S. Muçaj, K. Lako, S. Bushi, S. Xhyheri, TERRA SIGILLATA FROM THE CITY OF ONCHESMOS-ANCHIASMOS...

QENDRA E STUDIMEVE ALBANOLOGJIKE

INSTITUTI I ARKEOLOGJISË

TIRANË

CANDAVIA

3

Departamenti i Antikitetit të Vonë dhe i Mesjetës

Tiranë 2011

CANDAVIA 3Artikuj dhe raporte të Antikitetit të Vonë dhe MesjetësRecherches et rapports de fouilles sur l’Antiquité tardive et le Moyen Age

Botim i Departamentit të Antikitetit të Vonë dhe Mesjetës të Institutit të ArkeologjisëPublication du Département de l’Antiquité tardive et du Moyen Age de l’Institut d’Archéologie

Adresa: Instituti i Arkeologjisë, Sheshi “Nënë Tereza”, Tiranë, Shqipëri (Albanie),Tel: ++ 355 (0)42 22 40 7 11, Fax: ++ 355 (0)42 22 40 7 12,e-mail: [email protected]

Këshilli botues / Comité Éditorial

Skënder Muçaj (kryetar)

Luan Përzhita (sekretar)

Gëzim Hoxha

Neritan Ceka

Elio Hobdari

Përkujdesja grafike

Elio Hobdari

Në kopertinë:Përpara : Pamje e pjesshme e mozaikut të nefit qendror të bazilikës paleokristiane extra-murostë Scampis.Prapa : Kalorësi i Ulpianës

Photos de couverture:Recto : Vue partielle de la mosaïque de la nef centrale de la basilique paléochrétienneextra-muros de Scampis.Verso : Le chevalier de Ulpiana.

© Instituti i Arkeologjisë, Departamenti i Antikitetit të Vonë dhe i Mesjetës / Institut d’Archéologie, Département de l’Antiquité tardive et du Moyen Age

Përmbajtja

William BOWDEN - Luan PËRZHITA

Excavations at the Roman villa and Early Christian complexat Diaporit .................................................................................................... 5Gërmime arkeologjike në vilën romake dhekompleksin paleokristian në Diaporit ....................................................... 27

Skënder MUÇAJ – Kosta LAKO – Skënder BUSHI – Suela XHYHERI

Sigilata nga qyteti i Onhezëm-Ankiazmit (Sarandë) ........................ 41Terra Sigillata from the city of Onchesmos-Anchiasmos (Saranda) ...... 82

Ylli CEROVA - Elio HOBDARI - Agron ISLAMI

Bazilika paleokristiane extra-muros në Scampis (Elbasan);Rezultatet e gërmimeve 2007-2009 ..................................................... 105La basilique paléochrétienne extra-muros de Scampis (Elbasan);Fouilles 2007-2009 .................................................................................. 118

Saimir SHPUZA

Zhvillimi i qytetit në Ilirinë e Jugut gjatë periudhës romake ......... 135The Cities in South Illyria During the Roman Period .......................... 157

Sonila TOLA (KORA)Epirus Nova dhe invazionet barbare të shekujve IV - VII.Forma banimi dhe organizimi të ambientit dhe territorit tëbrendshëm ............................................................................................... 163Epirus Nova and the barbarian invasions IV - VII centuries A.D.The rural context: Models of housing and organisation ....................... 177

Olgita CEKA

Stelat funerare romake të Apolonisë;Përpjekje për vendosjen e një kronologjie të përgjithshme ............ 179Les stèles funéraires romaines d’Apollonia;Essai d’établissement d’une chronologie relative ................................... 193

Adem BUNGURI

Të dhëna arkeologjike nga Çidhna e Poshtme (Dibër) .................. 197Archaeological Evidence at Çidhna e Poshtme (Dibër) ......................... 219

Suela XHYHERI – Skënder BUSHI

Qeramikë mesjetare dhe postmesjetare kuzhine dheme glazurë nga Manastiri i Shën Kollit në Mesopotam ............... 221Medieval and post – medieval glazed and coarse waresfrom the Monastery of Saint Nicholas at Mesopotam: .......................... 272

Elvana METALLA

Disa tipare të enëve të tryezës me origjinë venedikase të zbuluara në qytetin e Durrësit ....................................................... 301Some features of table Venetian Wares discoveredin the city of Durrës. ................................................................................ 313

Eduard SHEHI

Piktura murale e kishës së Shën’e Premtes në Çetë (Kavajë) ........ 319La peinture murale de l’église de Sainte Parascève a Çetë (Kavajë) ..... 361

Luan PËRZHITA - Adem BUNGURI - Kemajl LUCI - Luan KOÇBASHLLIU

Gjetje të hershme mesjetare në Banjë të Malishevës.Raport paraprak i gërmimeve arkeologjike të vitit 2007 ................ 363

Haxhi MEHMETAJ

Kalorësi në reliev i Ulpianës dhe altari i Vushtrisë (Kosovë) ......... 373

CANDAVIA 3

Skënder MUÇAJ – Kosta LAKOSkënder BUSHI – Suela XHYHERI

SIGILATA NGA QYTETI I ONHEZËM-ANKIAZMIT (SARANDË)

Historiku i gërmimeve

Gërmimet e para me karakter shpëtimi në këtë qytet janë kryer nga Dh.

Budina, kryesisht në ato mjedise ku janë zbuluar mozaikë, por vëmendja e tij

është përqendruar vetëm në mozaikët e dyshemesë1 dhe jo në materialin e

qeramikës, kështu që nga kjo periudhë qeramika që ne do të analizojmë mungon.

Gërmime sistematike në këtë qytet u ndërmorën në vitet 1979 - 1981, 1983

- 1984 dhe 1987 nga K. Lako, kur u zbuluan një pjesë e madhe nga muri i

kështjellës, banesa, sterna dhe bazilika2 (Tab. I). Në vitin 2002 u kryen në

bazilikë disa sondazhe për të saktësuar pjesë të planit dhe të mobilierit të kishës.

Në vitin 2003 rifilluan punimet në bazilikë për të vjelë të dhëna të reja për

sinagogën që ka paraprirë bazilikën3. Po gjatë këtij viti u kryen dhe disa gërmime

shpëtimi në njërën nga rrugët e qytetit4.

Probleme të kronologjisë së jetës në këtë qendër arkeologjike

Onhezmi, deri në shek. II. m. Kr., sipas Strabonit, Dionisit të Halikarnasit

dhe Ptolemeut ishte vetëm një liman kaon5, kurse më pas në shek. V - VI atë

1 BUDINA 1971, f. 287 - 290; DH. BUDINA, B. KORKUTI, Mozaiku i zbuluar në rrugën “1Maj” të Sarandës, Buletin Arkeologjik, Tiranë, 1969, f. 81 - 87; DH. BUDINA, Mozaikë tërinj të zbuluar në Onhezmin e lashtë, Sarandë, Studime Historike, 1971, 1, f. 207 – 247.2 LAKO 1984, f. 153 - 205; LAKO 1986: f. 273 - 281; LAKO 1991, f. 123 - 186; LAKO 1993, f.241 - 257; LAKO 2001, f. 284 - 314.3 FOERSTER etj. 2005, f. 173 – 185.4 Gjatë punimeve për ndërtimin e rrjetit hidrosanitar u kapën shumë mbetje të banesavetë antikitetit të vonë, të cilat u vëzhguan nga ekipi i drejtuar nga S. Muçaj. Ato treguanse qyteti ishte shkatërruar në mesin e shek. VI dhe më pas është fortifikuar vetëm nënjë pjesë të vogël të tij.5 STRABO, Geographica, VII, 5; DION. HAL. II, 51, 1; PTOLEM., Geographica, III, 13.

42

CANDAVIA 3

e ndeshim si qendër peshkopale me emrin Anchiazm6, që e barazon me qytet7,

apo të radhitur në Sinekdemosin e Hieroklit ndërmjet 12 qyteteve të Epirit të

Vjetër8. Pas kësaj kohe qyteti i Ankiazmit nuk përmendet më në burimet e shkruara.

Autorë të ndryshëm, mbështetur në materialin arkeologjik, janë shprehur se

Onhezmi ka qenë një qendër e banuar që në shekullin e IV p. Kr.9 dhe që u

zgjerua në shekujt e parë mbas Kr. e u fortifikua me mure të fuqishëm në

antikitetin e vonë10.

Mbështetur mbi materialin e arkeologjik të dalë nga gërmimet, Lako ka

bërë përpjekjen e parë për të përcaktuar dinamikën e zhvillimit të Onhezmit

dhe ka përcaktuar tri faza të njëpasnjëshme11. Nga gërmimet e bëra në Sinagogë

(Bazilikë) autorët kanë dalë në përfundim se shkatërrimi i kompleksit dhe në

përgjithësi i gjithë qytetit ka ndodhur rreth viteve 580 m. Kr12. Gërmimet e

shpëtimit të bëra jashtë kështjellës, në një gjatësi prej 300 m, bënë të mundur të

zbulohen disa gjurmë ndërtesash me një shtresë djegie të shoqëruar nga qeramikë

e shek. VI dhe disa monedha, kryesisht të Baduilës (Totila). Këto të dhëna

megjithëse të përftuara nga gërmime shpëtimi kanë ngritur hipotezën se qyteti

deri në sulmin e Totilës më 55113 ka pasur një shtrirje shumë më të gjerë se sa

kështjella që ne njohim14 (Tab. XX) dhe se kjo e fundit, ashtu si edhe fortifikimi

i Viktorinit të Bylisit është rindërtuar pas kësaj periudhe15, muret e të cilëve

kanë ngjashmëri të shumta.

6 Peshkopi Klaud merr pjesë në vitin 431, 451 përkatësisht në koncilin e Efesit,Kalkedonisë dhe më 458 nënshkruan në letrën drejtuar perandorit Leon I; në vitin 516peshkopi Kristodorus nënshkruan në letrën drejtuar papës Hormisda (A. MEKSI,Arkitektura e kishave të Shqipërisë, Tiranë, 2004, f. 18).7 Sipas një ligji të perandorit Zenon çdo qytet duhet të ketë me çdo kusht një peshkoptë vetin (Cod. Just. I, 3, 35).8 HIEROCLIS, Sinecdemus, XII, 652, 3.9 L. M. UGOLINI, Albania Antika, I, f. 144-146; BUDINA 1971, f. 287 - 290.10 A. BAÇE, Qyteti antik i Onhezmit, Sarandë, Almanak, 2, 1982; LAKO 1984, f. 153 – 205.11 K. LAKO, mbi bazën e të dhënave arkeologjike të grumbulluara deri atëherë përcaktontri faza. Faza e I, shek. IV - I p. Kr., është i përfaqësuar nga disa kapitele dhe kolonajonike dhe ndonjë monedhë. Faza II, shek. I - III m. Kr., Onhezmi kishte një shtrirje tëgjerë pranë bregut të detit, banesa të shtruara me mozaikë; mure të ndërtuar me teknikënopus reticulatum, disa varre, monedha dhe qeramikë të datuar kryesisht në shek. II - IIIm. Kr. Faza III, shek. IV - VI, kjo qendër merr tiparet më karakteristike të një qyteti tëkësaj kohe, fortifikohet në një sipërfaqe prej 8 ha dhe perimetër 850 m; bazilikëpaleokristiane, ndërtime edhe jashtë mureve, qeramikë dhe monedha që fillojnë meArkadin dhe përfundojnë me Justinin II (LAKO 1984, f. 273 - 281).12 FOERSTER etj. 2005, f. 177.13 Në vitin 551 gotët e Italisë shkatërruan shumë qytete të Epirit Vjetër (Dodonën,Nikopolin, Ankialos), PROC. B., VIII, 23, 31.


CANDAVIA 3

43Në studimet e bëra deri tani për qytetin e Onhezmit një vend të rëndësishëm ka

zënë edhe qeramika e dalë nga gërmimet, kryesisht brenda kështjellës16. Në pjesën

më të madhe qeramika është analizuar si një e tërë dhe jo në shtresëzimet e saj të

përcaktuara gjatë gërmimeve17. Studimi i plotë qeramikës, si material bazë i gërmimit,

do të mundësonte lidhjet e qytetit-port me botën mesdhetare gjatë periudhave të

ndryshme dhe në mënyrë të veçantë gjatë antikitetit të vonë kur ai u shndërrua

edhe në qytet. Po ashtu do të kishim dhe një datë më afër të vërtetës dhe për fundin

e qytetit, që deri tani është kushtëzuar nga monedhat e Justinit II dhe ngjarjet e vitit

587 - 588 të përshkruara në Kronikën e Monemvasisë18.

Në këtë rishqyrtim të plotë të sigilatës së gjetur do të përpiqemi të bëjmë një

katalog të plotë19 të tyre sipas tipave dhe qendrave të mëdha të prodhimit të ndërlidhur

me të dhënat e përftuara në gërmimet e viteve të fundit në Kishën e 40 Shenjtorëve20

dhe qytetin e Butrintit21. Shpresojmë që nga ky studim i detajuar i sigilatës, të

14 LAKO 1984, f. 158 - 175; 190 - 192. Ndërtimi i kështjellës është datuar nga autori nëmesin e shek. IV pas Kr. dhe ka vazhduar si e tillë deri në fund të shek. VI pas Kr.Ngjashmëritë e vërejtura midis Bylis III dhe kështjellës së Onhezmit mund të supozohetedhe për një datim të ri, që më afër do të ishte mesi i shek. VI pas Kr.15 S. MUÇAJ, Aperçu des données archéologiques dans le territoire albanais (IVe-VIIesiècles), MEFR, 120-2, 2008, f. 182 – 183.16 LAKO 1984, f. 176 - 187 dhe Tab. I-X; LAKO 1991, f. 156 - 157 dhe Tab. XXVI; LAKO

1993, f. 244 - 245, 247, 248 - 250; LAKO 2001, f. 183 - 214; Y. CEROVA, Kontribut i ri mbiamforat e Kështjellës së Onhezmit, Iliria, 1992, 1-2, f. 246 - 245; S. BUSHI, Ekonomia dheAmforat Lindore gjatë Periudhës Antike të Vonë në Shqipëri (Shek. IV – VII m. Kr),Universiteti i Tiranës, 2010, (Temë Masteri).17 Për shkak të terrenit të pjerrët dhe shkëmbor, depozitimet kanë rezultuar me shtresa tëholla gjë që ka sjellë vështirësi në përcaktimin e konteksteve. Në këto gërmime ështëparë që ndërtimet e fazës së fundit kanë prekur të gjitha mbetjet e mëparshme dheqeramika si pasojë ka ardhur e përzier, prandaj në përcaktimin kohor të saj kemi marrëpër bazë vetëm tipologjinë e tyre.18 Shih LAKO 2001, f. 305, shënimi 31.19 Në këtë katalog nuk kemi mundur të fusim disa nga fragmentet e ekspozuar nëMuzeun e Butrintit, dhe të botuara tek LAKO 1994, TAB. IX, 16 (ARS 50B, BONIFAY S. T.65), 6 (ARS 91C), 8 (ARS 91D), 7 (LRC 3F), 9 (LRC 3), 17 (LRC 3F, motiv 73). Ngagërmimet e vjetra janë rezervuar në fonde vetëm pjesët e qeramikës treguese (buzë,funde dhe pjesët me zbukurime) kështu që nuk mund të bëjmë një statistikë më të plotëedhe sipas baltës. Gjatë gërmimeve në Sinagogë-Bazilikë janë gjetur 10 fragmente fokeane(forma 3 dhe 10) dhe asnjë sigilatë afrikane.20 Deri tani rezulton se sigilata, në numër dhjetëra herë më pak se amforat, i përket kryesishtfundit të shek. V deri në mesin e shek. VI, dhe përfaqësohet më shumë nga importet fokeane(forma 3) se ato afrikane. Disa ekzemplarë të rrallë që datohen pas mesit të shek. VI janë gjeturnë kontekste të veçanta, që janë përdorur pas braktisjes së pjesës kryesore mbitokësore.21 REYNOLDS 2004B, f. 327 – 395. Nga gërmimet në Trikonkë sigilata ka këto raporte: ARS75,5%, LRC 16,5%, ESA-ESB 1,3%, Çandarli 5,6%, Qipriote 0,8%.

