The Sixth International Congress of Educational Research

VI. ULUSLARARASI EĞİTİM ARAŞTIRMALARI KONGRESİ

"Accountability and Transparency in Education:

Global Challenges & Local Realities"

5 - 8 June, 2014

Hacettepe University

Organized by Turkish Educational Research Association & Hacettepe

University In collaboration with International Association of Educators

European Educational Reesearch Association World Education Reseach Association, International Association of Qualitative Inquiry

& Ministry of National Education

2014

1084

TÜRKİYE’DE ÖNLİSANS DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN TURİZM EĞİTİMİNİN

ANALİZİ

Sami Sonat ÖZDEMİRa Eray POLATa Necdet HACIOĞLUa Meltem ÖZDEMİRb

aBalıkesir Üniversitesi, Turizm Fakültesi, BALIKESİR bMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, MUĞLA

ssonatozdemir@balikesir.edu.tr

ÖZET

Türkiye’de örgün turizm eğitimi ortaöğretim düzeyinde, önlisans düzeyinde, lisans düzeyinde ve lisansüstü düzeyde olmak üzere dört seviyede gerçekleştirilmektedir. Ortaöğretim ve önlisans düzeyinde gerçekleştirilen turizm eğitiminin, lisans ve lisansüstü düzeyde gerçekleştirilen turizm eğitime nazaran daha çok ara eleman yetiştirmeye yönelik ve uygulamaya ağırlık veren bir yapıda olması beklenmektedir. Bu çalışmada meslek yüksekokullarının ve bu okullardaki turizm bölümlerinin sayısal analizi gerçekleştirilerek; meslek yüksekokullarının sayısı, meslek yüksekokullarındaki turizme yönelik bölümler, bu bölümlerdeki öğrenci kontenjanları, öğretim elemanlarının meslek yüksekokullarına ve öğrenci kontenjanlarına göre dağılımı gibi istatistikler “2013 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYM) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu” ile söz konusu meslek yüksekokullarının internet siteleri esas alınarak detaylı olarak incelenmiştir. Son bölümde ise, turizm eğitimi veren meslek yüksekokulları arasında “Turizm Meslek Yüksekokulları” olarak nitelendirilen ve sadece turizm eğitiminin yer aldığı okulların ders programları sınıflandırılmış ve uygulamalı derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığı incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Turizm Eğitimi, Önlisans, Meslek Yüksekokulları.

ABSTRACT

In Turkey, formal tourism education is carried out at four levels including secondary level, the level of associate degree, undergraduate level and graduate level. Tourism education carried out at secondary level and the level of associate degree is desired to be more application-oriented according to fulfill the need for lower-level employees in tourism sector, This study detaily examines the vocational schools in the point of numerical analysis on the number of vocational schools, tourism programs in vacational schools, student quotas and number of teaching staff in vocational schools. In the final part of the study, course schedules of tourism vocational schools were classified and the weight of practical courses in all courses were evaluated.

Key Words: Tourism Education, Associate Degree, Vocational Schools.

1.GİRİŞ

Örgün turizm eğitim kurumları içerinde yükseköğretim düzeyinde turizm eğitimi veren ve amaçları

itibariyle uygulamaya yönelik eğitime devam ederek, sektörün yetişmiş eleman ihtiyacını karşılaması

beklenen meslek yüksekokullarının eğitim öğretim politikalarını hedefleri doğrultusunda belirlemeleri,

sektörel faaliyetlerde devamlılığın sağlanabilmesi açısından oldukça önemlidir.

1085

Bu çalışmada öncelikle turizm eğitimi veren meslek yüksekokullarına yönelik çeşitli veriler elde

edilerek bu verilerin sayısal analizi gerçekleştirilmiş, ardından yalnızca turizm eğitimi veren meslek

yüksekokullarının “Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik” ile “Turizm ve Seyahat Hizmetleri”

programlarına ait dersleri sınıflandırılarak incelenmiştir.

Çalışmadan elde edilen sonuçlar il, coğrafi bölge ve ülke bazında meslek yüksekokullarının sahip

olduğu kontenjanların, bu kontenjanlar doğrultusunda görev yapan öğretim elemanı sayılarının ve

ders programlarında yer alan mesleki uygulama derslerinin yeterliliklerinin değerlendirilmesi

açısından önemlidir.

