Vol. XXIX. No. 7 July, 2016 - WordPress.com

21
Mizoram Science Journal, July, 2016 - 1 - Chairman C. Lalrosanga (943615-1168) Editor Lalrinthara Pachuau ( 986235-8768 ) Jt. Editor Zothantluanga (986239-9462) K. Lallawmzuala (986230-0576) News Editor Vanlaldinpuia (943615-5739) Members Peter Lalsanga P.C.Lalzoliana Lalthangliana Vanlalhuma Lalchhuanawma P.C.Lalrintluanga Laldinpuia Manager Zothanliana (986259-3245) Publisher Dr.R.Lalengmawia (943619-6952) Advisers Revd. Chuauthuama Dr..Lalnunsiama Colney Vol. XXIX. No. 7 July, 2016

Transcript of Vol. XXIX. No. 7 July, 2016 - WordPress.com

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 1 -

Chairman

C. Lalrosanga

(943615-1168)

Editor

Lalrinthara Pachuau

( 986235-8768 )

Jt. Editor

Zothantluanga

(986239-9462)

K. Lallawmzuala

(986230-0576)

News Editor

Vanlaldinpuia

(943615-5739)

Members

Peter Lalsanga

P.C.Lalzoliana

Lalthangliana

Vanlalhuma

Lalchhuanawma

P.C.Lalrintluanga

Laldinpuia

Manager

Zothanliana

(986259-3245)

Publisher

Dr.R.Lalengmawia

(943619-6952)

Advisers

Revd. Chuauthuama

Dr..Lalnunsiama Colney

Vol. XXIX. No. 7

July, 2016

- 2 Mizoram Science Journal, July, 2016

Ed it or ia l

BUL |AN |HAT – DUHTHLANNA DIK

Mi tinin mahni eizawnna tur kan buaipui \heuh a, chumi atana rahbi hmasa

chu zirna hi a ni a. Tun lai khawvel inher danah hian zirna lama

background \ha leh \ha lo hian eizawnnaah kawngro a su thui hle a ni. Hemi

atan hian zirna kawng hrang hrang kan thlang a, hah takin kan zir \hin a ni.

Eng thil pawh ti dawn ila, bul \anna dik chu duhthlanna dik hi a ni. Duhthlanna

dik tak hmanga thil kan tih chuan kan bul \anna a \ha hle tihna a ni. Zirna

kawngah emaw eizawnna kawngah emaw pawh ni sela duh thlan dik a

pawimawh hmasa ber. Kan mizia nena inmila kan eizawnna tur thlan thiam hi

a finthlak ber fo. Mathematics thiam lo takin Engineer nih \alh a tum chuan

chu chu duhthlanna dik a ni thei lovang. Eizawnna tur kawng hrang hrang

ngaihtuah hnuah kan tuina leh nuam tih zawng, kan mize mil bawk si thlang

thiam ila chu chu bul \an dan \ha ber a ni phawt. Aizawl a\anga Lunglei kal

tumin hmar lam a pan hmasak tlat chuan kual takin thleng ve thei pawh ni se

a tan chuan \ul lova tha leh zung sum leh pai tam tak senna mai a ni. Lunglei

tlangdung zawh nghal mai se a tan chuan a thil tum pannaah duhthlanna dik

a ni ngei ang.

|hianten chumi chu a \ha an tih vang ringawtin pawngpaw bawh huam suh. A

titu tur nangmah kha i pawimawh ber a; chuvangin i tuina kawng a ni em tih

ngaihtuah phawt la, duhthlanna siam chauh ang che. |hianten an duh loh

zawng pawh ni se \ha i ti a, i tuina lam a nih phawt chuan maltlat ngam ang

che.

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 11 -

(Chhunzawm tur)

8. IIT, Chennai

Course: B.Tech/BE - Computer Science & Engg

Eligibility: 10+2 PCM/ Admission test IIT-Jee

9. Bharathiar University, Coimbatore.

Course: 5 years Integrated M.Sc Software Engg

Eligibility: Higher Secondary with Mathematics/ Business Mathematics and any

two subjects from Physics, Chemistry, COmmerce, Accountancy, Statistics,

Computer Science and Electronics, Entrance test - notification April, Test: July

10. Coimbatore Institute of Technology, Coimbatore

Course: B.Sc Applied Sciences - Computer technology & 5 year Integrated M.Sc

Software Engg

Eligibility: 60% marks 10+2 PCM/ Pass in Higher Secondary with Physics,

Chemistry, Maths or Commerce with Computer Science

11. PSG College of Technology affiliated to Bharathiar University, Coimbatore

Course: 5 years Integrated M.Sc Software Engg

Eligibility: Higher Secondary with Maths/Business Maths and any two subjects

form Physics, Chemistry, Commerce Accountancy, Statistics, Comp Science and

Electronics securing not less than 85% marks aggegrate in Mathematics/Business

Mathematics/ Admission test, notification April, Test: July

12. University of Delhi, Department of Computer Science

Course: 4 year Bachelor of IT (BIT) & 3 year Bachelor of Information Science

(BIS)

Eligibility: Pass 10+2 with minimum 50% marks in aggregate with English, Maths

or Computer Science/Computer Application of 3 year Diploma in any branch of

engineering in Polytechnic. Admission test notification in April. Test: July

13. Apeejay Institute of Information Technology, Gurgaon.

Course: 4 years B.Sc Honours in Software Engg & 4 years B.Sc Information

Systems Engg

Eligibility: 10+2 with 50% marks PCM and English

Entrance test: Notification July, Test: August

- 12 Mizoram Science Journal, July, 2016

BOHR’S ATOMIC MODEL – QUANTUM MECHANICS

TARMIT A\ANGIN

Krista Roluahpuia, IIT Bombay

Thuhma

Rin aiin hna ka ngah ta a. A hma angin science article ka lo thawh tam thei ta lo a; pawi ka

ti hle a ni! Tun \umah hian quantum mechanics lo lan chhuahna tak tak – old quantum

mechanics an tih mai – Bohr’s atomic model dik famkim lohna chu ka lo thlur dawn a.

Mathematics hi a pawimawh a, chuvangin equation hriat chian ngai ka tih chu ka lo ziak thla

zel dawn a ni.

Bohr’s atomic model sawi hmasa phawt ang

Bohr’s atomic model, 1913 daih tawha hmuhchhuah, quantum mechanics bul pawimawh lo

\antu kha kan zir tawh turah ka ngai a. Khatah khan point 3 lian deuh deuh a awm a:

1) Electron hian nucleus a hel a.

2) Electron hian nucleus hi planet-in Ni a hel ang hian kal kualna, orbit a nei a. Chu a

hel kualna chu nucleus a\anga inhlat dan indawtin a awm a.

3) A hel kualna, orbit pakhat a\anga a hel kualna hmun dangah a insawn khan energy

a hloh emaw a neih belh thei tih a ni.

