเรยนร

มาสรางเปนความรประเภทชดแจง (Explicit Knowledge) ใหมๆ 4. น าไปใช เปนการแปลงความรชดแจง (Explicit Knowledge) มาเปนความรฝงลก (Tacit

Knowledge) ในตวคนแลวน าความรทเรยนรไปใชในการปฏบตงาน

เบญจวรรณ แปนนอก (2548) สรปไดวา การจดการความร Knowledge Management (KM) หมายถง การรวบรวมความรสการปฏบต (Tacit Knowledge) ซงเปนความรทเกดจาก การเรยนร เจตคตในงาน ประสบการณการท างาน และพฤตกรรมการท างานของแตละบคคล ซงปฏบตงานเรองเดยวกนหรอคนละเรองแลวประชมหรอสมมนาแลกเปลยนเรยนรจากกนและกน แลกเปลยนประสบการณ เมอรวบรวมแลวกมการน าความรทไดมาสงเคราะห วเคราะห (Analysis) หรอจดระบบใหม เพอสรางเปนองคความรใหม ยอมรบขอดและจดทเปนปญหาของกนและกน มการจดเกบขอสรปทงมวลอยางเปนระบบเพอน าไปสการยอมรบในกฎกตกาขององคกรททกคนยอมรบ แลวน ามาเผยแพรความรเพอใหเกดการตอยอดความรหรอสรางประโยชนจากความรและน าไปปฏบตใหเกดประโยชนตอตนเองและองคกร รวมทงเปนแบบอยางตอหนวยงานอน อนจะยงประโยชนใน วงวชาการและงานการศกษาตอไป

2.2.1 กจกรรมในกระบวนการจดการความร

ทรงพล ใจเดช (2553) จากกระบวนการจดการความร ตามทผรหลายทานไดเสนอไวเปนขนตอนทหลากหลายดงกลาว ดงน นกระบวนการในการจดการความรในสถานศกษาควรจะประกอบดวยกจกรรมยอยๆ ตอไปน

28

กจกรรมท 1 การก าหนดเปาหมาย (Desired State) หรอความตองการในการจดการความร เพอตอบค าถามวา จะจดการความรเพอน าไปใชประโยชนในเรองใด และจะท าใหใครเปนผไดรบประโยชนในการจดการความรนน

กจกรรมท 2 การคนหาความรทฝงลกในตวตน (Tacit Knowledge) โดยเฉพาะจากครผสอนทมวธสอนเปนแนวปฏบตงานท เปนเลศ (Best Practice) ซ งก คอ ครท มวธสอนทประสบความส าเรจ และเปนแบบอยางทด

กจกรรมท 3 การสรางความร เมอไดคนหาความรจากครตนแบบทมวธการสอนทเปนแบบอยางทดแลว กจกรรมทจะตองท าตอไปกคอ การทจะตองพยายามหาวธการทจะดงความร (Tacit Knowledge) จากครตนแบบ หรอความรจากแหลงตางๆ (Explicit Knowledge) ทกระจดกระจายอยมารวมไว เพอจดท าเนอหาใหเหมาะสม และตรงกบความตองการของผใช ซงในขนนจ าเปนจะตองจดบรรยากาศใหครตนแบบมความกระตอรอรนทจะแลกเปลยนความรซงกนและกน เพอสรางความรใหมๆ โดยการจดกจกรรมชมชนนกปฏบต (Community of Practices) และจดท าเปนฐานขอมล แนววธการสอนทเปนเลศ (Best Practice)

กจกรรมท 4 การเลอกหรอกลนกรอง (Refine) ความรทไดมาโดยการพจารณา หรอก าจดความรทไมจ าเปน หรอความรทรกนดแลวทงไป โดยสรรหาเลอกความรทเปนประโยชน และโดดเดน ซงอาจจะน าไปเทยบเคยงกบความรทเปน Explicit Knowledge ไดแก ทฤษฎ หลกการ แนวคดทมการบนทกไวเปนเอกสารหรอต ารา เปนตน แลวจงกลนกรองความร

