د لوړو زده کړو وزارت

د کندهار پوهنتون

د اقتصاد پوهنځی

لسانس دوری پای لیک د

تړون اغیزی د او د سافټا د د سارک سازمان باندی سوداګرېافغانستان پر

(سمون)الرښود استاد: پوهنیار صفی هللا

راټولونکی: اقبال احمد )فاروقی(

ی تشبثاتو څانګهدمنجمنټ او خصوص څانګه:

ه.ل 1393 ښوونیز کال:

د موضوعاتو لړلیک

آ ................................................................................................................... نوملړد جدولونو

ب .................................................................................................................. نوملړد شکلونو

مقدماتی موضوعات لومړی څپرکی

1 ............................................................................................... پیژندنه 1.1

2 ..................................................................................... د څیړنی اهداف 2.1

2 ............................................................................ د څیړنی په اړه پوښتی 3.1

2 ...................................................................................... د څیړنی میتود 4.1

2 .............................................................................. د څیړنی محدودیتونه 5.1

2 .................................................................................. څیړنی جوړښتد 6.1

تیوری برخه دوهم څپرکی

3 ....................................................................... تاریخچه سازمان د سارک 1.2

4 ............................................................... غړی هیوادونه سازمان د سارک 2.2

5 ......................................................................... ناظرین سازمان د سارک 3.2

5 .................................................................. ممکنه( غړی)بالقوه راتلونکی 4.2

6 .......................................................................... موخی سازمان د سارک 5.2

7 ........................................................................ غونډی سازمان د سارک 6.2

7 ................................................................................... د وزیرانو شورا 7.2

9 ................................................................ تشکیلاداری سازماند سارک 8.2

10 ........................................................ سکرتریت سازمان د سارک 1.8.2

11 ............................................................................ کمیته دایمي 2.8.2

11 ................................................... کمېټهتخنیکی سازمان د سارک 3.8.2

12 ............................................................................... سیمه ییز مرکزونه 9.2

12 ....................................................معلوماتو مرکز زراعتيد سارک 1.9.2

13 .................................................... د سارک مترالوژی څیړنی مرکز 2.9.2

13 ............................................................... د سارک تبرکلوز مرکز 3.9.2

13 ..................................................... زد سارک د اسنادو د ارایه مرک 4.9.2

13 .................................................... منابعو پرمختیایی مرکز بشريد 5.9.2

14 ........................................................... د سارک د معلوماتو مرکز 6.9.2

14 .............................................................. د سارک د انرژی مرکز 7.9.2

14 ....................................................... د سارک د ځنګل ساتنی مرکز 8.9.2

14 ............................................................... کلتوری مرکز کد سار 9.9.2

15 ...................................................... برخېسوی پېژندلد سارک په رسمیت 10.2

15 .................................................. د سارک په ساحه کی د ویزی ازادولو پالن 11.2

16 ..................................................................... د سارک پرمختیایی بودیجه 12.2

16 ................................................................................... جایزېد سارک 13.2

عملی، پایله او د تحلیلونو برخه دریم څپرکی

18 .................................................................... او تجارتی همږغی اقتصادي 1.3

From SAARC to SAPTA ...................................... 18ټا تهساپ د سارک څخه و 2.3

From SAPTA to SAFTA ....................................... 18ساپټا څخه و سافټا ته د 3.3

19 ............................................................................................... سافټا 4.3

20 ................................................ فغانستان لپاره مهم دید اتړون سافټا د ولی 5.3

21 ................................................................... د سافټا تړون څنګه کار کوی 6.3

22 ..................................................................... سافټا مارکیټ ته صادرات د 7.3

22 ... په وړاندی هیڅ تبعیض او توپیر نه وید افغانی صادراتی توکو هت هیوادونو سافټا 8.3

22 .................................................................................... د منشأه قواعد 9.3

22 ............................................................ په افغانستان کی تولید سوی اموال 10.3

23 ...................................... ی ارزښتونه زیات کړیده چه داخلته پکار افغانستان 11.3

25 ................................................... د تعرفو په څلور عددی سرلیک کی بدلون 12.3

25 ............................................................................... دمنشأ تصدیق نامه 12.3

25 .............................. د سافټا تر چتر الندی د افغانستان د صادراتو لپاره فرصتونه 14.3

25 ................................................................................................. هند 15.3

27 .............................................................. سوداګرېد هند سره د افغانستان 16.3

28 ............................................................................................ پاکستان 17.3

30 .........................................................سوداګرېغانستان د پاکستان سره د اف 18.3

31 .......................................... د سارک غړو او نړی سره سوداګرېد افغانستان 19.3

32 ............................................................................. افغانستان ته واردات 20.3

32 .......................... سافټا و افغان واردونکو او مصرفونکو ته ګټه رسوی 1.20.3

32 .......................................................... پروګرام سوداګرې د ازادی 2.20.3

33 ..................................................................................... نوملړحساس 21.3

33 ....................................................................... نوملړد افغانستان حساس 22.3

34 ............................................................................... زونهسوداګریز بندی 23.3

34 ...................................................................... د اعتبار نشتوالی 1.23.3

34 .............................................................. د ځمکنی ارتباط کمښت 2.23.3

34 ........................................................................ ترانزیټی بحران 3.23.3

35 ............................................سرحد ته د حمل نقل وسا یطو ته دخول 4.23.3

35 ................................................................ تمسد ویزی سی پېچلی 5.23.3

35 ........................................................................ مخالفت سیاسي 6.23.3

35 ...........................................د معلوماتو او ارتباطی تکنالوجی کمښت 7.23.3

35 .............................................................. نهونوملړاوږده حساس 8.23.3

35 ......................................................... دوه اړخیزه تجارتی تړونونه 9.23.3

36 ............................................................................................. خالصه 24.3

37 ....................................................................................... وړاندیزونه 25.3

38 ........................................................................................... ماخذونه 26.3

مخ نوملړد جدولونو

10 .................................................................. د سارک سکرتریت او کاری موده 1

19 .............................................. د سافټا د تړون د تصویب نیټه هیوادونود سارک د 2

21 .............................................. د سارک لږ پر مختلونکی او پرمختلونکی هیوادونه 3

23 .......................................................... یز مصرف هند ته صادرولو لپارهد یوه م 4

24 ................................................. د یوی سرمیزی مصرف هند ته د صادرولو لپاره 5

24 ............................................... دیوی جوړی کالو مصرف هند ته د صادرولو لپاره 6

26 .......................................................................... هند ته د افغانستان صادرات 7

27 ................................................................... سوداګرېد هند سره د افغانستان 8

29 .................................................................... پاکستان ته د افغانستان صادرات 9

30 .............................................................. سوداګرېد پاکستان سره د افغانستان 11

31 .................................... او نړی سره وهیوادوند سارک غړو سوداګرېافغانستان د 11

32 ............................................................ پروګرام سوداګرېد افغانستان د ازادی 12

33 ............................................................................ نوملړد افغانستان حساس 13

مخ نوملړد شکلونو

27 ........................................................ د هند سره د افغانستان صادرات او واردات .1

30 .................................................. د پاکستان سره د افغانستان صادرات او واردات .2

31 ........................................................ ن صادرات د سارک او نړی سرهد افغانستا .3

31 ........................................................ واردات د سارک او نړی سرهد افغانستان .4

Abbreviations مخففات

SAARC (South Asian Association for Regional Corporation)

RTA (Regional Integration Agreement)

IPA (Integrated Program of Action)

SAIC (SAARC Agriculture Information Center)

SMRC (SAACR Meteorology Research Center)

STC (SAARC Tuberculosis Center)

SDC (SAARC Documentation Center)

SHRDC (SAARC Human Resources Development Center)

SIC (SAARC Information Center)

SEC (SAARC Energy Center)

SFC (SAARC Forestry Center)

SCC (SAARC Cultural Center)

SADF (SAARC Asian Development Fund)

SAPTA (South Asian Preferential Trade Arrangement)

SAFTA (South Asian Free Trade Area)

HS Code (Harmonized System Code)

Acknowledgement مننلیک

صاحب څخه د زړه په سرکی د کندهار پوهنتون د اقتصاد پوهنځي د محترم استاد پوهنیار صفی هللا )سمون(

ګراف د بیال بیلو موضوعاتو او د مونوله کومی مننه کوم چی د دغه مونوګراف په ترتیب کی خصوصآ

شوري یي راکړي دي.م الزميجوړښت په تړاو زما سره هر اړخیزه مرسته کړي او

قیس )بابی( صاحب څخه مننه کوم چی د مونوګراف د عمومیاتو په هکله مشوری ښاغلی دویم قدم کی دپه

یي راکړي دي او همدارنګه د منابعو په هکله یي راسره پوره مرسته کړي ده

م او زما د تشویق او پرمختګ سبب کورنی څخه مننه کوم چی تل یي هڅولي ی محترمېپه پای کی د خپلی

دي مننه کوم! ګرځېدلی

اقبال احمد )فاروقی(

کندهار پوهنتون، اقتصاد پوهنځی

ه.ل 1393

1

لومړی څپرکی

ی موضوعاتتمقدما

Introduction پیژندنه1.1

سازمان: همکاريو سیمه ییزد جنوبی اسیا د

سازمان دی. سیاسياو اقتصاديیو هیوادونواسیایی سازمان د جنوبی همکاري یسیمه ییز د جنوبی اسیا

هیوادونو نیپالکال د بنګلدیش، بوتان، هند، مالدیف، سریالنکا، پاکستان، او م1985دیسمبر د 8په کوم چه

او اجتماعی پرمختګ د جنوبی اقتصادياو د سارک سازمان منشور یی په رسمی توګه د لخوا تأسیس سو،

او دوستی لپاره تصویب همکاريسره هیوادونو پرمختلونکیپرمختګ او دنورو اسیا د سیمی فرهنګ ته

کړ.

، تکنالوجی، اجتماعی او کلتوری پرمختیا ته اختصاص سویدی. د سارک اقتصاديد سارک سازمان د

کی م2007دی، په کال نیپال، مالدیف او اسریالنکموندونکی هیوادونه بنګلدیش، بوتان، پاکستان، هند،

د ولس مشرانو غونډی هیوادونوپه کال کی یو واری د غړو غړی هیواد سو. دایمينستان د سارک افغا

کوی، او خارجه وزیران په کال کی دوه ځلی سره کښینی.

او مساحت تشکیلویبرخه % 22.8بیلیونه نفوس لری چه د نړی 1.6سارک غړی هیوادونه د

کیلو متر مربع دی. 5130746یی

وجود راهیسېد سلو کالو تقریبا Regional Integration Agreement (RTA) ون بشپړول د سیمه ییز تړ

سره غړیتوب اتحادیوڅو غړی دی، او د زیاتره هیوادونه د اتحاد یید یو هیوادونهلری. د نړی زیاتره

د منځ ته د ییاتحاده، د نوموړی هاتحاد ییو تجارتی هاتحاد یلری. د جنوبی اسیا د سیمه ییزی همکاری

د هیوادونواو همدارنګه د غړو په تجارت کی پرمختګ راغلی دی. هیوادونوراتګ سره سم د ټولو غړو

نو د کوښښونو نتیجه وه کوم هیوادوافرادو تر منځ دوستی، اعتبار، همږغی او تجارت زیات سویدی. داد هغو

.چه د نوموړی سازمان په موندلو کی عمده رول درلود

، په پیدا کړینړی پدی لټه کی ده چه په څه ډول امتیازی تجارت ته الس رسی راهیسې سیزېلد تیری

سره تجارتی تړونونه ولری. په کال هیوادونوخاص ډول بیا د هند هیواد چه ډیری هڅی کوی ترڅو د نورو

أ کړ چه کی د جنوبی اسیایی هیوادونه د جنوبی اسیا د آزاد تجارت ساحه په نامه یو تړون امض 2004

ده چه د جنوبی اسیایی هرا وړنڅخه یوه السته ورا وړوننوموړی تړون د سارک سازمان د غټو السته

.ته کړه را منځهیوادونو کی یی په کامل ډول آزاد تجارت ساحه

2

Objectives of Researchاهداف د څیړنی2.1

څېړل وچلېنجوند سارک سازمان د تجارت فرصتونو او .1

زمان د تجارت، سرمایه ګذاری او پرمختګونو تحلیلول دید سارک سا .2څنګه و او اوس مخکېسره هیوادونود سافټا د تړون تحلیل چه د افغانستان تجارت د سارک غړو .3

څنګه دی ته صادر کړی هیوادونودهغو اجناسو معلومول کوم چه افغانستان یی نه سی کوالی د سارک .4 څېړلد سارک د تجارت لوی خنډونه .5

وموړی مطالعه د سارک او د سافټا په تړون یوه لنډه تبصره او مباحثه دهن .6

Research Question پوښتنید څیړنی په اړه 3.1

؟تحلیل چه د افغانستان صادرات پرمختګ کړی او که نه ند تړود سافټا .1

Research Methodology د څیړنی میتود4.1

سره سویده، او د موضوع په اړه معلومات دوهمی یی څیړنه تر هکتاب خاننوموړی موضوع په اړه د

)ثانوی( معلومات د مختلفو منابعو څخه السته راوړل سویدی لکه د موضوع په اړه نوری څیړنی، رپوټونه،

او صنایعو اتاق او انټرنیټ. سوداګرېدونه، د کندهار د اسنا

Limitation of Researchمحدودیتونه څیړنی د5.1

د مطالعې، د محدودو منابعو شتون د نوموړی مطالعه کی ډول ډول محدودیتونه موجود دیپه نوموړی

اړتیا او د مختلفو موضوعاتو په اړه همعلوماتو تپه خاطر د مملکت په سطحه مطالعېد ژوری لپاره څېړلو

چارواکو سره مباحثه د دولت د جګپوړو

Structure of Research د څیړنی جوړښت6.1

موړی څیړنه په درو څپرکو کی ځای پر ځای سویده چه په اول څپرکی د موضوع په اړه لنډ معلومات، نو

د موضوع په اړه ژور معلومات، د سازمان اهداف، رویش ښودل سویدی. په دوهم څپرکی کی اهداف،

ړه، د . په دریم څپرکی کی د سارک سازمان د سافټا د تړون په اتنور موضوعا داسېاداری تشکیل او

ی ځای پر ځای سویدی.داسې نور موضوعات پکشتړون د ګټو او تاوانو په اړه او

3

دوهم فصل

SAARC History تاریخچه سازمان د سارک1.2

اړیکو . د اسیا ییکی په درو کنفرانسو کی وڅیړل سوه مفکوره په جنوبی اسیا همکاري یزېه سیمد

کال کی ؛ د با ګیو کنفرانس په فلپین کی د می میاشتی په 1947په کنفرانس په ډ هلی کی د اپریل د میاشتی

کال کی . 1954کال کی او د کولمبو د پاور کنفرانس په سریالنکا کی داپریل د میاشتی په 1955

( جنوبی اسیایی هیوادونو چه هر یو یی بنګلدیش، بوتان، هند، نیپال، 7لسیزی په اواخرو کی د ) 1970د

تان او سریالنکا د یو تجارتی اتحادیه په جوړولو کی موافقه ته ورسیدل او ورسره هم ددی مالدیف، پاکس

راوړل چه دوی به دوستانه فضا کی ګډ کار وکړی، یو بل منځ ته ترمنځ یو داسی دریځ تهسیمو د افرادو

ی کاوه هغه د سره وپیژنی او یو پر بل اعتبار وکړی. لومړنی کس چه د نوموړی اتحادیه د جوړولو کوښښ ی

رهبرانو هیوادونونیپال تیر سوی پاچا بیریندر شاه. وروسته د بنګلدیش پاچا ضیاالرحمن لخوا د جنوبی اسیا د

1ته په یو رسمی لیک کی خپل لید لور د راتلونکی لپاره درلود واستوه.