2.TÜRKİYE’DE TURİZM EĞİTİMİ

Özellikle sanayi ve hizmet sektörünün gereksinim duyduğu nitelikli işgücünün geliştirilmesi açısından

önemli bir faktör olarak ön plana çıkan eğitim (Baltacı vd., 2012), emek-yoğun bir yapıda olması

nedeni ile turizm sektöründe de mesleki başarının mümkün hale gelmesi açısından gerekli bir

geliştirme faaliyetidir (Öncüer, 2006).

Hacıoğlu vd. (2008) turizm eğitimini, “turizm sektöründeki işletmelerin verimliliğini arttırıcı yönde

bilimsel metot ve yöntemlerin oluşturulmasının yanı sıra sektörün ihtiyaç duyacağı araştırma ve

planlama çalışmalarını geliştirmek ve bu çalışmalar doğrultusunda sektöre eleman yetiştirmek

amacıyla yapılan bir eğitim” olarak tanımlamıştır.

Turizm eğitiminin temel amaçları ise Atay ve Yıldırım (2008) tarafından, sektörde yer alacak işgücüne

temel eğitim vererek turizm bilinci ve felsefesini kazandırmak, yönetim tekniklerini öğretmek, yeni

kavram, fikir veya teknolojiyi anlayabilecek üst düzey yöneticiler yetiştirmek, teorik ile pratik

arasında ilişki kurmak, turizmin ekonomik önemini anlatmak, toplumda olumlu turizm bilinci

yaratmak, turistik işletmelerde çalışanların bilgi ve becerilerini arttırmak ve insanların turizme ilgisini

çekmek şeklinde sıralanmıştır.

Mesleki Turizm eğitimi günümüzde yaygın ve örgün eğitim olmak üzere iki şekilde

gerçekleştirilmektedir.

Mesleki turizm eğitiminde; yaygın eğitim gerek resmi kurumlar (MEB ya da KTB) gerekse de özel

kuruluşlar tarafından verilmektedir. Yaygın turizm eğitimin genel amacı; toplum bireylerinde turizm

bilincini yerleştirmek, turiste karşı eşit ve dürüst hizmet etmenin ahlak ve terbiyesini vermek, gerçek

sevgiye ve konukseverliğe dayalı davranış biçimini oluşturmaktadır (Kızılırmak, 2000).

Örgün eğitim ise MEB tarafından ortaöğretim düzeyinde Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri

aracılığıyla; YÖK tarafından önlisans düzeyinde meslek yüksekokulları (MYO), lisans düzeyinde

1086

turizm fakülteleri ya da turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulları ve lisansüstü düzeyde (yüksek

lisans/doktora) sosyal bilimler enstitüleri aracılığıyla yürütülmektedir.

2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’na göre örgün eğitim sistemi içerisinde yer alan önlisans eğitimi,

belirli mesleklere yönelik nitelikli insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan, iki yıllık eğitim-öğretim

sürdüren, en az dört yarıyıllık bir programı kapsayan yükseköğretimdir ve MYO’lar aracılığıyla

yürütülmektedir (mevzut.gov.tr). MYO‘ larda verilen önlisans eğitimi Pelit ve Güçer (2006); Okumuş

ve Yağcı (2008) ve Akoğlan Kozak (2009) tarafından da ifade edildiği gibi sektördeki ara eleman

ihtiyacını gidermeye yöneliktir.

Tablo 1 Türkiye’de yaygın ve örgün olarak iki şekilde gerçekleştirilen turizm eğitiminin aşamalarını

göstermektedir.

Tablo 1: Türkiye’de Turizm Eğitiminin Genel Görünümü

Ö R G Ü N

E Ğ İ T İ

M

(Diploma)

Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Bünyesinde

Lisansüstü

Lisans

Önlisans

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Bünyesinde

Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri

Y A Y G I N

E Ğ İ T İ

M

(Sertifika)

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Bünyesinde

Turem (Turizm Eğitim Merkezleri)

Mesleki Eğitim Merkezleri

Halk Eğitim Merkezleri

Meslek Lisesi Sertifika Programları

Kültür ve Turizm Bakanlığı (KTB) Bünyesinde

Hizmet İçi Eğitim Faaliyetleri

Turizm Bilinci Eğitim Programları

İşbaşı Eğitim Kursları

Vakıflar, Özel Kuruluşlar, Meslek Odaları Bünyesinde

Turizm ile İlgili Kurslar

Profesyonel Turist Rehberliği Kursları

Hacıoğlu vd (2008)’nin “Türkiye'de Turizm Eğitimi” adlı kitabından alınarak güncellenmiştir.

