Dâu tur tri/c tiep c a Viêt Nam sang môt so niíác trong Công dong

Kinh te ASEAN: Thiíc trang vá môt so ván dê dat ra

TRDMH QUANG HIÍNG*

Tôm tát: Tuy côn nhiêu khô khãn vå^Jhách thUc nhung dãu tu cûa Viêt Nam sang các nUâc ASEAN thdi gian qua cô nhiêu buôc phát trien dáng khich lê cå vi s6 du án, lugng von ââng ky vå llnh vUc dåu tu. Su kiên thánh låp Công âong Kinh te ASEAN (AEC) váo ngáy 31/12/2015 dugc coi lá dâu ân lich sã trong tiê'n trlnh hôi nhâp, iiên ket kinh tê giUa các quoc gia trong khu vUc Bông Nam A. Trong llnh vuc dau tu AEC âUgc ky vgng mang Igi cho doanh nghiêp Viêt Nam nhiêu ca hôi tiép cân, mô rông hogt dông dâu tu sang các quô'c gia ASEAN nhung ná c ng tgo ra nhUng thách thUc không nhô cho doanh nghiêp Viêt Nam, dãc biêt lá su cgnh tranh quyêt liêt vái các doanh nghiêp khác khi ãâu tu uáo ASEAN. Bãi uiêt sê tâp trung tim hieu ve hoat dông dåu tU cûa Viêt Nam tgi môt s6 nUôc ASEAN.

Ttí khôa: AEC; ASEAN; doanh nghiêp; dâu tU truc tiêp ra nuác ngoái; Viêt Nam.

1. Khung kho pháp ly cho hgfp tác dâu tií trong AEC

Khung pho pháp ly chung cúa ASEAN

Lán sông tu do hôa thUcmg mai quoc tê'

thông qua các thÔa thuân thucfng mai tu do

(FTA) tiep tuc diên ra manh mê váo dáu

nhUng nãm 2000 dã thôi thúc các quô'c gia

ASEAN dua ra sáng kiê'n thãnh lâp AEC

víio nãm 2020. Lô trinh thãnh lâp AEC

sau dô dugc rút ngán 5 nãm tai Hôi nghi

Thugng dinh ASEAN lån thU 12 ô Cebu,

Philippines (2007). Muc tiéu cua AEC lã

tao ra các dong Itíu chuyén tU do giUa các

thãnh viên vê hãng hoa, dich \ai, dâu tU,

vô'n vå lao dgng cô ky nãng'^', vcfi 3 Hiêp

dinh cô't lôi: Khu vUc thucfng mai tu do

ASEAN (AFTA); Hiêp dinh khung ASEAN

vê dich vu (AFAS); vâ Hiêp dmh dâu tií

toãn diên ASEAN (ACIA).

Cô hiêu lUc chính thUc tU tháng 3 nãm

2012, ACIA bao gom 49 diêu vâ 2 phu luc,

tâp trung vão 4 nôi dung chính lá: TU do

hoa dâu tu; Báo hô dâu tu; Thuân loi hôa

dâu tU; vâ Xúc tiên dâu tu. Kê' thUa vã phát

trien nhUng nôi dung cúa Hiêp dinh dåu tU

khu vgc ASEAN (AIA) trudc do, AC A hiên

1 Quang Hiíng, TrUctn Dai hoc Ngoai thJong Hâ Nôi

Trinh Quang Hung - Dau tu trUc tiep cua Viêt Nam sang môt s6nUâc.. 55

dugc coi lâ khung ph6 pháp ly quan trong

nhâít vê dåu tu trong ASEAN.

Cu thê, ve tií do hôa, các nUôc ASEAN dãt muc tiêu dat dugc chê' dô dâu tu tu do vâ mcf vâo nãm 2015 dôî vdi các l nh vUc: chê' tao, nông nghiêp, nghê cá, lâm nghiêp, khai mo, các dich vu phu trg cho các ngânh trên vâ bát ky l nh vUc nâo khác nê'u tat cå các thânh \dên dong y'̂ *. Ve båo hô dåu tu, các nuôc ASEAN thUc hiên båo hô cho tat cå các nhâ dåu tu nUcfc ngoâi vâ các khoån dåu tu c a hg dugc the h ên trong ACIA Vê thuân Igi hôa dâu tu vâ xúc tien dâu tu, ASEAN dUa ra các nguyên tác, quy dinh, chính sách vã thil tuc dåu tu rainh bach thông qua viêc hãi hôa hoa chính sách dåu tu, dcfn giån hôa thû tuc, pho bié'n các thông tin vê dâu tu, tãng cUcfng co scf dU hêu dô'i vdi tãt câ các hînh thUc dåu tU vá táng cU6ng diêu phô'i giUa các bô vâ ccf quan Chính ph vdi Ithu y\Sc tU nhân de thúc dåy dåu tU. Các nUdc ASEAN cam kê't thuc hiên nghiêm túc Ung XLf quô'c gia (NT), Ung xLf quy chê' tô'i huê quô'c (MFN) c ng nhu dua ra các kê' hoach xúc tiê'n vã nâng cao nhán thUc vê môt mang luái sån xuá't vá Ithu vUc dåu tU trong ASEAN'^'. Nôi cách khác, dbng dåu tU tU do trong AEC dugc vân hánh dua trén ca sâ các thê chê' vá quy dinh dåu tu chung vái su phoi hgp giUa các quôc gia vâ khu vUc nhãm tao nên môt co sô sân xuát trong ASEAN, qua dô thu hút hcfn nUa FDI vá dáu tu nôi líhô'i''".

Dij vãn ke thUa nhiêu nguyén tác, muc tiêu cua các hiêp dinh, thoa thuân dáu tU trUô'c dô, Hiêp dinh ACIA vãn co nhiêu diém Ithác biêt nhU: dánh sU Uu dcãi ngay âp tUc cho các nhá dåu tu ASEiVX vâ các

nhá dáu tu nUác ngoâi tai ASEAN vôi thdi han dugc rút ngãn vão nãm 2015, thay vi

2020 nhu du dinh ban dáu; các dinh ngh a

liên quan den khu vUc dåu tu ASEAN dugc

nhîn nhân lâ toân diên vâ phú hgp hc n vofi

nhCifng hoat dgng dau tu dang hiên h U;

hoat dông tu do hôa dau tu cô pham vi

rông Idn hcfn nhieu so vofî các hiép dinh

trUdc dô* '̂. NhU vây, vôi AEC, dãc biêt

Hiêp dinh ACIA, các quô'c gia trong vâ

ngoâi ASEAN cô môt khuôn kho pháp ly

toân diên vâ dáng tin cây hcfn nhãm thuân

Igi hôa vâ dinh hudng hoat dông dâu tu

cijng nhu bâo dåm Igi ích chính dáng cûa

doanh nghiêp khi dâu tu tai thi trucmg

ASEAN.

