ÿþD UKDNBD 2 0 1 9

6
DE CVONG TUYEN TRUYtN Kt MEM 130 NAM NGAY SINH CV Bill BANG DOAN TRU'ONG BAN THLICING TRVC QUOC HO (19/9/1889 — 1 9/ 9/2019) I. TOM TAT TIEU St - QUA . TIHNH HOAT BONG CVA CV BiJI BANG DOAN Cu Bfii Bang Doan sinh ngay 19/9/1889 trong met gia dinh nha nho tai lang Lien Bat, huy'en Ong H6a, tinh HA Deng (nay thuec thanh pho HA NOD — tang que c6 truyen theng van hien, vai nhang danh nhan khoa bang dugc ghi trong sir sach. Ong noi la Tien si Bair Thin, ham Thai ter Thieu bao, tang la giam khao cac thi Huang, gift chirc TA Tham tri BO Binh kiem T8ng doe tinh Be Ninh. Cha la Bai Tap tirng gift chdc Tan phil tinh Hung H6a (met tinh ca clued thai Phap thu0c). Do cha mg deu mat sant, ngay tfr nh6, Büi Bang Doan duct ngu?ri chfr dugng là Duang Lam (tae cu Thiu bao Van Dinh Luc do lam Tham tri Nha Kinh lugc Bic 1(57) dim ve nu6i duang NIA day hgc chit HAn. Nam Binh Ngg (1906), duai trieu Vua Thanh Thai, tai khoa thi Huang tnrOng Ha Nam, Bfii Bang Doan d6 cfr nhan. Cang nam Ay, phong trio Tay he r0 Bai Bing Doan tu khai them 3 tuOi d duct tuyen sinh vAo tnr?mg Hau B6 - tnftg chuyen day va h9c bang tieng PhAp. Nam 1911, Bid Bing Doan tot nghiep tru6ng Hau Ba, Ha Nei, duct be lam Tri huyen, sau do lam Tri phfr Xuan Tnrang (tinh Nam Dinh), An sat tinh Bac Ninh; Tuin phfr the tinh Cao Bing, Ninh Binh. Mm 1933, Cu dirgc nha Nguien tuyen trieu vao Trieu dinh Hue lam viec va duce gia chfrc Thugng thu Ngu Tien, Van phong Nam Trieu (1934), r6i lam Thucmg thu 1)0 Hinh (B0 Tu phap); sung Co mat vien Dal than, ham Chanh nhi pliant va dugc thang Hip tá Dai hçe si ham Tang that phim. Sau da it lau duct pheng ham Chanh pham. Nam 1944, Bui Bang Doan dugc nha Vua ban tang ham Thai dr Thieu ban, va tham gia Vien Co mat cila Trieu dinh Huh. Thang 3/1945, Nhat dao chinh Phap, Vua Bao Dai xueing chiau thanh lap Chinh phü, Trail Trong Kim dirge dua len lam Thd Wong Chinh phU. Thugng thu be Hinh BUi Bang Doan a it choi tham gia chinh phfr bit nhln, cao quan ye song HA Deng, nhung Chinh phfr Nam Triau dâ meti a lai va giao gift chic Chanh nhAt T6a. Thugng than' 0' Ha Nei. Sau Cach mang thang Tam thanh c8ng, ngay 17/11/1945, Chu tich H8 CM Min1 - 1 mai cu Bid Bing Doan than gia Ban Cov&n Chit tich nude, thanh vien 1/y ban Nghien cfru k hoach Id& thiet dit nude. Theo Sic lenh sá 80/SL só 31/12/1945, Cu dugc cU lam Trufang ban Thanh tra dc biet cila Chinh phU Viet Nam Dan chi' ging MM.

