I

Zevenduizend krijgers, duizend smeden en slotenmakers, alle dappere mannen die bij de oorlog betrokken waren, werden door de koning van Babel in ballingschap weggevoerd. (2 Koningen 24:16.)

IHSIHSI.H.S. = De authentieke verklaring luidt: afkorting van de Griekse vorm van ihsouj (in hoofdletter IHSOUS) met de afkortingstreep te zien in de H,in feite de Griekse h ‘èta’.

Andere verklaringen: “In hoc signo” = in dit teken, of“Jesus hominis salvator” = Jezus redder van de mensheid.Aanvankelijk was er slechts een plat streepje boven als paleografische aanduiding van de afkorting. Er wasniet veel nodig om er een kruisje van te maken.Wanneer de laatste letter op een letter ‘C’ lijkt dan is dat omdat men van de ‘s’ de onderste lus wat klein tekende. Andere verklaringen menen er de letter “C” van Christus in te zien, dat is wellicht niet de bedoeling.Vaak wordt IHS gecombineerd met het Griekse woord nikawat verwijst naar de overwinning. Soms wordt enkel de letter “N” gebruikt.

279

I

I.N.R.I.I.N.R.I.De oorspronkelijke tekst “Jezus van Nazaret, koning van de Joden510” die Pilatus liet aanbrengen op het kruis. Vrome boeken beweren dat de tekst in drie talen werd geschreven, het Aramees, het Grieks

en het Latijn. Er zou van de ‘kruistitel’ nog een stukte Rome zijn. In het Latijn: “Jesus Nazrenus Rex Judaeorum.”

I.P.I.P.Afkorting: ‘In Pace’, in vrede.

I.P.I.I.P.I.“In partibus infidelium”, in het gebied van de ongelovigen. Een term die bv. werd toegevoegd aan een

280

I

niet titulaire bisschop.

ICHTUSICHTUSVis.Het Griekse woord vis, ictuj is de samenstelling van de Griekse titel ihsouj cristoj eou uioj swthr , Jezus Christus, de Zoon van God, Redder.Het werd door de eerste christenen als symbool van hunovertuiging gebruikt en enigszins als geheim teken: ‘disciplina arcana’.

ICONENICONENDe voorstelling van Christus, de bijbelse figuren en de Heiligen in de kerkelijke kunst in Oost-Europa, de Balkan en Griekenland (Byzantijnsch-Russische kunst) uitgevoerd in email, zilver, hout of brons.De iconen worden volgens een gedetailleerd ritueel vervaardigd in gebed en met heel veel devotie. Ze spreken op een specifieke manier over de aanwezigheid van de afgebeelde figuren.Deze gestileerde voorstellingen nemen sinds het ontstaan van beeldenverering in de Byzantijnse kerk inde 5de eeuw een centrale plaats in de liturgie. De grootste ontwikkeling vond plaats in Rusland, door de komst van het christendom einde Xde eeuw. Vanaf de XVIIde eeuw raakte de icoonschilderkunst in verval. In de volkskunst en als handwerk leeft en herleeft zij.

ICONOCLASTENICONOCLASTENIconoclasme: beeldenstrijd.Letterlijk: Iconenvernietiging.De Iconoclasten zijn degene die de iconen vernietigden

281

I

vanaf 726, in opdracht van de Byzantijnse keizer Leo III en zijn opvolgers en bekrachtigd op de synode van Hieria511. De iconenverering stond de missionering onder joden en islamieten in de weg en gaf de monnikeneen te grote invloed op het kerkvolk. Veel monniken stierven als martelaar. Het Concilie van Nicea512 sprakzich uit voor de verering.De tweede fase begon onder Leo V in 814 en eindigde onder Theodora in 842. Het ‘feest van de orthodoxie’ ter ere van de iconen werd in 843 ingesteld. Deze plechtige restauratie vergrootte de kloof tussen keizer en paus, die leidde tot het oosters schisma.Iconoclasten wordt veralgemeend als de reformatie bij haar volgeling ‘beeldenstormers’ kent. Ze krijgen ook dezelfde naam.Zie: ‘Beeldenstorm’.

