ΧΩΡΟΧΡΟΝΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ∆ΙΑΣΤΗΜΑ 1908 – 1915, ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Σοφία ∆. ∆ηµουλά

Ιωάννη ∆. ∆ούκα

Παρασκευά ∆. Σαββα˙δη

1. Εισαγωγή

Η ιστορία τη Θεσσαλονίκη από το Μεσαίωνα και µετά είναι άµεσα συν-

δεδεµένη µε την παρουσία των Εβραίων. Από τα τέλη του 19ου αιώνα ω

και τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο, οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη υπήρξαν η

κινητήρια δύναµη τη βιοµηχανία και του εµπορίου, µε έντονη παρουσία

τόσο στι χρηµατοοικονοµικέ δραστηριότητε όσο και στα «µικροµάγα-

ζα» τη αγορά. Ο εκσυγχρονισµό τη πόλη στα τέλη του 19ου αιώνα

όπω και η σιδηροδροµική τη σύνδεση µε την Ευρώπη και το νέο λιµάνι,

συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του εµπορίου και τη βιοµηχανία. Αν και

µεγάλο µέρο του εργατικού δυναµικού των Εβραίων ασκούσαν «δουλειέ

του ποδαριού» ή ήταν πλανόδιοι έµποροι, σύµφωνα µε τα στοιχεία των

Επαγγελµατικών Οδηγών των αρχών του 20ού αιώνα οι Εβραίοι επαγ-

γελµατίε κατείχαν πολλά καταστήµατα και εµπορικέ επιχειρήσει δια-

δραµατίζοντα σηµαντικό ρόλο στην αγορά τη Θεσσαλονίκη.

Στι αρχέ του 20ού αιώνα οι Εβραίοι τη Θεσσαλονίκη αποτελούσαν την

πολυπληθέστερη εθνοτική συνιστώσα τη πόλη. Σύµφωνα µε την πρώτη

απογραφή µετά την απελευθέρωση, το 1913 ο πληθυσµό τη Θεσσαλονί-

κη είχε ω εξή1:

Πίνακα 1: Κατανοµή του πληθυσµού τη Θεσσαλονίκη

κατά την απογραφή του 1913.

Εθνότητε Πληθυσµό Αναλογία

Έλληνε 39.956 25%

Εβραίοι 61.439 39%

Τούρκοι 45.867 29%

Βούλγαροι 6.263 4%

Λοιποί 4.364 3%

Σύνολο 157.889 100%

Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η "εικόνα" των Εβραίων επαγγελµα-

τιών τη Θεσσαλονίκη βασιζόµενη αποκλειστικά στα στοιχεία των Επαγ-

γελµατικών Οδηγών τη πόλη για τα έτη 1908, 1910 και 1915, έτη κατά

τα οποία το ποσοστό των Εβραίων επαγγελµατιών κυµαίνεται από 65%

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

294

(έτο 1908) ω 29% (έτο 1915) επί του συνόλου των καταγεγραµµένων

επαγγελµατιών. Σηµειώνεται ότι τα στοιχεία αυτών των επαγγελµατικών

Οδηγών δεν µπορούν να θεωρηθούν ότι αποτελούν επίσηµε στατιστικέ

καθώ δεν υπάρχουν επίσηµε αναφορέ για τα κριτήρια συµµετοχή ε-

παγγελµατιών σ’ αυτέ τι ετήσιε καταγραφέ, ούτε έχει ακολουθηθεί ε-

νιαία διαδικασία καταγραφή των επαγγελµατικών χώρων ανά έτο. Οι

Επαγγελµατικοί Οδηγοί δεν παύουν ωστόσο να αποτελούν µια ενδεικτική

εικόνα του επαγγελµατικού δυναµικού και του συνακόλουθου εθνογρα-

φικού υποβάθρου τη πόλη πριν και µετά την απελευθέρωση του 1912,

όπω επίση και µια αποτύπωση των εµπορικών οδικών αξόνων και περι-

οχών τη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ού αιώνα.

Α.- Ο Οδηγό του 1908 (1908: Annuaire Commercial & Administratif du

Vilayet de Salonique), κυκλοφόρησε υπό την αιγίδα του Εµπορικού Επιµε-

λητηρίου Θεσσαλονίκη στη γαλλική γλώσσα.

Β.- Ο Οδηγό του 1910 (Τµήµα ∆εύτερον – Μέρο έκτον. Μακεδονία µετά

του παρακειµένου τµήµατο τη Θράκη. Πλήρη Οδηγό Εµπορίου, Βιο-

µηχανία, Ναυτιλία, Συγκοινωνία κ.τλ.) περιέχει λιγότερε καταγραφέ

από τον αντίστοιχο του 1908, αν και εκδόθηκε 2 χρόνια µετά.

Γ.- Ο Οδηγό του 1915 κυκλοφόρησε από την εφηµερίδα Independent ω

«Πανελλήνιο Οδηγό – Το Ελληνικόν Ντιρεκτόρι» και παρουσιάζει την

πιο εξελιγµένη µορφή σε σχέση µε του προηγούµενου.

2. Χρήση γεωπληροφοριακού συστήµατο

Για την γεωγραφική απεικόνιση των διαφόρων χρήσεων γη που αναφέρ-

θηκαν παραπάνω, χρησιµοποιήθηκε στη συνέχεια ένα Σύστηµα Γεωγρα-

φικών Πληροφοριών-ΓΣΠ (Geographic Information System-GIS) και οι

δυνατότητε διαχείριση και παρουσίαση των δεδοµένων που διαθέτει.

Ω χάρτη αναφορά χρησιµοποιήθηκε η αποτύπωση τη εντό των τειχών

Θεσσαλονίκη σε κλίµακα 1:2,000 που απεικονίζει το οδικό δίκτυο τη

πόλη τι αρχέ του 20ού αιώνα. Πρόκειται για τον χάρτη ο οποίο ανα-

φέρεται στη µελέτη του Β. ∆ηµητριάδη «Τοπογραφία τη Θεσσαλονίκη

κατά την εποχή τη Τουρκοκρατία 1430 – 1912». Ο πρωτότυπο χάρτη

(από το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονία) ψηφιοποιήθηκε και δηµιουργήθηκε

µια βάση δεδοµένων µε όλα τα περιγραφικά και χωρικά στοιχεία που συ-

γκεντρώθηκαν.

Για τι ανάγκε τη εργασία και τη δυνατότητα χρήση του Γεωπληρο-

φοριακού Συστήµατο, το οδικό δίκτυο τη Θεσσαλονίκη «ανακατα-

σκευάστηκε» και συµπληρώθηκε τµήµα προ τµήµα µε βάση τι βιβλιο-

γραφικέ αναφορέ, αρχεία εφηµερίδων τη εποχή και διαθέσιµα χαρτο-

γραφικά υπόβαθρα.

Το κύριο πρόβληµα τη µελέτη είναι το πλήθο των οδών χωρί αναφορά,

το οποίο αποτελεί σηµαντικό ποσοστό έλλειψη χωρική πληροφορία.

Από τα πρωτογενή στοιχεία των Οδηγών σε πολλέ περιπτώσει αναγρά-

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

295

φεται η επαγγελµατική χρήση και το όνοµα του επαγγελµατία, αλλά δεν

αναγράφεται η οδό.

3. Μεθοδολογία

Για κάθε ένα από τα έτη µελέτη, καταγράφτηκαν σε βάση δεδοµένων (da-

tabase) ηλεκτρονικού υπολογιστή (Η/Υ) όλα τα στοιχεία των επαγγελµα-

τιών τη Θεσσαλονίκη σύµφωνα µε του προαναφερθέντε Οδηγού, χρη-

σιµοποιώντα τα εξή «πεδία» πληροφοριών:

-Επάγγελµα

-Ονοµατεπώνυµο

-Οδό

-Εθνότητα

Τα επαγγέλµατα που αναγράφονται στου Οδηγού οµαδοποιήθηκαν σε

συναφεί οµάδε (για παράδειγµα η επαγγελµατική κατηγορία Ένδυση –

Υπόδηση περιλαµβάνει 38 επιµέρου επαγγέλµατα στον τοµέα ένδυση /

υπόδηση).

Από το σύνολο των εγγραφών κάθε Οδηγού, για κάθε έτο µελέτη δεν

λήφθηκαν υπόψη οι καταγραφέ που αναφέρονται στι κατηγορίε Εφη-

µερίδε, Ιατρεία – Κλινικέ, Λουτρά, Νοσοκοµεία, Τράπεζε – Χρηµατοοι-

κονοµικά. Αυτό έγινε για να µπορέσουν να εξαχθούν συµπεράσµατα που

σχετίζονται µε αµιγώ εµπορικέ χρήσει γη ανά εθνότητα. Επίση, η διε-

ρεύνηση και η χωροχρονική ανάλυση των δραστηριοτήτων τη κατηγορί-

α Χώροι ενδιαίτηση / ψυχαγωγία, γίνεται σε άλλη εργασία2.

Στη συνέχεια, για τη βέλτιστη διαχείριση των εγγραφών και την εξαγωγή

συµπερασµάτων, έγινε ταξινόµηση και έλεγχο ανά όνοµα και ανά επάγ-

γελµα, έτσι ώστε να διαγραφούν οι πολλαπλέ εγγραφέ ανά επαγγελµα-

τική κατηγορία. Με βάση το όνοµα, έγινε καταχώρηση ανά εθνότητα ω

εξή: Αρµένιοι, Εβραίοι, Έλληνε, Τούρκοι, Λοιπέ εθνότητε.