ر اعظم موراجی کال کی په یو رسمی سفر هند ته وکړ او ټول مشکالت د هند په وزی 1977خو وروسته په

.دیسای سره شریک او بحث پر وکړ

یسیمه ییزتر څو د باندی ږغ وکړ هیوادونوکی د نیپال بیریندر شاه د اسیا په جنو بی 1977په کال

.کله چه شوروی اتحاد افغانستان ته داخل سو د شیهمکاریو لپاره سره یو ځای سی او د سیند اوبه سره ووی

اتحادیه د کی د نوموړی 1979یدو اندیشنی راوپاریدی نو له همدی امله په کال اسیا د امنیت د خرابجنوبی

2.جوړیدو هڅی ګړندی سوی

او بیریندر شاه لخوا یو مجلس جوړسو دا د اپریل میاشتی د کولمبو په ښار کی د ضیاالرحمن 1981په کال

ګلدیش لخوا جوړسوی پشنهاد خارجه وزیرانو پکښی ګډون درلودی. د بن هیوادونو( 7لومړی ځل وو چه د )

2)پرپوزل( د نیپال، سریالنکا، بوتان او مالدیف لخوا امضا سو خو د هند او پاکستان ال شکمن وه.

د هند دولت ویره درلوده چه ضیاالرحمن پیشنهاد یا )پرپوزل( کیدای سی چه نوی همسایه رامنځ ته کړی

یا پاکستان داسی یو فرضیه درلودل چه کیدای ها خوا بکی . یاکیدای سی چه ټول یوه ډله سی د هند په مقابل

د را پارولو لپاره یا کیدای سی چه هند د هیوادونوسی دا د هند یوه ستراتیژی وی د پاکستان په خالف دنورو

2قوت جوړ کړی. اقتصاديمارکیټ رامنځته کوی او د ځان څخه یو ولیداتو د خرڅالو لپاره یو سترخپلو ت

مشورو څخه د جنوبی اسیا د خارجه وزیرانو خبرواترو او ته د یو لړ پټو ډیپلو ماتیکو په هر حال وروس

کال د اګست دمیاشتی څخه تر سپتمبر د 1980ترمنځ د ملل متحد په مرکزی دفتر نیویارک ښار کی د

کار موافقه وکړه چه بنګلدیش هیواد به یوه د پدی او دوی موافقی ته ورسیده میاشتی پوری صورت ونیوی

بحث پر وکړی. کولو یا فعالیت یوه مسوده جوړوی تر څو د جنوبی اسیا د خارجه سکرټریت

غټی 5د سکرټریټ لخوا یو کمیټه جوړه سوه چه په کښی هیوادونو(7کال د کولمبو په ښار کی د ) 1981په

3کاری ساحی په نښه سوی.

ین راو لخوا یو بین المللی کنفرانس جوړ کال کی د نوی ډهلی په ښار کی د وزیر خارجه پی وی ا 1983په

و همکاریو سیمه ییزخارجه وزیرانو پکښی ګډون درلود نوموړی د جنوبی اسیا هیوادونو(7سو چه د )

1 http://archives.dailynews.lk/2008/08/01/saarc02.asp/10-may-2014

2 http://www.nihcr.edu.pk/Latest_English_Journal/SAARC_Jamshed_Iqbal/10-may-2014

3 http://www.saarc-sec.org/main.php/?id=76/10-may-2014

4

یی رسمی پیل کړ او په پنځو کاری Integrated Program of Action (IPA) سازمان قبول کړی او د

4ی له:چه هر یو یی عبارت د همکاری کویکی به ساحو

زراعت Agriculture

د کلیو پراختیا Rural Development

مخابرات Telecommunication

مترالوژی Meteorology

صحت او ګڼ نفوس Health and Population Activities

( غړو7ددسمبر په اتمه نیټه د منشور د ) 1985خو دغه سازمان هله په رسمی توګه رامنځته سو چه په کال

رهبرانو چه هر یو د بوتان ولس مشر)جګمی سنګی(، د پاکستان ریس جمهور)ضیا الحق(، د هیوادونود

سریالنکا ولس مشر )جی ار جی وردنی(، د هند وزیر اعظم )اندرا ګاندی(، د نیپال ریس جمهور )بیرندر

شاه( او د مالدیف ولس مشر )ممون ګیوم( لخوا تصویب سوی.

شروع کړی او د غړیتوب لپاره یی غوښتنلیک تان د سارک سره خبری اتری کی افغانس 2005په کال

لپاره یو لویه موضوع هیوادونوواستوه. د افغانستان یو ځای کیدل د سارک سره او د سارک غځیدنه د نورو

سوه چه په هر هیواد کی پری مناقشی او مناظری کیدی دپوهانو ډول ډول سوالونه او اندیښنی یی راپورته

ی ځکه چه افغانستان په مرکزی اسیا کی موقعیت لری.کړ

افغانستان ته یو شرط کښیښود هغه شرط داوو چه په افغانستان کی به یوه دوره هیوادونود سارک غړو

ره سوه د افغانستان د انتخابات تر سره کیږی. دغه سازمان په خپله دیارلسمه غونډه کی چه په ډاکه کی تر س

کال د اپریل په دریمه نیټه د نوموړی سازمان څوارلسمه غونډه چه 2007ل کړ او په غړیتوب غوښتنلیک قبو

په نوی ډهلی کی د افغانستان ولس مشر حامد کرزی په ګډون جوړه سوه د هند د وزیر اعظم )من موهن

5.( لخوا یی دایمی غړیتوب اعالن سوسنګ

غړی هیوادونه سازمان د سارک2.2

افغانستان Afghanistan

بنګلدیش Bangladesh

بوتان Bhutan

هند India

مالدیف Maldives

نیپال Nepal

پاکستان Pakistan

سریالنکا Sri Lanka

4 http://jang.com.pk/important_events/saarc_2004/history.html /10-may-2014

5 Sáez, Lawrence (2011). The South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC) : an emerging collaboration

architecture. /10-may-2014

5

6Observersناظرینسازمان د سارک 3.2

ااسترالی Australia

چین China

اروپایی اتحاد European Union

جاپان Japan

ایران Iran

موریشیس Mauritius

رماینما Myanmar

جنوبی کوریا South Korea

د امریکا متحده ایاالت United States

Potential Future Members ممکن( غړی)بالقوه راتلونکی 4.2

ظهار کړه. او د پاکستان، په پرانستلو سره خوښی اد چین هیواد د سارک سره د خاصو اړیکو بنګلدیش، سریالنکا، نیپال او مالدیف لخوا یی مالتړ اعالن سو.

برما خوښی وشوده چه ځان د سارک د ناظر هیواد څخه د سارک کامل غړی هیواد ته تبدیل

کړی.

روسیه سارک ته د ناظر هیواد غړیتوب لپاره غوښتنلیک لیږلی

کی لیږلی 2012د غړیتوب لپاره غوښتنلیک په کال ترکیه سارک ته د ناظر هیوا

Others نور

.7جنوبی افریقا د سارک په مختلفو غونډو کی ګډون کړیدی

6 http://saarc-sec.org/Cooperation-with-Observers/13//10-may-2014

7 http://www.thaindian.com/newsportal/uncategorized/saarc-nations-call-for-transparency-in-social-sector_10024810.html

6

SAARC Objectives موخی سازمان د سارک 5.2

اقتصاديتر منځ د همږغی او ګډ کار له الری د هیوادونواو اساسی موخه د غړو لومړنی ټولنېد سارک د

ډول د جنوبی اسیا هیوادونه د اقتصاد له پلوه کمزوری او د عمومينیز پرمختګونو چټکتیا ده. په او ټول

سنی کړنالره ل کیږی چه په نړی کی د اقتصاد او، له بل خوا دا هم لیدجوړوئاقتصاد اصلی برخه یی کرهڼه

تر منځ هیوادونو عمده المل دادی چه د شتمنو ستونزېپه ګټه نه ده ددی هیوادونود وروسته پاتی

(Protectionism یا د )د هوارولو لپاره د سارک ستونزې. ددغی ساتنی پالیسی ورځ په ورځ زیاتیږی

وکړی چه نه پرېکړه داسېغور کوی او هڅه کوی غړی هیوادونه غونډی کوی، د ستونزو په الرو چارو

تر منځ هیوادونوک د غړو دوی سره د اقتصاد په چټک پرمختګ کی مرسته وکړی بلکه د سار یوازې

واټن هم کم کړی. اقتصادي

8ه ګوته کوی.زمان اهداف په الندی ډول پد سارک سازمان منشور ددی سا

سطحه لوړول. هژوند انته وده ورکول او د نیهو ساید جنوبی اسیا د افرادو .1

رادو ته د ، اجتماعی او کلتوری پرمختیا او د سیمی افودی ګړندی کول اقتصاديپه سیمه کی د .2

.لبرابروباعزته ژوند کولو زمینه نو خود کفایی ته وده ورکول. هیوادونود جنوبی اسیا .3

ته کول او یو د بل د ستونزو څخه ځان خبرول. را منځخپل منځی اعتماد .4، ټولنیز، فرهنګی ، تخنیکی او ساینسی ساحو کی د غړو هیوادونو ترمنځ فعاله اقتصاديپه .5

ول.ته وده ورک همکاري زیاتول. همکاريله نورو د مخ پر وده هیوادونو سره .6 د عامه ګټو پر بنسټ خپل منځی همکاریو ته وده ورکول. .7

کول چه سارک ته ورته اهداف ولری. همکاريو سازمانو نو سره سیمه ییزله ټولو هغه نړیوالو او .8

د نشه یی توکو او ترهګری د منځه وړل. .9

دی. د سارک په ټولنه ډېرولوړ دنده د سوداګریزو مرستو او همغږی دی ټولو کی د سارک د پام اما په

په سترګه کتل کیږی. بلومړیتواو صادراتو او وارداتو موضوعګانو ته سوداګرې، اقتصاديکی د

سلنه برابروه 5 سوداګرېد نړی د سوداګرېکار پوری د سارک غړو هیوادونو تر منځ 1995که څه هم تر

ریشتنی پیل بلل کیږی . ټولنېد سارک د لرا تل( منځ ته SAPTAک لخوا د ساپټا )، خو بیا هم د سار

8 http://saarc-sec.org/SAARC-Charter/5//10-may-2014

7

SAARC Summit غونډیکلنی سازمان د سارک6.2

ډی دا په سارک کی تر ټولو باصالحیته غونډه دی چه په کال کی یو ځل دایریږی او کوربه هیوا د یی دغون

9 .ل سره دیومشری په غاړه لری. د سارک غونډی په الندی ډ

کال د بنګلدیش هیواد د ډاکا په ښار کی جوړه سوه 1985ډیسمبر 7-8د سارک اولینه غونډه د . 1

ساتل او د غړو هیوادو ولس مشرانو پکشی ګډون درلود. د سارک منشور امضا او د منطقوی ارتباط 7چه د

قاچاق کی لیدل کیږی مطالعه په یو ګروپ تاسیس چه تر څو هغه مشکالت چه د تروریزم او مخدره موادو

سطحه سیمه ییزاو په GATTد وزیرانو په سطحه یو کنفرانس پالنول په باره کی د کړی او همدارنګه

.وکړه باندی د ښځو ګډون زیاتول. او د سارک درسمی دفتر یا سکرتریت پرانیستلو باندی د غونډی موافقه

ل د هند هیواد د بنګلور ښار کی جوړه سوه. د کا 1986نومبر 16-17. د سارک دوهمه غونډه د 2

مشرانو د سارک د سکرتریت تاسیس لپاره خوښی څرګنده کړه او تفاهمنامه یی امضا کړه هیوادونوسارک

و ښار کی پرانیزی چه ابو الحسن د اول او پریکړه یی وکړه چه نوموړی سکرتریت به د نیپال هیواد کاتمند

وټاکی.سکرتریت په حیث د سارک د سفیر یاځل لپاره یی

نیپال هیواد د کتمندو ښار کی جوړ سوه د سارک کال د 1987نومبر 2-4. د سارک دریمه غونډه 3

خارجه وزیرانو د تروریزم د مخنیوی هیوادونوولس مشرانو پکشی ګډون درلود. د غړو هیوادونوغړو

س کړی.یساسیا لپاره خوراکی موادو ګدام تآ لپاره قرارداد امضا کړ همدارنګه یی موافقه وکړه چه د جنوبی

کال د پاکستان هیواد اسالم اباد په ښار کی جوړه 1988ډسمبر 29-31. د سارک څلورمه غونډه 4

کال دسارک د مخدره موادو د 1989کال د کودتا په اړه بحث وسو. د 1988د نومبر 3سوه چه پکشی د

کوچنی ماشومانو کال اعالن کړ او د روزنی او زده کړی لپاره د سارک د کال 1990مبارزی کال اعالن او

پالن منځ ته راوړل ترڅو د سارک مخصوص سیمه ییز SAARC-2000-Aیو فنی کمیټه جوړه کړه. د

پیړی نه مخکی اماده ګی درلودل او 20اهداف) غذا، سرپناه، تعلیم او تربیه، او د محیط زیست ساتنه( د

جشن جوړولو موافقه وکړه چه په لومړی ځل به جشن د هند هیواد لخوا یا د کلنيهمدارنګه یی د جنوبی اس

جوړیږی.