Figure 1: Bohr’s atomic model

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 13 -

Figure 1-a inziak ang hian electron-te chuan nuclues helna an nei a. Chu’ng a helna-te chu

‘n’ hlutna khian a entir a. Entirnan: ‘n’ hlutn khi 1 a nih chuan a helna hmsa ber (first orbit)

a ni anga, chutiang zelin ‘n’ hlutna 2 a nih chuan a helna hmsa ber dawttu (second orbit) a ni

mai dawn a ni. Point number 2 leh 3-na khi thuhmun angah pawh a ngaih theih a. Electron

hi an helna pakhatah (orbit) an awm chuan chakna (energy) an neih zat a pangngai reng tur

a ni a. Mahse helna dangah an pakai chuan energy an hlauh emaw an neih belh dawn a ni.

A lemziaka a lan dan ang khian nuclues lam hawi zawnga a insawn chuan chakna (energy)

a pe chhuak ang a, amaherawhchu nuclues hlat lamah a insawn a nih chuan energy a neih

belh thung dawn a ni.

Bohr’s atomic orbital-ah electron chu han dah chhin dawn teh ang

A chunga ka sawi ang khian Pu Bohr – a khan electron kha a helkualna (orbit) pakhatah

awm chuan chakna thahrui a neih emaw a pekchhuah emaw loh chuan a awm chhunzawm

char char \hin a ti a ni a. Tunah hian electron chu a helna orbit inkarah khian a awm thei em

tih kan enchhin dawn a ni. Bohr’s model-ah khan electron orbit radius kha a hnuai ami ang

hian kan nei tih kan hria a:

2

2

24n

mern

hοπε= (1)

m leh

e

hi elctron rih zawng leh an charge kha a ni a. Hemi orbit chungah chiah khian a

hnuai ami khu a awm veleh a:

22

2

2

1 )1(4

+=+ nme

rn

hοπε

(2)

Equation (2) a\angin (1) khi ka paih chuan an orbit hlat zawng kan hmu thei ang a:

nme

nme

r 24

~124

2

2

2

2hh οο πεπε

+=∆ (3)

Khilaiah khian 12 +n hian n2 a tluk ka tih theih chhan chu elctron orbit hi nulues a\angin a

hla a, a radius a lian tihna a nih chu. A nih chuan 1 hi kan dah \ha thei (approximate) tihna a ni.

- 14 Mizoram Science Journal, July, 2016

Uncertainty principle-ah let leh lawk teh ang

Uncertainty principle hi quantum mechanics lo hring chhuaktu leh kan thupui khel mek lo pe

chhuaktu a ni a, a hmaih theih loh a ni. Uncertainty principle kha momentum leh space ang

zawngin heti hian kan ziak thei a:

h≥∆∆ rp (4)

Electron awmna kha nuclues a\angin hla viau ta se, nuclues a\anga potential enrgy khan

engmah a va tithei tawh lova, chuvangin electron enegry kha kinetic hlawm nei angah kan

ngai thei anga, hetiangin:

m

pE

2

2

= (5)

Emaw hetiang pawh hian kan ziak leh thei a:

pm

p

m

ppE ∆=

∆=∆

2

2(6)

Or Ep

mp ∆=∆ (7)

Mahse m

p hian tlukpui a nei a, chu chu nulues a hel kualna chak zawng velocity, ν kha a ni

a. Bohr’s angular momentum postulate hmang khan heti kan nei thei a:

hnrm =ν

(8)

Or

mr

nh=ν

(9)

A nih chuan, equation (3), (4), (7) leh (9) hmang hian hei hi kan nei thei a:

2222

4 1

32 n

meE

o

=∆

hεπ (10)

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 15 -

Bohr’s radius chhunga electron dah tum thupuiah lut leh tawh ang

Equation (10) khi chik takin a lo chhuah dan kan en chuan electron-in orbit inkarah energy

a neih theih zat, uncertainty in energy a lo ni a. Bracket chhung hlutna khi han chhut ta ila heti

ang hian a lo chhuak dawn a ni:

( ) eVn

E2

16.13=∆ (11)

A nih leh orbit-ah electron a awm khan eng zat nge energy a neih kha? Hetiang hian a ni

tiraw?

( ) eVn

En 2

16.13= (12)

Equation (11) hian uncertainty in energy kha a hril a, equation (12) erawh hi chuan khawi

orbit-ah pawh awm se a energy zat kha a pe bawk a ni. Chutiang a nih chuan equation (11)

hi (12) a\angin paih ta ila, heti ang hi kan hmu ang:

0=∆− EEn (13)

Uncertainty in energy khi a tam khawp mai a, electron energy-in orbit-a energy a neih zat

nen kan khaikhin chuan a inang reng a ni. Equation (13) a a lan dan ang hian an danglamna

chu zero a ni a. Hemi awmzia chu electron-te kha orbit-ah an awm reng thei lo tih a ni. Tin,

orbit inkarah pawh an awm thei chuang lo tihna a ni tel bawk.

Quantum mechanics chuan a zu zawng chhuak ta a!

Equation (13) ka hrilhfiah dan khi kan hrethiam em aw… Uncertainty energy leh energy

pangngai intluk tih awmzia chu quantum mechanics tarmit a\ang chuan electron-te hian awmna

bik an nei lo a, an che reng a. Particle angin a ngaih theih tawh lo a, electron chu hmun tinah

a awm zawk a lo ni. Man tum pawh ni ila awmna ber pawh a neih loh avangin kan man thei

dawn lo a. Pawl hniam zawka eletricity leh magnetism vela ‘field’ kan zir ang khan electron

chu field angin kan lo represent a lo ngai tawh a ni. Chu field chu ‘space’ (hmunruak) ah

hian a inzam chhuak a ni.

Chuan hydrogen atom lo ngaihtuah ta ila, a chhunga electron chu field angin kan sawi angai

ta a, chu chu orbital kan tih alo ngai tawh ang. Helaia orbital ka tih Pu Bohr-a orbit nen

ngaihpawlh miah loh tur a ni a. Electron chuan orbit a nei lo a, radius pawh a nei chuang lo a,

chumi awmzia chu electron chu particle anga kan ngaihna kha dah \hat rih a ngai tihna a lo ni.

- 16 Mizoram Science Journal, July, 2016

A hmaa kan zir tawh \hin ang khan orbital

chuan pianhmang hrang hrang a nei a, s orbit

chu a mum a, chutiang zelin p orbit pianhmang

chu a laiah rekin a sawl kha a ni a.

A nih chuan mathematics takin electron chu

wave function hmangin kan ziak ta \hin tawh

zawk a. Wave function chuan electron field

chu a represent a. Space (hmun) leh time

(hun) ah a innghat tlat a. Space a danglamin

a danglam thei a, chutiang zelin field chu

(electron sawi aiah hmang tawh ang) hun a

danglamin a lo danglam ta \hin a ni.

Wave function chuan nihdan a nei ve a

Mathematics lamah khan function tam tak

kan nei a. Nihdan inang lo tak tak an ni hlawm

a. A \hen chu continous (inzawm) an ni a, a

\hen chu a laklawhah a chat a. Chutiang zelin

danglamna an nei \heuh a. He electron field

sawi nan-a kan hman electron nihphung

zawng zawng kengtu wave function, ( )tx,Ψhian nihphung a nei a.

