WYJ u~~~w®QQ

W~~®il®~®@LU®~

®~rn[k~@~olJl®a®(j)O~UW

~~~~

~~1J~ffi!A\1J(!1ll~lti

~{llf(!DWA

/

TEKSTY I KONTEKSTYw tradycji i wspólczesnosci

edukacji polonistycznejJEZYK - LITERATURA - SZTUKA

pod redakcj aZofii Ozóg - Winiarskiej

KIELCE2012

Dominik BorowskiKraków

Podróz jako metafora doswiadczania swiata- wokól "Podrózy Teo" C. Clement

1. Slów kilka o Catherine Clement

Catherine Clement zajmuje sie w swoim zyciu literatura, filozofia,dziennikarstwem, a takze kultura francuska. Urodzila sie 10 lutego 1939roku w Paryzu. Jej rodzina zwiazana byla z dworna religiami: katolickai zydowska. Dziecinstwo Catherine Clement przypadlo na czasy IIwojnyswiatowej. Dlatego wyjechala z Paryza do Anjou - malej wioski nadbrzegiem Loary. Tam wychowywala sie pod okiem swojej katolickiejbabci. Jednak ten okres przyniósl pisarce mnóstwo zlych wspomnien.Pamieta detonacje mostu i wybuchy pocisków na pobliskim wzgórzu!.Za najbardziej wstrzasajace wydarzenie z dziecinstwa uznaje utratezydowskich dziadków. Georges i Sipa GomicP zostali pojmani i wyslanido obozu pracy w Auschwitz. W maju 1944 roku utracili zycie w wynikuzagazowania. To wydarzenie wywarlo pózniej ogromny wplyw na zycio­we wybory Catherine Clement.

Autorka Podrózy Teo ukonczyla Ecole Norrnale Superieure dejeunes filles w Sevres na kierunku filozoficznym. Po ukonczeniu studiówzostala asystentem Vladimira JankeIevitcha na paryskiej Sorbonie3.Poczatkowo zajmowala sie psychoanaliza i filozofia Sigmunda Freuda.Od 1962 roku zainteresowala sie równiez etnologia. Bylo to wynikiemnawiazania wspólpracy ze znanym antropologiem - Claudem Levi ­Straussem. Naukowiec zaprosil Clement do prac nad mitami afrykan­skimi. W tym samym czasie byla zaangazowana w przygotowywaniefilmów edukacyjnych w telewizji. W 1976 roku przerwala karierenaukowa i wziela urlop, poniewaz postanowila zostac dziennikarka.Podjela prace w nieistniejacym dzisiaj dzienniku Le Matin de Paris. Bylaw nim odpowiedzialna za rubryke kulturalna, w której umieszczanoartykuly poswiecone ksiazkom, muzyce, teatrowi czy róznego rodzajuwystawom. Jako dziennikarka pracowala zaledwie szesc lat.

l Strona internetowa Catherine Clement http://w"IN.VV.catherine-clement.com/dostep7 stycznia 2012 roku, tlumaczenie autora tekstu.2 Takie imiona nosili zydowscy dziadkowie Catherine Clement.3 Portal Wikipedia Catherine Clementhttp://fr.wikipedia.org/wiki/Catherine CI%C3%A9ment dostep 7 stycznia 2012 roku,

tlumaczenie autora tekstu.

147

W latach 1982 - 1987 kierowala L'Association fralll;aise d'actionartistique4• Organizacja swoje dzialania koncentrowala wokól rozpo­wszechniania i promocji kultury francuskiej za granica. Nowy zawódwzbudzil w pisarce chec poznawania swiata. W 1987 roku wraz ze swoimkolega Andrew Lewinem - ambasadorem Francji - wyjechala do Indii.Tam znalazla inspiracje do swoich najpopulamiejszych ksiazek: Z miloscido Indii (1993) i Podróz Teo (1998). Fascynacja Indiami przyczynila sietakze do wstapienia do Forum Indo - francuskiego, które zajmuje siewspólpraca pomiedzy krajami. Z Azji wyjechala do Austrii. Osiadla nakilka lat w Wiedniu, gdzie prowadzila zajecia o teatrze na UniwersytecieWiedenskim. Kolejnym etapem podrózy Catherine Clement byl Senegal.Tam równiez podjela sie prowadzenia wykladów na UniwersytecieCheikh Anta Diop w Dakarze. Jednakze tym razem poswiecone byly onefilozofii.