กจกรรมท 5 การจดการความรใหเปนระบบ กจกรรมนเปนกจกรรมทจดท าขน เพอใหผใชสามารถศกษา และน าความรไปใชประโยชนได โดยการน าความรทไดจากการแลกเปลยนกนมาแยกแยะ วเคราะห หรอ สงเคราะหหลอมรวมความรทไดใหสะดวกแกการศกษา ท าความเขาใจ หรอ อาจจะเขยนเปนบทความทเปนความเรยง มเนอหาทประกอบดวย หวขอตางๆ เปนขนเปนตอนกได

กจกรรมท 6 การเผยแพรความร (Knowledge Distribution) กจกรรมน คอ การน าความรทผานการจดการใหเปนระบบแลว น าไปเผยแพรใหผอนไดใชประโยชนตอไป โดยอาจจะใชวธเผยแพรโดยเขยนเปนบทความลงพมพในวารสาร การสงจดหมายขาว เพอแจงใหบคคลท

29

ตองการใชประโยชนไดรบร หรอการจดพมพเปนเอกสาร หรอการจดเวทส าหรบแลกเปลยนความร

กจกรรมท 7 การน าความรไปใชประโยชน (Use) เปนกจกรรมทมความจ าเปนอยางยง เพราะเมอมการจดการความรแลว แตถาไมมการน าไปใชประโยชนกจะไมบงเกดผลใดๆ ท าใหเกดความศนยเปลา

กจกรรมท 8 การน าความรทไดมาเกบไวเปนแหลงความร (Knowledge Assets) โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ โดยเฉพาะอนเตอรเนตและอนทราเนต เพอเปนแรงผลกดนใหเกดการแลกเปลยนความร ความสามารถ ซงทงนระบบฐานขอมล และ Knowledge Portal ททนสมย กจะสงผลโดยตรงตอกจกรรมน

กจกรรมท 9 การตดตาม ตรวจสอบ (Monitor) เปนกจกรรมทเกยวของกบการวดผลของการจดการความร เพอทจะชวยใหผปฏบตการจดการความรหรอ CKO (Chief Knowledge Officer) ไดทบทวนประมวลผลและปรบปรงกจกรรมตาง ๆ ของกระบวนการจดการความร ใหมประสทธภาพยงขน

กจกรรมของการจดการความรทง 9 กจกรรม เปนกระบวนการทควรท าตอเนองกน อยางไรกตามกจกรรมการจดการความรไมใชเปนเครองหมายรบรองวาการจดการความรจะบรรลผล ถาด าเนนงานตามกจกรรมทง 9 กจกรรม ทงนเพราะการจดการความรบงเกดผลไดด วฒนธรรมของสถานศกษานนจะตองมการปรบเปลยน ใหเปนวฒนธรรมของการใฝร ใฝเรยน การรวมแรงรวมใจกนท างาน การมงผลสมฤทธของงาน ครควรมคณธรรมและจรยธรรม ตลอดจนการมจตใจมงบรการ และเปน “ผให” ทด

2.3 เทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเปนปจจยส าคญตวหนงทเออใหการจดการความรประสบความส าเรจ (สถาบนเพมผลผลตแหงชาต , 2547) ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยเฉพาะอนเทอรเนตและอนทราเนตเปนแรงผลกดนส าคญทชวยใหการแลกเปลยนความรสามารถท าไดงายขนนอกจากนระบบฐานขอมลททนสมยกมสวนชวยใหการจดการความรมประสทธภาพมากขน

30

Organizational

processes

Technology

(IT infrastructure)

People

(work force)

Knowledge

2.3.1 ความสมพนธระหวางเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร

ภาพท 2.8 องคประกอบของการจดการความร ทมา: Awad, E. M. & Ghaziri, H. M. 2004. Knowledge management. New Jersey: Pearson

Education.

