KaKo preživjeti hemioterapiju - PharmaMedica

GODINA II/2018. CrNA GOrA

O Z D R A V L J U N A R A Z U M L J I V N A Č I N

BrOJ 7

www.pharmamedica.rsPharmaMedica

KaKo preživjeti hemioterapiju

tiKovi i turetov sindrom

Akupunktura u tretmanu bola

AKTUELNO

bEspLATAN

pRIMJERAK

p O T R A ž I T E s L E D E ć I b R O J K R A J E M f E b R U A R A 2 0 1 9 .

sve o bijelom luKu

Paradontopatijasa dobrim imunitetom nema zime

Hipertenzija

X nož za precizno zračenje tumora

intervju-prof. dr Danica Grujičić

3www.pharmamedica.rs PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 7

sadržaj b r o j 7

GODINA II/2018. CRNA GORA

O Z D R A V L J U N A R A Z U M L J I V N A Č I N

BROJ 7

www.pharmamedica.rsPharmaMedica

KAKO PREŽIVJETI HEMIOTERAPIJU

TIKOVI I TURETOV SINDROM

Akupunktura u tretmanu bola

AKTUELNO

BESPLATAN

PRIMJERAK

P O T R A Ž I T E S L E D E Ć I B R O J K R A J E M F E B R U A R A 2 0 1 9 .

SVE O BIJELOM LUKU

ParadontopatijaSA DOBRIM IMUNITETOM NEMA ZIME

Hipertenzija


intervju-prof. dr Danica Grujičić

38

2228

12

8

4. Vijesti Novosti i zanimljivosti iz sveta medicine i zdravlja

6. Intervju Prof. dr Danica Grujičić: X nož za precizno zračenje tumora

8 Fizijatrija Akupunktura u tretmanu bola

12. Onkologija Kako „preživjeti“ hemioterapiju

12. Mentalno zdravlje Tikovi i Turetov sindrom

14. Iz ugla psihologa Petar Pan sindrom

18. Hematologija Anemija

21. Da li ste znali Šta znače različite boje modrice?

22. Aktuelno Sa dobrim imunitetom nema „zime“

26 Stomatologija Parodontopatija

28. Oralno zdravlje Nežne paste na bazi enzima

29. Ishrana Sve o bijelom luku

30. Prezentacija Dr. Grandel

32. Preporučujemo DA NE BUDETE „BOSI PO KOSI” Kofeinski kompleks – doping za vašu kosu

34. Dermatologija Njega na osnovu tipa kože

38. Kardiolog odgovara Hipertenzija

40. Ortopedija Patološka stanja kuka

42. Euromedik hirurgija

Glavni i odgovorni urednik: mr ph. spec. Jasmina Jović Novaković

Dizajn i prelom:Pharma Medica Design Studio

Marketing:Pharma Medica,agencija za marketing

web: www.pharmamedica.rs

e-mail:[email protected]

Štampa:Cicero, Beograd

Fotografije: Shutterstock

Izdaje: PharmaMedica,agencija za marketing, 11000 Beograd,Arh.Gerasima Zelića 6/17tel: +381 65 231. 80. 36

Izdavač ne odgovara za sadržaj oglasnog i zakupljenog prostora.

Časopis je besplatan

on-lIne IzDanje na www.pharmamedica.rs

PHARMA Medica : o zdravlju na razumljiv način / glavni i odgovorni urednik Jasmina Jović Novaković. - Izd. za Crnu Goru. - God. 1, br. 1 (2017)- . - Beograd : PharmaMedica, agencija za marketing, 2017- (Beograd : Cicero). - 27 cm Dvomesečno. ISSN 2560-4546 = Pharma Medica (Izd. za Crnu Goru) COBISS.SR-ID 240135436

CIP Katalogizacija u publikaciji Narodna biblioteka Srbije, Beograd 613/614

Uvodna reč

Kada nešto žarko želite da li se osla-njate na sopstveno mišljenje i intuici-ju ili savete autoriteta? U mnogim prilikama korisno je za sa-vet upitati nekoga ko ima više iskustva i znanja od vas ali kada donosite važne životne odluke poslušajte i svoj glas ra-zuma i ne zanemarujte intuiciju. Vaša intuicija mudrija je od svakog autorite-ta. Niko vas ne poznaje i ne može po-znavati bolje od vas samih bez obzira koliko znanja i iskustva imao. Ukoliko umesto svog ipak poslušate tuđe mi-šljenje možete krenuti životnim putem koji će vam možda doneti materijalni uspeh ali ne i radost i sreću. Važno je i ne upoređivati se sa drugi-ma. Ako se stalno osvrćete i gledate gde su drugi i jesu li brži i bolji, gubite fokus i energiju za ono što je vama važ-no. Drugi imaju drugačije okolnosti, predispozicije, iskustva pa i potencijale. Pretvorite „moram“ u „želim“ kako bi u vašem mozgu pao otpor koji ova reč stvara. U želju su ugrađeni pozitivna emocija i entuzijazam koji su gorivo motivacije. Gledajte napred i dajte sve od sebe da ostvarite ono što je vama važno i do čega je vama stalo. Život je vaša trka, nametnite sebi tempo koji vam najviše odgovara. Urednik, mr ph. spec. Jasmina Jović Novaković

4 PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 7 www.pharmamedica.rs

vIJestI

Smartfon aplikacija za prevenciju trudnoće Američka agencija za hranu i ljekove (FDA) je ne-davno odobrila za upotrebu smartfon aplikaciju za prevenciju trudnoće. Aplikacija pod imenom Natural Cycles je u osnovi visoko-tehnološka verzija tzv. metode kalendara, tj. metode praćenja „plodnih dana”. Ona koristi algo-ritam da izračuna dane u mjesecu kada je najveća vjerovatnoća da je žena plodna i obavještava kori-snicu da su to dani kada treba da apstinira ili da ko-risti zaštitu tokom seksulanog odnosa. Aplikacija zahtijeva da korisnica pomoću osjetlji-vog toplomjera koji dobija uz aplikaciju, svako ju-tro mjeri bazalnu temperturu i da te vrijednosti unosi u aplikaciju. Ovaj podatak, zajedno sa in-

formacijom o menstrualnom ciklusu i faktorima kao što je vrijeme koje je potrebno da sperma „preživi“ u reprodutivnom traktu žene se obra-đuju i određuju kada je žena plodna. „Ljudi sve više koriste digitalne tehnologije u službi zdrav-lja i ova nova aplikacija može biti efikasan metod kontracepcije, ukoliko se koristi pažljivo i pravil-no,“ kaže dr Teri Kornelison, pomoćnik direktora za žensko zdravlje pri Centru za uređaje i radio-loško zdravlje FDA-a, a u zvaničnom saopštenju od 10. avgusta. „Međutim, žene treba da znaju da nema savršene metode kontracepcije, tako da se neplanirana trudnoća može dogoditi i pored ispravne upotrebe aplikacije.“

Naučnici američkog Univerziteta Tufts razvili su proto-tip pametnog zavoja koji doprinosi zacjeljivanju rana. Pametni zavoj u sebi sadrži veliki broj senzora koji de-

tektuju prisustvo određenih biomarkera na osnovu ko-jih se procjenjuje stanje rane. Kada zacjeljivanje rane nije optimalno, mikroprocesor koji se nalazi u zavoju,

aktivira auto responsivne sisteme, koji ispuštaju defini-sanu dozu lijeka na dio rane gdje je detektovano sma-njeno zacjeljivanje. Kako se na ovaj način lijek ubacuje

na precizno definisane dijelove rane, proces zarasta-nja se ujednačava. Mikroprocesor omogućava i pove-zivanje sa mobilnim uređajima, čime se podaci koje je

pametni zavoj sakupio mogu proslijediti doktoru što omogućava da doktor bude u svakom trenutku upo-znat sa tokom liječenja, ili pacijentu. Smatra se da će

ovaj zavoj od najveće koristi biti u liječenju hroničnih rana kao što su rane koje su posljedica dijabetesa.

2 Zagađenje vazduha nije izgovor za izbjegavanje vježbanja. Čak i u područjima gdje je zagađenost veća, vježbanje doprinosi zdravlju srca, smanjuje rizik za prvi srčani udar i recidiv. Studija koju je vodila Nadine Kubesch na Univerzitetu u Kopenhagenu uklju-čila je 52 000 ljudi koji su rođeni u Danskoj i živjeli u Kopenhagenu ili Aarhusu, starosti od 50 do 64 godine u trenutku početka istraživanja. Dobrovoljci su od-govarali na pitanja o ishrani, fizičkoj aktivnosti i drugim faktorima koji su mo-gli da doprinesu razvoju bolesti srca kao što su: pušenje, tjelesna težina, bračni status, obrazovanje, izloženost stresu. Pokazalo se da fizička aktivnost, aktivno putovanje na posao peške ili biciklom, smanjuje rizik od razvoja bolesti srca, srčani i moždani udar.

zagađen vazduh nije izgovor za oduStajanje od fizičke aktivnoSti

pametni zavoj za rane1

3

7

gojaznoSt, faktor rizika za razvoj karcinomaNa ovogodišnjem Evropskom kongresu o gojaznosti koji se održao u Beču, dr Giota Mitou iz World Cancer Research Funda (WCRF) predstavi-la je zaključke analize u kojoj je istraživana povezanost gojaznosti i raka. Prekomjerna tjelesna težina ili gojaznost uzrokuje razvoj najmanje 12 vrsti karcinoma: jetre, jajnika, prostate, želuca, usta i grla, debelog crijeva, dojke, žučne kese, bubrega, jednja-ka, pankreasa, materice. Savremeni način života koji podrazumijeva malo ili nimalo fizičke aktivnosti, konzumiranje brze, prerađene hrane doveo je do povećanja broja gojaznih osoba i porasta broja oboljelih od karcinoma širom svijeta, na-vodi se u izvještaju WCRF-a, vo-dećeg autoriteta za povezanost ishrane, tjelesne težine, fizičke aktivnosti i karcinoma. Uzrok smrti svake šeste premi-nule osobe je karcinom. Kako sve više zemalja usvaja „zapad-ni” način života, očekuje se da će broj novih slučajeva raka do 2035. godine porasti za 58%, na 24 miliona na globalnom nivou.Na kongresu su predstavljene i prepo-ruke ne samo pojedincima već i vlada-ma za prevenciju i liječenje gojaznosti.

5

da li je rapamicin lijek protiv StarenjaNaučnici su još 2009. godine otkrili da rapamicin, lijek koji proizvode bakterije koje

žive na tlu Uskršnjeg ostrva, može da produži život miševima za 38%. Rapamicin svoje dejstvo ostvaruje inhibiranjem proteina mTOR i tako usporava rast ćelija, sti-

muliše njihov oporavak i preživljavanje. U medicini ripamicin je poznata supstanaca koja je pronašla primjenu u liječenju karcinoma i sprečavanju odbacivanja organa pri trasplataciji. Međutim, pored svojih pozitivnih učinaka, kao i svi lijekovi iz ovih terapij-

skih oblasti i ripamicin ima neželjena dejstva zbog kojih njegova terapijska primjena mora da bude strogo kontrolisana. Veliki broj uzroka smrti proizilazi iz samo nekoliko mehanizama starenja, što znači da se ciljanim djelovanjem na te mehanizme može poboljšati zdravlje na više načina. Ljekovi poput inhibitora mTOR poboljšavaju odgovor na vakcinaciju kod starijih osoba. Takođe, odlažu kognitivno oštećenje na životinjskim modelima i poboljšavaju brojne markere zdravlja. Kako ove supstance već imaju kliničku primjenu uz odgovaraju-ća ispitivanja brzo bi se mogli razviti ljekovi kojima bi se „liječila” starost, rekao je

dr Richard Faragher, profesor biogerontologije na Univerzitetu Brighton na svom predavanju „Can you live forever” koje je održano u Londonu u sklopu festivala New Scientist Live.

ne ignorišite vrtoglaviceOsobe srednje životne dobi koje prilikom usta-janja iz ležećeg položaja osjećaju vrtoglavicu imaju za trećinu veći rizik za ra-zvoj demencije i dva puta veći rizik za razvoj ishemij-skog moždanog udara u odnosu na ljude koji pri-likom ustajanja nemaju problem sa vrtoglavicom, objavljeno je u časopi-su Američke akademije neurologa. Neurolozi su do ovih rezultata došli na osnovu analize podataka 11 700 pacijenata starosti od oko 54 godine, koji su dolazili u bolnicu tokom 25 godina. Vrtoglavica koja nastaje prilikom ustajanja iz leže-ćeg položaja, posljedica je naglog pada krvnog pri-tiska koji se tom prilikom dešava (ortostatska hipo-tenzija). Ortostatska hipotenzi-ja u srednjoj životnoj dobi mogla bi da bude kriteri-jum identifikovanja osoba koje imaju povećan rizik od moždanog udara i de-mencije.

4 6

nitriti iz meSnih prerađevina i manične epizode, da li poStoji povezanoStNitriti i nitrati imaju široku pri-mjenu u mesnoj industriji, pr-venstveno kao konzervansi inhibirajući rast i razmnožava-nje bakterija Staphylococcus aureus i Clostridium botuli-num. Zbog štetnog djelovanja nitrita na zdravlje ljudi, kao i dokazanog kancerogenog dje-lovanja nitrozamina, upotre-ba nitrita u mesnoj industriji je ograničena i strogo kontrolisa-na, a trendovi su da se upotre-ba sve više smanjuje. Studija sprovedena na Uni-verzitetu Johns Hopkins u Baltimoru, čiji su rezultati objavljeni u Molecular Psychia-try, pokazala je da postoji po-vezanost nitrita sa psihičkim poremećajima poput manije, euforije, nesanice. Takođe, ek-sperimenti na pacovima po-kazali su da su pacovi hranjeni nekoliko nedjelja mesnim pre-rađevinama razvijali hiperak-tivnost sličnu maničnosti.

5 PharmaMedica Crna Gora ⁄ broj 7


I ks (X) nož ili „EDŽ“ (originalan naziv proizvođača) je linearan akcelerator koji predstavlja radiohiruršku mašinu koja

maksimalno precizno zrači tumore, kako glave i vrata, tako i cijelog tijela bez ograniče-nja u lokalizaciji.U odnosu na sadašnje metode prednosti X noža su u daleko većoj preciznosti, čak i kada se koristi kao aparat za konformalnu stan-dardnu radioterapiju. Dali smo mu ime X nož zato što se za razliku od Gama noža, gdje je zračenje gama zracima, ovde radi o zračenju X zracima - najavila je za časopis PharmaMedica prof. dr Danica Grujičić, ne-urohirug, načelnica Odjeljenja za neuroon-kologiju Kliničkog centra Srbije i redovni profesor Medicinskog fakulteta Univerzite-ta u Beogradu.

Čuva kognitivne funkcije pacijentaRadi se o linearnom akceleratoru koji se može koristiti i za standardnu terapiju, ali i za visoko precizno liječenje tumora veličine do 6cm, bez obzira da li se nalaze u glavi, vratu, plućima, jetri, prostati ili kičmi. - Ono što je velika prednost ovog aparata je-ste velika preciznost, posebno kada se radi o tumorima koji se nalaze blizu kičmene mož-dine, jer je zahvaljujući tehnološkom napret-ku omogućeno da se tumori ozrače, a sačuva nervno tkivo kičmene moždine - istakla je prof. dr Danica Grujičić.

INtervJU

Prof. Dr DANiCA GrUJičić, neurohirug, načelnica odeljenja za neuroonkologiju Kliničkog centra Srbije i redovni profesor Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu


Prednost ovog aparata je velika preciznost, posebno kada se radi o tumorima koji se nalaze blizu kičmene moždine, jer je zahvaljujući tehnološkom napretku omogućeno da se tumori ozrače, a sačuva nervno tkivo kičmene moždine

REAGOVATI NA PRVE PROMJENE U PONAšANJUKod odraslih osoba prvi simptomi su promjene u po-našanju koje nažalost može primjetiti samo porodica pacijenta, ali najčešće se mesjecima te promjene tumače na različite načine i zato se pacijent posebno sa malignim tumorom, na žalost neurohirurgu javlja u završnoj fazi bolesti. Zato je savjet da čim primje-tite promjene u ponašanju svojih najbližih odmah

treba uraditi skener ili magnetnu rezonancu. Kod djece koja su tek prohodala, odbijanje da hodaju je najčešći znak postojanja tumora i to najčešće lokalizacije na malom mozgu. Kod starije djece su to uporna bezrazložna jutarnja povraćanja, kao simptom povišenog intrakranijalnog pritiska uslijed postojanja tumora mozga.