Po dwunastu latach pobytu za granica wrócila do Francji.Wreszcie znalazla czas, zeby w pelni oddac sie praktyce literackiej. Odtego momentu powstaly m. in. nastepujace powiesci: Martin et Hannah(1999), Jesus au bucher (2000), Le Sang du monde (2004), Les derniersjours de la deesse (2006) i inne. Jednak pisarstwo nie zajelo jej calegoczasu. W 2002 autorka Podrózy Teo zalozyla l'Universite populaire dumusee du quai Branly. Jest to uczelnia, która prowadzi bezplatne studiadla wszystkich. Ponadto pisarka uczestniczyla w przygotowywaniuprogramu France - Culture. W latach 2008 - 2009 na zaproszenie DanielMesguich prowadzila zajecia w Conservatoire National d'art dramatique.Obecnie wciaz pisze powiesci, a takze artykuly do róznego typuczasopism. Reszte czasu poswieca swoim wnukom.

2. Motyw podrózy w kulturze i literaturze

Ruch, przemieszczanie sie, zmiana miejsca sa nieodzownymielementami ludzkiego zycia. Wszystkie wymienione czynnosci znajdujasie we wspólnym polu znaczeniowym. Laczy je kategoria podrózy5.Podróza w znaczeniu literalnym okresla sie pokonywanie drogi (calo­sciowo lub etapami), która prowadzi do odleglego punktu6. Takiepojmowanie owego rzeczownika dalo podstawy do wykrystalizowania sie

4 Strona internetowa Catherine Clement http://www.catherine-clement.com/dostep7 stycznia 2012 roku, tlumaczenie autora tekstu.5 Synonimicznymi okresleniami podrózy uzywanymi w tym artykule beda: wedrówka,podrózowanie.6 Uniwersalny slownik jezyka polskiego, pod red. S. Dubisza, t. 3, Warszawa 2006,s.255.148

symbolicznej semantyki, która wyraznie widoczna jest w kulturze. Wartoprzyjrzec sie temu zagadnieniu.

Najczesciej podróz utozsamiana jest z zyciowa droga, po którejczlowiek kroczy1. Jej poczatek stanowia narodziny, zas ostatni etap kon­czy sie smiercia. Istotne wydaje sie zwrócenie uwagi na to, co przydarzasie czlowiekowi w czasie tak pojmowanej wedrówki. Na pierwszymplanie sytuuja sie przygody, które definiuje sie "jako punkt przecieciamomentu pewnosci i momentu niepewnosci zycia"8. One wprowadzajaw zycie doze tajemniczosci i zagadki. Wiaze sie to z podejmowaniem róz­nego rodzaju ryzykownych dzialan i pokonywaniem przeszkód. Moznazatem stwierdzic, ze podróz niejednokrotnie symbolizuje przygode. Bar­dzo waznym elementem zyciowej drogi czlowieka jest moment dojrzewa­nia. To czas zmian i ewolucji psychicznej9. Jego glówny cel stanowi wyj­scie z dziecinstwa i osiagniecie dojrzalosci do podejmowania samodziel­nych decyzji. W zwiazku z tym podróz oznacza proces zmian, które pro­wadza do odkrycia wlasnego "ja". Marianna Oesterreicher - Mollwo za­uwaza, ze metafora wedrówki odnosi sie równiez do samych obrzedówinicjalnych, które skladaja sie z szeregu prób, jakim poddaje sieadeptów1°. Podrózowanie kojarzone jest równiez z poszukiwaniem,dociekaniem i studiowaniem!!. W czasie wedrówki mozna poznac wielenowych rzeczy i poszerzyc swoje horyzonty myslowe.