จากภาพท 2.8 องคประกอบของการจดความร สามารถอธบายไดดงน

1. คน (People) ในองคกรจงมความส าคญเปนอนดบแรก การจดการความรเปน กลยทธ กระบวนการ และเทคโนโลยทใชในองคกรเพอแสวงหา สราง จดการ แลกเปลยนและ ท าใหความรทตองการไดรบผลส าเรจตามวสยทศน ทองคการตองการ เปนการ ผสมผสานความรทไดจากหลายศาสตร เชน การบรหารจดการ (Management science) ปญญาประดษฐ (Artificial intelligence) และพฤตกรรมองคกร (Organization behavior)

2. ดานกระบวนการ (Process) กระบวนการของการจดการความร ประกอบดวย แนวทาง และขนตอนของการจดการความร โดยตองระบประเภทของสารสนเทศทตองการ ทง จากแหลงขอมลภายในและภายนอกเปนการแยกแยะวา ความรชนดใดทควรน ามาใชใน องคกร แลวน าความรนนมาก าหนดโครงสรางรปแบบ และตรวจสอบความถกตอง กอนทจะน ามาผลตและเผยแพรโดยการบรหารกระบวนการนน ตองเขาใจวสยทศนท ชดเจนขององคกรวาตองการใหบรรลเปาหมายอะไร

31

3. ดานเทคโนโลยสารสนเทศ (Technology) การจดการความรมการใชเทคโนโลย สารสนเทศเปนเครองมอ เพอจะพฒนาโครงสรางพนฐานของความรในองคกรใหเปน ความรทเกดประโยชนตอบคคลน น ในเวลา และรปแบบทแตละองคกรตองการ เทคโนโลยทใชในการจดการความรมความหมายกวางกวาเทคโนโลยและความรของ บคคล โดยใชเทคโนโลยเปนเครองมอ เพอใหบคลากรทกคนในองคกรสามารถสอสาร และแลกเปลยนความคดเหน

การจดการความรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอเพอพฒนาโครงสรางพนฐานของความรในองคการใหเปนความรทเกดประโยชนตอบคคลนน ในเวลาและรปแบบทบคคลนนตองการ เรยกวา ระบบบรหารความร องคประกอบของระบบบรหารความร ไดแก

1) เทคโนโลยทใชในการจดเกบสารสนเทศ เครองคอมพวเตอรแมขาย จดเกบขอมล จากแหลงขอมลตางๆ รวมถงการเผยแพรเนอหาขอมลไปยงหนวยงานทเกยวของ ไดแก External knowledge, Structured/Information internal knowledge

2) แพลตฟอรมทท าใหเกดการท างานรวมกน การมระบบ และ ฐานขอมลจาก แหลงขอมลทใชงานรวมกนได สนบสนนการท างานรวมกน

3) ระบบเครอขาย โครงสรางพนฐาน เชน ระบบเครอขายชวยสนบสนนการสอสาร และการสนทนา

4) วฒนธรรม เชน วฒนธรรมองคกรทชวยใหเกดการแลกเปลยนและใชขอมล รวมกนในเรองของการจดการความรนน

มงานวจยจ านวนมากทพยายามอธบายความสมพนธและบทบาทของเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร ดงทปรากฏวาเปนเรองราวจ านวนมากทแสดงถงความส าเรจในการจดการความรขององคกรผานการใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ แมวาการจดการความรจะเปนกระบวนการไมใชเทคโนโลย แตเทคโนโลยกลบถกคาดหมายวาเปนปจจยแหงความส าคญอยางหนงทจะชวยใหการจดการความรประสบความส าเรจ องคกรสวนใหญจงมการจดสรรงบประมาณในการน าเทคโนโลยทเหมาะสม มผลตอความส าเรจในระบบการจดการความรเขามาเปนเครองมอชวยในการจดการความร ทงในสวนของพนกงาน และองคกร

32

สมชาย น าประเสรฐชย (2549) ไดจ าแนกเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทเกยวของและมบทบาทในการจดการความรออกเปน 3 รปแบบ คอ

- เทคโนโลยการสอสาร ชวยใหบคลากรสามารถเขาถงความรตางๆ ไดงายขน สะดวกขนรวมทงสามารถตดตอสอสารกบผเชยวชาญในสาขาตางๆ คนหาขอมล สารสนเทศและความรทตองการไดผานทางเครอขายอนทราเนต เอกซทราเนต หรอ อนเทอรเนต