Ακολούθησε νέα επεξεργασία και ταξινόµηση των εγγραφών ανά εθνότη-

τα, επάγγελµα και οδό αναφορά, από την οποία για τι ανάγκε τη πα-

ρούσα εργασία αποµονώθηκε τελικά το πλήθο των εγγραφών που α-

φορούσε τα ονόµατα των Εβραίων επαγγελµατιών.

Αποτέλεσµα τη διαδικασία αυτή είναι τα στοιχεία του Πίνακα 2 στον

οποίο φαίνονται οι καταγραφέ των Εβραίων επαγγελµατιών στο σύνολό

του:

Πίνακα 2: Επαγγελµατίε ανά εθνότητα στη Θεσσαλονίκη

για τα έτη 1908, 1910 και 1915

Εθνότητε 1908 1910 1915

Έλληνε 201 16% 958 49% 2200 61%

Εβραίοι 803 65% 728 37% 1058 29%

Τούρκοι 124 10% 180 9% 263 7%

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

296

Αρµένιοι 12 1% 21 1% 32 1%

Άλλοι 101 8% 69 4% 48 1%

Σύνολο 1,241 100% 1,956 100% 3,601 100%

Μια πρώτη εκτίµηση από τα στοιχεία του Πίνακα 2 δείχνει πω παράλλη-

λα µε τη συνολική αύξηση των επαγγελµατιών ανά έτο, το ποσοστό των

Εβραίων επαγγελµατιών φθίνει σταδιακά, από 65% το 1908 σε 29% το

1915.

4. Κατανοµή Εβραίων ανά επαγγελµατική κατηγορία

4.1 Κατανοµή εβραίων επαγγελµατιών για το έτο 1908

Οι επαγγελµατικέ καταγραφέ του έτου 1908 οµαδοποιήθηκαν σε 24

κατηγορίε.

Οι κατηγορίε που συγκεντρώνουν το µεγαλύτερο πλήθο Εβραίων επαγ-

γελµατιών είναι οι:

-Είδη διατροφή – Ποτά

-Ένδυση – Υπόδηση

-Πράκτορε – Προµηθευτέ

-Μεσίτε

-Βιοµηχανικά Είδη

Όπω απεικονίζεται στον Πίνακα 3, οι κατηγορίε Είδη διατροφή – Ποτά

και η Ένδυση – Υπόδηση συγκεντρώνουν περίπου το 30% των καταγρα-

φών. Στι υπόλοιπε κατηγορίε η παρουσία των Εβραίων κυµαίνεται κά-

τω από 10%.

Πίνακα 3: Κατανοµή Εβραίων ανά επαγγελµατική κατηγορία

για το έτο 1908

Κατηγορία Σύνολο Αναλογία

Είδη ∆ιατροφή - Ποτά 125 16%

Ένδυση - Υπόδηση 105 13%

Πράκτορε - Προµηθευτέ 83 10%

Μεσίτε 53 7%

Βιοµηχανικά Είδη 48 6%

Γενικό Εµπόριο 42 5%

Οικιακό Εξοπλισµό - Επίπλωση 41 5%

Οικοδοµικά Υλικά 40 5%

Βιοτεχνίε 35 4%

Θέρµανση - Καύσιµο Υλη 31 4%

Μεταλλεύµατα 31 4%

Φαρµακευτικά - Οπιοέµποροι - Χηµικοί 24 3%

Βιβλιοδετεία - Βιβλιοπωλεία - Είδη Γραφείου 23 3%

Επιτηδευµατίε 22 3%

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

297

Ιατρικά Επαγγέλµατα 22 3%

∆έρµατα - Βυρσοδεψεία 18 2%

∆ικηγόροι 16 2%

Κοσµηµατοπωλεία - Χρυσοχόοι 12 1%

Μηχανήµατα 11 1%

Φωτογράφοι - Φωτογραφικά Είδη 6 1%

Λιθογραφεία - Τυπογραφεία 5 1%

Εργοστάσια 4 0%

Αποθήκε 3 0%

Μηχανικοί - Εργολάβοι 3 0%

Σύνολο 803 100%

4.2 Κατανοµή Εβραιών επαγγελµατιών για το έτο 1910

Το 1910 καταγράφονται 22 επαγγελµατικέ κατηγορίε, από τι οποίε σε

σχέση µε το 1908 απουσιάζουν οι Βιοτεχνίε και οι Μηχανικοί – Εργολά-

βοι. Όπω και το 1908, οι κύριε κατηγορίε οι οποίε συγκεντρώνουν το

56% των Εβραίων επαγγελµατιών, είναι οι:

-Πράκτορε – Προµηθευτέ

-Είδη διατροφή – Ποτά

-Βιοµηχανικά Είδη

-Ένδυση – Υπόδηση

-Γενικό εµπόριο

Πίνακα 4: Κατανοµή Εβραίων ανά επαγγελµατική κατηγορία

για το έτο 1910

Κατηγορία Σύνολο Αναλογία

Πράκτορε - Προµηθευτέ 90 12%

Είδη ∆ιατροφή - Ποτά 87 12%

Βιοµηχανικά είδη 85 12%

Ένδυση - Υπόδηση 74 10%

Γενικό εµπόριο 70 10%

Οικιακό εξοπλισµό-Επίπλωση 66 9%

Οικοδοµικά υλικά 37 5%

Επιτηδευµατίε 31 4%

Μεσίτε 29 4%

Φαρµακευτικά - Οπιέµποροι 29 4%

Ιατρικά Επαγγέλµατα 21 3%

Θέρµανση – Καύσιµο Ύλη 17 2%

Βιβλιοδετεία - Βιβλιοπωλεία - Είδη Γραφείου 16 2%

∆ικηγόροι 14 2%

∆έρµατα - ∆ερµατέµποροι 13 2%

Εργοστάσια 13 2%

Κοσµηµατοπωλεία - Χρυσοχόοι 12 2%

Αποθήκε 9 1%

Μεταλλεύµατα 7 1%

Φωτογράφοι - Φωτογραφικά Είδη 4 1%

Μηχανήµατα 3 0%

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

298

Λιθογραφεία - Τυπογραφεία 1 0%

Σύνολο 728 100%

4.3 Κατανοµή Εβραιών επαγγελµατιών για το έτο 1915

Το 1915, σε σύγκριση µε την οµαδοποίηση κατηγοριών του 1908, απου-

σιάζουν οι εγγραφέ για τι κατηγορίε Βιοτεχνίε, Μεταλλεύµατα και

Αποθήκε, µε αποτέλεσµα οι συνολικέ επαγγελµατικέ κατηγορίε για το

1915 να είναι 21. Οι τοµεί Ένδυση – Υπόδηση (20%) και Είδη διατροφή

– Ποτά (17%) βρίσκονται σταθερά στι κύριε κατηγορίε ενασχόληση

των Εβραίων συγκεντρώνοντα συνολικά το 37% των επαγγελµατιών. Οι

επόµενε βασικέ κατηγορίε είναι οι Επιτηδευµατίε (9%), Οικιακό εξο-

πλισµό – Επίπλωση (7%) και Ιατρικά επαγγέλµατα (7%).

Πίνακα 5: Κατανοµή Εβραίων ανά επαγγελµατική κατηγορία

για το έτο 1915

Κατηγορία Σύνολο Αναλογία

Ένδυση - Υπόδηση 212 20%

Είδη ∆ιατροφή - Ποτά 181 17%

Επιτηδευµατίε 90 9%

Οικιακό Εξοπλισµό - Επίπλωση 72 7%

Ιατρικά Επαγγέλµατα 70 7%

Φαρµακευτικά 69 7%

Προµηθευτέ - Παραγγελιοδόχοι 55 5%

Γενικό Εµπόριο 54 5%

∆έρµατα - ∆ερµατέµποροι 49 5%

Θέρµανση - Καύσιµο Υλη 36 3%

Βιοµηχανικά Είδη 31 3%

Κοσµηµατοπωλεία - Χρυσοχοεία 26 2%

Οικοδοµικά Υλικά 25 2%

Εργοστάσια 24 2%

Βιβλιοδετεία - Βιβλιοπωλεία 23 2%

Μηχανήµατα 13 1%

Φωτογράφοι - Φωτογραφικά Είδη 8 1%

Μεσίτε 7 1%

Μηχανικοί - Εργολάβοι 7 1%

Λιθογραφεία - Τυπογραφεία 5 0%

∆ικηγόροι - Συµβολαιογράφοι 1 0%

Σύνολο 1,058 100%

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

299

5. Κατανοµέ επαγγελµάτων ανά εθνότητα

5.1 Κατανοµή εθνοτήτων για το έτο 1908

Το 1908 οι Εβραίοι αποτελούσαν το 65% του συνόλου των επαγγελµα-

τιών στη Θεσσαλονίκη (803 καταγραφέ), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των

Ελλήνων ήταν µόλι 16% (201 καταγραφέ). Ω εθνότητα οι Εβραίοι συµ-

µετείχαν και στι 24 επαγγελµατικέ κατηγορίε που έχουν καταγραφεί.

Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Πίνακα 6, το ποσοστό συµµετοχή του στα

περισσότερα επαγγέλµατα ήταν πάνω από το 50% σε σχέση µε του επαγ-

γελµατίε των υπόλοιπων εθνοτήτων.

