@ nir "tTff#lHullfffll*$il,*,-1946

KULTUNLERARASI KAV$AKTAI ll I

BULGARISTAN VE TURKIYE

ULUSLARARASI tit,, mnin VE EDEBiylr SEMPOZYUMU-II

Bildiri Kitabr

ANKARA UNiVNNSiTESi YI'YINTARI NO: 376

ISBN: 97 S-605-136-109 -3

ANKARA UNiVERSiTESi BASIMEVI

incitagr Sokak No:10

06510 Begevler / ANKARA

Tel:0 (312) 213 66 55

Basrm Tarihi : or/ 08 / 2ot3

i gi ndcki ler I C l-4' tp>rcanvre

.iarrplrr Ko:ay4xou. PeQoprrlure Ha KeMaz Ararrcpxu lypcKo lo o6pasonanue n Erzraput npe3 20-re w 30-re ro4uslrtftr MWnAr rr BeK ......... ...........................1

Zapry an Kozludj ov. Atatiirk'iin Reformlarr ve 1.920'li-30'luYrllarcler Bulgaristan'daki TiirkEe Eiitim .............11

Xapyrr Eexmp. Er,zrapcrara e3r{KoBa r;oAuturKa wrypcKvrtrr esr,tK

rr1'rc:r 1944 - 1958 r.

Harun Bekir. 1944-1958 Yrllarr Arasr Bulgaristan Dil Siyaseti ve'l'i.irk Dili ......27

Hiiseyin Mevsim. Bir Bulgar Gazetecinin Goziyle 1928

Arrkirrarsr .......35

Xltlcerrrr Mencr,ru. Auxapa [Pe3 orrt{Te Ha e4I4H }5uapcrc'r;,f(yprrir/,rr4cr s1928 r.................. ...........47

K,reo flporoxpmcroBa. EazraHcxo 4o6pocrce4crBo t{ belle epoque(.ia e4rau eilv3oA or,,llrr [pe3 ro4rrHt{Te)> Ha Koncranrr,trKor rc'r'ar rruHon)............ .........................61

Ktco Protohristova. Balkanlar'da iyikomguluk ve Belle Epoque(Krrrrstantin Konstantinov'un YtIIar iginden YoI f"Pdt Prez Godinite"]I latrratrndaki Bir Epizot Uzerine) .......................73

'l'iirkan Olcay. $ehbal Dergisinde Bulgar Edebiyatr ..............83'l'rrrprrrrr Ot4>xaft. Er,arapcxara AwreparypaB crn caHve,, Illcx6irz". .........................93

I l.rticc Orug. Srrbistan'dan Vidin'e Mtisliiman G-oEleri (1f%2-1865)....................... 103

X.r'r'u4xic Opy.r. I4sceznauero Ha MIocIoAMaHu or Crp6lu nrnll u71r,r r r ( Itt62-1865) .................. ...........115

(' r'.r r r x ir Kosa po na. Typ cxure AeKc:rr'Ka AHr4 3aeMKI4 n 6'n nt ap cxvt

u ll)f ,rlKr4 cru{K .......... .....I25Slanka Kozarova. Bulgarca ve Yunancada Tiirkge Sozci.ikler ...............135

7ll,urn.r Ilurozona. Tevara ga Tlgrora B 3ala4HoenponerZcxororr,r(v(-l rr() rrpt':r XIX ner (rr,o6pa3elavrflT OpreHr) .................145

I ) i y:r na N i kolova. 1 9. Y trzyi Batr Avrupa Sanahnda Dogu Konusu(l l.ryirl I',tlilt'n l)o[u) ....1,67

19

Mehmet Zeki ibrahimgil, Ammar ibrahimgil. Filibe,deOsmanh Dcinemi Mimarisi ..............1g4Mexue43exuvldlpaxtrrvrlna,Arvruapvr6paxv*rna.ocuancxaraapxrrrel<r)?anfI;aon4r,rn................ .....................1gg

Aqkrn Koyuncu. osmanh Belgeleri Igrsrnda 1g35 yrhnda Trmova,daMeydana Gelen Ayaklanma Tegebbiisii ............27gAruxrrr Kororr4:xy. Onrrrr 3a BbcraHrre n TtpHono npes 1g35 r.B cBerzrrHara Ha AoKyMeHrr{ or ocMaHcKrlre apxr4Bvt .........297

Mucize Unlii. Tanzimat Sonrasrnda pravadi .......................261,My4xorse IOrralo. llposa4vrx cze4TauzwMara ......... .........275

)Kranxo lluauou. lln.{nsrso v npo6y>x4aHe: <(...r{ Bbgpax4aHe,r ocro60x4eHute, tt claBa, fia vr... pearazrxlo (uocrrozon vraA:HVrclo)Kerr{ B TeKcroBe uaWnau Basos v.Mvxataxz feoprraen) .,................2gtJivko ivanov..sarhogluk ve Ayrlma: ,,IJyamq

da, Kurtulug da, $an da,Rezillik de!" (ivan Yazov ve Mihalaki Georgiev'in MetinlerindeBaSmsrzhk Sonrasr Siijeler) ............305

OSMANLI BELGELERI I$IGINDA 1835 YILINDA TIRNOVA'DAMEYDANA GELEN AYAKLANMA TE9EBnUSU

Agkrn Koyuncu / Qanakkale 18 Mart Universitesi

Paisiy Hilendarski'nin (1722-1779) 1762,de yazdrgr istoriyaslaztyanobilgarska adh eserle baglayan Bulgar ulusal uyarugr, halefisofroniy vraEanski (1735-1s15) tarafrndan devam ettirilmig ve srrp veYunan ayaklanmalanrun da etkisiyle 1828-1829 osmanh-Rus savagrndansonra yeni bir ivme kazanmrgtrr. Bulgar burjuva srrufirun gi.iglenmesineparalel gekilde 1830'lardan itibaren Bulgar milliyetqiliBi; eBitim ve kiiltiirhareketleri, Fener Patrikhanesi'nden baBrmsrz bir Bulgar Kilisesi kurmaEabalarr, siyasal ba$rmsrzhk amacryla giriqilen isyan tegebbiisleri vedevrimci komitecilik faaliyetleri gerEevesinde geligme gostermigtir.

1835 yrhnda Georgi Mamargev ve velEo Atanasov onciiliiftindeTrmova'da meydana gelen ayaklanma teqebbiisii, Burgarlarrn osmanhDevleti'ne kargr giriqtikleri baBrmsrzhk miicadelesindeki ilk miistakil veorgi.itlii eylemlerinden biridir. Bu ayaklanma girigiminde Bulgarlarrryisyanlarrn ardrndan Rusya'mn askeri ve diplomatik desteSi veyaosmanh-Rus savaglan sonucunda ba$msrzhk ya da otonomi elde edensrrp, Yunan ve Romen komgularrna oykiinmelerinin etkisini goz ardretmemek gerekir. ote yandan, 1.4 Eyliil 1g29'da imzalanan EdimeAnlagmasrrun maddelerinin uygulamasrru temin iEin Rusya'run silistrekalesini elinde tutmasr ve Eflak'ta asker bulundurmasrmn yam srraosmanh Devleti'nin Mrsrr sorunu ile uiragmasr ve Mehmet Ali paga

isyamna kargr harici desteie ihtiyag du;rmasrrun da Bulgarlaniimitlendirdiiini s<iylemek miimkiindiir.l isyan mahalli olarak ikinciBulgar Devleti'nin bagkenti olan Trmova'mn segilmig olmasr daBulgaristan'da yi.ikselen romantik milliyetEili$in bir g6stergesidir.

1 Nikolay Jegev, "Velqova Zavera", istoricheski Pregled, g, lg7|, s. G4-65; Ayru yazar,VelEovata Zavera1835. istorigeski oqerk, Nauka i izkustvo, Sofya,l9g5,s.9-13.

213

Tunova hadisesi, daha ulusal uyanrg dtjnemindc. Burgar aydrn vemilliyetEilerin dikkatini Eekmig ve Georgi Rakovski (1.gs7), HristoDaskalov (1857) ve Pandeli Kisimov (1868) eserlerinde hatrralara dayaholarak rrrnova ihtilAline yer vermiglerdir. Keza, prenslik doneminde de(1878-1908) Yordan Nenov, Petko RaEov slaveykov, vasil st. Beron,Georgi rulegkov vs. kigiler hatrralara dayah olarak gahgmalarrndaTrrnova'daki isyan tegebbiisiini.i ele almrglardrr. Bulgaristan,da olayrnytiziincii ve yiz ellinci yrh mi.inasebetiyle monografiler yayrnlanmrg,hatrralara ve Rus diplomatik belgelerine dayah olarak pek gok aragtrrmayaprlmrgtrr.2 Konuya olan ilgi halen canhhlrru siirdi.irmektedir. Bunakargrhk, Bulgar ulusal uyamgrnda son derece mi.ihim bir yeri olan buayaklanma girigimi, Tiirk tarih yazrcrhsrrun dikkatinden kagmrgtrr veTrmova hadisesi hakl.:rnda bilinenler oldukEa srmrhdrr.3 Bu bildiride,daha once yayrnlanmamrg osmanh belgeleri rgrlrnda Georgi MamarEevve velgo Atanasov'un isyan hazrrhklarrndaki rolii, olayrn ihbar edilmesive ihtilal tegebbi.isiiniin cinlenmesi, yargrlama ve idamlar ileMamargev'in siirgiin edilmesi ve Trrnova hadisesinin osmanh devletadamlarr tarafindan nasrl de$erlendirildiii gibi konular ele ahnacakhr.

. Bulgar tarih yazrcrh$rnda yaygm olarak "velgovata zavera" (velEoIhtimh) adryla bilinmesine raBmen literatiirde isyan fikrinin kime aitolduBu, ayaklanmanrn onci.isiiniin kim oldu$rr, hazrrhklarrn kim ya dakimler tarafindan yiirtitiildtigii, olaym ne zaman duyuldu$u, yargrlamave idamlarrn tarihi konusunda farkh gcirtigler mevcuttur. isyan girigimihakkrnda bilinenler daha ziyade birbirini nakzeden hatrralara ve sozliikiilttirde nesilden nesile aktarrlan ve sonradanyaztya geEirilen bilgileredayahdrr.a Eski literatiirde ve olayrn ytiztinci.i yrldoniimiine hasredilen

2 Bulgar tarih yazrcrh$nda "velgova Ayaklanmasr"mn genel bir deierlendirmesi veilgili literatiir iEin bkz. vanya Rageva, "velgovata zavera (1g35 g.) v ogledaloto nabilgarskata istoriopis", Preilizaikatelstztata na istoriyata. Natsionalna nauQnakonferentsiya, sofuo, 10-11 noemori 2004, s6st. iskra Baeva - plamen Mitev,Universitetsko izdatelstvo "Sv. Kliment Ohridski,,, Sofya,2006, s.1.49-1,59.3 Halil inalcrk, Tanzimat ae Bulgar Meselesi,2. Baskr, Eren yayrnevi, istanbul, 1994, s.27; M. Hi.idai $entiirk, osmanh Dmleti'nde Bulgar Meselesi (1gs0-1g7s), Tiirk rarihKurumu Basrmevi, Ankara, L992, s.77.a Nikolay Qervenkov-ivan Grek, "Krm istoriyata na vrorrjenoto vrstanie v Brlgariyaprez prrvata polovina na tridesette godini na XIX v." , vekoae, No. 1, 1975, s. 4l; Jegev,"Velgova Zavera", s. 65.

21,4

gahgmalarda isyunrn PLull,t/tclsl vc organizatorii olarak GeorgiMamarqev'in ismi iint' q'rkmaktadrr.s 1975-1995 yrllarr arasmda iseTrrnova gehrinin llulgar ulusal uyamgrndaki roliiniin one qrkarrldr$r;isyarun planlayrcrsr ve organizatorii olarak VelEo Atanasov,a vurguyaprldrir ve MamarEev'in ikinci plana itilerek katkrsmm askeritecriibesine indirgendi$i gori.ilmektedir.o Bununla birlikte sondonemlerde isyan girigimi, velgo Atanasov ve Georgi Mamargev'in ortakbir eylemi olarak kabul edilmektedir.z Ancak bizilr:. buradaki amaclmlzBulgar tarih yazrcrhimdaki tarhgmalara girmeden meseleyi osmanlrbelgeleri rgr$rnda ortaya koymaktrr.

Velgo Atanasov, Georgi Mamargev ve isyanrn Hazrrhk Safhasr

velEo Atanasov (Camciyata)'mn hayatr hakkrnda bilinenler oldukgaazdr. 1780'de Trmova civarrnda do$dugu sarulmaktadrr. Gengrif,indeEflAk'a giderek uzun siire Bi.ikreg'te yagamrg ve daha sonra Budapegte veBragov'da ticari faaliyetlerde bulunmugfur. Trmova'ya dondtikten sonrada tiiccarhf,a devam etmig ve krsa siirede Trrnova'daki en zengin veniifuzlu Bulgarlardan biri haline gelmigtir. Kuzey Bulgaristan'da camticareti yapmasr dolayrsryla mesleSi, ismiyle ozdeglegmigtir. VelgoAtanasov, bunun yam srra pek gok mamul i.irtin satryor ve ayncakitapErhk yapryordu. Kilise ve manashrlar iEin ihtiyag duyulan kitaplarrRusya'dan temin ediyordu. Entelektiiel kigili$i ile dikkat geken Velgo,Trrnova'da bir okul agrlmasrna yardrm etti$i gibi, kilise ve manastrrlara

5 Konstantin ios. ireEeka, istoriya na Btlgarite, skoropegatnitsa na K. Tulegkov,Trmovo, 1886, s. 663. Bu kitabrn yeni baskrsrnda yazar adr gu gekildedir: Konstantiniregek, istoriya na bdlgarite, izdatelstvo nauka i izkustvo, Sofya, 1978, s. 556. BoyanPenev, istoriyananoaatabdlgarskaliteratura, T. III, Dirjavna Pegatnitsa, sofya, 1933, n.

71, Nikola stanev, velgooa z,aoera: sbornik po slugay stogodigninata na Zaoerata ot 1BSS,sofya, 1935, s. 3Lve stoyan Romanski, vdstanigeski naginaniya na kapitan GeorgiMamargoo Buyukliu: sbornik po slugay na stogodigninata na zaoera ot 18is, sofya, 1935, a.

61'den nakleden Petko st. Petkov, "Kapitan Georgi Mamargev i Btrlgarskata zaveraot 1835 godina", Elektronno spisanie LiterNet, No. 4 (53), April 2004.http://litemet.bglpublishll/petko_petkov/ gmamarchev.htm, Son erigim: 10.09,2012.6 Rageva, a.g. t., s. '1,49-151..

7 ]egev, "Velgovata Zavera", s.68,71,; Aymyazar, Velgoaata Zaaera 7835, s. 39,40;Plamen Mitev, Ilrllgrrrsko Vllzra jtlanc: Laktsikonen Kurs, Polis, Sofiya, 1999, s. 44.

215

maddi destek de saihyordu. Romanya vc Avusturya'da elde e'ttifi

deneyimin yaru sila srrp, Yunan ve Romen ulusal mi.icadelelerine ve

Osmanh-Rus Savaglarr sonucunda otonomi veya ba$rmsrzhk elde

etmelerine tamkhk etmesi, onun ulusgu fikirlerinin giiqlenmesine ve

ozgiirliik idealinin do$"masrna sebep oldu. Ticaret mtinasebetiyle

djaqtrir gehirlerde Bulgar ileri gelenleriyle goriigiiyor ve halkrn

gikayetlerine tamk oluyordu.s Velgo Atanasov, Georgi Mamargev ile Rus

ordusunun 1828-29 osmanh-Rus savagrndan sonra Rus birliklerinin

Trrnova'dan geqigi srrasrnda tarugmrqtrr' Ancak, onun ticaret amacr ile

gitti$i silistre,de Trrnova merkezli bir Bulgar devleti kurulmasrm

iua"n"y"r, MamarEev ile yollarrmn ne zaman kesigti$i ise meEhuldiir.

i.J86 yilrnda Kazan (Kotel)'de doian Georgi Mamargev de

Bulgaristan'da Osmanh hAkimiyetinin en biiyiik muhaliflerinden biridir

.r" r,er"duyse biiti.in yagamrru Bulgaristan'rn ba$rmsrzhk miicadelesine

adamrgtrr. Mamarqev karglmrza ilk olarak bit haydut,1806-L812 Osmanh-

Rus Savagrnda once gontillii, ardrndan Bulgar halk ordusunun bir iiyesi

olarak Erkmaktadrr. Bu savagtaki hizmetleri ve cesaretinden dolayr Rusya

tarafindan Georgievski Knst (Aziz Yorgi HagD nigam ile

odiillendirilmigtir. 182L Yunan ayaklanmasrnda Eteryacr bir birlifin

komutanhf rm yaptr$r samlmaktadrr. Mamarqev, L 828-L 829 Osmanh-Rus

savagrmn baglamasr ile Ruslar tarafrndan kurulan Bulgar Goniillii

Taburu,nun komutam tayin edilmig ve Ruslarrn Tuna',y gegigine ve

ayrlca Kuzeydoiu Bulgaristan' da b azt kalelerin zapt edilmesine yardrm

eimigtir. ozeltikle Silistre kalesinin ele gegirilmesindeki katkrsmdan

dolayr Rus garr I. Nikola tarafindan Sv. Anna nigam ve de$erli bir krhgla

6diillendirilmi gtir.e

Edime Anlaqmasr, diier komgularr gibi baf,rmsrzhk veya otonomi

eldeetmekisteyenBulgarlarrnumutlarrnrbogaErkarmrgfl.Bununiizerine bizzat Mamargev onciiliiftrnde bir ozgiirliik hareketi

baglahlmrgtrr. MamarEev, islimye ve Kazan'da ayaklanma qrkarmak ve

bunu orta Bulgaristan'daki diier bolgelere yaymak istiyordu. Plana gore

eski bagkent Trrnova',da Bulgar devletinin restorasyonu ilan edilecekti'

Ancak, 1830 senesi baglannda Rus yetkililerin miidahalesi ile isyan

hazrrhklan bastnldr. Qiinkii bu srrada Rusya'mn politikasr Bulgarlarrn

, ]eqev, "Velgovata Zavera", s.58,69; Ayrryazar,Velqottata Zaztcra'1835' s'27-32'

, qervenkov- Grek, a.g.m., s. 47-42;Jeqev, Velqoaata Zattara 1835' s' 34-36'

21.6

muhtariytt ytirri.indcki arzulIrryla iirtiigmiiyordu, lJu sebcplc,

Mamarqev, Gcneral Dibiq taraftndan tutuklandr ve bir siirc Biikreg'tc

hapsedildi. Mamargev, daha sonra silistre'ye gegerek Bulgar halkrnrn

kendi giici.ine dayanacafr genig bir ozgiirliik hareketi hazrrhBrna girigti

ve Rus ordusunda rurraqutrLrki gtintilliileri (Pehr Nikolaevig, ilyaZlatev,

I{ado Petrovig, Yanko Nikolaevig, Dimitrr Mirov, Marin Petroviq vs.)

yaruna toplamaya bagladr. silistre'de gortini.igte iEki ticaretiyle ufragan

Mamargev, Trrnovah ileri gelen (velgo Atanasov, Nikola Gaytanciyata

vd.) Bulgarlardan bagka Elena, islimye, Kotel vs. yerlerdeki

milliyetqilerle irtibat halinde idi.10 Mamargev'in silistre'de komutan

(tme0 oldu$u ve bu sayede velqo Atanasov iinci.iliiftindeki Trrnovah

ihtilalciler ile irtibat kurduiu inancr uzun siire literati.ire hakim olmug ise

de' Qervenkov-Grek'in yayrnladrf,r Rus belgeleti, onun Silistre kalesinde

lriqbir resmi gdrevi olmadrirru giistermektedir.ll Osmanh belgelerinde

tle Silistre'de resmi bir vazifesi oldu$una dair herhangi bir ipucu yoktur'

Ancak, L835',de yakalandrfr zamatl i.izerinden qrkan vekflletnnmeye

lrakrlrrsa, Mamargev'in L831 yrhndan sonra Eflak'tan silistrt"ye geqtlftl

siiylenebilir.l2ihtilataler 1834'te isyan hazrrhklanna bagladrlar ve Ttrnova, Bllena,

l,cskofqa, Gabrova Dryanovo ve sair yerlerde bir isyan a$r kurdular'

t'lakovo Manashrr, isyan hazrrhklarrrun merkezi oldu' Mamargcv,

.tyaklanmarun askeri koordinatorii idi ve devamlt olarak Ttmova ve

eivanndaki manastrrlan (Plakovo, Preobrajenski, Kapinovo, Leskofga

yirkrnrndaki Petropavlovski vs.) ziyaret ediyordu. Ayrrca, Velqo

itonurov ve diier yerel liderler ile giiri.igiiyor, isyan haztrhklannt

rl ((,rvenkov- Grek, a.g.m., s.42;Jegev,Velqoztata zattera'1,835, s.35-37; Petkov, a.g.m'

lr (crvenkov-Grek, a.g.m., s.42; legev, Velgoaata Zaaera L835, s' 37' KrE' Jeqev'

" Vclqovata Zaveta", s' 77.r, (icorgi Mamargev'in iizerinde grkan vekAletnamede, Eflak-Bofdan tarafrna gegcn

ltrrlg,irr reayanrn 1831 yrhnda Papayani veled-i Kostandi, Kapudan Yorgi ve Qorbact

tt,r", Yorgi'yi istanbul'da Sultanrn huzuruna grkarak "bazr imtiyazlar talebinde"

brrlrrnnraya vekil tayin ettikleri ve istekleri kabul edildifi takdirde astl vatanlartno

rlihrt.rck di[er Avrupa miltetleri gibi gdni.il rahathfir, emniyet ve asayiq iqinde

yaqnnrrrk isiediklcri bclirtilmektedir. lBagbakanhk osmanlr ArEivi (BoA), Hott-t

I l(irrrayCrn (l lA'l'), 461 15/D (llt3l )1.

217

donetliyor vc tegvik ediyordu.13 Isyan planrna gcire, 1'82t1'29'daki

muharcbclcr csnastnd a zarar goren Varna kalesini tamir etme iginifistlenen Dimitrr Sofiyaliyata, Ttrnova, Gabrova, Elena ve civarrndan ikibin dolayrnda iggi toplayacak ve bunlar isyarun vurucu giiciinii teqkil

edecekti. Bunun yam slra, lrnova civarrndaki kasaba ve koylerdeyagayan reaya eg zamanh olarak harekete gegirilecekti. isyan plarumn en

dnemli noktasr Trrnova'ntn ele geEirilmesiydi. $ehirdeki Ti.irk

makamlan, gamizon ve cephanelik ele gegirildikten sonra isyancrlar

Giiney Bulgaristan'dan Ti.irk birliklerinin gegigini onlemek iizere

Kocabalkan'daki gegitleri tutacakh. Eski Bulgar bagkentinde Qarevetstepeaindc Bulgar bayrair dalgalanacak ve Bulgar devletinin ba$rmsrzh$r

lle blrllktt Velgo Atanasov prens ilan edilecekti. Baganszhk durumundalee Ruaya'ntn yardtma gelmesi beklenecekti.la Ancak bir ihbar bi.itiinplanlan Fonuesuz brraktr.