Transcript of ÿþD UKDNBD 2 0 1 9

DE CVONG TUYEN TRUYtN

Kt MEM 130 NAM NGAY SINH CV Bill BANG DOAN TRU'ONG BAN THLICING TRVC QUOC HO (19/9/1889 — 19/9/2019)

I. TOM TAT TIEU St - QUA .TIHNH HOAT BONG CVA CV BiJI BANG DOAN

Cu Bfii Bang Doan sinh ngay 19/9/1889 trong met gia dinh nha nho tai lang Lien Bat, huy'en Ong H6a, tinh HA Deng (nay thuec thanh pho HA NOD — tang que c6 truyen theng van hien, vai nhang danh nhan khoa bang dugc ghi trong sir sach. Ong noi la Tien si Bair Thin, ham Thai ter Thieu bao, tang la giam khao cac thi Huang, gift chirc TA Tham tri BO Binh kiem T8ng doe tinh Be Ninh. Cha la Bai Tap tirng gift chdc Tan phil tinh Hung H6a (met tinh ca clued thai Phap thu0c). Do cha mg deu mat sant, ngay tfr nh6, Büi Bang Doan duct ngu?ri chfr dugng là Duang Lam (tae cu Thiu bao Van Dinh Luc do lam Tham tri Nha Kinh lugc Bic 1(57) dim ve nu6i duang NIA day hgc chit HAn.

Nam Binh Ngg (1906), duai trieu Vua Thanh Thai, tai khoa thi Huang tnrOng Ha Nam, Bfii Bang Doan d6 cfr nhan. Cang nam Ay, phong trio Tay he r0

Bai Bing Doan tu khai them 3 tuOi d duct tuyen sinh vAo tnr?mg Hau B6 - tnftg chuyen day va h9c bang tieng PhAp.

Nam 1911, Bid Bing Doan tot nghiep tru6ng Hau Ba, Ha Nei, duct be lam Tri huyen, sau do lam Tri phfr Xuan Tnrang (tinh Nam Dinh), An sat tinh Bac Ninh; Tuin phfr the tinh Cao Bing, Ninh Binh. Mm 1933, Cu dirgc nha Nguien tuyen trieu vao Trieu dinh Hue lam viec va duce gia chfrc Thugng thu Ngu Tien, Van phong Nam Trieu (1934), r6i lam Thucmg thu 1)0 Hinh (B0 Tu phap); sung Co mat vien Dal than, ham Chanh nhi pliant va dugc thang Hip tá Dai hçe si ham Tang that phim. Sau da it lau duct pheng ham Chanh pham.

Nam 1944, Bui Bang Doan dugc nha Vua ban tang ham Thai dr Thieu ban, va tham gia Vien Co mat cila Trieu dinh Huh.

Thang 3/1945, Nhat dao chinh Phap, Vua Bao Dai xueing chiau thanh lap Chinh phü, Trail Trong Kim dirge dua len lam Thd Wong Chinh phU. Thugng thu be Hinh BUi Bang Doan a it choi tham gia chinh phfr bit nhln, cao quan ye song HA Deng, nhung Chinh phfr Nam Triau dâ meti a lai va giao gift chic Chanh nhAt T6a. Thugng than' 0' Ha Nei.

Sau Cach mang thang Tam thanh c8ng, ngay 17/11/1945, Chu tich H8 CM Min1-1 mai cu Bid Bing Doan than gia Ban Cov&n Chit tich nude, thanh vien 1/y ban Nghien cfru k hoach Id& thiet dit nude. Theo Sic lenh sá 80/SL só 31/12/1945, Cu dugc cU lam Trufang ban Thanh tra dc biet cila Chinh phU Viet Nam Dan chi' ging MM.

2

Ngay 31/12/1945, 1:1y ban nghien dru ke hoach kin thiet dugc thanh gem 40 nhan sy, tri thirc, cac be tnramg va thfrAnzeng trong do cv Bid Bang Doan la thanh vien.

Trong cuOc Tong Tuyen cü ngay 6/1/1946, Cv tang cir dal bieu Quec hQi Icham I cña tinh Ha Deng (c11), rig &vac bau lam ay vien chinh thac Ban ThuOng true Quoc het

Tai k5r hgp thir 2 cilia Quo° haei (28/10/1946 - 9/11/1946) 0,1 dugc bau lam Tnramg ban Thuong trvc Quoc hOi.