Επί του συνόλου των 24 επαγγελµατικών κατηγοριών, οι µόνε κατηγορί-

ε στι οποίε το ποσοστό των Εβραίων παρουσιάζεται µικρότερο από

άλλη εθνότητα είναι στι κατηγορίε Λιθογραφεία – Τυπογραφεία (ποσο-

στό 26% έναντι 37% των Ελλήνων) και Μηχανικοί – Εργολάβοι (ποσοστό

21% έναντι 43% των µηχανικών λοιπών εθνοτήτων).

Επίση, οι Εβραίοι κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά σε σχέση µε τι υπό-

λοιπε εθνότητε στι 5 ακόλουθε κατηγορίε:

-Κοσµηµατοπωλεία – χρυσοχοεία (100%),

-Βιοµηχανικά Είδη (91%)

-Μεσίτε (85%)

-Οικοδοµικά υλικά (74%) και Θέρµανση – καύσιµο ύλη (74%)

-Είδη διατροφή – Ποτά (72%) και Μεταλλεύµατα (72%).

Όσον αφορά τι υπόλοιπε εθνότητε:

• Το υψηλότερο ποσοστό των Ελλήνων επαγγελµατιών αφορά την κατη-

γορία Φωτογράφοι – Φωτογραφικά είδη (ποσοστό 38%, 5 καταγραφέ σε

σύνολο 13).

• Τα επόµενα υψηλότερα ποσοστά των Ελλήνων σε αµιγώ εµπορικέ χρή-

σει έχουν ω εξή:

-Φαρµακευτικά – οπιοέµποροι – χηµικοί (29%, 13 καταγραφέ)

-Ιατρικά επαγγέλµατα (28%, 19 καταγραφέ)

-∆έρµατα – βυρσοδεψεία (26%, 18 καταγραφέ)

• Η παρουσία των Τούρκων επαγγελµατιών είναι έντονη το 1908, καθώ

εµφανίζονται στι περισσότερε επαγγελµατικέ κατηγορίε εκτό από τι

Βιοµηχανικά είδη, Φωτογράφοι – φωτογραφικά είδη και Κοσµηµατοπω-

λεία – Χρυσοχόοι. Το µεγαλύτερο ποσοστό του παρουσιάζεται στα Ια-

τρικά επαγγέλµατα όπου µε 18 καταγραφέ καλύπτουν ποσοστό 27%. Α-

ξιόλογα ποσοστά παρουσιάζουν επίση στι κατηγορίε Βιοτεχνίε (23%),

∆ικηγόροι (21%) και Μηχανικοί – Εργολάβοι (21%).

• Αρµένιοι επαγγελµατίε καταγράφονται µόνο σε 9 από τι 24 επαγγελ-

µατικέ κατηγορίε του 1908, µε µικρά ποσοστά συµµετοχή.

• Τέλο, αξιοσηµείωτη είναι η παρουσία επαγγελµατιών διαφόρων άλλων

εθνικοτήτων (101 καταγραφέ), οι οποίοι αποτελούν το 8% των επαγγελ-

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

300

µατικών καταγραφών για το 1908 και συµµετέχουν σε 20 κατηγορίε. Οι

περισσότερε καταγραφέ (18) αναφέρονται στην κατηγορία Πράκτορε –

Προµηθευτέ (ποσοστό 13%) και στο Γενικό εµπόριο (14 καταγραφέ, πο-

σοστό 21%).

Πίνακα 6: Κατανοµή εθνοτήτων ανά οµαδοποιηµένη

επαγγελµατική κατηγορία για το έτο 1908

Κατηγορία Σύνολο Εβραίοι Έλληνε Τούρκοι Αρµένιοι Άλλοι

Είδη ∆ιατροφή - Ποτά 173 125 72% 35 20% 9 5% 1 1% 4 2%

Ένδυση - Υπόδηση 153 105 69% 21 14% 18 12% 0% 9 6%

Προµηθευτέ 136 83 61% 28 21% 6 4% 1 1% 18 13%

Ιατρικά Επαγγέλµατα 67 22 33% 19 28% 18 27% 7 10%

Γενικό Εµπόριο 66 42 64% 8 12% 2 3% 14 21%

Μεσίτε 62 53 85% 4 6% 1 2% 4 6%

Οικιακό Εξοπλισµό –

Επίπλωση

59 41 69% 10 17% 5 8% 3 5%

Βιοτεχνίε 57 35 61% 4 7% 13 23% 3 5% 2 4%

Οικοδοµικά Υλικά 54 40 74% 5 9% 5 9% 1 2% 3 6%

Βιοµηχανικά Είδη 53 48 91% 5 9%

Φαρµακευτικά –

Οπιοέµποροι –

Χηµικοί

45 24 53% 13 29% 4 9% 4 9%

Μεταλλεύµατα 43 31 72% 4 9% 5 12% 2 5% 1 2%

Θέρµανση –

Καύσιµο Yλη

42 31 74% 2 5% 5 12% 4 10%

Επιτηδευµατίε 41 22 54% 8 20% 7 17% 1 2% 3 7%

Βιβλιοδετεία –

Βιβλιοπωλεία –

Είδη Γραφείου

38 23 61% 5 13% 5 13% 5 13%

∆έρµατα –

Βυρσοδεψεία

31 18 58% 8 26% 3 10% 2 6%

∆ικηγόροι 29 16 55% 5 17% 6 21% 2 7%

Μηχανήµατα 20 11 55% 2 10% 2 10% 1 5% 4 20%

Λιθογραφεία –

Τυπογραφεία

19 5 26% 7 37% 2 11% 5 26%

Μηχανικοί –

Εργολάβοι

14 3 21% 2 14% 3 21% 6 43%

Φωτογράφοι –

Φωτογραφικά Είδη

13 6 46% 5 38% 1 8% 1 8%

Κοσµηµατοπωλεία –

Χρυσοχόοι

12 12 100% 0%

Εργοστάσια 8 4 50% 1 13% 2 25% 1 13%

Αποθήκε 6 3 50% 0% 3 50%

Σύνολα 1.241 803 201 124 12 101

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

301

5.2 Κατανοµή εθνοτήτων για το έτο 1910

Στον Οδηγό του έτου 1910 οι συνολικέ καταγραφέ των Εβραίων επαγ-

γελµατιών (728) είναι λιγότερε από τι αντίστοιχε για το 1908 (803). Το

ποσοστό του, από 65% για το 1908 πέφτει στο 37% επί του συνόλου των

επαγγελµατικών καταγραφών για το 1910. Αντίστοιχα, οι Έλληνε επαγ-

γελµατίε από 201 το 1908 (ποσοστό 16%) ανέρχονται στου 959 το 1910

(ποσοστό 49% επί των συνολικών καταγραφών). Οι Εβραίοι, ωστόσο, συ-

νεχίζουν να υπερτερούν αριθµητικά των Ελλήνων επαγγελµατιών περίπου

στι µισέ επαγγελµατικέ κατηγορίε όπω προκύπτει από τα στοιχεία

του Πίνακα 7. Από τι 22 επαγγελµατικέ κατηγορίε που παρουσιάζο-

νται στον Πίνακα 7, οι κατηγορίε στι οποίε οι Εβραίοι υπερτερούν α-

ριθµητικά των Ελλήνων και των υπόλοιπων εθνοτήτων είναι:

-Μεσίτε (78%),

-Κοσµηµατοπωλεία – χρυσοχόοι (71%),

-Μεταλλεύµατα (70%),

-Οικιακό εξοπλισµό - Επίπλωση (63%),

-Γενικό εµπόριο (58%).

-Βιοµηχανικά είδη (55%),

-Αποθήκε (53%),

-Οικοδοµικά υλικά (49%),

-Φαρµακευτικά (45%),

-Θέρµανση – καύσιµο ύλη (44%)

Τα χαµηλότερα ποσοστά των Εβραίων συγκεντρώνουν οι Επιτηδευµατίε

(14%), τα Μηχανήµατα (20%), τα Ιατρικά επαγγέλµατα (21%), και τα Ερ-

γοστάσια (20%).

Σχετικά µε την κατανοµή των υπόλοιπων εθνοτήτων, παρατηρούνται τα

εξή:

-Οι Έλληνε επαγγελµατίε σηµειώνουν µεγάλη αύξηση σε σχέση µε το

1908, καθώ συγκεντρώνουν τα µεγαλύτερα ποσοστά όλων των υπολοί-

πων σε 11 επαγγελµατικέ κατηγορίε: Επιτηδευµατίε (72%), Είδη δια-

τροφή – Ποτά (71%), Εργοστάσια (69%), Φωτογράφοι – Φωτογραφικά

είδη (67%), Ιατρικά επαγγέλµατα (61%), Μηχανήµατα (60%), ∆έρµατα –

∆ερµατέµποροι (54%), Βιβλιοδετεία – Βιβλιοπωλεία – Είδη γραφείου

(50%), Ένδυση – Υπόδηση (46%), Πράκτορε – Προµηθευτέ (44%), ∆ικη-

γόροι (41%).

-Οι Τούρκοι επαγγελµατίε δεν εµφανίζονται καθόλου στι κατηγορίε

Εργοστάσια, Κοσµηµατοπωλεία, Φωτογράφοι – Φωτογραφικά είδη, Με-

ταλλεύµατα. Οι περισσότερε συµµετοχέ του είναι στι κατηγορίε Έν-

δυση – Υπόδηση (31), Γενικό εµπόριο (30) και Επιτηδευµατίε (27), ενώ τα

µεγαλύτερα ποσοστά του είναι στι κατηγορίε Οικοδοµικά υλικά (23%),

Γενικό εµπόριο (22%) και ∆ικηγόροι (19%).