Sigilata nga qyteti i Onhezëm-Ankiazmit (Sarandë)

44

CANDAVIA 3

përfitohen të dhëna të reja që të ndihmojnë sadopak në njohjen e jetës së kësaj

qendre duke filluar nga shek. II m. Kr. deri në shek. VII m. Kr. dhe të krijojmë

mundësinë që në gërmimet e ardhshme të ketë një bazë të dhënash për këtë kategori

qeramike që deri më sot në botën mesdhetare është më mirë e studiuar.

Sigilata e kataloguar22 më poshtë vjen kryesisht nga pika të ndryshme të

kështjellës: anekset A, B, C, V-1, V-2 të Bazilikës (Sek. A) dhe sternën 1 pranë

saj23, Muri Rrethues (kullat 1 - 6 dhe kurtinat) (Tab. I)24, Sternat (1, 2, 3)25 (Tab.

I), etj. Nga këto gërmime është parë se në pika të veçanta të tij ka një vijueshmëri

që nga shek. II m. Kr. deri në fillimet e shek. VII dhe që më pas ndërpritet.

Përjashtim nga ky rregull deri tani bëjnë gjetjet në sternën 1 të bazilikës, ku është

vërejtur se ka dy shtresa të ndara dukshëm midis tyre me anën e qemerit të

shkatërruar të saj. E para, nën rrënojat e gurëve të qemerit është në përputhje

me gjetjet e tjera që në përbërje kanë sigilatën e shek. VI - VII, kurse shtresa e

dytë e depozituar mbi rrënojën e qemerit përbëhet nga vorba të modeluara me

dorë, kana dhe amforiska të pikturuara me shirita me ngjyrë të kuqe dhe kafe26

që në përgjithësi lidhen me mesjetën e hershme. Po këtë lloj qeramikë e kemi

gjetur edhe në mjedise të veçuara në kishën e 40 Shenjtorëve, që duket se janë

përdorur pas braktisjes edhe të pjesës nëntokësore27.

Në Sarandë janë të përfaqësuara disa nga kategoritë e sigilatës, që kanë një

shtrirje kohore nga shek. II m. Kr. deri në shek. VII, me një sasi shumë më të

madhe në shek. IV - VII. Sigilata e gjetur në Sarandë është e përfaqësuar nga

Sigilata Lindore (ESB2, nr. 1 – 5), Çandarli (nr. 6 - 7); Afrikane (ARS nr. 8 –69,

146), Fokeane (LRC nr. 70 – 139), Qipriote (CRS 140 – 143), Egjiptiane (ERS nr.

144 – 145, imitime të ARS 91) (Fig. 1). Deri tani në Sarandë mungon qeramika

Italike, Italike Veriore, Gale28, Gri Maqedonase që janë të pranishme në qendrat e

tjera të territorit të Shqipërisë, si dhe grupet e tjera më pak të përhapura29. Po ashtu

22 Në katalog për mjediset ku është gjetur qeramika ne kemi përdorur në radhë të parëemërtimet e shënuara në qeramikë, kurse në kllapa kemi shënuar emërtimet e reja qëkanë marrë në botimet përkatëse të bëra nga autori i gërmimit K. Lako ose për tënjëjtësuar ato që janë shënuar me numër romak.23 LAKO 1991, f. 156; LAKO 2001, f. 283 - 314.24 LAKO 1984, f. 153 - 205.25 LAKO 1993, f. 242 - 246, 248 - 250.26 LAKO 2001, f. 283 - 314.27 Kategori të përafërta të qeramikës me shirita janë gjetur edhe gjatë gërmimeve nënjërën nga kullat e murit rrethues të Butrintit (HODGES etj. 2009).28 Në dy qytetet pranë Onhezmit, Foinike dhe Butrint, sigilata italike është e pranishmenë një numër të madh formash dhe ekzemplarësh, kurse ajo gale vetëm me një fragmentnë Foinike shih: SHEHI 2010, f. 143 - 220.


CANDAVIA 3

45

nuk kemi mundur të dallojmë dhe prodhime lokale të këtyre formave të njohura.

Qeramika e shek II m. Kr. është tepër e kufizuar dhe përfaqësohet nga sigilata

Lindore (ESB2 dhe Çandarli) dhe nga ajo afrikane (ARS). Kjo e fundit ndeshet po

me një numër të kufizuar edhe në shek. III-IV. Duke filluar nga fundi i shek. V m.

Kr. dhe në vazhdim sigilata e importuar nga Afrika së bashku me atë fokeane zënë

një vend të rëndësishëm si në sasi dhe forma (Fig. 2). Krahas tyre ndeshen edhe

disa ekzemplarë të prodhimeve me cipë të kuqe nga Qipro (grupi C).

1. Sigilata Lindore30

Në Sarandë deri tani janë gjetur vetëm pak fragmente të Sigilatës Lindore

B2,(ESB

2), kurse forma të hershme të A dhe B

1 nuk kemi mundur të

identifikojmë, kur në dy qendrat e afërta Foinike dhe Butrint, janë të pranishme31.

Për dy format e pa përcaktuara, të ruajtura dobët si në cipën e tyre dhe në

përmasa, ne e kemi pasur të pamundur të bëjmë klasifikim dhe problemi i

përkatësisë së tyre në tre grupet (A, B1,

B2) qëndron i hapur.

1.1. Sigilata Lindore B2 (Eastern Sigillata B, ESB

2)32

1.1.1. Atlante II, forma 601. Sr. 1981, Sek. A, Ba. 2/2, inv. 182, buzë dhe paret (Tab. II, 1)Pjatë, sipërfaqja lyer me ajkë balte të dëmtuar, deltinë e miellt, me shumë mikë tëimët, pak thërrmija gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar33. Ena paraqet karakteristikat

Fig. 1. Grafiku i fragmenteve të marra në analizë.

Lindore (5 frag. - 4 %)

˙andarli (2 frag. - 1 %)

Egjiptiane (2 frag. - 1 %)

CRS (4 frag. - 3 %)

ARS (63 frag. - 43 %)

LRC (70 frag. - 48 %)

29 SHKODRA 2011, f. 349; HOXHA 2003, f. 144 – 147.30 Për Sigilatën Lindore shih: ATLANTE II, f. 9 - 96 (HAYES 1985).31 Në Foinike janë gjetur: ESA - 44 fragmente dhe ESB

2 - 78 fragmente; Butrint ESA - 4 fragmente,

ESB1 -

2 fragmente, ESB2 - 61 fragmente (SHEHI 2010, f. 66 - 125; REYNOLDS 2004B, f. 337).

32 Për shpërndarjen e ESB shih: LUND 2003, f. 125 - 13333 Përcaktimi i përbërësve të baltës është bërë me sy të lirë.


46

CANDAVIA 3

e formave të vona, buzë të madhe, dalë dukshëm në pjesën e poshtme të saj, brendasaj bëhet konvekse.Ngjyra Munsell34: bërthama 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur) dhe sipërfaqja 10YR 6/8 (ekuqe e çelur).Diam. i buzës: 30 cm.ATLANTE II, f. 64, Tab. XIV, 7 (50/60 – 150); HAYES 2008, forma VI, f. 156, nr. 368, Fig.13 (175 - 225); SHEHI 2010, nr. 934; REYNOLDS 2008, Fig. 14.151.Datimi: shek. II – fillimi i shek. III m. Kr.

1.1.2. Atlante II, forma 712. Sr. 1984, Son. 2/2, inv. 138, buzë dhe paret (Tab. II, 2)Fabrikimi: i njëjtë me kat. 1.Diam. i buzës: 21 cm.ATLANTE II, f. 63 - 64, Tab. XV, 2 (75 - 125); HAYES 2008, forma VIII, f. 159, nr. 405, Fig.13, Tab. 19 (150 - 170) ose variant i formave të vona f. 161, nr. 426, Fig. 14 (175 - 225);SHEHI 2010, nr. 1199, Tab. 79.Datimi: shek. II – III m. Kr.

1.1.3. ESB2, Atlante II, forma 80

3. Sr. ?, inv. 5, buzë dhe paret (Tab. II, 3)Tas, sipërfaqja lyer me një shtresë të hollë ajke balte, deltinë me shumë mikë të imët,thërrmija të rralla gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar, gavërza në bërthamë, pjekja jouniforme.Ngjyra Munsell: bërthama 5YR 6/6 (e verdhë në të kuqërremtë) dhe sipërfaqja2,5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 15 cm.ROBINSON 1959, f. 87, M 31, Tab. 18, 61; ATLANTE II, f. 70, Tab. XV; HAYES 2008, forma III,f. 152, nr. 316, Tab. 12 (fundi i shek. I m. Kr. - gjysma e parë e shek. II); SHEHI 2010, nr. 261.Datimi: 80 – 150 m. Kr.

Fig. 2. Raporti midis qeramikës ARS dhe LRC të dokumentuar në Sarandë.

LRC (82 frag. - 56 %)

ARS (64 frag. - 44 %)

34 Është përdorur katalogu Munsell Soil Color Charts, GretagMacbeth 1998.


CANDAVIA 3

471.1.4. ES, formë e papërcaktuar4. Sr. 1983, Sek.. A, K. V(5)/4, inv. 315, fund dhe këmbë (Tab. II, 4)Frutore me këmbë të lartë, sipërfaqja me ajkë balte me ngjyrë të kuqe në rozë, shumëtë dëmtuar, deltinë e miellt, me mikë shumë të imët, thërrmija të rralla të bardha(gëlqerore), të zeza, gri; sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i këmbës: 11 cm.Balta e saj ka më tepër ngjashmëri me ESB, por forma nuk përqaset as me njërën ngaformat e paraqitura në Atlante II dhe as në publikimet e tjera të konsultuara35.Datimi: i pa përcaktuar.5. Sr. 1979, Muri L, inv. 531, fund dhe këmbë (Tab. II, 5)Frutore me këmbë të lartë, sipërfaqja me ajkë balte me ngjyrë të kuqe në rozë, shumëtë dëmtuar, deltinë e miellt, me mikë shumë të imët, thërrmija të rralla të bardha(gëlqerore), të zeza, gri; sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i këmbës: 10 cm.Forma e këmbës e përafërt me nr. 4, kurse balta e njëjtë. Duke u nisur nga forma efundit dhe këmbës këto pjata afrojnë më tepër me ESA.HAYES 08, f. 127, forma III, nr. 31, Fig. 2 (75 – 50 p. Kr.).Datimi: i pa përcaktuar

1.2. Sigilata ÇandarliKy prodhim është përfaqësuar vetëm me dy fragmente duke ruajtur po ato raportesi dhe në qendrat e tjera ku është gjetur kjo qeramikë36.6. Sr. 1979, kulla 5, inv. 1349, fund (Tab. II, 6)L 26 B (Seria e vonë), pjatë, këmba mungon, sipërfaqja lyer me ajkë balte të hollë, tëdëmtuar, deltinë me shumë thërrmija të zeza, pak të bardha, pak gavërza në bërthamë,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama 5YR 6/6 (e verdhë në të kuqërremtë) dhe sipërfaqja2,5YR 4/4 (kafe në të kuqërremtë). Duke qenë se është vetëm një fragment ene tepëri fragmentuar është e vështirë për ta specifikuar atë, por më shumë gjasa ka që tëhyjë në grupin e hershëm të enëve37, që janë forma të njëjta me sigilatën italikeConspectus form 3.238.HAYES 2008, f. 52, Fig. 25, nr. 798; ATLANTE II, f. 77, Tab. XVII, 10.Datimi: shek. II.7. Sr. 1983, Sek. A, ana V, inv. 10, fund (Tab. II, 7)Çandarli 3, tas me ajkë balte të trashë të kuqërremtë në kafe, deltinë me pak mikë tëimët, thërrmija të bardha, kafe, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 5YR 7/4 (rozë).Diam. i fundit: 5,5 cm

35 Duke u nisur nga përmasa dhe jo nga forma e këmbës, frutorja mund të përafrojë meformën ESA 37 (ATLANTE II, f. 31, Tab. V, 12; HAYES 2008, f. 157, Fig. 6, 144). Në territorine Shqipërisë, forma 37 është regjistruar vetëm me një fragment fundi të variantit 37 A(SHEHI 2011, f. 71, nr. 887, diam. këmbës 10,7 cm).36 SHEHI 2011, f. 125 – 132.37 HAYES 2008, f. 52, kat. 797 – 798.38 CONSPECTUS 1990: f. 56, Tab. 3.2.1; 3.2.2.


48

CANDAVIA 3

HAYES 1972, f. 321, Fig. 64, 30; ZHURAVLEV 2008, f. 215, Fig. 4.8 – 10.Datimi: fundi i shek. II – gjysma e parë e shek. III m. Kr.

2. Sigilata Afrikane

Qeramika afrikane e gjetur është më e vogël në numër se sa ajo fokeane,

ndryshe nga qyteti i Butrintit dhe qendrat e tjera të gërmuara. Në shpërndarjen

e saj në kohë nuk ka të njëjtën përqasje me qendrat e tjera39, se këtu numrin

më të madh e zënë format që datohen pas vitit 580 deri në mesin e shek. VII.

Për sa i takon formave, megjithëse një pjesë e madhe e kësaj qeramike e dalë

nga gërmimet apo kërkimet sipërfaqësore në qendrat e tjera është e pa botuar,

ato janë në pjesën më të madhe të tyre të njëjta. Në grupin e formave të kësaj

qeramike mungojnë disa nga format që ndeshen më shpesh si H 14, H 27, H

31, H 33, H 61, H 80 etj. Në këtë paraqitje nuk kemi mundur të konsultojmë

qeramikën afrikane nga qendrat e tjera, përveç se disa forma (ARS 90 dhe

ARS 105) të gjetura në qytetin e Vlorës.

2.1. ARS 68. Sr. 1984, Son. 2/2, inv. 154, buzë (Tab. II, 8)H 6C, në buzë hulli e theksuar, sipërfaqja me ajkë balte me ngjyrë të kuqërremtë,deltinë me shumë mikë të imët, pak thërrmija gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 15 cm.Nisur nga përmasa e vogël fragmenti duhet t’i përkasin formës 6C me karenë. H 6 nëmaterialet e botuara është gjetur vetëm në Castrum Scampis (6C)40, ditët e funditështë gjetur dhe një tjetër 6B41.Hayes 1972, f. 29 - 31, Fig. 3, 41 (vitet 70 – 80).Datimi: fundi i shek. I- fillimi i II m. Kr.

2.2. ARS 8A9. Sr. 1980, Sterna A(1)/4, inv. 115, buzë tasi me karenë (Tab. II, 9)ARS 8A; Lamboglia 1a; Bonifay S. T. 3, tas me ajkë balte të trashë me ngjyrë tënjëjtë me deltinën, me ruletë jashtë buzës, brenda ka dy hulli të theksuara, deltiname shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 24 cm. Në monumentin e Terencianit të Bylisit, H 8 është gjetur nëkontekst të mesit të shek. II.

39 Për shpërndarjen e tyre në territorin e Shqipërisë shih: SHKODRA 2011, f. 399 – 403.40 CEROVA 2005, f. 185, tab. XXII, 1 (H 59), nga forma ngjan me H 6.41 Në fshatin Bishqem të Peqinit është gjetur së fundi një fragment H 6 i njëjtë me atë tëScampis-it. Së bashku me të u gjetën dhe H 3, H 14, H 20 si dhe qeramikë ESB, që janëtë përafërta me grupin Scampis-it (CEROVA 2005, tab. II, VI) dhe gjithë materiali i ridatohet në shek. II m. Kr.


CANDAVIA 3

49HAYES 1972, f. 33 – 35, Fig. 4, 30 (vitet 80/90 – 160); BONIFAY 2004, S.T. 3, f. 156, Fig.84, 2 (mesi shek. II).Datimi: gjysma e parë e shek. II m. Kr.10. Sr. 1984, Son. 2/2, inv. 141, paret (Tab. III, 10)ARS 8A, Bonifay S. T. 3, fabrikimi i njëjtë me kat. 9 (enë të ndryshme).Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).HAYES 1972, f. 33 – 35, Fig. 4, 3 (80/90 – 160); BONIFAY 2004, S. T. 3, f. 156, Fig. 84, 2(mesi shek. II).Datimi: gjysma e parë e shek. II m. Kr.