Za sada, u KC Srbije aktivno se primjenjuje Gama nož. Gama nož je aparat koji omoguća-va maksimalnu preciznost zračenja tumora u mozgu, bazi lobanje i početnom dijelu kičme do drugog vratnog pršljena. - Najčešča primjena Gama noža je u onkolo-giji kod pacijenata koji su u dobrom opštem stanju, a koji imaju jednu ili više metastaza u mozgu. Maksimalno preciznim zračenjem u jednom danu takvim pacijentima se plasi-ra doza zračenja koja bi klasičnom metodom morala da se daje desetak dana, a pored toga zrači se samo i isključivo tumorsko tkivo bez zračenja zdravih dijelova mozga. Na taj na-čin pacijenti koji primaju hemioterapiju ne moraju da se izlažu nikakvoj hirurškoj inter-venciji ukoliko imaju jednu metastazu već na-kon zračenja nastavljaju svoju hemioterapiju - objasnila je naša sagovornica.

Pored toga, pacijenti imaju daleko bolji kva-litet života, jer se ovim vidom „radiohirur-gije“ čuva bijela moždana masa koja ne trpi radijaciju, kao kod zračenja cijelog mozga, te su kognitivne funkcije pacijenata (pamćenje, koncentracija, pažnja, upamćivanje, govor) sačuvane. Ograničenja predstavljanju tumori koji su veći od 3cm i u tom slučaju u zavisno-sti od broja metastaza možemo kombinovati operaciju, Gama nož i zračenje cijelog mozga sa posebnom tehnikom čuvanja onih dijelo-va mozga koji su odgovorni za gore navede-ne funkcije. Druga indikacija za liječenje na Gama nožu jesu benigni tumori takođe veličine do 3cm (meningeomi, švanomi i neke vrste tumora baze lobanje) kod kojih se Gama nožem ne mora postići potpuni gubitak tumora, već se može zaustaviti njihov dalji rast, tako da se tumori ili mogu smanjiti ili čak i nestati ili ne rastu i ne smetaju pacijentu.

Leči i malformacije krvnih sudova mozgaTreća indikacija za operaciju jesu arterioven-ske (AV) malformacije krvnih sudova moz-ga, ranije takođe do 3cm veličine, posebno one koje se nalaze u dubokim strukturama mozga ili zonama mozga koje su odgovorne za pokretanje ruke, noge, govor, vid i slično, gdje se nakon direktne hirurške intervenci-

je može očekivati razvoj teškog neurološkog deficita (oduzetost ruke, noge, nemogućnost govora, oslabljen vid i sl.).- U posljednjih nekoliko godina na Gama nožu se liječe i malformacije krvnih sudo-va mozga koje su veće i koje nekada mogu obuhvatati i do dva moždana režnja, s tim da se kod takvih malformacija u najvećem broju slučajeva tretman mora uraditi bar dva puta. Ograničenje kod ovog vida lije-čenja jeste činjenica da ukoliko je malfor-macija krvnih sudova krvarila, pacijent mora sačekati do tretmana na Gama nožu bar šest mjeseci, a naredne dvije do tri go-dine mora izbjegavati veće fizičke napore i duže izlaganje suncu zbog mogućnosti da unutar te dvije do tri godine prokrvari–re-kla je dr Grujičić.

Kontrola kod svih ovih slučajeva se radi mangetnim rezonancama, u odrijeđenom vremenskom periodu koji se razlikuje u za-visnosti od vrste tumora ili malformacije koja je zračena. Kod AV malformacija na-kon tri godine se radi kontrolna digitalna angiografija kataterizacijom.Pored strukturnih promjena mozga kao što su tumori i AVM, na Gama nožu se mogu liječiti i funkcionalni poremećaji kao što je neuralgija trigeminusa, određene vrste epi-lepsije (strogo indikovane od strane neuro-loga), pa i poremećaji pokreta, s tim što je kod ovih vrsta poremećaja najzastupljeni-je liječenje neuralgije trigeminusa, gdje je postižu dobri rezultati, posebno kod onih pacijenata kod kojih drugi vidovi terapije nisu dovjeli do oslobađanja od bola. l

Dali smo mu ime X nož zato što se za razliku od Gama noža, gdje je zračenje gama

zracima, ovde radi o zračenju X zracima

UZroCi PoJAVe tUMorA SU rAZličitiSa povećanjem broja magnetnih rezonanci koje omogućavaju do-bru dijagnostiku povećava se i broj pacijenata kojima se otkrivaju, kako benigni tako i maligni tumori na mozgu u većem broju nego ranije. Što se tiče uzroka oni mogu biti: urođene bolesti, kao i svi oni faktori koji utiču na pojavu tumora bilo gdje u orga-nizmu. Mnogo se pričalo i govorilo o uticaju i korišćenju mobilnih telefona na razvoj tumora na mozgu, međutim to do sada nije dokazano.


Bol je neprijatno iskustvo i svako od nas je makar jednom u životu osjetio ova-kvu senzaciju. Epidemiološki podaci su

različiti, ali svi ukazuju na visok procenat za-stupljenosti navedenih bolnih stanja. Najčešća bolna stanja u opštoj populaciji su bol u vrat-nom i lumbalnom dijelu kičme i bol u koljenu. Procjenjuje se da 6,3 do 15,4% odraslih doži-vi epizodu lumbalnog bola tokom jedne godi-ne, a da oko 80% njih ima bar jednu epizodu lumbalnog bola tokom svog života. Oko 80% ispitanika iznad 70 godina starosti na rentgen-skom snimku ima degenerativne promjene na koljenima i drugim zglobovima koje ukazuju na osteoartrozu, ali oko 30% ima bol u koljenu.

Šta je bol?Prema definiciji Internacionalnog udru-ženja za istraživanje i tretman bola (Inter-national Association for the Study of Pain – IASP) bol je neprijatno senzitivno isku-stvo udruženo sa postojećim ili potencijal-nim oštećenjem tkiva ili iskustvo opisano u kontekstu takvog oštećenja (Internatio-

nal association of study of pain, 2001). Ova definicija naglašava subjektivnost bola koji može biti i fiziološki fenomen i emocio-nalno – kognitivna reakcija. Osim toga ova definicija govori o bolu kao jedinstvenom isku-stvu pojedinca, koje nastaje u mozgu kao kraj-nji proizvod obrade informacije iz perifernog motornog neurona. Hoće li nadražaj biti pro-tumačen kao bolni ne zavisi samo od prirode nadražaja već i od iskustva, sjećanja i emocija.Receptori za bol ili nociceptori se u vidu slo-bodnih nervnih završetaka nalaze u koži, kostima, mišićima, vezivnom tkivu i unu-trašnjim organima. Vrlo su razgranati tako da stvaraju preklapajuća polja. Postoje tri tipa nociceptora, a to su: mehanoreceptori, termoreceptori i tihi nociceptori. Bilo kakvo oštećenje kože uzrokovaće prenos nervnih impulsa od receptora za bol ka kičmenoj moždini, gdje se aktiviraju sekundarni i ter-cijarni neuroni koji ove informacije prenose do somatosenzornog područja kore mozga.

Akutna i hronična stanjaPrema trajanju simptoma bol može biti akutna i hronična. Akutni bol se može sma-trati simptomom akutne bolesti. Javlja se aktivacijom nociceptora u oštećenom tki-vu nastalog najčešće nakon povrede ili upa-le. Akutni bol traje kratko, obuhvata period

FIZIJAtrIJA

Biofizička istraživanja akupunkturnih tačaka na koži

utvrdila su da su ove tačke aktivne i 48 sati nakon smrti

INDIKACIJE ZA PRIMJENU AKUPUNKTURENajčešće indikacije za primjenu akupunkture su hronična bolna stanja i to kod: bolova u lumbalnom i vratnom

dijelu kičme sa radikulopatijom, ostaoartritis koljena i ramena, adhezivni kapsulitis (smrznu-

to rame), trigeminalna neuralgija i

druge kranijalne neuralgije, glavobolje, kompleksni regionalni bolni

sindrom (Sudekova distrofija), dijabetična polineuropatija, posteherpetična neuralgija, interkostalna neuralgija, stanja nakon povrede glave,

kičmene moždine i možda-nog udara sa posttraumat-skim bolovima, fibromijalgija, teniski i golferski lakat, pareze ili paralize perifernih

nerava (paraliza facijalnog nerva), itd.

aKupunKtura u tretmanu bola

autor: doc. dr sci. med. Saša Milićević, specijalista fizikalne medicine i rehabilitacije i subspecijalista medicine bola


ozdravljenja i ima jasno adaptivno zaštit-nu ulogu tako da povrijeđeno ili upalno po-dručje i okolno tkivo čini preosjetljivim na sve vrste draži. Hronični bol traje i nakon procesa ozdrav-ljenja, a rezultat je trajnog patološkog pore-mećaja. Može postojati nezavisno od stanja koje je iniciralo bol–bolest sama za sebe. Bol znatno utiče na smanjenje funkcional-nosti osobe, limitirajući je faktor u obavlja-nju aktivnosti dnevnog života, dovodi do poremećaja sna, anksioznosti i depresije i utiče na smanjenje kvaliteta života. Klinička praksa u liječenju bolnih stanja pro-mijenila se zadnjih decenija zbog boljeg ra-zumjevanja uloge perifernog i centralnog nervnog sistema u genezi bola i mehaniza-ma bolnih stanja. U tretmanu bola se danas koristi: medikamentozna terapija, terapijski modaliteti fizikalne medicine i rehabilitacije, akupunktura, minimalno invazivne procedure i operativno liječenje.

Blokada vitalnih energijaAkupunktura je metod liječenja koji se ra-zvijao tokom nekoliko milenijuma. Sasto-ji se iz dijagnostičkog pristupa i terapijskog tretmana patofizioloških promjena. Pred-stavlja metod liječenja tradicionalne kineske medicine prilikom koje se u precizno locira-ne tačke na koži aplikuju metalne igle, a te-rapijski efekat postiže kombinacijom uboda na način koji zavisi od vrste i karaktera obo-ljenja.

Klasični koncept zdravlja počiva na home-ostazi vitalne energije (Qi). Vitalna energi-ja kruži prema tačno definisanim putevima, meridijanima i kanalima, a svaki eksces (hi-per ili hipo) dovodi do disbalansa, odnosno bolesti. Na kanalima ima ukupno 361 tačka i još 40 ekstra tačaka van kanala. Koriste se još i a-ši tačke (bolno osjetljive tačke) i isku-stvene tačke. Biofizička istraživanja akupunkturnih tača-ka na koži utvrdila su da je električni otpor manji 5-10 puta nego na susednim dijelovi-ma kože, da je električni kapacitet veći za 20-25%, energetski metabolizam kiseonika tri puta veći, resorpcija aerojona i koncentra-cija radioaktivnih izotopa znatno veća i da su akupunkturne tačke aktivne i 48 sati na-kon smrti. Prema klasičnim načelima tradicionalne ki-neske medicine bol nastaje kao posljedica stagnacije energije u jednom ili više kanala

uzrokovan unutrašnjim ili spoljnim fakto-rima. Balans vitalne energije se postiže sti-mulacijom akupunkturnih tačaka. Uobičajeno je da se akupunktura primjenju-je dvije do četiri nedjelje, u trajanju od 20 do 40 minuta. Preskripcija je individualna i sprovodi se za svaki bolni entitet. Može se primjeniti kao samostalna metoda, ali najče-šće u kombinaciji sa drugim terapijskim mo-dalitetima, prije svega fizikalne medicine i rehabilitacije. l

Procjenjuje se da od

6,3 do 15,4% odraslih doživi epizodu

lumbalnog bola tokom jedne godine, a da

oko 80% njih ima bar jednu epizodu

lumbalnog bola tokom svog života

MEHANIZMI DJELOVANJAMehanizmi djelovanja u aku-punkturnom tretmanu bola su: kontrola ulaska bolnih impulsa (Gate control theory): blokira broj bolnih impulsa koji ulaze u kičmenu moždinu neurohumoralni odgovor: stimulacija i oslobađanje endogenih opioida, smanjuje bol aktivacijom enkefalina i endorfina (supstance slične morfijumu) podizanje praga za bol, smanjuje broj impulsa koji pre-nose bol sa mjesta povrede aktivacija sistema descen-dentne inhibicije (serotonergič-ki i adrenergički mehanizmi), blokira prenos bolnih impulsa u centralni nervni sistem

BOL...

je jedinstveno

iskustvo pojedinca

koje nastaje u mozgu kao

krajnji proizvod obrade

informacije iz perifernog

motornog neurona


N ažalost, dejstvo citostatika nema isključivo antitumorski poten-cijal, već dovodi i do oštećenja

zdravih ćelija i tkiva, naročito onih koja se brzo dijele (djeluju na kostnu srž, dovode do opadanja kose, oštećuju sluznice dige-stivnog trakta). Upravo djelovanje na zdra-ve ćelije i tkiva dovodi do neželjenih efekata hemioterapije.Prioritet je što uspješnije liječenje ovih bolesti i po mogućnosti, izlječenje pacijenta. Savreme-ni principi liječenja onkoloških pacijenata sa novim ljekovima, kao i individualizacija pristu-pa koji podrazumijeva prilagođavanje svakom bolesniku i odlikama njegove bolesti tome zna-čajno doprinose. U želji da se postigne cilj, bi-ranjem „najjačih oružja“, subjektivne smetnje pacijenata koje se odnose na podnošenje te-rapije, smatraju se manje važnim. Možda one i nisu presudne za ishod liječenja, ali dobrom uspehu istog svakako će doprinijeti i bolje sta-

nje pacijenta, kako u fizičkom, tako i u psihič-kom aspektu.

Kad hrana „promeni“ ukusNajčešće tegobe izazvane primjenom ci-tostatika se odnose na mučninu i povraća-nje. Danas na raspolaganju imamo moć-

ne ljekove, antiemetike, koji se daju u formi injekcija ili tableta, pri čemu izvjesni prepa-rati imaju i produženo djelovanje, pod čijim dejstvom se ove tegobe ublažavaju ili potpu-no uklanjaju. Primjena hemioterapije može dovjesti do iz-mjene ukusa hrane, pa čak i do izvjesnog osje-ćaja metalnog ukusa u ustima. Preporučuje se da pacijenti imaju 5 manjih obroka, da se izbjegava hrana koja je jakog mirisa i jako za-činjena, jer to može povećati mučninu. Tako-đe, savjetuje se izbjegavanje slatkiša, prženih i izrazito masnih namirnica. Ukoliko se razvi-je osjećaj gađenja na odrijeđene namirnice, čak i one koje su bile omiljene u periodu prije li-ječenja, treba ih izbjegavati, kako se ne bi ra-zvio trajni animozitet. Ponekad pacijenti na-

ONkOlOGIJA

autor: ass. dr Marija Elez spec. interne medicine, subspec. hematolog

Hemioterapija predstavlja primjenu odrijeđenih

antitumorskih ljekova (citostatika), koji su

prilagođeni liječenju različitih malignih

(zloćudnih) bolesti. ovi ljekovi se daju u okviru

takozvanih protokola, pod kojima se podrazumijevaju

precizno definisane kombinacije različitih citostatika, kao i broj

ciklusa (ponavljanja) i vremenski intervali između

njih, a imaju za cilj da u potpunosti zaustave ili

uspore brz i nekontrolisan rast malignih ćelija.

Kako „preživjeti“ hemioterapiju

Čak i „obična“ voda može biti izmjenjenog ukusa,

ali pacijente treba podsticati da je piju što više, minimum

2 litra tečnosti dnevno


Opšta stručna saglasnost kada govorimo o režimu ishrane se odnosi na konzumiranje žitarica, sjemenki, koštunjavog voća, zelenog čaja, probiotika, vitamina D i B, dok namirnice poput bijelog luka, đumbira i aloje vere dokazano smanjuju inflamaciju (upalu) sluznica digestivnog trakta

!

• ImunoterapIja

Kada govorimo o pacijentima na hemioterapiji, moramo znati da nji-hov imuni sistem slabi, prvenstveno zbog prirode same zloćudne bolesti, ali i zbog sprovođenja aktivnog liječenja. maligne bolesti krvi i krvotvornih organa, poput leukemija i limfoma, ali i druge maligne bolesti koje su praćene infiltracijom (zapo-sedanjem) kostne srži, dovode do suzbijanja normalnog rasta zdravih ćelija u njoj. ako znamo da se u kos-tnoj srži stvaraju bijela krvna zrnca (leukociti), onda je jasno da njihov manjak ili funkcionalni nedostatak vodi ka smanjenju imunog odgo-vora i povećanju rizika od infekcija. Ipak, svjedoci smo da imuni sistem može biti iskorišćen i u borbi protiv maligne bolesti. na činjenici da po-jedine ćelije imunog sistema mogu „prepoznati” maligne ćelije kao abnormalne i dovjesti do njihovog uništavanja bazira se primjena tako-zvane imunoterapije. Imunoterapija je oblik biološke, takozvane „ciljane” terapije, gdje se u borbi protiv mali-gne bolesti pacijentima specijalnim tehnikama dodaju vještački dobijene komponente imunog sistema. tu spadaju interferon, interleukin 2, mo-noklonska antitijela i slično.