- Οι Αρµένιοι έχουν ελάχιστη συµµετοχή στο σύνολο των επαγγελµατιών

του 1910, αν και εµφανίζονται σε 12 από τι 22 κατηγορίε, µε 21 κατα-

γραφέ από τι οποίε το 43% (9 καταγραφέ) αφορά τι κατηγορίε Βιο-

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

302

µηχανικά είδη (5 καταγραφέ) και Είδη διατροφή – Ποτά (5 καταγρα-

φέ).

- Από το σύνολο των 69 επαγγελµατιών λοιπών εθνοτήτων, οι 32 κατα-

γράφονται στην κατηγορία Πράκτορε – Προµηθευτέ, ενώ η συµµετοχή

του στι υπόλοιπε 12 κατηγορίε που εµφανίζονται είναι ελάχιστη.

Πίνακα 7: Κατανοµή εθνοτήτων ανά οµαδοποιηµένη

επαγγελµατική κατηγορία για το έτο 1910

Κατηγορία Σύνολο Εβραίοι Έλληνε Τούρκοι Αρµένιοι Άλλοι

Είδη ∆ιατροφή – Ποτά

344 87 25% 244 71% 7 2% 4 1% 2 1%

Πράκτορε – Προµηθευτέ

227 90 40% 99 44% 5 2% 1 0% 32 14%

Επιτηδευµατίε 220 31 14% 158 72% 27 12% 4 2%

Ένδυση - Υπόδηση 203 74 36% 93 46% 31 15% 5 2%

Βιοµηχανικά Είδη 154 85 55% 46 30% 12 8% 5 3% 6 4%

Γενικό Εµπόριο 137 80 58% 35 26% 30 22% 2 1%

Οικιακό Εξοπλισµό – Επίπλωση

105 66 63% 25 24% 13 12% 1 1%

Ιατρικά Επαγγέλµατα 98 21 21% 60 61% 10 10% 1 1% 6 6%

Οικοδοµικά Υλικά 75 37 49% 20 27% 17 23% 1 1%

Φαρµακευτικά – Οπιοέµποροι

65 29 45% 26 40% 8 12% 1 2% 1 2%

Εργοστάσια 62 13 21% 43 69% 2 3% 4 6%

Θέρµανση – Καύσιµο Ύλη

39 17 44% 16 41% 2 5% 1 3% 3 8%

∆έρµατα – ∆ερµατέµποροι

39 13 33% 21 54% 4 10% 1 3%

Βιβλιοδετεία – Βιβλιοπωλεία – Είδη Γραφείου

38 16 42% 19 50% 1 3% 2 5%

Μεσίτε 37 29 78% 7 19% 1 3%

∆ικηγόροι 37 14 38% 15 41% 7 19% 1 3%

Κοσµηµατοπωλεία – Χρυσοχόοι

17 12 71% 5 29%

Αποθήκε 17 9 53% 6 35% 2 12%

Φωτογράφοι – Φωτογραφικά Είδη

15 4 27% 10 67% 1 7%

Μηχανήµατα 15 3 20% 9 60% 2 13% 1 7%

Μεταλλεύµατα 10 7 70% 1 10% 2 20%

Λιθογραφεία – Τυπογραφεία

2 1 50% 1 50%

Σύνολα 1.956 738 958 180 21 69

5.3 Κατανοµή εθνοτήτων για το έτο 1915

Το 1915, 3 χρόνια µετά την απελευθέρωση τη πόλη, το ελληνικό στοιχείο

έχει πλέον αρχίσει να επικρατεί. Ο Οδηγό του έτου 1915 παρουσιάζει

την πιο πλήρη µορφή σε σχέση µε του προηγούµενου και καταγράφει

2,200 Έλληνε επαγγελµατίε έναντι 1,058 Εβραίων και 343 επαγγελµα-

τιών λοιπών εθνοτήτων. Το ποσοστό των Εβραίων επαγγελµατιών µειώνε-

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

303

ται στο 29% και των Ελλήνων αυξάνεται στο 61% επί των συνολικών ε-

παγγελµατικών καταγραφών.

Οι Εβραίοι παρουσιάζουν τα µεγαλύτερα ποσοστά σε σχέση µε του υπό-

λοιπου επαγγελµατίε στι εξή κατηγορίε:

-Θέρµανση – καύσιµο ύλη (68%)

-Μηχανήµατα (68%)

-Βιοµηχανικά είδη (62%)

-Οικιακό εξοπλισµό – Επίπλωση (54%)

-∆έρµατα – δερµατέµποροι (44%)

-Οικοδοµικά υλικά και Ένδυση - Υπόδηση (42%)

Τα χαµηλότερα ποσοστά του παρουσιάζονται στι κατηγορίε Είδη δια-

τροφή – Ποτά (20%) και Μηχανικοί – Εργολάβοι (12%), κατηγορίε στι

οποίε οι Έλληνε κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά από όλε τι εθνότη-

τε.

Μηδενική είναι η παρουσία του όσον αφορά του Γεωπόνου και ενδια-

φέρον αποτελεί το ό,τι στου 149 ∆ικηγόρου υπάρχει µόνο µία καταγρα-

φή, σε αντίθεση µε 14 καταγραφέ το 1910 και 16 καταγραφέ το 1908.

Για την επαγγελµατική κατανοµή των υπόλοιπων εθνοτήτων παρατηρού-

νται τα εξή:

- Το µεγαλύτερο ποσοστό (66%) των Ελλήνων επαγγελµατιών (1,463 κα-

ταγραφέ σε σύνολο 2,200) καταγράφεται στι ακόλουθε 5 βασικέ κατη-

γορίε:

-Είδη διατροφή – Ποτά (72%)

-Γενικό εµπόριο (68%)

-Επιτηδευµατίε (64%)

-Ιατρικά επαγγέλµατα (62%)

-Ένδυση – Υπόδηση (47%)

Τα υψηλότερα ποσοστά των Ελλήνων είναι στι κατηγορίε ∆ικηγόροι –

Συµβολαιογράφοι (98%) και Μηχανικοί – Εργολάβοι (83%).

Οι τρει κατηγορίε µε τα υψηλότερα ποσοστά Τούρκων επαγγελµατιών

είναι:

-Οικοδοµικά υλικά (19%)

-Φαρµακευτικά (18%)

-∆έρµατα – ∆ερµατέµποροι (15%)

- Οι Αρµένιοι µαζί µε του επαγγελµατίε των λοιπών εθνοτήτων αποτε-

λούν µόνο το 2% του συνόλου των επαγγελµατιών για το 1915 και τα πο-

σοστά συµµετοχή του στι 23 επαγγελµατικέ κατηγορίε του έτου είναι

µικρά και διάσπαρτα.

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

304

Πίνακα 8: Κατανοµή εθνοτήτων ανά οµαδοποιηµένη επαγγελµατική

κατηγορία για το έτο 1915

Κατηγορία Σύνολο Εβραίοι Έλληνε Τούρκοι Αρµένιοι Άλλοι

Είδη ∆ιατροφή – Ποτά

920 181 20% 664 72% 51 6% 6 1% 18 2%

Ένδυση – Υπόδηση

508 212 42% 240 47% 48 9% 5 1% 3 1%

Επιτηδευµατίε 349 90 26% 223 64% 31 9% 3 1% 2 1%

Ιατρικά Επαγγέλµατα 289 70 24% 178 62% 27 9% 3 1% 11 4%

Γενικό Εµπόριο 233 54 23% 158 68% 18 8% 2 1% 1 0%

Φαρµακευτικά 176 69 39% 75 43% 31 18% 1 1%

Προµηθευτέ – Παραγγελιοδόχοι

157 55 35% 94 60% 1 1% 2 1% 5 3%

∆ικηγόροι – Συµβολαιογράφοι

149 1 1% 146 98% 2 1%

Οικιακό Εξοπλισµό –

Επίπλωση

133 72 54% 47 35% 13 10% 1 1%

∆έρµατα – ∆ερµατέµποροι

112 49 44% 45 40% 17 15% 1 1%

Εργοστάσια 109 24 22% 81 74% 2 2% 1 1% 1 1%

Κοσµηµατοπωλεία – Χρυσοχοεία

67 26 39% 34 51% 1 1% 5 7% 1 1%

Μηχανικοί – Εργολάβοι

60 7 12% 50 83% 2 3% 1 2%

Οικοδοµικά Υλικά 59 25 42% 21 36% 11 19% 2 3%

Βιβλιοδετεία – Βιβλιοπωλεία

57 23 40% 30 53% 4 7%

Θέρµανση – Καύσιµο Υλη

53 36 68% 14 26% 1 2% 2 4%

Βιοµηχανικά Είδη 50 31 62% 13 26% 3 6% 3 6%

Φωτογράφοι – Φωτογραφικά Είδη

39 8 21% 31 79%

Λιθογραφεία – Τυπογραφεία

23 5 22% 18 78%

Μεσίτε 22 7 32% 15 68%

Μηχανήµατα 19 13 68% 6 32%

Γεωπόνοι 16 16 100%

Μεταξουργεία 1 1 100%

Σύνολα 3.601 1.058 2.200 263 32 48

6. Κατανοµή των εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσαλονίκη

Το δεύτερο µέρο τη εργασία αναφέρεται στην εφαρµογή Γεωπληροφο-

ριακού Συστήµατο για την κατανοµή των συγκεντρώσεων των Εβραίων

επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσαλονίκη για τα έτη 1908, 1910

και 1915, σύµφωνα µε τα στοιχεία των αντίστοιχων επαγγελµατικών Οδη-

γών.