1087

3.ÖNLİSANS DÜZEYİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN TURİZM EĞİTİMİNİN SAYISAL

ANALİZİ32

3.1.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin Turizm Eğitimi Veren

MYO’ların Sayısına Göre Analizi

Ülkemizde, 385.861 öğrenci kontenjanına sahip 771 MYO bulunmaktadır. En çok MYO’ya sahip iller

arasında İstanbul ili (69 MYO) ve en çok MYO’ya sahip bölgeler arasında Marmara Bölgesi (169

MYO) ön plana çıkarken; Şırnak, Kilis ve Bayburt illerinin (2 MYO) ve Güneydoğu Anadolu

Bölgesinin (54 MYO) sahip oldukları MYO sayıları bakımından en son sırada yer aldıkları

görülmektedir.

Ülkemizde önlisans düzeyinde turizm eğitimi, 15.606 öğrenci kapasitesine sahip 143’ü devlet, 17’si

vakıf üniversitesi olmak üzere 160 MYO’da toplam 201 programda verilmektedir. Turizm eğitimi alan

öğrenciler tüm MYO öğrencilerinin %4,05’ini oluştururken, turizm eğitiminin verildiği MYO sayısı,

tüm MYO sayısının %20,75’ ine tekabül etmektedir.

Tablo 2’de turizm eğitimi veren 160 MYO’nun coğrafi bölgelere göre dağılımı görülmektedir.

Tablo 2: Turizm Eğitimi Verilen MYO’ların Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı

Coğrafi Bölge n %

Marmara Bölgesi 39 24,4

Karadeniz Bölgesi 30 18,7

İç Anadolu Bölgesi 22 13,7

Ege Bölgesi 22 13,7

Akdeniz Bölgesi 20 12,5

Doğu Anadolu Bölgesi 17 10,7

Güneydoğu Anadolu Bölgesi 10 6,3

Toplam 160 100

Marmara Bölgesi %24,4 oranı ile ilk sırada yer alırken, Güneydoğu Anadolu Bölgesi %6,3 oranı ile en

az MYO’ ya sahip bölge olarak dikkat çekmektedir.

Ayrıca turizm eğitimi, “turizm ve otel işletmeciliği programı” adı altında 1 devlet (Ankara

Üniversitesi), 2 vakıf üniversitesi (Atılım ve İstanbul Aydın Üniversiteleri) bünyesinde olmak üzere, 3

üniversitede uzaktan eğitim şeklinde gerçekleştirilmektedir.

32 Bu bölümdeki sayısal analiz için kullanılan veriler “2013 ÖSYS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu”ndan ve bahsi geçen MYO’ların internet sayfalarından elde edilmiştir. Analizlere ilişkin verilere internet sayfalarında yer vermeyen MYO’lardan ise gerekli bilgiler, telefon ya da e-mail yolu ile iletişime geçilerek elde edilmiştir.

1088

Turizm eğitiminin verildiği 160 MYO’ nun; 29 devlet, 1 vakıf üniversitesinde olmak üzere 30 tanesini

Sosyal Bilimler MYO’ ları, tamamı devlet üniversitesinde olmak üzere 6 tanesini ise Turizm MYO’

ları oluşturmaktadır. Söz konusu Turizm MYO’larını şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Erzincan Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

• Gaziantep Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

• Karadeniz Teknik Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

• Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO

• Mustafa Kemal Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

• Sakarya Üniversitesi Kırkpınar Turizm MYO

3.2.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin MYO’larda yer alan Turizm

Programlarının Sayısı ve Öğrenci Kontenjanlarına Göre Analizi

Turizm önlisans programları, program isimlerine göre incelendiğinde; en çok “turizm ve otel

işletmeciliği” programının (144 MYO’ da normal öğretim (NÖ), 80 MYO’ da ikinci öğretim (İÖ))

bulunduğu; ikinci olarak “turizm ve seyahat hizmetleri” programının (39 MYO’ da NÖ, ve 20 MYO’

da İÖ); üçüncü olarak “turizm rehberliği” programının (13 MYO’ da NÖ, 2 MYO’ da İÖ); dördüncü

olarak “turizm animasyonu” programının (5 MYO’ da NÖ, 1 MYO’ da İÖ); ve son olarak “ikram

hizmetleri” programının (2 MYO’ da NÖ, 1 MYO’ da İÖ) bulunduğu tespit edilmiştir. MYO

bünyelerindeki aşçılık programları, turizm eğitimi verilen programların dışında değerlendirilerek

çalışmaya dahil edilmemiştir.

