Η Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης ως αντικείμενο...

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, τεύχος 61

1

Η θνηλσληνινγία ηεο εθπαίδεπζεο σο αληηθείκελν ζπνπδώλ:

Έξεπλα ζηηο ζρνιέο επηζηεκώλ αγσγήο

νπδάλλα Μαξία Νηθνιάνπ

Πεξίιεςε

ηελ παξνχζα εξγαζία επηρεηξείηαη ε δηεξεχλεζε ηεο θαηάξηηζεο ησλ θνηηεηψλ ζην

πεδίν ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ιφγσ ηεο

ζπκβνιήο ηεο ζηε δηακφξθσζε ηεο ζηάζεο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ εθπαηδεπηηθψλ

απέλαληη ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ. Γηαπηζηψλεηαη φηη ε

Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο αιιά θαη ε Κνηλσληνινγία απνηεινχλ επηκέξνπο

αληηθείκελα ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ θαη επνκέλσο

πξνζθέξνπλ πεξηνξηζκέλε θαηάξηηζε ζηε ζπγθεθξηκέλε επηζηήκε. Με βάζε ηε

δηαπηζησκέλε ζεκαζία ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο γηα ηελ πξφνδν θαη ηε

κεηεμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ιεηηνπξγνχο αλακφξθσζεο ηεο θνηλσληθήο δνκήο

πξνηείλεηαη ε ελίζρπζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ κε πεξηζζφηεξε Κνηλσληνινγία.

Λέμεηο-θιεηδηά: Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο, Παηδαγσγηθά Σκήκαηα, θαηάξηηζε

εθπαηδεπηηθψλ

Λέθηνξαο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο, Παηδαγσγηθφ Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο,

Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ


2

Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΣΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Ω ΑΝΣΙΚΔΙΜΔΝΟ ΠΟΤΓΩΝ:

ΔΡΔΤΝΑ ΣΙ ΥΟΛΔ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗ

Ι. Η Κνηλσληνινγία ζηελ Διιάδα

Η εκθάληζε ηεο Κνηλσληνινγίαο σο απηφλνκεο επηζηήκεο πξνζδηνξίδεηαη ζηελ

θεληξηθή θαη βφξεηα Δπξψπε απφ ηα κέζα ηνπ 19νπ

αη. ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε γεγνλφηα

φπσο ν δηαθσηηζκφο, ε Γαιιηθή επαλάζηαζε αιιά θαη ε βηνκεραληθή επαλάζηαζε πνπ

πξνθάιεζε θαη αιιαγέο ζηε δνκή ηεο θνηλσλίαο. Λίγν αξγφηεξα θαη ππφ ηελ επηξξνή

θηινζνθηθψλ ξεπκάησλ (πξαγκαηηζκφο, αλζξσπηζκφο), θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ

(αληζφηεηεο) θ.ά. εμειίζζεηαη ε ελ ιφγσ επηζηήκε θαη ζηηο ΗΠΑ κε ηελ δηεθπεξαίσζε θαη

δεκνζίεπζε πιήζνο θνηλσληθψλ εξεπλψλ (Λακπίξε-Γεκάθε, 1987: 16). Καη’ αλάινγν

ηξφπν θαη ζηελ Διιάδα ππφ ηελ επίδξαζε θνηλσληθψλ αιιαγψλ πνπ αθνινπζνχλ ηε

βηνκεραληθή επαλάζηαζε θαη ηηο ζπλέπεηέο ηεο ζηε ρψξα καο αιιά θαη ππφ ηελ επίδξαζε

θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ (πνιηηηθψλ, εζληθψλ πξνβιεκάησλ, εξγαηηθφ δήηεκα)

δηακνξθψλνληαη νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα θνηλσληθφ πξνβιεκαηηζκφ (Γηνχιηζε, 52000:

237 θ.ε.).

Ο πξψηνο ζηελ Διιάδα, ν νπνίνο κε ηε ζθέςε δηακφξθσζεο ελφο πνιηηηθνχ θαη

θνηλσληθνχ πξνγξάκκαηνο ζπζπείξσζε θνηλσληθνχο ζηνραζηέο θαη δεκηνχξγεζε έλαλ

θχθιν ζεσξεηηθψλ γηα λα δηεξεπλήζνπλ ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα, είλαη ν Αιέμαλδξνο

Παπαλαζηαζίνπ (1876-1936). Ο Αι. Παπαλαζηαζίνπ ζπνχδαζε ζηε Γεξκαλία, ζηελ

Αγγιία θαη ηε Γαιιία θαη ππήξμε γλψζηεο ησλ θνηλσληνινγηθψλ ξεπκάησλ ζηελ Δπξψπε.

Απφ ηνλ θχθιν ησλ θνηλσληθψλ ζηνραζηψλ πνπ δεκηνχξγεζε πξνέθπςαλ νη ιεγφκελνη

θνηλσληνιφγνη ηεο «αξηζηεξήο» πιεπξάο ησλ θηιειεπζέξσλ, πνπ ίδξπζαλ ην 1910 ην Λατθφ

Κφκκα κε κεηαξξπζκηζηηθφ πξφγξακκα δεκνθξαηηθήο νξγάλσζεο. Έθηνηε έρνπκε κηα

ζεηξά ελεξγεηψλ πνπ αλαδεηθλχνπλ ηελ χπαξμε ηεο Κνηλσληνινγίαο θαη ζηελ Διιάδα απφ

ηηο αξρέο ηνπ 20νπ

αη. (ζηηο ΗΠΑ θαη ζηελ Δπξψπε νη ζεσξεηηθέο δπκψζεηο γηα ηελ

επηζηήκε θαη ην αληηθείκελφ ηεο είραλ απνηππσζεί ζηα έξγα ησλ θιαζηθψλ θνηλσληνιφγσλ

θαη είραλ ήδε δεκνζηεπηεί πνξίζκαηα θνηλσληθν-ζηαηηζηηθψλ εξεπλψλ). Σν έηνο 1907

ζπζηήλεηαη κε ηδξπηέο ηνπο Αι. Παπαλαζηαζίνπ, Αι. Γεικνχδν θαη Θ. Πεηκεδά ε Οκάδα

Κνηλσληνιφγσλ, ε νπνία κεηαζρεκαηίζηεθε ην 1908 ζε Κνηλσληνινγηθή Δηαηξεία. Όινη νη


3

ζπλεξγάηεο ηεο Κνηλσληνινγηθήο Δηαηξείαο ήηαλ επεξεαζκέλνη απφ ηε γεξκαληθή ζρνιή,

απφ καξμηζηηθέο θαη λενθηιειεχζεξεο ηδέεο, ζνζηαιηζηηθέο θαη εθζπγρξνληζηηθέο ηάζεηο κε

ζηφρν εθαξκνγήο θπξίσο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Η Δηαηξεία δηεπξχλζεθε ην 1916 θαη

κεηνλνκάζηεθε ζε Δηαηξεία Κνηλσληθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ (Γηνχιηζε, 52000, 238

θ.ε.; Λακπίξε-Γεκάθε, 1987: 17 θ.ε).

Δίλαη γεγνλφο φηη ε ίδξπζε ηεο Κνηλσληνινγηθήο Δηαηξείαο απνηειεί «νξφζεκν γηα

ηελ έλαξμε ηεο ηζηνξίαο ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηελ Διιάδα» (Λακπίξε-Γεκάθε, 1987:17)

θαη ηελ κεηέπεηηα πνξεία ηεο ζηε ρψξα καο. Γεδνκέλνπ φηη, φπσο ζεκεηψλεη ν Ginsberg

(1947: 22), κία απφ ηηο πεγέο ηεο Κνηλσληνινγίαο είλαη ε Φηινζνθία, δηαπηζηψλεηαη απφ ην

πξψην άξζξν ηνπ Καηαζηαηηθνχ ηεο Δηαηξείαο φηη θαη ζηελ Διιάδα ην μεθίλεκα ηεο

Κνηλσληνινγίαο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλν κε ηηο θηινζνθηθέο κειέηεο. Η Δηαηξεία

απνβιέπεη ζηε δηάδνζε ησλ θηινζνθηθψλ, θνηλσληνινγηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ κειεηψλ,

ψζηε λα γίλνπλ θαηαλνεηέο ζηνπο πνιινχο (βι. άξζξν 1 ηνπ Καηαζηαηηθνχ ζην: Λακπίξε

Γεκάθε, 1987: 18). ρεδφλ είθνζη ρξφληα αξγφηεξα ζηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα άξρηζαλ λα

δηδάζθνληαη παξεκθεξή αληηθείκελα κε δηάθνξεο θνηλσληνινγηθέο αλαιχζεηο.

Γεκηνπξγήζεθαλ δχν έδξεο Κνηλσληνινγίαο: ηε Ννκηθή ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ

Θεζζαινλίθεο πιεξψλεη ην 1926 ηελ έδξα Κνηλσληνινγίαο κε αληηθείκελν «Γεληθή

Κνηλσληνινγία» ν Αβξνηέιεο Διεπζεξφπνπινο (1873-1963) θαη ζηε Ννκηθή ρνιή ηνπ

Παλεπηζηεκίνπ ηεο Αζήλαο ην 1933 δηνξίδεηαη θαζεγεηήο Κνηλσληνινγίαο ν Παλαγηψηεο

Καλειιφπνπινο (1902-1986)˙ ν ηειεπηαίνο «κεηέθεξε» ζηε δηδαζθφκελε λενιαία έξγα ηνπ

Jaspers θαη ηνπ Weber, παξνπζηάδνληαο θηινζνθηθέο, θνηλσληνινγηθέο, ηζηνξηθέο θαη

κεηαθπζηθέο αλαιχζεηο1. Καη πάιη παξά ην «απηφλνκνλ» ηεο έδξαο ηεο Κνηλσληνινγίαο

δηαθξίλνληαη ηζρπξέο ζρέζεηο κεηαμχ Κνηλσληνινγίαο θαη Φηινζνθίαο. Χζηφζν εληείλεηαη ε

πξνζπάζεηα λα απνθηήζεη ε επηζηήκε ην δηθφ ηεο θχξνο. Με ηελ απνρψξεζε ησλ δχν

παξαπάλσ παλεπηζηεκηαθψλ δαζθάισλ νη έδξεο Κνηλσληνινγίαο έκεηλαλ θελέο, ρσξίο λα

πιεξσζνχλ απφ λένπο Κνηλσληνιφγνπο, αιιά θαη φζεο ηδξχζεθαλ ζηε ζπλέρεηα είραλ λα

αληηκεησπίζνπλ κέρξη θαη ην 1960 ηελ ίδηα γεληθή αδηαθνξία σο πξνο ηηο θνηλσληνινγηθέο

εμεηδηθεχζεηο (Γηνχιηζε, 52000: 238-239; Λακπίξε-Γεκάθε, 1987: 21)

2.

χκθσλα κε ηελ Λακπίξε-Γεκάθε (1987: 27) νη δχν πξναλαθεξφκελνη πξφδξνκνη

ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηελ Διιάδα αζρνιήζεθαλ θπξίσο κε ηελ ηζηνξία ησλ

θνηλσληνινγηθψλ ζεσξηψλ θαη ηελ πνξεία ηνπ αλζξψπνπ ζηελ ηζηνξία θαη θαζφινπ κε ηελ

εκπεηξηθή θνηλσληθή έξεπλα. Οη πνιηηηθέο ζπλζήθεο φκσο, ήηαλ θπξίσο ν νπζηαζηηθφο


4

αλαζηαιηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηελ Διιάδα. Αθελφο ε

δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά θαη αθεηέξνπ ε δηάρπηε ππνςία φηη ε δηεξεχλεζε ησλ νηθνλνκηθψλ

θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ ήηαλ ζπλδεδεκέλε κε αξηζηεξέο δηεζληζηηθέο ηδενινγίεο,

αλέθνςε φρη κφλν ηελ εμέιημε ηεο επηζηήκεο αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θνηλσληνινγηθήο

έξεπλαο ζηελ Διιάδα. Μάιηζηα, θαηά ηελ Φξαγθνπδάθε (1997: 238), κε ηε ινγηθή φηη «νη

θνηλσληθέο επηζηήκεο αληηκεησπίδνληαη απφ ηελ πνιηηηθή θαη κνξθσηηθή εμνπζία ζαλ

χπνπηεο αληαξζηαθέο εηδηθφηεηεο, πνπ παξάγνπλ αλαηξεπηηθή γλψζε», δελ ζα έπξεπε

ηνχηεο λα δηδάζθνληαη σο γλσζηηθά αληηθείκελα θαζφινπ ζηα παλεπηζηήκηα. Όπσο

ππνζηεξίδεηαη, ηελ πεξίνδν απηή νη γαιιηθέο ξίδεο ηεο επηζηήκεο ζπλδένληαλ κε ην

θνηλσληθφ δίθηπν ησλ νπηνπηθψλ, πνπ ζεσξήζεθε φηη εθπξνζσπνχζε απφςεηο αθξαίσλ

επαλαζηαηηθψλ κεηαβνιψλ (Γηνχιηζεο, 52000: 239-240). Απηφο ν θφβνο ηεο εκπινθήο ησλ

θνηλσληθψλ επηζηεκψλ θαη ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ ηδεψλ πνπ πξνβάιινπλ κε νηηδήπνηε

κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη αλαηξνπή ησλ ζπγθείκελσλ θνηλσληθψλ δνκψλ δεκηνπξγνχζε

αξλεηηθφ θιίκα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο λέαο επηζηήκεο. χκθσλα κε ηε Λακπίξε-Γεκάθε

(1987: 32-33), κέρξη ηελ επνρή ηνπ Μεζνπνιέκνπ δχν αθφκα ζεκαληηθέο ζπλζήθεο

αλέθνςαλ ηελ αλάπηπμε ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηελ Διιάδα: α)αθελφο ε ζηξνθή ζην αξραίν