Το οδικό δίκτυο τη εποχή στην εντό των τειχών Θεσσαλονίκη, παρου-

σιάζει µεγάλε διαφορέ σε σχέση µε τη σηµερινή κατάσταση. Μέχρι την

πυρκαγιά του 1917 το κέντρο τη πόλη είχε διατηρήσει την παλιά ρυµο-

τοµία µε τι αλλαγέ που επέφερε η πυρκαγιά του 1890. Οι ονοµασίε των

οδών άρχισαν να αλλάζουν µετά την απελευθέρωση και µετονοµάστηκαν

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

305

οριστικά µετά την ανοικοδόµηση του κέντρου τη Θεσσαλονίκη. Κάποιε

ονοµασίε διατηρήθηκαν (ειδικά στην περιοχή τη Αγορά που δεν κάη-

κε), κάποιοι άξονε µετατοπίστηκαν λόγω των νέων χαράξεων, ενώ νέοι

δρόµοι πήραν τα ονόµατα παλαιότερων, χωρί να βρίσκονται καν στην

ίδια περιοχή (π.χ. η παλιά οδό Αριστοτέλου είναι η σηµερινή οδό Ολύ-

µπου, η οποία οδό Ολύµπου πριν την πυρκαγιά αντιστοιχούσε σε ένα

δροµάκι κάθετο στην Προκυµαία).

Από τα στοιχεία των Οδηγών, τα σηµαντικότερα στοιχεία που εξάγονται

σχετικά µε το οδικό δίκτυο τη εποχή συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• Πολλέ οδοί αναφέρονται µε τι τούρκικε ονοµασίε (π.χ. Γυαλί Καπού,

Κελεµέρ, Τσιτσεντζιλέρ).

• Συχνά αντί οδού αναφέρεται ω τόπο επαγγελµατική χρήση µια περι-

οχή ή συνοικία (π.χ. Φραγκοµαχαλά, Λαδάδικα).

• Πολλέ εµπορικέ χρήσει γη τοποθετούνται σε στοέ / χάνια τη επο-

χή (π.χ. στοά Σαούλ, Λοµπάρντο Χαν).

• Στου Οδηγού των ετών 1908 και 1910 συναντώνται τµήµατα του ίδιου

οδικού άξονα µε διαφορετικέ ονοµασίε.

• Πολλέ οδοί αναφέρονται µε τα χαρακτηριστικά τη κύρια εµπορική

χρήση, π.χ. «καζαντζιλάρ» ή «καζαντζίδικα» (από του χαλκωµατάδε

που αντιστοιχούν στην οδό Χαλκέων).

• Υπάρχουν οδοί ή τµήµατα οδών τα οποία λόγω των «πολιτικών γεγονό-

των» εµφανίζονται µε διαφορετικό όνοµα από έτο σε έτο.

• Επίση, συχνά τοπικέ ή µεγαλύτερε αγορέ χρησιµοποιούνται ω ση-

µεία αναφορά (π.χ. Γυναικοπάζαρο, Καπαλή τσαρσί, Λεµονάδικα).

• Υπάρχουν οδικοί άξονε ή περιοχέ οι οποίοι για κάθε έτο αναφορά

παρουσιάζονται µε διαφορετική ονοµασία (π.χ. Πλατεία Ολύµπου το

1908, Πλατεία Συντάγµατο το 1910, Πλατεία Ελευθερία το 1915).

Στου Χάρτε 1, 2 και 3 [βλ. στο τέλο του κειµένου] παρουσιάζεται η µε-

ταβολή τη εµπορική δραστηριότητα των Εβραίων στο οδικό δίκτυο του

ιστορικού κέντρου τη Θεσσαλονίκη για κάθε έτο µελέτη, αντίστοιχα.

6.1 Κατανοµή των εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσαλονί-

κη το 1908

Η εµπορική δραστηριότητα των Εβραίων επαγγελµατιών για το 1908 πα-

ρουσιάζεται αναλυτικά στον Πίνακα 9, σύµφωνα µε τον οποίο καλύπτει

σχεδόν αποκλειστικά την περιοχή του ιστορικού κέντρου (νοτίω τη Ε-

γνατία και από Βαρδάρη ω Χαµιδιέ). Στον Πίνακα 9 παρουσιάζονται

τα πρωτότυπα ονόµατα οδών και περιοχών όπω καταγράφονται στον

Οδηγό του 1908.

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

306

Πίνακα 9: Κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών για το έτο 1908

(Ονοµασίε οδών όπω καταγράφονται στην πηγή)

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό

Εβραίων

Επαγγελµα-

τιών

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό

Εβραίων

Επαγγελµα-

τιών

ΦΡΑΓΚΟΜΑΧΑΛΑ 154 RUE DES

COLONIALIST

4

ΣΑΜΠΡΗ ΠΑΣΑ 127 ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 4

ΙΣΤΙΡΑ 86 ΤΕΛΩΝΕΙΟΥ 4

ΓΙΑΛΙ ΚΑΠΟΥ 80 ΛΟΜΠΑΡΝΤΟ ΧΑΝ 3

ΜΙΣΙΡ ΤΣΑΡΣΙ 50 ΠΑΠΟΥΤΣΗ ΧΑΝ 3

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΣ 40 ΣΑΛΧΑΝΕ 3

ΣΑΟΥΛ ΧΑΝ 36 ΤΑΧΤΑ ΚΑΛΕ 3

ΤΣΙΝΤΣΕΤΖΙΛΕΡ 27 ΤΙΑΝΟ ΧΑΝ 3

ΣΤΑΜΠΟΛ ΤΣΑΡΣΙ 23 COLONIALISTES 2

ΕΞΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ 22 LEBLIBIDJI 2

ΚΟΛΟΜΒΟΥ 19 ΠΑΣΑΖ ΑΜΕΡΙΚΑΙΝ 2

ΠΡΟΚΥΜΑΙΑ 13 ΣΩΣΙ∆Η ΧΑΝ 2

Ο∆ΟΣ ΜΗ

ΑΝΑΓΡΑΦΟΜΕΝΗ

11 ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΛΥΜΠΟΥ 1

ΤΖΙΑΜΛΙ ΧΑΝ 10 RUE DES ECOLES 1

ΚΑΡΙ ΠΑΖΑΡ 9 ∆ΟΥΛΒΕΡ ΧΑΝ 1

ΤΣΑΡΣΙ 9 ΙΣΚΙ ΣΑΛΧΑΝΕ 1

ΤΕΛΑΛΙΚΑ 7 ΚΑΜΑΡΑ 1

ΓΙΛ∆ΙΖ ΧΑΝ 6 ΚΕΛΕΜΕΡ 1

ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 5 ΚΙΡΤΖΙ ΧΑΝ 1

ΑΛΛΑΤΙΝΙ ΧΑΝ 5 ΜΠΑΛΟΥΚ ΧΑΝΕ 1

ΒΑΡ∆ΑΡΙ 5 ΠΑΣΑΖ ΟΡΙΕΝΤΑΛ 1

ΚΑΖΑΝΤΖΙΛΑΡ 5 ΡΟΓΚΟΤΗ ΧΑΝ 1

GRAND BAZAR 4 ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 1

ΚΑ∆Η ΜΑΧΑΛΑΣ 4 Σύνολο Εβραίων

Επαγγελµατιών

803

Παρατηρήσει επί του Πίνακα 9:

• Τοπωνύµια: αντί οδικών αξόνων, πολλέ από τι διευθύνσει του Οδη-

γού 1908 αναφέρονται στι περιοχέ Μισίρ Τσαρσί, Grand Pazar, Καρί

παζάρ, Καζαντζιλάρ, Ιστιρά, Γυαλί Καπού, Τελάλικα, Ταχτά Καλέ, Στα-

µπόλ Τσαρσί, Φραγκοµαχαλά, Κελεµέρ. Στι περιπτώσει αυτέ, για τη

δυνατότητα µεταφορά του οδικού δικτύου στο Γεωπληροφοριακό Σύ-

στηµα, έγινε η παραδοχή, αντί τη αναγραφόµενη περιοχή να χρησιµο-

ποιηθεί ο κύριο οδικό άξονα κάθε περιοχή στον οποίο και αντιστοι-

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

307

χήθηκαν οι εµπορικέ χρήσει γη. Έτσι, στην περιοχή Ιστιρά αντιστοιχή-

θηκε η οδό Ζαφειράκη, ω Ταχτά Καλέ θεωρήθηκε το τµήµα τη Μεγά-

λου Αλεξάνδρου από Πτολεµαίων ω Εγνατία και ω κεντρικό άξονα

για την περιοχή του Φραγκοµαχαλά τέθηκε η οδό Φράγκων από Τραπέ-

ζη ω Βενιζέλου.