A hmasa berah chuan wave function hi lian

tak, infinite a ni thei lo a. Chumi awmzia chu

mihring kan chhiar theih zat tam zawng a hen

a ngai tihna a ni a. A chhan chu electron kan

hmuh theihna, probabilty density khan infity

a tluk ve mai dawn a, chu chu thil ni thei miah

lo a ni. A pahnihnaah chuan wave function

chu a continous, inzawm a ngai a. A lai

laklawhah emaw a bung thei lo a ni. Chumi

awmzia chu step function kan tih angte kha a

ni thei lo tihna a nih chu. A dawt lehah chuan

( )tx,Ψ

hian value, hlutna pakhat chauh a

nei tur a ni. A nih chuan graph kual nguai,

x – axis a\anga chhiara y – value pakhat aia

tam nei thei zawng zawng kha a rem lo tihna

a ni. A dang pahnih pawh a la awm a, article

lo chhuak leh turah kan thai lang tawh mai

dawn nia.

Ti-tawp tawh ang

Atomic model lo chhuah chhoh dan kha kan

la hre \heuh ang a. 1902 khan cubic model

an lo sawi chhuak, propose a. Plum-pudding

model chu 1904-ah an propose veleh a.

Hemi kum vek hian Saturnian model tih chu

an sawi chhuak leh ta a. Kum 7 vel zet a vei

hnuah Rutherford model, rintlak tak mahse

classical mechanics lam tarmit a\anga lo piang

chhuak chu a lo lang veleh a. A rintlak hle a

mahse quantum mechanics tarmit a\angin

Pu Bohr-a khan a thlir veleh a, Bohr’s model

chu 1913-ah a lo piang chhuak ta a ni. A

rintlak hle naa amaherawhchu Pu de-Broglie

leh Pu Heisenberg-a te an lo lan hnu khan a

dikhlel a ni tih hriat chhuah a ni ta a. A

chunga mi khi a dik lohzia proof dan leh

sawifiahna chu a ni. Lo chhuak leh turah

chuan khi wave function khi kan chawk

chhuak dawn a ni. Wave function kan tih

khan electron kan sawina a ni tih kha hre

reng ila. Electron chu kan hrechiang deuh

deuh dawn tihna a nih chu.

(Krista Roluahpuia hi India ram zirna in

\ha berte zinga mi IIT Bombay-ah

Physics-ah PhD a zir mek a, rei lo teah a

rawn zo thei tawh ang. Buai chung

chunga article \ha tak tak min rawn

ziahsak thei \hin hi kan lawm hle).

- 20 Mizoram Science Journal, July, 2016

Controller tih ve thung hi chu Touch Sensor leh Processor inkar lo zawm saktu

Device sawina a ni. Controller in a lo tih ber chu Touch sensor in a lo dawnsawn Touching

Location nena inkungkaih information te chu lakhawmin processor in a lo hriatthiam theih

ngeina tura Information lo pek hi a ni. Controller chuan processor nena inzawm tur (interface)

chu a lo thliarhran sak \hin bawk a ni. Touchscreen technology keng tel Monitor ho ah hian

Touchscreen hnungah External Cable pakhat hi a keng tel \hin.

Software Driver ve thung hi chu Touch screen leh Processor te hna an thawh dun

theihna tura PC Application pakhat ve mai a ni. Controller ina a lo thawn chhuah information

te chu PC or Mobile Phone Operating System in lo hrethiam thei turin a lo pui a ni.

Touchscreen hoah hian a tlangpui thuin Technology chi hrang pali (4) a awm a,

chungte chu Capacitive touchscreen, Resistive touchscreen, Surface Acoustic Wave (SAW)

touchscreen technology leh Infrared Touchscreen te an ni. Capacitive Touchscreen

technology hi Finger Touch (kut nen) direct a hman theih KIOSK Applications-ah te an

hmang ber \hin. Capacitive Touchscreen te hi hun rei tak daih, rang mai mai theilo tur glass

in an siam tlangpui. Chung Glass Overlay chungah chuan electric charge khawlkhawm thei

Coating Layer pakhat a awm a ni. Glass Overlay kil tinah chuan Oscillator Circuit te dah a

ni a, glass surface kut a va deh khan Oscillator Circuit-ah te chuan Frequency a lo danglam

ta \hin a ni. Chu frequency a danglamna chu touchscreen controller chuan a lo teh a

touchscreen location chu a lo chhut sak a, PC ah User in a lo tihduh Instruction chu a thawn

ta \hin a ni. Capacitive Touchscreen te hi Tel, Vaivut leh Tuihuh ah te awlsamte a tihfai leh

theih mai a nih avangin kan hman zin tur deuh Device-ah te hman a ni tlangpui \hin. Resistive

Touchscreen Technology ve thung hi chu POS (Point of Sale) Service tia sawi Super Market

leh Hotel, Restaurant leh Public Centre-ah te hman a ni tlangpui ve thung a ni. Resistive

Touchscreen te hi nemtak leh zawitak Flexible Top Layer leh sak deuh \alh Rigid Resistive

Bottom Layers pahnihte chawhpawlh a siam a ni. Chung Layer pahnih te chu Spacer Dols

te nen daidan a ni. Flexible Top Layer chu thil pakhat khatin a va nem khan chu a nemna

laiah tak chuan Resistive Bottom Layers leh Internal Electric Contact pakhat a lo insiam a,

chu electric contact chu controller in a lo teh leh a Touching Location a lo ruahman sak \hin

a ni. Touching Location awmdan a zirin User instruction chu Processor-ah thawn lehin a

chhunzawm leh a ni.

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 21 -

Surface Acoustic Wave hi chu Naupangho

infiamna field chhunga Game Khawl te, Bank

leh Factory Controllroom-ah te an hmang

tlangpui. SAW Touchscreen Technology ah

hian Ultrasonic Waves te chu Touchscreen

Panel ah a pechhuak \hin a ni. Panel chu thil

pakhatin va tawk tase Ultrasonic Waves-ah

danglamna a lo siam nghal a, controller chuan

chu a danglamna a zirin Touching Location a

lo chhinchhiah leh nghal \hin a ni. Chung a thil chhinchhiahte chu controller a\angin PC-ah

Processing ti zel turin a thawn leh \hin a ni.

Infrared Touchscreen ve thung chu Panel pakhat leh

a opposite tlangah Infrared LED (Light Emitting Diode) leh

Photo Sensor te chu vuah kawpa hmanna a ni ber mai.

Infrared LED leh Photo Sensor te avangin engzung (light

beam) te chu Display chungah a lo awm ta a ni. Thil pakhat

khatin Panel rawn tawk ta se chu laiah chuan eng chu a lo

danglam ta a, chu chu Photo Sensor chuan a lo teh fela

Touching Location fix sakin Controller-ah a thawn chho leh

a ni. He Technology hi Resistive leh Capacitive Touchscreens

te chuan mawhphurhna an lo la chhawng leh ta a ni.