Ormrnh Gdztiyle Trrnova'da Meydana Gelen Reaya itrtimn

Osmanh belgelerind e " reay a ihtilaf' diye isimlendirilen Trrnova'daki

isyan tegebbtisi.i hakkrndaki bilgiler, Trnova Voyvodasr Mehmed DervigBey, Naip Abdidilaziz Efendi, Rum Metropoliti ilarion (Kritski) ve VidinMuhafizr Hiiseyin Paga'mn raporlanna dayahdrr. Bu ayaklanma

girigiminin hazrlayrcrsr ve organizatori olarak belgelerde hem Rusyah

Yorgi Kaptan (Georgi Mamargev), hem de Trrnova egrafindan srrasryla

Dtilger ustabagrsr Mito (Dimitrr Sofiyaliyata), Kiirkgii Yovan (Lofgah

ivanaki Yonkov Kiirkgiyata), Camcr Velgo (Velgo Atanasov Camciyata),

Gaytancr Kolo (Nikola Gaytanciyata) ve Elenah Hacr/Sakalh Yordan(Hacr Yordan Bradata)'mn isimleri one Ekmaktadrr. Georgi MamarEev,

Osmanh vesikalannda Yorgi Kaptan, Rusyah Kaptan ve Bryrkho$luYorgi geklinde adlandrrrlmaktadrr.

lr Jeqev, "Velqovata Zavera", s. 69, 70; Ayru yazar, Velqottata Zaaera 1835, s. 34-52;

l'etkov, a.g.m.l{ Jeqev, "Velgovata Zavera", s. 73-77; legev, VelEoaata Zaaera L835, s.47-57; NikolayGenqev, tsilgarsko Vrzrajdane, Otegestveniya Front, Sofiya, 1988, s. 213; Mltev, a.g.e./ s.

43-45; Yanko Gogev, "Legendariyat borets za osvobojdenie Kapitan Georgi

Mamarcc.v: Iertva na Rusko-Turskite represii", http://www.sitebulsarizaedno.com.Srrn t'rigim: 20 [r,yliil2012.

2lft

.Irrnova V0yvorlusr Mehmed Dervig Bey'in 26 ve 28 Nisan 183515 ve

vidin Muhafrzr lli.iscyin Paga',run 6 ve 21Mayrs15 tarihli raporlanna gore

isyanrn onciisi.i, I{usyah Yorgi Kaptan'drr. Trmova Naibi Abdilaziz

Eiendi'nin 26 Nisan 1835 tarihli ilk raporundalT Yorgi Kaptan

organizator olarak goriiliirken, aym giin yazdrfr di$er raporunda ise

isy:an fikrinin Camcr Velgo ile Diilger ustabagrsr Mito'ya ait olduiu,

ancak Yorgi Kaptaru baglarrna reis ittihaz ettikleri belirtilmektedir'18

Trrnova Metropoliti ilarion'un Rum Patrikhanesi'ne gonderdiii 27 Nisan

1g35 tarihli mektuptale ise sofyah Mito, KiirkEti Yovary Camcr Velqo,

Gaytancr Kolo ve Elenah Hacr Yordan (Bradata) adh kiqilerin isyarun

iinctileri oldufu ifade edilmektedir.

isyan hazirlklarrm tertip eden kigilerin esnaf-zanaatEr ve tiiccar

srmfina mensubiyetleri sebebi ile yi.ikselen Bulgar burjuvazisinin

temsilcileri olmalarr dikkat Eekicidir. Nitekim L830-1840',lardan itibaren

Bulgar ti.iccar ve zanaat qevreleri laik efitim veren okullar aEmak, basrn-

yayln ve kiilttrr faaliyetlerini desteklemek suretiyle Bulgar

miiliyetqiliginin geligmesine onemli katkrlar yapmrqlardrr'

Mehmet Dervig Bey20 ve Hiiseyin Paga'yazlgore' aslen Osman Pazatt

kazasrna tabi Kazan (Kotel) Koyi.i reayasrndan olup, silistre'de ikamet

etmekte olan Yorgi adh Rusyah bir Kaptan ffiizbagr), Trrnova'ya tabi

Plakovo Koyii civanndaki manastrra gelerek, Trmova varogunda oturan

Di.ilger ustabaqrsr Mito, KiirkEii Yovan, Camcr Velgo' Gaytancr Kolo' Sv'

ilya Manastrn kegigi Hacr sergiy ve hizmetqisi Teodos ve Elena

K"oyiinden sakalh Yordan adh Bulgarlan manashra toplamrg ve onlarla

*t?

t

15 BOA, HAT, No 461L5lF (27 Zllltrcce 1250126 Nisan 1835); No. 33156/8 (29 Zilhicce

1250128 Nisan 1835); No 33156/C (27 Zllhicce 1250126 Nisan 1835); No 33156/E (29

Zilhicce 125}l28Nisan 1835); No 331564 (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835).

16 BOA, HAT, No 46155lr(8 Muharrem 1251l6Mayrs 1'835); No 46115fi (8 Muharrem

1250i6 Mayrs 1835); No 364671A (23 Muharrem 1251'l21Mayrs1835)'

t7 BOA, HAT, No ggL56lc (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835)'

18 BOA, HAT, No 461151G (27 Zi\hicce1250126 Nisan 1835)'

rs BOA, HAT, No 331561A (15/27 Nisan 1835)'

20 BOA, HAT, No 461151F (27 Zllhicce 1250126 Nisan 1835); No 3315618 (29 Zilhicce

1250125 Nisan 1835); No 33156/C (27 Ztlhicce 1250126 Nisan 1835); No 33156/E (29

Zilhicce 1250l28Nisan 1835); No 331564 (29 Zilitricce1250128 Nisan 1835)'

21BOA, HAT, No 461551H(8 Muharrem 1251.l6}|/Iays 1835); No 46l1'5fi (8 Muharrem

1250/6Mayrs1tt35);No364671A(23Muharrem|251'121Mayrs1835).

219

mi,istakbel isyan hakkmda miizakereler yapmrgtrr. Yorgi Kaptan, aynca

muhtemelenisyanProgramlveisyancrlarrnharekettarztnttespitetmekttzeredahatincedenhazrrlanmrgolanBulgarcabirtalimnameyigof,altmasr iEin Daskal (oiretmen) Andon (Nikopit) adh bir kigiyi de

ya solarak Yaruna almrgtrr'22

Abdilaziz Efendi'ni. 26 Nisan tarihli ilk raporun4nza yukarrdaki

anlattm benimsenirken, aym giin yazdr$r diier raPora gore ise Trmova

varogunda ikamet etmektl olan camcr Kolo (sic., velgo.olacak, A.K.) ve

Diilger ustasr Mito, 1828-1.829 Osmanh-Rus Harbinde islimye ve havalisi

Buliarlanru ifsad ve isfal ederek terk-i diyarlanna sebep olan Yorgi

Kap"tanr ,,sergerde ittihiz etmek iEin,' Trrnova'ya davet etmeleri iizerine

yoigi Kaptal plakovo Kiiyi.i yakrmndaki manastrra gelmiqtir. Camcr

Velgo ve Diilger ustasr Mito'nun yaru srra Gaytancr Kolo' Yovanaki

(Kiirkgi'iYovan)veElenaKiiyiindenSakallrYordanileonlaratabiolanbazrgahrslarmanastrragidip-gelerekisyanhazrrlrklarr'yapmrglardrr.Ayt,cu, isyan hazrrlr$rnr trrnova,nln biiyiik-kiiEi'ik biiti.rn koylerine negr

veilanetmekiginAndon'uyaztctolarakyanlarrnaalmrglardrr.2aAbdiilazizEfendi'ninikinciraPorunagore'isyanfikriTrrnova'dakiihtilalcilere aittir, ancak isyamn tatbiki konusunda Mamarqev'in askeri

tecriibesinden istifade etmek istemigler ve ona tabi olmuglardrr'

Trmova Metropoliti ilariorlun 27 Nisan tarihli mektubu da Abdr]ij.laziz

Efendi,nin ikinci raporunu teyit etmekte ve isyan hazrrhfr hakkrnda

biraz daha ayrrntrh titgit". igermektedir. Buna gdre, isyamn tertipgileri

Ttrnova sakinlerinderr* Sofyah Mito' Ki'irkqii Yovan' Camcr Velgo'

GaytancrKolyoi]relS2Tsenesindebazrhareketlerindendolayrkiirekcezasl verilen Elenah Hacr (sakalh) Yordan'drr' Bu kigiler, Bulgar

reayaslmi$falveihtilalederekisyangrkartmayrplanlamrglar'ancakbuisyaru tek- baglarrna organize edemeyeceklerini idrak ettikleri igin

silistre,de ikamet etmekte olan ve savagta Rus askerinin Trrnova'dan

gegigi srrasrnda tamgtrklan volendir Kaptan (Gtiniilli'i Yiizbaqr) Kazanlr

Vorii'y" hususi uau* gondererek kendisini Trmova'ya davet

rr IIOA, HAT, No 461151F (27 Ziltlicce1250126 Nisan 1835); No 33156/8 (29 Zilhicce

1250/28 Nisan 1$5); No 33155/C (27 Zilhiccet250l26 Nisan 1835); No 33156/E (29

Z,ilhicccl25()l2t]Nisan1835);No33156/F(2gZilhicce|250128Nisan1t}35).r,r ltOA, HA'l', No 331sf,/Cl (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835)'

?{ lt( )4, I lA'l', No 461 I 5/( ; (27 Zilhicct' 1250126 N isan llt35)'

220

etmiglerdir.Bununiizerine,YorgiKaptanpaskalyagiinii'yarn19Nisan1835ite, Balkan tarafina gelmigtir. Trrnovah ihtilAlciler onu Plakovo Kiiyi'i

civarrndaki Sv. itya Manastrnna gizlemig ve 20 Nisan'da isyan

hazrrhklanm goriigmek iizere bir toplanh yapmrglardrr.2s Ancak, Diilger

Mito, Kiirkgii Yovan ve Camcr velgo'nun sorgulama esnasrnda verdifi

ifadelere bakilrrsa MamarEev, olaym duyulmasrndan dort giin once, yani

paskalyadan iinceki Cuma giinii (L7 Nisan), Plakovo Koyii yakrmndaki

Sv. ify" Manastrnna gelmigtir'26 Nitekim Mamarqev' daha sonra

istanbul'daki Rus elEisi A. P. Butenev'e verdigi ifadesinde Silistre'den 17

Nisan'da Gorna Oryahovitsa (Rahovige-i BAIA)'ya geldiiini ve ayru girn

Sv. Nikola ve Sv. ilya Manastrrla'na gitti$ini beyan etmigtir'27

isyarun ne zaman baglahlacaf,r konusunda Osmanh vesikalarrnda

herhangi bir ipucu yoktur. Bununla birlikte, ihtilalcilerin reayayr isyan

ge*berle Janil etmek izere qeqitli yollara baqvurduklan

anlagrlmaktadrr. Georgi Mamarqev'in silistre'de bulunduiu srrada

g6ri.iniigte rakr ticareti yaptrgl ve bu vesile ile Kuzey Bulgaristan'da

i",rrf,t"m gehirleri dolagarak miistakbel isyam orgiitlemeye qahghf,r

malumdur. Osmanh belgeleri de rakt satrn alma bahanesinin koyliileri

manastrra toplamak iEin bir vasrta olarak kullamldrfrm giistermektedir'

isya. gir^igiminin ihba' ile ilgili olarak Osmanh vesikalarrnda iig

farkli anlatrm soz konusudur: Trmova Voyvodasr Mehmet Dervig Bey'

ihtilalcilerin biiyiik kiiylerde yagayan giftEi, Eoban vs. Bulgarlan e9

zamanhbir gekilde harekete gegirerek isyan qrkarmayr planladrklanm

Elena Koyii eski kocabagrlarrrun (gorbacr)bizzat kendisine ifade ve ihbar

ettiklerini belirtmekte, ancak isim vermemektedir.2s Abdiilaziz Efendi de

raporlarrnda isim vermeksizin ihbarrn Elena',mn eski kocabagrlan

2s BOA, HAT, No 331561A (15/27 Nisan 1835).

25 BOA, HAT, No 331568 (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zilhicce

1250128Nisan1835);No33156/F(29Z|lhicceL250l28Nisan1835).zz Qervenkov-Grek, a'g. m., s. 45; Ayrrca bkz, jeqev, Velgoaata Zaaera 1835' s' 61; Ivan

Raierr, Bdlgarskoto adstanie ot 1835 g. "Velqotsa zattera": Materiali i dokumenti, Slovo,

Veliko Tirnovo, 2000, s. 25; Aym yazar, istoriya na Veliko Tdrnoao XVIil-XlX oek'

Slovo, Veliko'l'trrnovo, 2000, s. 270'2H BOA, HA'l', No 33156/ll (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zilhicce

125(y2ttNis.rrrllt35);Nrr3315(r/l'(29Zilhicce1250128Nisan1835).

22'l

tarafrndan yaprldrfrm teyit etmektedir.2e Aga$rda goriileceSi iizereMehmed Dervig Bey'iry olayr tahkik amacryla Vidin Vilayeti'ndengonderilen Salim Af,a ile birlikte reaya kocabagrlarrndan Hacr Yordan(Kisyov) ve Hacr Nikola'yr sozli.i ifadeleri igin Vidin Muhafizr HiiseyinPaga'mn yaruna gondermesi, ihban yapan kocabagrlann bu ikisi olduiuihtimalini diigi.indiirmektedir.go Hacr Nikola ile ilgili olarak Osmanh

belgelerinde bagka bir bilgi yoktur. Ancak, Metropolit ilarion ve HiiseyinPaga'nrn raporlarrnda isyan hazrrh$rm ihbar eden kiginin Hacr Yordan(Kisyov) oldu$u goriilmektedir.

Hiiseyin Paga'mn raporuna gore, Elenah Sakalh Yordan (Bradata)

"silistre'den rakr sahn almak iEin bir adam gelmig, sizin de satrhk rakrmzolduiundan gidin pazarhi;tnrzr yaprn" diyerek Elena'mn eski

gorbacrlarmdan Hacr Yordan (Kisyov)'un kardegi Milan'r (Milan Hacr

ivan Kisyov) Kazanh Yorgi Kaptan'rn yaruna giindermigtir. Milarymanastrra vardrsrnda rakr satrn alma iginin bir bahaneden ibaret olup,asrl niyetin isyan grkarmak olduSunu <i$renince "bakahm, diigiinelim"diyerek manastrrdan ayrrlmrg ve durumu abisi Hacr Yordan'a haber

vermigtir. Hacr Yordan da hemen aynl gece Trrnova'ya giderek isyanhazrrh$rm Trrnova Voyvodasr Dervig Bey'e ihbar etmigtifl.

Metropolit ilarion'a gore ise ihtilAlciler 21 Nisan Sah akgamr Elena'mnileri gelenlerini manastrra davet etmiglerdir. Bunun iizerine Elena'dan ikikigi temsilci olarak Sv. ilya Manastrnna giinderilmigtir. isyanolarElena'dan gelen temsilcilere "Rumlar bu memleketleri zapt ae istila itmek

igiln bu tarafa geleceklerdir. Lhztm olan budur ki bizler de mutlaka ktyam ae

hareket idelim ae Rumlara thbi olmakdan ise kendi selAmet ae haldstmtza

bakahm deyii ilAn ae teklif oe eaael-be-eaael metropolidhhneyi basub metropoliti

ae adamlartru Rum aesilesiyle heMk itmek ae badehu ehl-i islamm aleyhine

uarmak" niyetinde olduklarrru s<iylemiglerdir. Elenah temsilciler de

goriiniigte isyana kahlma teklifini kabul ederek koylerine dtinmi.igler ve

durumu kciyli.ilere anlatmrglardrr. Ancak, isyan hazrrhfrm duyankoyli.iler endigeye kaprhp, Osmanh Devletine olan sadakatleri gere$'i

2e BOA, HAT, No 331.561C (27 Zilhicce 1250126 Nisan L835); No 46115/G (27 Zllhicce

1250126 Nisan 1835).30 BOA, HAT, No 451l5lF (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835).3' BOA, HAT, No 4611.58 (8 Muharrem 125'1.106 Mayrs 1835); No 46115/C (8

Muharrem 125'1106 Mayts 1835).

222

iqlc.rinclt'n I lncr Yorrlrrn't 'l'rrnova'ya gonderip durumu hAkim, zabrta vekcndisinc lrirbt,r vr.rmiglcrdir.3z Metropolitin mekfubunda Elena'danmanashra grindcrile'n kigilerin kimler oldu$u aErk deSildir. Bunlardanbirisi Hacr Yordan'm kardegi Milan olmahdrr, ancak ikinci kigininkimli$i meEhuldiir. Ote yandan, burada en dikkat Eekici hususlardanbirisi, ihtilAlcilerin doSrudan Rum metropolitini hedef almalan ve srrfRum olduklarr igin kendisini ve adamlarrm cildiirmeye azmetmeleridir.Bu durum Bulgaristan'da Fener Patrikhanesi'ne ve Rum ruhbarunaduyulan tepkinin daha 1830'larda ayyuka Erktr$m gostermektedir. Buba$lamda Bulgar milliyetEiliSinin geligimindeki en onemli unsurlardanbiri olan baSrmsrz bir Bulgar Kilisesi kurulmasr miicadelesinin de busrralarda baglamrg oldu$unu hatrrlatmakta yarar vardrr.33

Bu veriler deSerlendirildi$inde isyan hazrrhirm ihbar eden kigininHacr Yordan (Kisyov) oldugu kesindir. qiinkii Vidin Muhafizr HiiseyinPaga'mry isyan girigimini Voyvoda Dervig Bey'e haber veren kiginin HacrYordan oldu$unu belirterek sadakat ve hizmetine kargrhk cizye vetekAlif-i sAireden muaf tutulmasr igin 6 Mayrs 1.835'de Sadaretebagvuruda bulunmasr bu konuda gi.ipheye mahal brrakmamaktadrr.34

32 BOA, HAI No 331.551A (15/27 Nisan 1835).33 Bu konuda genig bilgi igin bkz. Aqkrn Koyuncq Bulgar Eksarhhgr, QanakkaleOnsekiz Mart Universitesi, Sosyal Bilimler Enstittisii Yaymlanmamrg Yiiksek LisansTezi, Qanakkale, 1998.34 BOA, HAI No 461158 (8 Muharrem L251.105 Mayrs 1835). Hiiseyin paga'mn

yaptr$ ilk bagvurunun akrbeti meghuldiir. Ancak, 1836 senesi Aiustos ayrnda$umnu istihkAmlanm tefti$e giden vezir Halil Rrfat Paga'mn Hacr yordan'rnbazthizmetlerini ve sadakatini tahkik etmesi iizerine, Sultan II. Mahmud'un fermam ileHacr Yordan ile oiullarr Yovan ve Yordan'rn cizyeden muaf tutulmalanna vereayaya mahsus alametli fes giymelerine ruhsat verilmigtir. [BoA, Cevdet-DAhiliye(C.DH), No. 9514722 (EvAil-i CemAziyelevvel t252lL4-24 Aiustos 1835); BOA, irade-Meclis-i Vala G.MVL), No. 373116266, lef 5a, (EvAil-i CemAziyelevvel t252114-24Afustos 1835)1. sultan Abdiilmecid'in tahta Erkmasrndan sonra da Hacr Yordan veo$ullarrnrn bu imtiyazlarr yinelenmigtir. [BoA" i.rrlvr, No 27i116366, lef 1, lef 5a-5b(EvAhir-i Rebiiilewel 1256123 Mayrs-1 Haziran 1840)1. Ote yandan, Hacr yordan,rn1844 yrhnda "Avrupa ti.iccarr" imtiyazrna sahip oldugu ve riteden beri gerek devletincinemli iglerinde, gerekse kaza iglerinin yiiriitiilmesindeki hizmetlerinden dolayr,Vidin muhafizr Hiiseyin Paga'mn bagvurusu iizerine cizye ve senelik gelirvergisinden muaf tutuldufiu anlagrlmaktadrr. [BOA, I.MVL, No 3731163GG, lef 3 (13Rebitilevvel 1260/2 Nisan '1844);lef 2 (1Rebiiilevvel1262127 gubat 1846)1. 1846'da iseHacr Yordan'rn yenidtn kocabagr oldu$u gciriilmektedir. IBOA, I.MVL, No

l*.l.*.

223

tSulgar kaynaklarr da muhbirin Hacr Yordan olduf,u konusunda

he'mfikirdir.35Bulgar tarih yazrcrhf,rnda olayrn ihbar edilmesi iizerine manastrra

yaprlan baskrnda Georgi Mamarqev ve manastrr bagrahibi ke9i9 sergiy'in

ele geqirildiii ve dif,erlerinin de ayrr ayrr yakalandrklarr giiriigii

yaygrndrr. Bu husus osmanh vesikalan ile de teyit edilmektedir.

Nitekim voyvoda36 ve naibin3T raporlarrnda ihtilalcilerin yaprlan

baskrnlarla teker teker yakalandrklan anlagrlmaktadrr. Abdiilaziz

Efendi'nin 26 Nisan tarihli ikinci raporundaki olayrn duyulmasr ile Yorgi

ile tebaalanmn ele gegirildisi ifadesi,3s isyarun liderinin Georgi

Mamargev oldu!"unu ortaya koymaktadrr. Metropolit ilarion ise Yorgi

Kaptan ile "gakilerin ciimlesinin" manastrrdan ahnarak hapse

atrldrklanm belirtmektedir. Ancak, aym raporda isim vermeksizin daha

ionra da yakalananlar olduiunu soylemektedir.3e Belgeler bir biiti.rn

olarak deferlendirildifinde ihbar ve baskmlarrn ayru gece yaprldr$ ve

ihtilAlcilerin 2L Nisan Sah gecesi yakalandrklan sonucu Erkmaktadrr'

979116366, lel 2 (1. Rebiiilewel 1252127 $ubat 1846)1. Hacr Yordan ve oiullanmn

cizyeden muafiyetleri, cizye vergisinin kaldrrrlmasr ve iane-i askeriye uygulamasrmn

baglamasrna kadar devam etmigtir. Trrnova idare Meclisi'nin Hacr Yordan'rn gelir

vergisi ve iane-i askeriye ddemek istememesi sebebi ile 8 $ubat 1857 tarihinde

sad-arete yaptrlr bagvuru iizerine durum Maliye Nezareti ve Meclis-i Ah-i

Tanzimat'ta delerlendirilmig ve egitlik prensibi gereli Hacr Yordan'rn gelir vergisi

itdemesine ve kendisi ile ofullarrndan iane-i askeriye ahnmasrna karar verilmigtir.