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz Meslek Yüksekokulu, adı

geçen programlardan “turizm rehberliği” haricindeki diğer dört programda da eğitim-öğretim

yaptığından en çok turizm programına sahip olan MYO olarak dikkat çekmektedir. Turizm eğitimi

veren MYO’ lar kontenjan bazında değerlendirildiğinde ise, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler

MYO’nun 340 kontenjan ile en fazla; Okan Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi’ne bağlı meslek

yüksekokullarının ise 20 kontenjan ile en az kontenjana sahip MYO’lar olduğu tespit edilmiştir.

3.3.Önlisans Düzeyinde Gerçekleşen Turizm Eğitiminin MYO’ların Sahip Olduğu Öğretim

Elemanı Sayısına Göre Analizi

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’ nda öğretim elemanı; “yükseköğretim kurumlarında görevli

öğretim üyeleri, öğretim görevlileri, okutmanlar ile öğretim yardımcılarıdır” şeklinde; öğretim üyesi

“yükseköğretim kurumlarında görevli profesör, doçent ve yardımcı doçentlerdir” şeklinde; öğretim

yardımcısı ise “yükseköğretim kurumlarında, belirli süreler için görevlendirilen, araştırma görevlileri,

1089

uzmanlar, çeviriciler ve eğitim - öğretim planlamacılarıdır” şeklinde tanımlanmaktadır

(mevzut.gov.tr).

Turizm programlarında toplam 541 öğretim elemanı görev yaparken, bunların 498’ i devlet, 43’ ü ise

vakıf MYO’larında görev yapmaktadır. Tablo 3’de Nisan 2014 itibariyle MYO’ların turizm

programlarında bulunan 541 öğretim elemanının akademik ünvana göre dağılımı görülmektedir.

Tablo 3: Nisan 2014 İtibariyle MYO’ların Turizm Programlarında Görev Yapan Öğretim

Elemanlarının Akademik Ünvana Göre Dağılımları

N %

Prof. Dr. 5 0,9

Doç. Dr. 4 0,6

Yrd. Doç. Dr. 58 10,7

Öğr. Gör. Dr. 13 2,4

Öğr. Gör. 453 81,7

Arş. Gör. 1 0,15

Uzman 2 0,3

Okutman 19 3,3

Toplam 541 100

Turizm programlarının görev yapan öğretim elemanları arasında en yüksek oranda (%81,7) Öğr. Gör.

ünvanına sahip olan öğretim elemanları bulunurken, Uzman (%0,3) ünvanına sahip olan öğretim

elemanları ise MYO kadrolarında en düşük oranda bulunan öğretim elemanları olarak görülmektedir.

Turizm programlarında en çok öğretim elemanına sahip MYO; 18 öğretim elemanı (17 öğretim

görevlisi - 1 okutman) ile Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Ürgüp Sebahat ve Erol Toksöz

MYO iken; 1 öğretim elemanına sahip olan Uşak Üniversitesi Ulubey MYO, Namık Kemal

Üniversitesi Marmara Ereğlisi MYO, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler MYO, Akdeniz Üniversitesi

Finike MYO ve Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bucak Hikmet Tolunay MYO en az öğretim

elemanına sahip MYO’lar olarak göze çarpmaktadır.

Ayrıca öğretim üyesi bakımından; Kocaeli Üniversitesi Derbent MYO (1 Prof. Dr., 3 Yrd. Doç. Dr.)

ve Balıkesir Üniversitesi Balıkesir MYO (4 Yrd. Doç. Dr.) 4 öğretim üyesi ile en çok öğretim üyesine

sahip üniversiteler olarak ortaya çıkmaktadır.

Tablo 4’de ise Turizm Eğitimi Veren MYO’larda öğretim elemanı başına düşen öğrenci oranları

görülmektedir.

