EPITOME^HEOLOGIÆ MORALIS,OM NES SEO R SIM

IN BIS CENTENIS TRIGINTA TRIBUS TABULIS.C L A R E , D IST IN C T E AC B R E V IT E R M ATERIAS PRACTICAS

E X H I B E N S ,

CONFESSARIORUM, EXAMINATORUM, EXAMINANDORUM

NECNON NOVORUM SACERDOTUM USIBUS ACCOMMODATA,

A U C T O R E

A. R. P. FRANCISCO ANTONIO A GORITIA,ORDINIS MINORUM S . FRAN CISCI CAPUCCINORUM IN PROVINCIA S T Y R IÆ ,

Sii THEOLOGIÆ OLIM LEC T O R E, CUSTODE GENERALI NECNON PROVINCIALI EM ERITO :

OPIÍS POSTHUMUM

A F R. HIERONYMO A GOIVITIA,E JU SD EM ORDINIS E T PRO VIN O LE,

CO RRECTUM , E T AD EXACTIORA PRINCIPIA REDACTUM , PERFECTUM Q UE

BEATISSIM O SANCTISSIMOQUE D. D. PATRI NOSTROPIO SEXTO,P O N T IF IC I OPTIMO M A X IM O , C O N SE C R A T U R .

I '

■ -

ÿ

V

BEATISSIME PATER,•í

l*>

%

( jtjmprimum animum induxissem in lucem edere bocce Theologiae moralis compendium in certas digestum Tabulas novâ methodo, eaque ad memoriæ subsidium, et promptiorem sacramentalis judicii, necnon sacrarum concionum usum magis accommodata per Fr. Franciscum Antonium a Goritia, provincine Styriæ Capuccinorum, in ditione Austriæ sitæ, olim lectorem et moderatorem, concinnatum, ut uberiores inde in publicum commodum fructus redundarent, nec omnino inquirendum cui potissimum nomini illud inscriberem, neque diu ancipiti consilio mihi deliberandum fuit ; obversabatur enim menti oculisque meis providus ille S A N C II i ATIS TUAF, amor, qui, cum decorandae T U O - RUM praedecessorum coronae, augendæque gloriæ Dei suavis dispositio te in beatissimi Petri sedem felicissime invexisset, a primo gressu ad culmen Ponti­ficiae dignitatis, religioni Capuccinorum, totus oculus , totus p e s , totus mantis effectus, singularis benevolentiae argumentis, vigilantia, efficacia, et gressu sepivit : obtulit se praeterea hinc munificentia , quæ plurium monasteriorum erectione occupabatur ; illinc profusa liberalitas, quæ quasi trames perennium aquarum serie quadam , mente reverenti recolenda potius, quam incompto .ser­mone effanda, innumerabilia propemodum et adeo luculentia in nos traduxit beneficia , ut jure Capuccinorum omnium ( quotqìiot suo religio complectitur sinu ) devinctis animis , tanquam naturale tributum, contestandae jugi gratantis animi memoriæ, perenne exigerent studium.

Quæ cum mente revolverem, oculisque indubie conspicarer , quasi solum se cerneret tantis Pontijicice liber alitatis muneribus cumulatum, justo cor æstuabat

d '«• lerio intimos fandi sensus, et pro debito omnium SAN CTITA TI TUAE reserandi observantis (mimi argumenta. Et licet e conspectu PONTIFICIAE

^AÆAdESTATIS de rer^fc^iominis parvitate erubescerem; reverentiae pavore occupato objecit se mihi nihilominus extemplo illa de T U A dignatione tiudcia , quæ sibi praestolans quod inter tot litteraria munera a TU O potissimum nomfee clarificata in tanta divitiarum affluentia paupertatis denum nequaquam vel r$mi-

f i

1 »

geres vel despiceres, animum efficacius erexit, et bocce munusculum NOMINI T U O Clarissim o , Sanctissimo, et pietate in Deum, fide et zelo in Qiristi sponsam, constantiâ demum inter tot frementium procellarum profirfndissimâ inferorum versutiâ quaquaversus adventantes insultus, luce immortalitatis per- petim fulturo )compulit devovere.

E t si quid ultra de T U A , Beatissime Pater ! benignitate praesumere licet # geminato fiducia mea TU I NOMINIS obsequio hocce opus dicandi excitatur impulsu, cum tantisper animum converto ad illam TU A E SAN CTITATIS dignationem, quæ haereticos ipsos, infensissimosque hostes in Pontificiam sedem atrocius debacchantes, coactos linguam mutare blasphemam , in tui rapuit amorem ; et qua percitus, cum Vindobonam disrupta consolidare pergeres , PASTOR OPTIM E • prafatum hujusce compendii auctorem senectute con­fectum ad tuos pedes submittentem se propriis ipse manibus benigne sustu­listi. Cujus eximiae benignitatis specimen adeo visceribus, medullisque senis haesit, ut exinde D E T U A SA N C T IT A T E non nisi quodam velut mentis excessu loqueretur , et a TU IS laudibus nunquam temperaret. Hinc quid aequius quàm exigui pignoris exhibitione TIBÎ contestari reverentis animi reli­gionem, publicamque facere SAN CTITA TIS T U Æ excellentissimam COMI­T A T E M i

X

Hancce igitur Epitomen, quam coelo auspice brevi suæ stationis in alma urbe intervallo licuit sibi in publicam utilitatem disponere, ad pedes Pontificice Majestatis provolutus SA N C TITA TI TU A E consecrat alumnus religionis sedi romance maxime devinctae, eoque suæ profert vectigal observantiae, spe firmâ fretus, illud S ANC FIT ATI TU AE haud injucundum futurum.Cum interea bo­norum omnium largitorem Deum immortalem effusis cordis votis precatur SA N C TITA TEM TUAl\|,, ut opibus ac gloriâ circumfluentem, hominum charitate, et praedicatio i u commendatam , Christianae reipublicæ salutarem quàm diutissime nobis sospitem, incolumemque servet ; Apostolicamque benedictionem sibi, religioni, provinciae, et patriae enixius impertiri efflagitat, cultu, obsequio devotione haeret ad pedes • r

'-A

SAN CTITA TIS T U A E , *

Humillimus , addictissi,, servus Virus

r\

Sit

Fr. H i e r o n y m u s a GORITIA, Capuccinu».

t

■ .«*

PRÆFATiÎ) AD LECTOREM.O p u s hoê mole quidem exiguum, sed rerum, materiarumque moralium com­plexione fecundissimum , novâ formâ, novâque methodo donatum, studio, abore , et non vulgari diligentià elucubratum, de thesauro suo profert tibi ,

lector benevole ! A . R. P. F r a n c is c u s A n t o n iu s a Goritia, ordinis Capuccinorum in provincia Styriæ, secundo lector, custos generalis et moderator emeritus ; vir generis et patriæ nobilitate clarus ; clarior doctrinâ et eruditione, probitate norum, conversationis venustate, regiminis justitia , disciplinée zelo, honorum

contemptu, adeo ut inter tot egregios viros, qui eâ tempestate maxime florebant, d provincialatum secundo expetitus, et abs dubio promovendus ( ad verecun­

diam elationis, quce empta spebus, profligataque, ut altius laudes cieat, adula­tione , et supra modestiam latitantium ingeniorum fama sibi constructa, omni oculo patet, omni gressui adest ) ne digniori, ut ipse putabat, evectionem turbaret, commendabili quidem obtentu in itinere subsistens, capitulo noluerit interesse ; pietate demum, religione clarissimus, et in omnem prorsus proximorum utilitatem effusus. Quippe qui ab adolescentia Deum timere edoctus, ad veræ sapientiæ casta connubia ineunda omne contulit studium ; ita ut quidquid tem-

fioris a pietatis et proprii muneris officiis vacaret, brevissimo somno interjecto, ectioni, vel scriptioni daret eo unico fine, ut quod sine fictione didicisset,

absque invidia communicaret * non plausu, vel fucatis bominum laudibus cap­tandis , quinimo aedificandis in domo populis, imbuendis, pmhandisque per veram et facilem methodum ministris. Hinc pluribus libris de Theologia morali universa , de monumentis sacris et profanis , de vera minoriticæ regulæ intel- ligentia , e tc ., docte et fundate , maxime ad nostrorum temporum exigentiam conscriptis , et hanc contexuerat analysin totius Theologiae moralis, quâ in bis centenas triginta tres Tabulas distributu , omnes materias practicas seorsim con­tinente tyrones, et confessarii adjuti, eo arctius mente eas retinerent, quo complexione totius materiae sub uno schemate ordinatae per localem memoriam adjuvarentur. Verum desiderium illius frustravit mors praematura minitata plane, cum reliquis, et hoc opus se oblitteraturam. Cum superis placuit, ut ad manus meas devolveretur ( cui forte plus cæteris in votis erat, ut idem luce publicâ dona­retur ) , statina animum adjeci, ut quod Gl. auctor morte praeventus non potuit, opere complerem. Diu tamen reluctabar , quod tot insanientium , et contra novas moralium editiones bacchantium invidiam pertimescerem ; ast composito ad rationem animo, timore omni depulso, et humano quovis respectu excusso, aequa lance ponderatis ; hinc, quæ ingruunt, otiosorf^n dicteriis, illinc studio­sorum et oonfessariorum utilitate : imparibus in statuendo aequilibrio illis, haec pondere gravior animum abripuit, inque præconceptum propositum firmavit profundius, et arctius fixit. •

O ’éi&jjjd igitur, oh invfeteratam et furentem censurandi libidinem, quosdam, gan -portaient, omniaWcharitate Christi praeoccupantem talia non erunt ^ q^b unsulendo publicàe multati me offendant, dejiciant vel retrahant^ Cui enim non obvia utilitas, quam hinc haurire poterunt tum provectiores, tuni Theologiae moralis tyrones et candidati ? Constat enim ex una parte studium1 morale et necessarium esse , et mente facile excidere, ubi non sit continuum jf

ex altera vero confessarios timoratos etiam et solertiores, præcipue parochos et curatos , qui præter confessiones , verbo D ei, sacramentis administrandis, rudio­ribus instruendis, pueris examinandis , infirmis visitandis vacare , rebus præterea domesticis , ecclesiarum emolumento, œconomiæ, decori prospicere debent, ut propterea, vel nullum, vel certe brevissimum sibi tempus suppetat studio mora­lium impendendum : cum eccein qualibet ex his Tabulis collectam integram ma­teriam habentes (quam per longum, et ex professo ab auctoribus pertractatam præsuppqnuntur legisse ) , in ictu ferme oculi eam percurrere possunt. Imo, stabi­lito jam sibi per accuratius studium in conscientiis dirigendis , dubiis resolvendis ; statuendisque, et dignoscendis peccatis, recto judicii dictamine, per unicam harum reminiscentiam, et ab oblivione procul aberunt, et ab errore.

Neque minorem profectum sibi praestolari exinde possunt in materiis prae- ticis Theologiae moralis candidati. Nam postquam Tractatus quosvis serio studio, et applicatione persolverint, principiis, definitionibus, divisionibus arctius reti­nendis , confusioni ( quam passim ingerunt casuistarum farragines ) praecidendae ordinem , methodumque facilem , claram, brevem, ordinatam , et ad rem accu­ratius respondendi hic habebunt ; consequenter et fidentius sese quibusvis exa­minatoribus sistendi facilitatem.

Quibus etiam plurimum consulere per hoc voluit auctor noster. Enim vero, non semel fuit offendisse in excruciatores potius quàm examinatores, qui non modo mediocri, sed etiam eminenti scientiá imbutos , confusâ et deordinatâ examinandi formâ in confusionem induxerint et tandem, nescio quo fato, vel reprobarmi, vel approbationem ad aliud examen distulerint. AEtatis quippe nostræmultiplex experimentum. Hincque etiam idonei, utriusque cleri tam secu- laris quàm regularis, qui charitatis, non beneficii titulo , saluti animarum opi­tulari gestirent, ab suscipiendo confessarii onere ut plurimum absterreri com­pertum est : antiquum siquidem , et ipsimet naturæ insitum est abhorrere a publica confusione , quæ in quolibet ( praesidentibus praesertim ipsismet ecclesiae praelatis ) implicato ac male ordinato examine impendet. Quibus incommodis providissime occurrit Gl. auctor etiam examinatoribus exhibendo normam ordi­narim , et accuratissime tentandi examinandorum capacitatem.

Quidquid, ipsis concionatoribus etiam, praesertim novellis, nec non, quibus catechizandi onus impositum est, opus assero plurimum utile. Exhibentur enim sub unaquaque Tabula exhaustae materiae ab omni alia discretae, practice dis­positae et divisae, ex quibus, si non sit adeo crassae minervæ , condonator, catechista brevi temporis intervallo, imo dixerim, quasi imparatus et ex tripode, poterit concionem aut ocjfechesim ordinatissimam construere.

Jam tantæ utilitatis pondus quàm pdrum levari, vincique possit ab impen­dentibus quorumdam forte criticorum dicteriis, quominus a consiliis retrahar, nemo non videt. Tu vero, lector benevole, aequo, bonoque animo stylumsuscipe, non luxurientis potius rethoricæ artis mendàcio fucatum, q."' m multii , . r 1 * • U ! . ! . ......i i____ ?.....u U _____ j : „ ____*•!____ ~ l

6 PRÆFÀTIO AD ÌECT oW m.

hodiedum in publicis disputationibus instituendis%^M#etiam theologicis quæstio-. f v l ~ ... ------------------—i *----------------------e f f e t iilibus pertractandis usurpant, utique non auditorum', vel legentium uhm

prospecturi, sed potius Ciceronianae facundis auram captaturi, oratores , non theologi dicendi, enervant, non stabiliunt, confundunt, non explicant theore­mata theologica ; neque* in stylum planum et humilem insurgas. IVI oralia enim

*

PRÆFATIO ad LECTOREM. 7

r ente retinenda compendiose pertractamus, quæ utique stylo admodum obvio « onscribere oportebat : hâc præsertim tempestate , qua oblitterata ferme videtur bagua latina, ita ut pro studiosorum intelligentia ( praxi, meo judicio, haud îaudandâ, quod nacta sit pusillos et præsertim feminas litteraturam mentientes, hi omnem malitiam inducere ) Theologia moralis lingua vernacula passim ed i, et pertractari oporteat; et vel ideo antiquorum patrum latinorum, doctorum et . eologorum vestigiis inhaerendo, tali stylo nobis utendum est, quem et prompti et crassioris ingenii studiosi percipiant, dicturi cum D. Augustino, ubiy os apud magis imperitos amphibologiam causare possit ; nosque servare Cice-

ronefti mentiri cum pro domo nostra coram litterariae reipublicæ patribus nos disserere oportuerit ; tunc nobis limandae periodi, tunc verba sonantia, phrases politiores concinnandae.

Non deerit fortassis qui hoc oraculorum potius, quam Theologiae moralis compendium vocet, ex eo plurimum capite, quod totum in absolutis decisionibus, nodicum vero sit in rationibus et momentis. Ast (praeterquam quod omni aetate

desideratum, concupitumque fuit), ut moraliste minus essent solliciti de coacer­vandis undique, et ex toto terrarum orbe casuistarum dicteriis, quid quisque

iat, magis vero sinceri in propria mente aperienda et stabilienda (quæ causa, vi origo potissima laxitatum, quod tyrones crederent sibi licere ex allatis, quam

* v libuisset, desponsare sententiam) doctrinam a melioris note theologis, sig­a r ie r a D. idioma et Benedicto X IV , traditam compendio quodam in systema

:to exhibere doctis, et indoctis intendimuc , jam non addiscendae funditus tiæ morum, sed jamjam per diligens studium com parate, et ex fontibus t e , vel hauriendæ præsto esse, ne facile memoria excidat, imo ut altius m figatur. Unde necessario admonendi veniunt candidati et tyrones, se certo

rius in deceptionem abituros, ubi ea forte ducti persuasione, quòd ea sufficiat ompendio scire , in doctrina morum sese fundare neglexerint. Igitur auctor,

tyrones docere , sed jam edoctos juvare contendit.num jam hujus operis perfectioni deerat, quodque adjicere perdifficile vide- r. Nam ex sententia loquens doctoris angelici, Benedicti X IV , aliorumque.,

um in suo manuscripto adducebat locum ; et quamvis in aperto esset eum novam, sed noviter antiquam ecclesiæ morum doctrinam apud magis classicos logos, et canonistas passim inveniendam, et ab his propugnatam tradere ; ominus, hâc cumprimis ætate , quâ non pauci, qui clarissimi vocitantur, ehensi sunt doctorem plane angelicum in suam ipsorum violenter pertraxisse entiam, arduum admodum mihi videbatur reipubligoe litterariae ejusdem per- ere fidelitatem. Hinc, ut omnis propylsaretur suspicio, eum pro lubitu aucto- om confixisse, animum adjeci immenso, et intolerabili labori, conquiren-

n nipiirum locorum , quæ citare jntermiserat. Placuit supremo Numini, ut et ; laborem ægre coeptum, jucundius prosequerer, felicissimeque ad suum

imu.i•promoverem. Oijtatis igitur ab illo auctoritatibus locum, librum, cæte- T? qua; desiderari poterant, fidelissime adposui. Quædom , quæ ipemet r, si superstes fuisset, correxisset, emendavi ; quaedam inserui vel detfaxi :

rinam ipsam, ut nemini offendiculo essem , quantum licuit, ab omni proba-V te purgatam firmiore sententiâ donavi, Tabu!asque_ ad meliorem formam,, actiora principia reduxi. E t ne per objecta diversa, vel diversum modum

i

memoriæ ingereretur confusio , quæ pro planiori intelligentia exigebantur, sub IN. B. ad calcem cujusque Tabulæ membri seposui ; ea vero, quæ consectam sunt, seu quæ ex integra Tabula deducuntur corollaria, in line cuilibet Tabui; adjeci, ac currenti charactere distinxi.

Me quidem non latet et aliud censurae, dixerim, non injustæ caput superesse quod nimirum compendium hoc ad perfectiorem formam, et Tabulæ ad æqua litatem reduci potuissent, esseque quaedam , quæ cum titulis ad claves quasque expositis non connectuntur sensu et constructione ; ast et huic obvia responsio melius duxi in hac prima editione aliqua permittere, in quibus expurgandis Ion gius tempus insumi oportuisset, quàm diutius publicæ utilitati illud subtrahere* torte maxima ejusdem penitus oblitterandi probabilitate , sicque et religioni, e» provinciæ deesse ofiicio. Quod autem inaequalitatem Tabularum respicit, id ex majori, vel minori materiarum fcecunditate provenire cuilibet planum. Tandem si quæ sunt, quæ a radice marginali deflectunt, suis (*) asteriscis signavi , ut memoria ipsa vario signo adjuta sejunctim notata retineat, et ne infinitus sim

Accipe igitur, lector ingenue, compendium hoc qualecumque sit, quod præla datus auctor invenit, et mea diligentia tibi exactius disposuit, et devora illud. Apprehende cujusvis Tabulæ r a d i c e m , quam in medio a sinistris per mod notæ marginalis tanquam stipitem positam cernis , e. g., Fabula I. ut. sacramentum pœnitentiœ, e t c . , percurre r a m o s numeris romanis distinctos , inquos stipes abit. I. V alide, II. Lìcite* et quid quisque germinat menti fige ; mei; nempe divisa et subdivisa suis sut» lineis complexa, numerisque arabicis signata , uti s u b I. fialide comprehenduntur, i . Dignitas , ; cdividitur in ordinariam , quæ competit rpontifici, etc., et delegatam, sire a p a p a , e tc ., descendensque oculis tibi occurrit 3. A pprobatio , quæ duo membra complectitur ; inde redeundo tibi offertur 4- Intentio , et 5. Remuas -

centia, etc. Dein redi ad r a d i c e m confessarias, etc., et discurre per ra alterum li. L icite, etc., invenies eum complecti i. Probitatem vitœ, quæ divi­ditur in legalem et moralem; 2 . Sca ntiam, qua» esse potest, vel eminens, • ; mediocris. Demum 3. Prudentia exercenda circa personam propriam , e adstantes, etc., pernitentem, etc. Sicque gratum invenies, perjucundum, faci leque studium morale. Postquam legeris, ac plene intellexeris , mente ru­m ina, ut memoriam localem figas, et sic longâ habitudine totam per Tabui Theologiam moralem, memoriâ retinenti facilis tibi erit in confessionali cujas* cumque casus practica resoluti, teque a quocumque examine cum laude exped

Si qua tibi inde utilitas i,quo mea vota tendunt, Deo ter optimo, maximo, gra< repende, quia ille est sofiü qui talentaçreat, donat, ditat,instruit, illuminai in aedificationem suæ ecclesiae ; et posteaqnam de progressu tuo gavisus I) laudaveris, ne obliviscaris auctoris, qui cum utilitati tuae laborasset „ post ceptam junctis manibus a celsissimo, reverendissimo çt religiosissimo Rodu.j > Josepho e comitibus ab lidi i ng S. Id I. principe, et archiepiscopo Condensi . iutionem et benedictionem papulem , inter manus suorum contrattimi circa ina^tfi, anno 1784, in bona senectute quinquagesimo quinto religiosae vitae a

•studiis et laboribus consumptus religiosissimam vitam pari morte placidis «plausit. Vale.

: T À B U L A

8 PRÆFATIO AD LECTOREM.

v

E P I T O M ETHEOLOGIÆ CANONICO-MORALIS.

vvvvvvvavvvvvxv* v \ v m \ ^ u \ \ w \ v ^ \ \ v i \ ^ u \ \ v \ \ ^ \ v \ u x \ '\ ^ m \ w v v \ m \ \ m v u u i v \ \ v t v v u w u v m \ v u t v u r v \ w v m \ v ^ \ m \ v t \ ^ v u v v t u

TABULA I.DE REQ U ISITIS IN C O N FESSA R E AD V A LID E, E T LIC IT E EXCIPIENDOS CONFESSIONES.

(

Confessarius ut Sacramen­tum Poeniten- liæ adminis­tret

Valide , re­quiritur

i. Dignitas Sa- i Quiacerdo talis l

2. Jurisdictiovel

Ordinaria quæ competiL

3, Approbatio, quæ acqui-, ritnr

Christus Joan. 70 et 73. solis sacerdotibus dixit : quorum remiseritis peccata , remittuntur eis.

fSummo Pontifici respectu omnium Christi fidelium.I Summo Paenifentiario respectu eorumdem.I 'Nunciis Apostolicis pro suis Provinciis.1 Archiepiscopis , et Episcopis pro suis Dioecesibus.I Vicariis Generalibus Episcoporum , sicut Episcopis.* Capitulo Sede vacante , vel ejus Vicario , sicut Episcopis. Generalibus Ordinum regularium pro tota eorum Religione,

tanquam quasi Patriarchis.Provincialibus pro tota eorum Provincia.Parochia pro sua cuique respective Parochia.Vicariis perpetuis , Parochorum pro suis Vicariis,

j Superioribus localibus regularium pro suis respective Familiis.

( A . Papa immediate , uti regularibus ex cap. Super Cathedram 3. de Sepulturis inter E x tra v . commun, et cap. Ducum 2. de Sepult. in 6 .

Ab Episcopo, uti regulariter aliis omnibus.Delegata sive ^ Parocho , quam tamen nonnisi approbato , dare potest.

N. B. Sive dein delegatio ab habentibus jurisdictionem ordina­riam fiat expresse , sive tacile , dummodo tacitus consensus ipsius delegantis sit de praesenti ; et signo aliquo externo m a­nifestetur.

rPcr Collationem Parochialis Beneficii per concursum obtenti ex Trident, ss. 23. c. i 5. de Reform . quæ solum valet pro sua Parochia. E x decis. S. Congregat, apud Bened. X I V . Instit. 86. §. Quia de facultate.

Ab Episcopo illius tamen Diœceseos , in qua quis vult excipere Confessiones. Bened. A I V . Constit. quae incipit, Apostolicum Ministerium , inserta iom. 4 ? B ail, ejusd. , fo l. 39 , edit. Venet.

N. B. Sine dicta approbatione «emo nequidem regularis ; licet Ordinis exempti quamvis in Theologia laureatus potest excipere confessiones saecularium , prout uberius suo loco.

II. Licite, et rite, requi­ritur

t æ , tum

4. Intentio quæ sit actualis sive explicita, sive im plicita; sive in actu signato, sive in actuexercito, optima e st, sed' non necessario requiritur, bene vero virtualis.5. Reminiscentia peccatorum auditorum saltem confusa, dum absolutio danda est.

Legalis consistens in carentia impedimenti canonici, v. g . , Excommunicationis, 6 Probitas v i - I Suspensionis, Interdicti, Irregularitatis, etc.

* M oralis , sita in statu gratiæ acquisito per confessionem sacramentalem, vel etiam per contritionem, saltem pro casu, quo abesset copia confessarli, et simul urgeret necessitas excipiendi confessiones.

Em inens , est optima, sed non requiritur. DD. passim et expresse Bened. X I V . in Encyclica , quae incipit Apostolica. Tom,. 3. Bull, ejusd., f . 84 , ed. V en eta e§ 2 1. M ediocris, sufficit, respectiva tamen ad loca, personas ; ac ad triplex officium Ju d ic is , M edici et Docloris. Porro queenam censeatur mediocris? Suo loco exponetur. Vide Innocen. I I I . apud Bened. X I V , lib. Institut. , Instit. 36 , § 2.

7. Scientia, quæ si fit

f{

Prudentia jexercenda.

* tum circa

Personiam* saluti propriæ conscientiae,nrnnrmm \ sa uti j et munditiei proprii corjpropriam ^ cenda proprii corporis juxtà alibi fusius d f

Adstantes {Í

'Evitando partialitatem.Non nimis alte loquendo.Gestus , aliave similia omittendo.

Ipsum quando, et quantum opus e st, examinando, utendo terminis modestis, praesertim dum mulieres, et minoris aetatis personae examinandae veniant circa luxuriam.

. I Ipsum in ignorantia existentem charitative instruendo jujÿàPœmtentem ? dicenda in T a l. seq.

Sese accusantem de peccato cura altera persona commis^ , nunquam interrogando de nomine, vel habitatione complicis. Vid. Tab. I I . / « ✓

Dubia ipsius solide resolvendo.A

\

TABULA ILD E M U N E R E E T O B L I G A T I O N E C O N F E S S A R I L

I. Examinare f i

i

li. Instruere

Con fessarii obligatio est

III. Cavero

Rudiores crassiori modo ad captum eorumdem.Ægrotantes leniori.Omnes de specie , et numero peccatorum : et circumstantiis aggravantibus.

4. Nullum ex notitia hausta a complice sibi confessa, nisi a longe.Nullum torturante, sed solum morali diligentia, et industria, eo plane modo, quo pœnî-

tens tenetur discutere suam conscientiam, qui non sese excruciare, sed moralem diligen­tiam impendere jubetur.

( i. Ignorantem mysteria Fidei necessaria necessitate medii, quorum Fides explicita ad valorem fi Sacramenti est simpliciter necessaria juxtà omnes.i 2. Ignorantem necessaria necessitate praecepti : utpote, quorum ignorantia vincibilis, et cul­

pabilis sit , graviter peccaminosa \ et obstet Sacramento, nisi detestetur, iirmiterque ablatip proponatur,

j 3 . Ignorantem requisita ad sacramentum Poenitentiae valide , et licite suscipiendum.4. Ignorantem aliquid esse peccatum : nisi aliter prudentia suggerat pro casu ignorantiae invin­

cibilis \ quae tamen videtur solum habere locum , dum aliquid jure duntaxat positivo praeci­p itur, aut prohibetur.

fNe a poenitente sese accusante de peccato commisso cum secunda persona, exigat hujus nomen,1 aut locum habitationis ; quod sub poena suspensionis ferendae sententiae ab officio Confes- 1 sarii prohibetur à Bened. XIV. per Constituta quœ incipit. Suprema omnium Ecclesiarum.

V inserì, tom. 1 , B u ll. e ju s d .,fo l . 326, edit, Venet, , §. 3.

IV , Absolvere legitime confessum , riteque dispositum ex justitia.V. Differre absolutionem , sed nonnisi urgente necessitate.

'1 . Nulla dant signa veri doloris.2. Odia et inimicitias deponere recusant.3. A liena, cum possint, non volunt restituere juxtà dicenda suo loco.4. Occasionem proximam deserere detrectant juxtà dicenda alibi.5. Ignorant necessaria necessitate medii , vel præcepti , juxtà dicta et dicenda.6. Nullam adhibent diligentiam et sollicitudinem sese emendandi à v itiis, de qujbus repe­

titis vicibus fuerunt à Confessario#correcti.7. Scandalum publicum , sive activum » sive p usillo rum to llere recusant, uti publicum con­

cubinatum ; publicas p icturas venereas 5 ornatus, luxum vestium , corporisque compositionem ad lib id in em provocantem , nihil pendendo praetextus , nobilium praesertim , consuetu • dinis , vel convenientiae status, qui contra regulas Evang. de modestia christiana, nunquam praescribent.

Absolvere non obtenta jurisdictione, vel approbatione, sicut etiam ex inadver- tentia non absolvere.

Absolvere , n u llo , nequidem veniali peccato percepto , vel adeo peccatorum iramemor , ut ne quidem confusa status pcenitentis habeatur cognitio.

Y I. Denegare ab­solutionem il­lis , qui vel

Substantiales uti sunt Í.

VII. Corrigere errores com­missos in tra* confessionem

Accidentales, uti sunt

N. B. Tales errores ex culpa , prœseriim gravi commissi, delent sui mortali corrig i, etiam cum. gravi Confessarli incommodo intrà sequentem , vel extra Confessionem , petita priiis debita licentia. Inculpabiliter commissi , non debent necessario corrigi cum gravi incommodo Confessarii ; quale juxtà muitos censetur illa confusio, et infam ia Confessano inde resultans : excipe tamen casum , in quo pœnitens invalide absolutus esset in periculo mortis.

Non intelligere speciem, vel numerum peccatorum.Non instruere pœnitentem circa e a , quibus imbuendus erat, ut suprà.Non monere pœnitentem de obligatione restituendi, satisfaciendi, etc.

N. B, Talis error inculpabiliter commissus, sive cum , sive absque damno p ro x im i, non est necessario corrigendus , praesertim cura gravi incommoda Confessala , etiam supposita positiva damnifica Unric : Quod si dam nifeatiû

primo foret inferenda , char it as e x ig it , ut im pediatur etiam ctini aliquali incommodo. S i autem ex culpa , praesertim gravi cum damno tertii sit com­missus etiam cum gravi sui incommodo , tenetur errorem corrigere : ex chqritatè si /Hit causa negativa , v. g . , non*obligando ad restitutionem : ex justitia , si causa*positiva ; dc obligando positive. Fusius alibi. Quod si non intercedat damnum tertii, non videtur teneri a d errorem corrigendum .

i

TAB UL A III./ « • D i objectum moraliter tale cum omnibus ad ipsum concurrentibus*/

ad quod in I nam intantum aliquid est volitum , inquantum est præcognitum. genere'mo^T Ut intendatur bonitas in actibus bonis, quia bonum ex integra causa, rumrequi | Ut preevideatur , vel prævideri , et potuerit, et debuerit malitia in actibus malis,

\ licet hæc intenta non fuerit : malum enim ex quolibet -defectu.

fPrævisio effectus ex talis causae positione secuturi; vel saltem quod potuisset, debuissetque prævideri affectus, vel ejusdem secuturi periculum.

Potestas non ponendi, vel auferendi talem causam , quia nemo peccat in eo,I quod vitare non potest.\ Obligatio non ponendi, fe l talem causam auferendi, sive charitatis , sive titulo

justitiae : qua obligatione non existente, effectus secutus ex positione, vel omissione actus dicetur quidem physice * minime tamen moraliter , et culpa­biliter voluntarius.

DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM, EORUMQUE REQUISITIS ET IMPEDITIVIS.

Actus hu­mus dicitur, i elicitur ab mine cum evia delibe-. ione, ac li- 'a eteetione :

quem re-

I. Volunta­rium, sive

ritur

2. Indirec­tum , et in causa , ad quod re­quiritur

2. Tollitur per

ÍL Liberum, et quidem'

Non solum libertate a coactione, seu violentia extrinseca, sè^ etiam a necessitate, adeo, ut agens sit ita indifferens, ut positis omnibus ad agendum requisitis possit agere, velinoli agere: aut etiam oppositum agere. E x A lexandro V I I damnante propositionem Ja n se n ii, n. 3.

f V iolentiam , passo tamen active resistente; nam iit aliquid dicatur simpliciter violentum, præsertim in genere morum, requiritur, ut violentiam patiens resistat non solum negative , id est non cooperando quoquo modo actioni yio- lentæ , sed imo resistat positive, vim active , et extrinsece repellendo.

Ignorantiam invincibilem ( quam dari posse non solum circa legem positivam et humanam ; sed etiam divinam : imo circa quædam præcepta juris naturalis valde obstrusa, et remota a primis principiis, communiter adseritur , sequiturque ex damnato Romæ anno i 6'85, articulo 3 , quorumdam Theologorum Lovanien- sium , secus vero circa prima juris naturalis principia, et conclusiones ex illis immediate, et clare deductas : tam antecedentem, quam concomitantem ! habi­tualem , et actualem : sub quo nomine venit inadvertentia , quidquid aliqui velint exclusam ignorantiam actualem , de qua suo loco.

Metum gravem , sive pervertentem usum rationis, sive auferentem obligationem legis, seu facientem, u t , eo stante, lex cesset obligare.

Concupiscet diam . antecedentem adeo vehementem , ut pervertat usum rationis , excipe habituatum in aliquo peccato, cui concupiscentia in causa voluntaria est plene libera.

fIgnorantiam. licet vincibilem , dummodo non sit affectata : quae tamen nunquam adeo liberum m inuit, ut ex mortali faciat veniale.

Metum gravem , relinquentem licet usum rationis : intellige solum intra eamdem speciem mortalis , vel venialis : quia nunquam debet adeo minuere , ut ex mor­tali fiat veniale.

Concupiscentiam antecedentem , relinquentem usum rationis ; ex quo i i t , quod peccatum aliquod ex vehementi aliqua passione commissum sit minus peccatum in eodem tamen genere peccati, quam commissum sine tali passione( ex D. Thoma, i , 2 , quaest. 77 , art. 6 ) cum passio quaevis minuat cognitionem indifferentiae. Excipiendos reor occasionarios occasioni proximae sese exponentes : Nam talis est occasionis proximae natura, ut cognitionem indifferentiae , libertatem non auferat.

(A b ignorantia consequente, et vincibili saltem affectata, utpote quæ censetur directe j volita : hineque debet potius augere voluntarium , consequenter malitiam actus,

tur nec^ ^ metu k w * cum in potestate operantis ex tali metu sit repellere talem metum,

3* Minuitur per

f . . . .4. Non tolli- ■ vo“ ta : hineque debet potius augere voluntarium , consequenter malitiam actus,

tur nec* ^ metu m * > cum in potestate operantis ex tali metu sit repellere talem metum . minuitur Ì / lV ie n.on qu iescere .

g A concupiscentia consequente ( ex D. Thoma ) utpote quæ censetur indirecte , seu \ in sua causa volita.

j HI. Ut fiat cum advertentia a d regulam m orum , tum remotam et extrinsecam, quæ sunt leges præsertim æternæ sive præcipientes, sive prohibentes, sive permittentes : tum etiam proximam et intrinsecam , quæ est

j conscientia, loquendo de actibus humanis. Excipe consuetudinarios in consuetudine voluntarie persistentes3 L qnia inducta voluntarie necessitate , non requiritur in illis adv&tentia, cui renuntiarunt.

• «

j >

TABULA IV.DE MOR ALITATE, PRÆSERTIM MALITIA ACTUUM HUMANORUM.

11. Essentialis, qnæ desumi- tu? ab

Moralitas , seu bonitas , yel malitia ac­tuum huma­norum consis­tens in confor-. mi tate, vel de­formila le ac­tus ad regulas morum r alia est

Objecto, non quidem in esse physico considerato, sed in esse morali : seu prout dicit (respectum ad regulas m orum , leges videlicet, et conscientiam.

. Circumstantiis indulgentibus rationem objecti ex intentione operantis, quod contingit cum circumstantia aliqua transfert actum a statu indifferentiæ ad statum moralem : ut si ambulatio , de se alias indifferens , fiat ob finem bonum, vel malum.

Form ales , seu tenentes se ex parte ipsius actus, ut m ajor, vel minor intentio, aut du ratio actus, facilitas , vel difficultas in operando.

{

II. Accidentalis, quae desumi­tur ex circums­tantiis, quali­tatibus, qua­rum aliae sunt

Q. Generales

. Objectiva, seu se tenen­tes (‘x parte* objecti, qua­rum aliee sunt

2.Speciales,quæ non includun­tur in omni peccato, et spe­cialiter prohi-' ben tur , hu­jusmodi sunt septem

, quae in omni omnino peccato includuntur, uti ingratitudo, inobedientia, contemptus materialis.

'Q u is , q u id , ubi, quibus auxiliis , cur , quomodo , quando* Quis denotat personam , non ut operantem secundum se,

sed ejusdem qualitates, uti Sacerdos, Uxoratus.Quid non ipsum objectum secundum se , ad quod actus

tendit, sed quantitatem ipsius, vel qualitatem, ut si videtur persona , aut res sacra.

Ubi locum , in quo facta est actio , ut in Ecclesìa, loco publico.

Quibus auxiliis media , et instrumenta actionis , v, g. » veneno.

Cur finem extrinsecum, propter quem facta est actio. Quomodo modum , quo facta est actio : ad quem redu­

cuntur modi illi nim is, et extraordinarie lascivi in usu venereorum.

Quando qualitatem temporis sacri, vel non sacri, q u ® circumstantia plerumque non addit specialem malitiam, sive feriali quis peccet, praecisa perversa intentione, idem specie peccatum committit.

'Persona sacra peccans cainaliter, utpote addens specialem malitiam sacrilegii.

Parochus peccans cum sua pœnitente parochiana , utpote addens malitiam injustitiae.

Confessarius sollicitans in , vel occasione confessionis ad turpia, utpote addens malitiam sacrilegii.

Peccans cum ligata , sacrata , sanguine juncta, quia su­peraddit malitiam injustitiae, sacrilegii, irreverentiae,.

Qualitas loci sacri, vel publici, utpote addens malitiam sacrilegii , vel scandali.

Peccans cum Sponsa alterius juxtà aliquos ? secus juxta probabiliorem.

Ablatio sacri de sacro , sacri de non sacro, vel non sacri de sacro , praesertim si pertineat ad Ecclesiam , vel saltem Ecclesiae datum sit in custodiam.

Occasio voluntaria, et culpabilis in loco sacro, aut nota­bilis effusio humani sanguinis, vel effusio seminis hu­mani in loco sacro juxtà alibi dicenda.

Universim quando actus opponitur vel virtuti specie di­versae , vel eidem , modo tamen notabiliter diverso.

''Formales omnes,, et objectivee generales, extra casum , quo hae essent specialiter volitas et. intente

Dignitas m ajor, vel minor persoci® , præciso tamen scan­dalo.

Virginitatis voluntaria amissio , ac libera juxtà probabi­liorem, quidquid sentiant aliqui, qui volunt eam conti-

4. Aggravantes nere malitiam specie distinctam, praesertim si amittatur solum intrà^ï a Virgine sub cura parentum existente., eamdem spe- Tactus, aspectus, locutiones libidinosae in loco sacro , cium * absque pollutione tamen, ju xtà .probabiliorem , quid

quid in contrarium sentiant aliqui, qui adstruunt mali­tiam sacrilegii. •

Tempus sacrum, vel dies festivus respectu peccati com­missi eo tempore, et die, præcisa prava intentione,juxtà probabiliorem. •

vContumelice omnes de m ajori, vel minori mah

3 . Speciem mu­tantes , uti ■

•

à

r

Conscientia est judicium practicum ra­tionis dictans, quid hic , et nunc agen­dum, vel omit­tendum : alia est

TABULA V., Recta dictans ex principiis saltem moralibus certis aliquid faciendum , vel omittendum. E t hæc est proxima ,

et immediata Regula actionum humanarum , et quidem non solum si sit speculative recta et vera, sed etiam si sit practice talis, seu fundata in judicio desumpto ex prudentibus motivis; quæ obligat in conscientia ad sui sequelam , si dictet aliquid agendum , vel omittendum sub praecepto gravi, vel levi, et si dictet solum dubi­tative : si dictet solum ex consilio.

DE REGULA PROXIMA ACTUUM HUMANORUM, SEU CONSCIENTIA.

II. Erronea dictans ex principiis falsis, et erroneis aliquid hic, et nund agendum , vel omittendum , quod revera nec a- gendum , nec omit­tendum foret. Hæc sub duplici aspectu considerata , si sit

. Invincibiliter erronea , obligat non solum negative ; ne videlicet contra eam agatur, sed et positive ad sui sequelam, si dictet sub præcepto aliquid agendum nec ne ; hinc non peccare illam sequentem colliges ex declaratione Alexandri V ili damnantis inter 3 i propositiones etiam N. secundam. Quod si dictet utramque contradictionis partem continere peccatum ; alterutrumque sit necessario eligendum , non peccat eligens quod sibi videtur minus malum. E x cap. Duo mala i. Dist. i 3.

. Vincibiliter erronea , obligat negative, seu ut ea deponatur , vel veritatem inquirendo, vel peritiores consulendo, vel rem profundius examinando : quod si non fiat, commit­titur peccatum mortale, vel veniale pro qualitate materiæ, sive juxta , sive contra agatur : censuras tamen non incurrit peccans ex conscientia erronea.

III. Probabilis dictans ex principiis solum, probabilibus , alia est

f i . Tenuiter probabilis , seu quæ nititur fundamento ita tenu i, ut non mereatur assensum viri prudentis ; et hanc sequi nemo potest.

2. Dubie probabilis, seu de cujus probabilitate dubitatur, et hanc sequi illicitum est.3. Probabiliter probabilis, seu cujus probabilitas probabiliter solum innotescit ; et nec

hæc potest sequi : sequens enim opinionem sive tenuiter, sive dubie , sive probabiliter solum probabilem, imprudenter et temerarie operari censendus est, quia sequitur opi­nionem tenuis probabilitatis. Quod damnatum est ab Innoc. X I, Prop. 3 .

4. Certo probabilis, cujus videlicet probabilitas certo innotescit; quæque saltem extra concursum probabilioris licite sequi potest ; dummodo nitatur solido, ac gravi funda­mento , seu ratione intrinseca, quod praesumi potest, si eam ex professo tradant DD. classici, quidquid in contrarium sentiat Jansenistarum, et affinimi Rigoristarum marius, docens relinquendam etiam certo probabilem , imo et probabilissimam faventem liber­tati, et sequendam tutiorem , licet minus probabilem, faventem legi.5. Probabilior, sive, quæ nititur graviori et solidiori fundamento; quæ in concursu minus probabilis omnino sequenda , etiam dum agitur de peccato vitando 9ju xtà proba­biliorem. , et hodie communUar receptam.

6. Tutior , quæ excludit omne omnino periculum peccati tum materialis, tum formalis , in concursu duarum opinionum sibi contrariarum aeque probabilium , quarum una favet libertati, altera le g i, tutior favens legi omnino sequenda est, juxta probabiliorem.

N. B. In concursu duarum opinionum sibi contrariarum , quarum una favens libertati est probabilior, altera favens legi minus probabilis , huic necessario praeferenda. E x c ip e , dum agitur de natura et conditione , seu valore alicujus actus : v. g . , utrum Baptismus collatus iYi aqua roris sit validus ; utrum haec , vel illa medicina infilino sit pmfutura : nam in hoc casu tutior, licet minu'Sprobabilis probabiliori prceferenda est , Innocentio XI damnante 1 propositionem : Quae propositio non afficit , sèu opinio­nem certam saltem m or a liter , seu opinionem versantem solum circa jurisdictionem , vel aliud dependens à voluntate Ecclesiae.

IV. Dubia nihil determinate dictans, si sit speculative solum dubi^, licitum est operari, dummodo prius dubium practice deponatur, secus vero si sit practice dubia, nisi prius se resolvat ex motivo aliquo rationabili, quale censetqr exemplum bonorum virorum sine scrupulo sic operantium , vel auctoritas alicujus viri docti et timorati.

N. B. Begula illa : In dubiis melior est conditio possidentis, extrà materiam justitiae non admittitur probabilior istis , sed a lia : in dubiis tutior pars est eligenda, quam habere extra materiam justitiae vim praecepti , et non consilii tantum , contendunt : quamvis non pauci etiam graves doctores, inter quos refertur S. Antoninus , velint habere solum rationem consilii extrà quosdam casus.

>. Scrupulosa, quæ practice nec judicat, nec dubitat, sed potius habito jwdicio, quod aliquid non sit peccatum ex sola apprehensione , vel suspicione mali propter inane motivimi titubat, fluctuat, anxie formidat esse, vel fuisse peccatum. •

Contra hanc scrupu­losus

^Potest licite agere etiam directe, et manente scrupulo, dummodo judicetur scrupulosus , et ut tali contemnatur.

Tenetur quanctoque^ntrà agere, cum scrupuli sint plerumque noxii tum corpori, quia destruunt valetudinem , debilitant caput, redigunt hominem ad insaniam, et abbreviant vitam ; tum animæ , quia eam im plicant, reddunt desolatam, desperabundam , confun­dunt intellectum , etc.

P R O P O S I T I O N E S D A M N A T Æ . ®

Non licet sequi opinionem , vel inter probabiles probabilissimam 3 ab Alexahdro VIII.Gencratim dum probabilitate sive intrinseca , sive extnnseca quantumvis tenui, modo a probabilitatis finibus

non exeatur , confisi aliquid agimus , semper prudenter agimus 3 ab Innocentio XI.S i liber sit alicujus junioris , et moderni , debet opinio cchscri probabilis, dum non constat rejectam esse à . Sede Apostolica tanquam improbabilem 27 ab Alexandro VII,

w

TABULA VI./ I . Naturalis consistens in ratione dictante, quæ conveniunt, vel disconveniunt naturae rationali, qualis est Lex li .contenta in Decalogo : et hæc est immutabilis, invariabile, ac indispensabilis etiam auctoritate divina, manen­

tibus tamen iisdem rebus, et circumstantiis.( i. Veteris Testamenti, quæ etiam dicitur Mosaica, utpote à Moyse promulgata, quæ obligat

solum populum Hæbraicum , et continebat sexcenta et tredecim praecepta.

{L eg a lia , seu cæremonialia, quæ de fctcto dicuntur m ortua, et mortifera.

Ju d ic ia lia , quæ solum m ortua, non vero mortifera dicuntur. Non vero M oralia contenta in Decalogo, quippe quæ sunt

juris divini naturalis.Novi Testamenti, quæ etiam Evangelica dicitur, obligans solum baptizatos , in qua nuHum

aliud habetur praeceptum pure positivum , quam Fidei et Sacramentorum.

DE REGULA REMOTA , ET EXTERNA ACTUUM HUMANORUM, SEU DE LEGIBUS, EARUMQUE OBLIGATIONE;

f II. Divina Po­sitiva lata immediate a Deo, uti est

Lex quæ est quædam Re­gula,etmensu- ra actuum se­cundum quam inducitur ali- quis ad agen­dum , vel ab agendo retra­hitur , alia est

III. Humana,scilicet ab Homine im-< posita, quæ

Dividitur in Jus**

i. Gentium proprie tale, quod est jus positivum populorum usu , et consuetudine intro-< ductum , omnibusque populis commune, ad quod reducuntur

Ut obli­get in cons­cientia, debet

Potest esse pure poenalis liabens

adjectam poenam

latae sen­tentiae; adeoaue

fSedium hostilium occupatio, Æ diiicatio, M unitio, Bella, Paces, Captivitates., Fœ dera, Induciae, Servitutes in bello

justoPostliminia, seu jus recuperandi rem per captivitatem

amissam.Consuetudo recipiendi legatos sub lege immunitatis,

i» Gentes non inimicas.Civile consistens in illis legibus, quæ ad civium politiam, temporalia jura tuenda,

et Rempublicam in pace conservandam institutae su n t, quaeque habentur in Cor­pore juris Civilis.3. Ecclesiasticum , seu Canonicum consistens in Constitutionibus latis à Praelatis Ec- clesia&ticis, praesertim Summis Pontificibus, pro recta gubernatione Ecclesiae, atque adeo ad spiritualem animarum profectum , habenturque in Corpore juris Canonici.

4. Municipale situm in legibus specialibus, quas civitas, vel provincia aliqua sibi constituit cum approbatione Summi Principis.

ifFerri ab habente potestatem , quam respectu legum civilium habent Imperatores , Reges: respectu vero Ecclesiasticarum Papa, Concilium generale, Sacra Congre­gatio, Nuncii Apostolici , Episcopi , Prælati regulares, etc.

Ferri inter subditos, quales respectu legis Fcclesiasticæ non sunt Infideles, non Bap- tizati, bene vero Hæretici •- respectu legis civilis non sunt Personae Ecclesiasticae , tamen indirecte vi juris naturalis obligantur ad servandas illas omnes, quæ non obsunt statui Clericali , ac Immunitati Ecclesiasticae.

Esse honesta , justa , possibilis, loco, et tempori conveniens.Promulgari, et quidem in singulis provinciis, quod intelligitur non solum de legibus

Imperialibus, de quibus nullum est dubium, verum etiam de Pontificiis juxta pro­babiliorem.

Dies assignata transire , quæ si non s it , Ecclesiasticam statim obligat ; Imperialis vero solum post duos menses à facta promulgatione.

Versari circa actus externos, vel internos, qui per se sunt necessarii ad physicam, vel moralem substantiam actus externi, uti est consensus internus ad contractus quam­vis Legislator humanus Ecclesiasticus possit præcipere, vel prohibere actus etiam mere internos ju xtâ probabiliorem. V ia, Thorn. ex Charm es, Tract. de legib, ,c , I V , A rt. H , §. i , Dic. 2.

Respicere materiam , saltem respective gravem, ut obliget sub culpa gravi, et expri­mere intentionem graviter obligandi vel expresse, vel tacite,adjectione pœnæ gravis, v. g. mortis, exilii perpetui, excommunicationis m ajoris, maledictionis æternæ , attestationis divini judicii, aut indignationis Dei, Apostolorum, et sub merito S. Obedientiæ.

Afficere subditos intra territorium Legislatoris existentes ; et ideo extra territorium exis­tentes, ut in loco exempto, non ligantur, quia leges ad differentiam praeceptorum primario, ac directe afficiunt territorium. È x cap. Animarum 2 de Constitui, in 6.

Esse Moralis, vel mixta ex m orali, et poenali : unde si sit solum poenalis, obligat ad poenam duntaxat : censetur autem moralis, dum Legislator in sua lege absolute 9 aliquid praecipit, vel prohibet, nulla adjecta poena transgressoribus. Mixta vero,

I dum aliquid Legislator præcipit,vel prohibet, et insuper adjicit poenam à transgres- I soribussubeundam. Pure vero poenalis, dum obligat transgressores ad poenam sol- ^ vendam , nihil videlicet praecipiendo , vel prohibendo.

puma affixa sft positiva, exigens ad sui exsecutionem aliquam actionem sive ipsius- met delinquentis * sive alterius tertii, ut solutio pecuniae , flagellatio , incarce­rala), eie. non obligat ante judicis sententiam ex communi Theologorum, Jurista- rum , ae expressa D. I homæ 2 , 2. quœst. 62 , art. 3 .

Si pœna sil p r iv a t iv i auferens bonum sive spirituale, sive temporate jam obtentum, et plene possessum ; vel sil privativa juris jam acquisiti, et possessi, non obligat ad poenam subeundam nule judicis sententiam , licet lex et statutum diceret incurri ipso facto, absque ulla declaratione, vel processu.

Excipe Censuras , Irregularitates, debitum conjugale, emo privantur conjuges propter incestum commissum cum consanguineis mariti, vel uxoris usque 'uti secundum gradum: nam ad lias pumas incurrendas nulla requiritur judicis sententia, sed ipso facto incurruntur juxta clicenda.

Si poena sit privativa juris nondum acquisiti, sed primo acquirendi, obligat ad pœnam in conscientia ante judicis sententiam. Hinc Beneiiciut us 11011 recitans MorasCanonicas, non facit fructus suos præcisa quacumque sententiu juxta dicenda in Tab. XXVIÍÍ.

N. B. Pœna latœ sententiœ exigi,t solum sententiam declaratoriam criminis , et debetur à die commissi criminis : ubi pœna ferendœ sententiœ poscit sententiam judicis condemnatoriam , (piam videlicet reus judicialiter condeminetur ad pœ nam , debetur solum a tempore, quo sentçnlia est lata .

TABULA VIL

Cessare pos- IV; Interpre­t i l e g e s M seudecWa- ra a n æ , vel per tionem ver-

borum legis

Sive íi

DE MODIS , QUIBUS LEG ES IIUMANÆ CESSARE POSSUNT.

fl. Irritationem , seu declarationem , quod lex aliqua inposterum irrita , et nullius roboris s i t , quod beri potest a solo Superiore, qui legem tulit. Hinc plures leges, tum civiles à Magistratibus, tum ecclesiasticæ editae ab Episcopis irritae fu eru n t, illæ à Principe seculari , hæ à Summis Pontificibus.

II. Abrogationem , si ex integro cassantur , vel derogationem , si quoad aliquam solum partem : quod à solo Superiore fieri potest, seu Legislatore , juxta regulam illam : Omnis res , -per quascumque causas nascitur, per eas etiam dissolvitur, vel ejus in jurisdictionem successore, quia juxta regulam aliam : P a r in parem non habet Imperium ; qui tamen, etsi valide, absque juxta causa licite facere nequeunt.

N. B . Abrogatio , vei derogatio prioris legis fieri potest'non solum expresse, sed ctiùm tacite per legem poste­riorem , si haec sit directe priori contraria , licet in posteriori nulla fieret mentio prioris , juxta probabiliorem. Imo per posteriorem legem directe priori contrariam derogatur etiam legi universali talee in Concilio gen era li, licet hujus non fiat specialis mentio, juxtà probabiliorem fundatam in textu relato cap. Cum expediat de elect. et électif potestate in 6. Quam tamen vim non habet Rescriptum particularibus personis directum. Ex Glossa in cap. Licet Romanus, de Constitutionibus in 6. ad verb. Noscatur.

III. Cessationem finis non quidem inadæquati, seu exparte m otivi, seu ex parte subditorum, seu Communi­tatis, sed adaequati, videlicet tam respectu motivoium , quam subditorum, vel Communitatis.

Authenticam, quæ fieri debet ab ipso Legislatore, vel ejus successore juxtà regulam illam : Illius est interpretari legem , cujus est condere , et hæc interpretatio dicitur etiam decisiva. Ut autem obliget, debet ad instar legis promulgari.

Usualem-, quam usus , et consuetudo facit juxta axioma communiter receptum : Consuetudo est optima legum interpres , desumptum ex cap. Cum dilectus , 8. de Consuetudine , et hæc interpretatio dicitur necessaria.

Doctrinalem, quæ lieri solet ab auctoribus classicis, et aliis viris doctis, attentis regulis mox referendis , et hæc interpretatio adfert solum probabilitatem , nequa^ quam vero , uti authentica necessitatem.

"Verba clara non admittunt interpretationem , neque voluntatis conjecturam , ex l. 2 1 Ju r . Civil.

Interpretatio facienda est juxtà mentem disponentis , vel hac deficiente juxtà verisi­milia , ex Reg. 4à. J . C.

Verba accipienda sunt secundum propriam significationem, et communem modum loquendi , ex L 62. J . Civ.

Verba generalia generaliter sunt intelligenda, ex cap. Quia circa , 22 de Privil.Verba dubia in sensu aptiori sunt accipienda, ex R . 68. J . Civil.Verbis , quod quis non expressit, non videtur mente cogitasse, ex cap. Cum ordine

6. inter Extrav.de Rescrip.Ubi est eadem ratio , eadem est juris dispositio, quæ tamen non habet locum in

odiosis.Quæ à jure communi exorbitant, nequaquam sunt ad consequentiam trahenda,

ex Reg. 28. J . in 6.Indefinita locutio æquivalet universali, ex Glos, in Proemio Decretalium a d verbum

In judiciis.In poenis benignior est interpretatio facienda, ex R e g . 43. J . in 6.Odia restringi, et favores convenit am pliari, ex Reg. i5 . J . in 6.Exceptio firmat regulam in contrarium in casibus non exceptis, ex Reg. 12. J . Civil. In omnibus causis potior debet esse causa æquitatis , quam stricti juris, ex R e g ,

Placuit J . Civil.Absurdum ut vitetur, largissima fieri debet interpretatio, ex plur. testibus J . C. Absurdum ut vitetur, verba impropriantur , et intelliguntur modo, quo possunt,

ex iisdem.Contra eum , qui legem dicere potuit, apertius est interpretatio facienda, ex Reg. 57.

J . Can.Verba debent intelligi cum effectu , ex Reg. 164. J . Civ.Verbum debet non semper importat necessitatem, ex Glos, in cap. Sufficiat, de

Desponsatione Impub, ad verb. Debet.Taciti, et expressi idem est judicium , vel par est virtus, ex R eg. 3. J . Civ.

V. Epikejam , seu interpretationem, et declarationem mentis ipsius Legislatoris pro casu aliquo particulari, in quo propter aliquas circumstantias observantia legis universalis redderetur , vel peccaminosa , ut auditio sacri tempore Interdicti ; vel nimis gravis, et onerosa, ut jejunium tempore infirmitatis , etc.

JuxtaRegulas

VI. Privilegium , vi cujus privilegiati eximuntur ab observantia alicujus legis communis , qualia plura habent Regulares præsertim Ordinum

1 Mendicantium, vi quo­rum eximuntur a

'Pluribus Constitutionibus Pontificiis tum extravagantibus , tum etiam Corpori J . Ca­nonici insertis, tíe quibus per flecursum operis.

Lege Dicecesana Episcoporum ih recipiendo, seu statuente de h is , quæ sunt confe­renda Episcopo, ut subsidium cathedraticum consistens in duobus aureis, quos Episcopus a qu^ibet Ecclesia sua Diceceseos potest exigere annuatim : vel subsidium

^ charitativum . quod Episcopus, ex causa rationabili et manifesta, potest exigere ab Ecclesiis vel Beneficiatis, non tamen nimium gravando.

Lege Jurisdictionis Episcoporum consistente in agendo 9 gubernando, praecipiendo, prohibendo, etc. Referuntur tamen ad triginta et ultra casus, in quibus Regulares, alias exempti subjiciuntur Episcopis.

TABULA Vi l i .DE RELIQ UIS M O D IS, QUIBUS LEG ES CESSARE POSSUNT.

VII. Consuetu­dinem, sive generalissi­mam , sive generalem / sive specia­lem , dum­modo sit

Cessare præ terea possunt Leges, vel per

e. Ratio­nabilis , qualis ■

censetur^ quæ nep

2. Praes- ] cripta

legitima,- uti cen­setur

. Intro­ducta per ac­tus

rJ'

V ili. Dispen sationem da-> tam sive a

Resolves

(Ju r i naturali adversatur, nec jurisdictioni contrariatur.\A Ju re canonico reprobatur velut irrationabilis, et corruptela, uti reprobatur in- ( troducta contrà libertatem, seu immunitatem ecclesiasticam, secus si prohiberetur I simpliciter introductio consuetudinis.