[BOA, |.MVL , No 3731L6366 (15 gewal 127319 Haziran 1857)]. FIer ne kadar Hiiseyin

Paga'run 1835 yrhndaki bagvurusu drqrnda Hacr Yordan'tn cizye ve senelik vergiden

muaf tutulmasrmn sebebi belgelerde agrk olarak belirtilmese de gerek kendisine,

gerekse olullanna imtiyaz verilmesinin onun isyan giriqimini ihbar etmesi ile alakah

oldu$una giiphe yoktur. Nikolay Jegev ("velqovala Zavera", s. 75; Velgortata Zaoera

1835, s.55), hizmeti kargrhfrnda osmanh ydneticilerinin Hacr Yordan'a para, hususi

elbiseler, ciibbe, krhg ve vergi muafiyet beratr verdiklerini belirtmektedir'rr Bkz. Jegev, Velgoaata Zattera L835, s' 53-57 .

16 BOA, HAT, No 461,1,51F (27 Zllhicce 1250125 Nisan 1835); No 33156/B (29 Zllhicce

1250128 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zilhicce 125012s Nisan 1835); No 33156/F (29

Zilhicce 1250128 Nisan 1835).17 BOA, HAT, No 33156/C (27 Zilhicce L250126 Nisan 1835).

m BOA, HAT, No 467151G (27 Zllhricce 1250126 Nisan 1835).

3e BOA, HAT, No 391.561A (15/27 Nisan 1835). Jeqev (Velgottata Zaaera 1'835, s.S7),bazt

yerel hatrralara dayanarak Sakalh Yordan'rn birkag giin saklandrktan sonra

yakalandr$rnr belirtmektedir.

224

llulgar knynuklarrrrela sv. hya Manastrnna yaprlan baskrnla ilgiliolarak basklnrn gr,ccleyin yaprldr$r Kuman Voyvoda ve ivanAvramski'nin qetele'ri ile manashrr savurunaya gahgtrklarr; manastlraancak garprgmalardan sonra girilebildiii; Kuman Voyvoda ile birlikte iigyi.iz kiginin oldiiriildi.iiii ve manastlnn yaSmalanarak yakrldrSr geklindeiddialar mevcuttur.a0 Ancak, voyvoda, naip ve metropolitin raporlarrndaherhangi bir Eahgmadan soz edilmedi$i gibi Mamargev'in kendisinisorgulayan Butenev'e, 22 Nisan Qargamba giinii Sv. ilya Manashrrnagelen voyvodamn altr adamr tarafindan teslim ahnarak gehregotiiriildiigi.ini.i belirtmesi,al bu iddialarr tekzip etmektedir. ote yandaryaralarrnda Jelyazko Bakrrciyata ve Ganii vitanov'un da oldu$u isyanhareketine katrlan bazr Bulgarlar, Eflak tarafina kagmayrbagarmrylardrr.a2

Yorgi Kaptan ile Diilger Mito, Camcr Velgo, Kiirkgii yovary GaytancrKolo, sakalh Yordan ve Yazrcr Andory 22 Nisan'da Trmova voyvodasrDervig Bey'in kona$rnda voyvoda, viic0h-u belde, naip, metropolifkasaba ve kciylerin kocabagr ve Eorbacrlanmn da haz;;r bulunduiu birortamda tek tek sorgulanmrglardrr. Dervig Bey'in 26 Nisan tarihliraporuna gore Diilger Mito, Camcr Velgo, Kiirkgii yovary Gaytancr Kolove sakalh Yordary sorgulamada koy ve kuliibe reayasrru isyana tegviketmeye karar verdiklerini, ancak niyetleri Eabuk duyulduSundanbagkalarrm isyan hareketine dahil etmeye firsat bulamadrklanru kabul veitiraf etmiglerdir.a3 Dervig Bey, 28 Nisan tarihli raporlarrnda olayhakkrnda biraz daha malumat vermektedir. Buna gore, yorgi Kaptan'rr;sorgusunda "Di.ilger Mito, Ki.irkEi.i Yovan ve Camcr velEo ile eskidentamgtr$rmdan dolayr Trrnova'ya davetleri tizerine geldim,, demesitizerine Mito, Yovan ve velgo da onu davet ettiklerini ve isyanhazrrh$rnda olduklarrm kabul etmiglerdir. Ancak, yorgi Kaptan'rn geligiile olayrn duyulmasr arasrnda dort gi.in geqhgrni ve paskalya gi.inleriolduf,u ign niyetlerini krsa siirede koylere yaymaya frrsat

* Iegen, "Velgovata Zavera", s. 76; Aym yazar, Velgoaata Zaoera 1g35, s.5f Radev,Bdlgarskoto orctanie ot 1835 g., s. 39.al Qervenkov-Grek, a. g. m. s. 44; Radev istoriya na veliko Tdrnoao, s. 270; Aym yazar,Bdlgarskoto odstanie ot 1835 g., s.25.{2 }egev, "Velgovata Zavera" , s.77; Aym yazar, Velgoaata Zaaera 1.g35, s.57.43 BOA, HAT, No 46111ltt (27 T.ilhicce 1250126 Nisan 1835).

22s

bulamadrklannr ve kendilerinden bagka bi.iyiik-kiiqiik reayadan

kimscnin niyetlerine vAkrf olmadrirnr ifade etmiglerdir.aa Biiylece,

Mamargev'in roliinii dolayh olarak kabul etmiglerdir.

Abd|olaziz Efendi'nin 26 Nisan tarihli ilk raporu, Dervig Bey'in 28

Nisan tarihli raporlarr ile oltiigmektedil.4s Ancak olayrn safahah

Abdiilaziz Efendi'nin aynr giin yazdrpj ikinci raporda ortaya

grkmaktadrr. Buna gore, ihtilalciler ilk etapta isyan hazrrh$r iginde

olduklarrm inkAr etmiglerdir. Fakat Yazrcr Andon ile

yiizlegtirildiklerindg Andon'un manastrrda isyan planlan yaprldrirm,

bunun igin si.ingil ve bayraklar hazrrlandr$rm, Trmova varogundan ve

bi,iyiik kiiylerden tiE bin dolayrnda asker yazrp aniden Trmova'yr

baearak gehirdeki Miisli.imanlann silahlarrm toplayrp, Tffnova'da ve

clvar iig nahiyedeki Mtisliimanlan etkisiz hale getirdikten sonra

htikiimeti ele gegirmeyi planladrklarrru itiraf etmesi ve reayarun ellerinde

bazr silahlar bulunmasr iizerine, Di.ilger Mito, Camcr Velgo, KiirkEii

Yovan, Gaytancr Kolo ve sakalh Yordan da isyan hazrrhsrnda

olduklarrm kabul etmek zorunda kalmrqlardrt.a6 Yazrcr Andon'un ifadesi

yukarrda aktarrlan harekAt plam ile de ortiigmektedir. Buna gore, soz

konusu hazrrhklar Mamarqev'in Trmova'ya geliginden qok cince

baglamrg olmaltdrr. Ancak, Osmanh belgelerinde isyan hazrrhklan ve

Mamargev'in daha once Trmova'ya gelip-gelmediii hakkrnda bagka birbilgi yoktur.

Metropolit ilarion'a gore Bulgar reaya Osmanh devletine sadakat

gosterip, ihtilAlcilerin sorgulanmasr konusunda rsrar etmig ve 20 yaqma

heniiz girmig beg geng drgrnda bunlara meyleden kimsenin olmadrlrru

ileri stirmiiglerdir. Ofke iElndeki Miisliiman ahali ise olaya karrqan

bagkalarrmn da oldu$unu diigiiniiyordu. Ancak, ihtilAlciler "eziyet lle

istintak olduklarrnda (dahi) fesadlannda bunlardan baqka hevAdarlarr

olmadrfrru" iddia etmiglerdir.aT 6te yandan, ihtilalcilerin sorgulanmasr

ve tahkikat si.irecindeki en dikkat Eeken hususlardan birisi, metropolit ve

kocabagrlarrn mtittefiken ihtilAlcilerden "dort-begi sAirlerine ibret olmak

{{ BOA, HAT, No 331568 (29 Zilhicce L250128 Nisan 1835); No 33156/E (29

1250128 Nisan 1835); No 33156/F (29 Zilhiccet250l28 Nisan 1835).

{5 BOA, HAT, No 33155/C (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835).

{6 BOA, HAT, No 46'l75lc (27 Zillrricce 1250126 Nisan 1835)'{7 BOA, HA'I, No 33156/4 (15/27 Nisan 1835).

226

fizr.rr. 'l\rnov$'tln ht mr.n ldam edilmedikge rcayaya kefil olamayv" diyeDervig Bcy'c bagvurmalanar ve bu hususta bir de mahzar takdim etmigolmalarrdrr.ae Bu durum voyvoda ve naibin raporlarr ile teyit edildigigibi, Metropolit ilarion da Patrikhane'ye yolladr$r mektuplarda riiesA-yrmilletin (kocabagr ve Eorbacrlarrn) ihtilAlcilerin idamr igin once kendisinebagvurduklanntsO ve bunun iizerine voyvodaya bizzat bagvurdu$unubelirtmektedir.st

Dervig Bey, naip ,\bdiilaziz Efendi'nin isyan grkarmaya gahgmaksuEundan verdi$i fetvaya dayanarak 52 ihtilalcilerden Diilger Mito,Camcr Velgo, Gaytancr Kolo ve Sakalh Yordan'r Trmova'da idamettirmigtir.s3 Metropolit ilarion, Patrikhane'ye gonderdi$i 27 Nisan tarihlimektupta idamlann iki giin once, 25 Nisan'da, icra edildiiini

s Dervig Bey'in aktardrSrna gcire metropolit ve kocabagrlar kendisine gelmigler ve"igbu fesada ciiret oe cesaret idenlerden diirt-beg nefer milfsid Trnozsa'da bugiin salb oe

siyaset olunmadtkga ae gayed kimini ihtifida bulunan aar ise bu ibret ile kulAbhnna ilki-yrhagyet kilmmadrkga reayaya kefil olamaytz zte cilmlemizin istihsill-i emniyet-i kulfibilmiizmersumf,tnun idam oe izalelerine miinhastrdr." diyerek ihtilalcilerin idam edilmelerinitalep etmiglerdir. BOA' HAT, No 46L1.51F (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835). Ayrrcabkz. BOA" HAT, No 3315618 (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 33156/C (27Zilhicce 1250126 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zilhtcce 1,250128 Nisan 1835); No33155/F (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 46115/G (27 Zllhicce 1250/25 Nisan183s).ae Metropolit ve kocabagrlann takdim ettikleri ilk mahzar elimizde yoktur. Ancak,idamlardan sonra tegekkiir iEin verdikleri ikinci mahzardan Bulgar halkrn ilerigelenlerinin Derviq Bey'e bagvurduklannda "bunca ytllar Deulet-i Aliyye-i ebediyyii'l-deaama kulluk ae raiyyetle oakit geEirilb bizden bir tarihde bu makule hrydnetin z:uktruolmamq ae el-haletii hazihi sAye-i ihsdn-a6ye-i gihinede Abd ae ecdAdtmrnn gi)rmeilikleribdyle rahat ae emniyetin edfr-yt tegekkilrilnde citmlemiz aciz iken bu bed-nkmt milletimizcekabul" etmeyiz diyerek idam edilmelerini rica ettikleri anlagrlmaktadrr. BOA, HAT,No 33156/D (29 Zllhicce1250128 Nisan 1835 tt.).s0 BoA, HAT, No 46llslE (29 Zilhicce lzs0l28 Nisan 1835 tt.).51BOA, HAT, No 331561A (15/27 Nisan 1835).52 BOA, HAI No 331561C (27 Z1lhicce1250l26 Nisan 1835).s3 BOA, HAT, No 331551A (15/27 Nisan 1835); No 33L56E (29 Zilhicce 1250/28 Nisan1835); No 337561C (27 Zilhicce 1250125 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zithicce 12S0lZ8Nisan 1835); No 33156/F (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 4511518 (2912 lt210l2}Nisan 1835 tt.); No 46I1,51F (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835); No 45115iG (27 Zithicce1250126 Nisan 1835); No 46115/H (8 Muharrem 1,251,16 Mayrc 183.5); No 46115I (8Muharrem 1251/6 Mayrs 11i35); No 364671A (23 Muharrem L21UZL Mayrs 1835).

Zilhicce

227

belirtnrekteclir.i'a l)crvig lle.y'in 2tl Nisan tarihli raporlannda idamlarrnscbebi olarak aynca reaya temsilcilerinin ve metropolitin bagvurusunuvc Mi.isliimanlann duydufu korku ve telagm istenmeyen sonuglarclo$urabilecefi ihtimalini vurgulamasr dikkat gekicidir.ss .AbdilazizEfendi de idamlarrn reayarury ihtilAlcilerin derhal idam edilmeleriniistemeleri ve bunun Mi.isli.imanlann duydu$u korkuyu ortadankaldrraca$r diigi.incesiyle icra edildiSini vurgulamaktadrr.s6 idamlarrngergeklegmesinden sonra metropolit, kocabagr ve Eorbacrlar ikinci birmahzar takdim ederek Sultana sadakatlerini arz etmiqler ve idamlarlareayarun emniyet ve asayiginin saflanmasrna gayret ettiSi iginvoyvodaya tegekkiir etmiglerdir. Soz konusu mahzarda Trrnovametropoliti ile birlikte Dryanovo, Leskofg4 Rahovige-i Zir (DolnaRahovige), Rahovige-i BAIA (Gorna Rahovige), Gabrova, Tryarma, Elenavs. kiiyler ile Trrnova Varog mahallesinden kocabagr, Eorbacr ve ilerigelenler olmak izere toplam 94 kiginin miihrii vardn.57 Bulgar kocabagr,gorbacr vs. ileri gelenlerinin gerek ihtilAlcilerin idam edilmeleri igin,gerekse idamlarrn ardrndan tegekki.ir amacryla mahzar takdim etmeleri,ilk bakrgta Trrnova reayasrrun isyan girigimine destek vermedikleri veOsmanh Devleti'ne sadakatten ayrrlmadrklarr hissini uyandnmaktadrr.Ancak, olayrn evveliyatr ve kimlerin miidahil olduSu tam olarakanlagrlmadan ihtilAlcilerden dordiinii alelacele idam ettiren DervigBey'in sorumluluktan kurfulmak amacryla idamlann reayarun talebidofrultusunda emniyet ve asayigin sa$lanmasr igin zaruri olarakgergeklegtirildi$ini gostermek izere boyle bir mahzar tertip ettirmigolmasr da muhtemeldir. Bununla birlikte Trnova metropolitininPatrikhane'ye gonderdi$i mektupta reaya temsilcilerinin ihtilAlcilerinidam edilmeleri igin once kendisine bagvurduiunu ve bunun iizerinedurumu voyvodaya bizzat aktardr$rm belirtmesi, bu ihtimalizayrflatmaktadrr. Di$er taraftan, Camcr Velqo ve di$erleri her ne kadarreayayr korumak igin isyan hazrrhfrna kendilerinden bagka kahlanlarrn

54 BOA, HAT, No 331,561A (15/27 Nisan 1835). Jegev (Velgovata Zavera 1835, s. 52,53),idamlarrn 12124 Nisan'da gergeklegtirildiii kanaatindedir.55 BOA, HAT, No 33156lB (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zilhicce1250128 Nisan 1835); No 33156/F (29 Zllhicce 1250128 Nisan 1835).56 BOA, HAT, No 331561C (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835); No 45115iG (27 Zilhicce1250126 Nisan 1835).17 llOA, HAT, No 33156/D (29 Zilhicce "1250128 Nisan 1835 tt.).

22tl

olmudtf,rnrln rnrrrr etlerck kimseyi ele vermemigle'r ise de Trrnovircivartndaki 1'ok rnyrcla k<iy, kciylti ve ileri gelen reayarun isyanhareketint' dt'stek verdikleri malumdur.s8 Bu durumda rcayatemsilcilerinin Camcr Velgo ve diSerlerinin derhal idamlarrm isteyerekhem sorugturmanln derinlegtirilmesini onlemek ve boylece daha fazlakiginin ifga edilerek cezalandrrrlmasrmn oniine gegmek, hem de sosyal,ekonomik ve ticari nlJfuz ve statiilerini korumak istemig olmalanhususunu da gozdenuzak tutmamak gerekir.

Sorgulamalar esnasrnda Yaztcr Andory Yorgi Kaptan'rn Silistre'dengelince gegitli kazalara u$radrfr ve Ki.irkgii Yovan'rn da bir ay onceticaret maksadryla Plerme, Servi, Zigtovi, LofE4 Vraga vs. kazalandolagtr$rm itiraf ettiSinden dolayr, Yorgi Kaptan, Ki.irkgii Yovan veYazrcr Andon sorugfurmarun derinlegtirilmesi igin o srrada LofEa'dabulunan Vidin Muhafizr Hiiseyin Paga'mn yaruna gonderilmigtir.Bunlarla birlikte, Vidin Vilayeti'nden gelen Salim Aia'mn yarr srratamkhk etmeleri igin Hacr Yordan ve Hacr Nikola ile metropolitin biradamr da pagamn yaruna yollanmrghr.se Donemin Bulgar kaynaklarrnagcire, MamarEev Rus i.iniformasr ile yakalandr$r iqin Dervig Bey, onuidam ettirmeye cesaret edememig ve iyi davranmrgtrr.6o

Htiseyin Paga'run yanrna gcinderilenler drgrnda Trrnova NaibiAbdiJlaziz Efendi'nin 26 Nisan tarihli ilk raporuna gore iki nefer kegig(Sv. ilya Manastrrr Kegigi Sergiy ve Teodos) ile i.ig nefer reaya Trmova'damahpus kalmrgflr.61 Metropolit ilarion'un 27 Nisan tarihli mektubundada Trrnova'da beg kiginin daha tutuklu kaldr$r gori.ilmektedir.62 DervigBey de 28 Nisan tarihli raporlarrnda kegiglerin Trrnova'da mahpus

s8 Bkz. Jegev, "Velgovata Zavera" , s. 70-73,77; ASmryazar, Velgoaata Zaaera 1-835, s. 30-43.5e BOA, HAI No 4611,51F (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835); No 46115/G (27 Zilhicce1250125 Nisan 1835); No 451554I (8 M r25'J.16 Mayrs 1835); No 46155/I (8 M 1251,16

Mayrs 1835); No 33155/4 (15/27 Nisan 1835); No 331568 (29 Zilhicce 1250/28 Nisan1835); No 33L561C (27 Zilhicce 1250126 Nisan 1835); No 33156iE (29 Zilhicce 1250128

Nisan 1835); No 33156/F (29 Zilhicce t250128 Nisan 1835); No 46155/FI (8 Muharrem1251/6 Mayrs 1835).* J"C"v Velgoztata Zaaera L835, s. 71; Radev, istoriya na Veliko Tdrnoao, s. 270; Ayruyazar, Bdlgarskoto adstanie ot 1835 g., s.39, 40.6r BOA, HAT, No 451LS|G (27 Zilhicce1250126 Nisan 1835).62 BOA, HAT, No 331561A (15/27 Nisan 1835).

229

oldu[unu belirtmekte, ancak tutuklu tiq rcaya hakkrrrtla bilgi

vermemektedir.63 Onlarm akrbeti ile ilgili Osmanh belgelerinde bapka birbilgi yoktur. Ancak, Kegig Sergiy'in ruhban smtfina mensuP olmasr

hasebiyle idam edilmekten kurtulduiu siiylenebilir.sHiiseyin Paga'mn huzurunda yaprlan sorgulamada da pagaya giire

isyarun asrl organizatorii olan Yorgi Kaptan, qeligkili ifadeler vermig ve

isyandaki roliinii kAh kabul ve kAh inkAr etmigtir.Yaztcr Andon ise isyan

hazrrlr$rnr itiraf etmigtir. Kiirkgii Yovan da "lede't-tazyik" isyanrn gergek

onciisi.iniin o srrada Filibe'de ikamet etmekte olan Trrnovah Yanko

oldu$unu ihbar etmigtir. Bunun iizerine Kiirkqi.i Yovan da "ibretil's-

sairin,' LofEa,da idam edilmigtir.6s Ancak, Kiirkgi.i Yovan'rn bahsetti$i

Trmovah Yanko ile ilgili bagka bir bilgi yoktur.Olayrn istanbul'daki yankrlarrna gelince; Trrnova Voyvodasr Mehmed

Dervig Bey'in, isyan tegebbiisiinii BAbrAli'ye bildirmesi iizerine

gonderdi$i raporlar ile Metropolit ilarion'dan Patrikhane'ye gelen evrak,

Sultan II. Mahmud'a sunulmugtur. Sultary Trmova gibi qo$lnluguHrristiyan olan bir bolgede meydana gelen bu isyan girigiminden

gelecekte yaratabilecesi sonuglar bakrmrndan rahatsrzhk duymug ve

olayrn aragtrnlmasrru emretmigtir. Diger taraftary Sultan'a gore bu olay

Bulgarlann tek baglarrna girigebileceii bir hareket deiitdi. Bundan

dolayr, isyan girigiminde Yunan takrmmdan bazrlarrmn parmaSr

olabilecesinden ve ozellikle de olayrn arkasrnda Rusya'mn olmasr

ihtimalinden kugkulanmrgtrr. Bu sebeple Yorgi Kaptan'rn Rus tebaast

63 BOA, HAT, No 331568 (29 Zllhicce 1250128 Nisan 1835); No 33156/E (29 Zill'trcce

1250128 Nisan 1835); No 33155/F (29 Zllhicce 1250128 Nisan 1835).

s Hristo Temelski, Kegig Sergiy'in Metropolit ilarion'un tavassutu ile serbest

brrakrldrirm, buna kargrhk ona deri bir semer hediye ettiiini belirtmektedir. Ancak,

Kegig sergiy,in kaderi hakkrnda Bulgar tarihgiler arasrnda g<irtig birlili yoktur. Bazr

tarihgiler onun igkenceden aldr$r yaralardan oldii$iine, bazrlan birkag yrl daha

Plakovo Manashrmda yagadrlrn4 bazrlan ise MrgliE Manashnna s0rgiin edildiSine

ve ertesi yrl orada vefat ettiiine inanmaktadrrlar. (Hristo Temelski, Velikotdrnoaskite

manastiri o natsionalnoosaoboditelnata borba: istorigeski ogertsi, Universitetsko izdatelstvo

"Sv. Kliment Ohridski", Sofya,1992, s.712).65 BOA, HAT, No 461551H (8 Muharrem 1251/6 Mayrs 1835); No 4615511(8 Muharrem

125ll5Mays 1835); No 364671A (23 Muharrem 125U21' Mayts 1835).

