1

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Γ. ΚΟΚΚΙΝΟΥ1

Γραµµατέα του ΕΑΜ Ν. Σερρών, για την Ίδρυση και ∆ράση του

ΕΑΜ Ν. Σερρών

Εισήγηση στο Γ΄ ∆ιεθνές Επιστηµονικό Συνέδριο

∆ήµου Σερρών στις 17-19 Οκτωβρίου 2013

Του Βασιλείου Γιαννογλούδη

Μαθηµατικού και Αντιπροέδρου της ΕΜΕΙΣ

Εισαγωγή: Κατά τη διάρκεια της έρευνας µου µε σκοπό την έκδοση του αρχειακού υλικού της Νοµαρχίας

Σερρών την περίοδο κυριαρχίας του ΕΑΜ, (υλικό που βρέθηκε στον παραλήπτη, την Κοινότητα

Σκουτάρεως και φυλάχτηκε από τον Στέφανο Γιαννογλούδη, κλητήρα της Κοινότητας), γνώρισα την κόρη

του Γ. Κόκκινου, Αικατερίνη Παπαδοπούλου. Σε µια από τις επισκέψεις µου στην οικία της, µου παρέδωσε

όλο το χειρόγραφο υλικό, φωτογραφίες, δηµοσιογραφικά δελτία ταυτότητας κ.α. του πατέρα της, µε σκοπό

αργότερα να περιληφθούν σε βιβλίο µε θέµα τη βιογραφία και τη δράση του πατέρα της. Ένα σύνολο

χειρογράφων από αυτά, αποτελούµενο από 45 σελίδες, έφερε τον τίτλο ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΤΙΚΑ

ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ Γ. Ν. ΚΟΚΚΙΝΟΥ, Γραµµατέα του ΕΑΜ Ν. Σερρών, ΓΙΑ ΤΗΝ Ι∆ΡΥΣΗ ΚΑΙ

∆ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ Ν. ΣΕΡΡΩΝ. Όπως µε πληροφόρησε η κα. Κατερίνα ο πατέρας της είχε γράψει τα

αποµνηµονεύµατα αυτά στις αρχές του 1950 και τα παρέδωσε για φύλαξη σε φιλική του οικογένεια. Όµως

η οικογένεια που τα κρατούσε από φόβο των κυρώσεων, του τότε αστυνοµικού κράτους, τα έκαψε. Αυτά τα

(δεύτερα) σηµειώµατα γράφτηκαν ενώ ο Γ. Κόκκινος ήταν σε προχωρηµένη ηλικία και η µνήµη του είχε

εξασθενήσει.

Τέλος επειδή ο όγκος των πληροφοριών των σηµειωµάτων είναι µεγάλος και για τις περιορισµένες

σελίδες της εισήγησης στο Γ΄ ∆ιεθνές Επιστηµονικό Συνέδριο του ∆ήµου Σερρών, έγινε προσπάθεια

περίληψης των αποµνηµονευµάτων, ώστε να αναφερθούν εν συντοµία τα κυριότερα από τα γεγονότα, τα

οποία σχετίζονται µε το Ν. Σερρών. Αυτό όπως και άλλες περικοπές θα δηλώνεται στο κείµενο µε τα

αποσιωπητικά.

1 Ο Γεώργιος Κόκκινος του Νικολάου γεννήθηκε στην Ηράκλεια Σερρών το 1903. Αποφοίτησε από το εξατάξιο 1

ο Γυµνάσιο

Σερρών, σπούδασε σε λογιστική σχολή και ασχολήθηκε µε την δηµοσιογραφία. Υπήρξε ιδρυτικό και δραστήριο µέλος του

Μουσικογυµναστικού Σωµατείου Απόλλων Σερρών. Μετά τη βουλγαρική κατοχή υπήρξε, µε τη βοήθεια του ΕΛΑΣ, ο

πρώτος Νοµάρχης Σερρών ο οποίος έµεινε στη θέση αυτή µέχρι της 20/3/1945, οπότε παρέδωσε την Νοµαρχία στον

αντικατάσταση του Στέφανο Νίκογλου. Περισσότερες λεπτοµέρειες για τη βιογραφία του, στο βιβλίο του Βασιλείου

Γιαννογλούδη, ΣΕΡΡΑΙΚΑ ΚΡΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ, Σέρρες, αυτοέκδοση, 2012, σσ. 46-47. Επίσης στο βιβλίο περιέχονται και

έγγραφα που υπέγραφε ως Νοµάρχης Σερρών.

2

Η πρώτη σελίδα των χειρόγραφων αποµνηµονευµάτων

ΠΡΩΤΗ Ι∆ΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΥ ΑΓΩΝΑ

(πριν από την ίδρυση του ΕΑΜ στην Ελλάδα)

Τον Απρίλιο του 1941 ο Γιάννης Φυσέκος, ο αγνός αυτός πατριώτης και πιστός κοµµουνιστής,

που δυστυχώς ξεχάστηκε από την ιστορία του αγώνα, δεν ξέρω πως βρέθηκε πρώτος στην πόλη µας

ύστερα από την κατάρρευση των µετώπων, όπου ολόκληρος ο Ελληνισµός πολεµούσε τον φασισµό. Με

ολίγους κοµµουνιστές που γλύτωσαν από τη δικτατορία του Μεταξά και µε πολλούς νέους που διάλεξε

ο Φυσέκος αναδιοργάνωσε το ΚΚΕ και έκανε τη Νοµαρχιακή Επιτροπή του Ν. Σερρών από πρόσωπα

της εµπιστοσύνης του, µε µοναδικό σκοπό να οργανώσει αργότερα την αντίσταση του Λαού του Ν.

Σερρών κατά του κατακτητή. Εγώ δεν γνώρισα τον καθοδηγητή. Αυτό γιατί δεν είχα φθάσει ακόµα στις

Σέρρες από το Αλβανικό µέτωπο (υπηρετούσα στο 72ο Σύνταγµα, στη µονάδα του συν. Κοσµίδη

Χρήστου, ο οποίος ήταν ∆/τής λόχου, του Συν/τος 72). Το µόνο που έµαθα από τον αείµνηστο Θ.

Καντά ήταν ότι ο καθοδηγητής αυτός είχε το ψευδώνυµο «Μπάρµπας».

Ο συν. Μπάρµπας, όταν έγινε η προβοκάτσια της ∆ράµας, ανησύχησε τόσο πολύ ώστε

αναχώρησε εσπευσµένα από τις Σέρρες για τη ∆ράµα, για να προλάβει το κακό, γιατί ήταν βέβαιος ότι

επρόκειτο για προβοκάτσια2, γιατί ήξερε ότι στη ∆ράµα δεν υπήρχε οργανωµένο Κόµµα. Καθ’ οδόν και

συγκεκριµένα στο Σιδηροδροµικό Σταθµό Αγγίστης δολοφονήθηκε από οργισµένο τµήµα κοµιτατζήδων

κατακτητών. (…)

Όταν έφθασα στις Σέρρες βρήκα καθοδηγητή του κόµµατος τον αφιχθέντα Ακροναυπλιώτη σ.

Ελευθέριο Ματσούκα, µε το ψευδώνυµο Μπαρµπαλέξη, που έτσι τον γνώρισαν όλοι οι µετέπειτα

2 Ο συγγραφέας των αποµνηµονευµάτων, στο σηµείο αυτό, αναφέρεται, όπως εξηγεί σε άλλο σηµείο των

αποµνηµονευµάτων, σε προβοκάτσια της Αγγλικής υπηρεσίας Intelligence Service, γεγονός ιστορικά λαθεµένο, αλλά είναι

χαρακτηριστικό της αντίληψης που επικρατούσε στα στελέχη του τοπικού ΚΚΕ για το κίνηµα της ∆ράµας- ∆οξάτου τέλη

Σεπτεµβρίου του 1941.

3

αγωνιστές της αντίστασης. Ο Μπαρµπαλέξης µε την µακρά πείρα του που απέκτησε στον πολύχρονο

αγώνα και µε πρόσφατες εντολές που είχε, αναδιοργάνωσε το Κόµµα επλάτυνε τη Νοµαρχιακή του

κόµµατος Ν. Σερρών, στην οποία συµπεριλήφθηκα και εγώ. Ο Μπαρµπαλέξης, εγώ και ο Παναγιώτης

Φούντας, από τη Μυτιλήνη, αποτελούσαµε τη στενή γραµµατεία του Κόµµατος Ν. Σερρών.

Όταν έγινε γνωστή η ίδρυση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην Ελλάδα, συνήλθε η Νοµαρχιακή του

Κόµµατος και αποφασίστηκε και εδώ να οργανώσουµε ΕΑΜ Ν. Σερρών, βάσει των εντολών της

Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ Ελλάδας και µε βάσει ένα φυλλάδιο που είχαµε, έκδοση του Γληνού: ΤΙ

ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΑΜ. Η οργάνωση του ΕΑΜ Ν. Σερρών ανετέθη σε µένα και τον αείµνηστο

σ. Θ. Καντά. Η εντολή που είχαµε για την οργάνωση ήταν να συµπεριλάβουµε στα τµήµατα που θα

κάνουµε κατά το σύστηµα του κόµµατος, άτοµα από πατριώτες όλων των κοµµάτων και αποχρώσεων

που θα δεχόταν να οργανωθούν, να πιστεύουν στον αντιστασιακό αγώνα και να είναι γνωστοί για τον

πατριωτισµό και την εντιµότητα τους. Σύµφωνα µε την εντολή αυτή πλησίασα διάφορα πρόσωπα και

κατήρτισα κατάλογο ονοµάτων, τον οποίο έδωσα στον Μπαρµπαλέξη, ο οποίος τον ενέκρινε και

προχώρησα στη σύσταση των επιτροπών. Την ιδιαίτερη εντολή που πήρα ήταν εγώ να αναλάβω τη

γραµµατεία του ΕΑΜ Ν. Σερρών, αλλά να παρουσιάζοµαι αχρωµάτιστος και ως αντιπρόσωπος του

Κόµµατος να εµφανίζεται ο σ. Θ. Καντάς. (…)

Η κατάρτιση της επιτροπής του ΕΑΜ Ν. Σερρών απαρτίσθηκε από τα εξής άτοµα: Γεώργιος

Κόκκινος, Γραµµατέας, Θεόδωρος Καντάς, ∆ηµήτρης Σταυρίδης, Σωτήρης Άγγος, Αλέξανδρος

Κυπαρίσης, ∆ήµος Μερτζεµέκης, Χαράλαµπος Παπαϊορδάνου και Λουκάς Λουκόπουλος.

Η επιτροπή του ΕΑΜ Ν. Σερρών όπως γράφτηκε στα χειρόγραφα αποµνηµονεύµατα

ΠΟΥ ΑΝΗΚΑΝ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Ο ∆ηµήτρης Σταυρίδης στο κόµµα των Φιλελευθέρων. Ο Σωτήρης Άγγος και ο Χαράλαµπος

Παπαιορδάνου επίσης. Ο ∆ήµος Μερτζιµέκης αυτός ανήκε µεν στο κόµµα των Φιλελευθέρων αλλά είχε

τάσεις αριστερές – αυτό το γνώριζα καλά από τις τελευταίες δηµοτικές εκλογές, πριν από την 4η

Αυγούστου, όταν στην πόλη µας ήταν τρεις υποψήφιοι του Κόµµατος των Φιλελευθέρων3 και δεν

υποχωρούσε κανείς. Αυτός αφού διαφώνησε έριξε το σύνθηµα οι οπαδοί του κόµµατος να ψηφίσουν

∆ήµαρχο Κοµµουνιστή. Και πράγµατι αυτό έπιασε και βγήκε ∆ήµαρχος ο υποψήφιος του κόµµατός µας

∆ιονύσης Μενύχτας. Ο Λουκάς Λουκόπουλος ήταν στέλεχος του Αγροτικού κόµµατος. Ο Αλέξανδρος

Κυπαρίσης ήταν λαϊκός δεξιός, ως άνθρωπος όµως ήταν πολύ τίµιος, πολύ πατριώτης και επί πλέον

επειδή ήταν Μακεδονοµάχος µισούσε πολύ τους Βουλγάρους κατακτητές. Αυτό το µίσος του, το

εκµεταλλεύτηκα και προσχώρησε. Η παρουσία του στο ΕΑΜ µας βοήθησε πολύ στην προσχώρηση

δεξιών στον αγώνα µας.