Peccati licentiam, vel occasionem praebet, vel alia ratione communi utilitati perni- ciosa sit.

I N. B. In dubio num rationabilis sit , vel irrationabilis ? relinquitur prudentis ji> arbitrio ; et si omnibus momentis hinc et inde bene perpensis perseveret dubium , praesumenda erit rationabilis.

'Si per decennium non interruptum durat Legislatore non contradicente, et quidem non solum si agatur de praescriptione contra legem nunquam usu receptam , sed contrà legem usu receptam, quidquid aliqui ad hanc requirant quadraginta annero ; spatium.

Excipe ; si agatur de consuetudine afferente præjudicium tertio , v. g. , alicui ;j o ­culari Ecclesia} ; nam ut huic juri jamjam acquisito praejudicetur, requiritur < praescriptio 4° annorum ; imo contrà Romanam Ecclesiam requiruntur ce i o anni. E x communi et expressa Benedicti X I V , Syn. D iœ c., lib. i x , c. 2 ,

Minus decennio, s i , non via praescriptionis , sed conniventiae, sciente vi delie etconnivente, seu non contradicente Legislatore introducta. E x Bened. X IV . Syn., Diaec, lib. x i i l , c. 5 , n. 3 .

Voluntarios , ac liberos etiam peccaminosos : si enim populus ignoret legem labra - eam vioWt ex ignorantia, nullo modo potest praescribere contra legem.

Frequentatos : quanta autem actuum frequentia requiratur, relinquendum est i a <

I judicis, qui in particularibus causis cuncta perpendendo, ac rimando, dijudicabit, num id , quod controverti tu r , fuerit frequens, longoque tempore observatum ?

Exercitos à majori parte Communitatis habilis ad introducendam legem ,e x G )ssa \ cap. Cum tanto , 1 1 de Consuetud. a d verbum Legitime sit praescripta.

4. Intentio saltem interpretativa, vel inducendi legem, et obligationem (loquendo de consuetudine præter legem ) : vel auferendi legem (loquendo de consuetudine contra legem), ex Gloss, in cari. consuetudo 5 , Dist. 1 a d verb. Institutum. Hinc si populus ex devotione solum aliquid faceret ( quod in dubio praesumendum ) per hoc non induceretur obligatio illud prosequendi : sicut è contrà si solum intenderet satisfacere depravatae suæ voluntati, non induceretur propterea legis abrogatio.

„ - . ( Expressus, dum Legislator per se approbat consuetudinem, et expresse dat licentiam*d. cien_ S u t in d u ra tu r;

tia , et H rpadtus, dum conscius ejusdem, consuetudini gliscenti potens resistere, non resistit, consen-J curn deberet, praesertim dum introducitur contrà legem.S11S. I L egalis , seu generalis, et juridicus datus per legem consentientem in omnes consuetu- gjslato-1 dines rationabiles legitime praescribentes, et hæc scientia, seu consensus legalis sufficit ns vel ^ a(| introducendam consuetudinem etiam contrà legem , ex cap. Cum tanto de Consuet.

/ 'P a p a , qui potest dispensare cum omnibus Christi fidelibus in omni jure ecclesiastico, sive a se, sive a suis praedecessoribus etiam Apostolis, tanquam Ecclesiae Rectoribus lato , ex cap. Propqsuit 4 de Concessione praebendae.

Episcopus in legibus Synodi Diœcesanæ cum suis subditis ubivis existentibus ; secus cum peregrinis et advenis juxtà probabiliorem.

Uterque potest in praedictis dispensare valide etiam sine justa causa, non. tamen licite: juxtà Trident. Se ss. 25 et 26 de Be/or. consequenter peccat graviter, vel leviter pro gravitate materiae.

N. B. N ulla est, si obtineatur , sive subreptitie reticendo veritatem necessario exprimen­dam , sive obreptitie exprimendo falsitatem , si contingat subreptio, vel obreptio circa causam motivam , et prim ariam ; secus si circa causam impulsivam , et secundariam .

2. Cessat cessante causa fin a li, propter quam obtenta f u i t , licet ja m fuisset ad actum deducta , nisi quis per eam constitutus esset in statu irrevocabili.

3. Non cessat morte concedentis , supposito quod contineat gratiam ja m factam.( Christo , quo titulo Papa dispensat in jure positivo fundato in actu , vel contractu

humano, ut in votis, sed non nisi ex justa causa.Papa , quo titulo dispensant Episcopi cum suis subditis ( sub quo nomine veniunt qtiam

Religiosi alias exempti ) vel quando jus sive expresse , sive tacite ipsis concedit, asse­rendo videlicet cos posse dispensare, non reservando sibi facultatem, ex Gloss, in cap. Postulastis 7 de. Clerico excommunicato a d verb. Dispensatum : vel quando volunlas l'apm«potest rationabiliter præsumi : vel quando habent à Sede Apostolica speciale privilegium.

N. B. Picela li tpnupte regi dares ex delegatione Papae dispensant cum suis subditis omnibus , in quibus possunt Episcopi juxtà dicenda suis m locis : tum quia habent ex jure potestà/en^/uasi episcopalem , ex cap. Abbates 3 de Privilegiis in 6. tum ex variis privilegiis tam i n , quam extra Corpus juris Canon, expressis , praesertim S. P ii V . Hinc pro casu , in quo Praelati regulares possunt, subditi non debent, imo sine licentia suorum Praelatorum nec audent ad Episcopum recSrere.

"Habens facultatem sive ordinariam, sive delegatam dispensandi potest seenni ipso çxercere, tum indirecte, eximendo, videlicet a lege totam Civitatem, vel Communitatem , cujus i$se est pars :

. tum mediate eligendo alterum ( supposita facultate ordinaria ) eique conferendo potestatem dispensandi circa suam personam : tum etiam directe" et immediate ju xtà probabiliorem, cum

i jurisdictio voluntaria non exigat, sicut coactiva, distinctionem personarum, i Habens potestatem delegatam dispensandi, potest uti commutatione ; imo interdum id expedit, \ ut commutatione suppleatur causa insufficiens, ut dubia emergentia tollantur.

TABULA IX»

r. Legis­latore , vel ejus in juris­dictio­

nem suc­cessore , uti est

2. Dele gato sive<: a

/i

TABULA IX.

Peccatum est dictum,vel fa c­tum aut concu­pitum contra legem œter-nam,sive com­missionis, sive omissionis ; a- Jiud esse po­test

. Mortale , quod est dic­tum ? etc. contra le­gem aster­nam gravi­ter obligan tem sub in­terminatio - ne odii di­vini , et poe­nae aeternae, ad quod re­q u iritu r

DE PECCATO M O RTALI, E T V EN IA LI, EORUMQUE REQ U ISITIS.

. Cognitum, seu advertentia et quidem plena, et perfecta non solum materialis, sed etiam for- malis peccati : censetur autem adesse plena , et perfecta, quando intellectus per firmum et per­fectum judicium cum libero , et expedito interiorum sensuum usu de objecti malitia deliberat, de ea singula expendendo.

fin somno, vel semidormitione, vel semiebrietate.I ignoranter, non solum habitualiter, sed etiam actualiter , si nulla praecessit su spi- I cio , aut dubitatio de gravi malitia objecti, vel saltem de illius periculo, idque in-

Resolves : hu- 1 culpabiliter, quidquid aliqui velint sufficere virtualem et interpretativam sitam injus defectu 8 eo , quod quis possit,et debeat advertere ad præceptum, vel malitiam actus, mortale non J E x passione praeveniente usum rationis, nisi sit consequens, seu an tecedenter volita, est quod iit 8 E x motu primo primo , seü tali, qui praaveniat omnem advertentiam, et delibera-

* tionem rationis superioris ; vel primo secundo, seu tali, qui excitatur in appetitu sensitivo , vel voluntate cum imperfecta tantum , et semiplena advertentia , su- periorisque rationis deliberatione.

{F o r m a lis , qui habetur, dum voluntas directe et expresse vult aliquid, v. g ., fur­tum , homicidium.

Virtualis , qui censetur adesse, cum quis directe aliquam causam vult cum præ- visionemali effectus secuturi : effectus enim malus praevisus secuturus expositione alicujuscausae dicitur indirecte, et virtualiter volitus. Yid. Tab. 111.

E x c ip e , si adsit aliqua honesta, necessaria, aut valde utilis, et conveniens causa po­nendae actionis cum prævisione secuturi effectus mali, dummodo adsit periculum consensus : ponenstamen actionem venialiter solum malam cum prævisione secuturi motus pravi, sensualitatis, peccat solum venialiter, ju xta probabiliorem.

Inferpretativus, q if censetur haberi, cum quis negative se habet circa malum ab in­tellectu propositum , praesertim in materia luxuriae. Hinc dum adest, vel praevi­detur periculum consensus in motum inordinatum concupiscentiæ, et ipsum non reprimit, sed negative se habet, seu neque consentit, neque dissentit, peccat mortaliter saltem , dum motus versantur circa materiam luxuriae. Imo aliqui vo­lunt , etiam pro casu , quo abesset tale periculum : ( quod raro solet abesse ) ta­lem se negative habentem peccare mortaliter.

Excipe , si justa adsit causa non reprimendi positive tales motus pravos, qualis cen­setu r auditio Confessionum , studium casibus conscientiae respectu confessario- rum 3 prudens tim or, ne ex positiva resistentia augeantur motus, vel iis depulsis insurgant graviores.

Conditionatus, subconditione nullo m odo auferente malitiam ab objecto : ut fran­gere jejunium , si carnes haberem : vel inebriari, vel moechari, si pecuniam, vel occasionem haberem , aut nisi Deum timerem, infernus non esset, etc. supposito, quod similes volitiones optative proferantur, ita ut significent actualem affectum voluntatis actu volentis, desiderantis, tendentisque in talem actum malum sub dictis conditionibus : Secus si proferantur solum enunciative, ut scilicet significent propensionem voluntatis ad tales actus, nisi conditio opposita obstaret. Si vero conditio opposita auferat malitiam ab objecto, talis volitio conditionata, non est graviter peccaminosa : Unde non peccat, qui dicit etiam optative, vellem prædari, si Deus permitteret, vellem hanc ducere nisi essem Sacerdos, vel Religiosus , a quibus tamen abstinendum, præsertim in materia lubrica, tum quia sunt leviter

v peccaminosæ, utpote vanæ et otiosae, tum quia habent adnexum periculum.3. Liberum libertate non solum a coactione, sed etiam a necessitate. E x Alexandro V II damnante prop. 3 Jansenii.

4. Materiae quantitas notabilis, quae desumitur, tum ex S. Scriptura , tum ex auctoritate Ecclesiae, et Sanctorum Patrum , tum ex communi aestimatione Piorum ac Doctorum , tum ex lege hu­mana , præsertim Canonica graviter obligante juxta dicta in Tab. V I , tum ex ratione naturali dictante aliquid habere gravem repugnantiam cum charitate D ei, vel proximi.

1. Genere, et natura sua, ut ordinarie sunt, quæ opponuntur vel liberalitati, uti prodigalitas, et tenacitas; vel veracitati ut mendacium ; vel m odesti®, ut nimia cura, vel neglectus in vestitu, vel Eutrapeliæ, ut nimius excessus in lusu; vel gratitudini, ut ingratitudo: vel studiositati, uti otium , aut anima , et intemperans aviditas sciendi.

2. Accidente, quando videlicet actus de se, et ex objecto graviter malus s it , vel cum semiplena advertentia , et insufficienti deliberatione, vel cum imperfecto consensu ; vel ob materia; parvi­tatem ; quæ tamen non admittitur in odio Dei form ali, nec hujus formali contemptu , itemque Superiorum, neque in blasjphemia formali, infidelitate, desperatione, fractione sigilli Sacra- mentalis, simonia , juramento falso, jejunio naturali ad Eucharistiam ; neque in actibus luxuriae, saltem directe voluntariis.

^Conscientiae erroneae vincibilis , quando videlicet quis ex conscientia vincibiliter imo e^nvincibilitererronea actum, quem ponit, existimat esse mortalem, qui alias sWum venialis est.

Finis mortaliter mali adjuncti actui, ut si quis verba otiosa coram foemina proferat ex intentione eam ad fornicationem inducendi.

Affectus nimii adeo quod paratus esset propter illum transgredi præceptum grave, uti si quis ex affectu ad venationem omitteret sacrum die festivo: vel si quis adeo afficeretur amore uxoris, ut paratus esset illa abuti, etiamsi non esset ÿra.

Scandali gravis prævisi secuturi, ut si quis proferens coram aliis verba jocosa, pree- videat alios exinde ad turpes sermones excitandos.

Periculi proximi incidendi in mortale, ut si quis ex aspectu mulieris, pictura^, sculpturae inducatur ad eam concupiscendam.

Multiplicationis actuum coalescentium in ordine ad causandum grave damimi# , u t i, qui proponeret per duos menses alicui furari unum grossum.

. Velitum , seu consen­sus in accep­tatione , et complacen­tia volunta­tis in eo , quod ab in­tellectu ei­dem propo nitur ; et quidem ple-^«vio , ct perfectus qui subsequitur plenam, et perfectam adverten­tiam ; sive deinde con­sensus iste sit

[. Veniale , quod est dic­tum,etc .con­tra legem aeternam le­viter obli­gantem ,sub intermina­tione ali- qualis in-^ dignationis divinae com- possibilis cum ejus a- micitia et pœ.næ tem-

f»o ralis, a- iud est tale, vel ex

Resolves : V e- niale ex ge nere suo fìe-< ri mortale ratione

Distinctiopeccatorum

TABULA X.© E DISTINCTIONE SPEC IFIC A , E T NUMERICA PECCATORUM.

f r. Physica desumitur ab objectis specie physica diversis, et ideo furtum auri, argenti, vestis, etc, sunt peccata specie physica diversa , quæ tamen diversitas in genere moris non attenditur.

'In diversis actionibus, ut furtum simplex, quod opponitur virtuti justitiae, fornicatio virtuti castitatis, blasphemia, quæ opponi­tur virtuti Religionis.

In una actione, ut furtum rei sacræ, quod duplici virtuti opponi- Diversa virtu-^ tur , justitiae, et Religionis} adulterium, quod opponitur virtuti

te castitatis, et justitiae , violatio castitatis respectu personae votosolemni ligatæ juxta probabiliorem triplici virtuti opponitur, nempe castitati, fidelitati ratione vo ti, et religioni ratione per­sonae sacrae, et triplicem specie distinctam m alitiam, incoriti"

L nentiae scilicet, perfidiae, et sacrilegii continet. #L Specifica 2. Moinai is de­sumitur ab oppositione^ actuum vel

2. Internis ten­dentibus ad externum , ut deside­rium, desu­menda est

Ab interrup- tionemorali eorum, sive

Eadem virtute diverso tamen notabiliter modo, ut detractio , furtum , rapina, homicidium, quæ esti eidem virtuti justitiae opponuntur , quia tamen diverso notabiliter modo hinc specie morali inter se differre dicuntur.

N. B. i . Praecepta form aliter , non autem materialiter diversa inducunt diversita­tem specificam moralem peccatorum : censentur autem praecepta form aliter d i­versa , quae praecipiunt, vel prohibent res diversas intuitu diversae virtutis, et mo­tivi , ut praeceptum je ju n ii , et auditionis Missae.

2. M ox dicta procedunt de peccatis commissionis ’ nam peccata omissionis diversi- ficantur specie m orali ab objectis' specie diversis ; sic quia omissio sacri, et jejunii respicit objecta specie morati diversa , utpote ex diversis motivi,s ab Ecclesia pree- cepta , hinc omissio sa cri, et jejunii specie morali invicem differunt.

f i . . Mere internis, seu quae solent consummari in corde, ut odium, desumenda est ex multiplicatione physica ipsorum actuum adeo , ut toties numero multiplicentur peccata, quoties actus internus physice, voluntarie tamen renovatur.

Excipe pro casu quo praedicti actus interni, v. g . , odii procederent ab uno , eodemque impetu passionis non retractatae ; in tali enim casu actus i l l i , licet per aliquod, breve tamen , tempus interrumpantur, unum duntaxat numero peccatum constituent.

'A multiplicatione actus e x te rn i, cu lu s su n t Ottusa. »/'Form ali, quæ liabetiir , dum per actum contrarium noTitionis, aut

simplicis displicentiae vel aversionis, prior actus retractatur. Interpretativa, quae liabetnr per voluntariam actus prioris cessatio­

nem, non vero per involuntariam , ut per oblivionem , somnum, etc. juxta probabiliorem, et sat claram D. Thomae. Hine

Actus internus tendens in externum si non fuerit moral iter interrup­tus, et revocatus, sive formaliter, sive interpretative, unum cum actu externo constituit peccatum. Ideoque delectatio morosa , tendens ad pollutionem , protracta unum cum ipsa pollutione- constituit peccatum.

' i . Tendant per modum medii non specialiter prohibiti ad unum finem , unum cum ipso fine, seu actu specialiter intento constituunt peccatum , licet involine tarie interrumpantur ob superveniens impedimentum.

Il Numerica E x cip e , si media illa assumpta ad finem obtinendum ex se specialem malitiam dis­si sermo sit tinctam a malitia finis intenti adferant. Hinc qui furatur pecuniam ,u t hac me­de actioni-* diante decipiat puellam , duplex numero peccatum committit ; sicut etiam si

quis ad hominem occidendum venenum adhibuisset, vel ad fueminam seducen­dam phyltro usus fuisset.

2. Se habeant per modum complementi ipsius actus principalis , unum cum prin­cipali faciunt peccatum juxta communem ; unde oscula, tactus, verba impudica, et alii actus copulam fornicariam praecedentes, vel concomitantes (secus subse­quentes ) unum numero peccatum constituunt^eum actu principali, seu copula.

Excipe , si quis exercu isset oscula, tactus, amplexus impudicos sine intentione co­pulae, et postea primo novo actu efficaci copula secuta esset, in tali enim casu actus illi praevii interni , et externi manent seorsim peccata specie, et numero distincta. \3. Non ordinantur ad aliud, tot sunt numero distincta peccata, quoties volunta­rie multiplicaiTl ur.

Excipe actus, qui orîginem habent ex eodem impetu passionis cujuscumque. Hinc qui uno impelli iracundiæ sæpius repeteret percussiones, vel eadem concupis­centiae vehementia mu pius repeteret tactus impudicos, vel eodem ijppetu iræ sae­pius Deum blnsphefehret, unum duntaxat numero peccatum co4nmitteret.

4. Tendant in plurii objecta per modum unius, unum duntaxat peccatum commit­titur. Ideoque qui «‘K intentione furandi integram bibi io thecam, integrum gregem, integram frumen! i aream, successi ve surripit aliquos libros,aliquot fnimalia, unum, aut alterum modium frumenti, unum tantum peccatum mortale ^ommittit.

5. Tendant in plura objecta,, quæ inter se,*seu ad invicem non ordniantuP, et con­sequente^ non possunt considerari per modum unius, multiplicantur peccata pro ratione mul tipi ici tal is actuum externorum .juxta probabiliorem et veriorem. Unde debet explicari numerus occisorum, scandalizatorum, concupitarum fceminarum.

3. Externis, sh

Peccala ca­pitalia, sic die­ta , quod sint causa, et radix aliorum, sunt septem , quo­rum tria prima sunt

TAB UL A XI.DE P EC C A T IS, SU PERBIA, AVARITIA E T LUXURIA.

'T. Am bitio , quæ est inordinatus appetitus dignitatis , et honoris indebiti, vel debito majoris lesi perse venialis, minime tamenpropterea contemnenda, sed sedulo fugienda.

2. Contentio , quæ est altercatio circa veritatem animo contradicendi, si sit circa res fidei, est I. Superbia quæ mortalis ; secus est per se tantum venialis,

est inordma- 3. Curiositas, seu inordinatus appetitus sciendi ea, quæ ad se non pertinent, est per se venialis. tus appetitus 4. Hypocrisis, qua quis per facta, et signa falsa simulat se esse, quod non est, est per se venialis. propriae ex~ 5. Ingratitudo, vi cujus accepta beneficia parvi penduntur, vel contemnuntur, aut oblivioni cellentvàe , est dantur, est per se venialis.que ex gene- 6. Novitatum inventio, quæ est manifestatio propriæ excellentiae per verba, vel res inadmiratio- re suo morta- nem inducentes, est per se venialis ; erit mortalis si F idei, bonis motibus, pudicitiae adversetur, le peccatum , » 7. Judicium temerarium, quo quis sinfe sufficienti fundamento judicat de proximo m alum , est si sit perfecta, j grave , vel leve peccatum pro qualitate rei judicatae.ut si propterea 8. Pertinacia , qua quis plus aequo suæ adhaeret opinioni, ordinarie est peccatum solum veniale, Deo, JSuperio 9. Praesumptio, seu inordinatus appetitus se exhibendi supra proprium talentum, vires , capa- ribus , eorum- citateni, ordinarie est solum veniale peccatum.que legibus 10. Vana gloria , quæ est inordinatus appetitus laudis humanae ; quam si quis ex re mortaliter subjici detrec- mala quaerat, v. g . , fornicatione, duello , etc. erit mortalis5 secus venialis, tet ) cujus fi- 1 1 . Inobedientia , qua quis deligatur aliis subesse, et ideo vel contemnit, vel parvi pendit auctori- liae sunt tatem praecipientis, qua* si indudat contemptum formalem erit mortale ; secus peccatum veniale.

n2. Jactantia ,seu inanis, et stulta propriæ excellentiae deprædicatio, est peccatum veniale, si ee# quæ jactat, neque sint contra Deum, neque proximum, aut bonos mores; evaderet tamen mortale si contra Dei gloriam , proximi charitatem ; vel se jactaret de re turpi, uti fornicatione, etc. Fallaciam , seu dolum in verbis, quæ posset esse mortalis ratione finis , et mediorum.

II. Avaritia est/n- ordina tus ap­petitus haben­di,acquirendi, etc. res tempo­rales , estque ex genere suo mortale, eiad-< versetur chia­ritati , velj U3- titiee , veniale si solum libe­ravate ex D. Thoma. Ha­bet Filias

seucitam manifestationem re i, vel personæ contrailclciiu la lam ìn < arn]'ivim<alicujus, explendae ava­ritiae causa , quæ fieri potest circa

III. Luxuriaest inordi­natus ap­petitus Ve­nereorum *

ex genere suo morta­lis , sunt* que huic

F i­liae

par­te

2. Fraudem , seu deceptionem, et dolum in rebus, seu in venditione, et emptione ex genere suo est peccatum mortale.

3. Inquietudinem mentis et cordis, seu vehementem, et inordinatam applicationem mentis ad acquirendas et retinendas divitias, est per se peccatum veniale.

4. Obdurationem cordis, seu immisericordiam, quæ impedit, ne cor pauperi misereatur, unde fit, ut violetur praeceptum eleemosynae, est peccatum mortale , vel veniale,. Vid. T ab . X X I I .

. j) j-,- -n* ..Personas, uti Judas Christum, Dalila Samsonem prodidit.5. Proditionem , seu illi- Loca, iit cum quis arcem, vel urbem legitt. possessoris hostibus tradit. Res mobiles, aut immobiles, v. g., indicando latroni, ubi pecunia, etc.

sint abscondita , ut ablata cum proditore dividat. vSecretum sibi commissum, vel promissum revelando , litteras alienas

apeiic^do . quod communiter est mortale.* F x cip e , si adsit, consensus, sive expressus, sive etiam prudenter •praesumptus Authoris litterarum, aut aperiantur à Superiore.

6. Violentiam , qua res aliena per vim injustam usurpatur, quæ est per se peccatum mortale.7. Perjurium , quo scilicet ex avaritia pejorando proximus decipitur , uti mercatores faciunt,

quatenus sua emptoribus carius vendant.Caecitas mentis, ob quam turpitudinibus illectus de fine præfigendo, et coeles­

tibus rebus cogitare impeditur.2. Praecipitatio mentis , ob quam quis ob voluptatum affectum sine consilio ope-

Intellectus *<? ratur» et non raro noxia eligit.^ 3 . Inconsideratio , quæ luxuriosum retrahit a considerando modum, et statum

rerum , et a consulendo suo honori.4. Inconstantia, vi cujus sensualis homo facile deserit sua proposita, spernit consilia.

Hæ quatuor filiae sunt mortales, si propter illascontingat violari grave præceptum.1 . A m or sui inordinatus, quo luxuriosus finem suum ultimum ponit in carne sua;

obscœnitatibus illius cogitationes, accuras omnes, Deo contempto, referendo.2. Odium D e i , quod a rebus divinis lascivus abhorreat, et ab ipso Deo luxuriam

prohibente.Voluntatis < 3. Affectus praesentis seculi, quo in voluptatibus corporeis inhaeret, ut aliam

beatitudinem non qnæreret, si eis semper perfrui posset.4. H orror, et desperatio futuri seculi, eo quod ex una parte nihil ibi luxuriosus

expectet praeter gehennam ; ex alia obscœnas voluptates deserere, sibi quasi impossibile reputet. Hae sunt semper mortales.Fornicatio sim plex , quæ est copula carnalis soluti cum soluta corrupta.

2. A dulterium , quod est copula inter personas, quarum alterutra est conjuncta matrimonio cum alia tertia. •

3. Stuprila , quod est illicita Virginis defloratio per copulam carnalem extra matrimonium.

4. Raptus, qui est violenta alicujus personæ abductio explendae libidinis causa.5. Incestus, qui est peccatum luxuriae inter personas consanguineas, vel affines

Spe­cies

Perfectæ,utinira gradus prohibitos.

. 5 cu

Imperfec­tae, s uni­que {

acrilegium venereum , quod est rei sacrae violatio per actum venereum.•Mollities, seu voluntariaseminiseffusioextra copulaifi quamcumque. Sodomia, seu coitus libidinosus personarum ejusdem sexus, vel di-

versi in vase indebito.Bestialitas, quæ est coitus cum bestia, estque horrendum pecca­

tum , ad quod reducitur concubitus cum D tmone ^jui est pecca­tum luxuriae contra naturam et Religionem.

Inordinatus concubitus, in quo non servatur ordo naturalis concum­bendi, si fiat e& necessitate, absitque periculum effundendi £xtra vas semen , nullum erit peccatum, de se vero est veniale. •

Oscula libidinosa, tactus lascivi, aspectus impudici, scripta, turpes sermones, repraesentationes obscœnæ, etc.

Quæ omnia sunt peccata mortalia ex se, tum ex Aposi. ad G alat. 5. tum*qnia in jpeccato luxuriae non datur parvitas materiae.

Pecca­tum con­tra natu­ram , est­que vel

TABULA XII.DE RELIQUIS PECCATIS CA PITALIBU S, I R A , GULA, IN VID IA , ACEDIA.

Reliqua peccata . capitalia sunt

IV. Ira, quæest vindic­tae , vel quasi vin­dictae in­ordinatus appetitus, qui

Vel injustam vindictam appetendo, quod est peccatum mortale ex genere suo :2. Vel justam quidem, sed exequenda à non habente potestatem , quod item est peccatum

mortale :

Habet F i­lias , quæ sunt

seu injuriosa locutio contra Deum, vel Sanctos, est de se mortalis. Vid.

T. Gula , quæ est inordina­tus appe­titus cibi, et potus,

(Contingere J '

potest - 3 , Vel j ustam non ut justam , verum ut vindictae satiativam , quod est mortale , aut veniale V juxta quod graviter , aut leviter proximus laeditur ' i . Blasphem ia

T ab . 43.2. C lam or , cum iratus extollat vocem , multa inordinate, et confuse effutiendo , est ve­

niale peccatum.3. Contumelia, quæ fit per verba contumeliosa , est peccatum ex genere suo mortale.4. Indigliatio\ qua quis reputat se indigne ab alio tractari, est veniale.5. M aledictio , qua quis malum alteri imprecatur, est ex genere suo mortale.6. R ix a , seu contentio in factis, cum se invicem percutiunt, est mortale, vel veniale.

I 7* Tumor mentis , quo quis excogitat diversas vias vindictae , estque mortale, vel veniale,V pro ratione vindictae.^.Si importat, vel violationem jejunii, vel ineptitudinem notabilem ad functiones proprii muneris , vel

gravem valetudinis laesionem , vel comestionem carnis et sanguinis hum ani, utpote ( extra casum ex­tremae necessitatis ) jure naturae prohibitam, vel perfectam ebrietatem, ex veniali per se sit per ac­cidens mortale peccatum.

1. Hebetudo mentis, cpia homo redditur ineptus ad a lia ; et si impediatur præstare gra­viter obligantia , est mortalis.

2. Inepta lœtitia , quæ movet ad cantus obsccenos , actus turpes, choreas impudicas , est mortalis, vel venialis.

Gignit fi- J 3. Multiloquium : plerumque enim inter pocula fræna linguae laxantur. lia s ,q u æ ^ 4 . Scurrilitas , ob quam nomo potatus erumpere solet in diversos gestus etiam minus sunt B honestos.I 5. Vomitus , seminisque effusio, seu pollutio voluntaria, vel involuntaria, de qua Tab. 10.

I N. B. Com edere, et bibere usque a d satietatem solius voluptatis causa , est peccatum ex ^ Prob. 8 , ab Innocentio XI proscripta.

f/ i . Crapulam , seu comessationom , quæ est excessus, quo quis, omnino sanus, ita cibis

. . - - talis in-

ContinetSpecies

VI. Invidiaestinordi­nata tris­titia de ab ierius bo­no y qua­tenus ap­prehendi tur, ut di minuti- vum pro priie e x ­cellentiae quæ

Si sit

Parit filias ■<

VII. Acedia est tristi tia et tæ­dium de bonis d i­vinis ad nos perti­nentibus hominis - mentem aggra­vans , a- deo ut ae­ternam salutem fa s t id a t , cujui

sese ingurgitat, ut ad vomitum inovealm. Est per se mortale peccatum ; quia talis in­gurgitatio turpis est. , et abominabilis ( omnibus suffragantibus) naturae rationali valde contraria: et vel ideo vituPA1"clt“ A *sai* c. 23. Vid. Mom. 16 , ad Gala/. 5 , D. B a sii. m Asceticis ' * * •

2. Elrfcrafem , quæ est excessus voluntarius in potu , usque ad violentam privationem usus rationis, si rationem reapse subvertat, est ex genere .vuo peccatum mortale.

i. Vera tristitia , uti est, cilm quis dolet, quod alter æqualis , vel non multum inferior sibi in excellentia crescat ita ut sibi fiat superior; ac incrementum tanquam sibi malum, apprehendit, est peccatum ex genere suo m ortale, quia de ipso bono, prout bonum e st, tristatur.

/De bonis proxim i, quia ipsi est inimicus, erit odium , non invidia.De bonis prodigi, quia ea delapidat, vel avari, quæ turpiter recondit, erit

justa indignatio.De bonis peccatorum , quia illis sunt indigni, erit zelus inordinatus 9 quoniam

divinæ omnia subsunt, providentiæ.De bono alterius, eg. de adepta potestate, non quia ipsi bonum, sed quia

sibi, vel aliis damnum imminet, erit justus timor.Dc bono alterius, non quia ille possidet, sed quia sibi deest, adeo quod hoc

illi manens, cupiat, et ipse possidere , erit œmulatio , non vero invidia.1. Odium p ro x im i, quo quis male vult illi, cui bonum invidet.2. Detractionem , qua famam ejusdem denigrat, qui proximo aestimationem invidet.3. Susurrationem , quæ est oblocutio mala et secreta ad dissolvendam amicitiam bonam,

et disseminandam discordiam inter amicos, quæ est vitium detestabilius detractione.4. Exultationem in adversis proxim i, cui bonum invidetur.5. Afflictionem in prosperis ejusdem. Et luce sane poma invidi acerbi sima , et infernus

eumdem incessanter discrucians, qui eum tabescere facit, et suometipso livore cor invidi , quasi cancer exedit.Generalis, quæ apprehendit, omne tædium , cl languorem in exercitio virtutum ob mo-

2. Tristitia^

Alia est

/T . . . . . . _f iestiam, et difficili tal es curimi acquisitioni, vel custodirà adnexas ; et u < oii.uN mia non< f

i

Filiæ stinta

est peccatum distinctum g vitio, vi talis acediæ commisso.2. Specialis, quæ sita est, in quodam odio, et fastidio rerum coelestium, aut servitii Deo

exhibendi, et hæc specialis esi peccatum ex genere suo mortale, n. Evagatio m entis, «na scilicet acediosus assuescit tempore exercitiorum spiritualium co­

gitare de aliis sive illicii is, sivijndebitis, et hæ c, de se quidem veniale , fieri mor­talis , si contingat eo temporeTquO præcepta est mentis attentio.

2. M a lit ia , qua quis odio habet, spiritualia, et vellet ea non esse ; aut eum pœnitet bene fecisse, vel implevisse id , ad quod tenebatur ; aut qua contemnit Dei benájficia, deside­rando se non fuisse natum, in sinu Ecclesiae collocatum , se non agnovisse (Imstum ; aut inter Tureas, et infideles natum fuisse, est ex genere suo mortale peccatum#*3. Pusillanimitas , quæ hominem retrahit ab exequendis Dei consiliis, et vocationi divinæ, ad perfectiora eum vocanti, ad refragandum impellit ex mero timore deficie^ui; et hæc est peccatum de se veniale.

4. Desperatio , qua quis assecutionem beatitudinis sibi impossibilem effingens, de ea ob­tinenda diffidit, et hæc est. peccatum de se gravissimum.

5. Bancor , non quatenus odium, sed quatenus est qusedam indignatio contra eos, qui ad spiritualia bona eum compellunt ; est peccatum ex genere suo grave.

_ 6. Torpor 1 qui est animi languor, ob quem bonum vel om ittitur, vel negligentcr fit ; hic „ torpor est peccatum grave, si bonum sit graviter praeceptum.

r

i

TABULA XIII.o

IV. Explicita, vi cujus cre ­denda sunt

Fides divina'

. m >

Necessitatemedii

D E F I D E D I V I N A , E T E J U S N E C E S S I T A T E .

V I. Habitualis, quae est virtus supernaturalis a Deo immediate infusa, inclinans intellectum ad firmiter credendum omnibus a Deo revelatis propter auctoritatem Dei revelatis. E st, et semper in omni statu fuit omnibus omnino hominibus necessaria necessitate medii ad salutem , utpote inseparabiliter adnexa gratiae sanctificanti.

II. Actualis, quæ est assensus firmus , et certus praestitus rebus a Deo revelatis, et per Ecclesiam Catholicam ad credendum fide divina, propositis. E s t , et semper in omni statu habentibus perfectum rationis usum fuit om­nimodis necessaria necessitate m edii, quia qui non crediderit condemnabitur Alarci c. 16 , v. 1 6, loquendo tamen cum exceptione, tum pueri baptizati statini post ademptum usum rationis morituri, tum baptizati, licet gran­daevi , a nativitate caeci, surdi et m u ti, decedentis ex hac vita antequam quidquam audivisset de rebus cre­dendis , et nullius peccati mortalis, contra legem naturae commissi conscius esset.

III. Implicita, qua creditur, quidquid credit Sancta Mater Ecclesia, vel quidquid Deus revolavit. Hæc nulli etsi rudissimo homini sufficit respectu omnium credendorum, cujus contrarium damnatum fuit a Gregork) XI. in direct, inquis, parte i , queest. 10 , haeres. 8 , et a Benedict. XIV. Constit. E t si minime , inserta tom. I. Bull. fot. n o . E d it . Rom.

'i . Quod Deus ut Auctor gratiæ existât, juxta omnes.2. Qiiod Deus sit supernaturalis Remunerator bonorum, malorumque V index,

juxta omnes, et propos. 2 2 , ex damnatis ab Innocentio X I .3. Quod Deus sit unus in essentia , et Trinus in Personis post sufficientem Evan- gelii promulgationem, adeoque de facto , ju xta probabiliorem.

N. B. Ignorans etiam inculpabiliter necessaria necessitate m e d ii, invalide absol­vitur antequam instruatur , ex propos. 64, ex damnatis ab Innocentio X I, et Benedict. X IV , loco sup. citato.

T. Articuli omnes in Symbolo Apostolorum contenti. E x can. Ante vigiliti. 55 , et Can. Baptizantes 53 de Consecra. Distinet. 4 , et merito j nam in dicto Symbolo continentur praecipua fidei nostrae mysteria.

2. Praecepta Decalogi, et Ecclesiae , utpote in quibus continentur omnia requisita ad honeste vivendum.

3 . Oratio Dominica, utpote continens pulcherrimo ordine omnia à Deo speranda, et petenda.

Necessitate 4. Sacramenta Baptismi, Poenitentiae et Eucharistiae, quia eorum susceptio est praecepti d i - f de necessitate m edii, vel præcepti.

N. B. i. Praedicta sufficit scire, et credere quoad substantiam , seu ita , ut requi- situs . *t apposite respondeat : et data occasione debite utatur , attento prae­cise jure divino : cjv insitione tamen Ecclesiae, tenetur ea memoriter scire , exprcef. Can. Ante vigiliti 55. jzi Vos autem i 65, de Consecrat. Vist. 4.

N. B. 2. Ignorans vincibiliter necessaria necessitate praecepti absolvi non debet , nisi pro casu , quo de sua negligentia doleat , et serio ea addiscere prom ittat, ex

Bened. X IV C on stit. E t si minime ibid. loc. cit. , §. 12.

1. Adultos, infideles , cum mysteria fidei catholicae sibi fuerint sufficienter propo­sita velut vera , et credibilia : quandiu enim infidelis judicat suam sectam esse verisimiliorem , et credibiliorem , aut aeque credibilem, talis non tenetur suam sectam deserere.

2. Pueros inter fideles educatos, dum usum rationis assecuti, mysteria fidei tan- quam a Deo revelata perfecte apprehenderint.

3. Omnes adultos usum rationis habentes saepius in vita , et in articulo mortis i non autem sufficit sive semel in vita, sive quolibet quinquennio elicuisse actum

c fidei y utpote utrumque damnatum ab innocentio XI. propp. 6 , 1 7 , 63.

T . Quando quis tenetur, vel vult justificari.2. Quando quis vult exercere actum Religionis, qui necessario supponit Fidem,

ut sunt actus Sp ei, Charitatis, Religionis.3. Quando quis vult recipere aliquod Sacramentum , quia tunc adest obligatio cre­

dendi illius virtutem , et efficaciam.4. Quando urget tentatio contra quamcumque virtutem ,præsertimFidem ,quæ non

possit superari, quam scuto Fidei.5. Quando quis tenetur Fidem exterius profiteri ; quia hanc debite, veraciterque

confiteri non possumus, nisi interior Fidei assensus accedat.

N. B. Ornili ens actum internum fidei t quando per accidens obligat, non d u o , sed . unum duntaxat peccatum om ittit, contra praeceptum nempe a se violatum ,

V. Obligat ad actum inter­num

Per se

Per accidens.

A

TABULA XIV.

Confessio­nis externe Fi- dei praecep­tum aífirmati-

Ecclesiasíico <

vum

DE OBLIGATIONE FIDEM DIVINAM EXTERN E PROFITENDE

/ r. Quando id exigit debitus Dei, Christi , vel Religionis catholicae honor; seti quando ex ejus omissione notabiliter minueretur honor Dei, vel Chtisti ; aut ejusdem Sanctis , Religionive catholicae inferretur blasphemia , aut

N a tu ra li, ac injuria ;D ivino : 1 2. Quando proxim i, et a fortiori sui ipsius utilitas id exigit, prout exigere

videtur : dum ex dissimulatione periclitaretur proximi salus , quia alias fa­cile posset induci ad negandum suam veram Fidem, vel parvi pendendam ca­tholicam Religionem.

1. Baptizandos, vel horum defectu Patrinos. E x , C an . Prima igitur 7 3 , de Consec. D i st. 4.

2. Hæreticos ad veritatem Fidei catholicæ, et unitatem S. Matris Ecclesiae sponte redire volentes. E x can. Ad abolendam 9 , de Hœreticis.

3. Graecos omnes schismaticos volentes venire ad unitatem Ecclesiae ex dispos. Greg. X III, in Formula edita an. 1623. Tom. I I . B u ll. Cherubini, fo l. 400, et Urbani V ili , edita an. 1642, apud Bened. X I V in Constit. Allatae sunt, inserta Tom . 4 B u ll. ejusdem foL. 1 75 , edit. Venet.

4. Apostatas a Fide catholica, cum pœnitentes ad eamdem revertuntur , a qua impie deflexerant.

5. Initiandos Sacris Ordinibus. E x Concit. Toletano relato Can. Quanquam 6 , Dist. 23.

6. Promotos ad Episcopatum. E x Condì. Carthagin, relato Can. Qui Epis-I. Obligat jure copila 2 , Disi. 2 3 , et Tridentino.

7. Patriarchas, Primates, Archiepiscopos, Episcopos, et omnes alios, qui de ju re , et consuetudine Concilio Provinciali interesse debent in prima Syno­do. E x Tridentino. Idipsum ex decentia in Synodo Diœcesana facere debet Episcopus genuflexus ante altare, ait Benedictus XIV , lib. 5 , Synod. Diocces. c. 2 , n. 14 .

g. Promotos ad Canonicatus , et Dignitates Ecclesiarum cathedralium , vel ad quæcumque Beneficia Curata ; et quidem intra duos menses a die adeptae pa­cificai possessionis, secus post ddos menses privatur fructibus Beneficii, sed non nisi post sententiam judicis , juxta probabiliorem. Ad quam externam Fidei promssionem non tenentur promoti ad Canonicatus, et Dignitates Eccle*. siarum collegial i urr. , -rei piamoti ad Henehcia non Curata ; quia horum non facii- «caiionem in suo Decreto Concilium Tridentinum.

9 . Pmdatos regulares, ubi consuetudo viget. E x Constit. PU I V , quœ incipit 9 Injunctum nobis.

10. Doctorcs, Magistros, Professores cujuscumque Facultatis , tam sæculares , quam regulares. E x Constitutione P ii I V , quœ incipit, Sacrosancta.

1 1 . Candidatos promotos in Universitatibus ad gradum. E x eadem Constit.

N. B. Su pradidi ( exceptis duobus ultimis ) tenentur emittere professionem Fidei juxta form am datam a Pio I V , insertam Tridentino 24 , se ss. cap. 12. Pos­tremi duo ju xta form am datam ab eodem ei insertam Constitutioni ejusdem . In Sacrosancta.

/ 1 . Non respondendo interrogationi sibi factae a potestate publica , v. g ., Rege, Principe, vel Magistratu licet Tyranno , saltem dum interrogatio fit intuitu Fidei.

2. Tacendo, dum auditur , vel videtur quid injuriosum contra Deum, Christum, Sanctos, Re­ligionem , sacras imagines, si ex tali confessione speretur fructus.3. Tacendo pro casu , quo ex taciturnitate proximus debita utilitate privaretur.

4. Dissimulando veram Fidem, et pejus simulando falsam sectam , dum alias teneretur quis eam externe profiteri : censetur autem quis falsam Fidem simulare, dum utitur verbis, signis , quæ vel ex natura sua, vel ex institutione hominum , vel ex circumstantiis locorum , temporum , personarum , etc. professionem falsœ seclæ significant.

N. B. N egare vel dissimulare Fidem externe , ypiando adest, ci tiraci prœceptum eam externe profitendi , est peccatum m ortale: E t ideo Petrus jipost olorum Princeps metu mortis negando Christum ore tantum , peccavit mortaliter juxta I). C/irysostomum , et Augustinum ; apud Coriltd. a lapide in Matthæ. cap. 26 , n. 70.

i. Non respondendo (etiam publicae potestati) interroganti : an sit catholicus? Si hujusmodi interrogatio fiat non intuitu F id i , sed ad affectum imponendi Catholicis tributum , vel ex alio fine ad fidem nullatenus pertinente.

III. Non violatur< 2. Non respondendo privatae personae idem interroganti; vel eam spernendo, q u ÿ « d te? prae­ciso tamen scandalo, et salvo Religfeiis honore. ^Fugiendo, ne citatus cogatur comparere; vel quaesitus ne inveniatur, Excipe ftamen Episco­pos et Pastores animarum.

II. Violatur Prae­ceptum Natu­rale, et Divi­num

jh *

t

Confessionis externe Fidei praeceptum

negativum

TABULA XV.D E OBLIGATIONE FIDEM DIVINAM EXTERN E NON NEGANDI.

Obligat semper pro semper juxta notionem præcepti negativi : et ideo tam arcte stringit , ut in nullo un- quàm casu, ceu spoliationis bonorum, mfamiæ, mortisque vitandæ causa, licitum sit t idem etsi liete, vel externe, negate sive expresse, sive interpretative j uti cum D. Chrysostomo, et Augustino observatum est m Petro praeced. Tab.

. Apertis verbis, sive serio * sive ficte, nemine tamen advertente fictionem, se non esse Christianum, extra tamen casum, quo nomen Christiani non usurpa­retur ad exprimendam Catholicam Religionem , sed nomenclatura politica na-

Expresse , d i- I tionem , vel nationis vitium connotaret.cendo a 2. Se non credere hunc, vel illum articulum Fidei nostræ.

. Se esse alterius sectæ, v. g . , Tuream ; confessionis Helveticae, Augustanae ; quia tunc non solum negaret Catholicismum, proindequeFidem Christi, verum pro­fiteretur insuper sectam Catholicismo oppositam.

1. Dissimulando, vel occultando veram Fidem , dum urget praeceptum confessionis externae Fidei, de quo in praecedenti Tabula.

2. Utendo signis protestativis falsae sectae, uti portare appensam imaginem Maho­met is , Lutheri, etc.3. Incedendo indutus vestibus distinctivis Religionis a religione, juxta probabilio­rem , et expressam Benedicti XIV , in Synod. Diceces. , lib. i 3 , cap. 20 , n. 1 7 , referentis et laudantis Toletum , ac Sylvium.

Interpretati- 4. Imponendo sibi nomen turcicum juxta mox laudatum Pontificem. Ibiclem lib. ve , i3 , c. 20, n. 14.5. Communicando haereticorum cœnæ, aliaque ministeria ad eorum sectam spec­

tantia exercendo.6. Frequentando ordinarie infidelium Ecclesias, seu conventus, et conciones;

excipe casum , quo id fieret animo adnotandi ; confutandique eorum errores.7. Comedendo ordinarie carnes diebus ab Ecclesia prohibitis, praesertim in Angliá,

ubi talis comestio habetur pro signo distinctivo Reformati a Catholico ; imo etiam protestativo falsæ sectæ.

LIt

II. Violatur

Colliges : Violans prae­ceptum negativumicon- fessionis externe Fidei, dum illud urget tritor- ne Fidem profiteri, pec­cat quadruplici peccato^ videlicet

i. Mentiendo contra virtutem veraci tatis in materia gravi.2» Peccato Commissionis ob violatum praeceptum negativum de nun­

quam neganda fide externe, et consequen ter contra virtutem Religionis,3 . Peccato omissionis, ob violatum praeceptum affirmativum de profi­tenda Fide externe, quod supponitur obligare ex virtute Religionis.

4. Peccato scandali pro casu, quo alii per illam negationem induceren­tur, vel ad negandam Fidem veram, vel saltem pertinacius adhaeren­dum falsa:.

Ili, Non viola­tur

f ï. Utendo signis solum distinctivis nationis a natione, aut imponendo sibi nomen usurpatum inter infideles, extra Turciam tamen , quia extra hanc nomina passim assumuntur ad distinctio­nem personae a persona.

2. Non gestando signum , quod Tyrannus per publicum edictum mandat gestari à Catholicis, ut secernantur ab aliis in ordine ad ipsos condemnandos , juxta probabiliorem.

3. Frequentando una, alterave vice haereticorum, vel infidelium ecclesias, conciones ex curio­sitate.

4. Comedendo raro, praeciso contemptu, et scandalo, carnes diebus interdictis, extra Angliam intellige,propter superius dicta.

5. Comedendo idolothyta, seu id quod est immolatum idolis , sive sit panis , sive vinum , sive caro.

6. Assistendo matrimonio haereticorum , vel infidelium ; imo etiam coram ministro catholico ta n quam ministro mere politico , contrahendo , dum inter ipsos degit, ex Benedicto X I V , in Syjiod. Diœces. , lib. 6 , c. 7 , n. 2. secus vero , si minister ille tanquam persona sacra , quae sacram caeremoniam intenderet exercere , atque per eam tribuere sanctitatem contractui matri­moniali : I l id .

7. Agendo paranynphum in nuptiis haereticorum, vel infidelium, funus comitando, praesertim in partibus Germaniae , praeciso tamen scandalo , et Fidei contemptu.

8. Negando se esse Sacerdotem, Religiosum , Sacrum celebrasse, vel audivisse, diebus Veneris abstinuisse a carnibus: cum enim multi sint Catholici, qui non sunt Sacerdotes, aut Religiosi, negando se esse Sacerdotem, vel Religiosum , neg|t qualitatem accidentalem , quae abesse potest Fide intacta, et integra manente ; et ideo non censetur talis negare se esse Catholicum : sicut etiam negando se audivisse sacrum, vel abstinuisse carnibus diebus Veneris, quia non pauci Catholici, et sacrum»nou audiunt * et carnibus vescuntur diebus vetitis*

TABULA XVI.

Infidelitas positiva est ca­rentia Fidei in eo ,quifidei suf­ficienter pro­positas dissen sit, vel negan­do veritatem F id e i , vel er­rorem eidem contrarium as­serendo , cujus species sunt

II. Judaismus, qui est infi­delitas ve­teri admisso N. T. reji ciens , quæ est propria Judaeorum,^ quibuscum, (etsi licitein terris Chris­tianorum tollerentur) Catholicis tamen pro­hibitum est

fi

DE IN FID ELITA TE PO SIT IV A , EJUSQUE SPECIEBUS.

T. Paganismus, qui est Infidelitas veritati Fidei universaliter contradicens, seu negans ex integro Revelationerv divinam in Scriptura sacra et traditionibus contentam; uti faciunt Gentiles ; ad banc reducuntur Atheismus qui omnem divinitatis existentiam subvertit ; et Mahometismus , qui a Mahumete invectus circa an. Chr 63o ' doctrinam in Alcorano contentam sequitur. *

malumUlliCarein CUltU 6t ritiblls eorum superstitiosis, et quidem jure naturali : quia intrinsece

2. Communicare in aliis rebus etiam politicis, cum periculo subversionis, eodem jure naturali.3. Contrahere cum iisdem matrimonia, ex eodem, et jure Ecclesiastico can. Nullus i 3 , causa 28

qucest. i .4. Cohabitare in eadem domo ex ju r . Feci. can. Nullus i 3 , caus. 23 , qucest. 1.5. Ingredi ex condicto idem Balneum, ex eodem.6. Adhibere aliquem in Medicum , vel ab eo medicinas sumere extra casum verae, et urgentis ne­

cessitatis, ex eodem.7. Servire eisdem in eadem domo, imo etiam extra eam assidue , adeo quod nec nutrices, nec

obstetrices infantimi Judaeorum esse possint. E x cap. Ad hoc 8 , de Judaeis.8. Invitare illos ad convivia, vel ipsorum interesse conviviis. E x can. Omnes 14 , causa 28 , qucest. 1 ,

intellige, si id fiat ex condicto, si enim casu Christianus cum Judaeo in eodem diversorio repe- riatur, et in eadem mensa manducet, non est prohibitum.

9. Committere eisdem publica officia, vi quorum eis competat potestas, et jurisdictio in Christianos. E x eod. cap. Cum sit. 1 , de Judceis.

i o. Instituere eos haeredes in testamento, vel legatarios, ex utroque jure Eccl. et Civ. Descendentibus tamen a Judaeis, et aliis infidelibus , possunt conferri Ordines , et Beneficia. E x Bened. X I V , Syn.Diœces. Lib. 12 , c. 1, n. 14. Excipe Neophytos, seu recenter ad Fidem conversos, juxta dicenda.

r. M aterialis , si ex sola ignorantia, vel errore proveniat, absque pertinacia in voluntate persistendi in eo contra sententiam Ecclesiae ; et hæc non subjacet poenis haereticorum ; imo nec est peccatum, si ex ignorantia proveniat omnino invincibili ; bene vero , si ex vincibili, crassa, vel supina, et a fortiori si ex affectata contra virtutem Fidei de scientia credendorum. E x can. Dixit Apostolus 29 , causa 24 , qucest. 3 .

"r. Error in intellectu, cum haeresis sit species quaedam infidelitatis, qui debet esse voluntarius ac deliberatus.

2. Pertinacia in errore cx parte voluntatis. E x can. Dixit Apostolus , m ox cit.2. Form alis , N. B. 1 .Pertinax censetur, qui perseverat In errore,postquam contrarium eidem suf-

quæ est er fidenter est propositum ; vel etiam quando scit contrarium teneri a vera uni rrorvolunta- sali Ecclesia , cui judicium suum proferre praesumit. Ex Reiffenstuel lib. 5 , deri us, ac per- H æ ret., tit. 7 , 3- Tales proinde censendi sunt adhærentes erroribus Synoditinax con Pistoriensis post damnationem eidem inustam a feliciter regnante Pio Sexto, pertra aliquam< Bullam , uuæ incipit A U C T O R E M F I D E I , an. 1794 , 28 A u g . , in iis quæFidei Eat lio tanquam liæretica proscripta sunt in sensu ibidem expresso, licæ verita 2. Dubitans positive voluntarie in F ide , vel de aliquo ejus articulo , condemnandus tem , ad est de hceresi form ali. E x cap. Dubius 1 , de haereticis, et Clementina 1 , dequam duo Summa Trinitate. §. Porro \ secus dubitans solum negative.requiruntur 3. Dubitans ex ignorantia , si monitus ab Episcopo , vel Inquisitoribus, aut alio

viro docto adhuc perseveret in suo dubio , condemnandus est de hceresi formai juxta probabiliorem ,quia satis pertinax ostenditur, qui suo judicio innixus con­temnit Ecclesiae auctoritatem per suos Magistros declaratam.

Hœresisjanæ est hominis baptizati er­ror intellec- tuáliscontra^ aliquam F i­dei verita­tem) potest esse, vel

3. Interna , seu mentalis, quæ videlicet in corde, seu mente retinetur ; quæ si sit mere interna, præter peccatum mortale nullam inducit poenam , aut irregularitatem.

Verbo, asserendo i v. g. , Christum non esse in Eucharistia, clare tamen, dis­tincte, et quidem affective, seu animo asserendi, et hæresim profitendi.

Signo, vel facto ex natura sua, aut hominum institutione, aut circumstantiis per sonarum , lo c i, temporis, etc. hæresim significante, uti conculcatio Eucharistiee ; frequentatio conventuum , concionum Liitheranorum, etc.

4. E x te r n a , manifestata,- sive {

5. Occulta, quæ scilicet externe quidem profitetur, sed nemine, aut non nisi uno, alterove præsenf < Publica , seu notoria, quæ videlicet nota est majori parti vicinitatis, communitatis, etc.

Í. B. i. EjfJerna sive occulta, sive publica , inducit excommunicationem latae sententia’. Ex ncap.

I Absolutio Hæresi

ab

Excommunicamus i 3 , de Haereticis, et cap. Noverit 49 , de Sententia excommunie. Quæ etsi vi horum canonum nemini sit reservata ; ex Tridentino tam en , et B u lla Cœnae reservatur.

2. Externa, publica , seu notoria inducit praeterea irregularitatem , el inhabilita lem ad Dignitates, Officia, et Beneficia Ecclesiastica, extra G alliam et Germ aniam : secus vero externa occulta, juxta probabiliorem. E x quo sequitur hæresim non per se , et ratione sui , sed ratione infam ia inducere irregularitatem. «

^Materiali potest impertiri a quovis Confessano. Unde Liitherani, et Calvinista? rud^ ad Fidem catholicam, si agnoscantur fuisse vere materiales, possunt a quolibet C< solvi: quamvis securitatis gratia, et; ad populi ædificationem consultius sit, ut in i absolvantur ab habente facultatem. » <

Formali nequit impertiri, nisi ab habente Privilegium, prout in Cormanin habent c m j et Capuccini provinciae Styriæ , ad hoc specialiter a suis superioribus deputat queunt absolvere a juridico relapsu in hæresim.

Disputare cum haereticis de Fide , laici , licet docti, prohibentur sub poena excommunicatjooj ferendae sententiae, ex cap. Quicumque de H arc/ias m 6 , ubi ab Alexandro I V , intimatur : ia hibernus quoque, ne cuiquam laicce persona' liceat publice , vel privatim de U d e catholica o;\ putare , qui vero contra fecerit , cMommunicationis laqueo innodetur,

c|L ii Y J* A •

1res redeuntes fessa rio ab-

Episcopi, tamen ne-

TABULA XVII.DE LECTIO N E, E T RETENTIO NE LIBRORUM PROHIBITORUM.

I. In Bulla Cœnæ Dom ini, sic dic­ta , quod singulis annis usque ad Clementem XIV, id est usque ad annum 1769» Romæ fer. Y in-! CœnaDominiso- lebat publicari, et renovari, vi cujus retentio , et lectio prohi­betur librorum , scilicet

II. In Indice libro­rum prohibito­rum , auctoritate Concilii Triden­tin i, et Pii IV edito, apposi to­que ad calcem- ejusdem Concilii, et in tres classes libros prohibitos distribuente. Hinc ad

Librorum ali-^ quorum tam retentio, eruam lectio prohibe­tur

7

1. Si sint haereticorum, non quidem indiscriminatim quorumcumque librorum , sed se lummodo;

2. Si tractent ex professo de Religione , v. g . , de Theologia Scholastica, Dogmatica , M orali, aut Mystica : hoc fest de Mysteriis F id e i, Cultu D e i, et Sanctorum , de Scriptura sacra, Peccatis, Conscientia, de Moribus in ordine ad finem naturalem recte assequendum ; secus, si libri illi, licet haeretici Auctoris tractent de alia materia, v. g , , Logica , Medicina , Historia , vel de rebus politicis,3 . Si contineant haeresim, non incidenter, et per accidens solum, sed ex instituto tractent notabiliter , scilicet deducendo, proponendo, seu defendendo haeresim , vel quoscumque errores contrà Fidem ; si enim in libris hæreticorum tractantibus de aliis materiis, essent solum per accidens, et incidenter aliquae hæreses hinc inde sparsae , non censerentur prohibiti vi Bullæ Cœnæ Domini.

4. Si vere rationem habeant librorum, sive demum sint typis impressi, sive manuscripti, dummodo sint haereticorum, tractent, vel contineant, nt supra: non vero si non sint proprie lib r i, sed duntaxat folia , epistolae , etc, non censerentur talia prohibita vi Bullæ praefatae.

Trim am pertinent illi lib r i, qui propter ipsos auctores , haereticos scilicet, sunt damnati, seu prohibiti : Item omnes illi libri ab auctore haeretico, vel de hæresi publica suspecto e d iti, qui ex professo tractant de Religione.