ICONOGRAFIEICONOGRAFIEHulpwetenschap van de kunstgeschiedenis die de bedoeling heeft het kunstwerk te beschrijven, te verklaren en te classificeren. Iconologie verklaart waarom de kunstenaar deze bepaalde vormen of zinnebeelden gebruikt.

ICONOSTASISICONOSTASISBeeldenopstelling.De wand tussen schip en priesterkoor in de Griekse Kerken. Die wand is bezet met beelden, die onder de eucharistische dienst worden bewierookt.

IDEËNFEESTENIDEËNFEESTENNa martelaars, belijders, asceten, maagden: de ‘anniversaria’ werden ook ‘waarheden’ vereerd. Het feest van de Heilige drie-eenheid bestaat zo van de

282

I

12de eeuw. Daarna het feest van het Allerheiligste sacrament (los van Witte Donderdag), nog later het Heilig Hartfeest en in de 20ste eeuw: Christus Koning. Ook een aantal Mariafeesten zijn ideeënfeesten.

IDOLATRIEIDOLATRIEAfgoderij.De verering van idolen.

IJSHEILIGENIJSHEILIGENDe ijsheiligen zijn de heiligen: Pancratius, Servatiusen Bonifatius, omdat hun feestdagen (12, 1 3 en 14 mei) dikwijls koude dagen zijn.In sommige streken wordt ook de H. Mamertus (feestdag 11 Mei) tot de Ijsheiligen gerekend.

IMITATIO CHRISTIIMITATIO CHRISTINavolging van Christus.Latijnse titel van een bekende verzameling overwegingen, geschreven in 1418, toegeschreven aan Thomas à Kempis. Na de bijbel is dat lang het meest vertaalde en gedrukte boek geweest.Het is het handboek geweest van de ‘Broeders van het Gemene Leven’. Het wijst de christen de weg naar volmaaktheid door Christus als voorbeeld te nemen. Deel 1 en 2 bevatten geestelijke raadgevingen, deel 3 beschrijft toestanden van de ziel, deel 4 de eucharistie.

IMMANTATIEIMMANTATIEPauskeuze.

283

I

IMMORTALE DEIIMMORTALE DEIOnsterfelijke weldaad van God.Encycliek van 1 november 1885. Door Paus Leo XIII overde verhouding tussen Kerk en Staat.

IMMUNITEITIMMUNITEITOnvatbaarheid.Het kerkelijk privilege van vrijstelling van bepaalde diensten (bv. militaire dienstplicht) op grond van hetrecht op vrije uitoefening van haar taken.

IMPEDIMENTENIMPEDIMENTENBeletsels.Latijn: Impedimenta.Zie: ‘Huwelijksbeletsels.’

IMPERATAIMPERATAVoorgeschreven (gebeden).Gebeden die bv. op een bepaald moment, voor een bepaalde nood zijn voorgeschreven en in de eucharistische vieringen na de andere gebeden nog moeten worden ingevoegd.

IMPRIMATURIMPRIMATURHet wordt gedrukt.

IMPRIMI POTEST.IMPRIMI POTEST.“Het mag gedrukt worden”.Het is een kerkelijke term die aangebracht werd op drukwerk. Het betekende dat dit drukwerk de censuur van de kerk – verplicht in vele gevallen – had gepasseerd.Andere termen:‘Evulgetur’, het werd gezuiverd,

284

I

‘Nihil Obstat’, er is geen bezwaar,‘Cum licentia (superiorum)’, met de toelating van de oversten,‘Cum approbatione Superiorum’, met de goedkeuring van de oversten.

IMPROPERIAIMPROPERIAVersmadingen.De klaagzang van de Heer “over de smaad hem aangedaan”. Ze worden gezongen op Goede Vrijdag in hetLatijn en het Grieks.

INAMOVIBELINAMOVIBELNiet zonder eigen toelating verplaatsbare ‘waardigheidbekleder’.

INCARDINATIEINCARDINATIEDe acte waarbij iemand in een bisdom wordt ingeschakeld in een kerkelijk ambt.

