„Świat na talerzu” i „Masterchef” – onomastyka medialna w ...

Joanna Szczęk, MarcelinaKałasznik

„Świat na talerzu” i „Masterchef” –onomastyka medialna w zakresiekulinariówPrace Językoznawcze 18/3, 181-192

2016

„Światnatalerzu”i„Masterchef”–onomastykamedialna… 181

JoannaSzczękWrocławe-mail:[email protected]łasznikWrocławe-mail:[email protected]

„Świat na talerzu” i „Masterchef” – onomastyka medialna w zakresie kulinariów

„Świat na talerzu” and „Masterchef” – culinary media onomastics

Theaimofouranalysisistopresentthenamesoftelevisionprogramsaboutculinaryissuesandmagazinesofthistype.Thecollectedcorpuswillbeusedtodrawconclusionsaboutthemotivationsofmedionymsofthistype,theirsemanticsandpragmatics.

Słowa kluczowe: onomastykamedialna,kulinaria,kulinarnenazwymedialneKey words: mediaonomastics,culinarylanguage,culinarymedianames

1. Wprowadzenie

Wzrostzainteresowaniakulinariamijestoddawnazauważalnywśrod-kachmasowegoprzekazu1.Wprzypadkuprasybyłotopoczątkowopromo-wanieregionalnychprzepisównadsyłanychprzezczytelników.Kolejnymetapemwzrostuzainteresowaniakulinariamiwtymobszarzebyłotworzeniespecjalnychdodatkówocharakterzestałymlubokazyjnympoświęconychkulinariom,cowedługwynikówsprzedażowychposzczególnychtytułówznacz-niepodnosiłoichzyski.Okazyjniepojawiałysięrównieżdodatkiotematycekulinarnej,poświęconenp.przepisomświątecznym.

Krągzainteresowanychkulinariamiodbiorcówstaleisystematyczniesięposzerza,ponieważdodatkikulinarnedodzienników,aletakżedotygodników

1˘Rozwójzainteresowaniatematykąkulinarnąwpolskichmediachprzedstawianp.Hajduk-Nijakowska(2007).

2016 PRACEJĘZYKOZNAWCZE XVIII/3ISSN1509-5304 181–192

182 JoannaSzczęk,MarcelinaKałasznik

opiniotwórczychtematycznych,niespowodowałyuszczupleniarynkuczaso-pismkulinarnych/gastronomicznych,któryobejmujewtejchwiliwPolsceokoło20tytułów.

Innemedianiepozostająrównieżobojętnewobectejostatniopopularnejtematyki.Wtelewizjimożnazaobserwowaćwzrastającąsystematycznieliczbęprogramówkulinarnych.Za„prekursoragawędykulinarnej”(Haj-duk-Nijakowska2007:398)uznawanyjestMaciejKuroń,którypopowrocie zUSArozpocząłprowadzenieprogramówtelewizyjnychtegotypu.Odczasupierwszychaudycjitelewizyjnychichpopularnośćorazliczbakulinarnychshowmanówstalewzrasta.WedługHajduk-Nijakowskej(por.2007:403)„wyjątkowapopularnośćprogramówkulinarnychwynikazprogramowychprzeobrażeńwspółczesnejtelewizji,któraświadomiezmieniamodelopowia-daniaikontaktowaniasięzwidzami”.Zmianatadotyczyprzedewszystkimnamawianiawidzadoaktywnegoudziałuwprogramieiangażowaniajegouwaginawszelkiemożliwesposoby.

Wartykuleskupiamysięnanazwachczasopismorazprogramówte-lewizyjnychotematycekulinarnej.Punktemwyjściadonaszychdalszychrozważańjestzałożenie,że„nazwystająsięważnymfragmentemdyskursumedialnego,formąmultimodalnejkomunikacjiiekspresji,gdyżposiadająone(napoziomiepojęciowymileksykalnym)wszystkielubprawiewszystkiecechytegosposobukomunikowaniasię”(Skowronek,Rutkowski2004:19).Należybowiemzwrócićuwagęnato,żepomiędzynazwąadanąkategoriąmediówistniejesilnawzajemnazależność,którąpostaramysięprześledzićnapodstawiezebranegokorpusu.