Smartphone leh Tablet tamtakah

Resistive Touchscreen Technology

hman a ni a,tunlai smartphone

changkang tak tak (High End phones)

ah te erawh Capacitive Touchscreen

Technology hi an hmang thung a ni.

- 22 Mizoram Science Journal, July, 2016

-Lalrinthara Pachuau

Mizote hi thil a dik leh dik loh, belhchian a dawl leh dawl loh ngaihtuah hmasa lova

chaw tak khuka khukpui hluai mai ching kan ni ve reng reng niin a lang a. Kum 2012 chhova

Nibiru kan hlauhzia te kha! |henkhat lah chuan biak inah pathian thu sawinaah te intih\haihna

atan kan sawi tel hram bawk a nih kha. Thil kal daih tawh ni mah sela i han thlir let leh ang

hmiang. 21 Dec 2012-ah khan planet pakhat lianpui mai Nibiru an tih mai chuan khawvel hi

a rawn su dawn nia ngai pawl an awm a. He article-ah hian Nibiru chanchin kha kan tuai

thar leh dawn a ni.

Nibiru chungchang

kan luhchilh hmain a \obul

hre fiah tak tak tur chuan

universe leh kan solar

system chanchin tawi tein

kan tarlan hmasak phawt a

ngai ang. Hei bakah hian

solar system-a planet an

hmuhchhuah dan leh a dang

an la zawn mek dan kan

sawi tel loh chuan Nibiru

chungchang hi kan fiah thei

tak tak dawn chuang lova,

chuvangin Nibiru tak tak

kan sawi hmain a chhehvelah thui fe kan kual

hmasak a ngai dawn a ni. He article-ah hian

puithuna leh hmanlai thawnthu a\anga Nibiru

lo irh chhuah dan sawi kan tum lova,

Scientist ten Planet-X an zawn dan leh chumi

kal zelin Nibiru a lo hrin chhuah dan sawi

kan tum ber dawn a ni.

Universe han tih mai chuan van pum

pui hi a ni mai e. Chutah chuan Ni, thla arsi,

planet, simeikhu, blackhole, brown

dwarf…kan thil hriat zawng zawngte an awm

kim vek a ni. Arsi tam zawng lah chhiar sen

rual loh niin chung arsite chu tluklehdingawn

bial intelkhawmin arsi hlawm khawmna

hmunpui Galaxy an siam a. Kan awmna

galaxy hi Milky way galaxy an ti. Chutiang

galaxy chu tluklehdingawn eng zata tam nge

vanah hian awm ang tih lah chu tumahin an

hre hek lo. Kan awmna solar system pawh

hi milky way galaxy lairil a\anga light year

27,000 vela hlaah a inher ve laih laih a, chu

galaxy laimu chu helin kan zavai mai hian kan

her dual dual mai a ni. Solar system kan tih

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 23 -

chuan Ni leh planet 9 te (Pluto tiamin) a huam

a ni. Ni a\anga a hnaih dan indawtin chung

planet 9 te chu – Mercury, Venus, Earth,

Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune leh

Pluto te an ni. Mahni kawng bik \heuh neiin

heng planet te hian ni chu an hel dawr dawr

mai a ni. Ni a\anga khawvel hlat zawng hi

1AU (Astronomical Unit) an ti a, hei hi

150,000,000 km-a thui a ni. Solar system

huam chhung emaw a hnaivai deuh chin emaw

sawi nan AU hi an hmang mai \hin. Solar

system pum pui len zawng hi a lai

hawlhtlangin 11,000,000,000 km vela zeta

zau a ni a, chu chu zau viauin hre mah ila

galaxy lenzawng nena khaikhin chuan

arhmai tiat lek tih pawh hian a sawi fiah zo

lovang. Hemi chin hi Solar system leh a

kaihhnawihah chuan tawk phawt mai sela,

thu dangah kan pakai tawh a niang chu.

Planet hmuhchhuah leh an zawn zel dan

Kum 1781-ah khan Sir William Herschel

chuan Uranus hi a lo hmuchhuak tawh a.

Planet dang pawh la awm ngeiin an ring a.

Uranus an hmuhchhuah hnuin kum 1840

chhovah khan French Mathematician Urbain

Le Verrier chuan Uranus chetvel dan ngun

taka a zir hnuin a kawng kal tibuaitu awm

ngeiin a ring a. Chu chu la hmuhchhuah loh

planet lian tawk tak, hipna ngah tak, uranus

orbit aia hla zawka awm vang a nih ringin

Newtonian mechanics hmangin a awmna tur

hmun a chhutchhuak a. He a thil chhut chhuah

hi German astronomer Johann Gotfried Galle

a thawn ta a. Ani hian Le Verrier-a sawina

hmun takah chuan Planet thar Neptune chu

kum 1846-ah khan a hmuchhuak ta a ni.

Neptune pawh chu Uranus ang

thovin a che vel chu a nghet lo riau hian a

hriat a, a hma ang thovin planet dang, neptune

che vel lo tibuaitu awmin an la ring ta fo a,

chu chu an chhuizui leh ta char char mai a ni.

Kum 1846 – 1930 chhung khan astronomer

leh Mathematician ten observation leh

theory hmangin an zawng ngat ngat a,

amaherawhchu hemi hun chhung hian

tumahin Neptune piah lamah planet an

hmuchhuak lo.

Planet - X chu

Kum 1894-ah American

Astronomer Percival Lowell chuan William

Pickering-a puihnain Arizona-ah Lowell

observatory a din a. Heta \ang hian vana

arsi che velte leh planet thar zawngin an

telescope \ha zet mai chuan van lam khi an

vil thur thur reng mai a ni. A hmalama kan

chhiar tak ang khan a theory chuan planet

dang la awm ngeiin an hre si, an hmuchhuak

thei mai bawk si lo, chuvangin mathematics-

a kan thil zawn chhuah duh aia ‘x’ kan dah

\hin ang hian an planet zawn mek pawh chu

Planet-X an ti ta a ni. Hei hi Roman number-

a 10 tihna a ni lo, hriat loh Planet tihna a ni

zawk.

Kum 1915 a lo nih chuan Lowell-a

chuan ‘Memoir of a Trans Neptunian Planet’

tih paper a tichhuak ta a. Chutah chuan

Planet–X chu khawvel aia a let 7 vela mass

ngah zawk a niin ni a\anga 43AU

(6,450,000,000km)-a hlaah a awm a. A

density (sakhat dan) a tlem em avangin a

lian hle dawn a ni. Ni eng a sawhkhawk \ha

- 24 Mizoram Science Journal, July, 2016

hle ang a, Saturn ang deuhin ‘ring’ pan tein

a hual ve ang. Lei a\anga a en zawng pawh

12-13 magnitude vel a ni ang a, chu chu

telescope hmang chuan a hmuh theih dawn

a ni a ti a. Hei hi Lowella’n Planet – X

awm dan tur nia a lo ngaih chu a ni.

