1 ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π. ΜΑ in CONSERVATION UoYORK UK

Ο Ιερός Ναός της ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ της περιόδου του μεσοπόλεμου

στην ΚΥΜΗ –ΕΥΒΟΙΑΣ Γενικά - Ιστορικά

Αφορμή για την παρούσα ερευνητική εργασία υπήρξε σχετική ανάθεση από την

Ενοριακή Επιτροπή του Ι. Ν. Αγίας Τριάδος Κύμης για την μελέτη προσθήκης

κωδωνοστασίου στα νοτιοανατολικά του Ιερού Ναού καθώς και προσθήκης χώρων

πολιτιστικών δραστηριοτήτων, Κατηχητικού και γραφείων στα δυτικά του, χώροι οι

οποίοι συνδυάσθηκαν με σχεδίαση νέας πρόσβασης από εκεί. Η μελέτη εκπονήθηκε

το δεύτερο εξάμηνο του 2003 με την αμέριστη βοήθεια του Εφημέριου της Αγίας

Τριάδος πατρ. Ελευθέριου Σταμπέλου στον οποίο αρμόζουν και από εδώ πολλές

ευχαριστίες για την βοήθειά του σε όλες τις φάσεις των εν λόγω εργασιών. Η

συνολική μελέτη1 αδειοδοτήθηκε σχετικά από το αρμόδιο Γραφείο Ναοδομίας της

Εκκλησίας της Ελλάδος στα μέσα του 2004 2

.

Εικ. 1. Κύμη από το Google Earth με επισήμανση της θέσης της Αγ. Τριάδος

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδος στην Κύμη βρίσκεται στο Βόρεια τομέα της

1 Μαζί με το αντίστοιχο στατικό και ηλεκτρομηχανολογικό μέρος της, τα οποία επίσης εγκρίθηκαν σχετικά. 2 Αριθμός Πρωτ 2565 16 / 6/ 2004

2

πόλης και είναι κτισμένος στο άκρο του φυσικού εξάρματος εδάφους επί του οποίου

έχει κτισθεί το παλαιότερο τμήμα του οικισμού. Η περιοχή που βρίσκεται η Αγία

Τριάδα έχει διαμορφωθεί πλέον πιο επικλινής μετά την διάνοιξη δρόμου διπλής

κατευθύνσεως στα δυτικά της (Εικ. 1).

Ο Ι. Ναός δεν έχει παρουσιασθεί σε κάποια επιστημονική εργασία και μόνο

συνοπτικές περιγραφικές αναφορές για αυτόν υπάρχουν σε τοπικά έντυπα. Από τα

λιγοστά στοιχεία που βρέθηκαν στα αρχεία της Μητροπόλεως, συμπεραίνεται ότι

αντικατέστησε προϋπάρχοντα ομώνυμο Ι. Ναό, πιθανότατα μικρότερο, ο οποίος όμως

μάλλον είχε κωδωνοστάσιο την μορφή του οποίου πιθανόν διέσωσε μικρό σχέδιο

όψης του 1885 που βρίσκεται στο αρχείο του σημερινού Ναού. (Εικ. 2)3.

Εικ. 2. Κύμη από το Google Earth με επισήμανση της θέσης της Αγ. Τριάδος

Στο ίδιο αρχείο σώζεται το μοναδικό και καθοριστικό για την ιστορία του Ναού

σχέδιο που απεικονίζει την δυτική όψη του κτηρίου και φέρει υπογραφή του Κ. Η.

Μπίρη και χρόνο Σεπτέμβριο του 1925 (Εικ. 3). Αναζήτηση συμπληρωματικών

3 Βέβαια καθόσον δεν βρέθηκαν στα πλαίσια της παρούσας έρευνας σαφείς σχετικές πληροφορίες δεν μπορεί να αποκλεισθεί η περίπτωση του να πρόκειται για προσχέδιο κωδωνοστασίου το οποίο δεν κατασκευάσθηκε ποτέ. Το αρχείο τηρείται ευλαβικά από τον Εφημέριο πατ. Ελ. Σταμπέλο.