• Vjeruje se da jačanje imunog siste-ma doprinosi borbi protiv maligne bolesti. Pod tim se podrazumijeva adekvatan higijensko-dijetetski režim, odnosno odmaranje, umje-rena fizička aktivnost i adekvatna ishrana. I dalje postoje brojne nedoumice u pogledu ishrane ovih pacijenata. okruženje ih ohrabruje na povećan unos svežeg voća i povrća, kao i različite suplemente koji se reklamiraju da utiču upravo na imunitet. Svježe voće i povrće, odnosno povećan unos antioksida-nata smanjuje djelovanje hemiote-rapije na tumorske ćelije. ovakvom uticaju antioksidanata, međutim, ne podliježu pomenute „ciljane” terapije.

vode da im takozvana „crvena“ mesa ne prija-ju, pa se preporučuje da konzumiraju ribu i ži-vinu, jer isključivo vegetarijanska ishrana nije dovoljna. Čak i „obična“ voda može biti izmje-njenog ukusa, ali pacijente treba podsticati da piju što više, minimum 2 litra tečnosti dnev-no. U prevazilaženju ovakve situacije savjetu-ju se aromatizovane vode ili dodatak nekoli-ko kriški limuna. Zeleni čaj (bez zaslađivača), ali ne više od 1-2 šolje dnevno je takođe dobra opcija, kao i đumbir. Đumbir je moćan antie-metik (sredstvo protiv povraćanja), te se može uzimati i svež, narendan kao dodatak hrani ili u formi čaja.

Zlatni savetiCrijevno pražnjenje može biti promijenje-no i to bilo da se javi opstipacija (zatvor), bilo da dođe do učestalih, vodenih stoli-ca. Adekvatan unos tečnosti, parafinsko ulje (2 supene kašike dnevno) ili laktuloza sirup (ukoliko pacijenti nemaju pridruženu še-ćernu bolest) su rješenje prvog problema. U borbi sa dijarealnim sindromom koriste nam probiotici i odrijeđeni antibiotici za ta-kozvanu crijevnu dekontaminaciju. Opadanje kose je čest pratilac liječenja. Javlja se uglavnom tokom treće nedjelje i mada će sva-ki lekar reći da će kosa ponovo porasti, da je to privremeno i „samo“ estetski problem, to je-ste možda ponajviše psihološki problem. Nai-me, nakon saznanja o teškoj dijagnozi, pacijen-tima koji su u početnoj fazi liječenja, još uvek uplašeni i nesigurni, opadanje kose predstav-lja drugi momenat sučeljavanja sa teškom re-alnošću. Jedno rješenje, barem osobama žen-skog pola, jesu perike. Drugo rješenje su tako-zvane hladne kape koje se nose po nekoliko sati tokom dana kako bi se spriječilo ili uma-njilo opadanje kose.

Izvjesni ljekovi, poput Taxotere koja se pri-mjenjuje u liječenju pojedinih tumora dojke, mogu dovjesti do tamne prebojenosti nokat-ne ploče. Drugi pak, mogu dovjesti do različi-tih promjena kvaliteta nokatne ploče. Rješenje je lakiranje noktiju, pri čemu se preporučuju tamniji tonovi. Različiti suplementi koji se na tržištu nala-ze u slobodnoj prodaji, a preporučuju za ja-čanje imuniteta i bolje podnošenje terapije se nikako ne preporučuju, budući da mogu međusobnim interakcijama sa citostaticima uticati na njihov metabolizam, a time uma-njiti njihov očekivan efekat.Što se tiče fizičke aktivnosti i odmaranja, zlatni savjet jeste da se osluškuje organizam i poštuju vlastite potrebe. Seksualni kontakti nisu zabra-njeni, ali je kontracepcija imperativ. I kao u svemu, psihička stabilnost jeste mo-ćan saveznik. Zato, savjet pacijentima je da rade samo ono što im prija i da pokušaju da izbjegnu danas sveprisutnog Dr Googla, jer je polu-znanje gore od neznanja. l

Savet pacijentima je da rade samo ono što im

prija i da pokušaju da izbegnu danas sveprisutnog

Dr Googla jer je polu-znanje gore od neznanja


Osoba ne može da kontroliše poja-vljivanje tikova. Njihovoj pojavi obično predstoji osjećanje potrebe

da se napravi odrijeđeni pokret i slijedi ga osjećaj olakšanja nakon što je pokret naprav-ljen. Uz veliki napor tik može biti zaustavljen ili odložen. Tikovi su brzi i iznenadni, ponavljajući, ne-ritmični i nesvrsishodni. Dijelimo ih na pro-ste i složene. Prosti su iznenadni, kratki i ponavljajući pokreti koji obuhvataju manju grupu mišića. Složeni tikovi uključuju kom-pleksnije obrasce pokreta koji zahvataju više mišićnih grupa. Kad uključuju pokret, onda su to motorni tikovi, a kada uključuju zvuk–vo-kalni tikovi. prosti motorni tikovi su treptanje, namigiva-nje, nabiranje nosa, oblizivanje, sleganje rame-nima, trzanje glave i/ili vrata... složeni motorni tikovi su grimasiranje, po-navljanje tuđih pokreta, dodirivanje ili miri-sanje objekata, udaranje rukom, specifičan obrazac hodanja, skakutanje, naginjanje, ljulja-nje, šutiranje…prosti vokalni tikovi su nakašljavanje, proči-šćavanje grla, zijevanje... složeni vokalni tikovi podrazumijevaju po-

navljanje sopstvenih ili tuđih slogova, riječi ili fraza, izgovaranje vulgarnih riječi ili psovanje...

Uzroci nastanka i faktori rizikaTačan razlog nastanka tikova nije utvrđen. Vjerovatno predstavlja kombinaciju nasljed-nih i faktora okoline. Smatra se da ulogu ima poremećaj neurotransmitera dopamina i se-rotonina. Faktori rizika uključuju postojanje oboljenja u porodici i muški pol.

Turetov sindomTuretov sindrom (Gilles de la Tourette sin-drom) je poremećaj koji je karakterisan posto-janjem tikova. Počinje najčešće između četvrte

i šeste godine. Češće se javlja kod dječaka. Ti-kovi kod djece su česti, jedno od petoro djece može imati ovaj problem u nekoj dobi. Među-tim, dijagnostički kriterijumi definišu Turetov sindrom postojanjem više od jednog tika, uk-ljučujući obavezno vokalni tik. Tikovi mogu biti prosti i/ili složeni i moraju trajati najmanje godinu dana. Za postavljanje dijagnoze neophodno je i da ti-kovi počnu prije 18. godine.Osobe sa Turetovim sindromom mogu voditi ak-tivan i kvalitetan život. Na žalost, često se javlja-ju problemi ponašanja i socijalnog uklapanja koji mogu uticati na kvalitet života. Takođe, poreme-ćaj je praćen i drugim psihijatrijskim stanjima od kojih su najčešći deficit pažnje i hiperaktiv-nost, opsesivno-kompulsivni poremećaj, pore-mećaji iz autističnog spektra, problemi učenja, poremećaj spavanja, depresija, anksiozni pore-mećaji, problem kontrole besa...

Postavljanje dijagnozeDijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i istorije javljanja tikova. Dijagnostički postu-pak se može dopuniti laboratorijskim ispitva-njima i magnetnom rezonancom glave da bi se isključio organski uzrok javljanja tikova.

MeNtAlNO ZDrAvlJe

tikovi i turetov sindrom tikovi su iznenadni, kratki, nevoljni i nesvrsishodni pokreti ili zvukovi. Predstavljaju glavni simptom turetovog sindroma. intenzitet im može varirati od blagog do jako izraženog. Jako izraženi tikovi mogu značajno uticati na komunikaciju, dnevne aktivnosti i kvalitet života.

tikovi najčešće prolaze bez

liječenja. turetov sindrom i tikovi

imaju tendenciju da slabe s

vremenom i kod najvećeg broja osoba potpuno

nestaju do odrasle dobi

autor: dr Vesna Tepšić Ostojić, psihijatar


LIJEČENJE

ne postoji specifičan lijek za ti-kove i turetov sindrom. ukoliko pacijentima tikovi ne smetaju i ne ometaju svakodnevne životne aktivnosti potrebna je samo podrška i edukacija, ne samo pacijenata nego i njiho-ve okoline. Pacijent i njegova okolina se edukuju o prirodi tikova koji su nevoljni i pacijent ne može uticati na njih. na taj način će se izbjeći pritisak oko-line i dodatna stigmatizacija koja može značajno pogoršati pacijentovo stanje i smanjiti mu samopouzdanje.ukoliko tikovi ili turetov sindrom utiču na svakodnevni život, izazivaju značajan stres, socijalno povlačenje, maltre-tiranje okoline, neophodno je razmotriti aktivno liječenje koje podrazumijeva psihoterapijske tehnike i ljekove.Primjenjuje se kognitivno bihejvioralna terapija za tikove. Fokus ove terapije je i na prepoznavanju napetosti pred nastajanje tika i uključivanju voljnog pokreta uz koji tik istovremeno nije moguć. Psi-hoterapijske tehnike se koriste i u liječenju poremećaja kao što su anksioznost ili depresija koji prate turetov sindrom.ne postoji ciljana farmakotera-pija. Koriste se ljekovi koji utiču na dopamin – antipsihotici, koji smanjuju pojavljivanje tikova. Zbog mogućih neželje-nih dejstava neophodno je psi-hijatrijsko praćenje. Koriste se i centralni inhibitori adrenalina, antiepileptici. Kod jednostav-nih tikova od pomoći mogu biti injekcije botulinus toksina. takođe i pridružena oboljenja zahtijevaju liječenje anksiolitici-ma, antidepresivima…

Naime, istraživači su hranili miševe velikom količinom soli, 5-6 puta većom od prosečnog unosa, sa ciljem da utvrde da li postoji veza između ishrane sa viso-kim sadržajem soli i kognitivnih funkcija. Tokom 8-12 nedelja miševi su počeli da pokazuju znakove problema sa memorijom i „razmišljanjem”: nisu mogli da razlikuju nove od poznatih objekata, postalo im je teže da prođu kroz lavirinte, nisu mogli da naprave „gnezdo”. Ova ponašanja su inače najvažnija za interak-ciju miševa sa okolinom. „Ako ovo prevedemo na ljude i njihove dnevne aktivnosti, radi se o ozbiljnom oštećenju kognitivnih funkcija i demenciji,“ kaže dr Konstantino Ladekola, profesor neurologije na Cornell medicinskom koledžu u Njujorku i vodeći istraživač na studiji. Kod ljudi, oštećenje bi podrazumevalo probleme sa pam-ćenjem, dezorjentaciju, nemogućnost osobe da se obuče, kuva, plaća račune ili radi druge svakodnevne stvari.

Da li unosite previše soli?Većina ljudi unosi više soli nego što je potrebno. Preporuka Američke asoci-jacije za srce je 1,500-2,300 mg natrijuma dnevno. Međutim, različite osobe imaju različite potrebe za solju. Čak i u studiji dr Ladekole stariji miševi su pre pokazali znake poremećaja nego mlađi. Genetika takođe igra važnu ulogu u tome koliko soli je nekome previše.

efekti mogu biti reverzibilniUkoliko volite slanu hranu evo lepih vesti. Jednom kada su se miševi vratiti na normalnu ishranu njihove moždane funkcije su se takođe vratile u normalu. To pokazuje da problemi izazvani unošenjem prevelike količine soli mogu biti re-verzibilni. Postavlja se pitanje da li postoji tačka na kojoj će mozak ipak početi da trpi trajne posledice i oštećenja. A izbegavanje jako slane hrane ipak može-mo da kontrolišemo i o tome treba razmišljati.

Dugo se već zna da je so jedan od uzročnika nastanka visokog krvnog pritiska. Najnovije studije danas pokazuju da

ishrana sa visokim sadržajem soli može da ošteti i mozak.

Previše soli može da ošteti mozak


Petar Pan je vječiti mladić, nezreo, neod-govoran, stalno kasni, vrijeme mu nije važno, sebe stavlja u prvi plan, teško

izražava emocije, traži stalno divljenje, veliki je šarmer, ne priznaje krivicu, svaljuje je na dru-ge. Živi u trenutku, izbjegava razgovor o zajed-ničkoj budućnosti, emotivno je nezreo, teško podnosi autoritet, bitno mu je kakav utisak ostavlja, kada zabrlja brani se nevješto, dječač-ki. Ako je toliko nezreo otkud tolika popular-nost kod žena?

Dečak u telu muškarcaSindrom Petra Pana se odnosi na nespre-mnost da se odraste i preuzme odgovornost, da se izađe iz egocentrične, nezrele faze. Ve-zuje se za muški, mada važi za oba pola. Pe-tar Pan je dječak u tijelu muškarca, šarmantan i zavodljiv, pun energije koju rasipa, uživa u trenutku, bez obaveza i stega. Mladi se sve ka-snije osamostaljuju, roditelji strah da „djecu

puste” u život ne ispoljavaju svjesno, već u for-mi bezuslovne ljubavi. Šalju poruku da je život težak, pa djeca ne žure sa odrastanjem. Obez-bjeđivanje finansija nije isključivo obaveza muškaraca, sve češće žene dobro zarađuju, što raspodjeljuje društveni uticaj i moć. Kako se živi duže, stiče se utisak da „ima vremena” za važne životne odluke, što emotivno-socijalno nezrele drži u zavisnosti od roditelja.

Kakve su psihološke osobine i odnosi između Petra Pana, Vendi i Zvončice u životu? Petar Pan ima strah od vezivanja i odgovor-nosti, boji se da će ga partnerka promijeniti, izlazi iz veze čim osjeti bliskost. Šarmantan je, ne želi stabilnu vezu i odgovornost, voli kraće veze sem ako ne naleti na ozbiljnu partnerku koja mu toleriše neozbiljnost (Vendi). Očeki-vanja im se razlikuju: Petar Pan želi da ga Ven-di prihvati bezuslovno, ali na način na koji to čini majka. Srećan je ako ispuni očekiva-

nja mada to nije ravnopravan, već odnos maj-ke i djeteta, koji ga drži u zavisničkoj poziciji. To nije zreo, već infantilan odnos koji ne is-punjava ozbiljnu, savjesnu, mada nesigurnu Vendi. Ona bira popularnog, osvajanjem neo-svojivog raste joj cijena i samopouzdanje. Želi da ljubavlju promjeni Petra Pana, ali on ne želi da se mijenja. Takva veza traje dok Vendi sve toleriše, a kad uđe u krizu srednjih godina on se može ženiti više puta mlađim partnerkama koje mu odgovaraju po socijalnoj i emotivnoj (ne)zrelosti.

IZ UGlA psIhOlOGA

autor: Jasna Bulajić-Stepanović, [email protected], psiholog Mense Srbije, Mense Crne Gore i supervizor Mense BiH

Mnoge zrele, samosvjesne, uspješne poslovne žene zrelost pokazuju samo na poslu. Kada hemija proradi može ih privući neozbiljan, vječiti mladić Petar Pan. Posle kratkog

zajedničkog ljeta slijedi otrežnjenje: shvataju da su umjesto sa šarmantnim i energičnim u vezi sa emotivno nezrelim, nestalnim partnerom koji traži stalnu pažnju, a bježi od odgovornosti. Zašto se to dešava i kako da žena ne pravi neurotične, već zrele izbore

Petar Pan sindrom

Sindrom Petra Pana se odnosi na nespremnost da se odraste i preuzme

odgovornost, da se izađe iz egocentrične, nezrele faze.

Vezuje se za muški, mada važi za oba pola

www.pharmamedica.rs

Psihoterapija je jedini način da se Petar Pan promijeni tako da to odgovara svima, pod uslovom da se sam javi za pomoć. Petar Pan sindrom je posljedica neadekvatnih obraza-ca u primarnoj porodici, dominantne majke koja kontroliše davanjem naizgled bezuslov-ne ljubavi, a u stvari ga vezuje za sebe i ne pu-šta da odraste.Vendi je ozbiljna, odgovorna, biranjem Petra Pana zadovoljava majčinske potrebe, što dru-gima djeluje kao da bezuslovno voli. Veza tra-je dok ona održava iluziju da ga mijenja, dok joj „ne pukne film” zbog neke Zvončice koja oko njega oblijeće, mada je u stanju da do-sta toleriše, uzalud očekujući da se on smiri,

a ona dobije nagradu za strpljenja i toleranci-ju. Zvončica je ženski Petar Pan, veoma mu je slična i kao takva privlačna za kombinaciju i tajne veze. Može biti poslovno uspješna, ne-zavisna, a u stvari puna bijesa, ljubomore, jer je u primarnoj porodici morala da zasluži lju-bav. Takmiči se, djeluje jako, a ima strah od gubitka kontrole i priznavanja osjećanja. Per-

fekcionista, voli izazove i zabavu, takođe ne želi da odraste, pa bira zauzetog ili teško osvo-jivog muškarca. Ne odgovara joj odnos jedan na jedan, jer se teško daje, voli igrice i izazo-ve. Zavodljiva je, sa puno udvarača, ali umje-sto da izabere nekog od njih bira onog koji je neće. Privlači je Petar Pan, misli da su dve po-lovine iste jabuke, a i zato što voli takmičenje

Vendi je ozbiljna, odgovorna, biranjem Petra Pana zadovoljava majčinske potrebe, što drugima djeluje kao da bezuslovno voli. Veza traje dok ona održava iluziju da ga mijenja, dok joj „ne pukne film” zbog neke Zvončice koja oko njega oblijeće, mada je u stanju da dosta toleriše, uzalud očekujući da se on smiri, a ona dobije nagradu za strpljenja i toleranciju !