Pluto an hmuchhuak daih!

Kum 1916-ah Lowell-a chu a thih tak

thut avangin Observatory pawh chu hun eng

emaw chhung chu khar lailawk rih a ni a. Kum

1925 a\angin entlang, a hmai darthlalang 13

inches a lian nen Lowell Observatory chu an

hawng leh ta a. Kum 1929-ah Observatory

director thar V.M Slipher chuan astronomer

naupang te Clyde Tombaugh, kum 22 mi

chauh chu a ruai a, ani hian chhum lo chat lovin

Planet – X chu hmuhchhuah tumin a bei ta

char char mai a ni (Heta Planet – X kan tih

hian Nibiru a ni lo a nia, planet thar a ni mai).

Chutia chawl lo leka kum khat deuh thaw a

thawh hnu, arsi maktaduai 2 zet a zirchian

hnuah kum 1930 Feb ni 18-ah khan Pluto chu

a hmu chhuak ta hlawl mai a ni. Hetia arsi/

planet hmuhchhuah tuma an zirna atan hian

van lama an rinhlelh deuh laite chu telescope

hmangin a thla an la phawt a, chu chu an zir

chiang leh chauh \hin a ni. Khatia Pluto an

hmuhchhuah hnuah khan thlalak hlui hote an

han ennawn leh chuan kum 1915 March ni

13 ah khan Lowell-a khan Pluto thla hi a lo la

daih tawh a, a hre chhuak lo mai chauh a ni.

Percival Lowell-a hminga P leh L te hi la

kawpin Pluto tih hming pawh hi an sa ta a ni.

Planet–X, Pluto?

Tun hma zawnga Neptune piah lama

planet awm nia an lo ngaih \hin chu lian tawk

tak, khawvel tiat emaw, a aia lian emaw a ni

ber a. Chutih laiin pluto erawh chu Planet 9

an hmuhchhuahte zinga te ber, khawvel aia a

let 5 emaw vel zeta te zawk a ni a, a mass

lah chu a tlem hle bawk. Chuvangin Pluto

zawng Astronomer-ten nasa taka an zawn

\hin Planet-X chu a ni lo phawt mai.

Planet-X zawn chhunzawm zel a ni

Kan chhiar tak ang khan Uranus

leh Neptune te ni hela anmahni kawng ve

vea an kallai tibuaitu planet dang la awmin

an hria a. Pluto kha hmuchhuak tawh

mahsela an beisei lawk anga lian leh mass

ngah a nih tlat loh avangin Planet-X chu

ngawrh zawkin an zawng chhunzawm ta

zel a. Kum 1978-ah Pluto heltu Charon

an hmuchhuak a, kum 2003-ah Sedna,

kum 2005-ah Eris. Sedna leh Eris hi Pluto

aiin an te hret (Eris hi Pluto aia lian zawka

ngaih a ni reng \hin).

Hengte mai lo hi chu thil lian tham

deuh hmuh chhuah a tam lo hle a. Hei hi duh

khawp lovin astronomer Joseph Brady chuan

kum 1972-ah khan Halley’s comet kal kual

vel danah hian Pluto piah lamah khian planet

lian tak, Jupiter tiat zeta lian a awm ngei a

ring a. Mahse he a ngaihdan hi Marsden-a

leh P.Kenneth Seidelmann te chuan an

hnialthla chiang hle thung. Halley’s comet hian

a kal kual vel pah hian a mei lama vur leh

lung them nawi te chu a phuh chhuak ur ur

reng a, chu chuan a che vel kha a ti pai leh

deuh uan uan \hin a lo ni zawk.

Planet-X zawn hna chu chawl mai

lovin a la kal ta char char tho va. Pluto piah

lam hla takah khian khawvel tiat emaw, a aia

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 25 -

te hret emaw, lian zawk fe emaw awma

ngaihna chu mithiamte thinlungah a la thi thei

chuang lo. Amaherawhchu Pluto piah lam hi

chu ni a\anga a hlat tawh em avangin planet

lian tak pawh lo awm sela a eng a chauh tawh

dawn em avangin hmuhchuah a harsa takzet

thung ang.

Hetia planet-X an zawn velna atana

an hmanraw \ha ber chu Telescope (Entlang)

a ni. Khawvel hmun hrang hrangah a \ha ber

ber chi an bun thluah a, chutiang hmun chu

observatory an tih chu a ni. Heng hmun te

a\ang hian vanlam khi chawl lovin mithiam

ten an thlir reng a ni.

Heng telescope te zinga Nibiru nena

inkaihhnawih bik 3 te chu –

(i) IRAS – Hei hi Infra Red Astronomical

Satelite tihna a ni. USA, UK leh Netherland

\angrualten van lam chanchin zirna atana

satelite/telescope an kahchhuah a ni a,

vansangah lei hel chungin vanlam thla a la

reng a ni. Kum 1983-a a thlalak pakhat

chungchang scientist ten hetiang deuh hian

an puang chhuak – Eng thil emaw ni,

Jupiter tiat zet tur, solar system-a tel ve ni

mai awm tak kan hmuchhuak a, Saggitarius

constellation-ah a awm mek tiin. He an thil

hmuhchhuah hi a hnua an han zir chian leh

chuan 10 zinga 9 te chu galaxy dang hla

tak ami, engti kawng maha keini min rawn

tibuai pha lo tur an ni a, 1 dang chu galaxy

tam takte chhum ang deuha paw deuh phut

mai chu a ni. Chuvangin IRAS thlalak,

Nibiru nemnghehna an tih kha Nibiru a ni

lo, light year tam taka hlaa galaxy te an lo

ni zawk e.

(ii) Hubble image – Nibiru tia Youtube-a a

video an dah, mi tam takte tiralkheltu kha

eng dang ni lovin arsi pakhat V838Mon an

tih mai, light year 20,000 vela hla ami thlalak

a ni; Monocerotis constellation ami a ni nghe

nghe. A taksa pawn lam chu a chhan hriat

chiah si lovin a rawn lian vak mai a, a rawng

pawh a sen a ni nghe nghe. He arsi hi kum

2002-ah khan hmuhchhuah a ni. Light year

20,000 a hla daih hi zawng a hla lutuk a, eng

tluka chak pawhin khawvel su turin rawn

thlawk ta sela kum 20,000 hnuah a lo thleng

chauh ang. Nibiru a ni lo leh ta phawt.

(iii) South Pole Telescope (SPT) – Hei hi

khawvel chhim tawp Antartica khawmualpuia

America rama university hrang hrang

\angrualten galaxy bawr khawm tup mai zirna

atana kum 2007-a telescope an bun a ni.

Radio telescope a ni a, thla a la thei lo. Nibiru

thla phei chu a la hauh lovang! Mi \henkhatten

USA hian Nibiru hi a hre ru tawh a, a ruk

thei ang bera chhui an duh avangin mihring

awm lohna Antartica-ah kher he telescope

hi an bun ta a ni an tih leh pek chu. Antartica

hi a humidity (tuihu) a tlem a, chu chu

telescope bunna atana duhthusam a ni,

chuvanga he hmun khera bun hi an ni.