INCLUSENINCLUSENDe mannelijke of vrouwelijke religieuzen die zich geheel of gedeeltelijk opsloten in een kluis. Na de 15de eeuw is dit gebruik heel sterk verminderd. Bestaatnog bv. bij de Trappisten.

IN CONSPECTU OMNIUMIN CONSPECTU OMNIUM‘In conspectu populo’Terwijl iedereen het kon zien, in het zicht van het volk.

INCORPORATIEINCORPORATIEDe overdracht van het recht op inkomsten van een

285

I

beneficie aan een bepaalde instelling: klooster, universiteit, parochie, bisdom, seminarie. Dit kan nu niet meer.

INDEX LIBRORUM PROHIBITORUMINDEX LIBRORUM PROHIBITORUMLijst van de verboden boeken.Met de boekenwet van de kerk bestond de nummering van de boeken volgens de ‘index’. De laagste nummers warente vermijden.De eerste lijst werd aangelegd door Paulus IV513 in 1669. In 1929 publiceerde Leo XIII514 nog een lijst.De regelgeving zei dat die geschriften niet mochten gelezen worden zonder dispensatie, zelfs al zouden ze de lezer geen schade doen.

INDIFFERENTISMEINDIFFERENTISMEDe theorie waarbij men verdedigt dat het om het even is welke godsdienst men belijdt, als het de mens maar voldoet, of zolang de bodem van het christendom erin vertegenwoordigd is. Pius IX515 heeft dit als strijdig met de Openbaring en de rede veroordeeld.

IN DUBIIS LIBERTASIN DUBIIS LIBERTASWanneer men in zake moraal twijfelt dan is men vrij tekiezen.Deze zin wordt ten onrechte aan Augustinus516 toegeschreven. De volledige tekst luidt “In dubiis libertas, in necesarius unitas, in utriusque charitas”, in twijfel vrijheid,in het noodzakelijke eenheid en in beide de liefde.

INDULGENTIEINDULGENTIEIndulgentia, aflaat.

286

I

INDULTINDULTPrivilegie dat iemand van een wettelijke verplichting ontslaat, ook onafhankelijk van de wetgeving.

IN FACIE ECCLESIAEIN FACIE ECCLESIAEVoor het front van het kerkgebouw.Voor de kerk en de getuigen gesloten i.v.m. het huwelijk.

IN FOROIN FOROVoor het gerechtForo externo: het zichtbare gerecht.Foro interno, in foro conscienstiae, voor het geweten,voor het inwendig gerecht.

INFULAINFULAZie: ‘Mijter’

INGEVINGINGEVINGZie: ‘Inspiratie’.

INKLEDINGINKLEDINGDe plechtigheid waarbij postulanten het ordekleed of kloostergewaad ontvangen. Hiermee begint het noviciaat.

IN PARTIBUS INFILDELIUMIN PARTIBUS INFILDELIUMIn de gebieden van de ongelovigen.In 1882 werd deze titulatuur afgeschaft. Men gaf die titel aan bisschoppen zonder bisdom. Zij kregen de titel van een bisdom dat in een vroeger katholiek landlag.

287

I

IN PERPETUAM (REI) MEMORIAMIN PERPETUAM (REI) MEMORIAMTot de eeuwige gedachtenis van. Die zin staat vaak op ex voto’s.

IN PETTOIN PETTOIn het hart, ‘in de boezem’.In het geheim gecreëerde kardinaal, waarvan de naam ompolitieke moeilijkheden te vermijden niet is gepubliceerd. De naam wordt behouden in een gesloten omslag voor de opvolger van de paus. Ook de betrokkeneweet niets van zijn benoeming. De creatie is niet per se ook voor de volgende paus behouden. De opvolger kanze ongedaan maken.

IN PONTIFICALIBUSIN PONTIFICALIBUSIn pontificaal gewaad.