Απ’ ευθείας από το κόµµα οργανώθηκε η Εθνική Αλληλεγγύη4 µε υπεύθυνο τον Άγγελο Ζερβό.

Επίσης από το Κόµµα οργανώθηκε η ΕΠΟΝ, µε υπεύθυνο τον νέο Μανώλη ∆ιπλό µε ψευδώνυµο

Αλέκο. Ο ένοπλος ΕΛΑΣ οργανώθηκε µε προσωπική ευθύνη του Μπαρµπαλέξη. Εµείς οργανώσαµε

τον εφεδρικό ΕΛΑΣ µε υπεύθυνο τον Σωτήρη Άγγο, ο οποίος είχε στρατιωτικές γνώσεις γιατί ήταν

3 Πρόκειται για τους κκ. Επαµεινώνδα Τικόπουλο (τότε εν ενεργεία ∆ήµαρχο), Ιωάννη Πατσόπουλο και Βασίλειο

Χατζηιακώβου. 4 Πρόκειται για ΕΑΜική οργάνωση που έπαιζε το ρόλο Ερυθρού Σταυρού.

4

έφεδρος αξιωµατικός. Εµείς οργανώσαµε και την Επιτροπή Πόλης του ΕΑΜ, µε υπεύθυνο τον σ.

Αβραάµ Ιωαννίδη και τον υποδείξαµε να συµπεριλάβει στην Επιτροπή πρόσωπα όλων των κοµµάτων

και αποχρώσεων, όπως και στην Κεντρική Επιτροπή.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ

Πρώτο πρόβληµα της Επιτροπής ήταν να βρεθεί το µέσο να ενηµερώνεται ο λαός για τον

πανελλήνιο αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και γενικά για τη δράση της οργάνωσης µας. Ήξερα ότι ένα

τυπογραφείο στην πόλη µας που τυπωνόταν µια δηµοκρατική εφηµερίδα βρισκόταν στην πόλη µας και

ο ιδιοκτήτης της κ. Σιοκιούρογλου είχε αναχωρήσει για να αποφύγει τη βουλγαρική κατοχή. Ο

κουνιάδος του Σιοκιούρογλου, κ. Κατσαρίδης βρισκόταν στην πόλη µας και διατηρούσε καλές σχέσεις

µε τον ιδιοκτήτη λιγνιτωρυχείου κ. Περδικάρη. Στο λιγνιτωρυχείο αυτό εργαζόµασταν ο Θ. Καντάς και

εγώ. Ζητήσαµε την επέµβαση του κ. Περδικάρη για να µας δώσει ο κ. Κατσαρίδης ορισµένα κοµµάτια

από το τυπογραφείο και στοιχεία. Στην αρχή ο κ. Κατσαρίδης αρνήθηκε, φοβούµενος την ευθύνη από

τις αρχές κατοχής σε περίπτωση αποκαλύψεως και συλλήψεως. Με πολλές παρακλήσεις και µε την

εγγύηση του κ. Περδικάρη δέχθηκε. Ο ∆ηµήτρης Σταυρίδης, που µετείχε στην Νοµαρχιακή Επιτροπή

του ΕΑΜ Ν. Σερρών, διατηρούσε στην πόλη µας σύγχρονο οργανωµένο µηχανουργείο εν ενεργεία µε

Βούλγαρο συνεταίρο, που τον επέβαλαν οι αρχές κατοχής. ∆έχθηκε και πήγαµε στην αποθήκη και αφού

διαλέξαµε µερικά κοµµάτια και στοιχεία, τα κουβαλήσαµε στο µηχανουργείο. Εκεί ο Σταυρίδης τα

συναρµολόγησε και κατασκευάσαµε ένα µικρό τέλειο τυπογραφείο που µπορούσαµε να τυπώνουµε

προκηρύξεις. Αργότερα προβήκαµε και στην έκδοση εφηµερίδας του ΕΑΜ, την «Νίκη». Υπεύθυνος της

εφηµερίδας τοποθετήθηκε από το Κόµµα ο αείµνηστος Ευάγγελος Τσαµπάζης. Στην εφηµερίδα αυτή

έγραφα εγώ, γιατί προ της κατοχής ασκούσα το επάγγελµα του δηµοσιογράφου. Έτσι λύθηκε για την

Επιτροπή το δύσκολο πρόβληµα της ενηµέρωσης του Ελληνικού λαού του Ν. Σερρών.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΝΟΜΟ

Τώρα η επιτροπή του ΕΑΜ έθεσε σαν καθήκον να οργανώσει ΕΑΜ σ’ όλο το Νοµό ακόµα και

στο πιο απόκεντρο χωριουδάκι του Ν. Σερρών. Όπως είναι γνωστό από τις τρεις επαρχίες5 του Ν.

Σερρών, η επαρχία Νιγρίτας βρισκόταν υπό Γερµανική κατοχή και οι δύο υπό Βουλγαρική κατοχή. Για

την επαρχία της Νιγρίτας δεν γνωρίζω. Βέβαια επαφή είχαµε µέσω συνδέσµων. Εγώ προσωπικά

συνδεόµουν µε τον υπεύθυνο του ΕΑΜ Νιγρίτας, που ήταν ο αείµνηστος γενναίος αγωνιστής Γιώργος

Τσαρουχάς, µε τον οποίο ανταλλάσαµε σηµειώµατα µε τους συνδέσµους. Εµείς οργανώσαµε την

επαρχία Σιδηροκάστρου και την επαρχία Ζίχνης.

Στην µεν επαρχία Σιδηροκάστρου ήταν υπεύθυνος ο πολύ καλός οργανωτής Στέργιος

Λεβέντης, στην µεγάλη δε περιοχή του Σιδηροκάστρου, την Ηράκλεια, που οργανώθηκε θαυµάσια, τον

Θανάση Μπαρµπούτη. Αναφέρω ειδικά την περιοχή της Ηράκλειας γιατί µας βοήθησε πάρα πολύ

οικονοµικά. Στην επαρχία Ζίχνης υπεύθυνος ήταν ο Θανάσης Νάσιουτζικ.

Αφού οργανώθηκαν οι επαρχίες και όλα τα χωριά, τους ενηµερώναµε µε την αποστολή έντυπου

υλικού και της εφηµερίδας «Νίκη» που εκδίδαµε. Φυσικά όλα αυτά γινόταν µε την πετυχηµένη

καθοδήγηση του Μπαρµπαλέξη.

Μετά και αφού εξασφαλίσαµε την έκδοση τύπου και προκηρύξεων, έµελε να αντιµετωπίσουµε

το µεγάλο πρόβληµα του εκβιασµού που έκαναν οι Βουλγαρικές αρχές κατοχής εις βάρος του

Ελληνικού πληθυσµού, µε µοναδικό σκοπό να αναγκασθεί όλος ο λαός της περιοχής αυτής να δεχθεί

την Βουλγαρική ιθαγένεια και να θεωρήσει τον εαυτό του, όπως διακήρυσσαν αυτοί, ότι ο πληθυσµός

των περιοχών της Μακεδονίας – Θράκης ήταν Βουλγαρικός και ότι οι Ελληνικές αρχές µε καταπιεστικά

µέτρα ανάγκασαν τους κατοίκους της περιοχής αυτής να ενδώσουν και να εξελληνισθούν.

5 Εννοεί τις επαρχίες εκτός της επαρχίας Σερρών.

5

Και για να επιτύχουν το σκοπό αυτό πήραν και εφάρµοσαν τα εξής σκληρά και απάνθρωπα

µέσα: Όσοι αποδέχονταν τη Βουλγαρική ιθαγένεια, τους παρείχαν πλήρη προστασία και τροφή

κανονική, δηλαδή ψωµί ½ κιλό την ηµέρα κατ’ άτοµο, λάδι (γι’ αυτό κι εµείς αυτούς τους ονοµάσαµε

λαδοβούλγαρους), τυρί, κασέρι, βούτυρο, κρέας, ζάχαρη, ρύζι και ό,τι άλλο αγαθό δίνονταν για το

βουλγαρικό λαό. Ενώ για τον ελληνικό, µόνο µισό κιλό µποµπότα και τίποτα άλλο. ∆εν επιτρέπονταν

ακόµα και να αγοράσουν όσοι από τους Έλληνες είχαν χρήµατα. Έµεινε χαρακτηριστική η φράση

«Σάµο ζα Μπολγκάροι», που σηµαίνει «µόνον για Βουλγάρους», που έγραφαν στις ταµπέλες οι έµποροι

δυστυχώς και Έλληνες που συνεργάζονταν µε Βουλγάρους εµπόρους στα µαγαζιά τους.

Με διαφωτιστικό έντυπο υλικό και µε αλλεπάλληλες κινητοποιήσεις όλων των οργανώσεων

κατορθώσαµε ώστε να πεισθεί ο ελληνικός πληθυσµός όλου του Νοµού, να υποµένει την πείνα και να

µην ενδώσει στον εκβιασµό αυτόν των Αρχών Κατοχής.

Ευτυχώς πολύ µικρό ποσοστό φτωχών ανθρώπων ενέδωσε στον εκβιασµό αυτό και αυτοί

δικαιολογηµένα επειδή έβλεπαν τα παιδιά τους να πεινούν, να κρυώνουν και µέρα µε τη µέρα να

οδηγούνται προς το θάνατο. Και µάλιστα ορισµένοι απ’ αυτούς µετανοηµένοι πλησίαζαν τους

ανθρώπους µας και ζητούσαν να ενισχύουν οικονοµικά τον αγώνα µας. Εµείς αποφασίσαµε να δέχονται

οι οργανώσεις τις συνδροµές τους, αλλά να µην τους εµπιστεύονται και να µην τους θεωρούν προδότες.

Ένα άλλο µέτρο των κατακτητών ήταν και το εξής: Οι Έλληνες έµποροι και επαγγελµατίες για

να συνεχίσουν τις εργασίες τους έπρεπε να πάρουν συνεταίρο και ένα Βούλγαρο απ’ αυτούς που έφεραν

από τη Βουλγαρία για να αλλοιώσουν τον Ελληνικό πληθυσµό των Σερρών. Οι περισσότεροι Έλληνες

έµποροι και επαγγελµατίες δεν υπέκυψαν. Μόνο µερικοί µε βεβαρηµένη συνείδηση το δέχθηκαν αυτό

και οι οποίοι ήσαν οι λεγόµενοι «Εθνικόφρονες» µετέπειτα και οι διώκτες µας.

Τους εµπόρους που δεν υπέκυψαν, όλους τους γιατρούς που είχε ανάγκη ο πληθυσµός και

άλλους χρήσιµους επιστήµονες, όπως φαρµακοποιούς, έναν – έναν τους απήλαυναν από τις Σέρρες

πέραν του Στρυµόνα, στην Γερµανοκρατούµενη Ελλάδα.