Przedmiotemanalizysąnazwytelewizyjnychprogramówkulinarnychoraznazwyczasopismpoświęconychjedzeniuigotowaniu,którychodbior-cąjestprzeciętnyużytkownikjęzyka,mającyzwyczajneiczęstonaturalneumiejętnościkulinarne.Zanalizywyłączamynazwybranżowychczasopismgastronomicznych.Takiezawężenietematupodyktowanejestprzedewszyst-kimwyraźnąobecnościątematówkulinarnychwróżnychmediach,także wradiuorazinternecie.

Wedługbadania„PolskaKulinarnie”,przeprowadzonegow2014r.przezagencjęIRCenter,większośćosóbzainteresowanagotowaniem,czerpie inspiracjedogotowaniaztradycyjnychksiążekkucharskichlubzinternetu.Dopieronakolejnychmiejscach,odpowiednio3.i5.,pojawiłysięanalizowaneprzeznasmedia:telewizjaiprasa:


Źródło:<http://de.slideshare.net/IRCenter/polska-kulinarnie-2014>,dostęp:12.10.2015.

2. Kilka uwag o statusie nazw medialnych w ujęciu językoznawczym

Wniniejszymartykuleposługujemysiępojęciemnazwy medialnezarównowwęższej,jakiszerszejperspektywie.Odwołującsiędodefinicjisformułowa-nejprzezSkowronekiRutkowskiego(2004:36),nazwamedialnasensu stricto „topoprostunazwakażdegośrodkaprzekazu,każdegomedium,rozumianegowsensieinstrumentalno-technicznym:sąnimiprzedewszystkimtytułygazeticzasopism(por.Chłądzyńska2000),wtymtakżeinternetowych,nazwystacjiradiowychitelewizyjnychorazportaliiwitryninternetowych”.

Definicjanazwmedialnychsensu largo„obejmujerównieżtytułyseryjnych»produktów«,wytworówmedialnych,doktórychzaliczamycykliczneaudycjeradiowe,programytelewizyjneorazregularnieukazującesięrubrykiidziaływczasopismach”(Skowronek,Rutkowski2004:36).


Określeniestatusuonomastycznegonazwmedialnychwydajesiędużobardziejskomplikowaneniżsamowskazanieobszarureferencjitejspecyficznejkategoriinazw.Wzwiązkuztymmożnawyróżnićnastępująceewentualneźródłatrudnościwdokładnymustaleniustatusuonomastycznegonazwme-dialnych(por.Skowronek,Rutkowski2004:36−42):•nazwymedialnejakokategoriaonimów/apelatywów,•nazwymedialnejakoideonimy/chrematonimy,•efemerycznośćnazwmedialnych.

Trudnościzjednoznacznymprzyporządkowaniemnazwmedialnychdogrupyonimówbądźapelatywówsprowadzająsięwpierwszejkolejnościdoichfunkcji.Zjednejstronypełniąbowiemfunkcjęidentyfikacyjno-dyferencjacyj-ną,wskazującnaokreślonemediumlubkonkretnąofertęmedialną,zdrugiejjednakczęstonazwytecharakteryzujądesygnatpodkątemwybranejcechylubodwołująsiędocharakterystykijegoadresatów.ZaSkowronekiRutkow-skim(por.2004:39)uznajemyjednak,żemnogośćfunkcjiwypełnianychprzezmedionimywprzestrzenimedialnejniepodajewwątpliwośćichprymarnejfunkcji,tzn.funkcjiidentyfikacyjno-dyferencjacyjnej,któraprzesądzaoichonimicznymcharakterze.