Khung pho pháp ly cúa Viêt Nam

Dô'i vái Viêt Nam, hoat dông dåu tu ra

nUcfc ngoãi cûa doanh nghiêp Viêt Nam bãt

dâu tU nãm 1989, sau khi Luât Dåu tU nUcfc

ngoåi dugc Quô'c hôi thông qua vâo nãm

1987. Trong nhUng nãm dãu, dâu tu ra

nUcfc ngoãi không dugc diêu chînh dUcfi bâ't

ky môt ván bân pháp ly não'^'. Phåi tdi

nãm 1996, môt nãm sau khi Viét Nam gia

nhâp ASEAN, chu trUcfng dáu tU ra nUdc

ngoái cûa Viét Nam mô'i dugc thê hién

trong Nghi quyet 01-NQ-TW ngây

18/11/1996 vê hoat dông vã nâng cao hiêu

quá kinh tê' doi ngoai. Theo dô, Viêt Nam

chii trUcfng tij'ng bUôc tính den ^iêc dåu tu

ra nUô'c ngoãi. Dê'n nãm 1999, Chính phú

dã ban hânh Nghi dinh sô' 22/1999/ND-CP

quy dinh vê dâu tu ra nudc ngoåi cúa doanh

nghiêp ^''iêt Nam vã dugc coi lã nhUng

pháp ly cu thê dåu tiên cho viêc dáu tu ra

nuôc ngoái cúa doanh nghiêp Viêt Xam'^'

Do hoat dông dâu tu ra nuôc ngoãi ngãy

cáng phong phú vã da dang, Chính phû dã

ban hãnh Luât Dãu tu 2005, trong dô nôi

dung Chucmg VIII c a Luát dåu tu bao gom

56 Nghiên cíhi Dông Nam Á, s6512017

các quy dînh vê dâu tu ra nUofc ngoâi cûa

doanh nghiêp Vîêt Nam. Dác biêt, vâo

tháng 2/2009, Thû tUÔng Chính phû dã ra

Quyê't dinh sô' 236 vê khuyê'n khích hoat

dgng dáu tu ra nUác ngoâi, dong thôi phê

duyêt ' )ê án thúc dáy dâu tu ra nudc ngoái

doi vdi môt sô' l nh viíc tiU tiên vâ dia bân

trgng diem". Chû trUcfng dåu tu ra nUãc

ngoâi tiep tuc dugc khang dinh tai Luât

Dåu tu 2014 vå gån dây nhâ't lâ viêc Chính

phû han hânh Nghi dinh so 83/2015/ND-

CP quy dinh vê dâu tU ra nUcfc ngoâi, trong

dô quy dinh rô trách nhiêm c a ccf quam

dai diên ngoai giao Viet Nam cf nucfc ngoâi

lá lám dâu raô'i, phô'i hgp vdi các co quan

khác cûa Viêt Nara ô nUcfc scf tai dê theo

dôi, hô trg các nhã dâu tu trong viêc châ'p

hânh các quy dinh pháp luât ci a quô'c gia,

vúng lãnh tho tiê'p nhân dåu tu* '̂.

Các quô'c gja láng giêng trong khu vUc Dông Nam A dugc xác dinh lâ thi trucfng dâu tU ra nUÔc ngoâi trgng diem cíia các doanh nghiêp Viêt Nam. Quan diem trên dugc thê hiên qua viêc Chính phii Viêt Nam ban hánh Quyê't dinh sô' 482/2010 vé co chê, chính sách Ithuyen khích phát triên tdnh tê' dô'i ngoai v ng biên giôi Viêt Nam-Lão, Viêt Nam-Campuchia vá Tam giác phát trien Viêt Nam-Lâo-Carapuchia. Chính phû c ng ban hãnh Chî thi sô' 26/2013 vê viêc châ'n chînh vá nâng cao hiêu quâ hoat dông dâu tu cúa nhâ dåu tu tai Lão vã Campuchia. Cf câ'p dô thâ'p hcfn, dé tao diêu kiên cho các doanh nghiêp, Bô Kê hoach vá Dåu tU cûng dua ra dinh hLíông dâu tu ra nUác ngoâi theo hudng uU tiên các du án phát huy tiêm nãng tU bên ngoâi phuc vu cho rauc tiêu phát triên cúa dát nUdc, nhât lâ tai Lâo vâ Campuchia dUa trên co så igi thê' so sánh vã thUc luc

cûa các thânh phân kinh tê' Viêt Nam.

2. Thtíc trang d å u tií trtíc t iep cûa Viêt Nam sang mpt sô' niídc ASEAN

Theo 80 liêu câp nhât gån dây c a Cuc

Dâu tu nudc ngoái, tính dê'n hê't nãm 2015,

Viét Nam dã cô 1.000 du án dâu tu tai gan

70 quÔ̂ c gia vâ vijng lãnh th6, vâi tong von

dâu tu dáng ky dat hgn 20 ty USD. Trong

dô, Viêt Nam dã dâu tu semg 8 quoc gia

ASEAN vái trên 500 du án vái gân 10 ty

USD von dãng ky, lân lugt chiê'm gán 60%

vâ 50% tong sô' du án vå sô' vô'n dåu tu cua

doanh ngiêp Viêt Nam ra thê' gicfi. Phån

Icm các du án dåu tU ra nuác ngoâi c a

doanh nghiêp Viêt Nam tai Dông Nam A

tâp trung váo ba quoc gia láng giêng lâ

Láo, Campuchia vâ Myanmar (CLM). Cu

the, tính den ngây 31/12/2015, Viêt Nam

co hcfn 420 du án dâu tu tai CLM vái tong

vô'n dáu tu dat hcfn 8 ty USD, lân lugt

chiem trên 80% tong sô' du án vá trên 70%

tÔng sô' vô'n dâu tu c a doanh nghiêp Viêt

Nam tai ASEAN'^'. T nh hinh dâu tU cu

thê tai ti rig nUdc nhu sau:

Dåu tt/ triic tiê'p sang Låo

Theo sô' liêu cúa Bô Kê' hoach vã Dåu tif,

tính dê'n cuoi nãm 2015, dåu tU c a doanh

nghiêp Viêt Nam vâo Li o co 265 dU án

dugc câ'p giâ'y chUng nhân dâu tu, tong vô'n

dãng ky khoáng A ty USD, dUng thú 3

trong sô' các nudc vã v ng ãnh tho cô hoat

dông dåu tu tai Lâo. Vê ty trgng, vô'n dáu

tu tU Viét Nam chiê'm 16',> tÔng FDI vão

Lâo vã chi dUng sau Trung Quô'c, Thái Lan

trong bång xê'p hang các quô'c gia dâu tií

truc tiê'p lcfn nhâ't tai nucíc nãy. Trong khi

dô, Lâo hiên lã nuoc Viêt Nam dåu tU ra

nUâc ngoãi Idn nhâ't, Tãng trudng binh

Trinh Quang Hung - Dau tíl truc tiep cûa Viêt Nam sang mât sonuác 57

Bãng 1. Các quoc eia dâu tiT irvtc tiê'p Idn nllâ't tai Lâo (tính dê'n 31/12/2015)

Thiî tri

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Quô'c øia

Trung Quô'c Thái Lan Viêt Nam Malaysia Hân Quô'c

Pliáp Nhãt Bán líã Lan NaUy

Anh

Sô' di^ án

2561 834

265

103

291

223

102

16

6

54

Vô'n dãng ky (trî^u

USD) 6484,4 4491,6 3947,9 812,5 752,1 490,6 438,2 434,4 346,4 201,8

T^ trong (%)

22,4 18.4 16,1 3,3

3,1

2,0

1,8

1,8

1,4

0,8

Nguon: Tong hop vâ tính toán cúa tác giá tîí diY liêu thong kê cúa Bô Ke hoach vã Dáu tií Lão vâ Bp Kê' hoach vâ Dåu tu Viêt Nam

quân giai doan 2011-2015 cûa vô'n dâu tu tU Viêt Nam sang Lâo cf mUc 5%/nãm* '̂" (Xem bång 1).

Vê co cáu, dåu tu cûa Viêt Nam sang Lão chû yê'u tâp trung vâo l nh vUc nãng lugng, thûy diên (26%); dich vu, ha tång (20%); nông, lâm nghiêp (23%); khai Ithoáng (19%); tâi chính-ngân hâng (2%). Dáng chú y, Viêt Nam dâ bat dâu cô nhiêu du án dåu tu sang Lâo tn giá tUong dô'i Icfn nhu: Du án thûy diên Xekaman 3 (311 triéu USD); Du án cum công nghiêp mía dudng vá trung tâm nhiêt diên cúa Hoãng Anh Gia Lai (88 triêu USD); Thôa thuân cung câ'p vô'n tãi chính cúa Ngân háng BIDV cho các du án dâu tu co scf ha táng tai 2 tinh Hûa Phãn vã Xiêng Khoâng (200 triêu USD); Dg án xây dung ctf stí ha tâng sân bay tính Attapeu vã tinh Hûa Phãn cúa Hoáng Anh Gia Lai (110 triêu USD)"i'

Nhin chung, các du án dáu tu cúa Viêt Nam tai Lâo dugc triên khai Idiá thuân lcfi, các du án hoãn thánh dUa vão sU dung dã dong gôp vâo tãng trUÔ'ng vã thu ngân sách cûa Idnh tê' Lão, raang lai doanh thu cho

Lão hâng trãm triêu USD. Các doanh

nghiêp Viêt Nam dåu tu tai Lâo dã thuc

hiên nghiêm túc ngh a vu tãi chinh vUi

chính ph Lâo, tao ra viêc lãra 6n dinh cho

khoâng 3 van lao dông cûa Lâo, dông gôp

nhieu mãt cho kinh te -xã hôi Lâo, dugc

phía Lão ghi nhân vã dánh giá cao. Dåu tu

tU Viêt Nam dã thâra nhâp våo raôt sô' l nh

v\íc quan trgng trong nén kinh tê' Lâo nhu

ngân hãng, tâi chính, \dên thông, háng

không, thiiy diên, kinh doanh xã,ng dâu,

v.v Chính phú Láo vã các cãp chính

quyên dia phUcfng dã tao diêu Idên thuãn

Ifli, dánh Uu tiên, LÍU dãi cho các doanh

nghiêp Viêt Nam trong quá trinh triên

líhai du án theo tinh thân cûa mô'i quan hê

dãc biêt giUa hai nUdc. Dãc biêt, gãn dây

Lâo dã dong y gia han .MOU dôi voi du án

thuy diên Luông Prabang vã Xekaman 4,

cho phép chuyê'n giao du án thúy diên

Sekong 3A, 3B tU Tong công t\' Sông Dá

cho Công ty cô phân (hên Viet - Lão.

Trong nãm 2016, \'\bi Nam vã Láo dã ky

két Thoa thuán vê phá tnên cac á\S an

thúy dién tai Lãi) vã mua bán diên giUa hm

58 Nshiên cûu Dông Nam Á. s6 512017

nUâc dê'n nãm 2030. Dây lå buâc tiê'n quan

trgng trong thúc day hgp tác vê nãng

lugng giíîa hai nUôc.

Båu tíí trtJÍc tíep sang Campuchia

Trong nhiîng nãm gân dây, dâu tU cûa

các doanh nghiêp Viêt Nam sang

Campuchia cô dáu hiêu suy giåm, tU xâ'p xî

700 triêu USD nãm 2011 giåm xuô'ng 298

triêu USD nãm 2013 vâ 88 triêu USD

nãm 2015. Tuy nhiên, dây lâ xu hudng sut

giåm chung cûa nhiêu nhâ dåu tu quoc te

tai Campuchia. Mâc dij vây, trong giai

doan 2011-2015, Viêt Nam luôn nam

trong tô'p 5 nhâ dâu tu lôn nhát tai

Campuchia vdi quy mô binh quân môi du

án dat hon 20 triêu USD. Theo Báo cáo

cúa Bô Kê' hoach vâ Dâu tu Viét Nam, tính

dê'n het tháng 10/2016, Viêt Nam dang cô

183 dU án dåu tU tai Campuchia vcfi tong

von dâng ky 2,86 ty USD. Riêng trong 10

tháng dâu nãm 2016, Viêt Nam cô 08 du

án dugc cap giay phép dåu tu sang

Campuchia véfi táng sô' von dâng ky lá

29,5 triêu USD. (Xem bång 2).