2.3. ARS 3211. Sr. 1980, Sterna A(1)/4, inv. 114, buzë dhe paret (Tab. III, 11)ARS 32, tas me ajkë balte homogjen, ngjyrë të kuqërremtë në kafe; deltinë meshumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 30 cm.HAYES 1972, f. 55, Fig. 9, 142; SHKODRA 2003, f. 392, Fig. 65.23 (shek. III – IV).Datimi: shek. III.12. Sr. 1987, Sek. A, K. III(3)/5, inv. 231, buzë dhe paret (Tab. III, 12)ARS 32, tas me ajkë balte të trashë me ngjyrë të njëjtë me deltinën, me ruletë jashtëbuzës, brenda ka dy hulli të theksuara, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 32 cm.HAYES 1972, f. 55, Fig. 9, 4; REYNOLDS 2008, f. 88, Fig. 13.39.Datimi: shek. III.13. Sr. 1980, Sterna A(1)/1, inv. 32, buzë dhe paret (Tab. III, 13)ARS 32, Duhet parë, tas me një shtresë, të hollë, uniforme ajke balte, pjesërisht tëzhdukur, ngjyra e njëjtë me deltinën; deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i brendshëm: 25 cm.HAYES 1972, f. 55, Fig. 9, 3.Datimi: shek. III.

2.4. ARS 4514. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 98, buzë (Tab. III, 14)ARS 45A, Lamboglia 42, tas me ajkë balte me ngjyrë portokalli të ndezur, pjesërishttë zhdukur, deltinë me mikë të imët, thërrmija gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i brendshëm: 22,2 cm.HAYES 1972, f. 62 - 65, Fig. 11, 2 (230/40 – 320); HAYES 2008, f. 219, nr. 975, Fig. 31(fundi i III); REYNOLDS 2004, f. 245, Fig. 13.8 (fundi III – fillimi IV); REYNOLDS 2008,Fig. 13.40; BONIFAY, CEROVA 2008, f. 38, Fig. 4, 26 (shek. III).Datimi: fundi III - fillimi IV.

42 Hayes, nisur nga të dhënat e Agorasë së Athinës ka ndryshuar kronologjinë e kësajforme duke e zgjeruar deri në fund të shek. III (HAYES 2008, f. 73).


50

CANDAVIA 3

2.5. ARS 5015. Sr. 1980, Sterna A(1)/1 (nr. 1), inv. 31, buzë, fund dhe paret (Tab. III, 15)ARS 50A, enë me ajkë balte të trashë, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,të zeza.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 33 cm.HAYES 2008, nr. 986, Fig. 31, 986 (çereku i tretë i shek. III); SHKODRA 2003, f. 395, Fig.65.25 (shek. III - IV).Datimi: gjysma e dytë e shek. III m. Kr.16. Sr. 1979, Muri P, inv. 521, buzë (Tab. III, 16)ARS 50B, enë me ajkë balte të zhdukur, deltinë me mikë shumë të imët, thërrmija tërralla gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cm.HAYES 2008, f. 221, nr. 995, Fig. 32 (HAYES 1972, Fig. 12, 56) (rreth 400); REYNOLDS

2004, f. 225, kat. 9 – 12, Fig. 13.9 – 13.12 (380 - 400); MACKENSEN 2002, f. 132 (320/330– mesi i shek. V); SHKODRA 2011, f. 360 – 362.Datimi: 350 - 420 m. Kr.

2.6. ARS 67

Të dy fragmentet me përmasa të vogla dhe forma jo klasike paraqesin

vështirësi për përcaktimin e tyre dhe më shumë gjasa ka që të klasifikohen si

forma H 67.

17. Sr. 1979, Kulla 4/5, inv. 1273, buzë (Tab. IV, 17)ARS 67, Bonifay S.T. 41C. Enë me ajkë balte të trashë, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore dhe të zeza.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 29 cm.HAYES 1972, f. 112 - 116, Fig. 19, nr. 5; PAPADOPOULOS 2001, f. 610, 14.242, Fig. 133;HOXHA 2003, nr. 223, Tab. XVI, 1; BONIFAY 2004, f. 171 – 173, S.T. 42, Fig. 92, 7 – 8(gjysma e dytë e shek. V); TURNOVSKY 2005A, f. 219, Fig. 2.1.Datimi: 360 - 470 m. Kr.18. Sr. 1983, Sek. A, K. 2/4, inv. 189, buzë (Tab. IV, 18)ARS 67, Bonifay S.T. 41B, enë me ajkë balte të hollë, pothuajse të zhdukur, deltinëme mikë shumë të imët, thërrmija gëlqerore, të zeza, të kuqërremta, pak gavërza nëbërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 33 cmHAYES 1972, f. 112 - 116, Fig. 19, 9, PAPADOPOULOS 2001, f. 609, 14.240, Fig. 133;HOXHA 2003, nr. 223, Tab. XVI, 1; BONIFAY 2004, f. 171 – 173, S.T. 41B, Fig. 92, 6(gjysma e parë e shek. V).Datimi: 360-470 m. Kr.

2.7. ARS 87

Forma Hayes 87 është një nga format e përhapura në territorin e Shqipërisë


CANDAVIA 3

51si në sasi dhe variante43, kurse në Sarandë ajo përfaqësohet vetëm me dy

ekzemplarë. Njëri prej tyre me zbukurim me lustër, prodhim i gjetur deri tani në

pak site të Mesdheut44.

19. Sr. 1979, Kulla 2, inv. 779, 813, 833, 228, fund (Tab. IV, 19)ARS 87A; Bonifay S.T. 45 A1, dekori grupi 1A; enë me ajkë balte të trashë nësipërfaqen brendshme, ngjyra e kuqërremtë në kafe e njëjtë me deltinën, deltinë meshumë thërrmija gëlqerore, të zeza, mikë tepër e imët dhe mbetje fosilesh detare, pakgavërza në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar. Zbukurim i lustruar me fiston, i ngjashëmme të Marsejës45. Një hulli unazore në pjesën e poshtme të fundit.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 15 cm.HAYES 1972, forma 87, Fig. 24, 1 (gjysma e dytë e shek. V); BONIFAY 2004, f. 173 175,193 - 196, Fig. 103, 2 (gjysma e dytë V - fillimi i shek. VI).Datimi: gjysma e dytë V - fillimi i shek. VI.20. Sr. 1979, K. II(2)/4, inv. 100, buzë (Tab. IV, 20)ARS 87A, Bonifay S.T. 45, A2, enë me ajkë balte të trashë portokalli që vazhdon dheposhtë buzës, shumë vija të imëta çarku, deltinë me shumë thërrmija të imta, të zezae gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 35 cm.HAYES 1972, f. 135 – 136, Fig. 24, 2; STAFFA 2008, f. 446, Fig. 5D (imitime në Valpescara),REYNOLDS 2004, f. 378. kat. 533, Fig. 13.318 (gjysma e parë e shek. VI); BONIFAY 2004,f. 173 - 175, Fig. 93, 2; SHKODRA 2011, f. 176, Fig. 61, nr. 505/1.Datimi: gjysma e dytë shek. V – 550 m. Kr.21. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 117, fund (Tab. IV, 21).ARS 87A, tas me ajkë balte të hollë, uniforme, pjesërisht të zhdukur, në një ngjyrëme deltinën, me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar. Njëhulli unazore në pjesën e poshtme të fundit.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 19 cm.HAYES 1972, f. 135 – 136; REYNOLDS 2004, f. 377, kat. 529, Fig. 13.314 (fundi i V – VI).Datimi: gjysma e dytë shek. V – 550 m. Kr.

2.8. ARS 89

Gjetjet e Sarandës, deri tani janë të vetmet e gjetura në territorin e Shqipërisë.

Forma 89B, me këmbë të lartë dhe buzë të trashur futet në format e rralla të

prodhimeve të Tunizisë Qendrore46. Në Sarandë fragmentet e buzëve u takojnë

tre ekzemplarëve të ndryshëm, kurse fundet dhe këmbët, më shumë gjasë ka

43 SHKODRA 2011, f. 371 – 374 dhe 402 - 403.44 BONIFAY 2004, f. 193 – 196, grupin 1A e daton në gjysmën e dytë të shek. V. Njëekzemplar tjetër, zbukuruar me lustrim, vjen nga një banesë romake në qytetin e Durrësit,HOTI etj. 2004, f. 148, tab. VII, 4.45 GOURVEST 1998, fig. 23 nr. 248.46 MACKENSEN 1998, f. 26 – 30, Fig. 3, 8 – 9.


52

CANDAVIA 3

që t’i përkasin vetëm një ekzemplari. Zbukurimi me ruletim në gjetjet e Sarandës

është përdorur vetëm në këmbë.

22. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 289+292+293, 281, 307, 364, 425, buzë dhe paret(Tab. IV, 22)ARS 89B, enë e madhe, sipërfaqja me ajkë balte uniforme, të hollë, në një ngjyrë medeltinën, sipërfaqja punuar mirë, deltinë me mikë të imët, me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, të zeza, pak gavërza në bërthamë, sipërfaqja e ashpër. Pa ruletimpranë buzës dhe me dy hulli të imëta në sipërfaqen e jashtme.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 58 cm.HAYES 1972, f. 136-139, Fig. 25, 7 (mesi i shek. V - fillimi VI); MACKENSEN 1998, f. 28,Fig. 3, 8 (vitet 520 – 530)Datimi: mesi i shek. V - fill. i shek. VI.23. Sr. 1983, Sek. A, K. 4/4, inv. 239 + 242, 257, 283, buzë dhe paret (Tab. IV, 23)ARS 89A, enë e madhe, sipërfaqja me ajkë balte uniforme, të hollë, pjesërisht tëzhdukur, në një ngjyrë me deltinën, sipërfaqja punuar mirë, deltinë me mikë të imët,me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, pak gavërza në bërthamë, sipërfaqjae ashpër. Pa ruletim pranë buzës dhe pa hulli nga jashtë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 61 cm.HAYES 1972, f. 136 - 139, Fig. 25, 7 (mesi i shek. V - fillimi VI).Datimi: mesi i shek. V - fill. i shek. VI.24. Sr. 1983, Sek. A, K. 4/4, inv., 248+280, 274, 298, 308, 384, buzë dhe paret (Tab. IV, 24)ARS 89A, enë e madhe, sipërfaqja me ajkë balte uniforme, të hollë, pjesërisht tëzhdukur, në një ngjyrë me deltinën, sipërfaqja punuar mirë, deltinë me mikë të imët,me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, pak gavërza në bërthamë, sipërfaqjae ashpër. Pa ruletim pranë buzës dhe me dy hulli të imëta në sipërfaqen e jashtme.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 60 cm.HAYES 1972, f. 136 - 139, Fig. 25, 7 (mesi i shek. V - fillimi VI).Datimi: mesi i shek. V - fill. i shek. VI.25. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 451/1, 295, 457, 299/1 – 2, 4, fund dhe paret (Tab. V, 25)ARS 89B, enë me ruletim të cekët në pjesën e jashtme të këmbës, me dy breza në reliev,me ajkë balte pjesërisht të zhdukur, në një ngjyrë me deltinën, deltinë me mikë të imët,shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 32 cm.HAYES 1972, f. 136 - 139, Fig. 25, 7 (mesi i shek. V - fillimi VI).Datimi: mesi i shek. V - fill. i shek. VI.

2.9. ARS 90/105

Kjo formë, ashtu si dhe 89, është e rrallë, një fragment i vetëm buze është gjetur në

Butrint dhe tjetra në gërmimet e qytetit të Vlorës47. Kjo është një gjysmë ene (tab. V)

47 Ndodhet në fondet e Institutit të Arkeologjisë me nr. inv. 256 dhe vjen nga gërmimete kryera nga D. Komata në vitin 1988, kuadrati X, konteksti 12. Meqenëse ka ngelur pabotuar dhe paraqet interes, sepse është formë e plotë, po japim edhe vizatimin e saj.


CANDAVIA 3

53forma Hayes 90 B me këmbë të lartë e të trashë, me dy hulli të gjera e të thella, pa

ruletim, e njëjtë me variantin B1 të Bonifay48. Ekzemplari i Sarandës është i përafërt me

atë të Butrintit49. Ky ekzemplar është i njëjtë në deltinë, ajkë dhe ka gjasa që të vij nga

e njëjta atelie prodhimi me format 105, kurse ekzemplari i Vlorës së bashku me ARS

105 vijnë po ashtu nga një atelie, por e ndryshme nga ajo e Sarandës. Forma e Sarandës,

megjithëse klasifikohet me S.T. 47B1, nisur nga ngjashmëria e madhe që ka me variantin

me shkallëzim të ARS 105, jemi të pirur ta klasifikojmë si ARS 90/105.

26. Sr. 1981, Sek. A, ana VL, inv. 116, buzë dhe paret (Tab. V, 26)ARS 90B, Bonifay S.T. 47B1, buza e trashë e përafërt me ARS 105 variant50, paret idrejtë me një shkallëzim pak të pjerrët nga brenda, më pas duket se vazhdonhorizontalisht (?), kurse nga jashtë fillon këmba. Ajkë balte uniforme, pjesërisht tëzhdukur, në një ngjyrë me deltinën, deltinë (“fabric coarse”) me mikë shumë të imët,thërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar. Ekzemplari i Sarandësdhe Vlorës tregojnë, jo vetëm se ARS 90B është formë pararendëse për ARS 105,por që kanë vazhduar të prodhohen edhe në të njëjtën kohë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 35 cm.HAYES 1972, f. 139 - 140, Fig. 25, 2 (gjysma e dytë e shek. VI dhe më vonë); BONIFAY

2004, S.T. 47, f. 177, Fig. 94, 1 (gjysma e dytë e she. VI – fillimi VII);REYNOLDS 2004, f. 379, kat. 545 (fundi V- fillimi i VI ?).Datimi: gjysma e dytë e shek. VI – fillimi VII

2.10. ARS 91

Forma 91, tas me listel, është e pranishme në Sarandë vetëm me variantin D,

kurse në qendrat e tjera ka këtë shpërndarje: Durrës me tre variante (A, B, C)51,

Butrint B/C e D52, Shkodër C dhe D53, Vlorë D (fondet IA, me baltë fine, tab.

V)54, ekzemplarët e Vlorës ndryshojnë nga përbërja e baltës me ato të Sarandës.

Forma Hayes 91 është marrë në shqyrtim sipas qendrave të prodhimit nga Bonifay

duke dhënë dhe kohë të ndryshme të prodhimit të tyre, por ne, pa një analizë të

përbërjes së baltës, nuk mund të dallojmë prejardhjen e tyre në rajone të ngushta55.

48 HAYES 1972, f. 139 - 140, Fig. 25, 2, b; BONIFAY 2004, S.T. 47 B1, f. 177, Fig. 94, 1 (gjysmae dytë e shek. VI – fillimi VII).49 REYNOLDS 2004, f. 379, kat. 545, Fig. 13.323. Thekson se është formë e rrallë e ARS 90,buza e njëjtë me ARS 104, përmasa si ARS 76 (fundi V – fillimi i VI ?).50 HAYES 1972, f. 167, Fig. 32, 19.51 SHKODRA 2011, f. 366 – 369.52 REYNOLDS 2004, f. 381.53 HOXHA 2003, f. 145.54 Njëri nga taset, para zbukurimit, ka një hulli të theksuar, instrumenti gjatë ruletimit kakrijuar gropëzime në formë elipsi dhe brenda tyre dy vija në reliev.55 BONIFAY 2004, S.T. 78, f. 203, Fig. 108 (Variant Sidi Khalifa), datimi i propozuar gjysmae parë e shek. VI.