INQUISITIEINQUISITIELatijn: inquisitio haereticae pravitatis = onderzoek naar ketterse afwijkingen.Deze instelling van paus Gregorius IX517 in 1231, die teruggaat op de agenten die Innocentius III518 in 1199 en 1206 inzette voor de bestrijding van de ketters en op de nog oudere inquisitor (onderzoeker), die voor deRomeinse keizer het geloof bewaakte.In 1478 richtte Ferdinand II519 de Spaanse inquisitie op, die alleen aan de koning verantwoording schuldig was en in 1834 definitief werd opgeheven.In Italië fungeerde sinds 1542 de Congregatie van het Heilig Officie.De inquisitie kende omstreden geheime aanklachten (de aanklager werd uit vrees voor represaille niet genoemd520), lange verhoren, marteling. Wie zich

288

I

uiteindelijk bekeerde kreeg volgens de ene bron levenslang, of de doodstraf, die door de wereldlijke macht werd voltrokken, andere bronnen leggen de nadrukop een ‘tempus gratiae’ die aan de verhoren voor afging. In die tijd van genade kon de aangeklaagde door bekentenis en afzweren, boete of bedevaart, aalmoezen of bijdrage tot het openbaar nut krijgen, genade verkrijgen.Zie: ook ‘Pauselijke Inquisitie’.

510 Koning van de Joden: Dit is ook de reden voor de terechtstelling van Jezus zoals die op het kruis zal worden aangebracht; vgl. Matteüs 27:37: “Boven zijnhoofd hadden ze geschreven waaraan Hij schuldig bevonden was: `Dit is de koning van de Joden.'” en Marcus15:26. In het verhoor door Pilatus speelt dit ook mee; vgl. 27:11; Marcus 15:9.12.17 en Johannes 18:33-40. 511 753.512 Er waren twe concilies van Nicea, één in 325 en één in 787. Over dit laatstegaat het.513 Giovanni Pietro Caraffa; 1476-1559. Paus van 1555-59. De drijvende kracht van de inquisitie, onbuigzaam in de politiek.514 Zie voetnoot 196.515 Zie voetnoot 417.516 Zie voetnoot 50.517 Gregorius IX (1227-1241)- van het geslacht van de Segni. Hij gaf aan de kruistochters tegen de Albigenzen rijspijt over hun schulden tegenover de Joden. In 1229 gaf hij een kind dat door zijn vader gedoopt was aan de vader en nam het af van zijn moeder, een jodin. Aan de andere kant beschermde hij een synagoge en hij voordigde een beschermende Bulle uit Etsi Judaeorum. 5 September 1236 beviel hij bisschoppen en aartsbisschoppen van Zuid West en West Frankrijk terug te geven aan de Joden wat ze ontnomen werden. Als Nicholas Donin probeerde de Talmud te laten veroordelen dan kreeg hij dat van Gregorius IX nog niet gedaan. Dit zou pas onder Innocent IV gebeuren.518 Innocentius III (Lothario de Segni; ongeveer 1160-1216) Machtigste middeleeuwse paus (1198-1216). Het optreden van de bedelorden buitte hij uit ter bestrijding van sekten. Het Vierde Lateraanse Concile (1215) maakte de leer van de transsubstantiatie tot dogma. Innocentius’ invloed op de kerkelijke leer en rechtspraak heeft lang doorgewerkt.519 Ferdinand II de Katholieke (1452-1516), koning van Aragón (1479) en van Sicilië (1471).520 Bepaalde bronnen milderen het oordeel. De aangeklaagde mocht zijn sterkste vijanden noemen en dan werd die getuige gewraakt.

289

I

INSIGNAINSIGNAUiterlijke kentekenen van kerkelijke waardigheid.De liturgische insigna maakten duidelijk welke status de officiant had. De manipel hoorde bij de subdiaken,de schuin over de borst gekruiste stool bij de diaken,de voor de borst gekruiste stool, de priester,de recht voor de borst afhangende stool, de bisschop.

INSPIRATIEINSPIRATIEIngeving.Bovennatuurlijke beïnvloeding van de Geest, waardoor men iets te boek stelt.Cf. ‘bijbel’.

INSTALLATIEINSTALLATIEIn bezit gesteld worden van zijn ambt, dat kan pastoorzijn, dat kan een beneficie zijn.Van dat moment heeft men geldige jurisdictie. De pastoor wordt in België geïnstalleerd door de deken, de deken door de bisschop of de vicaris generaal.