Εδώ θα αναφέρω µερικά από τα ονόµατα που έτυχαν την εύνοια των Βουλγάρων, γιατί αυτοί δεν

είχαν µεν ανάγκη να ζήσουν γιατί οικονοµικά χωρίς να δουλέψουν είχαν να ζήσουν πολλά χρόνια, αλλά

αυτούς τους χαρακτηρίζω σαν καθαρούς προδότες Έλληνες, και πρώτα –πρώτα τον µεγαλοβιοµήχανο

Κωνσταντίνο Νάσιουτζικ, που είχε την ιδιόκτητη Ηλεκτρική Εταιρεία που ηλεκτροφώτιζε την πόλη των

Σερρών ακόµα και προπολεµικά και σαν προνοµιούχος για την ίδρυση της Εταιρείας από το Ελληνικό

δηµόσιο, που πήρε µονοπωλιακή άδεια από την δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά. Αυτόν τον προδότη

Έλληνα τον βρήκαµε κατόπιν και Βουλγαρογραµµένο και σ’ όλη την κατοχή επιδεικτικά τα παιδιά του

φορούσαν το Βουλγαρικό µαθητικό πηλήκιο γιατί πήγαιναν στα Βουλγαρικά σχολεία και µάθαιναν τη

Βουλγαρική γλώσσα, γιατί πίστευε στη νίκη του ναζισµού και των Βουλγάρων στις Σέρρες. Και επειδή

είχε πείσει τους κατακτητές ότι είναι γνήσιος Βούλγαρος δεν έβαλαν στην επιχείρηση του, Βούλγαρο

συνεταίρο όπως έβαλαν σε άλλες µεγάλες επιχειρήσεις. Στις Σέρρες είχαµε µεγάλες επιχειρήσεις τα

λιγνιτωρυχεία (στα οποία δούλεψαν στην κατοχή περισσότεροι από 4.000 Σερραίοι και σώθηκαν αυτοί

και οι οικογένειες τους) : 1) Το λιγνιτωρυχείο του Περδικάρη, 2) του Παπαντωνίου, 3) του

Χατζηδήµου, 4) του Γκουβέλη και άλλα µικρά. Σ’ όλα τα λιγνιτωρυχεία οι Βούλγαροι τοποθέτησαν και

από ένα Βούλγαρο συνεταίρο. Ο Περδικάρης είχε εκτός από τον Βούλγαρο συνεταίρο του µηχανικό …

και τον Γερµανό Κλάιµπερ [Klaimper], ο οποίος ήταν ταγµατάρχης του Γερµανικού στρατού και

προµηθευτής για τα στρατεύµατα κατοχής στην Ελλάδα.

Άλλοι προνοµιούχοι επιστήµονες Έλληνες που έµειναν ήταν ο γιατρός Γ. Τσ.6, οι δικηγόροι

∆ιον. και Καλ., ο έµπορος Καρ. και πιθανόν άλλοι τους οποίους δεν θυµάµαι. Αυτοί οι προνοµιούχοι

Έλληνες έκαναν επιδεικτικά και περήφανα την εµφάνισή τους όταν ήρθε και επισκέφθηκε τα

κατεχόµενα εδάφη ο Βασιλιάς της Βουλγαρίας Μπόρις και τον προσφώνησε ο δικηγόρος ∆ιον. ως

εκπρόσωπος των Σερραίων Ελλήνων και του δήλωσε πίστη και αφοσίωση προς το πρόσωπο του και το

6 ∆εν γράφω το πλήρες ονοµατεπώνυµο του γιατρού, όπως και παρακάτω άλλων Σερραίων, γιατί µετά από συνεννόηση µε

την κόρη του Κόκκινου, κας Αικατερίνης Παπαδοπούλου, δέχθηκα την προτροπή της να µην αναφερθούν πλήρη τα

ονοµατεπώνυµα.

6

Βουλγαρικό Έθνος, όλων των πολιτών του Ν. Σερρών. Φυσικά εµείς µε την εφηµερίδα ΝΙΚΗ του

απαντήσαµε όπως του χρειαζόταν, την οποία βγάλαµε σε έκτακτη έκδοση και την στείλαµε και στο

τελευταίο χωριουδάκι. Εδώ µάλιστα είχαµε και ένα ατύχηµα γιατί, δεν µάθαµε πως αυτό το φύλλο της

εφηµερίδας έπεσε στα χέρια των Βουλγάρων και λύσσαξε η ασφάλεια τους να µάθει που βγαίνει.

Ευτυχώς όµως ο Περδικάρης έπεισε τον Κλάιµπερ ότι η εφηµερίδα αυτή αποκλείεται να βγήκε εδώ, ενώ

ήξερε το αντίθετο και έτσι οι βουλγαρικές αρχές ανάφεραν στους Γερµανούς ότι η εφηµερίδα βγήκε στη

Θεσσαλονίκη και έτσι εµείς ησυχάσαµε.

Στο εξής βέβαια γινήκαµε προσεκτικότεροι και δεν πάθαµε άλλο παρόµοιο συµβάν. Όχι µόνο

δεν διακόψαµε την δράση µας, αλλά συνεχίσαµε εντονότερα. Με την εφηµερίδα µας, µε προκηρύξεις

καθοδηγούσαµε τον Ελληνικό λαό να προβάλει την αντίσταση του και να µην λιποψυχεί. Ενηµερώναµε

για τις νίκες στα µέτωπα των συµµάχων µας και τις µεγάλες επιτυχίες του ΕΛΑΣ στο εσωτερικό

µέτωπο, ακόµα τον ενηµερώναµε για την επιτυχηµένη δράση των Βούλγαρων παρτιζάνων µε τον

ΕΛΑΣ. Να αποφύγει την επιστράτευση των Βουλγάρων στα τάγµατα εργασίας (Ντουρντουβάκηδες) και

στη Γερµανία. Να αποφεύγουν οι Έλληνες τους κινηµατογράφους, όπου προβάλλονταν Βουλγαρικά και

Γερµανικά έργα, µε µοναδικό στόχο την προπαγάνδα των νικών των Ναζί σε διάφορα µέτωπα.

Απαγορεύαµε τις Ελληνίδες να συνάπτουν σχέσεις µε Βούλγαρους νέους. Να αποφεύγουν οι Έλληνες

τους ποδοσφαιρικούς αγώνες που γίνονταν και δυστυχώς έπαιρναν µέρος και Έλληνες ποδοσφαιριστές

τους οποίους συνιστούσαµε να βρουν µια δικαιολογία να µη συµµετέχουν σε Βουλγαρικές

ποδοσφαιρικές οµάδες. Ενθαρρύναµε το λαό ότι η νίκη είναι δική µας και η µέρα της λευτεριάς θα

στεφανώσει το δίκαιο αγώνα των ∆ηµοκρατικών Λαών του κόσµου.

Εδώ στην περιοχή µας µέχρι της στιγµής αυτής δεν είχαµε ένοπλο αγώνα µεταξύ Ελλήνων όπως

στην Γερµανοκρατούµενη Ελλάδα µε τα «Τάγµατα Ασφαλείας» και αποφασίσαµε µε κάθε θυσία να

αποφύγουµε έναν τέτοιο όλεθρο. Και γι’ αυτό µε αλλεπάλληλες διακηρύξεις και µε τον τύπο

ενηµερώναµε το λαό µας τι κακό γίνεται πέρα από το Στρυµόνα. Στους δε αγωνιστές µας και

υπεύθυνους της οργάνωσης µας δίναµε εντολή να πατάξουν στη γέννησή της αν αντιληφθούν κάθε

τέτοια εκδήλωση. (…)

Στην εταιρεία Νάσιουτζικ δούλευε πολλά χρόνια ο Ιορδάνης Συµεωνίδης, ο οποίος ήταν

οργανωµένος και είχε πόστο στην επιτροπή πόλης του ΕΑΜ. Αυτός ήταν γείτονας µου. Στις αρχές του

1944 µου ανέφερε ότι ο Νάσιουτζικ κάνει ύποπτες συγκεντρώσεις στον οπωρώνα του. Πήραµε

απόφαση να τον θέσουµε σε στενή παρακολούθηση. Από την παρακολούθηση διαπιστώσαµε πράγµατι

το γεγονός αυτό. Ορισµένοι άνδρες, άγνωστοι σε µας, πήγαιναν κάθε απόγευµα στον οπωρώνα του, που

βρισκόταν και αυτός εκεί. Μεταξύ αυτών είδαµε να πηγαίνουν οι γνωστοί µας: Γ. Τσ. γιατρός, ο

ποτοποιός Σπ., ο σωµολαδοποιός Χαβ. και άλλοι. Τότε πλέον δεν µας έµεινε καµιά αµφιβολία ότι κάτι

µαγειρεύει αυτή η αλεπού. Συνεννοηθήκαµε µε τον σ. Θ. Καντά να αναθέσουµε στον Περδικάρη, προς

τον οποίο είχαµε πλέον εµπιστοσύνη, να µάθει αυτός και να µας πληροφορήσει. Ο Περδικάρης, που

ενίσχυε οικονοµικά τον αγώνα και µας έδινε διάφορες πληροφορίες που συνέλεγε από τις Βουλγαρικές

αρχές, γιατί οι Βούλγαροι τον θεωρούσαν Γερµανόφιλο και συνεργάτη των Γερµανών, λόγω του ότι

είχε συνεταίρο στο λιγνιτωρυχείο τον Γερµανό ταγµατάρχη Κλάιµπερ, είχε πλήρη αντίληψη των δεινών

του εµφυλίου πολέµου, επειδή πήγαινε τακτικά στη Θεσσαλονίκη, και [γι’ αυτό] δεν ήθελε και αυτός να

οργανωθούν εδώ τάγµατα ασφαλείας.

Όταν είπαµε στον Περδικάρη την γνώµη µας, µας απάντησε ότι τον κάλεσε κι αυτόν ο

Νάσιουτζικ αλλά δεν πήγε. Τον παρακαλέσαµε να πηγαίνει, να µάθει και να µας πληροφορήσει.

Πράγµατι πήγε, συνάντησε τον Νάσιουτζικ και µας έφερε την πολύτιµη πληροφορία ότι ο Νάσιουτζικ

ίδρυσε την παράνοµη οργάνωση Ε.Τ.Ο., δηλ. Εθνική Τοπική Οργάνωση. Το ΕΑΜ πλέον δεν

αµφέβαλλε ότι πρόκειται για οργάνωση που θα λειτουργήσει µε ανοχή των Αρχών Κατοχής. Γι’ αυτό

θέσαµε τα όργανα µας σε στενή παρακολούθηση και τα στελέχη µας σε αυστηρή επαγρύπνηση. Ύστερα

από µερικές µέρες η Ε.Τ.Ο. κυκλοφόρησε και προκήρυξη µε την οποία έκανε γνωστή την οργάνωση και

ανέλυε τον σκοπό της ίδρυσης και κατέληγε: « Οι Έλληνες πατριώτες να εγγραφούν στην οργάνωση και

να µην πιστεύουν στο ΕΑΜ, γιατί το ΕΑΜ είναι κοµµουνιστική οργάνωση και εξαπατά τους γνήσιους

7

πατριώτες Έλληνες» και άλλα. Η εφηµερίδα ΝΙΚΗ σε έκτακτη έκδοση απάντησε µε το γνωστό τίτλο:

«Ίδρυση Τάγµατος Ασφαλείας». (…)

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗ

Το φθινόπωρο του 1943 η δυναµικότητα του λαού µας άρχισε να εξαντλείται. Η πείνα ολοένα

και µεγάλωνε και το κουράγιο για αντίσταση όλο και έπεφτε. Η κατάσταση αυτή συγκίνησε και

ορισµένα άτοµα των Βουλγάρων εδώ (…). Το γεγονός αυτό άρχισε να συζητιέται µεταξύ τους και

ορισµένοι να κάνουν και µεµονωµένα διαβήµατα στις αρχές τους. Έξαφνα µαθαίνουµε από τον

Περδικάρη και από τους άλλους ιδιοκτήτες των λιγνιτωρυχείων ότι µια οµάδα µε ανθρωπιστικά

αισθήµατα των Βουλγάρων προσωπικοτήτων της πόλης µας υπέγραψε οµαδικό υπόµνηµα, που έστειλε

στο αρµόδιο υπουργείο της Σόφιας. Στο υπόµνηµα αυτό διεκτραγωδούσαν την κατάσταση πείνας των

Ελλήνων και ότι είναι ντροπή για τον πολιτισµό του Βουλγαρικού έθνους, να επιβάλει τον θάνατο µε

την πείνα σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που έτυχε να ζουν υπό την κατοχή τους, γιατί όποια και

αν είναι η έκβαση του πολέµου θα είµεθα υπεύθυνοι απέναντι της ιστορίας και ακόµα αν τα εδάφη αυτά

παραµείνουν βουλγαρικά (αυτά τα γράφω µε επιφύλαξη γιατί δεν ξέρω αν είναι αληθινά, αφού δεν έχω

κανένα στοιχείο). Γεγονός όµως είναι ότι το οµαδικό διάβηµα έγινε και στο οποίο, από τις ίδιες πηγές,

πληροφορηθήκαµε ότι πρωτοστάτησαν τα εξής πρόσωπα: Ο δικηγόρος ΜΑΤΡΑΚΑΤΩΦ, ο έµπορος

ΣΟΥΣΕΦ, ο υπάλληλος ΚΡΟΥΜΩΦ, ο σιδηροδροµικός σταθµάρχης ΜΗΤΚΩΦ και άλλοι.