Jak widac, motyw podrózy posiada wiele symbolicznych znaczen.Trzeba jednak zauwazyc, ze wszystkie one lacza sie ze soba. Kazde z nichzaklada przemiane w dotychczasowym zyciu danej jednostki i jej rozwój.Prawdopodobnie takie postrzeganie motywu podrózy przyczynilo sie dojego czestego wykorzystywania w literaturze. Juz starozytna epopejaHomera Odyseja koncentruje sie wokól powrotu Odyseusza do rodzinnejItaki, w czasie którego bohater przezywa rózne przygody. Wedrówka poraju, czysccu i piekle stanowi chwyt kompozycyjny Boskiej komediiDantego12. W ten sposób ukazane zostaly sredniowieczne poglady natemat zycia pozagrobowego. Warto tez wspomniec o Malym Ksieciu An­toine'a de Saint-Exupery'ego, w którym podróz glównego bohatera sym­bolizuje proces dojrzewania psychicznego. Chlopiec z gwiazdy B-612

7 W. Kopalinski, Slownik symboli, Warszawa 2001, s. 331 - 333.R G. Simmel, Most i drzwi. Wybór esejów, przel. M. Lukasiewicz, Warszawa 2006,s.262.

9 R. Ku1eszewicz, Slownik symboli literackich, Bialystok 2001, s. 201 - 202.10 M. Oesterreicher - Mollwo, Lehykon symboli, przel. J. Prokopiuk, Warszawa 1992,s. 125 - 126.

II 1. E. Cirlot, Slownik symboli, przel. 1. Kania, Kraków 2000, s. 322 - 323.12 W. Kopalinski, Slownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003, s. 560 - 561.

149

poznaje, czym sa przyjazn i milosc w zyciu czlowieka. Charakteryzo­wany motyw pojawia sie jeszcze w wielu innych ksiazkach. W kazdejrealizuje sie w nieco inny sposób.

3. Teo w podrózy

Na motywie podrózy zostala zbudowana powiesc CatherineClement, co sugeruje juz sam tytul Podróz Teo. Jest to dosc nietypowyutwór. Z jednej strony stanowi kompendium religioznawcze, zas z drugiej- powiesc podrózniczo - przygodowa. Nalezy jednak zauwazyc, ze obieplaszczyzny wspólgraja ze soba, co pokaze ten szkic. Akcja utworukoncentruje sie wokól podrózy dookola swiata czternastoletniego Teo.Nie jest to zwyczajna wycieczka. Wyprawa zostala zainicjowana przezciotke Marte, która swoje zycie spedzala na nieustannym przemieszczaniusie z jednego miejsca na swiecie do drugiego. Ponadto podróz rozpoczynasie w sytuacji, która nie sprzyja wycieczkom. U nastolatka zdiagnozo­wano smiertelna chorobe. Mozna przypuszczac, ze chodzi o bialaczke,poniewaz wielokrotnie w powiesci pojawia sie motyw badania krwi.Istotne wydaje sie tutaj zwrócenie uwagi na cel podrózy. Wyjasniaja goslowa organizatorki wyprawy:

Bedziemy wedrowac po swiecie i zasiegac rady doktorów na mójsposób. Nie w szpitalach. ( ... ) Nie licz na to, ze bedziemy turystami! Niezobaczysz ze mna ani wielkiego muru chinskiego, ani Tadz Mahal, aniwodospadów Niagara. 13