Ngay 31/12/1946, Chinh phit ra Sac lenh s6 5/SL thanh lap Uy ban Tan ax va Di ax Trung uang, ty ban tan cu ala cac firth, pM, huyen. Ngay 22/01/1947, Chà tich ChInh pM 1(5/ Sac l'enh sO 8/SL dr cac thanh vien ty ban Tan ax va Di cu, gem 11 thanh vien, cv Bill Bang Doan dugc ar gift chirc CM tich ty ban.

Nam 1947-1948, cv Bui Bang Doan hoat dOng a chin khu Viet Bac. Thang 8/1948, vi bi benh nang, ChU tich HO Chi Minh ra Penh dtra Cv ve Lien khu 3 chaa tri. Ngay 13/4/1955, Cv .qua deri tai Ha N0i, Meng thg 66 mei. Do nhitng ding lao, ceng hien to ion di vtri clan tee, cv Bid Bang Doan da duce CM tich nuot Viet Nam Dan chit COng hea tang thuamg Huan chtrang DOc lap hang nhat, Huan chucmg Khan chien chang Phap hang that.

CONG LAO VA CONG MEN TO LON CUA CV Bill BANG DOAN DOI V61 NGHIZP CACH MANG CiJA BANG VA BAT NV&

1. Cy Büi Bing Thin — MOt tam guang v thanh Ham, chinh trot, mAn can, mOt long di theo cfich mdng

1.1. Truck Cach mdng Thang Tam, lam quan a trieu dai phong kien, cv Bal. Bang Doan nei tieng la vi quan thanh Hem, chinh trtrc, thuang dan

- IChi lam Tri phti Xuan Truong (tinh Nam Dinh), cv Büi Bang Doan da de xuat va to chi:re dux hien viec dap de Bach Long ngan mx6c man - met dog trinh

tri thfry ion, c6 nghia vo ding quan tang ve dan sinh va kinh te nong nghiep cho

than dan dia phtrcmg. NM con de Bdch Long ma cã met wIng ddt dai reng 16n, phi nhieu dace tdo lap, nhcing nguti neing dan treng 16a, tr6ng dau 6 dia phtrcmg dan dan c6 cuOc song On dinh. Ghi nha dog due Qua Cv, than dan dia phucmg da lam

g te sling vi pint mkt chi dan tre tuoi ngay nai nhan chic.

- Khi dang lam TriphU Nghia Hung, nho tinh thong Phdp van cv BUi Bang Doan dugc mai len Ha Nei lam thong ngon cho phien tOa dai hinh xer vv an cv Phan BOi Chau. Voi tinh each cuang tnic, benh we l phai, cv BUi BAng Doan da phien dich re rang, trung thuc nhismg 16i mai, 15, le danh thep cda cv Phan BOi Chau de rOi sau do

tOa an Ichong khep duqc cv Phan vao an chung than ma giam xuting hinh thirc "an tri 6 Hue".

3

- Nam 1925 truck vice bac, chi phthi anh canh phu dian a Nam Ky bi boc 10t dä man, Chinh OM Nam Triau cid dr Bei Bang Doan vao thanh tra cac dan then cao su cüa Phap tai Nam R. La nguei cong minh, hem khiet, man can va tac phong lam vice can tong, khoa hoc, cu Bei Bang Than da den hanh diu tra trvc tip, thau dao tai 45 dan vi clan then cao su thuOc cac tinh: Bien Hea, Ba Ria, Thu Dau MOt, Tay Ninh, Chg Lon va Gia Dinh. NØ1 dung di'au tra tap trung che yeu vao viec th chire san xuat, sir dung lao dOng, /that la nguei lao dOng a cdc tinh Mc Ky vao va dei song nguei lao dOng thong qua tin lucmg, dieu kien an a, sinh hoat, s8 gia lao dOng trong ngay, só tien rai cfm chit dan dien... Ket thee cuoc dieu tra, Cv da vitt bao cdo, kin nghi day 100 trang bang tieng Phap neu trung thve, khach quan, cong minh va day dU nhitng dieu vo trong chinh sach dot i vei phu dam dian. Nhe do dd dirge nha duang cue Mc bay giô chap nhan giam thieu nhang che dO ha khac doi vei cong nhan Mn dien cao su thei do.