Vê l nh vUc dâu tu tai Campuchia, các

l nh vLíc thu hút nhiêu vô'n dáu tU c a các

doanh nghiêp Viêt Nam lâ nông, âm

nghiêp (54%); nãng lugng (27%); tâi chính-

ngân hâng vâ bâo hiem (8,7%); vâ bUu

chính, vién thông (5,1%). Môt sô' du án dâu

tu Icfn cûa các doanh nghiêp Viêt Nam váo

Campuchia th5i gian qua cô thé den nhií

Du án Bênh viên Chg Rây-Phnom Penh

(90 triêu USD); Du án trong cao su tai

Campuchia cûa Công ty An Dông Mia (80

triêu USD); Du án Nhâ máy sån xuat phân

bôn Nåm Sao Campuchia {65 triêu

usr))'^2),

Vê hiêu quå, phán lôn các du án dâu tu

ciia Viêt Nam cf Campuchia dã dem lai

hiêu quå kinh tê' xâ hôi cho câ hai bên. Dô'i

vdi Viêt Nam, các du án nây lã ctí hôi kinh

B ã n

ThCí tg

1

2 3

_ _ 5 _ _ 6

_ 1_ 8

g 2. C á c quô'c g ia d á u ttf t n í c tiê'p l á n nhâ't ta i C a m p u c h i a (2011 v â 2015)

2011

Q u o c g i a

Trung Quô'c

Viêt N a m Anh

Vô'n d ã n g k y

( tr i$u U S D )

1741,3

683,4

245,1 Mala^sia | 239,4 H á n Quô'c

H o a K y 165,8

140,7 Nh i j i ^án_ l_ 6 5 ^ Aus t r aha , 24,5

9 Singapore 15,9

10 1 C á c n u â c ' 2736 khac 1

Ty t r g n g

(%) 30,5

11,9

4,3 4,2 2,9 2,4 \A 0.4 0,2

0,4

2015 ',

Q u o c g i a

Trung Quoc

Ajih Singapore

Viêt Nam Malaysia

N h â t Bán Thái Lan H ã n Quô'c

Canada Các niíác

Idiác

Vô'n d ã n g k y

( tr i^u U S D )

856,5

138,0 100,2 88,3

Ty 1 trong

(%) 18,6

3,0

2,1 1,9

74,0 L 1'** 1 58,8 54,2 9,6 8,7

23,9

1,2 _ 1 1 '

0,2

0,1

0,6

Nguôn. Tông hap vá Caiupuchia (CDC), Úy bar Campmhia (CSEZRi

tinh toún ciia túc giã diía trcn dã licu dáu tU Cainpuchia (CIBJ vå JJy ba

t Hôi dårig phát triên khu kinl-i tc dãc b ét

Trinh Quang Hung -MÉ Í pi4c tiêp cua Viêt Nam sang môî sô nuâc.. 59

doanh cho các nha dâu tu \^êt Nam. Dô'i

vôi Campuchia, các du an nây dã gop phån

nhát dinh váo sií phát t r i ln kinh tê' xã hôi

cúa Campuchia nhu dông gôp cho ngân

sách nhâ nUdc, tao ra viêc lâm vái mífc thu

nhâp on dinh cho ngUcfi lao dgng.. Cô the

kê den môt sô' du án diên hinh nhu c a

Tâp doân Viln thông quân dôi; Tâp doãn

công nghiêp cao su Viêt Nam (VRG) dâu tu

cf Campuchia . Dánh giá ve vai trb cûa Tâp

doân Công nghiêp cao su Viêt Nam trong

sU phát tr ien kinh tê' xã hôi cûa

Campuchia, Pho Th tucfng Campuchia

Yim Chay Ly nôi: "Các doanh nghiêp Viêt

Ncmi dåu tU tgi Campuchia dã gáp phån

cåi thiên tînh hînh lao dông ô nUác chúiig

tôi, nhiêu ngUcfi cô viêc lám. Ngoâi ra, các

doanh nghiêp cao su Viêt Nam xây dUng

hê thong diên, dUãng, trUãng, các co sâ y

te. Các doanh nghi^ Viêt Nam dã gáp

phân tích cUc phái triên ãât nuác

Campuchia"^^^\

Nôi vê ván dê nãy, phát biéu tai Lê

khánh thánh bênh viên Chg Råy - Phnom

Penh, Thû tudng Hun Sen khång dinh "..

thánh quâ trong quan hê høp tác kinh té,

thUOng mgi, ãáu tu Viêt Nam - Campuchia

nhûng nãm qua vá thánh công cûa du án

Bênh viên Chg Rãy • Phnom Penh dã gôp

phân bôi dáp truyên thông, quan hê hgp

tác hUu nghi tot dep giûa hai ãât nUác, hai

dân tôc Viêt Nam - Campuchia"^'^^\

Dau tU trUc tíep sang Myanmar

Theo sau nhOng cåi cách chính tri-kinh

tê' quan trgng cûa Myanmar lâ sU gia tãng

nhanh chông cûa von FDI do vão nUcfc nây

nhUng nâm gån dây. Theo so Uêu công bo

c a Ban quån ly dâu tu vâ doanh nghiêp

Myanmar (DICA), lugng von FDI vâo

Myanmar dã tãng tU 1,9 ty USD nãm 2010

lên tdi 8 ty USD nãra 2014 vâ 9,4 ty USD

nãm 2015. Các quô'c gia dåu tu lôn nhâ't tai

Myanmar tính den nãm 2015 lã Trung

Quoc (15,4 ty USD), Singapore (11,8 ty

USD) vå Thái Lan (10,3 ty USD). Viêt

Nam dLÍrig d vi trí thU 10 trong danh sách

các quô'c gia dâu tU nhiêu nhât vão

Myanmar vái 10 dií án cô tong giá trí dãng

Bâng 3. Các nu"(ítc/Iãnh thô dâu tU trUc tiêp lôn nhât tai Myanmar (tinhden 12/2015

Thúrtií

1

2 j 3

4

5

6

7

8

9

10

Quô'c gia

Trung Quôc Singapore Thái Lan

Hông Kông Anh

Hãn Quôc Malaysia

L Hâ Lan Án Dô

Viêt Nam

So drf án

115 189 90

117

82

122

52

13

22

lo ~

Von dãng ky (triêu USD)

15 418,3 11817,6 10 352,3 '~ 7 2715 4 058.6 3 396,4 1 662.6 981,9 730.6 691.5

ry trong

26,1 19,9 I 17,5 12,3 ^ 6,8 í 5,7 1 2,8

' 6 ^ 1,2

_ 1 , 1 )

Ngiiôn TÔng hop vá tính toán cúa tác < doanh nghiêp (DICA) cûa Myanmar

lá dita trén so liêu tií Baii Quán \y dáu tu vã

60 Nghiên ciíu ífông Nam k. s6 512017

ky dat gân 700 triêu USD (xem bång 3).