Uznająconimicznystatusnazwmedialnych,należyzastanowićsię,dojakiejpodgrupyonimówmożnajezaliczyć.Nazwymedialnewykazującechyideonimów2,obejmującychnazwy,które„wswejnaturzedyskursywno-funkcjo-nalnejrównesątytułomdziełartystycznych,wtymtytułomsztukiliterackiej,malarskiej,rzeźbiarskiej,teatralnej,filmowej”(Gałkowski2011:40).Wtakimprzypadkunazwymedialne–klasyfikowanejakoideonimy–nietylkopełniąfunkcjęreferencyjną,identyfikującirozróżniającjednomediumoddrugiegoalbojednąofertęmedialnąodinnej,aletakżeprzekazująpewnąinformacjęodanymmediumczykonkretnejoferciemedialnej.Nazwatastanowizatemintegralnączęśćcałegoprzekazudanegomediumlubnp.danegoprogramutelewizyjnegoimożnająpowiązaćzzawartościąprezentowanąwdanymprogramie.Wtymsensienazwymedialnetoideonimy.

Drugamożliwośćprzyporządkowaniamedionimówdonadrzędnejkatego-riionomastycznejtowłączenieichdochrematonimów,czyli„nazwzwiązanychzwytworamirąkimyśliczłowieka”(Biolik,Duma2011:9).Tapropozycjaujęciamedionimówwtypologiinazwwłasnychpojawiasięprzedewszystkimwtedy,gdyskoncentrujemysięnaseryjnościipowtarzalnościnazwmedial-nych,aichdesygnaty,tzn.np.czasopisma,programytelewizyjneitp.,trak-tujemyjakoprodukty,towary(por.Gałkowski2011:33).

2 Mowatuoopracowaniach,wktórychideonimytworząosobnąklasęonimówiniesąuznawanezapodgrupęchrematonimów(por.Gałkowski2011:40).


Dodatkowymitrudnościamisąichniestabilnośćikrótkotrwałość(por.Skowronek,Rutkowski2004:37),coutrudniaichsystematycznąlingwistycz-nąanalizę.

SkowronekiRutkowski(por.2004:37)proponująanalizęnazwmedial-nychwramachodrębnejgałęzionomastyki,tzw.onomastyki medialnejlubmedionomastyki/medioonomastyki (por.Mrózek2004),którejprzedmiotemzainteresowaniapowinnybyćnazwy,którefunkcjonujądziękiistnieniume-dióworazsystematyzująmedialnyprzekaz.

3. Analiza korpusu

Zebranykorpusmedialnychnazwkulinarnychjestwdużymstopniuniejednorodny,coskłaniadozastosowaniaróżnychkryteriówprzyprezentacjijegotypologii.

Pierwszypodziałzebranychnazwjestmożliwynapodstawiekryteriummotywacji,którastałasięimpulsemdookreślonejnominacjiwomawianymobszarzekulinarnym.Punktemwyjściadozaproponowanegopodziałujestnastępującycytat:„jedzenie[...]stanowinietylkobytowąkonieczność,aletakżeźródłowieloaspektowej,zmysłowo-duchowejprzyjemności[...].Potrawy,wyniesioneprzezwiekidorangidziełsztuki,oddziałująbowiemnawszystkiebezwyjątkuzmysłyczłowieka”(Witaszek-Samborska2005:123).Cytattenpodkreślanietylkowielowymiarowośćjedzenia/spożywaniaposiłków,alerównieżkoniecznośćpewnejstarannościikreatywnościprzytworzeniunazwkulinarnych,wnaszymrozumieniurównieżwodniesieniudokulinarnychnazwmedialnych.Nominacjawtymzakresiemaprzedewszystkimcharakteranalityczny.Wynikatozwłaszczazfunkcjipragmatycznej,jakąpełniątytułymedialne,którychcelemjestzwrócenieuwagiodbiorcynadaneczasopismoczyprogramtelewizyjnywbardzozróżnicowanejofercie.Proponowanenazwysąwzwiązkuztymwieloczłonowe.