- Khi lam An sat tinh Mc Ninh, Cu dugc mei tham dv phien tea De hilt xet xir (Tang chi Nguyen Van CU, Tang BI thu Dang COng san Dong Duang. Kham phuc tinh than each mang cfla clang chi Nguyen Van Cir, nen lchi nghi an thuc dan Phap da dinh an tit nhung Cii da tim MQi each de giam tOi tfr hinh xuang kh6 sai day di Can Dao.

- Nam 1933; cu Bei Bang Doan dirge M thiem lam Tuan ph8 Ninh Binh, sau dO, lchi Pham Quynh t6 chfre lai noi cac, Cu dugc 136 nhiem lam Thuong thu be) Hinh.

Tren ctrang vi Thixong thu b0 Hinh, cti Bei Bang Doan da c6 ding lOn trong viec cal each tu phap, sfra dal luat phap, bai be nhieu quy dinh 1.81 thei dm he thong tu phap ca xua tin 17 tinh, dao thuOc Trung Ky. Dang that Cu a tau trinh va dugc nha Vua chap thuan viec bien soan, ban hanh met s6 luat mei có nOi dung tien b0, t6 chirc the tea an va quy dinh ca chit tu phap tan ten, lira chon va dao to tham phan va dOi net nhan vien chuyen mon nghi'ep vir chuyen Sau nay nhieu north doge tip ttic phuc vy trong cac co quan phap luat elm each mang.

Trong filth gian lam quan dai than trong Triau Nguyen 6 Hut, Cu n6i tieng la vi quan due dO, thanh hem, chinh chvc, cham dan, Cu dirge nha Vua sling di, cao quan trong triêu lcinh tong, nhan vien va cac quan chfre clued quyen ngueng mO, dirge nhan dan kinh tong, tin cay.

1.2. Cach mpg Thang Tdm thanh ding, thang 11/1945, Chu tich H6 Chi Minh db.' ts,r tay danh may biro thu tan tong mai Cv tham gia viec ntrec. Tir mOt vi quan thanh lien, chinh truc lam viec duei trieu dinh phong Icien, nhan thfre dirge trach nhiem cUa minh yeti Ta quoc, kham phuc, kinh tong tai dire, ly tuemg len lao, trong sang va tinh than, nghi lire .dau tranh vi .d0c lap dan Vac, tv do, hanh phfic cho than dan Viet Nam cfia Che. tich Ha Chi Minh va tin Wang vao van menh mr6c nha, cv Bid Bang Than da nhan l&i tham gia Uy. ban kien thiet (Noe gia; tham gia Ban CirS vAn Hang dm Chit tich H6 Chi Minh; rai tres thanh Twang ban Thanh tra dac biet cUa Chinh pha, TrutIng ban Thueng tn,rc Quoc Tren cuong vi va

4

trgng trach nao do Chit tich HO Chi Minh va Chinh pha giao, ci,i Bid Bang Doan ding the hien la met nguai thanh hem, chinh truc, met long di theo each mange

Khi a vi tri Tnrong. ban Thanh tra dc bi'et caa Chinh pita, hoat dOng chi c6 hai nguai nhtmg vâi lcinh nghiem phong pha, cOng ved sir giüp otaeüa Chinh pha va Chit tich HO Chi Minh, cu Bai Bang Doan da than nun kip theri chart chin' h

nht-mg bat cap !song hoat dong cita be may nhA ntr6c, gidp gift nghiem ky cucmg phop nuem, chan chinh dei ngil can be trong co quan chinh quyen. Dc blot Cu da tham muu cho Chinh pha ban hanh nhcmg sac lenh c6 tac Ong tich ctrc den dad song xd hOi, nhtr Sac lenh s6 40/SL ve viec Bao ye tu do cá nhan do Chia tich H6 Chi Minh 14 ngay 29/3/1946. Day la sL loth Mu lien quy dinh ea the nhcing tru6ng hgp bat ngutd, giam dru, ncri giam dm, cam tra tan de thy cung, bao ve quyen by do cita mai cang dan Via Nam; giap cho Ban Thanh tra dac biet giai quyet cac vp viec oan trai dtrgc thanh chong.