Kardiologijafitnes

mentalno zdravlje

ishrana

o zdravlju na razumljiv način......uvek dostupna

Iz ugla psihologa


sa Vendi. Pokušava da razriješi konflikte iz de-tinjstva, da pobijedi posesivnu majku, a osvoji figuru oca za kojom čezne.Mnogi misle da će Petra Pana očinstvo smi-riti i uozbiljiti, ali to se ne dešava, mada može biti zabavan djeci. U mladosti često bira sta-riju partnerku, očekujući razumijevanje i toleranciju. Slično je na poslu: nema jasno po-stavljene ciljeve, teško istrajava, mijenja poslo-ve, obično bira umjetničku profesiju ili neki posao gdje ne postoje objektivni parametri uspjeha. Nestalan, često mijenja interesova-nja. Posao kad god može vezuje za putovanja, u skladu sa hedonizmom. Mašta o velikoj za-radi i poslu vijeka, ima ideju o uspjehu, ali bez razrade plana i radnih navika, više u formi že-lje i neusmjerene aktivnosti. Za neuspjeh krivi druge, misli da mu sve pripada. Teško pod-nosi autoritet, bira poslove bez hijerarhije. U prijateljstvu je površan, voli zabavu, u centar svega stavlja svoje potrebe. Brižan, ali za sebe, kada poklanja čini to tako da lično ima korist, stvari posmatra iz svog, a ne tuđeg ugla.Nezreli, a zavodljivi Petar Pan privlači dva tipa žena: ozbiljnu, odgovornu Vendi i ambicio-znu Zvončicu. U djetinjstvu je Petar Pan naj-češće bio prezaštićen, ima nerazriješen odnos sa dominantnom majkom, kojoj nijedna dje-

vojka nije dovoljno dobra za njega. Vendi je bila oduvijek starmala, odgovorna, radila sve po pravilima, vodila računa o mlađoj djeci i zato bira Petra Pana koji dozvoljava sebi ono što ona nije, a to je zabava. Zvončica je mora-la da se bori za ljubav i pažnju roditelja, najče-šće posesivne ili egocentrične majke i strogog i često odsutnog oca, pa je takmičenje nje-no prirodno stanje, a količina besa i ljubomo-re višestruko prevazilaze povod, iako je često prijatne i zavodljive spoljašnjosti.

Vendi ili ZvončicaPetar Pan ne mora nužno mijenjati partner-ke, dešava se da Vendi upozna rano i sa njom godinama dobro funkcioniše. Najbolje je kada žena nije ni Vendi ni Zvončica, već nešto iz-među, tako da drži pažnju Petra Pana veoma dugo. Čas je kao Vendi koja ga čeka bez pridi-kovanja, čas Zvončica koja učestvuje u zabavi i putovanjima, ali u svim tim slučajevima ri-ječ je o neurotičnim izborima (samo je zre-li pristup vezi pravi izbor). Problem može nastati u dva navrata: prvi je kod planiranja potomstva (on nikada nije spreman, mada nije često ni ona, zato i bira partnera koji je veliko dijete i tako posredno zadovoljava majčinski nagon); drugi nastaje u srednjem dobu, jer on odbija da stari, pa počinje da traži pažnju i divljenje sa strane. On ne tra-ži majku koja će ga prevaspitati, već obožava-ti i sve tolerisati. Sa njegovom narcisoidnom prirodom jedino žena sa sindromom Ven-di može izaći na kraj dok joj ne dosadi, tj. dok ne shvati da se on neće nikada promijeniti, da njene potrebe nisu zadovoljene. l

nezreli, a zavodljivi petar Pan privlači dva tipa žena: ozbiljnu, odgovornu

Vendi i ambicioznu Zvončicu. u djetinjstvu je petar pan najčešće bio prezaštićen, ima nerazriješen odnos sa dominantnom majkom, kojoj nijedna djevojka nije dovoljno dobra za njega

Sa StaNovIšta žIvota I teraPIje, KaKo PrevazIćI NeurotIčNe IzBore?

Ako žena mijenja sebe samo da bi osvojila Petra Pana gubi, jer to čini iz pogrešnih motiva, isto kao Vendi ili bilo koja požrtvovana majka. Treba da radi na sebi zarad sebe, da teži da ispunjava svoje ciljeve i tako se ostvari. Ako na tu promjenu Petar Pan reaguje pozitivno i ak-tivira se, ulaže u odnos rav-nopravno i zrelo, to je veza dvije odrasle jedinke koje se dodatno povezuju. Međutim, ako Petar Pan i dalje ostane nezreo, za nju je najbolje da tu neurotičnu vezu prekine, ali da ne mijenja svoje novo Ja, da se ne vraća u ulogu Vendi da ne bi privukla još jednog Petra Pana. Život nije bajka, treba birati ravnopravnog partnera, da bude podrška i u dobru i u zlu.

Vendi je bila oduvek starmala, odgovorna, radila sve po pravilima, vodila računa o

mlađoj djeci, zato bira Petra Pana koji dozvoljava sebi ono

što ona nije, a to je zabava

UDOBNE PUMPICE ZA DOJKE

Električna pumpica za izmazanje majčinog

mlijeka. Imitira bebino sisanje

i pruža potpunu udobnost. Posebno

osmišljena silikonska čašica, ima efekat

masaže čime podstiče stimulaciju mlijeka. Ima tri brzine izmazanja za kontrolu nivoa sukcije.Manuelna pumpa za izmazanje majčinog mlijeka. Pumpica ima efekat masaže čime podstiče stimulaciju

mlijeka, ručnim upravljanjem se lako

kontroliše nivo sukcije.

ZAGRIJAVANJE MLIJEKA

Elektricni grijač za flašice

Grije mlijeko i hranu brzo i ravnomjerno.

Čuva hranljive materije koje su od vitalnog značaja za bebu i njen razvoj.

Održava temperaturu već zagrijanog mlijeka

zahvaljujućitemperaturnim

nivoima.

HIGIJENA JE VAŽNAElektrični sterilizator za cucle i flašice za

bebeSterilizacija traje

do 5 minuta.

NJEGA DOJKITuferi za grudi.

Kompletna udobnost, 100% upijajući. Ultra apsorbent da bi koža bila suva. Disanje za

dodatnu udobnost. Tanak oblik linije za diskretno uklapanje. Neklizajuća

traka zadržava pomjeranje tufera.

Pojedinačno umotani za lakoću i higijenu.

Silikonske bradaviceNapravljene od mekog

silikona da imitiraju kretanje dojke.

Poprimaju toplotu i miris majčinog mlijeka.

Dvije silikonske bradavice sa kutijom za odlaganje.

Univerzalna veličina.

Uvoznik za Crnu Goru: Glosarij d.o.o., Crna Gora, Ul. Vojislavljevica 76, Podgorica TEL +382 20 642 495 mail: [email protected]

Oprema koja olakšava dojenjeMajčino mlijeko najbolja je hrana za odojče. Sastav mlijeka je jedinstven, a brojna istraživanja

dokazala su pozitivan uticaj na majku i dijete. Kako biste što duže dojili i prevazišli razne probleme sa dojenjem, Tomme Toppee ima 50 godina iskustva u istraživanju i proizvodnji opreme za dojenje,

koja je po ocjeni mama širom svijeta broj 1 kao pomoć pri dojenju

Pune grudi su blagodet, dok prepunjenost po svaku cijenu treba spriječiti.

ČUVANJE MLIJEKASterilne kutije za čuvanje

majčinog mlijeka u frižideru, zamrzivaču ili na kućnoj temperaturi. Prilagodljive Tommee

Tippee flašicama Closer to Nature u kojima možete direkno izmazati mlijeko.

Sterilne kese za čuvanje majčinog mlijeka.

Kese su namijenjene za čuvanje mlijeka na kućnoj

temperaturi, frižideru, zamrzivaču. 36 komada u pakovanju do 340ml

Poklopci za flašice Tommee Tippee Closer to Nature. Poklopci flašice

pretvaraju u kontejnere za čuvanje majčinog mlijeka.

4 komada u pakovanju.

U BORBI BROTIV GRČIĆAANTI COLIC FLAŠICA

Za bebe koje imaju grčeve u stomaku - Cucla je u obliku

majčine dojke. Poprima toplotu majčinog mlijeka pa postaje mekša i fleksibilnija.

Opremljena sistemom za izbacivanje vazduha iz

flašice protiv grčeva kod novorođenčadi.

Staklena flašica CLOSER TO Nature flašica - Lak prelazak sa dojenja

na hranjenje flašicom. Cucla je u obliku majčine

dojke, poprima toplotu majčinog mlijeka pa postaje mekša i fleksibilnija. Ventil

koji sprečava stvaranje mjehurića vazduha čime

umanjuje nastanak grčića.

w w w . g l o s a r i j . m e


U početnom stadiju-mu prvo se smanjuju zalihe gvožđa u njego-

vim prirodnim skladištima (ćeli-je jetre, slezine i koštane srži) dok nivo gvožđa u serumu i visina he-moglobina ostaju u referentnim vrijednostima. Vrijednost feriti-na je snižena (protein koji u ćeli-jama jetre vezuje gvožđe i tako ga skladišti), a vrijednosti transferi-na su povećane (protein koji služi kao nosač u plazmi).Kako se anemija razvija, vrijedno-sti serumskog gvožđa (u krvi) pa-daju i u uznapredovaloj bolesti su snižene i u serumu i u zaliha-

ma. Eritrociti su manji nego obič-no, „bijeli“ zbog smanjene količine hemoglobina i promijenjenog oblika. Povećan je kapacitet vezi-vanja gvožđa u serumu (UIBC) i ukupni kapacitet vezivanja gvož-đa (TIBC).

Dijagnostikovanje anemijeZa dijagnostikovanje siderope-nične anemije potrebno je uradi-ti osnovne laboratorijske analize krvi, tzv. crvenu krvnu sliku i op-štu biohemiju. Kod starijih muška-raca i žena uzrok anemije je često neprimjetno dugotrajno krvarenje zbog hroničnih bolesti digestivnog

sistema (čir na želucu, hemoro-idi, bolesti crijeva i sl.) pa je važ-no prilikom postavljanja dijagnoze uključiti i gastroenterološki pre-gled, a kod žena i ginekološki.

Anemija kod djeceRezerve gvožđa kod novorođen-čadi dovoljne su za prvih 4 do 6 mjeseci života, dok se kod pre-vremeno rođene djece ove zali-he istroše i ranije. Kod dojenčadi i male djece anemija zbog nedostat-ka gvožđa može se spriječiti doje-njem, ishranom koja je prirodno bogata gvožđem i konzumiranjem hrane koja je obogaćena ovim ele-mentom. Na primjer, mlijeko se obogaćuje gvožđem u obliku gvo-žđe-sulfata i gvožđe-glukonata i to 12 mg/l, dok se žitarice obogaćuju česticama elementarnog gvožđa i to 0.5mg na 1kg suvih žitarica, što je čak 10 puta više nego što je ovaj element prirodno prisutan u njima.

Anemija kod trudnicaAnemija kod trudnica nastaje zbog smanjenog unosa gvožđa hranom sa jedne strane i poveća-nih potreba zbog razvoja fetusa sa druge. Pod povećanim rizi-kom su trudnice slabijeg socijal-

nog statusa, žene koje su imale više uzastopnih trudnoća i malo-ljetne trudnice. Povećane potrebe za gvožđem izražene su u posljed-njem tromjesečju kada plod svo-je potrebe za gvožđem zadovoljava na račun majčinih zaliha.

Liječenje anemijeAnemiju zbog nedostatka gvožđa treba liječiti! Neprepoznata i ne-liječena anemija može biti uzrok mnogih ozbiljnih zdravstvenih problema, među kojima su pove-ćana sklonost ka infekcijama, bo-lesti srca, probavnog sistema, neurološki poremećaji, itd. Kod trudnica može doći do prevreme-nog porođaja, kao i rođenja djeteta male porođajne težine. Novoro-đenčad i djeca koja imaju anemiju

heMAtOlOGIJA

AnemijaNedostatak gvožđa je najčešći prehrambeni deficit, pa ne čudi

što je sideropenična anemija najčešći tip anemije.

namIrnICe BoGate GVoŽĐem

Svinjska džigerica i slične iznutrice 41 mg u 100 g

Pivski kvasac 17.5 mg na 100 g

Sojino brašno 10 mg na 100 g

Peršun 8 mg na 100 g

Pistaći 7.3 mg na 100 g

Sočivo 86.9 mg na 100 g

Čaj, kafa, vino, ometaju apsorpciju

gvožđa.

Smanjenoj iskoristljivosti

gvožđa iz hrane doprinosi manjak vitamina a, ljekovi

koji se koriste u terapiji čira na

želucu (antacidi H2 blokatori) kao i neki antibiotici.

autor: mr ph.spec. Jasmina Jović Novaković


mogu imati smijetnje u razvoju, fi-zičke i mentalne poremećaje itd.Nedostatak može biti različitog in-tenziteta. Liječenje sideropenične anemije podrazumijeva:l nadoknadu gvožđa kako bi sekorigovao deficitl otkrivanje i liječenje (elimi-naciju) uzroka koji je doveo do manjka nivoa gvožđa u orga-nizmu.

Preparati gvožđaZa nadoknadu gvožđa najčešće se koriste preparati koji sadrže gvo-žđe u dvovalentnom obliku (fero oblik). Najčešće su to: fero-sulfat, fero-glukonat, feroglicin-sulfat, fe-ro-laktat. Preparati gvožđa mogu da budu u obliku tableta, ali i ra-stvora, sirupa, itd.

Za dobru apsorpciju, a time i bi-oraspoloživost gvožđa u organiz-mu, dnevnu dozu od 150-200 mg treba uzeti raspodijeljenu u 3-4 doze, najbolje prije obroka. U slu-čaju da se terapija teško podnosi i pojave neželjeni efekti kao što su mučnina, bolovi u stomaku, po-vraćanje, proliv, gorušica ili zatvor (opstipacija) gvožđe se može kori-stiti i uz obrok. Vitamin C je važan za apsorpci-ju gvožđa. Dodatni unos vitami-na C se preporučuje, ali treba biti oprezan, jer prekomjeran unos vi-tamina C i cinka može uslovi-ti smanjenje nivoa bakra koji je takođe neophodan za normalnu iskoristljivost gvožđa.U apotekama se mogu prona-ći i preparati trovalentnog gvo-

žđa za čiju iskoristljivost nije neophodno uzimanje vitamina C. Isto tako, ovi preparati se lak-še podnose. Preparati gvožđa za oralnu pri-mjenu novije generacije sadr-že polipeptide hemskog gvožđa. Prednost ovih preparata u od-nosu na druge preparate gvož-đa za oralnu primjenu je u tome što hemsko gvožđe obezbjeđuje mnogo bolju apsorpciju bez neže-ljenih gastrointestinalnih tegoba, koje su čest uzrok za odustajanje od terapije. Kada je iz nekog razloga uzimanje oralnih preparata nemoguće daju se spore intravenske infuzije (ina-če se izbjegavaju zbog povećanog rizika od nastanka težih alergij-skih reakcija). l

DneVne PoTrebe za GVoŽĐeM:

9 mg

dojenčad do godinu

dana:

6-8 mg

djeca do 11 godina:

10-13 mg

tinejdžeri:

12-16 mg

žene:

10 mg

muškarci:

trudnice:

22-36 mg

VEGETARIJANCI I ANEMIJA

Dnevno hranom unesemo 10-15mg gvožđa od čega iskoristimo svega 10-15%, pa je dobro znati koju hra-nu treba preferirati, koju izbjegavati ili konzumira-ti umjereno. U iskoristljivoj formi gvožđem je boga-ta hem hrana (iznutrice, cr-veno meso, perad, morski plodovi).Vegetarijanci i vegani ne jedu ovu vrstu hrane, pa je potrebno preporučenu ko-ličinu unijeti putem namir-nica biljnog porekla, što je teško, jer se gvožđe iz tih na-mirnica loše apsorbuje. Isto tako, ove namirnice skoro uvijek sadrže i materije koje otežavaju i spriječavaju ap-sorpciju minerala i vitamina i koje ometaju rad enzima za varenje. Zato se vegani-ma i vegetarijancima prepo-ručuje unos gvožđa putem suplemenata.