Podróz ma pomóc Teo w powrocie do zdrowia. Jej priorytetem niebedzie zwiedzanie róznych zakatków swiata, celem wyprawy ma bycpoznanie róznych systemów religijnych. W zwiazku z tym sluszne wydajesie porównanie przez wydawce powiesci Clement ze Swiatem ZofiiJosteina Gaardera, bedacym kompendium filozoficznym. Wycieczka roz­poczyna sie w Jerozolimie, gdzie Teo poznaje najwieksze religie swiata.Chodzi o judaizm, chrzescijanstwo i islam. Nastepnie akcja utworuprzenosi sie do Egiptu, w którym przed chlopcem zostaja odkryte regulykoptyjskiego systemu wierzen. Kolejnym etapem podrózy jest Rzym.W tym miejscu zostaja zestawione ze soba poganstwo i chrzescijanstwo.Po blizszym poznaniu religii Jezusa Chrystusa Teo wraz z ciotka udaja siena Pólwysep Indyjski. Odbywaja tutaj lekcje z zakresu hinduizmu,buddyzmu, jak i religii Tybetu. Nastepnie podróznicy przyswajaja wiedzeo chinskim taoizmie, po czym kieruja sie do Japonii. W kraju kwitnacych

13 C. element, Podróz Teo, Warszawa 1999, s. 28.150

wisni poznaja japonskie mity teogoniczne i kosmogoniczne. Kolejnymogniwem podrózy jest Rosja, w której bohaterom przyblizone zostajazasady prawoslawia. Stamtad wylatuja do Stambulu - miasta, w którym"nie brakuje meczetów"14. Dlatego tutaj latwiej im jest zglebic tajemniceislamu. W podrózy Teo nie zabraklo tez czasu na pobyt w Senegalu iDakarze, gdzie mozna bylo zaznajomic sie z afrykanskimi wierzeniami.Potem udali sie do Brazylii. Ten etap podrózy dal mozliwosc poznaniasystemu wierzen plemion poludniowoamerykanskich. Nastepnie akcjapowiesci przenosi sie do Nowego Jorku. Tutaj bohaterowie Podrózy Teouczestnicza w nabozenstwie w kosciele abisynskim, a takze wzbogacajazasób swojej wiedzy religijnej o purytanizm i anabaptyzm. Z tego miejscakieruja sie do Pragi, gdzie Teo zglebia dogmaty judaizmu. "Cala wyprawakonczy sie w Grecji - tu bowiem autorka odnajduje korzenie myslireligijnej i obrzedów kultowych"15.

Taka konstrukcja swiata przedstawionego otwiera przed czytel­nikami panorame swiata religii. Niewatpliwie swiadczy to o dosc duzychwalorach poznawczych Podrózy Teo. Warto zwrócic uwage na znaczenietej wyprawy edukacyjnej dla czternastolatka. Teo na kazdym jej etapieotrzymuje porcje ogólnych informacji o wyznaniach. Nie ma za wieleczasu na doswiadczenie praktyk religijnych, gdyz nieustanie zmieniamiejsce pobytu. Takie podejscie prowadzi do nabycia przez chlopca duzejilosci wiedzy teoretycznej. Jednakze przejrzenie panoramy religiidoprowadza go do uswiadomienia sobie obecnosci Boga, który czuwanad calym swiatem.

W tym miejscu wydaje sie sluszne przyjrzenie sie sposobowiwprowadzenia do powiesci tresci z dziedziny religioznawstwa. Przed­stawiaja je specjalisci zajmujacy sie systemami wierzen, którzyw wiekszosci stanowia ich wyznawców. Prywatnie sa oni znajomymiciotki Marty. Wszyscy z nich maja rozlegla wiedze i potrafia przekazac jaw przystepny sposób. Widac to m. in. w rozmowach czternastolatkaz rabinem Eliezerem Zylberbergiem. Mezczyzna objasnia dogmaty wiaryjudaistycznej. Oto przyklad eksplikacji dotyczacej idei siódmego dniatygodnia:

Siódmy dzien jest dniem pustki. Zatrzymujesz sie wreszcie. Nic nierobisz. Dopiero potem znowu zaczynasz dzialac. ( ... ) Siódmy dzien nie jestdniem odpoczynku, lecz swietem ciszy. Odmiana w twojej relacji ze swiatem.16

Tego rodzaju objasnienia uzupelniane sa licznymi ciekawostkami,

14 Ibidem, s. 487.15 G. Leszczynski, Biblia obiezyswiata, "Guliwer" 2000, nr 2, s. 66 - 68.16 C. element, Podróz Teo, Warszawa 1999, s. 65.