54

CANDAVIA 3

27. Sr. 1981, Sek. A, Ba. 2/2, inv. 180, fund dhe paret (Tab. V, 27)ARS 91D, fragment fundi zbukuruar në pjesën e brendshme me tufë hullizashrealizuar me ruletim të cekët, me ajkë balte të hollë, pjesërisht të zhdukur, deltinë mepak mikë tepër të imët, me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza nëbërthamë. Këmba e sheshtë është e shkëputur me anën e një hullie.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 4,6 cm.HAYES 1972, f. 140 - 144, Fig. 26, 25 (600 – 650); TORTORELLA 1998, f. 43, Fig. 5.49(580 – shek. VII).Datimi: 600 – 650 m. Kr.28. Sr. 1983, Sek. A, K 3/4, inv. 209, 322, buzë (Tab. V, 28)ARS 91D, Bonifay S.T. 54, tas me ajkë balte të hollë, pjesërisht të zhdukur, në njëngjyrë me deltinën, sipërfaqja e papërpunuar mirë, deltinë me pak mikë tepër të imët,thërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri, gavërza në sipërfaqe, sipërfaqja e jashtme,poshtë cipës, e ashpër. Pjekja jo e mirë, në bërthamë me ngjyrë të errët.Ngjyra Munsell: bërthama (5YR4/3 (kafe e kuqërremtë), sipërfaqja dhe cipa 10R 6/8(e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 13,5 cm.HAYES 1972, f. 140 - 144, Fig. 26, 25; SAGUI 1998, f. 307, Fig. 3, 1 – 2 (shek. VII); HOXHA

2003, f. 145, nr. 202 – 204, Fig. XIV, 10-12 (fillimi i shek. VII); REYNOLDS 2004, f. 381,Fig. 13.334.Datimi: shek. VII m. Kr.29. Sr. 1983, Sek. A, K VI(6)/4, inv. 365, 407, buzë, fund dhe paret (Tab. V, 29)ARS 91D, Bonifay S.T. 54, tas me ruletë në qendër të sipërfaqes së brendshme, meajkë balte shumë të hollë, pjesërisht të zhdukur, deltinë me pak mikë të imët, shumëthërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë, sipërfaqja e jashtme,poshtë cipës, e ashpër. Fundi harkuar paksa nga brenda, ndryshe nga kat. 26, mekëmbën e atrofizuar56.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 14 cm.HAYES 1972, f. 143 - 144, Fig. 26, nr. 26; TORTORELLA 1998, f. 43, Fig. 5.49 (580 – shek.VII); SAGUI 1998, f. 307, Fig. 3, 1 – 2 (shek. VII); BONIFAY 2004, f. 179 - 181, Fig. 95, 1(shek. VII); HOXHA 2003, f. 145, nr. 202 – 204, Fig. XIV, 10 - 12 (fillimi i shek. VII);REYNOLDS 2004, f. 381, Fig. 13.334 (pa kontekst).Datimi: shek. VII m. Kr.30. Sr. 2002, Baz. amb. C (shkallarja), inv. 0001, buzë (Tab. V, 30)ARS 91D, Bonifay S.T. 54, tas me ajkë balte shumë të hollë të kuqërremtë, buzajashtë më e çelur, nga jashtë vija të imëta çarku, pjekur mirë, deltinë me pak mikë tëimët, thërrmija të zeza, kafe, të bardha, sipërfaqja e lëmuar. Ky fragment është gjeturnë të njëjtin kontekst me LRC 10C (kat. 121-122).Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 5YR 6/6 (e verdhë në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 14 cm.HAYES 1972, f. 143 - 144, Fig. 26, nr. 26; TORTORELLA 1998, f. 43, Fig. 5.49 (580 – shek.VII); SAGUI 1998, f. 307, Fig. 3, 1 – 2 (shek. VII); BONIFAY 2004, f. 179 - 181, Fig. 95, 1(shek. VII); HOXHA 2003, f. 145, nr. 202 – 204, Fig. XIV, 10 - 12 (fillimi i shek. VII);REYNOLDS 2004, f. 381, Fig. 13.334.Datimi: shek. VII.

56 SAGUI 1998, f. 307, fig. 3, 1 – 2.


CANDAVIA 3

55.11. ARS 93 ose 9531. Sr. 1979, Sek. A, K VI(6)/3, inv. 1532, fund (Tab. VI, 31)ARS 93A ose ARS 95, fund ene me dy hulli të cekëta, lyer nga brenda me ajkë baltetë hollë në një ngjyrë me deltinën, e jashtmja jo, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 14 cm.WAAGÉ 1948, Tab. IX, forma 879f; HAYES 1972, f. 145 - 148, nr. 3, Fig. 27.Datimi: vitet 470 – 500 m. Kr.

2.12. ARS 99

Forma 99 është e pranishme me shumë ekzemplarë, ashtu si dhe në qendrat

e tjera: Shkodër (A, B), Lezhës (A, B), Durrësit (A, B, C), Scampis (B, C),

Bylis (B), Butrintit (A) dhe Vlorë (C). Në Sarandë është gjetur në variantin C

dhe D, në të gjithë ekzemplarët dallohet prania e mikës shumë të imët në përbërje

të deltinës, e cila nuk është e pranishme në ajkën e baltës.

32. Sr. 1983, Sek. A, K VI(6)/3, inv. 413 buzë, paret, fund (Tab. VI, 32)ARS 99D (80B/99), Bonifay S.T. 55, WAAGÉ 48, Tab. X, n. 878 k, p, enë me ajkë balteshumë të hollë në një ngjyrë me deltinën, ruhet shumë pak, sipërfaqja e papërpunuarmirë dhe ashpër, vija çarku të imëta, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza,pak gavërza. Balta e përafërt me ARS 91D. Buza më e harkuar, harku në pjesën ebrendshme të enës i patheksuar dhe këmba e atrofizuar57.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 20 cm.WAAGÉ 1948, Tab. X, n. 878p; HAYES 1972, f. 152 - 155, Fig. 28, 28 (560/80 – 620);SAGUI 1998, f. 307, Fig. 3, 3 (shek. VII); Atlante I, f. 109, Tab. LI, 8; HAYES 1999, nr. 18,Fig. 28; BONIFAY 2004, f. 225, Fig. 96, 10 (gjysma e dytë e she. VII).Datimi: shek. VII.33. Sr. 1981, Sek. A, ana VL, inv. 134, fund dhe paret (Tab. VI, 33)ARS 99C, enë me stampë të paqartë në qendër, ajkë balte të trashë, pjesërisht tëzhdukur, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 8 cm.HAYES 1972, f. 152 - 155, Fig. 28, 22 (560/80 – 620); HAYES 2008, f. 232, nr. 1155, Fig.36 (këmba e njëjtë, pa ruletim).Datimi: 560/80 – 620 m. Kr.34. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 323, fund dhe paret (Tab. VI, 34)ARS 99C, enë me ajkë balte në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, të zeza, shumë gavërza në sipërfaqe.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 9 cm.HAYES 1972, f. 152-155, Fig. 28, 22 (560/80 – 620).Datimi: 560/80 – 620 m. Kr.

57 SAGUI 1998, f. 307.


56

CANDAVIA 3

35. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/2, inv. 10, buzë dhe paret (Tab. VI, 35)ARS 99C, enë me ajkë balte në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, të zeza, shumë gavërza në sipërfaqe.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 20 cm.HAYES 1972, f. 152 - 155, Fig. 28, 22 (560/80 – 620); HAYES 1992, f. 97, dep. 21 nr. 2, Fig.35; HAYES 1998, f. 16, Fig. 1, nr. 190; REYNOLDS 2004, f. 228, 353, Fig. 13.126 (99 B, 500- 550); HAYES 2008, f. 36, nr. 154; BONIFAY, CEROVA 2008, f. 38, Fig. 2.15.Datimi: 560/80 – 620 m. Kr.36. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/3, inv. 23, buzë (Tab. VI, 36)ARS 99C, tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, jo të shpërndarë mirë,nga jashtë papunuar mirë, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore, të errëta, sipërfaqjae lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 20 cmHAYES 1972, f. 152 - 155, Fig. 28, 22 (560/80 – 620); REYNOLDS 2004, f. 228, 353,Fig.13.126 (500 - 550).Datimi: 560/80 – 620 m. Kr.37. Sr. 1981, Sek. A, ana V, inv. 72, buzë dhe paret (Tab. VI, 37)ARS 99C, tas me ajkë balte portokalli, brenda punuar mirë, nga jashtë me shumë vijaçarku, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 20 cm.HAYES 1972, f. 152-155, Fig. 28, 22 (560/80 – 620); HOXHA 2003, f. 145, nr. 195, Fig. XIV,14 (gjysma e dytë e shek. VII).Datimi: 560/80 – 620 m. Kr.

2.13. ARS 10338. Sr. 1983, Sek. A, K III(3)/5, inv. 231, buzë dhe paret (Tab. VI, 38)ARS 103B; enë me ajkë balte në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, të zeza, shumë gavërza në sipërfaqe.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 19 cm.HAYES 1972, f. 157 - 160, Fig. 29, 10 (500 – çereku i tretë i shek. VI); REYNOLDS 2004,f. 378, Fig. 13.321 (500 - 550).CASSANO etj. 2008, f. 423, Fig. 12, 4 (VI).Datimi: Hayes, 500 – 570 m. Kr.

2.14. ARS 10439. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 186, buzë dhe paret (Tab. VII, 39)ARS 104A; Bonifay S.T. 56, A3, enë me ajkë balte të hollë nga brenda dhe jashtëbuzës, ngjyra e njëjtë me deltinën, sipërfaqja e jashtme me hulli të çarkut, deltinë meshumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 30 cm.HAYES 1972, f. 160 - 166, nr. 3, Fig. 30; HAYES 1998, E. 33 dhe AV. 207, f. 13, Fig. 1;MACKENSEN 1998, f. 33, Fig. M 32.2; BONIFAY 2004, f. 183, Fig. 97, 13 (fundi i shek. VI– mesi i shek. VII); HAYES 2008, f. 233, nr. 1159, Fig. 36 (çereku i dytë - mesi i shek.


CANDAVIA 3

57VI); PAPADOPOULOS 2001, f. 613, 14.265, Fig. 135; MARTIN 2008, f. 265, Fig. 9; HOXHA

2003, nr. 223, tab. XVI, 1.Datimi: fund shek. VI – mes i shek. VII.40. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/3, inv. 14, buzë dhe paret (Tab. VII, 40)ARS 104A; Bonifay S.T. 56, A3, enë lyer me ajkë balte uniforme, në një ngjyrë medeltinën, një hulli e hollë në sipërfaqen e brendshme, deltinë me mikë shumë të imët,thërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cm.MACKENSEN 1998, f. 33, Fig. M 32.2; TORTORELLA 1998, f. 43, Fig. 4.37; BONIFAY 2004,f. 183, Fig. 97, 13 (fundi i shek. VI – mesi i shek. VII); HAYES 1972, f. 160 - 166, nr. 3,Fig. 30; HAYES 2008, f. 233, nr. 1159, Fig. 36.Datimi: fundi i shek. VI – mesi i shek. VII.41. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 84, fund (Tab. VII, 41)WAAGE 1948, Tab. IX, n. 858, ARS 104A, Bonifay S.T. 56, B, deltinë me mikë të imët,shumë thërrmija të imëta gëlqerore, pak të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i këmbës: 7,7 cm.WAAGÉ 1948, tab. IX, n. 858; ATLANTE I, tab. XLVII, 4, f. 102; HAYES 1972, f. 157 - 160,nr. 2, Fig. 29; BONIFAY 2004, f. 183, Fig. 97, 15 (mesi – gjysma e dytë e shek. VI);MACKENSEN 1998, f. 33, Fig. 6.6.Datimi: gjysma e dytë e shek. VI m. Kr.42. Sr. 1981, Sek. A, Ka. 2/3, inv. 220, fund (Tab. VII, 42)ARS 104B, enë lyer me ajkë të hollë balte, uniforme, pjesërisht të zhdukur, në njëngjyrë me deltinën, sipërfaqja e dëmtuar, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, të zeza, pak gavërza në bërthamë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 14,1 cm.HAYES 1972, f. 160 - 166, nr. 15, Fig. 30; HAYES 2008, f. 233, nr. 1166, Fig. 36.Datimi: rreth 580 m. Kr.43. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/2, inv. 9, fund (Tab. VII, 43)ARS 104B- Stil E(ii), enë me kryq të thjeshtë të incizuar në fund, enë lyer me ajkë tëhollë balte, pjesërisht të zhdukur, sipërfaqja e dëmtuar, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja brenda e lëmuar, jashtë e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 13 cm.HAYES 1972, f. 160 - 166, nr. 20; f. 278, nr. 323 variant i vonë, Fig. 57f. FULFORD 1984:f. 101, nr. 152, Fig. 31Datimi: 570 – 625 + m. Kr.

2.15. ARS 105

Forma 105 përbën sasinë më të madhe, prej 40% të sigilatës afrikane. E

njëjta situatë vërehet edhe në qytetin e Vlorës (8 ekzemplarë), ndryshe nga qendrat

e tjera të Durrësit, Butrintit dhe Shkodrës, ku kjo formë është në sasi të vogël.

Bonifay e rimerr në rishqyrtim këtë grup (H 105 = S.T. 57) duke e ndarë në tre

variante A, B dhe C dhe përcakton periudhën përkatëse për secilin. Të

fragmentuara dhe të ndara nga fundet, si dhe forma të përafërta të buzës, ne


58

CANDAVIA 3

kemi pasur vështirësi t’i klasifikojmë në përputhje me këto nënndarje. Deltina

“fabric coarse” dhe ajka, si në përbërje dhe ngjyrë janë të njëjta me formën

ARS 90B, S.T.47 (kat. 26) dhe dallojnë nga ato të Vlorës (ARS 105, “fine fabric”).

Meqenëse forma e buzës dhe këmbës Hayes 105 është e përafërt me variantin

90/105B, e kemi pasur të pamundur të bëjmë ndarjen sipas përkatësisë së tyre.

44. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 305, buzë dhe paret (Tab. VII, 44)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte të hollë, uniforme, të kuqërremtë,deltinë me shumë thërrmija të imta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë, sipërfaqjae ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 41 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 31, 6; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 – mesi i shek. VII.45. Sr. 1983, Sek. A, K. V(1)/4, inv. 494, buzë dhe paret (Tab. VII, 45)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte pjesërisht të zhdukur, deltinë me mikëtë imët, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, gavërza në bërthamë,sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 36 cm.HAYES 1972, f. 166 – 199, Fig. 31, 6; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 – 660 m. Kr.; mesi i shek. VII.46. Sr. 1984, Son. 2/2, inv. 129, buzë (Tab. VIII, 46)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë pa ajkë balte, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, të zeza, gri, të kuqërremta, gavërza në bërthamë, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 35 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 31, 10; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 – 660 m. Kr.47. Sr. 1983, Sek. A, K. VI(6)/4, inv. 351, buzë dhe paret (Tab. VIII, 47)ARS 105; Bonifay S.T. 57, sipërfaqja me ajkë balte pjesërisht të zhdukur, deltinë meshumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 41 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 31, 10; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98Datimi: 580 – 660 m. Kr.48. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 406, buzë dhe paret (Tab. VIII, 48)ARS 105, Bonifay S.T. 57, enë me ajkë të hollë balte të kuqërremtë, brenda, jashtëbuzës, sipërfaqja e papërpunuar mirë, me hulli të imëta, gjurmë papastërtish, deltinëme mikë shumë të imët, thërrmija të rralla, gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 32 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 31, 13; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 530 – 580 m. Kr.49. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/3, inv. 19, 34+478, buzë (Tab. VIII, 49)ARS 105; Bonifay S.T. 57 A1, tasi me ajkë balte të hollë, homogjene, në një ngjyrëme deltinën, papunuar mirë nga jashtë, me shumë hulli të imëta, deltinë me shumë


CANDAVIA 3

59thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 40 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 32, 8; BONIFAY 2004, f. 183, Fig. 97, 4.Datimi: Bon. fundi i shek. V - 1/3 e shek. VI.50. Sr. 1983, Sek. A, K. II(2)/1, inv. 144, buzë dhe paret (Tab. VIII, 50)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte të kuqërremtë, uniforme, ruhetpjesërisht, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza nëbërthamë, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 41 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 32, 8; BONIFAY 2004, f. 183 - 185; Fig. 98, 16.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.51. Sr. 1983, Sek. A, K. VI(6)/4, inv. 350, 352, 354, buzë dhe paret (Tab. VIII, 51)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte pjesërisht të zhdukur, deltinë me mikëtë imët, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, gavërza në bërthamë,sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 41 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 32, 9; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.52. Sr. 1983, Sek. A, K. 2/3, inv. 160, buzë dhe paret (Tab. IX, 52)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte të hollë, ruhet brenda, deltinë meshumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 35 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 32, 16; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98, B 11.Datimi: mesi i shek. VII.53. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 108, buzë (Tab. IX, 53)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte pjesërisht të zhdukur, jashtë buzës everdhë e zbehtë, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza nëbërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 30 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 32,16; BONIFAY 2004, f. 183 - 185, Fig. 98, 15.Datimi: gjysma e parë e shek. VII.54. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 46, 102, buzë dhe paret (Tab. IX, 54)ARS 105, Variant ; Bonifay S.T. 57A, tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë medeltinën, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore që duken në sipërfaqe,sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 43 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 32, 16; BONIFAY 2004, f. 183 - 185, Fig. 98, A, 1.Datimi: fundi i shek. VI – gjysma e parë shek. VII55. Sr. 1983, Sek. A, K. VII(7)/6, inv. 414+363, 359, fund dhe paret (Tab. IX, 55)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte të kuqërremtë, pothuajse të zhdukur,deltinë me pak mikë, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, gavërza në bërthamë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 20 cm.