INSTRUCTIEINSTRUCTIEOorspronkelijk preek met uitleg van de catechismus.In België is hierover in 1924 de bepaling verschenen dat een instructie in de preek op zondag hoogstens eenkwartier mag duren en dat men in 6 jaar de gehele catechismus moest doornemen.Ook van Rome kan een instructie komen. Die is dan verstuurd door een of andere congregatie die bepalingen wil doorgeven, bv. ivm. liturgie.

290

I

INSTRUMENTENOVEREIKINGINSTRUMENTENOVEREIKINGHet overhandigen van kenmerkende voorwerpen die bij een bepaalde wijding horen. Dit zijn vaak latere toevoeging aan de ceremonie.

INSTRUMENTUM PACISINSTRUMENTUM PACISOsculatorium.Het kustafeltje is een gouden schaaltje, waarop de pax, de symbolische vredeskus van de priester gedrukt werd en overgebracht aan de assistenten en de gelovigen.

INSULA DEIINSULA DEIEiland van God, Godswaard.Een aan God toegewijde aparte plaats, wellicht een asielplaats.

INTEGRALISMEINTEGRALISMEReactie op het modernisme waarbij men zich krampachtigaan alle kerkelijk tradities bindt. De ene overdrijving wordt zo door de andere bestreden. Achttehet modernisme niet genoeg het onveranderlijk goddelijke dan heeft het integralisme geen aandacht genoeg voor de veranderlijke en menselijke elementen in de beleving en de kerk.“Ad Beatissimi” is de encycliek van Benedictus XV521 waarin hij een einde probeert te stellen aan dit fenomeen.De integristen van Mgr. Lefebvre gingen recent dezelfde weg op.521 Benedictus XV (Giacomo Paolo Giovanni Battista, markies della Chiesa; 1854-1922) Paus van 1914-22. Deed tijdens WO I vredesvoorstellen en protesteerde tegen onmenselijke strijdmethoden.-

291

I

INTENTIEINTENTIEBedoeling.De priester kan de ‘afsmekende en voldoenende kracht’ van een eucharistieviering toepassen op een levende ofoverleden. Hij krijgt daartoe een ‘aalmoes’, stipendium. Dit geldelijk bedrag noemt men ook ‘intentie’.

INTERDICTINTERDICTVerbod.Een kerkelijke straf waarbij de paus, in sommige gevallen de bisschop, aan personen of plaatsen betaalde geestelijke goederen ontzegt, met behoud van de kerkelijke gemeenschap.Een lokaal interdict verbiedt de toediening van de sacramenten en godsdienstige oefeningen in een bepaaldgebied. Einde jaren ’30 al niet meer zo frequent toegepast en vervangen door oefeningen van eerherstel.Het persoonlijk interdict verbiedt de getroffene het deelnemen aan godsdienstige oefeningen, het ontvangen van de sacramenten, het waarnemen van kerkelijke ambten en de kerkelijke begrafenis.

INTERNATIONALE BIDWEEKINTERNATIONALE BIDWEEKVan 18 januari522 tot 25 januari523 wordt door katholieken en niet-katholieken gebeden om eenheid. Het initiatief kwam van een Anglicaanse geestelijke in1908. In 1909 door Pius X524 goedgekeurd.

INTERNUNTIUSINTERNUNTIUSTitel van de pauselijke vertegenwoordiger aan het hof 522 Het feest van St.-Petrusstoel.523 Feest van Paulus bekering.524 Zie voetnoot 175.

292

I

van een kleinere staat. Nederland is in dat geval.Hij kan ook de vervanger zijn van de nuntius.Gewoonlijk is hij titulair bisschop.

INTERSTITIËNINTERSTITIËNTussenpozen.De tijdsruimten die door het kerkelijk recht tussen het ontvangen van twee wijdingen moet verlopen opdat de wijdeling aan zijn nieuw ontvangen ambt zou kunnen wennen.Tussen tonsuur en ostiarius valt de beslissing aan de bisschop.Tussen elk van de kleine wijdingen eveneens naar het oordeel van de bisschop.Tussen de laatste kleine wijding en het subiakonaat, één jaar.Tussen subdiakonaat en diakonaat, een half jaar.Tussen diakonaat en priesterwijding, één half jaar, tenzij de bisschop anders bepaalt.