παξειζφλ ησλ Διιήλσλ πξνο αλαδήηεζε ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο κεηά ηφζσλ ρξφλσλ

ζθιαβηάο θαη β) αθεηέξνπ ε θπξηαξρία κηαο ηάζεο θπγήο απφ ηελ ηφηε πξαγκαηηθφηεηα θαη

ηηο ππάξρνπζεο ζπλζήθεο. Μφλν ηε δεθαεηία ηνπ 1950 δηδάζθεηαη ε Κνηλσληνινγία ζε

δηάθνξεο Αλψηαηεο Οηθνλνκηθέο ρνιέο θαη ζηηο ρνιέο ΚΑΣΔΔ, φρη φκσο ζηα

παλεπηζηήκηα θαη φρη απφ θνηλσληνιφγνπο αιιά απφ λνκηθνχο, νηθνλνκνιφγνπο θαη

παηδαγσγνχο. Λφγσ ησλ ζπλζεθψλ (έιιεηςε εηδηθψλ) δηδάζθνληαη αξρηθά κφλν

εηζαγσγηθά καζήκαηα ζηελ Κνηλσληνινγία θαη ρξεζηκνπνηείηαη ε δηεζλήο βηβιηνγξαθία. Η

πξσηνβνπιία ίδξπζεο ηνπ πξψηνπ θέληξνπ πνπ ζα είρε ζεκείν αλαθνξάο ηηο θνηλσληθέο

επηζηήκεο θαη ηελ θνηλσληθή έξεπλα, ηνπ Κέληξνπ Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ, αλαιακβάλεηαη

απφ εμσπαλεπηζηεκηαθνχο θνξείο θαη κε ηε ζπκβνιή ηεο Unesco ην 1959. Σν Κέληξν

αλαδηνξγαλψζεθε θαη κεηνλνκάζηεθε ην 1968 ζε Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ κε

ζηφρν ηελ αλάπηπμε ησλ Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ ζηελ Διιάδα κε ελέξγεηεο θαζνξηζηηθέο,

φπσο ε δηεμαγσγή θνηλσληθψλ εξεπλψλ, ε δεκηνπξγία βηβιηνζήθεο, ε δεκνζίεπζε

θνηλσληνινγηθψλ κειεηψλ αιιά θαη ε έθδνζε θνηλσληνινγηθνχ πεξηνδηθνχ (sc.

Δπηζεψξεζε Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ) (Ηιηνχ, 1997: 137-138, Λακπίξε-Γεκάθε, 1987: 38).

Οη θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο κεηά ηε δηθηαηνξία ην 1974 έδσζαλ ηε

δπλαηφηεηα αλάπηπμεο θνηλσληθνχ πξνβιεκαηηζκνχ θαη πξνψζεζαλ ηελ αλάπηπμε ηεο


5

Πνιηηηθήο Κνηλσληνινγίαο. Η Κνηλσληνινγία βξίζθεη πιένλ πξφζθνξν έδαθνο γηα ηελ

αλάπηπμή ηεο. Κνηλσληθνί επηζηήκνλεο πνπ ζπνχδαζαλ ζην εμσηεξηθφ επηζηξέθνπλ ζηελ

Διιάδα, κεηαθξάδνληαη βηβιία Κνηλσληνινγίαο ζε πξνζηηέο ηηκέο, δεκνζηεχνληαη

θνηλσληνινγηθέο κειέηεο ρσξίο θαρππνςία, θαη αλαπηχζζεηαη ν θνηλσληνινγηθφο

πξνβιεκαηηζκφο (Λακπίξε-Γεκάθε 1987: 40-41). Με ηελ είζνδν ζηελ Δπξσπατθή

Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα (1981) θξίλεηαη απαξαίηεηε ε επζπγξάκκηζε ηεο Διιάδαο θαη ζε

επηζηεκνληθφ επίπεδν κε ηηο επξσπατθέο ρψξεο θαη έθηνηε αθνινπζνχλ ζεκαληηθέο

εμειίμεηο. Σν 1982 κε λνκνζεηηθή ξχζκηζε εηζάγεηαη ην κάζεκα ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηα

Λχθεηα, ην 1983 ηδξχεηαη ην Σκήκα Κνηλσληνινγίαο ζηε Πάληεην Αλψηαηε ρνιή, ην ίδην

έηνο ηδξχεηαη ν Διιεληθφο Κνηλσληνινγηθφο χιινγνο εζηηάδνληαο ζην επάγγεικα ηνπ

θνηλσληνιφγνπ θαη ηνπ θνηλσληθνχ εξεπλεηή θαη ην έηνο 1984 ην Σκήκα Κνηλσληνινγίαο

ζην Παλεπηζηήκην ηεο Κξήηεο. Σν αληηθείκελν ηεο Κνηλσληνινγίαο απέθηεζε θαη’ απηφλ

ηνλ ηξφπν κηα επηθαηξφηεηα θαη αξρίδεη λα δηδάζθεηαη σο αληηθείκελν ζε φιν θαη

πεξηζζφηεξα παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα αθφκα θαη ζε ηκήκαηα ζεηηθψλ επηζηεκψλ κέζσ

ησλ αλζξσπηζηηθψλ καζεκάησλ. Παξάιιεια δηνξγαλψλνληαη θαη κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο

ζηελ Κνηλσληνινγία (Λακπίξε-Γεκάθε, 1987: 40 θ.ε., Βψξνο, 1984: 221, Γηνχιηζε, 52000:

240-244).

ΙΙ. Η εηζαγσγή ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηε Γεπηεξνβάζκηα θαη Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε

Χζηφζν ε πνξεία ηεο εηζαγσγήο θαη εμέιημεο ηεο Κνηλσληνινγίαο σο γλσζηηθφ

αληηθείκελν ή αληηθείκελν ζπνπδψλ ηφζν ζηε δεπηεξνβάζκηα φζν θαη ζηελ ηξηηνβάζκηα

εθπαίδεπζε δελ ήηαλ εχθνιε. Όζνλ αθνξά ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε ε εηζαγσγή ηνπ

καζήκαηνο ηεο Κνηλσληνινγίαο ζπλδέζεθε κε κηα ζεηξά πξνβιεκάησλ, ηα νπνία

θαηαγξάθνληαη σο εμήο:

Α. Έιιεηςε εηδηθεπκέλσλ θαζεγεηψλ γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο αιιά θαη

ζρεδηαζκνχ πξφβιεςεο γηα ηα επφκελα ρξφληα. Οη δηδάζθνληεο εθπαηδεχνληαλ ζε

ηαρχξξπζκα ζεκηλάξηα δέθα εκεξψλ, πξνέξρνληαλ απφ άιιεο εηδηθφηεηεο κε απνηέιεζκα

λα πξνθαιείηαη ζχγρπζε. Παξάιιεια εθ ησλ ζπλζεθψλ δεκηνπξγήζεθε θαη έλα αξλεηηθφ

θιίκα ζε ζρέζε κε ην αληηθείκελν (Υησηάθεο, 1984: 83-84, Γηνχιηζεο, 52000: 242).


6

Β. Πξφβιεκα αλέθπςε θαη κε ηελ εηδηθεπκέλε νξνινγία ηεο λέαο επηζηήκεο, ε νπνία δελ

ήηαλ εχθνιε ζηελ θαηαλφεζε γηα ηνπο καζεηέο πνπ πξψηε θνξά έξρνληαλ ζε επαθή κε ην

αληηθείκελν (Πιάθα, 1986: 148, Μειεηφπνπινο-Σεκπέιεο, 2001: 5).

Γ. Γελ ήηαλ εχθνιν θαη απαηηνχζε πνιχ θφπν θαη δηάβαζκα γηα ηνπο θαζεγεηέο άιισλ

εηδηθνηήησλ, γηα παξάδεηγκα ηνπο θηινιφγνπο, λα παξνπζηάζνπλ ηελ χιε ηνπ ζρνιηθνχ

εγρεηξηδίνπ θαη λα δηδάμνπλ ην αληηθείκελν (Γάιθνο, 1985: 114, Σάηζεο, 1986: 9).

Αληίζηνηρα ζηελ Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ηα πξνβιήκαηα επηζεκαίλνληαη, θπξίσο,

ζηελ θαζπζηέξεζε ηεο έξεπλαο. Πην ζπγθεθξηκέλα:

Α. Η θνηλσληνινγηθή έξεπλα παξέκελε ζηάζηκε ιφγσ αλεπαξθνχο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο

επηζηεκνληθήο έξεπλαο αιιά θαη απαξραησκέλσλ αληηιήςεσλ σο πξνο ηελ έξεπλα γεληθά.

Β. Σν εξεπλεηηθφ δπλακηθφ ήηαλ θαη είλαη νιηγάξηζκν.

Γ. Γεκηνπξγνχληαη επηπιένλ πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο ζηελ έξεπλα ιφγσ έιιεηςεο

εξεπλεηηθήο παξάδνζεο ζηελ Διιάδα πνπ νδεγεί θαη ζε ειιηπή εξεπλεηηθή παξαγσγή άξα

θαη ειάρηζηε δεκνζηεπκέλε εξεπλεηηθή παξαγσγή, ε νπνία ζα πξνθαινχζε ην δεκφζην

δηάινγν θαη ηνλ θνηλσληθφ πξνβιεκαηηζκφ.

Γ. Όζνλ αθνξά ζηελ εθπαηδεπηηθή έξεπλα ε θαηάζηαζε είλαη επίζεο πξνβιεκαηηθή.

Δμεηάδνληαο ηα ζηνηρεία ησλ Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ Οξγαληζκψλ δηαπηζηψλεη θαλείο φηη

ιείπνπλ ζηνηρεία εξεπλεηηθά γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θαηάζηαζε ζηελ Διιάδα, αιιά θαη φπνπ

ζπλαληψληαη είλαη παιηά ή αλεπαξθή. Δπίζεο, δελ ππάξρνπλ ζηαηηζηηθέο γηα ηελ

εθπαίδεπζε δεκνζηεπκέλεο ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη δελ έρεη αθφκα πιήξσο

νξγαλσζεί κηα δεμακελή έκπεηξσλ εξεπλεηψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε (Ηιηνχ, 1997: 137-141;

Κειπαλίδεο, 2002: 17). Κξίλεηαη ζθφπηκν λα ζεκεησζεί φηη ζεκαληηθά ζηνηρεία κηαο

επξείαο επηζθφπεζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο ζπκκεηνρήο

ησλ λέσλ ζε φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα αιιά θαη ζηα θξάηε κέιε ηεο

Δπξσπατθήο Έλσζεο, παξαζέηεη ην Γίθηπν Δπξπδίθε κε ηηο κειέηεο πνπ εθδίδεη (Αξηζκνί

θιεηδηά γηα ηελ Δθπαίδεπζε ζηελ Δπξψπε). Σα ζηνηρεία αθνξνχλ δείθηεο ζε έμη ζεκαηηθέο

ελφηεηεο (π.ρ. πιαίζην, νξγάλσζε, ζπκκεηνρή ζηελ εθπαίδεπζε, πηπρηνχρνη θ.ιπ.) θαη

πξνέξρνληαη απφ θάζε ρψξα (θαη ηελ Διιάδα) ιακβάλνληαο ππφςε θαη ηα ζηαηηζηηθά

ζηνηρεία ηεο Eurostat θαη ηηο δηεζλείο έξεπλεο PISA θαη PIRLS. Έλαο άιινο θνξέαο πνπ

δηεμάγεη ζπζηεκαηηθή εθπαηδεπηηθή έξεπλα ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, κφιηο φκσο ηα


7

ηειεπηαία ρξφληα, είλαη ην Παηδαγσγηθφ Ιλζηηηνχην. Απφ ην 1997-99 πνπ πινπνηήζεθε ε

έξεπλα ησλ «Απνθνίησλ ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ ιπθείσλ πνπ δελ ζπλερίδνπλ ηηο ζπνπδέο

ηνπο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε» ζπγθξνηήζεθε ζηνλ ίδην θνξέα ην Παξαηεξεηήξην

Μεηάβαζεο (πξνζεγγίδεη ηνλ καζεηή απφ ηα πξψηα ζρνιηθά ρξφληα σο θαη ηελ έληαμή ηνπ

ζηελ αγνξά εξγαζίαο), ην νπνίν ζήκεξα εληάζζεηαη ζην Σκήκα Δξεπλψλ Σεθκεξίσζεο θαη

Δθπαηδεπηηθήο Σερλνινγίαο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Ιλζηηηνχηνπ κε ζέκαηα έξεπλαο φπσο

«Μεηάβαζε απφ ηελ εθπαίδεπζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο», «Η καζεηηθή δηαξξνή ζηε

Γεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε» θ.ά.