Secundam pertinent lib r i, qui prohibentur , et prohibiti sun t, non propter ipsorum auc­torem , sed propter non sanam , suspectam, moribusque fidelium repugnantem doctri­nam , quam continent ; quales sunt libri auctorum etiam Catholicorum de rebus lascivis , et obscœnis tractantes. Item libri eoriiradem christianis moribus , aut Fidei contrariam , vel in hac materia suspectam doctrinam continentes. .

Tertiam pertinent libri anonymi ob doctrinam, quam continent malam , sive in genere Religionis , aut Fidei.

N. B. Quod intelligendum est , non de solo eo idiom ate , in quo liber fuit ed itus , sed de omni , et quocumque adeo , quod liber ceu italico , gallico , latino idiomate editus , inque hoc prohibitus , in omni censendus est idiomate proscriptus, et vetitus. Ex Benedicto XIV. Const. quae incipit. Cum insert, Appendici alteri adTom. IV. Ejusdem B ullarii, fol. 25. edit. Yenet.

/ 1 . Retinentes , vel legentes libros prohibitos vi Bullæ Cœnæ ( ubi hæc viget) , sine debita licentia incidunt ;rRO facto in duplicem excommunicationem ; unam Papae reservatam vi dictæ Bullæ ; alteram latam n* indice librorum prohibitorum , non reservatam.

2. Retinentes , vel legentes libros prohibitor in indice praefato, si simul sint prohibiti in Bull. Cœnæ , incurrunt ipso facto duplicem Excommunicationem ; unam in prælaudata Bulla latam , et Papae reservatam ; alteram in dicto Indice nemini reservatam. Si vero non sint simul prohibiti in Bulla Cœnæ , seu non sint libri hæreticorum , sed aliorum auctorum, prohibiti tamen, et damnati ob contentam hæresim aliquam, vel suspicionem falsi dog­m atis, etc., ipso facto incurrunt excommunicationem in dicto Indice Regula 10 latam.

3. Retinentes, vel legentes libros secundae 5 vel tertiae Classis sine debita licentia, qui non hæresim aliquam, nec ob falsum Religionis dogma, verum ex alio capite sunt rejecti, v. g ., doctrinam bonis moribus contrariam , nullam incurrunt excommunicationem , pec­cant tamen mortaliter , et arbitrio Episcopi sunt puniendi. E x Regula 10.

III. Sub Poenis , 4. Habentes libros prohibitos sine debita facultate, si sint ex locis, ubi viget Officiumvidelicet Sacrae Inquisitionis, ut in Hispania, et magna Italiae parte , tales libri sub poena ex­

communicationis , aliisque pœnis contra haereticos latis, debent extradi inquisitori, neque sufficit propria eos auctoritate comburere. E x Constitutione Ju l i i I I I . Cum Medi­tatio : el confirmatae a Pio I V . Pro munere. Putant tamen aliqu i, non incurrere dictam excommunicationem eum , qui tales libros propria auctoritate combureret; quia videtur lata solum in retinentes.

5. Habentes libros prohibitos sine debita facultate , si sint ex locis, ubi non viget Inqui­sitio, debent eos extradere Ordinariis; qui præsnpponuntur praediti dicta facultate eos retinendi, et legendi, vel aliis praeditis dicta facultate , quam plerumque habent Reli­giosi, qui tamen eos diligenter custodire debent, ne ad aliorum, talem facultatem non habentium , manus perveniant. Consultum tamen haud videtur, si comburantur: nam si omnes libri haeretici, et suspecti de hæresi, vel falso dogmate, jam ab aliquo lecti , statim comburerentur, nec possent pro ulteriori lectione reservari, hoc potius in magnum cederet Ecclesiae, et Religionis catholicae detrimÆitum.

Resolves. Num prohibitiones retinendi, etjegendi libros prohibitos, factae sive in Bulla Cœnæ, sive in Indice lib. proliib. afficiant partes Germaniae ? Discrepant inter se Doctores etiam Genanani. Pro parte affirmativa videtur ratio illa validissime pugnare ; quod prudentes , et Deum timentes licet Germani , Romae petant talem licen­tiam et facultatem ; imo ipsimet iÿiscopi Germaniae idipsum præstent. Nisi fortè quis velit dicere id præstare, non tam necessitatis, quam securitatis gratia , et ex abundanti. Tu vero , quicumque sis Germanus, qui obsequio, et obedientia erga catholicam Ecclesiam gloriaris , affirmativam sequere , ut in legendis hujuscemodi libris Supremi Patris lumen non te deserat ? imo F id e i, sine qua impossibile est placere D eo, firmitas potius in te augeatur.

'è

€

TABULA XVIII.DE SPE THEOLOGICA, EJUSQ UE N EC ESSIT A T E, OBLIGATIONE, E T V IT IIS OPPOSITIS.

'tm

Ít» M ateriale principale est Deus , ut aliquando a nobis pacifice possidendus : secundarium vero , ac minus principale alia dona tum supernatliralia, tum naturalia aliquo modo-, remote saltem necessaria, vel conducentia ad salutem

I 2. Form ale est Bonitas Dei respectiva , seu Deus , quatenus nobis est bonus inclusa promissione V divina , ac infinita ejus in servandis promissis fidelitate.

( i . Principalis est firma fiducia assequendi Deum , ut summum bonum nostrum per gratiam, et auxilia divina, ac media nobis promissa. Quo actu obviatur vitio Spei opposito, quod est Des­peratio, de qua infra.

'"Amor concupiscentiæ D e i, quo scilicet voluntas fertur in Deum, ut summum bonum nostrum apprehensum.

Desiderium simplex, quo voluntas fertur in Deum , apprehensum ut summum bonum nostrum absens , quod cuperet jam possidere.

Desiderium efficax , quo voluntas fertur in Deum , ut summum bonum nostrum assequendum per media opportuna.

3. Concomitans est timor de non assequenda beatitudine, utpote cujus assecutio pendet a nostra cooperatione, meritis, perseverantia, de quibus certi esse non possumus. Qui actus opponitur

i n A I /M O ilA O lf A r r n /A r l P n tTV-i w t Ì J r. •! fv.n.

II. Actus i *• Praeviusest

v vitio Spei opposito, quod est Praesumptio, de qua infra.

Spes Theo­logica actualis est actus t quo voluntas fer­tur in Deum , ut summum bonum nos­trum asse­quendum per media nobis promissa ; cu­jus

i. Per se

III Obliga t io eliciens, di actum Spei urget

fSub initium usus rationis; quamprimum videlicet homo pervenit ad usum rationis, 1 cidemque Deus sub ratione objecti beatifici, seu ultimi finis nostri, sufficienter

fuit propositus.fn articulo, vel probabili periculo m ortis, quia vix aliter potest moribundus sese

tueri contra insidias, et conatus inimici, quam spe firma ad Deum recurrendo.I Sæpius per vitæ decursum; quia jugiter, continuo ad vitam adernam suspirandum L nobis est, inque illam nitendum , quod propriis viribus præstare non possumus,

Í Quotiescumque homo gravi periculo, vel tentatione desperationis pulsatur, nonnisi per actum Spei Theologica* superandis.

Quotiescumque tenetur homo exercere actum , requirentem necessario spem, v. g.* dens ¥ orationis, contritionis, etc. . ,

■ Regulariter satisfit præcepto de eliciendo actu Spei , dum quis de peccato dolet,l • — — J : ----------------- -------------

aut propositum nunq«ani peccandi de cætcro mortaliter concipit.

IV . Vitia opposita- sunt

i. Desperatio, quæest abjectio posi­tiva deliberata , voluntaria omnis Spei consequendi beatitudinem , et m edia ad eam , et alia est

Praesumptio , quæ est terne raria fiducia ob­tinendi v à Deo beat it udi n is , et- m e d io r n ad eam assequen­dam necessario’- rwm , estque vel

. Simplex non habens admixtam hæresim , cujus reus censetur, qui des­perat de misericordia , gratia, auxilio Dei absque errore , vel temeritate in materia Fidei , quia putat, quod de facto Deus sui non miserebitur, etc», et haec simplex desperatio unicam duntaxat specie malitiam contra virtutem Spei continet.

. Qualificata habens admixtam haeresim, cujus reus censetur, qui desperat judicando Deum , sive non posse ipsum salvare, sive nolle , licet ipse faceret, quantum in se e st, in ordine ad salutem, et baec desperatio qualificata duplicem malitiam continet.

. Non est proprie desperatio , dum quis desperat emendationem vitæ , vel consequi saltem ex consideratione suæ infirmitatis, peccatorum gravitatis, et inveteratae consuetudinis, non excludendo spem divinae misericordiae. Desperationis causae, ut plurimum , sunt Luxuria, et Acedia.

f i , Simplex nullum aliud habens annexum peccatum, cujus censetur reus, qui data opera differt poenitere , et in statu peccati moratur, confidens nihilo­minus Deum sibi propitium futurum , quod est gravissimum peccatum in Spiritum Sanctum.

a. Qualificata habens adnexam h re resi m , cujus reus est, qui gratiam , justi­tiam, ac beatitudinem ex seipso, et propriis viribus, more Pelagianorum, vel absque propriis meritis , more Lutheranorum consequi praesumit.3. Qualificata habens adnexum peccatum lentationis oppositum virtuti Reli­gionis, cujus reus est, qui expectat beatitudinem, vel quodeumque aliud donum à Deo mediis extraordinariis supernaturalibus, et iniraculosis, seclusis mediis ordinariis.

N. B. Non est proprie Praesumptio , dum quis peccat cum fiducia obtinendi misericordiam*( dummodo fiducia divinae misericordia' > it ratio motiva peccandi , sed solum concomitans, vel consequens) sed vt K actus Spei 1 /reologieœ ) qua quilibet, quarntumvis gravis peccator quovis tnpore usquê ad mortem m isereor diam Dei sperare lene tur,

* Præsumptionis causæ sunt superbia, et inanis gloria. i

TABULA XIX.DE CHARITATE , SEU DILECTIONE D E I , N EC ESSITA TE , OBLIGATIONE , E T VITIO OPPOSITO.

T Cadit sub præcepto speciali intimato tum Deuler. 6 , v. 5. Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo , ex tota fortitudine tua : tum Matthaei 2 2 , v* , dum ad interrogationem sibi factam a quodam legis Doctore , quodnam sit mandatum magnum in lege ? Respondit Christus : Diliges Dominum Deum tuum ex toto cordetuo , et in tota anim a tua , et in tota mente tua. E x quo consequitur hominem teneri Deum diligerenon solum amore effectivo sito in observantia mandatorum, ut aliqui olim docuerunt, sed et amore a f­

fectivo,"r. Internus , seu procedere ex toto corde , ex tota anima, ex toto animo , et affectu.2. Supernaturalis , tum ex parte principii, seu gratiae , tum ex parte objecti ; et consequenter

debet respicere Deum ut auctorem supernaturalem , adeoque procedere ex cognitione super­naturali.3. Sum m us, seu super omnia saltem appretiative , et aestimative, id est ut ab amante in majori pretio , et aestimatione liabeatur Deus, quam caetera omnia , et consequenter nihil supra Deum, vel aeque ac Deus ametur.

N. B. jtm or intensive summus , licet sit perfectissimus non requiritur.4. Benevolentiae, seu tendere debet in Deum , ut est summum bonum in s e , non vero , ut est

nobis bonus, utpote amor concupiscentiae pertinens ad virtutem Spei ; et ideo debet ferri in Deum propter suam intrinsecam , infinitam , et omnimodam bonitatem, perfectionem , pul­chritudinem , excellentiam.

r. Dum quis pervenit ad usum rationis, et sufficienter instructus de Deo, et ejus bonitate apprehendit Deum super omnia debere diligi.

2. In articulo , vel periculo mortis , et non tantum per accidens , scilicet pro casu , quo moriturus conscius peccati mortalis, non haberet copiam Confessarii.3. Saepius in v ita , unde non sufficit, sive sem el, sive omni quinquennio semel eli­cuisse talem actum 5 vel solum quando quis tenetur justificari, utpote damnatum ab Innocentio XI. proscribente propositiones 5 , 6 , 7.

Charitas Theologica, est Virtus Theologica, qua Deus propter se proximus vero propter Deum dili­gitur, cujus actus

II. Debet esse<

III. Obligat HPer acci­

dens/1. Quoties quis tempore annuae Confessionis non habet copiam Confessarii.

2. Quando ad dignam administrationem , vel susceptionem Sacramenti requiritur status v gratiae, et non datur copia Confessarii.I 3. Dum dilectio Dei apprehenditur , ut medium necessarium ad superandam aliquam I. tentationem.

N* B. Charitatis cum satisfieri possit, non modo per actum form alem , et explicitumDilectionis Dei super omnu* , per actum virtualem , et implicitum : et ideo dictumpraeceptum.

IV. Impletur, ab e o , qui

1. Observat Dei praecepta ex motivo praecise , quod sciat id placere Deo. ita E lbel.2. Declinat a peccato committendo , aut jamjam actu commissum detestatur , quia scit eum

repugnare divinae excellentiae, et bonitati. Ita Elbel. cit,3. Recitat attente, et serio Orationem Dominicam , ita Tornellus ; dicens enim , inquit ille :

« Sanctificetur nomen tuum ?fiat voluntas tua , sicut in cœlo et in terra , » duos elicit actus amoris affectivi, Deo videlicet summam gloriam expetendo , et promptum se exhibendo a d faciendum , quod ipse Christus docuit, et fecit,

4. Elicit actum contritionis perfectae, cum non possit detestari peccatum propter Deum summe dilectum , quia hoc ipso Deus super omnia diligitur. Neque obstat, quod contritio dicatur solum virtualiter continere dilectionem Dei super omnia : nam id ideo dicitur, quia propter amorem Dei includit etiam fugam , et detestationem peccati ; et ideo contritio licet perfecta non dicitur actus formalis , et explicitus, sed solum virtualis, et implicitus dilectionis Dei super omnia.

V . Non impletur per actus aliarum virtutum , minimeque per susceptionem cujusvis Sacramenti.

'1 . Odio Dei inimicitiae, quod opponitur amori Dei benevolentiae, et consistit in affectu quodam maligno in Deum, quo improbus ipsum Deum secundum se aversatur, eique malum vult ; ut distin-

. « guattir abY 1. u p p om -J 2 Odio Dei abominationis, qUOd opponitur amori Dei concupiscentiae, et consistit in affectu quodam

ur maligno erga Deum , quo ipse Deum non secundum se , sed secundum aliquem suum effectumsibi contrarium aversatur. Utrumque odium est peccatum gravissimum, nullam admittens materiæ parvitatem, 9

W Ê te

Præceptum affirmativum

Dilectionis Proximi prae­cipit , ut dili­gatur

TABULA XX.DE PRAECEPTO AFFIRM ATIVO DILECTIONIS PROXIMI.

"i. Omnis creatura rationalis divinorum bonorum, grati æ , vel beatitudinis æternæ capax vel particeps, ut A ngeli, Animæ sive Beatae, sive Purgantes : omnis homo viator sive amicus sive inim icus, cum omnes mox dicti veniant nomine proxim i, qui praecipitur diligendus * juxta illud Matthaei 22. Diliges proximum tuum sicut teipsum. Kt aliud M atthœi 4. D iligite inimicos vestros , etc.

2. Actu interno ex affectu, non quidem terminato ad singulos in particulari, sed ad omnes in communi, nullum , ne inimicum quidem excludendo» Undè non sufficit ipsum amare soìum

f. Amore in- amore externo per opera beneficientiæ. E x Innocentio XI damnante propos. 10 et n . terno affec-'v 3 . Benevolentiae , et non concupiscentiae tantum ; seu quia proximus bonus, utilis, delectabilis est tivo diligenti; nam taliter convinceretur seipsiim potius, quam proximum diligere.

4. Supernaturali, seu ex motivo lumine supernaturali Fidei cognito , v. g . , quia ita Christus præ» cepit, quia pro illo sanguinem fudit, vel propter ejus superna tu ralem participatam bonitatem.

5. Saepe per decursum vitae replicato , praesertim cum necessitas occurrit, sive dandi eleemosynam* sive vitandi odium , sive vitæ periculum.

6. Ordinato videlicet, ut magis, et intensiori affectu diligantur meliores, sanctiores, Deoque similiores : ita D. Thomas 2 , 2 , quœst. 26 , art. 6. in 8. Dicendum est , quod etiam secundum affectum oportet m agis unum proximum , quam alium diligere.

T. Prius seipsum diligere secundum animam, et bona supernaturaliaad salutem necessaria, qualia censentur Baptismhs , Fides vera , Poenitentia post lapsum , Gratia sanctificans, etc.

2. Plus diligere Proximum quoad ipsa bona spiritualia extreme indigentem, quam seipsum quoad bona corporalia, etiam ipsam vitam.

3. Magis diligere seipsum quoad bona corporis, quam proximum quoad eadem bona;et ideo nemo tenetur propriam vitam corporalem exponere pro sola vita corporali proximi ; a lias, ut bene inquit S.Augustinus, talis non diceretur diligere proximum sicut seipsum, sed plus quam seipsum.

4. M agis, inter proximos in æquali necessitate bonorum ejusdem ordinis, et rationis constitutos, dilidere eos, qui sibi magis sunt conjuncti ; et præferre conjunctos conjunctione quoad bona pertinentia ad naturam , et vitam corporis.

5. Praeferre inter conjunctos carnali propinquitate patrem omnibus aliis, etiam matri. ExD. Thoma 2 , 2 , quœst. 26 , art. 9 , in corp. cæteris tamen paribus ; si. enim pater esset crudelis , mater benefica, procul dubio mater esset praeferenda; quia præter vinculum conjunctionis naturalis, additur benevolentiae signum. . % .... _

6. Praeferre patrem , et matrem uxori, et liliis citra contradictionem illius Christi Domini : Propter hoc relinquet homo patrem , et matrem* et adhaerebit uxori : quia id intelligl quoad unionem carnalis copulæ et; o^-w uuïom s. E x D. 1 horna 2 , 2 , quœst. 26, art. . 1 , ad 1.

7 Præferre u xo ro - , et fratrem in extrema necessitate constitutum amico, et benefactori; * Giacer est principium filiorum ; et fraternitatis unio strictior.

8. Subvenire proximo constituto in extrema necessitate spirituali etiam cum periculo propriae vitæ , juxta illud Christi : Hoc est praeceptum meum , ut diligatis invicem, , sicut d ilex i vos. Diligendo quippe nos cum positione vitæ suæ pro nostra salute, modum statuit ponendi etiam cuique vitam suam pro spirituali proximi salute , extreme saltem periclitante.

9. Subvenire proximo existenti in gravi necessitate spirituali, non quidem cum peiiculo propriae vitæ ( excipe Pastores animarum, scilicet Episcopos, Praelatos, Parochos) : bene vero cum aliquo non solum levi, sed et gravi incommodo.

10. Exponere propriam vitam pro conservando bono communi Reipublicæ, aut pro conservanda vita publicae personae-, ex qua multum dependet bonum commune : sectis vero pro conservanda vita alien jus privati, eo quod praeceptum de conservanda alterius vita, non potest obligare cum detrimento propriae : nam alias dicendum esset, debere amare proximum plus quam seipsum.

N. B, Licet homo non teneatur propriam vitam exponere periculo pro conservanda vita alicujus privafœ persona * potest tamen ex motivo alicujus virtutis christiance, v. g . , a d subtrahendum proxim um ab aeterna damna~ 'tione, dummodo sic se exponens non sit in peccato m ortali, aut propria , seu ponentis vita sit magis necessaria „ vel utilis , quam alterius privati , utpote potentis juvare animas patris , personae publicae ; h i enim nequeunt exponere propriam vitam , pro conservanda vita alicujus persona privata (*).

f i . E x i st ens in extrema necessitate alteri cedere panem , quem unicum h a le t , et uni tantummodo» persona sufficiens est.

2. Fugiens ab hostium furore alteri cedere equum , ut ipse fu g ia t , etiamsi cedens effugere notu posset.

3. E^stentes in periculo naufragii possimi unus a li eri cedere tabulam , cujus auxilio salvari posset : non posset tant en tabulam , quam ja m uti inccepisset, alteri cedere, si aliter nom posset , quam seipsum conjiciendo in mare , quia talis suicida censeretur.

mColliges : Amorem sive affectivum, sive effectivum tendentem in proximum inimicum, respectu m otivi, propter

quod diligitur, esse actum magis meritorium, quam si tendat in amicum , quia nonnisi propter Deum moveri quis potest ad diligendum inimicum; si vero respjfliatur ipse proximus, dilectionem amici suerem in e re dilec­tioni inimici. E x D. Thom a 2 , 2 , quœst. 2 7 , art. 7. Hinc si beneficium impertiendum nom sufficit omnibus . potest, omissis calumniatoribus, aliis conferri ; recte Castropalaus de Chantater T raci, 6 , Sj^p. 1 , puncto num* 4,.

II. Amore ex­terno bene­ficienti® , qui ut sit ordinatus , debet quis

(* ) Ilinc ex motivo vir­tutis potest quis

TABULA XXL

Præcep- tum negati­vum dilec­tionis proxi­mi

DE PRÆCEPTO DILECTIONIS PROXIMI NEGATIVO.

( i . Odium abominationis, et inimicitiae erga proxim um , seu proximo velle m alum , quatenus tale ; quod est peccatum ex genere suo mortale : secus, si velit malum , quatenus ipsi, alteri, vel reipublicæ bonum est.

2. Delectari de malo proxim i, quatenus malum est illius ; non vero in quantum est causa boni praeponderantis. E x D. Thoma 2 , 2 , qucest. 76, art. i a d 3 .

3. Optare proximo mortem, ut est praecise ipsi m alum, vel ad obtinendum inde tempprale emolit* mentum 3 aut tristari de ejus vita.- E x Innocentio X I , damnante propos. i 3 , 14 , i5 .

I. Prohibet <

4. Denegare inimico sig­na commu^ nia benevo-* lentiae, uti sunt

. Orare pro omnibus saltem in communibus orationibus ab Ecclesia, vel a Deo in hunc finem institutis.

I 2. Resalutare salutantem, seu etiam gratias agere pro salutatione, f 3. Respondere alloquenti. j 4. Vendere merces postulanti.5. Prosequi in negotiatione jampridem incoepta cum inimico.

} 6. Praestare omnia illa officia, et obsequia communia, quae passim in communitate, collegio, dom o, oppido, civitate aliqua omnibus exhiberi solent.

5. Declinare inimicum eo advertente, et graviter sentiente, secus si id fiat ex rationabili causa, v. g . , ad evitandam occasionem alicujus rixae, novi rancoris, vel alterius m ali; et declinans non mentiatur sibi.

6. Denegare signa parti­cularia , et extraordi­naria, quan­do

7. Exigere re­conciliatio­nem ab of­fendente ■ per veniae petitionem, quando

II» Non pro­hibet

inimicus versatur in extrem a, vel gravi necessitate spirituali, vel corporali, nec alium habet , qui sibi opitularetur.

Circumstantiae indicant id fieri ex odio vel rancore.Praevidetur scandalum oriturum , v. g ., majoris odii et inimicitiae.Speratur ex ipsorum exhibitione inimicus facilius reconciliandus.In his enim , et similibus casibus, praeter signa communia, quivis tenetur exhibere

signa particularia benevolentiae inimico. Nam hic praecipue urget mandatum divinum : Benefacite h is , qui oderunt vos.

fin j uria illata non fuit gravis.Aliter satisfactum , vel satisfieri potest laeso.In usu non est apud aliquos, v. g. , nobiliores, veniae petitio. o f fVnilens est suPerl° r ? vel majoris auctoritatis offenso.Offendens reoiP™ a fujt iæSus ab offenso; quia tali casu injuriae invicem quoad

poenam se compensant, tamen quoad reconciliationem faciendam, aliis cha- ritatis, et amicitiae signis praestandis a primo laedente.

^Offensus est absens , nec facile sive per se , sive per alium conveniri potest.

8. Recusare reconciliationem tempore opportuno ab offendente quaesitam, non negativam m odo, sitam in depositione odii et rancoris; verum etiam positivam, sitam in exhibitione specialium quorumdam signorum.

{ i . Charitas, Ut si hinc speretur ab inimico error agnoscendus, aut timeatur deterior Denegare futurus, aut in malam partem acceptaturus, aut inimicus elatior evasurus, et

novas injurias sibi illaturus.2. Justitia , si correptionis gratia denegentur, ad puniendum videlicet subditorum

signa com­munia, cum talium de- negationem exigit

errorem ; et ut a laedente agnoscatur commissus, vel ut hujus protervia , et inso* lentia frangatur.

3. Rationabilis causa, v. g . , ad significandum justum dolorem, et tristitiam de per­cepta injuria.

2. Assumere aliam viam, ne occurratur inimico ex justa et rationabili causa ? v. g . , ad declinandam novarum rixarum , rancoris, e tc ., occasionem ; vel omnino non advertente inimico, vel saltem non putante id su i, aut inimicitiae causa fieri.

I

Ægrotum invisere, mœstum consolari.Hospitio , vel convivio recipere.Ad familiare colloquium admittere. #Salutare, loqui ei.Haec enim , et similia signa non sunt alicui debita ex praecepto charitatis; et hoc ipso

eorum amissio non est signum odii, aversionis vel vindictae.

3. Denegare signa exter­na particu­laria, et ex­traordina­ria , qualia censentur

4. Exigere petitionem veniae ab offendente, quando illata offensa fuit gravis, nec aliud superest remedium reconciliationi; vel omnibus bene perpensis, aliud remedium non congruit.

5. Negare reconciliationem positivam, etiam veniæ petitione quaesitam statim post offensam et injuriam perceptam.

'Injuriarum , seu praetendere satisfactionem pro illa injuria , quamvis pro posse con­sulendum , ut ad imitationem Christi patient is rem ittatur, præsertân cum laeso inutilis , laedenti vero gravissime damnosa evaderet.

Civilem pro compensatione damni illati : hinc damnificatus potest licite prosequi coram judice competente suam causam ad effectum obtinendae compensauonis pro damno sibi illato.

Crirmnalem ad justam sceleris vindictam pro bono communi: sed haec actio cftmi- nalis omnimode dissuadenda, quia facile est, ut potius ex passione , et desiderio vindictis , quam zelo justitiae instituatur.

6 . Instituere actionem

TABULA XXII.

Eleemo­syna est opus misericor- diæ , quo da­tur aliquid, indigenti ex compassio­ne propter Deum , cu­ius

!

DE E FFEC T U EXTERNO C H A R IT A T IS, QUI E S T ELEEMOSYNA.

i* Cadit sub praecepto tum naturali, quia quod tibi vis f ie r i , alteri feceris , tum dwino, incluso in praecepto dilectionis proxim i, ac intimato a Christo Domino : Verumtamen, quod superest, date eleemosynam , hinc ob denegatam eleemosynam finalis proferretur sententia. Ite , m ale­dicti , etc. , esurivi enim , etc.

I, Actus 2* ^ st v*rtus ^oralis , si exerceatur praecise ex motivo sublevandae pauperis miseriae, vel chari- tatis sim ul, si a dilectione imperetur 3 seu si exerceatur propter Deum 3 vel etiam poenitentiae, si fiat ad satisfaciendum pro peccatis.

3. Est vera donatio 3 ideoque ad eam nonnisi habentes plenum , et perfectum dominium obligantur:4. Remitti per accidens peccata , quatenus frequentatus impetrat auxilia gratiae actualis ad resur- . gendum a peccatis, et eliciendam contritionem perfectam.

( i. Bona superflua naturae, et vitae in ordine ad succurrendum constituto in extrema necessitate, seu vita periclitantibus, vel versantibus in periculo incurrendi damnum aliquod gravissimum , æquivalens morti.

2. Bona statui suo etiam necessaria in ordine ad succurrendum extreme indigenti, etiam cum quodam sui status detrimento.

3. Bona superflua naturæ , et statui in ordine ad succurrendum extreme indigenti gratis, et absque aliquo onere recompensandi etiam sub conditione, si forte ad meliorem statum perveniret, dum egens tam in re , quam in spe sit pauper.

4. Bona superflua naturæ , et statui in ordine ad succurrendum constituto in gravi necessitate, in qua censetur, qui vitam valde difficulter, status sui conditionem vero omnino tueri non valet.5. Bona superflua naturæ , et statui in ordine ad succurrendum saltem aliquando laborantibus communi necessitate, in qua versantur pauperes vulgares.

N. B. i. Detrectans succurrere extrema necessitate laboranti, peccat graviter ju xta quosdam contra justitiam , ju xta alios vero contra charitatem , quia graviter lœdit

Afficit praeceptum dilectionis, et contra justitiam : nam si verum est in extrema neces­sitate omnia esse communia adeo , quod furans in extrema necessitate constitutus non peccet : manifestum est talem jus stricte tale pro talibus temporum adjunctis^ in bona alterius habere : unde sit æquivalens, vel eleemosynam extreme indigenti denegare , vel extreme indigenti sua auferre , quibus sibi consulere posset.

N. B. 2. Cum ratio status sit i l la , quee congruit curri regulis evangeli c is , id est cum decentia victus, et potus convenientium naturæ rationali ; et cum modestia Chris­tiana in vestitu et ornatuJij 1>. Pauli ad Timoth. 1 , c. 2 , v, 9. Similiteret muliere* fcouitu , ornatu, cum verecundia, et sobrietate ornantes se, et non intorni crinibus, etc ., proscribentibus come$satione& et luxus hinc superflua

II. Obligatio statui. , et conditioni illa dicuntur , quee cum illis regulis non conveniunt : undecolliges : fœrninas nobiles habentes bona paraphern alia , in omnem vestium cor­ruptelam effusas graviter peccare, dum illa bona in luxum excessivum , in orna* menta , vestis luxuriem , et scandala spirantes, insumentes, ab impertienda eleemosyna pauperibus in extrem a , vel gravi necessitate constitutis se subtrahunt ; quia quod pauperum est, et egenorum , in lasciviam promovendam prodigunt.

f u Bona necessaria naturæ et vitæ , seu ad conservandam suam, suæque familiae vitam in ordine ad succurrendum , licet extreme indigenti, nisi hic esset persona publica.

2. Bona statui suo necessaria cum notabili status sui detrimento, aut cum ejusdem destructione in ordine ad succurrendum etiam extreme indigenti.

3 . Bona statui superflua in ordine ad succurrendum etiam extreme indigenti, si ad hoc foret necessaria magna summa, e. g ., t r ia , vel quatuor millia aureorum. E x D. Thom a 2 , 2 , queest. 32 , art . 10 , et multo minus ad succurrendum constituto in gravi necessitate.

4. Bona statui superflua in ordine ad succurrendum extreme indigenti, centum , vel ducentis florenis in integrum, si plnres adsint habentes bona superflua statui suo.

5. Bona statui, vel natur» superflua in ordino ad succurrendum etiam extreme indigenti gratis, quando egens re quidem, non tamen spe pauper est3 exemplum habens in Josepho, qui ad Æeyptiis fame laborantibus pro frumento extradit03 terras accepit.

6 . Bona superflua sive naturæ, sive statui in ordine ad succurrendum ceu extremæ, ceu gravi proximorum necessitati cum onere tales requirendi, nisi pro casu,quo dubitaretur in particulari de alicujus indigentia extrema, vel gravi. (**)

(**) Detrectans succurrere huic, vel illi communi necessitate laboranti, non nisi venialiter peccat3 imo si id faciat ex rationabili causa, inter quas est etiam prohibitio facta, e. g . , a m agistratu, nullum est peccatum.

Statuens ex proposito nullam unquam se velle praestare eleemosynam constitutis in communi necessitate, peccat mortaliter , quod intelligendum est non solum de proposto expresso, sed etiam implicito 3 quod censui ur haberi, quando quis nunquam elargitur pauperibus eleemosynam 3 omnesque pauperes absque rationabili causa a se inhu­maniter depellit. ,

Satisfacit huic obligationi, subveniendo pauperibus constitutis in communi necessitate , Jniciis distribuendo paupe­ribus annuatim quinquagesimam partem suorum reddituum, et consequenter ex cont um elargiendo duos llorenos; Episcopus si quartam , alii beneficiati si quintam vel sextam partem proventuum distribuant.

Simulans se vere pauperem , peccat mortaliter accumulando eleemosynas , et juxta probabiliorem, pbligandus esset ad restitutionem ; quamvis plures talem eximant a tali onere, eo quod pnesumendum s it , quod dantes non intenderint reduplicative pauperi dare , seu sub conditione paupertatis, sed primario amore D ei, quod habere potest locum respectu dantium modica.

Actus misericordiae corporalis , sunt septem, scilicet : Visitare infirmos, potare sitientes, cibare esurientes, redimere captivos, vestire nudos, suscipere peregrinos, sepelire mortuos ; hoc vçrsu comprehensi : V isito , poto , cibo, redim o , induo , colligo , condo,

Non afficit "

Correctiofraterna

Zi

TABULA XXI I IDE EFFECTU EXTERNO CHARITATIS , QUI E ST CORRECTIO FRATERNA.

'L Est actus charitatis , et misericordiae spiritualis ordinatus a d emendationem delinquentis ; ad distinctionem correctionis coactivæ, quæ est actus justitiae vindicatives habens pro fine punitionem delicti.

U. Per se ordinatur, vel ad emendandum peccatum proxim i, si jam commissum , vel impediendum, si versatur in periculo illud committendi.

III. Cadit sub præcepto graviter obligante, tum naturali ( unicuique Deus m andant de proximo suo,Eccl. 17 , 12 . ) in ipso naturali dictamine recluso ; tum positivo divino per Christum enuntiato : S i peccaverit in te ( id est coram te sciente, aut vidente Corn, a lap. in hunc locum ) frater tuus, vade et corripe eum . Quod praeceptum reducitur ad quartum praeceptum decalogi. E x D. Thom a 2 . 2 , quae st. 33 , art. 2 , ad 2.

1. Sit materia sufficiens, qualis est peccatum quodvis praesertim mortale sive praeteritum, sive prae­sens , praecipue vero imminens, seu primo contrahendum.

2. Adsit notitia certa peccati commissi, vel committendi, secus vero in dubio; nam dubitans in ordine ad faciendam correctionem, non tenetur inquirere in rei veritatem , juxta illud. Proverb. 24. N e quaeras iniquitatem in domo pro xim i, et ne vastes requiem ejus ; excipe tamen superiores, praesertim ecclesiasticos? qui tenentur vi muneris pascendi gregem inquirere, si quos forte macu­losos inveniant.

IV. Obligat 3. Sit spes probabilis, licet non omnino certa emendationis in delinquente ; secus si non speretursub mortalv fructus , vel praevideatur obfutura potius, quam profutura correctio. E x D. Thom a 2, 2 9qucest. 33 ,si art. 6. In dubio de fructu reportando nec ne, facienda est : in dubio an sit profutura, vèl obfu­

tura , conferenda est utilitas, quae speratur cum damno, quod timetur : et majus minori est praeferendum.

4 . Adsit tempus opportunum ex parte corripientis , quod censetur, cum sine gravi suo incommodo, et periculo talem correctionem facere potest.5, Adsit tempus opportunum ex parte corripiendi, quale censetur , cum prudenter creditur, quod passio in eo deferbuerit, et magis sit dispositus ad eam suscipiendam ; vel in quo prudenter sperari potest profutura.

V. Afficit quemlibet fidelem sive superiorem, sive inferiorem; sive sacerdotem , sive laicum ; sive religiosum , sive secularem praesertim justum, juxta illud Eccli. 1 7 , v. 1 2 , sup. Unicuique, etc. prae omnibus tamen afficit superiores,

VI. Publica facienda est ad correctionem peccati publici, nullo servato ordine.

Admonendus est proximus in secreto, et quidem sub gravi obligatione, quæ saepius iterari potest. E x D. Thom . quæ si nihil profuerit.Admonendus est coram „ alterove teste; et si adsint conscii delicti, charitas ex ig it , ut hi

assumantur ; inter quos assumi potest ipcomet superior ; quod si neque hoc profuerit.3. Debet delictum denuntiari superiori, non quidem ut judici, sed ut patri ad emendationem; qui tamen juxta aliquos non posset procedere contra delinquentem ad punitionem; quod alii admittunt cum restrictione loquendo de pœna moderata, quæ nec infamiam inducat, nec de­lictum , si grave e s t , manifestet.

N. B. Ordo iste servandus est sub peccato m ortali, nisi prudentia aliquid melius suggerat, magis videlicet expedire , ut peccatum potius superiori quam testibus innotescat.

<i. Peccatum est publicum, notorium et scandalosum, quia tunc publice reus est arguendus. E x D. Thom a.

2. Peccatum est Reipublicæ , aut Ecclesiæ perniciosum, ut proditio, conspiratio , etc. E x D. Thom . Hinc haeretici denunciane!i sunt Inquisitoribus, vel locorum Ordinariis.

3. Peccatum vergit in praejudicium Ordinis, vel Monasterii alicu ju s , nec aliter posse impediri prae­videtur , quam rem ad superiorem deferendo.

4. Praevidetur, quod correctio secreta, aut etiam coram uno, alterove teste facienda nihil sit profu­tura. E x D. Thom a 2 , 2 , queest. 3 3 , art 7.

5. Quis sponte rennneiavit juri suo de tuenda fam a, estque contentus, ut delictum suum immediate superiori innotescat.

6. Peccatum cedit in praejudicium tertii praeponderans damno aliquali, quod peccans incurrere deberet apud superiorem, et secreta admonitione praecaveri non potest : in tali enim casu , ad arcendum damnum potest superiori, vel ilii tertiae personae denunciari.

7. Extat lex , vel praeceptum obligans sub culpa, vel pœna, ut tale peccatum cognitum aliunde , et extra Confessionem sacramentalem, praetermissa omni correctione fraterna, immediate deferatur superiori, quod tamen non probatur a D. Thom a 2 , 2 quœst. , art. 7,

©IX . Peccati præteriti licet gravis , juxta aliquos , non cadit sub præcepto correctionis, dum constat emendatione vel

jam secuta, vel proxime secutura, et simul absit periculum relapsus, sed solum peccatum primo committendum.X. Peccati venialis, per se loquendo , cadit si»b præcepto veniali respectu personæ privatæ saltem, dum correctio

facile fieri potest, et sine ullo corrigentis incommodo ; sub mortali vero respectu superiorum, præsertim regula­rium , loquendo de illis , quæ vergunt in detrimentum regularis observantiae.

VII. Privata pro peccato occulto fa­cienda est servato hoc ordine

VIII. Privata fieri potest non servato- ordine mox dicto, dum

* Opera misericordiae spiritualis sunt septem sequentia

ri. Docere ignorantem, j 2. Consulere dubitanti. I 3. Consolari mœstum.4. Corrigere errantem.5. Tolerare onerosum.6. Remittere offensam.

[ 7 . P i o o m n ib u s o r a r e . iComprehenduntur uno versu ;

Consule , Carpe , Doce , Solare } Remitte 5 F e r , Ora.

TABULA XXIV.DE SCANDALO TAM A C T IV O , QUAM PASSIVO , DIRECTO E T INDIRECTO.

' i . Committitur, dum quis suo dicto, vel facto ex proposito intendit alterum inducere in peccatum , etiam ob solam delectationem et utilitatem , etsi alter esset paratus , vel habituali ter dispositus.

2. Inducit duplicem malitiam, unam scandali oppositam charitati, alteram contra virtutem oppositam vitio , in quod ipsum induxit, vel inducere intendebat ; imovordinarie etiam tertiam includit malitiam proprii peccati. Hinc qui inducit fœminam ad fornicandum, reus est triplicis peccati, nempe fornicationis propriæ , alienæ et scandali.

3. Non committitur, suadendo jàm determinato facere majus malum, ut eligat minus sive ejusdem , sive diversae rationis, cum utrumque impediri non potest juxta probabiliorem, salvo tamen jure tertii, id est, ut inde nullum damnum corporale, vel spirituale inferatur tertiae personui determinatae. Ideoque

4. Committitur, suadendo potius fornicationem cum Berta determinat® committere , v. g . , sodomiam cum Petro 5 vel determinato furari Petro, ut potius furetur Paulo.

Scan d a lu m , quod est dic­tum , vel f a c ­tum , minus rectum , prae­bens alteri o c ­casionem rui­nae spiritualis , aliud est

, Activum , et est illud dictum , vel factum minus rectum , etc. est peccatum ex ge­nere suo mortale, re­pugnans praecepto na­turali negativo chari- tatis, et misericordiae spiritualis , ne pro­ximo noceamus, et multo magis, ne pro­ximum in peccatum, inducamus, ad quod non requiritur, ut ruina proximi direc­te , aut indirecte sit volita, vel ut realiter sequatur ; sed sufficit, quod ex se sit induc- tiva in peccatum, vel praevideri potuerit et debuerit. Quod est vel

* Direc­tum , quod

3. Contin­gere po­test, vel

1. Committitur, dum quis suo dicto, vel facto minus recto non intendit pro­ximum inducere in peccatum.

2. E x ig it , ut ponatur dictum, vel factum cum praecisione, quod vi illius audientes 7 vel videntes inducendi sint , vel induci possint in peccatum.

''Dicendo, aut faciendo , quod suapte natura malum est, et in­ducti vum alterius in peccatum, ut turpia loqui, canere ; uti etiam sunt oscula, tactus pressiores fœininæ,

Dicendo, aut faciendo aliquid, quod ex sua natura malum qui­dem non est, speciem tamen mali præ se fe rt, ut si clericus fœ- minam populo suspectam domi suæ alendam retineat.

Dicendo, aut aliquid faciendo de se quidem bonum et justum ; hisce tamen rerum , loci, temporis, personarum adjunctis præ- videtur, vel prœvideri potest, et deberet, aliquos occasionem peccandi inde accepturos \ uti si maritus liberius ageret cum

* * Indi- tL’sc» VC1 uxore, vel in loco, in quo videri posset, vel coram illis, qui rectum , ignorant suam esse uxorem,

qmrá * Tacendo, patiendo, tolerando, aut omittendo cum prævisione L* damni secuturi ex taciturnitate, patientia» etc.*, quod vel

maxime verificatur.de superioribus regularibus; item de puelljs, et fceminis permittentibus se turpiter , et sine renitentia con­trectari a sponsis, vel aliis: etiamsi in turpitudinem , vel delec­tationem non consentiant.

4. Inducit ad modum delicti duplicem, imo ordinarie triplicem malitiam ; et ideo inducens alium indirecte in peccatum, tenetur in confessione expo­nere numerum, et circumstantias personarum, quibus scandalum praebuit, vel certe pluralitatem in confuso.

N. B. Scandalum activum ceu directum, ceu indirectum inducit obligationem ex parte praebentis procurandi emendationem inducti in peccatum ex cha- ritate , non vero ex ju stitia , nisi pro casu , quo alter v i , dolo , fraude , suasione, consilio, etc. , juxta probabiliorem, etiam ipso suo malo exemplo inductus fuisset, vel induceretur in peccatum contra justitiam .

ft . D atum , si videlicet ipsa ruina spiritualis oriatur ex dicto, vel facto alterius minus recto.

[. Passivum est ipsa ruina spiritualis pro­ximi orta e» dicto,^ vel facto alterius quod est vel

2. Accep­tum , quod

'Est ipsa ruina spiritualis proximi, orta ex dicto, vel facto alterius de se indifferente , aut nullam speciem mali præ se ferente.

Si oriatur ipsa ruina spiritualis ex ignorantia , aut fragilitate alterius dicitur debilium et pusillorum.

Si oriatur ipsa ruina spiritualis ex alterius malitia, dicitur pharisaicum.Impedire non tenem ur, dum necessitas, vel utilitas propria, aut aliena

cogit aliquid facere vel dicero, ex quo putetur proximus accepturus occa­sionem minee spiritualis, sive ex ignorantia , sive ex fragilitate, aut etiam malitia. •

Debet impediri, cum nulla necessitatis, aut utilitatis propriæ, vel alterili» ratio urget aliquid dicere vel facere, ex quo putetur proximus accepturus occasionem rn^uB spiritualis, ceu ex ignorantia, ceu fragili Pate, ceu malitia.

Si praemissa debita instructione, vel admonitione perseveret, non amplius pusillorum dicitu\, sed evadit pharisaicum, et ideo non curandum. E x V . Thorna , 2 , 2 , quaest, 43 , art. 7.

Si sit pusillorum , licitum est impedire etiam positione actionis alias prohi­bita», vel omissione actionis alias*præcept.æ jure solum positivo divino vel humano. E x D . Thom a ibid. secus vero si sit pharisaicum.

Permitti potest, imo et praeberi ansa, de so tamen mere indifferens ad-pec­cata alterius eo fine, ut deprehensus corrigatur et emendetur, secus vero eo fine ut peccet vel puniatur.

TABULA XXV»

Cooperariad peccat luxi

TABULA XXV.DE COOPERANTI!*US REM O TE, E T PROXIME AD PECCATUM.

I. Proxime , quod con- | 1 notat concursum si- 9 multaneum ad actio-1 nem peccaminosam ! ' intrinsece malam ^ estqueillicitum adeo, ut etiam vitandae mor­tis causa non possit. Unde peccant

Coopérantes proxime ad occisionem , vel mutilationem su i, proximi innocentis. Christiani captivi in triremibus Turearum actu pugnantes contra Christianos, vel Ca­tholicos , eos occidendo , mutilando, tormenta in ipsos explodendo.Deferentes litteras amatoria turpia continentes ad concubinam.Adducentes concubinam ad domum alterius in ordine ad peccandum.Admoventes scalas , aut humeris sustentantes volentem accedere ad stuprandam

virginem.Posteriora tria , si exerceantur a famulo eo fin e , ne a domino suo male tractetur, neve torvis oculis aspiciatur, vel ne a domo expellatur, non propterea immunis est a culpa gravi ; nam in terminis damnata sunt ab Innocentio X I , in propositione 5 i.

r i . A ctio , qua quis cooperari dicitur, de se sit bona, vel indifferens.

( E o major requiritur, quo peccatum gravius est.Gravior requiritur, si peccatum sit contra justitiam, quanx

si sit contra alias virtutes.Gravior item , si cooperatio propior, quam remotior sit

peccato.Gravior, cum ipso non cooperante, alius facile non in­

veniretur.Major, si cooperans minus juris habeat ad ponendam ali-

i. Licitum est, quam actionem,dummodo Insufficiens, imo nulla est causa purum libertatis exer­

citium*

2. Actio illa ponatur ex rationabili causa, quae

11. Remote, et materia­liter , quod censetur, dum quis exhibet al% teri materiam , vel^ occasionem ad peccan­dum, quod

2. Illicitum si­ne justa, et rationabili causa

3 . Non adsit obligatio impediendi alterius peccatum.

N. B. Stantibus m ox adductis conditionibus non dicetur quis proxim e, et positive cooperari a d peccatum alterius, sed solum permissive , et negative, quando enim aliena peccata im pediri non possunt , saltem moraliter sine magno incommodo, tunc censentur perm itti, et non intendi ; sicut e contra , quando possunt sine gravi incommodo im pediri, qui enim non im pedit, censetur ea velle.

V Idola, et thus Ethnicis vendere, fana , et synagogas construere, et caetera lnfiwsmqdi, quorum malus praevidetur usus.

2. Captivis Christianis Turearum triremibus remigare adversus Chris­tianos , etiam in ordine ad eos solum captivos faciendos.

3. Pecunias, sive mutuo accipere ab usurario cum certa scientia , quod non sit sine foenore mutuaturus ; sive eas apud ipsum deponere cum praevisione, quod fœnerator eas foenerando distrahet ; seu illis ad exer­cendas usuras utetur.

4. Vendere vinum Tabernario, qui creditur illud aqua mixtum ven­diturus.

5. Petere absolutionem , sacrum, aliaque Sacramenta a Confessano , Pa­rocho , Presbytero concubinario , vel alio in statu peccati mortalis existente, quando alius haberi potest.

6. Vocare medicum, vel chirurgum ad fceminam infirmam, cum p r e ­visione, quod sit lapsurus.

7. Ministrare vinum , aliumve potum sese inebriaturis; cibos indifferentes jejunium soluturis ; invitare ad cœnam paratos illud violare.

8. Ministrare carnes diebus vetitis, etiam haereticis, saltem in locis, et civitatibus, ubi Catholici cum haereticis promiscue vivunt ; et multo magis dicendum in locis mere Catholicis.

9. Vendere, vel locare domos meretricibus, aut usurariis, praesertim si domus aptior reputetur ad illam negotiationem, et turpitudinem exercendam.

10. Implorare a concubina judiciis intercessionem, ad hunc sibi propitium habendum.

1 1 . Inservire meretricibus, aut concubinis, etiam in rebus duntaxat

Íihysicis, et indifferentibus , #ut est cibos coquere, domum verrere, ectum parare, in egressu comitari, etc.

12. Exigere juramentum ab eo, qui creditur pejeraturus, aut ab Ethnico t per falsos deos juraturo.

rB

TABULA XXVI.

In tel—lectussunt

Oratio est actus R e li­gionis 7 quo hom o Deo veluti A uc­tori om ­nium bon o­rum suppli­ca t pro ali­quo benefi­cio im pe­tran do y alia est

2. Finis est tum

DE ORATIONE, EJUSQUE N E C E SSIT A T E , AC REQ U ISITIS,

/ i . Pure mentalis, quæ non ore, sed sola mente profertur, exercendo nimirum erga Deum affectus interiores circa rnys* teria F idei, Spei, Charitatis , perfectiones divinas, ac desiderando, ut àb omnibus agnoscatur, laudetur, ametur.

N, B. Aci quam , ut Christi fideles eoccitaret Benedicius X I V , tum eam facere docentibus , tum exercentibus saltem per mediam h oram , vel quadrantem quotidie, concessit Indulgentias septem annorum , totidemque quadragenas toties quoties, dummodo pœnilentes , et sacra communione refecti fuerint. Quod si assidite id peregerint , sive do­cendo , sive addiscendo , concessit, ut semel in m ense, pro uniuscujusque commoditate , et arbitrio Indulgentiam plenariam , etiam pro defunctis per modum suffragii applicabilem acquirere possint. Constitue Quemadmodum. Tom. 2 , Bull, ejusd., fol. io i ,eait. Rom.

II. M ixta, seu, quæ simul verbis, et vocibus internum mentis affectum exprimentibus, instituitur, qualis fuit orati©' Publicani : Deus propitius esto m ihi peccatori.

ÜÍ. Publica vocalis, id est, quæ publica Ecclesiae auctoritate instituta , nomine totius Ecclesiae, per suos Ministros ad id deputatos offertur ; hujusmodi sunt Missae Sacrificium , Supplicationes , Horarum Canonicarum persolutio, ad quam

{r. Ut illa Oratio sit instituta ab Ecclesia.2. Ut fiat a Ministro Ecclesiae.

3. Ut procedat ex tali intentione.'i . Cognitio practica divinae excellentiae, ac bonitatis, quam sequitur.2. Firma Fides, et spes, seu fiducia a Deo postulata impetrandi.3. Practica cognitio nostrae ad Deum subjectionis, dependentiae, necessi­

tudinis, et infirmitatis.4. Humilitas, seu cognitio nostrae indignitatis, malitiae et ingratitudinis.

5. Attentio, vel superficialis ad verba, litteralis ad sensum verborum , vel spiritualis ad Deum, cui obstant voluntariae, non vero involuntariae i fc Requisita^ distractiones.

ex parte ^i. Detestatio culparum, si in peccato mortali invenitur, vel saltem de­siderium hujus detestationis ; nam alias quomodo necessariam fiduciam

poterit habere impetrandi Dei inimicus ?** Volun- 2. Desiderium impetrandi aliquod bonum, tatis 3. Applicatio , seu practica expositio hujus desiderii per modum depreca ­

tionis , seu pise petitionis.4. Humilis submissio sui ipsius nd Deum omnium bonorum Auctorem.

v 5. Interna devotio , seu intentio Deum colendi et honorandi.

(Protestatio nostræ erga Deum subjectionis.Impetratio illius , vel eorum , quae nobis per gratias donare disponit.

6. Terminus est solus Deus, «tpute qui solus orandus est absolute, et terminative, tanquam , supre­mus , absolu tue Auctor omnium bonorum, gratiæ et gloriæ: Sancti vero solum transitive et respec* Uve , voluti Patroni, et Intercessores apud Deum ; et juxta probabiliorem etiam Animæ Purgatorii*.

4. Necessitas, quia in actuali Providentia Evangelica, et dispositione divina adultis est non solum prarcepii obligantis per se tempore indeterminato ( non tamen diu , v. g . , per mensem negligendo ) ; sed etiam m e d ii, utpote sino qua obtineri nequeunt auxilia gratiæ. E x D. August. , lib. de Eccles~ Dogm at., c. 57 , et Thom a , 3 p a r t quaesi. 39 , art. 3 , in Corp.

5. Obligatio Ì*1 ' Quando homo tenetur se justificare; seu se in statum gratiæ reponeret ’ nprapriHpn- 1 2- Quando gravis tentatio urget, quæ alio modo superari nequit, afficit adul * maiiifesto articulo , vel periculo mortis.tum I 4* Quando Reipublicæ imminet gravis pressura sola oratione removenda.

*5. Quoties aliquo auxilio divi no special i indigemus ad salutem tum animæ,tum corporis*, ft. Petuntur necessaria, vel utilia ad salutem.2. P ie , seu cum devotione , ad quod reducitur firma fides, spes, et fiducia impetrando

Impetratio est 3 . Servatur Ordo. Evangelicus,,ut prius petantur bona animæ , postea corporis, infallibilis 4. Petuntur perseveranter, si 5. Petuntur pro se , secus vero pro aliis.

6. Suppositis conditionibus mox allatis, Oratio etiam peccatoris habet vim in fallìbili ter impetrandi, fundatam in promissione Christi.ExD.Thoma.2,2,quaesi. 83,art.i 1 finCor»

7. Modus diversus quidem esse potest, optimus tamen, et præstantissimus per Orationem Domini* cam, utpote institutam, praescriptam et imperatam ab ipsomet Christo. Matthœ. 6 , v. 9.

iAbsolutum , sunt bona spiritualia gratiæ, virtutis et gloriae.Conditionatum , bona temporalia sive naturae, ut scient ia*, artos, ('le. quæ animum?

respiciunt, dein sanitas, etc. quæ ad corpus spectant ; sive fortum i;, ut divitiæ , 8.. Objectum< proficua prolium collocatio , bonum conjugium ad honestum finem , etc.

• Nullo modo malum culpæ , etsi solum veniale, utpote sempor includens peccatum mortale, et consequenter duplex specie distinctum, si grave nudum culpæ; secus

t vero si ob bonum finem, v. g . , nd poenitentiam , malum solius pœnæ petatur, y i . Beatis, pro eorum*videlie.et augmente»gloriæ accidentalis impetrando , v. g. 5 ut

canonizentur, Ut miracula patrent, etc.2. Viatoribus omnibus, sive incom m uni, sive in particulari, etiam pro peccatore

quantumvis obstinat*;,^ < l mimico, etiam excommunicato: sed pro hoc vetitum* est publice orare. Ex liro edic i<> XIV Consti/. Ex quo primum tom. 4 B ull. ejusd. .*

fol. 226 , §. 23 , edit. FnL'/.3. Animabus in Purgatorioexi:'M itibus, ut a pronis liberentur: (est dogma F id e i) et orantes flexis genibus pro eisdem sub Ijorum noctis ad pulsum Campanæ Psaï-

IV. P rivata, quam quis proprio mo­tu, et nomi­ne pro se vel pro aliis ante Deum effundit, cu­jus

9: Applicatio fieri potest^ pro mum De profundis lucrantur toties quoties Indulgentias centum annorum, et semel

in mense plenarias ex concessione Clementis XII Const. Cœlestes , edit. an. 1736, 14 5 Aug. apud JSened. X I V , Uh. Insti!. 61.

4. Damnatis nunquam , quia in inferno nulla est redemptio : unde tanquam fabula rejicienda est historia , quod per orationem S. Gregorii M.. Trajanus Imperator fuerit post quingentos annos liberatus nb inferno.5, Pro pluribus, quæ æque prodest, ac facta pro uno secundum aliquos, quamvis1 alii pro* habilius negent: imocontendant talem opinionem continere errorem Wicleffi ord. 1%

V BULA XXVIII .DE MODO RECITANDI HORAS CANONICAS , EARUMQUE OMISSIONE SEU CU LPABILI, SEU

INCULPABILI.

HorarumCanonica­rum

'In choro est, ut recitetur alta voce, seu ta li, quæ intelligatur ab altera parte, pausa interposita, et maxima , qua decet reverentia, ac religione. Ex Clemente XI, et Benedicto X IV , lib. i 3 , n. 1 1 », Syn. Diœc. Quare Canonici cum aliis non canentes in choro ( intellige de cantu juxta Ritum Or dinarium , et consuetum suæ Ecclesiæ ) sed submissa voce Horas recitantes, satisfaciunt quidem præcepto recitandi Horas Canonicas, ac propterea lucrantur fructus Beneficii, qui dantur propter Officium quomodocumque dictum, non tamen satisfaciunt servitio Ecclesiæ, et distributiones quotidianas amittunt ex Benedicto XLY Constit. Cum semper tom. i , BulL. ejusd., fo L 366, §. 24» edit. Borri. V id. Concinam . , lib. 2 , in D eca l., dissert. 2 , de Horis Canon., c. 1 1 , n. 6. Quod a fortiori procedit, si solum choro assistant cæteris canentibus, nisi habeant privilegium , de cujus existentia dubitat prælaudatus Pontifex.

Extra chorum , ut recitentur articulate , verba ex ore promantur, et quidem tam alte , ut seipsum recitans audiat, si nullum adsit impedimentum. Quidquid aliqui vocitent satisfacere suæ obligationi eum , qui attente , et distincte proferens, seipsum tamen non audiret.

Cum socio extra chorum debent alternatim recitari, duplicem tantum faciendo chorum, etsi plures sint socii , voce intelligibili, ut a socio, vel socios audiatur 5 adeoque hi partem ab altero prolatam faciant moraliter suam. Hinc surdaster nihil omnino percipiens ex iis, quæ ab altera parte proferuntur, recitando cum socio non satisfacit suæ obligationi, sicut nec persolvendo in clioro.

Sive in , sive extra chorum , cum vel sine socio, debent recitari integre sine syncopatione, vel mu~ I. Modus reci- Hiatione, quæ si contingat voluntarie, et culpabiliter per partem notabilem, inducit peccatum* tandi m ortale, et obligationem supplendi ; secus si id non contingat per notabilem partem, vel vero

contingat ex naturali balbutio, vel linguee praecipitatione incorrigibili.Sive in , sive extra chorum debent recitari cum intentione saltem virtuali, et im plicita, vel etiam

interpretativa Deum colendi, gratias agendi , et ab illo postulandi salutaria $ non tamen intentio satisfaciendi præcepto, est absolute necessaria.

Cum attentione tam externa , quam interna juxta probabiliorem ex Decreto Concilii Lateranensis- praecipiente, ut Divinum Officium studiose pariter, et devote recitetur : sufficit autem , si attentio sit saltem superficialis ad verba rite proferenda, virtualiter saltem perseverans juxta communem , cui nihil officiunt distractiones involuntariae. Ex D. Thoma ; nam cum involuntariis distrac­tionibus perseverat utique virtualiter pristina voluntas.