- เทคโนโลยสนบสนนการท างานรวมกน ชวยใหสามารถประสานการท างานไดอยางมประสทธภาพ ลดอปสรรคในเรองของระยะทาง ตวอยางเชน โปรแกรมกลม Groupware ตางๆ หรอ ระบบ Screen Sharing เปนตน

- เทคโนโลยในการจดเกบ ชวยในการจดเกบและจดการความรตางๆ

จะเหนไดวาเทคโนโลยทน ามาใชในการจดการความรขององคกรนนประกอบดวย เทคโนโลยทสามารถครอบคลมกระบวนการตางๆ ในการจดการความรใหไดมากทสดเทาทเปนไปได เชน มระบบฐานขอมล และระบบการสอสารทชวยในการสราง คนหา แลกเปลยน จดเกบความร อยางไรกตามในปจจบนมซอฟตแวรทเกยวของกบการจดการความรโดยเฉพาะทเรยกวา Know-ware เชน ระบบ Electronic document management หรอ Enterprise knowledge portal

2.3.2 ซอฟตแวรทใชในการจดการความร

การจดการความรทสามารถน าความรทกระจดกระจายอยในรปตางๆ มาจดระบบระเบยบและสามารถใชไดเมอตองการ เนนทการน าซอฟตแวรมาชวยในการด าเนนการ เชน โปรแกรม Microsoft Office 2000 สามารถแลกเปลยนขอมลไดโดยผานรปแบบ XML (Extensible Markup Language) เพอใชขอมลรวมกน บรษท Lotus เสนอโปรแกรม Lotus Notes เพอใชขอมลรวมกนในองคกร และระบบ ERP (Enterprise Resource Planning) โดยทกบรษทตองการพฒนาระบบขอมลขององคกร (น าทพย วภาวน, 2547, หนา 78-79) ดงน

1. Personal Knowledge Management เปนการบรหารความรเพอใชในงานตามความ สนใจ ของแตละบคคล เชน โปรแกรม Knowledge Work ของ Microsoft

33

2. Enterprise Knowledge Management เปนการบรหารความรเพอการใชงานขององคกร โดยรวม เชน โปรแกรม Work draw

นอกจากน ซอฟตแวร หรอ โปรแกรมการจดการความรทเปนผลตภณฑโปรแกรมการจดการความรมมากกวา 70 แห งในทองตลาด ไดแ ก Data ware Knowledge Management, Knowledge Insight, Knowledge Mail, Web Project, Live link, Message, Team Tool เปนตน

กรณศกษา

1. มหาวทยาลยรามค าแหง ไดมการรวบรวมความรในสวนตางๆ ของมหาวทยาลย เขาส ระบบดจตอล และรวบรวมแหลงความรจากเวบตางๆ ในอนเทอรเนตทเกยวของอยาง เปนระบบ เพอเปนแหลงความรส าหรบบคลากร นกศกษา และประชาชน ส าหรบการ แลก เป ลยน เรยน ร ซ งอาจจะ เปนบนเค รอข าย อน เทอรเน ต ห รอ อนทราเน ต (มหาวทยาลยรามค าแหง, 2554)

2. บรษทปนซเมนตไทย พนกงานสามารถเขาถงขอมลภายในของบรษทซงเกบปญหา ความลมเหลว วธการแกไขปญหา บอกแหลงสารสนเทศทเปนบคคลได และใชจน กลายเปนกจวตรประจ าวน ส าหรบ Community of Practice (COP) จะมการจดตงแบบ สมครใจ เกดจากผทมวชาชพเดยวกน เชน แลกเปลยนในเรองการฝกอบรมของฝาย บคคล กจะท าใหทราบวาวทยากรคนไหนไมดในเรองไหน หรอการจดตง COP แบบม โครงสราง โดยมการก าหนดวาใครท าหนาท Champion, Facilitator และสมาชกจะมา ประชมพบปะกน เชน ทกวนศกรตอนเยน โดยบรษทปนซเมนตไทยจะมบลอกเวบ บอรดใหสมาชกใชกน (โชคด เลยวพานช, 2553)

3. คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล ไดเขารวมเปนหนวยงานน ารองในโครงการ “การ จดการองคความรในองคกร” ของสถาบนเพมผลผลตแหงชาต โดยผ บรหารและ คณะท างานการจดการความร (KM) เขารบการอบรมและเลอกหวขอ “การท า CQI (Continuous Quality Improvement) ทางคลนก” มาบรหารจดการตามรปแบบการจดการ ความร ทผานมาทมดแลผปวยเกอบทกทมใน โรงพยาบาลศรราชตางก ม รปแบบการ พฒนาเฉพาะกลมเพอประโยชนแกผปวย เปาหมายของการจดการความร คอ มระบบ

34

เครอขายในการถายโอนความร (ดาน CQI ทางคลนก) เพอใหม Best Practices ในการ ดแลผปวยของโรงพยาบาลศรราช (สวรรณ เหรยญเสาวภาคย และคณะ,2548)

โปรแกรมจมลา (Joomla)

โปรแกรมจมลา (Joomla) เปนระบบบรหารจดการเวบไซต (Content Management System: CMS) ทชวยใหการพฒนาเวบไซต ท าไดงายและรวดเรว โดยไมจ าเปนตองมความร เรองภาษา ทใชในการเขยนเวบไซต เปนโปรแกรมประเภท Open Source โดยมจดมงหมายทจะ พฒนาให เปนซอฟตแวรเสรททกคนสามารถน าไปใช แกไข ปรบปรง หรอจ าหนายฟร โดยไม ต อ ง เ ส ย คาลขสทธ ซงสามารถสรปลกษณะเดนๆ ไดดงน

ไมตองเสยเวลากบการออกแบบเวบไซต เพยงแคพมพขอมลกสามารถสราง เวบไซตได สามารถปรบ เป ลยนรปแบบของเวบไซตไดอยางรวดเรวดวยเทมเพลต (Templates) ตาง ๆ ไมตอง Upload Files ไปยง Server เพยงแคเลอกค าสง Save ขอมลจะถกบนทก ทนท สามารถใชงานและ Update ขอมลไดทกททกเวลาตามตองการผาน Internet Explorer หรอ Web Browser อน ๆ มสวนเพมเตมประสทธภาพใหกบเวบไซตมากมาย เชน Poll, Forums เปนตน ชวยใหบรหารจดการขอมลไดเปนอยางด เชน ขอมลจะถกจดเกบอยางเปนระบบ ท าใหงายตอการคนหาและแกไข, สามารถซอนขอมลหรอเนอหาได สามารถก าหนด User เพม เพอเขามาชวยในการพฒนาเวบไซต โดยสามารถ ก าหนดสทธใหกบ User ตามความเหมาะสม หรอเพอใหเนอหาบางสวนของ เวบไซตสามารถเปดดไดเฉพาะผทเปนสมาชกเทานน

2.4 งานวจยทเกยวของ

ชชชญา โสนะมตร (2551) ไดท าการศกษาเรอง “การพฒนาระบบการจดการความรส าหรบ สวนงานพฒนาวชาการโรงเรยนเทคโนโลยสยาม” งานวจยนเปนการวจยเชงทดลอง มวตถประสงคเพอ (1) พฒนาระบบการจดการความรส าหรบสวนงานพฒนาวชาการโรงเรยนเทคโนโลยสยาม และ