1090

Tablo 4: MYO’lardaki Öğrenci Kontenjanlarının Öğretim Elemanları Sayısına Oranı

Öğrenci Sayısı Öğretim Elemanı Sayısı Oran

Toplam 15 606 541 29

Devlet Üniversitesi

14 785 498 30

Vakıf Üniversitesi

821 43 19

Tablodaki verilere göre; devlet ve vakıf üniversitelerin toplamında öğretim elemanı başına düşen

öğrenci sayısı 29 iken, bu sayısının devlet üniversitelerinde 30, vakıf üniversitelerinde ise 19 olarak

gerçekleştiği görülmektedir. Ayrıca üniversite bazında yapılan incelemeye göre Maltepe Üniversitesi

öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısında 7,3 ile (22 öğrenci ve 3 öğretim elemanı) en düşük

orana sahipken; Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bucak Hikmet Tolunay MYO ise öğretim elemanı

başına 120 öğrenci ile en yüksek orana sahiptir

3.4.Turizm Meslek Yüksekokulları Ders Programlarının Analizi

Çalışmanın önceki kısımlarında değinildiği gibi ülkemizde 6 adet Turizm MYO bulunmaktadır. Bu

bölümde; Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO haricindeki turizm MYO’larda yer

alan “Turizm ve Otel İşletmeciliği” ile “Turizm ve Seyahat Hizmetleri” programlarına yönelik dersler

sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Sıtkı Koçman Üniversitesi İçmeler Turizm MYO’nun bu analize

dahil edilmeme sebebi, adı geçen MYO’da yalnızca “Turizm Rehberliği” ve “Turizm Animasyonu”

programlarının yer alması ve bu programlarda yer alan derslerin diğer programlarda yer alan derslere

göre oldukça farklı içerikte olması olarak açıklanabilir. Analize dahil edilen MYO’lar ve bölümleri ise

şu şekildedir:

• Erzincan Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı

• Gaziantep Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı

• Karadeniz Teknik Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı

• Mustafa Kemal Üniversitesi Turizm ve Otelcilik MYO

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı

• Sakarya Üniversitesi Kırkpınar Turizm MYO

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri Programı

1091

Yapılan inceleme sonucunda bahsi geçen beş turizm MYO’da birinci ve ikinci sınıfta olmak üzere 72

farklı dersin yer aldığı görülmüştür. Bu dersler “genel disipliner dersler, mesleki dersler, uygulamaya

yönelik dersler, otomasyona yönelik dersler ve sosyal iletişime yönelik dersler” olarak beş gruba

ayrılmıştır. Genel disipliner dersler, turizm ile doğrudan bağlantısı olmayan ve daha çok işletme,

iktisat, hukuk disiplinleri ile ilgili dersler; mesleki dersler, doğrudan doğruya turizmi konu alan

dersler; uygulamaya yönelik dersler, teoride görülen derslerin pratikte uygulanabilmesi için

öğrencilerin fiziksel çabasıyla yürütülen aktivitelerden oluşan dersler; otomasyona yönelik dersler,

genel anlamda bilgi teknolojileri ve öğrencilerin turizm işletmelerinde kullanacakları otomasyon

programları ile ilgili dersler; sosyal iletişime yönelik dersler ise öğrencilere davranış kurallarını

öğrenme, insanlarla iletişime geçme ve protokol kurallarına uygun hareket etme gibi bilgilerin

verildiği derslerdir. Tablo 5’de söz konusu derslere yönelik gruplandırma gösterilmiştir:

Tablo 5: Turizm MYO’larında Yer Alan Derslerin Gruplandırılması

Genel Disipliner Dersler

Ticari Matematik, İnsan Kaynakları Yönetimi, Toplam Kalite Yönetimi, Kalite Yönetim Sistemleri, Genel İşletme, İşletme Yönetimi, Halkla İlişkiler, Araştırma Teknikleri, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Maliyet Muhasebesi, Anadolu Uygarlıkları, Arkeoloji, Türkiye Fiziki Coğrafyası, Genel Ekonomi, Genel Muhasebe, Pazarlama İlkeleri, Girişimcilik, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Türk Kültür Varlıkları ve Müzeler/Türk Halk Oyunları, Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği, Dekorasyon/Mobilya ve Oda Tasarımı, Endüstriyel Yiyecek Üretimi