ΙΙΙ. Η αλάπηπμε ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα

Η έιιεηςε παξάδνζεο ζηελ Κνηλσληνινγία αιιά θαη ζηελ θνηλσληνινγηθή έξεπλα,

ε έιιεηςε κηαο ζεσξίαο ζρεηηθά κε ηε δνκή θαη ην κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο

απνηέιεζαλ αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ αλάπηπμε κηαο ζεσξίαο φζνλ αθνξά ζηε

ζρέζε αλάκεζα ζηελ θνηλσλία θαη ηελ εθπαίδεπζε δνκεκέλε ζε πξαγκαηηθά ζηνηρεία ηεο

εθπαίδεπζεο θαη ηεο ηζηνξίαο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο (Κνληνγηαλλνπνχινπ-Πνιπδσξίδε,

1997: 233, Κειπαλίδεο, 2002: 17). Παξάιιεια, ζε ζπλάθεηα κε ηα παξαπάλσ, ε έιιεηςε

εξεπλεηηθήο ππνδνκήο θαη ε θαζπζηέξεζε ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ ζηελ Διιάδα κέρξη

αθφκα θαη ην 1974 πνπ ε θνηλσληθή έξεπλα ιφγσ απνπζίαο ειεπζεξηψλ ήηαλ

απαγνξεπηηθή, δελ επέηξεςαλ ηελ αλάπηπμε ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο

(Φξαγθνπδάθε, 1997: 237-254), παξά ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηδε ε εθπαίδεπζε

ζηελ Διιάδα (π.ρ. ν αλαιθαβεηηζκφο θαη ε εγθαηάιεηςε ζρνιείνπ). Σα πξψηα ίρλε

δηαθξίλνληαη ζηηο πξνζπάζεηεο θαη ην παηδαγσγηθφ θπξίσο έξγν ηνπ Δπάγγεινπ

Παπαλνχηζνπ αξρήο γελνκέλεο απφ ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε ηεο θπβέξλεζεο ηνπ

Γεσξγίνπ Παπαλδξένπ ην 1964. Η κεηαξξχζκηζε δελ επδνθίκεζε ιφγσ ηεο απνζηαζίαο θαη

αλαηξέζεθε απφ ηε Γηθηαηνξία ησλ πληαγκαηαξρψλ. ηηο δηεθδηθήζεηο ησλ αγψλσλ ηνπ

Παπαλνχηζνπ γηα ηελ Παηδεία (1965, Αγψλεο θαη αγσλία γηα ηελ Παηδεία), αμίδεη λα

ζεκεησζεί ε ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ γηα φινπο, φζνη είλαη ηθαλνί γηα ηα γξάκκαηα, ε

αμηνθξαηία ζηελ εθπαίδεπζε θαη ε δηάδνζε ηεο κφξθσζεο ζε φια ηα παηδηά ηνπ ιανχ.

Μεηά ην 1974, φηαλ νη πνιηηηθέο εμειίμεηο ην επέηξεςαλ, νη πξψηνη θνηλσληνιφγνη πνπ

είραλ ζπνπδάζεη ζην εμσηεξηθφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θπξίσο, παξνπζηάδνπλ ηα έξγα ηνπο


8

κε αληηθείκελν έξεπλαο ηελ ειιεληθή εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Αμίδεη λα αλαθεξζνχλ

ζρεηηθά έξγα ησλ Λακπίξε- Γεκάθε (1974), Σζνπθαιά (1977) θαη Μετκάξε &

Νηθνιφπνπινπ (1978) πνπ εμεηάδνπλ ηελ θνηλσληθή θηλεηηθφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ

εθπαίδεπζε θαη ηε ζχλδεζε ηεο θνηλσληθήο θαη κνξθσηηθήο πξνέιεπζεο κε ηε ζρνιηθή

επηηπρία ή απνηπρία. Σν δήηεκα ηεο ζχλδεζεο ηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο κε ηελ θνηλσληθή

πξνέιεπζε ηνπ καζεηή θαη γεληθφηεξα ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ είρε ήδε σξηκάζεη

κέζα απφ ζεηξά εξεπλψλ θαη ζηαηηζηηθψλ κειεηψλ κε αλάινγε ζεσξία (ζεσξίεο ηεο

αλαπαξαγσγήο θαη ηεο θνηλσληθήο αληζφηεηαο) ηνπιάρηζηνλ δχν δεθαεηίεο πξηλ ζηηο

δπηηθέο ρψξεο. ηελ Διιάδα πέξαλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ δηαπηζηψλεηαη ε

«κνξθσζηνγφλνο ηάζε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο» (Σζνπθαιάο, 1977) πνπ ραξαθηεξίδεη ην

πςειφ πνζνζηφ θνηλσληθήο θηλεηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε άιιεο ρψξεο (Φξαγθνπδάθε,

1997: 239 θ.ε.).

Αο κε ιεζκνλνχκε φηη ε δεθαεηία ηνπ 1970 ήηαλ έληνλα δηαπνηηζκέλε απφ

πξνβιήκαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ επεξέαδαλ ην έξγν ησλ θνηλσληνιφγσλ

ηεο εθπαίδεπζεο, φπσο ε θαζαξεχνπζα, ε δπζθνιία ησλ ζρνιηθψλ εγρεηξηδίσλ, ν

πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ παξάδνζε θ.ά. Χζηφζν ηε δεθαεηία

ηνπ 1980 απαζρνιεί ηνπο θνηλσληνιφγνπο ηεο εθπαίδεπζεο ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο ησλ

επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζεο αιιά θαη ηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο θαη ηεο εμάξηεζήο ηεο απφ

ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε, έλα ελδηαθέξνλ πνπ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηηο κειέηεο θαη ηηο

έξεπλεο πνπ δηεμήρζεζαλ3.

Όινη νη θνηλσληνιφγνη ηεο εθπαίδεπζεο είλαη επεξεαζκέλνη απφ ηα ζέκαηα πνπ

εμεηάδνπλ νκφηερλνί ηνπο ζηηο δπηηθέο ρψξεο. Απηφ πνπ θπξίσο ραξαθηεξίδεη ηελ

Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα θαηά ηελ επνρή απηή είλαη, ζχκθσλα κε ηελ

Φξαγθνπδάθε (1997: 245-246), ε απνπζία κηαο θνηλσληνινγηθήο ζεσξίαο δνκεκέλεο απφ

ηηο ππάξρνπζεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη ε έιιεηςε αλαιπηηθψλ εξγαιείσλ εξκελείαο ηεο

ειιεληθήο θνηλσλίαο. Η ηειεπηαία ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ απνπζία κηαο πξνζπάζεηαο λα

κεηαθεξζνχλ ζηελ ειιεληθή επηζηήκε θαη ηελ ειιεληθή γιψζζα ηα έξγα ησλ κεγάισλ

θιαζζηθψλ θνηλσληνιφγσλ θαη ησλ θνηλσληνινγηθψλ ξεπκάησλ πνπ επεξέαζαλ θαη

επεξεάδνπλ ηελ επηζηήκε ηεο Κνηλσληνινγίαο. Οπζηαζηηθά ε Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα μεθίλεζε ζηα αξρηθά ηεο ζηάδηα κε βηβιηνγξαθηθέο εξεπλεηηθέο

θαη ζεσξεηηθέο ειιείςεηο θαη πνιιά θελά. Χζηφζν απφ ηηο πξψηεο πξνζπάζεηεο (Λακπίξε-

Γεκάθε, 1974) πνπ αθνξνχζαλ θαηά θχξην ιφγν ηηο εθπαηδεπηηθέο αληζφηεηεο κέρξη


9

ζήκεξα έρνπκε απνθνκίζεη αξθεηέο γλψζεηο θαη εξεπλεηηθά δεδνκέλα, ηα ηειεπηαία ρξφληα

θπξίσο απφ κηθξνθνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνξνχλ ζην ζρνιείν θαη ζηε ζρνιηθή

ηάμε. Οη θνηλσληνιφγνη εμεηάδνπλ ηελ θαζεκεξηλή ζρνιηθή δηαδηθαζία, πξνβαίλνπλ ζε

θνηλσληνινγηθέο αλαιχζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο π.ρ. ζρνιηθά εγρεηξίδηα,

παηδαγσγηθή αιιειεπίδξαζε, θξηηηθή ζεψξεζε ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηνπ ξφινπ

ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ θ.ά4.

IV. Η Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο σο αληηθείκελν ζπνπδώλ ζηα Παηδαγσγηθά

Σκήκαηα

Η Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο εμεηάδεη, θπξίσο, ηηο πνηθίιεο ζρέζεηο κεηαμχ

θνηλσλίαο θαη εθπαίδεπζεο θαη αλαδεηθλχεη ην ξφιν ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσληθή

θηλεηηθφηεηα αιιά θαη ηελ άκεζε εμάξηεζε ηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο απφ ηελ θνηλσληθή

θαηαγσγή. Χο εθ ηνχηνπ πεξηηηεχεη λα ππνγξακκίζνπκε ηε ζεκαζία ηεο θνηλσληθήο

ζεσξίαο θαη ηεο θνηλσληνινγηθήο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο σο αληηθείκελν ζπνπδψλ ηδηαίηεξα

γηα φινπο φζνη επξφθεηην λα αζρνιεζνχλ κε ηελ εθπαίδεπζε. ηε ζπγθεθξηκέλε εξγαζία

καο ελδηαθέξεη λα εμεηάζνπκε αλ θαη ζε πνην βαζκφ (εμακεληαία καζήκαηα) δηδάζθεηαη ε

Κνηλσληνινγία ηεο Eθπαίδεπζεο θαη ε Κνηλσληνινγία ζηηο ρνιέο Δπηζηεκψλ Αγσγήο θαη

ζπγθεθξηκέλα ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Νεπηαγσγψλ ησλ

Παλεπηζηεκίσλ ηεο ρψξαο καο.

Η ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηηο Παηδαγσγηθέο Αθαδεκίεο καο δίλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ

επρέξεηα λα εθηηκήζνπκε κέζσ ηεο δνκήο ηνπ ζπζηήκαηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο πφηε εηζήρζε

σο δηδαθηηθφ αληηθείκελν ε «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο». Απφ ηνλ Αχγνπζην ηνπ

1984, κε ην ΠΓ 306/1984 θαη ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο πνπδψλ

ησλ Παηδαγσγηθψλ Αθαδεκηψλ (Χξνιφγην θαη Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα Μαζεκάησλ, ΦΔΚ

113, ηρ. Α7, 7-8-1984) εληάζζεηαη ην κάζεκα σο «Κνηλσληνινγία ηεο Παηδείαο» ζηηο

Παηδαγσγηθέο Αθαδεκίεο (ηακέινο, 1999: 35 θ.ε)5. Γχν ρξφληα λσξίηεξα, ην 1982, κε ην

Νφκν 1268 ζεζπίζηεθε ε ίδξπζε ησλ Παλεπηζηεκηαθψλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ θαη ζηηο


10

πξψηεο πξνηάζεηο πνπ ζπληάρζεθαλ γηα ηελ νξγάλσζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο (1ν πλέδξην

ΓΟΔ 1983) πεξηιακβαλφηαλ ζηνλ θαηάινγν καζεκάησλ ε «Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο» θαη κάιηζηα κεηαμχ ησλ καζεκάησλ πνπ ζα δηδάζθνληαλ εληαία ζε φια ηα

Παλεπηζηεκηαθά Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ζηα πξψηα ηέζζεξα εμάκελα ζπνπδψλ (ηακέινο,

1999: 85-86; ΓΟΔ, 1983, Πψο ζέινπκε ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα, ζην: Γηδαζθαιηθφ

Βήκα Ννέκβξηνο 1983). Δπνκέλσο, απφ ηα πξψηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ησλ Παηδαγσγηθψλ

Σκεκάησλ θαη παξά ηηο δπζθνιίεο πνπ γηα κηα ζρεδφλ δεθαεηία ηαιάληδαλ ηα ηκήκαηα6, ε

Κνηλσληνινγία θαη ε Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο εληάζζνληαη ζηα πξνπηπρηαθά

πξνγξάκκαηα πνπδψλ (ηακέινο, 1999: 123 θ.ε.; 145)7.

V. H έξεπλα – Οη θάζεηο ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο ηεο πνζνηηθήο αλάιπζεο

πεξηερνκέλνπ

a. Γιαηύπωζη ηος πποβλήμαηορ και ηων ςποθέζεων ηηρ έπεςναρ

θνπφο ηεο έξεπλαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηελ θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην

πεδίν ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη γεληθφηεξα ηεο Κνηλσληνινγίαο, φπσο

πξνβάιιεηαη αιιά θαη δηακνξθψλεηαη ζην ππάξρνλ πξφγξακκα εθπαίδεπζεο ησλ

εθπαηδεπηηθψλ ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ. Η δηεξεχλεζε ησλ καζεκάησλ

«Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» απφ ην ζχλνιν ησλ

δηδαζθφκελσλ καζεκάησλ ζεσξείηαη ζεκαληηθή, γηαηί ζπλδέεηαη κε ηε ζπκβνιή απηψλ

ηνχησλ ησλ καζεκάησλ ζηε δηακφξθσζε ηεο «ζηάζεο»8 θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ

εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ

(Μαθξπληψηε & νινκψλ, 1991: 399-413). Μέζσ ηεο ζεσξεηηθήο θνηλσληνινγηθήο

θαηάξηηζεο νη εθπαηδεπηηθνί θαηαλννχλ ηηο ηδενινγηθν-πνιηηηθέο ζρέζεηο θαη δηαζπλδέζεηο

ηεο εθπαίδεπζεο κε ηηο θχξηεο δνκέο εμνπζίαο, ηνπο παξάγνληεο πνπ λνκηκνπνηνχλ ηελ

ππάξρνπζα θνηλσληθή θαη εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή θχζε

ηεο γλψζεο πνπ παξέρεη ην ζρνιείν, ηηο επηινγέο θαη ιεηηνπξγίεο ζηηο νπνίεο νη ίδηνη

εκπιέθνληαη θαζεκεξηλά θαη ηνλ θνηλσληνγελή ραξαθηήξα ηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο θαη

απνηπρίαο.