3

σχεδιαστικών ή άλλων τεκμηρίων για την σύνθεση του Κ. Η. Μπίρη, στα πλαίσια της

προαναφερθείσας μελέτης του 2003, ήταν και τότε αλλά και πρόσφατα άκαρπες.

Εικ. 3. Σχέδιο της Δυτικής όψης του Ι. Ναού με την υπογραφή του Κ. Η. Μπίρη

Στην αποσαφήνιση του προφανή προβληματισμού εάν πρόκειται για έργο του

Κώστα ή του αδελφού του Κυπριανού Μπίρη συνέβαλλαν τόσο ο Ομότιμος πλέον

Καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών -και ανιψιός τους- Μάνος

Μπίρης4, όσο και η Καθηγήτρια του ίδιου Τμήματος κ. Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη5.

Το έργο είναι από τα πρώτα6 του 26χρονου τότε Κώστα Η. Μπίρη και

πιθανότατα είναι αποτέλεσμα επιρροής από τον καθηγητή του Α. Ορλάνδο, από τους

πρώτους διδάσκοντες7 της τότε νεοϊδρυμένης8 Αρχιτεκτονικής Σχολής, μέσω των

4 Τον Σεπτέμβριο του 2003 παρουσιάσθηκε και δόθηκε αντίγραφο του σχεδίου από τον γράφοντα στον Μ. Μπίρη καθώς όχι μόνο δεν είχε κάτι σχετικό στο αρχείο του αλλά δεν γνώριζε και την εμπλοκή του θείου του σε αυτό το έργο. Από τότε στην σχετική συζήτηση καταστάλαξε η άποψη ότι πρόκειται για έργο του Κώστα και όχι του Κυπριανού. 5 Μετά την εύλογη σχετική της παρέμβαση κατά την παρουσίαση της παρούσας έρευνας στο Συμπόσιο το 2013, έγινε έρευνα τόσο στο αρχείο του Κώστα Μπίρη στο Μουσείο Μπενάκη όσο και στο αντίστοιχο του Κυπριανού και δεν βρέθηκε σε κανένα από αυτά κάτι σχετικό, ενέργειες για τις οποίες την ευχαριστώ θερμά!. Σε επικοινωνία της μάλιστα για το θέμα με τον Μ. Μπίρη επιβεβαιώθηκε εκ νέου η από το 2003 θέση ότι πρόκειται τελικά για έργο του Κώστα Μπίρη. 6 Δεδομένου ότι μέχρι το 1922 είχε συμμετοχή τόσο στην Μικρασιατική εκστρατεία όσο και στο επαναστατικό κίνημα του Ν. Πλαστήρα., Κ. Μπίρης, Αι Αθήναι, Μέλισσα, Αθήνα 1996, 3 (στο εξής: Μπίρης, Αι Αθήναι ) 7 Μαζί με τον Ερνέστο Εμπράρ, τον Αλέξανδρο Νικολούδη κ.α. Μπίρης, Αι Αθήναι, 3

4

θεμάτων λ.χ. σχεδίασης βυζαντινού χωριού9. Πιθανή επιρροή σχετικά με την

βυζαντινή ή νεοβυζαντινίζουσα αρχιτεκτονική ίσως δέχθηκε κατά την απασχόλησή

του ως βοηθός του καθηγητού του Εμπράρ στην σχεδίαση του ιστορικού πυρήνα της

Θεσσαλονίκης μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 191710. Εκεί πιθανότατα να

γνώρισε τον Αρ. Ζάχο και το έργο του11 το οποίο ίσως τον επηρέασε όταν σχεδίασε

την Αγία Τριάδα.

Εικ. 4. Άποψη της Αγίας Τριάδας από τα ΒΑ στα μέσα (?) της δεκαετίας του 1950.