151

o których nie zawsze mozna przeczytac w dostepnej literaturze. Nasra ­wyznawczyni islamu - wyjasnia, w jaki sposób muzulmanie w czasiepodrózy wykonuja obowiazkowa przed kazda modlitwa ablucje. Zamiastwody uzywaja w tym symbolicznym akcie usuwania nieczystosciczystego piasku. Ponadto prowadzonym "wykladom" z zakresureligioznawstwa towarzysza pytania ciekawskiego Teo. Chlopiecdopytuje o niezrozumiale dla niego kwestie, co niekiedy wydaje sieniestosowne. Tak jest w sytuacji, w której Teo próbuje uzyskacinformacje od pana Abdulaja Diopa na temat kast w Senegalu. Warto tezzwrócic uwage na podsumowywanie przez nastolatka zdobytej wiedzy:

Jezus = natura boska i ludzka. Arianie = pól na pól. Monofizyci = jedna natura. 17

Takie refleksje chlopca ulatwiaja porzadkowanie informacjiczytelnikowi utworu. Poza tym eksponuja to, co najwazniejsze w kazdejnowo poznanej religii. Nalezy tutaj zauwazyc, ze omówiona plaszczyznaedukacyjna utworu wskazuje jedno z symbolicznych odczytan podrózy.W tym wypadku wyprawa utozsamiana jest z sui generis nauka czystudium z konkretnej dziedziny, jaka stanowia tutaj religie swiata. Podrózma przyniesc wtajemniczenie w arkana wiedzy i odkrycie nowychhoryzontów'8. Jednak powiesci nie mozna uznac za sensu stricte kompen­dium religioznawcze. Wynika to przede wszystkim z obecnosci w niejlicznych komentarzy wartosciujacych i oceniajacych poszczególne sys­temy wierzen. Uwage Grzegorza Leszczynskiego19 zwrócilo osobliwe ze­stawienie slów Jezusa z wypowiedzia filmowca Roberta Rosselliniego:

- Jezus powiedzial: "Milujcie swoich nieprzyjaciól, czyncie dobro tym,którzy was nienawidza". - Przypomina mi to zdanie, jakie wypowiedzialfilmowiec Robert Rossellini - odezwala sie ciocia Marta - "Jesli masz wroga,zadreczaj go swojamiloscia".20

Niewlasciwe wydaja sie tez slowa cioci Marty dotyczace glowykosciola katolickiego. Kobieta okazuje oburzenie z powodu dogmatuo nieomylnosci papieza w sprawach wiary. Razace moze byc równiezpodsumowanie Teo o chasydach. Nastolatek uznaje ich za odlamreligijny, który woli tanczyc i spozywac alkohol kosztem studiowaniaPisma Swietego. W powiesci znajduje sie wiele innych tego typu wypo­wiedzi. Wszystkie one swiadcza o usterkach w warstwie merytorycznej

17 Ibidem, s. 157.18 W. Kopa1inski, Slownik symboli, Warszawa 2001, s. 331 - 333.19 G. Leszczynski, Biblia obiezyswiata, "Guliwer" 2000, m 2, s. 66 - 68.20 C. element, Podróz Teo, Warszawa 1999, s. 213.152

Podrózy Teo. W zwiazku z tym trudne wydaje sie okreslenie sposobu po­rzadkowania przedstawionych tresci. Moze sie wydawac, ze utwór nieopowiada sie za zadnym wyznaniem. Jednakze za perspektywe porzadku­jaca przyjeta zostala filozofia New Age, co widoczne jest w wylaczeniuz tekstu rozwazan na temat poszukiwania Absolutu przez wieki21•