60

CANDAVIA 3

HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 31, 10; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 – mesi i shek. VII.56. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 422, fund (Tab. IX, 56)ARS 105, Bonifay S.T. 57, enë e madhe me këmbë të ngritur, me tri hulli rreth këmbës,me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, sipërfaqja e papërpunuar mirë,deltinë me shumë thërrmija të zeza, të imëta gëlqerore, që shpërthejnë në sipërfaqe,gavërza në bërthamë, me tri hulli.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 23,6 cm.HAYES 1972, f. 166 – 199, Fig. 30 (variant i ri); BONIFAY 2004, f. 183 – 185.Datimi: 580 – mesi i shek. VII.57. Sr. 1983, Sek. A, K. 4/4, inv. 241, fund (Tab. IX, 57)ARS 105, Bonifay S.T. 57, tas me ajkë balte të hollë portokalli, sipërfaqja epapërpunuar mirë, pjekje jo uniforme, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 17 cm.HAYES 1972, f. 166 – 199, Fig. 32, 16.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.58. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/3, inv. 20+177, fund (Tab. IX, 58)ARS 105, Variant ; Bonifay S.T. 57A), enë me ajkë të hollë balte nga brenda, deltinëme mikë të imët, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 20 cm.BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98; HAYES 1972, f. 166-169, Fig. 31, 2.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.59. Sr. 1983, Sek. A, K. VI(6)/4, inv. 362, fund dhe paret (Tab. IX, 59)ARS 105; Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë balte pothuajse të zhdukur, pjesërisht edjegur, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë,sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama 5YR 5/3 (kafe në të kuqërremtë) dhe sipërfaqja 10R 6/8 (ekuqe e çelur)Diam. i fundit: 17 cmHAYES 1972, f. 166 – 199, Fig. 31, 6; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.60. Sr. 1981, Sek. A, ana VL, inv. 135, fund dhe këmbë (Tab. X, 60)Bonifay S.T. 57B, enë me ajkë të hollë balte nga brenda, deltinë me mikë të imët,shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i buzës: 15 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 31, 3; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.61. Sr. 1987, K. I/3, inv. 27, fund (Tab. X, 61)ARS 105, Bonifay S.T. 57B, tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, ezhdukur jashtë, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore që duken në sipërfaqe,pak gavërza në bërthamë, sipërfaqja brenda e lëmuar, jashtë e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 17,1 cm.HAYES 1972, f. 166-199, Fig. 31, 13; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.


CANDAVIA 3

61Datimi: 580 –mesi i shek. VII.62. Sr. 1983, Sek. A, K. 2/3, inv. 159, fund dhe paret (Tab. X, 62)ARS 105 ose 106, Bonifay S.T. 57, pa gjurmë ajke balte, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, të zeza, gavërza në bërthamë, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 17 cm.HAYES 1972, f. 166 - 199, Fig. 32, 13 ose 15; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.63. Sr. 1980, Sek. B, Kulla 6, inv. 145, fund dhe paret (Tab. X, 63)Bonifay S.T. 57, enë me ajkë balte të hollë të kuqërremtë, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 13,9 cm.BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.64. Sr. 1979, Muri L, inv. 155, fund dhe paret (Tab. VII, 64)ARS 105(?), enë me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, sipërfaqja pothuajsee shkatërruar, deltinë e miellt, me mikë të imët, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, tëzeza, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 8,5 cm.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.65. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 61, fund dhe paret (Tab. X, 65)ARS 105, Bonifay S.T. 57, deltinë me pak mikë të imët, thërrmija të kuqërremta, tëzeza, gëlqerore që shpërthejnë në sipërfaqe, gavërza të rralla në bërthamë, sipërfaqjae lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 23 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 30, 7; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.66. Sr. 1984, Son. K. 3/1, inv. 24, fund dhe paret (Tab. X, 66)ARS 105, Bonifay S.T. 57, enë me ajkë balte pothuajse të zhdukur, deltinë me mikë tëimët, shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, kafe, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 25 cm.HAYES 1972, f. 166 - 169, Fig. 32, 7; BONIFAY 2004, f. 183 – 185, Fig. 98.Datimi: 580 –mesi i shek. VII.67. Sr. 1987, K. I/1, inv. 9, fund (Tab. X, 67)ARS 105, Bonifay S.T. 57, enë me dy vija të incizuara në formë kryqi poshtë fundit,me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, të dëmtuar, me vija çarkut, deltinëme pak mikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore, pak kafe, të zeza, sipërfaqja brendae lëmuar, jashtë e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 9,7 cmDatimi: 580 –mesi i shek. VII.

2.16. ARS 10968. Sr. ?, ?, inv. 7, fund dhe paret (Tab. X, 68)ARS 109 C, Bonifay S.T. 60C, enë me fund me këmbë të vogël, me ajkë balte të trashë


62

CANDAVIA 3

në një ngjyrë me deltinën, sipërfaqja papunuar mirë, zbukuruar me rrathë, deltinë meshumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 26 cmSAGUI 1998, f. 307, Fig. 3, 9; BONIFAY 2004, f. 187 - 189, Fig. 99, 20 (gjysma e dytë eshek. VII).Datimi: shek. VII.

2.17. ARS 18169. Sr. 1980, Sterna A(1)/1, inv. 49+61, buzë dhe paret (Tab. X, 69)ARS 181B, enë me ajkë balte të hollë, jo uniforme, e papërpunuar mirë, jashtë buzësmë e errët, deltinë me shumë thërrmija të imëta kuarci, të zeza, të kuqërremta, gëlqeroreqë shpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 27,4 cm.HAYES 1972, f. 200 - 201, Fig. 35, 12; BONIFAY 2004, f. 213 - 214, Fig. 113-114.Datimi: gjysma e dytë e shek. II - gjysma e parë e shek III.

3. Sigilata Fokeane, LRC

Ky grup i enëve fine i njohur si Late Roman C Ware58 dhe i përdorur edhe

nga Hayes 7259 zë një vend të rëndësishëm në gjetjet e Sarandës në raport me

të tjerat (Fig. 2, 3), dhe sidomos gjatë periudhës së Justinianit. Prezenca e saj

në Sarandë ndjek po atë grafik të formave dhe të kohës së shpërndarjes edhe

me qendrat e tjera të Shqipërisë dhe zonave të tjera të Mesdheut60. Enët janë

trajtuar me një cip të hollë me ngjyrë të kuqe (me nuancë të kuqe në kafe ose

vjollcë), kurse deltina me ngjyrë të kuqe në portokalli dhe e kuqe e errët. Buza

me ose pa zbukurim me ruletim, ka marrë nuanca të ndryshme nga mënyra e

vendosjes në furrë. Sipërfaqja e brendshme është e lëmuar kurse jashtmja

shpesh ka hulli të ceka dhe gjurmë të papërpunuara të kallëpit61. Këtu janë

përfaqësuar format më të hershme (2A) deri tek ato më të vonat (10C).

LRC 3, si dhe në qendrat e tjera, është e përfaqësuar më mirë, më pas LRC

10, LRC 2 dhe një fragment i vetëm i LRC 8. Forma Hayes 3, është tipi me i

zakonshëm i prodhimit jo vetëm për sasinë por dhe për variacionet e shumta që

58 WAAGÉ 1933, f. 298.59 HAYES 1972, f. 323 – 370, kurse më vonë ai sugjeroi që të quhej Phocean Red Slip Ware(PRS) sipas vendit të prodhimit (HAYES 1980, f. 525). Ne kemi preferuar të përdorimemërtimin e vjetër LRC, për sa kohë ka dhe qendra të tjera të prodhimit të saj jashtëFokeas (EMPEREUR, PICON 1986, f. 143 – 145, etj.).60 SHKODRA 2011, f. 403 – 414, HAYES 1972, f. 323 - 370; MARTIN 1998, f. 109 - 122;PAPADOPOULOS 2001, f. 516 – 576.61 HAYES 1972, f. 324. Për përdorimin ose jo të kallëpit, shih: VAAG 2003, f. 204 – 205.


CANDAVIA 3

63paraqet forma e buzës, duke evoluar nga një formë e hollë dhe gjatë në të

shkurtër dhe të trashë. Duke parë se kalimi nga njëri variant në tjetrin bazohet

në ndryshime tepër të vogla edhe ndarja që ne kemi arritur të realizojmë është

më afër një konvencioni se sa i bazuar në kriteret e pranuara deri tani62. Në

Vlorë si dhe në Sarandë ka shumë fragmente të variantit kalimtar të formës

Hayes 3F/1063, po ashtu dhe forma 3G me përmasa më të mëdha që mund të

afrohet më shumë me formën 10. Pra midis tasit LRC 10A-B, pasues i formës

LRC 3, nuk mund të ketë një ndarje të prerë jo vetëm në formë por dhe në

kohën e prodhimit të varianteve 3F dhe 3G.

3.1. LRC 2

3.1.1. LRC 2A70. Sr. 1979, kulla 3, inv. 888, buzë dhe paret (Tab. XI, 70)Pjatë me deltinë me pak mikë të imët, thërrmija të kuqërremta, të zeza, gëlqerore qëshpërthejnë në sipërfaqe, gavërza të rralla në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 34 cm.HAYES 1972, f. 327 - 329, nr. 1, Fig. 66 (rreth 370 m. Kr.); HAYES 2008, f. 237, nr. 1237,Fig. 37 (rreth 400); MARTIN 1998, f. 110, forma 2.1, Fig. 1; REYNOLDS 2004, f. 380, Fig.13.329 (fundi shek. IV - fillimi V); HOXHA 2003, nr. 219, tab. XVI, 1.Datimi: rreth 400 m. Kr.71. Sr. 1983, Sek. A (B), K. VI(6)/4, inv. 545, buzë dhe paret (Tab. XI, 71)Pjatë me ajkë balte të hollë, shumë të dëmtuar, deltinë me mikë shumë të imët,thërrmija të shumta gëlqerore, të rralla të zeza, gri, nga jashtë gjurmë të përpunimitme stekë ose nga kallëpi(?), jo e përpunuar, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 31,5 cm.HAYES 1972, f. 327 - 329, Fig. 66, 2; PAPADOPOULOS 2001, f. 586, nr. 14.68, Fig. 117(fundi IV - fillimi V); HOXHA 2003, f. 146, nr. 19, Fig. XVI, 1(jashtë kontekstit).Datimi: rreth 400 m. Kr.72. Sr. 1979, kulla 5, inv. 1424, fund (Tab. XI, 72)Pjatë me deltinë me mikë shumë të imët, thërrmija të shumta gëlqerore, të rralla të zeza,gri, jashtë hulli të thella, të cekëta, brenda e lëmuar. Fundi mund t’i përkasë nr. 545.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 11 cm.HAYES 1972, f. 327 - 329, Fig. 66, nr. 7.Datimi: mesi dhe fundi i shek. IV.73. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 227, buzë dhe paret (Tab. XI, 73)Ena me ajkë balte uniforme në një ngjyrë me deltinën, përzier me mikë shumë të imët,

62 Duke u nisur nga studimet e fundit që kanë venë në dukje se në qeramikën fokeanenuk është përdorur kallëpi, atëherë ndryshimet e vogla në trajtimin e buzës, janë tëpranueshme edhe gjatë procesit të bërë nga i njëjti poçar.63 Gjetjet e Vlorës janë fondet IA, një fragment është gjetur dhe në Arapaj (SHKODRA

2011, f. 408, Tab. XXXVII. 343).


64

CANDAVIA 3

thërrmija të shumta gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 20 cm.HAYES 1972, f. 327 – 329, Fig. 66, 2; HOXHA 2003, nr. 223, Tab. XVI, 1.Datimi: rreth 400 m. Kr.

3.1.2. LRC 2A ose B74. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 314, fund (Tab. XI, 74)LRC 2A, B, fund me motiv gjeometrik (romb me volutë) rrethuar nga hulli të cekëtavendosur në qendër të pjesës së brendshme; ena nga brenda me ajkë balte uniformenë një ngjyrë me deltinën, jashtë punuar jo mirë, shumë hulli të cekëta, të thella,deltinë me pak mikë të imët, thërrmija të kuqërremta, të zeza, gëlqerore që shpërthejnënë sipërfaqe, gavërza të rralla në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/8 (e kuqe).Diam. i fundit: 11 cm.HAYES 1972, f. 353, nr. 16, Fig. 73. 16, t, u, Athens Agora P702; P 3080.Datimi: 460 – 475 m. Kr.

3.1.3. LRC 3C75. Sr. 1987, Sek. A, K. II(2)/4, inv. 99, 101, buzë (Tab. XI, 75)LRC 3C, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës pak më tëzbehtë, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta që duken nësipërfaqe, gavërza të rralla në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 26 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 67, 7; HOXHA 2003, f. 146, nr. 232, Fig. XVII, 8 (fund ishek. IV- mesi shek. V); REYNOLDS 2004; Fig. 13.135 (gjysma e parë e shek. V); f. 377,Fig. 13.312, 13.313 (460 - 470 +).Datimi: shek. V m. Kr.

3.1.4. LRC 3E76. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 501, buzë (Tab. XI, 76)LRC 3E, pjatë me ruletim të lehtë vertikal, me ajkë balte të trashë portokalli, jashtëmë e errët, brenda e papërpunuar mirë, deltinë me mikë të imët, thërrmija të imëta tëzeza, kalciti, sipërfaqja e lëmuarNgjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 31 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 14; PAPADOPOULOS 2001, f. 593, 14.124, Fig. 124(gjysma e II e shek. V); HOXHA 2003, f. 146, nr. 228, Fig. XVII, 4 (fund i shek. IV- fillimii shek. V).Datimi: çereku i fundit të shek. V.77. Sr. 1987, Sek. A, K. I(1)/1, inv. 135, buzë dhe paret (Tab. XI, 77)LRC 3E, pjatë me ruletim të rregullt vertikal, me ajkë balte të hollë kafe, jashtë buzësmë e errët, brenda e papërpunuar mirë, me vija kallëpi, deltinë me mikë të imët,thërrmija të imëta të zeza, gëlqerore që shpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 28 cm


CANDAVIA 3

65HAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 14; PAPADOPOULOS 2001, f. 592, 14.121, Fig. 122(gjysma e II e shek. V); HOXHA 2003, f. 146, nr. 234, Fig. XVII, 10 (gjysma e dytë eshek. V– gjysma e parë e shek. VI).Datimi: rreth 500 m. Kr.78. Sr. 1984, Son. 2/1, inv. 79, buzë (Tab. XII, 78)LRC 3E, C, tas me ajkë balte të hollë, uniforme, në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumëthërrmija gëlqerore, pak të errëta, gavërza të imëta në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 35 cm.HAYES 1972, f. 333 – 338, Fig. 68,15 (datuar 460-490); PAPADOPOULOS 2001, f. 591,14.107, Fig. 121 (3c); HOXHA 2003, f. 146, nr. 226, Fig. XVII, 2 (gjysma e dytë e shek.V– gjysma e parë e shek. VI).Datimi: rreth 500 m. Kr.79. Sr. 1979, Sek., inv. 733, buzë (Tab. XII, 79)LRC 3E, enë me ruletim me dy rreshta jashtë buzës, jashtë me ajkë balte të hollë nënjë ngjyrë me deltinën, me mikë shumë të imët, thërrmija gëlqerore, të zeza, gri qëdalin në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 27 cm.HAYES 1972, f. 333, Fig. 68, 16.Datimi: rreth 500 m. Kr.80. Sr. 1979, Kulla 1, inv. 736, buzë (Tab. XII, 80)LRC 3E, enë me ruletim, me ajkë balte kafe në vishnje, sipërfaqja e papunuar mirë,deltinë me mikë shumë të imët, thërrmija të rralla, gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja elëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 27 cm.Hayes 1972, f. 333 - 337, Fig. 68, 14Datimi: rreth 500 m. Kr.81. Sr. 1987, K. II/6, inv. 123, buzë (Tab. XII, 81)LRC 3E, tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, pjesërisht i përpunuar,hulli të imëta në sipërfaqen e brendshme, deltinë me mikë shumë të imët, shumëthërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri, që shpërthejnë në sipërfaqe, gavërza tërralla në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 31 cmHAYES 1972, Fig. 68, 14.Datimi: rreth 500 m. Kr.82. Sr. 1987, K. II(2)/4, nr. inv. 38, buzë (Tab. XII, 82)LRC 3E, tas me ajkë balte të hollë të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës pak më të errët,e papërpunuar mirë, me hulli të imëta, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqeroreqë shpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 28 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 14.Datimi: rreth 500 m. Kr.