Όσον αφορά τον ίδιο τον Ναό της Αγίας Τριάδας, παρά την προαναφερθείσα

χρονολογία, από τα συγκεντρωθέντα στοιχεία τεκμηριώνεται ότι αφενός ο ναός δεν

ολοκληρώθηκε πριν τον 2ο Π. Π. και τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου αλλά ,

σύμφωνα με τα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Καρυστίας και Σκύρου, ο Ι. Ναός

αποπερατώθηκε πολύ αργότερα και εγκαινιάσθηκε στις 22 Αυγούστου του 1954,

ημέρα Κυριακή, από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Καρυστίας και Σκύρου

8 Από τον Ελ. Βενιζέλο και τον Αλ. Παπαναστασίου στα πλαίσια ριζικής μεταρρύθμισης στην οργάνωση και διοίκηση του –από το 1914 επίσημα- Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 1917 με ειδικό νόμο που έδωσε στο Πολυτεχνείο τη σημερινή του μορφή, περιλαμβάνοντας τότε τις Aνώτατες Σχολές Πολιτικών Mηχανικών, Mηχανολόγων - Hλεκτρολόγων, Xημικών Mηχανικών, Tοπογράφων Mηχανικών και Aρχιτεκτόνων Mηχανικών, καταργηθέντος τότε Σχολείου Bιομηχανικών Tεχνών. . http://www.ntua.gr/old/gr_about/history_message.htm Πρόσβαση Ιούνιος 2014. Σχετικά βλέπε επίσης και Μ. Αδάμη - Καρδαμίτση, Ό. Εμμανουηλίδου (επιμ.) Οι αρχιτεκτονικές σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 1917-1974, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Ε.Μ.Π., Αθήνα 2002., (στο εξής: Μ. Αδάμη, Ο. Εμμανουηλίδου, Οι αρχιτεκτονικές σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 1917-1974 ) 9 Μ. Αδάμη, Ο. Εμμανουηλίδου, Οι αρχιτεκτονικές σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 1917-1974, εικ. 10 Μπίρης, Αι Αθήναι,3 11 Σύμφωνα και με υπόθεση της καθ. Μ. Αδάμη - Καρδαμίτση κατά την σχετική μας συζήτηση.

5

Ανανία12.Τόσο από τα ανεπένδυτα τμήματα οπλισμένου σκυροδέματος στην Εικ. 4,

όσο και από σχετικό σχέδιο διαμήκους τομής του Πολιτικού Μηχ . Ε.Μ.Π. Γ.

Βογιατζή13 του 1951 (Εικ. 5), φαίνεται ότι μάλλον έγινε συμπληρωματική μελέτη που

όμως πιθανά δεν σχετίζεται με την τελική αλλαγή των αναλογιών στο ανώτερο

τμήμα του-τρούλος14- αφού τον παρουσιάζει με παρόμοιες αναλογίες ύψους με αυτές

του σχεδίου Μπίρη και χωρίς την υπερυψωμένη υπόβαση του τυμπάνου του, στοιχείο

που φαίνεται προστεθειμένο στην Εικ. 415, όπου εκτός των άλλων το τύμπανο του

τρούλου είναι κυλινδρικό αντί οκταγωνικό όπως σχεδιάσθηκε το 1925. Δεν είναι

γνωστό εάν η αρχική σχεδίαση είχε ασπίδα επί χαμηλού τυμπάνου ή κανονικό

ημισφαίριο εδραζόμενο στην στάθμη των κορφιάδων των κεραιών16.

Εικ. 5. Διαμήκης τομή του Ναού του 1951.