Kod starijih muškaraca i žena

uzrok anemije je često neprimjetno dugotrajno

krvarenje zbog hroničnih bolesti

digestivnog sistema

MANJAK GVOŽĐA UZROKUJE ZAMARANJEKada organizam iscrpi zalihe gvožđa onemogućena je sinteza normanih ko-ličina hemoglobina što se manifestuje „klasičnim“ simptomima anemije: umor, fizička slabost, nesanica, gubitak apetita, glavobolja, bljedilo. S obzirom na važnu

ulogu gvožđa u odbrambenom sistemu organizma, anemične osobe su manje otporne na infekcije. istraživanja su po-kazala da osobe koje pate od težih, hro-ničnih oblika anemije imaju i smanjene intelektualne sposobnosti.


Na osnovu boje se lako može procije-niti koliko je modrica stara, jer njeno zaliječenje prolazi kroz nekoliko faza

i nekoliko boja:Na samom početku je crvena, jer se ispod kože razlila svježa, kiseonikom bogata krv. Poslije 1-2 dana krv počinje da gubi kiseonik i mijenja boju, pa je modrica stara nekoliko dana najčešće plava, ljubičasta ili čak crna.Za 5-10 dana ona postaje žuta ili zelena. Ove boje potiču od biliverdina i bilirubina, sup-stanci koje nastaju raspadanjem hemoglo-bina.Posle 10-14 dana prelazi u žućkasto-braon ili svijetlo braon boju.Kada jednom postane svijetlo braon, modri-ca će početi da blijedi i većina nestaje sama od sebe za oko 2 nedjelje. Boja i nijansa tena utiču na boju modrice. Oso-be sa srednje tamnom kožom imaju modrice sa više crvenih i žutih nijansi, dok tamnija koža daje tamnije modrice.

Kada se treba zabrinuti?Modrice obično nisu razlog za brigu. To su obične površinske povrede koje ne zahtijevaju medicinski tretman. Međutim, u nekim sluča-jevima ipak treba potražiti pomoć ljekara. Jedan od čestih problema je hematom. He-matom predstavlja veliku kolekciju krvi koja ostaje zarobljena unutar tkiva i najčešće nasta-je uslijed veće povrede tkiva. Kada postoji he-matom tijelo ne može da izliječi modricu tako brzo i lako kao u slučaju manje povrede. He-

matom ne mijenja boju, tvrd je i izaziva bol istog intenziteta i nakon nekoliko dana od po-vrede. Lokalizacija, veličina i uzrok nastanka hematoma će odrediti način tretmana. Neki od znakova da je medicinski tretman po-treban su:• Ukočenost ruke ili noge• Smanjena funkcija zgloba ili mišića• Modrica se povećava• Traje duže od 2 nedjelje ili se ponavlja na

istom mjestu• Javlja se duž slomljenje kosti• Javlja se na vratu ili glavi• Izaziva poremećaj vida• Javlja se bez poznatog uzroka na abdo-

menu, glavi ili trupu.

Kako ubrzati izliječenje?HLAđENJE Jedan od najčešćih prvih koraka je hlađenje povrijeđene regije. Može se koristiti ne-što smrznuto, poput smrznutog povrća ili kesice leda iz zamrzivača. Hladan predmet treba umo-tati u peškir ili krpu i staviti ga na povrijeđen dio. Nikako ga ne treba stavljati direktno na kožu, jer može izazvati veće oštećenje.

Hlađenjem „svježe” modrice smanjuje se krva-renje i stvaranje otoka. Time se smanjuje uku-pna veličina modrice. MAZANJE KREMOVA I MAsTI Kre-movi i masti na bazi arnike, kvercetina, vi-tamina B3 ili vitamina K se često koriste da ubrzaju prolazak modrice. Za smanjenje bo-lova i upale oko modrice mogu se koristiti i ljekovi protiv bolova, ali treba izbjegava-ti aspirin, jer on povećava krvarenje. Ljeko-ve treba izbjegavati i kada se modrica pojavi poslije operacije ili u slučaju pojave obimnih modrica.UMOTAVANJE Upotreba mekih, elastičnih zavoja tokom hodanja u prvih 1-2 dana od po-vrede može da pomogne u smanjenju modrice i smanjenju osjećaja nelagode. Zavoj treba da bude čvrst, ali ne suviše jako stegnut. Ukoče-nost, peckanje ili neudobnost znače da se zavoj mora olabaviti ili ukloniti.pODIZANJE pOVRIJEđENE REGIJEPodizanje povrijeđene regije ima sličan efekat kao hlađenje i spriječava povećanje modrice. Bitno je da se povrijeđena regija podigne iznad nivoa srca, u udoban položaj. l

DA lI ste ZNAlI

Šta znače različite boje modrice?

UMJESTO ZAKLJUČKAtokom procesa zarastanja modrica promjeni nekoliko boja. obično se radi o 4 faze, prije nego što počne da blijedi. Ukoliko ne blijedi, pogoršava se ili se pojavi neki drugi problem potrebno je konsultovati ljekara. U ostalim slučajevima, većina modrica prolazi sama od sebe za 2 nedjelje. !

Kada padnemo ili se udarimo u nešto na koži se pojavljuje modrica. Nastaje zato što dolazi do pucanja malih krvnih sudova i razlivanja krvi ispod površine kože. Kako se krv razgrađuje i

modrica zarasta ona mijenja boju i to je potpuno prirodan proces.


Funkcija imunog siste-ma je da štiti organizam od svih činilaca koji bi

mogli da naruše naše zdravlje. Imuni sistem se aktivira sva-ki put kada se bilo koje stra-no tijelo ili organizam nađu u ljudskom tijelu. To su najče-šće mikroorganizmi (bakteri-je, virusi, gljivice), kao i čestice zagađenja ili toksini. Takve či-nioce nazivamo antigenima. Imuni sistem prepoznaje anti-gene i protiv njih započinje re-akciju zvanu imuni odgovor. Veoma važan zadatak ovog si-stema je da pamti strane mate-rije i razlikuje ih od onih koje pripadaju ljudskom organizmu. Organi imunog sistema su: lim-fne žlijezde, krajnici, timus, sljezina, koštana srž i Payero-ve ploče u crijevima. Svi oni su međusobno povezani sistemom limfnih sudova kojima teče lim-

fa – bezbojna tečnost u kojoj se nalaze limfociti (vrsta bijelih krvnih zrnaca), koji imaju glav-nu ulogu u imunom odgovoru organizma. Limfni sudovi pro-žimaju sve organe i tkiva izuzev mozga i čine cirkulaciju imunog sistema. Limfni sudovi poveza-ni su sa cirkulacijskim sistemom kroz koji teče krv, što omoguća-va vrlo brzu intervenciju u bilo kom dijelu tijela. Imuni sistem nije zaseban, ne-zavisan dio organizma, već svi procesi koji se u organizmu dešavaju utiču i na stanje imu-nog sistema, pa tako ne posto-ji jedna analiza ili parametar na osnovu kog možemo proci-jeniti „stanje” imunog sistema. Znak da imuni sistem ne radi kako treba je učestalost infek-cija, kao i pojava alergija.

AktUelNO

Sa dobrim imunitetom

nema „zime“

STRES

Organizam je nedjeljiva cjelina fizičkog i psihič-kog. Dugotrajna izloženost stresu, bez obzira da li je uzrok svakodnevni pritisak na poslu, bolest bliske osobe, tuga zbog gubitka, pre-više obaveza, pojačava lučenje kortizola zbog

koga je efikasnost T limfocita slabija. Ne postoji univerzalni, najbolji metod opuštanja. U skla-du sa vašim mentalitetom pronađite onaj koji vama najviše prija i redovno ga upražnjavajte. Odredite prioritete, a pomoć i podrška prijatelja, kolega, rodbine mogu pomoći da ublažite stres i njegove posljedice.

Prva asocijacija kada se pomene imunitet većini ljudi je odbrana od virusa i bakterija, izazivača bolesti. Ali, naš imuni sistem radi mnogo više od toga. on štiti organizam od svih činilaca koji bi mogli da naruše zdravlje, a kada do bolesti dođe utiče na dužinu trajanja bolesti i ubrzava ozdravljenje.

HIGIjenaPoslovica „čistoća je pola zdravlja“ ima svoje utemeljenje u nauci. Redov-nom higijenom, prevashodno ruku, smanjuje se rizik od prenosa infek-cija. Ključ pravilne higijene ruku nije u upotrebi antibak-terijskih sapuna ni u vrućoj vodi već u dužini pranja. Da biste obezbijedili da ruke budu čiste, perite ih najmanje 20 sekundi.


Imuni sistem nije zaseban, nezavisan dio organizma, već svi procesi koji se u organizmu dešavaju utiču i na stanje imunog sistema, pa tako ne postoji jedna analiza ili parametar na osnovu kog možemo procijeniti „stanje” imunog sistema

ISHrana I FIzIČKa aKTIVnoSTIshrana i fizička aktivnost preduslovi su za dobro zdravlje. Odavno je jasno da pothranjeni ljudi imaju značajno oslabljen imuni sistem i češće poboljevaju. Imuni sistem je naročito osjetljiv na manjak proteina, vitamina i minerala. Utvrđeno je da ljudi koji brzo hodaju bar 3 puta nedjeljno imaju bolji imunitet i ređe su bolesni. Na koji tačno način fizička aktivnost utiče da imunitet bude bolji nije utvrđeno. Smatra se da je tajna u endorfinima koji se pojačano luče tokom fizičke aktivnosti. Endorfini ublažavaju bol i doprinose opuštanju, što san čini kvalitetnijim i osobu smirenijom.

Takođe, za razliku od krvi čije kretanje kroz organizam pokreće pumpa odnosno

srce, kretanje limfe pokre-ću mišići. Aktivni mišići još jedan su preduslov dobre

limfne cirkulacije. Međutim, ne treba pretjerivati. Činjenica je da prekomjerna fizička aktiv-nost zbog pojačanog stvaranja slobodnih radikala i produkata metabolizma slabi imuni sistem

i organizam čini podložnijim infekcijama.

eHInaCea, ljubičasto je „in“Ehinacea je najpoznatiji i jedan od najispitivanijih imunostimulatora. Ehinacea potiče iz Sjeverne Amerike. Preparati ehinacee koji se mogu prona-ći u apotekama sadrže različite dijelove biljke (cvijet, list, korjen ili stabljiku) i pojavljuju se u gotovo svim farmaceut-skim oblicima (sirup, čaj, tinktura, kapsula, tableta, ekstrakt). Ehinacea poboljšava imunitet organizma i povećava otpornost na infekcije, naročito prehladu i grip. Najefikasnija je kada se uzima pri prvim simptomima bole-sti. Preparate na bazi ehinacee ne treba da koriste osobe sa progresivnim sistemskim bolestima (multipla skleroza, eritematozni lupus, tuberkuloza, AIDS) i tokom trudnoće i laktacije, jer nisu rađene kliničke studije na ovim grupama odrasle populacije. Preporuka Evropske agencije za ljekove je da se preparati sa ehinaceom ne koriste kod djece mlađe od 12 godina.

DUVanSKI DIM Izloženost toksič-nim supstancama i zračenju umanjuje zaštitnu sposob-nost imunog si-stema. na mnoge faktore ne možemo uticati, ali na izlo-ženost duvanskom dimu možemo. nikotin i toksični sastojci duvanskog dima umanjuju imunu sposobnost organizma. Pod njihovim uticajem u organizmu raste nivo kortizola, a smanjuje se proi-zvodnja b limfocita i odgovor T limfo-cita na antigene. Takođe, pojačano je stvaranje slobod-nih radikala, koji oštećuju sve ćelije u organizmu i samim tim i ćelije imunog sistema. Ukoliko ste pušač - prestanite sa konzumiranjem duvana. Da u ovom nastojanju i uspije-te, pored dobre vo-lje i podrške prija-telja i porodice, od pomoći mogu biti i preparati u obli-ku tableta, žvaka i flastera kojima se ublažavaju simpto-mi apstinencije.


IMUnITeT Iz KoŠnICeUpotreba meda i proizvoda od meda za očuvanje zdravlja i brži opora-vak od bolesti stara je sigurno koliko i čovječanstvo. Da je ova upotreba opravdana pokazuju i brojne analize i ispitivanja koja su sprovedena posljed-njih decenija. Med i proizvodi od meda pomažu kod zapaljenja, u borbi protiv slobodnih radikala, a djeluju i protiv gljivica. Propolis je složene hemijske strukture. Propolis in vivo (u organizmu) podstiče imuni sistem na proizvodnju specifičnih i nespecifičnih jedinjenja koji zaustavljaju bolest. Upotreba propolisa preporučuje se u slučajevima bakterijskih infekcija zajedno sa antibioticima. Kod virusnih infekcija, dejstvo se ispoljava zaustavlja-njem razmnožavanja virusa, a istovremeno podstiče imuni sistem na ubrzanu proizvodnju antitijela. U apotekama propolis možete pronaći u obliku kapi, sirupa, tableta, pastila, sprejeva za grlo i nos, krema i masti za kožu. Matična mliječ predstavlja skoro savršenu biosintezu, jer sadrži mnoš-tvo supstanci koje su neophodne za rast i razvoj organizma. Zahvaljujući rojalazinu, supstanci sa bakteriostatskim svojstvima, matična mliječ ima blagotvorno dejstvo kod različitih vrsta infekcija. Takođe, poboljšava funkciju žlijezda sa unutrašnjim lučenjem, usporava proces starenja.

Da lI je oPraVDana UPoTreba VITaMIna I MInerala

Vitamini i minerali su biološki katali-zatori mnogih reak-cija neophodnih za normalno funkcioni-sanje organizma. U organizam se unose hranom, vodom, lje-kovima ili dodacima ishrani. nedovoljan unos hranom, pore-mećaj u apsorpciji ili izlučivanju, kao i povećane potrebe organizma dovode do poremećaja imu-nog sistema što se odražava na imunu sposobnost. zato je opravdana upotreba vitamina i minerala u cilju očuvanja i poboljšanja zdravlja. ne može se reći da je određeni vitamin ili mineral ključan za ove procese, ali se prednost daje onima sa izraženim antiok-sidantnim dejstvom. To su vitamin a, C, e i minerali: cink, bakar i selen.

oKrePITe Se Uz ŠoljU zelenoG Čaja Polifenoli zelenog čaja imaju izrazito anti-oksidativno dejstvo. Na Istoku se zeleni čaj koristi u medicinske svrhe duže od 5000 godina. Pored kofeina, zeleni čaj sadrži i polifenole, vitamine, etarsko ulje, protei-ne, hlorofil, organske kisjeline. Zeleni čaj pokazuje aktivnost prema nekim patoge-nim bakterijama i gljivicama, a djeluje i na HIV virus. Nema podataka o toksičnosti zelenog čaja, ali je neophodan oprez ako ste na terapiji antikoagulantnim ljekovima zbog prisustva vitamina K. Zeleni čaj se ne preporučuje osobama sa kamenom u bu-bregu i anemičnim osobama, jer značajno smanjuje apsopciju gvožđa.

MOĆNI PULSIRAJUČI MLAZ(1800 PULSA U MINUTU)

Providni mlazni nastavci u četiri boje

Zdrav duh i zdravo telopočinju sa Aquapick©-om

Aquapick© je osnova oralnog zdravlja za celu porodicu!

MORATE GA IMATI

Vodeni mlaz snage 1800 impulsa po minutu omogućava masažu desni, povećava cirkulaciju, tako jačajući alveolarnu koštanu strukturu koja daje potporu zubima.

Četiri boje mlaznih nastavaka olakšavanjihovu upotrebu za celu porodicu

1

2

Dugme za kontrolu vodenog pritiskaOmogućava korisniku da sam sebi odredi odgovarajući

pritisak vode i da na taj način dovede do najboljih rezultata masaže desni i čišćenja zuba

4

Dodatni držači za mlazne nastavkeSistem sadrži držače za mlazne nastavke, koji se montiraju na pločice, za idealnu higijenu

3


MOĆNI PULSIRAJUČI MLAZ(1800 PULSA U MINUTU)

Providni mlazni nastavci u četiri boje

Zdrav duh i zdravo telopočinju sa Aquapick©-om

Aquapick© je osnova oralnog zdravlja za celu porodicu!

MORATE GA IMATI

Vodeni mlaz snage 1800 impulsa po minutu omogućava masažu desni, povećava cirkulaciju, tako jačajući alveolarnu koštanu strukturu koja daje potporu zubima.

Četiri boje mlaznih nastavaka olakšavanjihovu upotrebu za celu porodicu

1

2

Dugme za kontrolu vodenog pritiskaOmogućava korisniku da sam sebi odredi odgovarajući

pritisak vode i da na taj način dovede do najboljih rezultata masaže desni i čišćenja zuba

4

Dodatni držači za mlazne nastavkeSistem sadrži držače za mlazne nastavke, koji se montiraju na pločice, za idealnu higijenu

3


Parodontopatija je, na žalost, jedan od najčešćih uzroka gubitka zuba.To je, po definiciji, progresivno, degenerativno

oboljenje koje zahvata potporne strukture zuba – desni, periodoncijum i viličnu kost. Po toku može biti akutna i hronična, može se javiti kao osnovno oboljenje ili kao simptom nekih op-štih oboljenja i stanja organizma.