• Τούρκικε και Γαλλικέ ονοµασίε: το µεγαλύτερο ποσοστό του οδικού

δικτύου τη εποχή αναγράφεται µε την τούρκικη / γαλλική ονοµασία του

(Σαµπρή Πασά: Βενιζέλου, Προκυµαία: Λεωφόρο Νίκη, Παράλληλη ο-

δό: η νυν Καλαποθάκη – Προξένου Κοροµηλά, πλατεία Ολύµπου: η πλα-

τεία Ελευθερία, Μεγάλου Αλεξάνδρου: «περίπου» η σηµερινή Ίωνο

∆ραγούµη).

• Επίση στον Οδηγό του 1908 υπάρχουν οι ακόλουθε ονοµασίε οδών

στα γαλλικά:

-Rue Des Ecoles (Σαµπρή Πασά, η σηµερινή Βενιζέλου),

-Rue Des Colonialistes (Γυαλί Καπού),

-Leblibidji (Μενεξέ),

οι οποίε ταυτοποιήθηκαν µε το οδικό δίκτυο µε τη βοήθεια βιβλιογραφι-

κών και χαρτογραφικών πηγών.

* ∆ιαφορετικέ ονοµασίε για τµήµατα του ίδιου οδικού άξονα:

- Τοπχανέ: η οδό Φράγκων από την αρχή τη (στα δυτικά τη πόλη) ω

Λέοντο Σοφού, όπου υπήρχε φρούριο κατά την Οθωµανική εποχή.

- Ω Φράγκων θεωρήθηκε εδώ το τµήµα του οδικού άξονα από Λέοντο

Σοφού ω Μεγάλου Αλεξάνδρου.

- Τσιτσεντζιλέρ: η συνέχεια τη Φράγκων από Μεγάλου Αλεξάνδρου ω

Σαµπρή Πασά.

- Βασιλέω Ηρακλείου: η προέκταση τη Φράγκων από Σαµπρή Πασά ω

Βαλαωρίτου.

- Εµπορικέ Στοέ (χάνια):

Το 1908 αναφέρονται οι εξή: Τζιαµλί Χαν, Σαούλ Χαν, Κιρτζι Χαν, Τιά-

νο Χαν, Παπουτσή Χαν, Αλατίνι Χαν, Γιλδίζ Χαν, Λοµπάρντο Χαν, Πα-

σάζ Αµερικαίν, Πασάζ Οριεντάλ, Ρογκότη Χαν, ∆ουλβέρ Χαν, Σωσίδη

Χαν. Οι περισσότερε στοέ (που αποτελούν πρόδροµη µορφή των σύγ-

χρονων εµπορικών κέντρων) βρισκόταν στην περιοχή του Φραγκοµαχαλά.

Έχουν εντοπιστεί όλε οι στοέ που αναφέρονται το 1908, εκτό από τι

στοέ ∆ουλβέρ Χαν και Σωσίδη Χαν. Στο γεωπληροφοριακό σύστηµα ο-

ρίζονται από τον οδικό άξονα στον οποίο ανήκουν.

• Όπω σηµειώνεται στον Πίνακα 9, σε 11 περιπτώσει στον Οδηγό του

1908 δεν υπάρχει διαθέσιµη γεωχωρική πληροφορία, καθώ αναφέρονται

µόνο το είδο τη επαγγελµατική δραστηριότητα και το όνοµα του Ε-

βραίου επαγγελµατία, αλλά δεν αναγράφεται η οδό.

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

308

Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 9, δηµιουργήθηκε ο Χάρτη 4 ο οποίο

παρουσιάζει την κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυ-

ο, αναγράφοντα τι πρωτότυπε ονοµασίε των οδών σύµφωνα µε τον

Οδηγό του 1908.

Προσαρµόζοντα όλα τα παραπάνω στα στοιχεία του Πίνακα 9, προκύ-

πτει ο Πίνακα 10 ο οποίο παρουσιάζει τι εµπορικέ χρήσει των Ε-

βραίων επαγγελµατιών ανά οδικό άξονα για το έτο 1908. Σηµειώνεται

ότι οι ονοµασίε οδών στον Πίνακα 10 έχουν αναχθεί στο οδικό δίκτυο

τη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ού αιώνα.

Πίνακα 10: Κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών ανά οδικό άξονα

για το έτο 1908

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό Εβραίων

Επαγγελµατιών

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό Εβραίων

Επαγγελµατιών

ΦΡΑΓΚΩΝ 188 ΕΠΙ∆ΑΥΡΟΥ 5

ΣΑΜΠΡΗ ΠΑΣΑ 164 ΣΥΓΓΡΟΥ 5

ΙΣΤΙΡΑ (ΖΑΦΕΙΡΑΚΗ) 95 ΒΛΑΛΗ 4

ΓΙΑΛΙ ΚΑΠΟΥ 86 ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 4

ΑΙΓΥΠΤΟΥ 50 ΣΙΜΩΤΑ 4

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΣ 40 ΤΕΛΩΝΕΙΟΥ 4

∆ΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ 32 ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ 3

ΕΞΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ 22 ΚΟΜΝΗΝΩΝ 3

ΚΟΛΟΜΒΟΥ 19 ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 3

ΠΡΟΚΥΜΑΙΑ 13 ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ 3

ΜΗ ΑΝΑΓΡΑΦΟΜΕΝΗ

Ο∆ΟΣ

11 ΕΓΝΑΤΙΑ 2

ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 10 ΜΕΝΕΞΕ 2

ΚΗΡΥΚΩΝ 7 ΣΩΣΙ∆Η ΧΑΝ 2

ΤΡΑΠΕΖΗΣ 6 ∆ΟΥΛΒΕΡ ΧΑΝ 1

ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 5 Ε∆ΕΣΣΗΣ 1

ΒΑΡ∆ΑΡΗ 5 ΠΛΑΤΕΙΑ ΟΛΥΜΠΟΥ 1

ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ 2 ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 1

Σύνολο Εβραίων επιχειρηµατιών 803

Όπω είναι εύλογα αναµενόµενο, η εµπορική δραστηριότητα των Εβραίων

παρατηρείται στι κυριότερε εµπορικέ περιοχέ τη πόλη, στην οδό Σα-

µπρή Πασά, στην οδό Φράγκων (που αντιπροσωπεύει και την εµπορική

κίνηση του Φραγκοµαχαλά), και στην κατ’ εξοχήν περιοχή τη Αγορά

(Ιστιρά, Γυαλί Καπού, Μισίρ Τσαρσί). Ανατολικά τη εντό των τειχών

πόλη αναφέρονται 22 εµπορικέ χρήσει από Εβραίου (στην Εξοχή Πύρ-

γων) ενώ στην Εγνατία υπάρχουν µόνο 2 καταγραφέ και καµία βορειό-

τερα αυτή.

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

309

Η διαδικασία ταύτιση και αναγνώριση οδών και οδικών τµηµάτων που

αναφέρθηκε προηγουµένω ακολουθήθηκε και για έτη 1910 (Πίνακα 11)

και 1915 (Πίνακα 12).

Στον Χάρτη 5 παρουσιάζεται το σύνολο των Εβρακών χρήσεων γη ανά

τµήµα οδικού άξονα ή περιοχή. Οι οδοί αναγράφονται µε τη σηµερινή

του ονοµασία, εκτό από τι περιπτώσει που τα οδικά τµήµατα έχουν

πλέον καταργηθεί, οπότε και αναγράφεται η ονοµασία του όπω ήταν

κατά το 1908.

6.2 Κατανοµή των εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσα-

λονίκη το 1910

Όπω προαναφέρθηκε, ο Οδηγό του 1910 παρουσιάζει λιγότερε κατα-

γραφέ για του Εβραίου επαγγελµατίε σε σχέση µε τον αντίστοιχο του

1908. Επίση, υπάρχει σηµαντικό αριθµό µη αναγραφόµενων οδών (112

συνολικά). Εκτό από τι γενικέ παρατηρήσει που διατυπώθηκαν πριν

και οι οποίε αντιµετωπίστηκαν µε τον ίδιο τρόπο στη µεθοδολογία τη

έρευνα, το 1910 συναντώνται 2 νέε και µοναδικέ ονοµασίε οδών, η

οδό Ενώσεω και Προόδου και η οδό Προόδου. Οι 2 αυτέ οδοί δεν α-

ναφέρονται στον Οδηγό του 1908 ούτε και επαναλαµβάνονται στον Οδη-

γό του 1915. Με βιβλιογραφικέ διασταυρώσει στοιχείων και µε ταύτιση

των ονοµάτων επαγγελµατιών από του Οδηγού 1908 και 1915, προέκυ-

ψε ότι η οδό Προόδου είναι η Χαµιδιέ (νυν Εθνική Αµύνη), ενώ η οδό

Ενώσεω και Προόδου αποτελεί άλλη ονοµασία τη παραλιακή οδού το

1910 (εκτό δηλ. από Παραλία και Προκυµαία). Εύλογα εκτιµάται οι ονο-

µασίε προέκυψαν µετά την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1909 και

εγκαταλείφθηκαν τα αµέσω επόµενα χρόνια.

Σύµφωνα µε τον Πίνακα 11, το µεγαλύτερο µέρο τη εµπορική κίνηση

των Εβραίων για το 1910 συγκεντρωνόταν (όπω και το 1908) στι περιο-

χέ Ιστιρά, Σαµπρή Πασά, Φράγκων και Μισίρ Τσαρσί – περιοχέ οι ο-

ποίε παραµένουν οι κατ’ εξοχήν εµπορικοί άξονε. Παρά την καταγραφή

των 112 µη αναγραφόµενων οδών, παρατηρείται αύξηση των εµπορικών

χρήσεων στην οδό Αγίου Μηνά και στην Εγνατία. Προ τα δυτικά τη

πόλη καταγράφονται εµπορικέ χρήσει στην περιοχή του Μπεχτσινάρ

(Κήποι των Πριγκήπων) και τη σηµερινή οδού 26η Οκτωβρίου, ενώ α-

νατολικά καταγράφονται συνολικά 9 εµπορικέ χρήσει (στι περιοχέ

Προόδου, Εξοχή Πύργων, Πύργων, Αγία Τριάδο, Αγρών και Νοσοκο-

µείων).