Σν θεληξηθφ εξψηεκα ζην νπνίν επηθεληξψλεηαη ε έξεπλα είλαη αλ ηα καζήκαηα (o

φξνο κάζεκα ρξεζηκνπνηείηαη σο «terminus technicus» ζε αληηδηαζηνιή πξνο ην «γλσζηηθφ


11

αληηθείκελν») «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» πξνζθέξνληαη

ζηνλ ίδην βαζκφ (αξηζκφ) ζε φια ηα Σκήκαηα (Παηδαγσγηθά Γεκνηηθήο θαη Νεπηαγσγψλ)

ησλ Παλεπηζηεκίσλ ηεο ρψξαο καο. Οη ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο πνπ ειέγρζεθαλ κέζσ ηεο

εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, έρνπλ σο εμήο:

1. Σα καζήκαηα «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» δελ δηδάζθνληαη

ζε φια ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ησλ ρνιψλ ησλ ειιεληθψλ Παλεπηζηεκίσλ.

2. Θα ππάξρνπλ δηαθνξνπνηήζεηο απφ Σκήκα ζε Σκήκα θαη απφ Παλεπηζηήκην ζε

Παλεπηζηήκην φζνλ αθνξά ηα εμεηαδφκελα καζήκαηα αιιά θαη σο πξνο ηελ θαηάηαμή ηνπο

ζε καζήκαηα επηινγήο θαη ππνρξεσηηθά καζήκαηα.

3. Θα ππάξρνπλ δηαθνξνπνηήζεηο ζηα Σκήκαηα φζνλ αθνξά ζηελ θαηαλνκή ησλ

καζεκάησλ ζηα νθηψ εμάκελα ζπνπδψλ.

β. Δπιλογή ηος επεςνώμενος ςλικού

Γηα ηε ζπγθεθξηκέλε κειέηε εξεπλήζεθαλ νη ελ ρξήζεη Οδεγνί πνπδψλ ζηα

Παηδαγσγηθά Σκήκαηα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Νεπηαγσγψλ ζε παλειιήλην επίπεδν,

ην αθαδεκατθφ έηνο 2008-2009, δειαδή είθνζη έμη ρξφληα κεηά ηελ πξψηε εηζαγσγή ηνπ

καζήκαηνο «Κνηλσληνινγία» θαη «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» ζηα πξνγξάκκαηα

ζπνπδψλ ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ ηεο ρψξαο.

γ. Σςγκπόηηζη και λειηοςπγικοποίηζη ηος ζςζηήμαηορ ηων καηηγοπιών – οπιζμόρ

ςποκαηηγοπιών

Βάζεη ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ αιιά θαη ηεο κειέηεο ηνπ εξεπλψκελνπ πιηθνχ

ζπγθξνηήζεθαλ νη θαηεγνξίεο9, ησλ νπνίσλ ε ιεηηνπξγηθφηεηα δνθηκάζηεθε ζε έλα κέξνο

ηνπ εξεπλψκελνπ πιηθνχ θαη ζηε ζπλέρεηα ειέγρζεθε ε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπο. χκθσλα κε

ην ζχζηεκα ησλ θαηεγνξηψλ απνδειηηψζεθαλ νη ζρεηηθέο αλαθνξέο, έρνληαο ππφςε νη

θσδηθνγξάθνη10

φηη απφ ην πιηθφ θσδηθνπνηνχληαη, ζχκθσλα κε ηνλ Holsti (1969), κφλν ηα

ζηνηρεία εθείλα ή ζπλδπαζκνί απηψλ πνπ είλαη θαλεξά κέζα ζην «ζέκα» πνπ εμεηάδεηαη.

Μνλάδα θαηαγξαθήο νξίζηεθε ην ζέκα, ην νπνίν, ζχκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία (Holsti,

1969: 116 θ.ε.) κπνξεί λα ζπλίζηαηαη απφ κηα θξάζε ή κηα ή πεξηζζφηεξεο πξνηάζεηο θαη ε

ηαμηλφκεζε έγηλε βάζεη πεξηερνκέλνπ. Μεηά ηελ θσδηθνγξάθεζε ειέγρζεθε ε αμηνπηζηία


12

κε ηε κέζνδν ηνπ δηπινχ ειέγρνπ (test-test)11

. Οξίζηεθε ν βαζκφο ζπκθσλίαο αλάκεζα

ζηνλ εξεπλεηή θαη ηνπο θσδηθνγξάθνπο ζηηο ηαμηλνκήζεηο ησλ δειηίσλ ζην 0,85 θαη

ππνινγίζηεθε ν βαζκφο ζπκθσλίαο βάζεη ηνπ ηχπνπ ηνπ Rust (1981)12

.

Βαζκφο ζπκθσλίαο πλνιηθφο βαζκφο ζπκθσλίαο

E+K1=0,92

Δ+Κ2=0,96

Δ+Κ3=0,95

Β=0,94

Ο πξνζδηνξηζκφο ησλ θαηεγνξηψλ θαη ησλ ππνθαηεγνξηψλ έρεη σο εμήο:

Βαζικέρ καηηγοπίερ

Καηεγνξία 1. «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο». ηελ θαηεγνξία απηή

πεξηιακβάλνληαη δειηία πνπ αλαθέξνληαη ζηα εηζαγσγηθά καζήκαηα ηεο Κνηλσληνινγίαο

ηεο Δθπαίδεπζεο αιιά θαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ εθπαίδεπζεο θαη θνηλσλίαο θαη ζηνλ ξφιν

ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσληθή θηλεηηθφηεηα.

Καηεγνξία 2. «Κνηλσληνινγία». πγθαηαιέγνληαη δειηία πνπ πεξηθιείνπλ εηζαγσγηθά

καζήκαηα Κνηλσληνινγίαο αιιά θαη καζήκαηα κε ζεσξίεο γηα ηε δνκή θαη ην

κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο.

Καηεγνξία 3. «Μαζήκαηα Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη Κνηλσληνινγίαο»:

πγθαηαιέγνληαη φια ηα καζήκαηα θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ δχν παξαπάλσ

θαηεγνξηψλ.

Υποκαηηγοπίερ

Τπνθαηεγνξία 1α. «Δηζαγσγή ζηελ Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο»: ε ππνθαηεγνξία

απηή πεξηιακβάλεη φια ηα εηζαγσγηθά καζήκαηα ζηελ Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο.

Τπνθαηεγνξία 1β. «Δθπαίδεπζε θαη θνηλσληθή αλαπαξαγσγή»: ζηελ ππνθαηεγνξία

απηή πεξηιακβάλνληαη δειηία κε καζήκαηα πνπ απφ ηνλ ηίηιν ηνπο ππνδεηθλχεηαη ε κειέηε

ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ εθπαίδεπζεο θαη θνηλσλίαο θαη ν ξφινο ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσληθή

θηλεηηθφηεηα.


13

Τπνθαηεγνξία 2α. «Δηζαγσγή ζηελ Κνηλσληνινγία»: ζπγθαηαιέγνληαη δειηία κε

καζήκαηα εηζαγσγήο ζηελ Κνηλσληνινγία.

Τπνθαηεγνξία 2β. «Θεσξία ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ θνηλσληθώλ θαηλνκέλσλ»:

πεξηιακβάλνληαη δειηία πνπ αθνξνχλ ζηε δνκή θαη ην κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο.

Τπνθαηεγνξία 3α. «Τπνρξεσηηθά καζήκαηα»: ζπγθαηαιέγνληαη δειηία κε καζήκαηα

θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ πξνζδηνξίδνληαη σο ππνρξεσηηθά ζηνλ Οδεγφ

πνπδψλ.

Τπνθαηεγνξία 3β. «Τπνρξεσηηθά καζήκαηα Δπηινγήο»: ζπγθαηαιέγνληαη δειηία κε

καζήκαηα θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ νξίδνληαη ζηνλ Οδεγφ πνπδψλ σο

ππνρξεσηηθά επηινγήο.

Τπνθαηεγνξία 3γ. «Μαζήκαηα Δπηινγήο»: ζπγθαηαιέγνληαη δειηία κε καζήκαηα

θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ νξίδνληαη ζηνλ Οδεγφ πνπδψλ σο ππνρξεσηηθά

επηινγήο.

δ. Παποςζίαζη και ανάλςζη ηων αποηελεζμάηων

Σα δεδνκέλα ησλ αλαιχζεσλ αλαθνξηθά κε ηα καζήκαηα «Κνηλσληνινγίαο ηεο

Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» ζηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ησλ Παλεπηζηεκίσλ ηεο

ρψξαο κέζα απφ ηνπο Οδεγνχο πνπδψλ (2008-2009) είθνζη έμη ρξφληα κεηά, έρνπλ σο

εμήο:

ην Γξάθεκα 1 παξνπζηάδεηαη ε θαηαλνκή ησλ δειηίσλ ζηελ Καηεγνξία 1.

«Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο».


14

Γξάθεκα 1: Καηεγνξία «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» .

Γηαπηζηψλεηαη κεγάιε δηαθνξά, φζνλ αθνξά ζην κάζεκα «Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο», ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ αιιά θαη ζην

εζσηεξηθφ ηνπ ίδηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Σα Παλεπηζηήκηα Παηξψλ (ΠΣΓΔ), Αζελψλ

(Πξνζρνιηθήο) θαη Γεκνθξηηείνπ (Πξνζρνιηθήο) πξνζθέξνπλ ην κεγαιχηεξν αξηζκφ

καζεκάησλ «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο» (έμη, πέληε θαη ηέζζεξα αληίζηνηρα). ην

Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ, ζηελ ίδηα ρνιή, δηαπηζηψλεηαη φηη ελψ ζην Παηδαγσγηθφ Σκήκα

Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο πξνζθέξνληαη δχν καζήκαηα, ζην Παηδαγσγηθφ Σκήκα

Νεπηαγσγψλ δελ πξνζθέξεηαη νχηε έλα κάζεκα «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο».

Χζηφζν, κε εμαίξεζε ην Σκήκα Νεπηαγσγψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ισαλλίλσλ, φια ηα

Παηδαγσγηθά Σκήκαηα πξνζθέξνπλ ηνπιάρηζηνλ έλα κάζεκα «Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο».

Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο

3

2

6

3 3 3

1 1 1 1

4

3

1

2

5

2

0

1 1

0

1

2

3

4

5

6

7

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΔΙΓ

ΙΚΗ

ΑΓ

ΧΓ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡ

Ο

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

Γπη.

Μαθ.

Παηξψλ Αηγαίνπ Θεζζαιίαο Γεκνθξ. Κξήηεο Αζελψλ Ισαλλίλσλ Αξηζη.

Παλεπηζηήκηα - Σκήκαηα

αξηζκφο καζεκάησλ


15

Γξάθεκα 2: Καηεγνξία «Κνηλσληνινγία».

ην Γξάθεκα 2 απνηππψλεηαη ε θαηαλνκή ησλ δειηίσλ ζηελ Καηεγνξία «Κνηλσληνινγία».

Γηαπηζηψλεηαη φηη φηη ν αξηζκφο ησλ πξνζθεξφκελσλ καζεκάησλ είλαη αθφκε κηθξφηεξνο

ζε ζρέζε κε ην κάζεκα «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο», κε εμαίξεζε ηα Παηδαγσγηθά

Σκήκαηα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ

Κξήηεο (ελλέα θαη έληεθα καζήκαηα αληίζηνηρα) θαη ην Παηδαγσγηθφ Σκήκα Νεπηαγσγψλ

ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ (επηά καζήκαηα). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζην Παλεπηζηήκην

Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, θαη ζηα δχν Σκήκαηα (ΠΣΓΔ θαη Πξνζρνιηθήο), ζην Παλεπηζηήκην

Θεζζαιίαο (ΠΣΓΔ) θαη ζην Παλεπηζηήκην Ισαλλίλσλ (Πξνζρνιηθήο) δελ πξνζθέξεηαη θαη

δελ δηδάζθεηαη νχηε έλα κάζεκα ηεο θαηεγνξίαο «Κνηλσληνινγία».

Κνηλσληνινγία

0 0

54

9

4

0

3 32

1

11

2

5

7

2

0

4 4

0

2

4

6

8

10

12

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΔΙΓ

ΙΚΗ

ΑΓΧ

ΓΗ

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΓΔ

ΠΡΟ

ΥΟ

ΛΙΚ

Η

Γπη.

Μαθεδ.

Παηξψλ Αηγαίνπ Θεζζαιίαο Γεκνθξηη. Κξήηεο Αζελψλ ΙσαλλίλσλΑξηζηνη.

Παλεπηζηήκηα - Σκήκαηα

Απιθμόρ μαθημάηων


16

Γξάθεκα 3: Καηεγνξία «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο θαη Κνηλσληνινγία»

ην Γξάθεκα 3 απνηππψλεηαη κηα ζπλνιηθή εηθφλα ησλ καζεκάησλ «Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» πνπ πξνζθέξνληαη θαη δηδάζθνληαη ζε φια ηα

Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ησλ Παλεπηζηεκίσλ καο. Ο αξηζκφο ησλ πξνζθεξφκελσλ

καζεκάησλ θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ δηαθνξνπνηείηαη ηφζν κεηαμχ ηδίσλ Σκεκάησλ

δηαθνξεηηθψλ Παλεπηζηεκίσλ (γηα παξάδεηγκα ΠΣΓΔ Κξήηεο θαη Θεζζαιίαο), φζν θαη

κεηαμχ ησλ δχν Σκεκάησλ (Παηδαγσγηθφ Γεκνηηθήο θαη Νεπηαγσγψλ) ηνπ ηδίνπ

Παλεπηζηεκίνπ (Παλεπηζηήκην Κξήηεο). Απνζαξξπληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη, ην

Παηδαγσγηθφ Σκήκα Νεπηαγσγψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ισαλλίλσλ δελ πξνζθέξεη νχηε έλα

κάζεκα θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ, ελψ κνλνςήθηνο είλαη ν αξηζκφο γηα ην

Παηδαγσγηθφ Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο.