N. B. Applicari nequeunt seu sibi, seu alteri tam. in , quam, extra c h o r u m , sed eo ipso, quod nomine Ecclesiæ persolvantur, debent vro Ecclesia persolvi, seu pro toto Fidelium coetu; licei pro se, et aliis possint applicari quoad frurf**# solum ex speciali recitantis devotione , difficultate , molestia , corporis compositi™* , ere. redundantes : quia nimium stando , genuflectendo , tempore hyem ali recito” ^ '’ , fnajorem experitur difficultatem.

2 . Q u a m v is aliqui velini mortaliter peccare eum , qui sib i, vel alteri particulari personae Officium divinimi quoad integrum fructum tam satisfactorium , quam im petralorium , applicaret, verius tamen alii volunt eurn solummodo genialiter peccare, quod de mente Ecclesiae non constat, nec praesumendum sit, recitantes divinum Officium se velle tam graviter obligare a d illud pro tota populo applicandum.

-Peccatum mortale , sive integrum Oificium omittatur , sive pars ejus notabilis, qualis juxta commu­niorem censetur unum Nocturnum, vel parva Hora.

Duplex peccatum respectu Beneficiati constituti in Sacris, aut, Religiosi alias choro adstricti, juxta: aliquos volentes Beneficiatos, et Religiosos teneri ad Horas Canonicas non solum ex virtute Re­ligionis, sed et ex virtute justitiæ , licet alii forte probabilius , unicum dnntaxat peccatum contra virtutem Religionis agnoscant etiam in Beneficiato et Religioso.

Obligationem restituendi fructus ex Beneficio perceptos respectu Beneficiati post sex menses afi adepto, et pacifice possesso Beneficio omittentis, pro rata tamen, et habito respectu ad alia onera £ quæ obligatio juxta probabiliorem non est imposita ob laesionem juris alieni, sed solum in pœnamt delicti, quam non incurrunt recitantes Horas cum voluntariis distractionibus.

N. B. Parochus omittens totum Officium satisfacit suce obligationi, si restituat quintam pariem ; Canonicus quartam , Beneficiaius alius tertiam partem fructuum : imo aliqui Parochum ex in­tegro eximunt a tali onere, volentes Beneficium Parochi ale non dari praecise propter recitationem B reviarii, sed principaliter propter Officium Curre. Anim arum .

Restitutionem fructuum pro neglectu Horarum Canonicarum faciendam juxta praescriptum Consti­tutionis S. Pii V videlicet, <|iii omnes Horas unius diei om ittit, tenetur omnes fructus correspon­dentes illi diei restituero; qui Matutinum tantum , dim idiam partem , qui cæteras alias Horas- alteram dim idiam : ejui harum singulas , sextani partem ; quæ restitutio facienda est ante sera- tentiam^udicis ; nec potest satisfieri per eleemosynas an tei edenter factas a Bénéficiât. E x A lexa n ­dro V II damnante propositiones 21 et 33.

1. Impotentia physica, aut morali : ad quam reducuntur oblivio inculpabilis , inculpabilis carentia Breviarii ; sciens tamen memoriter aliquam artem, ad hanc tenetur: cæcitas quæ tamen excusat so­lum respectu illius , quod memoriter ne a diu : metus, cum qui ex recitatione Breviarii prudenter sibi grave malum timet.

2. Infirmitate non solum physica, sed m teliR»r incompossibili cum recitatione Horarum judicio» ill.Omissioin v medici, vel alterius viri experti, el tirnoraw. aut Superioris : In dubio an indispositio obstet reci

culpabilisex^ tation i, petenda est dispensatio. 1‘ Charitate, vi cujus excusantur omnes illi, epii nisi, totaliter , vel in parte Officium divinum omit­

tant, coguntur aliquod magnum diari latis opus proximo negare, quod raro admodum contingere so­let ; nec sub hoc titulo venit, volens vacare studiis, utpote damnatum ab Alexandro Y l l , propos. • « Dispensatione, quam de jure Ordinario solus Papa potest concedere: urgente tamen necessitate

etiam Episcopus , nec non Prælatus regularis respectu suorum subditorum.N. B. Non valens ex aliqnd rationabili causa lotum Officium recitare , bene vero partem , ad hanc licet rumorem

tenetur. E x p ro p . damnata ab Innocentio X I I , num. 5/f. S i tamen quis ob caecitatem , vel aliam causam non posset recitare. nisi aliquos Psalmos , ad hos non tenetur , ne reddatur perplexus ; quod si talis cœcus sine suo gravi in­commodo posset habere socium , tenetur hunc adhibere, imo et conducere, si sit Beneficiatus.

Non valens ex quocumque demum impedimento recitare h oras , non tenetur aliud orare , nec orantem audire , nec substituere a liu m , qui loco sui oret.

II. Omissio cui pahilfs in-< ducit

PraeceptaDecalogi

suiitDecem,quorum

TABULA XXDE PRÆ CEPTIS DECALOGI IN GENERE.

I. Primum . f Affirmativum, præcipit adorationem, et cultum soli Deo exhibendum, quatenus Y Negativum , prohibet id o lo la tr ia , .en ut nulli creaturae cultus divinus exhibeatur.

Ile Secundum, quatenus

Affirmativum, virtualiter , et implicite prae­cipit , ut nomen Domini , Christi, Sanc­torum , ac res sacrae cum veneratione su m antur, quod fieri potest. IFrequenter ipsum nomen D om ini, etc. cum rever­

rentia pronunciando.Invocando ipsum, et laudando cum reverentia.Per illud debite jurando.Vovendo , et promittendo.

/Invocationes Dei et Sanctorum sine debita reverentia et devotione» Blasphemias in Deum et Sanctos.

prohibet I Juramenta temeraria , praesertim perjuria.

Ili. Tertium quatenus

IV. Quartum quatenus

iAffirmativum præcipit sanctifica- • tionem Fes­torum:

L Votorum violationem et transgressionem.

'Auditionem Missae, de qua Tab. 5i .Abstinentiam ab operibus servilibus, de qua Tab. 52.Cessationem ab actibus forensibus , de quibus ibid. num, II.Partim est morale, quatenus præcipit cultum Deo exhibendum , partim caerimo­

niale , quatenus determinat diem certum sanctificandum , qui olim erat dies Sab­bati ; nunc vero dies Dominicus.

Negativum , virtualiter prohibet profanam Festorum violationem.

Affirmativum , percipit debitum honorem, et obsequium, levamen, etc. Parentibus.

/"Inhonorationem parentum , aliorumque majorum, Negativum, virtualiter, ac impliciteprohibet< Contemptum Superiorum, et inobedientiam.

^Ingratitudinem erga benefactores.

/"Affirmativum, virtualiter, ac implicite præcipit conservationem propriae vitae mediis ojdinariis procurandam.

V. Quintum quatenus

VI. et IX. Sex tum , et no num , qua­tenus

fi

‘Primario injustam proxim i, et à fortiori sui ipsius occisionem.Secundario voro , et accessorie omnia ea, quae ad mortem inferendam concurrunt

sive antecedenter, sive concomitanter.Consequenter omne consilium ad m ortem inferendam , omnem proximi injustam

laesionem , percussionem, vulnerationem , mutilationem , incarcerationem ; et cum homo praeter vitam corporalem, et naturalem possideat vitam etiam civilem , quæ maxime lingua, scriptis etiam sanciatur, omnia illa praeterea prohibet, quae nae ta sunt bonum proximi nomen obscurare.

Affirmativa, virtualiter et implicite praecipiunt servare castitatem, cuilibet statui propriam. Negativa , prohibent omnem immunditiam, et luxuriam tam internam , quam externam , tam

completam , quam incompletam. De qua Tab. 70 et seqq.

VII. et X.Sep- /Affirmativa , virtualiter et implicite praecipiunt jus Suum , quoad bona temporalia cuique timum , et i tribuere.decimum Y Negativa, prohibent furtum , quo nomine venit late omnis injuria, seu injusta laesio , vel damni- quatenus ficatio proximi in bonis temporalibus.

VIII.vu m , tenus

/Oeta- I

'-"I

'Affirmativum , virtualiter, et implicite præcipit primario, ut in judicio veritas manifestetur; se­cundario vero conservationem fam æ , et honoris proximi.

Negativum , prohibet primario , ne quis in judicium vocatus , sive ut reus , sive ut testis, m entiatur, pernicioso mendacio $ secundario vero omnem injustam laesionem famae et honoris proximi.

TABULA XXX.P E ADORATIONP , ET CULTU D E O , SANCTIS , REBUSQUE SANCTIS DEBITO.

f i . Internam, quae fit per actus internos, quomodo solummodo Angeli Deum adorare possunt, actuque adorant.

, Externam , quæ fit per actus externos, v. g. , prostratione , genuflexione, aut osculo ipsius personae adoratae, aut vestis, manusve illius.

. Profanam, seu politicam et civilem, quae est reverentia, et honor debitus alteri propter illius excellentiam creatam humanam, et naturalem, in naturalibus virtutibus, et praerogativis, digni­tate , potestate sitam. Haec debetur hominibus virtuosis, regibus , principibus, magnatibus.

> Latriam , per quam intelligitur cultus soli Deo debitus propter suam summam , et increatam excellentiam.

I. Divisio est in

. Sacram, et Religiosam, quæ exhi­betur per­sonis ob eo­rum excel-< lentiam su-

Íjernatura— em , quæ subdividi­

tur in

Adoratio est reveren­tia et honor alicui exhi­bitus in pro­testationem nostrce sub­jectionis , et ex celienti œ illius.

Cujus

II. Modus in

III. Tempus in*

2. D u liam , per quam intelligitur cultus debitus creaturæ propter ejus excellentiam creatam supernaturalem participatam, nempe gratiam , et gloriam.

3. H yperduliam , per quam intelligitur cultus debitus alicui creaturæ ob excellen­tiam ejusdem supernaturalem creatam non qualemcumque, sed valde sublimem.

N. B. Unam Adorationem , e. g . , D uliæ , non differre ab altera , v. g ., Latriæ quoad actus externos. Adeoque possunt exerceri, et de facto etiam saepius exer­centur , tam in pro fan a , quam in qualibet specie sacrae , seu religiosae A dora­tionis , sed solum inter se differre quoad actus internos voluntatis.

5. Absolutam, qua aliquid colitur cultu absoluto propter excellentiam suam intrinsecam.6. Respectivam , qua aliquid colitur propter excellentiam alterius , quam repraesentat.7. Publicam, quæ ex institutione Ecclesia*, ac ejus nomine exhibetur Sanctis, eorumque Imaginibus ,

et Reliquiis , uti lit per Sacrificia, Supplicationes, Festa, Officia Divina , etc.8. Privatam, quæ cultu privato, seu exhibito solo nomine, et devotione privata aliquibus, uti

exhibere potest , et solet hominibus, vitae sanctitate , vel martyrii fama insignibus, licet nondum canonizatis, eorumque Reliquiis et Imaginibus. Hinc potest aliquis secluso scandalo Corpus, aut Reliquia alicujus defuncti cum publica sanctitatis fama osculari, easdem cum honore servaro; ejusdem Imaginem imprimi curare, et domi habere; diem obitus ejus privatim colere ; in ejusdem vigilia jejunare ; eumque orando invocare.

fVcteri lege ad diversa sacrificia, aliasque caeremonias determinatus fu it , ut constat ex PentateuchoJ Moysis.f Nova, seu Evangelica lege, ex institutione, et præcepto Christi, determinatus fuit nd Sacrificium 1 Missae et Sacramenta : ex insti unione vero Ecclesiæ ad auditionem Missæ, religiosa feriamone,

et persolutione cjuutidiana divini Officii.

rVctcri Logo ad diem Sabbati, et alia Festa fuit determinatum., Nova , seu Evangelica ad diem Dominicum , et alia Festa.

‘i. Absolutae, est Deus, Christus etiam , ut existens in Eucharistia sub speciebua panis et v in i, imo et ipsae species sacramentales tanquam objectum quod.

2. Respectivæ, est SS. Nomen JE SU , Ceræ Papales, Imagines Dei et Christi, Lignum SS. Crucis , Sudarium , Spinee ex Corona, Sanguis Christi.

* C ru x , quæ tetigit Christum, duplici titulo est adoranda ; id est et in quantum repraesentat nobis figuram Christi extensi in ea , et ratione contactus ad membra Christi.

** Os Judae; manus illius qui alapam Christo in flix it; Crucifixores, etsi adhuc existèrent, non essent adorandi; eo quod ex Christi contactu non participaverunt; ejus sanctitatem.

i . Latriæ

IV. Terminus*a.Hyperduliftî-

3. Duliæ

II

Absolutae est Humanitas Christi, seorsim a Verbo considerata, ct Beatissima Virgo Maria.

2. Respui I ivæ , earum Imagines ac Reliquia*, quæ licite a quovis secum portantur , d u m m od o pio , religione ac decenter, et. tangi possunt etiam u Laicis ; et si auferuntur, commitutur furtum sucrilegum.

1. Absolutæ sunt Sancti omnes, qui recte invocantur a Fidelibus, non quidem ut auctores bonorum, sed ut amici Dei, patroni, et intercessores apud Deum, et consequenter transitive : est dogma Fidei.

2. Respectivæ, eorum Ina agines sive sculptæ, sive pictæ, acReliquiæ, scilicet Cor pora, Ossa, Sanguis , Membra, Dentes, Capilli, Cineres , Pulveres, Vestimenta, Utensilia , mortificationis Instrumenta , etc. ex Concil. Trident, damnante contra­rium asserentes. Sess. 25 h de Invocat. , etc.

N. B. Nequeunt Reliquiœ piwmrce venerationi exponi, nisi sint approbatae a summa Pontifice, et ab Ordinario recognitae : ex Tridentino ibidem , approbatione autem semel habita , si alio transferantur, non indigent nova approbatione Episcopi loci, ad quem transferuntur.

* Deus adorandus est ab hominibus non solum adoratione interna, sed etiam externa : atque adeoutriusque horni" nis substantiæ operibus, internis videlicet apimae , et externis corporis ; idemque dicendum de a d o r a t i le , seq veneratione Sanctorum,

Supersti­tio , quæ est cultus vitio­sus , quo vel creatura ut Deus , vel Deus indebi­te colitur , dividitur in

TABULA XXXI.DE SUPERSTITIO N E IN G EN ER E, E T E JU S SPEGIEBUS.

Superstitionem , Cultus indebiti quæ committitur , dum verus quidem Deus colitur , sed j modo indebito quæ alia est

!i

i. Idolola­triam, quæ est cultus

divinuscrea-^ turæ exhi­bitus divi *• diturque in

i. Perfectam, ad quam re-< quiri tur

2. Divinatio­II. Supersti­ nem , quæ

tionem rei est occulto­cultæ , quæ rum inqui­videlicet sitio opedæ-^cultum Deo*; monis addebitum tri­ hoc invoca­buit creatu­ t i , quaeque

sequitur velrae, quaeque abit in

3. Vanam ob­servantiam, qua media inutilia, et impropor— lionata ad effectum ex­traordina­rium obti­nendum ad­hibentur, a lia est

Cultus fa ls i , quæ committeretur ab e o , qui vel offerret nunc Deo cultum per cæremonias veteris legis, v. g . , per circumcisionem, immolationem agn i, e tc ., vel per falsas Reli­quias proponeret, vel falsum miraculum , revelationem a Deo sibi factam fingeret, ceu ad animas lucrandas, ceu ad devotionem augendam.

. Cultus superflui , quæ committitur, dum Deus colitur in certis circumstantiis, certisque imo cæremoniis , quæ neque ad illius gloriam, aut populi devotionem excitandam, neque juxta , imo contra Ecclesiæ institutum , et regulas excogitatæ usurpantur ; uti si quis sacrum audire vellet ante ortum solis cum certo numero, situ , ordine cereorum; vel die Dominico vellet jejunare, non solitus alias diebus praescriptis ab Ecclesia jejunare, etc.

'U t quod creaturae tribuitur, sit vere cultus divinus contestansdivi­nam quamdam excellentiam in ea sitam , ac nostram erga eam subjectionem : unde si quis absque eo quod judicaret, inesse idolo aliquid divinitatis , et consequenter sine animo contestandae divi­nae in eo excellentiae , ei cultum exhiberet externum, uti faciunt sagae, non committeret perfectam idololatriam.

Ut talis cultus vere exhibeatur, vel tribuatur creaturae, seu ut exhi­beatur eidem, animo contestandi divinam in ea excellentiam.

2. Imperfectam , quæ censetur committi non solum cum ex pravo animo erga Deum, cupiditate aliquid a daemone impetrandi, idolo, vel ipsimet daemoni voluntarie, ac deliberate cultus externus tanquam Deo defertur , absque tamen judicio, quod illi divinitatis aliquid insit: sed etiam cum quis ex infirmitate, metu persecutionis, tormentorum , mortis, etc. idolo , creaturae, vel daemoni exterius tantum , et si­mulate exhibet cultum Deo debitum ; prout legitur factum a S. Marcellino Papa, cujus lapsum passim hodie confictum a Donatistis, dicunt saniores critici, Conci­liumque Sinuessanum commentitium.

N. B. Idololatria originem traxit ex duplici capite , scilicet ex patie hom inis, et ex parte daemonis ; ex parte hom inis, quod vel creaturam plus nimio am averit, vel excessive venerando, eidem tandem honorem divinum impenderit : ex parte vero daemonis, qui hominibus a via virtutis, et justitiae aberrantibus se colendum ex h i­buit in idolis , dando responsa , et patrando quaedam , quae hominibus videbantur m irabilia. E x D. Thom. 22 , quæst. 94, a. 4.

'E x pacto cum daemona explicito ; quæ contingit, cum quis explicite et expresse petita daemone rerum occultarum notitiam , sive simplici petitione et invocatione ejusdem , sive pacto et mutua conventione, qua petens se obligat ad certa obse­quia praestanda daemoni ; qui reciproce promittit se facturum , quod alter petit.

Ex pacto, seu invocatione tacita et implicita daemonis, ut cum quis occultorum noti­tiam, aliumve effectum consequi intendit per signa, vel media omnino impertinen- tia , inepta et vana; quæ scilicet neque ex natura sua, neque ex institutione D ei, Ecclesiæ habent aliquam vim particularem, vel virtutem ad causandum talem effec­tum. Hæc subdividitur in plures species, praecipue vero in astrologiam et sortile- gium , de quibus Tab. seq.

N. B. Divinatio superstitiosa cum pacto explicito videtur specie differre ab ea , quæ fit cum pacto implicito. E x D. Thom a , qui ait : Multo gravius est daemones invocare, quam aliqua facere , quibus dignum sit , ut se daemones ingerant : ibid. quæst. 9b, art. 3 , a d i , atque adeo inducit m alitiam specie distinctam.

fSignorum et eventuum , quæ contingit, cum ex observatione variorum signorum de prospero, vel adverso eventu quis aliquid fa c it , vel evitat ; uti sunt, qui die Mar­tis , vel alia die infra horam undecimam , vel duodecimam meridianam nolunt e domo egredi, putantes talem diem , vel horam esse infaustam.

Precum et characterum , cum videlicet ad certum effectum obtinendum adhibentur certae quaedam preces, vel characteres, aut verbo pro ferendae, aut scripto gestandæ ad collum.

Mediorum innatur a liu m , quæ contingit, cum ad causandum certum effectum adhi­bentur res quaedam per modum causarum naturalium ; cum tamen nullam habeant ad id causalitatem, ceu naturalem, ceu#supernaturalem ex institutione Christi, vel Ecclesiæ.

Sanitatum ? qua videlicet ad sáilandoá morbos adhibentur media varia et inutilia; v . g ., nomina ignota, certæ figurae , caeremonia inanes ; remedia naturalia quidem, sed quibus aliqua vana adjunguntur tanquam necessaria, v. g . , herbee collectae in vigilia S. Joannis Baptistae.

. f l fd uN„ B. Tr dubio an signa , vel res applicandœ , aut applicatœ habeant aliquam ceu na­turilem , ceu supematuralem virtutem talem effectum causandi , prœsumi potest quod habeant. Stante tamen et persistente tali dubio præmittenda est protestatio , quod nimirum talem effectum consequi non vellet, si aliqua vis diabolica , ex quo­cumque demum pacto subesset. (

N. B. In dubio an res applicata , vel applicanda, v .g . , a d morbum depellendum , vim habeat a Deo , vel daemone, res illa nequit applicari , saltem extra casum urgentis necessitatis, et in hoc etiam casuprœmissa protestatione ; quando autem moraliter constat medium esse superstitiosum, nunquam et in nullo casu , aut necessitate li­citum est illo uti, quia est intrinsece m alu m , et protestatio non tollit m alitiam . •

TABULA XXXII .DE PRÆ CIPUIS SPECIEBU S DIVINATIONIS , ASTROLOGIA E T SORTILEGIO.

fi* Naturalem , quæ ex motu , cursu, situ , conjunctione, oppositione astrorum praedicit effectus naturales, vel necessario eventuros, ut eclipses,_vel contingenter, ut tempestates , vel tempera­mentum hominis sub tali conjunctione concepti ; hæcque est licita, imo utilis humano generi, praecipue quoad tria ; scilicet medicinam, agriculturam et nauticam, licet quoad effectus con­tingentes sit incertissima; et vel ideo eidem hdes infallibilis adhiberi nequit absque peccato, non quidem superstitionis, sed imprudentiae, temeritatis et mendacii.

fRevolutionum , si ex iisdem praedicantur totius anni belli, et pacis vicissitudines, annonae caritates, morborum qualitates , eventus, mortes magnatum.

N ativitatis, si ex aspectu siderum in puncto nativitatis praedicantur homini eventura per vitae decursum : v. g . , evectio ad talem dignitatem , felicitas, vel infelicitas ; mors haec, vel illa tali loco, tempore eventura.

Electionum , û e x ’ aspectu astrorum praenuntietur, quid in singulis rebus, vel occasionibus agendum , vel omittendum s i t , quando e domo egredien­dum, etc.

Divinationis species sunt

I. Astrologia judiciaria , * quae dividi­tur in

2. Superstitio­sam, quæ est fu­turorum con­tingentium praedictio sumpta ex con­sideratione as­trorum , quæ esse potest vel

o

II. Sortile- gium per*' sortes, vel

D ivisórias, quibus indaga­tur, quidnam cuivis tribuen­dum de bonis communibus , e. g , , de hae­redi ta te , quæ licita est ,dum- modo

2. Consultoris * ■> quibus exqui­ritur divinavo' Imitas circa a gemia, vel non agenda , quæ per se licita est, sive

N. B. Praedictorum -praenuntiatio ex aspectu astrorum sive certa , sive probabilis solum , dicitur superstitiosa, cum nulla sive certa , sive probabilis connexio astrorum sit cum humana voluntate.

2. Conjecturalis solum praedictio praefatorum effectuum non videtur superstitiosa, quia corpora caelestia tametsi non agant in intellectum et voluntatem , in­fluunt tamen in passiones , quibus pauci resistunt : quam vis id asserant aliqui a Sixto Vprohibitum . Conslit. Coeli et terrae creator Deus. Tom . z Bu ll. Che­rubini Jo b m ihi 5 io.

' i . Eventus sortis a solo Deo, ut provido distributore expectetur.2. Sors fiat simplici animo, et cum debita reverentia sine admixtione alicujus

superstitionis , vel rerum sacrarum abusu.3. Qui sortiuntur , jure aequali fruantur vel poena aequali digni sint.4. Intentio sortientium non sit voluntatem Dei inquirendi modo extraordinario,

sed solum litium , discordiarum, invidiae occasionem praecidendi.5. Non fiat in electionibus ecclesiasticis , cum in his dignior persona eligi de­

bent. E x cap. Ecclesia vestra 3 de sortilegiis. Quam prohibitionem aliqui volunt extendi etiam ad causam, in quo duo aequalibus suffragiis ad Praeben­dam , vel Praelaturam electi essent, et nonnisi per sortes posset dirimi dubium.

Expresse, aut tacite petatur a Deo signum aliquod extraordinarium, quo rem agendam, vel amplectendam manifestet, dummodo praeter necessitatem ita petendi a Deo , concurrat ejus jussio , aut specialis ejus inspiratio.

Potatur a Deo occulta solum sortium directio per specialem Providentiam, in quo ensu debet concurrere necessitas , vel utilitas spiritualis , vel tempo­ralis grandis; simulque debita reverentia, subordinatio, praemissa ad Deum oratione.

III.Neeromantinnì , quæest respon­sio dæmonis immediate invocati , quæque di- citut

3 . D ivinatórias, quibus futurorum, aut occultorum dependentium a libero hominis arbitrio, ma­nifestatio petitur per media vana , et impertinent ia ad Deum minime relata , vel referenda. Quæ divinatio per se illicita est et superstitiosa; quare si quis de facto, ut olim, teste Gonzalez, fiebat, investigaret furtum sumptione Euchnrist.iæ, imi inspectione astrolabi, seu stellarum situs, aut motus ipsarum, cribri versioni4, vel taxillorum projectu prædiceret aliquem victoriam consecuturum: vel vero experiri vellet alicujus innocentiam usu aquæ ferventis , aut candentis ferri, talis damnandus esset de peccato superstitionis, quod est ex genere suo mortale.

rOraculum , si fiat per idolum :Vaticinium , si per vates:AruspUiutn , si per signa apparentia in visceribus animalium dæmoni immolatorum ;Pythonisrnus, si per vocem ex umbelico, aut pudendis vatum :N erronum lia , proprietalis per manes , id est mortuos in speciem resuscitatosi Chironiantia , si per inspecta manus delineamenta :Augurium , si per observationem garritus avium :Auspicium , si per earumdem volatus ;Omen, si per verba alicujus hominis casu aliquo, vel plia intentione prolata :Geomantia , si per signum effectum in terj^ ;

Jbydrornantia , si in aqua 1 Pyromantia , in igne :Aer ornantia 9 in

TABULA X X X m

TABULA XXXIII . Mî

Magia, seu ars operari-, ciimira, alia est

II. Supersti­tiosa ^ d i a ­bolica, quæ est ars ope­randi mira** ope daemo­nis, dividi­ti! rque inartem

DE MAGIA E T MALEFICIO.

1. Naturalis, estque ratio operandi mira per applicationem agentium naturalium , quae per Se licita est. Hujus ars præcipua est Alchymia, quæ dividitur in resolutoriam, purificatoriam et transmutatoriam , per

Îruarum ultimam secundum aliquos conficitur aurum , quæ ob periculum incidendi in magiam diabo- icam prohibita est jure canonico, per extravag. Joannis X X II, cap. Spondent, unico , de crimine f a l r i .

‘r . N otoriam , qua per certa verba , preces , aut alia signa variæ scientiae , vel doctrinæ subitanee , et absque labore acquiruntur ; uti faciunt anabaptistæ, ad quam reducitur ars cabalistica , dum ei vis divinandi futura infallibilis attribuitur.

N. B. Vi artis notoriæ acquirens aliquam scientiam , potest ea u ti, cum ipsemet usus non pendet ab auxilio daemonis ; hinc sciens ope daemonis, quodnam medicamentum possit hunc , vel. illum morbum curare , licite eo potest uti , sicuti obtinens pecunias ope dcemonis , potest eis uti ; dum ­modo constet eas esse veras pecunias ; nec tertio fuisse furto ablatas.

''Qua sanitas a morbis, vel vulnerum curatio in hominibus, vel animalibus, alia- rumque rerum incolumitas, aut quodvis bonum procuratur per media, aut signa prorsus vana , inutilia, et ad rem non facientia, queeque nullam naturalem vel supernaturalem vim ad talem effectum obtinendum ex veræ philosophia?, et fidei principiis habere constat.

Miri fra m / r . Pastores, qui non raro superstitionibus utuntur, ut gregem suum2, mimicam 8 a bestiis, scabie, vel aliis incommodis tueantur.I 2. Fabri ferrarii, qui circa equos sanandos utuntur verbis, vel ex

Cui passim de- I Psalmis , vel ex oratione Dominica depromptis.diti sunt J 3. Vetulæ, quæ circa mulieres laborantes in partu, vel, e tc ., vanas, I et superstitiosas adhibent orationes.I 4. Milites, qui deferunt secum sacra nomina, vel orationes cum

^ certitudine se in bello, vel duello haud fore vulnerandos.

f t . Morbi omnes occulti, pestes, venenationes, intoxicationes, con- Vcneficium , tractiones membrorum , tabes, ac tandem mortes hominibus, velquo nocu- jumentis a daemone illatae ad positionem signorum, qualia ple-mentum in- rumque conficiuntur ex capillis, fragmentis, officulis murium , fertur in ip- serpentum , etc.so corpore, 2. Tempestates, grandines, pluvise immodicae ad frugum destrue-rebus mota- tionem. &libusvelim- 3. Impotem;* coeundi inter conjuges, quod communiter vocatur mobilibus , Maleficium ligammtò . oum enim potentia coeundi dependeat aad quod re- duobus principiis, calore scilicet et spiritu , daemon autem nonducuntur ignoret media necessaria ad calorem minuendum , et spiritum im-

t pediendum , hinc causare potest impotentiam coeundi.

Amatorium , seu philtrum , quo per signa, aut media ope daemonis fit immutatio in affectibus , adeo ut hominis animus flectatur, et excitetur ad amorem carnalem.

Colliges utrumque maleficium praeter m alitiam superstitionis contra virtutem R eli­gionis , et primum praeceptum Decalogi continere gravissimam injustitiam cum onere resarciendi in integrum dam num illatum .

' 1 . Maleficium , si mediis naturalibus ( quæ ante omnia adhibenda sunt ) solvi nequit} pro ejus solu­tione recurrendum est ad media supernaturalia, tum generalia, tum specialia.

2. Maleficii solutio, si posset a malefico praestari absque novo maleficio, ceu per ablationem signi malefici, ceu per signi contrarii positionem , sine labe superstitionis, potest induci ad ejus destruc­tionem , tum ipse maleficus ex justitia; tum quivis alius ex diari tate.

3. Nequit peti solutio maleficii ab eo, quem constat id sine novo maleficio praestare non posse ; imo neque pro casu dubio, an videlicet sine novo maleficio obtineri possit ? Bene vero ab eo , qui sine novo maleficio scit quidem antecedens solvere, dubitatur autem, num hic et nunc sine novo male-

Resolves. fido id praestiturus sit ?4. In dubio, an modus solvendi maleficium contineat superstitionem ? praemittenda est protestatio,

ne fiat novo maleficio, vel nova daemonis operatione.5. Nequit peti a daemone, ut solvat maleficium, quia petitio est signum subjectionis , et indigentiae

in petente et superioritatis, ac potestatis in eo, cui fietitio defertur ; imo nec imperative , aut praeceptive juberi potest, ut solvat maleficium , eo quod tale imperium ( seclusa divina virtute, seu in nomine Christi, et Ecclesiae per exorcismos ) videatur vanum et superstitiosum ; quia daemon homini mortali non subditur, neque ab hoc cogi potest, nisi virtute alicujus pacti cum ipso , per

. quod dæmoni fit superior. •

3. Maleficam, quæ per cer­ta signa, ope daemonis a- licui malum infertur, di- citurque Maleficium, quod dividi­tur in

E

TABULA XXXIV.DE TENTATIONE DEI.

Í í. Form alem , seu expressam , qua quis reipsa dubitando, vel diffidendo de divina aliqua perfectione » , „ r et expressa intentione tentare t Deum , aliquid ab eo petendo, vel agendo a n i m a e m S ^ veritatem, reahtatem ; uti censeretur , ani in m itram qp nm .w • / rienai Porrectionis illius

ut valeat, ve} tam bonus, ut eum “err lp 2 re v ^ F ? teUmSe'pr° jÌCeret animo « p e rien d i, numve tam*potens s it ,

Tentatio Dei est dictum vel factum , quo quis absque justa causa ex plorat : anDeus in se ha­beat, vel exer­ceat aliquam perfectionem, quæ commu­niter dividitur in

II. V irtualem , ae in- terpretativam, cum quis non quidem practice dubitat de aliqua Dei perfectio-

neque intendit

/Q ui contempta , et recusata omni medicina, expectant a solo Deo sanitatis restitutionem ; ■ quod nequaquam factum fuit a D. Agatha, ut ostendit J J . Thom as , 2 , 2 , quaest. 97 ,

art. i , a d 3 in Corp.Qui absque prævio studio, nec a justa causa coacti, praedicare præsumunt, tenrere con^

fidentes, quod Spiritus Sanctus sibi adsjstet, et inspirabit omnia necessaria ad debite praedicandum ; atque adeo sperant miraculum ; qua spe seclusa cessaret tentationis pec­catum, licet non cessaret malitia praesumptionis , et indebitae praedicationis.

Qui quantumvis irreverenter orent, nihilominus sperant se impetraturos a Deo idem , quod alii orantes reverenter et devote.

Qui more paganorum, et epicureorum viventes , christiane tam en, et pie se morituros credunt.

ne,inde capere experi- s ~mentum , nihilomi-< \ :U1 sPonte se exponunt periculo, a quo nonnisi divinitus liberari possunt; uti faciunt, nus aliquid agit , J qui temere, et sine justa causa necessitatis, vel utilitatis se offerunt ad M artyrium ;

- secus vero illi q u i, ut ait D. Augustinus apud Lue. Ferraris , verlo m artyrium, n. 2 1 , non humanitus" decepti, sed divinitus jussi, nec errantes, sed obedientes id faciunt, uti factum creditur a Samsone.

Qui expectant, vel se offerunt ad probationes vulgares , seu quæ fiunt per duellum , ferra candentia, aquam ebullientem, vel frigidam ad probandam innocentiam; imo etiaii* per sumptionem Eucharistiee. F x D . Trioni. 3 , part. , queest. 80 , art. 6 , a d 3 .

Qui hisce temporibus peterent miraculum a Deo ad astruendam fidem coram haereticis, cum non desint alia signa, et argumenta veritatis cognoscendae, et aliunde sciri non possit, quod petens miraculum , eo posito, sit convertendus, etsi prom ittat, et non magis obdurandus in obstinatione et errore, uti Pharisaei visis miraculis Christi, et Simon magus visis prodigiis Apostolorum.

aliquid agit , J quod suapte natura refertur ad Deum tentandum, seu per­fectionem divinam experiendam ; hu­

jusmodi censentur

Resolves

'Form alem , et expressam esse gravissimum peccatum, nullam admittens parvitatem ma­teriae , includensque triplicem malitiam, 1. contra Fidem ob dubitationem; 2. contra spem ob præsumptionem ; 3, contra Religionem ob irreverentiam.

Virtualem , et interpretativam esse peccatum ex genere suo mortale ; eo quod absque necessitate u lla , aut gravi utilitate miraculum, seu signum extraordinarium petere a Deo , sit agere cum er*, mvur. cum curiositatum fautore et patrono ; quod absque dubia

* innuit f^mvciu irrogari irreverentiam divinæ Sapienti» et Majestati : nihilominus propter ignorantiam, simplicitatem , inconsiderationem , etc ., per accidens fit veniale.

Quamvis aliqui velint, quod ob materiæ levitatem tentatio Dei solum interpretativa sit peccatum veniale : Alii tamen probabilius negant dari parvitatem materiæ ; quia sive per medium grave, sive leve cum divina ejus potentia , etc ., exploretur, Deo semper

„ irrogatur injuria ; imo eo majorem dixerim , quo levior est effectus, qui expeetatur*

r:

TABULA XXXV.DE SACRILEGIO PERSONALI E T LOCALI.

i

Ï. Personale, quo persona sacra indigne viola-' tur; committi­tur vero

Sacrilegium est violatio rei sacrce Dei cul­tui videlicet ,so- lemniter dedi­catae , quod

communiter dividi solet in

/ v

1. Violando luxuriose corpus personae Deo sacrae, quacumque specie lu xu riæ , saltem si persona sit ritu solemni Deo consecrata.

2. Commiscendo se turpiter cum persona cognatione spirituali sibi conjuncta : imo juxta aliquos , etiam cum propria pœnitente , quod est extra dubium, si id contingat ex sollicitatione in confessione, vel occasione confessionis.

3. Inferendo violentas manus in Clericum vel Religiosum, sive percussione , sive mutilatone , sive occisione, aut alia atroci injuria contra privilegium canonis.

4. Subjiciendo personas ecclesiasticas judicio fori saecularis ; seu ad tribunalia saecularia indebite trahendo contra privilegium exemptionis , et immunitatis Ecclesiae.

5. Exigendo tributa a personis ecclesiasticis extra casum necessitatis.Resolves ; violationem corporis personae Deo ritu solemni sacratae , quacumque demum specie

luxuriæ , juxta probabiliorem triplicem malitiam specie distinctam continere; scilicet incon- tinenîiæ oppositam castitati ; perfidies oppositam voto, et sacrilegii oppositam Religioni : ideoque constitutum in Ordine sacro, vel Religiosum professum peccantem contra sextum praeceptum Decalogi secummetipso, vel alia persona, debere exprimere in confessione circums­tantiam Ordinis sacri, vel Religiosae professionis ( quamvis aliqui negent, agnoscentes dupli­cem solum malitiam ) : ex qua opinione sequitur , etiam violationem personae Deo simplici voto castitatis adstrictee habere rationem sacrilegii.

. Violando immunitatem locorum sacrorum , quod fieri potest et solet; vel infringendo fores, ac bonis suis ea expoliando, ex cap. Conquesti 22 , de sententia excommunie., vel extrahendo per vim delinquentes, qui ad loca sacra confugiunt juxta dicenda de jure asyli.

( i. Voluntariam, et culpabilem hominis occisionem, ex cap., proposuisti 4 , de consecratione.

2. Voluntariam, et mortaliter malam effusionem humani sanguinis, licet cau­sata esset ab existente extra Ecclesiam, ex cap. si Ecclesiam unico de con­secrat. in 6 .3. Culpabilem humani seminis effusionem, seu pollutionem, ex eodem textu r im o, et per copula maritalem, saltem extra necessitatem, exercitam in loco sacro.

4. Sepulturam hominis non baptizati tam adulti, quam infantis, extra tamen uterum matris existentis , ex cap, si Eccl. 26 , de consecrat, disi. 1.

* Seniilturam hominis excommunicati, ex cap. Coemeteria 7 , de consecrat.

2. Exercendo in loco sacro ac­tum , quo p o l-! luitur ; uti^ censetur fieri per

II. Locale, quo locus sacer in­digne violatur;*^ committitur autem

3 . Exercendo ac­tionem profa­nam in loco^ sacro, uti est

Quod pose ^t*«Traffantem Martini V procedit de excommunicato non tole­rato et vitando.

Minime vero per solos tactus, aliasve impudicitias cordis, oris, aspectus , amplexus ; et ideo priores quinque actus, licet occulti, induunt rationem sacrilegii ; secus vero posteriores ; imo nec priores exerciti in oratoriis privatis.

'1. Omnis actio judicialis, praesertim criminalis, et quidem, juxta probabiliorem, etiam in causis Ecclesiasticis, ex cap. Quia 1 de Immunit. Eccl. in 6.

2. Negotiatio, quæ fit erectione officinae, ex cap. Decet domum 2 , eod. tit. , cujus erectio tamen in coemeterio non nisi veniale est ; imo nullum , si res vendenda ad populi devotionem pertineat, ut candelae, rosaria, etc.3. Manducare et bibere, ex cap. Non oportet 4 , distinet. 4 2 , quod tamen non excedit culpam venialem : imo factum ex pietate, vel necessitate vacat omni culpa.

4. Tripudia et clamores profani, ex cap. Cum decorum 12 y de vita et hones­tate Cleric. minime tamen tragoediae , ad pietatem moventes.

N. B. Nomine loci sacri veniunt Ecclesia consecrata vel benedicta, coeme ­teria et oratoria , publica auctoritate constituta , et deputata ad cultum divinum , seu ad publice peragenda Officia d iv in a , Missas celebrandas , verbum Dei audiendum , Sacramenta adm inistranda et recipienda : quibus adnumerantur monasteria et xenodochia , si heee sint auctoritate

„ Episcopi erecta , quorum violatio inducit sacrilegium*

VH* Reale, quo res sacrae violantur. Vide seq. Tab.

TABULA XXXVI.DE SACRILEGIO R E A L I, E T PŒNIS IN SACRILEGOS. rá

Sacrile­gium reale, quo res sa­crae violam tur

I. Commit­titur

/Sacramenta Ecclesiae, praesertim Eucharistiae , cujus indigna tractatio importat gravis­simam malitiam sacrilegii, sacra vasa ad usum Sacramentorum deputata, ad quæ

i. indigne tractandores sacras, cujusmodi sunt

T- Ædes sacrae, altaria, cru x , imagines Christi et Sanctorum, reliquiae j sacri liquores; nomina D ei, Christi, Sanctorum , Scripturae

Reducuntur <

eorum :sacrae.

. Omnia, quæ pertinent ad ornatum altarium et ministrorum, ut palla, corporalia, paramenta, etc.

. Bona mobilia deputata ad sustentationem ministrorum Ecclesiae , fabricam templorum , uti et deposita in Ecclesiis, pia legata, et similia, quæ licet iri rigore loquendo non sint sacra, seu consecrata, quia tamen remote saltem ad Dei cultum præ cæteris* rebus profanis, spe­cialiter deputata sunt, ideo indigna eorum tractatio, vel injusta usur­patio a j ure sacrilegium passim appellatur,

j%

4

*** Indigne tractari

censentur

i . Sacramen­ta

’i. Invalide ac ficte ea applicando quocumque ex capite ;2. In statu peccati mortali ea administrando vel suscipiendo ;3. Tangendo illicite et irreverenter S. Eucharistiam ; quod respectu

laici peccatum mortale est ;4. Permittendo, ut particulae consecratae corrodantur a vermibus, aut

corrumpantur ;5. Tangendo quaecumque consecrata immediato contactui Eucharistiae? '

ut calicem, patenam, ciborium , lunulam ostensorii, chrisma , aram portatilem, etc.

N. B. Praedicta tangentes, excepta Eu ch aristia , laici et fceminae, se­cluso contemptu peccant genialiter ; a quo exim untur, si ea ex ratio­nabili causa , vel interposito velo , chirofheca , aut alio instrumento tangantur.

.. Injuste res sacras usur

pando, quod- fit auferendo

sive

. Sacrum de sacro, quod contingit, cum quis feratur aliquid ex rebus praefatis, prae­sertim vero ex tribus prim is, ex templo vel coemeterio : quod furtum duplicem.con­tinet malitiam sacrilegii, realis scilicet et localis.

. Non sacrum de sacro, quod contingit, cum quis furatur res non sacras ex Ecclesia, si huic in depositum consignatae sint; secus vero si solum per accidens, vel casu in Ec­clesia extitissent, aut alio loco sacro, quod furtum unicum includit sacrilegium locale.

3 . Sacrum de non sacro, uti cum quis furaretur calicem , e. g . , ex privato oratorio, aut cista, vel arca domestica ; quoti furtum unicum includit sacrilegium reale : quidquidin contrarium jus civile asserat, negans committi sacrilegium per ablationem non sacri de sacro , aut sacri de non sacro ; sed solum per ablationem sacri de sacro.

4. Legata p ia, aliaque jura in Ecclesiastica infringendo, detinendo, occupando, defrau­dando. E x Glossa a d cap. Cum sit. 8 de foro competent. a d verb. Malefactores. Dnde usurpans decimas committit sacrilegium.

Nequaquam vero committitur sacrilegium auferendo Parocho, aut alteri Sacerdoti etiam ex beneficio provenientem pecuniam, frumenta, etc.

Resolves {1. Plura sacrilegia specie inter se differre. E x Z). Thom a 2 , 2 , qu,r

art. 3 , adeoque in confessione non solum explicandus numerus, quo ties ; sed etiam species , seu quænam sacrilegia commisit.

2. Sacrilegium sive illud sit personale, sive reale, sive locale esse pec­cai um ex genere suo mortole ,quod evadere potest veniale non solum ex intuì vertentia et indeliberatione, verum etiam ex parvitate materiae.

1Í. Punitur J videlicet

1. Exercens Copulam cum m oniali, si laicus sit, poena mortis, si clericus, non modo beneficio privandus est, praeterea ab ordine depositus detrudendus est in monasterium ad agendam inibi poenitentiam^ Monialis vero libere consentiens debet in aliud arctius monasterium transferri ad agendam ibi poeni­tentiam ; vel quod magis consonat lapsus gravitati, in perpetuos carceres sui monasterii detrudi.

2. Injiciens manus violentas in clericum vel monachum, incurrit excommunicationem latam in concilio Lateranensi, relato Can. Si quis suadente, de qua alibi.Auferens res sacras cum effractione tem plf, incurrit excommunicationem latam , cap. Conquesti 22, de sentent, excommunie,Violans immunitatem ecclesiasticam , incurrit excommunicationem ex dicendis I ab. seq.Abutens missae sacrificio ad sortilegia, præter poenas latas a Sixto V el L rogorio i 5 , incurrit etiam perpetuam inhabilitatem ad præfati sacrificii celebrationem. /'•* décret, sacr. inquisii. , de mandato Benedicti X I V > anno 17 4 5 , dic 2 1 augusti, Toni. 2 Bull, ejusd. 111 Append . , fo L m iru 46.

. Vasa sacra et paramenta, dum ea propria auctoritate in profanos usus convertuntur; saltem eadem forma permanente : imo juxta aliquos forma etiam destructa : quamvis contraria sit aliorum sententia volens, quod materiam , destructa form a, in usus pro­fanos convertere, non excedat culpam venialem.

. Scriptura sacra, cum ea scienter j^rvoriitur5 vel cum quis illius sententiis abutitur ad irrisiones * jocos^ mcndùciti et fld illici pcccutâ preesertim luxuriet?»

TABULA XXXVII .

Àsyli jus, quo prohi­betur ex­tractio ma­lefactorum ab Eccle­sia, et aliis locis sacris

I. Introduc­tum in si­

militudinem' Y legis

DE IMMUNITATE ECCLESIA RU M , SEU JU R E A SYLI.

S t . Ju re gentium , eo quod omni ætate stabilitum ,apud omnes fere gentes viguerit : uti apud Romanos confugientes ad Romuli templum indemnitatem nanciscebantur. E x N icol. I , in respons. ad quœ- situm 95 y a Bulgaris propositum retat. a Bened. X I V , Syn. Dicec. 9 lib. i 3 , c. i 8 , n. 1.

2. Ju re civili per legem 2 , cod. de his qui ad Ecclesiam confugiunt, et per leg* 6 , cod, eod., ac per constitutionem Leonis I Imperat.3. Ju re canonico per textus relatos, can. miror , 8 , can. reum , 8 , can . frater , 10. can. definitiv. 35 , causa 1 7 , quaest. 4 , et cap. Inter alia 3 , de Im m unit. Ecclesiarum .

‘1. Ecclesiis omnibus auctoritate Episcopi erectis , etsi nondum consecratis.2. Locis illis, quae fabricae Ecclesiæ conjuncta sunt ; qualia sunt sacristia , turris, atrium , porticus, etc.3. Campanili, quamvis ab Ecclesia sejuncto, dummodo non distet ultra passus triginta.4. Coemeteriis, seu contiguis, seu separatis ab Ecclesia, dummodo auctoritate Episcopi sint erecta,

atque in sepulturam fidelium deputata.II. Competit^ 5, Monasteriis et conventionibus; omnibus locis intra septa monasterii contentis; item villis, seu gran-

giis regularium.6. Omnibus locis piis auctoritate Episcopi erectis, uti sunt seminaria, hospitalia , montes pietatis.7. Confugientibus ad Sacramentum Eucharistiæ, quod defertur infirm o, vel ab eo reportatur, aut in

processione circumfertur.8. Palatiis Cardinalium et Episcoporum.

1. Laici omnes Catholici, cujuscumque aetatis, sexus et conditionis, etsi specialiter interdicti, aut excommunicati etiam denunciati, ut publici Clerici percussores.

2. Clerici saeculares, juxta probabiliorem et declarationes S. Congregationis , non solum respectu judicis saecularis, verum et ecclesiastici.3. Religiosi delinquentes in monasterio, si confugiunt ad Ecclesiam sui conventus animo gaudendi

III Candenti îlire as3’^ adeo, quod neque a proprio superiore extrahi possint. E x declarat. S . Congregat.* 4. Judaei, Pagani et ceeteri Infideles, juxta omnes, et declarationem S. Congregationis V alisolitanœ ,

anno 1627, 19 m aii ; quidquid jus civile in contrarium disposuerit extra casum, in quo confugientes ad Ecclesiam id facerent animo sese convertendi.

N. B. Praedicti omnes gaudent jure asyli ( excipe , si commiserint delictum exceptum ) etiam pro casu quo e carceribus, vel e manibus satellitum sese proripientes , dum ducuntur a d carceres, vel ex his ad supplicium , in Ecclesiam , vel alium locum ex praefatis se reciperent. E x decis. S. Congreg.

<1. Publici latrones, quo nomine veniunt i l l i , qui in frequentatis v iis , vel publicis praedae, rapinaeque causa homicidium committunt, et vere commissum fuisse notorie constat. E x constit. Gregorii X I V t quae incipit. Cum alias , inserta ton*. ? Ttull. Cherubini , fo l. m ihi 694»

2. Grassatores viarum, seu illi, qui in viis pubiicio, aut itineribus frequentatis praedae causa, absque caede, per quod a publicis latronibus distinguuntur, violenter transeuntes aggrediuntur. E x ead . constit.

3. Depopulatores agrorum, seu, qui agrorum segetes, vinearum fructus depopulantur, eosdem des­truendo , devastando , comburendo , etc., deque hoc constet, et depopulatio agri sit vel totalis , vel notabilis, sive dein sit nocturna, sive diurna. E x ead. constit.

4. Occidentes, vel mutilantes proximum in ipsis Ecclesiis, Coemeteriis, etc., sive id faciant in Ecclesia existentes , sive extra Ecclesiam ; secus si existentem extra Ecclesiam in atrio , porticu, scalis occi­derent , vel mutilarent. E x ead. constit.

5. Assassini, quo nomine veniunt tam il li , qui pretio conducti alium occidunt, quam qui pretium dant, vel permittunt, ut homicidium committatur, dummodo et mors vere secuta sit, et pretium certum sit, ac determinatum consistens, ceu in pecunia, ceu in alia re. E x ead. constit.

6. Occidentes alium proditorie, id est cum occiditur quis a vero, vel simulato amico nulla praecedente sive r ix a , sive injuria. Quibus adnumerantur tam occidens infantem , vel puerum usu rationis ca­rentem, quam mulier procurans abortum medicamento. E x ead. constit. et declar. S. Congregat. relat. a F erra ris , verbo Immunitas Eccl. , art. 2 , n. 114 .

7. Haeretici, si propter haereseos crimen confugiant ad locum sacrum; secus si propter aliud crimen 11011 exceptum. Hinc cum in Germania passim tolerentur haeretici, hi non propter crimen hæreseos , sed propter alia delicta confugere solent ad locum sacrum. E x ead. constit.

8. Committentes crimen laesae Majestatis in persona ipsiusmet Principis, quod committi censetur, quando exercetur actio aliqua positiva in ejusdem personae damnum, veJ offensam, v. g . , percu­tiendo , vulnerando, hostiliter invadendo , aut ipsum Principem occidendo. E x ead. constit.

9. Inferentes vim confugientibus , atque ipsos ab Ecclesia , alioque loco immuni extrahentes, et abdu­centes. E x constit. Benedicti X I I I quae incip. E x quo divina, edit, anno 1725, quam refert Ferraris ibid . , art. 2 , n. 90.

10. Interficientes proximum suum animo praemeditato, ac deliberato ex constit. Benedicti X III, quamconfirmavit Clemens XII et Benedictus X IV , constit. quae incip. Officii nostri, tom. 3 B ull. ejusd. 9 fo l. 278, edit. Bom . , §. 9 et seqq. f

n . Occidentes proximum , licet in rixa , dummodo non fuerit homicidium casuale vel ad propriam defensionem. E x constit.Clementis X I I , edita pro ditione temporali Pontificia ; quam Benedictus X IY , ad diversa alia dominia extendit, ibid. loc. cit.

12. Occidens hominem in duello , sive publice, sive privatim indicto, sive occisus mortuus fueritex vulnere in duello accepto, seu in loco conflictus, sive extra illum. E x Benedicto X I V , constit, detestabilem , inserì, tom. 4 , B ull. ejusd., fol. 22 , 6 , edit. Venet,

13. Falsificantes litteras apostolicas. E x Benedicto X I I I .14. Furtum commissum a Ministris montis pietatis, vel alterius publici telonii, aut bancl^, adeo ut

arca ita minuatur, ut poenae ordinariae locus sit ; ex eod. Benedic. X I I I , in relata constit.1 5. Conflantes, adulterantes , vel detondentes quascumque monetas aureas, vel argenteas, etiam Prin*

cipum exterorum ; vel ipsas monetas ita conflatas, adulteratas, et detonsas scienter expendentes. E x constitui» Benedicti X I I 1 ibidt

IV. Non gau­dent

TABULA XXXVIII .

I. Effectus, seu privilegia sunt nimirum

DE PRIV ILEG IIS JU R IS A S Y L I, E T P<ENIS VIOLATORUM EJU SD EM .

'‘Confugientes ad Ecclesiam, vel alia loca Religiosa, debent a rectoribus earum recipi ; nec inde possunt expelli, aut excludi. E t si judex promissione securitatis, vel impunitatis reum inde deturbaret, fides ei necessario est servanda, vel denuo restituendus est loco asyli, secus vero si solum blanditiis, vel suasionibus id obtineat : imo nec si ab aliquo tertio, v. g . , occulto ini­mico re i, dolo, fraude , et mendacio ad exeundum induceretur.

Rectores Ecclesiarum , e tc ., nequeunt reum extradere potestati saeculari, etiam recepto impuni­tatis juramento , extra casum , quo certo constaret dei ictum esse exceptum , et requisiti essent a potestate saeculari. E x Grog. X l V y constit. prœc. , Tabula relativa.

Rectores Ecclesiarum, etc. Reum nequeunt extradere potestati saeculari pro casu dubio, an de­lictum sit exceptum, sine licentia Ordinarii. E x G reg. X I V et Benedict. X I I I , cit. constit. , §. 9 , bene vero si clare, et indubitanter id constet ; in quo casu opus non est, ut extradatur praemissa protestatione. Optime agent, si in omni casu exquirent ordinarii consensum.

Ecclesia, vel alius sacer locus de bonis suis tenetur reum alere, nisi propria habeat bona, vel aliunde a consanguineis habere possit.

Nemo potest prohibere, ne reo in loco asyli existenti deferantur necessaria ad victum et vesti­tum, debetque ei admitti locus pro naturae necessitatibus etiam extra locum asyli.

Nequit reus, quamdiu existit in loco asyli,damnari ad mortem, vel ad aliam poenam corporalem. Neque potest spoliari suis, quæ secum ad locum asyli tulit.Minimeque ad carceres rap i, vel in vincula conjici a potestate saeculari, etiam pro casu , quo

constaret delictum esse exceptum : excipe, si potestas ecclesiastica requisita renueret reum ultra custodire.

Non potest reus, quem liquido constat non admisisse delictum exceptum, accipiens asylum, in* hoc sive custodiri, sive ad carceres ra p i, ab aliqua , quacumque demum potestate ; ex d ec la ra ti 6\ Congreg. et Benedicto X I V , lib. Instit. E c c it im i. 41 , §. 7. Extra tamen locum asyli po­testas saecularis potest ponere custodes, dummodo liber permittatur accessus deferentibus neces­saria reo. Si tamen dubium s it , et a fortiori si constet delictum esse exceptum, rector Ec­clesiae, etc. requisitus, tenetur reum caute custodire. E x Greg. X IV, ibid.

Neque pro casu dubio, neque pro casu certo excepti criminis, potest potestas saecularis delin­quentem e loco asyli extrahere absque licentia expressaordinarii, ex Greg. XIV et Bened. XIII, ibid. extra casum, quo Episcopus requisitus recusaret praestare assistentiam.

Rei criminis excepti antequam extradantur brachio saeculari, debent duci ad carceres curiae eccle­siasticae, ibi que per Episcopum, vel alium examinari, an commiserint relicta excepta ? Quo comperto saltem ex indiciis , et conjecturis eos delicta excepta commisisse, extradi debent bra-

chio saeculari.

r i. Jure civili gravissimis pcçnic « Sciu n tu r, teste Benedicto X IY qui refert, quod sæculo IV Eutropius, qui Imp^‘ t,rf^ ,n Arcadium ad jus asyli penitus abrogandum impulerat, post annum omnis honoris titulo destitutus, ut evaderet Gainee furorem, ipse primus confugerat ad Eccle­siam ; nst non meruit frui asylo, quia jussu Imperatoris in ipsa Ecclesia captus fuit et con­demnatus : uti legitur in vita S. Joannis Chrysostomi, lib. Instit. E ccl. , Instit. 41 , §. 1.

f i. Excommunicationem subeunt a variis Pontificibus et conciliis latam, inno­vatam , confirmatamque praesertim a Tridentino, sess. 26 , d efrefor., cap. 20. Gregorio X IV , Benedicto XIV, quæ est latæ sententiæ reservata Sedi Apos- tolicæ ex decret. Clementis V II I , et dedar. S . Congregat, in una lyciensi, anno 16 17 . Neque regulares habentes alius potestatem in reservatam, possunt nb ea absolvere intra Italiam .

2. Jure Cano-1 2. Privantur omni beneficio, et privilegio ecclesiastici confugii, et asyli tum nico \ apud Ecclesias , et loca omnia ab ipsis sic violata , quam apud alias quas­

cumque Ecclesias et loca religiosa, ex Benedicto X I V , Constit. quae incipit Officii nostri, inserì, tom. 3 , Bull, e ju sd ., fo l. 278, §. 14 , edit. Rom.

. Non debent absolvi, nisi primo restituto reo, præstitaque læsæ Ecclesiae satisfactione5 quæ restitutio fieri debet publice, et solemniter ipsi Ecclesiae per eos, qui reum extraxerunt, ex declarationibus S. Congrega vid. Ferraris verb. Immunitas, Eccl., art. 3 , anno io3.

r. Aliquem etiam criminis excepti reum oxistentem in loco asyli sine expressa licentia Episcopi, vel alterius ab eo deputati capere , extrahere, in vincula conjicere, inque carceres detrudere prœsii munt.

2. id solum attentaverunt facere, effectu non secuto; seu qui Ecclesiam , monasterium, etc ., invadimi eo fine, ut reum capiant, extrahant, etc., quamvis id efficere non possint, vel quia reum non inveniunt, vel quia rector Ecclesiae validam facit resistentiam.

3. In loco asyli capiunt, extrahunt, aut in vincula conjiciunt volentem, consentientem, aç permittentem , sicque juri suo , seu privilegio cedentem.

4* Mandant capi , vel extrahi, vel id conantur et attentant.5. A fortiori capientes, vel extrahentes : loco asyli non gravatum crimine excepto, vel etiaip

dubio.

II. Violatores praeter reatum

gravissimi sa­crilegii

III. Violatores censentur, qui '

TABULA X X X I X .D E N A T U R A E T D I V I S I O N E S I M O N 1 Æ .