Το κτήριο του Ιερού Ναού

Ο Ναός φαίνεται ότι κατασκευαστικά ακολούθησε την κάτοψη όπως αυτή

12 Πιθανότατα ήταν και τότε σε κάποιο βαθμό ημιτελής όπως χαρακτηριστικά φαίνεται στην Εικόνα 4 πιθανότατα από την χρονιά των εγκαινίων του. 13 Διετέλεσε Υπουργός Παιδείας στην πρώτη εκλεγμένη μεταδικτατορική κυβέρνηση του 1975. 14 Η αλλαγή των αναλογιών είναι εμφανέστατη στην Εικ. 4 15 Παρατηρείται εύκολα από την διαφορετική ζώνη εμφανούς (τότε ) οπλισμένου σκυροδέματος. Η αναγνώριση είναι ευκολότερη με την αντιπαραβολή των τομών του 1951 και της αποτυπωθείσας κατάστασης το 2003. 16 Οι αναλογίες τις όψης του Κ. Μπίρη δεν καθορίζουν το θέμα και η τομή του 1951 (Εικ. 5) μπορεί να είναι προϊόν αλλαγής για στατικούς λόγους..

6

σχεδιάσθηκε από τον Κώστα Μπίρη, δηλαδή με πιθανή πρόθεση ενός εσωτερικά

επιμήκους τρίκλιτου ναού με τρούλο (Εικ. 7 α) ο οποίος όμως παρουσιάζεται

εξωτερικά ως σταυροειδής εγγεγραμμένος από τον οποίο εξέχουν τέσσερεις όγκοι,

των κογχών του Ιερού βήματος ανατολικά, του νάρθηκα δυτικά και των τοξοτών

στοών βόρεια και νότια. Η πιθανή επιμήκης εντύπωση του αρχιτέκτονα δεν είναι

αντιληπτή στο εσωτερικό αφού τόσο το Ιερό Τέμπλο (Εικ. 6) όσο και το χαμηλό

μαρμάρινο διαχωριστικό περιορίζουν στα 3/5 το επίμηκες του χώρου.

Η κατασκευή του κτίσματος θεμελιώνεται στο επικλινές έδαφος με ιδιαίτερα

παχείς λιθόκτιστους τοίχους – θεμέλια (Εικ. 7β και Εικ. 9) τμήμα των οποίων είναι

εμφανές στην επιμήκη αποθήκη κάτω από τον νάρθηκα. Από τα υπάρχοντα στοιχεία

–κυρίως φωτογραφικά και προφορικά- συνάγεται ότι η κατασκευή της ανωδομής

είναι μικτό σύστημα λιθοδομής με στοιχεία οπλισμένου σκυροδέματος στις

επικαλύψεις και στα ανώτερα τμήματα, με αντίστοιχες λιθεπενδύσεις παρόμοιες μόνο

σε μορφή της διάρθρωσης των δομικών λιθοδομών χαμηλότερα. Οι λιθοδομές του

κυρίως κτίσματος δομούνται με ορθογωνισμένες λιθοπλίνθους από τοπικό λίθο

ηφαιστειακής μάλλον προέλευσης17 σε δύο αποχρώσεις, ερυθρωπή και γκριζωπή που

εναλλάσσονται μερικώς τεχνηέντως χωρίς ιδιαίτερη διαφοροποίηση σε όλους τους

θολίτες των τόξων18.

Εικ. 6. Άποψη του τέμπλου του Ναού.

17 Σύμφωνα με την μικροσύνθεσή του και τα εγκλείσματα μεσαίων κόκκων είδους οψιδιανού 18 Πχ στις πλευρικές στοές εμφανίζεται κανονικότητα εναλλαγής χρώματοις στους θολίτες (Εικ 4) ενώ στην δυτική όχι! Πιθανά γιατί η διαχρονική πρόσβαση στον Ναό ήταν από τα ΒΑ από τον εκεί δρόμο του οικισμού.

7

Εικ.7. α. Κάτοψη υφιστάμενης κατάστασης. β. Διαμήκης τομή.