کال د مالدیف هیواد د مالی په ښار کی جوړه سوه 1990نومبر 21-23. د سارک پنځمه غونډه 5

و ولس مشرانو ګډون درلود. د هیواد رهبرانو د تاریاکو د مخدره مواد هیوادونوچه پکشی د سارک غړو

قاضیانو ته، د پارلمان غړو ته، کنوانسیون امضا کړ، دسارک سفری سندونه پیلول لکه )دویزی ورکول

او سیاحت ته پرمختګ ورکول. د سارک سکرتریت ته صالحیت ورکول تر (عامانو او د هغوی فامیلونو ته

کول او د سارک کلونه څو د معلومات، راپورونه او نوری څیړنی د اروپایی ټولنی او نورو ټولنو سره شری

په مختلفو نومونو اختصاصول.

1990-2000-D ،د 1992کال د سرپناه کال اعالن کړ، 1991لسیزه د کوچنی ماشومانو په نو اعالن

رض مرکز کی د سل م نیپالکال د معیوبینو کال اعالن کړ او په 1993چاپیلایر ساتنی کال اعالن کړ او

پرانیستل سو

9 http://saarc-sec.org/SAARC-Summit/7//10-may-2014

8

کال د سریالنکا هیواد د کولمبو په ښار کی 1991دسمبر 21غونډه په . د سارک شپږمه6

او په الندی موضوعاتو باندی یی ولس مشرانو ګډون درلود. هیوادونوجوړسوه چه پکشی د سارک غړو

بین المللی سیاسی پرمختګ، د سارک قوی موضوعات، اقتصادي، بین المللی همکاريه سیمه ییزبحث وکړ

چنیان، همږغی، دغربت کمول، تجارت تولید او خدمات، چاپیلایر ساتنه، سرپناه، کو کول، بین المللی

ی پروژی فنډ، د جنوبی اسیا پر سیمه ییزد خلګو سره، د مخدره موادو کاروبار، دخلګو اړیکی تروریزم، د

مختیایی فنډ، د ویزی ازادول او ساینس او تکنالوجی.

کال د بنګلدیش هیواد د ډاکا په ښار کی جوړه 1993ل اپری 10-11. د سارک اوومه غونډه په 7

او په الندی موضوعاتو باندی یی بحث ولس مشرانو ګډون درلود. هیوادونوسوه چه پکشی د سارک غړو

، سرپناه، کوچنیان، ځوانان، ، چاپیلایر ساتنه، د تجارت تولید او خدمات، نفوسهمکاريه سیمه ییزوکړ

اینس او تکنالوجی، تروریزم، د مخدره موادو تجارت استعمال او امنیت.معیوبین، د ښځو پرمختګ، س

کال دهند هیواد د نوی ډهلی په ښار کی جوړه سوه چه 1995می 2-4. د سارک اتمه غونډ په 8

او په الندی موضوعاتو باندی یی بحث وکړ .ولس مشرانو پکشی ګډون درلود هیوادونوپکښی د سارک غړو

و پرمختګ، ، د فقر کمښت، د ساپټا)امتیازی تجارت ساحه(، د ښځهمکاريی سیمه ییز، د سارک د لسیزو

کزونه، کوچنیان، ځوانان، معیو بین، بی سوادی، چاپیلایر، تروریزم، ساینس او تکنالوجی ، رم سیمه ییز

.غرافیایی لحاظه تړل سوی هیوادونهاو د جهیوادونوخاص اقدام د لږ پرمختللونکو

کی جوړه سوه چه مالی ښارکال د مالدیف هیواد په 1997می 12-14همه غونډه . د سارک ن9

او په الندی موضوعاتو باندی یی بحث وکړ .ولس مشرانو ګډون درولود هیوادونوسارک غړو پکشی د

همږغی ګړندی اقتصادي، سیاسی همږغی، په جنوبی اسیاکی د غربت د منځه وړل، همکاريه سیمه ییز

مرکزونه، کوچنیان، بی سوادی، غذا، سرپناه، چاپیلایر ، تروریزم، د سیمه ییزرمختګ، ښځو پکوی، د

مخدره موادو قاچاق، سیاحت، ساینس او تکنالوجی او امنیت.

کال د سریالنکا هیواد د کولمبو په ښار کی 1998جوالی 29-31. د سارک لسمه غونډه د 10

. او په الندی موضوعاتو باندی بحث وکړ نو ګډون درلودولس مشرا هیوادونوجوړه سوه چه پکشی د غړو

اقتصادي، سیاسی همږغی زیاتول، د سارک د فعالیتونو ارزښت ټاکنه، همکاريه سیمه ییزکلتوری یووالی،

همږغی ګړندی کول، تعلیم او بی سوادی، د فقر د منځه وړل، اجتماعی حقوق، ارتباط، سیاحت، ساینس او

، د ښځو او کوچنیو نجونو وضعیت، صحت او معلومات، بین المللی انان، معیوبینتکنالوجی، کوچنیان، ځو

سیاحت ته پرمختګ.

کال د نیپال هیواد د کتمندو په ښار کی جوړه سوه 2002جنوری 4-6. د سارک یولسمه غونډه 11

د.ولس مشرانو ګډون درولو هیوادونوچه پکشی د غړو

کال د پاکستان هیواد د اسالم اباد په ښار کی 2004 یجنور 4-6. د سارک دولسمه غوډه د 12

.ولس مشرانو ګډون درلود هیوادونوجوړه سوه چه پکشی د غړو

کال د بنګلدیش هیواد د ډاکا په ښار کی 2005نومبر 12-14. د سارک دیارلسمه غونډه د 13

.ولس مشرانو ګډون درلود هیوادونوجوړه سو چه پکشی د غړو

9

کال د هند هیواد په نوی ډهلی کی جوړه سوه 2007اپریل 3-4ارلسمه غونډه د . د سارک څو14

ولس مشرانو ګډون درلود. په همدی غونډه کی افغانستان ته هم غړیتوب ورکول هیوادونوچه پکشی د غړو

.سو

کال د سریالنکا هیواد د کولمبو په ښار کی جوړه 2008اګست 1-3. د سارک پنځلسمه غونډه د 15

ه سیمه ییزولس مشرانو ګډون درلود په الندی موضوعاتو باندی بحث وکړ هیوادونوه چه پکشی د غړو سو

، د جنوبی اسیا د خلګو په پرمختګ کی مشارکت، انرژی، چاپیلایر ساتنه، د اوبو منابع، د غربت همکاري

او ټکنالوجی، سیاحت، کمول، د سارک پرمختیایی فنډ، ترانسپورت، تکنالوجی، او ارتباطی پرمختګ، ساینس

علیم، او د فرهنګ، د جنوبی اسیا د ازاد تجارت ساحه، د سارک اجتماعی منشور د ښځو او کوچنیانو ت

.تروریزم په ضد مبارزه

کال کی د لمړی ځل لپاره د بوتان هیواد په 2010اپریل 28-29پاړسمه غونډه د . د سارک ش16

ولس مشرانو ګډون درلود. ددی غونډی اصلی موضوع ادونوهیوکیمیو ښار کی جوړه سوه چه پکشی دغړو

.د اقلیم د تغیراتو موضوع وه چه بحث پر وسو او د جنوبی اسیا پر سرسبزه کیدو هم بحث وسو

کال د مالدیف هیواد د ادو په ښار کی جوړه 2011نومبر 10-11. د سارک اوولسمه غونډه 17

موضوع یی یو د بل په رسمیت پیږندل اصلی ګډون درلود. چه ولس مشرانو هیوادونوپکشی د غړو سوه چه

تجارت او سرمایه ګزاری زیاتول. سیمه ییزاو د سارک هیواد د خلګو ترمنځ افهام او تفهیم زیاتول او د

The Council of Ministry اد وزیرانو شور7.2

وړه سویده چه مسولیتونه او دندی یی د خارجه وزیرانو لخوا ج هیوادونونوموړی شوراګانی د سارک د غړو

په الندی ډول دی:

یو جوړولدسارک د اتحادیه د پالیس

د سارک داتحادیه د همکاریود پرمختګ بیا څیړنه

لپاره تصمیم نیونه همکاريپه نوی ساحو کی د

د اضافی میکانیزم تاسیس په وخت کی د اړتیا

میم نیونهدسارک د اتحادیه دا عالقی وړ نورو مسایلو کی تص

د بهرنیو چارو وزیرانو په کال کی دوه ځل پر له پس غونډی لری چه دا غونډی د هیوادونود سارک د غړو

10د مشوری په نسبت زیاتیدای هم سی. هیوادونوغړو

10

http://saarc-sec.org/Former-Secretaries-General/19//10-may-2014

10

د سارک اداری تشکیل

SAARC Institutional Set-up

SAARC Secretariat سکرتریت سازمان د سارک1.8.2

)بیریندر بیر بیکرم شاه( لخوا کال کی د نیپال تیر سوی ولس مشر 1987جنوری 16سارک سکرتریت په د

د نیپال هیواد په کتمندو ښار کی افتتاح سو چه د سارک د سازمان په ټولو فعلیتونو، د څارنی له مسولیته سره

خبرو اترو لپاره د زمینی د و سازمانونو سره دسیمه ییزاو په نورو هیوادونوسره ددی سازمان د غړو

برابرولو مسولیت هم په غاړه لری.

د بهرنیو چارو وزیرانو د شورا لخوا د دری هیوادونوددغه سکرتریت مشر د الفبا د تورو له مخی د غړو

مرستیاالن لری او د سارک غړی هیوادونو د سپتمبر اتمه د سارک د منشور د 7کلونو لپاره ټاکل کیږی چه

کیدای سی د نورو غړو هیوادونو ټاکل کیږی، خو توګه لمانځی. د سارک ریس د دری کلونو لپارهورځی په

. په مشوره دا نیټه د عمومی سکرتر لخوا تمدید سی

د سارک سازمان سکرتریت په الندی ډول دی.

د سارک سکرټریت او کاری مودی . 1جدول

# د سارک سکرټر)ریس( کاری موده

16 January 1985 to 15 October 1989 ۱ ابو الحسن

17 October 1989 to 31 December 1991 ۲ کیشور کانت برګاوا

1 January 1992 to 31 December 1993 ۳ ابراهیم حسین ذکی

1 January 1994 to 31 December 1995 ۴ یادو کانت سلوال

1 January 1996 to 31 December 1998 ۵ ننعیم الحس

11

1 January 1999 to 10 January 2002 ۶ نیحال روډریګو

11 January 2002 to 28 February 2005 ۷ کیو.ای.ایم.ای رحیم

1 March 2005 to 29 February 2008 ۸ الینپو چنکیب دوجی

1 March 2008 to 28 February 2011 ۹ شیل کانت شرما

1 March 2011 to 11 March 2012 ۱۱ فاطمه ډیانا سید

12 March 2012 to 28 February 2014 ۱۱ احمد سلیم

01 March 2014 to 2017 ۱۲ ارجون بهادور تاپا

Source: http://www.saarc-sec.org/Former-Secretaries-General/19//10-may-2014

The Standing Committee دایمی کمیټه2.8.2

کمیټه کی د غړو هیوادونو خارجه وزیرانو ته الندی اهداف ورکړل سویدی عمومی نظارت او د په نوموړی

او خارجی منابع سیمه ییزپروګرام هماهنګی، د پروژو پروګرامو او د مالی منابعو تامین، د اولیتونو تعین،

ال کی دوه واره سره لپاره د نویو او اختصاصی سا حو ټاکل. نوموړی کمیټه په ک همکاريمتحرک کول او د

نوموړی کمیټه خپل راپور د وزیرانو کښینی او کیدای سی چه د ضرورت په وخت کی هم سره یو ځای سی

11 شوری ته ورکوی.

مشران د دایمی کمیټی د مجلس تر مخه وینی او د سارک د هیوادونوکی د غړو د پروګرام په کمیټه

ته رسوی او نوی موضوعات چه دایمی کمیټی ټاکلی پر سکرتریت بودیجه څیړی خپل زاړه فعالیتونه پای

هغو کار شروع کوی.