3.1.5. LRC 3F83. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 221, buzë (Tab. XII, 83)


66

CANDAVIA 3

LRC F, tas me ajkë balte të hollë portokalli, jashtë e buzës pak më e errët, epapërpunuar mirë, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore, pak gavërza të imëta nëbërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 19 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 3, Fig. 34.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.84. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 100, buzë (Tab. XII, 84)LRC F, enë me ajkë balte të trashë në një ngjyrë me deltinën, e papunuar mirë, mevija çarku, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, të zeza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 25 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 4, REYNOLDS 2004, f. 228, Fig. 34, Fig. 13.138 (500 - 550).Datimi: çereku i dytë i shek VI.85. Sr. 1983, Sek. A, K. 2/4, inv. 168, buzë dhe paret (Tab. XII, 85)LRC F, pjatë me ajkë balte të hollë të kuqërremtë, shumë të dëmtuar, jashtë buzës më ezbehtë, deltinë me mikë të imët, shumë thërrmija, gëlqerore, pak kafe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 29 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 4, Fig. 34.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.86. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 118, buzë (Tab. XIII, 86)LRC F, pjatë pa gjurmë ajke balte, deltinë me mikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore,pak kafe, gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 20 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 4, Fig. 34.Datimi: çereku i dytë i shek VI.87. Sr. 1979, Sek. A, K. IV(4)/3, inv. 615, buzë (Tab. XIII, 87)LRC F, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës pak më tëerrët, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta që shpërthejnë nësipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.

Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 20 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 2, Fig. 34; HOXHA 2003, f. 146, nr. 228, Fig. XVII, 4 (fundi shek. IV- fillimi i shek. V).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.88. Sr. 1984, Son. 2/3, inv. 39, buzë (Tab. XIII, 88)LRC F, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 21 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 3, Fig. 34.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.89. Sr. 1984, Sek., inv. 0004, buzë (Tab. XIII, 89)LRC F, enë me ruletim sipër buzës, dy rreshta vija të drejta vertikale, ajkë balteshumë e hollë e kuqërremtë, pothuajse e zhdukur, deltinë e miellt, mikë shumë tëimët, shumë thërrmija gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).


CANDAVIA 3

67Diam. i buzës: 27,5 cmHAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 5, Fig. 34.Datimi: shek. VI.90. Sr. 1983, Sek. A, Kulla V(5)/4, inv. 423, buzë (Tab. XIII, 90)LRC 3F; Saraçhane FRS 3 (hershme) pjatë me ajkë balte të trashë, të kuqërremtë,jashtë buzës pak më e errët, pjesërisht të zhdukur, deltinë me mikë të imët, thërrmijatë imëta të zeza, kalciti, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 30 (?) cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 17; HAYES 1992, f. 96, dep. 16, nr. 3, Fig. 34 (524 – 525m. Kr); HOXHA 2003, f. 146, nr. 233, Fig. XVII, 9 (gjysma e dytë e shek. V– gjysma eparë e shek. VI); REYNOLDS 2004, f. 228, 354, Fig. 13.139 (500 - 550).Datimi: gjysma e parë shek. VI91. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 52, 114 buzë (Tab. XIII, 91)LRC 3F, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, e papërpunuar mirë, meshumë hulli të imëta, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 25 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 17; PAPADOPOULOS 2001, f. 595, 14.141, Fig. 124(shek. VI).Datimi: çereku i dytë i shek VI.92. Sr. 1984, Son. K. 3/2, inv. 48, buzë dhe paret (Tab. XIII, 92)LRC 3F, tas me ruletim të çrregullt jashtë buzës, me ajkë balte të hollë kafe në të kuqërremtë,jashtë buzës kafe e errët, e papërpunuar mirë me hulli të cekëta, deltinë me shumëthërrmija gëlqerore, pak të errëta, gavërza të imëta në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24,4 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 23; REYNOLDS 2004, f. 381, Fig. 13.319 (3C-F, shek. VI)Datimi: çereku i dytë i shek. VI.93. Sr. 1981, Sek. A, ana VL, inv. 119, buzë (Tab. XIV, 93)LRC 3F, tas me ajkë balte homogjene portokalli, jashtë buzës pak më e errët, me hullitë imëta, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore, pak me gavërza të imëta në bërthamë,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 17.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.94. Sr. 1981, Sek. A, ana V, inv. 26, buzë (Tab. XIV, 94)LRC 3F, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës gri e errët,e papërpunuar mirë, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta, qëshpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 29 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 17; HOXHA 2003, f. 146 - 147, nr. 244, Fig. XVIII, 8(fundi i shek. V– fillimi i shek. VI).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.

3.1.6. LRC 3H


68

CANDAVIA 3

95. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 456, buzë dhe paret (Tab. XIV, 95)LRC 3H, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, deltinë me shumëthërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 11,5 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 28; HOXHA 2003, f. 146, nr. 241, Fig. XVIII, 5 (gjysmae dytë e shek. VI).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.96. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/3, inv. 36, 31, buzë dhe paret (Tab. XIV, 96)LRC 3H, pjatë me ajkë balte të hollë të kuqërremtë, deltinë e miellt, me mikë të imët,shumë thërrmija gëlqerore, pak kafe, gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 28 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 29Datimi: çereku i dytë i shek. VI.97. Sr. 1981, Sek. A, Ka. 2/3, inv. 198, buzë (Tab. XIV, 97)LRC 3H, pjatë me ajkë balte të hollë, të kuqërremtë nga brenda, deltinë e miellt, memikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore, pak kafe, gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cm.HAYES 1972, f. 333 – 338, Fig. 68, 28 (datuar 460 - 490)Datimi: çereku i dytë i shek. VI.98. Sr. 1987, Sek. A, K. II(2)/1, inv. 39, buzë dhe paret (Tab. XIV, 98)LRC 3H, pjatë pa ajkë balte, deltinë e miellt, me mikë të imët, shumë thërrmijagëlqerore, pak kafe, gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 25 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 29.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.99. Sr. 1980, Sterna A (1)/1, inv. 33, buzë (Tab. XIV, 99)LRC 3H, tas me ajkë balte homogjene portokalli, jashtë buzës pak më e errët, deltinëme thërrmija të imëta gëlqerore, pak gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 26 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 29.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.100. Sr. 1980, Sterna A (1)/1, 49, buzë (Tab. XIV, 100)LRC 3H, pjatë me ajkë balte të hollë të kuqërremtë, jashtë buzës kafe në vishnje,deltinë e miellt, me mikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore, pak kafe, gavërza tëimëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 27,4 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 29.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.101. Sr. ?, ?, inv. 9, buzë dhe paret (Tab. XV, 101)LRC 3H, pjatë me ajkë balte të hollë të kuqërremtë, pothuajse të zhdukur, sipërfaqjae papërpunuar mirë, me vija çarku, deltinë me mikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore,pak kafe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).


CANDAVIA 3

69Diam. i buzës: 22 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 28.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.102. Sr. 1987, Sek. A, K. III(3)/8, inv. 154, buzë (Tab. XV, 102)LRC 3H, tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, e papërpunuar mirë,parregullsi, vija çarku, deltinë me thërrmija shumë të imëta gëlqerore, sipërfaqja elëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 28.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.103. Sr. 1987, K. II/4, nr. inv. 102, buzë (Tab. XV, 103)LRC 3H; tas me ajkë balte të hollë të ruajtur mirë nga brenda, jashtë buzës më e errët,deltinë me mikë, thërrmija të imëta gëlqerore që shpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqjae lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 19 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 28; HOXHA 2003, f. 146, nr. 226, Fig. XVII, 2 (gjysmae dytë e shek. V– gjysma e parë e shek. VI).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.104. Sr. 1987, K. II (2)/3, nr. inv. 70, buzë (Tab. XV, 104)LRC 3H; tas me ajkë balte homogjene e kuqërremtë në kafe, jashtë buzës pak më eerrët, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 23 cm.HAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 68, 28; HOXHA 2003, f. 146, nr. 232, Fig. XVII, 8 (gjysmae dytë e shek. V– gjysma e parë e shek. VI)Datimi: çereku i dytë i shek. VI.

3.1.7. LRC 3F/G105. Sr. 1984, Son. 2/3, inv. 55, buzë (Tab. XV, 105)LRC 3F/G, tas me ajkë balte shumë të hollë me në një ngjyrë me deltinën, sipër buzëshulli të imëta, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore, pak gavërza të imëta nëbërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 22 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.106. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 291, buzë (Tab. XV, 106)LRC 3F/G (, tas me ajkë balte të hollë portokalli, jashtë buzës pak më të çelët, ajkazhdukur plotësisht, sipërfaqja e papërpunuar mirë, deltinë me thërrmija të imëtagëlqerore, pak me gavërza të imëta në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35; REYNOLDS 2004, f. 228, Fig. 13.144 (fund ishek. VI); SHKODRA 2011, f. 176, nr. 508, Fig. LIV (Hayes 3G (500-530?).Datimi: fund i shek. VI.107. Sr. 1983, Sek. A, K. V(5)/4, inv. 336, buzë (Tab. XV, 107)


70

CANDAVIA 3

LRC 3F/G, pjatë e madhe, me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, jashtëbuzës gri, sipërfaqja e jashtme e papërpunuar, me vija të thella çarku, deltinë methërrmija shumë të imëta gëlqerore, gavërza, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35; REYNOLDS 2004, f. 228, Fig. 13.144 (fund ishek. VI).Datimi: fund i shek. VI.108. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 54, buzë (Tab. XV, 108)LRC 3F/G, tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, e papërpunuar, meshumë hulli të imëta, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja eashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 29 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35; PAPADOPOULOS 2001, f. 595, 14.144, Fig. 124(3G); REYNOLDS 2004, f. 228, 354, Fig. 13.144 (fund i shek. VI)Datimi: fund i shek. VI.109. Sr. 1979, Muri L, inv. 6, buzë (Tab. XVI, 109)LRC 3F/G, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës më ezbardhur, e papërpunuar mirë, me shumë gavërza, hulli të imëta, deltinë me shumëthërrmija të imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 26 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35.Datimi: çereku i dytë i shek. VI.110. Sr. 1979, Muri., inv. 8, buzë dhe paret (Tab. XVI, 110)LRC 3F/G (varianti i vogël), pjatë pa gjurmë ajke balte, jashtë buzës pak më e çelur,deltinë e miellt, me mikë të imët, shumë thërrmija gëlqerore, pak kafe, gavërza tëimëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 29 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 1, Fig. 35; PAPADOPOULOS 2001, f. 597, 14.162, Fig. 126 (3F).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.111. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 230, buzë (Tab. XVI, 111)LRC 3F/G, tasi me ajkë balte homogjene portokalli, jashtë buzës pak më e çelët,sipërfaqja e papërpunuar, me hulli të imëta, deltinë me thërrmija të imëta gëlqerore,pak me gavërza të imëta në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1972, f. 333 - 338, Fig. 69, 23; HAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 3, Fig. 35 (fund ishek. VI); PAPADOPOULOS 2001, f. 595 - 596, 14.145, Fig. 125 (3G).Datimi: çereku i dytë i shek. VI.112. Sr. 1980, Sterna A(1)/1, inv. 42, buzë dhe paret (Tab. XVI, 112)LRC 3F/G, tas me ajkë balte, pothuajse të zhdukur, të kuqërremtë në kafe, tëpapërpunuar, hulli të cekëta, gavërza, deltinë e miellt, me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 24 cmHAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 4; HAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 3, Fig. 35 (fundi i


CANDAVIA 3

71shek. VI).Datimi: fundi i shek. VI - fill. i shek. VII.113. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 224, buzë (Tab. XVI, 113)LRC 3F/G, tas me ajkë balte të hollë të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës e verdhë ezbehtë, e papërpunuar, shumë vija çarku, hulli të imëta, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i buzës: 29 cmHAYES 1992, f. 98, dep. 22, nr. 3, Fig. 35.Datimi: fundi i shek. VI.

3.1.8. LRC 8114. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 433, buzë dhe paret (Tab. XVI, 114)LRC 8, tas me ajkë balte kafe në të kuqërremtë, e papërpunuar mirë, deltinë methërrmija gëlqerore, të zeza, me gavërza, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 17 cm.HAYES 1972, f. 342, Fig. 70, nr. 2.Datimi: gjysma e dytë e shek. V m. Kr.

3.1.9. LRC 10A115. Sr. 1983, kulla 6, inv. 523, buzë dhe paret (Tab. XVI, 115)LRC 10A, tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, jashtë buzës pak mëe errët, e papërpunuar mirë, hulli të cektë, gavërza, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore që shpërthejnë në sipërfaqe, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 23 cm.HAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 2, (fundi i shek. VI - fillimi i shek. VII); HAYES 92, f.98, dep. 22, nr. 2, Fig. 35 (fundi i shek. VI).Datimi: fundi i shek. VI – fillimi i shek. VII.116. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 50, 58, buzë (Tab. XVI, 116)LRC 10A, enë pa gjurmë ajke balte, deltinë e miellt, me mikë shumë të imët, thërrmijatë rralla gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 29 cm.HAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 2 (fundi VI – fillimi VII); HAYES 1992, f. 98, dep. 22,nr. 2, Fig. 35 (fundi VI); PAPADOPOULOS 2001, f. 600, 14.181, Fig. 128 (fundi VI).Datimi: fundi i shek. VI – fillimi i shek. VII.117. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 226, buzë (Tab. XVII, 117)LRC 10A (variant), tas me ajkë balte të hollë të kuqërremtë në kafe, buza jashtë gri eerrët, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore që shpërthejnë në sipërfaqe,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 30 cm.HAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 4.

Datimi: fundi i shek. VI – fillimi i shek. VI.118. Sr. 1981, Sek. ?, inv. 2, buzë dhe paret (Tab. XVII, 118)


72

CANDAVIA 3

LRC 10A (variant), tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, e papërpunuarmirë, hulli të imëta, jashtë buzës kafe e errët, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, të errëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 27 cm.HAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 1.Datimi: fundi i shek. VI - fill. i shek. VII.

3.1.10. LRC 10C119. Sr. 2002, Baz. Amb. C. Shkallarja, inv. 0004, buzë (Tab. XVII, 119)LRC 10C, tas me ajkë balte shumë të hollë portokalli, e papërpunuar mirë, shumëpapastërti, vija furçe, jashtë buzës gri e errët, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, gri, të errëta, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 29 cm.HAYES 1972, f. 343 - 346, Fig. 71, 4; PAPADOPOULOS 2001, f. 600 - 601, 14.184, Fig. 128(fillimi deri në mesin e shek. VII); HOXHA 2003, f. 147, nr. 246, Fig. XVIII, 10 (fillimi ishek. VII).Datimi: fundi i shek. VI – fillimi i shek. VII.120. Sr. 2002, Baz. Amb. C. Shkallarja, inv. 0003, buzë (Tab. XVII, 120)LRC 10C, tas me ajkë balte shumë të hollë të kuqërremtë të errët, e papërpunuarmirë, papastërti, vija furçe, jashtë buzës gri e errët, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, gri, të errëta, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 21 cmHAYES 1972, f. 343 – 346, Fig. 71, 4; HOXHA 2003, f. 147, nr. 247, Fig. XVIII, 11 (fillimii shek. VII).Datimi: fundi i shek. VI – fillimi i shek. VII.