Μαθήμαηα "Κοινωνιολογίας ηης Εκπαίδευζης" και "Κοινωνιολογίας"

3

2

10

7

12

7

1

4 4

3

5

14

3

7

12

4

0

5 5

0

2

4

6

8

10

12

14

16

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΕΙΔ

ΙΚΗ

ΑΓΩ

ΓΗ

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

ΠΣ

ΔΕ

ΠΡ

Ο

ΧΟ

ΛΙΚ

Η

Δστ.

Μακ.

Πατρών Αιγαίοσ Θεσσαλίας Δημοκρ. Κρήτης Αθηνών Ιωαννίνων Αριστ.

Πανεπιζηήμια - Τμήμαηα

Αριθμός μαθημάηων


17

Γξάθεκα 4. Καηαλνκή καζεκάησλ (Τπνρξεσηηθά, Τπνρξεσηηθά Δπηινγήο, Δπηινγήο).

ην Γξάθεκα 4 δηαπηζηψλεηαη κηα εμίζνπ ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ησλ καζεκάησλ

κεηαμχ ησλ ηδίσλ Σκεκάησλ δηαθνξεηηθψλ Παλεπηζηεκίσλ θαη κεηαμχ ησλ δχν Σκεκάησλ

(Παηδαγσγηθφ θαη Πξνζρνιηθήο) ηνπ ηδίνπ Παλεπηζηεκίνπ. Αθνξά ζηνλ αξηζκφ ησλ

ππνρξεσηηθψλ καζεκάησλ θαη ησλ καζεκάησλ επηινγήο. ηηο πεξηζζφηεξεο ησλ

πεξηπηψζεσλ, βέβαηα, ηα καζήκαηα επηινγήο θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ππεξβαίλνπλ

θαηά πνιχ ηα ππνρξεσηηθά καζήκαηα κε εμαίξεζε ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα ηνπ

Παλεπηζηεκίνπ ηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαη ηνπ Γεκνθξηηείνπ, φπνπ ηα ππνρξεσηηθά

καζήκαηα είλαη ηξία (+έλα) θαη επηά αληίζηνηρα έλαληη ησλ καζεκάησλ επηινγήο πνπ είλαη

έλα θαη γηα ηα δχν Σκήκαηα.

ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τ, ΤΔ, ΔΔ

3

3

7

2

3

3

3

6

1

1

10

1

1

1

6

1

4

15

6

14

13

2

3

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Γσηικής Μακεδονίας

Αιγαίοσ

Γημοκρίηειο

Θεζζαλίας

Παηρών

Αριζηοηέλειο

Κρήηης

Αθηνών

Ιωαννίνων

ΠΑ

ΝΔ

ΠΙ

ΣΗ

ΜΙΑ

ΑΡΙΘΜΟ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ

ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΑ ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΑ ΔΠΙΛΟΓΗ ΔΠΙΛΟΓΗ


18

Γξάθεκα 5. Καηαλνκή καζεκάησλ αλά έηνο ζπνπδψλ

ην Γξάθεκα 5 απνηππψλεηαη ε θαηαλνκή ησλ καζεκάησλ «Κνηλσληνινγία ηεο

Δθπαίδεπζεο» θαη «Κνηλσληνινγία» ζηα νθηψ εμάκελα. Γηαθνξνπνηείηαη απφ

Παλεπηζηήκην ζε Παλεπηζηήκην: ζε άιια Παλεπηζηήκηα ε πιεηνλφηεηα ησλ καζεκάησλ

πξνζθέξεηαη ζηα πξψηα έηε ζπνπδψλ θαη ζε άιια ζηα ηειεπηαία.

ε έλα δεχηεξν επίπεδν πέξα απφ ηελ πνζνηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ ζα κπνξνχζαλ λα

αληρλεπηνχλ θαη πνηνηηθά ζηνηρεία. Πην ζπγθεθξηκέλα, λα αλαδεηεζνχλ «ζέκαηα» πνπ

εθθξάδνπλ ην είδνο ηεο θνηλσληνινγηθήο γλψζεο πνπ πξνζθέξεηαη ζηα πξνγξάκκαηα

αξρηθήο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ βάζεη ησλ αληηθεηκέλσλ ησλ ζρεηηθψλ καζεκάησλ

θαη ησλ εγρεηξηδίσλ πνπ πξνηείλνληαη. Απηφ φκσο ζα απνηεινχζε αληηθείκελν κηαο άιιεο

έξεπλαο.

VI. Πξνεθηάζεηο - Πξνβιεκαηηζκνί

πκπεξαζκαηηθά, ζηελ πξνζπάζεηα δηεξεχλεζεο ησλ πξνζθεξφκελσλ καζεκάησλ ζηα

Παηδαγσγηθά Σκήκαηα γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην πεδίν ηεο

Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη γεληθφηεξα ηεο Κνηλσληνινγίαο, φπσο πξνβάιιεηαη

αιιά θαη δηακνξθψλεηαη ζην ππάξρνλ πξφγξακκα εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ,

ΚΑΣΑΝΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ ΑΝΑ ΔΣΟ ΠΟΤΓΩΝ

1

5

2

5

6

6

5

4

1

1

5

2

1

7

2

4

5

1

1

4

3

1

1

1

2

4

1

2

5

1

2

4

1

6

1

6

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Γσηικής Μακεδονίας

Αιγαίοσ

Γημοκρίηειο

Θεζζαλίας

Παηρών

Αριζηοηέλειο

Κρήηης

Αθηνών

Ιωαννίνων

ΑΡΙΘΜΟ ΜΑΘΗΜΑΣΑΩΝ

Α΄ ΔΣΟ ΠΟΤΓΩΝ Β΄ ΔΣΟ ΠΟΤΓΩΝ Γ΄ ΔΣΟ ΠΟΤΓΩΝ Γ΄ ΔΣΟ ΠΟΤΓΩΝ


19

κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε φηη ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξέο ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ

ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ, ηνπ ίδηνπ ή δηαθνξεηηθψλ Παλεπηζηεκίσλ, φηη ζε νξηζκέλα

Σκήκαηα δελ πξνζθέξνληαη καζήκαηα γεληθά θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη φηη ε

θαηαλνκή ησλ καζεκάησλ (ππνρξεσηηθά ή επηινγήο, ζηα πξψηα ή ηα ηειεπηαία εμάκελα)

δηαθέξεη απφ Σκήκα ζε Σκήκα. Όια φζα παξνπζηάζηεθαλ θαη αλαθέξζεθαλ

επηβεβαηψλνπλ ηηο αξρηθέο ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο.

Πξνβαίλνληαο ζηελ θαηαγξαθή ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ησλ ρνιψλ Δπηζηεκψλ ηεο

Αγσγήο πνπ πξαγκαηεχνληαη ζέκαηα ηεο επηζηήκεο ηεο Κνηλσληνινγίαο Δθπαίδεπζεο ή

ηεο Κνηλσληνινγίαο, ζηελ νπζία θαηαγξάθεη θαλείο ην βαζκφ, ζηνλ νπνίν επηδηψθεηαη ε

επηηπρία ησλ ζηφρσλ (πέξαλ ησλ ζηφρσλ ησλ Αλψηαησλ Δθπαηδεπηηθψλ Ιδξπκάησλ),

εηδηθφηεξα ησλ Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ, φπσο νξίδνληαη ζηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο ησλ

ΑΔΙ θαη ζηηο εηδηθέο δηαηάμεηο ηνπ Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο 320/83, ήηνη «λα παξέρνπλ

ζηνπο πηπρηνχρνπο ηα απαξαίηεηα εθφδηα πνπ ζα εμαζθαιίδνπλ ηελ άξηηα θαηάξηηζή ηνπο

γηα ηελ επηζηεκνληθή θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζηαδηνδξνκία». Οη πηπρηνχρνη ησλ

Παηδαγσγηθψλ Σκεκάησλ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αζθνχλ ην επάγγεικα ηνπ

εθπαηδεπηηθνχ ιεηηνπξγνχ ζε ζρνιεία δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο θαη ζε λεπηαγσγεία

αληίζηνηρα. ε κηα επξχηεξε ζεψξεζε, κπνξεί λα απνηειέζεη αθνξκή γηα πξνβιεκαηηζκφ

ησλ αξκνδίσλ ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, κε δεδνκέλν κάιηζηα φηη πάληνηε ππάξρεη ε

πξφζεζε γηα βειηησηηθέο αλαπξνζαξκνγέο ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, αλ νη εθπαηδεπηηθνί

πνπ απνθνηηνχλ απφ δηαθνξεηηθά Σκήκαηα ή δηαθνξεηηθά Παλεπηζηήκηα είλαη

ελεκεξσκέλνη ή θαη ζε πνην βαζκφ σο πξνο ηηο επηζηεκνληθέο έλλνηεο ηεο Κνηλσληνινγίαο,

κε ηηο κεγάιεο γλσζηηθέο αλαθαιχςεηο ησλ εξεπλψλ ηνπ Bourdieu, ηνπ Bernstein, ηνπ

Halliday, ηνπ Labov θ.ά. Καη επηκέλνπκε ζε απηφ, γηαηί ε θνηλσληνινγηθή γλψζε θαη

εηδηθφηεξα ην είδνο ηεο θνηλσληνινγηθήο θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κπνξεί λα ηνπο

πξνζθέξεη ην ζεσξεηηθφ θαη ελλνηνινγηθφ ππφβαζξν αιιά θαη ηα θαηάιιεια δηαλνεηηθά

εξγαιεία γηα λα αλαιχζνπλ, εξκελεχζνπλ θαη θξίλνπλ ηε γλψζε πνπ παξέρεηαη ζην

ζρνιείν. Η ζρνιηθή γλψζε επηιέγεηαη θαη νξγαλψλεηαη βάζεη ζπγθεθξηκέλσλ ηζηνξηθψλ,

ηδενινγηθψλ θαη θνηλσληθψλ αξρψλ13

. Σν πεξηερφκελν ηεο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ

κπνξεί λα ηνπο δψζεη ηε δπλαηφηεηα λα αληηιεθζνχλ ή φρη φηη ε εθπαίδεπζε είλαη

«θαηεμνρήλ πνιηηηθή πξάμε» (Σδάλε, 31998), φηη ην ζρνιείν ιεηηνπξγεί βάζεη ηεο

θνηλσληθήο ηνπ ζέζεο, φηη νη ίδηνη ιεηηνπξγνχλ σο νη «δηαλννχκελνη» ηνπ Gramsi κε

πξσηαξρηθά δειαδή θαζήθνληα «ηε δηάδνζε θαη λνκηκνπνίεζε ηεο ζεσξίαο θαη ηεο

πξαθηηθήο ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο, ζε κηα πξνζπάζεηα λα θεξδεζεί ε ζπλαίλεζε ησλ


20

αλζξψπσλ θαη λα επζπγξακκηζηεί ζε θαινχπηα ε απξφβιεπηε θαη ακθηζβεηνχκελε εμέιημε

ηεο ηδενινγίαο» (Apple, 1993: 35). Ο ρψξνο ηεο Κνηλσληνινγίαο θαη ηεο Κνηλσληνινγίαο

ηεο Δθπαίδεπζεο έρεη εκπινπηηζηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα κε πιήζνο επξεκάησλ πνπ

θαζηζηνχλ ηελ επηζηήκε έλα θαίξην γλσζηηθφ αληηθείκελν, πξνθεηκέλνπ θαλείο λα

εξκελεχζεη θαη λα θαηαλνήζεη ην ζρνιείν θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ αιιά θαη φζα ιακβάλνπλ

ρψξα ζε απηφ.

Η θνηλσληνινγηθή θαηάξηηζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζσ ησλ καζεκάησλ πνπ δηδάζθνληαη

ζηηο ρνιέο Δπηζηεκψλ Αγσγήο ζα ηνλ θαηαζηήζνπλ γλψζηε ησλ ζεκαληηθψλ γλσζηηθψλ

αλαθαιχςεσλ ηνπ ηνκέα ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο θαη απηφ ζα έρεη ηηο

αλάινγεο θνηλσληθέο, ηδενινγηθέο επηπηψζεηο, θαζνξίδνληαο θαη ηε ζηάζε θαη ην ξφιν ηνπ

ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ζεζκφ. Δίλαη φκσο θάζε εθπαηδεπηηθφο γλψζηεο ησλ παξαπάλσ, εάλ γηα

παξάδεηγκα έρεη ζπνπδάζεη ζε έλα Παηδαγσγηθφ Σκήκα φπνπ ε πξνζθνξά καζεκάησλ

θνηλσληνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ είλαη ειάρηζηε14

;

Αλ ε απάληεζε ζην εξψηεκα είλαη ζεηηθή ηφηε απηφ ζεκαίλεη φηη θάζε εθπαηδεπηηθφο πνπ

εηζέξρεηαη ζε κηα ζρνιηθή ηάμε γλσξίδεη φηη βάζεη ηεο ζεσξίαο ηνπ πνιηηηζκηθνχ

θεθαιαίνπ (Bourdieu, Passeron, 21996) ην ζρνιείν πξνυπνζέηεη γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο

απφ ηνπο καζεηέο, ηηο νπνίεο δελ δηδάζθεη θαη δελ θαιιηεξγεί. Με κεζφδνπο επηινγήο θαη

θξηηήξηα πνπ ζεσξνχληαη αμηνθξαηηθά (εμεηάζεηο, δηαγσλίζκαηα, βαζκνινγία, ζρνιηθφο

πξνζαλαηνιηζκφο) νπζηαζηηθά «δηαιέγεη» απηνχο πνπ ε θνηλσληθή ηνπο θαηαγσγή κε

ηξφπν «νζκσηηθφ» ηνπο έρεη κεηαδψζεη ηελ θπξίαξρε θνπιηνχξα θαη ηνπο πξνσζεί γηα

θνηλσληθή άλνδν ζπκβάιινληαο θαζνξηζηηθά ζηε δηαδηθαζία ηεο λνκηκνπνίεζεο ηεο

θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο. Γλσζηηθέο αλαθαιχςεηο ζεκαληηθέο θαη απνθαιππηηθέο γηα ην

ξφιν ηνπ ζρνιείνπ αιιά θαη γηα ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Άξα ε παξνχζα δνκή ηνπ

ζπζηήκαηνο, ε αδηάθνπε πξνζήισζε ζηελ πξαθηηθή ηεο αμηνπνίεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ

εξεπλψλ, εγγπάηαη θαη ηελ αιιαγή, πνπ ζα έρεη ήδε επηηεπρζεί απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960,

ησλ κεραληζκψλ επηινγήο θαη ηελ εδξαίσζε λέσλ αμηνθξαηηθψλ κεραληζκψλ.