11

http://saarc-sec.org/Standing-Committee/54//10-may-2014

12

The Technical Committeeتخنیکی کمیټه سازمان د سارک3.8.2

نماینده ګان شامل دی نوموړی کمیټه مختلف پروګرامونه او پروژی هیوادونوپه نوموړی کمیته کی د غړو

سرته رسیدنه او نظارت ددوی مسولیت دی چه دوی بیا راپور جوړوی او د نوموړی پروژو او پروګرامو

12.دایمی کمیټی ته ورکوی

تخنیکی کمیټه الندی ډولونه لری

زراعت او پرمختګ Agriculture and Development

ترانسپورت او ارتباط Communication and Transport

اجتماعی پرمختګ Social Development

ی او ځنګل ساتنهچاپیلایر، مترالوژ Environment, Meteorology and Forestry

ساینس او ټکنالوجی Science and Technology

د بشری منابعو پرمختګ Human Resources Development

انرژی Energy

Regional Centersمرکزونه سیمه ییز9.2

سویدی چه د سارک سازمان ته پرمختګ یستأسکی هیوادونومرکزونه د سارک په غړو سیمه ییزد سارک

کمیټی دایميمرکزونه د بورډ لخوا اداره کیږی او ټول مرکزونه خپل راپور و سیمه ییزورکوی نوموړی

(Standing Committeeته ورکوی )

مرکزونه په الندی ډول دی سیمه ییزنوموړی

د سارک د زراعتی معلوماتو مرکز SAARC Agricultural Information Centre

د سارک د مترالوژی او څیړنی مرکز SAARC Meteorology Research Centre

د سارک دتبر کلوز مرکز SAARC Tuberculosis Centre

د سارک د اسنادو د ارایه مرکز SAARC Documentation Centre

د سارک د بشری منابعو د پرمختیا مرکز SAARC Human Resources Development Centre

دسارک کاسټل زون مدیریتی مرکز SAARC Coastal Zone Management Centre

د سارک د معلوماتو مرکز SAARC Information Centre

د سارک د انرژی مرکز SAARC Energy Centre

د سارک د ځنګل ساتنی مرکز SAARC Forestry Centre

د سارک کلتوری مرکز SAARC Cultural Centre

معلوماتو مرکز زراعتيد سارک د 1.9.2

SAARC Agricultural Information Centre (SAIC)

زراعتی معلوماتو د د SAICس سو. یسکال کی د ډاکا په ښار کی تآ 1988مرکز دی چه په سیمه ییزاولین

خنیکی معلومات د السته راوړلو لپاره په غړو هیوادونو کی مرکزونه پرانیزی تر څو السته راوړل سوی ت

سارک غړو هیوادونو ترمنځ تبادله کړی او د جنوبی اسیایی هیوادونه په زراعتی څیړنو او د پرمختګ په

فعالیتونو کی قوی کړی.

12

http://saarc-sec.org/Technical-Committees/72//10-may-2014

13

SAIC مختلفی خپرونی له ځان سره لری لکه په جنوبی اسیایی هیوادو کی د زراعتی انسټیټیوټ په اړه

سیمه ییزاو د غلی حصول.نوموړی )څاروی( نه، اهلی حیواناتمعلومات همدارنګه ماهیګیری، ځنګل پوه

13 مرکزونه د هری ربع خبرونه او راپورونه هم نشروی.

SAARC Meteorology Research Centre (SMRC)د سارک د مترالوژی څیړنی مرکز 2.9.2

پلټنه او څیړنه ده په په ښار کی افتتاح سو چه اصلی کار یی اډاککال د 1995 جنوري 2نوموړی مرکز په

تر هغه نظارت، عالوه پر دی نوموړی مرکز د غړو هیوادونو باره کی د آب او هوا د حاالتو پیشبینی او د

منځ د نیټ ورکینګ سیستم ته په وده ورکولو مشغول دی.

له مرکز اوسنی روان فعالیتونه عبارت دی له هوا نوردی معلومات او نوی اقلیمی معلوماتو پر ت SMRCد

14 کول، د ډایرکتوری تکمیلول او د خبرونو او اطالعاتو نشرول.

SAARC Tuberculosis Centre (STC) د سارک د تبرکلوز مرکز3.9.2

مخنیوی د TB سو ترڅو د لپرانیستکال کی د نیپال هیواد د کتمندو په ښار کی 1992نوموړی مرکز په

کړل سی. کنټرول کی ونیول سی او هیوادونوسارک غړو

STC هدف د سل (TB) په مقابل کی د فنی اشخاصو روزل د کنترول په خاطر د مختلفو پروګرامونو په الره

کی د نوموړی مرض د دواګانو په کم قیمت بازار ته عرضه او دی ته ورته هیوادونواچول، په ټولو غړو

15 او نورو کی عملی جنبه زیاتول. HIVنورو مسایلو کی لکه

SAARC Documentation Centre (SDC) یه مرکزسارک د اسنادو د ارا4.9.2

سو. د نوموړی تأسیسکال په می میاشتی کی د هند هیواد په نوی ډهلی ښار کی 1994نوموړی مرکز په

ډاټا بیس باندی ده چه الندی ساحی په ځان کی الملليپر ډاټابیس او بین هیوادونومرکز توجه د سارک غړو

، ساینس او همدارنګه د پرمختګ په چارو کی.انجینريوژیکی، فزیکی، کیمیاوی، بیوللری

او د معلوماتو ټکنالوجی په Library Scienceمرکز مختلف ورکشاپونه، سیمنارونه او ټریننګونه د SDCد

16 بخش کی په غاړه لری.

د بشری منابعو پرمختیایی مرکز5.9.2

SAARC Human Resources Development Centre (SHRDC)

کی د پاکستان هیواد اسالم اباد ښار کی تاسیس سو. هدف یی د څیړنو، 2002نوموړی مرکز په کال

بل فعالیت د زده (SHRDC)د .یبشری منابعو د پرمختګ په مسایلو کټریننګونو او د معلوماتو خپرول د

حو کی و ډاټا بیس ته پرمختګ ورکول، د کړی، صحت، جنسیت، غربت، د کوچنیانو او چاپیلایر ساتنی په سا

13

http://saarc-sec.org/Regional-Centers/12//10-may-201414

http://www.saarc-smrc.org//10-may-201415

http://www.saarctb.com.np//10-may-201416

http://www.sdc.gov.in//10-may-2014

14

خبرونه SHRDCویب پاڼی ته پرمختګ ورکول، د SHRDCبشری منابعو پرختیا ډایرکتوری ترتیبول، د

17 خپرول او د فقر دکمولو لپاره مختلف پراګرامونه او ټریننګونه په الره اچول دی.

SAARC Information Centre (SIC)د سارک د معلوماتو مرکز6.9.2

باندی د سارک په لسمه غونډه کی موافقه وسوه چه هدف یی د معلوماتو راټولو، په تأسیسنوموړی مرکز په

مسلکی مسایلو د چاپ او الکترونیکی رسنی کومکی رول ادا کول، د رادیو او تلویزونی تولیداتو هماهنګی، د

د معلومات دبانک رول هیوادونوارک د غړو څیړنی ټریننګ او د فعالیتونو د انتقال مهارت اسانه کول، د س

18 کول. همکاريد رسنیو ترمنځ هیوادونواداکول او دسارک دغړو

SAARC Energy Centre (SEC) د سارک انرژی مرکز 7.9.2

کی د پاکستان هیواد اسالم اباد په ښار کی تاسیس سو. اهداف یی د انرژی 2006نوموړی مرکز په کال

کی اسانه کول موثریت یی هیوادونوه سطحه قوی کول او د انرژی تجارت د سارک په ییزسیمه ظرفیت په

19 کول دی. همکاريسارک د انرژی په پروګرامونو کی ف یی دداصلی ه تأسیسډیرول دی . د

SAARC Forestry Centre (SFC)د سارک ځنګل ساتنی مرکز8.9.2

کال کی د بوتان هیواد په 2008د جون 11او رسما په ستأسیکال کی 2007نوموړی مرکز د نومبر په

تیمپو ښار کی افتتاح سو.

په منځ کی د همکاريه احتیاط استعمال، ړی مرکز لید لوری د ځنګل ساتنی او د منابعو څخه یی پد نومو

وړی . نوموګرځئنه باید د چاپیلایر ساتنه کی مرسته وکړی تر څو د پرمختګ سبب هیوادونوسارک د غړو

20 .تقسیم سویدی برخو په څلورمرکز

د معلوماتو د مدیریت برخه Information & Knowledge Management

د ځنګل ساتنی مدیریت Sustainable Forest Management

د غره او اکولوژی برخه Mountain Ecology

نګل مدیریتکتی ځارد ش Participatory Forest Management

SAARC Cultural Centre توری مرکزد سارک کل9.9.2

نیټه د سریالنکا هیواد د کولمبو په ښار کی د سریالنکا و 25کال د می د میاشتی په 2009نوموړی مرکز د

دوزیرانو لخوا افتتاح سو. نوموړی کلتوری مرکز به د جنوبی اسیا د خلګو ترمنځ ددوستی او یو د بل پیژندلو

فضا رامنځ ته کړی.

مرکز به د جنوبی اسیا هنرمندانو خاص هنر پر مخ بوزی او همدغه خاص هنر ته به هنرمندانو، نوموړی

ولری. د سارک کلتوری مرکز درلودونکی د یو غټ تعمیر رسی استادانو او شاګردان په اسانی سره الس

17

http://www.shrdc-isb.org.pk//10-may-2014 18

http://www.saarc-sic.org//10-may-2014 19

http://saarcenergy.org//10-may-201420

http://saarcforestrycentre.org//10-may-2014

15

سیدو او لیلی ی د کنفرانس خونه، یو ښه کتابتون، د سیمنار او لکچر ورکولو سالونونه او د اودی چه پکش

21 لپاره د ښه سهولتونه لری.

22Apex and Recognized Bodiesندل سوی برخید سارک په رسمیت پیژ10.2

SAARC Apex Bodies

SAARC Chamber of Commerce and Industry (SCCI)

SAARC Law

South Asia Federation of Accounts (SAFA)

South Asia Foundation(SAF)

South Asia Initiative to End Violence Against Children(SAIEVAC)

Foundation of SAARC Writers and Literature (FOSWAL)SAARC Recognized

Bodies

SAARC Federation of University Women(SFUW)

SAARC Architects (SAARCH)

Federation of State Insurance Organization of SAARC Countries (FSIO)

SAARC Diploma Engineers Forum (SDEF)

Radiological Society of SAARC Countries (RSSC)

SAARC Teacher Federation (STF)

SAARC Surgical Care Society (SSCS)

South Asia Free Media Association (SAFMA)

SAARC Wormed Association (SWA)

South Asian Federation of Exchange (SAFE)

SAARC Federation of Oncologists (SFO)

South Asian Association of National Scout Organization (SAANSO)

South Asian Network of Economic Research Institute (SANEI)

SAARC Visa Exemption Schemeویزی ازادولو پالن د د سارک په ساحه کی11.2

1992کال کی د سیمی د خلګو تر منځ د اړیکو د الزیاتیدو په موخه منځ ته راغی چه د 1988دغه پالن په

کټګوری انسانان کار اخیستالی سی 24یخوا یی عملی بڼه غوره کړه. د نوموړی پالن څخه د کال نه راپد

د سارک سازمان عمومی منشی چه عبارت دی له قاضی القضات، د ولسی جرګی غړی، د کابینی وزیران،

ددوی د کورنی غړی چه عمر یی تر اتلس کلونو کم وی.او ریس، سوداګران، د سوداګری خونو مشران او

اوس د سارک څوارلسمی غونډی نه مخکی نوموړی سازمان د بهرنیو چارو د وزیرانو کمیټی اعالمیه

نشانونه ورکول لستانو ته پنځوس د سارکیواد ژورناترتیب کړه چه دهغی له مخی به د سارک د هر غړی ه

کیږی چه ددی نشانونو په اساس به دوی و کوالی سی په جنوبی اسیا کی ازاد تګ او راتګ وکړی. د

هندوستان لومړی وزیر من موهن سنګ د خپل هیواد له طرفه اعالن وکړ چه دوی تیار دی د سارک غړو

21

http://www.saarcculture.org//10-may-201422

http://www.saarc-sec.org/Apex-and-Recognised-Bodies/14//10-may-2014

16

ان او ژورنالستان به پرته له کوم ممانعته څخه سفر وکړی.هیوادونو شاګردانو او استادانو، محقیقین، مریض

23

South Asia Development Fund (SADF) بودیجه پرمختیایی د سارک12.2

کی رامنځته سو چه هدف یی په سارک غړو 1996په کال (SADF)یا بودیجهدجنوبی اسیا پرمختیایی

ارک لپاره د جاپان هیواد ځانګړی بودیجه لری. نوموړی په مخ بیول دی د س پروژېهیوادونو کی پرمختیایی

هیوادونه به ددغه سازمان په ساحه کی د پروګرامونو مالی لګښت په غاړه اخلی.

د جاپان هیواد ځانګړی بودیجه، چه د سارک لپاره یی په نظر کی لری له دوو الرو څخه مصرفیږی لومړی

ه اخلی چه د سارک لخوا تر سره ګیږی او دویم هغه د هغو پروژو او پروګرامونو مالی لګښت په غاړ

چه پروژېاو دویمه هغه او پروګرامونو مالی لګښت په غاړه اخلی چه د سارک لخوا تر سره کیږی پروژې

تر سره کیږی. مستقیما لخوا نه د حکومت د جاپان

اعالن وکړ مرستېونو ډالرو د اوه میلی وزیر د سارک غونډی ته په خپله وینا کی د د جاپان د بهرنیو چارو د

.ورکوئاو زیاته یی کړه چه جاپان به هر کال پنځه سوه سکالر شیپونه د سارک غړو هیوادونو ته

SAARC Awards جایزې د سارک13.2

جایزې یو کی جوړه سوه پکشی د 2004ښار په کال غونډه چه د پاکستان هیواد اسالم اباد هدوولسمد سارک

افراد تشویق کړل سی. د نوموړی بنسټ اهداف په هبر جستتاید کړه تر څو د غړیو هیوادونو بنسټ تأسیس

الندی ډول دی

افرادو او سازمانو تشویق. هبر جستد هیوادونود سارک سازمان د غړو

و او کوچنیانو د د هغو افرادو او سازمانونو تشویق کوم چه د ښځ هیوادونود سارک سازمان دغړو

ه هکله کومک کوی.مختګ پوضعیت د پر

د هغو افرادو او سازمانو تشویق کوم چه د صلح، پرمختګ، د هیوادونود سارک سازمان د غړو

فقر ختمول د چاپیلایر ساتنی په ساحو کی السته راوړنی ولری او یا یی کومک کړی وی.