Podrózom nastolatka oprócz "wykladów" z religioznawstwa towa­rzysza próby uzdrawiania go z choroby, na która cierpi. Chodzi tutaj opartycypacje w obrzedach wynikajacych z wierzen poszczególnych syste­mów religijnych. W Egipcie Teo tanczyl przy dzwiekach muzyki, cowprowadzilo go w trans, w którym nawiazal kontakt z duchem. Bylato ceremonia zar, której cel stanowi oczyszczenie ze zlych duchów.Chlopca próbowal takze uzdrowic szejk Sulejman Al Hadzid:

Musisz osiagnac ukojenie. Zeby odnalezc tchnienie, trzeba zawierzyc.( ... ) Twoja choroba odejdzie tam, skad przyniósl ja zly duch. ( ... ) Wtedy szejkzamknal oczy i polozyl dlonie na piersi Teo. Po chwili Teo poczul, ze jakiescieplo przenika mu do pleców.22

Muzulmanin staral sie naklonic nastolatka do uwierzenia w Boga,który pomoze mu przezwyciezyc chorobe. Wlaczenie do powiesci tegorodzaju scen ozywilo jej akcje, co wywoluje wieksze zainteresowanietekstem wsród czytajacych. Ponadto doswiadczanie przez Teo niektó­rych obrzedów religijnych ulatwia zrozumienie przedstawionychwiadomosci na temat religii. Wszystkie takie sytuacje sa przez chlopcaodbierane jako przygody. Na uwage zasluguja takze zagadki, które musisukcesywnie rozwiazywac glówny bohater Podrózy Teo. Odgrywaja onebardzo wazna role w przebiegu podrózy chlopca. Maja pomócw identyfikacji kolejnego punktu wyprawy. Oto przyklad takiej zagadki:

"Podazaj afrykanskim tropem do Wielkiego Jablka"23

Aby ja wyjasnic, potrzebne sa blyskotliwosc i umiejetnoscdedukcji. Takie cechy posiadaja zazwyczaj detektywi jak SherlockHolmes. Nie brak ich równiez czternastolatkowi. W zwiazku z tympoprzez wprowadzenie do utworu zagadek nabiera on cech powiescidetektywistycznej24. Nalezy jednak zauwazyc, ze niektóre z nich zostajarozwiklane w wyniku przypadkowych podpowiedzi. Przykladem jestchociazby zdradzenie przez matke Teo miejsca wykonania badania krwi,co wiaze sie z kolejnym etapem podrózy. Warto jeszcze zwrócic uwage na

21G. Leszczynski, Biblia obiezy.§wiata, "Guliwer" 2000, nr 2, s. 66 - 68.22C. Clement, Podróz reo, Warszawa 1999, s. 135.23 Ibidem, s. 633.24 Slownik literatury popularnej, pod red. T. Zabskiego, Wroclaw 2006, s. 464 - 471.

153

fakt, ze przy rozwiazywaniu zagadek nastolatek moze liczyc na pomocswojej dziewczyny - Fatu. Jednak jej podpowiedzi niekoniecznieulatwiaja to zadanie ("Zeby sie odrodzic, zapalam swój stos, pocierajacskrzydlami") 2S. Stanowia równiez zagadki, które Teo musi rozpracowac.Jak widac Podróz Teo jest powiescia podrózniczo - przygodowa, w którawplecione zostaly tresci religioznawcze i elementy powiescidetektywistycznej. Polaczenie tych komponentów czyni ksiazkeciekawsza i ulatwia przyswojenie zawartego w niej materialuinformacyjnego.