Khong nhang vay, tCr Gong tac thanh tra, Cu dd tang ket thtrc lien, dat nhang vien gach Mu tien xay dung tu Wong thanh tra nhan dan, thanh tra each mpg Via Nam sau nay.

2. Cy Rai lieang Doan - Trtrerng ban Thtrimg tryc Qutic hai, c6 ding lao, dong gap to 16.n dtd vol hot tang lap phap cüa Quiic hat va trong cuac khang chin chtmg thyc dan Phap xam hryc

- Ngay 6/1/1946, cuOc bau cü QuOc hOi Mu den dirge tó chtic trong pham vi toan qu6c, vei sr tham gia cita tat ca cac dang phai trong mere, thu hat m9i tang lop trong xd hei. Ca Bai Bang Doan vesi chac danh c6 van dm Cha tich HO Chi Minh, Truang Ban Thanh tra dc bi'et caa Chinh pha lam th6i nuot Vi'et Nam Dan chit Ceng hoA, dirge HO Chit tich _Wed thieu ra frng cü dpi bieu QuOc hOi khoa I va dA trang cir dai bieu caa tinh HA Deng (ca) vol s6 phieu bau rat cao.

Tat h9p tha that Quac hoi khoa I nude Via Nam Dan chit COng haa nay la nuOc Ceng h6a xd hei chit nghia Via Nam, cp Bai Bang Doan dirge bau lam Uy vién chinh thfre Ban Thuerng true Quoc hOi. Lac nay nhiem vu chinh caa Cp van la Ci Ban Thanh tra dc biet elm Chinh pha thing Cu da tham gia met s6 hoat dOng d'ai ngopi cart Chinh pha, nhu than gia dam phan ved Chinh pha Phap sau lchi k1 Hiep trot su be ngay 6/3/1946.

- Tai ky hop thfr hai Quoc hei Ichod I (thang 11-1946), Cu dugc bau lam TnrOng Ban libuang true Quac hei. Tren coung vi Truong ban Thuong true QuOc hei, Cp da phat huy vai trO, trach nhiem va nhilng dong gop cho boat dOng lap phap, dc biet la viec tap hop lye ltrgng doan ket tan clan, khang chin chong Phap:

Ngay 17/12/1946, tat Ha NOi, HOi clang Chinh pht hp c6 sr than gia caa Tatting ban ThuOng true Quoc hei Bai Bang Doan. Day la cuOc hp rat quan tong, nghe fling chi BO hitting Quoc pheng VO Nguyen Giap bao cao firth hinh quan str di'en ra 6 Hai Phang, Lang San, DA Nang va met s6 noi lchac; Chit tich H6 Chi Minh

5

bdo cdo thong nhat quytt dinh that dOng cuOc Ichdng chien trong ca mite. Sau cuOc h9p nay, ngay 18 va 19/12/1946 tai Van Phitc, HA acing, Ban Thutmg vy Trung trong Deng h9p ma Ong duai sr ehü tri cUa Chit tich HO Chi Minh, quyet dinh that deng cuec khang chin chong thuc clan Phap xam lace ten pham vi ca nude yà ban be Chi thi khang chien dm Deng. Bern 19/12/1946, Chit tich He CM Minh ra "Led keu goi toan quoc khang chien".