Wliteraturzeprzedmiotumożnaodnaleźćróżnepróbytypologiinazwzewzględunaróżnemotywynominacji.Wanzeck(por.2010:96)wymienianaprzykład:MotivderTätigkeit,MotivderVerwendung,MotivderVerursa-chung,MotivderÄhnlichkeit,MotivdesMaterials,MotivderForm,MotivdesOrtes,MotivderZeit.

Zewzględunaobszernośćmateriału,aprzedewszystkimnarodzajme-dialnegośrodkaprzekazuorazsposobuprezentacji,korpuszostałpodzielonynadwiegrupy:nazwyprogramówtelewizyjnychinazwyczasopismotematycekulinarnej.


3.1. Nazwy kulinarnych programów telewizyjnych

Telewizjajakomediumtworzykulturę,jestnarzędziemkomunikacjiorazkreujewłasnyświatzodrębnymsystememsymboliirytuałów(por.Skow-ronek,Rutkowski2004:146−147;Godzic2002:10).Światprzedstawiany wtelewizjiujmowanyjestwsposóbrozrywkowy,copowinnoznaleźćodzwier-ciedlenietakżewnazwachprogramówtelewizyjnych.

Korpusnazwkulinarnychztegozakresujestbardzobogaty.Możnana-wetwskazaćnatendencjęwzrostową.Okazujesiębowiem,żekażdastacjatelewizyjnaoferujekilkaprogramówotematycekulinarnej.Zewzględunacharaktertegotypuprogramówmożnawskazaćnastępującegłównerodzajetakichaudycji:•programykulinarneocharakterzedoradczym/poradnikowym,•programykulinarneocharakterzeprozdrowotnym,•programykulinarneocharakterzekonkursowym,•programykulinarneocharakterzenaprawczym.

Wzakresienominacjitegorodzajuprogramówmożnawyróżnićnastę-pującemotywy:

1.Nominapropria–imionainazwiskaosóbprowadzącychdanyprogramkulinarny,którestająsiępunktemwyjściadotworzeniaróżnorodnychnazwprogramóworazsąelementemnazwya)imięinazwiskoprowadzącegoprogram,np.:•RobertMakłowicz,np.:Podróże kulinarne Roberta Makłowicza,•GordonRamsay,np.:Masterchef:Gordon Ramsay,Gordon Ramsay –

najlepsza restauracja,Gordon Ramsay: we własnej kuchni,Piekielna kuchnia Gordona Ramsaya,Kurs gotowania z Gordonem Ramsayem,

•RachelAllen,np.:W kuchni z Rachel Allen,Przyjęcia Rachel Allen,Ra-chel Allen: domowe gotowanie,

•HestonBlumenthal,np.:Mission Impossible Hestona Blumenthala,•AnaOlson,np.:Anna Olson na słodko,•RachelKhoo,np.:Paryskie gotowanie z Rachel Khoo,•NigelSlater,np.:Proste dania Nigela Slatera;

b)nazwiskoprowadzącegoprogram,np.:•KarolOkrasa,np.:Pascal kontra Okrasa,Kuchnia z Okrasą,Okrasa

łamie przepisy,Smaki czasu z Karolem Okrasą,•RobertMakłowicz,np.:Makłowicz w podróży,•GordonRamsay,np.:Gotuj z Ramsayem,•JacekKuroń,np.:Gotuj z Kuroniem, Kuroń raz;


c)imięprowadzącegoprogram,np.:•PascalBrodnicki,np.:Smakuj świat z Pascalem,Pascal kontra Okrasa,

Grilluj świat z Pascalem,Pascal: po prostu gotuj,•JamieOliver,np.:15 minut Jamiego,30 minut Jamiego,Jamie odkrywa

Wielką Brytanię,•EwaWachowicz,np.:Ewa gotuje,•GokWan,np.:Kuchnia chińska według Goka,•NigellaLawson,np.:Nigellisima,Nigella świątecznie,Nigella ekspresowo,