Engtin chiah nge Nibiru chu a lo pian tak

le?

Kum 1976-ah khan Zecharia

Sitchina’n ‘The Twelft Planet’ tih lehkhabu a

chhuah a. Amah hi tawng hlui zirtu, a bikin

- 26 Mizoram Science Journal, July, 2016

Hebrai, Sumerian, Akkadian leh

Mesopotamian tawng leh an chanchin zirna

lama mithiam a ni.

Chu a lehkhabua a ziah dan tlangpui

chu hetiang deuh hi a ni –

‘Planet pakhat ni (sun) hel ve lo, Solar system

pawn lama arsi pakhat heltu, Sumerian hoten

Nibiru an tihah chuan mifing tak tak (Aliens)

te an awm a. Lian pui pui 10-15 feet zeta

sangte an niin a sang zualte phei chu 30 feet

laite pawh an ni. An planet chuan an ni ve a

helna kawngah kum 3600 a ral apiangin kan

leiin ni a helna kawng hi a rawn tan tlang ziah

\hin a. Chutia a rawn hnaih lai chuan

khawvelah an lo kai ta a, heng mite hi

mihringten Annunaki kan lo ti a ni. An thiamna

a san em avangin zawng chi (Primate) a\angin

an gene (zefang) tidanglamin mihringte an

siam chhuak a. Salah te neiin an pawl bawk

a, an fa hrinte pawh lian pui pui leh chak tak

tak, Bible-in Nefilim mite a tihte kha an ni a,

chung mite chu hmasang mi chak

hmingthangte an ni bawk.

Leia an lo kai hmasak ber phei chu

he leia mihringte kan lo awm \an hun vel kum

450,000 vel kalta kha a ni. An planet tuamtu

boruak thawm \hatna atan lei a\angin

rangkachak an lai chhuak \euh nghe nghe.

An thiamna a sana an ropui em avangin

mihringte chuan chung mite chu Pathian an

lo tih \hinte kha an ni. Hei hi a lehkhabu kaldan

tlangpui chu a ni mai e.

A lehkhabu chu hralh a tla ta phian

a. Scientist ten an lo zawn tlut tlut Planet-X

pawh chu Nibiru ni ngeia ngaitu an pung ta

tual tual a. Solar system hmawr tawng leh a

piah lama thil hmuh chhuah awm tawh hlek

chu an ti-Nibiru ta zel a ni ber mai. Nibiru hi

Babulon hote pawhin an thawnthuah an lo

nei ve tho va, anni chuan ‘Marduk’ an ti

thung, an Pathian pakhat a ni nghe nghe.

Sumerian hote thawnthu hluia a lan dan chuan

Nibiru a lo lan apiang hian khawvelah

chhiatna a thleng \hin a ni. Nibiru pawmtute

sawi danin a lo lan hnuhnun ber chu 1600BC

vel a ni a, hei hi Mosia hun lai bawr vel kha

ni awm e. Aigupta rama tui zawng zawng

thisena a chang ta thut mai te kha Nibiruin a

kal paha khawvela thir them nawi rawng sen

nei (Iron oxide) a rawn thlauh thlak vang a ni

a, rial lian pui pui lo tla te kha tlangkang vanga

tuihu khal lo sur leh a ni a, ni 3 chhung khaw

thim te kha khawvel vir lai a tihdin vang a ni

e an ti ta zel a. Thu puarpawleng leh thil

dangdai deuh ngaihven reng rengte tan chuan

a awihawm ve viau mahna le!

Nancy Lieder-i leh a pawlte :

Kum 1995-ah khan kalsual pawl

Nancy Lieder-i leh a pawlte (sapho

khawchhak lung lum hlau pawl ve) chuan

Nibiru chungchang chu an rawn tithar leh

hluai a. Ama insawi danin arsi pakhat Zeta

Reticuli-a chengte ‘Zeta’ an tih maite chuan

vawi khat chu an kiangah an hruai tawh a.

Chumi \um chuan a taksaah inbiakpawhna

khawl chi khat an dah a, chumi hmang chuan

an rawn be \hin a ni. Nibiru avanga chhiatna

lo thleng tur pawh hi chung Zeta mite chuan

amah kaltlangin mihringte rawn hriattir an

tum a, khawvel chhandam tur leh mite lo

inralrintir turin an rawn ti a ni awm e. Zuitu

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 27 -

lah a ngah phian lehnghal. Zeta Reticuli hi

arsi phir (Binary star) a ni a, lei a\anga light

year 39 a hla, Reticulum constellation-a

awm a ni. Arsi 2 te hi an intiat hle a, a pakhat

zawk Zeta2 an tih mai phei hi chu a len

zawng, sat zawng leh mass (rih zawng ti mai

ang, a dik chiah lo naa)-ah te kan ni (sun)

ang deuh chiah chiah a ni nghe. He arsi hi

Science fiction film eng emaw zatah a lang

tawh a, planet a nei vea lantirin chutah chuan

mifing tak takte an cheng anga lantir a ni

deuh ber. Mizoten kan hriat lar pakhat chu

‘Alien’ tih film, kum 1979-a chhuak kha a

ni. Heng science fiction film neuh neuhte

hian Nancy Lieder-i zeldinna pawh hi a hruai

ve te pawh a ni mahna.

A hmaa kan chhiar tawh ang tho

khan Scientist-ten planet thar hmuh chhuah

an tum Planet-X pawh chu Nibiru ngei a ni e

tiin a tharthawh hluai bawk a. Hei bakah hian

remchang takin Mayan calendar-ah chuan

ngaihruatin lunglen a hril chang chang tih ang

deuh hian kum 2012 hi khawvel tawp hun

tur ang deuhin a ngaihruat theih chang chang

a. Chungte chu hmehbel chho zelin Nibiru

chu kum 2012-a khawvel rawn suasam turin

a chhuah ta mai a ni.

A sawi zel danin Planet-X (Nancy

Lieder-i tana Nibiru) chu khawvel aia a let

4 vela lian a ni a, May ni 27, 2003-ah

khawvel a rawn hnaih hle dawn a. Hei vang

hian khawvel vir lai chu ni 6 vel chhung a vir

tawp chuih ang a, khawvel chhim tawp leh

hmar tawp a inthlak thleng bawk ang

(chutiang chu Pole shift an ti). Chu chuan

chhiatna rapthlak lutuk a rawn thlen anga,

mihring zawng zawng deuh thaw kan thi vek

ang a, a la dam chhun te pawh eitur awm lo

avangin an \am hlum \hak tho ang tiin a lo

hrilh lawk tawh nghe nghe. Mahse he thu hi

a dik lo tih chu nang leh kei hi a taka hretute

kan ni. Chutia a hrilhlawkna a dik tak si lovah

chuan a hun a sawn leh ta a, kum 2012 Dec.

ni 21 ah zawk a ni e te a tikawi leh ta niah

niah mai a ni.

