ی ادبیات و علوم انسانیدانشکده

نامه پايان

شناسی؛ گرايش پیش از تاريخی باستانارشد در رشتهكارشناسی دوره

عنوان

یی غار كمیشان و رابطهويهريک افزارهای سنگیكاهش در دست آماری فرآيند یمحاسبه

آن با كاربری محوطه احتمالی

نگارش سید میالد هاشمی

استاد راهنمانسبحامد وحدتی دكتر

استاد مشاوركوهپردكتر سید مهدی موسوی

شه 1392

چکیده

-يافتهگوناگونیِ سنگی و حتی نوسنگی قديم، سنگی، فرا پارينههای پارينههای باستانیِ متعلق به دورهدر محوطه

ها )بههای مادّی معموالً اندک است؛ در نتیجه، در حال حاضر سیمای نسبتاً تاريکی از اين دورهها و داده

ها، گاهاً با فراوانیِ انواع گوناگونی های منسوب به اين دورهخصوص در ايران( سراغ داريم. با اين وجود، در محوطه

های معیشتی، سازمان گر را در دركی نسبی از فعالیتشويم كه پژوهشهای سنگی مواجه میساختهاز دست

ی ه طور كلی يک بازسازی نسبیِ محدود از جامعهبندی استقرار و بفناوری، الگوهای استفاده از زمین و شکل

ها را افزارهای سنگی كه آنای از دست، اين پژوهش نیز از دستهدلیلكند. به همین پیش از تاريخی ياری می

های بر جای و مضطرب غار های جانبی از اليهنامیم، بهره برده است. اين خراشندههای جانبی میخراشنده

بدست آمدند و مبنای پژوهش ما قرار گرفتند. -سنگی و نوسنگیهای پايینیِ میاناليهبا – بهشهر كمیشان

های جانبی استوار خواهد بود. توالی كاهش ی شدت كاهش/روتوش در خراشندهپژوهش ما در اينجا بر مسأله

از زمان -استانیهای انسان بدر اثر فعالیت-افزارهای سنگی و نیز سنگ مادرها گويد كه ابعاد و شکل دستمی

كند و اين تغییر همواره رو به كاهش و تقلیل ی دور ريزیِ آن تغییر میی خام سنگی تا لحظهبرداشت ماده

ی كاهش در درک برخی از ابعاد زندگی بشر پیش از ها و حواشیِ سنگ است. مسألهحجم/جرم از سطح و يا لبه

دهی ی سازمانحرک، نوع محوطه و كاربریِ نسبیِ آن، نحوهی تكند. اين ابعاد چون درجهتاريخی به ما كمک می

فناوری در آن، راهبردهای معیشتی و.. هستند. در اينجا بر آنیم كه با درک ابعاد و يافتن شدتِ نسبیِ

های میان سنگی و ی كمیشان در دورههای جانبی، به دركی از كاربری محوطهكاهش/روتوش در خراشنده

های هندسیِ ما به كمک سه است. تحلیل اتیرياضیهندسی و محاسبات ار ما براساسنوسنگی برسیم. روش ك

گیرد. سه شاخصی كه هركدام مکمل يکديگرند و در كنار ( انجام میIR, II, ERPشاخص هندسیِ معرفی شده )

افزارهای سنگیِ يک محوطه ارايهتوانند دركی نسبی از شدت كاهش/روتوش در میان مجموعه دستهم می

های ما نشان داد كه شدت كاهش در غار كمیشان حدود متوسط بوده است و به احتمال، اين بررسیدهند.

محوطه از نوع اردوگاه پايه با طول مدت اقامتِ قابل توجه در سال و نیز تحرکِ به نسبت كم است.

های جانبی.خراشندههای هندسی، غار كمیشان، شدت كاهش، شدت روتوش، شاخص کلید واژگان:

فهرست مطالب

2............. .......................................... مقدمه .....................................................................................................................1-1

3............. .................................................................................................................................. اهمیت موضوع كاهش 1-2

5.............. .......................................................... اهداف ....................................................................................................1-3

6............... ................................ها ........................................................................................................................ پرسش1-4

6...................... ........................................ها .......................................................................................................... فرضیه1-5

9................... ........................................................................................بوم ........................................................... زيست2-1

10.................... ................................ی جنوب شرق دريای كاسپی و استان مازندراِن فعلی ...................... حاشیه2-2

11................. ....................................شرقی دريای كاسپی ........................................ی جنوباسی حوزه. زمین شن2-3

11.................. .................................. زون البرز .............................................................................................................2-3-1