INTROÏTUSINTROÏTUSIntrede.Onderdeel van de eucharistieviering in de R. K. Kerk. Het is de zang door het koor bij de intrede van de priester en zijn assistenten en afgesloten met een psalmvers en het Gloria patri: ‘Eer aan de Vader en deZoon en de Heilige Geest.’Vroeger was dat een volledige psalm, nu ingekort tot een antifoon. Sommige zondagen noemen naar de eerste woorden van dat introïtus (‘Laetare, Gaudete’), ook bij de votiefmissen kent men dit procédé.Aansluitend volgt het Kyrie, het eerste van de vaste

293

I

gezangen.

INTRONINGINTRONINGIntronisatie1. Met de devotie tot het Heilig Hart, toen Margareta Maria Alacocque zalig is verklaard, ijverden die haar verering stimuleerden om niet alleen het individu aan te zetten Het Heilig Hart te vereren maar ook “de volkeren”, “de staat” (Basiiliek van Koekelberg) en deparochies aan het Heilig Hart toe te wijden.In die zin werd er een actie georganiseerd opdat de huisgezinnen, “de grondsteen van de samenleving”, a priori voor de “introning” te winnen.De belofte van het Heilig Hart luidde: “Ik zal de huizen zegenen waar het beeld van mijn hart zal geplaatst en vereerd worden”. Deze introning werd doorde priester met koorhemd en stool gedaan ten huize van. Het beeld werd versierd en gewijd. Niemand van het gezin mocht ontbreken ook de knechten niet. In februari 1917 waren er 8 miljoen gezinnen waar de plechtigheid werd gedaan. De initiatiefnemer van het gebeuren was Pater Matheo Crawley Boevey, een Peruviaan, pater van de HH. Harten van Jezus en Maria (picpus), die van een ziekte genezen in Paray le Monial tot het idee kwam dat er nog een belofte van het H. Hart aan Margareta Maria niet was beantwoord. Hij kreeg van Pius X525 en van Benedictus XV526 aanmoediging: 2. De handeling waardoor een prelaat die jurisdictie heeft (ordinarius) in het bezit wordt gesteld van zijnzetel. Deze ceremonie wordt bij elke bisschopswijding gedaan. Ze is dus een liturgische handeling van het 525 Zie voetnoot 175.526 Zie voetnoot 176.

294

I

wijdingsformulier van een bisschop en abt. Deze plechtigheid gebeurt ook voor degene die slechts titulaire bisschoppen zijn.

INVESTITUURINVESTITUURBekleding met een waardigheid door het overhandigen van voorwerpen die die waardigheid symboliserenToen leken deze investituur ambieerden is de investituurstrijd begonnen. Eind 11de eeuw - begin 12de eeuw is tussen de paus (vooral Gregorius VII527) en - in het bijzonder - de keizer (vooral Hendrik IV) van het Duitse Rijk.De keizer wilde zelf de benoeming en de bekleding met wereldlijk gezag van de bisschoppen (investituur) in zijn rijk verrichten om zo de macht te controleren.De paus streefde echter naar het vrijmaken van de Kerkvan wereldlijke heersers en naar de suprematie van de Kerk boven de Staat. In de loop van de 10de eeuw ontstonden binnen de Kerk hervormingsbewegingen (o.a. Cluny) die Nicolaïsme528, Simonie529 en Lekeninvestituur afgeschaft wilden hebben. Formeel eindigde de investituurstrijd door een compromis (concordaat van Worms, 1122). Deze spanning droeg heel veel bij aan het verval van het Heilige Roomse Rijk.

527 Zie voetnoot 195.528 De Nicolaïeten gaan door als dwaalleraren in het oudste christendom, die afgoderij en ontucht bedreven (Openbaringen 2). De synode van Tours (567) en ook de kerkelijke hervormers van de 11de eeuw vereenzelvigden het huwelijk van priesters met deze ketterij. Deze opvatting droeg bij tot de breuk tussen de kerken van het Oosten en Westen (oosters schisma).529 Het verkopen van geestelijke goederen. “Is het zonde eenige geestelijke zaken te verkoopen? A. Ja, als men daarvoor geld eischt, voor zooveel als die geestelijk zijn; en deze zonde wordt genoemd simonie”, Mechelse Catechismus 26, 4.