Mesleki Dersler

Genel Turizm, Otel İşletmeciliği, Turizm Pazarlaması, Tur Operatörlüğü ve Seyahat Acentacılığı, Önbüro Hizmetleri, Kat Hizmetleri, Meslek Etiği/Genel ve Mesleki Etik, Turizm Ekonomisi, Turizm Mevzuatı/Turizm İşletmelerinde Hukuksal İşlemler, Seyahat Acentalarında Reklamasyon, Acenta Muhasebesi/Turizm İşletmelerinde Muhasebe/Konaklama Muhasebesi, Rehberlik Hizmetleri, Tur Programları/Tur Planlaması ve Yönetimi, Konaklama İşletmeciliği, Mutfak Hizmetleri Yönetimi, Seyahat İşletmelerinde Örgütsel İletişim, Turizm Sosyolojisi, Ağırlama Hizmetlerinde Kalite Sistemleri, Turizm Coğrafyası, Rekreasyon ve Animasyon

Uygulamaya Yönelik Dersler

Dosyalama ve Arşivleme, Beslenme İlkeleri ve Menü Planlama, Konuk Giriş Çıkış İşlemleri, Önbüro Vardiya İşlemleri, Kat Hizmetleri Temizlik İşlemleri/Temizlik Ürünleri Kullanımı ve Denetimi, Envanter İşlemleri, Yiyecek-İçecek Servisi, Oda Servisi, Barda Servis, Kat Kontrolü, Çamaşırhane Kontrolü, İlkyardım, Kongre ve Seminer Organizasyonu, Ziyafet ve İkram Hizmetleri Yönetimi, Genel Alan Kontrolü, İş Organizasyonu

Otomasyona Yönelik Dersler

Otelcilik Otomasyon Sistemleri, Önbüroda Oda İşlemleri, Önbüroda Raporlama İşlemleri, Biletleme Otomasyonu, Karşılayıcı Acenta Otomasyonu/Seyahat Acentaları Otomasyonu, Merkezi Rezervasyon Sistemleri, Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı, Yiyecek-İçecek Otomasyonu

Sosyal İletişime Yönelik Dersler

Konukla İletişim/Turizm İşletmelerinde Misafir İlişkileri, Çevre Koruma, İşe Hazırlık Yapma ve Kişisel Bakım, Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, İletişim Becerileri, Toplumsal Duyarlılık Projesi

Tablo 5 incelendiğinde; MYO’larda verilen derslerin %30,5’ inin (n: 22) genel disipliner dersler,

%27,8’ inin (n: 20) mesleki dersler, %22,3’ sinin (n: 16) uygulamaya yönelik dersler, %11,1’ inin (n:

8) otomasyona yönelik dersler ve %8,3’ ünün (n: 6) sosyal iletişime yönelik dersler, olduğu

görülmektedir.

1092

Tablo 6: Turizm MYO’larında Yer Alan Derslerin Ders Yılına Göre Gruplandırılması

1. YIL 2. YIL

Genel Disipliner Dersler

Ticari Matematik, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Genel Muhasebe, Kalite Yönetim Sistemleri, Anadolu Uygarlıkları, Genel İşletme, Genel Ekonomi, Halkla İlişkiler, Türk Kültür Varlıkları ve Müzeler/Türk Halk Oyunları, Türkiye Fiziki Coğrafyası, Temizlik Hizmetleri İşletmeciliği

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği, Pazarlama İlkeleri, İşletme Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Girişimcilik, Dekorasyon/Mobilya ve Oda Tasarımı, Endüstriyel Yiyecek Üretimi, Toplam Kalite Yönetimi, Araştırma Teknikleri, Arkeoloji

Mesleki Dersler

Genel Turizm, Önbüro Hizmetleri, Meslek Etiği/Genel ve Mesleki Etik, Otel İşletmeciliği, Turizm Ekonomisi, Turizm Coğrafyası, Acenta Muhasebesi/Turizm İşletmelerinde Muhasebe/Konaklama Muhasebesi, Konaklama İşletmeciliği, Mutfak Hizmetleri Yönetimi