راوړنی لری او د هغو افرادو او سازمانو تشویق کوم چه السته هیوادونود سارک سازمان د غړو

وی ذکر سوی.ه پورته ن

الر دی.د سارک د ډ25000 جایزه د نغدهد سارک جایزی په دی ډول دی لکه د طال مډال، تقدیر نامه او

کال کی د لمړی ځل لپاره نوموړی جایزه د بنګلدیش تیرسوی ولس مشر ته ورکړه. 2004جایزی بنسټ په

24

SAARC Literary Award د سارک ادبی جایزه

د سارک ادبی جایزه کلنی جایزه ده چه د سارک سازمان لخوا د لیکواالنو او ادیبانو ته ورکول کیږی. چه د

کال څخه و شمس الرحمن، مهسویتا دیوی، جینا میاترا او مارک تولی ته ورکړل سویدی. 2001

23 http://www.saarc-sec.org/SAARC-Visa-Exemption-Scheme/100//10-may-2014

24 http://www.saarc-sec.org/SAARC-Award/70//10-may-2014

17

SAARC Youth Award د ځوانانو جایزه سازمان کد سار

ځوانانو لپاره دی. نوموړی جایزه د خاصو هبر جستد هیوادونوجایزه د سارک د د سارک د ځوانانو

استعدادونه په مختلفو هیوادونوورکول کیږی تر څو د جنوبی اسیایی ریوواموضوعاتو لپاره په کال کی

لکه اختراع، د چاپیلایر ساتنه، د حوادثو څخه خالصون د سارک د ځوانانو د ساحو کی پرمختګ ورکړی

ایزی لپاره یوه خاصه کمیټه کښینی او یو وړ کس ټاکی.ج

دسارک د ځوانانو جایزی په الندی ډول دی:

: 1997 )د ټولنی د رفا لپاره اجتماعی خدمات. محمد شکور سالک )بنګلدیش

: 1998 )نوی اختراع. نجم الحسنین شاه )پاکستان

: 2001 )ابتکاری عکاسی. مشفیق الم )بنګلدیش

: 2002 مسیل خان )پاکستان(همکاريیلایر ساتنه کی برجسته په چاپ .

: 2003 )د عنعنوی طب په ساحه کی اختراع. حسن شیر )پاکستان

: 2004 دHIV/AIDS-TB پویدیال )نیپال(په اړه آګاهی زیاتول. اجیج پرساد

: 2006 )د جنوبی اسیا سیاحت ته پرمختګ. سید ظفر عباس نقوی)پاکستان

: 2008 ا چاپیلایر ساتنه. اوسواتا جاینتا )سریالنکا(د جنوبی اسی

: 2009 د طبعی حوادثو په وخت کی په بشر دوستانه کارو کی برجسته سهم درلودل. رویکانت

سینګ )هند(

: 2010 )د چاپیلایر او اقلیمی تغیر ساتنه. انوکا ابیرتنی )سریالنکا

25اختصاصی کلونه سازمان د سارک Designated SAARC Years

: 1980 رزی کالد مخدره موادو سره د مبا دسارک

: 1990 د سارک د ښځینه کوچنیانو کال

: 1991 د سارک د سرپناه کال

: 1992 د سارک د چاپیلایر ساتنی کال

: 1993 د سارک د معیوبینو کال

: 1994 د سارک د ځوانانو کال

: 1995 د سارک د غریبی د منځه وړلو کال

: 1996 ک د سواد کالد سار

: 1997 کال حکومتداريد سارک د ګډ

: 1999 د سارک دBio Diversity کال

: 2002 – 2003 د ځوانانو سهم په چاپیلایر ساتنی کی

: 2004 – 2005 د سارک دHIV/TB د آګاهی کال

: 2006 د سارک د سیاحت کال

: 2007 زرغون( کال)شین رک اد س

SAARC Decades سیزېلاختصاصی سازمان د سارک

: 1991 – 2000 لسیزېد سارک د ښځینه کوچنیانو

: 2001 – 2010 لسیزېد سارک د کوچنیانو د حقوقو

25 http://www.saarc-sec.org/Designated-SAARC-Years/9//10-may-2014

18

یم څپرکیدر

او تجارتی همږغی اقتصادي1.3

غی کولو کی ضروری ګامونه پورته په همږ هیوادونود سارک سازمان په خاصو مرکزی ساحو کی د غړو

.دی یکړ

From SAARC to SAPTA د سارک څخه و ساپټا ته2.3

. د سپورتاو لکه صحت، نفوس، کلتور د سارک سازمان په شروع کی خپله توجه وه سپکو ساحو ته وه

کال کی جوړه 1988دسمبر 29-31اباد په ښار کی په غونډه کی چه پاکستان هیواد اسالم سارک په څلورمه

کښی ګډون درلود پر یوه تجارتی راپور باندی غور وکړی وروسته سوی د غړو هیوادونو ولس مشرانو پ

دوی ته فکر پیداسو چه باید د تجارتی همږغی یو اتحادیه جوړه کړو ددی لپاره یی یوی سالکاری اداری ته

کار وسپاری تر څو د نوموړی موضوع په اړه مطالعه وکړی. دری کاله وروسته نوموړی سالکاری اداری

کال کی جوړه 1991دسمبر 21د سارک په شپږمه غونډه کی چی د کولمبو په ښار په خپل راپور ورکړ،

سوی وه د امتیازی تجارت د ترتیب د جوړولو هڅی پیل سوی.

کال کی جوړه 1993اپریل 10-11د د سارک په اوومه غونډه کی چه د بنګلدیش هیواد د ډاکا په ښار کی

انو ګډون درلود، د سارک د امتیازی تجارت ساحه په تأسیس ولس مشر هیوادونوسوی وه پکشی اوو غړو

کال 1995می 2-4باندی هوکړه وکړه. د سارک په اتمه غونده کی د هند هیواد په نوی ډهلی ښار کی د

جوړه سوی وه. د ساپټا د تړون په هکله ژوره مباحثه وکړه، ترڅو د ساپټا د تړون هره خوا وسنجول سی او

کال کی په کار پیل وکړ. 1995دسمبر 7ی ښکاره سی، هغه و چی په ژر د عمل په ډګر ک

ونه یی د منځه وړل نځ تجارتی اړیکو ته پرمختګ او خنډترم هیوادونود ساپټا عمومی هدف د سارک د غړو

دی. ساپټا به څلورو عمومی وظایف: تعرفی، پاراتعرفی، غیری تعرفی او مستقیم د تجارت اندازه، په همدی

، دغټو ساپټا څلور غټی ساحی د تجارتی خبرو اترو لپاره ومنلی)تولیدی جنس د جنس په اساسوخت کی

. ټولو غړو دا ومنله چه تجارتی خبری اتری به د (تعرفو کمول، سکتوری بڼه او مستقیم د تجارت اندازه

ه قدم په قدم د جنس په جنس اساس وی او ورسره یی داهم ومنله تعرفی، پاراتعرفی، او غیر تعرفی خنډونه ب

26ته خاصه توجه درلوده. هیوادونونکو منځه وړی. نوموړی تړون د لږ پرمختلو

From SAPTA to SAFTAد ساپټا څخه و سافټا ته3.3

په ساپټا کی د غړو هیوادونو د ارتباطی سیستمو ترانسپورتی او ترانزټی سهولتونو د پرمختګ لپاره هوکړه

ی د تجارتی خبرو اترو ساحه وی هر هیواد یو بل هیواد ته څومره امتیاز . په ساپټا کی دری دوروکړه

هد یوه تخنیکی لید ل او پرمختلونکی هیواد لپاره هیوادونوړی. او دوه ډوله قضاوت د لږ پرمختلونکو ورک

نګاه داټولی دوری سافټا ته درسیدو قدمونه وه.

د ولس مشرانو له خوا د سافټا تړون هیوادونوغړو د پاکستان هیواد اسالم اباد په ښار کی د 2004په کال

ی تجارت اسانه کول دی او د خنډونو د منځه وړل دی. د سافټا سیمه ییزامضأ سو. د سافټا عمومی هدف د

کال کی په عملی ډول په کار پیل وکړ. معموال د سافټا او ساپټا تر منځ خاص 2006 -1تړون د جنوری په

د ساپټا پرمختللی څیره ده.ه سافټا فرق نسته خو ویالی سو چ

26 http://www.bangladeshstudies.org/wps//10-may-2014

19

South Asia Free Trade Area (SAFTA) سافټا4.3

اقتصاد ته وده او هیوادونود جنوبی اسیا د ازاد تجارت تړون یو تجارتی تړون دی چه د جنوبی اسیایی

ی د غړو لپاره ګمرکی تعرفی ټیټوی د سافټاتړون د سارک په دولسمه غونډه ک تجارت ته د پرمختګ

او نوموړی یو له هغو الرو څخه ده چه د سارک هیوادونه یو له بل سره ګډ کار ،سو لخوا امضآ هیوادونو

وکړی او د سیمی اقتصاد قوی کړی.

ترمنځ د خنډونو لکه جغرافیایی او سیاسی له منځه وړی او توجه یی همیشه هیوادونوسافټا د سارک د غړو

امضا کولو سره د په صادراتو باندی د ک غړو هیوادونو د سافټا د تړون دوه اړخیزه تجارت ته وی د سار

دی چه یو نوملړد هغو اجناسو نوملړونه استثنا دی؛ حساس نوملړتعرفو د کمولو هوکړه وکړه خو حساس

هیواد ته یی په داخلیدو باندی لوړه تعرفه لګول کیږی پاته نور اجناسو باندی د سافټا قانون تطبیق کیړی.

27یټی تعرفی د تجارت د پراخوالی سبب کیږی او ټیټ نرخونه د رانیولو او خرڅولو سبب کیږی.ټ

د سافټا د تړون د تصویب نیټه هیوادونو. د سارک د 2جدول

غړی هیواد د تصویب نیټه

4 May 2011 افغانستان

22 December 2008 بنګلدیش

22 January 2009 بوتان

27 October 2009 هند

20 April 2010 مالدیف

24 July 2009 نیپال

23 January 2009 پاکستان

22 October 2008 سریالنکا

Source: SAFTA Protocol /10-may-2014

27

http://www.saarc-sec.org/areaofcooperation/detail.php?activity_id=36/10-may-2014

20

؟ ولی د سافټا تړون د افغانستان لپاره مهم دی5.3

Why is SAFTA Important for Afghanistan?

داسېکړه؛ په هرا ټیټته %5په افغان صادراتی اموالو باندی تعرفه کی، هند میاشت رنوومبکال په 2011د

هرا کمته %5کی شامل نه وی نوملړحال کی چه پاکستان خپله تعرفه په افغان صادراتو، چه په حساس

%20کی فبروريکال په 2012د شمېرکی د اقالمو نوملړپر دی، پاکستان به په خپل حساس سربېرهکړه.

کړی. راټیټ

همکاري اقتصاديه سیمه ییزد سافټا تړون په یوځای کیدو سره سترو مارکیټو ته السرسی تامینیږی،

ترمنځ لکه هیوادونوزیاتیږی او افغان سوداګر ته مهم فرصتونه برابریږی داتړون د سهیلی اسیا اتو غړو

نستان سوداګریزی اړیکی د سافټا تړون افغان هند، نیپال، سریالنکا، پاکستان، بوتان، مالدیف، بنګلدیش او افغا

بیلیونه پیرو دونکو ته 1.5صادرونکو ته زمینه براروی چه د سهیلی اسیا په خورا ستر مارکیټ کی

ی تعرفی خورا سیمه ییزالسرسی مومی. د سافټا تړون په اساس، په افغانستان کی په تولید سویو اموالو باندی

ټیټی کچی ته راټیټیږی.

سره افغان محصوالت د سافټا په مارکیټ کی ال د اخیستو وړ او السرسی وړګرځی چی افغانستان او په دی

افغان محصوالتو ته ښه ګټه برابریږی. د سافټا تړون افغان محصوالت ال د سیالی وړ ګرځی؛ ځکه د هند او

پاته کیږی. همداراز، ددغه پاکستان تعرفی د سافټا غړیتوب نه لرونکی هیواد یعنی چین د اموالو لپاره لوړی

تړون په اساس د بهرنی پانګه اچونی لپاره زیات فرصتونه شتون لری؛ ځکه بهرنی شرکتونه به په افغانستان

دافغانستان کی د محصوالتو د تولید لپاره د سافټا له ټیټو تعرفو څخه ګټه پورته کړی. بهرنی پانګه اچونه

وزلی او رستی په کولو او کارمندلو سره بیو کاروبار سره د میمه ییزسافتصاد وده او پراختیا زیاتوی او له

فقر کموی.

له اموالو سره باید مساوی چلند وسی او په هیوادونود سافټا تړون دا ډاډ رامنځته کوی چه د سافټا ټولو غړو

افغانستان د یوه لږ دی مانا چه افغان اموال د سافټا په مارکیټ کی د لوبی په یوه هوار ډګر کی سیالی وکړی.

پرمختللی هیواد په توګه یو لړ خاص امتیازات ترالسه کوی ددی لپاره چه د سافټا له مقرراتو څخه رعایت

وکړی.

مرسته او مالتړ چمتو ه سیمه ییزپه ټولنیزو توګه د سافټا تړون په ورته وخت کی د افغانستان اقتصاد لپاره

28.برابروئو مارکیټو ته د افغان اموالو لپاره السرسی سیمه ییزکوی او بهرنی پانګه اچونه تشویقوی او

28

http://moci.gov.af//10-may-2014

21

?How Does SAFTA Work د سافټا تړون څنګه کارکوی؟6.3

د سافټا تړون اته غړي هېوادونه په لږو پرمختللو هېواد او پرمختلوو هېوادو وېشي. غړي هېوادونه خپلې ګټې

لږ پرمختللي هېواد یا پر مختللي هېواد په توګه ترالسه کوي. لږ او مکلفیتونه د خپلو کټګوریو لمخې د

پرمختللي هېوادونه اوږده موده لري چې خپلې تعرفې راټیټې کړي؛ په داسې حال کې چې د نورو هېوادونو

ټېټو تعرفو ته ژر او چټک السرسی مومي.