Warto przyjrzec sie jeszcze innemu sposobowi odczytania utworu.Powiesc Catherine Clement mozna potraktowac jako powiesc inicjacyjna,czyli utwór skupiajacy sie na przemianach i waznych momentach w pro­cesie dojrzewania26. Teo w ciagu calej podrózy ksztaltuje swójswiatopoglad religijny. Rezultatem tego wszystkiego staje sie skonstru­owana przez bohatera metafora drzewa jako zbioru religii, która odzwier­ciedla rozczlonkowanie systemu wierzen. Chlopiec, jak juz wczesniejwspomniano, zaczyna dostrzegac takze obecnosc Boga w swiecie,o którym dotychczas malo wiedzial, poniewaz wychowywal sie w rodzi­nie ateistycznej. Mozna zatem stwierdzic, ze Teo osiagnal dojrzalosc.która usytuowala go na "droge srodka"27. Teraz zupelnie inaczej bedziepatrzyl na otaczajaca rzeczywistosc. Nalezy tutaj zauwazyc, ze chlopiecnie opowiedzial sie za checia wyznawania którejkolwiek z poznanychreligii. Woli znajdowac sie z boku istniejacych wyznan. Mozna przy­puszczac, ze w duzej mierze spowodowaly to "turystyczne" okolicznosci.które zakladaly ciagly pospiech i zmiane miejsc, co utrudnialoempiryczne poznanie systemów wierzen. Istotne wydaje sie równiezprzyjecie postawy tolerancyjnej wobec odkrytych religii i uswiadomieniesobie, ze mozne istniec przyjazn pomiedzy ich wyznawcami. Poza tymo cechach powiesci inicjacyjnej swiadczy tez odkrycie, czym jest milosc.Nastolatek przezywa chwilowe zauroczenie Ashiko, które prowadzi dopocalunku. Jednakze Teo uswiadamia sobie, ze jego postepowanie jestforma zdrady Fatu. Budzi to w nim wyrzuty sumienia i prowadzi doszczerej rozmowy z mloda Japonka. To wydarzenie pozwala zrozumiecchlopcu wartosc prawdziwego uczucia. Wyprawa wzbogaca Teo o cennawiedze z zakresu religioznawstwa. Dostarcza mu wiele problemów dozastanowienia. Poza tym prowadzi ona do wewnetrznej przemiany, która

25 C. Clement, Podróz Teo, Warszawa 1999, s. 114.26 P. Czaplinski, Sladami przelomu. O prozie polskiej 1976 - 1996, Kraków 1997.s. 192 - 193.

27 J. Jacobi, Psychologia C. G. Junga, przel. S. Lypacewicz, Warszawa 2001, s. 202 ­205.

154

pomaga mu odnalezc sie w swiecie. W zwiazku z tym motyw podrózymozna tutaj odczytywac jako symbol dojrzewania i wtajemniczenia. Takakonstrukcja powiesci eksponuje jej walory dydaktyczne28•

28 B. lwicka, Droga, wedrówka, wedrowiec. Poetyka literatury fantasy, "Kulturai Edukacja" 2000, nr l - 2, s. 99 - 104.

Dominik Borowski

A journey as a metaphor for learning aboutthe world - on Theo's Odyssey by C. Clement

SUMMARY

This article consists of three parts. One is dedicated to thebiography of Catherine Clement. It includes the most important factsabout the writer's life which influenced her literary output. The nextchapter focuses on how the joumey motif functions in culture andpresents symbolic semantics related to wandering. A particular attentionwas paid to a joumey motif in the literature of different periods. The lastpart of the paper focuses on Theo's trip, the protagonist of C. Clement'snovel. It describes briefly the course of the tour indicating its reasons andobjectives. Moreover, it includes reflections on how certain issues whichmake part of religious studies were handle d in the novel. Also, it wasmentioned that some elements of puzzle were introduced to the story.Finally, the paper presents conclusions on symbolic motifs of l4-year-oldTheo's joumey in the context ofthe initiation novel.

155

Dominik Borowski

Viaggio come metafora dell'esperienza deI mondo- intorno a II viaggio di Teo di C. Clement

RIASSUNTO

L'articolo e composto da tre partio La prima e stata dedicata allabiografia di Catherine Clement. Ci sono stati presentati i fatti essenzialidella vita della scrittrice, che hanno influenzato sulla sua produzioneletteraria. II capitolo seguente si concentra intorno al funzionamento deImotivo deI viaggio nella cultura. Ci e stata rappresentata la simbolicasemantiea legata al viaggio. Dna attenzione particolare e stata rivolta almotivo deI viaggio nella letteratura di diverse epoehe. L'ultima partedell'artieolo tratta dell'impresa di Teo - il protagonista deI romazo diC. Clement. Ci e stata eontenuta una deserizione sornrnaria della stona deI

viaggio, nonehe indieati i suoi motivi ed obiettivi. Ci si sono trovate leriflessioni relative al funzionamento, nel volume, della problematiea delIaeonseenza delle religioni. Si eparlato anehe dell'introduzione nelromanzo degli elementi di indovinello. II eapitolo finisee eon leeonc1usioni legate al motivo simbolieo deI viaggio deI Teo nel eontestodeI romanzo d'iniziazione.

156