Nigella gryzie,•HestonBlumenthal,np.:Gotuj jak Heston,Rybna Uczta Hestona,Uczty

Hestona, Szalona kuchnia Hestona,•TrishDeseine,np.:Śródziemnomorska kuchnia Trish,Trish i wiejska

kuchnia Francji.Wśródnazwprogramówtelewizyjnychfirmowanychimienieminazwi-

skiemprowadzącego–najczęściejmistrzasztukikulinarnej–możnaobokmotywacjiwynikającejzużyciaimionlubnazwisk,wskazaćwspółwystępo-wanienastępującychmotywów:•rodzajkuchnireprezentowanejprzezdanegomistrzasztukikulinarnej,np.:Kuchnia chińska według Goka, Śródziemnomorska kuchnia Trish,Trish i wiejska kuchnia Francji, Rachel Allen: domowe gotowanie,

•nazwywskazującenamiejscerealizacjiprogramu,np.:Paryskie gotowanie z Rachel Khoo, Gordon Ramsay: we własnej kuchni, W kuchni z Rachel Allen, Jamie odkrywa Wielką Brytanię,

•nazwywskazującenaadresatówprogramu,np.:Kurs gotowania z Gordo-nem Ramsayem,

•nazwywskazującenaczastrwaniaprogramu,np.:15 minut Jamiego, 30 minut Jamiego,

•nazwywskazującenaokazje,będąceimpulsemdogotowania,np.:Przyjęcia Rachel Allen,Nigella świątecznie,

•nazwywskazującenarodzajproduktów,np.:Rybna Uczta Hestona,•nazwywskazującenarodzaj/sposóbprzyrządzaniapotraw,będącychprzedmiotemprogramu,np.:Anna Olson na słodko,Proste dania Nigela Slatera, Grilluj świat z Pascalem,

•nazwywskazującenarodzajprzyrządzanychpotraw–szybkośćiprostota,np.:Nigella ekspresowo,Pascal express,

•nazwywartościującesposóbgotowania/zachowaniamistrzakuchni wdanymprogramie,zwłaszczawprogramachocharakterzekonkursowym,np.:Piekielna kuchnia Gordona Ramsaya, Mission Impossible Hestona Blumenthala.


2.Nazwykulinarnychprogramówtelewizyjnych,któresąfirmowaneprzezosobistościświatakulinarnego,aleniezawierająichimioninazwiska) MichelMoran,np.:Doradca Smaku,Masterchef Polska,b) MagdaGessler,np.:Kuchenne rewolucje,c) GordonRamsay,np.:Ku… jak kucharz,Kuchenne koszmary USA,Re-

stauracje z piekła rodem,d) RobertSowa,np.:Życie od kuchni, Przepis dnia,e) MichałBudynek,np.:Przepis dnia,f) ClaireRobinson,np.:Wystarczy 5 składników,g) PawełMałecki,np.:Kuchnia Lidla,h) AgnieszkaPilaszewska,np.:Słodka rywalizacja,i) SiostraAnielaGarecka,np.:Anielskie smaki,j) DuffGoldman,np.:Król wypieków,k) LucindaScalaQuinn,np.:Łatwe przepisy na wielki apetyt,l) GienioMientkiewicz,np.:Przez dziurkę od sera,m)SimonHopkinson,np.:Kucharz doskonały,n) LorrainePascale,np.:Gotowanie jest łatwe!, Pieczenie jest łatwe!,o) TomiHenryHerbert,np.:Męskie wypieki, Bracia kucharze: Brytyjskie

smaki,p) ParisCutler,np.: Cukiernia do zadań specjalnych.