Αλ ε απάληεζε ζην εξψηεκα πνπ ηέζεθε είλαη ζεηηθή ηφηε ην ζρνιείν δελ πξνυπνζέηεη

πιένλ γλψζεηο θαη ηθαλφηεηεο ηηο νπνίεο δελ δηδάζθεη, θαη δελ εληζρχεη ην

αληηεπηζηεκνληθφ ηδενιφγεκα ηνπ θιεξνλνκηθνχ ραξίζκαηνο (Jensen 1969). Οη έξεπλεο θαη

ζηελ Διιάδα έρνπλ θαηαδείμεη φηη νη καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ αλψηεξα θνηλσληθά

ζηξψκαηα (κνξθσζηνγελέο πεξηβάιινλ) είλαη πεξηζζφηεξν εμνηθεησκέλνη κε ηελ θπξίαξρε

θνπιηνχξα, δειαδή ηελ θνπιηνχξα ηνπ ζρνιείνπ, άξα είλαη εθείλνη πνπ δηαθξίλνληαη γηα


21

ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο (Σνκπαΐδεο, 1982; Σδάλε, 1983; Μπισλάο, 1999 θ.ά.). Ο

εθπαηδεπηηθφο, φκσο, γλσξίδεη ηε ζηάζε θαη ηελ αληίδξαζε ηεο δηεζλνχο επηζηεκνληθήο

θνηλφηεηαο σο πξνο ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζρνιηθήο επηηπρίαο απφ ηελ αηνκηθή δηαθνξά

επθπΐαο. Ο ίδηνο δελ απνηειεί πιένλ έλαλ κνριφ δηαηψληζεο ηεο αλαπαξαγσγήο ησλ

θνηλσληθψλ πξνλνκίσλ κε ην λα επηιέγεη κε ηέηνηνπο κεραληζκνχο θαη λα επηβάιεη κέζσ

ηεο λνκηκνπνίεζεο ηελ ηδενινγία φηη θάπνηνη (νη δηαλνεηηθά άξηζηνη) είλαη γελλεκέλνη γηα

δηαλνεηηθή θαη θάπνηνη (νη πξνεξρφκελνη απφ ηα ιατθά ζηξψκαηα) γηα ρεηξσλαθηηθή

εξγαζία. Δμάιινπ νη γλψζεηο πνπ ηνπ απνθάιπςαλ νη ζπνπδέο ηνπ ζηηο θνηλσληθέο

επηζηήκεο ηνπ έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα λα ζεσξήζεη κε κεγαιχηεξε δηαθάλεηα ηα θνηλσληθά

θαηλφκελα θαη ηδηαίηεξα ηνπο κεραληζκνχο αλαπαξαγσγήο θαη λνκηκνπνίεζεο ηεο

θνηλσληθήο ηεξαξρίαο.

Αλ ε απάληεζε ζην παξαπάλσ εξψηεκα είλαη ζεηηθή, ηφηε ν εθπαηδεπηηθφο γλσξίδεη ηε

ζεκαζία ηεο γιψζζαο (Bernstein, 1971, 1989) γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηε γλψζε θαη πψο

επεξεάδεη ε ηαμηθή δνκή ηεο θνηλσλίαο ηε γλψζε. Γλσξίδεη πσο ν καζεηήο ησλ ρακειψλ

θνηλσληθψλ ζηξσκάησλ πξνεξρφκελνο απφ ζηεξεκέλν θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ

ζα αληηκεησπίζεη πξνβιήκαηα κε ηε γιψζζα ηεο θπξίαξρεο θνπιηνχξαο, ζα ρξεηαζηεί λα

«κεηαθξάζεη» ή λα «παξαθξάζεη» ηε γιψζζα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηνπ δαζθάινπ θαη θπξίσο

γλσξίδεη φηη απηφο ν καζεηήο είλαη ν καζεηήο πνπ θνπηάδεη πεξηζζφηεξν απφ φινπο. Γη’

απηφ ην ιφγν πξνζπαζεί κε θάζε ηξφπν (ηνλ εληζρχεη θαη ε Πνιηηεία κε ζεζκνχο φπσο ε

εμαηνκηθεπκέλε δηδαζθαιία θαη ε πξφζζεηε δηδαθηηθή ζηήξημε) λα δηαηεξήζεη ην

ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή, λα ηνλ βνεζήζεη λα μεπεξάζεη ηηο δπζθνιίεο ηνπ, λα κελ

απνκνλσζεί, πεξηζσξηνπνηεζεί ή αθφκα εγθαηαιείςεη ην ζρνιείν. Έηζη, ινηπφλ, ζηελ

Διιάδα δελ έρνπκε καζεηέο πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν (δελ ην επηηξέπεη θαη ν λφκνο

εμάιινπ), ζπάληα καζεηέο εθδειψλνπλ αληηθνηλσληθέο κνξθέο ζπκπεξηθνξάο ή θιέβνπλ

θαη εγθιεκαηνχλ, θαζψο έρνπκε ιάβεη ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ απνθπγή θάζε κνξθήο

εθπαηδεπηηθνχ θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Σα παηδηά ζηα ζρνιεία καο θνηηνχλ,

ζπνπδάδνπλ θαη αλαπηχζζνπλ ηηο απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο. Γελ

έρνπκε θαλ αλέξγνπο ιφγσ έιιεηςεο πξνζφλησλ. Νένπο αλζξψπνπο δελ εληνπίδεηο παξά

ζπάληα ζηηο θπιαθέο ή ζε Ιδξχκαηα Πξφλνηαο ή Φπρηθήο Τγείαο. Γη’ απηφ θαη ζηελ Διιάδα

ε επέλδπζε ζηελ εθπαίδεπζε δελ πάεη ρακέλε.

Δπηιέμακε έλαλ ηξφπν αληηζηξνθήο ησλ πξαγκαηηθψλ δεδνκέλσλ15

γηα λα ηνλίζνπκε κηα

ζεκαληηθή δηάζηαζε ηεο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο: ε πξνθαηάιεςε


22

απέλαληη ζηα θνηλσληθά ζηξψκαηα έρεη βαζηέο ξίδεο θαη λνκηκνπνηεί, φπσο απνδεηθλχεηαη

ρξφληα ηψξα απφ ηα πνξίζκαηα ησλ εξεπλψλ, ηελ επηινγή πνπ θάλεη ην ζρνιείν ζηα κάηηα

φισλ, αθφκα θαη ησλ καζεηψλ, λνκηκνπνηεί ηελ ηαμηλφκεζε ζε θαινχο θαη αδχλαηνπο

καζεηέο κε πξνέθηαζε ηνπ δηαρσξηζκνχ απηνχ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζε ρεηξσλαθηηθή θαη

δηαλνεηηθή εξγαζία θαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν δηαηεξεί θαη αλαπαξάγεη ηελ θνηλσληθή ηάμε

πξαγκάησλ. Οχηε ηα πνξίζκαηα εξεπλψλ δελ κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ηελ ππέξβαζε ηεο

αληίιεςεο φηη νη άλζξσπνη γελληνχληαη κε δηαλνεηηθέο θαη ρεηξσλαθηηθέο ηθαλφηεηεο.

χκθσλα κε ηε Φξαγθνπδάθε (2004: 64-64) ε λνκηκνπνίεζε ηεο επηινγήο πνπ θάλεη ην

εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα παξεκπνδίδεη αθφκα θαη ηε δηακφξθσζε «ησλ αηηεκάησλ γηα

αλαθαηαλνκή ησλ αγαζψλ θαη ησλ πξνλνκίσλ».

Κάζε εθπαηδεπηηθφο κε ειιηπή ζεσξεηηθή θαηάξηηζε ζην πεδίν ηεο Κνηλσληνινγίαο θαη ηεο

Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο είλαη αλππνςίαζηνο απέλαληη ζηελ ηδενινγία πνπ

επηθαιείηαη σο αηηία ηεο αληζφηεηαο κφλν ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ο καζεηήο, ζχκα

θαη απηφο ησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ, «ππνρξεψλεηαη» ζην ζρνιείν λα ππνζηεί κηα λέα

δηάθξηζε βάζεη ηεο θνηλσληθήο ηνπ θαηαγσγήο. Καη’ απηφλ ηνλ ηξφπν ν εθπαηδεπηηθφο

ζεζκφο αληί λα απειεπζεξψλεη ην άηνκν απφ ηα δεζκά ηεο άγλνηαο θαη λα ην νδεγεί ζηελ

φζν ην δπλαηφλ πην νινθιεξσκέλε θαηάξηηζή ηνπ πξνο φθεινο ηνπ ηδίνπ ηνπ αηφκνπ, ηεο

νηθνλνκίαο θαη πεξαηηέξσ ηεο θνηλσλίαο, αλαπαξάγεη κε ηηο ίδηεο κεζφδνπο, φπσο ζρεδφλ

θαη πξηλ ηηο γλσζηηθέο απνθαιχςεηο ησλ θνηλσληθψλ εξεπλψλ, ηηο εθπαηδεπηηθέο

αληζφηεηεο. Δθφζνλ ε έξεπλα έρεη απνθαιχςεη ηηο αηηίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αληζνηήησλ

θαη εθφζνλ νη γλψζεηο θαη νη εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο είλαη εθείλεο πνπ δηακνξθψλνπλ ην

ππφζηξσκα ηνπ πιέγκαηνο ησλ αληηιήςεσλ, ησλ ηάζεσλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ ζα

εθθξάζνπλ θαη εθδειψζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηα ζρνιεία ζα έπξεπε ήδε ε αθαδεκατθή

θνηλφηεηα θαη ν θφζκνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ λα έρνπλ επηδείμεη δείγκαηα ηζρπξήο πνιηηηθήο

βνχιεζεο θαη πεπνίζεζεο φηη ε αιιαγή είλαη δπλαηή. Γηαπηζηψλεηαη, φκσο, φηη δελ έρνπλ

ελνριεζεί ηδηαίηεξα, φηαλ γλσξίδνπλ κάιηζηα, βάζεη ησλ πνξηζκάησλ ησλ εξεπλψλ, φηη ε

νπζηαζηηθή ζεσξεηηθή θαηάξηηζε ησλ ππνςεθίσλ εθπαηδεπηηθψλ ζην πεδίν ηεο

Κνηλσληνινγίαο θαη ηδηαίηεξα ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο κπνξεί λα ζπκβάιεη

ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα δηακνξθψζνπλ ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηελ θνηλσληθή θαη

πνιηηηθή ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ, ζα αλαπηχμνπλ ηνλ ηδενινγηθφ ιφγν θαη ηηο

παηδαγσγηθέο ηνπο πξαθηηθέο, ζα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ην ξφιν ηνπο σο δηακεζνιαβεηέο ησλ

θπξίαξρσλ ηδενινγηψλ θαη ζα πξνσζήζνπλ θαηά ην δπλαηφ «ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ

θνηλσληθνχ ξφινπ ηνπ ζρνιείνπ» (Φξεηδεξίθνπ & Φνιέξνπ-Σζεξνχιε 21991: 13; 37).


23

Απηέο νη ζπλζήθεο θαζψο θαη ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλάο καο, φπνπ δηαπηζηψλεηαη αθελφο ε

έιιεηςε ζε νξηζκέλα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα καζεκάησλ Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο

θαη αθεηέξνπ νη κεγάιεο δηαθνξέο ζηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ φζνλ αθνξά ζην

ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθφ αληηθείκελν, κάο δίλνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ επρέξεηα λα

εθηηκήζνπκε ηελ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο επηξξνήο ησλ γλσζηηθψλ απνθαιχςεσλ ηεο

Κνηλσληνινγίαο κε δηάθνξεο κνξθέο, ηνπο άμνλεο κηαο κειινληηθήο πνξείαο κε

πεξηζζφηεξε Κνηλσληνινγία, πεξηζζφηεξεο ψξεο ελαζρφιεζεο θαη πξνβιεκαηηζκνχ κε

ζέκαηα θνηλσληθήο επηινγήο, κε ηελ αλάδεημε ησλ κεραληζκψλ πνπ πξνζηαηεχνπλ ηελ

θνηλσληθή δνκή απφ νπνηαδήπνηε αιιαγή, πνπ πξνζηαηεχνπλ ηελ θνηλσληθή αληζφηεηα γηα

λα κε δεκηνπξγεζεί πξφβιεκα ζηελ θαηεζηεκέλε ηάμε πξαγκάησλ.

Πεξηηηεχεη λα ππνγξακκίζνπκε πεξαηηέξσ ηε ζεκαζία ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο

Δθπαίδεπζεο πνπ ζπκβάιιεη κε ηξφπν απνθαζηζηηθφ ζην λα ζεκαηνδνηήζεη ηηο βάζεηο κηαο

πξνφδνπ θαη κηαο κεηεμέιημεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ιεηηνπξγνχο αλακφξθσζεο ηεο

θνηλσληθήο δνκήο αιιά θαη «αλαθαηνκήο πξνλνκίσλ θαη αγαζψλ».