3.1.11. LRC 2- 10121. Sr. 1987, Sek. A, K. 2/3, inv. 73, fund dhe paret (Tab. XVII, 121)Tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i fundit: 32 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII122. Sr. 1987, Sek. A, K. 2/3, inv. 72, fund dhe paret (Tab. XVII, 122)Tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, pak të errëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i fundit: 35,6 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII123. Sr. 1979, Muri L., inv. 356, fund (Tab. XVII, 123)Tas me ajkë balte të hollë portokalli, pothuajse të zhdukur, e papunuar mirë, ngajashtë me hulli të imëta, deltinë e miellt, mikë, thërrmija gëlqerore, pak të errëta,gavërza të imëta, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 32,2 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII


CANDAVIA 3

73124. Sr. 1980, Sterna A(1)/1, inv. 45, fund (Tab. XVII, 124)Enë e madhe, pa gjurmë ajke balte, deltinë me mikë shumë të imët, shumë thërrmijagëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 11 cm125. Sr. 1981, Sek. A, ana V, inv. 25, fund (Tab. XVII, 125)Tas me ajkë balte të hollë, pothuajse të zhdukur, në një ngjyrë me deltinën, deltinëme shumë thërrmija të imëta gëlqerore që duken në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 11 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.126. Sr. 1987, K. II/6, inv. 130, fund dhe paret (Tab. XVII, 126)Tas me ajkë balte homogjene, në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmijatë imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 16 cm.Datimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.127. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 229, fund (Tab. XVII, 127)LRC ?, deltinë me mikë shumë të imët, thërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 17 cmHAYES 1972, f. 329 - 338Datimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.128. Sr. 1983, Sek. A, Kulla VI(6)/4, inv. 356, fund dhe paret (Tab. XVIII, 128)Tas me ajkë balte të hollë pak më të errët se deltina, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore që duken në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 14,4 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.129. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 527, fund (Tab. XVIII, 129)Tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, jashtë e papunuar mirë, meshumë gavërza, hulli, thërrmija që dalin në sipërfaqe, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 12, 2 cm.Datimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.130. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 457, fund 1 (Tab. XVIII, 130)Tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore që duken në sipërfaqe, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 5/6 (e kuqe).Diam. i fundit: 11 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.131. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 213, fund (Tab. XVIII, 131)Tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 8,6 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.132. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 103, fund (Tab. XVIII, 132)


74

CANDAVIA 3

Tas me ajkë balte të hollë në një ngjyrë me deltinën, jashtë e papunuar mirë, deltinëme shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar. Zbukuruar me kryqmonogramatik me stringël që varet poshtë krahëve.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).HAYES 1972, f. 363 - 365, grupi III, nr. 67, Fig. 78/i (Agora Athinë, P. 3081);PAPADOPOULOS 2001, f. 605, 14.213 - 14.214, Fig. 131; SHKODRA 2011, f. 166, nr. 532,Fig. LIII (Hayes 3F) (gjysma e dytë e shek. VI).Datimi: fund shek. V – fill. shek. VI.133. Sr. 1983, Sek. A, K. 2/3, inv. 161, fund dhe paret (Tab. XVIII, 133)Tas me ajkë balte në një ngjyrë me deltinën, jashtë katër hulli të thelluara, të tjera mëtë cekëta, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 13,2 cm.Datimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.134. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 57, fund dhe paret (Tab. XVIII, 134)Tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, e papunuar mirë, me hulli tëimëta, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore, gavërza që duken në sipërfaqe,sipërfaqja e ashpër.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam.: 16,4 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.135. Sr. ?, Sek., inv. 6, fund dhe paret (Tab. XVIII, 135)Tas me ajkë balte të hollë portokalli, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 7/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 11 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.136. Sr. 1983, Sek. A, K. I(1)/4, inv. 116, fund (Tab. XVIII, 136)Tas me ajkë balte të hollë, në një ngjyrë me deltinën, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 15 cm.Datimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.137. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 34, fund (Tab. XVIII, 137)Tas me ajkë balte homogjene të kuqërremtë në kafe, deltinë me shumë thërrmija tëimëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 10,7 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.138. Sr. 1987, Sek. A, K. II(2)/4, inv. 53, fund (Tab. XIX, 138)Tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, jashtë e papunuar mirë, meshumë hulli të imëta, fundi gjurmë çarku, deltinë me shumë thërrmija të imëtagëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 11,5 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.139. Sr. 1987, Sek. A, K. II(2)/4, inv. 103, fund (Tab. XIX, 139)Tas me ajkë balte homogjene në një ngjyrë me deltinën, jashtë e papunuar mirë, meshumë hulli e cektë, këmba me hulli dhe vija çarku, deltinë me shumë thërrmija të


CANDAVIA 3

75imëta gëlqerore, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 5/4 (kafe në të kuqërremtë).Diam. i fundit: 12 cmDatimi: fundi i shek. V – fillimi i shek. VII.

4. Sigilata Qipriote (CRS)4.1. CRS 2140. Sr. 1979, Kulla 1, inv. 691, buzë, paret dhe fund (Tab. XIX, 140)CRS 2 (version i vogël), tas i djegur, me ruletim të çrregullt vijash paralele ngajashtë, dy hulli të thella jashtë buzës, deltinë me shumë thërrmija të imëta gëlqerore,pak të zeza, gavërza në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 5YR 5/1 (gri).Diam. i buzës: 16 cmHAYES 1972, forma 2, f. 373 - 376, Fig. 80, 10 (këmba është e njëjtë me 2,) WAAGÉ 1933,f. 308, Tab. 10, 290; AUBERT, NICOLAÏDES 1997, f. 239, Fig. 1, 3-6; SIELER 2008, f. 273,Fig. 5, 2Datimi: gjysma e dytë e shek. V m. Kr.141. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 502, 503, buzë, paret dhe fund (Tab. XIX, 141)CRS 2(version i vogël), tas me ajkë balte, të hollë, jo uniforme, kafe në të kuqërremtë, deltinëme pak thërrmija të imëta të bardha, të zeza, pak gavërza në bërthamë, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 5YR 6/4 (kafe e çelur në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 15,8 cmNë Shkodër është gjetur një fragment i vetëm, po ashtu dhe në Lezhë në gërmimete fundit.HAYES 1972, f. 373 - 376, Fig. 80, forma 2; HOXHA 1977, f. 276, tab. I, 11; SIELER 2008,f. 273, Fig. 5, 2; AUBERT, NICOLAÏDES 1997, f. 239, Fig. 1, 2; JOHNSON 1998, Fig. 7 - 12;7 - 13, 156 - 159; PAPADOPOULOS 2001, f. 616, 14.282, Fig. 137 (fundi V - fillimi VI)Datimi: fillimi i shek. VI m. Kr.

4.2. CRS 8142. Sr. 1983, Sek. A, K. 3/4, inv. 200, buzë, paret (Tab. XIX, 142)CRS 8, tas me ruletim, pika të rralla në pjesën e sipërme të buzës; si dhe 691 ajo nukështë pjekur në mënyrë uniforme (një pjesë ka marrë ngjyrë të errët).Fabrikimi: i njëjtë me 502 dhe 691.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 28 cmHAYES 1972, f. 377 – 379.Datimi: Gjysma e dytë e shek. VI - fillimi i shek. VII m. Kr.

4.3. CRS 9B ose Egyptian C143. Sr. 1983, Sek. A, K. 1/4, inv. 12, buzë, paret (Tab. XIX, 143)Enë me ajkë balte shumë të hollë pak më e errët se deltina, deltinë me mikë të artë,shumë të imët, thërrmija të rralla gëlqerore, të zeza, gri, sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 21,6 (?)cm.Nga forma ajo ngjan me CRS 9B, por balta me mikën e artë e afron me Egyptian CHAYES 1972, f. 379 – 382, Fig. 82, 12 ose f. 401, Fig. 89 c.Datimi: 580/600 – VII m. Kr. ose gjysma e dytë e shek. VII – 700 m. Kr.


76

CANDAVIA 3

5. Sigilata Egyptian (ERS)5.1. Egyptian B (Imitim i B së Vonë)Gjetjet e Sarandës janë imitime të tasit me listel (ARS 91). Njëra nga enët

e Sarandës (kat. 144) është gjetur në kontekst me LRC 3G dhe LRC 10A.Deri tani, përveç gjetjeve të Sarandës, është dhe një ekzemplar i njëjtë edhenga gërmimet e Vlorës (Aul. 88, nr. 201, i gjetur në kontekst me ARS 90B,datuar në gjysmën e dytë të shek. VI).

144. Sr. 2002, Baz. amb. C (shkallarja), inv. 0002, buzë (Tab. V, 144)Egyptian B i vonë, tas me sipërfaqen e jashtme të buzës më të zbardhur, ajkë baltetë kuqe në portokalli, ruhet mirë, vija çarku të thella në buzë, të imëta jashtë barkut,me pjekje sandwich, deltinë me shumë thërrmija, të bardha, të zeza, gri, kafe,sipërfaqja e lëmuar.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2,5YR 6/6 (e kuqe e çelur).Diam. i buzës: 14 cm.HAYES 1972, f. 397 - 401, Fig. 88, d; HAYES 1997, f. 62, Fig. 22, 12; SIELER 2008, f. 273, Fig. 5,2 (gjysma e parë e shek. VII); TURNOVSKY 2005, f. 222, Fig. 8, 2 (gjysma e parë e shek. VII).Datimi: shek. VI-VII.145. Sr. 1983, Kulla 6, inv. 490, buzë, paret (Tab. V, 145)Imitim i B së Vonë ‘Soft tan ware’, tas me sipërfaqen e jashtme të buzës më tëzbardhur, me gjurmë djegie, ajkë balte shumë të hollë kafe në të kuqërremtë, pothuajsetë zhdukur, jashtë më e çelur, deltinë e miellt, pjekje sandwich, me shumë mikë tëimët të artë, thërrmija të zeza, kafe, të bardha, sipërfaqja e lëmuar me ngjyrë.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 2.5YR 6/4 (kafe e çelur në të kuqërremtë).Diam. i buzës: 17 cm.HAYES 1972, 397 - 399, Fig. 88, d; f. 143-144, nr. 25, Fig. 26; HAYES 1997, f. 62, Fig. 22,12; BONIFAY 2004, f. 255, nr. 6, Fig. 138; FULFORD 1984, f. 202, Fig. 77, 14.1; SIELER

2008, f. 273, Fig. 5, 2 (gjysma e parë e shek. VII); TURNOVSKY 2005, f. 637, Fig. 3, 8 dheFig. 7; TURNOVSKY 2005A, f. 222, Fig. 8, 2 (gjysma e parë e shek. VII).Datimi: shek. VII, 91 D, 600 – 650 m. Kr

ARS (enë e mbyllur, pa përcaktuar)146. Sr. 1979, Muri L, inv. 135, fund e paret (Tab. XIX, 146)Enë e mbyllur, deltinë përzier me mikë të imët dhe me thërrmija të zeza, të kuqërremta,vija të imta çarku në të dy anët e sipërfaqes, sipërfaqja është e lëmuar nga të dyanët, me shenja djegie.Ngjyra Munsell: bërthama dhe sipërfaqja 10R 6/8 (e kuqe e çelur).Diam. i fundit: 17 cmDatimi: ?Sigilata e zbuluar deri tani në Onhezëm, së bashku me disa ekzemplarë të

amforave LRA 1B, LRA 2C, Spatheion 3, janë të vetmet të dhëna qëmundësojnë një datë më të vonë të braktisjes së qytetit. Nisur nga ngjarjethistorike të viteve 586- 587, mbështetur dhe tek monedhat e fundit që i përkasinJustinit II, është shprehur mendimi se qyteti braktiset me dyndjen sllave tëkësaj kohe. Me të dhënat që na jep kjo qeramikë mund të shprehemi që fundi iqytetit duhet shtyrë të paktën drejt mesit të shek. VII m. Kr.


CANDAVIA 3

77Sigilata nga qyteti i Onhezëm-Ankiazmit (Sarandë)

Bibliografi:ATLANTE I: ATLANTE I: Ceramica fine romana nel bacino mediterraneo

(Tardo ellenismo e primo impero).Enciclopedia dell’arteantiqua classica e orientale, Roma, 1981.

ATLANTE II: ATLANTE II: Ceramica fine romana nel bacino mediterraneo(Tardo ellenismo e primo impero).Enciclopedia dell’arteantiqua classica e orientale, Roma, 1985.

AUBERT, NICOLAÏDES 1997: C. AUBERT, A. NICOLAÏDES, Céramiques byzantines etfour a barres médiéval de la place des Martyres a Beyrouth, Lacéramique médiévale en Méditerranée, 1997, f. 239-242.

BAÇE 1981: A. BAÇE, Kështjella e Paleokastrës, Iliria, 2, 1981, f. 165 - 235.BONIFAY 1998: M. BONIFAY, Sur quelques problemes de datation des sigillees

africaines a Marseille, në Ceramica in Italia: VI – VII secolo,në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 71 - 81.

BONIFAY etj. 1998: M. BONIFAY, C. BRENOT, D. FOY, J. P. PELLETIER, D. PIERI, Y.RIGOIR, Le mobilier de l’Antiquité tardive, në: M. Bonifay, M.-B.Carre, Y. Rigoir - Fouilles à Marseille. Les mobiliers (Ier-VIIe

siècles ap. J.-C.), Travaux du Centre Camille-Jullian, 22,Collection Études massaliètes 5, 1998, f. 355 - 375.

BONIFAY 2004; M. BONIFAY, Etudes sur la ceramique romaine tardive d’Afrique,BAR International Series 1301, Oxford 2004.

BONIFAY, CEROVA 2008: M. BONIFAY, Y. CEROVA, Importations de ceramiquesafricaines a Byllis (Albanie), Rei cretariae romanae favtorvm,Acta 40, Bonn 2008, f. 37 – 43.

BUDINA 1971: DH. BUDINA, Harta arkeologjike e bregdetit Jon dhe e pellgut tëDelvinës, Iliria, 1971, 1, f. 287 - 290.

CASSANO etj. 2008: R. CASSANO, C. ANNESE, R. CONTE, A. D’EREDITA, M. D. DE

FILIPIS, C. S. FIORIELLO, Forme della circolazione e della produzionedelle merci ad Egnatia in eta tardoantica, Rei cretariae romanaefavtorvm Acta 40, Bonn 2008, f. 417 – 441.

CEROVA 1987: Y.CEROVA, Kështjella e Qafës në krahinën e Sulovës, Iliria, 2,1987, f. 155-175.

CEROVA 1992: Y.CEROVA, Kontribut i ri mbi amforat e Kështjellës së Onhezmit,Iliria 1-2, f. 245 – 255.

CEROVA 2005: Y. CEROVA, Qeramikë nga Castrum Scampis (shek.II - fillimi ishek. VII), Candavia, 2, 2005, 147 - 204.

CEKA 1976: N. CEKA, Ad Quintum, Iliria, 6, 1976, f. 287-312.CONSPECTUS 1990: Conspectus formarum terrae sigillatae Italico modo

confectae, vëll. 10, Bonn, Habelt, 1990.EMPEREUR, PICON 1986: J. Y. EMPEREUR, M. PICON, A propos d’un nouvel atelier

de Late Roman C, Figlina 7, f. 103 – 126.FOERSTER etj. 2005: G. FOERSTER, K. LAKO, E. NALLBANI, E. NETZER, Sinagoga e Sarandës

(Anchiasmos) në antikitetin e vonë, Candavia, 2, 2005, f. 173-185.

78

CANDAVIA 3


FULFORD 1984: M. G. FULFORD, The red slip wares, në FULFORD, M. G., PEACOCK,D. P. S, Excavations at Carthage: The British Mission, Vol. I,2, 1984, f. 48-115.

GOURVEST 1998: J. GOURVEST, Marseille, Viex Quartiers, në M. BONIFAY, M.-B.CARRE, Y. RIGOIR, Fouilles a Marseille. Les mobiliers (Ier-VIIesiecles ap. J.-C.), Études massaliètes 5, 1998, f. 20 – 52.

HAYES 1972: J. W. HAYES, Late Roman Pottery, London, 1972.HAYES 1978: J. W. HAYES, Pottery Report 1976, në J. H. Humphrey (ed.),

Excavations at Carthage 1976, f. 23 – 98.HAYES 1980: J. W. HAYES, The Supplement of Late Roman Pottery, Rome, 1980.HAYES 1983: J. W. HAYES, The Villa Dionysos excavations, Knossos: The Pottery,

Annual of the British School at Athens, 78, f. 97 – 169.HAYES 1985: J. W. HAYES, Sigillate Orientali, në Atlante delle forme ceramiche.

II, f. 9-96.HAYES 1992: J. W. HAYES, Excavations at Saraçhane in Istanbul: The Pottery,

Vol. II, Princeton 1992.HAYES 1997: J. W. HAYES, Handbook of Mediterranean Roman Pottery, 1997.HAYES 1998: J. W. HAYES, The study of Roman pottery in the Mediterranean:

23 years after Late Roman Pottery, në Ceramica in Italia: VI –VII secolo, në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 9 – 21.

HAYES 2008: J. W. HAYES, The Athenian Agora, Roman Pottery, Fine-wareImports, Vol. XXXII, The American School of Classical Studiesat Athens, Princeton 2008.

HIDRI 1991: S. HIDRI, Materiale arkeologjike nga bazilika e Arapajt. Iliria, 1-2,f. 203-229.