35

(2) ศกษาความคดเหนของผใชงานทใชระบบการจดการความรส าหรบสวนงานพฒนาวชาการโรงเรยนเทคโนโลยสยามทพฒนาขน กลมตวอยางคออาจารยผสอนในโรงเรยนเทคโนโลยสยาม จ านวน 30 คน เครองมอทใชในการวจย คอระบบการจดการความรส าหรบสวนงานพฒนาวชาการและแบบสอบถาม สถตทใชในการวเคราะหขอมล ประกอบดวย คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการวจยพบวา องคความรในการจดการงานพฒนาวชาการ ไดความรในลกษณะความรโดยนยหรอนามธรรม (Tacit Knowledge) และความรทชดแจงหรอรปธรรม (Explicit Knowledge) จากเอกสารงานวชาการเดม ซงมการวเคราะหและรวบรวมองคความร สวนระบบการจดการความร ส าหรบสวนงานพฒนาวชาการโรงเรยนเทคโนโลยสยาม ไดพฒนาขนดวยโปรแกรมภาษา PHP บนระบบ ปฏบตการ ไมโครซอฟทวนโดวเอกซพ (Microsoft Windows XP) และระบบการจดการฐาน ขอมล มายเอสควแอล มโครงสราง 3 สวนคอ 1) สวนของผดแลระบบ มหนาทเกยวกบการจดการโครงสรางของระบบทงหมด ท าการประเมนแผนการจดการเรยนร เพม-ลบเอกสารทางวชาการได พรอมท งเปนผก าหนดสทธการเผยแพรขอมล และแลกเปลยนเรยนรกนไดโดยผาน (Blog) และกระดานถาม-ตอบ (Web Board) 2) สวนของอาจารยผสอน มหนาทในการน าแผนการจดการเรยนร เขาสระบบ 3) ผใชงานทวไป สามารถศกษาเอกสารงานวชาการตางๆ พรอมทงการแสดงความคดเหนแลกเปลยนเรยนรได

เกลดนท ไชยชนะ (2549) ไดศกษาเรอง “การพฒนาระบบการจดการความร: กรณศกษาวทยาลยการอาชพศขรภม” มวตถประสงคเพอพฒนาระบบการจดการความรในรปแบบออนไลน โดยมการออกแบบใหมความยดหยนสง ใชงานงาย การพฒนาระบบในรปแบบของ Web Application เปนแหลงความรเกยวกบชางยนตใหเลอกศกษา 3 ประเภทคอ รถยนต รถจกรยานยนตและเครองยนตเลก ผใชสามารถแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ผดแลระบบ สมาชก บคคลทวไป ผดแลระบบสามารถจดการความรไดทกอยางเกยวกบบทความคอ การเพม การแกไข การลบ การคนหา แสดงความคดเหนและเปนผควบคมการแสดงผล สวนสมาชกสามารถจดการไดคอ การเพม การแกไข การคนหา แสดงความคดเหนและจะแสดงผลไดกตอเมอผดแลระบบอนญาตเทานน ส าหรบบคคลทวไปสามารถเขามาอาน คนหา ตอบแบบส ารวจ แตไมสามารถแสดงความคดเหนและท าอยางอนได ความรทซอนเรน( Tacit Knowledge ) ดานชางยนตทมคณคาจากผเชยวชาญไดถกถายทอดผานระบบนสผทมความสนใจ คอ นกศกษาวทยาลยการอาชพศขรภม หลกสตรตางๆทเปดสอน ไดแลกเปลยนความรทตนเองมใหแกกนและกน โดยสามารถจดการความร เชน การน าเสนอบทความ (Articles), การแสดงความคดเหน(Comments) และสวนอนๆอกมากมาย ซงผใชสามารถน าไปใชงานไดโดยงาย

36

ภคณฐ ฌายเนตร (2551) ไดท าการศกษาเรอง “การพฒนาระบบตนแบบการจดการความรส าหรบฝายงานบรหารโครงขายจงหวดล าปาง บรษท ททแอนดท จ ากด (มหาชน)” มวตถประสงคเพอ พฒนาระบบตนแบบการจดการความรส าหรบฝายงานบรหารโครงขายจงหวดล าปาง บรษท ททแอนดท จ ากด (มหาชน) ทมความเหมาะสม เพอเปนแหลงความรทจ าเปน ตองใชในการท างานและเพมประสทธภาพขององคกร โดยศกษาตามกรอบแนวคดการจดการความร รวมทงแนวคดเรองระบบเครอขายและการออกแบบเวบไซต มวธการศกษาม 6 ขนตอนซงไดมากจากหลกการจดการความรในเรองขององคประกอบหลกและกระบวนการจดการความรโดยเรมจาก 1) การวางแผนกลยทธการจดการความรขององคกร เพอท าความเขาใจองคกร ก าหนดวตถประสงคและเนอหาของเวบไซต 2) การศกษากลมเปาหมาย การสอบถาม ความรและความพรอมในการใชระบบการจดการความร ซงในการศกษาครงนกลมเปาหมายคอพนกงานในฝายงานบ ารงรกษาโครงขายจงหวดล าปางทงหมด 36 คน 3) การรวบรวมเอกสารความรตางๆ เพอรวบรวมองคความรทกลมเปาหมายตองการ 4) การออกแบบและพฒนาระบบตนแบบการจดการความรซงขนตอนนครอบคลมถงการออกแบบและพฒนาเวบไซตตามหลกการพฒนาเวบไซตทมประสทธภาพ และน าความตองการในสวนตางๆ ของกลมเปาหมายมาชวยในการออกแบบเวบไซตดวย 5) การน าไปใชงานและการแบงปนความรเพอใหกลมเปาหมายไดใชงานเวบไซตในสวนตางๆโดยเฉพาะสวนของการแบงปนความรซงเปนสวนส าคญของระบบการจดการความร 6) การประเมน ผลเวบไซตระบบตนแบบการจดการความรเพอประเมนความพงพอใจของผใชเกยวกบเวบไซตระบบการจดการความร รวมไปถงค าแนะน าในพฒนาเวบไซตเพมเตมเพอใหตรงกบความตองการของกลมเปาหมายและมประสทธภาพมากขน