(\ . Mentalem > quæ contingit, cum quis offert, vel dat temporale animo , et intentione alterum movendi ad sib i,

I vel alteri tribuendum spirituale , vel spirituali annexum , vel vicissim ; absque tamen ullo pacto seu expresso, seu tacito eatenus , ut prava illa intentio dantis vel accipientis, neque ex opere externo , neque ex ejus circums­tantiis aliquo modo se prodat.

II. Conventionalem, quæ esse potest, vel

Pure conventionalis, si supposita conventione expressa, vel tacita externe mani- festata dandi spirituale pro temporali, aut vicissim, ex neutra parte sit secuta traditio.

M ix ta , ex conventionali et reali, si supposita conventione 9 ex parte solum unius sit secutus effectus.

N. B. S i conventio non sit ab altero acceptata , non dicitur conventionalis, sed mentalis , quia non est vera conventio , usquedum non acceptetur promissio r nam conventio ex jure dicitur : Duorum, vel trium in idem placitum consensus

t tacitus vel expressus.

•OlU

lm

STO i

Simonia est studiosa vo-

\ntasemendi, l vendendi

spirituale, vel spirituali an- j nexum pro ] temporali, guæ dividitur | in

III. Realem , quæ contingit, dum conventio ex utraque parte exsecutioni mandatur , saltem inchoative, seu cum et res temporalis pro spirituali data est, et spiritualis pro temporali, acceptata saltem inchoative. Censetur autem inchoative datum, vel acceptum temporale pro spirituali, si obligatus dare, e. g . , centum florenes pro consecutione beneficii, dedisset interim decem vel viginti.

IV. Confidentialem , quæ committitur, cum quis beneficium ecclesiasticum cuipiam providet eligendo , postu­lando , praesentando, resignando; vel electum, præsentatum, etc ., instituendo, confirmando, cum certa con­fidentia , id est cum expresso, vel tacito pacto, conditione , ut is , qui beneficium adeptus e s t , suo tempore iterum cedat ipsi praefato modo providenti, aut a lte ri, e. g . , fratri, nepoti suo; vel alicui aut partem, aut pensionem ex fructibus beneficii praestet.

N. B. Non censetur simonia confidentialis, cum quis fundat beneficium ea conditione, ut ipse vel f iliu s , aut nepos eo primus investiatur. E x Bened. X I V , lib. Instit. E c c l., Instit. 95.

N. B. i . Simonia e/st peccatum sacrilegii gravissimum , quia per eam vel m axim e res sacrce profanantur , indi­gnissime tractantur, iniquissime contemnuntur, et vilipenduntur eo ipso, quod instar temporalium rerum venalitati subjiciuntur : iaeoque nullam adm ittit materiae parvitatem , et in jure vocatur e x e c r a b i l e F L A G I- T IU M , TU R PISSIM U M LU CRU M, C R IM EN L Æ S Æ M A JE S T A T IS.

2, Simonia non includit m alitiam injustitiae : includeret tamen , si venditor rei spiritualis nullum pateretur incommodum , nullumque emolumentum amitteret , juxta probabiliorem.

V. J ure naturali , ac divino prohibitam , quæ contingit, dum pro re temporali datur , vel promittitur res vere s p ir itu a lis , a u t sp ir itu a li an n exa , cie qua in sequenti Tabula.

VI. J ure solum ecclesiastico prohibitam, q u * committitur, dum datur, vel promittitur spirituale pro spirituali, vel temporale pro temporali contra prohibitionem Ecclesia, flUa jn Tab. XLl.

* Etsi simonia a Simone Mago denominationem accipiat,non tamen hic hujus nefandi criminis auctor fuit. Plures enim ante illum ejusdem criminis rei fuerunt, inter quos numerantur Jason , quem pro obtinendo sacerdotio multa talenta regi Anthioco obtulisse, liber II Maccabeeorum, c. 5 , commemorat : Giezi Elisæi famulus qui, quantum in illo fu it , sanitatis gratiam vendidit Naaman Syro : Jud as, qui triginta argenteis infinitum bonum vendidit. Nomen accipit ab eo , ut ait Reiffenstuel, lib. 5 Decretai. , tit. 3 , n. 2 ; quia ipse primus in N. Testa­mento per Apostolos jam promulgato rem maxime spiritualem , mirabilem illam potestatem videlicet confe­rendi Spiritum Sanctum malitiose pecuniis emere volebat. Actor. 8 , v. i 5. Hinc Glossa allata ad initium causse primae putat vocandos Giæziticos qui gratiam vendunt ; simoniacos vero , qui eam em unt, cum Giezi vendere, Simon vero pecunia emere voluerit dona Sp. Sancti. Hæc pro eruditione. «

¥¥ Hanc materiam valde practicam esse, experientia testatur, non quidem aperte et explicite, sed variis modi­ficationibus involutam, et consequenter ejus in tota sua latitudine notitiam confessano valde necessariam,

Simonia pro­hibita jure na­turali divino^ committitur dum

TABULA XL.D E SIM O N IA JU R E N A T U R A L I D IV IN O P R O H IB IT A .

ri . Temporale pro administratione Sacramentorum vel Sacramentalium , si defur vel recipiatur

Î)er modum pretii, secus vero si per modum stipendii ad honestam sustentationem ordinati ; icet etiam id exigatur vel in pactum deducatur ; dummodo exigatur solum id, quod vel ex jure

ecclesiastico, ex consuetudine, vel legitima praescriptione dari solet et debet3 quod intelli- gitur etiam respectu illius, qui habet media aliunde.

I. Offertur datur, recipi-<

IÏ. Temporale exigitur , vel extorquetur i

2. Temporale pro precibus, orationibus , aut alio bono opere supernaturali per modum pretii ; secus vero si detur per modum stipendii ad honestam sustentationem ; vel sub spe obtinen­darum precum, aliorumve bonorum spiritualium : imo nec si detur sub conditione obtinendi spirituale, seposito tamen titulo retributionis.3. Temporale pro prœsentatione , collatione , etc. beneficii, quo nomine venit etiam prodatura regularis , juxta probabiliorem. Secus Commendæ ordinis melitensis. E x Bened. X I V iit Syn. D icec., lib. 12 , c. 5 , n. i 5 et seqq. praesertim 17 , et quidem pro casu etiam , quo detur tertio, cum huic detur ea conditione, ut apud patronum, vel collatorem pro ipso intercedat, committitur simonia ; secus vero si pro sola informatione de qualitatibus et meritis.

4. Temporale pro exercitio potestatis , et jurisdictionis ecclesiasticae seu contentiosae , seu voluntariae , ut pro absolutione , dispensatione , etc,

1. Pro functionibus et actionibus spiritualibus, debitis ex officio , pro quo habentur redditus sufficientes , quando illud exigere, nec jus, nec publica autoritas, nec consuetudo permittit.E x cap. clericos 6 , causa 1 , qucest. 2.

2. Pro labore intrinseco , et inseparabiliter annexo ipsi functioni spirituali ; secus pro labore extrinseco , nisi hic aliunde debeatur ex officio.3. Ante praestitam functionem spiritualem debitam ex officio sub comminatione non prius p r a # p ^ tandi functionem illam spiritualem. E x cap. Ad apostolicam , 42 de Sim onia .

/T . Obtinendo suffragio in electionibus ad beneficia ecclesiastica ; vel titulo gratuitae compensa­tionis pro obtinendo, v. g . , spirituali beneficio. E x Innocentio X I damnante proposdio- nem 45. Imo et dum solum prom ittitur, illum gratificatum iri saltem pro casu, quo his verbis intenderet revera dare, vel præstare temporale pro spirituali.

2. Omissione actus spiritualis , qui sit ordinis, vel jurisdictionis ecclesiasticae , ut negare abso­lutionem disposito, suffragium digno: secus vero omissione actus, qui non sit ordinis vel jurisdictionis; nc, v. g . , Sacerdos celeoret, ne recitet horas canonicas, ne excipiat confessio­

ni. D a t u r , pRo- nem, ne baptizet, etc.mittitur, vel 3. Ingressu a d Religionem , Vel admissione ad professionem : imo juxta probabiliorem, etiam recipiturtem -J si exigatur solum titulo honca^ sustentationis , in supposito, quod monasterium habeat porale pro sufficienter re d d ita $ secus vero si essel. destitutum mediis, et redditibus sufficientibus.

T£*i*aenda justa vexatione, seu no quis incipiat justam vexationem, vel ab incoepta de­sistat , in beneficio sive jam acquisito , sive primo acquirendo ; secus vero si detur, ut impe­diatur vexatio injusta saltem ab eo , qui non obesse modo, sed et prodesse potest de ju re ; c. g . , presentando, eligendo, confirmando, dando votum : si tamen daretur ad redimendam injustam vexationem in jure plene acquisito et possesso, nulla esset simonia : uti in jure cap. 2 8 , de Simon, et D. Thom. 2 , 2 , qucest. 10 0 , art. 2 , a d 5. Vide tamen , quae Bene­d ic i XIV in Synod. Diceces. , lib. ATJ, cap. V I , n . 7 in f i n . , et lib. Inst. 93 dicit.

IV. E mitur , venditu n , aut commutatur temporale concomitanter, vel consequenter spirituali annexum : secus vero si sit annexum antecedeu ter, in quo casu id , quod venditur ad usum profanum , ante traditionem debet confringi, vel alias ita tractari, ut amittat consecrationem.

V. V enditur jus patronatus secundum se praecise spectatum juxta communiorem; secus si vendatur per acci­dens; vendendo scilicet bona, quibus est annexum, dummodo ratione hujus praecise juris bonum illud non pluris vendatur.

TABULA X L 1 X .

M

J r

Simonîaju-ris Ecclesiasti­ci 7 ( quœ est pactio cjuœli-

r, aut cori­ntio ab Ec­

clesia sub poe­nis Simoniœ inhibita , qwa- ienus labem redolet simo- niacam) com srúüitur, dum

TABULA XLI.DE SIMONIA JU R E ECCLESIASTICO PROHIBITA.

''Beneficium Ecclesiasticum ç in quantum importat jus percipiendi fructus temporales juxta ali­quos , et communior talem venditionem reducit ad Simoniam jure divino vetitam.

Jus Patronatus secundum se. E x cap. De jure Patronatus ; quamvis alii id reducant item ad Simoniam jure divino prohibitam juxta dicta in Tabula XXXÍX.

Chrisma, seu oleum catechumenorum , vel infirmorum consideratum præcise ratione materiae.E x cap. Non satis 8 , et cap» in tantum 36 * de Simonia et Benedicto X I V Constitutio.

Sepultura sumpta pro ipso loco sepulcri, seu parte coemeterii, vel templi. E x cap Non satis 8, I. V enditur et cap. Audivimus 41 de Sim onia . A fortiori si sepultura sumatur pro jure sepulturae sito in

eo , ut quis jure sepeliatur in terra sancta; quia in hoc casu committeretur Simonia stricte talis et juris divini ; cum tale jus sit mere spirituale.

Pensio Clericalis, quæ scilicet datur vel Parocho seni, vel renuncianti beneficium, vel Cleric®' pauperi , vel ad litem in beneficio componendam.

Officium extrinsece tantum ordinatum ad rem sacram, uti sacristæ, œconomi, etc. E x cap. Consulere 33 de Simonia ; in supposito tamen quod praefata officia soleant per Clericos exer­ceri; secus vero si per Laicos.

/Beneficium cum clausula non a liter , seu in favorem tertii sine consensu summi Pontificis, non vero si resignatio fiat simpliciter in manibus ordinarii , ea etiam intentione, spe, supplica­tione , ut aiicüi certæ personae conferatur.

Beneficium cum conditione, aut pacto, ut ille , in cujus favorem iit resignatio, solvat resignanti expensas, quas fecit in assecutione beneiicii, aut facere debebit pro expeditione litterarum respectu resignationis faciendarum.

'Beneficium cum alio beneficio absque superioris autoritate. E x cap. Pactione 8 de Pactis. Ju s patronatus, sive cum alio jure patronatus , sive cum alia re spirituali sine consensu Episcopi saltem , si jus illud transferatur in Laicum , et præcise secundum se : non vero si transferatur una cum fundo.

Beneficium cum obligatione compensandi inæqualitatem fructuum spiritualium, v. g. , de­cimarum, obligationum, etc. absque consensu Papae. Consensus ordinarii non sufficit juxta

II. Resignatur

111. Permutatura

communiorem.

IV. Convenitur

/In ter resignantem, et resignatarium de cassanda, seu abolenda pensione assignata, et const I autoritate superioris per anticipatas solutiones, vel anticipandas, si talis conventio fiat con- I comitanter ad resignationem beneficii factam cum reservatione pensionis in electionibus regu­

larium de reciproco suffragio ad electiones.

V. R edimitur pensio propria auctoritate juxta aliquos, i;«*p aiü talem redemptionem absolvant a Simonia.VI. Accipitur aliquid etiam sponte oblatum pro examine ad Parochiam, aut pro collatione primae tonsurae, ordi­

num ; ac litteris dimissorialibus , excepta decima aurei parte pro notario non habente salarium. E x Tridentino sess. 2i , cap. 1 , et sess. 2 4 , cap» 18 de Reformat.

VII. Exigitur pecunia pro honesta sustentatione a volentibus^ ingredi Religionem ex suppositione, quod monas­terium habeat redditus sufficientes. E x ConciL Lateranensi relato cap. Quoniam 40 de Simonia

N. B. A liqui volunt, quod tum exigentes, tum dantes ta liter , dum monasterium sufficientes habet redditus, com­mittunt Simoniam jure divino vetitam, ; a lii tamen negant, quibus adhaeret Bened. X I V , Syn. Diœc., c. 6 , n. 3. N am non exigitur pro ipso praecise ingressu. N ulla tamen committeretur Simonia exigendo pecuniam ex eo , quod parentes cogant ingressuros monasterium cedere omni ju ri haered ita n o , vel alteri justae pretensioni, aut

t ipsimet id praestarent, vel sponte inducerentur a d praestandum,

F

Nofcæ, seu .Requisita ad veram Simo- niamsunt, de-" benique con­currere

TABULA X L IIDE N O TIS, SEU REQ U ISITIS AD VERAM SIMONIAM.

Spirituales se­cundum se ^ quales censen-1 tur

. Essentialiter, et ex natura omnes gratiae supernaturales tam gratis datet* quam gratum facientes ; habituales et actuales, uti et omnes virtutes tum theologicae, tum morales.

. Causative, quae aliquo modo sunt causa rerum spiritualium esse ‘j gfe ?*; talium ; quales sunt omnia sacramenta, sacramentalia , officia e c JR K tic a ordinata ad finem seu spiritualem, seu supernato ralem , v. g ., p^plicatio verbi Dei, orationes, quae fiunt ex institutione Ecclesiae. «4

3. Effective , quæ procedunt ab officio, vel jurisdictione spirituali proxime , tanquam a causa, uti sunt patratio miraculorum , actus officiorum , et po­testatum spiritualium, ut ordinare, consecrare; actus omnes jurisdictionis

I. M ateria , seu i spiritualis'fori interni et externi, uti dispensatio in votis, juramentis , etc.Merces , quæ-< I electio, postulatio, praesentatio, institutio, collatio investiturae, beneficia-sunt res, vel V rum i dignitatum , praelaturarum ecclesiasticarum.

f i . Antecedenter, quales censentur, quæ prius jam exstiterunt, et præsupponun- tur, antequam rei spiritualiadnectantur, ut Ecclesiae, calices, patenæ, para- menta, etc. quæ præsupponuntur ordinata ad consecrationem, vel benedic­tionem.

f 2. Concomitanter, quæ cum re aliqua spirituali intrinsece, ac inseparabiliter connectuntur, ut quivis labor et actio, sine qua functio sacra, seu spiritualis exerceri nequit.

Í 3. Consequenter, quæ rem spiritualem tanquam causam supponunt, eam..-*, sequuntur, sive effectus , uti sunt jura decimandi, sive fructus ex bendici Ecclesiastico percipiendi.

. Munus a manu ; quo nomine venit non solum pecunia, sed etiam omnis alia res temporalis pretio aestimabilis utilitatem aliquam , vel commodum afferens, sive sit mobilis, sive immo­bilis, sive corporea, sive incorporea.

. Munus a lingua ; quo veniunt non ipsae preces , et commendatitiæ simpliciter factae ab illo , qui petit spirituale, utpote lic itæ , sed preces, laudes, recommendationes , intercessiones, quæ pro beneficio, vel alia re spirituali interponuntur, aut interponendae promittuntur, aut exiguntur apud principem, communitatem, magnatem , vel alium quemcnmque ab illo, a mio petitur res spiritualis.

. Munus ab obsequio ; ostque quodvis servitium , vel obsequium temporale praestitum, vei praestandum pro spirituali, uti agere cappellanum Episcopi, instructorem juventutis, etc. pro obtinendo beneficio.

SSiveexpres*»*rn , ut si qnïs diceret, v. g. , promitto , do, praesto, vel de futuro hoc temporale ea f.imrn (ondii ionr 86U onere, ut milii des, conferas, præstes, etc. hoc, vel illud spirituale, v. g . , beneficium.

Temporales spi­rituali tamem annexae , sive

Il.PAETiuM,quod loquendo de Simonia juris^ divini debet es*" se aliquid tem­porale, sive sit

UI. P actum

Sive tacitum , nullo quidem adjecto pacto externo, in­tentione ta­men , animo ,* fine et motivo consequendi spirituale ; quod colligi potest

Cujus defectu nulla commit­titur Simonia, dum

T ro foro interno ex dictis ipsius pœnitentis, si nempe dans, vel offerens temporale pro spirituali, offerat pro fine et motivo , et quidem principali habuisse consecutionem spiritualis, et quidem ex debito, quod colligi potest consequenter, si delusus conqueratur, obmurmuret, judicetque sibi factam fuisse injuriam.

E x qualitate personae dantis , vel accipientis, si sit paif- p e r , vel dives.E x qualitate muneris, si videlicet m agni, vel minoris pre-

Pro foro externo tii sit res data.ex circumstan s 3 . Ex tempore donationis, si scilicet datum , vel oblatum- tiis * seu fuit instante necessitate. E jc Glossa in cap. Etsi questio­

nes 8 , de Simonia.4. Ex effectu , si dans , vel praestans munus temporale con­

queratur de non adepto spirituali.

£ i . Promittitur ficte temporale pro spirituali , vel vicissim, licet talis ficte- promittenssemper graviter peccet : imo juxta aliquos, nec est Simonia pro­mittere temporale pro spirituali sine voluntate implendi.

2. Quis simpliciter se recommendat pro aliqua re spirituali, e. g . , beneficio , sicut qui beneficium confert habito respectu ad instantiam factam.3 . D atur, vel praestatur obsequium aliquod sine intentione inducendi in al­terum strictam obligationem sibi illud spirituale conferendi, sed gratis, et li- beraliter. Hinc licite potest quis servire Episcopo, vel alteri spe renumeratio­nis. E x Glossa in cap. Cum essent 12 , de Simonia a d verb. Promiserat. Quod si ea intentione, ot animo praestetur temporale, ut alter inde moveatur ad dan­dum spirituale, esset Simonia. E x Innocentio X I damnante proposit. i*5.

4. Datur , vel offertur temporale , praeciso quocumque praevio pacto tam im­plicito, quam explicito post obtentum spirituale, ex mera gratitudine. Exci­pe dantes, vel recipientes pro examine,, ad Parochiam , collatione ordinum * et dispensationibus,

/

Pœnæ sta- ü itæ in Si-< moniara

TABULA XLI1I.

3.

i . Ingressu 1 J Beligwnis est » 5.

N

2. Collatione, et susceptio­ne ordinum est

f lIV. Realem

commissam < in

D E F I N I S S I M O N I A C O R Ü M .

f l . M êntalem pure talem nulla est, quamvis facienda sit restitutio percepti temporalis pro spirituali, secus vero spiritualis. . . . „

II. Conventionalem pure talem nulla est, nisi in Simoniam confidentialem in electione Papæ........................III. Mixtam ex conventionali et reali etiam nulla est. E x stylo curice, rotce et S. Pœnitentiarice, nisi in Simoniam

confidentialem; et ideo, qui percepto spirituali, non praestat temporale promissum, nullam juris poenam incurrit; imo nec si post tempus miquod praestaret, saltem attento foro conscientiae. E x Tornello.

Excommunicatio ipso facto reservata summo Pontifici, quam incurrunt tam dan­tes , quam recipientes. E x tra v . sane de Simonia.Infamia juris, si delictum sit notorium et consequenter irregularitas.Translatio Simoniaci admissi ad arctius monasterium; nec in eodem absque dis­

pensatione Papæ manere potest. Cap. 2 5 de Simonia.Restitutio percepti temporalis ; ad quam tamen non tenetur, si percipiens sit mo­

nasterium; si vero sit abbas, vel abbatissa, aut alius ex monasterio, debet converti in communem usum.Suspensio ab officiis capitularibus Papæ reservata , lata in conventum si consen ­

serit, Extrav. sane de Simonia.. B. Praedictae Pœnœ non incurruntur, nisi secuta professione ex Lessio et aliis. ReifFenstuel, lib. 5 Decret., tit. 3 , n. 235. Nunquam a monialibus recipientibus temporale. Reiffenst. loc. c it., n. 256. Layman, lib. 4» Tract, io , il. 3 , fundati in declarat. Clement. VII, et Innoc. YUI.Excommunicatio latae sententiae tam in conferentem, quam in suscipientem. Suspensio , vi cujus ordinans a collatione omnium ordinum , et exercitio munerum

Pontificalium suspenditur per triennium ; et ubi recepta est Bulla Sixti V , etiam ab ingressu Ecclesiae. Cap. de Simonia. Ordinatus vero ignoranter simoniace ipso jure ab ordine taliter suscepto suspendi tur, scienter autem ab omnibus ceu simoniace, ceu non simoniace susceptis, quamvis crimen esset occultum. E x E x t r . Cumdetestabile^eAYm. Restitutio percepti temporalis, si collatio facta sit sine damno et incommodo

conferentis.Excommunicatio major reservata summo Pontifici, provisione quomodocumque

facta ceu per electionem, constitutionem, ceu per praesentationem, confirmationem. A seipso scienter commissam juxta omnes.A seipso ignoranter ignorantia etiam invincibili sive juris, sive facti

commissam juxta veriorem.A tertio, ipso tamen sciente et non contradicente : secus vero si ipso

contr&riicente et ignorante, quod alter prosequatur in Sim onia; nec ante collationum venisset in cognitionem. E x c . Sicut 33 de S im .

A tertio ipso omnium ignorante juxta probabiliorem. Ex stylo ordi­nario absque Simoniaco ingressu. Excipe casum , quo a tertio illo id factum fuisset in odium et fraudem ; ut scilicet tali modo ab asse­cutione illius beneficii inhabilem redderet, ex cap. i i de Simon, vel ipse bona fide per triennium jam illud possedisset, ex Cabass. Less. L a y m . D elugo , Goma , Rebuff. P . Antoine , etc. quia illa verba absque Simoniaco ingressu videtur in rigore requirere , ut Simo­nia se teneat ex parte ingredientis.

Dimissio beneficii Simoniacepercepti etiam ante sententiam judicis. E x jure Eccles. In Extrav. cum detestabile 2 de Simon. Quod si sine gravi incommodo, et infamia dimitti non posset, posset retineri animo petendi dispensationem. E x eodem. Restitutio fructuum ex beneficio perceptorum ; secus vero eorum , quos percepisset

intuitu laborum , aut functionum , e. g . , Parochialium. E x eodem juris textu. Inhabilitas perpetua provisi ad idem beneficium obtinendum, etiam ante judicis

sententiam.Privatio beneficiorum prius obtentorum , ac depositio a ministerio altaris post

judicis sententiam.Inhabilitas perpetua ad quaevis alia beneficia ; sed post judicis sententiam. Restitutio percepti temporalis ante judicis sententiam ipsi danti : post sententiam

vero Ecclesiae , in qua est beneficium , vel pauperibus.E x cap. De hoc 1 1 de Simon.

'Mentalem pure talem nulla est.Conventionalem pure talem, etiam nulla est; loquendo famen cum exceptione illius, quæ interve­

niret in electione Papæ.M ixtam est eadem , ac in realem.

1. Excommunicatio major ipso facto ante judicis sententiam incurrenda.2. Privatio beneficii circa quod commissa est Emonia confidentias ante sententiam

judicis.3. Inhabilitas ad idem beneficium etiam ante judicis sententiam.4. Privatio aliorum beneficiorum prius rite obtentorum , sed post sententiam judicis.

I11 alias jure naturali, ac divino nulla in jure statuitur poena ; ast puniri debent ab ordinario poena arbitraria:restitutio tamen percepti temporalis facienda est jure naturali , si collatio rei spiritualis facta sit sine damno, vel impensis conferentis.

In res jure solum ecclesiastico sub labe Simoniæ prohibitas juxta communiorem eædem statuuntur pœnæ, ac ob Simoniam juris divini; quamvis alii velint nullam esse poenam statutam , si excipias c o n fid e n t ia le m d e^ u a paulo ante ; et commissam in resignatione beneficiorum facta in favorem tertii cum onere pensionis concomitante con­ventione mutua de cassanda, et abolenda pensione per anticipatas , vel anticipandas solutiones ipso résignations tempore: neç non commissam dando, vel recipiendo munera pro examine ad Parochiam.

N. B. ». AbsolvereSimoniacum occultum a censuris potest Episcopus. 92. Dispensare in poena nullitatis et inhalilitatis , nemo potest praeter Papam : excipe committentem Simoniam er.

ignorantia invincibili; in quo casu posset recurri a d Episcopum* E x Gloss, in cap. Si alicujus 5$ de Electione et electi potestate f a d veri* Illa vice.

3. Provisione beneficii E c ­clesiastici , est

. Provisio ip so jure nulla est, sive sit- facta per Si­moniam

V. Confiden­tialem

Realem est {:V/.

Blasphe- mìa est inju­riosa et con­iarne] iosa lo­cutio contra Deum, quæ committipo- test, yel

TABULA XLIV.D E B L A S P H E M I A .

I. Generica

"T)eo aliquid tribuendo, quod repugnat, ut esse crudelem, injustum, etc. qualis fuit F ri" . íif Imp. asserentis, tres fuisse impostores, qui humanum genus seduxerunt, nemieM oysen tum et Mahometem.

Deo aliquid conveniens negando, ut omnipotentiam, omniscientiam, prudentiam, etc.Deum detestando, aut malum eidem imprecando, ut pereat Deus ; in despectu Dei ho<

creaturae tribuendo, quod proprium est soli Deo, e. g . , personam amatam appellandi- suam beatitudinem, uti non raro faciunt perversi et lascivi amatores.

Convitia, vel contumelias jaciendo in B. Virginem , aut cœlites, quatenus sunt amici D ei, ab „ specialiter honorati ; vel etiam in res sacras, quamvis inanimatas.

II. Materiali­ter, seu sine intentione siveformali, sive virtuali-* Deum inho­norandi , ut si proferan­tur

/Recitative solum per modum historiæ, quod nullum est peccatum.Inadvertenter , ac indeliberate, quod nullum est peccatum, praecisa tamen prava consuetudine, quam

quivis tenetur tollere sub mortali.E x vehementissima passione usum rationis perturbante, quod etiam nullum est peccatum.E x inveterata consuetudine involuntarie, ac inculpabiliter contra conatus remanente, quod item

nullum est peccatum , sive in se, sive in causa.

III. Formali- ter,seucum intentione Deum inho­norandi, vel

N. B. Non adhibens diligentiam tollendi pravam consuetudinem materialiter blasphem andi, hias- phemice evadunt indirecte et in causa voluntariae, pr opter eaque imputantur ad culpam adeo , quod per se loquendo , tenentur nedum numerum blasphemiarum exprimere in confessione, verssuLetiarn

k consuetudinem voluntariam , seu peccatum numero distinctum.

''Directa , si proferantur cum expressa intentione Deum inhonorandi, quod est peccatum mortale lie- ligioni oppositum passim Episcopis reservatum ; imo ordinarie duplex peccatum ratione odii inDeum concomitantis ; nec admittit parvitatem materiæ.

Indirecta, si proferantur scienter et serio ; aut si talia, quæ vel ex propria significatione , vel ex modo proferendi, vel ex circumstantiis significant divinæ majestatis contemptum , vel divini honoris diminutionem continent, licet proferrentur sine intentione Deum inhonorandi : quod estpeccatum mortale in circumstantiis praesertim , in quibus audientes credunt eum serio loqui : tamen reservatum Episcopis.

IV. Simpliciter, cum aliquid contumeliosum , nullam tamen continens hæresim contra Deum profertur, vel enuncia^ tive ; ut volo hoc facere in despectum D ei, vel irrisorie , ut Judæ i in Christum, vah , qui destruis templum D ei»

V. Ilæreticaliter , cum profertur aliquid contumeliosum , significans quidem hæresim , sine tamen interno contra Fidem errore; sed ex pravo solum voluntatis assensu.

VI. Haeretice, cum verbum contumeliosum contra Deum hæresim significans, profertur cum assensu interno, ut s.i quis credens diceret : Deus est in/ustus.

VII. Mentali ter, cum in corde solum consumitur.VIII. Verbaliter, cura verbis exprimitur.IX. Realiter, nutu scilicet, vel facto aliquo contumelioso in Deum, Sanctos, vel res sacras; uti conspuendo, vel

frendendo dentibus in Coelum, conculcando imagines, lapidem, lutum , vel aliam rem in ipsas jaciendo.

f i . Solam form alem , verbalem, directam subjacere reservationi; non vero realem verbis non e x ­pressam , neque soluin indirectam.

2. Peccare mortaliter eum , qui alterum quamvis ebrium, vel amentem ad blasphemandum inducit.3 . Pœnitentes blasphemos, si sint consuetudinarii, et non appareat in eis spes emendationis, non esse absolvendos! si vero appareat spes emendationis, poterunt absolvi ; imposita eis gravi poenitentia .

* * «Resolves

e. g., quadraginta, vel quinquaginta vicibus, plus minusve, flexis genibus, ut recitent Pater nos­ter , etc. vel decies eadem die super terram lingua crucem form ent, addendo poenitentiam condi> tionalem usque ad sequentem confessionem duraturam, toties quoties in blasphemiam reciderint,, quinque, vel decies lingua faciam eam dem crucem in terra; vel aliam pro ratione status, gradus, conditionis circumstantiarum secundum prudentiam.

. Blasphemos ex Decreto Concilii Lateranensis, juxta praescriptum Ju lii IH , in sua constitutione quæ incipit : In m ultis, inserta tomo I B u llarii Cherubini , fo l. m ihi 7 1 5 , denuntiandos esse vel inquisitoribus, si blasphemia sit hæreticalis et vigeat inquisitio, vel Episcopis, si non sit hæreticalis, aut. non vigeat inquisitio. Si delinquens absque htsresi sit persona saecu­laris, datur locus præventioni inter Episcopum et judicem seecularem. F erraris , verbo blasphemia y artic. 2 , n. 81.

X. Poena blas­pheman­ti um,atten- to

/ Ju re civili*novell. Novella 7 7 , olim erat ultimum supplicium pro gravi blasphemia , praesertim in ipsum Deum , ex constit. Caroli V . Pro leviori vero, præsertim, si non ipsum Deum, verum in B. Virginem , Sanctos, ex eodem jure erat olim præcisio, vel mutilatio linguae , fustigatio, careeratio. Quæ pœnæ hodie non amplius sunt in usu , sed relinquuntur statuendae judicis ar­bitrio. E x F erra ris , artic. 2 , n. 25 ibidem.

Jure canonico clerici blasphemantes deponendi sunt ab officio et statu clericali; laici vero excomr municandi. Praeterea ex cap. Statuimus, de M a le d ic is aliæ pœnæ ibidem expositae statuunt u* contra blasphemos.

r 0 »;*<* *■

A

i

Juramen­tum est in­vocatio d i­v in i NOMINIS < in testimo­nium rciali- cujus y cujus

TABULA X L V.

I.Essentia con; sistit in

IÍ. Divisio sitin

4.Promissorium, quo quis jurat se aliquid fac­turum , vel o- missurum, in< quo ipso jure subintelligun- tur sequentes conditiones

DE ESSEN T IA , D IV ISIO N E, LIC EITA TE JU RA M EN TI, AC PERJU RIIS.

<i. Invocatione veri et non ficti Dei, unde , qui juraret per falsos Deos, excipe gentiles ( de quibus infra ) nullum faceret juramentum, peccaret tamen mortaliter, si id serio faceret, utpote speciem idololatriae, ac superstitionis committens, cum juramentum sit actus latriæ , soli Deo debitus.

2. Intentione et /Semper peccat, sive de re vera, sive falsa, gravi vel levi, cum vel sine justa causa, animo juran- JEx Innocent. X I damnante proposit. 2 5.dijidestDeum Venialiter solum peccat, si juret de re vera , extra judicium tamen et contractus, in testem invo < juxta veriorem.candi;namju- Mortaliter peccat, si juret de re licet vera in judicio, vel contractibus, aut cum rans animo damno proximi.non jurandi \M ortaliter peccat, si juret de re falsa, licet in materia levi.

3. Anim o et intentione sese obligandi, si sermo sit de juramento promissorio, quam intentionem praesumitur habere saltem implicite, quisquis jurat animo jurandi, nisi expresse statuerit se non velle obligare.

<t. Explicitum , quod contingit, dum sit cum directa , et expressa intentione Deum in testem invo­candi , cujus formulae certae sunt, testor D eum , per Deum ita e st , in testem Deum invoco.

2. Implicitum, quod sit, dum juratur per tales creaturas, in quibus Deus specialiter relucet, ut per Coelum, per Fidem catholicam , per Deiparam et Sanctos , per animam , per quasvis res sacras , ut per Crucem Christi, per Sacramenta.3. Assertorium, quod sub invocatione divini nominis aliquid praesens, vel præteritum asseritur, ut testor Deum me esse innocentem, in quo nulla subintelligitur conditio.

'Si potuero tam physice, quam moraliter ; cum ad impossibile nemo teneatur,Salvo jure et auctoritate superioris in iis, quae pendent ab ejus potestate, vel pro­

hibendi , vel irritandi, vel dispensandi juramentum.Nisi is , in cujus gratiam , vel utilitatem juratum est, voluntarie, tacite, vel expresse

remittat obligationem implendi, quod juratum est, cum juramentum sit in gra­tiam hominis.

Si reus in eodem statu permanserit ; hoc est, rebus sic stantibus.Si et altera pars Fidem servaverit, id est pacto steterit et promissis suis, intellige

de juramentis reciprocis per modum contractus factis.Salvo meo et proximi praejudicio. Hinc qui juravit rem secreto naturali sibi com­

missam non revelare, si secreti illius reticentia deberet vergere in sui; vel proximi grave damnum.

5. Sim plex, solemne, verbale, reale, mixtum, judiciale, extrajudiciale.6. Execratorium, quo quis ad Fidem adstruendam sibi, vel aliis ad ipsum specialiter spectantibus

malum imprecatur, quasi sub conditione, nisi sit hoc, vel illud; ut Deus me puniat, diabolus me ra p ia t; subintelligendo tamen permissionem Dei,

'i. Verita teformali consistente in conformitate mentis cum dicto jurantis ; ad quod in judicio requi­ritur notitia certa, experimentalis de visu , extra judicium vero sufficit moralis certitudo, defectu cujus semper committitur grave peccatum perjurii nullam admittens materiae parvitatem ; quod ta­men vitatur juxta multos (Sporer,Tract.3 in 2 Decal. prœc.9c. i , n . 16 4 ; E lbel, in 2 prcec. D ecal., Conf. 5 , n. Gervasius, tom. 4 , n. 12 1 ) , fundantes se in exemplis Christi Domini M arci i3 , v. 3 2 , Jo a n . 2 , asserentis Solvite templum h oc , ibid. 7 , v. 8 , item 1 1 , Lazarus dormitatum etiam in eant Ne quis, causa 22 , quœst. 2 , vide Glossam ibid. Si juretur cum amphibologia sensibili, reali, exter­na , supposita justa et rationabili causa : secus vero si cum amphibologia et restrictione pure mentali.

2. Justitia seu ut fiat de re licita , justa et honesta, cujus defectu in juramento assertorio peccatur venialiter, si sub juramento affirmetur præcise res mala a se commissa, vel committenda, nec jura­mentum accipiatur, ut medium ad peccandum. In promissorio autem peccatur vel mortaliter,si sitde re graviter, vel venialiter, si sit leviter mala , aut indifferens, vel opposita evangelicis consiliis.

3. Judicio , seu ut cum discretione et prudentia christiana, non autem passim juretur, defectu cujus peccatur solum venialiter, dummodo in veritate fiat et non sit habituatio.

1. Consuetudinem jurandi sine necessitate, vel utilitate esse peccatum veniale quidem ratione su i, si sit de re vera, quoniam autem superinducit habitun^jurandi verum et falsum, constituit juran­tem in statu peccati mortalis, si culpabiliter et sine conatu emendationis retineatur.

2. Peccare eum qui alterum sive sine veritate, sive sine justitia , aut judicio inducit ad jurandum , eo fere modo, quo ipsemet peccaret, si tali modo juraret, praeter malitiam scandali et quidem ac­tivi : eum porro, qui supposita necessitate inducit gentilem ad furandum , non peccare; dummodo non exigat ab eo determinate, ut juret per suos falsos Deos , etiamsi praevideatur ita juraturns. E x divo Augustino relato can. Movet te 16 , caus. 21 , quœst. 1.3. Sine justa et rationabili causa nunquam licere, sive inducere, sive exigere juramentum abeo, qui scitur aut probabiliter creditur pejeraturus. E x divo August. relato can. Ille qui 5 , causa 22 , quœst. 5 , concurrente tamen justa causa, id licere judici, autpublicæ personæ exigere.

4. In nullo casu licere exigere juramentum qb utraque parte de re inter ipsas controversa ; et con­suetudo contraria condemnatur ut impia, Deo inimica, christianæ Religioni nimis contraria Concilio Valentiniano III.

5. Interpretationem pro foro conscientiae faciendam esse juxta mentem jurantis , si de hac constet,si vero non constet, stricte interpretandam esse in favorem jurantis, »

III.Liceitasde pendet a

Resolves

TABULA XL VI.DE OBLIGATIONE JURAM ENTI PROMISSORI!.

Juramenti promissorii • obligatio

'E x omni et solo juramento vero, licet gravi metu extorto juxta probabiliorem , et expressam D. Tho 2 , 2 , quœst. 89 , art. 7 , a d 3 , nam juramentum servandum e st, quotiescumque s' et dispendio salutis servari potest. E x cap. Cum contingat 28 Je Jurejurando. i

I. Oritur....-*

mæ 2, catoc

E x juramento facto contra legem civi­lem non o**: bligantem sub culpa : hinc

'Jurans se soluturum pecunias lusu vetito, v. g . , alearum perditas , aut usu) , mu­tuanti , tenetur solvere. E x cap. Debitores 6, et cap. Ad nostram 7 de Jurejurando . Jurans stare alienationi fundi dotalis sine v i , aut dolo 3 nequit resilire. E x cap. Cum contingat 28 deJureju r.

Renuncians paternae hæreditati, et renunciationem juramento firmans non potest recedere. E x cap. Quamvis 2 de Pactis.

Minorennis jurans se non revocaturum renunciationem factam sine consensu cura­toris , nequit eam revocare. E x jure civili.

Filius familias jurans se restitutum acceptum mutuo sine consensu patris stare debet promissis , non obstante Senatus Consulto Macedoniano.

Mulier fidejubens adhibito juramento non potest liberari usu privilegii Senatus „ Consulti Vellejani.

E x juramento etiam facto a gentili, et pagano per falsos deos. E x S . August. relato can. Movet te 16 , w causa 2 2 , quœst. 1 , et ex Glossa ibidem a d verbum Sociat.

fCessatione, cum scilicet res juramento promissa fit illicita, vel impossibilis.Condonatione illius, in cujus favorem factum est juramentum.Irritatione et annullatione, quæ solum competit superioribus.Dispensatione et commutatione, ut in votis, quæ potest exerceri etiam post commissum perjurium ;

nequit tamen exerceri circa juramenta facta et acceptata ab homine sine hujus consensu , nec qui­dem a Rapa 3 saltem seclusa legitima causa.

II. Tollitur N. B. N ullum juramentum esse per se reservatum , docet Bassœ us, quem refert et sequitur noster Gervasius, Tab. 4 , fol. 388 , n, 17 6 , quia secundum illos in jure nullum habetur juramentum reservatum et vel ideo reservatio9utpote odiosa, nequaquam est extendenda. S. Thomas tamen 2, 2 , quœst. 89 , art. 9 , ad 3 , contrarium videtur sentire ; nam m juram entis de re dubia censet solos Episcopos, cœ/erum solum B , Pontificem dispensare posse. Hinc si quis juraret servare castitatem non D eo9 sed simpliciter et prœcisive ; vel peregrinari ad lim ina Apostolorum , posset supposita legitim a causa dispensari a quovis confessaria , dummodo non habeat adm ixtum votum , quod certe esset, si Deo promitteret.

'S i ju ram en tu m sit fictum, id esi; factum animo sive non jurandi, sive sese non obligandi, sive rem promissam non adimplendi. Contra Tornei. Lessium. S. Bonav. et D. T hom as , Scotus, Sylvester, Valentia apud Elbel. in 2 Decal. prœcep. , confer. 5.

Si sit de re sive mortaliter, sive venialiter mala, vel indifferenti, aut opposita evangelicis consiliis ; quia juxta reg. 5o , I. in 6 . Non est obligatorium contra bonos mores prœstitum. juram entum : et axioma illud juramentum non est vinculum iniquitatis, vanitatis , otiositatis , vel imper­fectionis.

Si juramentum factum Deo de re licet bona sit impeditivum majoris bon i: subsistit tamen factum in gratiam hominis, vel Ecclesiae, vel communitatis, obligatqnc in quacumque materia licita , quamvis minoris boni. Excipe casum , quo quis juramento promitteret puellæ matrimonium 3 nam hoc non obstante posset ingredi Religionem ob tacitam conditionem. E x Bencd. X I V in Syn. Diœc. , lib. i 3 , c. 1 2 , n . 8.

HSTon exequentem rem juramento promissam peccare contra fidelitatem, graviter, vel leviter pro qualitate m ateri® gravis, vel levis, ex suppositione quod fuerit de re licita et honesta, quid­quid aliqui velint, quod non exequens rem juramento promissam , licet in se levem , semper

Jicccet mortaliter.implentem rem mortaliter, vel venialiter malam confirmatam juramento quasi Deo debitam,

gratam et acceptam ? per se loquendo , committere speciale peccatum blasphemiæ 3 imo et superstitionis cultus indebiti, si adimpleretur quasi ex obligatione juramenti ex virtute Re­ligionis.

Juramentum additum contractui, sive jure naturali, sive divino, sive humano irrito et nullo, non firmare contractum 3 id est non inducere obligationem ex justitia 3 imo nullam , si additum sit contractui jure naturali, vel divino irrilo nullo: si vero contractui jure solum humano, civili et canonico irrito, inducere solum obligationem Religionis juxta probabiliorem : adeoque juramentum additum contractui jure humano irrito , et nullo non est confirmatorium, sed solum inductivum obligationis ex virtute Religionis, quo juramento pro inde relaxato nulla adest obligatio.

Obligationem juramenti esse solum personalem, et ideo non transire ad jurantis successores, qui propterea non tenentur ex virtute Religionis praestare, quod jurans promiserat 3 sed ad suminum vi aiicujus pacti et contractus: praestari tamen potest per procuratorem, nisi contrarium a jure, vel consuetudine çauturn sit.

III. Nulla est,

Resolves,

■ % r

Votum est promissio Deo facta de meliori bono possi­bili, ad quod essentialiter requiritur

I. Habilitas invovente, de­fectu cujus-* vovere non possunt

TABULA XLVII.DE NATURA VOTORUM E T REQ U ISITIS AD ILLA.

'Non solum carentes usu rationis , sed ob specialem juris dispositionem, nec sequentes filii familias quoad vota realia, per quae disponunt de bonis externis sine parentum licentia : bene vero quoad bona castrensia, vel quasi castrensia , sicut etiam quoad vota personalia.

Minores ante expletum 25 aetatis annum quoad vota realia sine licentia parentum , aut curatorum ; bene vero quoad personalia.

Servi, seu mancipia quoad vota sive realia, sive personalia m ixta, quae vergunt in praejudicium do­mini ; bene vero quoad mere personalia , quæ dominis nihil derogant.

Uxores et mariti quidquam vergens in praejudicium compartis sine hujus consensu.Religiosi respectu eorum , quae ipsis vi regulae , vel alias prohibita sunt ; bene vero respectu eo­

rum , quae nullum incommodum, aut molestiam statui inferunt, dummodo superior expresse non contradicat.

II. Promissio, quæ esse de-; bet

III. Materiaquæ esse de-« bet

''Vera, hoc est, firma et constans voluntas sese obligandi ad aliquid agendum, vel omittendum , ad differentiam propositi, de quo infra num. 8.

Deliberata, seu ut quis sciens naturam et obligationem voti plene deliberet, an materia voti conve­niens? An sibi conveniens sit in tali materia se obligare? Quæ deliberatio tanta requiritur, quanta necessaria est ad peccatum mortale.

Libera et ideo votum emissum ex ignorantia , errore , dolo versante circa substantiam rei omni jure nullum est ; cum ignoti nulla sit voluntas ; imo et quæ versatur circa circumstantiam magni momenti, ob defectum intentionis ipsius voventis. Idem juxta multos procedit de voto emisso ex metu gravi.

Facta Deo , utpote actus latriae ; unde si quis promitteret Beatae Mariae Virgini, aut alteri Sancto, aliquid se facturum sine actuali relatione ad l)eum , et absque ulla intentione sese tali voto Deo obligandi, sed solum B. M atri, aut alteri Sancto, talis non ex virtute latriae , sed hy- perduliæ , vel duliae adstringeretur ; nec ejus votum perpetuae castitatis taliter factum çsset Papae reservatum.

''Quid possibile voventi et ideo nullum esset votum , nunquam omnino, vel ad longum tempus nofí peccandi sive m ortaliter, sive venialiter, validum tam en, vitandi omnia mortalia , vel venialia indeterminata specie, determinata.

Bonum moraliter et ideo vovens rem malam, sive ex objecto, sive ex fine nullum emittit votum , imo committit peccatum mortale, vel veniale pro qualitate materiae: sicut etiam nullum est votum rei mere indifferentis, v. g. , nunquam expuendi in Ecclesia; si non ordinatur ad honorandum Deum, imo nec rei honestæ ex fine indifferenti, ut jejunii ad parcendum sumptibus , ratio quippe voti requiritur , ut opus sit moraliter bonum.

De meliori bono , seu de bono , quod est melius et perfectius suo sibi opposito; et ideo invalidum est votum omissionis cujuscumque operis boni, quod est de consilio , vel in consiliis ; item honeste ludendi, nunquam vovendi, contrahendi matrimonium, etiam respectu illiu s, qui ab experien­tia edoctus est se non posse continere, saltem extra casum, quo matrimonium unicum esset me­dium tentationes superandi, lapsusque vitandi.

IY. Intentio et animus sese obligandi, sive actualis, sive virtualis saltem tacita, quam censetur habere, qui sciens , et advertens ad obligationem adnexam votum emittit. Quare nullum est votum tam respectu illius , qui ignorat obligationem voto adnexam , quam illius , qui positive excluderet intentionem sese obligandi.

1. F icte, seu verbaliter solum vovens; aut sine animo sese obligandi, peccat solum venialiter , extra tamen professionem Religiosam, susceptionem sacrorum ordinum.

2. Vovens animo et intentione promittendi, ac sese obligandi, non vero rem promissam exe- quendi, peccat mortaliter , vel venialiter pro gravitate materiæ, nec videtur inde obligari ad exequendam rem promissam.

3 . Dubitans, an emiserit votum et consequenter an habuerit intentionem sese obligandi , vel vero propositum ? juxta probabiliorem obligatur voto ; et juxta omnes , qui certus est de voto, seu de prolatione verborum verum votum significantium , dubitat solum de intentione sese obligandi.

4- Certus de voto et dubitans solum de sufficienti deliberatione, ex supposito quod emissum fuerit in ætate adulta absque aliqua vehementi passione, manet voto adstrictus.

Resolves . . 5. Certus de voto et dubitans, num illud impleverit, tenetur illud implere.6 . Votum obligat ex fidelitate , quæ postulat, ut facta conformentur verbis ad differentiam pro­

positi , quod obligat ex veracitate , quæ postulat , ut verba conformentur m enti, seu ut pro­positum faciens jam habeat voluntatem illud praestandi f quod si talis postea voluntatem mutet, non dicitur violare propositum, cum hoc obliget solum, ut verba conformentur m enti, non vero ut facta conformentur verbis.

7. Dolens de voto emisso non censetur transgressor voti per se loquendo, dummodo exequatur et voluntatem retineat exequendi rem promissam ; quamvis talis juxta aliquos peccet venialiter. Posset etiam mortaliter peccare , si ex gravi acedia doleret de bono Deo promisso juxta naturam acediæ Tab. X II , tit. Acedia explicatam.

8. Transgressor voti non tenetur in confessione exprimere materias votorum , nisi aliunde sint vel praeceptae, vel prohibitae ; sed sufficit, si dicat, se votum fuisse transgressum.

N. B. Votum est actus Religionis honestus et meritorius , et quidem m agis m eritorius, quam factus sine voto. Unde servare castitatem ex voto, est quid Deo magis acceptum , quam illam servare sine voto. Ita omrms ca­tholici ; et est possibilis et conveniens naturce rationali , contra impiam doctrinam suis auditoribus script7<n$fi ~ ditam arino 17 8 7 et 1788 y a juris publici professore in universitate Grœcensi ; aliisque sub sequis annis ab ejusdem furfuris baccantibus m agistris , ut juvenes ab amplexando perfectiori statu vel ecclesiastico , vel monastico 9 in • libertinismum facilius inducendos ? arcerent.

Voto­rum

TABULA XLVIILDE VOTORUM O BLIGATIO N E, IN TERPRETA TIO N E, EXECU TIO N E, EXSTINCTIO NE E T

IRRITATIO NE.

|"1. Obligatio est personalis ex genere suo gravis, ex parvitate tamen materiae , vel intentione expressa voventis potest esse levis , licet materia de se sit gravis : imo in eadem expressa intentione voventis potest sub nulla culpa, sed solum obligare. Hinc qui votum emitteret de castitate servanda, et vi sui voti expresse non intenderet se obligare sub g iW -M w W transgrediens votum , seu peccans contra castitatem, peccaret quidem mortaliter contra ejusdem virtutem, venialiflpam eu solum contra virtutem Religionis. E x communi Castropalaus , part. 3 , tract. 5 , disp, i f pimc. n , n. 4 , Spoiw* tract. 3 , in 2 Deca!, prœ cep , cap. 2 , n. 8 7 , Gervasius, tom. 4 de voto, n. 202, etc. Excipe cum præfatis vota solemnia* quia Ecclesia exigit voluntatem graviter sese obligandi. Nemo vero potest respectu materiae undequaque levis sese obligare sub gravi culpa.

II. Interpretatio juxta intentionem voventis : quod si de hac non constet juxta capacitatem materiæ promissae, side hac du­bitatur , num levis s it , vel gravis, stricte interpretandum in favorem voventis, adeo ut minus obliget; uti ex communi inquiunt Felix potestas in suo exam . confess., tom. Impart. 2 , n . 18 8 1 , fundatus in lege civili quidquid ff. de votorum obligatione, ubi dicitur : Cum de obligatione agitur , stricta interpretatio facienda est ; tum quia in dubiis , melior est conditio possidentis suam libertatem.

III. Exsecutio debet fieri tempore determinato et præfixo a vovente; quod si eo tempore non fiat, cessat obligatio, ex supposito tamen , quod tempus illud fuerit determinatum ob specialem devotionem ad tale tempus ; vel aliam peculiarem connexio­nem habeat cum tali tempore, ut votum jejunii die veneris , vel sabbati. Si vero nullum tempus sit præfixum , impleri debet tempore commodo et opportuno , seu cumprimum sine notabili incommodo potest. Quod si differatur sine justa causa, nonnisi veniale peccatum est respectu votorum continentium obsequium aliquod temporale, secluso tamen casu, quo quis se exoneret periculo omnimodae omissionis.

Xessationem ipsius finis principalis, ut si quis voveret dare eleemosynam pauperi, qui postea evadlNfeça. , Lapsum temporis , cui solum voluit se obligare vovens. / : *Mutationem notabilem ipsius materiæ, utpote quae evadit physice, vel nioraliter impossibilis , au t'W eita ,

indifferens, aut impeditiva majoris boni.

N. B. Mutatio haec notabilis debet se tenere ex parte m al er ice, vel exsecutionis voti in ordine a d ipsam f a ­cultatem , vel vires voventis ; et non tantum in ordine a d ipsam voluntatem . H inc si quis post emissum votum castitatis , sentiret difficultatem castitatem servandi ; imo supervenirent ei gravissimae et frequentes t ent at iones carnis, quae essent causa lapsus frequentis , nonpropterea cessaret votum ju xta communem et

■ probabiliorem.•Generice loquendo omnibus illis, qui habent potestatem dominativam, aut quasi domina-

tivam ; vel in ipsam personam voventem, vel in ipsam materiam voto promissam.

'1. Patri respectu votorum a filiis, vel filiabus in impubertate emissorum, sive illa sint perso n a lia , sive realia, sive mixta et quidem post pubertatem etiam, dummodo ab ipsis post pubertatem non fuerint confirmata, vel ratihabita.

2. Omnibus aliis, qui parentis nomine veniunt, ut sunt tutor, curator, avus ; aliique ascendentes per lineam rectam et in horum defectu mater.

3. Prælato regulari respectu suorum subditorum professorum , qui tamen non potest irritare sive vota ipsa substantialia Religionis , sive votum in­grediendi strictiorem Religionem.

4 . Papae respectu votorum a Religiosis emissorum , secus Tero respectu vo­torum emissorum a saecularibus, ex Suarez , Azorio , Lessio et commu­niori cum Castropolao. Part. 3 , tract. i 5 , disp. 2 , pune. 2 , n. 2.

5. Abbatissae, vel priorissae, juxta probabiliorem, quae solum subditarum mo- nialium vota irritare possunt, quae domesticae gubernationi obesse possunt.

IV.Exstinctio, quæ contin­gere potest, vel per

Y. Irritatio, vel.

D irecta , quæ competit

Spécifiée.

''Generice loquendo omnibus illis, qui habent potestatem non in ipsam personam , luntatem voventis ; sed solum in materiam voto promissam.

Indirecta , qua compe - tit

seu vo-

Specifice .

1. Patri respectu votorum filiorum, vel filiarum post pubertatem emissorum, quæ patriae potestati praejudicant, sive personalium, sive realium , sive mixtorum.

2. Marito respectu uxoris in illis , quæ usui conjugii et gubernationi fami­liae praejudicare possunt.

3 . Uxori respectu mariti in ils, quæ juri matrimoniali derogant, vel præju dicant : si autem maritus et uxor mutuoconsensu vovissent continentium, neuter posset illud votum irritare : imo ncque si ab uno, de consensu ta- rriAn nl ferine mrniirric Piriisilim (YlisSfL Pnc divo Auctusl. retato Cdlt. Oliodmen alterius conjugis emissum fuisset. E x divo August. relato can. Quod Deo 4 , causa 33 , queest. 5 .

4. Prælato regulari respectu votorum emissorum a novitio, sive ante ingres­sum Religionis, sive tempore liovitiatus, quæ forent impedimento ad rectam novitii directionem. 1 -

N. B. i . Prœ dicli habentes facultatem irritandi vota suorum subditorum , possunt ea irritare etiam pro casu , quo vota fuissent a subditis emissa de licentia et approbatione superiorum respective suorum , quod vel maxim e procedit de praelatis r egularibus.

2. Directa tollit absolute obligationem adeo , ut nunquam vota taliter irritata reviviscant,3 . Indirecta suspendit solum exsecutionem y et consequenter vota taliter irritata iterum reviviscunt, dum voti exsecutio non a r, -

piius praejudicat ju ri irritantis. . . . - ,4. Valet tam directa , quam indirecta voti irritatio , licet fa cta sine justa et rationabili causa ,* imo licite j i t , sifia^ urca sofa

emissa sine licentia superioris ; illicite tamen et quidem juxta probabiliorem , supposita materia g r a v i, si fiat urca vota emissa de consensu superioris ; quamvis aliqui etiam in hoc casu non agnoscant nisi peccatum veniale.

5. Subditus sine justa et rationabili causa petens irritationem sui voti , peccat venialiter 9 saltem extra casum , quo perni tudinem suam , et exequendi difficultatem sincero animo exponeret superiori, ut ipse ju d icet , num justa causa suppe a tirritandi votum? . ... , r .

6. Superior censetur votum subditi irritare , quando voto cognito absolute denegat subdito licentiam illud eoecquendi simulla temporis limitatione : secus vero si dçneget, vel ignarus voti çm issi, vel pro determ inato tem pore , v. £ . , dicendo nolo ut de facto votum evcequaris, 1 TA BU LA X I I X

TABULA XLIX.DE DISPENSATIO NE, E T PO TESTATE DISPENSANDI IN VO TIS.

Mi, Papæ , qui potest cum omnibus omnino Christi fidelibus dispensare in votis non solum simplicibus, sed et solemnibus, potestate sibi facta a Christo Domino , tum per generalem'illam cura.n ei demandatam pascendi agnos et oves ; tum per verba : Quodcumque Ligaveris, etc. , non quidem directe , utpote juris divini, sed indirecte, tollendo videlicet obligationis fundamentum, quod tamen facere nequit etiam

valide , sine justa et rationabili causa.

Í. Compe­tit

2. Episco­pis qui

cum suis, et non *

aliis , in omnibus quidem

votis, sed

Non pos­sunt in votis ex­

ceptis, uti sunt

''Ingrediendi Religionem approbatam ab Ecclesia catholica. Castitatis, seu continentiae integrae ac perpetuae.

p . j Romam ad limina Apostolorum, ieregri- ^ jerosolymam ad $. Sepulchrum.nationis ) Compostellam ad S. Jacobum.

N. B. Praefata quinque vota subsunt privative Summo Pontifici, nec alius praeter ipsum in illis dispensare potest, nisi in casibus, ut infra .

Non essent vota proprie dicta, ut si facta essent B. M. V irgin i, vel Sanctis sine relatione ad Deum.

Non essent perfecta , seu cum plena deliberatione facta , vel esset dubium de suf­ficienti deliberatione et intentione.

/'Cum expressa intentione sese obligandi solum sub veniali, ex metu in- Emissa I juste incusso, licet levi.

fuisset i Disjunctive cujus altera pars non est reservata , ut voveo peregrinatio- ^ nem Rom am , vel quinquaginta aureos dare in eleemosynam .

Possunt /Votum castitatis solum ad tempus, vel solius castitatis conjugalis,tamen in- Votum castitatis ab alterutro conjuge ante contractum matrimonium,præfatis Emissum sed in ordine tantum ad petendum debitum. N. B. Manet voto ligatus,

pro casu, fuisset Votum virginitatis, si per hoc intellexisset solum claustri integritatem,quo Votum non nubendi, vel sacros ordines suscipiendi.