230

olup olmadtftntn ve ltusyn'ntn olay hnkkrndrrki tavrtntn llttsSt.fr rct i' nclcn soru I ntitst n t cm rctm i gti r.('('

lJu esnada, Hi.iseyin I'aga, Yorgi Kaptan',r kendisinc Rusya taraftndan,,kilvaticr,, (si.ivari) niganr verilmiq olmasr hasebiyle idam ettirmekten

ge.kinmig ve Yazlcr Andon ile birlikte Mayrs ayr bagrnda Babrali'ye

giindermigtir. Aynca, onun i.izerinden qrkan Bulgarca ve Rusga evrak,

niq;an, krhg, tiifek vesAireyi de istanbul'a yollamrqttr. Bunun yanr slra

Viclin ve Nif,bolu Sancaklarmda reaya ihtilAline dair bir igaret olmadr$rnr

rla istanbul'a bildirmigtir.6T

Georgi Mamargev, istanbul'da yaPllan sorgulamasrnda da isyan

lrirzrrhfirndaki roliinii inkAr etmigtir. Mamargev, ifadesinde "aslen

Kazanh oldufunu, daha once Rusya tarafina iltica ederek uzun zaman

l{usya'ya hizmet ettiiini ve kendisine kaaalier riitbesi verildifiini, ancak

geqim srkrnhsr qekti$i iqin Rus imparatoruna baqvurduf,unu, keza

Silistre'deki Rus generaline ve EflAk'ta bulunan Kiselov'a (EflAk'taki Rus

trirtikleri komutam Pavel DmitrieviE Kiselyov) durumunu anlattl ise de

bir faydasrm goremedi$ini ve Ruslardan da hoqnut olamadrf,rnr" beyan

t.trnigtir. Bunun yaru srra Mamargev, Sultamn merhamet ve tebaa'pefVef

oldufiunu igittiiinden kendisi gibi eskiden veya muharebeler esnaslnds

t{trsya tarafina geEmig olan bazt reayarun geri donmek igin kendlrlnil

vt,kil tayin ettiklerini, bu sebeple Ruslara bir gey sezdirmemek l$n

lusaport almadan Silistre'den firar etti$ini ve Trrnova'ya geldl[lnlsiiylemigtir. Ancak, MamarEev, Trrnova yakrnlanndaki manastrrda lken

isyana tegebbiis ve reayayr isyana tahrik tohmetiyle tutuklandr ise de

kcndisinin Silistre'den srrf bu sebeple Erktr$rm ve isyan hareketine

krrrrEmadrfrnl iddia etmigtir. Aynca, herhangi bir gekilde kabahati

olclufiu ispatlamrsa her ttirlii cezaya ve idama razr olacaf,tnt da

cklemigtir. Kendisiyle birlikte istanbul'a giinderilen Andon'un

sorgulanmasrndan sonra ise Mamargev, bu kez Trmova'da idam edilen

tliirt kiginin kendisini Ttmova metropoliti ve kocabagrlar hakkrnda

lstnnbul'a gikAyet yazdrrmak iizere gafirrdrklannr, fakat kendisi Bulgarca

yirzabildif,i halde Rumca yazamadr$rndan yazrsrm be$enmeyerek

in ll( )n, llA't, No 33156 (29 Zilhicce "1251116 Nisan 1ti36 tt.).u/ ll()n, I lA'l', No 46155/t{ (fi Muharrcm 1251/6 Mayrs 1tt35); No 46155/l (tt Muhorrtrm

l25l/6 Mayr* lti35); No 364671A (23 Muhorrcm 125112'l Mayts 11t35)'

231

kendisini defettiklerini soylemig ve bundan bagka bir geye vukfifuolmadr$rnr ileri siirmi.i$tlir.68

Osmanh hiikiimeti, Mamargev'in Rus tebaasr olmasr, Volentirskikapitan unvamyla Rus nigam ve krhcr tagryor olmasr gibi sebeplerdendolayr, olayda Rusya'mn parma$r olabilece$ini diigiiniiyordu. Busebeple Trnova hadisesi ve Mamargev'in kaderi Osmanh Devleti veRusya arasrnda diplomatik bir mesele haline geldi. Hadise, Rus elEili$ineaktanknca Butenev, Mamargev'in Osmanh tebaasr ve gciniilliitakrmrndan oldu$unu ancak Rus tebaasr olsa bile cezalandrrrlmasrna sesgtkarmayacaklarrm belirtmiq, fakat sorgulanmak iizere MamarEev'inemaneten gonderilmesini talep etmigtir.6e Bunun ii.zerine, BAbrAli,Mamargev'i Rus elEiliiine teslim etmig ve cezalandrnlmasr hususunuelgili$e brrakmrgtrr.To

Mamargev, Butenev'in yaptr$r sorgulamada da isyan hazrrlamak vereayayl isyana tegvik etmek suglamasrm reddetmigtir. Mamargevifadesinde Trrnovah ileri gelen Bulgarlarrn Nikola Gaytanciyata veGanii Vitanov'u gondererek "yardrm ve nasihat" talebiyle kendisinidavet ettiklerini ileri siirmi.igti.ir. Bu amaEla Sv. ilya Manastrrr'ndabulundu$u srrada Milan adh bir gencin manastrra geldi$ini ve onunlakonugurken Trrnovah Bulgarlann Tiirk makamlarr, metropolit ve osrrada abisi olduiunu bilmedi$i Hacr Yordan'dan gikAyetqi olduklarrruve istanbul'a iletilmek izere kendisine bir gikAyet dilekgesiyazdrrdrklarrm soyledi$ini belirtmigtir. Bunun iizerine Milan'rnmanastrrdan aynlarak durumu abisine haber verdiSini ve ardrndanisyan tohmeti ile yakalandrirru iddia etmigtir. 71 MamarEev, boyleceBAbrAli'de verdi$i ifadeyi biraz defiqtirerek tekrarlamrgtrr. Mamargev'ingerek BAbrAli'de gerekse Rus elqili$inde verdi$ ifadeler suglamalardankurtulmaya ve Trrnovahlarla iligkisinin isyan sebebi ile de$il tamamenrastlanhsal olduSunu gostermeye yonelikti. Oyru Eflak'taki Rustemsilcileri, MamarEev'in isyan hazrrhklanm orgi.itleyen kigi oldugununve isyan Erkarmak izere Silistre'den Trmova'ya gitti$inin farkrnda

otr BOA, HAI No 46115 (29 Zilhicce 1250128 Nisan 1835 tt.).6e BOA, HAT, No 46115 (29 Zilhicce 1250125 Nisan 1835 tt.).70 BOA, HAT, No 24414 (29 Zilhicce 1248119 Mayrs L833 tt.); BOA" HA! No 46115 (29Zilhicce 1250128 Nisan 1835 tt.).71 Qervenkov-Greh a. g. m, s.43-45.

232

idiler,72 Butr.nev, Mayrs nyr sonlannda Mamargev'i Eflak'taki Ruskonsolosunun (Minqaki) yanrna gondermig ve durumu 25 Maysl6Haziran 1835'de Rus Drgigleri Bakanh$rna bildirmigtir. Bunun iizerine,Rus garr I. Nikola, uygunsuz hareketlerinden dolayr MamarEev'in Sv.

Anna riitbesinden azlini ve isminin defterden silinmesini emretmigtir.Aynca, durumun Eflak'taki Rus konsolosuna tebli$ edilerekMamargev'in Odesa iizerinden istanbul'a gonderilmesini ve Osmanhtebaasr srfahyla BAbrAli'ye teslim edilmesini emretmig ve bu durum 25

Hazftan/ Temmuz 1835'de Butenev'e bildirilmigtir.T3 Bciylece,MamarEev idam edilmemesi ricasryla Osmanh hiiki.imetine teslimedilmigtir.Ta

Rusya, bu hareketle Osmanh hiikiimetine Trrnova hadisesinde roliiolmadrSrm gostermig oluyordu. Oysa yukanda da belirtti$miz izereGeorgi MamarEev ve Velgo Atanasov, genel bir isyan qrkarmayrbagardrklarr takdirde Rusya'dan yardrm geleceSini timit ediyorlardr.Ancak, ihtilAlciler Rusya'mn yeni Osmanh politikasrru hesapedememiglerdi. Qiinkii Rusya, Edime Anlagmasrndan sonra Osmanhpolitikasrm deiigtirmigti. Ozellikle 1833 HiinkAr iskelesi Anlagmasr ileistanbul ve Boiazlar iizerinde elde etti$i niifuzunu yitirmek istemeyenRusya bu nedenle Mamargev'in Rus tebaasr oldufunu reddetmiq ve onuiigiincti derece Sv. Anna nigamna sahip siivari listesinden Erkararak sadebir Osmanh vatandagr srfatryla teslim etmigtir. Bununla birlikte, RusyaOsmanh Devleti ile girigtifi savaglarda kendisine yardrm eden Bulgarlangticendirmek istemedif,inden Mamargev'in idam edilmemesi igingefaatte bulunmayr da ihmal etmemigtir.Ts

Georgi Mamargev'in ye$eni, Bulgar ulusal uyarug doneminin cinemliyazarlarrndan ve silahh devrimci hareketinin iinciilerinden GeorgiRakovski, amlarrnda Rusya tarafindan Osmanh makamlarrna teslimedilmesinden sonra Sultan'rn MamarEev'i bizzat sorguladr$rm ve

72 Qervenkov-Grek, a. g. m., s.45.73 BOA, HAT, No 2441,4 (29 Zilhicce 12481L9 Mayrs 1.833 tt.); No 244l4lA (29 Zilhicce1248119 Mayrs 1833 tt.).7{ BOA, HAT, No 24414 (29 Zilhicce 1,248119 Mayrs 1833 tt.).75 Qervenkov-Crck, a.g. m., s. 45-47.

233

cesaretinden etkilendi$ini belirtiyorsa da76 osmanh belgelerinde bciylebir gciri.igmenin yaprldrsrna dair bir ipucu yoktur. Ustelik Rakovski,niniddiasrnrn aksine goriildiigii iizere Mamargev, bi.itiin suglamalarrreddetmig ve Trrnova'da bulunmasrru tesadi.iflerle izah etmeyeEahgmrgtrr.

Bulgar tarihgiler, Georgi MamarEev'in once Konya,ya ve daha sonrasisam (samos) adasrna siirgiin edildigi ve'1.846 yrhnda vefat edene kadarorada siirgiin hayatr yagadr$r konusunda hemfikirdir.77 Ancak, osmanhbelgelerinde bu siireg biraz farkhdrr. Nitekim BAbrAli'de yaprlande$erlendirmelerden sonra Yorgi Kaptan'mn Anadolu'ya siirgi.inedilmesinin uygun olduiuna karar verilmig ve sultan II. Mahmud daonun Mersin (iEel) veya Alanya'ya siirgi.in edilmesini emretmiqtir.zsBunun iizerine, Bryrkhollu Yorgi (Georgi MamarEev) Mersin'e siirgi.inedilmiqtir.zr 1840 yrh baglarrnda Mersin'de siirgiinde olduBu anlagrlanBtyrkhoSlu Yorgi'nin affedilerek serbest brrakrlmasr veya siirgiin yerinindeligtirilerek NiSde'ye gonderilmesi gi.indeme gelmigtir.s' Ancak,affedilmemekle birlikte stirgiin yeri Konya'ya tahvil edilmigtir.MamarEev'in Konya'ya tam olarak ne zaman si.irgiin edildigi bilinmesede orada ailesi ile goriigmesine izin verilmigtir. Georgi Rakovski,ninanrlannda onun ailesi ile birlikte L841'de Konya'da oldu$-u, lg42yrlndaise sisam'a gonderildili belirtilmektedir. Ailesinin affedilmesi iginyaphg bagvurular ise reddedilmig ve r846'da orada vefat etmigtir.8lAndon Nikopit ise bir siire istanbul'da hapsedildikten sonra RumPatri$inin tavassutu ile serbest brrakrlmrgtrr.s2 Andon, uztrrt siireistanbul'da o$retmenlik yaphktan ve edebi faaliyetlerde bulunmasrnm

t' Ieeev, "Velgova Zavera", s. 78; Almr yazar, Velgoaata Zaaera 1g35, s. 61,, 72;Temelski, a. g. e, s. 112; Radev, Bdlgarskoto adstanie ot Lg35 g., s.152; Aym yazar,istoriya na Veliko Tdrnozto, s. 285; Petkov a. g. m.77 Jegev, VelEoaata Zaaera 1835, s. 61; Temelski, a. g. e., s. 1I2; Radev, Bdlgarskotoadstanie ot 7835 9., s.152.7{i BOA, HAT, No 24414 (29 Zilhicce t248ll9 Mayrs 1833 tt.).n BoA, Cevdet-Zabtiye (C.ZB), No 51/2531 (29 Zilhiccer25l4Mart 1840 tt.).tto BOA, Cevdet-Zabtiye (C.ZB), No 51/2531 (29 Z1lhicce1,215l4Mart1840 tt.).srGogev, a.g.m.E2 Temelski, a. g. e., s.-1,'12.

234

ardtndan 1tt50'li yrllurrrr surtuntlir Ilrnclt'li Kisinrov'un elirvcti ilt'l'r rnova'ya dcinmi.i gtti r.8:t

Sonug olarak, 1835 yrlrnda 'l'rrnova'da mcydana gclcn ayaklanmatcgcbbiisii, Bulgaristan'da filizlc.nmcyc baglayan ulusal uyanrgrn ilktczdhfirlerinden biridir. Her ne kadar daha isyan baglamadan bu harekctiinlenmig; hrzh bir sorgulamadan sonra Velgo Atanasov, DimitrrSofiyaliyata, Nikola Gaytanciyata, Hacr Yordan Bradata ve ardrndanivanaki Yonkov Kiirkgiyata'mn idam edilmeleri ve Georgi Mamargev'insiirgtin edilmesi ile olay kapanmrg gibi giiri.inse de Trmova hadisesi,Bulgaristan'da Osmanh hAkimiyeti agrsrndan yeni bir doneminhabercisiydi. Bu sebeple Trmova'daki "reaya ihtilali" Bulgarmilliyetqilif,inin geligimi ve Bulgarlann siyasi bairmsrzh$r yciniindeatrlmrg <inemli bir adrmdrr.

&

t!r'F:

83 Jegev, Velqovata Zavcra, ltt35, s. 62, 63.

235

OIIMTbT 3A BbCTAH'IE B TbPHOBO IIPE31835 r. BCBETZtr{HATA HA 4OKyMEHTI{ OT OCMAHCKI.{TE ApXI4Btr4.

Aruxtu Kororrpxy lVutrcepcurerr,T "18 uapr> n Vanaxxaae

Erzrapcxoro HarIr{oHazHo B:b3pax4aHe/ 3aloqHazo c <<Wctopwx

urasxno6rtrapcKa> Ha flatrcvtf,r Xvteu4apcxu (1722-1773) trl:poAr.A>KvtAo c AeAoro Ha HeroBrrs. HacAeAHux CoQpouNrZ BpavaHcxn(1735-1815), rro4BAvrflHNe na cp'r6cKr{re },r rp:brIKr{re BbcraHr4r no,zr) raBa

HoB pa3Max cae4 Pycxo-r)rycKara soifira or 1828-1829 r. flapanezHo cyKpenBaHero s,a 6rtrapcKara 6yp;xoasHa KAaca, or 30-re r. Ha XIX s.

Ha\vroHaAHoTo 4Brr)KeHrre ce paSBwBa B paMKr4Te Ha ABrr)KeHt{eTo 3a

[pocBera r KyATypa, za cb3AaBaHe Ha He3aBr{cr{Ma or BceaeHcKararrarplraprrrvfl. 6rzrapcra rI'bpKBa/ c orryrru 3a B:,,craHufl. ut

peBozroquoHHo-KoMrrrercra 4erlHocr 3a nozJ^raBaHe Ha rroAvtrr,rqecKacaMocTo,IrezHocr.

Onr,rmr 3a BbcraHr{e n TrpHoro rrpes 1835 r. [o4 Bo4arrecrBoro Ha

feopna Mauapver v Bezqo Aranacor e e4Ha or rrrpBnrecaMocrorreAHur v opraHr,rltrpaHu aKrlvtr ua 6rnapure n 6op6ara aa

He3aBr4cr{Mocr cpeqy ocMaHcKara A'bp)KaBa. He 6ilsa 4a ce oMazoBa)Kr4ra Qaxrrr, rre B ro3n orl,rr 3a saBepa 6'nnrapwre rro4poKaBar Ha sbce4rrrecw csp6u, rbp\\r vt pyMl.;Hutr/ Kor4To cze4 BbcraHytflTa, c BoeHHara r4

AunAouarrtirecKa rro4Kperra na Pycut rtAu B pe3yzrar Ha pycKo-rypcKr{Te soiruw noz)AaBar He3aBrrcr4Moct vrAvr aBroHoMrlr. Or 4pyracrpaHa, 3a4bp)KaHer o ua CvtwcrpeHcKara Kperrocr v p asilo AataHero Ha

nolZcxa nrs Baaurxo or Pycur. c ueA o6esne.ranaHe Ha KZay3r{Te Ha

l;oArurcaHux ua '1.4 cerrreMBprr 1,829 r. O4puncrur M,,rpeH AoroBop, agblltro TaKa oTBIIlqaHeTO Ha BHr4MaHr4eTO Ha OCMaHCKaTa A:bp)KaBa c

err4freTcKr{r B'brrpoc 14 ttyr<AaTa oT BbHrrrHa no4Kpela cpeqy BbcTaHr{eTo

- Ilpeno4 Xrocer,tr Mencr.ru.

237

ua MexMe4 Anta natta, o6ua4e>r4asa lrnapuret. Vlt6vpauero ua

c'ro/rurlara na Broporo 6tarapcxo qapcrBo TtpHono 3a rIeHrbP Ha

B.bcTaHrreTo e noKa3aTeA 3a H:aAvlrar\fi'L ce PoMaHTI,ITIeH HaurorlaArtS'bl|'/I

cpe46'unapure.,,TrpHoncrlrrr ctysait>, oIr1e nPe3 erloxara Ha Blepa><AaHero

npul1rrfita BHr{MaHr{ero Ha 6tttapcrctre I4HTezeKryaArJvr '7

:Hal4vo'da/rvrqru. f. Paroncxz (1857), Xp. !,acraaon (1857) r,r lI. Kno,rNros

(1868) B MeMoapI,rTe cu 3a4eArr Mrcro sa Bez.rosara 3aBepa. Crulo tara,

B nepr4oAa na KnpxecrBoro (1873-1903) I)L.l1i'e.glon,I_I. CaanerZxon, B. Cr.

EepoH, f. TyzeruroB vr Ap., onvpafixw ce Ha cfroMeHrr/ Pasrze)K4ar B

rnop6rte cv ollrrrTa 3a BbcraHr{e r Tlpnono. B'rs BPb3Ka c L00 lr 150-roa.

xllurcil sa c-s6wrwero ca rty6nwxysaHrl MoHorpaQvt1 HarlPaBeHtr ca

MHOXeCTBO VrcC1reABaFI'Ist Ha ocHoBaTa Ha MeMOapuTe v. PycKI4Te

Auntov^arr rrecKl{ 4oryueHruz.I4urepecrr r(bM TeMara npo4'bzxaBa Aa e;rras. ollvrbr 3a BbCTaHr4e

O6a.re e y6nr:clat oT BHt{MaHt{eTo Ha TyPcKaTa ucToPnorpaQvta, rroPaA]l/,

KOeTO fIOSHaHt{tTa 3a <TbPHOBCKU' Ka3yc> ca cPaBHI4TelHO

orpaHuveHu3.

B Hacroxulwfr AOKAaA, B CBeTZrrHaTa Ha ueny6twxyBaH,.r AOCera

OCMaHCKTI AoKyMeHTt{ Iqe 6b4aT PasrAeAaHv BB[Poct{ KaTo pozl1Ta Ha

feOprr Mauapven w Betso Aranacon B rIoAIoToBKaTa Ha B:bcraHtleTo/

npe4aTezcTBoTo/ ocb)KAaHeTO tI CMbPTHOTO HaKa3aHt{e/ 3aToqeHt{eTo Ha

Mauapver il orleHKara Ha ocMaHcKrrre y'JpaBlJvrrlv 3a TbPHOBCKOTO

a6vrme.Maxap n

3aBepa>/ B

B'bnPoca 3a

I Xeven, H. Betuoaa neepa, VlcroprrqecKr4 uperneA, 3, 1975, 54-{5; or sblrlllt aBroP/

Be,rqoaama saeepa 1835, Hayxa u I43KycrBo, C., 1985' c.9-13.2 Bu6tuorpabvt 3a o6ulara oIIeHKa na Beaqosara 3aBePa n 6rarapcxara

racropuorpaQvn ce :aaMvrpa n: Pavena, B. BetLoaama eaaepa (1835 z.) a ozrc)atnmo na

ftu,tzapcxama ucmopuonuq B: [lpe|uuurcameucmgama Ha ucmopuama, Hat\worl.atrla

rrarrHa xoHQepeHrln s,, C., 10-ll HoeMBpu 2004, crcr. vlcxpa Eaena, llzauen Mlrren,

YIzI "Cs. K,r. Oxplr4crm,,, C.,2005, c.149-'159.3 Halil inalcrk, Tanzimat ae Bulgar Meselesi,2. Baskr, Eren Yaytnevi, Istanbul, 1994' c.

27; M. Htidai $enti.irk, osmanh Dealeti'ndc Bulgar Meselesi (1"850-1875), Tiirk Tarih

Kttrumu Bastmcvi, Ankara, 'i,992, c.77,

23ll

6rarapcrara,IcroPr4orPa{.vfl 4a ce 3Hae Karo <BezqoBara

Au'J:eParypaTa cblrlecTByBar PasAvll{Hvt craHoBt{Iqa rowefl"ra Ha B'bcTaHtrero/ 3a roBa KoIl ro PbKoBOAil, KOir t ALt

Kol4 opl'arllulll4Ptl'l'tlo4t'()'l'()$Ka't'a, KOra ce Pa3qyBa 3a Hero/ a TaKa cbILIolla Aa't'u't'(' ila ()(.t,x4aileT'()

't cM.bpTHoTO HaKa3aHr.{e. Tona, roero ce 3Hae

llA B'bcTaIL{eTo, tloBetle ce ocHoBaBa Ha nPenpeAaBaIIItI ce oT rloKozeHt{eIla rloKo.,leHwe u Bnoc./re4crBtle 3anr4cBaHr4 crroMeHrr vr cBeAeHvsa. BcraPrrre r,r3rorrHrrrlr{ n n pazpa6orKr{Te, frocBereHr4 Ha L00-ro4urrrHr4HaraoT SaBepara/ Karo B4b)croBrrrez vr opra]f{t/rgarop Ha BbcraHr,{ero cenocoqBa f. Mavrapvers. B uzcAe4BaHt frra Me)KZy 1975-L9gS r. cega6eAnzBa, qe Ha npe4eH rrzaH ce vBBe>KAa poAfl-ra Ha TrpHono nErzrapcxoro BB3paxaaHe, qe 3a B4bxHoBr{Tez m opraHr,r3arop HaBbcraHtrero ce nprreMa B. Arauacon, a MauaprreB ocraBa Ha BTopr{ rraaH,Karo nprrHocbr My ce cBe)K4a Ao BoeHHara My rro4xpena6.E4HOnperraeHHo c ToBa/ B nocze4Ho BpeMe ce nprreMa/ qe ofrr,rT.bT 3aB'bcraHr4e ce rBrBa o6ula aKrlufl Ha B. ArasacoB r f. Mavrapvesz.I]etrauu e, 6es 4a HaBZe3eM B cnopoBere n 6rzrapcKara r{cropr4orp aeux, 4aPa3MeAaMe CAWar. B CBeT AUHaTa Ha OCMaHCKTTTe AOr(yMeHTr4.