Akutna parodontopatijaAkutna parodontopatija se javlja rijetko, uglav-nom kao juvenilna parodontopatija. Javlja se u mlađim uzrastima, između 11. i 13. godine života. Poslije 25. godine se ne javlja. Može biti lokalizovana, kada zahvata stalne sekuti-će i prve molare ili generalizovana, kada za-hvata sve stalne zube. Za kratko vrijeme dolazi do razaranja svih potpornih struktura zuba, do njihovog klaćenja i gubitka. Karakteristika ovog tipa parodontopatije je što nije vezana za lošu oralnu higijenu, zubni kamenac i dentalni plak. Uzrok još uvijek nije sa sigurnošću utvr-đen, a najčešće se navode genetska predispozi-cija i neadekvatan imuni odgovor organizma na antigene dentalnog plaka.Ozbiljna je u tolikoj mjeri što i pored blagovre-mene dijagnostike i terapije, veliki broj pacije-nata izgubi zube prije 20. godine života.Akutna parodontopatija se javlja i u sklopu nekih sistemskih oboljenja, kao što su krvne diskrazije (anemije, leukemije), avitamino-

za (naročito vitamina C) i imunodeficijencija (AIDS). Često je posljedica hemoterapije i ra-dioterapije malignih oboljenja.

Hronična parodontopatijaDaleko češća je hronična parodontopatija. Može da se javi već u pubertetu, a prema ne-kim podacima, ne postoji odrasla osoba koja nema bar jedan simptom parodontopatije. Uzrok hronične parodontopatije je loša oralna higijena, odnosno bakterije iz dentalnog pla-ka. Zubni kamenac, karijesno destruisani zubi, loši stomatološki radovi i ortodontske anoma-lije otežavaju oralnu higijenu i pogoduju razvo-ju parodontopatije. Genetska predispozicija, kao i loše navike (alkohol, duvan, narkotici) ta-kođe igraju značajnu ulogu. Može da se javi u sklopu opštih oboljenja, kao posljedica lo-šeg opšteg stanja organizma i neurednog nači-na života. U posljednje vrijeme se kao jedan od uzroka ovog oboljenja navodi i stres.

Simptomi parodontopatijeKrvarenje desni je prvi simptom parodontopa-tije. Zdrave desni su svijetlo ružičaste boje, sitno zrnaste strukture, čvrste na dodir i ne krvare. Cr-vene, mekane i otečene desni koje krvare svakako su znak zapaljenja. Krvarenje može biti provoci-rano, kada se javlja prilikom pranja zuba ili jela ili spontano, u težim slučajevima. Recesije ili povlačenje desni su takođe simptom parodontopatije. Posljedica su mehaničkog ošte-ćenja nastalog prilikom nepravilne oralne higi-jene. Pogoduju im neke anomalije u strukturi i građi samih desni, kao i ortodontske anomalije.pojava parodontalnih džepova je znak da je parodontopatija uznapredovala. Džep je pro-stor između zuba i desni dublji od 2mm, u

kom se zadržava dentalni plak, nedostupan či-šćenju, koji se mineralizuje, te se stvaraju čvrste naslage - konkrementi. Dentalni plak je pogo-dan za razvoj mikroorganizama, koji svojim metabolizmom i toksinima dovode do razvo-ja zapaljenja. Obzirom da je u džepu smanjena količina kiseonika, stvaraju se uslovi za razvoj anaerobnih mikroorganizama, koji su glav-ni uzročnici parodontopatije. Kako oboljenje napreduje, zapaljenje se širi na sidrena vlakna zuba i na viličnu kost, što neminovno dovo-di do labavljenja, pomijeranja (migracije) i is-padanja zuba.Parodontopatija je u početku potpuno bez-bolna i to je razlog kasnog javljanja stomatolo-gu. Bol se javlja kao posljedica upalnog procesa u tkivu, ali i kao posljedica osjetljivosti samog zuba koji je ogoljen. Pacijenti se žale i na ne-prijatan zadah, kao i osjećaj da je nešto između zuba zaglavljeno.Infekcija može da se proširi na zubni živac ili rjeđe na okolna tkiva (gornjovilični sinus, plju-vačne žlijezde…). Može da se lokalizuje u tki-vu i akutizira, kada je uzrok jakog bola i lošeg opšteg stanja. Svakako je neophodno konsultovati stomato-loga ukoliko postoji bilo koji od ovih simpto-ma, ali i ako simptoma nema, potrebno je steći naviku redovne posjete stomatologu, kako bi se prevenirala pojava ovog oboljenja.l

stOMAtOlOGIJA

Parodontopatija

uzrok hronične parodontopatije je loša oralna higijena, odnosno

bakterije iz dentalnog plaka. Genetska predispozicija, kao

i loše navike takođe igraju značajnu ulogu

autor: Dr Tijana Đerić, stomatolog

ENZIMI U PASTAMA ZA ZUBE

Antibakterijska svojstva pljuvačke važan su činilac u očuvanju zdravlja usta i zuba. Ukoliko se enzimi, koji su već prirodno prisutni u pljuvački, dodaju zubnoj pasti, prirodna zaštita je pojačana. enzycal paste za zube sa-drže enzime koji pomažu u smanjenju formiranja zubnih naslaga, tj. plaka i tako štite desni od zapaljenja.

Kombinacija ovih enzima stimuliše antibakterijsku i remineralizirajuću funkciju pljuvačke, čuva prirodnu oral-nu floru i štiti od štetnih bakterija.


SAVRŠENA KOMBINACIJA ZA ODLIČNE REZULTATE

Hemijska podrška

Curaprox ADS je hlorheksidin koji neuzrokuje obojenost zuba i jezika,kao ni promjenu u osjećaju ukusa.

CURAPROX CS 5460Čisti zubi bez ikakvog pritiska i oštećenja desni.

CURAPROX EnzycalBlaga pasta za zube, snažno oralno zdravlje.

Ne sadrži NLSSadrži enzime i fluoride koji zajedno predstavljaju dvostruku zaštitu od karijesaSmanjuje mogućnost pojave afti u ustima

Čisti međuzubni prostor međuzubne četkice

CURAPROX CPS prime


Uz pomoć pljuvačke, iz usta se ukla-njaju ostaci hrane, mikroorganizmi i odumrle ćelije, čime se neutralizuje

pH vrednost u usnoj šupljini i na taj način po-maže u sprečavanju infekcije usta.Dnevno ljudski organizam proizvede oko 1l pljuvačke. U sastavu pljuvačke dominatno me-sto zauzima voda sa 99.4% dok ostatak čine minerali, proteini i enzimi, kao i glikoproteini i lipidi koji pružaju površini zuba i sluznici usta prirodnu zaštitu od abrazije i deluju kao filter koji kontroliše koje će supstance prodreti do površine zubne gleđi. Oralna higijena, kao bitan faktor očuvanja kako zdravlja usta i zuba, podrazumeva da se pored odabira adekvatnih sredstava za čišće-nje zuba, desni i usne duplje, pažnja pokloni i zubnoj pasti.

Po čemu su specifične Enzycal paste za zube?Nežne paste za zube na bazi enzima noviji su trend u oralnoj higijeni. Zubna pasta Curaprox Enzycal, koja je razvijena u Švajcarskoj, sadrži tri važna enzima koji u kombinaciji s fluoridi-ma pomažu u sprečavanju nastanka karije-sa i podupiru prirodni sistem za zaštitu usne duplje. Kombinacija enzima i fluora, što čini sastav zubnih pasti Enzycal, predstavlja dvo-struku prirodnu zaštitu od karijesa.Zubne paste obično imaju jak ukus, pružajući

osećaj svežine u ustima posle upotrebe, ali tako-đe može da utiče na osećaj ukusa. Eterični do-daci i jake arome mogu da iritiraju sluzokožu i izazovu promene na površini sluzokože usta.Zubna pasta Enzycal je blagog ukusa, ne sadr-ži šećere ni agresivne sastojke kao što je NLS (natrij lauril sulfat) koji se nalazi u većini zub-nih pasti na tržištu. Sastojak NLS je agresiv-no sredstvo za čišćenje koje stvara penu (čime dobijamo efekat penušavosti paste za zube) i time nadražuje sluznicu usta. Takođe, ovaj sa-stojak se nalazi i u većini sredstava za čišćenje (kao što su deterdženti) i u velikom broju proi-zvoda za ličnu higijenu (gelovi za tuširanje, sa-puni, šamponi i sl.). S obzirom na to da zubna pasta Enzycal ne sadrži NLS, ona se ne peni i zato je idealna za upotrebu sa soničnim četki-cama za zube jer povećava njihov hidrodina-mičan učinak.Za razliku od drugih pasti, koje imaju jaku aromu mentola zbog eteričnih aditiva, Enzycal u sebi sadrži manju koncentraciju prirodne mente. Prijatnog je ukusa, vrlo blaga za zube i desni, ali izuzetno moćna u sprečavanju naku-pljanja bakterija i plaka i sprečavanju nastan-ka karijesa.Sve što može biti štetno za površinu zuba je u razvoju zubne paste Curaprox Enzycal uklonjeno. Paste Enzycal promovišu prirod-nu zaštitnu funkciju pljuvačke i ne sadrže štetne sastojke. l

OrAlNO ZDrAvlJe

nežne paste na bazi enzima

Da li ste znali koliko je pljuvačka u ustima bitna za oralno zdravlje? osim toga što održava sluznicu usta vlažnom, čime se omogućava neometani govor, gutanje i osećaj ukusa, pljuvačka štiti zube, desni, jezik i usta od nastanka naslaga i bakterija, i to zahvaljujući mineralima, proteinima i enzimima koji se nalaze u njenom sastavu.

CURAPROx ENZyCAL ZUBNE PASTE:

sadrže enzime koji podstiču pri-rodnu zaštitnu funkciju pljuvačke

nežne su prema sluznici usta, jer ne sadrže NLS, sastojak kojim se dobija penušavost paste

pružaju dvostruku zaštitu od karijesa zahvaljujući kombinaciji fluorida i enzima

ne oštećuju osetljivu sluznicu niti izazivaju pojavu afti u usnoj šupljini

prijatnog su i blagog okusa bez triklosana

CURAPROx ENZyCAL SU DOSTUPNE SA TRI RAZLIČITE KONCENTRA-CIJE FLUORA:

Curaprox Enzycal 1450 – sadrži 1450 ppm fluora, za bolju podršku zaštiti od karijesa i za decu od 12 godina Curaprox Enzycal 950 – sadrži 950 ppm fluora, porodična zubna pasta (i za decu od šest godina) sa standardnom podrškom zaštiti od karijesaCuraprox ZERO – ne sadrži fluor i bez dodatih eteričnih ulja, pogodna za homeopate

IshrANA

Kako čuvati bijeli luk?Uvijek treba kupovati svjež bije-li luk. Birajte glavice sa čvrstom opnom koja nije pocepana ili opuštena. Izbjegavajte glavi-ce na kojima ima plijesni ili kli-ca, jer to znači da luk nije svjež. Treba ga čuvati na hladnom, ta-mnom, dobro provjetrenom mjestu poput ostave. Bijeli luk može da traje nekoliko mjeseci, ali da biste iskoristili maksimum njegove arome i hranljivosti naj-bolje ga je upotrebiti u roku od par dana.

Šta ga čini zdravim?Većina zdravstvenih zasluga pripada alicinu, ulju koje luku daje karakterističnu sumpor-nu aromu. Alicin ima i snažna antibakterijska svojstva. Me-đutim, bijeli luk ima preko 40 drugih sastojaka, poput argini-na, oligosaharida, flavonoida i selena koji ga zajedno čine ve-oma zdravim.

Kome bijeli luk može pomoći?Naučne studije pokazuju da bije-li luk može pomoći osobama sa srčanim oboljenjima. Iako nije efikasan kao ljekovi, može biti značajan kao pomoć u terapi-ji; može da snizi nivo holesterola i krvni pritisak, održava zidove ar-terije fleksibilnim, spriječava stva-ranje krvnih ugrušaka i plakova. Kod osoba sa dijabetesom može pomoći u snižavanju nivoa šeće-ra u krvi.

Istina ili zabludaMnoge izjave vezane za kori-sti bijelog luka po zdravlje nisu naučno dokazane. Tu se prije svega misli na upotrebu bije-log luka kod prehlade, gripa i drugih virusnih infekcija, bolo-va u grlu, Alchajmerove bolesti ili za jačanje imunog sistema.

Sve o bijelom luku

Šta je bijeli luk?Ovo povrće oblika manje sijalice pripada familiji luka u koju spa-daju i praziluk, vlašac, mladi luk. Za razliku od ostalih vrsta lukova, glavica bijelog luka se sastoji iz više manjih dijelova, tzv. čenova.

odakle potiče bijeli luk?Još uvek je misterija gdje se i kada bijeli luk prvi put pojavio. Stručnjaci smatraju da je to naj-vjerovatnije bilo u centralnoj Aziji. Tragovi pokazuju da su lju-di u Indiji i Egiptu gajili bijeli luk još prije 5.000 godina, što ga čini jednom od najstarijih po-ljoprivrednih kultura. Kasnije se proširio u Kinu i na jug Evro-pe. Skoro cjelokupna količina bi-jelog luka koja se proizvede u SAD gaji se u Kaliforniji.

Bijeli luk u antičko dobaStari Grci su toliko voljeli bijeli luk da su njegove glavice pri-nosili bogovima kao poklon. Međutim, njegov neprijatan miris je bio razlog što je uno-šenje bijelog luka u hramo-ve bilo zabranjeno. Hipokrat je koristio bijeli luk za liječenje infekcija parazitima, kao laksa-tiv i kao diuretik. Stari Rimljani su ga koristili kao začin, ali i za liječenje tuberkuloze, grozni-ce i nekih drugih bolesti. Mik-stura bijelog luka i timijana namazana na kožu se koristila za zaštitu od ujeda zmija.

od prehlade do kugeEnglezi su koristili mješavinu bijelog luka, meda i ponekad alkohola u liječenju prehlade, groznice i dijareje. Francu-zi su vjerovali da je bijeli luk sačuvao živote hiljada ljudi to-kom epidemije kuge 1720. godine. U 20. vijeku bijeli luk se koristio za zaštitu od kolere, tifusa i difterije. Tokom izbija-nja epidemije gripa 1917-1918. godine Amerikanci su no-sili ogrlice od bijelog luka kao zaštitu od virusa.

Šta je sa vampirima?Sloveni su smatrali bijeli luk oružjem protiv vampira. Le-genda kaže da ako vas poju-ri vampir pomoću bijelog luka ćete ga oterati. To je vjero-vatno zbog toga što se gnje-čenjem čena bijelog luka oslobađa alicin, koji mu daje karakterističan sumporni miris.

Kako se rješiti mirisa bijelog luka?Bijeli luk nema neki poseban miris dok ga ne oljuštite, zgnječite ili sažvaćete. Tada se oslobađa sumporna kom-ponenta koja svježem luku daje karakterističan miris i ukus. Kuvanjem se taj miris ublažava. Ukoliko ne volite ukus koji zaostaje u ustima nakon konzumiranja bijelog luka sažvaćite malo listova svježe nane, pojedite jabuku ili zelenu salatu neposredno poslije obroka.



preZeNtACIJA

dr. GrandelNa temu „Rast i razvoj brenda za tri go-

dine postojanja na crnogorskom tr-žištu“ govorila je Milena Grbović,

manager za Dr. Grandel kozmetiku koja je go-vorila o počecima i strategiji „Glosarija“ kada je 2015. godine uvezao ovu poznatu njemačku kozmetiku na prirodnoj bazi.

- Pored vodećih svjetskih brendova bilo je teš-ko dobiti policu, poziciju, preporuku i na kra-ju najvažnije – ostvariti PRODAJU. Ono u šta smo otpočetka imali vjere to je KVALITET, EFIKASNOST I BEZBJEDNOST PROIZVO-DA, što znači da smo ispunjavali nekoliko naj-važnijih pravila u prodaji. Sljedeće je LAGER,

a kako je Glosarij uvoznik Grandela, onda se na ovu temu ne moramo zadržavati. U cilju pružanja noviteta i što bolje usluge, zasnova-ne na činjenicama i analizama, investirali smo u 3D kameru za pregled kože, kako bi paci-jentima Crne Gore pružili svjetski standard u dijagnostikovanju i odabiru prave kreme na tročasovnim promocijama u apotekama. Pro-mocije Dr. Grandel kozmetike su najbolji na-čin da se pacijetni upoznaju sa kompanijom, asortimanom i prednostima kontinuiranog korišćenja ovog brenda. Na promocijama obučena osoba rukuje aparatom, vrši procje-nu stanja kože i daje RJEŠENJE. Promocije se organizuju često, skoro svakodnevno, kako bi

pružili najbolju uslugu što većem broju paci-jenata. Ono što nam je od početka bilo zada-tak jeste da ne radimo kao brend kome će biti za cilj da proda kozmetiku, već da vam pomo-gnemo da izađe iz apoteke i dođe do zadovolj-nog korisnika. Na kraju, rezultat ovog rada je dugoročan, jer dobijamo ZADOVOLJNOG PACIJENTA, kazala je gđa Grbović.