Η οργάνωση µας το γεγονός αυτό θέλησε να το εκµεταλλευθεί. Και επειδή αποτάθηκαν στους

ιδιοκτήτες των λιγνιτωρυχείων και εκεί ήταν η µεγάλη µας δύναµη, το συµπαγές προλεταριάτο, από κει

αποφασίσαµε να αρχίσουµε. ∆υστυχώς όµως συνδικαλιστική οργάνωση δεν υπήρχε. Απεργίες δεν

επιτρέπονταν. Οι πρωταίτιοι παραπέµπονταν στο στρατοδικείο. Και εκ των προτέρων ξέραµε την τύχη

των συλλαµβανοµένων. Είχαµε το ανδρειωµένο ΕΑΜ. Το θέµα το µετέφερα στην γραµµατεία του

Κόµµατος. Ο Μπαρµπαλέξης συνεκάλεσε το στενό γραφείο του κόµµατος, στο οποίο φυσικά µετείχα

και γω. Κατά την ανάλυση όλου του θέµατος, µε ήρθε µια ιδέα. Την εξέθεσα και ο Μπαρµπαλέξης

υιοθέτησε την άποψη µου και αποφασίσαµε να την εφαρµόσουµε. Και ανατέθηκε σε µένα, µέσω του

ΕΑΜ, η εφαρµογή. Το σχέδιο ήταν το εξής:

Κάθε Σάββατο µε την πληρωµή θα παρουσιάζονταν στους ∆ιευθυντές των λιγνιτωρυχείων 4-5

εργάτες, από τους πιο δυναµικούς, και θα δήλωναν ότι την επόµενη βδοµάδα δεν θα’ ρθουν να

δουλέψουν, γιατί πληρώνονται µεν καλά, αλλά µε τα λεφτά δεν βρίσκουν τρόφιµα να αγοράσουν γιατί

είναι Έλληνες. Θα φροντίσουν να βρουν [δουλειά] στην ύπαιθρο, στα χωράφια όπου δεν θα δουλεύουν

νηστικοί, όπως δουλεύουν εδώ, τη σκληρή δουλειά του λιγνιτωρύχου. Στον Περδικάρη, το σχέδιο αυτό

το κάναµε γνωστό γιατί είχαµε πλέον αποκτήσει εµπιστοσύνη, µε την παράκληση να µην το

ανακοινώσει στους άλλους συναδέλφους του. Το σχέδιο αυτό συνεχίστηκε 2-3 εβδοµάδες. Και µετά

έξαφνα ήρθε η επιτυχία. Ήρθε στις Σέρρες ένας επιθεωρητής του Βουλγαρικού Υπουργείου Εργασίας

και ζήτησε να συγκεντρωθούν όλοι όσοι δουλεύουν στα λιγνιτωρυχεία απέξω από τα γραφεία, γιατί

ήθελε να τους µιλήσει. Στην οµιλία του αφού εξύµνησε την καλοσύνη της Βουλγαρικής Κυβέρνησης,

ανακοίνωσε και την απόφαση του Υπουργείου του, ότι στο εξής θα χορηγείται στους λιγνιτωρύχους

πλήρης τροφή, ότι χορηγείται και στους Βουλγάρους µε τις ίδιες τιµές, δηλαδή αλεύρι, λάδι, τυρί,

κασέρι, βούτυρο, κ.λπ. Έδωσε εντολή στους διευθυντές των λιγνιτωρυχείων να συντάξουν κατάλογο

του προσωπικού που εργάζεται σ’ αυτούς και να τον παραδώσουν στο Γραφείο Εργασίας Σερρών εντός

δύο ηµερών το αργότερο. Ο Περδικάρης τη σύνταξη αυτού του καταλόγου την ανέθεσε στον Θ. Καντά.

Αυτό µας βοήθησε πολύ, γιατί στον κατάλογο προσθέσαµε όλα τα στελέχη της οργάνωσης και αυτούς

ακόµα που δεν ήταν λιγνιτωρύχοι. Ακόµα και τον Μπαρµπαλέξη µε ένα επώνυµο, που δεν θυµούµαι,

που είχε φύγει από τις Σέρρες για τη Θεσσαλονίκη. Σ’ αυτούς βγάλαµε και ταυτότητες µε τις οποίες

είχαν δικαίωµα οι λιγνιτωρύχοι να κυκλοφορούν όλο το 24ωρο, γιατί δούλευαν 3 βάρδιες. Και µε τον

τρόπο αυτό όλα τα στελέχη µας κυκλοφορούσαν την νύχτα µε µια λάµπα ασετυλίνης στο χέρι και λίγο

µουντζουρωµένοι, όπως οι λιγνιτωρύχοι, ενώ η κυκλοφορία για τους πολίτες απαγορεύονταν το χειµώνα

µετά τις 6 το απόγευµα. Η επιτυχία αυτή έκανε λιγότερη αισθητή την πείνα του υπόλοιπου λαού µας,

8

γιατί τα αγαθά που χορηγούνταν στους λιγνιτωρύχους δίνονταν µέσω της κοοπεράτσιας δηλ. πρατήρια

τα οποία βρίσκονταν στα χέρια Ελλήνων εµπόρων µε συνεταίρους Βουλγάρους, καθώς και οι

αλευρόµυλοι. Η οργάνωση µας κατόρθωσε, µέσω αυτών των πρατηρίων, εκτός από τη χορήγηση σε

λιγνιτωρύχους να διοχετεύσει στην αγορά ένα ποσοστό των αγαθών και προπαντός αλεύρι.

Οι Έλληνες πρατηριούχοι δεν ενέδωσαν µε δυσκολία στην αξίωση αυτή της οργάνωσης γιατί

αυτοί όχι µόνον δεν ζηµίωναν αλλά κέρδιζαν. Οι δε Βούλγαροι συνέταιροι ενδιαφέρονταν µόνο για τα

κέρδη και γι’ αυτό οι Έλληνες συνέταιροι τους εκµεταλλεύονταν αυτή τους την αδιαφορία. Η οργάνωση

φυσικά προσπάθησε, κατά το δυνατό, να περιορισθεί η κερδοσκοπία και µε αυστηρές προειδοποιήσεις

να περιορισθεί η µαύρη αγορά, αλλά η επιτυχία των λιγνιτωρύχων δεν περιορίστηκε µέχρι εδώ, άρχισαν

να έχουν και άλλες αξιώσεις, φυσικά µε την καθοδήγηση των οργανώσεων µας. Και πρώτη αξίωση που

προέβαλαν ήταν να τους δοθεί και υπόδηση, γιατί στην αίτηση που έκαναν έλεγαν ότι οι στοές που

δουλεύουν είναι γεµάτες νερά και χρειάζονταν υποδήµατα. …

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ∆ΙΚΤΥΟΥ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Η οργάνωση µας στερούνταν από πληροφορίες για την κίνηση των στρατευµάτων κατοχής, που

σκόπευαν την δίωξη των δυνάµεων του ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ είχε πολύ ανάγκη των πληροφοριών αυτών.

Στο ΕΑΜ ανατέθηκε το καθήκον αυτό. Οι πληροφορίες που µαζεύαµε µέχρι τώρα ήταν αδέσποτες και

λίγο έγκυρες. Η απόφαση µας ήταν να συστηµατοποιήσουµε µε πρόσωπα που να διασταυρώνονταν οι

πληροφορίες και να ελέγχονται για τη γνησιότητα. Μέχρι τώρα τις µόνες πληροφορίες της παίρναµε

από τον κ. Κ. Περδικάρη, ο οποίος σαν συνεργαζόµενος µε τον Γερµανό Κλάιµπερ, είχε αποκτήσει

πλήρη εµπιστοσύνη από τις Βουλγαρικές Αρχές. Κάθε βράδυ στο σπίτι του συγκεντρώνονταν

αξιωµατούχοι των Βουλγαρικών Αρχών και γίνονταν χαρτοπαίγνιο, στο οποίο συµµετείχαν και µερικοί

Έλληνες. Απαραίτητος ήταν ο ∆ιευθυντής της Βουλγαρικής Ασφάλειας ΒΟΝΤΙΝΕΤΣΑΡΩΦ, ο οποίος,

όπως οι Βούλγαροι που βρίσκονταν στην αρχηγία των υπηρεσιών, ήταν πολύ φιλοχρήµατος. Ο

Περδικάρης, όπως µας έλεγε τουλάχιστον, πολλές φορές σκόπιµα άφηνε να κερδίζουν οι Βούλγαροι και

να φεύγουν ευχαριστηµένοι. Και αυτό γιατί ο αδερφός του Φωκίων Περδικάρης, ήταν µανιώδης

χαρτοπαίκτης και δεν µπορούσε να αντιληφθεί τις συνέπειες που θα είχε µια χασούρα από τον

Βούλγαρο ∆ιευθυντή της Ασφάλειας. Ο Κ. Περδικάρης είχε µετρήσει καλά το συναίσθηµα ενός

φιλοχρήµατου ανθρώπου όταν χάνει, ενώ όταν κερδίζει στον ενθουσιασµό του επάνω µπορεί να του

ξεφύγει καµιά χρήσιµη πληροφορία. …

Ο συναγωνιστής Σ. Άγγος σαν κτηνίατρος είχε το ιατρείο του στο σπίτι του φαρµακοποιού

Ραβάνη, που είχε µεγάλη αυλή. Εκεί γνώρισε τον υποδιοικητή της Ασφάλειας Ποπώφ, ο οποίος ήταν

της διώξεως λαθρεµπορίου. Όπως όµως απεδείχθη ύστερα από τις πράξεις του, είχε το ανθρωπιστικό

αίσθηµα περισσότερο αναπτυγµένο και δεν τον ευχαριστούσαν οι καταπιεστικές πράξεις, που έπαιρναν

οι αρχές κατοχής σε βάρος του Ελληνικού πληθυσµού. Ο Πωπώφ αγαπούσε πολύ τη µουσική, έπαιζε

καλό βιολί. Η γνωριµία µε τον Άγγο εξελίχθηκε σε φιλία. Εδώ, εκείνη την εποχή, ενεργούνταν από

Έλληνες µαυραγορίτες σε συνεργασία µε οµοίους Βουλγάρους και διοχετεύονταν διάφορα

εµπορεύµατα (όπως καραµέλες, ποικίλλα ζαχαροειδή, ρύζι και προπαντός φάρµακα) από τη Σόφια στη

Θεσσαλονίκη. Ο Ποπώφ σ’ αυτούς έχανε τον ανθρωπισµό του και γινόταν ο σκληρότερος άνθρωπος

όταν συλλαµβάνονταν. Η συζήτηση µε τον Άγγο, έκανε τον Ποπώφ να αποκαλύψει τα πραγµατικά

ανθρωπιστικά του αισθήµατα, τα οποία εκµεταλλεύτηκε ο Άγγος και έτσι αποκτήσαµε τον Ποπώφ ως

πληροφοριοδότη. Φυσικά όχι µε τη θέληση του και εν γνώσει του, γιατί αυτό ούτε καν πρέπει να το

διανοηθεί κανείς, αφού δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι ήταν Βούλγαρος αστυνοµικός των αρχών κατοχής.