24

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Apple, M. Δκπαίδεςζη και εξοςζία, εθδ. Παξαηεξεηήο, Θεζζαινλίθε, 1993.

Bernstein, Β. A Socio-Linguistic Approach to Socialization: With some Reference to

Educability, ζην: B. Bernstein, Class, Codes and Control, Vol. I., Routledge and

Kegan Paul, London, 1971, ζζ. 118-139, ζε ειιεληθή κεηάθξαζε ζην: Α.

Φξαγθνπδάθε, Κοινωνιολογία ηηρ Δκπαίδεςζηρ. Θεωπίερ για ηην κοινωνική ανιζόηηηα

ζηο ζσολείο, εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα, 1985, ζζ. 433-468.

Bernstein, Β., Παιδαγωγικοί κώδικερ και κοινωνικόρ έλεγσορ, εηζ. κηθξ. Ισζήθ νινκψλ,

εθδ. Αιεμάλδξεηα, Αζήλα 1989.

Bourdieu, P. & Passeron, J. C., Οι Κληπονόμοι. Οι θοιηηηέρ και η κοςληούπα ηοςρ, κηθξ. Ν.

Παλαγησηφπνπινο, Μ. Βηδάιε, εθδ. Καξδακίηζα, Αζήλα, 21996.

Βψξνο, Φ.Κ., Γοκίμια Ηζηοπίαρ – Κοινωνιολογίαρ Γενικήρ Παιδείαρ. Πποζπάθειερ για

αναπποζαναηολιζμό και ανανέωζη ζηη δεςηεποβάθμια εκπαίδεςζη, εθδ. Παπαδήκα,

Αζήλα, 1984.

Γηνχιηζεο, Β., Γενική Κοινωνιολογία, Αθνί Κπξηαθίδε, Θεζζαινλίθε, 52000.

Γάιθνο, Γ. Η Γηδαζθαιία ηεο Κνηλσληνινγίαο θαη κηα Γηδαθηηθή Πξνζέγγηζε, ζην:

Μηραινπνχινπ-Βεΐθνπ, Υ. (επηκ.), Ζ Γιδαζκαλία ηηρ Κοινωνιολογίαρ ζηη Μέζη

Δκπαίδεςζη. Θεωπηηικά Πποβλήμαηα και Γιδακηικά Σσήμαηα, Νέα Παηδεία,

Αζήλα, 1985, ζζ. 114-124.

ΓΟΔ , «Πψο ζέινπκε ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα», Γιδαζκαλικό Βήμα, Ννέκβξηνο 1983.

Ηιηνχ, Μ., Σν «Δπί πιένλ Αληίηηκν» ηεο Διιεληθήο Κνηλσληνινγηθήο Έξεπλαο, ζην: Θ.

Μπισλάο, (επηκ.). Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ Δκπαίδεςζηρ. Απολογιζμόρ, νέερ

έπεςνερ, πποοπηικέρ, Πξαθηηθά Α΄ Παλειιελίνπ πλεδξίνπ ηεο Κνηλσληνινγίαο

ηεο Διιεληθήο Δθπαίδεπζεο, Αρατθέο εθδφζεηο, Πάηξα, 1997, ζζ.135-143.


25

Jensen, A., «How much can we boost IQ and scholastic achievement?», Harvard

Educational Review 39, 1969, ζζ. 1-123.

Κειπαλίδεο, Μ., Κοινωνιολογία ηηρ Δκπαίδεςζηρ. Θεωπίερ και ππαγμαηικόηηηα, εθδ.

Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα, 2002.

Krippendorf, A., Content Analysis - An Introduction to its methodology, εθδ. Sage

Publications, Newbury Park, 1980.

Κνληνγηαλλνπνχινπ-Πνιπδσξίδε, Γ., Πξνο κηα Κνηλσληνινγηθή Αλάιπζε ηεο Διιεληθήο

Δθπαίδεπζεο, ζην: Θ. Μπισλάο, (επηκ.). Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ

Δκπαίδεςζηρ. Απολογιζμόρ, νέερ έπεςνερ, πποοπηικέρ, Πξαθηηθά Α΄ Παλειιελίνπ

πλεδξίνπ ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Διιεληθήο Δθπαίδεπζεο, Αρατθέο εθδφζεηο,

Πάηξα, 1997,ζζ. 217-235.

Κπξηαδή, Ν., Ζ κοινωνιολογική έπεςνα, εθδ. Διιεληθά Γξάκκαηα, Αζήλα, 2002.

Λακπίξε-Γεκάθε, Ι., Σάζεηο θαη Πξννπηηθέο ζηελ Διιεληθή Δθπαίδεπζε κε έκθαζε ζηελ

Σξηηνβάζκηα, ζην: Θ. Μπισλάο, (επηκ.). Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ

Δκπαίδεςζηρ. Απολογιζμόρ, νέερ έπεςνερ, πποοπηικέρ, Πξαθηηθά Α΄ Παλειιελίνπ


Πάηξα, 1997, ζζ.79-90

Λακπίξε-Γεκάθε, Ι., Ζ Κοινωνιολογία ζηην Δλλάδα ζήμεπα. Με κείμενα ηπιάνηα

ζςγγπαθέων, εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα, 1987.

Μαθξπληψηε, Γ. & νινκψλ, Ι., Η εηζαγσγή ησλ Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ ζηελ

Δθπαίδεπζε ησλ Δθπαηδεπηηθψλ, ζην: Ίδξπκα άθε Καξάγησξγα, Το Πανεπιζηήμιο

ζηην Δλλάδα ζήμεπα. Οικονομικέρ , κοινωνικέρ και πολιηικέρ διαζηάζειρ, Αζήλα,

1991, ζζ. 399-413.

Μετκάξεο, Μ. & Νηθνιαθφπνπινο, Η., «Παξαγνληηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ: ζρέζεηο

θνηλσληθννηθνλνκηθήο πξνέιεπζεο θαη ζρνιηθήο θνίηεζεο γηα ηνπο ζπνπδαζηέο ησλ

ΑΔΙ», Δπιθεώπηζη Κοινωνικών Δπεςνών, ηρ. 33-34, 1978, ζζ. 225-240.

Μειεηφπνπινο, Μ. & Σεκπέιεο, Η., «Η Κνηλσληνινγία ζηε κέζε εθπαίδεπζε», Νέα

Κοινωνιολογία, ηρ. 32, 2001, ζζ. 4-5.

Μπνλίδεο, K., Το πεπιεσόμενο ηος ζσολικού βιβλίος ωρ ανηικείμενο έπεςναρ. Γιασπονική

εξέηαζη ηηρ ζσεηικήρ έπεςναρ και μεθοδολογικέρ πποζεγγίζειρ, εθδ. Μεηαίρκην, Αζήλα

2004.

Μπισλάο, Θ., Ζ αναπαπαγωγή ηων κοινωνικών ηάξεων μέζα από ηοςρ ζσολικούρ

μησανιζμούρ, εθδ. Γξεγφξε, Αζήλα, 1982.


26

Πιάθα, Κ., «Σν κάζεκα ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηε Μέζε Δθπαίδεπζε. Πξφηαζε γηα έλα

κειινληηθφ εηζαγσγηθφ θεθάιαην», Νέα Παιδεία 38, 1986, ζζ. 146-163.

Rust, H., Methoden und Probleme der Inhaltsanalyse, εθδ. Gunter Narr Verlag Σübingen.

ηακέινο, Γ., Τα Πανεπιζηημιακά Παιδαγωγικά Τμήμαηα, εθδ. Gutenberg, Αζήλα, 1999.

Σάηζεο, Ν., Ζ Γιδαζκαλία ηηρ Κοινωνιολογικήρ Θεωπίαρ, εθδ. Gutenberg, Αζήλα, 1986.

Σδάλε, Μ., Θέμαηα Κοινωνιολογίαρ ηηρ Παιδείαρ, εθδ. Γξεγφξε, Αζήλα,51998.

Σδάλε, Μ., Σσολική επιηςσία: Εήηημα ηαξικήρ πποέλεςζηρ και κοςληούπαρ, εθδ. Γξεγφξε,

Αζήλα, 1983.

Σνκπαΐδεο, Γ. , Ζ ιζόηηηα εςκαιπιών ζηην εκπαίδεςζη, εθδ. Γξεγφξε, Αζήλα, 2

1982.

Σζνπθαιάο, Κ., Δξάπηηζη και αναπαπαγωγή. Ο κοινωνικόρ πόλορ ηων εκπαιδεςηικών

μησανιζμών ζηην Δλλάδα (1832-1922), κηθξ. Ι. Πεηξνπνχινπ, Κ. Σζνπθαιάο, εθδ.

Θεκέιην, Αζήλα, 41985.

Φξαγθνπδάθε, Α. Η Διιεληθή Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο: Μηα επηζηήκε πνπ αθφκα

δηακνξθψλεηαη, ζην: Θ. Μπισλάο, (επηκ.). Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ

Δκπαίδεςζηρ. Απολογιζμόρ , νέερ έπεςνερ, πποοπηικέρ, Πξαθηηθά Α΄ Παλειιελίνπ


Πάηξα, 1997, ζζ.237-254.

Φξαγθνπδάθε, Α., «Η θνηλσληνινγία ηεο εθπαίδεπζεο ζήκεξα: Δξσηήκαηα γηα ηε ζρέζε

επηζηήκεο θαη θνηλσλίαο», Βήμα ηων Κοινωνικών Δπιζηημών 39, 2004, ζζ. 47-68

Φξεηδεξίθνπ, Α. & Φνιέξνπ-Σζεξνχιε, Φ., Οι δάζκαλοι ηος δημοηικού ζσολείος. Μια

κοινωνιολογική πποζέγγιζη, εθδ. Ύςηινλ, Αζήλα, 21991.

Υησηάθεο, ., «Η Δηζαγσγή ηεο Κνηλσληνινγίαο ζηε Μ. Δθπαίδεπζε. Πξνζπάζεηα ελφο

απνινγηζκνχ», Σύγσπονη Δκπαίδεςζη 17, 1984, ζζ. 83-86.

1 Αλαιπηηθά πιεξνθνξίεο γηα ηνλ Αβξνηέιε Διεπζεξφπνπιν θαη ηνλ Παλαγηψηε Καλειιφπνπιν φζνλ αθνξά

ηε «δξάζε» ηνπο ζην πεδίν ηεο Κνηλσληνινγίαο ζην: Ι. Λακπίξε-Γεκάθε (1987). Ζ Κοινωνιολογία ζηην

Δλλάδα ζήμεπα. Με κείμενα ηπιάνηα ζςγγπαθέων, Αζήλα: Παπαδήζε, ζζ. 22-27. 2 χκθσλα κε ηελ Μ. Ηιηνχ [(1997), Σν «Δπί πιένλ Αληίηηκν» ηεο Διιεληθήο Κνηλσληνινγηθήο Έξεπλαο,

ζην: Θ. Μπισλάο, (επηκ.). Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ Δκπαίδεςζηρ. Απολογιζμόρ, νέερ έπεςνερ, πποοπηικέρ,

Πξαθηηθά Α΄ Παλειιελίνπ πλεδξίνπ ηεο Κνηλσληνινγίαο ηεο Διιεληθήο Δθπαίδεπζεο, Πάηξα: Αρατθέο

εθδφζεηο, ζζ. 135-143, ηδ. ζ. 137)] ε Κνηλσληνινγία εμνβειίζηεθε γηα πεξηζζφηεξν απφ ζαξάληα ρξφληα απφ

ηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα κέρξη θαη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα νη θνηλσληθέο


27

ζεσξίεο θαη έλλνηεο φρη κφλν λα κελ δηδάζθνληαη αιιά λα έρνπλ ηεζεί θαη «εθηφο λφκνπ» δεδνκέλνπ φηη φπσο

δηψθνληαλ ηα θνηλσληθά θξνλήκαηα (πηζηνπνηεηηθφ θνηλσληθψλ θξνλεκάησλ) θαηά αλάινγν ηξφπν

δηψθνληαλ θαη θάζε θνηλσληθή ζθέςε θαη έθθξαζε. 3 Γεο θαηά ρξνλνινγηθή ζεηξά: Π. Παπαθσλζηαληίλνπ (1981), Η αληζφηεηα ζηελ ειιεληθή ππνρξεσηηθή

εθπαίδεπζε, ζην: Ο Πολίηηρ, 44, ζζ. 46-51; Θ. Μπισλάο (1982), Ζ αναπαπαγωγή ηων κοινωνικών ηάξεων

μέζα από ηοςρ ζσολικούρ μησανιζμούρ, Αζήλα: Γξεγφξε; Γ. Σνκπαΐδεο (1982), Ζ ιζόηηηα ηων εςκαιπιών ζηην

εκπαίδεςζη, Αζήλα: Γξεγφξε; Μ. Σδάλε (1983), Σσολική επιηςσία: Εήηημα ηαξικήρ πποέλεςζηρ και

κοςληούπαρ, Αζήλα: Γξεγφξε; Μ. Ηιηνχ (1984), Δκπαιδεςηική και κοινωνική δςναμική, Αζήλα: Πνξεία; Ι.

Φαραξφπνπινο & Α. Καδακίαο (1985), Παιδεία και ανάπηςξη ζηην Δλλάδα: κοινωνική και οικονομική μελέηη

ηηρ ηπιηοβάθμιαρ εκπαίδεςζηρ, Αζήλα: ΔΚΚΔ; Α. Φξαγθνπδάθε (1985), Κοινωνιολογία ηηρ Δκπαίδεςζηρ.