. د سارک لږ پرمختلونکی او پرمختلونکی هیوادونه3جدول

آزاد تجارت ساحه د جنوبی اسیا د

پرمختلونکی هیوادونه لږ پرمختلونکی هیوادونه

هند افغانستان پاکستان بنګلدیش

سریالنکا مالدیف بوتان نیپال

Source: http://moci.gov.af//10-may-2014

او هند نه یو لږ پرمختللی هېواد بلل کیږي، خو پاکستان څخهالدېش، بوتان او نیپال هېوادو افغانستان له بنګ

کال کې له دغه وضعیته وتلی او د سرېالنکا هېواد مختلط دی او د دواړو ډلو مرکز 2010دي. مالدیف په

ته رسیږي.

د سافټا معاهده ټول غړي هېوادونه مکلفوي چې د خپلو تعرفو نرخونه په مخکې ټاکل شویو نېټو کې راټیټ

کړي:

سلنې یا له 5کال 2011ادو لپاره خپلې تعرفې په پرمختلونکي هېوادونه باید د لږ پرمختللو هېو دې نه هم ټیټې ته راکمې کړي.

کال کې پیل شو، افغانستان په سیمه کې ال له وړاندې 2006دا چې د تعرفې د کمولو پروګرام په د راټیټو شویو تعرفو څخه ګټه پورته کوي.

ي، په ټولو افغاني محصوالتو پاکستان او هند، چې دوه ستر د پرمختګ په حال کې هېوادونه د سلنې یا له دې هم لږ راکمې کړي. 5کې نه دي، خپلې تعرفې نوملړباندې چې په حساس

کې نه نوملړکاله په ټولو افغاني محصوالتو باندې چې په حساس 2016نور ټول هېوادو باید ترو ساتل شویو ونه د هغنوملړسلنې یا له دې هم لږ راکمې کړي. حساس ۵دي، خپلې تعرفې

دی چې د سافټا د ټیټو تعرفو مستحق نه ګڼل کیږي. نوملړاقالمو

کې نه دي، نوملړکاله په ټولو هغو اموالو، چې په حساس 2020افغانستان هم اړ دی چې تر سلنې یا له دې هم لږ راکمې کړي. 5تعرفې

ې او افغانستان ته د صنایعو او سوداګرۍ وزارت په یوه بې ساري هوکړه لیک باندې خبرې کړ سلنې یا له دې هم ټیټې کچې ته راکمې کړي. 5یې لس کاله وخت ورکړی چې خپلې تعرفې

قلمه 3764له ډلې نه یې وخطون 6000افغانستان په سیمه کې وار له مخې ټېتې تعرفې لري چې د تعرفې د

سلنه یا له دې هم ټیټه تعرفه لري. 5توکي

ړۍ به تدریجي او د تعرفې د خط لمخې به وي؛ ځکه کموالی د معیاري مبلغ د سافټا د تعرفو د راکمولو ل

لپاره په منظمو فاصلو کې رامنځته کیږي. دغه د یوې لسیزې اوږده لړۍ د تعرفو د ناڅاپي او نمایشي کمولو

مخنیوی کوي او په افغان صنایعو کې بدلون اسانه کوي.

22

Exporting to SAFTA Markets د سافټا مارکیټ ته صادرات7.3

29د سافټا تجارت ځنی خاص شرایط لری چه عبارت دی له

Noته دافغانی صادراتی توکو په وړاندی باید هیڅ ډول تبعیض او توپیر نه وی: هیوادونود سافټا 8.3

Discrimination against Afghan Exports to SAFTA Countries:

و تولید سوو اموالو په پرتله له افغان صادراتی توکو سره بل ه ییزسیمد سافټا هیوادونه نشی کوالی د خپلو

د هیوادونوډول چلند وکړی. د سافټا ملی یا ورته چلند د قواعدو لمخی، هر غړی هیواد باید د نورو غړو

د قواعدو لمخی ملی یا ورته چلند وکړی. WTOمحصوالتو په وړاندی د سوداګری نړیوال سازمان

د په دی مانا کله چه وارداتی اموال دپولی واوړی، باید د کورنیو تولید سوو اموالو په څیر ملی یا ورته چلن

ورسره ورته چلند وسی . ملی یا ورته چلند د نړیوالی سوداګری د قانون یو اساسی او د لمړیتوب حق

په وړاندی یی لرونکی اصل ګڼل کیږی، ځکه دا ډاډ رامنځته کوی چه بهرنی اموال، چه کله له پولی واوړی،

له تبعیضه کار نه اخستل کیږی.

Rules of Originد منشأ قواعد 9.3

څخه صادر هیوادونود سافټا تړون ځانګړی او مشخص شرایط لری او دا ډاډ رامنځته کوی چه له غړو

کی تولیدیږی، کرل کیږی او استخراج کیږی. هیوادونوسوی اموال په غړو

بولی. هغه اموال چه په دریمګړی هیواد کی تولیدیږی، د مثال په ډول په ایران دا ډول شرایط د منشا قواعد

یا جاپان کی، له سره بسته بندی یی ناشونی کار دی او افغانی محصوالتو په څیر نه سی پلورل کیدای. په دی

او افغانستان سره دوی غیر عادالنه ګټه ترالسه کوی او داجازه ترالسه کوی چه د سافټا تړون په اساس د هند

ترمنځ د ټیټی تعرفی څخه ګټه پورته کړی.

له افغانستان څخه یا پدی هیواد کی تولید سوی اموال د سافټا ټیټی تعرفی ترالسه کوی که چیری د سافټا دیوه

کی شامل نه وی او که چیری د سافټا اړوند د منشا قواعد او شرایط پوره نوملړخاص غړی هیواد په حساس

کړی.

Produced in Afghanistanپه افغانستان کی تولید سوی اموال 10.3

د سافټا تړون د منشأ قواعد زیات سخاوتمندانه دی. عمده قاعده په کشی داده چه صادر سوی اموال باید په

بشپړ ډول د افغانستان په خاوره کی تولید یا تر السه سی. پدی قواعدو کی هغه معدنیات شاملیږی چه د

له خاوری، زراعتی محصوالتو له پرمختګه یا له هغو څارویو الرسته راځی چه په افغانستان کی افغانستان

پیدا او لوییږی.

پدی قواعدو کی هغه وارداتی بهرنی اموال نه شاملیږی چه بیرته د صادراتو لپاره د الندی اسانه چارو په

ترسرولو سره چمتو سی.

مینځل

طبقه بندی کول

یا لیږدولپه ګودام کی ساتل

29

http://acci.org.af/tsc//10-may-2014

23

راټولول، بیا بسته بندی کولو ټوټه کول

ساده ګډول یا د محصوالتو رقیقول

د بیلګی به ډول، له مرکزی اسیا څخه د وارد سویو ګیالسو بیا بسته بندی په کافی ډول په افغانستان کی نه تر

سره کیږی چه د سافټا د ټیټی تعرفی وړګرځی.

لی ارزښتونه زیات کړی افغانستان ته په کار ده چی داخ11.3

Domestic Value Addition (DUA) Required From Afghanistan

په افغانستان کی تولید سوی محصوالت باید په افغانستان کی پروسیس سی. ددی لپاره چه افغانی محصوالت

ه په وړیا ډول په ارزښت صادراتی توکی )چ %30د سافټا ټیټه تعرفه تر السه کړی، په کار ده چه لږ تر لږه

د کښتی له الری پیرودونکو ته استول کیږی( په افغاستان کی تولید سی.

. که چیری په دی کی مواد، اضافی لګښتونه لکه کرایه، اسانتیاوی لکه بریښنا، اوبه، مالیه او ګټه شاملیږی

ونکی صادراتی توکی په ارزښت وړیا انتقالید %20سلنه خام مواد له سافټا هیواده را وارد سی، یوازی د 50

باید له افغانستانه راسی.

عملی مثالونه یی په الندی ډول دی:

اول مثال:

احمد د ازبکستان څخه لرګی را وارد کړ میزونه یی ځنی جوړ کړه اوس احمد غواړی چی نوموړی میزونو

و هندوستان ته صادر کړی

صادرولو لپاره دیوه میز مصرف هند ته د .4جدول

د مجموعی مصارفو فی واحدمصرف مصرف فیصدی

د جنس اصلیت

خارجی % 75 افغانی 500 ازبکی لرګی

افغانی % 8 افغانی 50 مزدور

افغانی % 3 افغانی 20 بریښنا

افغانی % 3 افغانی 20 د فابریکی کرایه

افغانی % 3 افغانی 20 ماشینری

افغانی % 8 افغانی 50 ګټه

% 100 افغانی 660 مجموعه

Source: http://moci.gov.af//10-may-2014

د مال سوی نو لحاظا د سافټا د منشأافغانی مواد استع %25خارجی مواد او %75په نوموړی جدول کی

داخلی )افغانی( خامو موادو ونډه پکشی وی. په نتیجه کی %30سم په افغانی تولیدات کی باید قواعدو سره

صادرولو لپاره د سافټا د ټیټو تعرفو څخه استفاده نسی کوالی. د ویالی سو چه احمد هند ته د میزونو

24

دوهم مثال:

محمد د ترکمنستان څخه پنبه را وارد کړه، ترڅو سرمیزی ځنی جوړی کړی او د هند هیواد ته د خرڅالو

لپاره یوسی.

د یوی سرمیزی مصرف هند ته د صادرولو لپاره . 5جدول

مصارفو د مجموعی مصرف فی واحد مصرف فیصدی

د جنس اصلیت

خارجی % 61 افغانی 200 د ترکمنستان پنبه

خارجی % 3 افغانی 10 روسی سپڼسی

افغانی % 15 افغانی 50 مزدور

افغانی % 6 افغانی 20 بریښنا

افغانی % 6 افغانی 20 ماشینری

افغانی % 6 افغانی 20 کرایه

افغانی % 3 افغانی 10 ګټه

% 100 نیافغا 330 مجموعه

Source: http://moci.gov.af//10-may-2014

ده نو نوموړی اندازه د %36او د داخلی موادو اندازه %64په نوموړی جدول کی د خارجی موادو اندازه

سافټا د منشأ د قواعدو سره سمون خوری. نو په نتیجه کی ویاالی سی چی محمد د سافټا د ټیټو تعرفو څخه

استفاده کوالی سی.

:دریم مثال

د کالو د جوړولو لپاره اوس غواړی نوموړی کالی هند ته صادر کړیدی حمید د هند هیواد څخه پنبه وارد

کړی.

د یوی جوړی کالو مصرف هند ته صادرولو لپاره. 6جدول

د مجموعی مصارفو مصرف فی واحد مصرف فیصدی

د جنس اصلیت

وادد سافټا غړی هی %72 افغانی 250 پنبه د هند

خارجی % 1 افغانی 5 چینایی غوټی

خارجی % 1 افغانی 5 روسی سپڼسی

افغانی % 10 افغانی 30 مزدور

افغانی % 6 افغانی 20 د فابریکی کرایه

افغانی % 6 افغانی 20 ماشینری

افغانی % 4 افغانی 15 ګټه

% 100 افغانی 330 مجموعه

Source: http://moci.gov.af//10-may-2014

دی ددی څخه مطلب دادی چه افغانستان د %72په نوموړی جدول کی د سافټا هیواد څخه وارد سوی مواد

باندی کوالی سی چه د سافټا دټیټو تعرفو څخه استفاده وکړی. په نتیجه کی %20فیصدو پر ځای 30%

استفاده وکړو. ده نو کوالی سو چه د سافټا دټیټو تعرفو څخه %26ویالی سو چه داخلی موادو اندازه

25

Change of Tariff Heading at the Four Digitد تعرفه په څلور عددی سرلیک کی بدلون 12.3

Level:

د صادراتی محصوالتو اساسی ماهیت باید په دی خاطر بدلون ومومی چه د سافټا تړون اړونده منشأ قواعد

ل د محصول په ماهیت کی د سافټا د ټیټو تعرفو . ازبکی خام لرګی په کوچنیو او وړو ټوټو پریکوپوره کړی

د راجلبولو لپاره کافی بدلون نه ګڼل کیږی.له ازبکستان را وارد سوی لرګی څخه ښایسته افغانی فرنیچر

جوړول دا د محصول په ماهیت کی د سافټا د ټیټو تعرفو د راجلبولو لپاره کافی بدلون ګڼل کیږی.

کوډ باید د تولیدونکی (Harmonized System)نګ سوی سیستمد وروستی محصول د څلور عددی هماه

محصول د څلور عددی کوډ څخه توپیر ولیری. د افغانی خامو موادو د الزمی فیصدید پوره کولو څخه د

خورازیات ګران شرط بلل کیږی.

Certificate of Origin تصدیق نامه أمنشد 13.3

افغانستان د اده وکړو، نو الزمه ده چی د منشأ تصدیق نامه د ټیټو تعرفو څخه استف که غواړو د سافټا د

او صنایعو اتاق څخه تر السه کړو. سوداګرې

د افغانستان د صادراتو لپاره فرصتونه چتر الندید سافټا تر 14.3

Main Export Opportunities for Afghanistan under SAFTA

ن، هند، مالدیف، نیپال، پاکستان، سریالنکا، او افغانستان. ټوله یی سافټا اته غړی هیوادونه لری: بنګلدیش بوتا

بالقوه مارکیټونه دی مګر هند او پاکستان یی تر ټولو غټ مارکیټونه دی.

Indiaهند 15.3

افغانستان بیلیونه نفوس لری. دا د 12هند په جنوب او جنوبی اسیا کی تر ټولو غټ مارکیټ دی چه نژدی

میلیونه کورنی 15چنده زیات مشتریان لری. په هند کی 50مارکیټ دی ، چه تر افغانستان لپاره یو لوی

کلو 5امریکایی ډالرو پوری دی. چه په راتلونکی 10000څخه تر 7000ژوند کوی چه کلنی عاید یی د

کلنی هند د چیرې. حتی که ورسېږئمیلیونه ته 200به یی میلیونه او نفوس 40کی به د کورنی شمیر

ده کم سی په راتلونکی کلنو کی یعنی %8.5 ودی چه اقتصاديسی یعنی تر اوسنی %7.3وده چه ياقتصاد

میلیونه ته ورسیږی. 580کال کی به یی نفوس 2025

د سافټا د تړون الندی هند د افغانستان په صادراتو باندی هیڅ نوعه تعرفه نه وضع کوی البته چه په حساس

قلمه دی. چه ددی اجناسو چپه بل پر هیڅ افغانی صادراتو باندی 480 نوملړهند حساس کی نه وی. د نوملړ

تعرفه نه وضع کوی، چه داد افغانستان و صادراتو ته ډیره ګټه رسوی.