Αλλά εκείνο που µπορούµε να πούµε ότι γινόταν εν γνώσει του, ήταν η προµήθεια φαρµάκων προς τον

κ. Ραβάνη, µέσω του Άγγου, από τα οποία στερούνταν ο ελληνικός λαός. Από τα φάρµακα αυτά η

οργάνωση µας προµήθευε τον ΕΛΑΣ. Τώρα οι πληροφορίες που παίρναµε, τις ελέγχαµε και

διαπιστώναµε αν ήταν αληθινές και ανάλογα αποφασίζαµε. Από τον Ποπώφ διέρρευσε µια

σηµαντικότατη πληροφορία, την οποία είπε στον Άγγο στην αγανάκτηση του, που δεν ήθελε να γίνει

και εδώ όπως στην Γερµανοκρατούµενη Ελλάδα µε τα τάγµατα ασφαλείας. …

9

ΕΠΑΦΗ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΜΕ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

Το καλοκαίρι του 1943, δεν θυµάµαι την ακριβή ηµεροµηνία, αλλά νοµίζω στην εκπνοή του

καλοκαιριού γιατί δεν είχε ψυχράνει ακόµα ο καιρός, το Πατριωτικό Μέτωπο της Βουλγαρίας

(ΟΤΕΤΣΕΝΤ ΦΡΟΝΤ), η Νεολαία της Βουλγαρίας (ΜΛΑΤΕΖ) και οι Παρτιζάνοι ζήτησαν να γίνει µια

κοινή συνδιάσκεψη µε τις οργανώσεις µας για να γνωριστούµε και να αποφασιστεί κοινή δράση ενάντια

στους φασίστες Βουλγάρους, που καταπιέζουν τους δύο λαούς, Ελληνικό και Βουλγαρικό.

Συµφωνήσαµε και ορίσαµε τόπο συνδιάσκεψης το Αλή Μπαµπά του ΛΑΙΛΙΑ Σερρών, όπου και η έδρα

των δυνάµεων του ΕΛΑΣ. Υπήρχε και µια διµοιρία παρτιζάνων, κατά το πλείστον νέοι Βούλγαροι

µαχητές, άπειροι όµως στη χρήση όπλων. Εκεί θα τους εκπαίδευαν οι δικοί µας και θα τους

προετοίµαζαν για δράση. Αποφασίστηκε από τη Νοµαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ, να πηγαίναµε εγώ

και ο Λουκόπουλος, από την Επιτροπή Πόλης ο Αβραάµ Ιωαννίδης και αντιπρόσωποι των επαρχιακών

οργανώσεων. Επίσης αντιπροσωπείες της Εθνικής Αλληλεγγύης, Επονίτες, Επονίτισσες και άλλες

αντιπροσωπείες κοµµάτων, ∆ηµοκράτες που δεν θυµάµαι ονόµατα και πρόσωπα. …

Οι Ελασίτες µας υποδέχθηκαν χαρούµενοι και µε τραγούδια. …Ήρθαν και µας χαιρέτισαν η

ηγεσία του ΕΛΑΣ, ο αντιπρόσωπος του Πατριωτικού Μετώπου Βουλγαρίας, µε το όνοµα Γ. Ποπώφ,

καθώς και αντιπρόσωποι της νεολαίας της Βουλγαρίας ΜΛΑΤΕΖ (αντίστοιχη της ΕΠΟΝ)….

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΚΟΙΝΗ ∆ΡΑΣΗ

Κατόπιν συνήλθαν τα ηγετικά στελέχη των δύο αντιπροσωπειών και πάρθηκε η παρακάτω

απόφαση: Οι δύο ένοπλες αντιπροσωπευτικές δυνάµεις θα αποφασίζουν από κοινού για ένοπλο αγώνα

και συντονισµένες ενέργειες για κάθε δράση. Οι αγώνες που θα γίνονται σε Ελληνικό έδαφος θα

διοικούνται από Έλληνα ∆ιοικητή, αξιωµατικό του ΕΛΑΣ, οι παρτιζάνικες βουλγαρικές δυνάµεις που

βρίσκονται στο Μπόζ νταγ υπό την διοίκηση του αξιωµατικού Μίριτς Ρασµποινίκωφ τίθενται από

σήµερα στη διάθεση του ΕΛΑΣ και θα διοικούνται από τον ∆ιοικητή του ΕΛΑΣ Χρήστο Κοσµίδη….

ΣΥΝ∆ΙΑΣΚΕΨΗ ΕΠΟΝ – ΜΛΑΤΕΖ (ΝΕΟΛΑΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ)

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΑΜΕΛΕΙΑ ΠΑΝΑΓΗ

Το Μάρτιο του 19437, το Πατριωτικό Μέτωπο της Βουλγαρίας ζήτησε µέσω του κόµµατος, να

γίνει µια συνάντηση των δύο νεολαιών σαν γνωριµία µεταξύ των και να συντονισθεί η δράση των δύο

οργανώσεων. Ο Μπαρµπαλέξης αποδέχθηκε αυτή την πρόταση και από κοινού οι δύο οργανώσεις

συµφώνησαν και αποφάσισαν η συνδιάσκεψη να γίνει σε Ελληνικό έδαφος στην έδρα του ΕΛΑΣ.

Ηµεροµηνία ορίσθηκε η 25 Μαρτίου που είναι και η εθνική µας γιορτή. Έγιναν όλες οι προετοιµασίες

από την ΕΠΟΝ µε συντονιστή φυσικά το γραµµατέα του Κόµµατος µας Μπαρµπαλέξη. Ορίσθηκαν τα

θέµατα που θα συζητηθούν, οι οµιλητές, επόπτες εξελέγησαν οι αντιπρόσωποι όλου του Νοµού,

ορίσθηκε ο τόπος συνάντησης των αντιπροσωπειών και όλα τα συνοµωτικά µέτρα. Μέρα εκκίνησης

ορίσθηκε η 23η Μαρτίου. Όλα τα προαποφασισθέντα τηρήθηκαν σχολαστικά. Η εκκίνηση έγινε

κανονικά και οµαλά. Την 23η του Μάρτη το πρωί µε την καληµέρα που µπήκε ο Περδικάρης µας

φώναξε εµένα και τον Καντά και µας είπε: «Χθες το βράδι στην συνάντηση που είχαµε δεν παίξαµε

χαρτιά αλλά ήρθε ο Βιντινιτσιάρωφ, δ/της ασφάλειας Σερρών. Ο Χρήστος, (αυτός ήταν ο Βούλγαρος

διερµηνέας που είχε στο γραφείο) και δύο άλλοι στρατιωτικοί ήταν στο περίδροµο. Και στην µέθη του

επάνω µας λέει ο Βιντινιτσιάρωφ µε ύφος οργίλο και µε πλήρη εµπάθεια : «Αµπέ κοσποντίν (κύριε)

Περτικάρη, ΕΛΑΣ, ε! Τι νοµίζετε οι Βούλγαροι κουτοί είναι! Νοµίζετε ότι δεν ξέρουµε τι γίνεται εδώ!

7 Η Σωστή χρονιά είναι το 1944, δες βιβλίο του Τέλη Φλοίσβου, Ο ΕΛΑΣ και οι ΕΘΝΟΠΡΟ∆ΟΤΕΣ, στην Αν. Μακεδονία και

Θράκη, , Καβάλλα, 1945, σ. 8. Επίσης στο βιβλίο του Τάσου Χατζηαναστασίου, Αντάρτες και Καπετάνιοι, εκδ. Κυριακίδη,

Θεσ/νικη, 2003, σ. 186 και Στέργιου Βαβιούλη, Πολίτης Β΄ Κατηγορίας, Ελλ. Εκδόσεις, Θεσ/νικη, 1985, σ. 248.

10

Αύριο ο στρατός µας θα πηγαίνει και θα σας τους φέρει όλους αυτούς τους παλικαράδες, θα τους κρεµάσει

εδώ στην πλατεία και θα υποχρεώσει όλους τους Έλληνες να παραστούν στο θέαµα αυτό». Μόλις άκουσα

αυτά και αφού βγάλαµε µε τον Καντά το συµπέρασµα ότι πρόκειται για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις,

βγαίνω έξω στο µέρος που περίµεναν πάντοτε οι σύνδεσµοι µε το κόµµα, γράφω ένα γρήγορο και

σύντοµο σηµείωµα προς τον Μπαρµπαλέξη και λέω στον σύνδεσµο «αν ο Μπαρµπαλέξης έχει φύγει, θα

βρεις τον Παναγή, (που θα άφηνε αντικαταστάτη) και θα τον πεις να διαβάσει το σηµείωµα και χωρίς να

χάσει ούτε δευτερόλεπτο να στείλει σύνδεσµο για να προλάβει καµιά συµφορά. Επίσης να λάβουν τα

µέτρα που χρειάζονται για να µην αιφνιδιαστεί ο ΕΛΑΣ και να περισωθούν οι αντιπροσωπείες της

ΕΠΟΝ, που έχουν ξεκινήσει ήδη».

Επειδή ο χρόνος υπήρχε για να ειδοποιηθούν όλοι, γιατί από τις πληροφορίες που πήραµε από

τον Περδικάρη, οι µονάδες των Βουλγαρικών στρατευµάτων θα ξεκινούσαν την 23 του Μάρτη το

απόγευµα, από τη στιγµή που έστειλα το σηµείωµα µε τον σύνδεσµο αισθάνθηκα µια αδιαθεσία, που

µου έσφιγγε το λαιµό µου και δεν µπορούσα να αναπνεύσω. Και ο Χρήστος δεν άργησε. Έφθασε

λαχανιασµένος και ιδρωµένος µε κοµµένη την ανάσα και µου έκανε νεύµα ότι όλα είναι εντάξει.

Ανάπνευσα, πήγα στο απέναντι καφενείο, παρήγγειλα 3 καφέδες και είπα στον Χρήστο να φωνάξει τον

Καντά και να πιούµε τους καφέδες µας. Η διάθεση µου επανήλθε στα φυσιολογικά, ανάψαµε τα

τσιγαράκια και µε απόλυτη αισιοδοξία και ευχαρίστηση οι 3 µαζί αισθανθήκαµε µια ανακούφιση ότι

κάναµε το καθήκον µας και σώσαµε την κατάσταση. Τώρα ο Καντάς ανέλαβε να µάθει, αν µπορεί να

γνωρίζει ο Περδικάρης πότε θα φύγει ο Βουλγαρικός στρατός για τις επιχειρήσεις. Ο Περδικάρης είχε

ήδη πληροφορηθεί από τον διερµηνέα του Μπάη Κρίστο ότι ο στρατός θα ξεκινήσει από δω την νύκτα,

για να µην γίνει αντιληπτός και θα φθάσει στον τόπο της συγκέντρωσης το πρωί. Αυτή η πληροφορία

µας γέµισε µε χαρά και αισιοδοξία ότι πετύχαµε στην αποστολή µας και έτσι τα παιδιά µας θα σωθούν

και ο ΕΛΑΣ θα σηµειώσει µια ακόµα επιτυχία στο ενεργητικό του. Και έτσι φύγαµε για τα σπίτια µας

ήσυχα και µε διάθεση για το γεύµα µας….