ปรชญากรณ ไชยาโส (2553) ไดท าการศกษาเรอง “การพฒนาระบบจดการความรของหนวยพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการจดการความร งานนโยบายและแผนและประกนคณภาพการศกษา ส านกงานคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม” ไดใชวธการศกษาม 6 ขนตอน ตามกระบวนการจดการความร คอ 1) การก าหนดชนดของทนทางปญญา หรอความรทตองการ ดวยการศกษาองคกร ก าหนดยทธศาสตรและกลยทธการจดการความร และการคดเลอกหวขอความร 2) การสรางทนทางปญญาหรอการคนหาใชประโยชนจากสงทมอยแลว ดวยการคดเลอกบคลากรทมความสามารถส าหรบเปนผเชยวชาญในการถายทอดความร และการคนหาและเปรยบเทยบความรในองคกร 3) การเสาะหา และการจดเกบความรในองคกรใหเปนระบบดวยการจบความร วเคราะหความร และสงเคราะหความรของหวขอความรทคดเลอก 4) การแบงปน แลกเปลยน เผยแพร กระจาย ถายโอนความร ดวยการจดกจกรรมแลกเปลยนเรยนร และการจดท าเวบไซตส าหรบแบงปน

37

แลกเปลยน เผยแพร กระจาย ถายโอนความร 5) การใชประโยชน การน าไปประยกตใชงาน 6) การประเมนผลระบบการจดการความร การศกษาโอกาสและแนวทางในการพฒนาตอไป โดยผวจยไดท าการ Define ปญหาทเกดขนจากการปฏบตงาน ท าการวเคราะห ตรวจสอบความรทมอยจรงในองคกรทเปนสมรรถนะหลก (Core Competency) ของแตละคน แตละต าแหนงงาน จากนน Create โดยการสรางทนทางปญญา การคนหาใชประโยชนสงทมอยแลวในองคกร และ Capture รวบรวมขอมล เอกสาร คมอ ตางๆ จากการสมภาษณ การจดประชม กจกรรมตางๆในองคกร และ ความรทอยในตวคนตองท าการเปลยนแปลง (Transform) เปนความรทชดแจงกอน เพอก าหนด สราง รวบรวม แบงปนและใชงานความร จากน นน าไปสการพฒนา KM Implementation โดยใช Windows SharePoint Service 3.0 ในขนตอนการแบงปนความร หรอ Share ผวจยไดใช Windows SharePoint Service 3.0 เปนเครองมอใหเผยแพร และกระจายความรในลกษณะของเวบ Portal ทเกบอยในฐานขอมล และมการคนหาความรตางๆ และขนตอนสดทายคอการใชความร Use ผวจยไดก าหนดสทธใหแกผใชระบบ และเผยแพรเอกสารในรปแบบตางๆ ทงทเปน รปภาพ วดโอ และปฏทนกจกรรม KM ม Forum เสนอแนะความคดเหน และมการประเมนผลระบบการจดการความร (Evaluate) เพอพฒนาปรบปรงระบบใหดมากยงขนตอไป