- Khang chian tan quoc.dien ra, Trung uang Bang, Quoc hi, Chinh phd bi mat nit Ichoi Ha Nei. Be sir lath don dieu hanh dugc tap trung thong that, Qu6c h0i da giao quyen tap trung vao Chinh phit va eó skr tham gia tich cue, thuong xuyen dm Ban Thireng trkrc Quoc hOi. Tuy nhien, do fir-1h hinh ngay cang cap bach va kho khan, vi vay thkrc hien skr chi dan dm Ban Thuemg true Quoc hei, chi c6 TnrOng ban Thtemg true Quee hei Bid Bang Doan a lai cling voi Chinh phit thuc hien nhiem vu ten.

Tren cuang vj TnrOing Ban Thuarng true Qui& hei, cu Bid Bang Doan da tham du cdc cuOc hp elm Hei deng Chinh phit, than gia ban bac gip 9 kien cdc chit truang, chinh sdch lon aim Chinh pM va tham gia gidm sat cac ding viec elm Chinh phii thkrc hien c8ng cuOc khang chien kien qu6c. Voi tinh than trdch nhiem cao, Cu d than gia deng gap cdi to nhan suelm Chinh pht nam 1947, chi dan cáe doan dai bieu Quec hei dia phuong, lay nguyen vong than dan g6p 9 cho Quern hi va Chinh phit tong lath dao khdng chin. Cu da thay mat Quec hei tham du cdc sir kin tr9ng dai elm tat nu6c.

Ngoai cdc hoat deng d6i nOi, lap phap, Cy Bid Bang Doan con tich cue than gia ale boat dOng dei ngoai, thutmg xuyan tra iäi pheng van bdo chi, dai phdt thanh tong va ngoai ntrec ye met sá van de tong dai elm dat nuot, ye chit quy8n dm Viet Nam tong thoi gian tnrac va sau lchi hai doan dai bieu Viet Nam va Phap k9 Hip u6c 6/3/1946 tai Da Lat.

- Hip clinh Gimievcr dirge k9 ket, ngay 10/10/1954 Thil do Ha NOi hoim tan gidi phong, Cv trO ve HA Nei. Thtri gian nay citing viec cua QuOc hei cling nhu the co. quan Trung ucmg rat ben be. Veri tu each IA Tnrthig Ban Thuang true Quoc hei Cu da c6 nhieu 9 kin dOng gOp, cling Ban Thuting tnrc Quoc hei.trong viec lien hanh On dinh t6 chirc va boat deng Quec hei; xem xot vice chuan bi thong qua nhieu van ban phap luat elm Chinh phit nham bdo ddm thanh ding trong cOng vice kien quoc theo chit trucmg, duOng lei cilia Bang va nguyen vong cita toan dan.

***

Tir Thugng thu be Hinh Nam triau nOi tiang thanh Hem, chinh true, cu Bid Bang Doan da tham gia chinh quyen each mang met each tkr nguyen vA met long di theo chinh quyen each mpg. Tam Ring tan trung yeti nuric, tan hieu vOl dan etla cu Bid Bang Doan la met tam gucmg sang de thing ta kinh tr9ng và noi theo.

6

KS! niem 130 nam Ngay sixth ca Bni Bang Doan la dip de chi:mg ta On

cuOc dM, SIgt nghiep .va ton -vinh cong lao, cong hien to Ian dm Cu di vai Mt nuOc; qua do giao chic truyen thong yeu nuoc, them tg hao, tg fan dat nuot va tinh than dai (loan ket tan dan toe; có vu, dOng vien cdc tang lop nhan clan tich cc hoc tap, lao dOng, ding the va chin Mu gop phan thgc hien thing lgi cac mgc tieu, nhiem vg xay dgng, phat trien va bao vOMt nutm.

Noi gucmg cg BAi Bang Doan, toan Dang, toan clan va toan quan ta n6 hie

phan Mu,, quyet tam thgc hien thang lgi Nghi quyet dai hen Bang b0 cac cap va Nghi quyet Dai hOi 41 bieu toan cp6c Fan tit XII ctla Bang.

BAN TUYEN GIAO TRUNG TIONG