Równieżwtejgrupienazwkulinarnychprogramówtelewizyjnychmożnaodnaleźćróżnemotywy:•nazwywskazującenakonkursowycharakterprogramu,np.:Słodka

rywalizacja, Masterchef Polska,•nazwywskazującenanaprawczycharakterprogramu,np.:Kuchenne

rewolucje, Kuchenne koszmary USA,Restauracje z piekła rodem, Cukiernia do zadań specjalnych,

•nazwywskazującenarodzajprezentowanejwprogramiekuchni,np.:Bracia kucharze: Brytyjskie smaki,

•nazwyfirmowanenazwąmarki–siecisklepów,np.:Kuchnia Lidla,•nazwywskazującenasposób/łatwośćprzygotowaniaprezentowanychpotraw,np.:Wystarczy 5 składników,Łatwe przepisy na wielki apetyt, Gotowanie jest łatwe!, Pieczenie jest łatwe!,

•nazwywskazującenarodzajpotraw,np.:Pieczenie jest łatwe!, Król wypie-ków,Przez dziurkę od sera,

•nazwywskazującenaadresataprogramu,np.:Męskie wypieki.3.Nazwyprogramówtelewizyjnych,któreniesąfirmowanenazwiskami

osobistościkulinarnycha)nazwiskaaktorówwystępującychwprogramie,np.:Co ty wiesz o gotowa-

niu, czyli Linda w kuchni,


b)nazwywskazującenacharakterdoradczy/poradnikowyprogramu,np.:Doradca smaku,

c)nazwywskazującenacharakterprozdrowotnyprogramu,np.:Zdrowie na widelcu,Wiem, co jem,wtymnazwywskazującenacharakterdietetycznyidziałanieodchudzająceprezentowanychpotraw,np.:Jem i chudnę,

d)nazwywskazującenacharakternaprawczyprogramuwewskazanymzakresie,np.:Misja stołówka,Najgorszy kucharz świata,Rewolucja na talerzu,

e)nazwywskazującenasposóbpozyskiwaniaproduktówkulinarnych ioszczędnośćkulinarną,np.:Jedzenie ze śmietnika,Menu na miarę,

f) nazwywskazującenaokazyjnycharakterprezentowanychpotraw,np.:Pyszna Wielkanoc,

g)nazwypromującemarkę–sklepsieciowy,np.Kuchnia Lidla.

3.2. Nazwy czasopism kulinarnych

Rynekwydawniczymożepochwalićsięcorazwiększąliczbączasopismocharakterzekulinarnym.Omawianeczasopismakulinarnemająprzedewszystkimcharakterdoradczy–poradnikowy.Nieuwzględniamywnaszymkorpusiebranżowychczasopismgastronomicznych,ponieważmająoneinnykrągodbiorców.Prasępoświęconąjedzeniumożnapodzielićnacztery,głównerodzaje3:a)kulinarno-lifestyle’owe,b)wydaniaspecjalne(sezonoweiokazjonalne),c)pismapoświęconekonkretnymsegmentomkulinariów,d)pismazprzepisamitylkoodczytelników.

Możnatuwyróżnićnastępującetypymotywównazewniczych:1.Nazwyzwiązanezgotowaniem

a)miejscakulinarne,np.:Kuchnia,b)składnikipotraw,np.:przyprawy:Sól i pieprz,c)potrawy,np.:Ciasta sprawdzone przepisy,d)czynności,np.:gotowanie:Moje gotowanie, Gotuj krok po kroku, Polska

gotuje, Lubię gotować, Gotuj,e)nazwywskazującenacharakterporadnikowy–dydaktyczny,np.:Gotuj

krok po kroku.2.Nazwywskazującenawrażeniasmakowe,np.:Palce lizać.3.Nazwyzwiązanezgatunkamikulinarnymi

3Por.<http://www.rynekprasowy.pl/moda-na-gotowanie-rowniez-w-prasie/>,dostęp:12.10.2015.


a)przepisykulinarne:•nazwywskazującenapochodzenieprzepisów,np.:Przepisy czytelników,

Przyślij przepis, Przepisy czytelników,•nazwywskazującenarodzajpotraw,wartościującedodatnio,np.:Kuli-

narne hity,b)książkakulinarna,np.Kukbuk.