295

I

INVITATORIUMINVITATORIUMOpwekking.Het gebed waarmee de Metten beginnen, nl. Psalm 94530, onderbroken door aanroepingen die met de aard van het feest veranderlijk zijn.

INWENDIG LEVENINWENDIG LEVENGeestelijk leven.Het leven van de ziel, niet in haar natuurlijke functies, maar voor zover dit door God geschonken wordt en daarom bovennatuurlijk is. Het bestaat in hetbezit van de heiligmakende genade.De ziel is een begrip dat filosofisch heel wat betekenissen kan hebben.Encyclopedisch noteren we: “De niet-lichamelijke zijdevan het menszijn, of een onderdeel daarvan. Door de mensheid op verschillende manieren gedacht.”Mana, een onpersoonlijke macht die een mens, dier of ding uitoefent.In veel culturen neemt men aan dat de mens meer dan één ziel heeft, bijv. vrouwen en kinderen drie, mannenvier (Benin).Sinds Plato wordt in het Westen in het algemeen de ziel als onsterfelijk tegenover het lichaam geplaatst (dualisme). In het monisme tracht men ziel en lichaam tot één (stoffelijk of geestelijk) principe terug te brengen.Thomas van Aquino heeft geprobeerd de twee te verzoenen en zegt: “In quantum anima attingitur a corpore est forma; in quantum vero superexcedit proportionen dicitur spiritus vel spiritualis

530 “HEER, God van vergelding, God van vergelding, verschijn in uw gloed.” Psalm94.

296

I

substantia”. Vrij vertaald: “Inzoverre lichamelijk vormelijk, inzoverre het die vormen overschrijdt geestelijk”. Daarom kan hij de ziel definiëren als ‘deforma substantialis’ van het bestaande lichaam.Dat leven van de ziel, het inwendig leven heeft met God te maken als Schepper, maar ook door de ingestortegenade.

INWIJDINGINWIJDINGZie: ‘Kerkconsecratie’.

IPSO FACTOIPSO FACTODoor het stellen van de daad, doordat het gebeurt

IRREGULARITEITIRREGULARITEITEen beletsel, waardoor het ontvangen van de heilige wijdingen of het gebruik maken van de ontvangen wijdingsmacht ongeoorloofd wordt.Dit kan door een bedreven misdaad (ex delicto) of door een lichamelijk gebrek (ex defectu) en wordt alleen opgeheven door dispensatie.

ISIDORUSISIDORUSIsidorus van Sevilla531, Spaans (Latijns) schrijver en geleerde, vanaf 599 aartsbisschop van Sevilla. Was eengroot, universeel geleerde en speelde een grote rol inpolitieke en geestelijke leven van de Visigoten. Algemeen wordt hij beschouwd als belangrijke overgangsfiguur tussen Oudheid en Middeleeuwen, vooraldoor zijn 20-delige encyclopedie, De Origines of 'Etymologiae', die tot ver na zijn dood geraadpleegd

531 Ongeveer 560-636.

297

I

werd. Hij schreef verder o.a. een 'Historia Gothorum' eneen literatuurgeschiedenis 'De viris illustribus'.

ITE MISSA ESTITE MISSA ESTGa nu heen, we zenden U.Het slot van de eucharistieviering.In een eucharistieviering zonder Gloria werd deze slotzin “Benedicamus Domino”, danken we de Heer, in Requiem-missen is het “Requiescat in Pace”, dat ze rusten in vrede.

ITINERARIUMITINERARIUMReisgebed. Reisverhaal.Het liturgisch reisgebed dat bestaat uit de lofzang “Benedictus532” en nog enkele andere gebeden. Men bidt het aan het begin van een reis.

532 Lucas 1:68-79: “Gezegend de Heer, de God van Israël, want Hij heeft zich hetlot van zijn volk aangetrokken, en het bevrijd…”

298