کی نه دی شامل او افغانستان یی کوالی سی چه ډیر ژر یی صادر نوملړهغه اجناس چی د هند په حساس

ته %0هند د افغانستان لپاره خپلی تعرفی .او نورسته، خارجی توت، غالی کړی عبارت دی له، اینځر، پ

کال د افغانستان لپاره د 2011 اګست 7راټیټی کړیدی، دا کار هغه وخت تر سره سو کله چه د سافټا تړون په

عمل په ډګر کی راغلی.

تړون تر چتر ددی India Afghanistan Preferential Trade Agreement (IAPTA)ددی عالوه

قلمه باندی بیخی 11قلمه دی تعرفی کمی کړی. پر 38الندی، هغه به د افغانستان لپاره په خاصو اجناس چه

تعرفه نه لګوی په هغه عبارت دی له خټکی، انځر، پسته، زمروت او نوری قیمتی ډبری.

26

عمده صادرات د هند هیواد ته په الندی ډول دی ند افغانستا

افغان صادرات کوم چه د سافټا تر چتر الندی ګټه کوی هند: 7.جدول

Hs Code Description Level of Tariff Reduction

Export to India (Thousand AFN)

Total Exports (Thousand AFN)

Custom SAFTA Last Year Average ( 3 Yrs)

Last Year Average (3 Yrs)

288,615 299,643 240,402 241,532 % 0 % 30 اینځر 080420

477,969 336,666 433,166 335,204 % 0 % 30 پسته 080250

122,906 135,649 253 224 % 0 % 30 زردالو 080910

308 270 90 270 % 0 % 30 سټرابیری 081010

5,139 5,544 2,659 1,272 % 0 % 30 توت 081120

301,062 552,989 433 1,300 % 0 % 15 وړی 510320

448,634 353,857 1,220 2,338 % 0 % 15 د میوه جاتو تخم 120929

د سبزیجاتو شیره، 130219فیستینس، پکتاتیس

او اګر

15 % 0 % 1,969,724 1,740,104 2,017,913 1,820,813

42,498 53,058 2,140 1,338 % 0 % 10 د وړیو کارپیټ 570110

کارپیټ سترنجی او 570500 داسی نور

10 % 0 % 3,846 1,825 4,535 5,486

ماربل، سنګ 680221مرمر او نوری ساختمانی ډبری

10 % 0 % 264 88 3,292 2,130

Source : https//acci.org.af/tsc/ /10-may-2014

27

سوداګرېد هند سره د افغانستان 16.3

او واردات تصادراد هند سره د افغانستان 8.جدول

په میلیون ډالر ارزښتد ارقامو

Year Export Year Import

2008 132 2008 105

2009 76 2009 106

2010 65 2010 113

2011 70 2011 104

2012 123 2012 118 Source: International Trade Map/10-may-2014

Website: https//:www.intracen.org/country/afghanistan

او واردات تصادراافغانستان . د هند سره د1شکل

0

20

40

60

80

100

120

140

2008 2009 2010 2011 2012

صادرات

واردات

28

Pakistanپاکستان 17.3

)د کال 1989پاکستان د افغانستان تر ټولو نژدی ترینه همسایه هیواد او تجارتی شریک دی. افغانستان په

میلیونه ډالرو په ارزښت اجناس وارد کړی، او صادرات 878د پوری( 2011څخه تر مارچ 2010مارچ

تر منځ تجارت د هیوادونویلیونه ډالرو په ارزښت کړیدی. سافټا دا تضمینو چه ددواړو همسایه م151 یی د

قانون سره سم پر مخ ځی.

کوم چه په ته راټیټی کړی %5د سافټا تر چتر الندی پاکستان خپلی تعرفی دافغانستان د صادراتو لپاره

قلمه اجناس شامل دی چه د تعرفو د 1169کی نوملړ. د پاکستان په حساس کی ندی شامل نوملړحساس

ټیټولو موثریت کموی، خو په هر حالت افغانستان باید د هغو اجناسو څخه ګټه تر السه کړی کوم چه د

تعرفه په %5کی شامل نه دی. عمومی تولیدات چه پاکستان هیواد ته صادریږی او نوملړپاکستان په حساس

وړی، قیمتی ډبری، توره زیره، پنبه او بادام. د حیواناتو پوستونه، وهل کیږی عبارت دی له اینځر، الوبخارا،

د افغانستان عمده صادرات و پاکستان ته په الندی ډول دی

29

: افغان صادرات کوم چه د سافټا تر چتر الندی ګټه کوی . پاکستان۹جدول

Hs Code

Description Level of Tariff Reduction

Export to India (Thousand AFN)

Total Exports (Thousand AFN)

Custom SAFTA Last Year

Average ( 3 Years)

Last Year

Average (3 Years)

121,400 86,684 57,755 44,430 %5 %25 الوبخارا 081320

288,615 299,643 44,350 52,881 %5 %25 اینځر 080420

12,310 - 12,115 - %5 %25 پوست 410719

2,327 - 2,327 - %5 %25 چمړه 410900

2,089 1,415 2,059 1,415 %5 %25 نور خام پوستونه 410390

58,371 75,717 33,376 33,315 %5 %21 قیمتی ډبری 710310

پوست وړی 410210 داره

20% 5% 269,386 210,906 286,093 225,595

د توری زیری 090940 تخم

15% 5% 107,846 89,042 158,297 178,797

182,558 521,962 164,405 476,875 %5 %10 سپڼسی 520300

230,892 99,748 117,598 55,212 %5 %10 بادام 080211

113,628 87,020 81,073 33,202 %5 %10 نور 120999

435,408 229,002 80,328 44,959 %5 %10 پوست سوی 080212

47,430 33,441 46,958 33,441 %5 %10 پلی 120210

47,665 83,712 45,155 80,103 %5 %10 د ډبرو پوډر 252620

Source : https//acci.org.af/tsc/ /10-may-2014

30

د پاکستان سره د افغانستان سوداګری18.3

. د پاکستان سره د افغانستان صادرا او واردات10جدول

ډالر میلیون د ارقامو ارزښت په

Year Export Year Import

2008 264 2008 482

2009 191 2009 307

2010 151 2010 598

2011 181 2011 878

2012 201 2012 883

Source: International Trade Map/10-may-2014

. د پاکستان سره د افغانستان صادرا او واردات2شکل

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

2008 2009 2010 2011 2012

واردات صادرات

31

سره او نړی نود افغاستان سوداګری د سارک غړو هیوادو19.3

او نړی سره د افغانستان صادرات او واردات هیوادونو. د سارک دغړو 11جدول

ډالرو د ارقامو ارزښت په میلیون

Export Import

Year SAARC World Year SAARC World

2008 396 144 2008 587 2433

2009 267 136 2009 413 2923

2010 216 172 2010 713 4441

2011 251 125 2011 982 5408

2012 324 105 2012 1001 5204 Source: International Trade Map/10-may-2014

د سارک او نړی سره صادرات. د افغانستان 3شکل

د سارک او نړی څخه واردات. د افغانستان 4شکل

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2008 2009 2010 2011 2012

نړی سارک

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2008 2009 2010 2011 2012

نړی سارک

32

افغانستان ته واردات

یسافټا و افغان واردونکو او مصرفونکو ته ګټه رسو1.20.3

SAFTA Benefits for Afghan Importers and Consumers

افغانی واردونکی او مصرفونکی به هم د سافټا د تړون څخه ګټه پورته کوی. ځکه چه افغانستان به تر

کی نه دی نوملړته راټیټه وی البته پر هغه اجناسو کوم چه په حساس %5کال پوری خپلی تعرفی 2020

واردات په ارزانه قیمت وارد کیږی، ارزانه واردات د وی چه افغانستان ته به ټول شامل. دا کار دمعنی ورک

افغانستان د غریبو خلګو د ژوندانه لپاره ګټه کوی. او همدارنګه خام مواد په ارزانه قیمت د صنعت لپاره

واردیږی او یو رقابتی بازار رامنځ ته کوی.

Trade Liberalization Program د آزادی سوداګری پروګرام2.20.3

د سافټا غړو هیوادونو د افغانستان د آزادی سوداګری پروګرام منلی دی. ددی پروګرام عمده ټکی دادی چه

کی نه وی شامل. د تعروفو نوملړته راټیتوی البته چه په حساس %5افغانستان به څه وخت خپلی تعرفی

ی په اوومه نیټه پیل سوی.کال د اګست د میاشت 2011ټیتول یو خطی شکل لری چه د

دوله تعرفی د سافټا د ټیټو تعرفو الندی راځی، پاته نوری 1056تعرفو څخه 5000افغانستان شاوخوا د

ټیټی دی. %5کی یا د هغو اجناسو تعرفی تر نوملړتعرفی په حساس

( پیل سو August 2011د افغانستان د ازادی سوداګری پروګرام)په عملی ډول د . 12جدول

Products

#lines

Current Tariffs

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

پالستیک او

ماشینری

11 8% 8% 7% 7% 7% 7% 6% 6% 6% 5% 5%

میوه، سبزیجات، ساختمانی مواد، فرنیچر، لرګی او ټوکر

942 10% 10% 9% 9% 8% 8% 7% 7% 6% 6% 5%

تازه میوه، کارپټ او

ر نوساختمانی

مواد

88 16% 15% 14% 13% 12% 11% 9% 8% 7% 6% 5%

مشروبات او فرنیچر

11 20% 19% 17% 16% 14% 13% 11% 10% 8% 7% 5%

میوه او عراده جات

11 25% 23% 21% 19% 17% 15% 13% 11% 9% 7% 5%

تجملی عراده جات

5 40% 35% 30% 27% 24% 21% 18% 15% 12% 9% 5%

Source : https//acci.org.af/tsc//10-may-2014

33

Sensitive List نوملړحساس 21.3

د عالقه ورته زیاته وی، یا نوموړی هیوادونوڅخه دی کوم چه د انفرادی نوملړعبارت دهغه نوملړحساس

ن جنس په داخل د مملکت کی ډیروی او زیات استعمالیږی. نوځکه نوموړی اجناس د سافټا د ټیټو تعرفو قانو

په نوموړی لیست کی ټول نه پر تطبقیږی. د جنوبی اسیا هر هیواد ځانته د ځینو اجناسو حساس لیست لری

وی شامل دی. دحساس لیست استعمال دداخلی په داخلی صنعت کی ورته زیات ضرورت هغه اجناس چه

ترمنځ هیوادونود ونه نوملړصنعت د پرمختګ او دولتی عوایدو د ساتلو لپاره تر سره کیږی. اوږده حساس

د اقالمو ټیټول د سافټا د اولینو موخو څخه دی. نوملړسوداګری کموی. د حساس

Afghanistan’s Sensitive Listنوملړد افغانستان حساس 22.3

یو نوملړقلمه شامل دی. د افغانستان حساس 1063قلمو څخه 6000کی شاوخوا نوملړد افغانستان حساس

ه د صنعتی تصدیو دپرمختګ او دولتی عوایدو د ترالسه کولو لپاره تر سره کیږی چه په دی چ نوملړاوږد

الندی جدول کی ذکر سویدی.

نوملړ. د افغانستان حساس 13جدول

HS2 Description # Tariff Lines

Average Tariff Rate

Value of Import (AFN)

Share in Import

% 4 150,204 % 20.89 36 میوه 08

% 1 49,976 % 20 1 شیدی او شیرینی 17

% 5 197,701 % 17.58 16 ډبری، ګچ، سمنټ او کانګریټ 68

% 0 1,066 % 16.52 2 مشروبات او سرکه 22

% 3 122,731 % 16.47 15 مالګه، سلفر او وچ ګچ 25

% 2 169,724 % 10 5 تیارسوی ماهیان 16

% 7 314,669 % 16 8 درختی او نیالګی 06

% 4 279,086 % 10 13 کافی، چای او نوی 09

% 6 283,038 % 15.15 14 د فیشن یا د سینګار اسباب 33

% 6 297,798 % 14.75 20 کارپټ 57

% 2 101,018 % 13.69 8 د سرامیک تولید 69

% 10 557,500 % 13.16 35 سبزیجات او ریښه 07

% 12 736,156 % 12 18 چمړه 42

ه جات، اوړه او شیدیغلتیار سوی 19 8 10 % 137,342 2 %

% 5 363,504 % 10 10 تیارسوی سبزیجات، میوه او نور 20

% 1 69,215 % 11.49 8 مختلف تیار سوی خواړه 21

% 4 262,623 % 11.15 10 منرالی د سونګ مواد 27

% 18 1,366,004 % 10 34 د اغوستو اسباب 67

% 5 348,199 % 10 6 تنباکو 24

% 4 262,640 % 10.43 38 نور

Total 305 12.19 % 6,070,396 100 %

Source: http://acci.org.af/tsc/ /10-may-2014

34

د سارک سازمان د ناکامی علتونه

Trade Restriction سوداګریز بندیزونه23.3

قاضا وه، ددی سوال په ځواب سوال پیداکیږی چه ولی سافټا پرمختګ ندی کړی؟ البته په هغه اندازه کوم چه ت

کی ویالی سو چه مختلف بندیزونه موجود دی. اول په سافټا کی یو څه تعرفی جګی پاته دی، دوهم غیری

30ذکر سویدی. موجود دی چه هغه په الندی دول سره تعرفوی خنډونه هم

Lack of Trust د اعتبار نشتوالی1.23.3

اعتباری موجوده ده. ددی بی اعتباری علتونو باندی کیدای سی چه د تجارانو تر منځ بی سازمان د سارک

پوه سو، اول علت د جنوبی اسیا ځنی هیوادونه د زیات وخت لپاره د برتانیه د استعمار الندی وه چه خلګ یی

په مختلفو برخو وویشل، برتانیه د جنوبی اسیا خاصو ګروپونو ته امتیازات ورکړل تر څو خلګ په مذهبی،

دوهم علت یی دادی کیدای سی چه دا علت اول علت ته ورته وی هغه او قومی برخو تقسیم کړی. نژادی

داچه هند، پاکستان او بنګلدیش په تیرو پنځوسو کلونو کی دری ځله جګړه کړیده.