Θεωπίερ για ηην κοινωνική ανιζόηηηα ζηο ζσολείο, Αζήλα: Παπαδήζε; Θ. Αλζνγαιίδνπ (1987), Ο πόλορ ηηρ

εκπαίδεςζηρ ζηην αναπαπαγωγή μιαρ παπαδοζιακήρ κοινωνίαρ, Αζήλα: Θεκέιην; Ι. Λακπίξε-Γεκάθε (1987),

Ζ Κοινωνιολογία ζηην Δλλάδα ζήμεπα (κε θείκελα ηξηάληα ζπγγξαθέσλ), Αζήλα: Παπαδήζε. 4 Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά: Ι.Δ. Ππξγησηάθεο (1992), Κοινωνικοποίηζη και Δκπαίδεςζη, Αζήλα: Γξεγφξε; η.

Υησηάθεο (1993), Ζ αμθιζβήηηζη ηων εξεηάζεων και ηων βαθμών ζηο ζσολείο: επισειπήμαηα και

ανηιεπισειπήμαηα, Αζήλα: Γξεγφξε; Μ. Κατια (επηκ.) (1994) Ζ Σσολική Αποηςσία: Από ηην «Οικογένεια» ηος

Σσολείος ζηο «Σσολείο» ηηρ Οικογένειαρ, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα; Γ. Κνληνγηαλλνπνχινπ-Πνιπδσξίδε

(1995), Δκπαιδεςηική Πολιηική και Ππακηική: Κοινωνιολογική ανάλςζη, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα; Γ.

Βεξγίδεο (1995), Υποεκπαίδεςζη. Κοινωνικέρ, Πολιηικέρ και Πολιηιζμικέρ διαζηάζειρ, Αζήλα: Ύςηινλ; Θ.

Γθφηνβνο & Γ. Μαπξνγηψξγνο & Π. Παπαθσλζηαληίλνπ (1996), Κπιηική Παιδαγωγική και Δκπαιδεςηική

Ππάξη, Αζήλα: χγρξνλε Δθπαίδεπζε; Κ. Σζνπθαιάο (1996), Αλψηαηε εθπαίδεπζε θαη θνηλσληθή

αλαπαξαγσγή: δνκέο θαη ζηξαηεγηθέο κνξθνζησιαηξείαο, ζην: Ταξίδι ζηο λόγο και ηην ιζηοπία. Κείμενα

1969-1996, (εηζ. επηκ. Π. Καθεηδήο), ηνκ. Β, Αζήλα: Πιέζξνλ, ζζ. 13-38; Α. Κπξίδεο (1997), Ζ Ανιζόηηηα

ζηην Δλληνική Δκπαίδεςζη και η Ππόζβαζη ηο Πανεπιζηήμιο, Αζήλα: Gutenberg; Ι. Καηζίιιεο, Υ.

Αιεμφπνπινο, Π. Μνπζηαΐξαο & Π. θαξηζίιαο (1997), Η ηζφηεηα εθπαηδεπηηθψλ επθαηξηψλ θαη ε θνηλσληθή

ηζφηεηα: έλλνηεο, ζεσξία θαη πξάμε, ζην: Θ. Μπισλάο (επηκ.), Κοινωνιολογία ηηρ Δλληνικήρ Δκπαίδεςζηρ.

Απολογιζμόρ, νέερ έπεςνερ, πποοπηικέρ, Πάηξα: Αραΐθέο εθδφζεηο, ζζ. 48-60; Υ. Κάηζηθαο & Γ.Κ. Καββαδίαο

(2000), Ζ Ανιζόηηηα ζηην Δλληνική Δκπαίδεςζη. Ζ εξέλιξη ηων εςκαιπιών ππόζβαζηρ ζηην Δλληνική

Δκπαίδεςζη (1960-2000), β΄ εθδ. ζπκπιεξσκέλε, Αζήλα: Gutenberg; Κ. Λάκληαο (2001), Κοινωνιολογική

θεωπία και εκπαίδεςζη. Γιακπιηέρ πποζεγγίζειρ, Αζήλα: Μεηαίρκην; Μ. Κειπαλίδεο (2002) Κοινωνιολογία ηηρ

Δκπαίδεςζηρ. Θεωπίερ και ππαγμαηικόηηηα, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα; Δ. ηάλνπ-Κχξγηνπ (2005),

Δκπαίδεςζη και κοινωνικέρ ανιζόηηηερ. Ζ μεηάβαζη από ηη Γεςηεποβάθμια ζηην Ανώηαηη Δκπαίδεςζη (1997-

2004), Αζήλα: Μεηαίρκην; . Μ. Νηθνιάνπ (2009), Κοινωνικοποίηζη ζηο ζσολείο. Έπεςνα ζηα ζσολικά

εγσειπίδια ηος γλωζζικού μαθήμαηορ ηηρ ΣΤ΄ ηάξηρ ηος Γημοηικού ζσολείος, Αζήλα: Gutenberg; Υξ. Νφβα-

Καιηζνχλε (2010), Κοινωνιολογία ηηρ Δκπαίδεςζηρ, Αζήλα: Gutenberg. 5 Οξίδεηαη ε εηζαγσγή ηνπ καζήκαηνο ζην Α΄ έηνο ζπνπδψλ γηα κηα ψξα ηελ εβδνκάδα κε θχξηεο ζεκαηηθέο,

«α. ε έλλνηα, ε ζεκαζία θαη ην αληηθείκελν ηνπ καζήκαηνο, β. βαζηθέο θνηλσληνινγηθέο έλλνηεο, γ.

παξάγνληεο δηακφξθσζεο ηεο θνηλσλίαο, δ. ε αγσγή σο θνηλσληθή δηαδηθαζία θαη ε. θνηλσληνινγηθή

αλάιπζε ηνπ ζρνιείνπ», ΦΔΚ 113, ηρ. Α΄, 7-8-1984, ζ. 1280. 6 Ίζσο εδψ ζα πξέπεη λα ζπλεθηηκεζεί ην γεγνλφο πνπ επηζεκαίλεη ν Μ. Κειπαλίδεο (2002, Κοινωνιολογία

ηηρ Δκπαίδεςζηρ, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, ζζ. 25), φηη νη θνηλσληνιφγνη πνπ εξγάδνληαλ ζε ηνκείο κε

πςειφ ζηαηηζηηθφ, κεζνδνινγηθφ θαη ζεσξεηηθφ επίπεδν δελ κπήθαλ ζηε δηαδηθαζία λα ζπγγξάςνπλ

εγρεηξίδηα Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο γηα ηηο θαζεγεηηθέο ζρνιέο θαη ηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα, επεηδή

ε Κνηλσληνινγία εληάρζεθε σο έλα επηκέξνπο αληηθείκελν ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ ηνπο. Τπφ απηέο ηηο

ζπλζήθεο νη ζρνιέο απηέο παξέρνπλ «πνιχ πεξηνξηζκέλε θαηάξηηζε ζηελ Κνηλσληνινγία θαη εληειψο

αλεπαξθή θαηάξηηζε ζηε ηαηηζηηθή θαη ηε Μεζνδνινγία». 7 Γηα παξάδεηγκα ζηα Πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ησλ ΠΣΓΔ Αζελψλ θαη Ισαλλίλσλ θαηά ην πξψην έηνο

ιεηηνπξγίαο ηνπο (1984-1985) δελ πεξηιακβάλεηαη ην κάζεκα «Κνηλσληνινγία ηεο Δθπαίδεπζεο», θαη ζην

ΠΣΓΔ ηεο Κξήηεο πεξηιακβάλνληαη δχν καζήκαηα Κνηλσληνινγίαο. Πξβι. ΦΔΚ 49 ηρ. Β΄, 30-1-1985, ζ.

467; ΦΔΚ 110, ηρ. Β΄, 1-3-1985, ζ. 1037; ΦΔΚ 31 ηρ. Β΄, 21-1-1985, ζ. 272; ΦΔΚ 535, ηρ. Β΄, 16-9-1985, ζ.

5335; ΦΔΚ 710 ηρ.Β΄. 5-10-1984, ζ. 6548. ηα ίδηα Παηδαγσγηθά Σκήκαηα (Αζελψλ θαη Ισαλλίλσλ)

πεξηιακβάλνληαη απφ ην αθαδεκατθφ έηνο 1985-1986 δχν καζήκαηα Κνηλσληνινγίαο ηεο Δθπαίδεπζεο γηα ηε

ζπλνιηθή θνίηεζε. Πξβι. ΦΔΚ 209 ηρ. Β΄, 21-4-1986, ζ. 2195; ΦΔΚ 716 ηρ. Β΄, 27-11-1985, ζ. 6972. 8 Γηα ηνλ φξν ηεο «ζηάζεο» δερφκαζηε ηνλ νξηζκφ ησλ Rosenberg & Hovland [(1960. Cognitive affective and

behavioral components of attitudes, ζην: C.H. Hovland & M.J. Rosenberg (Eds.), Attitude Organization and

Change: An Analysis of Consistency Among Attitude Components, New Haven, CT: Yale University Press,

ζζ. 1-14, ηδ. ζ. 3]: «[…] νη ζηάζεηο είλαη πξνδηαζέζεηο νη νπνίεο αληηδξνχλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία

εξεζηζκάησλ κε έλαλ ζπγθεθξηκέλν ηξφπν απφθξηζεο θαη θαζνξίδνπλ επαθξηβψο έλα ηξηδηάζηαην κνληέιν


28

αληίδξαζεο σο γλσζηηθφ, ζπλαηζζεκαηηθφ, πξνζεζηαθφ». Απνηεινχλ κάιηζηα «έλα ζηαζεξφ ηξφπν

πξνζέγγηζεο ή αληηκεηψπηζεο πξνζψπσλ, πξαγκάησλ θαη θαηαζηάζεσλ» [Γ. Γ. Σζανχζεο, (1989). Φπηζηικό

Λεξικό Κοινωνιολογίαρ, Αζήλα: Gutenberg, ζ. 242]. 9 ηε δνκή ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ θαηεγνξηψλ ίζρπζε ην θξηηήξην παξαγσγήο - επαγσγήο κεηαμχ ησλ

θαηεγνξηψλ, φπνπ θξίζεθε απαξαίηεην. Πξβι. Κ. Μπνλίδεο (2004), Το πεπιεσόμενο ηος ζσολικού βιβλίος ωρ

ανηικείμενο έπεπλαο, Αζήλα: Μεηαίρκην, ζ. 52 θ.ε.; Ν. Κπξηαδή (2002), Ζ κοινωνιολογική έπεςνα, Αζήλα:

Διιεληθά Γξάκκαηα, ζ. 288 θ.ε. 10

Υξεζηκνπνηήζεθαλ ηξεηο θαηάιιεια εθπαηδεπκέλνη θσδηθνγξάθνη ζηελ εθαξκνγή ησλ θξηηεξίσλ γηα ηελ

εμαζθάιηζε ηεο αμηνπηζηίαο. 11

Γηα ηνπο δηάθνξνπο ηχπνπο ειέγρνπ ηεο αμηνπηζηίαο πεξηζζφηεξνη εξεπλεηέο ζηεξίδνληαη ζηελ αλάιπζε

ηνπ A. Krippendorf. Γηα ηνλ έιεγρν ηεο αμηνπηζηίαο κέζσ ηεο ζπλζήθεο test-test, πξβι. A. Krippendorf

(1980), Content Analysis - An Introduction to its methodology, Newbury Park: Sage Publications. 12

Πξβι. H. Rust (1981), Methoden und Probleme der Inhaltsanalyse, Tübingen: Gunter Narr Verlag. 13

Πξβι. M. Apple (1993), Δκπαίδεςζη και εξοςζία, Θεζζαινλίθε: Παξαηεξεηήο, ζ. 68: «[…] ην πεξηερφκελν

ηεο γλψζεο πνπ κεηαβηβάδεηαη ζηνπο καζεηέο θαη ε δνκή ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο έρνπλ ζαθή

ηδενινγηθά ζηνηρεία». 14

Θα κπνξνχζε λα απνηειέζεη αληηθείκελν κηαο άιιεο έξεπλαο ην είδνο ηεο θνηλσληνινγηθήο θαηάξηηζεο ησλ

εθπαηδεπηηθψλ. Δδψ πεξηνξηδφκαζηε ζε νξηζκέλνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ δεκηνπξγνχληαη κε βάζε ηα

πνξίζκαηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο θαη επειπηζηνχκε ζε κηα κειινληηθή έξεπλα πνηνηηθήο αλάιπζεο. 15

Αλάινγα ρξεζηκνπνηεί ηελ ίδηα κέζνδν αληηζηξνθήο ησλ θνηλσληθψλ δεδνκέλσλ εμππεξεηψληαο βέβαηα

άιινπο ζθνπνχο ν Κ. Σζηάθαινο (1995), εμηζκφο, ξαηζηζκφο, θνηλσληθφο απνθιεηζκφο: Ο ξφινο ηεο

εθπαίδεπζεο, ζην: Ππακηικά Δςπωπαϊκού Σςνεδπίος «Δκπαίδεςζη και Ηζόηηηα Δςκαιπιών», επηκ. Ν.

Παπαγεσξγίνπ, Αζήλα, 7-9 Απξηιίνπ 1994, ζζ. 48-57, ηδ. ζ. 53, ππνζ. 1.


29

Summary

In this paper we consider the training of students in the field of Sociology of Education

in the Departments of Education. The Sociology contributes significantly in shaping the

attitudes and behavior of teachers toward social and political function of the school. It is

found that the Sociology of Education and Sociology constitute individual subjects in the

curriculum of the Departments of School Education and therefore offer limited training

in this science. As Sociology is important to the progress and the development of

teachers and as teachers may reshape the social structure, the proposal is to strengthen

the program of study with more hours of sociology.

Keywords: Sociology of Education, Departments of School Education, teacher training.

Η Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης ως αντικείμενο...

Documents

Transcript of Η Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης ως αντικείμενο...