Bea.ro Ararracon, Ieoprr,r Mauapuen r^ rro4roroBKara HaBbCTAH'IETO

3a xlrsora na Bez.ro Arasacon (,Q>xav4>xuxra) ce 3Hae cpaBHvrreAHoMaaKo. llpe4uoaara ce, qe e po4eH n TrpuoncKo npe3 1280 r. BMaa4ocrra cr{ 3aMr{HaBa ea Baarrrxo, A.btto BpeMe )Kr{Bee n Eyxypeq, aBnocle4crBve pasBvrBa rbpfoBcKa 4eintoct r EyAanerqa u Epauros. Cae4SaDPbrrlaHero cr{ B TtpHono npo4bDKaBa Aa Ce 3aHrrMaBa c rbprloBttfl. ,1

{ Vepnenxor, H., IAn. lpeg IGn ucmopusma Ha otop,bxeHomo sbcmarTue e EanapunnpeJ nbpsama no^o6uHa na mpu)ecemme zo)unu na XIX 0., Berone, 'L, 1975, c. 41; Xeuen,H, Bel,toeama saaepa, c.65.! Izlpeverg K. lloc. ltlcmopua na 6.aazapume, TtpHono, 1886, c. 653. B nororo usAarry,eHa KHr{rara r{Mero Ha aBTopa e: Koncranruu Vrpe.qlerg l4cmopua na 6.oazapume,lA:t4aretcrno <Hayxa v vrztgtcrBo>>, C' 1978, c. 555; llenen, B. I4cmoputma nA uoeamafutzapcrca

^umepamyph r. lIl, !.tp>xaBHa neqarHu4a, C., 1933, c. 7l; Craues, H.

Bel\oea saaepa: cdopuurc noc.tyuau cmozo|uwuuuama Ha 3aeepama om 1835 2., C., 1935, orc' 51 npe4ana lL Cr. rlerroa, Kanumau feopzu Mauaptea u 1n.nzapcKama 3a6epa om Lg3sto|wn, Eaexrpouno cr^uca:arre LiterNe! No 4 (53), ailpr,rA 2004.http://liternet.bglpublishl 1/petko-petkov/gmamarchev.htm (4ocruu t0.09.2012).6 Paqena, 8., r1rar. cr,rt., c. 149-151 .

7 Xe,ten, H. IJc,t,townm Jfl6qt0, c, 6t1, 7'l; ot cbrrlrir anrop, Be.tuoeama 3a6epa 1835 2., c.39, 40; Mra'r't'ry Ila. lit,,t:n1u',\1, n',U,rt;.r (),ll (: A(Ktluotrctr rcypc,lIot;rc, C., 1999, c.44.

"/h"239

3a Kpa'r'Ko tspeMe ce [peBp'b[Ia B eAvH oT Hati-6oraTl4Te VI BAvIflTeAIJ]l

(tt nrapu B rpaAa. Tul xaro ce 3aHrrMaBa c T'bProBvlfl, Ha cTbK.ao B

cenepHa Ettrapvx, or npoQecvflTa HacAeMBa :'|rvreTO Cr,r. ocneH ToBa

Beaqo AraHacos npoAaBa paSAm\rnvr cTOKrr/ KaTO Ce 3aHtIMaBa ,',I C

KHuxapcrBo. Or Pyctt't' nozJ IaBa Krrvltt ' or KotITo ce Hy>KAaxr

rlapKBr4re v Ma*acTvrpure. Beavo/ KorZTo IIPVIBAVIv.a BHt',IMaHt',Iero c

t{HTezeKTya AHaTa cyI AVI,4:HOC'I/ [O4[OMaIa oTKPt{BaHeTo Ha tt\rr AvI]\e B

TrpHooo, KaKTo tI oKa3Ba MarePt{azHa [oAAP'b)KKa Ha IIIPKBIITe I4

Ma*ac'rvpzrre. Ocren orrvrrat npv4o6vr s Pyvrl';uv'x vt Ascrpvn, loitcTaBa cBrr4eTez Ha cpt6crara, rplr-IKaTa r{ PyM'bHCKaTa HauI{OHaZHa

(>op6a, KaKTo u Ha Qaxra/ IIe B Pe3yZTaT Ha PycKo-TyPcK'{Te soil.Hl^

gbCeAHr{Te HapOAvI nOZ)AaBaT He3aBt{Ct'IMocTTa CI'I' TOsa CnOvlara 3a

yxPenBaHe Ha HaIItIOHazHoro My cb3HaHI4e u 3a 3apax4aHe Ha ilAeaAa

My 3a He3aBr4cr{Mocr. B lpa4oBere, Kor4To o6wxaz.s. B'bB BP'b3Ka C

TbproBcKtITe cvr Aeual ce cPeilIa c 6tnapcKt{Te nbPBeHIrx v craBa

cBuAeTeA ua >xan6vre Ha Hapo4a8. B. AraHacon ce 3aIIO3HaBa c f.Mauapveo o TtpHoro, Koraro cze4 Pycro-TyPcKara soliua or 1'828-L829

r. pycKtlre ilacrtl [PeMIlHaBar rIPe3 rpaAa.He e zanecrno o6aqe Kora ce

npecurraT [.bTr4qaTa My c MaMapqeB n cwnv.crpa, I(b4eTo oTI4Ba IIo

T'bproBcKrr AeAa, a sbMtIlIzeHI4IGr My \eAv Cb3AaBaHeTo na 6rarapcra

Abp)KaBa c qeHrbP TrPuoro.w feoprw Mauapven, po4eH s 1786 r. s Korez t e eAvtH or narz-

ro.deMl{Te npoTI,IBHtILtrU Ha ocMaHcKoTo rocno4cTBo il IOIITU \eltLfi ctr

x'.rBoT rrocBerrlaBa ua 6op6ara 3a HesaBvrct vrocr. TolZ ce nPoqyBa rI.bPBO

xaro xafi4yr, Karo 4o6ponoaeu n Pycxo-rypcxara norzHa or L805-L812 r.,

a BnOCZeACTBue KaTO qzeH Ha ElarapCra 3eMCKa nOrlCra. 3a laC'tyrvre w

xpa6pocTra cuBTa:;rl sollHa e HarPaAeH orPycvrn c feoprr'rencKtl KPbcr.

Ilpe4uozara ce/ qe no BpeMe na fptqrara 3aBePa or L821 r. e KOMaHA'IP

na erepulZcKa rlacr. C r,ra6yxnanero Ha Pycro-rypcKara BoIZHa or 1828-

7829 r, Mauapuen e Ha3HaqeH 3a KoMaH4MP Ha cQopvrupaHoro or

PycHallilre Elarapcxo HaPoAHO Oflb1rqeHtle v fIOMafa rrPvt

npeMtlHaBaHero Ha AWaB, KaKTo vr 3a [PeB3eMaHero Ha HJIKoT{

Kpenocrrr n cenepou3roqHa Ernrapul3a oco6enaTa cv sacAyta IJP\I

rf XeqeB, H,, Be.Uoaa sadepa, c. 58, 69i or c;;t\vfl anrop, Betuoaama 3asepT 1835 Z', c' 27-

32.

240

npenl(rMilu(r't'() n.l Cuaue-rpencKa.t.a Kpeuocr e Harpa4eH or pycKnr qapHuxctnah I c op4c'll uCr. Anna, u eAHa cKbnorleHHa ca6ne.

O4puttcxunr MrrpeH AoroBop ocyerrBa Ha4e)K4l,rre ua 1ntrapvre,KO,{TO rCKaT KaTO CbCeAI4Te CV Aa nozJ raT He3aBrrcr{MocT MAr/r

anTonoMr,rr. Taxa rro4 Bo4aqecrBoro Ha Mauapven ce rro4eMaocno6o4urezHo ABrr)Kewte. Tofi rrcKa Aa Ha4rrrrre BbcraHr,re n Ctwneu v.

Korea vr Aa ro palLttvpv B Apyrvrre o6.tacru na IJerrpa nua Bnarapvrn.Cnope4 rtaaHa, B crapara croarilIa Trpnono qe ce o6xsvpecraBparlrrra Ha 6tarapcxara Abp)KaBa. Ho n naqazoro Ha 30-re r. saXIX n. c HaMecara Ha pycHarlr{Te no4roroBKara Ha BbcraHr{ero cenpeKparrBa, rnit Karo pycKara rrotrrrvrKa rrpea ToBa BpeMe He cenoKprrBa c )KezaHr{ero Ha 6.snrapvre 3a aBroHoMun. flopa4rr roBaMauapver e 3azoBeH or reHepaz ,\u6wt r{ rr3BecrHo BpeMe BarBopeH B

Eyxyperq. Bnocze4crrve roir ce npexB.bpnx s Cttwtcrpa v ilpeArrprreMano4roroBKa Ha e4Ho rxr4poKo ocno6o4lrreAHo ABil>KeHrre/ Koero 4a ce

onpe Ha co6crsenrare cr,tAu ua 6lonapcKufl. HapoA.3anoqsa 4a cslvpaoKozo ce6e cv 6wsDrfvr 4o6pozorr4vr B pycKara apwrtfi Karo lI.Httxotaenvtu, VIz. 3naren, P. llerponzu, fl,. HvtxolaeBLrq, ,\. Mvpon, M.flerponuv vr Ap. Mauapven, xorZro :rrarAeA e rbproBerl Ha c[rrprHr,lHanIzTKr{ n Cwntc'rpal ocBeH TbpHoBcKr/rre rrbpBeHrlr{ B. Atanacor,Huroaa fainau4>xvtxra v Ap., no44bp)Ka Bpb3Ka c Harlr4oHazHo-HacrpoeHr4re cpeAvr or Ezeua, Cnvrcen, Korea v Ap.ro IIpu nce qe AbzroBPeMe B r,rcTopr4rrecKaTa KHr{)KHr{Ha rocno4cTBarrre cTaHoBr{IrIeTo/ qe

Karo KoMeHAaFrr n Cvtntctpa MaruapveB ce cB.bpJaA c rbpHoBcKr4Te6ynronrurqtr Haqezo c B. Aranacon, ny6zwKyBaHrrre or gepneuKoB r4

fpex pycxn AoK)rMeHrr4 rroKa3Bar, qe n cvututc"tpeHcKara Kpefrocr rolz neaaeMa HrKaKBa oQvqvatua Azb)KHocr1l. 14 B ocMaHcKr{Te AoKyMer{rrnHtMa no4arKr,( 3a rosa. Or rrbzHoMorrlHoro BbpIy Hero [o BpeMe Ha

3aAbpxaHero n 1835 r. Mo)Ke 4a ce Kaxe/ qe czre4 1831 r. Marraapven cenpexBbpzr or Bzaruro n Cvttuctpalz.

e 9epneHxon, fpeg qnr. cr., c.4l-42; Xeven, H. Be-Moaama saeepa 1835, c.34-36.f0 9epneuxon, fp"t, r\v't. cr., c. 42; Xeven, H. Be"Moeama saaepa 1835, c.36-37; flerron,tlttr, cr.f r 9epneHxon, fperg tfrt.cr., c. 42; Xeven, H. Bea,oeama saeepa 1838, c.3T; or cb:n\vrfl.orrop, Ecavoca,taaepa, c. 71.12 B tt'l,rttt<ll,t<)rllllo'll) Ce Il()C()ilDa, ,te (rr,rrrapCxaTa pa',, npeMr4Haza rcru BaarUxO ra

lior4arr rr 1831 r'., yu't,nrt()M(xrl.trrit Koclall4r,r, ctiilHafranaxuu, Karrr{TaH feoprr lr

*6i.

$###&i[I

$

I

i

,&24'l

wB 1tt34 r" 6yrnonnurlure 3ailoqBaT noArOTOBKa 3a B'Lcral{re vt

<lfipaltyuaT B'LcraHlaqecKa MPe)Ka n Trpuono, Etena, llcroneq, la6pono,

Aprrrouo vt Ap. Mecra. llaaxoscxilrrr MaHacruP craBa IIeHrbP Ha

no4roTotsKaTa Ha BbcTaHrrero. Mauapven craBa BoeHeH KooPAI4HaroP Ha

Cr,saK tTtIeTO tI nOCTOIHHO floceqana T:rpHOnO t/I OKOAHuITe MaHaCTvIPtI

raro fIza.rKoBCKLtq, llpeo6pa;xe*cKvIfl| Kanunoncxvtx, flerponaBzroB-

cKvrl vt 4p. Cpeqa ce c B. Arauacor I{ 4P. MecrHvr 4eilqv1 nPoBePtBa I{

nooqptBa rlo4roroBKara Ha BbcraHr{ero13. Cnope4 rrAalaa" /v:llwrspcoQnaneua, aHra>Kvtpal ce c Bb3cTaHOBrBaHeTo Ha nocTPa4aAaTa oT

noliHara npes L828-1829 r.BapueHcKa KPeIIocr/ utre cr6epe oKozo 2xurtr.

Ayrrn pa6orm,t4vt or TrpHono, fa6pono, Ezena 14 OKOIHOCT'{Te/ Kot{To

ule cbcTaBzflBaT yAapHaTa crrAa Ha BbcTaHrrero. E4HonPeMeHHo c roBa/

u{e 6b4e no4crPeKaB aHa PaflTa or rpaAqerara w ceAara oKozo Tlpnoro'

Haii-naXgaTa TOqKa Ha B:bCTaHI4qeCKIat rIZaH e 3aB3eMaHeTO na TlpHonO'

CAeA SaSeeMaHeTO Ha OCMaHCKIITe VHCTu1TyTIW' taPHvI3OHa I4 aPCeHAAa

BlPaAa,B.bcTaHuI|\vTeIqe3aeMaTcTaPonZaHI{HcK'{Te[lPoxoA|L3aAanpe4oTBpaTrT npeMrrHaBaHero Ha rypcKr{Te qacTtl. B crapara cToAvIIJa,

Ha xbzMa ,,IJapeneqo rrle ce pa3Bee 6rarapcxoro 3HaMe Ir 3ae4Ho c

He3aBrrcr,IMocTTa Ha 6tzrapcxara ,A\p>KaBa, Beaqo AraHacon ilIe Ce

o6snv 3a rIPtrHII. B ctyuaft Ha Heycle& ilIe ce Il3qaKa Pycvrx 4a ce

nptrTeqe Ha nOMOIqla. HO upe4aTe.aCTBOTO OCyeTtBa BCyIqKI4 nzaHoBe.

Brcrarrraero rra Patra n Trprrono nPe3 ocMaHcr<r4 orrlr

uop6a4xuxr a Xa4>xu leopru, 4a ce rBrT r1Pe4 CylTaHa s tr4Cran6ytt, 3a Aa noI4cKaT

ItflKOU npUrU.rcZUU. AXO VtCKaHrr,rtTa Ha ParTa ce vt3il\AHfrt, TO T,a TOraBa Iqe ce

3€tB'rrpH€ B r4cTr{HCKaTa CVr poAuHa v ItIe 3a)KIlBee/ KaKTO /,P}'rl4re enponerlcxr',r

HapoAt , n cnorolzcrwre n crrrypHocr. [Bagbakanhk osmanh Argivi (BOA) Oclrlancxu

up*"u "r, Mvftrncmp-npe4ce4arezcrnoro), Hatt-r Hiimayffn (HAT), 461'751D

(1831)1.13 Xeven, H. Beaqoaa 3alepa, c. 69,70; or cbl\vs. anrop, Betuoeama 3a6epa L835, c' 34-52;

Ilerxor, noc. cr.14 xe.reB, H. Be,+toaa 3a6epa, c. 73-77; Xeuen, H. Be.tsoeama 3a6epa L835, c. 47-57;

fenven, H. Entzapcxo a.otpax\aue,Izle4areactno na o<D, c., 1988, c.213;Mvrea, lItt.,

noc. sr,q., c. 43-45; fouen, .f,. llezen\apuunm 6ope4 n oceo1ox\euue Kanuman feopzu

Mauap,rctt: xepm(ta Ha p|cKo-mypcKume penpecuu, httP:llwww.sitebulgarizaedno.com,

(4oc't'r,r r ua 20J9.20L2).

242

Cnc4tltlilt't'it:trt oilr4't'a la n'trct'oltt4c r T'rpnono/ orrpe4ezeH B

ocMallcKl4'l'(t l.loKyMtrill'u Ka'rC) <B'bcTaHue Ha pa.rlTa>/ ce ocHoBaBaT Ha

^onccclttr{rra rra rbprroBcKr4r Bor;rBo4a Mexue4 ,\epnvm 6eit, uau1uua

A(>4yna:mc e<peH4r, rp'brlKr4r Mt rpor.oAvr Vltapvou (Kplrrcrz) rBuAvIHcKtt.fl uyxaQra Xroceun na[ra. Karo uHuqr{arop fi opraHr{3aropHa (onr4Ta 3a BbcTaHr4e> B AoKyMeFrTrrTe v3Ar43a TIMeTO Ha pycKllfl,Kant{TaH feoprz (I. Mavrapven)/ KaKTo vr Ha rrpeAcraBvrreAu Ha

rapHoBcKtl.a ecHaQ:,4to Atepvrerbr (.Qr,rv'vrnp CoQuxneqa), KropKrlrrralAsau (Wnasaru IZosxon Kropruurra or lonev), Bea.ro !>xav4>rvttra(Beavo AraHacon), rairrau4>xurra Kozo (Hrxoza laircau4>rtr.trra) rIe/enllaHl4rrbr xaA>Kvr Wopaan Epa4ara. B ocvraHcxr{Te Aor<;zMenru f.Mauapven ce crroMeHaBa Karo Vloprv. KaflrrraH/ Karrr{Tarrbr or Pycvrfl. r

B'r;irsxtror ty (crn Ha MycraKa rvx) I)Ioprv.Cnope4 AoHeceHrrrra Ha rbpHoBcKrrr norlno4a Mexue4 lepswss 6eir

or 26 u 28 anpvttt 1835 r.15 r Ha BvAr :ncxu-a rvryxaQb3 Xrocer4H narua or 6u 21, uail6, Bo4arrbr Ha BbcraHrrero e Kafrr4ran feoprr,r or Pycufi. /oxaroB lrbpBoro AoHeceHr{e :e,auav6wsa A64ytatvtc eQeH4lr or 26 anpvrz 1835

il7 fioprvt Kanr{TaH ce Bvr>KAa Karo opraHu3aropt B Apyroro AoHeceHr4e

oT c'bt[Iw[.AeH ce IocorrBa/ qe vrAetrTa 3a BbcTaHrreTo nprrHa4Ae>Kvr }i,aB.

,\xau4>xttnravttr,aitcropa 4rozrepwuMvro, Ho re peuuAv Aa Ha3Haqar

Kanr{TaH feopru 3a pbKoBo4ureAls. B nucvoro or 27 anpvta 1835 r.le Ha

TapHoBcKrrr Mr{Tporronut fuapvtoH 40 Bceaencxara narpr4aprJrvrfl. sa

Bo4aqu Ha BbcraHr{ero ca rrocoqeHv Mraro or CoQux, I4nan Kropxvuxra,Bea.{o,\>xau4>xwxra, Kozo lairra:e4>t<vrflTa t ezeHlraHrrrbr xa4>Kvr

I(opaauBpa4ara.llpanu Bfre\rarzeHr{e rrpu:aa4zexHocrra Ha rrurtry,raropvffe Ha

BtcraHl4ero KbM salea.lr'uuircxrrfl, vt rbproBcKrlr ecHaQ/ Te ca

npe4craBrdrelvr Ha B:osAvrraxttara ce 6rzrapcxa 6ypxoazux.. B raztr.Egb3Ka/ or 30-40-re r. Ha XIX B., qpe3 orBaprHe Ha cBercKr{ 1.uuAvrrrla, c

15 BOA, HAT, No 461.1.5/F (27 Zilhicce 1250126 ailpltA 1835); No 331568 (29 Zllhicce1250128 alrpv^ 1835); No 33t56lc (27 Zilhicce t250126 anpv^ 1835); No 3315618 (29

Zilhicce 1250128 ar:pr,tl 1835); No 331561F (29 Zrlhiccel250l28 anpuz 1835).16 BOA, HAT, No 46155[H (8 Muharrem 125'].16 v.aft 1835); No 46115fi (8 Muharrem125016 uaft 1835); No 364671A (23 Muharrem 1251.12I ruarl 1835).f 7 BOA, HAT, No 33155/C (27 Zilhicce 1250126 anpza 1835).rr BOA, HAT, No 461151C (27 Zilhicce 1250125 anpra 1.835).re BOA, HAT, No 33156/A (15127 anput 1835).

,*i"243

rrorrcrrn'r"e.ilc'r'B()'ro rra neqa'ra t Ha KyATypHrrTe ilpoflBvt 6rzrapcxure't'r,PI'oBcKr4 vt tanasrquitcxttt KPbroBe AorrpvilHac[T 3Harrr4TezHo 3a

p asutr uer o ua 6r n ap cKoro H a rlu oHazHo AB u>KeHure.

Cnope4 Mexue4 ,Sepnvts 6eif0 w XroceraH ilauta2l, eAvrH KarvrraH Ha

uue feopru,r or Pyc:tn, xorZro BsbrrlHocr e perrrc"tprrpaH B parra Ha c.

Korea s OcN{aHna3apcKa Kaa3a rr )Kr,rBee n Cwtwcrpa, Aoun:,z B

MaHacrrrpa 4o c. llzavxoBrlv\ cn6pan B Hero vralZcropa Atoarepur Mvro,)K 14 Bee rq B TbpHoB cK vt x B ap otst, I4n a n Krop ru w xr a, B e nuo r!>xav 4>rv. nr a,

Koao falZrauA>KvtflTa, r{ryMeHa Ha MaHacrr{pa "Cn. VItwsr>> orer{ xa4)KrrCeprvft v rrpr ctyrara My Teo4oc, Ihopaaa Spa4ara or c. EzeHa r{o6cn4vtn c rrx rrpe4crorrrlero BbcraHr{e. 3a pa3MHo)KaBaHero Ha

BeporrHo no-paHo fro4rorBeHa r a s,a 6's nr apcKr{ B:bcraHr{qecKa rrporpaM a

v orrpeAeltHe Ha [oBe4eHr4ero Ha BbcraHrrrJrrre/ Karr{TaH feopnrHasna.ruA npu ce6e cr4 Karo r^vcap /acxat An4ou (Huronur)z2.