Dáng chú y, dâu tu cûa Viêt Nam vâo

Myanmar lã cao nhát trong nâm 2012 (dat

gân 320 triêu USD) sau khi Myanmar kê't

thúc giai doan cåm quyên cúa chính quyên

quân su vâ thay the bãng chính quyên dân

su. (Xem-bâng 3).

Phân dn các du án c a doanh nghiêp Viêt Nam tai Myanmar tâp trung våo l nh vuc xây dung vá dich vu luu trú. Trong dô, ch riêng dU án xây dUng to htfp mua sám, vân phong vâ chLmg cU vdi vô'n dãng ky hon 400 triêu USD cûa Hoâng Anh Gia Lai tai thánh phô' Yangon dã chiera den trên 60% tÔng vô'n dâu tU cíia Viêt Nam sang Myanmar. Ngoâi ra, dâu tu cúa Viêt Nam sang Myanmar côn bao gom môt sô' du án dåu tU khác vcfi quy mô nho hcfn cûa Tâp doân VNPT, Tâp doãn FPT trong hnh vUc viên thông hay du án xây dung nhá cf c a Công ty dia ô'c Hôa Binh.

Nhin chung, các dU án dâu tu cúa doanh nghiêp Viêt Nara tai Myanmar dugc Chính phû nUo'c náy dánh giá cao vê châ't lugng, thcfi gian thuc hiên du án vã tuân thú tô't các chính sách pháp luât Myanmar lá nLTcfc giáu tãi nguyôn khoáng sân, Viêt Nara vã Myanmar cô mô'i quan hê hgp tác trên nhiêu hnh vUc Dãc bict, ngUcfi dân Myanmar râ't Ua thích các sán pham c a Viêt Nam, nbât lá các sán phára liôn quan dôn l nh vUc y té. dugc phâra, do tiêu dúng vá nhUng inãt hâng phuc vu hnh vUc nông nghiêp Dc khuyê'n Idiích thu hút các doanh nghiêi) Vict Nam nôi riêng vå doanh nghiôp nUác ngoái nôi chung, iNIyanrnar daiig áp dung chính sách iniên ihuc lliu nliap doanh nghic|) 5 nãiii dáu cho cac doanli nííhic]) nLíô'c ngoãi. Diianh notin'p dãu tLf lai .Ahanmai- c ng difiic sU

dung 75% lao dông nUác ngoâi trong 2 nãm

dåu tiên, tíí nâm thúf 3 giám xuong 50% vâ

sau dá giåm tiê'p côn 25%. Ngoâi ra, Viêt

Nam vâ Myanmar dã ky Hiêp dinh

khuyêh khích båo hô dâu tu vâ tránh dánh

thue hai lân, dong thcfi ctmg tham gia Hiêp

dinh dâu tu ASEAN. Viêc phoi hgp phát

triên hãnh lang kinh te Dông - Tây cíing

dang dugc hai nUôc chú trgng, tao thuân Igi

cho quá trinh dâu tu cho doanh nghiêp hai

nUác. Dây lâ diêu kiên tot thúc dáy các

doanh nghiêp Viêt Nara sang dâu tu tai

Myanmar.

NhU vây, cáe doanh nghiêp Viêt Nam dã bãt dâu dâu da dang hôa các khoán dáu tU cûa rainh cho nhiêu l nh vUc, ngânh nghê khác nhau tai các quô'c gia ASE/VN, nhâ't lá Lâo vá Campuchia. Diéu nåy Ithång dinh chíîíh"-sách dâu tu ra nuôc ngoâi vå các biên pháp khuyê'n khích hô trg c a Chính phû V êt Nam dã cô nhUng tác dông tíeh cUc dé'n hoat dông dåu tu ra nUâc ngoâi cûa doanh nghiêp Víêt Nam. Các kêt quá dat dugc con lã minh chUng cho sU Idn manh cúa các doanh nghiép Viêt Nam nôi riêng vá nên Idnh te Viêt Nam noi chung. Von dâu tu tU phía Viêt Nam vão các quô'c gia ASEAN c ng dugc dánh giá lá gôp phán vâo tao công ãn viêc låm cho ngucíi dân dia phucfng; váo phát trién kinh tc'-xã hôi dia phuong thông qua viêc xây dung trucfng hgc, phong khám, bênh vicn, dudng vâ khu nhâ d" cho nhffng ngUdi thu nhâp ttiâ'p, gáp phán cúng co vã tãng cUííng mô'Í quan hc hUu nghi tnjyên thong giUa Virt Nam vã c;k quôc gia ASEAN

Tuy nhién, hoat dông dãu tu .sang ASEAN nái chung vã CLM nôi ríênf4 cua các doanh nghicp Viôt Nam con nhicu han

Trinh Quang Hung - Dau tUírUc îiep cua Viêt Nam sang môt s6nuác... 61

che, khô khãn. Diêu nây xuát phát tU bãn thân doanh nghiêp c ng nhu tís nudc sof tai. Trong dô, han chê' lôn nhát lâ viéc trien khai du án c6n châm, von dâu tuthut hiên vân côn thâ'p, cháng han chua den 40% tai Lâo. Ngoâi ra, hoat dông dâu tu ra nUdc ngoái cûa các doanh nghiêp Viet Nam chUa cô tính hên kê't cao vôi nhau, dong thcfi các doanh nghiêp chUa chú trgng dúng mLfc dê'n ván dê môi trUUng trong quá trinh dåu tU. Ngoâi ra, tuy quy mô bînh quân môi du án tãng lên nhuiig vân lâ tuong dô'i hho nêu so vôi các quoc gia khác nhu Thái Lan hay Trung Quô'c, phån ánh nâng Uc canh tranh cûa doanh nghiêp Viêt Nam côn chUa cao.