Seyahat Acentalarında Reklamasyon, Tur Operatörlüğü ve Seyahat Acentacılığı, Turizm Pazarlaması, Tur Programları/Tur Planlaması ve Yönetimi, Rehberlik Hizmetleri, Rekreasyon ve Animasyon, Turizm Sosyolojisi, Ağırlama Hizmetlerinde Kalite Sistemleri, Seyahat İşletmelerinde Örgütsel İletişim, Kat Hizmetleri, Turizm Mevzuatı/Turizm İşletmelerinde Hukuksal İşlemler

Uygulamaya Yönelik Dersler

Kat Hizmetleri Temizlik İşlemleri/Temizlik Ürünleri Kullanımı ve Denetimi, Kongre ve Seminer Organizasyonu, Konuk Giriş Çıkış İşlemleri, Beslenme İlkeleri ve Menü Planlama, Dosyalama ve Arşivleme, Oda Servisi, Yiyecek-İçecek Servisi, Çamaşırhane Kontrolü

İlkyardım, İş Organizasyonu, Ziyafet ve İkram Hizmetleri Yönetimi, Kat Kontrolü, Önbüro Vardiya İşlemleri, Envanter İşlemleri, Barda Servis, Genel Alan Kontrolü

Otomasyona Yönelik Dersler

Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı, Karşılayıcı Acenta Otomasyonu/Seyahat Acentaları Otomasyonu, Merkezi Rezervasyon Sistemleri, Önbüroda Oda İşlemleri

Otelcilik Otomasyon Sistemleri, Biletleme Otomasyonu, Yiyecek-İçecek Otomasyonu, Önbüroda Raporlama İşlemleri

Sosyal iletişime Yönelik Dersler

Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, İletişim/İletişim Becerileri, Toplumsal Duyarlılık Projesi

Konukla İletişim/Turizm İşletmelerinde Misafir İlişkileri, Çevre Koruma, İşe Hazırlık Yapma ve Kişisel Bakım

Tablo 6’daki bulgulara göre ise; toplam 72 dersin %48,6 oranında (n:35) 1. yılda, %51,4 oranında

(n:37) 2. yılda verildiği görülmektedir.

22 genel disipliner dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği; 20 mesleki dersin %45 (n:9) oranında

1. yılda, %55 (n:11) oranında 2. yılda verildiği; 16 uygulamaya yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2.

yılda verildiği; 8 otomasyona yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği; 6 sosyal iletişime

yönelik dersin %50 oranında 1. ve 2. yılda verildiği görülmektedir.

4.SONUÇ

Çalışma’da elde edilen verilerin analiz edilmesi sonucunda, Türkiye’de “Turizm İşletmeciliği ve

Otelcilik”, “Turizm ve Seyahat Hizmetleri”, “Turizm Rehberliği”, “Turizm Animasyonu” ve “İkram

1093

Hizmetleri” programlarından en az birine sahip 160 meslek yüksekokulunda önlisans düzeyinde

turizm eğitimi yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Türkiye’nin sahip olduğu turistik arz potansiyeli düşünüldüğünde turizm eğitimi veren meslek

yüksekokullarının sayısının yanı sıra bu okullarda yeterli sayıda öğretim elemanı olup olmadığının

bilinmesi de oldukça önemlidir. Ayrıca bu okullarda verilen uygulamalı eğitimin oranı meslek

yüksekokullarının ara eleman yetiştirme misyonuna uygun olarak faaliyet gösterip göstermediklerinin

anlaşılmasında kritik rol oynayan bir diğer belirleyici olarak görülebilir.

Bu tespitler doğrultusunda çalışmada ilk olarak Türkiye genelinde turizm eğitimi veren meslek

yüksekokullarının sayısı ve turizm potansiyeli nispeten yüksek olan bölgelere yönelik ara eleman

yetiştirme konusunda yeterli kontenjanlara sahip olup olmadıkları belirlenmeye çalışılmıştır.

Yakın gelecekte turist ağırlama potansiyeli nispeten düşük olarak değerlendirilebilecek bölgelerde

gerek turizm eğitimi veren MYO’ların gerekse de turizm eğitimine yönelik öğrenci kontenjanlarının

diğer bölgelere oranla az sayıda olduğu görülmüştür. Bununla birlikte kitle turizmi açısından önemli

turizm destinasyonlarını bünyesinde barındıran Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nin MYO sayısı bakımından

İç Anadolu ve Karadeniz gibi nispeten düşük turistik arz potansiyeline sahip bölgelerin gerisinde

kalması, MYO’ların kuruluşu esnasında yaşanan bir planlama eksikliğinin göstergesi olarak

değerlendirilebilir.

