ความสาคญของการจดการการดาเนนชวต

Living Management

เทคนคการแกปญหาและตดสนใจ

โดย

อาจารยขจรศกด รนประพนธ

ปญหาและการตดสนใจ

ปญหา คอ ชองวางหรอความแตกตางระหวาง

สภาพการณปจจบน กบสภาพการณทเราตองการให

เกดขน (หรอเหตการณไมดทคาดวาจะเกดขนใน

อนาคต)

ปญหาและการตดสนใจ

การตดสนใจ คอ การเลอกเอาวธปฏบตอยางใดอยาง

หนงจากวธปฏบตหลาย ๆ อยางทมอยมาใชให

เหมาะสมกบสภาพการณ

**** ไมมปญหาใดจบลงโดยปราศจากการ

ตดสนใจ และไมมการตดสนใจใดเกดขนโดย

ปราศจากปญหาเชนกน เพราะปญหากอใหเกด

โอกาสและทางเลอกตาง ๆ ซงตองอาศยการ

ตดสนใจวาจะเลอกดาเนนไปในทางใด จงจะ

เหมาะสมและเกดประโยชนสงสด หรอเสยหายนอย

ทสด ****

7 ขนตอน ของการแกปญหา

ขนตอนท 1 เขาใจสภาพการณ

ขนตอนท 2 กาหนดปญหาใหถกตองชดเจน

ขนตอนท 3 วเคราะหสาเหตสาคญ

ขนตอนท 4 หาวธแกทเปนไปได

7 ขนตอน ของการแกปญหา

ขนตอนท 5 เลอกวธแกทดทสด

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต

ขนตอนท 7 ตดตามและประเมนผล

เขาใจ

สถานการณ

กาหนดปญหาให

ถกตองชดเจน

วางแผนการ

ปฏบต

เลอกวธแกท

ดทสด

ตดตามและ

ประเมนผล

วเคราะหหา

สาเหตปญหา

หาวธแกท

เปนไปได

ขนตอนท 1 เขาใจสภาพการณ

การตรวจสอบสภาพแวดลอม สถานการณ อยางม

ประสทธผล แลวทาความเขาใจกบขอมลทไดมา จะทา

ใหทราบถงสถานการณทกาลงเผชญอยไดอยางถกตอง

และยงสามารถคาดการณถงปญหา และ เตรยมการณ

รบมอไดกอนทมนจะเกดขนจรง ถารจกตรวจสอบ

สถานการณอยเสมอ

ขนตอนท 1 เขาใจสภาพการณ (ตอ)

ขอมลกบการแกปญหา

สงทบงบอกวาเราจะแพหรอชนะในการแกปญหา คอ

วธการรวบรวม บรหารและใชขอมล ดงนน ขอมลจงม

ความสาคญและมความเกยวของกบการแกปญหาอยางยง

เขาใจสถานการณ - เขาใจปญหา

ในการแกปญหา ถาเปนปญหาใหญ กอาจจะแกไดยาก ซง

บางคนกอาจจะทอใจ และเขาใจไปวา แกไมไดเลยกม แตอยาง

นอยกมนทานอสปอยเรองหนง...

ชาวนาคนหนง บอกใหลก ๆ ของเขา นากงไม 8 – 9 อน มา

รวมกนเปนมด แลวใหลองหกด กปรากฏวาลก ๆ ของเขาไม

สามารถหกได เขาจงบอกใหเดก ๆ ลองหยบออกมาหกทละอน

...มนกงาย แสนงาย

เขาใจสถานการณ – เขาใจปญหา (ตอ)

และถาจะลองแยก หรอแตกปญหาใหญ ๆ ใหเปนปญหา

ยอย ๆ และเรมทาความเขาใจ กาหนดปญหาใหม ใหชดเจน กคง

ไมมปญหาใดๆ ทเหนอบากวาแรง เกดความสามารถทจะทาได

ขนตอนท 2 กาหนดปญหาใหถกตองชดเจน

จงหาคาถามท “ถกตอง”

กอนจะหาคาตอบทถกตอง

ขนตอนท 2 กาหนดปญหาใหถกตองชดเจน (ตอ)

เทคนคในการกาหนดปญหา

เทคนค “ทาไมถง...”