11............. ....................................................................................................................... البرز شناسی. زمین ريخت2-3-2

12.................... ................................................................................................................. البرز ای چینه یتاريخچه. 2-3-3

13................. ............................................................................................................................... . زمین ساخت البرز2-3-4

13.............. ..................................................................................................................... . زمین شناسی دريای كاسپی2-4

15................. ................................تراز آب دريای كاسپی .............................................................................. نوسانات 2-5

17................ ......................................ی جنوب شرقی دريای كاسپی ................................... وضعیت اقلیمی حوزه2-6

17............. ........................................... آب و هوا ..........................................................................................................2-6-1

19............. ..............................شرق دريای كاسپی .......ی جنوبحوزههوای وايی مؤثر بر آب وهای هتوده. 2-6-2

20.................. .................. وضعیت آب و هوايی سواحل دريای كاسپی .....................................................................2-7

21.............. ..............................رق دريای كاسپی .................شی جنوبهای حوزه. عوارض سطحی و ناهمواری2-8

21................ ....................................................................................................................................... ایبخش جلگه. 2-8-1

21............. ................................ها ........................................................................................................................... كوه2-8-2

22............. ............................................................................................................................................................ رودها 2-8-3

23 ..........................ق دريای كاسپی ..............شری جنوبهای غالب گیاهی در حاشیه. پوشش گیاهی و گونه2-9

23......... .............................................................................................................................................................. جنگل. 2-9-1

24.......... ................................................................................................................................................................. مرتع 2-9-2

24............ ..................................شرق دريای كاسپی .......................ی جنوبهای غالب جانوری در حوزه. گونه2-10

25............. ....................................................................................................... كاسپی دريای . جانوران بزرگ در2-10-1

26. .............................................................................................................................................................. بهشهر و نکا 2-11

27 .. ..................................................................................................................................... جنگل و حیات وحش 2-11-1

28..................... ......................................... رودها .......................................................................................................2-11-2

29...................... ....................ها ........................................................................................................................... كوه2-11-3

29.......... ..........................زمین شناسی ................................................................................................................... 2-11-4

32........ .............شرقی دريای كاسپی ..........ی جنوبسنگی در كرانههای پارينهی مطالعات و كاوش. پیشینه3-1

35................. ..های سنگی غار كمیشان .................................................................................................ساخته. دست3-2

38. ......................................................................................................................................های غار كمیشان . خراشنده3-3

41..................... ........................................... مقدمات .........................................................................................................4-1

42........... .....................................................افزارهای سنگی ...................................تعريف فرآيند كاهش در دست. 4-2

45................... ................................................................................................................ شدت كاهش و شدت روتوش 4-3

45............ ...................................................................................................ی فرآيند كاهش ................ اهمیت مطالعه4-4

47 .......................................................................................................................................... . كیوراسیون و اهمیت آن4-5

49....................... ................................افزار ......................................................................ی كاهش با نوع دست. رابطه4-6

51.............. .......................................................گیری كاهش ..............................................................های اندازه. روش4-7

54........... ..................................... نقش بررسی فرآيند كاهش در بازسازی ابعاد معیشتی مردم باستان ..............4-8

57........... ......................................................................................................های هندسی كاهش )مقدمات( . شاخص5-1

58............ .....................................افزارهای سنگی ....هندسی برای شدت كاهش در دست . معرفی سه شاخص5-2

58....................................... ..................................................................................................... (IR) كاهش. شاخص 5-2-1

60...................... ...................................... بحث و بررسی .......................................................................................5-2-1-1

63....................... ................................( ...........................................................................II. شاخص درون آمدگی )5-2-2

64...................... ............................................................................................................................. بحث و بررسی 5-2-2-1

66................................ ............................................................................... (ERPتخمینی كاهش ) . روش درصد5-2-3ِ

67............ ................................. بحث و بررسی ......................................................................................................5-2-3-1

69.............. ............................................................................................................................................................... برآيند 5-3

74............... .............................................................................های پژوهش ............................................................. داده6-1

75.............. ................................های غار كمیشان ..............................................شناختی خراشنده. توصیف ريخت6-2

82............... ..................................های هندسی كاهش در عمل )روش كار( ..........................ی شاخص. محاسبه6-3

82....... ...........................................( ..........................................................................................IR. شاخص كاهش )6-3-1

82............. ............................................( .........................................................................II. شاخص درون آمدگی )6-3-2

82......... ........................................................................( ........................................ERP. درصد تخمینی كاهش )6-3-3

84............ ......................................... نتايج خاِم كاربست سه شاخص هندسی ...........................................................6-4

86........... ........................................ها .............گیری شاخصی عملیِ اندازهو خطاهای مرحله . موانع محاسباتی6-5

88.......... ................................................های آماری ................................................................................ بحث و بررسی6-6

98......... ..................................................... برآيند ....................................................................................................................7

106........ ..........................................................................................................................................اشکال و تصاوير ...................