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

310

Πίνακα 11: Κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών

ανά οδικό άξονα για το έτο 1910

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό

Εβραίων

Επαγγελµατιών

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό

Εβραίων

Επαγγελµατιών

ΖΑΦΕΙΡΑΚΗ 135 ΠΑΛΙΟ ΤΕΛΩΝΕΙΟ 3

ΣΑΜΠΡΗ ΠΑΣΑ 126 ΠΥΡΓΩΝ 3

ΜΗ ΑΝΑΓΡΑΦΟΜΕΝΗ

Ο∆ΟΣ

112 ΣΥΓΓΡΟΥ 3

ΦΡΑΓΚΩΝ 99 ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΟΥΓΚΩ 2

ΜΙΣΙΡ ΤΣΑΡΣΙ 43 ∆ΗΜΑΡΧΕΙΟΥ 2

ΓΙΑΛΗ ΚΑΠΟΥ 34 Ε∆ΕΣΣΗΣ 2

ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ 27 ΕΞΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ 2

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΣ 21 ΟΛΥΜΠΙΟΥ ∆ΙΑΜΑΝΤΗ 2

ΕΓΝΑΤΙΑ 18 ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ 2

∆ΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ 18 ΠΡΟΟ∆ΟΥ 2

ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 9 ΣΙΜΩΤΑ 2

ΒΑΡ∆ΑΡΙΟΥ 9 26η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1

ΠΑΡΑΛΙΑ 9 ΑΓΙΑΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΣ 1

ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 7 ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑ∆ΟΣ 1

ΕΝΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟ∆ΟΥ 6 ΑΓΡΩΝ 1

ΚΟΛΟΜΒΟΥ 5 ΒΟΤΣΗ 1

ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ 4 ΜΕΝΕΞΕ 1

ΜΠΕΧΤΣΙΝΑΡ 4 ΝΑΥΑΡΧΟΥ

ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ

1

ΤΕΛΩΝΕΙΟΥ 4 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ 1

ΚΗΡΥΚΟΥ 3 ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ 1

ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 1 Σύνολο Εβραίων

Επαγγελµατιών

728

Στον Χάρτη 6 παρουσιάζεται η κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών

στο οδικό δίκτυο, σύµφωνα µε τον Οδηγό του 1910.

Στον Χάρτη 7 παρουσιάζεται το σύνολο των Εβρακών χρήσεων γη ανά

τµήµα οδικού άξονα ή περιοχή, διατηρώντα τι ονοµασίε οδών του 1910

για τα οδικά τµήµατα που έχουν καταργηθεί.

6.3 Κατανοµή των εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσα-

λονίκη το 1915

Το 1915 µε την απελευθέρωση τη πόλη αρχίζει να οριστικοποιείται και η

ονοµασία των οδών. Η Σαµπρή Πασά γίνεται Βενιζέλου, η Προκυµαία

γίνεται Λεωφόρο Νίκη, η Λεωφόρο Αγρών µετονοµάζεται σε Βασιλίσ-

ση Ολγα, η Χαµιδιέ γίνεται Βασιλίσση Σοφία. Ωστόσο, στον Οδηγό

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

311

του 1915 ακόµη συναντώνται ονοµασίε περιοχών και τοπικών αγορών,

όπω Κρεµµυδάδικα, Λαδάδικα, Αµπατζίδικα, Καζαντζίδικα, Καρεκλάδι-

κα, Ψαράδικα. Εµπορικέ δραστηριότητε των Εβραίων εµφανίζονται

στου νέου σιδηροδροµικού σταθµού τη πόλη (Κωνσταντινουπόλεω,

Μοναστηρίου), ενώ και η Εγνατία αποτελεί σηµαντικό πλέον χώρο εβρα-

κή επαγγελµατική δραστηριότητα. Η ακτίνα επιρροή του Εβρακού

εµπορίου απλώνεται από δυτικά τη πόλη (σιδηροδροµικοί Σταθµοί, ο-

δό Γεννιτσών) ω την οδό Βασιλίσση Όλγα και επεκτείνεται τόσο στου

νέου δρόµου τη συνοικία Χαµιδιέ (Παπάφη, Ευζώνων, Λεωφόρο

Στρατού) όσο και σε δρόµου πάνω από την Εγνατία (Φιλίππου, Αγίου

∆ηµητρίου, Αποστόλου Παύλου, παλαιά Αριστοτέλου (νυν Ολύµπου)).

Παράλληλα, Εβραίοι επαγγελµατίε καταγράφονται σε διάσπαρτου δρό-

µου τη εντό των τειχών πόλη (Βασιλέω Καρόλου, Βασιλέω Πέτρου,

Αγίου Νικολάου).

Η κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο όπω και το

σύνολο των Εβρακών χρήσεων γη ανά τµήµα οδικού άξονα ή περιοχή,

παρουσιάζεται στον Χάρτη 8 και στον Χάρτη 9.

Πίνακα 12: Κατανοµή των Εβραίων επαγγελµατιών

ανά οδικό άξονα για το έτο 1915

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό Εβραίων

Επαγγελµατιών

Ονοµασία οδού/

περιοχή

Αριθµό Εβραίων

Επαγγελµατιών

Ο∆ΟΣ ΜΗ

ΑΝΑΓΡΑΦΟΜΕΝΗ

225 ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΕΤΡΟΥ 2

ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 165 ΒΟΤΣΗ 2

ΕΓΝΑΤΙΑ 89 ΓΕΝΝΙΤΣΩΝ 2

ΖΑΦΕΙΡΑΚΗ 62 ∆ΗΜΑΡΧΕΙΟ 2

ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 47 ΕΞΟΧΗ ΠΥΡΓΩΝ 2

ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ 45 ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ 2

ΦΡΑΓΚΩΝ 44 Λ. ΣΤΡΑΤΟΥ 2

ΤΣΙΜΙΣΚΗ 39 ΠΕΡ∆ΙΚΑ 2

ΣΥΓΓΡΟΥ 36 ΠΛ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 2

ΒΙΚΤΩΡΟΣ ΟΥΓΚΩ 20 ΤΡΑΠΕΖΗΣ 2

ΜΕΝΕΞΕ 20 ΑΓ. ΜΗΝΑ 1

ΒΑΡ∆ΑΡΙΟΥ 17 ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ 1

ΛΟΙΠΕΣ Ο∆ΟΙ 16 ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΠΡΟΕΣΤΟΥ 1

ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΟΛΓΑΣ 15 ΒΑΛΑΩΡΙΤΟΥ 1

ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 14 ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΡΟΛΟΥ 1

ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΥ 12 ΓΑΖΗ 1

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α 11 ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 1

ΛΕΟΝΤΟΣ ΣΟΦΟΥ 11 ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1

ΚΟΛΟΜΒΟΥ 9 ΕΛΛΗΣ 1

ΝΑΥΑΡΧΟΥ

ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ

9 ΕΠΙ∆ΑΥΡΟΥ 1

ΝΙΚΗΣ 9 ΕΥΖΩΝΩΝ 1

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

312

ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ 9 ΙΠΠΟ∆ΡΟΜΙΟΥ 1

ΑΓΙΟΥ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΥ 9 ΙΣΑΥΡΩΝ 1

ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ 8 ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΟΥ 1

ΜΑΞ ΝΟΡ∆ΑΟΥ 8 ΚΟΜΝΗΝΩΝ 1

26η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 7 ΜΑΞ ΧΑΡ∆ΕΝ 1

∆ΙΑΜΑΝΤΗ ΟΛΥΜΠΙΟΥ 7 ΜΠΑΛΑΝΟΥ 1

ΜΙΣΙΡ ΤΣΑΡΣΙ 7 ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ 1

ΦΙΛΙΠΠΟΥ 7 Π. ΓΕΡΜΑΝΟΥ 1

ΓΙΑΛΗ ΚΑΠΟΥ 6 ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ Κ 1

ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ ΛΗΜΝΟΥ 6 ΠΑΠΑΦΗ 1

ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ 5 ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ 1

Ε∆ΕΣΣΗΣ 4 ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟΥ 1

ΚΗΡΥΚΩΝ 4 ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 1

ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΝ 4 ΤΡΙΚΟΥΠΗ 1

ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΕΙΟΥ 3 ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ 1

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ 2 ΧΑΨΑ 1

Σύνολο Εβραίων Επαγγελµατιών 1.058

Το αρκετά µεγάλο ποσοστό των µη αναγραφόµενων οδών (συνολικά 225

καταγραφέ σε σύνολο 1,058), δηµιουργεί βεβαίω κάποια προβλήµατα

στην εξαγωγή στατιστικών συµπερασµάτων, ωστόσο δεν υπάρχει καµιά

αµφιβολία ότι το µεγαλύτερο µέρο των Εβραίων επαγγελµατιών εντοπί-

ζεται στου γνώριµου εµπορικού άξονε του ιστορικού κέντρου.