4.Nazwywskazującenaodbiorcę,np.:Magazyn dla smakoszy, Magazyn Smak, Apetyt, Slovly Vegie;

5.Nazwywskazującenanadawcę,np.:Poradnik Restauratora Food service.

6.Nazwypromującekonkretnąmarkę–nazwęsiecisklepów,np.:Smaki życia dostępne w Biedronce.

4. Wnioski

Wanalizieprzedstawiłyśmypróbętypologiinazwkulinarnychprogra-mówtelewizyjnychorazczasopismotematycekulinarnej.Analizapozwalawskazaćpolasemantyczne,zktórychpochodząelementywchodzącewskładzgromadzonychnazw.Sąto:•polasemantycznezwiązanezkulinariami:a)określaniasmaków:np.słod-

ki,pyszny,b)rzeczownikiokreślającenaczyniaisztućce,np.talerz,widelec,c)określeniaskładników,np.rybna,d)określeniazwiązanezgotowaniem ijedzeniem,np.menu,przepis,jedzenie,restauracja,kuchnia,gotowanie,danie;

•określenia,któreniesąbezpośredniozwiązanezkulinariami,adopieropoprzezzestawieniezinnymkomponentemzjednegozwymienionychpólnabierająspecyficznego„kulinarnego”znaczenia,np.podróż,świat,rewo-lucja,życie,rywalizacja,koszmar.Wprzypadkutakichnazwmedialnychmamydoczynieniazprzesunięciamisemantycznymi/metaforycznymiorazaktualizacjąznaczeńkomponentówwposzczególnychnazwach.Wmedialnychnazwachkulinarnychobserwujmyczęstoprocestranso-

nimizacji,czyliprzeniesienianazwwłasnychzinnychkategoriinagruntmedionimów,przyczymkategorienazw,zktórychkorzystasięnajczęściejto:•antroponimy–imionainazwiskaznanychkucharzy,•toponimyorazprzymiotnikowederywatyodtoponimów,np.Wielka Bry-

tania,Francja,chiński,śródziemnomorski,•nazwyhandlowe/firmowe,np.Lidl,Biedronka.

Nazwyzinnychkategoriionomastycznychpełniąwnazwachmedialnychokreślonefunkcje.Nazwyosobowesłużąprzedewszystkimcelompragmatycz-


nym,ponieważprogramtelewizyjny,firmowanynazwiskiemdanejosoby,stajesięwizytówkąstacjiimazwiększyćoglądalność.Zapomocątoponimówzkoleiprzywoływanesąokreśloneskojarzeniazkuchniądanegokrajulubregionu.Nazwyfirm,przedewszystkimsiecisklepów,pełniąfunkcjęreklamową.

Jeżelichodziospecyfikęsłownictwaużywanegowkulinarnychnazwachmedialnych,możnawyróżnićwszczególności:a)leksemywartościującepozy-tywnie:np.Kucharz doskonały,MasterChef,Król wypieków,odnoszącesiędoprowadzącegoprogram–znanegokucharzalubwprogramachocharakterzekonkursowymlubporadnikowymnawiązującedotego,żeoglądaniedanegoprogramupozwolinaosiągnięcieokreślonychumiejętnościkulinarnych;hit; b) grysłowne,np.Okrasa łamie przepisy,Ku…jak kucharz,Męskie wypieki,Przez dziurkę od sera.Niedziwizwłaszczazastosowaniegiersłownych,ponie-ważmediapowinnydostarczaćrozrywki(por.Skowronek,Rutkowski2004:26),ajużsamoodkodowanienazwyizwiązanejzniągrysłownejjestzabawą.

Wwieluprzypadkachkulinarnenazwymedialnemającharakterseryjny,np.Nigella świątecznie,Nigella ekspresowo,Nigella gryzie lubdialogiczny,nawiązującdoinnychdziełpopkultury,np.Co ty wiesz o gotowaniu, czyli Linda w kuchni.