ثه پر میز خپل لوړوالی یا قوت ښیی، خو په ه موضوع کی د مباحدریم علت کیدای سی چه د هند هیواد په هر

ال که غواړو د سافټا څخه ګټه ترالسه کړو او نوموړی تړون یو موثره تړون وګرځوو پکار ده چه یو هر ح

پر بل اعتبار ولرو.

Lack of Land Connectivity د ځمکنی ارتباط کمښت2.23.3

څخه جال دی مګر د پاته نورو هیوادونوکه څه هم د سارک دوه هیوادونه د اوبو له امله د نورو غړو

تر منځ هم ځمکنی ادتباط خاص نسته. ځمکنی ارتباط د اجناسو په ترانسپورت کی هیوادونوارک غړو س

کاله 28د ووایو د سارک سازمان د تأسیس اسانی، سرعت او کم مصرف تماموی مګر په خواشینی سره بای

ولی. بیا هم باید خوتر اوسه په دی ندی توانیدلی چه جنوبی سیمی د ځمکی له الری په ارتباط کی راکیږی

و له الری وی ټول د تجارتی معامالتوووایو چه ټول ارتباطات که هغه زمینی وی که هوایی وی او که د اوب

لپاره د ممالکو تر منځ ضروری دی.

Transit Crisis ترانزیټی بحران3.23.3

. د مثال په ډول هند و دا یو جدی موضوع ده چه دسارک غړی هیوادونه یو بل ته کافی ترانزیټ نه ورکوی

بنګلدیش او نیپال ته دوه ساعته ترانیزیټی الر پرانیزی، ذکر سوی وخت ډیر لږ دی دوی نسی کوالی چه یو

دبل تقاضا پوره کړی نوموړی وخت باید حد اقل اته ساعته سی تر څو ددوی تر منځ تجارت زیات سی.

ترانزیټ لپاره همسایه هیواد پاکستان ته اړ دی، سوی هیواد دی د ل همدارنګه افغانستان چه دغرو لخوا تړ

په نامه یو ترانزیټی تړون امضأ کړی خو د هغه سربیره APTAددی سره د پاکستان سره افغاتنستان د

باندی توقف کیږی او د تګ اجازه نه ورکول کیږی. د زیاتره وخت پر بندردافغانستان ترانزیټی اموال

همکاريت دزیاتوالی په خاطر د ترانزیټی الرو په ازادولو کی پوره سارک سازمان باید د سارک تجار

وکړی.

30

Md. Joynal Abdin (6,may 2009) “An anlysis of SAFTA in the context of Bangladesh”, Research

Paper.

35

Lack of Inter Border Transportationسرحد ته د حمل نقل وسایطو نه دخول 4.23.3

Entrance

د جنوبی اسیایی هیوادونو سرحدی ترانسپورټ په عمل کی غیر دوستانه دی. د مثال په ډول پاکستان د

د نقلیه وسایطو ته د دخول اجازه نه ورکوی او همدارنګه هند بیګلدیش ته د نقلیه وسایطو ددخول افغانستان

اجازه نه ورکوی، ددی ستونزی عمده علت امنیتی ستونزی او بی اعتباری ده.

Complicated Visa Systemپیچلی د ویزی سیستم 5.23.3

موجوددی لکه د پاکستان او هند، پاکستان هندی تر منځ د ویزی یو پیچلی سیتم هیوادونود سارک غړو

کستانی افرادو ته په مشکل سره ویزه ورکوی. او همدارنګه ااو هند بیا پافرادو ته په سختی ویزه ورکوی

هند او بنګلدیش هم یو له بل سره ورته چلند کوی.

Political Conflictسیاسی مخالفت6.23.3

ځنی غړی د سرحد ها خوا ته ژوند داسی کورنی وجود لری چه د کورنیکی هیوادونوپه جنوبی اسیایی

کوی په خاص ډول هند، پاکستا او بنګلدیش چه ځنی فامیلونه د سیاسی حاالتو له وجه یو له بل سره جال

سویدی. همدارنګه د هند او پاکستان ترمنځ د کشمیر مسله، هند او بنګلدیش تر منځ د اوبوپر سرحد مخالفت

ارنګه نوو غربی جزیرو مخالفت. د نیپال او بوتان مخالفت دهند سره دابی بریښنا پر جنراتورانو او همد

داټول هغه سیاسی مخالفتونه دی چه د سافتا تړون یی مسله، پاکستان او افغانستان د باندی. او په اخر کی

زیانمن کړیدی.

Lack of ICT Support ارتباطی تکنالوجی کمښتد معلوماتو او 7.23.3

نړی دیره کوچنی او (Information and Communication Technology)معلوماتی او ارتباطی تکنالوجی

دتجارانو هیوادونوهغومره پرمختګ ندی کړی. د جنوبی اسیایی (ICT)تیزه کړیده. مګر په جنوبی اسیاکی

یتګ مهم دخپرم ICT مختګ لپاره دا د پرتر منځ د انالین او د انټرنیټی وسایلو څخه استفاده نده سوی د سافټ

Long Negative Listنوملړحساس اوږد8.23.3

ونو موجودیت. چه هر هیواد د خپل صنعت او تولیدی نوملړد سافټا محدود تأثیر یو بل علت د اوږدو حساس

شاملوی چه دا هم د کی نوملړاجناسو د رشد لپاره پروارداتو د تعرفی جګول دی یعنی د هیواد په حساس

جنوبی اسیا د تجارت یو خنډ ګرځیدلی دی. خو د سارک سازمان کوښښ دادی چه هر هیواد به خپل د هیواد

به کوجنی کوی. نوملړیعنی حساس کی موجود اجناس کموی نوملړحساس

Bilateral Free Trade Agreementsدوه اړخیزه تجارتی تړونونه9.23.3

موثریت لپاره د جنوبی اسیایی هیوادونه په ریښتنولی کی شک لیدل کیږی ځکه چه د سافټا د تړون د

نوموړی هیوادونه یو دبل سره دوه اړخیزه تجارتی تړونونه لری. د هند او سریالنکه ترمنځ، د سریالنکا او

تجارت پر پاکستان ترمنځ او هم دهند او نیپال ترمنځ دوه اړخیزه تجارتی تړونونه موجود دی چه دوی خپل

دونه یی تر کوی. نو له دی امله یو سوال پیداکیږی چه د سافټا د تړون موجودیت څه ګټه لری چه غړی هیوا

چتر الندی کار نه کوی.

36

Conclusion خالصه24.3

تجارتي اوسیاسي پلوه د ځانګړي اهمیت څخه برخمنه اقتصادي، جغرافیوي،داچې د جنوبي اسیا هیوادونه له

دي چې له هغو څخه یې کړاونوکې راګیرددغې سیمې زیاتره هیوادونه تقریبا یو شان ستونزو او سیمه ده او

د نفوسو زیاتوالى په کرنیز او صنعتي برخوکې وروسته پاتې والى او نورې یادوالى سوادۍ،بي دغربت،

او پریکړه وکړه چى د همدغه ستونزو په پام کى نیولو سره دجنوبي اسیا د هیوادونو مشرانو پدې هوکړه شو.

مشکالت داسې یو سازمان یا یوه اداره رامنځته کړي ترڅو وکوالى شي ددې سیمې د هیوادونو ستونزې او

وفصل کړيورسره الس او ګریوان دي په ګډو هلو ځلو او یو د بل د تجروبو څخه په ګټه اخستنې حل چي

مان )سارک( منشور تصویب شواورپه رسمي م کال د دسمبر په اتمه د نوموړي ساز ۱۹۸١هماغه وه چې په

.توګه ېې په کار پیل وکړ

د سارک سازمان په شروع کی خپله توجه سپکو ساحو ته وه لکه صحت، نفوس، کلتور او سپورت. وروسته

کال کی 1991جوړه کړو وروسته په کال هغړو هیوادونو ته فکر پیدا سو چه د تجارتی همږغی یو اتحاد ی

کال کی 1995سوه او په تأسیسکال کی رسمآ 1993ت د جوړولو هڅی پیل سوی او په د امتیازی تجار

هدف یی د سارک د غړو هیوادونو ترمنځ تجارتی اړیکو ته پرمختګ او عموميیی په کار پیل وکړ. چه

خنډونه یی له منځه وړل دی.

دف یی د سیمه ییز تجارت ه عموميسو، چه امضأد اسالم اباد ښار کی د سافټا تړون کی 2004په کال

کی په عملی ډول په کار پیل وکړ، 2006اسانه کول دی او خنډونه د منځه وړل دی. نوموړی تړون په کال

معموال د سافټا او ساپټا تر منځ فرق نسته خو ویالی سو چه سافټا د ساپټا پرمختللی شکل دی.

لپاره یو سوداګرېړی تړون د افغانستان د کړ. نومو امضأکال کی افغانستان نوموړی تړون 2011په کال

فرصت دی چه هم یی د صادراتو ته ګټه کوی او هم یی وارداتو ته، د افغانستان لپاره د سارک په هیوادونو

کی تر ټولو غټ مارکیټونه د هند او پاکستان هیوادونو مارکیټونه دی.

چه د هند هیواد ته د افغانستان صادراتو وګورو نو وبه وینو سوداګرېموږ د هند او افغانستان چیرېکه

کړی دی، البته د ټیټې٪ نه 5صادراتو باندی خپلی تعرفی تر زیات سوی دی دا ځکه چی هند د افغانستان

حساس نوملړ اجناس ندی پکشی شامل.

راغلی نسبتآ پخوا ته دیره سویده ډیر تغیر ځکه ندی پکشی سوداګرېاو همدارنګه د پاکستان سره د افغانستان

کړی او بل علت پاکستان درلودونکی د ټیټېچه پاکستان هیواد د خپلی تعرفی و افغان صادراتو ته ډیری ندی

اوږد حساس نوملړ دی.

کی زیات پرمختګ ندی راغلی سوداګرېهم د سارک سازمان د غړو هیوادونو په هسر بیرد سافټا تړون

ارتباط د ځمکنینشتوالی، اګریز بندیزونه، د اعتبارځکه ځنی خنډونه او مشکالت چه عبارت دی له سود

وسایطو نه دخول، پېچلی د ویزی سیستم، سیاسي مخالفت، د کمښت، ترانزیټی بحران، سرحد ته د حمل و نقل

معلوماتو او ارتباطی تکنالوجی کمښت، اوږد حساس نوملړونه او دوه اړخیزه سوداګریز تړونونه شتون لری.

37

Recommendations وړاندیزونه

فعالیتونه ددغه سازمان په تیر تاریخ کې بطي ښکاري نو الزمه سارک(د نوموړي سازمان ) چيڅرنګه 1.

کړي.ده چې خپل فعالیتونه ګړندي

ولري.او دوستانه اړیکې ښهپه خپلو منځو نو کې د نوموړي سازمان غړي هیوادونه باید2.

ه باید د سارک د غړیو هیوادونو تر منځ دوه اړخیزه سوداګریز د سارک سازمان د سارک د پرمختګ لپار3.

.تړونونه له منځه یوسی

ونیسي.ر کې ظپه ن صلاسازمان باید دغړو هیوادونو ترمنځ د شفافیت وموړین4.

شي دیو او بل وکوالى تماسونه ولري تر څو همداردوا په خپلو منځونو کې مسلسل او غړي هیوادونه باید 5.

.څخه استفاده وکړي او دغې سیمه کې په سیمیزه کچه د پرمختګ المل شيد تجربو

د سارک سازمان باید د غړیو هیوادونو ترمنځ ترانزیټی مشکالت هوار کړی.6.

38

References مآخذونه

1. Muhammad, Jamshed Iqbal. “SAARC : Origin, growth, potential and achieviments.”

2. Palgrave Macmillan. India’s foreign policy and regional multilateralism. pp.57-12

3. Jang Media.”History and evolution of SAARC”

4. Saez Lawrence (2011) the south asian association for regional cooperation (SAARC):

an emerging collaboration archtecture

5. Prasad Kariwasam. Sri Lanka’s Foreign secretary (30,July 2008),

http://www.colombopage.com 10/may/2014

6. SAARC Web Site.

http://www.saarc-sec.org 10/may/2014

7. Waliur Rahman (11,April 2008) “US and South Korea to be observe saarc.” BBC

News.

8. Officail website of SAARC meteorology research center.

http://www.saarc-smrc.org 10/may/2014

9. Officail website of SAARC tuberculosis center.

http://www.saarctb.com.np 10/may/2014

10. Officail website of SAARC documentation center.

http://www.sdc.gov.in 10/may/2014

11. Officail website of SAARC human resources development center.

http://www.shrdc-isb.org.pk 10/may/2014

12. Officail website of SAARC information center.

http://www.saarc-sic.org 10/may/2014

13. Officail website of SAARC energy center.

http://www.saarcenergy.org 10/may/2014

14. Officail website of SAARC forestry center.

http://www.saarcforestrycenter.org 10/may/2014

15. Officail website of SAARC cultural center.

http://www.saarcculture.org 10/may/2014

16. Md. Joynal Abdin (6,may 2009) “An anlysis of SAFTA in the context of Bangladesh”,

Research Paper.

17. Officail website of Ministry of Commerce and Industry of Afghanistan.

http://www.moci.gov.af 10/may/2014

18. Officail website of Afghan Chamber of Commerce and Industry.

http://www.acci.org.af 10/may/2014

19. Dr. Khan Sikander (11 October 2012) “SAARC, The Road-Map for Economic

Cooperation South Asian Perspective”