Amah tho hi a nia kum 1997-a Hale

Bopp simeikhu lo lang tur Scientist-ten an lo

sawilawk, a ni dawn lo ti tlattu kha. Zeta

miten min hrilh lo, simeikhu lo lang dawn sela

chuan min rawn hrilh ngei ang te zuk ti vel

chuan! A thu leh ui bengah hlin tur a awm lo

ve. Nibiru kha kan lo hlau ve vela…

IRAS, STP, Hubble Image te kha?

Henghote hi Nibiru pawmtuten

Nibiru dikzia nemnghehna atana an hman

cham chite chu an ni. Heng telescope te hian

khawilama planet thar emaw, Planet-X

emaw, Nibiru emaw an hmuchhuak lo.

IRAS thil hmuhchhuah an sawi lar tak hlut

pawh kha a zavai mai khan light year

maktaduai tela hlaa galaxy teho an nih kha.

Chutiang thovin Hubble telescope-in a

thlalak, arsi sen deuh vut, Nibiru an tih mai

Youtube-ah pawh a video-a an dah kha light

year 20,000-a hlaa arsi sen pakhat

V838Mon thlalak a ni kan tih tawh kha.

Khawilama Nibiru mah va ni suh. South

Pole Telescope pawh khan khawi lama

Nibiru thla mah a la lo, Radio telescope a

ni a, thla a la thei lo hrim hrim.

- 28 Mizoram Science Journal, July, 2016

Reader’s Forum

(Ph. 9856730643;

E-mail : [email protected])

$ Mimi te thian ho kha lehkha in zir

that peih loh pawn MSJ tal hi lo chhiar ve

ziah rawh u, in hawiher pawh a dik phah

sawt mai ang.

-hriati & frz..

$ Chaltlang School a Class X ho kha

tha deuhin lehkha zir rawh u, thildang

ngaihtuah lo in chuan MSJ hi chhiar ve thin

rawh u, i hlawkpui ve thin ngawt ang.

-muds...

$ Ka zirlaipui te u MSJ hi in chhiar ve

thin em? chhiar ve ngei ngei ru.. zirna

kawngah min pui nasa thin a nia.

- hmingtea

$ Msj chhiar man hla khwp mai.. Beng

a tivarin min fuih phur khwp mai.. A

buaipuitute in ropui e. Kan lo chhiar zel

ang, lo tichhuak zel rawh u.

-Mama

$ Msj vul zel rawh se, kan hlawkpui

thin tehmai nia, lo ti chhuak zel rawh u

aw.

-fr forver

$ Msj hi tha ka ti ltk, mahse mathematics

leh physic lam class 10 tan a pawimawh hi

rawn tichhuak teh u, kan ram tan vanneih

phah theih hi ka ring tlat .

-9774677639

Khawvel hmun tinah kal sual pawl

an awm zel a, saphote zingah hlei hlei hian an

tam emaw tih tur a ni. Chung zinga pakhat

chu Nancy Lieder-i leh a pawlte hi an ni.

Anniho bakah hian Thlengthlawkthei mite

(UFO) Pathiana lo be ta mai pawh tam tak

an awm. Hmanlaia miten Pathian an lo tihte

pawh kha tu dang ni lovin khawvel pawn mite

(Aliens), Technology changkang tak tak an

ni a, mihringte tan chuan Pathiana biakawm

reng an ni alawm tia ngaihdan nei, Pathian

awm ring lo pawh tam tak an awm reng a ni.

Miten an ngaihsak tih hriaa, lehkhabu leh

DVD lo siam a, sum leh pai lama hlawk tum

ran an tam hle a ni tih te pawh hi hriat tel a

\ha ang.

Nibiru vang kher lo pawhin van lam

a\anga arsi them eng emaw ber sutna avangin

khawvel hi chhe rup thei chu a ni tho tho mai.

Scientist-ten an zawn mek Planet-X hi a awm

lo tih pawh sawi theih a ni lo, an la hmu

chhuak lo a ni mai. Hmuchhuak ta pawh ni

sela Nibiru kher zawng a ni chuang lovang.

Nibiru hi zawng hmanlai Sumerianhote pipu

thawnthu ve mai, tun hnai chhova kal sual

pawlten an ngaih dan nemnghet tura Science

thil hmuh chhuahte a bawplawka la chunga

zeldin thu bawl, a tak pawh awm lo an

chhakchhuah ve mai mai a ni.

Nibiru a\ang hian kan thil chik tawk

lohna te simin thil dik a nih leh nih loh chik

hmasak nachang hria ang u. A mak dangdai

ringawt lawm lovin thil belhchiandawl hi chaw

tak khukin khukpui \hin ang u.

**********

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 29 -

Science NewsScience NewsScience NewsScience NewsScience News[Familia Fanai Laltansanga]

BABEL IN SANG AIA SANG ZAWK AN SA LEH TA - Siamtu hi chuan ama anpui

ngeia mihring a lo siam ta kher kher leh a rilru-ah duhthlan theih zalenna (free will) a lo dah

palh kher kher kha chu inchhir chang a ngah ve khawpin ka ring \hin a. Eden huan a\angin a

hnawtchhuak, tui a lettir, Sinar phai zawla Babel in sang an sak laiin \awng an inhriat tawn

theih tawh lohna turin an \awng a zuk

tihhransak ta a, lei chung zawng zawng

chuan a tidarh ta bawk a. Chutichung

chuan mihring chuan sual a sim duh

tlat lo va, tunah pawh leirawhchan mai

ni lovin Babel insang aia sang fe fe tam

tak khawvel ram hrang hrangah an sa

mup mup leh tawh a, \awng nise Sap

\awng kan hmangho leh thei ta vek

bawk a nih hi.

Aigupta lal Pharoa Khufu thlan atana an siam Great Pyramids of Giza, metre 145- sang,

kum 4000 lai khawvela sang ber nihna lo hauh tawh chu kum zabi 14-na a Lincoln Cathedral,

meter 160- sang khan a rawn khum ta kha a ni a.

Kum zabi 20-na leh 21-na a lo thlen meuh chuan thiamna a lo sang zel a, Saudia Arabia ram

Jeddah khuaa an sak mek Kingdom Tower phei chu kum 2020-a an zawh hun chuan Km

khat leh a chanve (to be precise 1,600 meters) aia sang a ni dawn a ni.

THLA 6 LAI VANSANGA A CRP MUT HNU-IN LEI-AH LO LET LEH TA - UK

astronaut Tim Peake chu vansang International Space Station-ah ni 186 lai experiment

hrang hrang ti-a a \hiante pahnih nen an han awm hnuin tluang takin Kazakhstan-ah a \um a,

an \umna hmun a\ang hian helicopterin Karagandy airport thlenpui an ni a, Nasa gulfstream

jet-in Norway ram an thlawhpui leh phawt

ang a, chuta \ang chuan the European

Astronaut Centre hmunpui awmna Germany

ram khawpui Cologne-ah an thlawhpui leh

dawn a ni.