เปนวธปรบปรงปญหาทงายทสดวธหนง ของ S.J Parnes

ผคดคน โดยมวตถประสงคเพอพฒนาทรรศนะทมตอปญหาไป

เรอย ๆ จนถงปญหาทถกตอง

ขนตอนของวธนม 5 ขน คอ

1. กาหนดสภาพปญหาเบองตน

2. ถามวาทาไมถงตองแกไขสภาพปญหานน

3. ตอบคาถามในขนท 2

4. ใชคาตอบในขนท 3 มาสรางเปนคาถามใหม

5. ดาเนนการในขนท 2,3 และ 4 ใหม จนกวาจะไดคาถามท

สามารถบอกถงปญหาทถกตอง

สภาพปญหา

เรมตน

ทาไมถงตอง

แกปญหานน

คาถาม

สดทาย

กาหนดปญหา

ใหม

ปญหาท

ถกตอง

คาตอบ

เทคนค “ทาไมถง...”

ไมใช

ใช

ขนตอนท 3 วเคราะหสาเหตสาคญ

การกาหนดสาเหตของปญหาผด เปนตวการสาคญอยาง

หนงททาใหแกปญหาไมสาเรจ เพราะไมวาจะหาวธแกไดด

เพยงใดกตาม ปญหานนกยากทจะหมดไปถาไปแกผดท ซง

ความผดพลาดเชนนเกดขนเพราะ...

- คนเรามกจะยดตดกบแนวคด ความรเกา ๆ ทาใหมอง

ปญหาแตเพยงดานทสมพนธสอดคลองกบแนวคดนน ๆ

- เชอวาตนเองรถงสาเหตทแทจรงของปญหา แลวดวนสรป

โดยไมพยายามหาสาเหตอน ๆ

ขนตอนท 3 วเคราะหสาเหตสาคญ (ตอ)

วธวเคราะหสาเหตทมประสทธผลนน ประกอบดวย

ขนตอน 3 ขน ดงน

1. ตรวจหาสาเหต

2. เลอกสาเหตทสาคญ ๆ

3. ระบสาเหตทแทจรง

ขนตอนท 4 หาวธแกทเปนไปได

ความคดสรางสรรคคอสงทจาเปนอยางยง เพราะจะทาให

ไดวธแกปญหาทมความหลากหลายมากมาย ซงจะเปนผลดตอ

การแกปญหา เพราะยงมตวเลอกมากเทาไร กจะยงมโอกาสได

วธแกสดทายทดมากขนเทานน

ขนตอนท 4 หาวธแกทเปนไปได (ตอ)

แตโดยปกตแลวเมอเผชญกบปญหา คนเรากมกจะคดถง

ขอจากด กฎและกระบวนการทเปนแบบแผนทงหลาย ทสามารถ

บบความคดของเรา ทาใหวธแกปญหาเหลอนอยลงไปโดย

อตโนมต ดวยเหตนจงตองมกระบวนการหาวธแกปญหาทจะ

ชวยใหไดใชความคดสรางสรรคอยางเตมท โดยแยกออกเปน 2

นนตอน คอ

1. คดหาวธแก

2. กาหนดกลมวธแกทดทสด

นกคด-นกแกปญหา-นกปฏบต

ในการแกปญหาอยางใดอยางหนง หากทานไดวเคราะห

ปญหาเปนอยางด แลวจงคอยๆ ลาดบความคดเชงวเคราะห เพอ

หาวถทางแกไขไวสก 2-3 แนวทาง พรอมการเปรยบเทยบขอด –

ขอเสยไวเปนทเรยบรอย โดยวเคราะหทงในดาน

- ผลทเกดขนเปนตวเงน

- ผลทเกดขนไมเปนตวเงน

นกคด-นกแกปญหา-นกปฏบต (ตอ)

แลวจงไปเสนอแกหวหนางานของคณ พรองทงเสนอแนะ –

ฟนธง ลงไปดวยเลยวา นาจะตดสนใจใชแนวทางใด

เพยงแคน กแสดงวาทานเปนทงนกคด – นกแกปญหา และ

ทสาคญเปนทงนกปฏบตทยอดเยยม อนเปนคณสมบตของผนา

ยคใหม...

ขนตอนท 5 เลอกวธแกทดทสด

สการตดสนใจครงสาคญ

หลงจากไดผานขนตอนตางๆ ตงแตการทาความเขาใจสถานการณ กาหนดปญหา วเคราะหสาเหต หาวธแก จนไดกลมวธแกทดทสดกลมหนง ทาใหเราตองตดสนใจวา...