Tokom sat vremena gostima je držala pažnju gđica Đulija Hadžibeti, specijalistkinja farma-ceutske tehnologije sa temom „Dr. Grandel kozmetika za zdravu i njegovanu kožu“. Gđi-ca Hadžibeti dala je jasna i precizna objašnje-nja o pravilnoj njezi, strukturi kože, pravilnom čišćenju i hidrataciji, problemima kod bora, a objasnila je i šta treba koristiti kada je zahtjev-na koža u pitanju. Takođe, veoma zanimljiv dio bio je o hijaluronskoj kisjelini koja je zastulje-na u najprodavanijoj liniji Dr. Grandel kozme-tike - Hydro Activ. Specijalni gost bila je Dr Marija Mališić Korać, jedna od najpriznatijih dermatologa u Crnoj Gori. O „Značaju ampula u estetskoj medicini“ navela je sljedeće:- U estetskoj medicini najčešće primjenjuje-mo mezoterapiju da bi poboljšali hidrataci-ju, elastičnost, regeneraciju, ublažili dubinu bora, postigli lifting efekat ili smanjili pigmen-taciju kože. Mezoterapija je nehirurška meto-da ubrizgavanja vitaminskih koktela i aktivnih supstanci u središnji dio kože – mezoderm po kome je i dobila ime. l

Sredinom novembra u Hotelu Centre Ville održana je druga po redu prezentacija Dr. Grandel kozmetike, a u organizaciji kompanije „Glosarij“ najveće veledrogerije u Crnoj Gori. Predavanja su održana pred oko 200 farmaceuta i farmaceutskih tehničara iz Crne Gore.


Normalan rast koseOko 90% vlasi kose na ljudskoj glavi raste istovremeno. Faza ra-sta traje između dvije i šest godi-na. 10% kose je u fazi mirovanja koja traje dva do tri mjeseca. Na-kon faze mirovanja dlaka otpada. Kada dlaka opadne, zamjenjuje je nova koja raste iz istog folikula i ci-klus rasta počinje iznova. Vlas kose izraste oko 12mm mjesečno. Kako ljudi stare, tako se smanjuje i brzi-na rasta kose. Opadanje kose u ve-ćini slučajeva se javlja zbog ciklusa rasta dlake. Normalno se gubi 50 do 100 vlasi dnevno. Međutim, ukoliko ste zabrinuti zbog pretjera-nog opadanja ili proređivanja kose, konsultujte svog dermatologa i/ili farmaceuta.

Nasljedno proređivanje ili opadanje koseNaučnici su utvrdili da je gubitak kose u 80 odsto slučajeva genetski predodrijeđen. U samom nazivu oboljenja stoji da se radi o pore-mećaju koji je povezan sa andro-genim hormonom testosteronom (preciznije, sa njegovim metaboli-tom DHT–dihidrotestosteronom). Kod žena sa ovom crtom se razvi-ja proređivanje, ali ne i potpuni gubitak kose. Ovo stanje se naziva androgena alopecija (kod muška-raca) i pseudo-androgena (žen-ska) alopecija i može započeti u adolescentskom uzrastu, dvadese-tim ili tridesetim godinama. Alopecia areata - Kod opadanja kose ovog tipa javljaju se glatki, okrugli pečati veličine novčića ili veći. Rijetko dolazi do potpunog gu-bitka kose. U većini slučajeva kosa ponovo izraste sama od sebe, ali dermatolozi mogu pomoći mno-gim ljudima sa ovim problemom da se ubrza ponovni rast kose. Tretma-ni uključuju korišćenje šampona i losiona sa kofeinskim kompleksom.

Dijete siromašne proteinima Kod osoba koje drže stroge dije-te siromašne proteinima, ili ima-ju izuzetno loše navike u ishrani, može se javiti nedostatak protei-na. Tijelo će čuvati proteine zau-stavljanjem rasta vlasi i prelaskom u fazu mirovanja. Dva do tri mje-seca kasnije može se javiti veoma izraženo opadanje kose. Ozbiljne hirurške intervencije/ hronične bolesti/ stresni događaji Svako ko doživi rizičnu operaci-ju ili stresni događaj može primje-titi kod sebe pojačano opadanje kose u sledećih mjesec dana, ili čak do tri mjeseca. Ovo stanje prolazi samo od sebe kroz nekoliko mje-seci, ali kod osoba sa teškim hro-ničnim bolestima opadanje kose

može potrajati neograničeno. Za mnoge ljude stres je sastavni dio života. Više od 75 odsto popu-lacije je izloženo stalnom stresu, a pretpostavka je da će ovaj proce-nat, uslijed savremenog načina ži-vota koji prati nepravilna ishrana, poremećaj sna i fizička neaktiv-nost, stalno bivati sve viši. Poslje-dice dugotrajnog stresa mogu da budu različite, od glavobolja, pre-ko poremećaja sna, do hipertenzi-je i stomačnih tegoba, a i psihička napetost takođe negativno deluje na fiziološke procese u folikulu.

Šta se dešava sa korijenom dlake izloženim stresu? Tim istraživača sa Univerziteta u Libeku–Njemačka, eksperimen-

talno je dokazao negativan uticaj hormona prouzrokovanih stre-som na korijen dlake. Tijelo reagu-je na stres produkujući hormone (kortizol i testosteron) koji, između ostalog, prouzrokuju i gubitak kose.Rezultati iz Libeka potvrđuju pret-hodna testiranja koja je obavio istraživački tim njemačke farma-ceutske kompanije „Dr Wolff” i koji su se odnosili na stresne situ-acije kod rukometnih reprezenta-tivaca tokom svjetskog prvenstva 2007. godine. Još tada je dokazano da se kod sportista, uslijed velike mentalne i fizičke napetosti, oslo-bađaju hormoni stresa koji nega-tivno utiču na rast dlake. Gubitak kose je jedan od najvećih problema sa kojim se suočavaju milioni muškaraca širom svijeta. Terapiju androgene alopecije čine lijekovi (minoksidil, finasterid, ci-proteron acetat), hormonska sup-stitucija (oralni estrogeni u terapiji kod žena) i hirurški zahvati (tran-splantacija). Pošto svako od pomenutih rješe-nja nosi odrijeđene rizike, njemač-ki doktori i farmaceuti su klinički dokazali da je moguće spriječiti prevremeno opadanje kose, a taj-na je u kofeinu!Kofein se dokazao kao agens koji se uspješno suprotstavlja negativ-nom dejstvu testosterona i hormo-na znanog kao CRH–zaključuje dr Adolf Klenk, načelnik istraži-vačkog tima njemačke kompanije „Dr Wolff”. Aktivni kompleks kofeina i dru-gih sastojaka sadržanih u šampo-nima i losionu Alpecin štite folikul od negativnog dejstva DHT. Vri-jeme potrebno da kofeinski kom-pleks dospe u folikul dlake iznosi dva minuta, te stručnjaci prepo-ručuju blagu masažu glave tokom pranja kose u tom vremenu da bi efekat bio potpun. l

preporučujemo

da ne budete „bosi po Kosi”Kofeinski kompleks – doping za vašu kosu

naučnici su utvrdili da je gubitak kose u 80 odsto slučajeva genetski predodrijeđen. radi o poremećaju koji je povezan sa

androgenim hormonom testosteronom


DOPING ZA KOSU!

Alpecin kofeinski šampon C1 protiv opadanja kose stimuliše rast kose direktno u korenu i sprečava njen prevremeni gubitak.Preporuka: Ostavite 2 minuta da šampon deluje na

kožu temena, a zatim ga isprati.

Alpecin kofeinski losion produžava fazu rasta dlake duže nego

što je to genetski predvidjeno. Sprečava prevremeni gubitak kose, aktivira koren

dlake i ubrzava njen rast. Svakodnevno ga umasirati u kožu temena i ne ispirati.


Često žene između sebe raz-mjenjuju informacije o tipu kože ili kremovima za nje-

gu. Tu su i zaposleni u parfimerija-ma koji nisu adekvatno edukovani, već samo rade posao trgovca i o kremama znaju onoliko koliko piše na kutiji. To po pravilu nije dovoljno, pa se uglavnom prave greške pri kupovini. Tako se do-gađa da bacimo gomilu novca na razne kozmetičke proizvode koji nam ne odgovaraju.Zato, za savjete o njezi kože obrati-te se stručnim licima.

Koji tipovi kože postoje?Gruba podjela tipova kože je na normalnu, masnu, suvu i mješovitu. Svaki od ovih ti-pova može imati još neku komponentu, npr. dehidrirana (nedostaje vlaga) ili kuperozna (crvena sa proširenim kapilarima).

DerMAtOlOGIJA

njega na osnovu tipa Kože

jednim pogledom na kožu može se zaključiti kakva ste osoba, kako živite, kako se

hranite, kakve su vam navike, da li ste pod stresom i da li imate

neko organsko oboljenje

opšte je poznato da je ženama posebno važan izgled kože lica. Kako bi kožu učinile što ljepšom one dosta novca troše na različite kreme. Dešava se da kada im krema ne odgovara imaju osjećaj „bačenog“ novca. Poštedite sebe ovog osjećaja, informišite se

autor: Dr Suzana Kostić, dermatovenerolog

NJEGA SUVE KOŽESuva koža je tanka sa gotovo nevidljivim porama, izuzetno slabo promašćena, sklona stvaranju fleka i brzog boranja. Ovaj tip kože je zahvalan kod mlađih osoba, jer nemaju problem akni. U starijem uzrastu ove osobe imaju problem ubrzanog starenja kože. Suva kože se čisti mlijekom za ski-

danje šminke i nečistoća sa lica i umiva samo mlakom vodom (bez sapuna, gelova, losiona i sl.). Nakon toga se koristi krem sa podlogom koja ima u sebi

veći procenat masnoće, a manji procenat vode. Suva koža ne za-

htijeva često čišćenje lica (možda 4 puta godišnje), ali su zato neophod-ni anti-age tretmani i tretmani za rehidrataciju, npr. hemijski piling sa glikolnom kisjelinom (bez ljušćenja kože) koja rehidrira kožu i stimuli-še sintezu sopstvenog kolagena i elastina.

KAKO NJEGOVATI NORMALNI TIP KOŽE?Normalna koža sadrži ujednačen odnos vlage i masnoće. Čista je i ima dobru elastičnost. Ovaj tip kože se rijetko viđa u praksi. Zahtjeva kremove za njegu, blago mlijeko za uklanjanje šminke i puder za normalnu kožu. Tek kada se uoče znaci starenja treba početi sa anti-age tretmanima.


DoBro Je ZNAti

Zbog veoma brzog tempa života odavno se prešlo na proizvodnju kremova za 24-časovnu njegu. to znači da se jedna krema koristi i za dan i za noć. treba izbje-gavati kreme sa teškom podlogom sa mineralnim uljima i drugim sastojci-ma koji zatvaraju pore. i sa tretmanima lica je isti trend. forsiraju se tretma-ni koji vrlo kratko traju, ali su intenzivni. U tu svrhu se češće rade hemijski pi-linzi koji ne ljušte površinu kože, npr. glikolni piling. Može se ponavljati na dvije nedjelje do željenog efekta, a potom održa-vanje jednom u dva mjeseca.

KUPEROZNA KOŽAKuperozna kožа je veoma osjetljiva i reaguje na naglu promjenu temperature. Osobe sa kuperozom su veoma emotivne. Ovakva koža mora uvijek biti zaštićena kremovima sa visokim zaštitnim faktorom. U ljetnjem periodu to je SPF 30 - 50, a u zimskom SPF 5 - 15. Obloge od mlakog čaja žalfije 3 puta dnevno u trajanju od 15 minuta odlično smiruju crvenilo na licu. U toku pri-mjene tih obloga glava mora da bude potpuno „prazna”. Nijedna misao ne treba da bude prisutna, a pogotovu ne neki problem ili posao koji čeka na Vas. Ako je problem kuperoze jače izražen i ako duže traje može vremenom preći u kožno oboljenje koje se naziva rosacea. Tada je crvenilo na koži lica jače izraženo i mogu se pojaviti tzv. acne rosacea, pa je neophodno liječenje antibioticima i drugim preparatima. Zato problem kuperoze treba rješavati odmah i ne treba ga olako shvatati.Kažu da su oči ogledalo duše, a ja smatram da je koža indikator za sve što se događa u nama, kako u domenu fizičkog tako i u domenu našeg psihičkog zdravlja. Jednim pogledom na kožu može se zaključiti kakva ste osoba, kako živite, kako se hranite, kakve su vam navike, da li ste pod stresom i da li imate neko organsko oboljenje.

DA LI JE TEšKO NJEGOVATI MASNU KOŽU?Masna kože je dobro promašćena, sa proširenim porama na seboroičnim regijama (čelo, nos i brada), nešto je deblja i kod većine ljudi nečista. Ovaj tip kože može biti nezgodan u periodu adolescencije, jer je sklonost ka stvaranju akni mnogo veća nego kod suve kože. U starijem uzrastu masna koža je veoma zahvalna, jer se manje bora od suve. Masnu kožu treba dobro očistiti mlijekom za čišćenje, a potom oprati gelom ili pjenom za pranje. Sapuni se ne preporučuju, jer kupe vlagu sa po-vršine kože, tako da je poslije dužeg vremena mogu potpuno dehidrirati. Iz istog razloga ne treba koristiti losione sa alkoholom. Za njegu masne kože se preporučuju gelovi ili kreme sa nekom podlogom koja sadrži više vode i koju koža odmah upije, tako da površina kože ostaje suva. Puder ne smije da sadrži ulje, treba dobro da prekriva promjene na koži, a da ne zapušava pore. Uvijek birajte namjenski puder za masnu kožu. što se profesionalne njege tiče ovakav tip kože se u periodu adolescencije i kod osoba koje žive ubrzanim tempom čisti kod kozmetičara jednom mjesečno ili na dva mjeseca. Ako postoji problem akni neophodno je liječenje kod dermatologa u saradnji sa kozmetičarom. Dermatolog će odrediti terapiju, ako je potrebno uradiće hemijski piling i preporučiće preparate za njegu.

DEHIDRIRANA KOŽA Dehidriranoj koži treba voda, a ne masnoća. Osobe sa veoma dehidriranom kožom treba da provjere serumsko gvožđe i krvnu sliku. Ako je to sve u granicama referentnih vrijednosti onda treba pre-ispitati način njege kože. Za dehidri-ranu kožu se ne smije upotrebljavati sapun niti alkoholni losion. Njeguje se kremama koje sadrže više vlage, a manje masnoće. Pogodni su kremovi sa ureom. Ove osobe treba da uzimaju dosta tečnosti i da izbjegavaju duži boravak na vjetru ili jakom suncu.

MJEšOVITA KOŽAMješovita koža je u central-nim regijama lica masna, a na bočnim stranama obraza suva, pa je tako i treba njegovati, kao kombinaciju masne i suve.

Čini kožu čistom, mekom i nježnom.

Neem, dobro poznat po svojim antibakterijskim

svojstvima, uništava bakterije koje prouzrokuju

probleme na koži. U kombinaciji sa Indijskim

bubuljice i akne.

Neem pjena za umivanje dubinski čisti i osvježava kožu, uklanja višak sebuma i nečistoće sa kože bez isušivanja. Neem, dobro poznat po svom antibakterijskom djelovanju, uklanja bakterije koje prouzrokuju probleme na koži.U kombinaciji sa

bubuljice i akne.

NIM PJENA ZA UMIVANJE

Neem maska čisti kožu i spriječava nastajanje bubuljica.Antibakterijska Neem maska za

koji reguliše lučenje sebuma, čiste začepljene pore, spriječava nastanak bubuljica.Ključni sastojci: Neem i Kurkuma

NEEM MASKA ZA LICE

NIM GEL ZA UMIVANJE

Uvoznik i distributer za Crnu Goru : NALL International; Ulica : SKOJ-a 57 ; Podgorica ; tel : +382 20 280 030


kArDIOlOG ODGOvArA

HipertenzijaHipertenzija odnosno povišen krvni pritisak je najčešća nezarazna bolest u svijetu.

Za hipertenziju se kaže da je „tihi ubica” jer je najče-šće asimptomatska, pa pa-

cijenti i ne znaju da su bolesni, a kada se simptomi pojave bo-lest je već uznapredovala i nači-nila štetu drugim organima (srce, mozak, oči, bubrezi i veliki krvni sudovi). Simptomi poput glavo-bolje, zujanja u ušima, krvarenja iz nosa, osjećaja pritiska u grudi-ma, gušenja, bržeg zamaranja tre-balo bi da natjeraju pacijenta da izmjeri krvni pritisak i potraži po-moć ljekara.

Izmjerene vrijednosti krvnog pritiska su povišene. Da li to znači da imam hipertenziju?