^Votum peregrinationis ob alium finem , quam devotionis ad loca sacra.

Essent solum poenalia vel conditionalia, quae juxta probabiliorem , etiam post im­p le tam conditionem cadunt sub potestate dispensativa Episcopi.

Agatur de dispensatione facienda circa qualitates , et circumstantias adjacentes illis quinque votis.

Commutatum fuisset votum , alias reservatum.

11. Exigit causam jus­tam , et rationabi­lem, qualis cense­tur

3. Capitulis cathedralibus sede vacante, et ejus Vicario capitulari, sicut Episcopis.4* Archiepiscopis in votis ab eorum suffraganeis Episcopis emissis : non vero in votis emissis ab horum sub­

ditis, salvo unico appellationis casu ratione injuste denegatae dispensationis a proprio Episcopo.5. Nunciis apostolicis in provincia suae ipsorum nunciaturae, sicut Episcopis.6\ Praelatis regularium exemptorum cum suis subditis , etiam novitiis , sicut Episcopis ; secus vero Prae­

latis non exem ptis, seu qui una cum suis conventibus subsunt jurisdictioni Episcoporum.7* Confessarium ordinum regularium, praesertim mendicantium, qui ex concessione, et consequenter

delegatione diversorum Summorum Pontificum lnnoc. V i l i , Martini V , Eugeni! I V , Pauli I li , Gre- gorii XIII ( ut habent Gervasius, tom. I V , foL 405, m 227. Elbel. de Vot. confer. 10 , n. 274. Sporer. Tract, 3 , in 2 Decal, prcec, , c. 3 , n» 54* Didacus ab Aragonia/72 sua dilucidat, privileg.\Tract. 6 , c .6 t n. 8 et seqq. ) , possunt cum suis pcenitentibus saecularibus undequaque confluentibus dispensare in omnibus, in quibus possunt Episcopi jure ordinario.

ri. Episcopi, et alii habentes eamdem cum Episcopo facultatem possunt etiam in supradictis quinque alias reservatis votis dispensare , licet perfectis , et absolutis concurrentibus duo­bus; nempe impedimento adeundi Summum Pontificem , et necessitate urgente maturandi dispensationem, in quo casu dispensatur, v. g ., in voto castitatis, vel ut matrimonium con-

Nota trahat, vel ut contracto uti possit, si extra matrimonium fornicetur, vel soluto matrimonio novum contrahat sine nova dispensatione contra votum,

2. Episcopi, et alii habentes facultatem ordinariam dispensandi in votis, possunt dictam facul­tatem exercere tum secumipsis in propriis votis mediante confessano videlicet, conferendo illis tamen potestatem, a cujus judicio oportet eos dependere, tum cum suis subditis, etiam

„ extra diœcesim existentibus, quia dispensatio est actus jurisdictionis voluntariae. 1 2 3 4 5 6

1. Ilonor D ei, utilitas , seu bonum Ecclesiae aut reipublicæ. #2. Spiritualis fructus ipsius voventis.3. Periculum morale saepius violandi votunn4. Periculum incontinentiae, non quidem quodvis, sed maximum periculum lapsus frequentis.5. Imperfecta deliberatio in voto emittendo.6. Notabilis difficultas superveniens exsecutioni voti.N. B. Dispensans , et petens dispensationem in votis sine justa causa ^peccant m ortaliter, siad

et negans, quando adest causa ju sta , ex Sporer. Tract. 3 , in 2 Decalogi praecepi. , c. 3 , n. 43 et seqq.

Item nemo potest vel dispensare , vel commutare votum , cujus dispensatio , vel commutc^S* vergeret m praejudicium tertii ; hinc nequit dispensari promissio facta de danda eleemosyna t v. g . , Ecclesiae, vel pauperi, ab his acceptata, nisi, h i rerr\itbçint, et condonent jus acquisitum .

TABULA L,

I. Competit

II. Causa ejus­dem

D E C O M M U T A T I O N E V O T O R U M .

' í . Habenti facultatem a Sede Apostolica commutandi vota, quæ ordinarie conceditur tempore jubilæi omnibus confessariis ab ordinario approbatis commutandi omnia vota, exceptis casti tatis et religionis.

a. Cuivis habenti facultatem dispensandi in votis, quia juxta reg. 53 , juris in 6 , cui licet, quod plus est , licet utique , quod minus est. Imo habentibus facultatem dispensandi consulendum est, ut nunquam simpliciter dispensent, sed commutent, quod facere possunt in opus etiam evi­denter, et manifeste minus.

3. Cuivis propria auctoritate in opus, quod spectatis omnibus creditur melius, Deoque gratius, loquendo semper cum exceptione quinque votorum Papae reservatorum, utpote , quae nec inter se , neque cum aliis operibus, licet manifeste præstantioribus commutari valent ; in opus vero sive evidenter aequale , sive minus bonum , nemo potest propria auctoritate commutare votum suum.

4. Cuivis propria auctoritate quæcnmque vota sive realia, sive personalia , etiam ex quinque reser­vatis in votum solemne Religionis per professionem religiosam emissam.5. Nulli commutandi votum , sive suum, sive alterius in opus quodcumque cum prejudicio tertii non remittentis jus sibi acquisitum, quia nemo absque sua culpa, seu innocenter privari potest

„ jure sibi acquisito.

'1 . Justa esse debet, cum commutatur in opus aequale.2. M ajor, dum iit in opus minus bonum.3. Nulla requiritur, dum commutatio fit in opus evidenter melius.4. Ubi non adest commutans in opus aequale, vel non notabiliter minus bonum , valide Quidem

commutat votum, sed peccare vcnialiter censendus est, nam venialiter illicita est talis com­mutatio.5. Ubi nulla subest commutans votum in opus notabiliter inaequale, et minus bonum, v. g . , jejunium unius diei in quinque Pater et A ve , peccare m ortaliter, et commutatio foret nulla.

6. Justa ccn se tur

f'Ad commutandum votum in opus æquale quævis etiam levis, spectans ad honorem Dei vel utilitatem et consolationem voventis : imo censetur sufficiens, si vovens majori cum promptitudine, ac solatio debitum sui voti in alio opere impleturus sit, aut si instanter petat, ut suffi fragilitati consulatur.

I Ad commutandum in opus notabiliter minus impediens, aut notabiliter aggravans difficultatem exequendi votum : non tamen requiritur tanta, quanta in dispen­satione.

'i. Castitatis in castitatem conjugalem ; in confessionem et communionem singulis mensibus : in recitationem quotidianam lertiæ partis rosarii : in jejunium singulis sextis feriis.

2. Religionis in statum sacerdotalem, aut castitatem conjugalem, et recitationem quotidianam officii d ivin i, aut integri rosarii 5 in jejunia Religionis illius ; in aliquas eleemosynas singulis annis ad honorem S. Fundatoris illius Religionis, et in confessionem , et in communionem bis in mense frequentandam.3. Suscipiendi ordines sacros in recitationem quotidianam officii mariani vel rosarii, aut septem psalmorum pœnitentialium cum litaniis, et in confessionem, et communionem bis in mense5 in votum castitatis in statu laicali, vel certe in jejunium hebdomadale.

4. Jejunii in pane, et aqua singulis feriis sextis in prandium cum aqua, et collatiunculam vesper­tinam cum modico vino adjecto examine vespertino eo die faciendo.

5. Peregrinaiionis in confessionem, communionem , et visitationes Sauciorum , ad quos erat di­recta peregrinatio, habita reflexione tum ad labores itineris supplendos per alia pia opera injun­genda , tum ad expensas, quas facere debuisset saltem in accessu, et mora juxta decentiam sui Status supplendas pecunia, vel illi Ecclesiae, ad quam peregrinari statuerat, vel a lteri, vel pau­peribus eroganda. An vero computandae veniant etiam expensae, quas vovens facere debuisset in regressu , discrepant autores, affirmant aliqui, negant alii ex eo, quod votum peregrina­tionis impleatur per accessum.

N. E. Non tenetur exequi opus subrogatum i l le , cui votum fuit commutatum, sed manet in Hier tate voventis, vel votum implere , vel opus subrogatum ; quod si non velit illud exequi , tenetur Ime implere ex virtute Religionis adeo , quod illud non implens peccet graviter , vel leviter pro gravitate , vel tentate operis subrogati contra vir­tutem Religionis. Quod si opus subrogatum evaderet impossibile , liret ex culpa ipsius voventis, vovens omnino Uberaretur , r^c teneretur redire a d pristinum votum suum. Ex conmi. Sporer, Iract. 3 , in 2 Decal. præcep,,

. c. 3 ,n . i 36,

III. In praxi fa­cienda, e. g.,- votum

Praecep­tum de au­dienda mis­sa

TABULA L Ï.

IL Satisfit prae- _ cepto , sive audiatur

DE OBLIGATIONE AUDIENDI SS. M ISSÆ SACRIFICIUM.

f\. Obligat sub mortali omnes Christi fideles usum rationis, vel saltem annos discretionis adeptos singulis diebus dominicis et festivis non abrogatis. E x Innocent. X I , damnante proposti. 52 , ac etiam dispensatis quoad labores serviles tantum. Extra quos dies nemo obligatur , ne quidem Episcopus, licet deceat, ut hic quotidie vel celebret, vel audiat missam. E x cap. Quoniam 2 , de Privilegiis in 6.

' 1 . Missa de festo occurrente, sive votiva, sive solemnis, sive privata, ritu quocumque græco, latino vel armeno. Imo pro locis, ubi Latini Graecis permixti sunt, quamvis Graeci, vel Armeni essent schismatici, Azorius, tom. 1 , lib. 8 , cap. 1 1 , qucest. 10 , imo et Concina, quorum rationes etsi verae videri possint speculative, in praxi tamen valde difficiles, advertit TourneJy in Decal. , cap. 4, art. i , punc. 3 , qucest. 7.

2. In quacumque hora diei, etsi celebrata licite, vel illicite post mediam noctem, aut hora secunda, vel tertia post meridiem.

3. In quacumque Ecclesia etiam extra propriam parochiam , praeciso contemptu : minimeque dubi­tandum , si audiatur in Ecclesiis ORDINUM MENDICANTIUM ; ut declaravit Leo X , S. Pius V , et novissime Benedictus^XIV, in Syn. Diœces. , lib. 1 1 , c. 14.

4. In oratoriis privatis Cardinalium9 Episcoporum et regularium sitis in eorum conventibus; secus vero sitis in eorum grangiis, seu praediis ruralibus. E x rescripto S. Congrega anno 16 8 7, et multo minus iir oratoriis privatis saecularium, nisi respectu privilegiatorum, inter quos venit etiam ipse m inister, sive possit, sive non possit haberi alius privilegiatus.

T. Praesentiam áaltem moralem adeo, ut celebrans videri vel audiri, ad minus ex signis colligi possit, quid ab eo in missa agatur, et ideo satisfacit assistens in coemeterio, vel fenestra domus , saltem si fenestra sit conjuncta cum Ecclesia ipsa, ita ut inter Ecclesiam , et fenestram non inter- mediet nisi paries, in quo est fenestra ; secus si inter Ecclesiam et fenestram intercederet via.

2. Praesentiam religiosam, ut nimirum cum pio motu in Deum , seu animo Deum colendi, sacrificio missae quis assistat.

3. Intentionem saltem virtualem, et interpretativam ex parte voluntatis, non quidem satisfaciendi præcepto, sed missam audiendi.

4. Attentionem ex parte intellectus, quae debet esse non solum externa, sed plurimum interna vel ad e a , quae sacerdos d icit, vel ad Deum ipsum , cui offertur sacrificium, vel ad mysteria di­vina, quæ in missa significantur, vel ad alias res divinas ; quaeque non tollitur sive per extasim , sive per actus dispositivos ad confessionem ( secus per ipsam confessionem praesertim longiorem ) , sive per orationes privatas, etsi obligatorias, sive per distractiones involuntarias.III. Requirit

pro sui ob~ servantia

5. Auditionem integrae mis-"^ sae;undepec caret

■ 'Principium usque ad Evangelium inclusive.1 A communione inclusive usque ad finem.

Introitum, epistolam, et reliqua post sumptum sacrum sanguinem. Non assistens consecrationi utriusque speciei.Audiens missam a duobus sacerdotibus successive, juxta probabiliorem. Audiens duas, vel tres missæ partes a pluribus sacerdotibus simul

celebrantibus, ex Innocent. X I , damnante propos. 53.

Venialiter omittens minus tertia parte ; ut principium usque ad epistolam etiam inclusive; vel a communione exclusive usque ad finem , nisi justa causa illum excuset.

Mortaliter o mittens di midiam ,veh tertiam par­tem , e. g.

IV. Eximit la­borantes im­potentia , sive

N. B. Tarde compar ens ad m issa m etiam peracta ja m consecratione , tenetur residuam pariem audire pro casu , quo aliam missam audire non posset.

/ 1 . Physica; qualis censetur eorum, qui in carceribus detinentur, graviter decumbunt, degunt in locis, ubi nullus sacerdos habetur , e. g . , inter infideles.

''Distantes a loco, cum distantia attentis circumstantiis personarum , sexus, ætatis, tempestatis , e tc ., conjuncta est cum non modica corporali incommoditate. Ex quo capite nequaquam audiendi sunt excusantes quemlibet etiam robustum virum , si pro auditione missæ deberet pedibus conficere iter unius horae ; hinc multo magis damnandae de gravi culpa quaedam delicatulæ, quæ tempore hyemis ob quamdam plusculam aeris severitatem , vel tolerabilem ventum paucos passus usque ad Ecclesiam facere pertimescentes, statin^propterea putant se deobligari ab audi­tione missæ ; quas tam en, aeris rigorem nihil pendentes persæpe, et eadem die videre contingit extra domum incompositas, pectore immodeste ad conversantium oblectamentum reserato.

Non valentes audire missam sine gravi incom m odo «sive sui ipsius, sive proxim i, sive corporis , sive animæ.

E x consuetudine tempore luctus, et fœminæ post puerperium : qui tamen omnes tenentur sub gravi peccato praestare aliud pium opus, juxta probabiliorem, saltem diebus dominicis, ex Scoto in 3 , dist. 9 , qucest. unica , §. de secundo. Imo juxta aliquos etiam aliis diebus festivis, Paulus a Lugduno , cui suffragantur praxis fide­lium timoratorum etconfessariorum,tanquam obligatoriam habentium; et Alexan­der I I I , cap. Licet de Feriis.

2. Morali, qua censentur laborare

TABULA LU.E T F E S T IV IS .

i . Omnia opera ruralia , ut terram fodere, arare, metere, secare, etc. t. Omnia opera artium non liberalium, seu mechanicarum , ut lignariæ , fer­

rariae , argentariæ, etc.3. Omnia opera ad quotidianum usum , ac necessitatem vitae pertinentia, ut

sternere lectos, cibos praeparare, utensilia lavare et similia, quae tamen si non possunt, vel non solent anticipari, possunt exerceri, et de facto exercentur. N. B. E x permissione Ecclesiae.

4. Terere colores, tabulas, sen etiam telas ostendere, easque colore crasso funda­mentali linire in ordine ad pingendum , et a fortiori characteres imprimere mediante torculari.

5. Iter facere in lectica ab hominibus portata.6. Venari, piscari, aucupari, belligerare, et militares exercitationes instituere,

licet aliqui velint cpnsuetudine permissum esse piscari, aucupari, venari sine magno apparatu /tumultu , labore, uti et bellare, cum de facto videatur ,

Censentur quod consuetudo cohonestaverit artem militarem , et quasi elevaverit ad artem liberalem.

7. Ducere animalia èt currus, seu vecturas onustas de loco ad locum extra ca­sum , quo itinera fuissent inchoata , et ab eis interrumpi non possent sine no­tabili damno, juxta probabiliorem.

8. Ducere lineas pro notis musicalibus seorsim , saltem extra casum , quo id fieret ad notas slatim , et de præsenti effbrmandas, quia in tali casu ductio illa linearum se haberet tanquam quid accessorium ad scriptionem notarum , quæ ex mox dicendis licita est.

9. Acu pingere, seu vulgo ricamare. E x Concil. Acquisgranensi apud Torrellum, tom. 3 , in 3 Decal. prcecep. , c. 3 , quamvis aliqui, cum Amilla apud Leandrum et Sporerium Tract. 3 , in 3 D ecal. prcecep., c. 4 , n. 4 5 , negent esse opus servile, eo quod similitudinem quamdam habeat cum actu pingendi ; et videatur

Íiroprium ingenuarum fœminarum , et opus ingenii ostentativum. Tu vero axare habenas ncediœ ne præsnmas hac tempestate, qua fœminæ, ut plurimum ingenuae, ct nobiliores vix non ignorant Dei cultum festivis diebus.

DE OBLIGATIONE ABSTINENDI AB OPERIBUS SERVILIBUS, ET FORENSIBUS DIEBUS DOMINICIS

Dominicis, ct feslivis diebus abs ti­nendum est ab operibus

L Servilibus, seu quæ commo­ditati corporis inserviunt , et a servis, seu hominibus vul­garibus pas­sim , et regu­lariter fieri so­lent , qualia

Nota

íÍ

II. Forensibus ex praecepto ec­clesiastico . (per textus re­latos toto tom. 9 de Feriis , funerato in praecepto v.g.) quod obligat sub mortali , alia sum.

i. Scribere et transcribere quodeumque, etiam notas musicales licet pacto pretio, apud Bassceum verb. Festum, n. 8 , cui tamen multi non consentiunt.Ducere jumenta sine onere.

3. Iter facere, sive pedibus, sive equo, sive curru, navi, sive lectica a jumentisportata.

1. Non licere diòlrus dominicis et festivis injungere opera servilia servo infideli , juxta probabiliorem.

2. Opera , quae alias servilia non sunt, diebus dominicis et festivis posse exer­ceri etiam pro lucro , et mercede ju xta veriorem .3 . In labore servili dari parvitatem materiœ , quæ juxta communiorem et pro­babiliorem , censetur labor unius horae etiam per respectum a d plurcs simul cx mandato Domini laborantes, secus vero per respectum a d plures successive.

f i. Merca tus, seu nundinæ tam solemnes, quam hebdomadales, quæ tamen ex consuetudine per­mittuntur , et permitti possunt extra tempus, quo divina celebrantur. E x Bened. X I V , constit. quæ incipit A beo tempore. Tom . 1 B u ll. , §. 28.

2. Strepitus civilis et judicialis, uti est partes audire, examinare, testes adducere, sententiam ferre. E x cap. Conquestus 5 de Feriis.3 . Judicium criminale, seu ferre sententiam mortis, aut alterius poenæ corporalis ; secus vero ferre sententiam excommunicationis, suspensionis et interdicti.

4. Sacramentum publicum, seu juramentum judiciale præstnre; sucus vero extrajudiciale juxta probabiliorem saltem prostituiu extra contrai tus; nani iniens contractum aliquem de festo prohibitum sub nomine mercatus, illmnque juramento confirmans, duplex peccatum com­mittit. ; secus vero exercens contractum non jiiohibit imi , et illum juramento firmans.

N. B. Forensia, m ox recensita prohibentur ab hcclesia diebus dominicis et festivis, ut evitentur ft irg ia , dissensiones, scecularcsque distractiones , tpias sçcum a d ferunt praedictae actiones.

2. Actus peccaminosi exerciti diebus dom inicis, et festivis non inducunt m alitiam contra virtutem Beligionis specie distinctam , sed circumstantiam aggravantem ju xta probabiliorem , ape-

, riendarn tamen in confessione.

TABULA LUI.DE CAUSIS EXCUSANTIBUS AB OBLIGATIONE FERIANDI DIEBUS DOMINICIS E T F E ST IV IS .

/Í. Necessitatis

gravis, sive propriae, sive alienae , sive corporis, sive animae

' i . Conflatores ferri et v itr i , coctores laterum et similes.2. Piscatores halecum, aut thunnorum, et similium piscium, qui certis dumtaxat temporibus ,

vel horis capi possunt. E x cap. Licet 3 de Feriis.3 . Agricolae, qui diuturnas pluvias praeteritas, vel certo superventuras diebus dominicis, festi­

visque fruges et fœnum metere, secare, congregare coguntur.N. B. Nurn autem ex hoc capite excusentur, qui hodiedum cum gravissimo scandalo , et adm i­

ratione infidelium , et heterodoxorum diebus dominicis et festivis colligunt, vehunt triticum , p a lea s , fœnum in locis australibus, ubi passim est longissima serenitas , et pluvice deside-

rantur , viderint, qui similia exercent ; sed multo magis , qui talia vel m andant , vel per­mittunt.

4. Medici et chirurgi pro infirmis laborantes.5. Servi et ancillae coacti a dominis ( quos non possunt deserere absque evidenti periculo amit­

tendi servitium , et difficultate obtinendi aliud laborare, vel laborantes pro seipsis, quod aliis diebus non valent ) ; intellige tamen pro tem pore, donec alium dominum inveniant, derelicto priori.

6 Sartores laborantes necessaria pro funeribus vel nuptiis.7. Coqui et culinarii pro victu praeparando, occidentes, excoriantes , vel deplumantes animalia.

k8. Fabri farrarii calceantes equos pro itinerantium necessitate.

*

/Portantes vexilla, vel labara in publicis processionibus, ï . Dêtim, S Sonantes cãmpanás , puisentes organa,

ut ^ Altaria et templa ex vera necessitate ornantes.\ Ecclesiam purgantes ex vera necessitate.

11. Pietatis erga^ % Proxi /^Lxtinguentes incendium, aliudque malum a proximo avertentes.* ’< Tumbas, aut vestes funebres conficientes.

’ ^Succurrentes opere, m anu, e tc ., proximo in extrem a, vel gravi necessitate constituto.

3 . Seipsum ad vitandum otium* vel probabile periculum peccandi, quando aliter vitari non posset tentatio ; secus vero ad vitandum otium.

Excusantur ab obligatio­ne feriandi, diebus domi­nicis , et festi­vis titulo

111. Consuetudi­nis

/ t. Mercatores publice vendentes merces victui humano necessarias saltem post tempus sacrorum.2. Opifices praeparantes ad vesperam materiam sequentibus diebus laborandam. Ad breve tempus.3 . Molitores et naucleri pendentes a ventis.4. Laniones et pisiorcg, qui carnes, aut panes alio tempore praeparare, aut coquere non possunt

in concursu magno populorum et festorum; nequaquam vero ut cupediæ, seu mollitiei inser­viant eorum , qui quotidie recentes panes volunt.

5 . Barbitonsores tondentes, etiam præciso lucro cessante : quamvis hujusmodi consuetudo alias fuerit improbata a Jeanne X X II , et ideo ad summum admitti potest pro casu, quo aliis diebus id praestari non posset ; vel aliter familise suae subvenire impares tonderent rusticos, aut opi­fices , qui perpetuo depressi labore ipso pro festis adire non possunt.

6 . Venatores, piscatores, qui leporem cum uno, aut altero cane insectantur, exiguisque retibus aucupantur; modo talibus laboribus ita inserviant, u t nihil eorum praetermittant, quae ad piam festorum celebrationem necessaria sunt, ut concludatur ex quadam recreatione potius id eos practicare. Unde vir nobilis q u i , audita missa , m ajori diei parte venationi indulget > videtur reus dubie saltem peccati mortalis ; imo hic lethale peccatum arguerem , si vir ille a venatione reversus, nihil amplius in gratiam D ei faceret : ita sentit Henno , p. 2.84. A fortiori igitur sacrorum dierum violatores censeri debent, qui m agnam eorum partem in popinis tran­sigunt , aut vinum transigentibus praebent contra Ecclesiae et Principum leges. E x erudito continuatore Tournely , tom. 5 mor. , pag. 582.

N. B. Consuetudo circa opera servilia exercenda diebus dom inicis, et festivis m agis atten­denda , quam lex a lia scripta ( hum ana intellige ) ita Gersen relatus a Benedicto X I V , in suis Instit. Ecclesiae, Instit. 4 3 , quae ex eodem dicenda esset potius corruptela tunc solum ,

_ quando a servitio D e i , et a cultu festorum , et m axim e ab auditione missae totaliter revocaret.

IV. Dispensatio­nis, quam im- partiri pos­sunt

''i. Papa omnibus omnino Christi fidelibus.2. Episcopus, ejusque Vicarius generalis per epichejam, vel ex consuetudine suis diœcesanis. E x

declar. S . Congreg. apud Ferraris , verbo, Festa, n. 21.3 . Vicarius foraneus ex eadem apud praefatum ibid . , n. 3 5 ;4. Parochus suis parochianis solum pro casu, quo neC Episcopus, nec hujus Vicarius generalis ,

nec Vicarius foraneus conveniri possent.- 5 . Superior regularis cum suis subditis religiosis, non vero saecularibus , licet famulis, aut do­

mesticis. E x Portello , verbo A bbas , n. 11 ; Ferraris ibid. w m . 3 $ et 40 ; Pellizarius , Tract. 5 , cap. 4 5 n. 3o , etc.

N. B. Nullus inferior P apa absque justa et rationabili causa , sive valide , sive licite potest dispensare super obligatione feria n di. E x quo consectarium est , confessados defectu juris­dictionis in foro externo non posse dispensare, sed solum pro foro conscientiae declarare , quod

„ praeceptum ferian di attentis circumstantiis et motivisi et nunc non obliget.

TABULA LIV.

IV. Essen­tialiter exigit

Jejunium ecclesiasti­cum est veli- giosa absti­nentia a ci­bo y et cer­ta ciborum qualitate statuto tem­pore ad Deum colen­dum , et car­nem propter Deum mor­tificandam ; quod

i

i. Absti­nentiam

DE ESSENTIA JE JU N II EC C LESIA STIC I, E T DE M O DIS, QUIBUS VIOLATUR»

I. Non est praecise actus temperanti® vel abstinentiae, sed Religionis, spectans ad observantias sacras, utpote ad cultum Dei, et carnem propter Deum mortificandam ordinatus, tanquam ad suum proprium finem : ex quo f i t , quod si quis abstineret a cibo, sive parcimoniae, sive sanitatis, sive avaritiae, sive etiam temperanti® causa absque ulla seu expressa, seu implicita intentione Deum honorandi, aut carnem propter Deum mortificandi, non dice­retur celebrare jejunium ecclesiasticum.

II. Est de præcepto ; ut nimirum statutis temporibus observetur; quod præceptum juxta probabiliorem est juris solum positivi ecclesiastici obligans tamen sub gravi culpa. E x Alexandro V I I , damnante propos. 23.

III. Afficit omnes Christi fideles completo ætatis vigesimo primo anno, quamvis reperiretur, qui non indigeret ma­ceratione carnis.

'A carnibus eorum animalium , q u ® in terra oriuntur, et in terra vitam ducunt, quorum usus moraliter interruptus multiplicat numero peccata.

Ab ovis et lacticiniis , id est ab illis , q u ® lacte proficiscuntur vel conficiuntur, uti caseo , butyro , sed probabilius solum tempore quadragesim ®, nisi in aliquo loco adesset con­suetudo etiam aliis jejunii temporibus abstinendi ab ovis et lacticiniis, q u ® obligaret sicut tempore quadragesim®. E x I). Thom a 2 , 2 qucest. 14 7 , art . 8 a d 3. Excipe partes Ger­m ani® tam in , quam extra quadragesimam.

A sagimine, seu pinguedine ex larido porcino, adipe anserum , ac aliorum animalium, nec non sanguine animalium ; q u ® neque in regionibus septentrionalibus admittuntur.

^Attento fine jejunii videtur potissimum constitutivum jejunii, cum concupiscentia carnis vi­deatur magis reprimi per unicam refectionem in die, quam per simplicem abstinentiam a carnibus.

Continuari moraliter debet, unde qui sufficienti prandio semel sumpto rediret post quadran­tem , violaret jejunium ; qui vero, prandio non sufficiente sumpto, ex necessitate illud interrumperet, posset redire : si vero absque necessitate , non nisi per unam horam.

Sumi debet modernis temporibus, juxta consuetudinem , circa undecimam vel duodecimam , juxta horologium germanicum, id est, vel una hora ante, vel in meridie, q u ® hora ser­vanda est etiam ab iis, qui ex dispensatione vescuntur carnibus. E x Bened . X I V , Constit. cjuœ incipit Si fraternitas, inserta tom. 1 B a il, ejusd. , f o l . 356 , edit. Borri., in resp. ad 3 quaesitum.

Unica refectio si protrahatur usque ad vesperam , nullum committitur peccatum , quia esset conformitas, et quidem sancta, et meritoria cum primitiva Ecclesia.

Si anticipetur absque justa et rationabili causa notabiliter, v. g . , per horam m ulti, et gra­vissimi doctores volunt committi peccatum mortale , licet communis et probabilior nom nisi peccatum veniale agnoscat.

Exigit abstinentiam a carnibus ex præcepto negativo, et ideo quoties qui comedit carnes in die je ju n ii, toties peccat mortaliter.

Excludit secundam refectionem ex præcepto principaliter negativo : hinc non solum per inte­gram secundam refectionem violatur jejunium, sed etiam per alias.

N. B. N avarrus , M astrius, Castropalaus , F elix Potestas, et a lii apud Sporer. in append. ad 3 I local, præ c., n. 8. F erraris , verbo Jejunium , art. 1 , n. 37. E x eo quod praeceptum jejunii non obliget a d impossibile , nam sicut violatum per secundam integram refectionem impossibile est resarcire u t , unica sit refectio ; sic impossibile est illud ulterius frangere jam fractum ex integro : nihilominus talem ulterius comedentem dicendum est peccaro

- saltem venialiter contra finem legis, qui est carnis mortificatio.

2. Refec­tionem

unicam, q u ®

V. Viola­tur , si

Y . Non violatur, si

1

i. Extra permissam unicam refectionem ad satietatem , et collatiunculnm vespertinam sumatur aliquid per modum cibi, vel refectionis, ut lac, jusculum, puls. Hinc qui sumeret cocholatum ad modum

Îjolentæ, aut dens® pultis , violaret jejunium , in quo sensu intelligendus est Bened. X IV , ubi negat icitum esse iteratum in die usum cocholati, lib. Institut. Eccles. , Instit. i 5 , §. Traditum fuit.

2. Sumatur secunda integra refectio, qua sumpta , sive scientes ex justa, vel injusta causa, sive igno­ranter et inadvertenter per ulteriores semper peccatur juxta probabiliorem .

3 . Sumpta refectione sive advertentur , sive inadvertenter in carnibus, sumatur secunda in cibis esuria­libus, cum jejunium potissime constat in unica refectione.

'x. 1 n regionibus septentrionalibus in refectione permissa sumantur lacticinia , nipote quorum usus ex indulto pontificio, et ex consuetudine communiter recepta etiam tempore Quadragesim® in dictis regionibus licitus est. E x Bened . X I V , lib. Instit. 16 , jp Non ignoramus.

2. Refectio unica sumatur in quacumque quantitate ex cibis non vetitis, etsi finis extrinsecus, qui non cadit sub lege, non servetur.

3. Extra communem refectionem sumatur aliquid ner modum medicin® , ut bolum panis, aromata, dummodo ifi modica quantitate , et seclusa fraude jejunii.

4. Extra communem refectionem sumatur bolum panis, vel quid simile , ne haustus noceat, dummodo id non fiat sæpius in die , et in fraudem jejunii. Quod est prohibitum ab Alexandro V I I , in damna­tion# propos. 29.5. Extra communem refectionem sumantur, q u ® habent rationem potus, ut vinum , cerevisia, mul­sum , aqua zacharo condita, caffè, thè ; quod verum est, etsi vinum non sumeretur ad sitim extin- guendam, vel facilitandam ciborum digestionem, sed et ad ventris famem propulsandam. Divus Thorna 2 , 2 , qucest. 14 7 , art. 6 , a d 2 , quidquid aliqui contrarium sentiant.

6. Cocholatum sumatur per modum potus, seu ipsa materia misceatur aq u ® in minori quantitate , v. g ., sex unciis aq u ® una uncia misceatur cocholati juxta probabiliorem.

7. Collati uncula vespertina sumatur ad aliqualem etiam corporis nutritionem, q u ® tamen non debet excedere quartam partem justi prandii, consultum quidem est, ut fiat in modico pane, fructibus et similibns, si tamen in ea sumeret quis id , quod habet rationem veri cibi in modica quantitate non videretur condemnandus de violatione jejunii.

N. B. Violatio jejunii ecclesiastici admittit parvitatem materier , etiam in ipso usu carnium , quae cen­setur media , vel una uncia , in cibis vero esurialibus una , alteravo uncia.

Violatio jejunii per comestionem carnium , ovorum , lactiriniorum , specie morali differt a violatione jejunii per secundam integram refectionem ju xta plurcs ; hinc in confessione necessario aperienda ,

w Ferraris, verbo Jejunium , articulo 1 , n. 64.

TABULA LV.

Exi­muntur a lege je­junii ti­tulo

I. Impo- tentiæ

IL Labo- ris in- compa- tibilis cum je­ju ™ ? ;quali s

censetur

III. Pieta­tis seu exercitii operum

misericor­diae tam spiritua­

lis , quam corpora­

lis , vi cu­jus excu­santur

IV. Dis- pensatio-

DE CAUSIS EXCUSANTIBUS AB OBLIGATIONE JEJUNANDI.

t. Physicae, qua censentur laborare, vel non habentes, nisi cibos carnales, vel non valentes absolute vesci cibis esurialibus.

t, Infirmi ex cap. Consilium 2 de Observatione jejuniorum : ad quos reducuntur convalescentes , infirmae adeo complexionis, aut debilis stomachi, praegnantes, lactentes, quae tamen per se loquendo carnibus vesci non possunt.

Adolescentes, qui vigesimum primum aetatis annum non compleverunt, quamvis sani et robusti, nisi speciali voto sese adstrinxissent, aut vi regulae, uti fratres minores a die professionis,

2. Mora- obligarentur. Quibus tamen post septennium non conceditur esus carnium, lis, qua Senes sexagenarii, qui tamen juxta probabiliorem absolute non eximuntur, consequenter si sint censen- sani et robusti tenentur jejunare : idemque dicendum de fœminis.

tur labo- Pauperes, et mendici ostiatim mendicantes , et alii non habentes , quo semel in die reficiantur rare ex Benedicto X I Institut. i 5 , § . Illud. Qui si cibos quadragesimales habere non possunt ,

licite com edunt, quidquid acquirunt, etiam carnes; quod verum est etsi panem sufficientem haberent, saltem pro casu , quo per plures dies quis solo pane se sustentare deberet.

Non valentes tota nocte calefieri, vel dormire juxta aliquos : verum bonum opinio communiter , et merito rejicitur, quia hujusmodi, sumpta mane collatiuncula, possent ad vesperam sumere prandium.

<iM Rusticorum arantium, ligone terram volventium , ligna cædentium , etc.2. Fabrorum , ferrariorum , lignariorum , murariorum, lapicidarum , sutorum , textorum.3 . Praelum typographicum versantium, cerariorum, e tc ., qui tamen die, qua non laborant, tenentur jejunare.4. Cursorum, omniumque itinerantium , non solum pedibus per magnam diei partem , sed et equo ,e t cu rru ,

supposita magna defatigatione, uti reperitur inter equitantes, vel cursitantes per octo, vel decem dies, vel per devia et invia, ubi viae vel nunquam factae, vel non sunt reparatae , sive dein iter sit ex necessitate, sive sponte assumptum. Ferraris, verbo Jeju n iu m ,art» 2 , n. 27 , ex communi. Iter autem unius diei nemi­nem excusat, ex Alexandro VII damnante propos. 3 i , id est, si non nisi illa die debeat itinerari, et vires sufficientes habeat.

N. B. Sponte assumentes iter in die je ju n ii, a quo commode abstinere possent cum previsione defatigationis incora possibilis cum jejunio , peccant mortaliter ju xta probabiliorem ; quia prœcipiens finem ipso facto censetur praecipere ea , quae a d talem finem conducunt, sirnulque e converso prohibere omnia illa , quae cum impietrane praecepti sunt incompossibilia.

f i , Concionatores, qui quotidie condonantur, si jejunium sit incompatibile cum profectu spirituali anima­rum , petita a superiore respectivo dispensatione.

2 . Professores ac lectores continuis studiis vacantes , confessarii assidui, praesertim in magnis concursibus a summo mane usque ad summum vespere sedentium. E x com m uni, Felix Potestas in suo E xam ine con- fessariorum , n. 1909 , cui videtur aperte su ffragari D . Thom. 2 , 2 , quaest. 147 , art. 4 a d 3.

3 . Uxores, vel mariti non valentes cum jejunio componere obligationem reddendi debitum conjugale ( nisi precibus valeant sese invicem retrah ere), qui tamen in hunc iinem non tenentur abstinere a jejunio, utpote jus habentes ad opera spiritualia (intellige juxta temperantiam christianam nequaquam ad effrænatæ libidi­nis expletionem ) , quia alias dici deberent ex integro, et toto anno tales maritati a lege jejunio exempti.Uxores non valentes iram , et contentionem mariti compescere et effugere, nisi ccenent cum ipso, se­

cluso tamen contemptu , et de Parochi licentia.Instituentes longam peregrinationem ex voto vel praecepto confessarii, vel etiam ex vero zelo , magno pietatis affectu, quae alia die commode institui nequit.

1. Papa omnibus Christi fidelibus tam disjunctive, quam copulative valide etiam sine justa causa/2. Episcopis suis respective subditis, tum generalem ex gravissima et urgente necessitate, tum

particularem ob legitimam causam , ex communi Sporer. in append. a d 3 Decalogi preeeep. 9 n. 6 6 , et Bened. X IV , Constit. Non ambigimus, tom. 1 B ull. ,fo l. 4 8 , edit. Rom.

3 . Praelati regulares, intellige etiam Priores, Rectores, Guardiani, suis subditis ex privilegiis Eugenii IV et Clementis V II, teste Pallizario , tom. 1 , Tract. 5 , n. 6 5 .

.4* Parochi suis parochianis in particulari, absente tantum Episcopo vel ejus Vicario.ri. Dispensatus in esu carnium ob debilitatem virium , ad quas recuperandas est necessaria secunda

refectio, censetur quoque dispepsatus a lege jejunii ; secus vero dispensatus ex causa nequa­quam respiciente debilitatem , juxta probabiliorem et veriorem ; quodque observari debere ab Episcopis dispensantibus , praecipit Benedictus XIV Constit. Cognovimus, edita 1 S m a ii 1742, inserta tom,. 1 B u ll. e ju sd ., fol. 164.Dispensatus in esu carnium non nisi carnibus salubribus vesci potest ex decr. Ciem. X I , Romæ publicato anno 1 7 0 2 , 4 feb ru a rii, et ex Benedicto XIV , Constit. Mon ambigimus supra cit. Hinc sine peccato mortali non potest comedere carnem suillam, aut sale conditam ( intellige semper cum respectu locorum et regionum, in quibus jam ab uberibus matris homines carni suillæ assuefacti, aliis non vescuntur, imo infirmis passim dantur, uti in Hispania ) ; qui procul dubio in illa Constitutione non comprehenduntur. •

Cum præ-J 3 . Dispensatus in esu carnium nequit in collatione vespertina quidquam sumere ex cibis carna- cisione libus , ex decret. Rened. X I V , Constitui, Si fraternitas tua, tom. 1 , fo l . 356 , edit. R om . sine

speciali Episcopi dispensatione.Dispensatus in esu carnium , non potest simul cum carnibus comedere pisces saltem proprie tales.

E x Bened. XIV Constit. quae incip. Si fraternitas suprad. a d 4 quaest. ad quam Constitutio­nem eludendam, justificandamque delicatulorum gulositatem, qui infirmitates ex sacco pro libitu proferunt, videtur a quibusdam medicis introducta consuetudo praescribendi certos pisces infirmis ; qua conscientia vel qua Religione ? ignoro. ^

4. Dispensatus in esu carnium censetur pro unica tantum comestione in die , uti Clemens XIII, declarando mentem praedecessoris sui decrevit. Hinc dispensatus in esu carnium nequit^ ne quidem Dominicis in Quadragesima infra diem, vel vespere comedere carnes absque speciali Episcopi licentia , e x E p ist. ejusdem Enciclica , quae incipit Appetente. Die 20 decembr» 1669 ,

_ a d Patriarchas y Frim âtes , Archiepiscopos , Episcopos universae- Ecclesiae catholicae.

4.

Quam da­re pos­

sunt

TABULA L VI.

II. Reveren­tiam tum

E xtern a m , quæ vio­lari potest

DE OBLIGATIONE FILIORUM ERGA PARENTES.

*L Amorem tanquam principalibus post Deum vitæ et existentiæ auctoribus; consequenter tanquam primis bene­factoribus. Cui adversatur odium internum, huicque affinia externa signa, quæ connotant exiguum affectum erga ipsos, uti sunt sermo durus et asperus, aspectus torvus, verba injuriosa, sarcasmi, contumelia; et maledicta , etc,

( Internam sitam in ea firma persuasione, quod parentes sint superiores majores, legislatores , et quasi reges suorum filiorum. Quæ violatur ab iis , quos a providentia in clariorem, nobilioremque statum collocatos pudet suorum parentum in pristina humilitate relictorum : vel pejus fingunt se eos minime agnoscere ; prohibent accessum ad domum , et convivantes arcent a mensa.

* Excipe casum, quod id facerent, quia sciunt eos infami crimine , v. g . , proditionis, e tc ., esse notatos , vel publico supplicio affectos.

f r. Verbo , duris scilicet, asperis, et contumeliosis verbis illos afficiendo; et a fortiori illis , licet materialiter, maledicendo , etc.

2. S ig n o , risibus videlicet, subsannationibus, et gesticulationibus impropriis illis illu ­dendo ; vel eos despiciendo, etc.3. Facto , eos nim irum , etsi leviter, verberando ; imo levando solummodo brachium , vel instrumentum ad percutiendum : patrem in causa, seu civili, seu criminali accu­sando : et quæ illis jure debentur quoad victum, vestitum , habitationem , pejora eis deputando.4. D efectu , non exhibendo illis consueta reverentiae signa juxta morem patriae, con­ditionis , educationis institutum , non assurgendo , cum adveniunt, caput non de­tegendo, cum transeunt, et alloqui eos oportet, manus non deosculando, benedic­tionem ab illis non petendo, cum in longinqua migrandum , etc.

"'Tenentur filii parentibus obedire, universaliter loquendo, in omnibus licitis et honestis ad eorum curam pertinentibus adeo, quod in aliquo horurn contraveniendo expresso, et rigoroso eorum mandato, semper mortaliter peccent; nisi materiae levitas, inadvertentia, vel humana quaedam negligentia eos excuset, aut agatur de electione status, in quo quivis est liber et esse debet. E x com m uni, et expressa D. Thom . 2 , 2 ,qucrst. 104 , art. 5.

Filius, vel filia inconsultis parentibus contrahens matrimonium peccat, et quidem juxta communem DD. signanter P. Concinæ , tom. 4 , Uh. 6‘ , in D ecai. , c. 4 , n. 6 , mortaliter : quamvis aliquibus videatur perperam adstructa tam gravis obligatio petendi consilium, quod sequi non tenentur.

Filius, vel Alia contrahentes matrimonium cum persona indigna peccat quidem mortaliter : ob hanc causam tamen exhæredari nequit, si vigesimum quintum ætatis annum excessit ; bene vero si minor vigesimo quinto : alimenta vero eì denegati nequeunt.

F ilius, vel lilia volens statum am plecti sivi* clericalem , sive religiosum , si advertat parentes id ægre laturos ; proindeque ant ex carnali affectu , aut aliis mundanis, futilibusque niotivis sibi adversa­turos , hac in re non tenetur ipsos consulere ; sed illis inconsultis potest sequi Dei vocantis lumen.

* Cum Ecclesia a contrahendo matrimonio non arceat dignum cum indigna, aut viceversa volentem contrahere, supposita omnis impedimenti carentia, etiam sine consensu parentum; dicendum ju­dico , si lilii peccant, eos peccare non contraobedientiam debitam parentibus; sed contra virtutem pietatis et reverentiae illis debitae, In quo sensu intelligendus venit laudatus P. Concina.

fSi sin t, vel evadant pauperes : in quo casu strictissima juris naturalis obligatio urget filios, filiasque ad praestanda parentibus in necessitate constitutis ea omnia , quæ ab his sibi fuerunt impensa ; signanter victum, vestitum, habitationem curando ut pro posse serviantur en charitntis effusione, qua illi proles suas in minuscula ætate cons­ul utas dilexorunt. yuod suno ex cathedra crucis Christus docuit. Unde Augustinus, Traci. 11 (j. , in Joan . F a c it , quod faciendum adm onet, et exemplo suo suos minis­tros in struxit praeceptor bonus , ut a filiis piis impendatur cura parentibus.

III. Obedien­tiam , vi cujus

IV.Providen­tiam tum

Corporalem-»

Spiritualem^

‘F ilius, vel filia non potest statum religiosum amplecti pro casu , quo parentes vel g rav i, vel extrema necessitate pressi filiorum ope, auxiliove indigeant j et filius remanens m saeculo possit subvenire tali necessitati ; et alius non

j , . inveniatur, qui id eis praestare possit. D. Thorn. loc. cit. a d 4.llm c Filius supposita gravi necessitate parentum, quæ antecessit ingressum, tene­

tur egredi ; ex supposito quod egrediendo possit eisdem subvenire, nec alii forent, qui id præstaro vellent: secus vero si necessitas subsecuta sit pro fessionem. E x S . Thom . , ibid. quæ st. 101 , art. 4 a d 4.

f i . Instruendo illos cum chnritnte, ct reverentia in mysteriis F id e i, credeiidorumque ab adultis ile necessitate medii <1 præcepti, si forte ab illis ignorali <onlmgat; quod maxime inter vulgares potest habere locum.

I 2. Admonendo illos amore et reverentia comite, ubi eos in defeci us, et peccata labiI poniingatj potius rogando.i 3. Vigilando interim* subiti eorum , praecipue tempore infm nilalis, ut mediorum spiri*

tuai mm nihil illis desit ; quatenus christiane vita fungunt m1 » ut .Sacramenta debite, et congruo tempore illis administrentur.

[4. Post mortem suffragando ? ultimam voluntulnn , ei dispe itiones omnes accurate implendo.

T A B U L A L V I L

TABULA L VII.DE OBLIGATIONE PARENTUM ERGA FILIO S.

'i. Bene velle illis , saltem negative, excludendo omnejodium, aversionem . rancorem,omnemque pravum affectum deliberatum ; necnon omnem vitiosam praidilectionem, quae uti ex historia patriarchae Joseph et passim videri potest, nacta est odia et inimicitias procreare : familias factionibus dilacerare, ad desperationem et ad quaevis delicta proles despectas , vel minus æstimatas impellere.

2. Benefacere eis pro posse secundum possibilitatem virium , status, conditionisque exigentiam.

3. Averle- /T. Gestare arma vetita , quae sunt proxima occasio rixarum , homicidiorum , mutilationum , etc. reabillis I 2. Immodestam corporis compositionem3 necnon indumenta, quae gravia scandala producunt et ad

omnema I luxuriam provocant.Ium , et I 3. Promiscuas familiaritates, suspecta contubernia, solitarias conversationes cum amasiis, sub ob- pericu- g tentu nuptiarum.Ium , ex< 4. Publica in cubilibus, atris, etc. sculpturas, picturas scandalosas, etc. hujusmodi; quarum nuditas, quocapi I inverecunda positio, etc. maturius et efficacius proles in omnem malitiam inducunt, te , pec I 5. Prolibus , signanter filiabus, lectionem librorum, etsi non ab Ecclesia , ob periculum a jure tamen eant, illis I naturali prohibitorum : uti sunt historiæ et conficti heroismi amatorum , vulgo Rom antii, qui sub- permit- I tiliarte , quasi ineluctabiliter venenum lasciviae in illas transfundunt, timorem Dei enervant ; voca- tendo L tionem abigunt ; tot lapsuum filiarum et lacrymarum matrum sunt origo.

' i . V ltœ , id est, sedulam curam gerendo a tempore conception is , ne quidquam agant, quod prolis vitæ , sanitati et naturali perfectioni obesse possit ante, vel post nativitatem. Unde peccant coeundo absque ulla discretione et cautela.

2. Vicius, providendo eis necessaria ad vitae conservationem , alimenta subministrando saltem usque ad eam aetatem , in qua seipsos alere possint pro ratione status. Mater autem nonnisi lac tenetur dare prolibus.

Corpora­liter : e-

xercendo in illos'"

provideri- tiam

* *Unde

Matres sanas lacte provisas absque gravi et rationabili causa proprio lacte prolem non nutrientes; vel ne matrimonii incommoda sentiant, alteri foemina* ruri tradentes, a gravi culpa non absolvunt graves Theologi, apud Cornei, a Lapide. In Genes. , c. 2 1 , v. 7. Quod non solum Ecc. patres, sed et ipsi ethnici philosophi illis exprobrant apud Bened. X IV , lib. X I , Syn . Diceces. , c. 7, n. 9. Non minus peccant mariti id uxoribus prohibentes : hinc namque convincuntur matrimonium inivisse ad carnis oblectamentum potius, quam ad Christianam prolis susceptionem et educationem, quae plurimum a lacte pendet. Et licet Navarrus apud laud. Pontif., et praefatus a Lapide nonnisi peccati venialis reas faciant, exsybilandi tamen veniunt, qui cum Elbel in 4 Decal. prcecept.} Confer. 20, n. 567, fœ- minas nobiles et illustres omni culpae subtrahunt, ubi consuetudo invecta sit, eo quod eis dedecori e s s e t : nam nobilitas, quæ nec mutare, nec praescribere potest contra divinum

, et naturale institutum , non est causa legitima , ait sapientissime P. Concilia , eludendi gravissimam hanc obligationem.Non enim confictus pudor, aut abusus quarumdam no­bilium, (quae quidem verecundantur ubera prolibus sugenda proferre, minime vero fo­vendae suorum amasiorum libidini, pectus turpissime nudatum praeseferre, publicamque pusillis lapsus occasionem praebere ; quasque insectatur Ezechiel, c. 6: Ubera tuaintumue- runt, et eras nuda et confusione plena ) accipiendi sunt pro regula, sed naturae institu­tio et matres sanctae, et ex regio sanguine prognatae , quas certe non puduit propriis proles lactare uberibus. Vid. Bened. X I V , loc. cit. , n. 1 1 .

2. Parentes tradentes proles suas hospitalibus alendas absque vera necessitate , peccant mortaliter et in poenam privantur patria potestate : quod si id faciant vel ob pauperta­tem , vel ne infamiae notam , ob illegitimitatem , incurrant, nullum committunt pec­catum. Exponentes tamen , si sunt divites, tenentur refundere expensas, nisi in contra­rium constet de mente fundatoris.

3 . Status in futu ­rum

2.

3.

Quæ exercetur curando , ut proles pro ratione status erudiantur in congruis artibus et scientiis, relinquendo eis post mortem saltem legitimam, præcisa justa eos exhæredandi causa : in quo casu, juxta magis piam sententiam, tenentur ad praestanda alimenta, quae debentur plane illegitimis et spuriis. E x ca p . Cum haberent 5. De eo , qui duxit.Cui adversantur, quililios impuberes loco deputandi eos ad artes , vel scientias (suppo­

sita semper habilitate, et praecisa justa causa ) nobilium servituti deputant, vulgo G iac­chetti , qui sensim in omnem licentiam effusi, tandemque grandaevi omni arte et scien­tia destituti, societati periculosi, patibulis vivunt.Quam non satis assecurant, qui prolium nuptui tradendarum mutuas vires non pen­

sant. Longa quippe praxi erudimur, multa matrimonia infelicia evasisse ob virium inae­qualitatem, indeque evenisse, ut vel foemina fortior ab infirmiore marito , vel fortior maritus ab infirmiore foemina ad alias declinaret. Quam providentiam judico per con­fessados matribus singulariter inculcandam.

Spiritila- / r. Vigilare diu noctuque tam praesentium , quam absentium filiorum moribus, contuberniis, vestitui, liter juxta I loquelis ; quid agant, qualiter dormiant, quas scholas , lection. et magistros frequentent, etc, ? divinum | 2. Corrigere errantes a tenera aetate discrete et prudenter, primo verbis; dein verberibus, etc. tan-

exemplar J demqueseveriora remedia, ubi opus sit, procedendo; prout Abraham cum Ismaele, quem incorre- ad cujus ’l gibilem e domo ejecit.similitu- I 3. Praecedere illos bono exemplo indictis : instruendo nimirum illos in mysteriis Fidei, in bonismo- dinem de-1 ribus, in doctrina Christiana et in omnibus ad salutem necessariis : in factis sancte coram illis con- bent ^ versando, in virtutibus se exercendo , ad bonum eos provocando.

Hinc retrahentes proles a Religionis ingressu, vel ad illum eas cogentes fraude , dolo , precibus importunis, imo juxta aliquos solis promissionibus, peccant mortaliter : proindeque nequeunt illas impedire in electione status cujuscumque sub comminatione excommunicationis Tridentinæ, sess. 2 , de Ileg . , c. 8 , quam tamen non incur­runt cogentes filias puberes ingredi monasterium educationis gratia ; quidquid aliqui in contrarium sentiant,’ etsi mortaliter peccent, ubi circumstantiæ id exigant ad breve tempus : dixi ad breve tempus, ex quo colliges graviter peccare, qui filias tamdiu in monasteriis cogunt marcescere , donec a se illis delectos, absque reflexioni disparis ætatis, etc. consentiant in sponsos accipere : tunc primo indulget. egressus adversaturis procul dubio extra septa monasterii. Haec enim etsi palliata, vera tamen libertatis violatio est.

II

Obligatio

T A B U L A LVII I .D E A L I O R U M M U T U A O B L I G A T I O N E .

/E rg a tutores et curatores est, illis exhibere amorem , reverentiam et obedientiam in omnibus, qua* 1.Pupillorum, I concernunt notionem tutelae et curatelae , velut parentibus, quorum locum et auctoritatem etc. mino-< tenent.rennum | Erga majores suos, seu ascendentes in linea sive recta, sive transversa, est exhibere amorem et re-

\ verentiam, saltem negative excludendo quodvis odium, despectum, etc.

11. Tutorum , curatorum et majorum

(‘Ergapupillos et minorennes est, exhibere amorem et sollicitam curam tum spiritualem, ut in Fide , mandatis Dei et bonis moribus instruantur , tum corporalem , invigilando securitati, debitae sus­tentationi, temporali profectui illorum , et ut eorum bona juste et fideliter distribuantur; quare peccant mortaliter , si in administratione suæ ipsorum tutelae, vel curatelæ , sint graviter negli-

\ gentes, tenenturque ad compensationem damni, si quod illatum fu it, quia peccant contra debitum E proprii officii , proindeque contra justitiam.I Erga nepotes est, horum curam gerere in defectu parentum, eisque in necessitatibus tam spiritua \ libus, quam corporalibus sedulo opitulari.

Hi. Conjugum ad invicem est, sibi mutuum exhibere honorem et amorem, Fidem et eohabitationem, debitum con­jugale, alimenta et gubernationem juxta dicenda de matrimonio.

IY . Subditorum erga superiores suos est, exhibere ex virtute observantiae amorem , reverentiam et obedientiam in omnibus, ad quee eorum potestas et officium se extendit.

V. Superio­rum Eccle­siasticorum erga subdi­tos est com-' missum sibi gregem pas­cere

( Exem plo conversationis 9 quam uberrime explicatam invenies ab Apostolo in Epist. i a d Timoth. ,

I c. 3 , a d Titum , c. i. Vitam ducendo irreprehensibilem , sobriam , pudicam, etc. bonum testimo nium habentem ab iis, qui foris su n t, praebendo seipsos in omnibus exemplum bonorum operum non dominantes in cleris, sed forma facti gregis exanimo.

Verbo praedicationis , quippe quæ est principale eorum officium , infirma confirmare , disrupta con­solidare, depravata convertere , quod sine verbo et voce non obtinetur. Cui non satisfaciunt, qui vel semper per alios , ipsi nunquam dant vocem , praecisa impotentia, vel plane ignari linguae et idiomatissui gregis, tamen tale onus assumunt, avidissimeque quaerunt.Fructu orationis. Oratio siquidem illis ante omnia necessaria ; ut nimirum et sibi lumen ad bene regendum, et subditis impetrent efficaciam ad juste ambulandum. Unde contra hanc gravissimam, obligationem graviter peccare superiores resolves, qui non modo habitualitcr orationem , sedplape ex tepiditate saepius vel sacra facere negligimi ; voi festinanter per modum transitus, uti hebraei

u agnum devorant.VI Sunerio ( /'Commutativam, reddendo illis, quod justum est ad aequalitatem in contractibus, etc,rum sæcu- B Justitiam < Distributivam , con ferendo illis honores, et onera pro cujusvis merito et viribus.

~ B ^Vindicativam , judicando impnrtialiter, etc. non acceptando m unera, etc.

Providentiam , felicitati eorum vigilando, securitati, ut subditi ab omni damno immunes serventur ; ex hoc enim capite jubentur tributa, etc. illis impendere.

larium erga- subditos est exhibere 1

VII. Servorum et ancillarum erga suos dominos e st, his exhibere reverentiam, obedientiam et obsequium fidele. Proinde contra fidelitatem peccant tum , cum domifiis rationabile obsequium et servitutem vel non præstant, vel non nisi negligenter, proptereaque tenentur restituere partem pretii pro rata laboris neglecti ; tum , cum secreta familiae aliis revelant; tum , cum grave damnum dominis inferri permittunt, cum possent impedire.

VIII. Dominorum erga servos et ancillas, (quoniam super se parentum notionem inducunt) est, illos amare, in ­struere et dirigere charitative, vitia eorum corrigere, nd bonum promovere, a malo arcere, eorum moribus vigilare; tempus illis dicandum Deo concedere ; bono exemplo praeire; debitam tandem mercedeni solvere. Quare peccant, tum cum de illorum salute aeterna nihil omnino curant, imo a via salutis per mala exempla et liberam conversa­tionem retrahunt, quod maxime notandum venit a nobilibus, qui suis antichristianis, ritibus, famulitio maxime sunt offendiculo ; tum , cum famulos et ancillas conducunt intra infirmum pretium ; tum , cum mercedem juste conventam eis non suppeditant, aut solvere differunt ; tum , cum damna absque eorum culpa contingentia illos solvere cogunt ; tum denique , cum famulum , vel ancillam conductam, ante terminum constitutum dim ittunt, juxta dicenda in contractu locationis.

IX. Discipulorum erga magistros et praeceptores est, illis exhibere amorem, reverentiam ct obedientiam in iis, quae ad bonos mores et studia pertinent, quare peccant tam .i schola se absentando absque justa causa, quam tempus studiis deputatum lusui impendendo; ot quidem mortaliter, si studia notabiliter negligimi;.

X. Magistrorum et praeceptorum erga suos discipulos est, illis exhibere am orem, doctrinam, correctionem ac bo­num exemplum. Peccant proinde contra debitum discipulos instruendi, si incapaces et crassioris minervæ quaerant magisterium , professuras, lectoratus; si discipulorum in litteris progressum sedulo non promovent ; si ad intelli- gentiam eorumdem ffon satis student ; si sine causa scholam orniLtunt.