- เลอกวธใดวธหนงทจะนาไปสการวางแผนในขนตอไป

- ไมเลอกวธใดในขณะน แตจะหาวธใหม

- ไมทาอะไรเลย ปลอยใหปญหาคลคลายไปเอง

ขนตอนท 5 เลอกวธแกทดทสด (ตอ)

การตดสนใจในครงนทถอวาสาคญเพราะวา สามารถ

กอใหเกดผลได 3 อยาง ตามคณภาพของการตดสนใจคอ

ลมเหลว อยรอด หรอประสบความสาเรจ ดงนน ไมวาจะเปน

ปญหาสวนตวหรอสวนรวม เรากตองใหความเอาใจใส ตดสนใจ

อยางระมดระวง เพอจดมงหวงเดยว คอ บรรลวตถประสงคทตง

ไวอยางมประสทธผลสงสด

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต

“มนไมสาคญหลอกวาคณจะทาอะไร

แตมนสาคญอยทคณจะทาอยางไรตางหาก”

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต (ตอ)

นบตงแตเรมแกปญหามา สงททามาทงหมดจะเรยกวาเปน

เพยงการคดสรางภาพเกยวกบสถานการณในอนาคต ทตองการ

ใหเกดขน แตขณะนมวธแกปญหาทดทสดอยในมอแลว ดงนน

จงถงเวลาทจะตองลงมอปฏบต และในขนทจะรวา ตองทาอะไร

เรมตนทไหน ใครจะเปนคนทาอะไร เมอไร และอยางไร

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต (ตอ)

6.1 แผนการปฏบตทด

การแกปญหาจะไดผลดหรอไม นอกจากจะขนอยกบวธแก

ทดแลว ยงตองมแผนการปฏบตทดเปนกาลงหนนอกดวย และ

ลกษณะสาคญ 4 ประการของแผนการปฏบตทด เชน

1. P = Plan

2. D = Do

3. C = Check

4. A = Act

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต (ตอ)

6.2 วธวางแผนการปฏบต

แผนการปฏบต คอ สงทจะทาใหมองเหนภาพของการ

ดาเนนงานแกปญหาไดชดเจนและระเอยดมากขน ทาใหเขาใจถง

ความสมพนธของงานแตละอยางทผเกยวของ ทกคนจะตอง

ปฏบตตาม ดงนน การวางแผนการปฏบตจงตองทาดวยความ

รอบคอบระมดระวง

- กาหนดงาน - กาหนดเวลา

- กาหนดคน - ทาแผนการปฏบต

ขนตอนท 6 วางแผนการปฏบต (ตอ)

6.3 เตรยมแผนฉกเฉนไวรองรบ

เนองจากอนาคตเปนสงไมแนนอน ความเปลยนแปลงและ

สงตางๆ ทไมไดอยในแผนการปฏบตสามารถเกดขนไดเสมอ

ซงมนอาจจะทาใหการดาเนนงานสะดดหรอตดขดได ดงนน เรา

จงตองเตรยมแผนฉกเฉนไวรบมอกบความเปลยนแปลง โอกาส

หรออปสรรคทอาจเกดขน

อยาทาให “เสนตาย – Deadline” เปนปญหา

บอยครงท “เสนตาย – Deadline” กาหนดเวลาแลวเสรจของ

แตละงาน เปนจดวกฤต ทกลบมาเปนปญหา ถาจะแกปญหาเรอง

น กไมใชเรองยาก

1. การประเมนเวลาเสรจงานไมวาจะเปนมากหรอนอยเกน

มนกแสดงวาคณไมใช “มออาชพ” ทางทดควรประเมนให

ใกลเคยงความเปนจรงแลวบวกลบเผอไวอก 5-10 เปอรเซนต

อยาทาให “เสนตาย – Deadline” เปนปญหา (ตอ)