B nrproro AoHeceHrre aa A64ynaar,lc eQer4v or 26 anpvtz3 ce

uPI,IeMa roPHoTO r^3zo)KeHr4e/ a Clope4 4pyroro AoHeceHr{e or cbrrltr'I4er1 Kozo (sic. Beavo) ,Qxav.4>xvtxral )KrrBeerq B TbpHoBcKvxBapotsttualZcroprr AKJAreptrH Mvtro, rroKaHt Avr Karrr{TaH feoprra, rorZro n

Pycxo-rypcxara norlua or 1828-'1829 r. rro4crpeKaBan 6rnrapr{re orCtvne;l r4 oKozHocrra Aa HarrycHar po4Hr4Te cr{ Mecra. Kanuras feoprurAotn'bl B MaHacrr{pa Ao c. llaa.rxorqlr. OcseH B. !>xav,4>Kr,rtrra r,I

vralZcropa AroAtepvrH Mvn;o, Koao falZraHA>Kr4xra/ I)Ionauaxv, (WsaaKnpxvurra) ,r ilop4ar Epa4ara or EaeHa u Ap. cbvrvrmAeHv\ur3anoqHazr{ no4roroBKara Ha BbcraHr{ero B MaHacrr{pa. C \et Aapa3npocrpawrr vt afwttwpar BbcraHmqecKara no4roroBKa B MaAKvrre rIrozeMr{ ceza Ha TrpHono, BseAV npu ce6e cr,r rrvcapfl An4ou2a. Cnope4DToporo AoHeceHr{e Ha A64yz,azvc eQen4u vrAetrra sa BbcraHr4e

20 BOA, HAT, No 46ll5lF (27 Zilhicce 1250126 arrpvtl 1835); No 331568 (29 Zilhicce1250128 anpu^ 1835); No 33l56lc (27 Zrlhicce 1250126 arrpvt^ 1835); No 331561E (29

Zilhicce L250128 anpvA 1835); No 331561F (29 Zilhicce 1250128 anprz 1835).2r BOA, HAT, No 45L55[H (8 Muharrem 125116 v.aft 1835); No 45115fi (8 Muharrem125016v'aft 1835); No 364671A (23 Muharrem 125U21rraafi 1835).22 BOA, HAT, No 45Ll5lF (27 Zilhicce 7250126 arrpvtA 1835); No 33l56ft (29 Zilhicce1250128 anpvA 1835); No 33156/C (27 Zilhicce L250126 ar,pvrl 1835); No 331561E (29

Zilhicce 1250128 anpul 1835); No 33l56lF (29 Zilhicce L250128 anpna 1.835).2ir IIOA, HAT, No 331561C (27 Zilhicce 1250126 anpraz 1835).2'r BOA, HAT, No 461'l5lc (27 Zilhicce 1250126 anpna 1835).

244

l;i,

.:'*;

*'s*#l#lr*'s

e4

a).'

::,.is#!!i,.ii

,s+YF-l-:m

-iil

upunaArcxr ilit 'l'trpltoHcKt4't'Lr 6ytnorrrntltA, Ho no oTHorrreHrre Ha

oPt'ailultatlr,t,l't'ar My, 't'(. iloxe/a/u .4a ce B:b3noz3Bar or BoeHHr,{r ofrr4T Ha

MarrnaPtrer fi My ce noAqvtttuAvt.

llucuoro Ha rbpHoBcKr,rr Mrdrponozr{r VIz.apwoH or 27 ar,pr'rA

rrorB'bpxaaBa Broporo 4oHeceHr{e ua A64yta3ilc eQeH4vt vt cbA'bp>Ka

MarKo noBeqe no4po6HocTr{ 3a rlo4roToBKaTa Ha cbsaKatrTrleTo. Cnope4Hero/ oPfaHvgaToPvt Ha BbctaHvteTo ca TbPHoBcKrrTe rPax4aHw Mtr"ro

CoQnluerla, Wna:e^ Kroprvra-nra, Betuo ,Q>xav4>xvxra, KozroTaftrauA>xvtflTa vr ezeHrraHrrHbr xaA>Km I)Iopaan Bpa4ara, rorZro ilopa4vrHrKorl cBorl AeircrBvtfl, npes 1827 r. 6vtt ocb4eH Ha 3arorreHr{e.

flo4crpexanaitxvt 6rarapcrara pafl' Te nAaHvpanvt vs6yxBaHero Ha

BbcTaHr4e/ Ho mlz raro paa6p aArr., qe H.flM'a Aa MoraT 4a ce cnPaB flT caMvr,

vSnParv1lll cneqrrazeH qoBeK 4a froKaHr4 r Trpnoro )KtrBeerqr{r B

Cvntcrpa 4o6ponozeq KanuraH feopru or Korez, c Kororo ce

3ailo3llaAlf fro BPeMe Ha frPeMXHaBaHeTo Ha PycKaTa aPMr'rfl nPe3 rPa4a

cte4 soituara. KanrrraH feopna n'nn Bewx4eH, c ApyrLt AWu, Ha 19

anpvA 1835 r., AorJft'A rru Crapa rrAaHr/rHa. TrpHoncxure cb3aK,zrrHutluto cKpvtrv, B MaHacrr4pa "Cn. Wtv,s, xpalZ llaaxoBo \r Ha 20 anpnAopraldlvgr,lpaAv c'b1pa:Hvret 3a Aa o6cbAflT fro4roroBKara Ha B'bcTarrtlero2s.

Axo ce tAeAa Ha noKa3aHvflTaHa Mnro !rcnepvna, I/InantKlopxvl,r;rra vt

Bea.ro ,{>xarrr4><wtra no BpeMe Ha pa3nl4Ta, MavtapveB Aolrrbz BaB

BbrrPocHl4t MaHacrI4P \rervPtr AHrr ilPeAr'1 Benvrc4eu, cze4oBarezHo/ B

nerbK rrpe4u Benvx4eu, sa 17 anpvIA26. 7I MavrapveB B rloKa3alorrerol

Koero rro-r(bcHo AaBa B Wcran6yn npe4 pycKvls. rtocAaulax A. lI.E5rreHron, AeK apwpq rre Ha 17 anpwn Aotll'bl or Cvttttcrpa n fopHaOpxxorurla v g,r\vfi AeH ortllr:bz B MaHacrrtpwre,<Cs. HtIKoza> I4 ,.C8.

IAAur.rrz7.

llo ntnpoca za sarrAaHpaHoro Haqazo Ha BbcraHlrero HtMa rlo4arKtlB ocMaHcKr,rre AoKyMerrru. Brcrantr\vre ce oilL{TBar Aa rtpvrAo>Kat

paltvt'+.H.r v.ero4u 4a BKzrorrar palTa r o6p'rva Ha BbcraHl4ero. Tlenecrso

25 BOA, HAT, No 33156lA(15127 anpwr1.835).26 BOA, HAT, No 331558 (29 Zilhicce 1250128 ar,pvl 1835); No 3315618 (29 Zilhicce1250128 ailpuA 1835); No 331561F (29 Zilhiccel250l28 aupuz 1835).27 9epueuxor, fp"n ur{r. cr., c. 45; Orqe n>r: Xeven, H. Be.rtoeama saaepa 1835, c. 61;

Pa4en, IzIn. Ettzapcrcomo sbcmaHue om 1835 z. Bns: Beiltoaama 3a6epa: a4amepua u u

t)oxvut'ttmu, C,l<lno, B, T'r,pnotro, 2000, c. 25; or cntqmfr aBTop, Vlcmoput na Beturco'l\lutrttttt XVlll-XlX rrr'N, ('atuxr, ll. 'l't,pttrln<1, 2000, c.270.

245

e, qe MaMaprreB B CvAvcTPa HarAeA ce 3aHtIMaBa c rbProBrtfl' Ha

crrr4prHra rrafivtrKvr tr rro rolvt noBo4 o6vxatn Pa3avqHvr rPa4oBe B

Cenepna Brnrapv.x, Karo ce crpeMrr Ha oPraHl{3trPa B'bcraHtlero.

Ocvrancrure AoK)rMeHTtr cblrlo rroKa3Bar/ rre 3aKy[yBaHero Ha PaKI,It orceA';}Jt 'fe e caMo noBo4 sa e,6wpauero tlM B MaHacrr{Pa.

Brn npraxa c fipeAareacrBoro Ha ont{Ta 3a BTcraHtIe B ocMaHcKt{Te

AoKyMeHTr{ ca HaAvnfe rpvt palAr,r'u:avt u3uo>Kelar fl'. TlpHorcxra.ar

noirco4a Mexue4 ,,Qepnttu 6erZ nocoqBa/ qe Auqrro craPI4Te ezeHcKt'I

uop6a4><wvt My AoHeczra, qe B'r,cralamrJure fiAaHvrPaAr4 Haqaloro Ha

BbcraHrlero c eAHoBPeMeHHOTO BKIIOqBaHe Ha SeMeAeZIII4Te/ OBrraPr re vt

4p. or rozeMl4Te cezal Ho He ce c[oMeHaBar nueHa28. A64ytaatc eQeH4u

B AoHeceHr{ero cv, 6ea Aa rrocoqBa ]rMerra, rrorBbP)K4aBa/ qe

npe4arezcrBoro e AeAo Ha crapl4re ezeHcKlz uop6a4><v:t2e. Kaxro u{e ce

BvrArt rro-tra4oly, Mexvre4 ,\epnvm 6efi :,rsrrpaqa BbB Btt4vucrtt'xByrtaer, npu vryxaQrsa XroceuH flarra, xaA>KvI lllopaan (Kucron) zxaA>KvtHvtxoz,a 3a ycrHll rIoKa3aHI4t. Te ca r:pvAPyxeavt or Catvtw ara,

rr3rrpareH ot Bu4vtu, sa Aa pascAeABa cAyla-s. Tora Hu AaBa [oBo4 4a

AOnyCHeM/ rle IIMeHHO Te3I,I ZBaMa Ca [Pe4aTeAvtTe3o. 3a xa4x<tt HttxOtaB ocMaHcKr{Te AoKyIueHTr{ FUIMa Apyrvt cBeAeHv:fl,. Or 4oHecenrrflTa Ha

MvrrporroAvrr fuapvou r Xroceru na[ra ce Bu>KAat qe [o4roroBKara Ha

BbcraHilero e rpeaa4eHo or xa4)Kt( I)Iopaaa (Kucron).Cuope4 panopra ua Xrcceran rlarra, ezeFrlaHr4Frbr Ihopaau Epa4ara

vlsl;;parvt 6pata Ha e4t{H or crapr{Te ezeHcKr{ uop6a4xuvt xaA>Kvt

Ifiopaa:a (Kucron) Mrazan (MraaH xaA>Kvr VInau Kucron) r'pvtKoreziraHr{Ha Kanrran feoprlr, Karo My KaJaA, qe <<or Cwattcrpa 4ot:lbre4r4H rroBeK Aa Kyrnl PaKvrfr, vIAeTe rrPt{ Hero 4a ce [a3aPuITe 3a cToKaTa

clrr. Koraro nptlcrl4rHaz B MaHacrvpa, 6parur paz6pa4 qe KynyBaHero

Ha paKVfl e caMo [pereKcr/ qe ,{crr{HcKara ilpwruua e re6yxBaHero Ha

BbcraHrre. Toit xaza4 qe (qe BurAvr r4 rqe rroMrlczvl>>, orAaAesr[,A ce o't

MaHacrlrpa vt cso6u4tn BctltrKo na 6par cv xaA>Kvr Wsau, rolZro orqe

za BOA, HAT, No 331568 (29 Zi\hicce 1'250128 arrpvtl 1835); No 3315618 (29 Zi\hicce1250128 anpvA 1835); No 33156/F (29 Zilhiccel250l28 anpr,ra 1835).2e BOA, HAT, No 331561C (27 Zilhicce 1250126 ailptr^ 1835); No 451.L51G (27 Zilhicce

1250126 anpuz 1835).30 BOA, HAT, No 461,1,51F (27 Zilhicce1250l26 anpwrl835).

246

Ctrplat't'il nonl ()'t't4ttt't,a tr 'lltrpttoll() 14 Ttollt:Cl,zl lli'l 'l'l,pllt)tlCxnl n<tltno4a

,{epu ra r r r Clc'tit ltn t to4t'()t'ottKil't'a I ta chlra K/.n.rlte'ro3 I .

Cr rgpC4 M t4]'pot lo^a n' r W napvott B'rCTZl gH llllTe IIoKat ItI.a v ua 2l anPI/. A

(uToprrnr) IrLpBeIIqI4Te Ha Eaena B MaHacrvpa' ,\vaMla AyIxI4 Kal'o

npe4gTaBr4retlz. O't Eaesa 6unt vtnpaTeHl4 B MaHaCTI,IP3 ..Cr. lAtqnrr.

C'Uraralrltvn1;11Te Ka3aAvI Ha e/eHqaHI4/ qe <rbPIItITe IItre AOittAar Aa

SaaAaAefrT Tesv 3eMr{>. Eaenqasu ce r:pecTopt Au, qe nPueMaT

nPeA/oxeHt{eTo 3a BKIIOTIBaHe BbB B'bcTaHI,{eTO/ 3aBbPHaAvI Ce B CeZaTa

CU v paBKaJaAvI BCvtt:tKO Ha gbcezflHylTe Cll. Karo qyAvl 3a rOTBeHoTo

B.bcTaHtle/ celtHtlTe ce Pa3TPeBO)K,IZI4 VI KaTO AeMOHCTPaIIU' Ha

BepHono4aHtlqecTBoro ct{ K'bM ocMaHcKaTa A'bP>KaB q vrcfiP aT vIAvI xaAxvt

hopAau n T:rpnono 4a AoHece Ha cbAvrflTa, sartrr ero r4 Ha Hero/

fOfinO4ara32. B nlrCuOTO Ha 1y1;91TPOItOAvtTa He e tcHO KOyI Ca AuUaTa,

usnpareHrr or Eaesa B MaHacTr,rpa. E4noro or Trx 6vt rpx6sano Aa 6's4e

6parrr Ha xaA>Kvr I)IopAau MvtAau, Ho He e u3BecTHa lt{rIHOCTra IIa

BTOpVtfl qoBeK. Ty* flprtBAvlq'a BHrT]|,|raHtTe o6crorreacTBol'O, rte

B'bcTaHr4l-truTe B3eMar AtIPeKrHo Ha npvrJelr rP:bIIKtlt MI4'rPOllo/|t4'l',

KaKTO U OItttTbT vll,l Aa y6wXr HerO I4 xOPaTa My/ CaMO 3a ToBa/ tIC Ctl

rbpqr{. Tona noraeBa/ qe ou1e nPe3 30-re r. sa XIX B. cPe4 6rnrapn'l'c ce

HAAnta peaKrl,{r cpeqy Bceaencrara naTpr{apllllltr Lr fPT\Kvtfl BAaAUKa.

B raau Bp'b3Ka/ 6u 6ttto 4o6pe 4a ce npr4rroMHr.{/ rre [Pe3 CbUlI4Te

roAv:Hvt ce [o4eMa vr 6op6ara Ha cb34aBaHe Ha caMocrotTe.,rHa

fft2rapCxa LI'bpKBa/ eAtIH OT Ba)KHI{Te eZeMeHTu B Pa3BvrrvIeTO Ha

6 rrarapcxoro HaIrtIoHazHo ABtr)KeHXe33.

Cdera, npelrl43l4PaHero Ha AaH.IJvrre' HtMa gbMHeHtfe/ qe 3a

nOArOToBKaTa Ha B'bcTaHueTo 4oHagt AVr\eTo xaA>KvI I/Iopaau (Kncron)'

floCo.rsarreTo Ha BvIAu:erCKutt rvryxaQls XmceuH rlarrlal qe ontIT'bT 3a

BbcTaHue e npe4a4eH Ha sorzsoAara lepsvtUtr 6efi oT I'IIIeTO xaA>KI/'

fiop4an u npe4zoxeHr{ero My or 6 v'afi 1835 r. KbM npaBl,IrezcrBoro

$r BOA, HAT, No 461158 (8 Muharrem 125116 v,aft 1835); No 4671'5lC (8 Muharrem

1251/06 r'aafi 1835).rr BOA, HAT, No 33156/4 (15127 anputr7835).li $s lso6srss rart{xrprr,rarlux no E}nPoca, rx: Agkrn Koyuncu, Bulgar EksarhltIr,

eanakkole Onsekiz Mart Univcrsitesi, Sosyal Bilimler Enstiti.isii Yayrnlanmamtq

Ytlkae.k l,inons 'l'ezi, (nnrrkk[lt', l99tl. lArrrx'r,tr Korlrr4xy, Enttapcrama cK'taPXutt,

14ttrlu'ty'r'ltit ('otlt,tilrll14 llillXH X'r,M YttnncpCutera <18 r'aap'r'> n 9atlarxa're,

ttet tylia u xyntt I trl M rl l'Mt'l' l,lx'tel tr': r,r l,

i:

$:..

247

lfr,ilpoCilt4t'r l4oP4arr 3a tserprrorro4arrr,rqesrBo Aa ()TAe ocBo6o4eH oT

A)XI.dsIlde V Apyrn Aatl',bl\r,I, He OCTaBT HTTKaKBO gbMHeHr4e34. Erarapcxnreuc'toPvnfu sbrqo ca eAvHoAyrrrHr4 no B'brrpoca 3a npe4aTezcrBoTo Ha

xaAxuVIopAauss.B 6rarapcxara vcropvrorpaQur npeo6ta4ana MHeHrrero/ qe c

Hana4eHr{ero Ha MaHacrr{pa cAeA npeAarezcrBoro, f. MauapqeB r{trryMelrbr oreq Ceprlrfi ca sanoneHr{/ KaKTo tr BcutfKu ocrananv. Tozw

Qaxr ce rrorBbp)K4aBa vr or ocMaHcKrrre AoKyMeHTr. Or 4oHeceHr{rra Ha

3{ BOA, HAT, No. 461,1,518 (8 Muharrem 125L16 v'ail 1835). Cra6ara Ha n:bpBorotrpe4o>Ker:^ue ua Xrocelru na[ra e Her{3BecrHa. C upe4ao><eHrde Ha Be3rlpa Xazvz.Pt,Qar narua or anrycr 1836 r., orurrlbl Aa vrHcneKrvtpa qyMeHcKure )rKpenzeHrirr, c

{reprtaan Ha qtATa:r- MaxIray4 II, sa nepnono4aHr{trecrBo xa1>Kvr I(opaau r{ crrHoBereuy lAsau u ilopaau ca ocno6o4eHyr or A>K:,zroue/ Karo rror)AraBar u rrpaBo 4a Hoc-flT

cnerluazeH Qec csc 3Harlr,r. [BOA' Cevdet-DAhiliye (C.DH), No 9514722 (EvAil-iCemAziyelewel 1252114-24 anrycr 1835); BOA, irade-Meclis-i Vala G.MVL), No373175366,5a, (EvAil-i CemAziyelewel 1252114-24 aarycr 1836)1. C nrgxa.rnaHero Ha

nPecroza Ha g/zraH A64ytv'e4>xtrl npr,tBvrAeil,tr,rre Ha xaA>Kvt l)lopaan r{ crrHoBereMy ca rroaHoBeHrz. [BOA, i.MVL, No 37311.6366,'l., Sa-Sb (EvAhir-i Rebiiilewel 125612g

lr'ail-'!. rcnu 1840)]. Or 4pyra crpaHa, n L844 r. Xa4><tr Vlopaaa npu4o6unartpuBr4AeufrTa eeponeicrcu m'bpzoseq r fiopaAvr crapo4aBHr{Te My Baczyrn BbB Ba)KHr{

A'bp>KaBrrt AeIa ,r AeAara Ha Kaa3ara/ c npeAZo)KeHI4e Ha BvAvrmcKufl, rrayxaQteXoceun nalra e ocno6o4en or A>Krttve v to4vr:ne;r- AarrbK. [BOA' I.MVL, No373116366,3 (13 Rebiiilevvel 126012 arrpvtl 1844);2 (1 Rebiiilevvel1262127 rferpyapn1846)1. Bu>xaa ce, qe upea 1846 t. xaA>Krr llIopaaa orHoBo craBa n.bpBeHeq. [BOA,i.MVL, No37311.6366.2 (1RebiiilevvelL262l27 Qerpyapr 1846)1. Xa42xvrIhop4auucr,rHoBeTe nry ca ocno60Aerr,t or A>Kvlswe 40 rrpeMaxBaHeTo Ha Togtr AaFtbK vtganoqBaHero Ha rrpr4zaraHero Ha 4aH'bKa 3a BoeHHa rroBr4HHocr. C nzcrrao or 8

Qenpyapn 1857 r. Ha Trpuorcrus. aAMvrnvrcrparr{BeH v,eAxArzrc ao fipaBnrezcrBoroB'bB BP'bBKa c He)KezaHrero Ha xa4)Kr4 VIopAaa Aa fiz.arw 4aH'bK ueqaz6a z roennatronr{HHocr, MvHr4crepcrBoro Ha QnHanclrre r{ TaH3r{MarcKrrrr Me4)KAvrc ce

llPot43HactT no czJAa.rr r{ ce pefiraBa B sbrzacl4e c flprrHrlnna Ha paBeHcTBo xaA>KU

hopaan Aa rrAarv AarrbK neirarla, a toit rr cr4HoBere My Aa r.tarar BoeHHa

non!{r{Hocr. [BOA, i.MVL, No 3731L6366 (16 gewal 127319 ronr 1852)]. Brupexr veocnelr o6pruleHrlero na Xpceun narxa or L835 r. n AoKyMeHTure He e nocoqeHo rcHonpvrqutj.ara sa ocso6o)KaaBaHero Ha xaA>Kvt l)Iopaan or Ar<vtsi/re u roAvrrne]H AarrbK,HtMa cbMHeHVe, se Teu4 ilpr\BvrLetw nMaT Bpb3Ka c AoHeceHr{eTo My Ha orrr4Ta 3a

BrrcTiHll€. H. Xeqen nocotlBa/ qe 3a 3aczyraTa My ocMaHcKnTe ynpaBHnrlr{B'r,iiHarpa)K4anar Xa4>xu Vlopaau c rraput cneltrr{azrro o6texto, 4xy6e, ca6x u 6eparla ocao6o:x4aBaHe or AaHa.K. (Be.ttoeama sasepa, c.75; Be.moeama saaepa 1835, c.55).35 Bx, Xeqen, H. Bexoaama rasepa 1835, c.53-57.

24tl

BoJ,tno4a'r'o;rr' u uouftntgnrT 1'c pa:t6ttpa, rte ts pe3yzTar Ha Hana4eHrrerodyurortturllllc cil itaro$enrd. I4lrpas'rr BbB Broporo AoHeceHrre Ha

A(t4ynatnc e(l)en4r{/ qe c pa3qyBaHero Ha cAryafl, feopru ur

gbMr{lTJ/reltn\vre My ca 3azoBeHrr38, froKa3Ba/ qe pbKoBoAr/rTeAfrT Ha

BlCraIII4eTo e f. Marraapver. Mr,lrponoAvrr l/Itapvon rrbK nocoqBa/ qe

XAnr{TaH feopru vr <<Bcr ls.Kt 6yHronHurgr{> ca AoKapaHrr or MraHac'rvpa uxEbP/eHr4 B 3aTBOPa. HO r Cr[1rar panopT, 6et 4a ce [ocorrBar rrMeHa/ ce

or6etflgBa, qe trMa r{ no-KbcHo 3azoBeHr{\e. IJSnocrHara orIeHKa Ha

AOKyMeHTtITe '1 CBeAeHVIflTa B TrX Hazara Vt3BOAa, \re AOHeCeHI,tflTa Vr

Hana4eHrreTo ca HanPaBeH.u B e4Ha vr cblJ\a Horrl 14 qe BbcTaHr4rIXTe ca

3a^/roBeHrr B HorrITa ua21, atpvtA, BTopHwK.