Tim Peake leh a \hiante 2 hi International

Space Station-a an han cham chhung hian kan

chenna leilung hi vawi 3000 an hel chhuak

hman a, km maktaduai 125 thlawk ang an ni.

- 30 Mizoram Science Journal, July, 2016

MSJ tells you why

-----ooOoo----

Luphut hi eng nge a nih le? Antidandruff shampoo hian engtin nge a thawh

chiah?

Luvun phuhlip tla nasa lutuk hi luphut kan tih ber chu a ni a. Luvuna yeast chi

khat Pityrosporum ovale \hangduang lutuk vangin luvun pawh hi a phuhlip chiam thei

a ni.

Luphut hi chi 2 a awm a – a ro chi leh a tuihnang chite. A ro chiah hi chuan

sam a rova, a tle thei lova, a thi bul duh hle. A nasa zualah phei chuan luphut hi darah

te pawh a tla thei hial. Nipui lai ai chuan thlasik laiin a zual duh bik. Luvun pawnlanga

cell thi/chhiate inpaih bo nasa lutuk vangin a awm deuh ber. Luvun ro lutuk hovin an

nei duh hle.

A tuihnang chi hi chu luvunin oil a tih chhuah tam lutuk vang a ni ber. Luvun/

lulei hmun tinah a \aidarh a; hei mai bakah hian mithmul, khabe hmul leh khawi lai lai

emaw niah te a kai ve zel thei hial. Luvun chhunga sebaceous gland an tih maiten oil

‘sebum’ an tih chhuah tam lutuk vanga lo awm a ni \hin. A tlangpui thuin tleirawl

chuah \antirh laiin a tam duh bik bawk.

Luphut siamtu yeast te kha an \han chak lutuk chuan luvuna cell te kha a nih

tur aia chakin an \hang a, chu chu luvunah khan awmkhawmin luphut kha a lo insiam

ta \hin kha a ni a. Antidandruff shampoo te hnathawh ber chu luphut tihreh a ni a.

Antidandruff shampoo-a thil chi hrang hrang tel zingah coal tar te hian luvun cell

\hang chak lutuk tur kha an lo thunun a. Sam su faitu ber keratolytic te hian luphut

nawi awmkhawm tur kha an lo tidarha, a tifai \hin. Antifungal agent ketoconazole te

leh component dang selenium sulphate hian yeast inthlahpung zel tur kha an lo veng

ve bawk a, chu chuan luphut zel tur kha a titlem a ni.

Mizoram Science Journal, July, 2016 - 31 -

CROSS - WORD NO. 127CROSS - WORD NO. 127CROSS - WORD NO. 127CROSS - WORD NO. 127CROSS - WORD NO. 127

(I chhanna chu August, 2016 chhungin STAM Office-ah rawn thehlut la, i tihdikvek chuan lawmman i dawng ang. Pakhat aia tam tidik vek in awm chuan thumvawr ani ang. Chhanna chu Chanchinbu ami chehthlak emaw, xerox copy emaw, ziak chawpemaw pawhin thehluh theih a ni).

Chhangtu hming : ____________________________

Address : __________________________________

Chhuk

1 Hlim taka awm/Nun chen

2 Chal/Lu hnung lam

3 Aizawla insak phalna petu

4 Inzawm lo/Kar awl awm

5 Mantang chi khat

7 A khuaptu tichhe/chhe thut

8 Khehin mit a thip duh

12 Harh/Engthawl

13 A tak hriat lo, a zial erawh hreawm tak

15 Chawhmeh channa

17 A hmawr lam lian/hlai/zau

18 An tah \hin

20 Zak/Awmdan theihnghilh

21 Chanchin thar puanna

Phei

1 Nula-II

4 Tlang leh tlang inkar hniam lai

6 Mawngmirh damdawi

8 Hotu/Hruaitu

9 Tlem te (|awng upa)

10 Tum/Thil tum (Sap \awng)

11 Thusawitu dinna

14 Vanglai/|hat lai/Hlim lai

15 Inteligence agency

16 Khawng/Sak/Tih kawih har

19 Ui leh zawhtein an nei \hin

21 Hmeichhe naupang kohna

22 Hlawm \ha lo/Nikhua lo/Nep

23 Khawhar/Ngaih nei

1 2 3 4 5

6 7 8

9

10 11 12

13

14 15

16 17

18

19 20 21

22 23

- 32 Mizoram Science Journal, July, 2016

KKKKKeimahnieimahnieimahnieimahnieimahni

�����������������

AAAAAAAAAA Member Ralna: STAM Member Pu P.C.Pachhunga, Craft Teacher, Govt. M/S-I,

Thingsulthliah chu vanduaithlak takin February 18, 2016 khan kum 83 mi niin min boral

san a, kan ui hle mai. Pu P.C. Pachhunga hian STAM membership fee kum 2018 thleng a

pe a, STAM inkhaihhruaina angin Rs 5000/- in a chhungte ral a ni. Ralna hi a chennaah

neih a ni a, ni 24.6.2016, tlai dar 4 khan ral a ni. STAM hruaitute a\angin Dr. R.Lalengmawia,

President, C.Lalrosanga, Vice President, Zothanliana, General Secretary, K.Lalhmingliana,

PC Lalzoliana, K.Lalhlimpuia leh Lalmuanpuia Executive Committee Member te an han

kal a, Pu C.Lalrosanga leh Pu K.Lalhlimpuia ten motor an thawh a, a lawmawm hle.

Pu P.C.Pachhunga faten chaw ei an lo buatsaihsak a, an chungah kan lawm hle a ni.

AAAAAAAAAA STAM Conference: STAM General Conference neih hun atan August 25, 2016

ruat a ni a, member te \hahnem ngai taka conference-ah tel turin kan in sawm e. A hmun

atan Synod Conference Centre, Aizawl a ni anga. Chawhma dar 10-ah \an a ni ang.

Conference atan Special Casual Leave School Education Department-ah dil mek a ni a,

Special Casual Leave hi Aizawl khawchhung tan nikhat, Aizawl pawn lam tan ni thum dil a

ni. Conference-ah hian rorel agenda thawh theih a ni a, July thla chhungin thehluh tur a ni.

AAAAAAAAAA Whatapp Group: STAM Whatapp Group siam a ni a, member te information in

pek awlsam nan siam a ni a, tel duhte tan MSJ Editorial Board member te Contact number-

ah in hriattir nise a \ha ang e.

AAAAAAAAAA CSC Meeting: State Organising Committee, Children’s Science Congress (CSC)

chu Pu K.Lalthawmmawia, Chairman & Director, School Education hovin June 20, 2016

khan School Education Conference room-ah meeting neih a ni a, kumin atan CSC hmalak

dan tur an rel.

AAAAAAAAAA Naute thar: STAM Executive Committee member Pu Lalmuanpuia Sailo te nupa

chuan fanu duhawm tak an nei a, STAM family member kan pun belh zel a, kan lawmpui

hle mai. Naute hming hi STAM râihin phuah kan duh tehreng nen Lalzikpuii Sailo tiin an

phuah daih a... ☺