2. “เสนตายใหญๆ” ของทงโครงการ ถอเปนเรองวกฤต วธ

หลกเลยงงายๆ คอ แบงออกเปน “เสนตายยอยๆ” ของแตละ

กจกรรม เรองใหญกกลายเปนเรองเลกทนท

3. อยาลมสารอง “กองทน-เฉพาะกจ” ไวเผอฉกเฉน

4. หามเลอน กาหนดเสนตายทตกลงกนไว ถาเลอนแลวกจะ

เลอนไดบอยๆ จนศนยเสยความศรทธา และไมสนใจกบเวลาอก

ขนตอนท 7 ตดตามและประเมนผล

การตดตามประเมนผล มกเปนจดออนทสดของ

กระบวนการแกปญหา เพราะบอยครงหลงจากตดสนใจเลอกวธ

แกและทาแผนการปฏบตแลว เรากสนนษฐานเอาเองวาจะมการ

นาเอาแผนนนไปปฏบตและปญหากจะหมดไป แลวกหนไปให

ความสนใจกบปญหาใหม ดงนน จงไมมใครเอาใจใสการ

ปฏบตงาน ผลกคอวธแกปญหานนขาดประสทธผล หรออาจถง

ขนลมเหลวได

ขนตอนท 7 ตดตามและประเมนผล (ตอ)

สาหรบงานในขนนประกอบดวย

1. ตดตามกระบวนการปฏบตงาน

2. หาอปสรรคขณะดาเนนงาน

3. ประเมนผลการแกปญหา

ความคดเหนเกยวกบปฏบตการแกปญหา

ทจะไดจากบคคลตางๆ ถอเปนสงสาคญอยางยงตอ

การประเมนผล

ขนตอนท 7 ตดตามและประเมนผล (ตอ)

ตวอยางเทคนคอนๆ ในการแกปญหา1. ใชเสยงสวนใหญ 7. ปดตาคด

2. ใชผงกางปลา 8. การระดมสมอง

3. ลองคดใหม 9. กระดานเลาเรอง

4. คดอยางเปนระบบ 10. โตวาท

5. คดแลวทาทนท 11. Win Win ชนะทงสองฝาย

6. ถามผร 12. หยดคดจงร

ฯลฯ

วถคดและแกปญหา ตามแนวพทธศาสนา

ตวอยาง

1. “พทธวธ” ในการคด

2. โยนโสมนสการ

3. กาลามสตร

4. EQ กบการฝกสต

5. พรหมวหาร 4

ความทกข 10 ประการ

1. ทกขประจาสงขาร คอ เกด แก เจบ และตาย

2. ทกขจร คอ ทกขทางใจ สาเหตมาจากนอกตวเรา

3. ทกขอนเนองนตย คอ หนาว รอน หว กระหาย ปวดอจจาระ ปสสาวะ

4. ทกขเพราะโรคตาง ๆ

5. ทกขเกดจากกเลส คอ โลภ โกรธ และหลง

6. วปากทกข ทกขเกดจากกรรมเกาตามมาใหผล

7. ทกขเกดจากโลกธรรม 8

8. ทกขเกดจากการหาอาหาร

9. ววาทมลกทกข ทกขเกดจากการทะเลาะววาท

10. ทกขรวบยอด คอความมนในขนธ 5

วธการดบทกข

วธการดบทกข เพราะ พอ-แม

พอ-แมจดไดวาเปนปชนยบคคล ของลกทกคน พระพทธเจาทรงเทยบฐานะของพอแม

เทากบเปน “ พระ” การทพอ-แม ทาผดทาชว อนเปนผลพวง ทตกมาถงเราเปนเพราะ

อกศลกรรมของเรา ดลจตใจใหทานทาเชนนน อยาไดเอาความชว ไปตอบแทนพระคณท

ทานใหกาเนดเรา

การทเราไดเกดมาเปนลกทาน กเปนผลแหงบาปกรรมทเราทาเอาไวเองใหเปนไป

ถาเราไมตองการมาเกดเชนนอก กควรเรงทาความดใหมากขน ในชาตตอไป ทางปฏบตกม

อย 2 ประการ คอ การวางอเบกขา ปลอยใหเปนไปตามกรรมของทานเอง หรอหาผทพอ-แม

เคารพนบถอ ชวยแนะนาตกเตอนให อาจจะเลกไดถาหมดเวร ขอแตวาใหเราพยายามทา

หนาทลกใหดทสดกแลวกน ถาทานไมรบตายจากเราไปเสยกอนหมดเวรกรรมทานกตองเลก

ไปเอง

พทธวธแกไขปญหาชวต อรยสจ 4

อรยสจ หรอจตรารยสจ หรออรยสจ 4 เปนหลกคา

สอนหนงของพระโคตมพทธเจา แปลวา ความจรงอน

ประเสรฐ ความจรงของพระอรยะ หรอความจรงททาใหผ

เขาถงกลายเปนอรยะ

องคประกอบของอรยสจ 4 มอยสประการ

1. ทกข คอ สภาพททนไดยาก ภาวะททนอยในสภาพเดม

ไมได สภาพทบบคน ไดแก ชาต (การเกด) ชรา (การแก การเกา)