B 6rarapcxilTe rr3ToqHur\u B\B Bpb3Ka c Harra4eHrero Ha MaHacrrpa<<Cn,lLnvs.r> cbrrlecrByBar rBbp4eHr,rnt se ro e HalpaBeHo rrpe3 HorrITa, qe

KyvraH BorZBo4a ,r VInan Anpaucrlr c qerr{re cM or6paHsBaAvt

MaHacTr{Pal rle B Hero ce BAfl3Ao eABa cAeA cpaxeHileTo/ qe 3ae4Ho c

Kyuan Bor;rBo4a 6utm y6vrl,r 300 Ayurrr. r{ qe rorl 6wt orpa6eu vr

Ono)Kape#o. Oaxrur, rre B AoHeceHr{rra ua soitso4ara, Havr6uHa rIMUTPOrIOAVITa He Ce CfrOMeHaBa 3a rulKaKBo Cpa)KeHr{e/ r{ qe MaMaprreB/

Ha Pa3lrr4TBarlufl ro E)rueHboB/ rocoqBa, qe Ha 22 anpwn, cpfl.Aa, 6r AgaKapaH B rpa4a or rrrecrrrMa Ayrnv Ha nolZno4ara/ orrpoBepraBa reor,r

TB'bPAeHvfla1. Or Apyra crpaHa, rurKor4 6t trapu, cpeA Kor4To Xez-qaxoEarrp4:rulra v fauno BuraHon, y\racr:rrur\M BbB BbcraHr4qecKoro

ABvI>KeHr[e, 3a6trBar K'bM Bza[rKo42.

16 BOA, HAT, No 46L15lF (27 Zilhicce 1250126 arrpul 1835); No 331568 (29 Zilhicce1250/28 anpr

^ 1835); No 331561E (29 Zilhicce 1250128 arrpvtl L835); No 331.561F (29

Zilhicce 1250128 aupuz 1835).if7 BOA, HAT, No 33l56lc (27 Zilhicce 1250126 anpnz 1835).rr BOA, HAT, No 451151G (27 Ziliriicce 1250126 aupnz 1835).3e BOA, HAT, No 331561A (15127 anpu,r 1835). Ounpafixr ce Ha HrrKor{ MecrHr4

npeAa*nr., H. Xe.res flocoqBa, ue Ih.opAan Epa4ara ce yKpr{Ba HJrKozKo Ariu vr

Bnoc//teAcrBne e 3azoBeH. (Be.moaama saaepa 1835, c.57).{f Xeven, H, Be.Nrcaa Ja6epa, c.76; or esgux aBTop, Bettolama 3a6epa 1835, c.57;Pagev,An. Ewtzapcrcomo B'bcmaHue om L835 2., c.39..r 9epnenron, fpex, noc. cr./ c. 44; Pa4en, VIn. Irlcmopua ua Be,turo Tnpnoeo, c. 270; orCr'rtlr,l anrop, EnttapcKonto |I'cmattuc om 'l-835 2., c.25..2 Xc,rcrr, ll. Il,,urtodtt .utttqrn, c.77; o'r crnlut anrop, Be"tuoaama 3a6epa 1835, c.57.

ffi#-,ffi

#!ff:,

:;

frlt.

#.#,HI

#w.ffiwg*"?rij

,f

"&249

Ha 22 anPvA Kaltn't'all I'eoprra u Muto ,lxtz,tepvna' Be'rqo

1\xaullxvtn,ra,wsatlKrupr.Iulra,Koaolaih^ragA>xlttg"ta,IAopaauLipa4ara u AsAott fll,rcap.n ca Pa3nI4TaHt{ B KoHaKa Ha rbpHoBcKtlt

uorirnoAa ,\epsutst 6efi n fiPvtcbc-tBvleTo Ha aav6vtua, MI TPOttoAt Tal

rlbpreHql,rre I4 vop6a4>xuure Ha cezara vI rPa4qerara' Cnope4

Aort"a""r", o ua /epnvtLr 6erZ or 26 anpwz no BPeMe Ha Pa3ntlra Mr'lro

,lystrepvua, Bez'ro ,\xav.4>xtzrnra, Iftsa:r- Kropxvr'rara' Koao

f aliraHAxu sT a v lhop a'" Epa4ara ''pve^v

v rrPI 3HaAv, qe PefivIAt Aa

tIoAcTpeKaT paflTa oT cezaTa v" xo^w6,wT€ K:bM B'bcTaHr{e/ no rrrz raro

naMepeHtlero tIM ce Pa3qyzro 6'npzo, He Morzlr 4a HaMePtr B'b3Mo)KHocr

Aa BK.aloqar B'bB BbcraHt'IqecKoro ABv>KeH:rre APyrvt xopaa3' B

AoHeceHr{tra cI4 or 28 artpvn,\epnwst6eil 4ana rloBeqe unQopvraqua sa

cAyifrfl,, CneA [Pt{3HaHtlero Ha KarIt{TaH feopru Ha Pasr:vfia' qe

(oTAaBHa ce rlo3HaBaa c Muro /vtnepvma,Vlnau Kropxvraara vtBerto

lxau4>rv,nTavAoIn\zrT.rpHonofloT'XHafIoKaHa)>/Muro,V|sagvlBez.Io npv3iHailr ,qe ro rroKaHu1rr[t se6v.tw B [o4roToBKa Ha BbcTaHle.

Munanvt servrPv AHr,r or I'l4BaHero Ha Ka[ilraH feopru 40 Pa3qyBaHero

Ha cAysafl,, Ho rrrZ xaro 6raao Benwx4eu, He ycflezll 3a KParKo BpeMe 4a

pa3nPooPanflT B cezara HaMePeHtIero c\\ rroP4tl Koero nurorZ or

parra He 3Haez 3a HaMepeHuero vtMM. IIo rarclr Haqt{H Te t{HAt'IpeKrHO

flpvre Av PoAsr a Ha MauaPver.

lllpnoro4oHeceHl4euaA64ynasrceQerr4uor26anpvtzcenoKP'{Bac AoHeceHtl flTaHa ,\epwtss 6efi or 28 anpuils'Ho pazuvrct'rero Ha cAYnfl

u3uvaa HatBe B'bB BToPIlll PanoPT ua A64ynaauc eQen4uI rtvtcar. cbrJlr tr

4eH. IlrpnoHarrazHo B.bcraHvrrJvrTe OTPeKZI4/ rle roTBezt{ BbcTaHue. Ho na

oqHaTa cTaBKa c fivrcapfr Anaon, fiocAeAIiIVIlT [IPyI3H:aA, qe B MaHacTt{Pa

ce roTBeZ},l 3a BbcTaHI,Iel qe c Ta3v |JeA ca nPI4roTBeH'{ Iq'IKoBe ,,I

3HaMeHa/ qe oT TbpHoBcKr4x Baporu r roAevlvrTe ceza SaIMCaAtI OKO/O

rpu xvtulAar Ayrrir:, qe c BHeSanHoTo HaIIaAeHtIe Ha Tlpnoro, orHeuarzrn

op,b)KrreTo ll o6eenpe>r4arZxlr uocloAuanuTe B rpaAa I B OKOAHTrTe TpvI

Haxvt r, flAalvtPauv 4a rrPeBseMar Bzacrra ' C'teA Karo y patra 6vtnu

oT KP tI TI,I H'I KOrl oP'b>KvI fl , Muro /rc n epwna, B eau o,{>raM! 4>xt'r tt a' wn au

{3 BOA, HAT, No 46Ll5lF (27 Zilhicce1250l26 anpua 1835)'

4{ BOA, HAT, No ggL56E (29 Zilhicce 1,250128 arrP:.y^ 1835); No 331561E (29 Zilhicce

125012t1anpn^ 1835); No g3156lF (29 Zilhiccel250l28 anpza 1835)'

4!t BOA, HAT, No 33156/C (27 Zilhicce1250126 anpua 1835)'

250

Kxlpx'lnn'a, Krao I'al,i'argxulra n ilropaau Epa4ara ocraHaAvrnPullyAetlJ/ Aa rrpneMar/ qe rorBezr4 sbcraHr4e46. floxasaHz_trTa Hanucapll ArgoH cbBna4ar c nAaHa ua 4eitc.rnve, orrvcaH no-rope.floArorosrara 6v rp.r6na 4a e 3artoqHazo MHoro r'pe+:r- rrpr(crrrraHeroua f. MauaprreB r Trpnono. B ocvraHcKrlTe AoK)rMeHTrr r{rrMa Apyrr4cBeAeHI4r 3a [o4roroBKara Ha BbcraHr{ero rr 3a rroceqeHnrra Ha

Mauapven r TrpHono.Cnope4 v,vrporto Arrr Wapvou, 6rzrapcxar a pafl. AeMoHcrpr4paza

BepHono4aHr4rrecrBo K:bM ocMaHcKara ATp>KaBa, uacTosnaitwt 3a

Pa3nurBaHero Ha c'bSaKutrrH[ \vtre, Kouro/ ocBeH HeHaBbPlrrilatt 20 r.nerl4Ma MAaAe>Kr,t, ue 6wztu fiocAeABaHVr OT Hr{KOrO. Pasfi-rereHoroMIocIozMaHcKo HacezeHlre cMflTaAo/ qe vMa vr APyru 3aMeceHI'I B cAyqafl.Ho 6yHronHrrr\vrret Aopvr Koraro 6wnr vrlM'bqe:grvt, KagaAvr, qe rurMa

Apyrr ocneH r-n#7. Or 4pyra crpaHa, B npoqeca Ha pa3nnra uPasCAe4BaHer o npvrB Auqa BHr,rMaHue o6pruleHrrero Ha Mr{Tpon oAur a vr

uop6a4>xuttre48 xru ,lepsvtut 6eft, s Koero ce Ir3TbKBa/ qe 4oKaroqervPwMa-nerrrMa or BbcraHr{rlr{Te He 6r4ar Be4Hara o6ecenu B

Trpnoro Ba HasrrAala\re, H.frMa 4a Morar Aa rapaHTupar 3a pa.nra. Te[o4aBar v waxzapae. Tosa Herrlo ce norB'bp)K4aBa r{ or 4oHeceHrrrra Ha

{6 BOA, FIAI No 461151G (27 Zilhiccel250l26 anpzz 1835).{7 BOA, HAT, No 331,561A (15127 anpua 1835).s Cnope4 ,Qepswll 6efi v'urponottrrbl tt vop6a4rlrtne AornAv nprr Hero ,r Ka3azrr^lge lorcamo qemupuilama-nemuJtamt 6ynmoenur4u, \p'osnaau 0a a,acmanam, He nolyqamcltlbpmHo HaKa3aHue u ue 6'a0am o6eceuu u aKo u.14a maKu6a, Koumo zu yKpu6am, He

6r0am npelynpe\enu up+ mosa HaKa3aHue/ ue 6uxue uoz,tu 0a ocuzryuht cnorcoucmauemoHa patma u cnorcoucmeuemo Ha

^cuqKu Hu ce 3aK\roqa6a 6 eK3eKy4usma u .tuxaulupaHemo

Ha cnotuteHamume ^ut4a.

(BoA, HAT, No 46115/F (27 Zilhicce 1zs0l26 aupuz 1g35).or+etuo, r>r: BOA, HAT, No 331.56ft (29 Zilhicce 12s0lz8 ailpr A 1835); No 331,s61c(27 zilhicce 1250126 a\pv^ 1835); No 33L56lE (29 Zllhicce 72s0l21 ar'pul 1835); No33l56lF (29 zilhicce 1250128 anpu^ 1835); No 4GLLslG (27 Zlthicce rzs0l26 ar'pul1835).ae He pasnozaraMe c wr,pBu*, Max3ap Ha MtrrponoAura u uop6a4>rwre, Ho orBTOPI4[, no4a4eH ta 6taro4apuocr cze4 [3[r,zHeHr{ero Ha eK3exyrvtfrTa/ ce paz6upa,ve 6rarapcxure u'bpBeHrrrl ce o6p'ru1ar xru /epnuru 6eft c 4yv.ure C^eO moircoeausKApAilU ZO)U\U tn MupHo cbxume\cm\o c patma B uJhemo Ha mosa cla,Hama a.apxaeada npefui\e, nurcoil om Hac He e npo56s6at maKala u3JvrtHa u npu ma3u cuffiyal+us, Kozamottxxa (ttantlaptlocm .v cnoxoucnnuemo u cuzvptncmma, KaKlamo Hawume npe|4u u 0e0u

25"1

BorlBo4ara 14 Hau1vr:Ha, KaKTo u B rLrcwara Ha Mr,rrporro/rur lAtapnon 4ollarpllapruvrg;Tat B Kor{To rorz noco.rsa/ qe n:bpBeHrrrrre w uop6a4>xtntrelbPBo ce o6rpHazr{ KbM Hero 3a o6ecnaHero Ha BbcraHr44vtres}, cne4Koero roit zut'ruo ce orHecbz xtvr norZno4arasl.

Karo ce ocHoBaBa Ha Qernara na uaw6wrra A64ytasuc eeen4x saBVrIJara 3a [o4crpeKaBaHe KbM BbcraHr,!e52, lepsvu: 6efi, sanosx4nao6ecnaHero Ha Muro /x>nepwua, Bezqo ,\>xav4>xunra, Kozolainau4>xvrnra vhopAau Epa4ara n Trpnonos3. Mtrrpouo wn wapuorrB flt{cMoro ot 27 anpwz [ocorrBa/ rre cMbpHr{Te HaKa3aHrr fl. ca v3rr.bA:HeHvrnpeAtl ABa A}lr\ r. e. Ha 25 anpwtsa. flpvsnvua BHr,{MaHr{e z Qarrrr, ue nAOHeCeHurra cu or 28 anpvtt Karo npr4rrr4Ha sa o6ecraHero /epsvnt6eitnocoqBa o6prnleuuero Ha npe4craBrrrel\lTe Ha patra v MvrrporroAura

'I BCPO'THOCTTA CTPAXbT I4 TPEBOTATA Y MIOCIOZMAHCKOTO ]HACCACHVIE 4A

rJoPoAur HexezaHr4 pesyararnss. A64ytazwc ebeu4u sr,qo lo4qepraBa,qe nPr4cb4ara e Ll3nbZHeHa rlopaAvr r4cKaHero Ha paflTa 6yHronHraqrareHega6anHo 4a 6n4ar o6ecenu vr c MucbATa, qe roBa rr{e npeMaxHe crpaxay MIOCTOZMaHCKOTO Uacezenr,re56. Cne4 r,TSnbAHeHVrero Ha cMlprHr{TenP ucb 4u Mv[r p or]o Aur:br, IIbpB eHr{ r4Te v uop 6 a 4>xr,Lur e no +aBar BTOP 14

Max3aP AO CyATaHa 3a 4eMOHCTpar{r4r Ha BepHono4aHr4qecrBo tr6taro4apnr na rorlnoAara/ qe vpee o6ecnaHero .,oAo>KuA ycvrAr/rr. gaocuryPrBaHe Ha cr{rypHocrra r{ 6esonacHocrra Ha patrra. Brn nrupocHlr.n

ue ca aux)a.tu no omlToweHue Ha uwnepcKama 3aKpuua, uapolvm Hu He iloxe 0a npueuemetu ue6.nazo0apHu4u. BoA, FIAT, No 33156/D (29 zilhicce l2s0l2g anpnz 1g35).s0 BOA, HAT, No 46tl1lE (29 Zilhicce 12S0l2B anpua 1835).sr BOA, HAT, No 33156lA(15127 anpvtrLB3S).s2 BOA, HAT, No 33l56lc (27 Zithicce t250126 anpnz 1835).ss BOA, HAT, No 33156lA (15127 anputr 1835); No 3Z1.S6E (29 Zithicce 12S0lZ8anpr^ 1835); No 33l56lc (27 Zithicce 1250126 ailpuA 1835); No 3gti6l1 (29 Zithicce7250128 arrpuA 1835); No 33ts6lF (29 Zithicce tzs)lz} ailpv^ 1835); No 461.LslE (29/z/1250128 anpvz 1835); No 46r1.slF (27 zithicce t2s0l26 a\pv 183s); No 46t1slc (27Zilhicce 7250126 anpuA 1835); No 46ItSlH (8 Muharrem tl5j,l6 uaft1835); No 46115lI(8 Muharrem l25Ll6 vaft 1835); No 364671A (23 Muharrem 12SLl2L rraall 1835).5{ BOA, HAT, No 331561A (l\l27 anput 1335). H. Xeqer cMflra, qe cM.bprHrrretpuc'bAu ca r{3nrzHeHvna 12124 ailpu^ (Be.uoeama saeepa 1g35, c.52,53).55 BOA, HAT, No 337568 (29 Zilhicce 1250128 anprzA 1835); No ZglS6lE (29 Zllhicce'1250128 anpu^ 1835); No 3g1S6lF (29 Zithicce L2S0l28 anpzz 1835).56 BOA, HAT, No 33I55lC (27 Zllhicce 1.250126 arrpu^ 1835); No 4611SlG (27 Zilhicce1250126 anpna 1835).

252

Max3a P itac4r t( ) (' I tcrtn't'B I ta '|.bpt loBcKufl, IlldTPOnOAVLT trlMa lJe,s'aru Ha 94uop6a4>xun il trr,purrntln or lpxuono, Atcxoneg, ,lottta Opxxowrrla,fopna Op.rrxonrarla, fa6pono, Tplnna, EaeHa v Ap. ceAa r{ r.bpHoBcKaraMaxaza Baporus7. @axmr, ue 6tzrapcxrare vop6a4>Kvrr Lt 4p. rr:bpBeHrIlrno4aBar Max3ap sa o6ecnaHero Ha BBcraHr{qr{Te, a cAeA r43n.bzHeHr4e HaHaKa3aHr.rero no4aBar 6taro4apctBeH Max3ap/ nopoK4a yceqaHero/ rre

TIPHOBCKaTa pafl, He no4Kpefrfl. ofiwTa 3a B.bcraHrre rr He ce pasAeAsr oTDepHolo4aHrrqecKure cr4 rryBcrBa K:bM ocMaHcKara Abp)Kana. Bepolruo e

,{epnuru 6eit, xoitro ua6tpso 3arroBr4Ba o6ecnasero Ha qerupvrMa orBtcraHur-Irrre/ 6es rorrHo 4a ce pas6epe reHe3r{cbr Ha cAyrafl. yr

yl|acTH.urlwTe B Hero/ 4a e nor{cKaz ToBa Herrlo oT parTa/ 3a 4a ce

ocno6o4ra or orroBopHocr/ tr qe o6ecsaHero e r43B:bprueHo rroHeo6xo4lrvocr rro rrcKaHe Ha paflTa sa ocvryptrEaHe Ha cnororzcrsr{ero rr6egonacHocrra. 3a 4a npo4eMoHcrpr4pa Bcr{qKo roBa/ Bb3Mo)KHo e 4a ecKaA'bIJr A Tar(bB Max3ap. Ho rroco.rsaHero Ha TbpHoBcKvts. MvrrporloAvrr,ge npe4craBwleAvrre Ha parra [.bpBo ce o6tpnaAv KbM Hero 3a

o6ecraHero Ha peBozrorIr4oHepr4Te r{ qe Ha ragtr ocHoB a roil AvrqHo

AoHecbz ua norZno4ara, orcaa6na ra3vr BeporrHocr. Or 4pyra crpaHa,BlrnpeKn .re Bezqo ,8>xav4>xvnra u Apytvtre, 3a 4a npeArrazflT paflTa,ynoPr,rTo HacTorBaT/ rre rurMa Apyfvr c-bsaK,aATIJVrrIr{ B no4roToBKaTa Ha

BacTaHIIeTo I4 He IIPeAaBaT HtIKoro/ I4SBecTHo e/ qe MHoro ce&at ceAtlEvl untpBeHrIr{ or parra no4Kpe[rr BtcraHr,rqecKoro 4Br{)Kesues8. Tpt6sa 4ace trMa r:peABvA u Qarrrl qe npe/,craavtreArrre Ha patrra, vcxaitxvtHega6asHoro o6ecsaFre Ha Bezqo />xata4>xutrra vr Apytr4Te, ca fiourcKaAvr

Aa npe4orBparrr no-HararbrrrHoro 3a4bz6o.ranane Ha p a3cAeABaHero r4

no TaKbB HaqrrH 4a npe4oTBpaTrT HaKa3aHr4eTO Ha IroBerre pa3Kpr4Tr4

Avrua, KaKTo r,r Aa 3anaarr o6rqecrneHoro, rdKoHoMr{qecKoro rtTlProBcKoTo UM B AVrflHVre U CT aTtn.

Cne4npvzHaHvrraHanucapfi Arl4on no BpeMe Ha pa3rrura, qe Karo

AourbA or Cwnwctpa, KarrrraH feoprlr nperbpfirz palAvrqHvrHe6raroflozyrtusg tr

"e wsau Kropxvu-ara ilpeAu e4r{H Meceq o6vxot;ut

crbproBcKa rlea llzererl Ceynueno, Cwrulon, Aoneu, Bpa4a r Ap.Kaalvlc qez aa4rz6ovaraHe Ha pa3cze4BaHero/ Kalr4raH feoprra, Wsau

'f7 BOA, HAT, No 331561D (29 Zilhicce 1250128 anpnz L835).tr Bx. Xe.ren, H. Bc,t utaa Jattepa, c. 70-73, 77; or cbuljrr aarop, Be,tuoeama saaepa 1-g3i,c. 30-43.