150...... ..............................................................................منابع ...................................................................................................

161............... ..........................................پیوست الف ...................................................................................................................

166......................................................... پیوست ب .....................................................................................................................

فهرست جداول

27............................................... ............................................................................................................................. 1-2جدول

70............................................... ............................................................................................................................. 1-5جدول

76.............................................................................................................. .............................................................. 1-6جدول

84....................................... ..................................................................................................................................... 2-6جدول

85................................................. ............................................................................................................................. 3-6جدول

85............................. ............................................................................................................................................... 4-6جدول

92........ .................................................................................................................................................................... 5-6جدول

92................................................ ............................................................................................................................. 6-6جدول

فهرست نمودارها

17............................................... ............................................................................................................................. 1-2نمودار

64.................................................................................................................. .......................................................... 1-5نمودار

71............................................. ............................................................................................................................... 2-5نمودار

89................ ............................................................................................................................................................. 1-6نمودار

90................. ............................................................................................................................................................ 2-6نمودار

90........................ ..................................................................................................................................................... 3-6نمودار

95............... .............................................................................................................................................................. 4-6نمودار

95................ ............................................................................................................................................................. 5-6نمودار

96....................... ...................................................................................................................................................... 6-6نمودار

96........................................ ..................................................................................................................................... 7-6نمودار

هافهرست نقشه

106.......... .................................................................................................................................................................... 1-2نقشه

107.............. ................................................................................................................................................................ 2-2نقشه

108...................................... ........................................................................................................................................ 3-2نقشه

109................................................. ............................................................................................................................. 4-2نقشه

110................................. ............................................................................................................................................. 5-2نقشه

111................................................. ............................................................................................................................. 6-2نقشه

112.......................................................................................................... .................................................................... 7-2نقشه

113...................................... ........................................................................................................................................ 8-2نقشه

114................................................. ............................................................................................................................. 1-3نقشه

تصاوير؛ اشکالفهرست

114............................................... ............................................................................................................................. 1-2تصوير

116... ........................................................................................................................................................................... 1-3شکل

117........................................................... ................................................................................................................... 2-3شکل

118................................................. ............................................................................................................................. 3-3شکل

119................................................. ............................................................................................................................. 4-3شکل

120............................................................................................................ .................................................................. 5-3شکل

121....................................... ....................................................................................................................................... 6-3شکل

122................................................. ............................................................................................................................. 7-3شکل

123................................................. ............................................................................................................................. 8-3شکل

124................................................. ............................................................................................................................. 1-4شکل

125................................................................................................................. ............................................................. 2-4شکل

125............................................ .................................................................................................................................. 3-4شکل

126................................................. ............................................................................................................................. 4-4شکل

127..................................... ......................................................................................................................................... 5-4شکل

128............................................................................................. ................................................................................. 6-4شکل

129........................ ...................................................................................................................................................... 7-4شکل

130................................................. ............................................................................................................................. 8-4شکل

131...................... ........................................................................................................................................................ 1-5شکل

131.............................................................................. ................................................................................................ 2-5شکل

132......... ..................................................................................................................................................................... 3-5شکل

133................................................. ............................................................................................................................. 4-5شکل

134.. ............................................................................................................................................................................ 5-5شکل

135.......................................................... .................................................................................................................... 6-5شکل

136................................................. ............................................................................................................................. 7-5شکل

136............................................... ............................................................................................................................. 1-5تصوير

137........................................................................................................... ................................................................... 8-5شکل

138................................................. ............................................................................................................................. 9-5شکل

139............................................................................................................... ............................................................ 10-5شکل

140.............................................. ............................................................................................................................. 11-5شکل

141-146........................................................................................... ........................................................................ 1-6شکل

147........................... ................................................................................................................................................... 2-6شکل

148................................................ ............................................................................................................................. 1-6تصوير

Statistical Calculation of Reduction on Side-Scrapers of

Komishān Cave and it’s Relation with Site Function

A Thesis

Presented for the

Degree of Master of Sciences

In: Archaeology

By: Sayyed Milad Hashemi

Supervisor: Dr. Hamed Vahdati Nasab

Advisor: Dr. Sayyed Mahdi Mousavi Kouhpar

Tarbiat Modares University

Faculty of Humanities

2013