/

% T A B U L A LIX.D E N A T U R A E T D I V I S I O N E II O M I C I D I L

Homicidium, quod est injus­ta hominis oc­cisio

I. Prohibetur per quintum decalogi præ--< ceptum, vi cu­jus quatenus est

i.Formaliter ne­gativum

II. Dividitur in«

ÍPrimario et per se prohibetur omnis injusta occisio:Secundario vero et accessorie prohibentur omnia ea » quæ concurrunt ad

mortem inferendam sive antecedenter , sive concomitanter • atque adeo prohibetur omne consilium ad mortem inferendam, omnis proximi injusta laesio, percussio, vulneratio, rnutilatio , incarceratio, etc.

2. Virtualiter affirmativum, praecipitur conservatio vitae.

r. Voluntarium , quod scilicet est per se intentum , seu procuratum, sive physice per propriam actionem et physicum influxum , v. g . , transfixione gladii, laxatione sclopeti ; sive m oraiiter, v. g . , mandando, suadendo, aut promittendo dum impediri potest et debet saltem ex justitia.

C asuale y quod scilicet contingit præter intentionem agentis ex aliqua ejus actione, vel omissione5 quod si contingat ex aliqua actione, vel omissione , ex qua nec praevidebatur, nec prævjderi moraiiter poterat homicidium secuturum 9 dicitur simpliciter, seu mere casuale ; si vero contingat ex actione, vel omissione, ex qua homicidium praevideri poterat, dicitur casuale mixtum.Directum , quod scilicet per se et immediate intenditur ; ut si quis venenum alteri porrigat eo fine, ut sumens de medio tollatur.Indirectum , quod scilicet contingit ex positione, vel omissionis alicujus actionis ex quo aliquo

modo, saltem probabiliter et conjecturaliter praevidetur mors secutura, licet hæc minime intendatur 3 ut si quis mulierem praegnantem percutiat. Quod etiam dicitur casuale mixtum.

1. Parricidium , quod est voluntaria caedes ascendentium, vel descendentium, ad quod reducuntur, m atricidium , uxoricidium , fratricidium , sororici- dium , suicidium, aliorumque occisio usque ad quartum gradum , imo et regicidium.

2. Sacrilegium , quod est occisio personae Deo consecratae in clericali statu , vel Religione approbata per professionem : ad quod reducitur occisio cujus- cumque hominis in loco sacro.3. Latrocinium , quod est occisio hominis facta animo praedandi.

4. Assassinium, quod committitur, dum quis pretio occisorem conducit} vel vero pretio conductus alterum occidit.

5. Proditorium , quod est occisio hominis facta sub specie amicitiae, vel ex insidiis, ad quod reducitur procuratio abortus fœtus animati.

6. Veneficium naturale y quod est occisio hominis facta per propinationem , vel ministrationem veneni.

7. Beneficium magicum , quod est hominis occisio procurata arte magica , vel ope daemonis, quod insuper tertiam et gravissimam malitiam, ac spe­ciem inducit, scilicet superstitionis et commercii cum dæmone contra vir­tutem Religionis, et primum decalogi praeceptum.

Homicidium igitur qualificata specie septem modis praefatis tanquam per circumstantias speciem mutantes , et in confessione necessario explicandas.

6 , S im p lex , quod est occisio hominis absque speciali aliqua qualitate et circumstantia, quod nimirum, neque ex parte hominis occisi, neque ex parte modi occidendi peculiarem defor­mitatem continet.

. Qualificatum, quod circa oc­cidendi mo­dum , vel per­sonam . specia­lem aliquam' malam circum­stantiam adne­xam habet, subdividitur in

Illicita sine justa causa; et ideo peccant mor­taliter, qui

DE HOMICIDIO E T M UTUATIO N E SUI IPSIU S , E T PCENIS INDE CONSEQUENTIBUS.

/ I . Directa in nullo unquam casu licita est; excepto unico, quo Deus id praeciperet, cum homo non sit domi­nus, sed tantum conservator et custos vitae suæ.

' i . Consulto, aut etiam advertenter jejuniis , aut vigiliis sanitatem, aut vi­tam suam immediate laedit vitae pertaesus. E x cap. Non mediocriter 24 de Consecrat.

2. Intemperanter vivunt cum certo praeviso , vel a peritis medicis enunciato periculo mortis notabiliter , ac vitiose accelerandae.

3 . Periculoso morbo laborantes noxia , ac vetita sumentes mortem sibi causant, aut notabiliter accelerant.

4. In gravi, periculoso, aut lethali morbo nolunt adhibere media ordinaria et commode comparanda ; secus vero nolentes uti mediis insolitis extraor­dinariis, aut multum difficilibus.

5. Imperiti agitatores taurorum , gladiatores, duellantes, seu quovis consimili ludo equestri sese exercentes cum certo suæ occisionis periculo, quo ab­sente gladiatio, etc. non videtur illicita.

"1. Martyrio se exponere, vel ipsum non effugere, tum declinandum a m alo, tum ad praestandum bonum: su posita tamen necessitate, vel utilitate; cujus defectu illi­citum est se exponere m artyrio, essetque potius actus te­meritatis, et scandali quam charitatis et fortitudinis.

2. Non fugere cx carceribus, in quibus in odium Fidei quis detinetur brevi condemnandus ad mortem ; quia in simi­libus circumstantiis occisionem sui permittere cedit in magnum Dei honorem et Religionis augmentum ; quare non fugiens, etsi daretur occasio, ob desiderium marty­rii, exerceret actum charitatis erga Deum.

Dimittere se ex turri, vel fenestra, aut prosilire in mare ad evadendam mortem infamem per manus carnificis, aut duriorem , v. g . , ex incendio domus, vel navis.

Fateri crimen verum , imo et falsum cum convenienti æ- quivocatione, (mendacio tamen semper praeciso ) et se­cluso damno tertii, ad evadenda gravia torturæ tormen­ta et similia, quia salus tanto non est digna dolore.

TABULA LX.

II. Indirecta

Homicidium, seu occisio sup ipsius

Licita ob justam causatu, qualis* censetur tum

i . Charitas erga Deum,vi cujus’! licitum est

2. Charitas ergaseipsum, vi cu­jus licitum estf

3 . Charitas erga proximum, vi cujus licitum" est

III, Poenas indu­cit; etqui^m

/Jnvuso omittere sui defensionem , ne iniquus aggressor oc­cidatur et damnetur , ex supposito tamen, quod invasus sit in statu gratiæ , de quo haud dubitari potest ob exces­sum charitatis.

Inservire infirmis administratione Sacramentorum , imo et eisdem consolationis gratia assistere.

Objicere se globo, vel ictui ad conservandam vitam princi­pis , vel parentis ; boni communis, vel pietatis causa: imo juxta aliquos etiam ad tuendam vitam amici.

Ignem in pulverem tormentarium injicere ad evertendam turrim, vel subvertendam munitionem hostilem ob bonum commune.

4. Justitia commutativa, propter quam tenentur se mortis periculo exponere pastores animarum tempore pestis et persecutionis, duces et milites in bello justo, quantum necessitas tuendi boni communis exigit.5, Justitia vindicativa, vi cujus damnandus ad mortem fam e, vel siti subeun­dam potest respuere cibum , vel potum clam sibi oblatum ; et a fortiori obla­tam sibi fu g ce occasionem. Imo mortem promeritus potest se ultro judici et justitiæ exercendae offerre.

/ 1 . Tam directa, quam indirecta sui ipsius occisio voluntarie , nc deliberate facta absque justa •causa inducit privationem sepulturæ ecclesiastium, omniumque suffragiorum Ecclesiæ ; secus si ex amentia , furore, excessu melancholim, vel hypocondriæ contigisset.

2. Mutilatioseu abscissio membri sive ad evitandam incontinentiam, sive ad adipiscendam, conser- vandamve vocis suavitatem,est illicita ; inducitquo, præterpeccatum mortale, irregularitatem, ex supposito , quod sit abscissio membri proprie talis , seu habentis peculiarem in homine func­tionem vitalem , seu proprium distinctum munus in corpore gerens, tanquam instrumentum propriae ac distinctae operationis, uti sunt oculi, nares, virilia, etc. prout fusius in Tab. CCXXV,

y: • '

Í. Com­mittitur

Directedum

Indirectedum

Homi­cidium proximi^ injus­tum

/ •

T A B U L A L XI.DE INJUSTO HOMICIDIO, E T MUTILATIONE PROXIMI E T POENIS CONSEQUENTIBUS.

>t. Innocens quiscumque auctoritate sive publica , sive privata, physice, vel moraliter occiditur; nam E x o d i 23 , dicitur : Insontem et justum non occides.

2. Nocens, seu malefactor auctoritate privata physice, vel moraliter occiditur; saltem extra casum justæ defensionis juxta alibi dicenda.3. Maritus occidit uxorem inventa turpiter agentem , quamvis poenas non incurrat} quod etiam procedit de patre occidente filiam , vel alium turpiter cum illa agentem.

4. Princeps juste quidem principatum possidens, sed tyrannice illum gubernans auctoritate pri­vata physice, vel moraliter occiditur. E x Constantiensi damnante Joan. Hus articulum. Quilibet tyrannus licite potest a quocumque subdito interfici. Contrarium asserere haereticum asserit Ferraris verb. Homicidium , n. 48.5. Quis cooperatur sive physice, sive moraliter ad mortem proximi. Excipe mandantem et juxta aliquos etiam consulentem, si ante executionem serio , et pro posse revocarunt mandatum et consilium.

T . Mandans solam verberationem, vel mandatarii excedendo in mandato aliquem occidunt, vel ex mandatants aliquis occiditur, ex suppositione quod id praevisum fuisset, vel praevideri debuisset,

2. Dans operam rei licitae cum praevisione, vel suspicione mortis secuturae non adhibuit debitam diligentiam pro evitando homicidio.3. Dans operam rei illicitae ex se, et natura sua inductivam mortis periculum, mortem alterius cau­sât ; secus vero si opus illud non esset ex se , et natura sua inductivum periculi mortis , vel mu- tilationis.

4. Obligatus ex justitia, ut princeps, politiae praefectus, advocatus in causa criminali , medicus ^ non impedit mortem proximi , secus vero si solum ex charitate impedire mortem teneatur.

[T. Peccatum mortale injustae, ex suppositione, quod sit voluntarium directe, vel indirecte.2. Excommunicationem majorem, si sit vel clerici, vel foetus animati, vel contingat in duello.

r . Resarcire expensas omnes rationabiliter factas in medicos et medicinas, saltem extra casum re­missionis facta? ab occiso ante suam mortem.

2. Resarcire damna temporalia , quae obveniunt parentibus , filiis et uxori occisi ; secus vero aliis haeredibus quocumque modo consanguineis, imo nec creditoribus juxta probabiliorem.3. Damna praedicta, utpote realia debent resarciri etiam ab haeredibus occisionis, et quidem loquendo de subsequentibus, etiam remissione facta ab occiso ante mortem, utpote nulla juxta probabiliorem;

4. Resarcire expensas factas ratione funeris solum pro casu, quo majores fieri debuissent ratione necis illata? extra patriam , non vero praecise ratione funeris.5. Compensare damnum naturale occisi juxta multos, non quidem re aliqua temporali, sed spiri­tuali , scilicet orationibus, sacrificiis missae ; ad quae praestanda obligari potest a confessano , et quidem singulis mensibus per annum et pro qualibet die anniversaria mortis singulis annis totius vitæ.

N. B. S i homicida capite plectatur, haeredes occisoris non liberantur propferea onere faciendae compensationis ju xta communem , quamvis aliqui velint eos liberari ante judicis sententiam.

4. Irregularitatem , quam incurrit tam directe, sive per se, sive per alium occidens, uti etiam omnes positive coopérantes ad homicidium, quam indirecte, concurrente tamen culpa gravi negligentiee : imo ille etiam illam incurrit, qui ex pluribus ad homicidium adjuvantibus certo sciret a se non fuisse occisum} licet pro casu, quo rixæ praecessissent, possent eximi in foro conscientiae, si certo sciret a se minime fuisse occisum,

5. Inhabilitatem ad omnia beneficia et officia ecclesiastica , si occisor sit clericus et ideo Sacerdos volens divina facere , et promoveri ad beneficium, duplicem debet Roma obtinere dispensationem , non tamen privatur ipso jure beneficiis ante rite obteptis. Hinc tuta conscientia ante judicis sententiam illis frui potest, nisi quod bene notandum. Hujusmodi beneficium praeter recitationem horarum canonicarum requirat personale exercitium ordinis sacri; in tali enim casu, cum propter irregularitatem nullum ordinem exercere possit, illico deberet vel dispensationem impetrare, vel beneficia dimittere.

N. B. Mutilatio injusta , sive directe, sive indirecte voluntaria physice , vel moraliter causata eamdem involvit injustitiae malitiam , easdemque poenas inducit.

Aliquam irregularitatem, si quis proximum occidat ex metu gravi cadente in constantem virum, juxta plures, Leandrum , Tamburinimi, apud Sporer, in V Decal. prœcept., c. 3 , 22. 68.

Ili Non I A,itIuam pœnam, si quis proximum occidat mere casualiter. E x Benedicto X I V , in Syn . Diaeces,, lib. 1 1 , in d u citi c.io.n. 8.

N. B. Ignorantia quascumque ipsius irregularitatis non exim it ab irregularitate delinquentem juxta commu* niorem et veriorem , quidquid aliqui in contrarium sentiant. ' •

1. Irregularitatem contractam ex homicidio voluntario a solo Papa.2. Irregularitatem contractam ex mutilatione, si delictum sit occultum ab Episcopo, qui tamen nullatenus

per se dispensare potest super irregularitate contracta ex homicidio voluntario quomodolibet occulto, sed solum per accidens ratione urgentis necessitatis in ordine ad ministrandum solum in susceptis ordinibus,

3. Nullatenus a confessariis ordinis mendicantium cum suis pœnitentibus saecularibus. E x V ecre t . Clément. V i l i , . Consi, quœ incipit Quæcumque , inseria tom, U I B u lla rii Cherubini, fo l. 164.

II. Induci t-

3. Obliga* tionem compen­

sandi om nia dam­na secu­ta ex ho- micidio, unde ho­micidia vel hæ res tene­tur

IV. Dis­pensari potest quoad

Abortus , ceu imma­tura ejectio foetus con­cepti , vel

T A B U L A L X11.

Í. Animati , quae contin

f it in mari­us post 40,-< in foeminis

post 80 dies, alia est

11. Inanimali,q u ® contin­git in mari-^ bus ante40; in foeminis ante 80 dies

DE ABORTU E T POENIS IPSUM CONSEQUENTIBUS.

' i . Contingit, cum mulieri praegnanti applicatur m edium , seu medicamentum per se, etsuapte natura efficax ad expellendum foetum.

2. Est semper illicita, et in nullo casu cohonestanda ne quidem in periculo per­dendae vitæ,

T. Peccatum mortale injustitiae, et quidem qualificatimi juxta dicta Tab. 57 , II sub., n. 5 , 5 , verb. Proditorium.

2. Poenas omnes in utroque jure contra homicidas voluntarios statutas ex Constitutione Sixti V,

3. Excommunicationem majorem Episcopis de jure communi re­servatam post constitutionem Gregorii X IV pro foro tamen solum conscientiae.

Directa , quæ<£ 4. Irregularitatem respectu etiam cooperantium : imo juxta aliquosetiam solum dubitantium , an fœtus ejectus post 40 dies fuerit

3 Inducit masculinus, vel fœmininus; quamvis probabilius videatur , quodstante tali dubio , procurans, vel suadens abortum non incurrat irregularitatem.

5. Inhabilitatem ad omnia officia et beneficia dispensabilem a solo Papa ; etsi delictum esset omnium occultum.

6. Privationem officii, vel beneficii prius legitime obtenti, sed solum post judicis sententiam.

7. Depositionem et degradationem post sententiam judicis ec­clesiastici.

8. Privationem privilegiorum clericalium canonis, et immunitatis ec­clesiasticae localis, seu asyli.

. Contingit, dum mulieri praegnanti applicatur remedium per se, ac directe tendens solum ad recuperandam sanitatem et infirmitatem depellendam, ex quo per accidens et praeter intentionem sequitur ejectio fœtus.

. Est licita in unico tantummodo casu, scilicet quando ex prudenti medicorum ju ­dicio valde probabile esset, quod non adhibito medicamine per se quidem directe tondente au infirmitatem depellendam et sanitatem matris recuperandam , indi­recte vero ad expellendum fœtum , tam infans , quam mater moritura esset; eo vero adhibito saltem mater salvanda : adeoque extrahunc casum indirecte procurans abor­tum fœtus animati easdem pœnas incurrit, quas incurrunt procurantes directeabortum fœtus animati.

. Directa nunquam licita est, ne quidem nd conservandam vitam matris periclitantis, multo igitur minus ad preacavondam infamiam , aut mortem puellæ prægnantis, ex Innocentio XI damnante propositionem 34. L u ite procurare abortum ante animationem fœ tus, ne puella deprehensa gravida occidatur, aut infametur. (Saltem extra casum quo fœtus in utero jam corruptus esset et degenorassct in massam malignam ), sed semper est peccatum mortale ad speciem molli­tiei reducendum , quippe qui est frustratio seminis, et quidem duplici a natura jam assumpti et preparati ad procreationem humani individui. Pœnas tamen nullas inducit post moderationem fàctam a Gregorio X IV , Constitutionis Sedes apostolica inserì, tom. 2 B u ll. Cherubini, fol. 643 et 695.

Licita est solum ad conservandam vitam matris periclitantis.Illicita vero pro aliis casibus, v. g . , ad praecavendam infamiam; sicut et illicitum

impedire sive directe, sive indirecte conceptionem, aut sterilitatem procurare. E x cap. Si aliquis 5 , de Homicidio ; et ex Constitutione S ix ti V , quee incip. Effrænatam,

Indirecta, quae-

Indirecta. fN. B. i . Absolvere ab excommunicatione potest episcopus post Constitutionem. Gregorii X I V ibidem et a l i i , habentes

ab episcopo specialem facultatem in reservata ab episcopo , sed nonnisi pro foro conscientia.N. B. 2. Dispensare super irregularitate , et inhabilitato proveniente ex procuratione abortus fœtus anim ati directa

solus Papa potest; si vero procuratio abortus sit solum indirecta , potest etiam episcopus.

DE HOMICÍDIO IN BELLO COMMISSO, E T IRREG U LARITATE INDE CONSEQUENTE.

t. Defensivum, quod videlicet suscipitur duntaxat ad propulsandam vim , vel injuriam ab agres- sore illatam, estque cuivis tam publica, quam privata auctoritate licitum , cum hoc tamen discrimine, quod si privata auctoritate l ia t , debeat servari moderamen inculpatae tutelae, juxta dicenda ; secus vero si publica auctoritate fiat.

. Auctoritate principis, vel magistratus nullum agnoscentis superiorem indici, ac geri : hinc principes et civitates imperii nequeunt ex se incidere, vel gerere bellum offensivum, cum habeant sibi superiorem, nempe imperatorem , sine

2. Offensivum, cujus auctoritate , et consensu bellum gerentes vocantur Praedones et L a - quod infertur trunculi.hostem aggre- 2. Bona intentione indici et fieri, id est zelo justitiae , et voluntate consulendi difèndo, com- bono communi.pensationis , 3. Justa de causa indici et fieri, eaque gravissima, qualis censetur urgentiaaut injuriae J communis boni et quietis conservandae, recuperatio injuste ablatorum ; coer-vindicandæ citio rebellium , defensio innocentino , etc.causa,quod ut 4. Justitia causæ bellandi antecedenter per se et per consultores examinari, licite fìat, de- de qua moraliter certo constare debet principi volenti bellum indicere, bet 5. Indici et inferri primo post antecedenter petitam , et indenegatam ab altera

parte satisfactionem. E x Deuter. 20, et Judicum 2. Nam bellum semper ulti­mum debet esse remedium injuriae vindicandae, vel juris recuperandi; idque naturali, et gentium jure ob gravissima mala et damna, quæ secum trahit.

T AB UL A LXIII .

Bellum, seu publica armo­rum contra ex­traneos as­sumptio rei- ' publicæ tuen­dae, aut vindi­candae gratia

I. Dividitur in

3 . Justum , quod nimirum indi­citur solo ani­mo tuendae , vel vindican­dae reipubli- cae 5 e x cap. Dominus nos­ter, a causa 23, quœst. 2 , In quo veniunt observanda a

II. Licitum facit belligerantibus"

III. Inducit in

"Principe bellum indicente, ut subordinatis disciplinam inculcet, ne subditi nimium graventur ; militibus debita stipendia solvi curet, ne necessitate misera compellantur injuste vexare subditos, furando , rapiendo , destruen­do , etc. Abstinere debet a dando auxilio principi infideli, aut haeretico.

Belli duce , ut urgeat verbo, et exemplo disciplinae militaris observantiam et bonum principis pro viribus promoveat, aut saltem conservet ; debita sti­pendia militiae solvat ; cavere ne transiturus alias per meliorem viam oppi­dum * vel civitatem, ut gratia praestetur transitum pecunia redimentibus , per devia et invia ductus exercitus plus nimio fatigetur.

Militibus gregariis, ut obsequia sua fideliter praestent, tum pro viribus procu­rando principis et reipublicae utilitatem , tum avertendo ab illis impenden­tia mala. Hinc peccant in causis justis suis ducibus non obediendo, in suis stationibus firmiter non sistendo, vel plane deserendo; extorquendo a rus­ticis , quos pertranseunt pecunias, aut victualia ultra debitum.

N. B. Bellum ex utraque parte potest esse justum form aliter, nequaquam vero materialiter. E x communi Tneolog. nominatimi Ferraris verbo, Bellum . art. i , n. 3o. J

4. Injustum, quod censetur, cum indicitur sola nocendi voluntate, ulciscendi crudelitate, ex­poliandi aviditate, vel dominandi cupidine; aut etiam rebellibus patrocinandi impietate. E x can. Quid culpatur 4 , caus. 2 8 , quœst. 1.

'1 . Occidere etiam directe nocentes, non tamen innocentes, quo nomine veniunt infantes etiam Turearum, infidelium , jacobitarum, p ueri,, senes, mulieres : (excipe si hae etiam arma su­merent) Religiosi, clerici, hospites, peregrini, quamvis et hi plurimum offendantur, prae­sertim in incendio urbium , destructione artium et mœniorum eversione.

2. Damna inferre reipublicae hostili, v. g . , jumenta abigendo , agros devastando, expoliando etiam innocentes bonis externis, quorum bonorum direptorum possessio est jure gentium primo occupantis, si bona sint mobilia, saltem non gaudentia jure postlim inii, uti sunt curtus, naves bellicae, quibus arma, annona et caetera pro usu belli advehi solent, quae pristinis dominis restitui debent. Si vero bona sint immobilia, cedunt principi bellum gerenti nisi hostis suppo­natur possessor malae Fidei, pro quo casu debent legitimo domino restitui. E x Benedicto X I V , Constit. quæ incipit. Urbem , §. 4 , inserta tom. 3 Bull. ejusdem , fo l. 452 , edit. Bom .

3 . Üti stratagemmatibus et insidiis. E x cap. Dominus noster 2 , caus. 23 , quœst. 2. Non tamen licet veneno inficere puteos, aquas, nec agentem excubias inebriare, nec quemquam sollicitare ad id , quod inculpate facere nequit, uti prodere civitatem , tormenta bellica simplici pulvere onerare, etc.

4. Uti represaliis ad compensationem damni illa ti, dummodo id fiat publica principis auctori­tate, nec plus damni inferatur, quam fuerit ab hostibus illatum et parcatur innocentibus.

^5. Emere etiam vili pretio juste occupata. #

"Belligerantes in bello offensivo etiam justo irregularitatem ex defectu lenitatis non solum , si certe sciant aliquem a se occisum, vel mutilatum fuisse ; ex cap. Petitio 24 de Homicidio , sed etiam si rationabiliter dubitent ex eod. textu. Non vero si certi essent, quod in dicto bello justo nullum occiderint, vel mutilaverint, ad differentiam belligerantium in bello evidenter injusto , in quo etsi unus dun taxat occidatur, omnes contrahunt irregularitatem ex delicto ho­m icidii , etiam i l l i , qui propriis manibus nullum occiderunt, vel mutilarunt. E x cap. Sicut dignum 6 de Homicidio.

Nullam irregularitatem in belligerantes in bello defensivo pro patria, republica et bono com­muni , licet essent clerici. E x communi Sporer in 5 Decal. prœcept., c. 2 , n. 12 8 , justa enim defensio est de jure naturse.

N. B. Dispensare super irregularitate contracta ex homicidio commisso in le llo justo solus Papa . potest, non vero episcopus, quidquid aliqui in contrarium sentiant.

T AB UL A L X I Y.

consultorum , assessorum

DE HOMICIDIO AUCTORITATE PUBLICA COMMISSO E T IRREGU LARITATE CONSEQUENTE.

/"!• malefactores occidendo, quod licitum est, potestate a Deo concessa, E x o d i 2 5 , ubi ministrisjustitiae praecipitur : malefactores ne patiaris vivere , quam potestatem insinuare voluit apostolus ad Romanos i 3 , 4 , dicens; Non sine causa gladium portat , Dei enim minister est , vindex in iram e i , qui malum agit. Quod procedit de quocumque privato occidente reipublicæ perniciosum profugum quidem , sed publice proscrip­tum , quem occidere cuivis, proposito imo præmio , fit libertas.

Judicis ferentis sententiam mortis , vel mutilationis contra reum.2. Assessorum, consultorum , advocati, testium , notarii, sententiam mortis, vel mutilationis

dictantium, scribentium , legentium, etc.3. Exequentium sententiam m ortis,vel mutilationis contra reum, ut sunt carnifex, lictores,

satellites, etc.4. Accusantis coram judice laico criminaliter in ordine ad vindictam de delicto sanguinis : nempe

mortis, vel mutilationis pœnam connotante, hac secuta, licet præmissa fuisset protestatio*II.Inducitirregu- Excipe casum , quo ex lege naturali, vel divina teneretur accusare,

laritatem res--v 5 . Accusantis civiliter in causa personae extraneæ cum prævisione secuturae mortis, vel mutila- pectu tionis accusati licet præmissa fuisset protestatio.

6. Advocati contra reum agentis in causa criminali inducente pœnam sanguinis, licet præmissa fuisset protestatio; imo et pro reo agentis , injuste tamen pro casu , quo exinde poena san­guinis inferatur accusanti.

7. Assessorum , consiliariorum, seu consultorum , qui vel judici ad ferendam sententiam assis­tunt , vel suo suffragio , voto , aut consilio , auctoritate publica, ac juridice eam promovent; qui vero nulla auctoritate publica , sed privata duntaxat, remote et per accidens concurrunt ad pœnam sanguinis, nullam irregularitatem incurrunt.

‘ f. Summi Pontificis sententiant mortis, vel mutilationis ferentis.2. Inquisitorum hæreticæ pravitatis, eorumque commissariorum,

sententiam m ortis, vel mutilationis ferentium.3 . Judicis ecclesiastici mitigantis sententiam mortis latam a judice sæculari, v. g . , pœnam rotæ , vel patibuli in pœnam gladii, dicendo, e. g . , volo ut iste, non rota , sed gladio perimatur.

4. Judicis ecclesiastici tradentis clericum judici saeculari ; quod tamen fieri non debet, nisi præmissa degradatione; et juxta saniorem etiam protestatione et intercessione, ne reus extra - dituspoena mortis, vel mutilationis afficiatur.5. Praelati habentis jurisdictionem temporalem committendo alicui laico generaliter, ut faciat de omnibus malefactoribus vindictam, etsi vi hujus m an dati gen eralis aliquis occidatur.

6. Theologi canonista^, vel jurisperiti respondendo judici , vel aliis interrogantibus : quid juris de tali malefactore: imo et in particulari asserendo talem spectato jure esse reum m ortis, juxta aliquos.

7. Confessarii denegantis absolutionem judici nolenti reum condemnare ad mortem, ad quod ex officio tenetur: imo et hortantis, aut obligantis reum ad fatendum crimen legitimo judici.

8. Accusantis civiliter, in ordine videlicet ad petendam solum restitutionem, vel damni illati compensationem dummodo præmissa fu erit, licet solum ficte, ante prolationem sententiae protestatio et accusatio fuisset facta in propria, vel suæ ecclesiae causa ; et juxta aliquos etiam parentum, fratrum , etc. Reiffenstuel, lib. 5 Decret. , tit. 1 2 , n. 28, 80, 8r.

9. Accusantis sive civiliter, sive criminaliter coram judice ecclesiastico, licet ab hoc reus extra- datur judici saeculari puniendus.

10. Accusantis dc crimine levi, vel tali, quod pœnam mortis, vel mutilationis non meretur, licet haec ex malitia judicis sequatur, etsi non præmissa protestatione.

1 1 . Advocati defendentis reum, sive hic condemnetur ad mortem, nisi forte id contingat ex ipsius negligentia, vel ignorantia , sive accusator eamdem subire cogeretur , dummodo causam rei juste defendendam assumpserit.

12. Opificum conficientium funes, furcam, scalam, rotam , gladium, quo reus perimendus erit, quamvis aliqui velint incurrere eum , qui funem pro suspendio , vel ligna pro combus­tione portant.

1 3. Spectatores simplices ultimi supplicii, etsi essent clerici; qui tamen ex sola curiositate spectantes, peccant venialiter, utpote ipsis prohibitum, ex cap. Sententia 9. N e clerici, vel monachi.

N. B. Dispensare super irregularitate incursa propter homicidium auctoritate publica commissum solus Papa potest, non vero episcopi, quidquid aliqui contrarium sentiant.

Homicidium auctoritate pu-- Mica

IÏ.Noninducitir- regularitatem - respectu

TABULA LX V .

N

%

II. Ut sit licitum requiritur

III. Licitum est-(

TABULA LXY.DE HOMICIDIO COMMISSO CUM MODERAMINE INCULPATÆ T U T E L Æ , E T IRREGULARITATE

INDE CONSEQUENTE.

n Contingit cum vis illata non aliter quam vi opposita, etiam occisione, vel mutilatione iniqui aggressoris averti 1 ’ potest: consideratis circumstantiis, loci, temporis, personarum : quod quidem in individuo boni viri arbitrio

dijudicandum relinqui debet. Unde consequens est, eum non occidere, vel mutilare cum moderamine inculpatae tutelæ , qui aliter potest aggressoris vim repellere.

' i . Vera aggressio sive aperta per violentiam, sive occulta per insidias attentata.2*. Vera et necessaria defensio, facta videlicet in ipso aggressionis actu , non autem ante aggres­

sionem , vel jam ea omnino cessante 3 nam alias esset ultio, non defensio.3. Ut defensio necessitatis modum non excedat, prudentiæque regulas,4. Ut non intendatur mors aggressoris, sed unice vitae defensio, ex D. Thoraci 2 , 1 , qucest. 64,

art. in corp. quamvis alii negent id exig i, cum ipsis non videatur quomodo quis possit explo­dere scloppetum in alterum et non intendere ejus mortem.

T. Cuivis etiam clerico, et monacho contra quemcumque iniquum vitae suae aggressorem , juxta omnes , auctoritate sibi ab omni jure facta.

2. Ad tuendam propriam pudicitiam, cum nec precibus, nec clamore, nec pugnis posset las- civum aggressorem a se repellere , juxta communem recentiorum : negat tamen D. Au­gustinus quocumque sentire securius est. Rectius namque et charitati conformius operaturam dixerim quamlibet, quæ tum consensu, tum periculo consensus fortiter abscisso, cæteris incassum tentatis, vim patiens se mere passive habendo 3 non occiderit iniquum suae pudici­tiae aggressorem.3. Ad tuenda bona magni momenti., cum absque occisione vel mutilatione iniqui aggressoris eamanuteneri et conservari non possint, juxta textura relatum cap. Interfecisti de homicidio et majorem partem recentiorum. Hinc si quis aliter potuisset bona su$ tueri , occidendo pec­caret solum contra charitatem.

4. Ad tuendum honorem et famam juxta aliquos, quos tamen sequi non consulo, imo fortiter dissuadeo , tum quia honor et fama alio modo potest recuperari quam occisione iniqui aggres­soris, quæ potius maculat famam et honorem 3 tum propter damnatas propositiones ab Alexandro V I I , 17 , et Innocentio X I , 3o.

5. Ad tuendam vitam , pudicitiam, ac bona proximi magni momenti. E x communissima. Quod verum est, licet ipvasus nollet defendi , Qbsjisteretque occisioni iniqui aggressoris , sed imo consentiret in sui iniquam aggressionem , intellige, ubi agatur de aggressione viti© proximi, nec invasus justam habeat causam consentiendi in necem suam , v. g . , subeundi martyrium , vel pe iniquus aggressor æterne damnetur : haud tamen reus vide­retur , qui euiq etiam tunc defenderet, nam aliud est impedire actum alienæ virtutis, aliud inique agere.

. Occidens ved mutilans iniquum vitæ aggressorem, servato moderamine inculpatæ tutelæ. E x cap. Si furiosus, unico inter Clementinas de homicid. 9 etsi occidens, vel mutilans sit clericus vel regularis.

. Occidens vel mutilans iniquum propriae vitæ aggressorem, qui quidem causam praebuit ag- IV. Irregularita- I gressioni, non tamen praevidit occisionis periculum 3 vel praeviso omni occurrisset diligentia :

tem non in -/ secus vero si praevidisset.currit I 3 . Occidens, vel mutilans iniquum alterius vitæ aggressorem, vel membrorum , aut pudicitia?,

ut supra dictum est, servato tamen moderamine inculpatæ tutelæ.. Occidens, vel mutilans iniquum aggressorem bonorum temporalium magni momenti ; sive bona illa sint propria, sive aliena ; sive occidens vel mutilans sit laicus, sive sit clericus, ut supra diximus,

N. B. Irregularitatem incurrit qui iniquum aggressorem vitæ , pudicitiœ , bonorum temporalium m agni momenti sive illa sint propria , sive aliena , occidit, vel mutilat non servato moderamine inculpatæ tutelæ , juxta commu­nem, excipe si solum leviter excederet.

2. Dispensare super irregularitate contracta ob excessum moderaminis inculpatæ tutelæ occidendo vel m uti- landò iniquum aggressorem vitæ , pudicitiœ , vel bonorum , potest non solum Papa , sed et episcopus, si casus sit occultus.

* P. D. Est licitum religioso vel clerico calumniatorem crimina de se vel de sua religione spargere minantem , occidere, quando alius modus defendendi non suppetit ; uti suppetere non videtur , si calumniator sit p a ra ­tus , vel ipsi religioso , vel ejus relig ioni, publice et coram gravissimis viris prœdicta im pingere, nisi occidatur. 3o.

** P. D. Fas est viro honorato occidere invasorem , qui nititur calumniam inferre , si aliter heee ignominia vitari nequit ; idem quoque dicendum , si quis impingat a la pam , vel fuste percu tiat et post impactam a la p a m , vel ictum fustis fu giat , 3o,

Homicidium commissum cum modera-^ mine inculpa- ' tæ tutelæ

1

Duellum quod est cer­tamen peri­culosum duorum ex condicto ini-, tum ad mor- tem7 vel mu- tilationem inferendam aliud est

TABULA LXVI.D E D U E L L O E T D U E L L A N T I U M P I E S I S .

Simplex sifiat

1. E x condicto, seu si duellantes prius convenerint de pugna postea ineunda: quare si duo per accidens sibi invicem occurrentes pugnarent, etsi unus alterum prius quæsivisset, aut pugnam , et mortem minatus fuisset, non censerentur duellum inivisse.

2. Determinato loco et tempore ad pugnam ineundam 3 quare si duo se provocent nullo determinato loco et tempore, duellum stricte tale non est.

3 . Cum periculo mortis, vel mutilationis ex tali pugna inferendae et consequenter arm is, qui­bus mors, vel mutilatio inferri potest, unde si fieret pugnis , vel baculis, non esset duellum stricte tale.

. ( l ' Cum mox relatis tribus conditionibus, utpote pertinentibus ad rationem duelli proprie talis , ut IÍ. Solemne siJ distinguatur a rixa.

fiat

III. Privatum , seu privata, auctoritate, v. g.

IV. Publicum, seu publica’5 auctoritate

V.Pœnæduel- lantium sine justa causa in duello ,- sive solem- ni,sive sim­plici sunt

\ 2. Misso internuncio, aut litteris provocatoriis, vel chirotheca, aut dato annido.^ 3. Adhibitis patrinis seu ut vocant secundantibus et testibus, seu assistentibus.

1. Ad ostendendam audaciam , virium animositatem, aut artem, vel peritiam duellandi, aut digla­diandi , in quem finem praecise ipsum sive acceptare , sive offerre illicitum est.

2. Ad vindictam sumendam pro injuria illata , etob hunc finem praecise illicite f i t , cum non liceat vindictam propria auctoritate sumere.

3. E x odio et rancore, in quem finem illicite fit , quia quivis tenetur deponere rancorem et odium vi præcepti charitatis , et ad evangelicae mansuetudinis leges sese componere.

4. Ad defensionem propriae vitae , et ob hunc finem licite juxta aliquos acceptatur, servato tamen moderamine inculpatae tutelae juxta Tab. LXV .

5. Pro conservatione bonorum fortunae , ob quem finem licite acceptatur, si agatur de bonis fortu­nae magni momenti et aliter conservari nequeant, nisi duellando juxta Tab. præf.

6. Pro defensione famae et honoris , ct ob hunc finem praecise nunquam licitum est sive acceptare, sive offerre duellum ex A lexandro V I I , damnante 2 propositionem.

7. Ob timorem, vel amittendi officium m ilitare, quo se, suosque sustentat, vel perpetuo carendi promotione, alias debita etob hos fines praecise non licet sive acceptare, sive offerre duellum, cx Benedicto X I V , damnante duas propositiones Const. quce incipit Detestabilem, insertam tom. I V * ejusd. B u ll . , fo l. 16 , edit. Bom .

Quare ad evadendam tum notam infamiae, tum periculum amittendi officium militare , provocatus respondere debet provocanti : se esse paratum justa defensione se , suaque tueri adversus quemcumque injustum aggressorem, duellum tamen non acceptare in venerationem divina? et humana? legis.

f i. Ad demonstrandam veritatem , seu probandam innocentiam , ex cap. Mano-i. Per se in nullo | machiam 2 2 , causa 2 , quce st. 3 , et cap. 1 ct 2 de purgatione vulgari.

casu licitum J 2. Ad terminandam litem , seu controversiam aliquam, quia non videtur sufficiens estinireeteon-J ad probandam justitiam, vel injustitiam.sequenter nec I 3. Ad finiendum bellum offensivum, vel defensivum, quia non videtur medium

{ aptum.

' 1 . Iniquus judex innocentis mortis supplicium m initatur, nisi duello se purget, contra tamen nocentem, secus si ambo supponantur innocentes, utpote falso accusati, quia alterutrum esset verum homicidium innocentis.

2. Duobus certe nocentibus, ac capitis supplicium promeritis indicatur duellum a principe, vel belli duce , quod tamen in praxi admitti non facile debet , ne vi­tietur ab effectu aliquo od ii, vel vindictae, obquam causam aliqui absolute negant pro tali casu, licitum esse.3. Hostis ipse exercitui duellum offert ad finiendum bellum cum minori damno, solum tamen pro casu quo princeps juste bellans adverteret, se imparem ad resistendum, vel quasi nullam pro sesuperesse spem victoriae bello obtinendae , uti factum a S. Wenceslao duce Bohemiae cum Ladislao duce Curimensi, et a Carolo Y , imperatore, qui ob allatam causam obtulit duellum Francisco I , Galliarum regi nemine improbante.

'T. Duplex peccatum mortale, cum duelluntes et proximi vitam aggrediantur ct suam periculo necis exponant »ine legitima causa.

a. Excommunicatio lutai sententia? lata tum n Tridentino , sess. 25 de reform ée. 19 , tum Clement. Vi l i , Bulla Illius vices inserì. Bull. Bened. X I V , fo l. 22, edit. V en .§ . 3 , reservata summo Pontifici, quam etiam incurrunt tum p atrin i, subsidium, vel favorem iisdem1 præbentes , spec­tatores ex proposito et industria ; tum reges, duces , principes, cæterique domini temporales locum ad monoinachiam in locis suis concedentes.

3. Proscriptio omnium bonorum cum perpetua infamia.4. Privatio ecclesiasticae sepulturae, si in ipso conflictu decedant , etsi antea dedissent signa pœni-

tentiæ: imo etsi decederent extra locum condictus, ex vulnere tamen ibidem accepto, et ante mortem obtinuissent absolutionem a peccato et censuris, ex dispositione Benedicti X J l , loc.cit. §. 9.

5. Privatio asili respectu illius, qui alterum in duello sive publico, sive privato occidit, aut lætha- liter vulnerat, ex dispositione Benedicti X I V ibid.

N. B. i . Praedictae pœnee incurruntur etiam si inter provocantem ct provocatum preeeessisset pactum de­sistendi a duello ad prim am sanguinis effusionem. Ex Dee. Cileni. V i l i , loc. cit.

2. Mendicantem extra Italiam possunt, vi suorum privilegiorum , absolvere duellantes 7 secus vero intra Ita liam , E x Decret, laud. Gem . VIU.

2, Per accidens licitum est ini r e , dum

TABULA LXVII.DE PERCUSSIONE CLERICORUM E T EXCOMMUNICATIONE INDE CONSEQUENTE.

rI. Percussionis nomine venit quævis violenta manuum injectio in clericum, vel mona­chum ; id est, quævis-! actio externa et gra­viter peccaminosa in eum, vel res ei adhae­rentes,quæ essepotest

1. Levis sine relictione vestigii, uti est quæ fit palma , pugno , pede , baculo et lapide non relinquentibus vestigium.

2. Mediocris, quæ fit cum impressione vestigii, absque tamen mutilatione notabili, san­guinis effusione, aut lethali vulnere.

3. Gravis et enormis dicitur, quæ fit cum mutilatione notabili sanguinis effusione (quæ tamen non sit ex naribus ) , vel cum lethali vulnere.

N. B. Gravitas vel levitas percussionis pensanda est non solum ex actione ipsa , sed etiam ex circumstantia loci et personce. Hinc percussio de se alias levis, potest evadere gravis, si fiat in publico , vel afficiat episcopum , aut superiorem.

Percussio cle­rici ( quæ pro- 'i»l>etur, sub pœna excom­municationis fatæsententiæ in Concilio La­terali .rei. cap. Si quis z^can.1 7 , quœst. 4 ? lus verbis : Si quis suadente diabolo hujus^ sacrilegii vi­tium vel cri­men incurre­rit , quod in clericum , vel monachum violentas ma­nus injecerit, anathematis vinculo subja­ceat) exponi­tur :

r i. Ipse clericus, vel monachus se ipsum ex iracundia, desperatione, aut taedio percu- tiens, mutilans , occidens, aut aliam injuriam sibi irrogans juxta probabiliorem .

2. Percutiens clericum, vel monachum volentem , et consentientem ju xta omnes ,quia censetur violenta respectu status clericalis , cui fit injuria.

3. Quivis doli capax, excepto solo Papa 7 qui sua actione percutit, etc. clericum, vel monachum.

II. Sub pronomine si 4* Mandantes , consulentes, auxilium , vel favorem praebentes ad injuriosam clerici, vel quis veniunt tum \ monachi percussionem , ex cap. Mulier 6 , et cap. Quanta 47, de sententia excommu­

nicationis.5. Ratam habens percussionem clerici ab altero factam , dnmmodo facta sit nomine et contemplatione rati habentis, et hic sciat suo nomine factam et ratam habeat signo aliquo externo , v. g . , per nutus et verba 5 atque ratam habens potuerit mandare per­cussionem.

6. Non impedientes percussionem , dum possunt et ex officio tenentur impedire, ex cap. Quanta 47, de sententia excommunicationis.

III. Clerici nomine ve-J niunt

'i . Non solum sacris, sed et prima tonsura initiati, licet excommunicati , suspensi, in­terdicti , aut verbaliter solum degradati.

2. Prima tonsura, vel mirioribus ordinibus insigniti, licet beneficium ecclesiasticum non habeant, neque habitum et tonsuram deferant, neque alicui ecclesiæ de mandato epis­copi inserviant, ex Benedicto X I V , in Synod. Diceces. ,lib . 1 2 , c. 2 , n. 2.3. Clerici conjugati si cum unica, eaque virgine contraxerint matrimonium, et deferant tonsuram et vestes clericales, ex cap. Clerici 1 , de clericis conjugatis 126.

IV. Monachi veniunt

nomine

r \. Omnes religiosi professi sive clerici, sive laici cujuscumque ordinis etiam melitensium ,S. Jacobi Calatravæ , Alcantarae, et item moniales professæ.

2. Omnes uovitii eu jusque sexus, dummodo sint in Religione a sede apostolica approbata.3. Tertiarii viventes collegialiter, seu in communitate, qui habitum tertiae regulae cujus- piam ordinis regularis de manu praelatorum regularium ad hoc auctoritate pontificia facultatem habentium recipientes sub eorumdem , vel episcopi loci obedientiavivunt,

atque ordini, vel alteri ecclesiæ inserviunt, ex constitutione Leonis X , Dum intra- Porri. V I , Bull. Capace in o r ., fo l. 222.

4. Eremitæ professi aliquam Religionem ab ecclesia approbatam sub emissione trium votorum substantialium, vel de manu episcopi receperunt habitum eremiticum, atque sub ejus obedientia vivunt deputati pro servitio alicujus ecclesiæ, vel oratorii ; secus vero alii.

V. Suadente diabolo censetur percutere clericum , vel monachum , qui est odio, rancore , vel iracundia cum suffi­cienti tamen advertentia juris et facti, percutiunt clericum, vel monachum, secus si vel correctionis causa: (si tamen percutiendus esset religiosus percuti deberet a suo praelato , aut ab alio clerico , vel monacho et non per saecularem ex cap. Universitatis 24 , de sententia excommunicationis ; vel ad sui, aut alterius defensionem in corpore , aut bonis fortunae ; vel percutiatur a marito, patre, fratre clericus turpiter agens ( etiam solum oscu­lando et amplexando) cum uxore, lilia, sorore; secus si percutiatur clericus inventus turpiter agens cum alia persona non ita sibi conjuncta ex cap. Si vero 3 , de sententia excommunicationis , vel juxta peysinum , si pro­vocatus a clerico , vel monacho ipsum percuteret, in quo casu solus provocans incurrit excommunicationem.

Resolves : incurrit igitur excommunicationem canonis, qui sive in se ipsum , sive in quemcumque alium clericum , vel monachum , etiam volentem et consentientem , violentas manus in jic it, sive physice, sive m oraliter, a qua excommunicatione, quinam possint absolverei dabit sequens TabulaLXYH I.

TABULA LXVIILDE PO TESTA TE ABSOLVENDI AB EXCOMMUNICATIONE CANONIS.

'I . Legati, ex cap. Excommunicatis 9 , de officio L e g a t i , qui sint legati a latere possunt absolvere quoscumque Christi fideles accedentes ubique locorum , etiam extra suam provinciam , etiam pro foro externo a quacumque percussione ; si vero non sint legati a latere non possunt a praedicta canonis excommunicatione absolvere extra suam provinciam vel non subditos illius proviüciæ ; legati vero nati non possunt absolvere nisi sit ipsis specialiter concessum.

II. Episcopi, pro casu, quo percussio quaecumque, licet gravis et enormis, sit occulta , ex Tridentino , se ss. 24 , de Reforrn. , c. 6 , secus vero si sit publica et notoria, nisi supponatur levis percussio, non quidem quæ sit venialis, sed quæ opponitur mediocri et enormi, a qua praeciso quocumque impedimento possunt absolvere ex cap. Pervenit 1 7 , de sententia excommunicationis , vel si supponatur mediocris et gravis , concurrat impe­dimentum aliquod canonicum, juxta infra dicenda. * *

III. Praelati regulares suos subditos sese invicem percutientes ex cap. Monachis 2 , ex cap. Cum illorum 3 2 , de sententia excommunicationis ; quod si percussio contingat , inter subditos diversae religionis, absolutio im­pertienda est a proprio percutientis et percussi prælato, ita tam en, ut absolutio et executio pœnæ fiat per superiorem percussoris, tanquam judicem ordinarium , cum praesentia et consensu superioris offensi, tan~ quam actoris: «Quod si se mutuo percutiant, quivis a suo respective prælato potest absolvi. »» Quod si re­ligiosus percutiat clericum episcopo subjectum, debet absolvi vel a Papa, si percussio sit gravis et enor­m is, vel ab episcopo si sit levis, aut gravis substans impedimento canonico, vel a prælato ordinis ex delegatione episcopi ex cap. Cum illorum 32 » de sententia excommunicationis et cap. Religioso 2 0 , eodem tituU 126.

Absolvere ab excommuni­catione cano­nis possunt y præter sum­mum pontifi­cem ,

'T. In periculo , vel articulo mortis ex cap. Non dubium 5 , de sententia excommunicationis, in­ter quos veniunt ingredientes conflictum, arripientes navigationem maris valde periculosam , mulieres in primo puerperio.

2. Mulieres percutientes clericum , vel monachum ex cap. Mulieres 6 , cap. Ea noscituri 3 , et cap. Quamvis de sententia excommunicationis.

3 . Moniales se invicem , aut clericum, vel monachum ex cap. Mulieres 6, cap. Ea noscitur. i3 , et cap. Quamvis 58 , de sententia excommunicationis.

4. Habens capitales inimicitias , ob quas metu mortis, aut alterius gravis damni sibi ab hostibus inferendi prohibetur ab itinere ad sedem apostolicam ex cap. De cætero 1 1 , de sententia excom m un ica tion is.5. Juvenes in impubortate percutientes clericum, vel monachum cx cap. Quamvis, et cap. Pueris 60 , de sententia excommunicationis.

6. Officialem, seu judicem, vel apparitorem alicujus potestatis , vel principis, qui arcendo tu r­bam casu fortuito, non tamen absque omni culpa, clericum percussit ex cap. Si vero 3 , de sent en tia excommunicationis.

7. Delicatos illos nobiles et magnæ potenti® viros, qui sine periculo status suos deserere, vel itineris Romani laborem sustinere non possunt, manifestata prius Papæ impotentia, ex cap„ Mulieres 6*, de sententia excommunicationis.

g. Pauperes, qui tanta paupertate laborant, ut sedem apostolicam adire non valeant, ex cap* Quamvis 58 , de sententia excommunicationis.

9. Valetudinarios, qui sine periculo morbi, vel reincidendi in morbum iter Romanum aggredi nequeunt ex cap. Ea noscitur. 3 , de sententia excommunicationis.

10. Senes , qui judicio boni viri ratione provectae aetatis Romam adire nequeunt ex capi Ea noscitur, m ox citato et cap. Quamvis 58 , de sententia excommunicationis.

1 1 . Clericos viventes in communi et in una domo vescentes , ac sub eodem tecto quiescentes invicem sese percutientes ex cap. Quoniam de vita et honestate clericorum, quamvis Glossa velit, textum hunc loqui de regularibus.

12. Janitorem , seu ostiarium, qui sub praetextu sui officii percutit clericum , non tamen enormiter ex cap. Si vero 3 , de sententia excommunicationis.

13. Adstrictos, seu obligatos aliis, ut sunt servi, filii familias, qui nequeunt, invitis dominis et parentibus, accedere sedem apostolicam ex cap. Mulieres 6 , et cap. Relatum 32 , de sententia excommunica tionis.

14. Illum , de quo dubitatur an percusserit clericum? licet fama publica extet, qui vel se purgare debet coram episcopo , vel ab hoc ad cautelam absolvi ex cap. Cum desideres i 5 , de sen ien tia excom m un u ati.< n 1 is.

15. Illos qui justis et rationalibus de causis excusantur ab assumendo itinere Romano. E x cap. De estero 1 1 , de sententia excommunicationis.

16. Debiles, id estcæcos, claudos, aliosque membris destitutos ex cap. Quamvis 18 , de senten­tia excom m unicationis.

* Prædicti omnes percutientes etiam graviter et enormiter publice, et notorie clericum vel monachum possunt ratione impedimenti absolvi ab episcopis suis, si non adsit alius habens fa­cultatem a sede apostolica : Absolvi vero ab episcopo ratione impedimenti, si impedimentum sit temporaneum , sublato impedimento, tenetur adire sedem apostolicam ex cap. De cæ­tero i i , et cap. De his 2 6 , et cap. Quamvis 5 8 , de sententia excommunicationis, non quidem in ordine ad obtinendam denuo absolutionem, sed ut mandatum sedis apostolicae reci­piant ex Glossa in cap. De cætero cit. ad verbum suscepturus ; quod si non compareat reinci- dit in eamdem excommunicationem ex cap. Eos qui 22, de sententia excommunicationis 126.

u Si vero impedimentum sit perpetuum, absolvitur sine onere comparendi.

Episcopi a publi­ca, et notoria percussione « clerici possunt absolvere

N. B. Absolutio ab excommunicatione canonis danda non est, nisi prius admoneatur pernitens de satisfactione prae standa parti lœsœ et pœnitens promittat ; imo in foro externo non est d a n d a , non satisfacta prius parte laesa , vel saltem praestita cautione per pignora , vel fidejussionem , vel saltem per proprium juramentum ex cap. Paro­chi anos 9 , de sententia excommunicationis, et cap. Solet 2 , eodem tit. in 6.

2, Confessorii ordinum mendicantium vi privilegiorum suorum possunt foro conscientice Romae, et extra Italiam absolvere suos pernitentes ab excommunicatione canonis absolute , seu sine onere comparendi , injuncta tamen obligatione satisfaciendi parti lœsœ, secus vero intra Italiam ex decreto Clementis VI I I , relato tom. Y I BulL

^ Capuc,, fol. 336.

Castita­tis (quæ est vir­tus mo­ralis mode­rans in­ordina- * tum ap­petitum, usum­que Ve­nereo­rum )

TABULA LXIX.

I. Dif­feren­tia a

n.Divi-

2. Per­fec­tam , quæ

ab om­nibus volup­

tatibus carnis, tam li­citis , quam illici­tis abs«' tinet, tum proxi­me tum remo­

te, quæ dicitur virgi­nalis , cuj us inte­gritas

Alia est-;

Am­ni itti- tur

III. Im­pedi­menta' sunt

IV . Re­media

DE V IR T U T E C A ST IT A T IS , IM PEDIM ENTIS E T REM EDIIS.

1. Continentia, vel quia hæc , ut inquit D. Anselmus, in ludctmine est9 castitas in p a ce , non enim castitas, sed continentia dicitur, ubi ei adhuc resistit adversitas voluptatis , adeo quod continentia sit inchoata et militans, ac pugnans castitas ; vel quia continentia generalis est virtus , aut potius complexus virtutum , qua continens vitiorum omnium illecebras et tentationes fræ nat, ac cohibet.

I 2. Virginitate, quia castitas latius patet, utpote quæ etiam in conjugatis, atque corruptis, nec non solutis poe~ nitentibus locum habere potest, virginitas vero semel amissa per consensum voluntarium in libidinem irrepara*- bilis est.

f \. Imperfectam, /'Conjugalis, quæ est constans voluntas et efficax abstinendi ab omni actione et delectationequæ solum illi- venerea cum non conjuge et ea utendi cum conjuge, loco , tempore, modo semper juxtacita carnisoblec-< rectæ rationis regulam.tamenta rejicit, Vidualis, quæ est voluntas constans, et efficax abstinendi de cætero ab omni actione et delec-estque, vel ^ tatione venerea percepta in conjugio.

Materialis, seu carnis, consistens in fœmînis in claustro virginali, seu vel in tenuissima pelle, vel in carnea membrana, vel in sola compressione orificii fceminei vasis , juxta diversorum placita et hæc materialis virginitas ex se non est virtus.

M oralis, quæ praeter integritatem claustri virginalis exigit animum, ac propositum et qui­dem, juxta D. Thomam 2, 2 , quœst. i 5 2 , art. 3 , ad 4 , voto firmatum , custodiendi per­petuo integritatem virginalem et hæc sola est virtus, et hinc puellae integritatem virginalem usque ad matrimonium servantes, virgines quidem nuncupantur, virginitatis tamen virtute minime praeditae suntob defectum propositi deliberati perpetuo servandi suam integritatem.

^Materialis in fœminis tum per copulam voluntariam sive in tra , sive extra matrimonium exer­citam , tum per copulam involuntariam, quamvis hæc non laedat virtutem virginitatis1, tum per virilis instrumenti seu membri intrusionem , etsi pollutio non sequatur, tum per volun­tariam pollutionem, etiam absque concubitu , adeo quod per poenitentiam nunquam re­cuperari possit ; in viris vero amittitur per voluntariam pollutionem sive in , sive extra matrimonium.

Moralis virginitas tum in viris, tum in fœminis dum ab animo et proposito perpetuo abstinendi a delectationibus venereis, tam intra , quam extra matrimonium receditur ; acta tamen poenitentia et reassumpto proposito perpetuo abstinendi a dictis delectationibus venereis * et apud Deum integrae recuperantur et coram facie ecclesiae talis semper Virgo habetur, atque inter Virgines consecrari potest, cum ecclesia judicet secundum exteriora: ita ex communi Layman , lib. 3 , sed. 4 , n. 8.

N. B. Virgo solum mente vitiata , seu quæ solum ab animo et proposito perpetuo servandi virginalem integritatem , deflexit, peracta poenitentia, denuo assumendo animum et propositum , potest inter Virgines consecrari, seu velum consecrationis, quod in aliquibus religionibus virgines professae 2 5 aetatis anno solent, potest accipere.

Virgo mente et corpore vitiata , saltem per copulam sive voluntariam , sive involuntariam , licet solum occulta , nequit inter Virgines consecrari, seu velum consecrationis sive petere, sive accipere ex cantt Acutius 2 , Dict. 26 , juxta Glossa ad verbum consecrari et ex D. Thoma, sed contenta esse debet, velo continentiae et observantiœ , neque a d praelaturam ascendere potest sine dispensatione summi pontificis sive voluntarie , sive involuntarie, sive notorie, sive occulte corrupta sit : et contrarium faciendo peccat graviter, nisi ipsam excuset vel ignorantia et bona fides , vel prudens timor incur­rendi notam infam iœ , et prcevendi occasionem scandali. Quod si vero solum vitiata esset per vo­luntariam pollutionem posset velum consecrationis et probationis accipere, quia claustrum V irgi­nitatis ab extrinseco illcesum servat.

'1 , E x parte corporis ciborum affluentia et deliciarum mollities : quia (sicut apostolus dicit ad Galatas 5 , ) ( Caro concupiscit adversus spiritum . . . . ) quanto autem caro m agis fovetur per ciborum affluentiam et deliciarum m ollitiem , tanto hujusmodi concupiscentia magis crescit. Unde Hieronymus dicit : Venter mero aestuans cito despumat in libidinem. E t Proverò. 2 1 , luxuria res vinum. E x S . Thom a 9Opusc. 35 deperfed . vitae Spiritu , c. 9.