*

#$..:i{f

F.ffiic:{'

*#"

ffis

253

Krcpxvuxra v rrucapr AH4oH ca rr3npareHv npu Br Avt.'cKufl. nayxaetsXrocer,rn nalra/ xol)rro roraBa ce HaMlrpa n zoneq. 3ae4uo c rflx npvrlarrara ca r43nparesv u CanwM ara/ Aofif'bA or Bvt4ttw, a raKa gblrroxaA>Kvt rhopAau, xaa)Kr,r Huxota v eArnH npv1nt>xeH Ha Mr4rpo notturass3a 3acBr{AerezcrBaHe. Cnope4 6rnrapcrure rr3ToirHr4rIr4 or oHoBa BpeMe/rrlZ xaro Mauapven e 3azoBeH c pycKa yHlrQopnaa, ,\epsvrut 6erl He ceocMeAt/rA 4a ro o6ecu r4 ce orHecb t 4o6pe c Hero60.

ocseH r anparenure rrpr{ Xrocer,tr nalra, cnopeA rrbpBoro 4ogeceHrreHa r.bpHoBcxllj{Ii,avr6u:H A64ynazvc eQer4r or 26 anpvrA, ABaMa MoHaCr4(orqnre Ha MaHacrr{pa "Cr. Wvs,r, Ceprvfiu Teo4oc) urpvtMaor parraocraBar B TbpHoBCKr4a aarnop61. Or uttcuoro Ha Mr{TporroAvtr lAzapvouor 27 anpvtA ce Bvr>KAa, ve n TrpHoBo ocraHa Av apecryBaHr,r ortre nerr4MaAlttviz. ,lepnvun 6eil s AoHeceHr4ero crr or 28 anpvn rrocolrBa, qeMOHaCr4Te OCTa}laAI4 3arBopeHr4 r Ttpnono, Ho He 4ara nnQopMarrrrr 3aTpt Mara 3a4bp)KaHr,r or pasra. 3a rrxHara c-n46a B ocMaHcKvreAoK)rMeHrrr rrfllaa Apytv cne4envtz63. Mo><e 4a ce KDKe, qe Karo AyxoBHorutqe CeprvtrZ ce ocno6o4uA or o6ecranee.

ss BOA, HAT, No 461l5lF (27 Zilhicce 1250126 ailpv 1835); No 461.151G (27 Zithicce7250126 ailptr^ 1835); No 45155/H (S M 125U6 rrrarZ 1835); No 461554 (8 M 121tl6 y,anr

1835); No 331561A (15127 anpuz. 1835); No 331sGlB (29 Zithicce 12s0l2} anpvtr 183s);No 33156/C (27 Ziltu.cce t250125 ar'ptr 1835); No 331s6lB (29 zlthicce t2s0l2} ar'p:z1835); No 33t56lF (29 Zilhicce 1250128 anpvt^ 1835); No 461.ssllts. (8 Muharrem 125L/5uari 1835).dr Xeeen, H, Be.Naoaama saaepa 1-835, c.7l; Pa4en, IAn. tr4cmopun na Beturco T.opnoeo, c.270; ot cbtrlvt asrop, EnazapcKomo B,bcmarTue om L835 2., c.39, 40.6r BOA, HAT, No 46l15lc (27 Zilhicce 1250126 anpuz 1835).62 BOA, HAT, No 331551A(15127 anpu,rlS3i).63 BoA, HAT, No 331558 (29 Zilhicce 1250128 ar'pvtA 1835); No ggts6lB (29 ZirhicceL250128 ailplz 1835); No 33L56lF (29 Zilhicce I2S0|Z8 anprzz 183b).e Xp. TervreacKrr nocoqBa/ qe orerr Cepruir e ocro6o4eH sbc 3acrbrrHr4qecrBoro HaMr4rponoznr I4zapuou, cpeqy roero rorZ My troAapv^ Ko)KeHo cep4o. Cpe46rtrapcxure vrcropvrrJrt :g,aMa eAuHoAyrrrr4e rro Bbnpoca ta ct46ara Ha orerl Ceprwfi.H.srou cuarar, qe floquHaz or paHnre cr{ no BpeMe Ha pasrrvra, Apytu - se >KyrBNz-

oule rurKozKo toAvrHr n llaa.rxogcxur. MilHacrvrp, Tpervr - ge 6ut 3aro\reH B

M'rtu>xxua MaHacrr,p/ rcaero Ha cze4Barrlara roAv*a fipeAa' Eory arx.(Teueacxz, Xp. Beaurcom'vptlolcKume htaHacmupu 6 HaquoHatHoocao6o\ume.rnama 6op6a,WI <Cn. Kzzrvrenr Oxpvr4cxurr, C., 1992, c. 1,12).

254

Il palruu'l'a rrpcT Xrlcenn uarla 4eiicrcnrettur,rrr oplanuliarop uaB'bcraHr{ero Kalrr,rrari feoprz AaBa nporvtBopeqr4Bl4 noKa3arrr4, Karo rynPvreMa, Ty orxBbplfl' poAflra ct B'bB B'bcraHrrero. llncap.rrr An40HnPu3HaBa rro4roroBKara Ha BbcraHrrero. Tlran KrcpxqvflTa cro6ulara, uer crrrHcKvtflT BOAaq Ha 6yHra e )Kr,{Beerrdr{rr roraBa nfllon4un r.bpHoBeLI.f,Hro. ,r1a uazvt4aHrre Ha Apytvre>> I4ran Krop*'urrra e o6eceH nAoneu65, Ho AvrficBar Apyfur cBeAeH:/^A 3a cfroMeHarwfl..rbpHoBeq

'HXO.II]o ce orHacr Ao or3ByKa Ha s,6urwero n IlIcrau6ytt, cAed,

Pa3q)aBaHero Ha ofrr4Ta 3a BbcraHr4e nrn BucoKara [opra, AoHeceHvraraHa r:bpHoBcKr{r soitso4a Mexvre4 lepnu]trt 6efi v 40KyMeHT},rre,rr3npareHr{ or MurporroAr/Ir lLtapuou r llarplrap:ilfvrarat canPe4craBeHt{ Ha q/.^raH MaxvyA II. Toft ce o6eenoxor{z orrrocAeAvrr\vrrel KoI4To Mo)Ke Aa \opoAr,r ro}u onr r 3a BbcraHr.{e n o6zacrxaro TtpHoBCKara/ rrl4ero HacezeHt{e B MHO3I4HCTBOTO CI,{ e xpr{crrrrHcKo/v HapeAvA palcAeABaHero Ha cAWaA. Or 4pyra crpaHa, cnope4 cyATaHaTo3vt clys'air ue 6vz caMocrorrezHa aKrrr4r, na 6,ntraplare. Tolz ceycbMHr A, rre B cz) rat Mo)Ke Aa urMa rPbIIKa npbcr t{ BeporrHocrra 3a4Hero 4a cror Pycun. rlopa4w roBa Hape4vA Aa ce 3afrr4ra pycKorolocozcrBo AaAr'r KallufiaH feoprlr e pycKrr rro4aHrrK u r.ro6rqe KaKBo eorHolxeHrrero ua Py atn rcrv xaayca66.

CrqenperraeHuo, ruz Karo Ha Ka[r{TaH feopru 6vn xasaltep, Aepnunt6elz ce no6ost 4a ro o6ecvr vt B Harrazoro na uarz c .,vcapfl Al4<lll *rr43npaqa s'bn Bzcoxara nopra. llpe4ana svrcran6yt Lt orKpu.t't41,c ril,pxyHero AoKyMeHrrr Ha 6rnapcxvt u pycKvr/ op4eH, Ca6r, rrynlxl 14 4p.Cro6qana n wcraa6yzt, rre BbB Bvr4vrucwrn w HvxonortcKr4r can4xaKru{Ma rrprr3Harlr{ 3a 6pox<eHlre cpe4 panra6T .

Ha pa3rrrrra n I4c-ran6yt f. Mauapver orp'rqa poAflTa crr B

lo4roroBKara Ha B'bcraHuero. B noraeaHr{ero cv roit 3atBrBa/ qe epo4eH n Korea, [o-paHo ewurpvrpa^npycvnv A:.Ato BpeMe fr cny>xwt,Karo My 6uz BprrreH caFrlr KaBaAep/ Ho rsir Karo rpyauo cenpe[r{TaBaz, ce o6rpnaz KbM pycKvtfi rrMneparop, KaKTo r,r t<bM pycKurr

65 BOA, HAT, No 46l55lH (8 Muharrem t21tl6 v'a.h 1835); No 461,55I (8 Muharrem1251.16 uail 1835); No 364671A (23 Muharrem 12SIl2l rr.rari 1835).56 BOA, HAT, No 331.56 (29 Zilhicce L2SU1.6 anpun1836).67 BoA, HAT, No 46155/H (8 Muharrem r25Ll6 .'aft 1835); No 46lssfi (8 Muharrem1251.15 uafi 1835); No 364671A (23 Muharrem t251,121. rraari 1835).

255

renLrpa.a a Cuductpa u KbM HaMr{paql4t ce BbB Baaurxo Kr.rcearos

[rouau4up Ha pycKure vacru], Pa3Ka3az IlM rrozo)KeHr'Iero cv, so 6e3

HrKaKBa noz3a I{ 3aroBa ge 6vt AoBozeH or PycHaI-II4re. Ocres tona, tolZ

3aNBnA, qe c.aylllaz 3a Mt{zocTTa M HaPOAOAtO6r,rero Ha qATflP.a, ue 6ua

ynblTHOMOIIIeH OT PafiTa, KOTTO KaTo HerO OTAaBHa ILA\I tlO BPeMe Ha

soiinure sa6nr:aala n Pycvtt, t ucKaaa 4a ce 3aBbPHe/ rroPa4v Koero/ 3a

4a He ycertr HeIrIo pycHaltrtrre/ 6es 4a r'or1rilr nacnoPT, ga6-f,rHaz orCttt;tctpa v Aolrr:,'l n TrpHono. Mauapver, MaKaP vt 4a 6tt'tt 3azoBeH B

MaHacrlzpa rpalZ TtpHoso c o6n[HeHI4e 3a [o4crPeKaBaHe Ha Patra I(bM

B'bcraHr4e/ TBtpAv\ rle HalycHatCvtz.ucrpa caMo c roPelocoqeHara uezu rtc He )AacrBaz BbB B'tbcraHilrrecKoro 4Br{)KeHXe. ,\on'sava, ve n czyvalz

lla AoKa3BaHe Ha BtIHaTa My/ e roToB 4a floHece BctKaKBo HaKasaHr'Ie r{

4opu o6ecraHe.

CrreA pasnl,ITa Ha AnaoH, trsrlPaTeH c Hero s Wcran6yn, MauapvertagDrlga, .Ie o6eceHtlre r TrpnoBo rrert'IPt{Ma AWU ro rIoKaHI4zr[', 3a Aa

rM Hanl4tue xan6a 4o Wcran6yz cpeqy rbPHoBcKI4tI MI4TPonoAr r r'L

qop1aAxut re/ Ho rrri xaro 3Haez Aa nr xre 1snrapcrvt, Ho He v rpllJKvq

Te He ca xapecaAv rrrcMoro My r ro zanparunv(8.

llopa4v pycKoro rro4aHcrBo na MavrapqeB ''I caHa BozeHTwPcKrt'

KanrrraH c pycKtr opAe:n:z vt ca6t, ocMaHcKoro nPaBllTezcrBo cMtra/ qe B

cAy';'afl e 3aMeceHa u Pycvtx. Tora nperPtqa rbPHoBcKI,Is. Kasyc u

csA6ara Ha MalraprreB B AvlnAouarr qecKl{ BbrrPoc Me)KAy Blrcoxara

nopra vt Pyct'tx. Koraro cAyratrr Aocruta 40 PycKoro flocozcrBo/

Eyreuron or6enxtna, ve MauapveB e ocMaHcKr,T ilo4aawr r 4o6ponoAe\'HO AOP|4 Aa e PyCKvt rloAallr & HtMa Aa BAvrflte rzac cPeqy HaKa3BaHeTo

rray. 3a 4a ro pas[rvrat rolZ noucxal Aa My I43rrParlr MaIvlapuen6e.

Bucoxara nopra [pe4aBa Mavrapver Ha pycKoro rrocozcrBo Karo My

ocraBt Aapeurv I4 Bbnpoca 3a rtaKa3aulletoT0.

B pa3nltra Ha EyreHron Mavtapven orPt'Iqa o6runesuero B

noAroroBKa 3a BacraHtle u nozcrPeKaBaHe Ha PaflTa. B noxaeaguero cr{

rori figrbrsa/ qe rbpHoBcKt{Te nbpBeHIII4 lrnapvt uzr,ParuAvr Huxozalainat4>xuflTa v faHro Buranos 4a ro rroKansr c uoa6a 3a <rroMolrl ,r

"n BOA, HAT, No 461.L5 (29 Zilhicce 1250128 anpuz 1835).6e BOA, HAI No 46IL5 (29 Zilhicce L250128 anpna 1835).70 BOA, HAT, No 2441.4 (29 Zilhicce L248lL9 rraari 1833); BOA, HAT, No. 46115 (29

Zilhicce 1250128 anprz 1835).

256

gtrrcl')). Kol'il'Kr c0 ilnMupn/l B Mattacrupa uCs. lAAnflJr, M,AaAe>K Ha r4Me

Murrau /\out'bA rtpt/r nrrro u My KaJaA, qe rbpHoBcxvre 6sttapv ca

Herono/ur{ o'r lypcK}rle Btactvr, Mrrrponozura r{ or xaA>Kt/rI}IopAau, za

rororo tle 3rlae// qe My e 6par, r{ qe rror{cKaAu Aa rrM :r,arrurrre >xan6a 4oA{ran6ya. Bnocze4crnveMvtau ce orAeAvA or MaHacrrrpa u cno6:llvrdToEa Heulo Ha 6par cv, cAeA Koero rofi 6vt.rt apecryBaH c o6s[HeHr4e ea

ltcraHueTl.Mavlapven noBTapr c v,aAKu rr3MeHeHr{r rroKa3aHrrero cr4 npe4

Bncoxara nopra. lloxaeaHu-rra My rrpe4 Br.rcoKara nopra ra n PycxoronocozcrBo rrezrr cHeMaHe ua o6nzHeHr,rflTa r4 qe Bpb3Kr{Te My c

TapHoBrItlTe He ca BbB BpbBKa c BbcraHrre I a usur'ao cAyvaTrrt. /oraropycKr4Te rrpe4craBr{Teavt BloB Bzaruxo zHaflT, ve MauapveB opraHrr3r{pa

noAroroBKara Ha BbcraHr,rero r{ qe or Cwnvcrpa oTr Ba n Trpnono, aa 4ano4Kzax4a n'ncrartv.e72. Kuu Kpar Ha vrafi. Eyreuror il3rrpaqaMauapven ilpvt pycKrafl. KoHq1/A [Mr,rHvaxu] nrs Bzamxo vr Ha 25 uafil6loHVr AOKAaABa 3a C Yrafr B PyCKOTO Mr4HI{CTePCTBO Ha BbHrrrHrrepa6oru. Pycxvtzr qap Huxozail I, nopa4vr Her,oAxoryrrloro rroBeaeHne

Ha MaMap.reB/ 3afioBfl.ABa Aa My ce orHeMe op4eHbr ,,Cn. AHHar> m vtueroMy Aa 6rAe zaAw,-reHo or cnrrcbKa. Crrqo raKa pa3nope)K4a roBa aa ce

cBe4e Ao 3HaHrrero Ha pycKrrr KoHcyz srs Bzarxxo, a MauapqeB npe3

O4eca Aa 6rAe rr3npareH n Wcraa6yt rr Karo ocMaHcKrr [o4aHrrK 4a ce

npe4a4e na Bucoxara nopra. Tona Herqo e cBe4eHo 40 3HaHr{ero Ha

BlmeHron na 25 rcntal7 tozrt 1835 r.73 Tara, c v'ot6ara 4a ne 6r4e o6eceH,

Mauapver e npe4a4eH na BlrcoxaranopraTa.flo rar(bB Haqr{H Pycvtx noKa3Ba/ qe HrrMa orHorrreHr{e r(bM

rbpHoBcKtln ctytaft. A xaxro lo4qepraxMe no-Harope, flprr Heycilex Ha

e4Ho o6u1o BTcraHvre/ f. Marraapves r,r B. ,\>xav4>xvttra ce Ha4rBar Ha

noMolq or Pycrr. Brcrauurlure He ce cro6pasrnar c HoBara ocMaHcKa

notvtrr'rKa ua Pycut, 3arrloro cne4 O4pvtHcKr4r ZoroBop rr npoMeHtnoArrTvrKara cv KbM Her. Pycvtn, Korro oco6eHo cAeA

XnHxxpucxezeHcKrdr AoroBop or 1833 r., He yrcKa Aa eary6vrnpn4o6uroro cr BAvtu:aue Bbpry Mctan6yn vt flponvnr{Te, cHeMa

7f VepneHxon, Ipe& noc. cbtr., c.43-45.72 9epueHxon, fpex, noc. crv., c.45.73 BOA, HAT, No 24414 (29 Zilhicce 1248119 rrrari 1833); No 244'L4lA (29 Zllhiccel24tll19 rvar;i 1833).7{ BOA, F{A'l', No 24414 (29 Zilhicct' 124t1119 r'.raii 1833).

#sffi

ff& 257

pycKoTo IIoAaHcTBo Ha MaMaPqeB vI 3a1lyIqaBai Ktl Io or cllt1gbKa Ha

npr{Te)(aTe AIITe Ha Op4eHa .<Cn. Annar>/ TPeTa CTefIeH/ IO nPe4aBa KaTO

O6raxnOseH OCMaHCKI,I 1IO4aHI{K. PyCvtn He )Kezae Aa 3acerHe I

6rtrapune, TbrZ KaTo rZ novrarar B.bB BOrzHrrTe CPeqy oCuancxara

vrMl.lePtr.fl., I,{ r,I3rrPOCBa lt/'m&ocT aa MauapuerTs.

Maxap [zeMeHHrrKbr My I. Paroncxr.l, Ba)KeH AeerI Ha ElzrapcroroB.b3PDKZaHevIeAvllts'oTBo4aquTeHaBboPb)KeHoToPeBoZIo4I4oHHo

AB\I>KCHilCI B CNOMEH'{TC CV flOAIIEPTABA, qC CACA NPCAABAHETO MY HA

oCMaHcKr4Te BAacrt cyzTarrbT AvI'l:no PaSflvITaA Mauapver tI Ce

BilCq.ATAVA OT CMCZOCTTA M>/6, B OCMAHCKT{TE AOKYMEHTVI Hfl:]trla IIOAATK'I

3a nPoBe4eHa raKaBa cPe4a. Hartporvn, KaKro ce BuMl Mauapven

OTXBbpZlr BCIaTIKI4 O6nvrterilts,I4 Ce CTaPae Aa O6s,car4r:PI,lCbCTBvteTO CI4 B

Trpnono Karo czyqallHocr.Erarapcxure rrcropr{qu ca eAr/rhoAyxtBvt/ qe MaMaPqeB IIIbPBO e

3aTOqeH B KOHyIA, a TIOCZe Ha O. CaMOC/ I(bAeTO )KI4Bee 40 cMbPTTa CI'I

rrpe3 1846 r.77 B ocvraHcKr{re AoKyMeHrr,r o6aqe ro3r4 nPOqeC e MazKO nO-

pasAuqeH. Bracoxara fiopTa pelraBa Kailr4TaH feoprlr Aa 6bAe 3aroqeH B

Aaa4ona u cyATaH Maxluya II nape;rAa Aa 6bAe B'b4BopeH B MePcI'rH

vrAv AAalFrvt7}. Taxa, B'nir:6x1...tottty feoPru e 3arorreH n MepcuHTe' B

HarrazoTo Ha L840 I./ Koraro ce Pa36ilPal qe e 3aroqeH TaM/ ce o6sbx4a

BbnpOCbT 3a fIOMt{ZBaHeTO tI OCBO6O)KAaBaHeTO My vtAM CMtHaTa Ha

MrcToTo Ha 3aTorreHr'reTo/ KaTo 6r4e vzrtpaTeH B Hrr4e80. Tofi rre e

rrl:vrtrnBant a MqcToTO Ha 3aTOqeHtIeTO Ce CMeFUI C KOHmt. Marap 4a He

Ce 3Hae TorrHO KOra e I43nPaTeH B KOHt{t, TaM My Ce Pa3Pe[aBa 4a Ce

Bv>KAa CbC CeMeIZCTBOTO CI{. B CnOuenraTe Ha PaKOBCKI4 Ce fIOCOqBa/ qe

npe3 L841 r. ce HaMr4pa B KOHI4 cbc ceMericrBoro cvt a rrPes'l'842 r. 6v'z'

r{3npareH B caMoc. Moa6r,lre Ha ceMerzcrBoTo My 3a fIoMI4zBaHe ca

orxB.bpzeHr{ r4 npe3 1846 r. yl/Ivpa Ha ocrpoBaal. A AH4oH HI,IKOTL{r,

7s gepneHxon, fPe& noc. sbq., c.45-47.76 Xeven, H. Beaqoea 3a6epa, c.78; Or ct'fiIl,ttI anrop, Be.ttoaama 3a6epa 1835, c. 5L, 72;

Teueacxr,r, Xp., noc. sbq./ c. 112; PaAen,lAn. Enazapcrcomo ltcmaHue om 1'835 2., C. 152;

Or sr,rqul axrop, tr4cmopus ua Beturco T'opuoeo, c. 285; lletroB/ rI'{r' cr'77 Xeven, H. Bell0eama eaeepa 1835, c. 61; Terueacrtr, xp., noc. cbtl., c. L12; Pa4en, Mv.

B'a.nzapcrcomo ebcmaHue om 1835 2., c- 152.78 BOA, HAT, No 244L4 (29 Zilhicce 1248119 naar;r 1833).

7e BOA, Cevdet-Zabnye (C.ZB), No 5L/2531 (29 Zllhicce 125514 v.apt 1840)'

s0 BoA, Cevdet-Zabtiye (C.zB), No 51/2531 (29 Zll]llicce125514wapr 1840).

81 foven, f,., noc. cr'v.

2s8

cAeA Kilrr) l43n(,ct'ilo BpcMc r! :ta'fBopelr s wcrau6y4 cbcSAcTr,rnll4rrccilro'r'o ila BccrcilcKun naTpvapx 6vA ocBo6oaeH82. Cte4nPo4brxr4Te.,lrro yrrrrelcTBaue v Ar.TTeparypHa 4eintoct s wcrau6y4f'tlM KPat Ha 50-re r. Ha XIX n. lI. KlrcuMoB ro Ka:avr Aa ce 3aBbpHe B

T[pnono83.B SaKttro,{eHyre, orrvrr":br 3a BbcraHrre npe3 1835 r. n TtpHono e e4Ha or

RtPBr{Te ilPOflBvt Ha Ha4nrauoTo ce s B'rnrapv,x Harlr,roHazHo

npo6y)K4aHe. BbnpeKr4 rre aKrlurra e npe4orBpareHa orqe npe4rr 4aro6yxue u c o6ecBaHero Ha Beaqo Aranacon, ,\vrv.vrsp CoQuaneq4Huxota fail"raw4>xuflTa, xaA>Kyr Iftopaan Epa4ara (rnocze4crBr.re Ha

AsaH ilonxon Kropruu nra) c^eA 6'nps pawrur vr cbc 3aroqaBaHero Ha

Ieopr'u Mauapven cly'l.anr Aa vlsrzre>KAa npr4Kzroqert or rAeAHa rorrKaHt ocMaHcKoro rocrro4crBo n B'nzlapvtt rbpHoBcKrrrr crtnafi e

nPe4BecrHrrK Ha e4uH HoB nepr4o4. flopa4v ralv rrpvl.rvHa (BbcraHr,rero

Ht patra> n Trpnono e Ba)KeH erarr B pa3Brrrrrero ua 6rnrapcKoroHaqnoHalHo ABU>KeHII9 3a IOAUTT/rrreCKaTa He3aBr{Cr4MOCT.

tr Teueacxu, Xp., rroc. cl,.r., c. 112.*1 Xe,reB, H. Bc,t'tortanm .uuttpa'lllii, c.62,63.

'!-a;;&i

ffi

#.{lr-fi l*!il.i'.*t "

tr.i"a..?,ffi::

.&gh9F,#:s;;is

,ii-&259