7. Συµπεράσµατα

Σύµφωνα µε τα στοιχεία των Επαγγελµατικών Οδηγών που κυκλοφόρη-

σαν στη Θεσσαλονίκη τα έτη 1908, 1910 και 1915, το ποσοστό των Ε-

βραίων επαγγελµατιών κυµαίνεται από 65% (έτο 1908) ω 29% (έτο

1915) επί του συνόλου των καταγεγραµµένων επαγγελµατιών. Για τι α-

νάγκε τη µελέτη καταγράφτηκαν σε βάση δεδοµένων (database) ηλε-

κτρονικού υπολογιστή (Η/Υ) όλα τα στοιχεία των Εβραίων επαγγελµα-

τιών τη Θεσσαλονίκη ανά έτο και οµαδοποιήθηκαν σε συναφεί κατη-

γορίε τα επαγγέλµατα που αναγράφονται στου Οδηγού. Εξετάζοντα

αποκλειστικά την πορεία των Εβραίων επαγγελµατιών, προκύπτει ότι

παράλληλα µε τη συνολική αύξηση των επαγγελµατιών ανά έτο, το πο-

σοστό των Εβραίων επαγγελµατιών φθίνει σταδιακά, από 65% το 1908 σε

29% το 1915.

-Κατανοµή Εβραίων επαγγελµατιών ανά επαγγελµατική κατηγορία

Οι κατηγορίε που συγκεντρώνουν σταθερά το µεγαλύτερο πλήθο Ε-

βραίων επαγγελµατιών και για τα 3 έτη µελέτη είναι οι Είδη διατροφή –

Ποτά και Ένδυση – Υπόδηση. Για τα έτη 1910 και 1915 η µεγαλύτερη

συµµετοχή του αφορά επίση τι κατηγορίε Πράκτορε – Προµηθευτέ

και Βιοµηχανικά Είδη, ενώ άλλε βασικέ κατηγορίε είναι Μεσίτε, Γενι-

Σ . ∆ Η Μ Ο Υ Λ Α * Ι . ∆ . ∆ Ο Υ Κ Α Σ * Π . ∆ . Σ Α Β Β Α Ϊ ∆ Η Σ

313

κό εµπόριο, Επιτηδευµατίε, Οικιακό εξοπλισµό – Επίπλωση και Ιατρι-

κά επαγγέλµατα.

-Κατανοµή επαγγελµατιών ανά εθνότητα

Το 1908 οι Εβραίοι αποτελούσαν το 65% του συνόλου των επαγγελµα-

τιών στη Θεσσαλονίκη και υπερτερούσαν όλων των υπόλοιπων εθνοτή-

των επαγγελµατιών. Οι Έλληνε επαγγελµατίε ήταν 16%, οι Τούρκοι 10%

και οι Αρµένιοι µαζί µε του επαγγελµατίε λοιπών εθνοτήτων συγκέ-

ντρωναν µόλι το 9%. Από το 1910 οι Έλληνε επαγγελµατίε αρχίζουν να

υπερτερούν των υπόλοιπων εθνοτήτων, µε αποτέλεσµα το ποσοστό των

Εβραίων να βαίνει µειούµενο, από 37% το 1910 σε 29% το 1915. Σταθερή

µείωση παρουσιάζουν επίση και οι Τούρκοι επαγγελµατίε, µε ποσοστά

9% το 1910 και 7% το 1915 επί του συνόλου των καταγεγραµµένων επαγ-

γελµατιών στου Οδηγού.

- Κατανοµή Εβραίων επαγγελµατιών στο οδικό δίκτυο τη Θεσσαλονίκη

Το 1908 και το 1910 η εµπορική δραστηριότητα των Εβραίων παρατηρεί-

ται στι κυριότερε εµπορικέ περιοχέ τη πόλη, στην οδό Σαµπρή Πασά,

στην οδό Φράγκων (που αντιπροσωπεύει και την εµπορική κίνηση του

Φραγκοµαχαλά), και στην κατ’ εξοχήν περιοχή τη Αγορά (Ιστιρά, Γυαλί

Καπού, Μισίρ Τσαρσί). Ανατολικά και δυτικά τη εντό των τειχών πόλη

αναφέρονται µεµονωµένε εµπορικέ χρήσει από Εβραίου, στι περιοχέ

Εξοχή Πύργων, Αγία Τριάδα, Αγρών, Νοσοκοµείων, Μπεχτσινάρ.

Το 1915 εµπορικέ δραστηριότητε των Εβραίων εµφανίζονται στου νέ-

ου σιδηροδροµικού σταθµού τη πόλη (Κωνσταντινουπόλεω, Μονα-

στηρίου), ενώ και η Εγνατία αποτελεί σηµαντικό πλέον χώρο εβρακή

επαγγελµατική δραστηριότητα. Η ακτίνα επιρροή του εβρακού εµπο-

ρίου απλώνεται από δυτικά τη πόλη (σιδηροδροµικοί Σταθµοί, οδό

Γεννιτσών) ω την οδό Βασιλίσση Όλγα και επεκτείνεται τόσο στου

νέου δρόµου τη συνοικία Χαµιδιέ, όσο και σε δρόµου πάνω από την

Εγνατία. Παράλληλα, Εβραίοι επαγγελµατίε καταγράφονται πλέον και

σε διάσπαρτου δρόµου τη εντό των τειχών πόλη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αναστασιάδη Γ. – Χεκίµογλου Ε.: Όταν η Θεσσαλονίκη µπήκε στον 20ο

αιώνα. University Studio Press, 2000.

Αναστασιάδη Γ. – Χεκίµογλου Ε.: Παραλία – Λιµάνια – Λευκό Πύργο.

University Studio Press 1997.

Βακαλόπουλο Α.: Αναµνήσει από την παλιά Θεσσαλονίκη. Μαλλιάρη

Παιδεία, 1985.

∆ηµητριάδη Β.: Τοπογραφία τη Θεσσαλονίκη κατά την εποχή τη

Τουρκοκρατία 1430 – 1912. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών 1983.

Χ Ω Ρ Ο Χ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η Τ Ω Ν Ε Β Ρ Α Ι Ω Ν E Π Α Γ Γ Ε Λ Μ Α Τ Ι Ω Ν

314

Κολώνα Β.: Η εκτό των τειχών επέκταση τη Θεσσαλονίκη. Εικονο-

γραφία τη συνοικία Χαµιδιέ 1885 – 1912. ∆ιδακτορική διατριβή, 1992.

Λαζαρίδη Σ.: Από το Βαρδάρι ω το ∆ερβένι. Ζήτρο, 1997.

Μέγα Γ.: Ενθύµιον από τη ζωή τη Εβρακή κοινότητα. Θεσσαλονίκη

1897 – 1917. Καπόν, 1993.

Mπαντέλα, Α.Γ., Σαββα˙δη, Π., Υφαντή, Ι., και ∆ούκα, Ι.∆.: Σύγχρονα

Συστήµατα Μετρήσεων και Επεξεργασία Γεωδαιτικών ∆εδοµένων, σελ.

1-128, Πανεπιστηµιακέ σηµειώσει, Θεσσαλονίκη, 1997.

Παπαγιαννόπουλο Α.: Μνηµεία τη Θεσσαλονίκη. Ρέκο 2006.

Σαββα˙δη Π.: Θεσσαλονίκη µεταµορφώσει χάρτινων αναµνήσεων, ∆ελ-

τίο Ροταριανού Συλλόγου Θεσσαλονίκη, αρ. 7/13-11-2007, σελ. 8-10,

Θεσσαλονίκη, 2007.

Σαββα˙δη Π.: Θεσσαλονίκη ανάδειξι – χαρτών αναµνήσει, Λεύκωµα

έκθεση χαρτών Θεσσαλονίκη, ΕΚΕΠΠ-ΕΚΕΧΧΑΚ – Εθνική Χαρτοθή-

κη, σελ. 19-50, Θεσσαλονίκη, 2008.

Σαββα˙δη Π.: Θεσσαλονίκη ανάδειξη – χαρτών αναµνήσει - Χαρτο-

γραφική περιήγηση στην ιστορία τη πόλη, Τεχνογράφηµα, τ. 367, σελ.

12-14, 2009.

Σαββα˙δη Π.: Εγκαταστάσει υγεία στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου

και στι αρχέ του 20ού αιώνα – µια σύντοµη χαρτογραφική προσέγγιση,

Τιµητικό Τόµο καθηγητού ∆ηµητρίου Αραµπέλου «Το µήλον τη Γνώ-

σεω», σελ. 497-510, Τµήµα Αγρονόµων και Τοπογράφων Μηχανικών

ΑΠΘ, 2010.

Τοµανά Κ.: ∆ρόµοι και γειτονιέ τη Θεσσαλονίκη µέχρι το 1944. Νησί-

δε, 1997.

Χεκίµογλου Ε.: Επιχειρηµατικοί τόποι τη Θεσσαλονίκη. Πολιτιστική

Εταιρεία Επιχειρηµατιών Βορείου Ελλάδο, 2001.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Β. ∆ηµητριάδη, Τοπογραφία τη Θεσσαλονίκη κατά την εποχή τη Τουρκο-

κρατία, 1430 – 1912. 2 Οι χώροι αυτοί παρουσιάζονται στην εργασία µε τίτλο «Χωροχρονική µελέτη των χώρων ενδιαίτηση και ψυχαγωγία στη Θεσσαλονικη κατά τα έτη 1908 – 1915, µε τη χρήση Γεωπληροφοριακού Συστήµατο», στον παρόντα τόµο.