Όπως είναι πασιφανές από την δυτική όψη απουσιάζει η ταινία με τους

κοσμήτες που περιτρέχει τα αψιδώματα των ανοιγμάτων στην χαμηλή ζώνη (Εικ. 3

και 8), πιθανότατα για ευνόητους οικονομικούς λόγους. Γι α ανάλογους προφανώς

λόγους τα τρίλοβα παράθυρα χαμηλά και τα δίλοβα ψηλότερα έχουν υλοποιηθεί

διαφορετικά ως μαρμάρινα διάτρητα πετάματα. Κατ’ αναλογία οικονομίας το

κυματιοφόρο υπέρθυρο της δυτικής πόρτας υλοποιήθηκε ως απλό λίθινο στοιχείο και

8

η υπερκείμενη αγιογραφία στο σχέδιο του Μπίρη αντικαταστάθηκε με ακόμα μία

διάτρητη πλάκα.

Εικ. 8. Άποψη της δυτικής όψης

Όσον αφορά στα ανώτερα τμήματα που εμφανίζονται ως εμφανή σκυροδέματα

στα μέσα του 1950 (Εικ. 4) ήταν αρχικά απλά επιχρισμένα και πολύ αργότερα

επενδύθηκαν με ερυθρωπά λιθοπλακίδια19 που δεν σχετίζονται καθόλου με το πνεύμα

και γράμμα της αρχικής σχεδίασης, ούτε ως προς το μέγεθος ούτε ως προς το χρώμα.

Το άτεχνο και ασύμβατο μπετονένιο στοιχείο εξασφάλισης της δυτικής

πρόσβασης (Εικ. 9) και μικρού χώρου εκτόνωσης εκεί, ολοκλήρωσε μία

αντιαισθητική εικόνα του εξωτερικού του Ναού, τουλάχιστον από τα δυτικά20.

Στο εσωτερικό το τέμπλο (Εικ. 6) φέρει σύμφωνα με προφορικές πληροφορίες

τις εικόνες του προηγούμενου ομώνυμου Ναού, στοιχείο που δεν τεκμηριώθηκε όμως

στα πλαίσια αυτής της έρευνας με απτά ιστορικά ή αρχειακά στοιχεία. Όμως λόγω

της σπουδαιότητας του φορητού εικονογραφικού του διακόσμου, η αρμόδια τότε

19 Η εργασία έγινα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με λιθοπλακίδια προελεύσεως Μυτιλήνης. 20 Η εν λόγω εντύπωση είναι δυσμενέστερη σε έναν παρατηρητή από την στάθμη του δρόμου, καθόσον η Εικ. 9 είναι από τα απέναντι κτήρια και δεν παρουσιάζει την θηριώδη προοπτική του μπετονένιου στοιχείου!

9

Ε.Β.Α. έλεγχε τις όποιες επεμβάσεις στο εσωτερικό του Ναού. Το δεδομένο στοιχείο

αυξάνει τις πιθανότητες ισχύος των προαναφερθέντων προφορικών πληροφοριών.

Εικ.9. Άποψη από Δ. κατά την λιθεπένδυση των επιχρισμένων ανώτερων τμημάτων.

Η Αρχιτεκτονική Σύνθεση

Από το σχέδιο του Κώστα Η. Μπίρη με την δυτική όψη του Ναού, ιχνηλατείται

η αρχιτεκτονική ιδέα του δημιουργού του καθώς και η σημαντική μορφολογική

συσχέτισή του με ανάλογα λατρευτικά κτήρια του Μεσοπολέμου καθώς και τις

γνωστές και δημοσιευμένες αρχές σχεδιασμού του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου21.

Επιπλέον είναι αναγνωρίσιμη και πιθανή επίδραση του αρχιτέκτονα από στιβαρά

ώριμα βυζαντινά μνημεία.

Ειδικότερα η διάρθρωση του κτηρίου τόσο ως προς τις γενικές του αναλογίες

όσο και ως προς τις εσωτερικές του μπορεί να συσχετισθεί με την αντίστοιχη

γνωστών μνημείων όπως το Καθολικό της Μονής Οσίου Λουκά. Σχετικά με αυτό το

μνημείο πιθανές επιδράσεις δεν αφορούν μόνο στις εσωτερικές αναλογίες, όπως

αυτές του τρούλου και του τυμπάνου του αλλά και στην διχρωμία των λίθων που 21 Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ, Ε.Β. Μαρμαράς, 12 Έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2005,3 -46 (στο εξής: Φεσσά, Μαρμαράς, 12 Έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου )

10

μπορεί να λεχθεί ότι αντιστοιχίζεται στα ενσωματωμένα σπόλια στις λιθοδομές του εν

λόγω βυζαντινού Καθολικού. Εκτός αυτών σύγκριση των αναλογιών του τρούλου και

του τυμπάνου του με ανάλογες επώνυμων εκκλησιαστικών κτηρίων του

μεσοπολέμου μπορεί να συχετίσει το έργο του Κ. Μπίρη με επιρροές από τον Α.

Ζάχο. Ειδικότερα οι αναλογίες του τρούλου και του τυμπάνου της Αγ. Τριάδας

προσομοιάζουν με αυτές των γωνιακών τρουλίσκων του Μητροπολιτικού Ναού του

Αγίου Νικολάου στον Βόλο, έργο του Αρ. Ζάχου22. Η πιθανολογούμενη επαφή

Κώστα Μπίρη και Αρ. Ζάχου που προαναφέρθηκε δεν μπορεί να είναι η μόνη

αιτιολόγηση, με δεδομένο ότι ο Αρ. Ζάχος ήταν ο κατ’ εξοχήν «βυζαντινολόγος» και

«ναοδόμος» 23 του Μεσοπολέμου και λογικό ήταν να επηρεάζει ανάλογα σύγχρονα

έργα.

Συνεπώς διαβλέπεται σαφής αρχιτεκτονική πρόθεση και προσέγγιση σύμφωνα

με τις εμπειρίες του δημιουργού της τόσο από τις σπουδές του όσο και από την γνώση

και επαφή με τις αρχιτεκτονικές τάσεις της εποχής του. Δηλαδή θα μπορούσε να

λεχθεί με ασφάλεια ότι η σχεδίαση του Ναού της Αγ. Τριάδας στην Κύμη αποτελεί

καλά μελετημένο αρχιτεκτόνημα που παρουσιάζει τόσο την τάση αναβίωσης της

βυζαντινής αρχιτεκτονικής24 όσο και έμμεσα την επιστροφή στην Ελληνική λαική

αρχιτεκτονική παράδοση που τόσο ένθερμα κήρυξε και εφάρμοσε ο Αρ. Ζάχος25.

Επίμετρο

Ως επιστέγασμα της παρούσας ερευνητικής εργασίας δεν μπορεί να νοηθεί άλλο

παρά η κριτική –δυστυχώς- εξέταση της σχέσης του σχεδιασμένου αρχιτεκτονήματος

μα αυτό που υλοποιήθηκε τελικά. Φαίνεται σαφώς ότι τόσο οι δυσμενείς ιστορικές

συγκυρίες – 2ος Π.Π. και Εμφύλιος- όσο και οι δύσκολες οικονομικές καταστάσεις –

παγκόσμια οικονομική κρίση μετά το 1929 και μεταπολεμική ανέχεια του 1950- σε

συνδυασμό με την απουσία αρχιτεκτονικής τεχνογνωσίας – επίβλεψης, συνέβαλλαν

καθοριστικά στην μη υλοποίηση της αρχικής αρχιτεκτονικής σύνθεσης.

Τελικό αποτέλεσμα είναι ένα κτήριο που ελάχιστα αντιστοιχεί στην στιβαρή

εντύπωση και εικόνα που στόχευε ο αρχιτέκτονάς του. Η διάρθρωση της εξωτερικής

22 Πρόκειται για έργο του 1921-1932 που διαφέρει από τα αρχικά σχετικά προσχέδια του Ζάχου των αρχών του αιώνα. βλέπε και Φεσσά, Μαρμαράς, 12 Έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, 11,33 23Ε. Φεσσά Εμμανουήλ, "Οι αρχιτέκτονες Νικόλαος Ζάχος (1875 - 1941) και Αριστοτέλης Ζάχος (1872 - 1939)" στο διήμερο επιστημονικό συμπόσιο "Αρχιτέκτονες του Βόλου. Συμβολές στην Ευρωπαική αρχιτεκτονική", ΤΕΕ Μαγνησίας, Βόλος 14 - 15 Νοεμβρίου 1997. 24 Πιθανά ένα κίνημα επηρεασμένο και από αντίστοιχα στον Ευρωπαϊκό χώρο, όπως το Gothic revival. 25 ο. π. 21.