3. Môt sô' vâ'n dê dãt ra vâ khnyê'n nghi giåi pháp

Vê mãt ly thuyet, sU kiên thãnh lâp AEC cuô'i nãm 2015 dugc ky vgng tao ra nhiêu co hôi má rông hoat dông dåu tu cho các doanh nghiêp Viêt Nara tai thi trUông các quô'c gia ASEAN, dãc biêt nhom nuôc Campuchia, Lão vá Myamar (CLM)

Vôi AEC, xuâ't kháu nôi khô'i giUa các thãnh \iên ASEAN thuán loi hoti kéo theo nhu cáu thu hút von FDI tãng lén. ké't hop vái các rão cán báo hô thucfng raai vã dåu tu dugc dg bô dáng kê trong .\EC tao diêu kiên tiêp cãn thi iruông các quô'c gia ASE.AN dê dãng ho'n cho các doanh nghiép Viêt Nam Cung vái dô, su tãng inj'o'ng nhanh chông cua nhu câu tiêu d ng lai các nUôc A.SEAX tao t.hém nhiêu co hôi. dông Igc dé doanh nghiêp \'ict Nam gia tãng dáu tu vão thi uuong 600 Iriéu dãn nãy nhí in phat hu\ hiêu qua líinh tô ihco quv mô c n^ iilia ihani gia siiu ho'n vao chuôi hên Isié ^̂ an xu.it phãn phôi háng noa vã

dich vu giOfa các quô'c gia ASEAN. Bên canh dô, các doanh nghiêp 'Viêt Nam tu tin hcfn khi dåu tu våo thi trUUng ASEAN nhcr viêc ^ g c hUofng doi xû bînh dang vå côi^ bang hcfn trong hoat dông dau tu, dugc bâo vê truôc eác hånh vi quoc hiîu hôa bát hgp pháp nhu quy dinh trong ACIA

Ngoâi ra, viêc lao dgng ky nãng dugc phép di chuyén td do gi fa các quôc gia thânh viên giúp doanh nghiêp \^êt Nam cô thé tuyén dung dUtíc nguon lao dgng châ't lugng hcfn, gôp phån câi thiên nãng lUc canh tranh cua minh tai thi trUUng các nUôc ASEAN. Tác dông tích cuc khác mã AEC cô thê mang lai cho doanh n ^ ê p Viêt Nara khi dâu tu ra nuôc ngoåi chính lã viêc hgc hôi Irinh nghiém quan ly, tiê'p cân khoa hgc công nghê tiên tien tai nudc ngoái, nhât lã tai các nUdc phát tnên hon nhu Thái Lan vá Malaysia.

Tuy nhiên, nhi ng khô khân, thách thUc doanh nghiêp Viêt Nam phãi dôi raât khi dáu tU sang các nUác ASE.VN" trong khuôn khô' AEC c ng lá không nhô. Thácb thUc lán nhá't lã han che vê khá nãng canh tranh, md rÔng =an xuát vâ kinh doanh

cúa doanh nghiêp Viêt Nam. Theo dU bcu

thô'ng kê gân dáy. cô dé'n 50'"i- doanh

nghiêp hoat dông trong l nh vuc san xuãi

ô Viét Nara iå doanh nghiêp \-Ua va nho -

nãng lUc quan tii. Irt- nâng ];im"i nghicm

quan !y vá nãng luc côr.g ngh.ê con har;

chê, lai chua cô chien ]-Jac truyi-n thôngvã

xuc icn thUong ma-, dãu tu ;-')p ly tai thi

trUông các quô'c gia .-VS ^VX

Thách thUc ihû hai lã \.ec các doanh

nghiêp \"iêt Xam dUong oliu'iihua dar.h =U

cnu \ . qu " lãm dúiig n uc dê'r. . \ -;C '.." : _

khao sat gan dáy do \"icn Ssh.êi-i cju

62 Ngh ên câu Dông Nam Á. s6 5/2017

Dông Nam Á d Singapore tiê'n hânh cho'

thay, chî 30% doanh nghi^p cua Vi^t Nam

cô nhân thUc dây dû vê AEC âi t£f dô xây

dung vá thUc hiên các kê^ hoach dâu tU

kinh doanh phii htfp^^^^ N6i cách khác, các

doanh nghiêp Vigt Nam chua cô dugc su

chuln bi tô't cho quá trinh hôi nh$.p vão

AEC, tác dông tiêu ciíc dê'n trien vgng dåu

tU ciâa doanh nghiêp sang các nUdc ASEAN

nhCíag nãm tôi.

Thách thiîc thúf ba lâ chính sách dâu tií ra nUdc ngoâi vâ các hinh thiîc ho trtf, khuyen khích cho doanh nghiêp cûa Viêt Nam c6n nhiêu han che, bat câp. Các thu tuc cáp dãng ky vâ cãp phép dau tU ra nuôc ngoâd cho doanh nghiøp cbn rUcfm rá, mãt nhiêu thííi gian. Ngoai trU Lâo vâ Campuchia, khi dåu tu sang thi tnícíng ASEAN, doanh nghi^p Viêt Nam chua cô dugc sU hê trtf cån thiê't ve t h ô i ^ tin, luât Ig vâ vãn hôa kinh doanh, tiêu dung tai các nUÔc ASEAN. Dãc bi$t, hoat dông xúc tiê'n dåu tu tai thi tníímg các nuôc ASEAN vCía thiêu lai vîfa không c6 sU thu hút, pho htfp chãt chê vôi công dong doanh nghiêp Viêt Nam cûng nhu vôi chính quyên sô tai.

Nh Hg thách thúfc khác Uên quan dê'n diêu kiên, môi trUcfi^ dåu tu kinh doanh tai các nUdc ASEAN cbn yê'u kém. Phån lôn các nuác ASEAN má dâu tu cûa doanh nghiêp Viêt Nam tâp trung nhu Láo, Campuchia vâ Myanmar deu dang thiêu hut nguon nhân lUc c6 lao dgng ky nâng, cg scf ha tång vâ các dich vu phu trg liên quan. Thí du, cuôc khåo sát doanh nghiêp c a Viên nghiên cútu Dông Nam Á ô Singapore cho thãy trên 60% doanh nghiêp tai Myanmar phân nân hg dang thieu hut tråm trgng lao dông ky nang, trong khi dâu tu cho giáo duc chî chiem

chUa dây 2% ngân sách hâng nâm cúa

Chính phû(">.