Naprzykładzierelacjimiędzynazwąaadresatamidanychprogramówtelewizyjnychbądźczasopism,widzimy,żezapomocąnazwkreujesięodbiorcęaktywnego,np.Gotuj z Kuroniem,Gotuj z Ramsayem,Gotuj z Heston,Przyślij przepis.Dziękiprzytoczonymnazwomodbiorcajestzachęcanydodziałania.Wnazwachtychwystępujączęstonazwiskaprominentnychszefówkuchni,aprzygotowywanieposiłkówrazemznimimożebyćrozpatrywanewkate-goriachpostrzeganiasiebiejakoczłonka„kulinarnejelity”.

Prezentacjanazwpozwalazpewnościąstwierdzić,żeniespełniająonejedyniefunkcjiidentyfikacyjnej.Głównąfunkcjąmediówjakotakich,wtymtakżenazwmedialnych,jestichinformacyjność(por.Skowronek,Rutkowski2004:19).Jednakwwarunkachnadmiarutreściorazkoniecznościdokonywa-niaprzezodbiorcęselekcjiprzekazywanieinformacjistajesięusługą,„którąnależysprzedaćwewłaściwysposób(por.Krzysztofek1997:18;Miczka1999:59)”(Skowronek,Rutkowski2004:19).Dlategoteżnazwymedialnepełniąprzedewszystkimfunkcjępragmatyczną,przyciągającuwagęodbiorcydokonkretnejofertymedialnej.

Literatura

BiolikM.,DumaJ.(red.)(2011):Chrematonimia jako fenomen współczesności.Olsztyn.ChłądzyńskaJ.(2000):Analiza tytułów czasopism polskich.„Onomastica”XLV,s.231−267.


GałkowskiA.(2011):Chrematonomastyka jako autonomizująca się subdyscyplina nauk ono-mastycznych.[W:]Chrematonimia jako fenomen współczesności.Red.M.Biolik,J.Duma.Olsztyn,s.181–194.

GodzicW.(2002):Telewizja jako kultura.Kraków.Hajduk-NijakowskaJ.(2007):Gotowanie na ekranie, czyli kulinarne fascynacje w kulturze

masowej.[W:]Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol.Red.K.Łeńska-Bąk.Opole,s.395−406.

KrzysztofekK.(1997):Prawa globalnej cyrkulacji kultury mediów.[W:]Kultura i sztuka u progu XXI wieku.Red.S.Krzemień-Ojak.Białystok,s.11−31.

MiczkaT.(1999):Multimedia – oczywistości i domysły. Szkic o estetycznej przygodności no-wych mediów.[W:]Piękno w sieci. Estetyka a nowe media.Red.K.Wilkoszewska.Kraków, s.46−61.

MrózekR.(2004):Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki.[W:]Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej.Red.R.Mrózek.Katowice,s.9−19.

SkowronekK.,RutkowskiM.(2004):Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej.Kraków.

WanzeckCh.(2010):Lexikologie: Beschreibung von Wort und Wortschatz im Deutschen.Stuttgart.

Witaszek-SamborskaM.(2005):Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej pol-szczyźnie.Poznań.

Summary

Inrecentyears,therehasbeenanoticeableincreaseinaninterestinculinaryissues,whichisalsovisibleinavariedandwiderangeofmediaofferinthisregard.Itshouldbenotedthatculinaryissuesarepresentinallmedia.Theaimofouranalysisistopresentthenamesoftelevisionprogramsaboutculinariesandmagazinesofthistype.Thecollectedcorpuswillbeusedtodrawconclusionsaboutthemotivationsofmedionymsofthistype,theirsemanticsandpragmatics.

„Świat na talerzu” i „Masterchef” – onomastyka medialna w ...

Documents

Transcript of „Świat na talerzu” i „Masterchef” – onomastyka medialna w ...