6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1944 – ∆ΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ

Η ραγδαία προέλαση του Κόκκινου Στρατού, µεταδόθηκε σε µας από όλα τα παράνοµα µέσα,

που είχαµε στη διάθεση µας αλλά και από στόµατα ακόµη των Βουλγάρων, που δεν απέκρυπταν την

απογοήτευση τους και την σύγχυση τους, που τους είχε ξαφνικά καταλάβει.

Η 6η του Σεπτέµβρη είναι για µας ιστορική και γι’ αυτό την αναφέρω ιδιαίτερα. Με τη ραγδαία

προέλαση του κόκκινου στρατού, µετά το ξεκαθάρισµα του Ρωσικού εδάφους από το ναζιστικό µίασµα,

άρχισε και η απελευθέρωση και των άλλων σκλαβωµένων λαών. Η στρατιά του στρατάρχη Τολµπούχιν,

αφού απελευθέρωσε την Ρουµανία, διέβη τον ∆ούναβη για να εισβάλλει στην Βουλγαρία. Την 6η του

Σεπτέµβρη όλη η δύναµη του ΕΛΑΣ, υπό την διοίκηση του σύντροφου διοικητή Χρ. Κοσµίδη και

αρκετή δύναµη Βούλγαρων παρτιζάνων, που είχαν στη διάθεση τους σύγχρονο εξοπλισµό και ηγέτη τον

παρτιζάνο Μήρτω Ρασµποίνικωφ και που διατελούσε υπό την διοίκηση του ΕΛΑΣ, εξόρµησε από την

έδρα της και κατέλαβε όλα τα υψώµατα του Νοµού Σερρών και απελευθέρωσε όλα τα ορεινά χωριά του

Νοµού µας και προχώρησε µέχρι του Σιδηροδροµικού Σταθµού Τούµπας Σερρών µε την απόφαση να

απελευθερώσει και την πόλη Σερρών.

Αλλά προηγουµένως ήθελε να ενηµερωθεί και από την οργάνωση µας αν η απόφαση αυτή είναι

εκτελεστέα ή όχι. Γι’ αυτό µας ειδοποίησε να τον ενηµερώσουµε. Μόλις πήραµε την απόφαση, συνήλθε

η Νοµαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ Ν. Σερρών. Στην συνεδρίαση αυτή µετείχε και ο γραµµατέας του

κόµµατος Μπαρµπαλέξης. Στην ολονύκτια συνεδρίαση εξετάσαµε προσεκτικά την κατάσταση και

πήραµε υπόψη την στάση της κίνησης του Βουλγαρικού στρατού. Από πληροφορίες που µαζέψαµε

διαπιστώσαµε ότι δεν άλλαξε καθόλου η στάση από την ραγδαία αυτή προέλαση του κόκκινου στρατού

και ότι επίκειται, µετά τη διάβαση του ∆ούναβη, η απελευθέρωση και της γείτονος Βουλγαρίας. Είχαµε

υπόψη και τη στάση του στρατηγού Συράκωφ, ∆/τού του σώµατος στρατού, που η έδρα του βρισκόταν

στη ∆ράµα. Επίσης ξέραµε και το µαγείρεµα του Στρατηγού µε τον Άγγλο Μίλερ. Πληροφορηθήκαµε

11

ότι η Βουλγαρική µεραρχία Σερρών πειθαρχούσε στον Συράκωφ. Επίσης είχαµε πληροφορίες ότι όλος ο

στρατός βρισκόταν σε επιφυλακή, µόνο στο σύνταγµα που στρατοπέδευε στους στρατώνες ιππικού,

είχαν εκδηλωθεί µερικά κρούσµατα απειθαρχίας από ορισµένους κατώτερους αξιωµατικούς, οι οποίοι

εθεάθησαν από Έλληνες πολίτες να περιφέρονται µε κόκκινα σιρίτια επιδεκτικά ότι ευνοούν την

υποδοχή του κόκκινου στρατού στην πατρίδα τους.

Εξάλλου η χωροφυλακή που αποκεφαλίστηκε από τους διοικητές τους, που εγκατέλειψαν τα

καθήκοντα τους και αναχώρησαν για τη Βουλγαρία, δεν ξέραµε µε τι σκέψεις προέβησαν στην ενέργεια

τους αυτή. Κατ’ άλλους µεν ότι ήσαν φιλορώσοι και κατ’ άλλους ότι ήθελαν να προλάβουν να

εξιλεωθούν µε το καινούριο καθεστώς, που θα επιβαλλόταν στην Βουλγαρία. Το παράξενο όµως σ’

αυτούς µέσα ήταν και ο µεγαλύτερος διώκτης και βασανιστής δ/της ασφαλείας Σερρών Βοντινετσάρωφ

και ο Νατσάλνικ, τους οποίους πολύ θέλαµε να βάλλουµε στο χέρι και να τους δικάσουµε από λαϊκό

δικαστήριο, για να δώσουµε µια ικανοποίηση στο λαό µας. Η ακέφαλη λοιπόν χωροφυλακή τέθηκε υπό

τις διαταγές των στρατιωτικών αρχών.

Ύστερα απ’ αυτά αποφασίζουµε να ειδοποιήσουµε τις δυνάµεις του ΕΛΑΣ και των παρτιζάνων

να περιµένουν και θα τους ειδοποιήσαµε εµείς πότε να πραγµατοποιήσουν την απελευθέρωση της πόλης

των Σερρών. Και επειδή νοµίζαµε δεν θα αργήσει η κατάληψη και η απελευθέρωση της Βουλγαρίας

από την στρατιά του Τολµπούχιν8, δεν θα αργήσει και η εντολή που ποθούσαµε όχι µόνο ο ΕΛΑΣ και η

οργάνωση µας, αλλά και ο λαός µας. Αυτή την ολιγοήµερη αναβολή την κάναµε γιατί, µε την εισβολή

των δυνάµεων πιθανόν να γινόταν σύγκρουση µε τους Βουλγάρους και θα είχαµε αδικαιολόγητα

θύµατα.

Στην απόφαση αυτή συµφώνησαν όλοι και ο Μπαρµπαλέξης, ο οποίος στην ανάλυση που έκανε

για τα γεγονότα άφησε εξαιρετική εντύπωση στα Εαµικά µέλη της Νοµαρχιακής Επιτροπής Ν. Σερρών,

οι οποίοι για πρώτη φορά έβλεπαν κατά πρόσωπο τον Μπαρµπαλέξη, µόνο που τον άκουγαν. Και η

διαπίστωση ήταν ότι είµασταν τυχεροί που έτυχε σε µας τέτοιος ηγέτης, µε τόση σύνεση και κατανόηση

στο πνεύµα του ΕΑΜ, που εφαρµόσαµε µε την φωτεινή καθοδήγηση του. (…)

ΑΠΟΦΑΣΗ ΝΑ ΑΠΟΤΡΑΠΕΙ Η ΛΕΗΛΑΣΙΑ

Η επιτροπή της Νοµαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Ν. Σερρών αποφάσισε να πάρει µέτρα για να

αποτρέψει τη λεηλασία από τους κερδοσκόπους που είχαν σκοπό να απογυµνώσουν τον τόπο µας από

τα αγαθά που είχαν γιατί τα αγαθά αυτά θα ήταν απαραίτητα για την επιβίωση του λαού µας µετά την

απελευθέρωση, που τώρα πλέον ήταν ολοφάνερη. Για το σκοπό αυτό εξέδωσε προκηρύξεις και

κατοτόπιζε το λαό µας πώς να αντιδράσει και µε εντολή προς τις οργανώσεις µας µαζί µε τη διαφώτιση

να πάρουν µέρος και να αντιτάξουν εν ανάγκη και βία, να µην παραδίδουν τίποτα οι γεωργοί στους

κερδοσκόπους που επί 3 χρόνια µας λήστευαν και πεινούσε ο λαός µας. Επιπλέον µε προκηρύξεις και

διαφώτιση από τις οργανώσεις µας απευθυνόµασταν προς τους Έλληνες που είχαν στη διάθεση τους

µεταφορικά µέσα οτιδήποτε απ’ αυτά δηλ. βοϊδόκαρα, βουβαλόκαρα, αλογόκαρα, άλογα, µουλάρια

ακόµα και γαϊδούρια να µην διαθέσουν κανένα απ’ αυτά στους Βουλγάρους για να µεταφέρουν τα

αγαθά µας εκτός Ελλάδας.

Όσοι από τους κατόχους των µέσων αυτών της µεταφοράς δεν έχουν την δύναµη να

αντιδράσουν, να τα κρύψουν και να τα φυγαδεύσουν, από το γνωστό χώρο που τα είχαν, για να µη τα

βρίσκουν οι Βούλγαροι. Το µέτρο αυτό πέτυχε απόλυτα και έτσι έγινε η απελευθέρωση µε περισωθέντα

αγαθά και τα οποία ύστερα η αυτοδιοίκηση τα διέθεσε στον Ελληνικό λαό. Τα αγαθά που περισώσαµε

ήταν όλα τα άλευρα που βρίσκονταν στους µύλους, όλα τα σιτηρά που βρίσκονταν στις αποθήκες και

αυτά που βρίσκονταν στα χωράφια και δεν θερίστηκαν από έλλειψη υγρών καυσίµων, για την κίνηση

της πατόζας. 18.000 κιλά έτοιµα τσιγάρα στο εργοστάσιο του Τζίµου, όπως επίσης στο εργοστάσιο αυτό

υπήρχαν περίπου 15 τόνοι κοµµένο καπνό έτοιµο για µετατροπή σε τσιγάρα. Όλα τα καπνά της

εσοδείας, που βρίσκονταν στα χέρια των καπνοπαραγωγών, τα οποία είχαν σηµειωθεί από τους

8 Το πλήρες όνοµα του ήταν: Φιοντόρ Ιβάνοβιτς Τολµπούχιν (Fjodor Iwanowitsch Tolbuchin).

12

κατακτητές αλλά δεν πρόλαβαν να τα παραλάβουν. Στο παγοποιείο πολλές ποσότητες γαλακτοκοµικών

προϊόντων δηλ. τυριά, κασέρια, βούτυρα. Επίσης όλο το µέλι, µαρµελάδες και µια αποθήκη διάφορα

ποτά από ούζο, κονιάκ, κρασιά µέχρι σαµπάνια.

Όλα αυτά τα αγαθά, η αυτοδιοίκηση που οργανώθηκε αµέσως µετά την απελευθέρωση,

συνέστησε επιτροπή για κάθε είδος αγαθού από ειδικούς, τα τακτοποίησε, τα κατέγραψε και µπήκαν

άλλα µεν στην ΕΤΑ, τα οποία τα διέθετε ανάλογα µε τις ανάγκες και άλλα στην διαχείριση της

αυτοδιοίκησης µε διευθυντή τον έµπορο ∆. Στάγκο.

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΟΛΗ ΝΑ ΜΠΕΙ Ο ΕΛΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Ύστερα από όλα αυτά τα γεγονότα και µετά από την αλλαγή του καθεστώτος στη Βουλγαρία,

που µε την εγκατάσταση της προσωρινής κυβέρνησης του Κολάρωφ, δεν έµενε σε µας παρά να

αποφασίσουµε για την εντολή προς την δύναµη του ΕΛΑΣ, να ορίσει την ηµεροµηνία της εισόδου του

στις Σέρρες και να προετοιµάσουµε τις λεπτοµέρειες για την υποδοχή και τον πανηγυρισµού του λαού,

για να χαρεί τη λευτεριά του. Αλλά µας απασχολούσε ένα µεγάλο πρόβληµα. Τι θα αντιµετώπιζε ο

ΕΛΑΣ από το στρατό κατοχής που µέχρι την ώρα εκείνη δεν είχε δείξει τίποτα το διαφορετικό στην

στάση του. Βέβαια βασιζόµασταν στις δυνάµεις των παρτιζάνων που συνεργάζονταν µε τον ΕΛΑΣ και

πιστεύαµε ότι ο διοικητής αυτών Μίρτσε Ρασµποίνικωφ θα είχε κάνει µέχρι τώρα την σύνδεση του µε

το αρχηγείο των παρτιζάνων και µε την κυβέρνηση της Σόφιας και θα έχει πάρει οδηγίες για το σκοπό

αυτό, δηλ. όλη µας η ελπίδα ήταν ο Μίρτσε Ρασµποίνικωφ.