De tân dung tot htfn nh mg ctf hgi c ng

nhu han ch^ tÔi da nhong rui ro, thách

thúfc mâ AEC mang lai cho hoat dông dåu

tU sang các quÊíc gia thânh viên ASEAN

cua doanh nghi?p Viêt Nam, vê phía

Chính phû, cân râ soát lai nhiîng chính

sách chua phú htfp vâ côn gây khô khãn

cho doanh nghiêp khi dâu tu ra nUÔc ngoåi.

Trong công tác quån ly, cán tãng cU&ng các

bi^n pháp chê' tâi vê thuc hi^n chê' dô báo

cáo thííng kê dinh kj ' hâng quy, thâm chí

hãng tháng cûa các doanh nghîêp âê cå ca

sof dánh giá lînh hînh thuc hiên các du án

dåu tU sang ASEAN. Cung vtfi d6, các ctf

quån ly nhá nUtfc vái ctf quan dai diên

ngoai giao cúa \^êt Nam vâ công dông

doanh nghiêp cån c6 su phÊÍi hgp chãt chê

hgn niîa trong vi^c cung câ'p các thông tin

híîu ích Idp thÊfi. Chính ph Viêt Nam c ng

cån co các chính sách hê trff nguôn vôh dåu

tu, nhát lâ các quy phúc Igi quô'c gia c ng

nhu các Uu dãi vê thuê' cho doanh nghiêp

cao htfn hiên nay. Dêng thôi, hoân thiên

các ctf che chính sách vê hffp tác Idnh tê'

giiîa Viêt Nam vôi các nuác ASE^AN nhkm

tao diêu kién thu$n Itfi cho hoat dôi^ dåu

tu cua doanh nghigp Viêt Nam & nUôc sô

tai thcfi gian tdi.

Vê ph a doanh nghiêp, nhiêm vu dåu tiên vâ quan trgng nhâi't lâ nâng cao nãng lUc canh tranh cûa doanh nghi^p. Theo dô, các doanh nghiêp cân tâp trung cåi to bô máy dieu hânh, câi tiê'n trînh dô sån xuâ't, châ't lUtfng nguên nhân luc thông qua phái hgp vdi các ctf scf giáo duc dai hgc, huáng nghiêp or Viêt Nam c ng nhu các quô'c gia ASEAN de tuyén dung, dâo tao nâng cao ky nãng cho ngueri lao dông. Trong quá

Trinh Quang Hung - Dau tu truc tiep cua Viêt Nam sang môt s6nuôc... 6 3

trinh sån xuãt kinh doanh tai các nUôc ASEAN, các doanh nghiêp Viêt Nam cân tãng cUctng Kên ket vôi các nhâ sån xuâ't phu trg, phân phfíi nôi dia c6 uy tín, thiíc lUc nham cát giåm chi phí sån xuâ't c ng nhu phân tán rûi ro trong trUcfng htfp thi trUcfng cô nh &ig biê'n dông bâ't ngtf. Vai trb cúa Hiêp hôi các nhâ dâu tu Viêt Nam. tai các quôc gia thánh viên ASEAN trong các hoat dông thúc dåy, quån ly du án dâu tu cûa Viêt Nam d nhC ng nucfc nây c ng cân dugc nâng cao vâ phát huy hon n a. Cuô'i

ciing, bên canh viêc nghiên cUu thi trUcfng,

vãh hôa kinh doanh bån dia c a các nUác

ASEAN ky iLíSng, các doanh nghiêp Viêt

Nam cån cô các khåo sát, dánh giá nghiêm

túc nh ng tác dông ve raôi trUdng, xã hôi

cûa các du án nhãm tránh các rûi ro nhu

du án bi phån dô'i, dinh trê hoãc chám dUt

giijfa chUng./.

CHUTff lCH

L. Há Vân Hôi (2013), T/iam gia Công dong Kinh tê ASEAN vá nliUng tác dông dén thuang mgi quoc té cúa Viét Nam, Tap chí Khoa hgc DHQGHN, Kinh té' vã Kinh doaiah, tâp 29, sô' 4, 44-53.

2. Trung tâm WTO vã Hôi nhâp - VCCI, Túm lUgc Hiêp dinh dåu tu toån diên ASEj\N (ACIA). http'//trungtamwto.vn/cachiepdinh khac/hiep-dinh-dau-tu-toan-díen-asean-acia. truy cáp ngãy 10/2/2017.

3. ASEAN Secretariat (2009), ASEAN Economic Community Blueprint, Jakarta ASEAN Secretariat.

4. Nguydn Vãn Hã (2013), Htén thuc hôa Công dÔng Kinh íc' ASEAA' vå tác dong ãên Viêt Nani. Nhá xuát bån Khoa hpc xã hôi, Hã Nôi.

5. Nguyên Thi Mmh Phuong (2014), Tu do háa dâu tu trong Công dong Kinh té ASEAN (AEC) vá sU tham gia câa Viêt Nam, Dai hgc Kinh tê' - Dai hgc Quô'c gia Hâ Nôi. http://dl.ueb.vnu.edu.vii/bit-stream/1247/8894/l/Nguyen%20Thi%20Mi nh%20Phuong.pdf, truy c$p ngây 10/2/2017.

6. Truong Tien ffl (2009), 20 nãm dåu tu triíc tiép ra nuôc ngoåi cúa Viêt Nam: Thilc trgng vá trien vgng, Tap chí Công nghê ngân hâng, So 37, 4/2009.

7. Trân Nam Tnmg (2016), Quån Ly nhá nUác dô'i vái liogt dông dáu tu trUc tiép cãa Viêt Nam sang Campuchia, Tap chí Kinh tê' vå DU báo, sô' 8, 04/2016.

8. Båu tu ra nuôc ngoåi - Ca hôi tãng t6c, Báo Công Thiícfng Diên TCf. http://baocongth-uong.com. vn/dau-tu-ra-nuoc-ngoai-co-hoi-tang-tochtml, truy câp ngãy 12/2/2017.