มรณะ (การตาย การสลายไป การสญสน) การประสบกบสงอนไม

เปนทรก การพลดพรากจากสงอนเปนทรก การปรารถนาสงใดแลว

ไมสมหวงในสงนน กลาวโดยยอ ทกขกคออปาทานขนธ หรอ

ขนธ 5

2. ทกขสมทย คอ สาเหตททาใหเกดทกข ไดแก ตณหา 3 คอ

กามตณหา-ความทะยานอยากในกาม ความอยากไดทางกามารมณ,

ภวตณหา-ความทะยานอยากในภพ ความอยากเปนโนนเปนน และ

วภวตณหา-ความทะยานอยากในความปราศจากภพ ความอยากไม

เปนโนนเปนน

3. ทกขนโรธ คอ ความดบทกข ไดแก ดบสาเหตททาให

เกดทกข กลาวคอ ดบตณหาทง 3 ไดอยางสนเชง

4. ทกขนโรธคามนปฏปทา คอ แนวปฏบตทนาไปสหรอ

นาไปถงความดบทกข ไดแก มรรคอนมองคประกอบอยแปด

ประการ คอ 1. สมมาทฏฐ-ความเหนชอบ 2. สมมาสงกปปะ-ความ

ดารชอบ 3. สมมาวาจา-เจรจาชอบ 4. สมมากมมนตะ-ทาการงาน

ชอบ 5. สมมาอาชวะ-เลยงชพชอบ 6. สมมาวายามะ-พยายามชอบ

7. สมมาสต-ระลกชอบ และ 8. สมมาสมาธ-ตงใจชอบ ซงรวมเรยก

อกชอหนงไดวา "มชฌมาปฏปทา" หรอทางสายกลาง

แนวทางการประยกตใช

ลาดบท 1 ทกข = ปญหาทเกดขนจงในชวต ในชมชน

หรอสงคม โดยจะตองคนหาปญหา และเรยงลาดบความสาคญของ

ปญหา ปญหาใดสาคญทสดตองแกไขอยางเรงดวนนาขนเปน

ลาดบแรก จากนนเลอกปญหาทสาคญทสด รวมกนคดวเคราะหหา

สภาพของปญหา เปนการคดอยางมเหตผลโดยใหหลกอรยสจ 4

ลาดบท 2 สมทย = สาเหตของปญหา โดยทาการศกษาวาปญหา

นนเกดขนจากสาเหตอะไรบาง เปนการคดแบบสบสาวหาเหตปจจยตางๆ

ซงอาจตองเรยงลาดบดวยวาสาเหตใดสาคญมากทสด

ลาดบท 3 นโรธ = ขนตอนนถอเปนผล ซงหมายถงการตงความ

คาดหวง สงทอยากเหน เปนการตงเปาหมายไวเพอใหเดนทางไปถง ซงคน

เปนจานวนมากเมอเจอปญหามกจะนงกลม ไมไดนงแก ทาใหเกดความ

ทอแท สงทควรจะเปนคอ ปญหามไวแก มไดมไวกลม ทกปญหาม

ทางออกเสมอ เปนการคดแบบอบายปลกเราคณธรรม

ลาดบท 4 มรรค = แนวทางการแกไขปญหา ขนตอนน

ถอวาสาคญตองมแนวทางการแกไขปญหาทชดเจน และถกตอง

ตามหลกมรรคมองค 8 (ศล สมาธ ปญญา) หากแนวทางแกไขไม

ถกตอง แกไปกอาจเกดปญหาใหมขนมาอก หรอแกไมถกจด

ปญหานนกไมหมดไป ปญหาบางอยางตองอาศยจงหวะ เวลา

บคคล สถานท หรอปจจยอนๆ มาชวยแก

อกประการหนงคอ บางทปญหานนเปนปญหาใหญตอง

อาศยกระบวนการมสวนรวมในการแกไขปญหา ตองแกไขปญหา

ดวยตนเอง พงตนเอง ทสาคญจะตองไมลมกจในอรยสจ 4 คอ

ทกขควรร สมทยควรละ นโรธควรทาใหแจง และมรรคควรเจรญ

ขอใหทกทานโชคด