Αλλά τότε έγινε ένα απροσδόκητο γεγονός και µας έβγαλε από την αγωνία αυτή και µας έλυσε

το σοβαρό πρόβληµα που αντιµετωπίζαµε. Στις 12 του Σεπτέµβρη έφθασε στην πόλη µας ο παρτιζάνος

Γ. Ποπώφ. Ο Γ. Ποπώφ αφού πέρασε τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα και άλλαξε τη φρουρά των

συνόρων µε παρτιζάνους, πήγε στο Σιδηρόκαστρο, µε διαταγή της κυβέρνησης Κολάρωφ, διατάσσοντας

τις Βουλγαρικές αρχές να πάψουν πλέον να ασκούν εξουσία κατοχής γιατί η κυβέρνηση Κολάρωφ

αποφάσισε η εξουσία να παραδοθεί στους Έλληνες, κατόπιν φρόντισε και συναντήθηκε µε αγωνιστές

της αντίστασης. Πήρε µαζί του τον σύντροφο Στέργιο Λεβέντη και µε κατάπληξη έβλεπε ο λαός του

Σιδηροκάστρου έναν Στέργιο Λεβέντη να συνοδεύεται από έναν ένοπλο [Βούλγαρο] και να τον βλέπει

γελαστό και υπερήφανο. Αυτό γιατί µέχρι εκείνη την ώρα δεν ήξερε τίποτε για τη δράση των

παρτιζάνων. Βέβαια στις 6 του Σεπτέµβρη είχε πληροφορίες ότι ο ΕΛΑΣ και οι παρτιζάνοι σε

συνεργασία κατέλαβαν την ορεινή περιοχή του Νοµού Σερρών αλλά περίµενε να ενηµερωθεί από την

οργάνωση µας για την κάθοδο των δυνάµεων αυτών στην πόλη µας.

Ο Ποπώφ προσκόµισε έγγραφη διαταγή προς τη Βουλγαρική Μεραρχία [Σερρών] για να

παραδοθεί η εξουσία στους Έλληνες και συγκεκριµένα τονίζονταν στην διαταγή η παράδοση να γίνει

στην οργάνωση του ΕΑΜ. Μετά από τη Μεραρχία ο Ποπώφ πήγε στους στρατώνες ιππικού και µίλησε

προς τους αξιωµατικούς και οπλίτες εκ µέρους της κυβέρνησης Κολάρωφ και τους είπε ότι η

Κυβέρνηση της χώρας του πήρε απόφαση να παραδοθεί η εξουσία στους Έλληνες και συγκεκριµένα

στην αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Ο Βουλγαρικός στρατός είναι υποχρεωµένος να

πειθαρχήσει και να ταχθεί υπό τις διαταγές της Κυβέρνησης Κολάρωφ. Εάν υπάρχει κανείς που δεν

συµφωνεί και αντιδρά στην απόφαση αυτή, θα θεωρηθεί εχθρός της Κυβέρνησης και του καινούριου

καθεστώτος της Βουλγαρίας. Όλος ο στρατός, αξιωµατικοί και οπλίτες, υποδέχθηκαν το λόγο του

Ποπώφ µε ενθουσιασµό και χειροκροτήµατα και στην αντιφώνηση ένας ανθυπολοχαγός, εκ µέρους

όλων των αξιωµατικών και οπλιτών του Συντάγµατος δήλωσε και υποσχέθηκε στον Ποπώφ, όχι µόνο

συµφωνεί αλλά είναι και αποφασισµένοι να βοηθήσουν να πατάξουν κάθε αντίδραση εάν παρουσιασθεί

από οποιαδήποτε πλευρά.

Μετά ο Ποπώφ συναντήθηκε µε τον Μπαρµπαλέξη και ζήτησε αµέσως, χωρίς να χάσουµε

λεπτό, να πάµε να παραλάβουµε τις εξουσίες και να τις οργανώσουµε σύµφωνα µε το σκοπό και µε την

απόφαση για την οποία αγωνισθήκαµε. Επιπλέον µας συνέδεσε και µε τον ηγέτη ανθυπολοχαγό του

επαναστατηµένου συντάγµατος των στρατώνων ιππικού. Ο Μπαρµπαλέξης και ο υποφαινόµενος, µε τη

βοήθεια του Ποπώφ και πάλι, πήραµε επαφή µε τον ηγέτη και ανταµώσαµε σε κάποιο σπίτι Επονίτη,

13

που δυστυχώς δεν θυµάµαι το όνοµα του.(…). Στην συνάντηση µας µε τον ηγέτη του επαναστατηµένου

συντάγµατος, θυµήθηκα και το επώνυµο του, Νταµιάνωφ, συζητήσαµε γενικά το θέµα της νέας

κατάστασης που διαµορφώθηκε µετά την περήφανη νίκη του Κόκκινου στρατού και ειδικά το θέµα της

ανάληψης της εξουσίας από το ΕΑΜ. Τότε ο Μπαρµπαλέξης µε είπε ότι µόνο εµένα µε θεωρεί

κατάλληλο για τη δουλειά αυτή και επειδή ο Ποπώφ βιάζεται πρέπει σήµερα να πηγαίνω στη Νοµαρχία

και να αξιώσω από τον Βούλγαρο Νοµάρχη να εγκαταλείψει τη Νοµαρχία και σύµφωνα µε διαταγή της

κυβέρνησης Κολάρωφ, από αύριο η Νοµαρχία θα διοικείται από την Ελληνική οργάνωση του ΕΑΜ.

(…)

Όταν έφθασα στην πόρτα του γραφείου του Νοµάρχη (…) του είπα: «Κύριε Νοµάρχη, είµαι

Έλληνας και αυτή τη στιγµή αντιπροσωπεύω το ΕΑΜ Νοµού Σερρών. Ο σκοπός που παρουσιάζοµαι σε

σας είναι κατ’ εντολή της νέας Κυβερνήσεως της χώρας σας να µε παραδώσετε την Νοµαρχία γιατί από

αύριο όλες οι εξουσίες κατοχής καταργούνται και περιέρχονται στους Έλληνες». Περίµενα την απάντηση

του αλλά δεν πρόλαβα ακόµα να αναπνεύσω και ανοίγει τα δυο του χέρια και µε τα δυο του χέρια πιάνει

το δικό µου και µε λέγει: «Καθήστε», ζήτησε το όνοµά µου και µε το όνοµά µου µε προσφώνησε.

«Μπράβο σας, είµαι στη διάθεση σας. Το µόνο πράγµα που θέλω από σας, να µε πάρετε από εδώ και να

µε στείλετε στους παρτιζάνους, γιατί αν µείνω, ο φασίστας Μέραρχος θα µε εκτελέσει. ∆έχεστε αυτή

την παράκληση µου;». Του απάντησα: «Ναι». Και πραγµατικά αφού έγραψε ένα σηµείωµα για το σπίτι

του, που το έστειλε µε έναν υπάλληλο της Νοµαρχίας, φύγαµε µαζί από την Νοµαρχία και πήγαµε και

συναντήσαµε τον Μπαρµπαλέξη, που µε περίµενε να µάθει το αποτέλεσµα της αποστολής µου. Με λίγα

λόγια εξήγησα στον Μπαρµπαλέξη τι ζητά ο Νοµάρχης, τον παρέλαβε και τον έστειλε στη διοίκηση των

παρτιζάνων. (…)

Το χρονικό αυτό διάστηµα, που πέρασε από τη συνάντηση µας µε τον Ποπώφ, µάθαµε και σε

ποιες άλλες ενέργειες προέβη ο Ποπώφ. Συνέστησε µια Ελληνοβουλγαρική Επιτροπή, υπό την προεδρία

του και εγκαταστάθηκε στο οίκηµα που στεγάζονταν Νοµαρχία. Από κει επικοινωνούσε µε την Σόφια

και έδινε πληροφορίες για την εδώ κατάσταση και για το µέτωπο του Στρυµόνα, που το φρουρούσαν οι

Βούλγαροι µε δικό τους έλεγχο. Ο Ποπώφ για τα γεγονότα της Νοµαρχίας ήταν απόλυτα ενηµερωµένος.

Τηλεφωνική επαφή είχε µε τον Μπαρµπαλέξη και τον πίεζε να επισπευθεί η εισβολή του ΕΛΑΣ στην

πόλη και να παραδοθούν και οι άλλες εξουσίες στους Έλληνες και να τερµατιστεί το καθεστώς της

κατοχής. Ύστερα από τις πιέσεις αυτές υποχρεωθήκαµε να ορίσουµε τη µέρα της λευτεριάς την 14η

Σεπτέµβρη 1944.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΥΠΟ∆ΟΧΗΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗ

Η πρώτη µας δουλειά ήταν να προετοιµάσουµε το λαό µας και να τον ενηµερώσουµε πως θα

γίνει η υποδοχή. Για το σκοπό αυτό τυπώσαµε τις εξής προκηρύξεις: 1) Μια προκήρυξη στην οποία

αφού αναγγείλαµε µε θερµό χαιρετισµό την λευτεριά µας και τις ευχαριστίες µας στον ΕΛΑΣ και σ’

όλους τους αγωνιστές της αντίστασης, κάναµε γνωστό σ’ όλο το λαό ότι η είσοδος των ανδρών του

ΕΛΑΣ θα γίνει από την δηµόσια οδό που οδηγεί από την πόλη των Σερρών προς τα χωριά της

Πεντάπολης και συγκεκριµένα από το σηµείο που είναι σήµερα το κέντρο Αηδόνια µέχρι και µετά τη

γέφυρα Τσέλιου και προχωρώντας προς την πλατεία, όπου το σπίτι του γιατρού Παπαβασιλείου από τον

εξώστη του οποίου θα ακούσει τους οµιλητές. Με την προκήρυξη αυτή καλούνται οι εκκλησιαστικές

αρχές να διατάξουν τα όργανα τους να χτυπούν χαρµόσυνα συνέχεια έως ότου τελειώσει η υποδοχή.

2) Η προκήρυξη µε την οποία ειδοποιούνταν οι άνδρες του εφεδρικού ΕΛΑΣ µε τα πηλίκια που

έχουν ετοιµάσει να βρίσκονται στο µέρος της υποδοχής παραταγµένοι για να χαιρετίσουν τους ένοπλους

άνδρες που θα µπουν ως ελευθερωτές. Αργότερα σύµφωνα µε τις οδηγίες που θα πάρουν από τους

ηγέτες της οργάνωσης τους, να βρίσκονται στο µέρος που θα τους ορίσουν, γιατί απ’ αυτούς θα

πλαισιωθούν οι αστυνοµικές Ελληνικές εξουσίες, που θα αντικαταστήσουν τους κατακτητές.

3) Προκήρυξη µε την οποία ειδοποιούνταν όλος ο πληθυσµός της πόλης από αύριο να πάρει από

τους φούρνους ένα κιλό άσπρο ψωµί το άτοµο, χωρίς να πληρώσουν, γιατί αυτό το γεύµα το προσφέρει

η οργάνωση του ΕΑΜ προς τιµή των αγωνιστών της λευτεριάς.