Dijagnoza hipertenzije se ne po-stavlja na osnovu jednog mjerenja pritiska. Ukoliko ste u bar tri na-vrata u periodu od dvije nedjelje izmjerili povišene vrijednosti oba-vezno se obratite ljekaru. U zavi-snosti od izmjerenih vrijednosti,

prisustva drugih faktora rizika (šećerna bolest, povišene masno-će u krvi, pušenje, izloženost stre-su, fizička neaktivnost, itd.), kao i lične istorije bolesti ljekar će se opredijeliti za način liječenja.

Kada mjerim pritisak kod kuće, vrijednosti su normalne, a u ordinaciji visoke. Da li to znači da sa mojim aparatom nešto nije u redu?Sa Vašim aparatom je najvjero-vatnije sve u redu. U medicini je poznata pojava da pacijent ima povišen pritisak u zdravstvenoj ustanovi u prisustvu ljekara, ali ne i u svakodnevnom životu i naziva

DA LI SE VISOK KRVNI PRITISAK LEČI NA ISTI NAČIN KOD MLAĐIH I STARIJIH OD 60 GODINA?Specifičnosti starije populacije su: manja ejekciona frak-cija, veći periferni otpor, manji intravaskularni volumen i niži protok kroz bubrege. Zato je jasno je da ne mogu na isti način biti lečeni pacijenti stariji i mlađi od 60 godina. ono što je zajedničko bez obzira na starosnu dob je činjenica da se pre odluke o bilo kakvoj medika-mentnoj terapiji pacijentima treba sugerisati promena životnih navika: smanjivanje unosa soli, redukcija telesne težine i umerena fizička aktivnost.

! terapija hipertenzije započinje se manjim dozama i pritisak se obara postepeno.

terapija može da bude mono ili kombinovana


KOLIKO ČESTO JE POTREBNO

KONTROLISATI PRITISAK U KUćNIM USLOVIMA?

Pacijent mora aktivno da učestvuje u liječenju, što podrazumijeva i kontrolu krvnog pritiska u kućnim uslovima, ali ne treba ni pretjerivati i mjeriti pritisak svakih sat vremena. Neposredno nakon započinjanja terapije ili nakon promje-ne terapije preporučuje se mjerenje pritiska tri puta dnevno, u periodu od nedjelju dana (pod propisanom terapijom). Nakon toga terapija se može po potrebi korigovati ili se može promijeniti vrijeme uzimanja odrijeđe-nog lijeka kako bi regulacija arterijske hipertenzije bila adekvatnija, ali sve to uz konsultaciju sa kardiologom. Kada se stanje stabilizuje, dovoljno je priti-sak mjeriti na 7 dana.

Simptomi poput glavobolje, zujanja u ušima, osjećaja pritiska u grudima, gušenja, bržeg zamaranja trebalo bi da natjeraju pacijenta

da izmjeri krvni pritisak i potraži pomoć ljekara

sistolni pritisak (u mmHg) dijastolni pritisak (u mmHg)

optimalan krvni pritisak < 120 < 80

normalan krvni pritisak 120-129 80-84

visoko normalan 130-139 85-89

hipertenzija prvog stepena 140-159 90-99

hipertenzija drugog stepena 160-179 100-109

hipertenzija trećeg stepena ≥ 180 ≥ 110

izolovana sistolna hipertenzija ≥ 140 < 90

se „hipertenzija bijelog mantila“.Takođe, poznati su i obrnuti slu-čajevi kada je pritisak u prisustvu ljekara normalan, ali povišen kod kuće, tzv. „maskirana hipertenzija“.

Moj komšija ima hipertenziju i propisana mu je terapija. Da li da i ja uzmem istu?Ne, nikako!!! Kada je primjena ljekova za povi-šeni krvni pritisak u pitanju, njih može propisati isključivo ljekar. Upotreba ljekova po preporu-ci komšija i prijatelja, bez obzira na njihovu dobru namjeru, može biti opasna.Osnovni cilj terapije je održavanje krvnog pritiska na vrijednostima 140/90 mmHg i nižim, a kod bo-lesnika sa pridruženim bolestima (dijabetes, koronarna cerebro-vaskularna bolest, oštećenje bu-brega) na vrijednostima 130/80 mmHg i nižim. Ukoliko je krvni pritisak tek ne-znatno povišen, ljekovi najčešće nisu potrebni, već se on korigu-je promjenost stila života. To po-drazumijeva smanjenje tjelesne težine ukoliko je pacijent gojazan, pravilnu ishranu, prestanak pu-šenja, redovnu fizičku aktivnost. Tek ako ovaj režim ne da zadovo-ljavajuće rezultate u roku od 3-6 mesjeci, propisuju se ljekovi. Treba napomenuti i da propisi-vanje terapije ne znači da život-ne navike ne treba mijenjati. Bez obzira na visinu krvnog pritiska

nefarmakološke mjere su uvek sa-stavni dio terapije.

Propisana terapija ne djeluje. Da li treba povećati dozu?

Ne! Ukoliko terapiju uzimate re-dovno, poštujući propisanu dozu, a vrijednosti krvnog pritiska nisu normalizovane potrebno je javiti se svom kardiologu koji će odlu-čiti o daljem liječenju.Terapija hipertenzije započinje se manjim dozama i pritisak se obara postepeno. Terapija može da bude mono (primjenjuje se jedan lijek) ili kombinovana (dva lijeka koji djeluju različi-tim mehanizmima). Kombino-vana terapija ima bolji uticaj na regulaciju krvnog pritiska u od-nosu na povećanje doze jednog lijeka, primjenjenog u vidu mo-noterapije.

Pritisak je normalizovan. Kada je vrijeme za novu kontrolu kod kardiologa?

Kardiološke kontrole pacijenata sa arterijskom hipertenzijom po-trebno je obavljati u prosjeku na šest mjeseci. Takođe, ultrazvuč-ni pregled abdomena, pregled očnog dna, neurološki pregled i kontrola bubrežne funkcije mogu sugerisati na neke od komplika-cija arterijske hipertenzije, pogo-tovu kod osoba sa dijabetesom i onih sa neregulisanim vrijedno-stima krvnog pritiska. l


Kroz istoriju, sve do druge polovi-ne 20. vijeka, a posebno posljednjih tridesetak godina patološka stanja

kuka i lokomotornog sistema u cjelosti, bila su vezana najviše za mlađu populaciju, po-sebno djecu i to onu najmlađu koja su tek prohodala. Najčešće su to bili razvojni de-formiteti, deformiteti nastali kao posljedica loše ishrane i infekcije (septično zapaljenje nastalo na polju lošeg imuniteta dijeteta, tu-berkuloza).U starijoj populaciji uglavnom je dominira-la trauma kuka, ređe degenerativna stanja. Sa razvojem moderne medicine, potpomo-gnutim tehnološkim razvojem, učestalost patoloških stanja kuka kod djece je značajno smanjena, neka oboljenja su gotovo iskori-jenjena, čak i u područjima koja su oduvijek smatrana za endemska.Sa druge strane, produženje životnog vije-ka dovelo je degenerativna stanja zglobova, posebno kuka i koljena, u prvi plan. Da-nas se smatra da već nakon 55. godine života oko 80% populacije ima radiografske znako-ve osteoartroze, a da 25% ima i kliničku ma-nifestaciju, dok nakon 70. godine života preko 95% ima radiografsku, a preko 60% i klinič-ku manifestaciju ove bolesti. Ako se zna da je u većini razvijenih i zemalja u razvoju pro-sječni životni vijek preko 75 godina sa tenden-cijom produženja, možemo smatrati da će u 21. vijeku svaki čovjek, prije ili kasnije, osjeti-ti tegobe vezane za degeneraciju jednog ili više zglobova.

Pored degenerativnih oboljenja u velikom porastu je i učestalost povreda lokomotro-nog sistema. Trauma kuka kod starih je u porastu, obzirom na navedeno produže-nje životnog vijeka koje je praćeno osteopo-rozom, koja se smatra za glavnu patološku osnovu čestih i lakih preloma kuka. Povre-de kuka kod mlađih ljudi, posebno radno aktivnih je u značajnom porastu kao poslje-dica sve češćeg i težeg saobraćajnog trauma-tizma. Ovo je od velikog značaja s obzirom na to da pored medicinskog predstavlja i ve-oma značajan socijalni i ekonomski pro-

rUBrIkA/NADNAslOv

Patološka stanja kuka

Danas se smatra da već nakon 55. godine života

oko 80% populacije ima radiografske

znakove osteoartroze, a da 25% ima i kliničku

manifestaciju

oboljenja kuka predstavljaju grupu najčešćih oboljenja populacije širom svijeta u 21. vijeku. iako je došlo do značajnog napretka u dijagnostici i liječenju mnogih od ovih stanja, produženje života, povećanje fizičke

aktivnosti, posebno u oblasti sporta, zatim saobraćajni i drugi traumatizam dovjeli su do porasta ukupnog broja

pacijenata koji se svakodnevno javljaju ljekaru sa različitim tegobama od strane kuka

OrtOpeDIJA


Prelomi kuka kod starih ljudi su relativno česti. Najveći broj pacijenata koji se hospita-

lizuju kroz ortopedsku ambulantu hitne službe su upravo ovi pacijenti. Prelomi nastaju najčešće pri padu u stanu ili dvorištu, bez djelovanja većih sila, ali na polju oslabljenih kostiju zbog osteoporoze. Ugrubo se mogu podijeliti na prelome vrata butne kosti i prelome u nivou trohantera.Osnovna razlika je u prognozi spontanog zara-stanja ovih preloma, gdje se kod trohanternih preloma može očekivati zarastanje ako pacijent miruje dovoljno dugo, dok do zarastanja preloma vrata butne kosti neće doći ni u kom slučaju. Još od davnina je poznata floskula da „život ulazi kroz vrat materice, a izlazi kroz vrat butne kosti“.Na osnovu ovoga se može zaključiti da je pre-lom kuka stanje koje životno ugrožava starog pacijenta. Trauma koja onemogućava samostal-no kretanje, često udružena sa drugim obolje-njima posebno kardiorespiratornog sistema, dovodi do brzog pogoršanja opšteg stanja pa-cijenta i do smrtnog ishoda u roku od nekoliko dana do nekoliko nedjelja. Iz ovih razloga brzo osposobljavanje pacijenata za stajanje i hod su

ključni za njihovo preživljavanje.Najčešće se pristupa operativnom liječenju u vidu sinteze preloma ili zamjene prelomljenog kuka vještačkim zglobom, ali nekada zbog nestabilnog opšteg stanja ovaj vid liječenja nije moguć, pa se za odrijeđene oblike preloma pristupa intenziv-noj fizikalnoj terapiji i obuci pacijenata za stajanje i takozvani pseudoartrotični hod sa pomagalima.Prelomi kuka kod mlađe populacije nastaju djelova-njem jakih sila. Najčešće nastaju u saobraćajnim ne-srećama, ređe pri padu sa visine. Obzirom da do njih dovode sile velikog intenziteta ovakvi prelomi se nazivaju još i prelomi „visoke energije“. Karakterišu se razaranjem dijela kosti na više manjih fragmena-ta, a često je prisutan i prelom više kostiju. Najčešće se liječenje odvija operativnim putem, istim modali-tetima kao i kod starih ljudi – sintezom prelomljenih dijelova kosti ili ugradnjom vještačkog kuka.Rehabilitacija nakon operacije je dugotrajna, često traje i nekoliko mjeseci i retko dovodi do potpunog oporavka. Najveći broj pacijenata uspije da se vrati na rad, neki čak obnove i fizičku (sportsku) aktivnost, ali uvjek sa odrijeđenim ograničenjima.

blem, jer zahtjeva složeno i dugotrajno liječenje i neizbježnu invalidnost i ograniče-nje radne sposobnosti.Patološka stanja kuka vezana su i za poveća-nje sportske aktivnosti. Kod mlađih u smislu povećanja takmičarskih zahtjeva, a kod sta-rijih porast potrebe za sportskom i drugom fizičkom aktivnošću, čak i u godinama koje su ranije smatrane za pozno životno doba.Danas i najmanje tegobe od strane nekog di-jela lokomotornog sistema utiču na smanje-nje sportskih rezultata vrhunskih sportista, dok kod prosječne populacije otežava rekre-ativno bavljenje sportom koje je široko ra-sprostranjeno.Izučavanje oblasti patoloških stanja kuka vezanih za sport je najmlađa grana orto-pedske hirurgije i posljednjih godina do-lazi do njenog značajnog razvoja, kako na polju opisivanja i dijagnostikovanja ovih stanja, tako i na polju njihovog brzog i efika-snog liječenja. l

PreloMI KUKa KoD STarIH l jUDI


9. ORL hirurgija•Tonzilektomia •Septoplastika •Tonziloadenoidektomija

10. Urologija•Frenulotomija, cirkumcizija•Biopsije glansa, testisa, prostate •Hidrocela, varikocela, vazektomija•Kondilomi i ateromi genitalne regije•Operacije kod frakture penisa i penilne curvature•Uretrocistoskopija, proba na stres, sondaža uretera •Operacije stenoze uretre - uretrotomija interna, uretroplastika - buccal mucosa graft•Endoskopske operacije: tumora mokraćne bešike, transuretralne resekcije prostate •Uroonoklogija: radikalna prostatektomija (klasično i laparaskopski), radikalna i parcijalna nefrektomija, total-na cistektomija sa derivaci-jom, radikalna orhiektomija, bilateralna orhiektomija•Transvezikalna operacija prostate•Laparoskopska operacija cista bubrega

1. Opšta i abdominalna hirurgija

•Žučna kesa-laparoskopska i klasična•Kile-ingvinalna, femoralna, umbilikalna, ventralna postoperativna kila•Laparoskopska exploracija•Laparoskopska biopsija•Pilonidalni sinus•Hemoroidi•Analna fisura •Analna fistula•Appendectomija laparoskopska i klasična•Desna i leva hemikolektomija•Pankolektomija•Izvođenje ileostomije•Izvođenje kolostomije•Rekonstruktivne hirurške intervencije•Resekcije želudca•Sutura perforativnog ulkusa•Punkcije abdominalna i pleuralna•Torakalna drenaža•Ileus/vezana creva•Totalna gastektomija•Tumori retroperitoneuma•Holedohotomija i T drenaža•Biliodigestini by pass•Whiplova operacija•Distalna pankreatektomija•Derivacija ciste pankreasa•Apsces jetre•Abscesne kolekcije u trbuhu•Ehinokokus jetre•Resekcije jetre•Leva i desna hepatektomija•Splenektomija

2. DOjKA•Biopsija tumora dojke•Tumorektomija•Parcijalna resekcija

3. Ginekologijalaparoskopska hirurgija jajnika i materice•biopsija grlića materice•Incizija Bartolinijeve žlezde u lokalnoj anestezijii ili opštoj •Aplikacija/ekstrakcija spirale •HSG •Uklanjanje kondiloma •LOOP ekscizija grlića materice •Konizacija •Histeroskopija – dijagnostička •Dijagnostička + tera-pijska (sa anestezijom, preoperativnom pripre-mom i HP nalazom)

4. Vaskularna hirurgija

•Operacija vena THD metodom •Operacija hemoroida THD metodom•Operacija karotidnih arterija•Operacija aorte

5. Endokrina hirurgija

laparoskopska ili otvorena hirurgija•Štitasta žlezda i paraštitaste žlezde•Operacija štitaste žlezde

6. Ortopedijaoperacije kolena:•Artroskopija kolena•Ligamentoplastika kolena•Proteza kolenaoperacije kuka:•Proteza kukatrauma:•Operacije fraktura

7. Hirurgija kože•Biopsije kože •Melanomi – ekscizija •Ostali karcinomi kože

8. Plastična i rekonstruktivna hirurgija•Face lifting •Septorinoplastika •Blefaroplastika •Liposkulptura lica •Silikoni – augmentacija dojki •Redukcija dojki•Liposukcija

eUrOMeDIk hIrUrGIJA


Postoje trenuci kada svoj život

stavljate u tuđe ruke i najvažnije je

da one budu sigurne.

naš tim čini

30 hirurga iz različitih

oblasti hirurgije

euromedikHirurgija

opšta bolnica euromedik 2 Pariske komune 22

Novi BeogradPregled možete zakazati

na telefon: +381 62 800 71 95

Novo! RENEW NECK krema za podmlađivanje kože u predjela vrata i dekoltea. BEAUTYGEN ekstrakt snježne alge aktivira u koži „gen ljepote“ i daje gladak i blistav ten koži. Tekstura kreme posebno odgovara koži vrata, jer se brzo apsorbuje i trenutno postaje zategnutija.

Ujutru i uveče nanijeti malu količinu kreme na predio vrata i dekolte. Idealno bi bilo koristiti u kombinaciji sa odgovarajućom BEAUTYGEN RENEW 24-časovnom kremom.

Zaljubljeni u savršenstvo

Uvoznik za Crnu Goru: Glosarij d.o.o., Crna Gora, Ul.Vojislavljevica 76, PodgoricaTEL +382 20 642 495 mail: [email protected] www.glosarij.me

KaKo preživjeti hemioterapiju - PharmaMedica

Documents

Transcript of KaKo preživjeti hemioterapiju - PharmaMedica