HODGES etj. 2009: RICHARD HODGES, SOLINDA KAMANI, MATTHEW LOGUE & JOANITA

VROOM, The sak of Butrint, c. AD 800, Antiquity, Vol 83 Issue320 June 2009.

HOTI etj. 2004: A. HOTI, E. METALLA, E. SHEHI, Gërmime arkeologjike: Durrës2001 – 2003, Candavia, 2004, 1, f. 139 – 173.

HOXHA 1995: G. HOXHA, Sigilata afrikane të periudhës së vonë antike nga qytetii Shkodrës, Iliria, 1995, 1 – 2, f. 249 – 266.

HOXHA 1997: G. HOXHA, Sigilata mesdhetare të periudhës së vonë antike ngaqyteti i Shkodrës, Iliria, 1997, 1 – 2, f. 269 – 283.

HOXHA 2003: G. HOXHA, Scodra dhe Praevalis në antikitetin e vonë, Shkodër 2003.JOHNSON 1988: B. L. JOHNSON, The Pottery, në G. D. WEINBERG, Excavations at

Jalame, 1998, f. 156 - 159.JUBANI, CEKA 1971: B. JUBANI, N. CEKA, Gërmime në qytezën ilire të Rosujës,

Iliria, 1, 1971, f. 49 - 68.KARAISKAJ 1979-1980: GJ. KARAISKAJ, Gradishta e Symizës në periudhën e vonë

antike dhe mesjetë, Iliria, IX-X, f. 171 - 210.LAKO 1981: K. LAKO, Rezultatet e Gërmimeve arkeologjike në Butrint në vitet

1975-1976. Iliria, 1, 1981, f. 93 - 154.

CANDAVIA 3


LAKO 1984: K. LAKO, Kështjella e Onhezmit, Iliria, 1984, 2, f. 153-205.LAKO 1986: K. LAKO, Dinamika e zhvillimit të Onhezmit (shek. IV p. e. sonë -

shek. IV të e. sonë, Iliria, 1986, 1, f. 273 - 281.LAKO 1991: K. LAKO, Bazilika paleokristiane e Onhezmit, Iliria, 1991, 1-2, f. 123-186.LAKO 1993: K. LAKO, Të dhëna për disa banesa dhe sterna të shek. II-IV të e.

sonë të zbuluara në qytetin e Sarandës (Onhezm - Ankiazëm),Iliria, 1993, 1-2, f. 241-257.

LAKO 2001: K. LAKO, Enë balte nga qyteti i Onhezm-Ankiazmit (Saranda), Iliria,1-2, 2001 - 2002, f. 284 - 314.

LUND 2003: J. LUND, Eastern Sigillata B: a ceramic fine ware industry in thepolitical and commercial landscape of the Eastern Mediterranean,në C. Abadie-Reynal (ed), Les ceìramiques en Anatolie auxeìpoques helleìnistique et romaine: actes de la table ronded’Istanbul, 22-24 mai 1996, Varia Anatolica 15. Paris, 2003; f.125-136; Pl. LXXXI-LXXXV.

MACKENSEN 1998: MACKENSEN, Centres of African red slip ware production inTunisia from the late 5 th to the 7th century, në Ceramica in Italia:VI – VII secolo, në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 23 - 39.

MACKENSEN 1998A: M. MACKENSEN, New evidence for central Tunisian red slipware with stamped decoration (ARS style D), Journal of RomanArchaelogy, 11, 1998, f. 355 - 370.

MARTIN 1998: A. MARTIN, La sigillata focese (Phocean RedSlip/Late Roman CWare). në Ceramica in Italia: VI – VII secolo, në drejtimin e L.Sagui, Firenze 1998, f. 109 - 122.

MARTIN 2008: Pottery from Schedia near Alexandria (Egypt), Rei cretariaeromanae favtorvm, Acta 40, Bonn 2008, f. 263 – 269.

PAPADOPOULOS 2001:J. K. PAPADOPOULOS, Pottery of the roman period, në ToroneI, the excavations of 1975, 1976, and 1978, Part 2, Athens2001, f. 516 – 646, Fig. 111 – 158.

REYNAL 1996: C. ABADIE-REYNAL, Les ceramiques en Anatolie aux epoqueshellenistiques et romaine. Actes de la Table Ronde d’Istanbul,23 - 24 mai 1996, Varia Anatolica XV (Istanbul).

REYNOLDS 2004A: P. REYNOLDS, The Roman pottere from the Trionch Palace, nëR. HODGES, W. BOWDEN AND K. LAKO, Byzantine Butrint:Excavations and Surveys 1994 – 99, Oxford 2004, f. 224 – 269.

REYNOLDS 2004B: P. REYNOLDS, Appendix 1, Catalogue of Roman ceramics andselected medieval pottery from Butrint 1994-99, në R. HODGES,W. BOWDEN AND K. LAKO, Byzantine Butrint: Excavations andSurveys 1994 – 99, Oxford 2004, f. 327 – 395.

REYNOLDS etj. 2008: P. REYNOLDS, D. R. HERNANDEZ, DH. ÇONDI, Excavationsthe Roman Forum of Buthrotum (Butrint): First to Third centurypotterry assemblages and trade, Rei cretariae romanae favtorvmActa 40, Bonn 2008, f. 71 – 88.

80

CANDAVIA 3


ROBINSON 1959: H. S. ROBINSON, Pottery of the roman period chronology,The Athenian Agora, vol. V, 1959.

SAGUI 1998: L. SAGUI, Il depozito della Crypta Balbi: una testimonianzaimprevedibele sulla Roma del VII secolo?, në Ceramica in Italia:VI – VII secolo, në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 305 – 330.

SIELER 2008: M. SIELER, Egyptian red slip ware a and its production at the site ofthe late roman fort at Nag el-Hagar/Upper Egypt, Rei cretariaeromanae favtorvm Acta 40, 2008, f. 271 – 278.

STAFFA 1998: A. R. STAFFA, Le produzioni ceramiche di Abruzzo tra fine V e VIIsecolo, në Ceramica in Italia: VI – VII secolo, në drejtimin e L. Sagui,Firenze 1998, në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 437 – 776.

SHEHI 2010: E. SHEHI, Céramiques sigillées importées et productions lokalesà éngobe rouge en Illyrie Méridionale et en Chaonie (IIe s.av. J.-C.- IIe s. Ap. J.-C.), Tezë Doktorate në Université Charles-De-Gaulle –Lille 3, Lille 2010.

SHKODRA 2003: B. SHKODRA, Pottery and Trade in the Late Roman Durres(Dyrrachium), University of East Anglia, 2003, Mikrotezë Masteri.

SHKODRA 2004: B. SHKODRA, Kontekste me qeramikë të shek. VI nga Macellum-Forum, Durrës, Candavia, 2005, 2, f. 204 – 238.

SHKODRA 2011: B. SHKODRA, Enët prej balte të antikitetit vonë në Durrës(shek. IV VII), Tezë doktorate, Tiranë 2011.

TORTORELLA 1977: S. TORTORELLA, Sigillata Africana, në Ostia IV, 1977; 69-79.TORTORELLA 1998: S. TORTORELLA, La sigillata africana in Italia nel VI e nel VII secolo

d.C.: problemi di cronologia e distribuzione, në Ceramica in Italia: VI– VII secolo, në drejtimin e L. Saguì, Firenze 1998, f. 41 – 69.

TURNOVSKY 2005: P. TURNOVSKY, The morphological reportory of late roman/early byzantine coarse wares in Ephesos, LRCW 1. Late RomanCoarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in theMediterranean: Archaeology and Archaeometry, BARinternational series 1340, 2005, f. 635 – 645.

TURNOVSKY 2005A: P. TURNOVSKY, Late Antique and Byzantine pottery of thechurch of St. Mary in Ephesos. An introduction. Rei cretariaeromanae fautorum Acta 39, 2005, f. 217 - 224.

VAAG 2003: L. E. VAAG, A closer look at the making of Phocaean Red SlipWare Bowls, në C. Abadie-Reynal (ed), Les ceìramiques enAnatolie aux eìpoques helleìnistique et romaine: Actes de latable ronde d’Istanbul, 22-24 mai 1996, Varia Anatolica 15.Paris, 2003; f. 203-207; Pl. CXII-CXIII.

VAAG 2005; L. E.VAAG, Phocean Red Slip Ware – Main and secondaryproductions, në: M. B. Briese, L. E. Vaag (eds.), Trade Relationsin the Eastern Mediterranean from the Late Hellenistic Periodto Late Antiquity: The Ceramic Evidence, HalicarnassianStudies 3, (Odense 2005), f. 132-138.

CANDAVIA 3


VILLA 1998: L. VILLA, Alcuni aspetti della circolazione di prodotti di importazionein Friuli tra VI-VII secolo, në Ceramica in Italia: VI – VII secolo,në drejtimin e L. Sagui, Firenze 1998, f. 275 - 288.

WAAGÉ 1933: F. WAAGÉ, The roman and byzantine pottery, Hesperia II,Princenton 1933, f. 230 – 328, tab. VIII – X.

ZHURAVLEV 2008: D. ZHURAVLEV, Roman pottery from a Cistern in Pantikapaion,Rei cretariae romanae favtorvm, Acta 40, Bonn 2008, f. 213 -225.

82

CANDAVIA 3


TERRA SIGILLATA FROM THE CITY OFONCHESMOS-ANCHIASMOS (SARANDA)

The ceramic material taken here under study comes from excavations effectuated in

the city during the years 1979-1981, 1983-1984 and 1987, when were discovered the

fortification wall, houses, cisterns and the basilica. To this material was added ceramic

from the trial trenches effectuated in the basilica in 2002. The material discovered from

the excavations in the basilica (synagogue) not published yet, has been used only for

statistics. From the emergency excavations effectuated during the 60s in some areas

covered with mosaics, no ceramic was found.

The excavations effectuated inside the fortification wall and their study has pointed

attention also on the ceramic. In most of the cases the ceramic has been studied as a

whole, not analyzed in context layers. The study of the ceramic will be important for

the understanding of the economic relations of this city-harbour with the Mediterranean

world, especially for the Late Antiquity period when it took the shape of a city. Ceramic

evidence will also help for the establishment of a date for the end of the city life, which

until now is analyzed only from the coins of Justinian II and the historical events

described in the Chronicle of Monemvasia.

Onchesmos, according to Strabo, Denys of Halicarnassus and Ptolemy was, until the IInd

century AD, only a port of the Chaones, while during the Vth-VIth (431, 451, 458, 516) it is

mentioned as an Episcopal center with the name of Anchiasmos in the Synecdemos of Hierocles

among other 12 cities of Epirus Vetus. After that Anchiasmos is not mentioned anymore.

Different authors, according to the archaeological data, think that Onchesmos was

an inhabited centre since the IVth century BC. and was enlarged during the first centuries

AD, until it was fortified in the Late Antiquity (middle of the IVth century). These

studies, based to the archaeological data, emphasize the fact that the Late Antique city

was developed inside the city wall and that the destruction of synagogue/basilica

complex happened around 580 AD.

CANDAVIA 3


Emergency excavations effectuated outside the city wall (in a distance of 300m to

the city wall) discovered a well organized urbanity system, traces of buildings and a

destruction layer accompanied with ceramics of the VI century and coins of Baduila

(Totila). This information, although coming from emergency excavations suggest that

the fortified city (Ankialos), until the attack of Totila in 551, was far larger than the

fortification we know, and this fortification, as in Byllis, was rebuilt during 551-560.

In this analyze of sigillata material we try to show a general catalogue according to

their types and production centres and putted in relation with the material coming from

the Monastery of the 40 Saints and the city of Butrint. We hope that from this detailed

study of the sigillata we can achieve new data in order to know better the life of this

centre from the IInd century AD to the VIIth century AD. This ceramic material will be

also useful for future excavations and studies on the city.

The sigillata that we have catalogued here comes from different locations of the

fortification, from the annexes A, B, C, V1, V2 of the basilica (Sec. A), from the cistern

outside the wall, from the fortification wall (towers 1-6) and from the cisterns (1, 2, 3).

During the excavations of the cistern inside the basilica were visible two layers clearly

divided by the destruction of the arcade. In the second layer we found handmade jars,

jugs, amphoras decorated with red bands of dope which belongs to the Early Middle

Ages. Also in the excavations of the Monastery of the 40 Saints, we have found this

type of ceramic in the layers belonging to the period of the abandonment of the

monument. In both monuments we never found ceramic which was common for the

VIth-VIIth centuries (sigillata, amphora’s etc).

In Saranda are represented many of the sigillata categories, from the IInd century

AD to the VIIth century. Most of it belongs to the Vth–VIIth centuries.

We have found ESB (nr 1-5) Çandarli (nr 6-7), African (nr. 8-69, 146), Phocean (nr.

70-139), Cypriot (140-143), Egyptian (nr. 144-145, imitations of ARS 91) sigillata. Until

now in Saranda we haven’t found Italic, north Italic, Gallic and Macedonian Gray

Sigillata which is common for other centres in Albania. Also we haven’t been able to

identify local productions of these sigillata.

The IInd century sigillata is limited in number and it is represented from Eastern

Sigillata (ESB2 and Candarli) and African (ARS) which is also present in the IIIrd century.

Starting from the IVth century AD and on, the imported sigillata comes from North Africa,

Phocea and Cyprus (group C). It is important to note that the sigillata found in Saranda,

differently from other sites, belongs mostly to the VIth and first half of the VIIth century.

84

CANDAVIA 3

RRUGA ��8 N¸NTORI��

RRUGA ��SKENDERBEU��

RRUGA ��1 MAJ��

DETI JON

G

6

7

K

J

I

H

F

E D

C

B

A

8

54 3

2

1

Onhezmi

N

Sektori A

(Bazilika dhe Sterna)

Sterna 1

Sterna 3,4

Banesa 3

Banesa 1

Sterna 1

Banesa 2

0 100 m

Skºnder BUSHI 2010

TAB. I


CANDAVIA 3

85

TAB. II

1

2

3

5

8

9

4

6

7

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


86

CANDAVIA 3

TAB. III

11

12

13

14

15

16

10

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


CANDAVIA 3

87

TAB. IV

17

18

19

20

22

23

24

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

21


88

CANDAVIA 3

TAB. V

25

27

29

28

30

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

26

Vlorº (nr 256, X,12 Aulona 88 D 37 cm)


CANDAVIA 3

89

TAB. VI

31

32

34

36

35

37

33

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


90

CANDAVIA 3

TAB. VII

39

40

41 42

43

44

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

45

38


CANDAVIA 3

91

TAB. VIII

48

49

50

51

46

47

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


92

CANDAVIA 3

TAB. IX

52

53

55

56

57

58

59

54

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


CANDAVIA 3

93

TAB. X

60

61

63

62

65

66

68 67

690 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

64


94

CANDAVIA 3

70

71

75

76

77

72

74

73

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

TAB. XI


CANDAVIA 3

95

TAB. XII

78

79

80

81

82

83

84

85

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


96

CANDAVIA 3

TAB. XIII

86

87

88

89

90

91

92

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


CANDAVIA 3

97

TAB. XIV

93

94

95

96

97

98

99

100

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


98

CANDAVIA 3

TAB. XV

101

102

103

104

105

106

107

108

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


CANDAVIA 3

99

TAB. XVI

109

110

111

112

113

114

115

116

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


100

CANDAVIA 3

TAB. XVII

117

118

119

120

121

123

125

127

122

124

126

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


CANDAVIA 3

101

TAB. XVIII

128

129

131

130

132

134

133

135

137

136

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010


102

CANDAVIA 3

138

140

139

141

142

143

146

0 10 cm

Skºnder BUSHI 2010

144

145

TAB. XIX


CA

ND

AV

IA 3

103

TAB

. XX

G

6

7

J

I

H

F

D

C

B

A

43

2

1

N

E5

8

Fortifikimi i shek. VI m. Kr

Gjurmº tº murit rrethues tº shek. IV-V m. Kr

Linja hipotetike e fortifikimit tº shek. IV-V m. Kr

Sig

ilata ng

a qyteti i O

nh

ezëm-A

nkiazm

it (Saran

dë)

S. Muçaj, K. Lako, S. Bushi, S. Xhyheri, TERRA SIGILLATA FROM THE CITY OF ONCHESMOS-ANCHIASMOS...

Documents

Transcript of S. Muçaj, K. Lako, S. Bushi, S. Xhyheri, TERRA SIGILLATA FROM THE CITY OF ONCHESMOS-ANCHIASMOS...