14

Για το σκοπό αυτό η πρώτη επιτροπή που συστήσαµε αµέσως ήταν η επισιτιστική µε υπεύθυνο

τον έµπορο ∆. Στάγκο. Η επιτροπή µε την πρόχειρη οργάνωση της πήρε εντολή να στείλει στους

µύλους, όλους τους ανθρώπους των φούρνων της πόλης, να πάρουν όσο αλεύρι χρειάζεται, αφού

υπολογίσουν τους πελάτες τους, πόσο ψωµί χρειάζεται για κάθε άτοµο από ένα κιλό την ηµέρα. Να

παρασκευάσουν ψωµί για δύο ηµέρες και στην ανάγκη να δουλέψουν τρεις βάρδιες όλο το 24ωρο για

να ικανοποιηθεί αυτή η ανάγκη του λαού που επί τρία χρόνια δεν έφαγε ανθρώπινο ψωµί αλλά έτρωγε

µποµπότα από διάφορα παρασκευάσµατα και καλαµπόκι αναµµένο που πίκριζε. Το ψωµί που θα

παράγουν οι φούρνοι θα χορηγείται σε όλους τους Έλληνες αδιάκριτα εχθρούς και φίλους, ακόµα και σε

Βουλγάρικες οικογένειες γιατί υπήρχαν οικογένειες υπαλλήλων που παρέµειναν και δεν εγκατέλειψαν

την υπηρεσία τους. Σε κάθε φούρνο θα βρισκόταν και συνοικιακή αντιπροσωπεία της Εθνικής

Αλληλεγγύης και θα είναι υπεύθυνη για τη σωστή εφαρµογή του µέτρου της διανοµής. (…).

Οι προκηρύξεις που αναφέρονται παραπάνω για πρώτη φορά ύστερα από τρισήµισυ χρόνια

µοιράσθηκαν ελεύθερα σ’ όλους τους ανθρώπους, Έλληνες και Βούλγαρους. Επίσης εκδόθηκε και η

εφηµερίδα του ΕΑΜ «ΝΙΚΗ» σε πανηγυρική έκδοση. Στην ΝΙΚΗ η οποία και αυτή µοιράσθηκε για

πρώτη φορά ελεύθερα εκτός που δηµοσιεύονταν όλες οι προκηρύξεις και µερικά σχόλια, το κύριο

άρθρο ήταν δικό µου, αναφέρονταν στην Λευθεριά και για πρώτη φορά είχε την υπογραφή µου Γ.

Κόκκινος, Γραµµατέας του ΕΑΜ Ν. Σερρών.

Την επόµενη 14-9-44 ξεχύθηκε όλος ο λαός των Σερρών στον τόπο που ορίζαµε µε απερίγραπτη

χαρά, χτυπούσαν οι καµπάνες όλων των εκκλησιών χαρµόσυνα και οι άνδρες του εφεδρικού ΕΛΑΣ, µε

τα πηλήκια που είχαν ετοιµάσει, ήταν παραταγµένοι στα δύο πεζοδρόµια, από το ένα στο άλλο. Η

έκπληξη µας και η µεγάλη ικανοποίηση ήταν όταν βρήκαµε στο πεζοδρόµιο αυτό Βούλγαρους

αξιωµατικούς µε κόκκινες κορδέλες καρφιτσωµένες στο στήθος και µερικοί µάλιστα αξιωµατικοί είχαν

φορέσει και τα παράσηµα τους. πρώτος και καλύτερος ο Νταµιάνωφ, που τον είδαµε να παρελαύνει

πριν από τον ΕΛΑΣ, µε έναν στρατιώτη που κρατούσε σε ένα κοντάρι τρεις σηµαίες, µία Ρωσική, µία

Ελληνική και µία Βουλγάρικη.

Η φωτογραφία της εισόδου του ΕΛΑΣ στις Σέρρες στις 14-9-1944, µε τις σηµαίες Ελληνική και των Συµµάχων

κρατών (Αγγλίας, Αµερικής και Σοβιετικής Ένωσης), τραβήχθηκε από τον Σερραίο Κωνσταντίνο Κωστίτση και

ανήκει στη συλλογή του Απόστολου Σφετκόπουλου.

15

Όταν περάσαµε µαζί µε τον Μπαρµπαλέξη και πηγαίναµε στο σηµείο που ορίσαµε, στάθηκε

µπροστά µας και µας χαιρέτισε στρατιωτικά και µεις ανταποδώσαµε τον χαιρετισµό µε ιδιαίτερη

έµφαση. ∆ιασχίσαµε όλη εκείνη την διάταξη µε παρατεταµένα χειροκροτήµατα από το λαό των Σερρών

και φθάσαµε µπροστά στο κέντρο Αηδόνια.(…). ∆εν άργησε πολύ και σε λίγο φάνηκε το νικηφόρο

τµήµα του ΕΛΑΣ µε επικεφαλής τον συν. Χ. Κοσµίδη, τον σταµατήσαµε και µε λίγα λόγια τους

χαιρετίσαµε, πρώτα ο Μπαρµπαλέξης και ύστερα ο υποφαινόµενος. Αφού αποχωρήσαµε εµείς µεν

βιαστικά τραβήξαµε για το σπίτι, απ’ όπου θα επακολουθούσε η συγκέντρωση, το δε ηρωικό ΕΛΑΣ θα

συνέχιζε την πορεία του [προς την πλατεία Ελευθερίας], όπου τον περίµενε ο ενθουσιασµός και οι

ευχαριστίες του λαού της πόλης των Σερρών. Παρέλειψα να πω ότι στο τµήµα του ΕΛΑΣ µετείχε και ο

Βούλγαρος Νοµάρχης και είχε χιαστί περασµένη µια κόκκινη κορδέλα. Σχόλια δεν θα κάνω, γιατί

παραπάνω έγραψα για τον χαρακτήρα του ανθρώπου Νοµάρχη.

Στη συγκέντρωση µίλησε πρώτος ο Μπαρµπαλέξης, ο οποίος και την άνοιξε, µετά ο

υποφαινόµενος, ύστερα ο Ποπώφ εκ µέρους του Πατριωτικού Μετώπου της Βουλγαρίας. Απότισε φόρο

τιµής στους πεσόντες αγωνιστές των δύο αδελφών, όπως αποκάλεσε τις αντιστασιακές οργανώσεις, και

τη συναδέλφωση των δύο γειτόνων λαών που στο µέλλον θα ζουν αδελφωµένοι χωρίς µίση που

δηµιουργούσαν οι ιµπεριαλιστικές κυβερνήσεις. Επίσης απότισε φόρο τιµής στον Σοβιετικό λαό και

στον Κόκκινο στρατό, που µε πολλές θυσίες έδωσε τη λευτεριά στους λαούς των βαλκανίων. Στο

σηµείο αυτό µε πανζουρλισµό και έξαλλο ενθουσιασµό χειροκροτούσε ο λαός των Σερρών και επί

πολλά λεπτά της ώρας τον διέκοπτε και σε σηµείο που µε έκανε να βγω στον εξώστη και να

παρακαλέσω να ηρεµήσει, για να συνεχίσει την οµιλία του προς χάριν του χρόνου, γιατί µας περιµένει η

δουλειά της ανάληψης των εξουσιών από τους αγωνιστές και η αντικατάσταση των αρχών κατοχής µε

Έλληνες άνδρες. Κατόπιν µίλησε ο επικεφαλής του ΕΛΑΣ, ήρωας της Εθνικής αντίστασης, συν. Χ.

Κοσµίδης και µετά εκ µέρους της Εθνικής Αλληλεγγύης η συν. Μαρίκα Βαλαβάνη συζ. Συρηνιώτη.

Τελευταίος έκλεισε την συγκέντρωση ο υποφαινόµενος.

ΕΠΑΝ∆ΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΩΝ ΜΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ –

ΠΛΗΡΗΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΝ∆ΡΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ

Μετά τη συγκέντρωση ο Χ. Κοσµίδης µε τη δύναµη που διέθετε πήγε στις φυλακές Σερρών, στα

γραφεία της ασφάλειας, στα αστυνοµικά τµήµατα και αφού αφόπλισε τους Βούλγαρους φρουρούς και

αστυνοµικούς, όπλισε τους άνδρες του εφεδρικού ΕΛΑΣ και εγκατέστησε κατάλληλους Έλληνες σε

κάθε τµήµα, από κατάλογο που του είχε δοθεί για κάθε τµήµα. Απελευθέρωσε όλους τους Έλληνες που

ήταν φυλακισµένοι και κρατούµενοι και έθεσε σε περιορισµό τους προκατόχους φρουρούς. ∆εν

προβλήθηκε καµιά αντίσταση. Μετά εγκατέστησε φρουραρχείο µε φρούραρχο τον Οδυσσέα

Τσεσµετζή. Το φρουραρχείο εγκαταστάθηκε στο σπίτι του οδοντογιατρού Κούζα.

Την άλλη µέρα 15 Σεπτέµβρη πραγµατοποιήθηκε δοξολογία στον ιερό ναό Μ. Ταξιαρχών, που

είναι ο Μητροπολιτικός Ναός των Σερρών. Στη δοξολογία αυτή παρέστησαν τα µέλη των

αντιστασιακών οργανώσεων, οι διοικητές των Ελληνικών υπηρεσιών που διορίστηκαν προσωρινά και

όσοι ήθελαν από τους Έλληνες, γιατί προσκλήσεις δεν στάλθηκαν σε κανένα. Επίσης παρέστη και ο Γ.

Ποπώφ ως εκπρόσωπος του Πατριωτικού Μετώπου Βουλγαρίας. Παρέλειψα να αναφέρω ότι στη

δοξολογία χοροστάτησε ο σηµερινός Μητροπολίτης Σεβ. Καρδαµένης9. Ο Σεβασµιότατος µόλις

πληροφορήθηκε την απελευθέρωση της πόλης έσπευσε αµέσως για να βρεθεί κοντά στο ποίµνιο του.

Μητροπολίτης ήταν ο Κωνσταντίνος [Μεγγρέλης], ο οποίος βρισκόταν στην Αθήνα.

Μετά τη δοξολογία ο Μπαρµπαλέξης συγκάλεσε το στενό γραφείο του κόµµατος για να

συζητήσουµε το θέµα του Νοµάρχη. Ύστερα από συζήτηση ο Μπαρµπαλέξης υπέδειξε για Νοµάρχη

τον υποφαινόµενο. Έπρεπε να εφαρµοστεί για πρώτη φορά το σύστηµα της Αυτοδιοίκησης και τα µέλη

έκριναν ότι τη στιγµή εκείνη µόνο ο υποφαινόµενος ήταν ικανός να εφαρµόσει το σύστηµα της

9 τότε ο ιερωµένος Κωνσταντίνος Καρδαµένης είχε τον τίτλο του Αρχιµανδρίτη.

16

Αυτοδιοίκησης, βάσει του κώδικα που είχε ψηφισθεί από την Π.Ε.Ε.Α.10

. ∆έχθηκα και συγκάλεσα τη

Νοµαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ, στην οποία εισηγήθηκα και ενέκρινε. Για περισσότερο κύρος έπρεπε

να ζητήσω και την έγκριση του λαού.

Επί τρισήµισυ χρόνια πολέµησα τον κατακτητή λυσσαλέα στην πρώτη γραµµή, διέθεσα ότι είχα

και δεν είχα, και αυτή ακόµα τη ζωή µου και η Ελληνική δικαιοσύνη µε καταδίκασε µαζί µ’ άλλους

αγωνιστές ως δωσίλογο για συνεργασία µε τους κατακτητές, από την 14η του Σεπτέµβρη 1944 και

µετά, µέχρι τον Οκτώβρη του 1944.

10

πρόκειται για την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, γνωστότερης και ως «Κυβέρνηση του Βουνού».