11

επιφάνειας της εμφανούς τοιχοποιίας του με αλληλουχία λίθων από γκρι και

ερυθρωπό τοπικό ηφαιστειακό λίθο, διασώζει σε κάποιο βαθμό μόνο την αισθητική

πρόθεση του αρχικού σχεδιασμού του. Δυστυχώς όμως η παράλειψη μορφολογικών

στοιχείων όπως ο περιτρέχων τα χαμηλά ανοίγματα κοσμήτης και τα δίλοβα και

τρίλοβα παράθυρα επηρέασαν σημαντικά την εικόνα του τελικού αποτελέσματος.

Κυριότερο και βαρύνον στοιχείο όμως είναι αδιαμφισβήτητα η αλλοίωση της

διάρθρωσης και των αναλογιών του τρούλου. Όπως προαναφέρθηκε όχι μόνο το

οκταγωνικό του περίγραμμα μετετράπει σε κυκλικό αλλά προστέθηκε και ψηλότερη

τετραγωνική υπόβαση που προέχει αισθητά των κορφιάδων των κεραιών του Ναού

(Εικ. 10). Με την λιθεπένδυση τελικά υλοποιήθηκε -εξωτερικά μόνο- το οκταγωνικό

περίγραμμα, αλλά δεν αποκαταστάθηκαν –ήταν αδύνατο άλλωστε- οι αναλογίες του

τυμπάνου και του τρούλου, ούτε απεκρύβει η ψηλή υπόβαση του τυμπάνου!

Εικ. 10. Δυτική όψη του υλοποιημένου Ναού σε σχέση με το σχέδιο Κ. Η. Μπίρη.

Συμπερασματικά συνάγεται ότι αγνόηση ή παράλειψη έστω και ασήμαντων για

τους μη γνώστες στοιχείων , όπως λχ οι κοσμήτες, σε συνδυασμό με απλούστευση

στοιχείων –όπως λχ τα παράθυρα- αλλοιώνουν δραστικά την προτιθέμενη εικόνα του

Ναού. Επιπλέον η παραμόρφωση των αναλογιών καταστρέφει ριζικά την συνολική

εικόνα και την συσχέτιση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης με όποια παραδείγματα,

βυζαντινά ή νεώτερα.

12

Εικ. 11. Δυτική όψη του Ναού με τις προσθήκες χώρων και την νέα πρόσβαση.

Όσον αφορά τέλος στην αρχιτεκτονική πρόταση, από τον γράφοντα, για την

προσθήκη κωδωνοστασίου στα ΒΑ, γραφείων και άλλων χώρων στα δυτικά και την

διαμόρφωση νέας πρόσβασης από τα δυτικά με αναβάθμιση της υπάρχουσας

αντιαισθητικής εικόνας (Εικ. 11) , οι σχεδιαστικές αρχές του Κώστα Μπίρη

αποτέλεσαν στοιχείο για την διατύπωση της αρχιτεκτονικής σύνθεσης από τον

γράφοντα, ενσωματώνοντας και ανάλογες με την αυθεντική εναλλαγές υλικών με

μαρμάρινα δρομικά και καμπύλα στοιχεία και εναλλασσόμενες σειρές γκρί και

ερυθρωπών τοπικών λίθων, αλλά και επανεισάγοντας αφαιρετικά το στοιχείο του

παραληφθέντος περιτρέχοντος τα ανοίγματα κοσμήτη, ευελπιστώντας, μάλλον

ουτοπικά, την υποδήλωση κάποιας από τις αρχικές προθέσεις!