Turizm eğitimi veren MYO’ların isimlendirilmelerinde ortaya çıkan kavram karmaşası da çalışmada

sonucunda ortaya çıkan bir diğer tespittir. Turizm Eğitimi veren MYO’lardan Turizm MYO’lar diğer

MYO’lar içerinde oldukça az sayıda yer almakta ve önlisans düzeyinde turizm eğitimi bunların yanı

sıra Sosyal Bilimler MYO’lar ile özel olarak isimlendirilmeyen diğer MYO’larda

gerçekleştirilmektedir.

Diğer yandan meslek yüksekokullarında turizm eğitimi veren kadrolu öğretim elemanlarının sayısına

bakıldığında, devlet MYO’larında ortalama her 30 öğrenciye 1; vakıf MYO’larında ortalama her 19

öğrenciye 1 ve toplamda ise ortalama her 29 öğrenciye 1 öğretim elemanı düştüğü anlaşılmaktadır. Bu

durum genel olarak önlisans düzeyinde verilen turizm eğitimine yönelik olarak yeterli kadrolu öğretim

elemanının olduğu şeklinde yorumlanabilir.

Çalışmanın son bölümünde, turizm meslek yüksekokulları ders programları sınıflandırılarak

uygulamaya yönelik derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığı belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen

sonuçlar, uygulamaya yönelik derslerin tüm dersler içerisindeki ağırlığının %22,3’ lük bir orana sahip

olduğunu ortaya koymaktadır. MYO’ların temel işlevinin sektörlere ara eleman yetiştirmek olduğu ve

öğrencilerin daha çok pratiğe dönük bilgi ve beceriler ile donatılması gerektiği düşünüldüğünde;

1094

%22,3’ lük oranın oldukça düşük olduğu ve MYO’lar bünyesinde gerçekleştirilen turizm eğitiminin

amacına ulaşma konusunda yetersiz kaldığı sonucuna ulaşılabilir.

Ayrıca turizm eğitimi veren MYO’ların ders programlarında yer alan “kalite yönetim sistemleri”,

“maliyet muhasebesi”, “ticari matematik”, “araştırma teknikleri” ve benzeri derslerin lisans eğitimine

yönelik dersler olarak değerlendirilebileceği; ders programlarında yer almaları sonucunda MYO’ların

ara eleman yetiştirmeye yönelik amaçlarına hizmet etmekten uzak olarak görülebileceği bir başka

tartışma konusu olarak göze çarpmaktadır.

KAYNAKLAR

Akoğlan Kozak, M. (2009). Akademik Turizm Eğitimi Üzerine Bir Durum Analizi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22.

Baltaci, F., Üngüren, E., Avsalli, H., & Demirel, O. N. (2012). Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Eğitim Memnuniyetlerinin ve Geleceğe Yönelik Bakış Açıların Belirlemesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Alanya Faculty of Business/Alanya Isletme Fakültesi Dergisi, 4(1).

Hacıoğlu, N., Kaşlı, M., Şahin, S. Tetik, N. (2008). Türkiye'de Turizm Eğitimi, Ankara: Detay Yayıncılık.

Kızılırmak, İ. (2000). Meslek yüksek okulları turizm ve otelcilik programlarının günümüz turizm sektörünün beklentileri doğrultusunda değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 147, 54-60.

Okumus, F., & Yagci, O. (2006). Tourism higher education in Turkey. Journal of Teaching In Travel & Tourism, 5(1-2), 89-116.

Öncüer, M. E. (2006). Avrupa Birliği Eğitim Politikasında Mesleki Turizm Eğitimi Yaklaşımı ve Türk Turizm Eğitimine Uygulanabilirliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı.

Pelit, E., & Güçer, E. (2006). Turizm alanında öğretmenlik eğitimi alan öğrencilerin turizm işletmelerinde yaptıkları stajları değerlendirmeleri üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 139-164.

http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2013/OSYS/2013%20%C3%96SYS%20KONT%20KILAVUZU%20YEN%C4%B0%20(24%2006%202013).pdf (E.T. 11.04.2014).

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2914.pdf (E.T. 01.05.2014).