9. Tính toán cûa tác giå dga trên sô' liêu cûa Bô Kê' hoach vã Dåu tu Vi^t Nam.

10. Tong hgp vã tính toán CLÍa tác giã tU dU liêu thô'ng kê c a Bô Ke hoach vá Dáu tu Lão vã Bô Ke hoach vã Dâu tií Viêt Nam

11. Hiêp hôi các nhá dâu tu Viêt Nam sang Lâo- AVIL (2016), "Báo cáo tinh hinh hgp tác kmh té Viêt Nam-Låo giai dogn 2011-2015 vå dinh huáng hgp tác giai doaii 2016-2020", xem . thêm tai http://avd.com.vn/, truy câp ngáy 7/6/2016.

12. Lê Mmh Diên (2016), 'Thúc dáy hgp tác kinh tê', thucfng mai vâ dáu tu' giCfa Viêt Nam vã Campuchia gíai doan 2016-2020", http7/kinhtevadubao-vnychi-tiet/92-6012-thuc-day-hop-tac-kinh-te-thuong-mai-va-dau-tu-giua-viet-nam-va-campuchia-giai-doaii-2016-2020.html, truy cãp iigây 8/6/2016

13 Theo bá Campuchia bác bô cáo buôc các doaiih nghiép Viét Nam phá rUng dãng trên website. httpV/www thanhnien com v n/pages/20130607/campuchia-bac-bo-cao-buoc-cac-doanh-nghiep-viet-nam-pha-rung aspx

64 Nghiên cini Dông Nam Á, s6 5/2017

14. Theo bãi Thû tuáng Nguyên Tân D ng du

Lê khánh thânh Bênh viên Chg Råy •

Phnom Penh dãng trên website:http://www.cpv.org.vn/cpv/ModLdes

/News/NewsDetaiI.aspx?co_id=20207&cn_i

d=631183

15. Trung t â m Xúc t ien ThUOng m a i vâ Dâu tu

t hãnh pho Ho Chí Minh (2016), A E C - Sân

chai mái cho doanh nghiêp Viêt Nam.

http:/ / i tpchochiminhcity.gov.vn/exporters/t

ips_and_tools/tools/checklist_or_manuals/t

huong_mai_tu_do/Asean/aec_san_choi_moi

_cho_dn_vn, truy câp ngãy 20/2/2017

16. P h a m Thi Bích Nggc (2014), AEC - Sån

chai mái cho Viêt Nam, Tap chí Con sô' vâ S u k i ê n , s 6 7/2014.

17.CuIIen Hendrix and Marcus Noland (2015),

Myanmar: Cross-Cutting Governance

Challenges, As ian Deve lopment B a n k

Working Pape r Series 15-2.

TAI LIEU THAM KHAO

1. ASEAN Sec re t a r i a t (2009), ASEAN

Econoinic Community Blueprint, J aka r t a ; ASEAN Secretariat .

2. Bâu tu ra nuác iigoåi - Ca hôi tûng tôc, Báo

Công Thucfng Diên Tû, http://baocongth-

uong.com.vn/dau-tu-ra-nuoc-ngoai-co-hoi-

tang-toc.html, truy câp ngãy 12/2/2017

3- Lê Minh Diên (2016), Thúc dãy hgp tác

kinli té, thiámg mgi uã dãu tU giUa Vict

Nam vá Campuchia giai doan 2016-2020.

h t tpV/kmhtevadubao vn/chi- t ie t /92-6012-

thuc-day-hop- tac -k inh- tc - thuong-mai -va-

dau- tu-g iua-v ie t -nani -va-campuchia-g ia i -

doan-201G-2020 h t m l , t ruy câp ngãy

12/2/2017.

4 Kguyên Vãn Hã (2013). Hicn thuc hoa Côiig

di ng Kinh íc ASEAN rá lác dông dcn Vict

Nam, Nliá xuát biui Klioa hoc xã hôi, I lã Nôi

5 Cullen Hendnx and M;u.-cus Nolaiid (2015),

Myanmar: Cross-Cutting Governance

Challenges, A s i a n D e v e l o p m e n t Bank

Working P a p e r Ser ies 15-2.

6. H â Vãn Hôi (2013), Tham gia Công dong

Kinh tê' ASEAN vå nhOng tác dông dê'n

thuang mgi quoc te cãa Viêt Nam, Tap chí Khoa hgc D H Q G H N , K i n h te vâ Kinh

doanh, t â p 29, sô' 4, 44-53.

7. Hiêp hgi các n h ã dåu tií Viêt N a m sang

Láo- AVIL (2016), Báo cáo tînli hinh hgp

tác kinh tê Viêt Nani-Láo giai dogn 2011-

2015 vá dinh hitông hgp tác giai doan

2016-2020.

8. P h a m Th i Bích Nggc (2014), AEC - Sân

choi môi cho Viêt Nam, Tãp chí Con sdvâ Su kiên, s6 7/2014.

9. Nguyên Thi Minh Phiíong (2014), Tu do

háa dåu tu trong Công dång Kinh tê

ASEAN (AEC) vá sU tham gia cúa Viêt

Nam, Dai hgc Kinh te - Dai hgc Quoc gia

H ã Nôi . h t tp: / /d l .ueb,vnu edu vii/bit-

s t ream/1247/8894/l /Nguyen%20Thi%20Mi

nh%20Phuong.pdf , t ruy câp ngåy

10/2/2017

10. T r â n N a m Trung (2016), Quån Ly nhá

nuác doi vâi hoat dông dáu tu trUc tiép cúa

Viêt Nam sang Campuchia, Tap chi Kinh

te vã Dg báo, s6 8, 04/2016

11. Trung t â m Xúc tiê'n Thuong mai vá Dåu tLt

t h ã n h phô' Ho Chí Minh (2016), AEC - Sán

chai m&i cho doanh nghiép Viêt Naiii.

http' / / i tpc hochiminhci ty gov.vn/exporters/t

ips_and_tools/tools/checklist_or_manuals/t

huong_mai_)u._do/Aseaii/aec_san_choi_moi

_cJio_dii_vn. truy câp ngãy 20/2/2017,

12 Trung tám WTO vã Hôi nhâp - VCCI, Tôin lugc Hiép dinh dåu tu toán diên

ASEAN (ACIA)

http://trungt.amwto vii/cachiopdiiildihac/hie p-dinh-dau-tu- toan-dicn-a,sean-acia , truy cãp ngây 10/2/2017

13 TrLíODg Tien S (2009), 20 nãm dau tU trUc tiep ra iiuác ngoái cãa Viêt Nam- ThUc trang vå trieii uong, Tap chí Công nghê ngãn háng, S6 37, 4/2009