2. Ex parte animae, dum ea lascivis cogitationibus immoratur . . . . unde per cogitationem diutinam m axim e libido provocatur y idem ibid.3. Ex parte objectorum. Aspectus, et frequentia colloquia mulierum et earum consortium. Unde eccl. 9 , dicitur Propter speciem mulieris multi perierunt: ex hoc concupiscentia, quasi ignis exardescit et postea subditur : colloquium ipsius, quasi ignis exardescit.

rCon tra l. Impedimentum adhibenda est carnis mortificatio, per jejunium , pœnitentias, vigilias f etc.

Contra ( l ' Mentem principaliter occupare circa contemplationem renimi divinarum et orationem juxta apost, II Im I ac* ^phes* 5 , studium scripturarum , secundum illud D. Hieronym., ad Rusticum monachum : am a nédi- I scripturarum studia et carnis vitia non amabis.J^en x 2. Quibuscumque cogitationibus bonis animum occupare. Unde Chrysostom. super Matth. , dicit : tum I Abscissio membri ita non comprimit tentât Ionem et tranquillitatem fa c it , ut bonce cogitationisfr aenum „ est I FllSa ot“ et exercitatio in laboribus : multa enim m alitiam docuit otiositas , dicitur EccL 23. Et

V D. Hieronymus ad Rusticum : Facito aliquid operis et semper diabolus inveniat te occupatum.

Contra 111. Impedimentum est cohibitio oculorum , et modestia non solum in spectandis mulieribus, sed etiam et plurimum picturis, sculpturis obsccenis , vel nudis: dein declinatio et fuga ab ipsarum consortiis praesertim sol itariis : ait enim eccl. ibid. Ne respicias in mulierem multivolam . ne forte incidas in laqueos illius ; cum saltatrice ne as cduus esto , nec audias illam y ne forte pereas in efficacia illius. E t cap. 42 » omni homini dicitur : N oli intendere in specie et in medio mulierum noli commorari .* de vestimentis enim pro ced i tinea et a rnuliere iniquitas viri. Et sic vice versa mulieribus suadendum»

TABULA LXX.

I. Cogitatio, seu imagi­natio rerum obscœna- rum , quæ si

IL Motus con­cupiscentiae carnis, qui' si sint

DE LUXURIA INTERNA.

' i . Involuntarie adveniat, vel detineatur in intellectu, nullum est peccatum ; imo si ei positive re­sistatur constanti aversione , protestatione, nisu in contrarium , magnum affert meritum : unde prudens confessarius non debet consulere poenitentibus timoratis , ut petant absolute liberari a talibus cogitationibus involuntariis ; ( quod esset idem ac petere, ut Deus auferat ab illis occa­sionem meriti) bene vero, ut constanter petant a Deo gratiam fortiter dimicandi contra easdem et nunquam eisdem succumbendi : sic enim intelligenda jvenit 6 petitio dominicae orationis : et ne nos inducas in tentationem .

2. Voluntarie directe admittatur , vel detineatur est peccatum mortale , ob præsentissimum pericu­lum cadendi in delectationem et consensum, aut ipsum opus.

3. Voluntarie interpretative admittatur, vel detineatur , seu nec approbando, nec repellendo, sed permittatur sine justa causa cum sufficienti advertentia, est peccatum mortale juxta probabiliorem et expressam D. Thomœ 1 , 2 , qucest. 1 4 , art. 6 , in corp.

'1 . Involuntarii nullum inducunt peccatum , quia non a voluntate, a qua solum procedit peccatum , sed a parte inferiore, seu appetitu sensitivo proveniunt ; hinc a diversis summis pontificibus sig­nanter a S. Pio V , anno 1676 , damnatee sunt propositiones Baii. *

2. Voluntarii sive directe , sive interpretative, idem dicendum, ac de cogitationibus rerum obscoe- narum voluntariis directe vel interpretative , adeoque eisdem positive non resistens , praecisa justa et rationabili causa , peccat m ortaliter, juxtá probabiliorem, secus si ex justa causa.

i. Spiritualis pure talis , quae scilicet in sola voluntate est , sine ulla delectatione sensibili, est pec­catum mortale, si terminetur ad rem cogitatam veneream ; secus vero si solum ad modum artifi­ciosum , aut ad ipsam cogitationem ad bonum finem , aut sub conditione auferente malitiam ab objecto, si talis poneretur a parte rei.

^Sensibilis, quae oritur ex applicatione sensus ad objectum extra ullam commotionem in partibus genitalibus , quaeque sentitur communiter circa pectus cum aliquo ca­lore , aa emotione sanguinis, quae juxta communem non excedit veniale, secluso tamen periculo consensus in delectationem veneream, praesertim respectu illius,

âui post quaesitam et admissam talem delectationem, non est expertus periculum electationis venerem, quamvis alii non pauci ve lin t, quod quaerere et deliberate admittere talem delectationem pure sensibilem respectu om nium , sit peccatum

mortale; quia ipsis non videtur possibile, quod cum tali delectatione sensibili deli­berate quaesita et admissa non adsit periculum proximum delectationis venereæ , praesertim in animabus tepidis,

Venerea, si sentitur circa partes genitales per commotionem seminis, vel spirituum generationi deservientium , quæ deliberate, ac voluntarie capta a solutis , est pec­catum mortale et quidem cx toto cenere, saltem si directe et in se sit volita, sive dein absolute, siveconditionnte sud quacumque capiatur conditione actu non exis­tente possibili, vel impossibili, secus vero indirecte, seu in actione aliqua solum levi admissa, vel non ablata, secluso tamen consensu, vel periculo consensus in ipsam delectationem veneream, aut opus aliquod turpe,

i. Absolutum et efficax eamdem malitiam contrahit, ac actus exterior, in quem fertur, cum ter­minetur ad objectum, ut in fieri a parte rei, unde in confessione ejusdem semper explicandæ sunt: omnes circumstantiae , quae in confessione ipsorum actuum explicandæ forent.

2. Conditionatum sub conditione revera auferente malitiam actus propositi per intellectum, etsi reipsa non subsistente, non est grave peccatum ; dummodo sub tali conditione desideretur ; v. g . , si non essem uxoratus ducerem, vel cognoscerem maritaliter hanc fœminam , quamvis ab hujus­modi desideriis abstinendum , tum quia sunt actus otiosi, atque adeo venialiter solum peccami­nosi , tum quia in materia luxuriae sunt valde periculosi.3. Conditionatum sub conditione non auferente malitiam ab objecto, ut vellem fornicari, si non esset peccatum, si non esset malum, si non esset offensa D ei, etc. est graviter peccaminosum juxta communem , cum sit de conditione pro omni statu impossibili, licet enim consensus conditionatus nihil ponat in rerum natura exparte objecti vo liti, in voluntate tamen ponit actualem affectum committendi peccatum sibi objectum, excepta sola conditione illa , quæ minime aufert malitiam peccati.

* r . D. P ra m desideria , quibus ratio non consentit, et quæ homo invitus patitur sunt prohibita prœceplo : non concupisces, 5o.

** P. D. Motus pravi conçupiscentiœ, sunt pro statu hominis vitiati , prohibiti prœcepto : non concupisces : unde homo eos sentiens et non consentiens, transgrediturprocceptum , non concupisces; quamvis transgressio in peccatum non deputetur, 75.

III. Delectatio morosa, quæ

est simplex complacen­tia de re tur* _ pi ad luxu- riam et ve­nerem per­tinens , alia est

2. Carnalis, seu in ap­petitu sen­sitivo , vel

IV. Deside­rium , seu propositum rei malae cum volun-«£ tate rem in opere exe-

quendi,quod si sit

* \

TABULA LXXI.D E L U X U R I A E X T E R N A I N C O M P L E T A .

r (

i. Objecto s

Mortaliter ut<

I. Aspectus li­bidinosus ■<malus vel ex Venialiter ut^

1

4 *

Luxuria externa in­completa est, in qua non interve­nit ultimus actus vene-' reorum , quod est de­cisio semi­nis , cujus actus sunt

Aspicere serio, ac deliberate, seclusa necessitate et causa pudenda al­terius sexus, ut fœminas nudas, nisi essent valde puerilis aetatis.

Aspicere partes inhonestas pictas, vel sculptas.Aspicere spectacula turpia et obsccena, etiam respectu clericorum non

timentium periculum lapsus. E x Bened . X IV tyn* Diœces*, UhI I , cap. io , 72, 12.

Aspicere ubera fœminarum.Aspicere seipsum circa pudenda.Aspicere alterum , ejusdem tamen sexus, circa pudenda.Aspicere objecta de se graviter allectiva ad* venerem, sed indeliberate

ex improviso et valde obiter, quia hujusmodi aspectus non videntur exponere aspicientem periculo alicujus delectationis pravae. Antoine et etiam P. Concina , tom, 4 in D ecal,y lib, 8 , dissert, c, 2 , n, 6 , magnam tamen cautelam suadet, c. 4 , n, 28.

2. Intentione aspicientis, seu intentione delectationis venereæ captandae , sive sit aspectus rerum de se turpium , sive non turpium , semper est mortale, práèsertim secuta et voluntarie acceptata delectatione venèrea.3. Periculo praeciso consensus in delectationem veneream, vel opus aliquod turpe, nec tamen ab as­pectu illo cessat, etsi ex sola levitate, ac curiositate ductus deliberate, ac serio aspiceret.

II. Locutio et auditio rerum turpium , quæ si fiant delectationis venereæ causa, vel cum periculo, consensus in illam » est peccatum mortale; veniale vero si solum lo c i, curiositatis, aut levitatis causa fiant, secluso scandalo, quod contingere notum est, si coram juvenibus de praedictis rebus turpibus fiat discursus.

'Partes etiam honestas , v. g . , m anus, brachia, faciem voluptatis et delectationis vene­reæ causa : ex A lexandro V I I , damnante propositionem 40. *

Praedictas partes honestas, citra praedic tam pravam intentionem, cum periculo tamen consensus turpis in delectationem veneream.

Prædictas partes ob delectationem sensibilem , quæ in ipsa contrectatione manuum faciei, etc. sentitur ju xta aliquos.

Partes inhonestas alterius personae , sive ejusdem, sive diversi sexus, praecisa justa causa, etsi per se non intenderetur delectatio venerea, sed ex sola levitate , vel cu­riositate fierent.

Ubera fœminarum, saltem loquendo de actibus praessis et morosis, praesertim fœ­minarum jam puberum, quia passim sunt efficacissimum incitamentum ad venerem.

Pudenda brutorum in ordine ad videndum eorum semen, tum ob ipsam naturalem indecentiam , tum et praecipue, quia talis contactus videtur ex objecto suo valde obscaenus, necnon vehementer incentivus ad venerem.

i. Mortaliter,si exercean-< tur circa

III. Tactus li­bidi nosi, qui sunt mali

2. Venialiter si exercean­tur circa

N. B. Tactus cenerei, seu impudici inter personas ejusdem sexus sunt peccata mor­talia g rav iora , quam inter personas solutas diversi sexus ex Ferraris allegante communem et rationem , quia tales tactus venerei inter personas ejusdem sexus tendunt a d peccatum m ollitiei, vel sodomiae, quod est peccatum gravius simplici fornicatione. Verbo T actus, n, 8.

'Partes honestas ex mera curiositate, levitate , joco , aut hilaritatis gratia , si tamen fiant, vel civilitatis gratia juxta morem patriae , vel ex alio fine honesto , v. g. , ad contestandum amorem castum, amicitiam , vacant omni culpa, licet fiant inter personas diversi sexus.

Partes honestas ob solam delectationem naturaliter consequentem, quæ tamen non sit venerea.

Ubera fœminarum obiter, superficialiter et transeunter.Partes proprie inhonestas, seclusa necessitate, vel utilitate, aut maligno et libidinoso

affectu, vel periculo consensus turpis , praesertim si obiter exerceantur.Pudenda animalium minorum , v. g ., canum , catulorum ex sola curiositate et le­

vitate , nulla concepta impura delectatione in re.

N. B . i. Oscula et amplexus ( de quibus idem , ac de tactibus partium honestarum dicendum ) excusari non pos- sunt a mortali inter personas diversi sexus, facti ob delectationem sensibilem persistentem in ipso osculo et am ­plexu , si fiant cum ardore et mora replicatis diu in ore osculis, gustatis labiis more columbarum , lingua unius alterius ore excepta propter praesentissimum periculum consensus in delectationer/9 veneream.

2. Oscula , tactus et amplexus libidinosi eamdem specie m alitiam continent, quam habet actus venereus a d quem de se ordinantur ; hinc si praedicti actus exerceantur affectu libidinoso cum soluta reducuntur ad speciem fornica­tionis , si cum ligata a d speciem adulterii, si cum consanguinea ad speciem incestus, proptereaque in confessione explicanda est personae osculatae. , amplexatae et tactae circumstantia.3 . Commotio libidinosa consistit in alterat ione , humore et erectione membri genitalis per motionem spirituum ge­nerationi servientium , in qua motione voluntarie acceptata consistit delectatio venerea, estque peccatum mortale velle et procurare eam , quia est quaedam praeparatio et inchoatio a d pollutionem , et passim dicitur inchoata pollutio.

* P. D. Est probabilis opinio , quae dicit esse tantum veniale osculum habitum ob delectationem carnalem d sen- i sibilem , quæ ex osculo oritu r , secluso periculo consensus ulterioris et pollutionis,

TABULA LXXII.M O L L IT IE , SEU POLLUTIONE.

^Directe et per se procurata ex quocumque demum fine , aut prætextu quomodolibet ho­nesto, v. g ., titulo sanitatis, est peccatum mortale contra simplex, vel qualificatum sive ex parte objecti cogitati, sive personæ se polluentis , sive cooperantis ad pollutionem , sive instrumenti provocantis , v. g. , ore alterius ; licet aliqui velint pollutionem procu ­ratam ore alterius reducendam ad sodomiam , vel constituere novam speciem malitiæ , quæ ab aliquibus dicitur per irruminationem : adeoque mollities, seu voluntaria pollutio directe procurata est ab intrinseco mala. Uijde Innocentius X I , merito damnavit se­quentem propositionem , n. 49. *

'In materia luxuriae, est peccatum mortale juxta omnes , hinc seipsum ,vel alium libidinose aspiciens, vel tangens cum prævi- sione secuturae pollutionis, pollutio secuta ei imputatur ad culpam mortalem, quamvis eam in se et explicite non vellet.

In alio tamen genere quam luxuriae, est peccatum veniale contra Graviter virtutem castitatis, quia eo ipso quod actio illa non sit ordinata

malae e t ! ad rem veneream , nonnisi leviter potest influere et concur-peccami- * rere ad pollutionem : ex quo sequitur, quod se ingurgitans cumnosæ prævisione secuturae pollutionis, non peccet mortaliter contra

castitatem : quamvis alii negent talem excusari posse a mortali : quibus et /ego assentior, nam vix dari potest, ut quis praevideat, effectum ex positione causæ secuturum et effectum non velit. Hinc Tornellus prohibuit usum Caffei cuidam personæ, quæ ex tali causa certitudine morali talem effectum expectabat.

Leviter et venialitei* solum m ais in materia luxuriae est peccatum veniale seclusa prava intentione ac periculo consensus juxta aliquos ; quamvis alii ve­lint , quod ponens hujusmodi causam, v. g . , fœminam osculando, eam diu­tius aspiciendo, vel alloquendo cum prævisione secuturae pollutionis, peccet mortaliter; quorum sententia videtur conformior Evangelio, ubi habetur :

I. Mollities Si oculus tuus scandalizat tc , erue cum et projice abs te*

f Ex rationabili causa necessitatis, utilitatis, ac commodi, absque

Ííericulo consensus in praevisam pollutionem et inde ortam de- ectationem veneream , nullum est peccatum ; cum eam potius tee , ac li--? pati quis, quam velle dicatur.

< it»e Sine tamen rationabili causa exercita , seclusa tamen prava inten­tione ac periculo consensus in delectationem veneream, est solum peccatum veniale.

DE LUXURIA EXTERNA COMPLETA CONTRA ORDINEM NATURÆ, ET QUIDEM IN SPECIE, DE

Luxuria externa completa est i l la , in qu a in- tervenitul- tim us ter­m in u s n e r eo ru m ; cujus ac­tus contra ordinem naturae sunt

Mollities seu Pollu­tio ; quæest volun­taria ejfu sio seminis absque coii' cubitu cum alio ,

i. Volita ^

Indirecte, seu in cau sa, positio--, ne videlicet actionis

2. In somnos

3. Ad quam reducuntur^

'"Secuta non est peccaminosa, nisi quatenus vel antecedenter directe, aut indirecte vo­li! u , vel consequenter in vigilia habetur complacentia de percepta delectatione sensuali et libidinosa.

Inchoata licet potest permitti in vigilia, secluso consensus periculo , quamvis Tornellus eam coercendam doceat, non quidem tactu ; sed ardenti clamore nd Deum , B. V. Mari e invocatione, crucis signo, vel frigidiorem lecti partem inquirendo, aut electo prosiliendo foras media etiam hyeme ad modicum tempus. Quod quidem omnibus consulendum , sed sub gravi culpa aliquem obligare nimis durum et difficile fragilitati humanæ reor. Caven­dum tamen ne pollutio in somno inchoata promoveatur aliquo conatu , apt impulsu vo ­luntario , etiam ad reliquias seminis solum protrudendas.

"Coitus cum mortuafœmina, nam æque frustratur generationem, ad quam hiimanum semen institutum est, ac si seipsum quomodolibet pollueret.

"Libidinosa, quæ est effusio modica seminis partialis ad instar stillarum , mino rique voluptate effluentis ; imo quandoque absque ulla voluptate : (per qu differt a pollutione, quod hæc sit effusio seminis per se ad generationem apti, magnqque semper delectatione effluentis) eam tamen deliberate velle et provocare; vel de ea jam secuta delectatione sensibili et venerea delectari, est semper peccatum mortale; quia sibi complacere de voluptate libidinosa,

TV i ‘ll t' quae adnectit»r distillationi et commotioni libidinosae semper est peccatumDistii atio , mortale : sive dein illa sit directe procurata , sive indirecte, tamen juxta

dicta de pollutione voluntaria indirecte.Non libidinosa, quæ scilicet contingit sine ulla delectatione et voluptate sen­

suali venerea; quæque non est peccaminosa, quamvis ad eam concurrat levis erectio genitalium ; quia humor illo exstillans sine voluptate non est semen, consequenter neque ejus effusio frustratur humanam generationem , sicut effusio veri seminis.

II. Sodomia, quæ est vera vel ficta conjunctio in vase praeposteroIII. Bestialitas, quæ est coitus duorum diversae speciei, •{

de quibus Tubuln seq.

P. D. * Mollities jure naturae prohibita non est : unde si Deus eam non interdixisset scepe esset bona , ct aliquando I obligatoria sub mortali.

t a b u l a l x x t it

TABULA LXXIÏLDE ALIIS ACTIBUS LU XU RIÆ COMPLETÆ CONTRA ORDINEM N A T U R Æ , SEU DE SODOMIA

E T BESTIA L1TA TE.

Luxuriæ ex- teriiæ comple­tae contra or­dinem naturæ s actus reliqui sunt

I. Sodomia alia est

i. Perfecta, ad quann requiritur

2. Imperfec­ta , qualis censetur ^ congressus

II. Bestialitas, quæ est con­gressus duo­rum diversae < speciei , in cujus confes­sione

''Congressus duorum virorum in vase indebito, seu praepostero.Effusio seminis intra vas praeposterum, quidquid aliqui velint, quod ad sodomiam

perfectam sufficiat sola penetratio vasis praeposteri, etsi non sequatur seminis» effusio intra vas, cum simus in odiosis.

N. B. Sola sodomia perfecta , licet occulta, est casus reservatus Episcopis, quando h i sibi simpliciter reservant sodom iam , et ut proeterea, inducat poenas in jure la ta s , debet esse notoria ac frequentata , quia in jure puniuntur solum exercent tes , qui terminus indicat frequentiam .

''Fœminæ cum fœmina in vase sive anteriori, sive praepostero, quidquid aliqui ve­lint , utrumque congressum habere rationem pertectae sodomiae , fundati in D. Thoma; ast ex hoc S. Doctore non aliud colligitur, quam quod vitium sodo- miticum habeatur tum per concubitum masculi cum masculo, et fœminæ cum fœmina; an vero uterque dicendus sit perfectae sodomiae, non se explicat D. Tho­mas , et ratio odiositatis suadet explicandum de sodomia imperfecta.

Y iri cum fœmina in vase praepostero, quod si vir congrediatur in vase praepostero cum propria uxore committit adulterium , non quidem commune et ordinarium , sed monstruosum quoddam, et ideo contrahit duplicem specie malitiam , ucam criminis nefandi, alteram adulterii, quia accedit ad non suam ; cum respectu vasis praeposteri sua non sit.

Viri cum viro in vase praepostero sine seminis effusione intra vas, vel viri superin­cumbentis alteri viro eo modo, quo solent viri superincumbere mulieribus.

N. B. Sodomia tam perfecta , quam imperfecta est peccatum in m ateria luxuriae gravissimum , et adeo turpe, quod per antonomasiam dici solet nefandum propter suam deformitatem et turpitudinem , et hinc sodomitee vocantur filii diffidentiae , utpote de quorum salute valde diffi­dendum sit ex Glossa in cap. Clerici de excessibus Praelatorum.

2. In confessione sodomiae sive perfectae, sive imperfectae explicari debent circumstantiae perso- narum tam active, quam passive congredientium , si videlicet congressus contigisset cum per­sona uxorata , consanguinea , affine , sacra ; item explicari debet an fuerit agens , vel p a ­tiens , quidquid aliqui contrarium sentiant, et uterque incurrit casum reservatum , nisi patiens fuisset impubes, quamvis agens pubens incurreret supposita penetratione vasis, et seminatione in vase.

3. Sodomia jure civili punitur ultimo supplicio ; jure vero Canonico jubentur sodomitee laici e x ­communicari , et a coetu fidelium separari usque ad condignam satisfactionem ; Clerici vero sodomitee jubentur degradari , vel detrudi in monasterium a d agendam poenitentiam,

%I i. Non necessario explicanda est species animalis : an videlicet fuerit vacca, equa, vel asina.

2. Non necessario explicandum, si cum bestia fœmella in vase praepostero coitus habitus fuisset, utpote induens malitiam sodomiae , idem dicendum si cum bestia mare coitus habitus fuisset in vase praepostero seu ano.

3. Necessario explicandum , si in coitu cum bestia intendatur coitus cum virgine, consanguinea, utpote induens malitiam fornicationis , incestus, etc.

4. Necessario explicandum, si coitus fuisset cum daemone ; utpote induens malitiam contra vir­tutem Religionis propter commercium cum daemone.

5. Necessario explicandum : an coitus fuerit cum daemone succubo, vel incubo sub specie, et forma viri conjugati, consanguinei, e tc ., apparente, utpote induens malitiam superstitionis, et irreligiositatis propter commercium cum daemone.

N. B. i. Bestialitas etiam modernis temporibus punitur ultimo supplicio, et post mortem comburitur una cum bellua exercens bestialitatem .

2 .M ollities seu pollutio , sodomia, et bestialitas dicuntur actus luxuriæ externœ completœ contra ordinem naturæ , quia ex his actibus , et congressibus non potest sequi conceptio et generatio , a d quam a natura , prout est etiam in cœteris animantibus , semen institutum est.

3. Dicti tres actus luxuriæ contra ordinem naturæ differunt specie inter se, quia licet eidem vir­tuti castitatis opponantur , opponuntur tamen diverso notabiliter modo , hinc merito .Alexan­der V I I damnavit propositionem 24 , contrarium asserentem. *

* P. D. M ollities, sodomia , et bestialitas sunt peccata ejusdem speciei infimæ': ideoque s ilfid i dicere in confessione , se procurasse pollutionem ,

V

Luxuria ex­terna com­pleta est, in qua in con­cubitu inter­venit ulti­mus actus Venereorum cujus actus juxta ordi­nem natura sunt

Í. Forni­catio est concubi­tus natu­ralis so- * luti cum

soluta ex mutuo

consensu

It. Inces­tus, seu concubi­tus cum persona consan­guinea , vel affine usquead quartum gradum

TABULA LXXIY.DE LUXURIA EXTERNA COMPLETA JU X T A ORDINEM NATURÆ,

** Est peccatum ex toto genere suo mortale, et ab intrinseco m ala, utpote accessus ad non suam præju- dicans bono prolis, est de Fide, et contrarium damnatum ab lnnocentio X I , propositione 48. *

-• Commissa inter solutos, aptos alias ad generationem, est simplex peccatum contra castitatem.3. Commissa a frigido, vel eunucho continet duplicem malitiam fornicationis et mollitiei.4. Commissa modo indebito ex intentione impediendi conceptionem , duplicem malitiam continet.5. Inchoata per penetrationem vasis, non vero absoluta per seminationem intra vas, duplicem malitiam

continet.6. Commissa cum virgine libere consentiente, licet existente sub custodia patris, unum includit pecca­

tum juxta probabiliorem , et nullam obligationem inducit.7. Commissa cum sponsa alterius, unum tantum includit peccatum fornicationis juxta probabiliorem.8. Commissa cum pluribus, explicandus in confessione numerus personarum.

N . B. Concubinatus , seu frequens fornicatio soluti cum soluta , qui superaddit ad peccatum mortale statum peccati mortalis , utpote existens in occasione proxim a peccandi , ratione cujus nunquam ab­solvendus concubinarius oh defectum propositi, nec quidem si promittat eam dimittere , saltem extra casum , quo ageretur de occasione proxim a involuntaria , de qua Tab. 161 . A d verum concubinatum sufficit, attento jure Canonico, frequens accessus ad non suam , sive domi retentam , sive extra do­mum , quidquid jus civile e x ig a t , ut domi sit retenta a d modum uxoris.

1 . Addit supra malitiam fornicationis aliam speciem distinctam , et quidem graviorem contra pietatem , ac reverentiam naturali jure debitam personis sanguine junctis, quam malitiam superaddunt etiam oscula , amplexus impudici, coitus sodomiticus cum personis consanguineis vel affinibus.

2. Explicari debet in confessione : an commissus fuerit cum consanguinea, vel affine juxta probabiliorem.3. Explicari debet gradus, saltem primus, consanguinitatis, vel affinitatis juxta probabiliorem.4. Explicari debet ; si incestus fuerit commissus cum personis conjiniGti9 cognatione carnali, vel spiri­

tuali vel legali , et commissus cum conjuncta cognatione spirituali reducitur ad speciem sacrilegii.5. Non necessario exprimi debet, si commissus sit cum filia spirituali, seu pœnitentc, extra tamen casus tum sollicitationis in confessione, vel occasione confessionis, de quo suo loco, tum reservationis casus, uti de facto in universali Ecclesia reservatus fuit a Benedicto X I V , adeo quod ipse confessarius nec licite, nec valide possit suam complicem in peccato impudicitiae absolvere, et si id praesumeret facere, incurreret excommunicationem. È x Benedic. X I V , Constit. Sacramentum Poenitentiae , inseri, tom. i bull, e ju sd ., fo l. 22,, edit. B o m ., tum si Parochus peccet cum sua pœnitente.

6. Non necessario explicandus, si commissus fuit cum affine in tertio vel quarto gradu; cjuando affinitas orta fuit ex copula illicita, quia talis congressus non habet rationem incestus, sed simplicis fornicationis.

N. B. Conjux incestum committens cum consanguinea conjugis, v. g. , cum sorore, vel f i li astra uxoris sciens tum quod talis congressus sit specialiter prohibitus , tum quod congredientes sint invicem affines , privatur jure petendi debitum , secus vero si incestum commit/at cum propria consanguinea , ex D. Thoma , in 4 , diss. 34 , qucest. 1 , art. f> , in corp., quidauid aliqui velint quod non minus incestus commissus cum propria consanguinea inducat talern privationem.

r. Persona sacra non sacram carnaliter cognoscat.1. Persona non sacra carnaliter cognoscat personam sacram.

Persana 3. Persona sacra cognoscat alteram sacram , et in hoc casu duplex sacrilegium committitur, le , siveI 4. Persona voto simplici castitatis cognoscat carnaliter aliam sive eodem , sive nullo voto

adstrictam , quamvis probabilior neget, quod persona solo voto simplici castitatis adstric- ta , peccans carnaliter committat sacrilegium , juxta dicta in Tab. XXXV.

2. Locale, dum exercetur in loco publica auctoritate nd cultum divinum deputato, ut sunt Ecclesias et coemeteria, etiam a conjugatis cum propria uxore, saltem extra necessitatem ; imo plures nullam agnoscentes talem necessitatem condemnant absolute conjuges exercentes copulam in loco sacro de peccato sacrilegii, cujus etiam reus est, qui pollutionem sibi procurat in loco sacro, licet sit occulta»

3. Ileale, quando res sacra ad concubitum carnalem exercendum adhibetur.

Deflorando virginem per vim physice adhibitam.Deflorando eamdem per modum reverentialem, aut cadentem in constantem fœminam. Seducendo eamdem dolo vel fraude.Inducendo eam per imposturas, ac extraordinarias preces, saltem conjunctas cum minis,

vel metu reverentiali.IV. Stu- Secus deflorando virginem libere consentientem, licet sub potestate parentum constitutamprum , juxta probabiliorem.seu con­cubitus J 2. Inducit duplicem speciem malitiœ , incontinentiæ et injustitiæ , utpote a qua tacite aufertur inte- cum vir- gritas virginalis.gine in- 3. Obligat stupratorem ad damnum compensandum , si quod præter deflorationem illatum sit puellæ vita stupratae, vel ducendo, vel dotando, si vero nullum aliud damnum patiatur propter violationem

claustri virginalis, ad nihil tenetur in foro conscientiæ ante sententiam judicis.Obligat stupratorem ad ducendam stupratam, pro casu quo non haberet stuprator media ad eam do­tandam : vel sub vera, aut ficta promissione matrimonii eam stuprasset, etiamsi deflorans sit altioris ordinis et conditionis, saltem pro casu, quo virgo deflorata non potuisset advertere fictionem, et licet deflorans sit voto castitatis, aut religionis ligatus.

V. Raptus , qui esi concubitus cum persona vi abducta causa libidinis cxplcndœ , l ^ auibus Tabula sociVI. Adulterium , quod est concubitus cum persona vinculo matrimonii lig a ta , j ^ ’* P. D. T a m clarum v idetu r , fornicationem secundum s e , nullam involvere m alitiam , et solum esse (nalam ?

quia interdicta , ut contrarium omnino rationi dissonum videatur.

III. Sacri­legium carnale dum per concubi­tum sa­crum ali­quod vio fatur , quod est, vel

i . Com­mittitur

TABULA LXXV.DE RELIQ UIS ACTIBUS LU XU RIÆ EXTERN Æ COMPLETÆ JU X T A ORDINEM NATURÆ , SEU DE

RAPTU E T ADULTERIO.

T . Abductio fit personae de loco ad locum , sive persona illa sit masculus, sivefœmina, sive nupta, sive innupta, sive vidua , sive v irgo , sive monialis, sive soluta, per quod differt a stupro , ad quam non exigitur abductio de loco ad locum , et exig itur, ut sit virgo, quidquid aliqui negent, quod ad verum stuprum requiratur abductio personae de loco ad locum.

2. Talis abductio est violenta, seu fit dolo, vi et violentia contra voluntatem personae ab­ductae , alias sponte descendens cum Amasio non raptus , sed fuga dicitur ; quod si vio­lenter abducta, postea sponte consentiat in actum carnalem, adhuc habet rationem raptus.

3. Talis abductio ht in ordine ad explendam libidinem cum persona abducta, si enim ob alium finem , v. g . , servitutis gratia , abducatur, non habet rationem raptus ; quod si fieret in ordine ad contrahendum matrimonium , esset etiam verus raptus. Vid. Tab. CC1II.

Reliqui actus lu­xuriae ex­ternae comple­tae juxta ordinem naturae sunt

V.Raptus qui est

concubi tus cum persona

vi abduc­ta causa libidinis

explendae

. Committi­tur dum

fSi puella consentiens in sui abductionem, postea vero renitens carnaliter cognoscatur.Si puella consentiens nescientibus, vel invitis parentibus, aut tutoribus abducatur ; dum­

modo iis nulla vis inferatur, quod extra dubium est, si id heret, postquam praecessit tractatus de matrimonio ineundo, vel sponsalibus ex cap. Cum causa 6', de raptoribus, etc.

Í Si copula habita sit cum dormiente fœmina plane ebria, sensibus destituta, aut per po­tionem medicam mente sopita, quamvis includeret etiam injustitiam.

N. B. Raptores mulierum incurrunt excommunicationem majorem non latce , sed ferendee sententiae , ex can. 1 , 4 , 6 , caus. 36 , quœst. a. Quam incurrunt etiam fautores quocumque modo.

2. Non com­mittitur ve-- rus raptus

Nota 2. R a p ­ta , vel vi oppressa, ut« evitet pecca tum

VI. Adul­terium , quod est concubi­tus cum persona vinculo

matrimo­nii ligata

1 . Debet habere constantem et efficacem voluntatem contrariam, nimirum omnem con­sensum , et delectationem in opus turpe constanter excludere.

2. Debet efficaciter exterius resistere etiam positive, et impedire m otu, agitatione totoque nisu corporis, clamando si spes sit subsidii impetrandi, licet certissima esset, quod non sit consensura;imo etiam occidendo iniquum pudicitiae aggressorem juxta dicta inTab.LXV.3 . Non tenetur positive resistere cum periculo mortis, vel infamiæ incurrendæ, ad quae evitanda potest se negative, et permissive habere, dummodo omnem consensum in delec­tationem firmiter excludat juxta probabiliorem , quidquid aliqui talem de peccato mor­tali condemnent, licet interne omnem detestaretur libidinem.

1 . Mentale, quod committitur dum quis efficaciter proponit, et desiderat cognoscere alienam , vel non suam.

2. Form ale, quod committitur, dum quis revera suam uxorem cognoscit, credens tamen, vel putans esse alienam , vel non suam , aut cognoscendo suam efficaciter affectat, et desiderat loco suae aliam habere, et ad hoc reducuntur omnia peccata contra naturam commissa inter conjuges ad invicem.

''Nullam obligationem inducit in adultero, sive propter praevisam injuriam illatam marito complicis, sive propter secutum partum , quando ipse moraliter certus non est, quod a se genitus, licet adesset probabilis ratio dubitandi.

Alimenta praestare spurio, vel praestita a marito compensari, ex supposito quod moraliter certus sit prolem a se genitam esse.Procurare omni possibili modo , ne legitimi haeredes aliquod detrimentum patiantur.

3 . Compensare omnia damna per se ex adulterio legitimis prolibus secuta, etsi adulter non suasisset adulterae, ut supponat spurium m arito, secus vero ea, quae praedictis per accidens, et quasi fortuito accidunt.

Obli]Í i . Ali

qiK 2. Prc

pati

N. B. Pro casu , quo adulterae nullus supersit modus compensandi dam na illata , vel infe­renda legitimis prolibus, non tenetur rem manifestare sive marito , sive proli spuriae, ex communi sententia fundata in textu relato cap. Offic. 9 de poenitentiis et remissionibus , quae vel m axim e locum habet, dum e x revelatione timenda esset gravis infam ia , vel periculum mortis inferendae a m arito , vel praevideretur , quod manifestatio illa nihil sit profutura , eo quod proles non teneatur credere m a tri, etiam juramento asserenti.

3. Reale, quod committitur, sive ligatus so lutam, aut vi- cissim, sive li­gatam, etiam pro casu ma­trimonii alte­rutrius rati vel etiam con­sentiente alte­rutro conjuge ( Innoc. X I , damnat prop.5o) carnaliter cognoscatur ; quodque *

4. Quod si omnino occultum, non admittit propterea separationem conjugum, quoad habitationem pro­pria auctoritate : quod si lia t , possent conjuges compelli ad cohabitandum ; nec prius audienda esset pars innocens parata opponere exceptionem adulterii, quam conjux dimissus in pristinum statum res­titutus sit ; ita volunt plures Canonistæ et Theologi, maxime ubi ex tali separatione scandalum sit timen­dum, quibuscum et ego sentio : secluso tamen scandalo, posset pars innocens in foro conscientise etiam propria auctoritate separari a nocente quoad habitationem , facultate sibi concessa, tum a jure naturali, propter violatam Fidem, tum a jure divino, Christo scilicet concedente, nulla facta distinctione inter publicum et occultum, tum ab ecclesiastico per textus relatos ; tum per cap. Plerumque, de donatio­nibus inter virum et uxorem ; tum per cap. 4 ,5 et 8 de divortiis. Hinc isthoc sui juris exercitium omni culpa vacans, nescio quo pacto alicubi possit inter casus, vel peccata reservata poni.

5. Punitur, ( præter pœnas in jure civili statutas ) privatione juris petendi debitum, ut debitum, non vero simpliciter petendi. Quod si etiam exigeret ut debitum a conjuge innocente, hac se non opponente, vel quia ignorat adulterium commissum , vel jus, quod habet denegandi, non peccaret. E x quo sequitur adulteros non privari ipso facto jure exigendi debitum , sed expectare possunt donec ab innocente con­juge repellantur. Qui renuens, conscius adulterii, reddere debitum nocenti, nequit tuta conscientia cogi: et si in foro externo cogeretur , eo quod non possit probare adulterium, de quo alias est mora­liter cert us , non tenetur obedire.

_ * P. D. Copula cum conjugata, consentiente m arito ? non est adulterium ; adeoque sufficit in confessione b dicere , se esse fornicatum .

Furtum quod est

oblatio occulta

rei ali enee invito ra­tionabili­ter domi- no ,

III. Com­mittitur dum

2. In extrema necessitate res aliena dum­modo

TABULA LXXVI.D E F U R T O , E JU S N A TU RA , AC COMPENSATIONE OCCULTA.

J. Prohibitum septimo decalogi praecepto illis verbis : non furtum fa c ie s , est peccatum ex genere suo mortale admit­tens tamen parvitatem materiae » quae attenditur per respectum ad damnum illatum grave vel leve, attentis circum stantiis, personae ditioris , vel egentioris magis vel minus invitae.

II. Includit unam dumtaxat malitiam injustitiae, si sit simplex, duplicem vero si sit qualificatum , ut est sacrilegium et rapina , quae committitur non solum dum res aufertur vim inferendo , sed etiam metum gravem , v. g. , mortis incutiendo.

T . Surripitur, etiam in gravi necessitate res aliena ex Innocentio X I , damnante propositionem 3o , quamvis necessitas illa valde minuat malitiam, et non facile attingat peccatum mortale.

2. Defraudantur tributa, vectigalia, et gabellae justae, seu impositae ab habente auctoritatem ex justa causa , etiam supra res usuales, ubi adest consuetudo eas solvendi, dummodo certo constet de justitia exigendi, secus vero si non constet certo , aut dubitetur juxta probabiliorem fundatum in textu relato cap. Pervenit. 5 de censibus.

3. Defraudantur decima? juxta dicenda in Tabula LXXX.4. Surripitur aliquid ab infidelibus sive in suis, sive in Christianorum locis existentibus tempore treguæ f

vel salviconductus juxta probabiliorem.5. Uxores surripiunt de bonis m ariti, et vicissim mariti de bonis uxoris, extra casus infra referendos,

licet non facile condemnandi de peccato m ortali, nisi magnus fieret excessus.6. Filiifamilias surripiunt de bonis parentum, quorum scilicet dominium vel administratio, et usufructus

ad ipsos pertinet, etiam in ordine ad sibi compensandos labores in domo paterna præstitos, cum juxta probabiliorem non teneatur parens filio laboranti in domo paterna dare salarium ; ast non sunt con­demnandi de peccato mortali, nisi quantitas excedat in duplo furtum extraneorum.

7. Religiosi subtrahunt, seu surripiunt de rebus monasterii, quod duplicem malitiam , injustitiæ, ac proprietatis contrahit, et quidem gravem, supposita notabili quantitate, seu tanta, quanta requiritur ad furtum grave commissum a saeculari, quidquid aliqui velint, in hoc esse æquiparandos filiisfami- lias, qui meo judicio non sunt audiendi.

8. Famuli , et ancillae surripiunt a dominis suis, qui tamen non committunt peccatum mortale nisi in quantitate excedant furtum extraneorum.

i. A Christianis in captivitate Turearum , vel Maurorum detentis, quantum sufficit, ut redimantur3 et est necessarium ad fugam , et iter ad suos ex decisione Sacrœ Congregationis de propaganda.

1. Non auferatur n constituto in eadem extrema necessitate.2. Auferatur solum quantum necessarium est ad talem necessitatem sublevandam , excipe

si ad id magna summa necessaria fo ret, quidquid aliqui etiam id concedant.3. Aliter prospici non possit, v. g. , petendo , ad quoti adest obligatio sub veniali, nisi conditio honesta? persona? excuset.

1. Debitum sit strictum , seu justitiæ , et non tantum convenientiae, gratitudinis vel charitatis.

2. Debitum sit liquidum et certum , nam in dubio melior est conditio possidentis.3. Fiat ad æqualitatem, seu ut non plus accipiatur , quam debitum sit.4. Non possit debitum alia via recuperari in , vel extra judicium, vel certe non absque

incommodo, molestia, expensis, amissione favoris, aut benevolentiae judicis, vel ipsius debitoris , quamvis omissio hujus conditionis non inducat peccatum mortale.5. Fiat pro posse in eadem re vel specie.

6. Res quæ aufertur, sit ipsius debitoris, et consequenter non auferatur res ipsi debi­tori commodata, vel apud ipsum deposita , i mo, attento foro externo, nec fieri posset de re ipsius debitoris commodata, vel deposita apud ipsum creditorem , verum id non attenditur pro foro interno.

7. Caveatur damnum sive spirituale, sive temporale ipsius debitoris , ad quod faciendum adest obligatio ex charitate.

8. Fiat sine damno tertii, seu absque eo , quod alius inculpetur de furto commisso, si id fieri possit sine notabili incommodo, ad damnum tamen aliorum creditorum, licet anteriorum , non necessario attendendum , quidquid aliqui velint.

9. Non fiat a famulis , et ancillis ad compensanda opera sua, quæ majora judicant sala­rio , quod recipiunt ex Innocentio X I, damnante propositionem XXXI.

T. Administrante bona, et familiam gubernante in ordine ad faciendas honestas dona­tiones et eleemosynas.

2. Accipiente in quantitate , quæ facile, et certo concederetur pro casu, quo ipsa peteret a marito.3. Reservante de sibi assignatis pro vestitu , et honesta sustentatione familiæ.

4. Surripiente in ordine ad evitandum damnum spirituale vel corporale mariti , aut familiæ.

5. Surripiente pro sublevanda egestate patris, matris , imo et fratris ac sororis, aut prolis ex alio m arito, intentione tamen restituendi.

6. Surripiente a marito omnia et lapidante, ut sibi et prolibus prospiciat.

N. B. i Detinens rem alienam sive furto ablatam , sive alio modo apud se exis/entem peccat donec restituat, non quidem novo , sed antiqui peccati continuatione, nisi forte retractatum iniquurn propositum denuo reassumeref.

2. Defraudantes etiam ; ustas gabcllas, ob pie praesumptam Principum intentionem quod non intendant graviter obli­gare , non videntur per se condemnandi de peccato m o rta li, bene vero ob periculum , cui seipsos, merces, fam U liam , etc, , exponunt, possunt graviter peccare.3 . Defraudantes gabellas , intellige particulares pro suo usu , nam cum gabello mm onus portent emptores, et consump­tores mercium : quascumque gabellas solvant mercatores , et venditores mini omnino dam ni seu fiunt ; et vel ideo de mortali peccato dam nandi veniunt, quia de pia Principum intentione prœsumere nequeunt ; et quia gabellas sibi vindicant ; dum codcrn , uti solventes gabellas , merces pretio vendunt.

* P. D. Permissum est f u r a r i , non solum in extrema necessitate , seti etiam m gravi.* * P. D. Fam u l i , et famulae domesticae possunt occulte heris suis suri opere ad compensandam operam suam > quam

lv majorem judicant salario , quod recipiunt.

•4

IV. Noncommitti­tur dum s aufertur

3. Ad facien­dam sibi oc­cultam com­

pensationem quam saltem in foro cons­cientiae lici­tam esse sua­det textus relatus ca­pite bona F i­des de depo­sito dummo­do

4. De bonis mariti ab« uxore

TABULA LXXVII .DE FU R TIS MINUTIS.

I. Commissa ab uno ei­dem perso­nae

Furta minuta quæ sunt fre ­quens j et sœ- pius repetita ablatio rerum in parva quan­titate domino rationabiliter invito, vel sunt

II. Commis­sa ab uno

pluribus

' i . Anim o, et intentione continuandi usque ad quantitatem notabilem» et inde ditescendi, toties quoties committitur peccatum mortale ex cornmuni.

2. Occasionaliter, et sine intentione continuandi, ac perveniendi ad quantitatem notabilem et sic toties quoties committitur peccatum veniale ; constituunt autem m ortale, dum cum advertentia ad priora furta m inuta, et ad damnum grave proximi pervenitur ad quantitatem notabilem, seu ad ultimum furtum m inutum , quod cum aliis constituit quantitatem notabilem.

3 . Si ad quantitatem notabilem , non. peracta poenitentia, et detestatione prioruiti, addatur aliud furtum minutum , quod cum aliis constituit quantitatem notabilem, fit continuatio ejusdem nu­mero peccati mortalis juxta probabiliorem.

4. Si peracta poenitentia, et detestatione priorum minutorum furtorum , quæ pervenerunt ad quantitatem notabilem , denuo furtum minutum committitur, est peccatum veniale.5. Successive facta occasionaliter debent ad invicem continuari moraliter , alias non dicerentur ordinari ad unum grave damnum constituendum ; hinc si inter furta minuta successive facta occasionaliter intercessisset interpolatio unius mensis, et a fortiori unius anni, non constituerent peccatum mortale, etsi quantitas simul sumpta esset notabilis.

< 6. Si præter advertentiam ad praecedentia furta occasionaliter successive facta modica furando ,perveniatur ad quantitatem notabilem, advertens se pervenisse, peccat mortaliter non restituendo ratione injustae detentionis; supposita tamen morali continuatione furtorum minutorum.

7. Evitabit in mox facta suppositione peccatum mortale injustæ detentionis , restituendo illum èxcessum , qui constituit peccatum mortale.

8. Filiifainilias, religiosi, servi et ancillae surripiendo successive esculenta et poculenta , ut ipsimet absumant, raro peccant graviter; imo aliqui absolute negant, quod furta parva esculentorum , et poculentorum commissa a domesticis, etsi successive ad magnam quantitatem perveniant, constituant mortale.

9. Pauperes colligentes spicas messe jam absoluta, nullum peccatum committunt, nec impediri debent ex Benedicto X I V , Constit. Acerbi. Tom. 1 Bull. ejusd. , fo l. 16 5 , et Constit. E x com­misso. Tom. 3 ibid . , fo l. 3 jo . Fundato in Levit. 19 , Deuter. 24 » et in pra x i Buth. cap. 2 .

* N. B. A d constituendam quantitatem notabilem in furtis minutis ab uno eidem personœ factis t sive in eodem , sive diverso rerum genere, vel diversis negotiis, requiritur dimidio plus> quam a d furtum grave , dum res simul aufertur. E x communi.

r i . Si sint commissa animo, et intentione perveniendi ad quantitatem notabilem, toties quoties committitur peccatum mortale, prout supra dictum de eo , qui eidem personae surripit modica.

2. Si sint commissa sine illa prava intentione, et constituant quantitatem notabilem , committitur peccatum m ortale, quia graviter læditur communitas, vel certe societas humana; et hinc adest obligatio restituendi, quare in venditionibus utentes ponderibus , et mensuris modice falsificatis et diminutis, peccant mortaliter, et ad restitutionem tenentur, dum perveniunt ad quantitatem notabilem.

< 3. Sartores, textores , molitores, aurifabri, etc., surripientes fragmenta, vel reliquias materiae con­signatae , quæ a dominis curantur et repetuntur, peccant eodem modo, sicut alii furantes mo­dica eidem, vel diversis personis, secus si a dominis non curentur, neque repetantur.

* Si restitutio fieri moraliter nequeat singulis, quibus subtracta fuit res levis, vel illatum fuit damnum, facienda est pauperibus communitatis.

N. B. A d constituendam quantitatem notabilem in furtis minutis ab uno diversis personis factis duplo m ajor quantitas requiritur , quam si eidem personœ quis furatur .

III. Commis­sa a pluri­bus eidem s personse

' i . Si de communi consilio, consensu, et cooperatione committantur, singuli peccant mortaliter, et ad restitutionem tenentur, et quidem in solidum , seu in defectu aliorum.

2. Si non de communi consilio , etc. committantur , ita tamen ut unus moveatur exemplo alterius * movens alios suo malo exemplo peccat mortaliter non solum contra charitatem, ut aliqui volunt, sed et contra justitiam, ut probabilius alii docent, quia exempla fortius m ovent, quam verba , et ideo ad restitutionem damni illati tenetur.

3. Si plures furantes modica ejusdem personse invicem non se moveant sive consilio vel consensu» sive exemplo, unus tamen sciat de altero, probabilius est, quod nullus peccet mortaliter, sed solum venialiter.

N. B, Non adest obligatio , saltem sub mortali resarciendi damnum , etiam grave eidem personœ a pluribus modicum surripientibus, pro casu quo invicem- neque ex condicto , neque seu consensu, seu exem plo sese provocassent,

TABULA LXXVIII .DE EMPTIONE , E T VENDITIONE R EI FU R T IV Æ .

I. Bonæ fidei,nesciens vi­delicet, nec

dubitans esse furtivam

Emptor rei furtivæ-î

IL Malæ fidei, sciens videli­cet, vel sal­tem rationa­biliter dubi­tans ipsam rem esse fur­to ablatam

r i. Non peccat eam emendo, tenetur tamen eam restituere, etiam domino eam non repetenti, Quam­primum venit in cognitionem, quod res sit furtiva et dominum resciat, supposito quod adhuc extet ex communi. 9

2. Potest eam alienare licite et valide, quamdiu est in bona fide, quod non sit furto ablata, et semel alienata ad nullam tenetur restitutionem , saltem extra casum , quo ex tali alienatione non fuisset in aliquo factus ditior vendendo rem illam , seclusa speciali sua industria.

3. Post alienationem rei furtivae bona fide emptae veniens in cognitionem veri domini, cui res ab­lata fu it, tenetur rescindere contractum, et pretium secundo emptori reddere, ac rem ipsam domino restituere : quod si secundus em ptor, qui rem habet, inveniri non posset , non tenetur venditor bonae fidei praetium acceptum domino, cujus res est, restituere ; nisi illud quod ex revenditione sine propria industria lucratus est.

4. Comparente vero domino, et exigente ab emptore bonae fidei rem sibi furto ablatam apud illum adhuc existentem, non potest em ptor, licet bonae fidei, praetendere refusionem pretii ex communi,

5. Potest comparente domino, et exigente rem suam , eam ( neglecto voro domino ) restituere furi juxta aliquos ; licet plures probabilius id negent, praesertim quando prudenter præsumi non posset, a fure rem certo restituendam domino, a quo eam abstulit.

6 . Si dominus rei sibi furto ablatae inventae apud secundum emptorem eam evincat, obligatur ven­ditor de evictione, seu tenetur venditor emptori secundo non solum praetium restituere, sed in­super tenetur restituere, et praestare id , quod emptoris interest rem non esse evictam, seu lucrum cessans, et damnum emergens; saltem extra casum quo primus emptor vendidisset rem cum expresso pacto, quod ratione evictionis forsan futurae , ad nihil obligetur , nam in hoc casu ven­ditor liber esset a solvendo interesse, non tamen a solvendo pretio, quod si secluso hoc pacto, venditor recusaret mox dicta præstare, competit emptori contra venditorem actio ex em pto, licet ratione evictionis inter contrahentes nihil actum, aut cogitatum sit.

r i. Si eam emat anim o, et intentione domino comparenti restituendi, nullum omnino peccatum committit, sed potius actum charitatis exercet ; comparente tamen domino tenetur eam restituere cum fructibus perceptis ; potest tamen in hoc casu a domino exigere pretium furi datum , et im­pensas ad eam emendam, et conservandam factas, et dominus tenetur in utroque foro pretium refundere vel totum , si vilissimo pretio emisset, vel saltem partem arbitrio prudentis siæ quale, vel majus pretium dedisset.

2. Si eam emat animo, et intentione rem illam furto ablatam , ut propriam sibi retinendi, peccat mortaliter contra justitiam, et tenetur ratione injustæ acceptionis compensare non solum rem mala Fide empta, sed etiam tenetur de lucro cessante , et damno emergente, tanquam malae Fidei possessor.3. Non potest rem mala Fide emptnm re«LI tuere furi m ordine ad obtinendum pretium ei datum ju xta probabiliorem . quidquid aliqui id non minus emptori mulae Fidei concedant.

«< 4. Non potest prætenderc a domino refusionem pretii furi dati.5. Non dicuntur emptores malæ Fidei Christiani commorantes inter Tureas sive negotiationis, sive

captivitatis gratia , ementes rapta fidelibus n piratis, et hinc possunt absque noxa m ortali, et onere restitutionis emptione vel venditione, aut alio quocumque legitimo titulo sibi accipere, ac in pro­prios usus convertere, praecisa tamen complacentia super furto rerum per piratas Christianis abla­tarum , dummodo animum paratum habeant restituendi, si unquam verus dominus comparerei, easque redimere vellet soluto pretio, quod emptor Tureis in emptione numeravit, ita resolutum legitur a consultoribus S . Officii cui tanquam communi sententias adhaeret Benedictus X I V in sua

Constit. Urbem Antibarum. Tarn, 3 B u ll, ejusdem , fo l. 202 , §. io , edit. Boniœ.6. Emens alienis pecuniis rem aliquam acquirit dominium rei emptæ ex jure civili : excipe si pecu­

niis ecclesiasticis res empta esset, ex can . Placuit 1 causa 12 , quas/. 3 , juncta Glossa ad verbum Suo ; venditor tamen non acquirit dominium pecuniæ nlienæ , sed tenetur eam comparenti domino restituere, nisi eamdem jure praescriptionis, vel bouu lido expendisset, cx juro civili»

TABULA LXXI X.D E D E C IM IS , EARUM IN STIT U TIO N E, D IV ISIO N E, E T OBLIGATIONE EAS SOLVENDI.

I. Sumi possunt

Materialiter, id est secundum substantiam, quatenus videlicet sunt stipendium necessarium ad ho­nestam , et congruam sustentationem ministrorum Ecclesiae, quo modo sumptae solvendae sunt jure naturali divino.

Formali te r, id est secundum quotam , seu decimam partem omnium fructuum juste acquisitorum , quo modo in veteri lege solvebantur jure divino positivo. In novavero lege solum jure ecclesiastico solvi debent ju xta probabiliorem •

II. Institut® sunt, ut solutione earum recognoscatur Deus tanquam donator, et supremus Dominus omnium bono­rum , ex cap. Tua nobis. 26 de decimis.

Decimce

III. Dividuntur in

' 1 . Reales, seu prædiales quae solvuntur ex praediis, agris, vineis, arboribus, pratis, quos natura, vel sua sponte, vel adjuta humana industria, seu cultura, progignit.

2. Personales , quae penduntur ex lucris personarum , seu hominum industria acquisitis, V. g . , ex opificio , mercatura, artefactis, venatione, aucupio , piscatione, etc.

3. Majores, quae solvuntur ex frumento , vino , oleo , etc.4. Minores quae praebentur ex fructibus hortorum , ac leguminum, ex pomis arborum, fœ no,

lino, canabe, rapis, ciceribus, lana, caseo, e tc ., ad quas referuntur carnatica, seu quae haben-« tur ex animalium partu , v. g . , ex agnellis , pullis , etc.

5. Antiquas, quæ ex fundis jam ab antiquo praebentur.6. Novales proprietates, quae ex terris et fundis, qui prius paucos, vel nullos fructus afferebant, et

quae ultra memoriam hominum absque cultura fuerunt, praestantur; vel quae ex terris et fundis prius cultis in aliis percipiuntur fructibus, quae dicuntur improprie tales, pro quibus.

N. B. Novales improprie tales , quce ex terris et fundis prius cultis in aliis percipiuntur fructibus, ut si ex p ra tis , pom ariis , vineis, pascuis , etc , fiant agri , aut si agro prius frumentario inse~ rantur lupuli aut plantatur vinea.

IV. Solvi debent

ri. Illis, quibus jus decimandi competit sive de jure communi, sive ex speciali privilegio Summi Pontificis, qui etiam laico potest concedere, sive alio justo titulo, et modo, v. g . , praescriptione contra Ecclesiam parochialem 40 annorum, imo in ditione domus Austriacae 32 annis perficitur, qui omnes possunt fructus décimales ad unum , vel plures annos, non tamen ultra tres , ju xta probabiliorem , absque ulla licentia, aut juris solemnitate, cuivis etiam laico, elocare ; imo laicus habens ex privilegio jus decimandi, potest idem jus in alium transferre.

2. Prædiales, parocho loci illius, in quo existuntpraedia, ex cap. Cum contingat, 29 et cap. Cum in tu a , 3o de decimis , et quidem non solum a parochianis, sed et ab extraneis solvi debent.3. Praediales discerptae parochiae remanent m atrici, et non transeunt ipso jure in parochialem Ec­clesiam noviter erectam , nisi eas Episcopus novo parocho ad praescriptum Tridentini assignaret.

< 4. Ovium, et aliorum animalium , queo in una parochia jacent et dormiunt, et in alia pascuntur, solvi debent pro medietate utique parocho.

5. Quæ a solo oriuntur, statim postquam a solo separatae , et collectae su n t, offerri debent habenti jus decimaikdi.

6. Carnaticae praestari debent postquam lacte matris non amplius indigent, vel aliquo saltem modo adoleverunt.

7. Toties quoties in-anno praedium de novo fructificat, ex can. Revertimini. Causa j6 , qucest. r t juncta Glossa a d verbum annus expletus, et hinc si ager bis in anno det fructus, ut in Italia, bis decimae solvi debent.

8. Integre, seu nulla facta deductione sive seminis, sive expensarum, quae in colendis prædiis, et colligendis fructibus fieri solent.

Decimas i

I. Solvere tenentur

TABULA LXXX.D E IL L IS QUI SO LVERE TENENTUR DECIMAS.

‘ i. Omnes fideles parochiani, in quacumque dignitate constituti, nisi aliquo speciali titu lo, seu sint exempti per textus relaios cap E x transmissa 2Ó et cap. A nobis. 24 de decimis.

2. Haeretici, licet enim hi a ministris catholicis non recipiant, divina , quia tamen id se habet per acci­dens , et ex propria ipsorum culpa, et aliunde per baptismum facti sint Christiani et legibus Ecclesiae subjecti, hinc , et hi tenentur solvere decimas.

3. Judaei, et alii infideles ex fundis et praediis, quae antequam ad eos pervenerunt, decimis erant obnoxia ex cap. Quando 18 , de decimis , secus vero de fundis et praediis, quae nunquam fuerunt in manibus Christianorum.

{Simplices de fructibus bonorum titulo saeculari vel tem porali, v. g . , hæreditate, patrimo­nio, donatione, emptione, etc. acquisitorum.

Beneficiati ex prædiis, agris, et aliis fundis , ex quibus antequam in dotem assignati fuerunt, decimae solvebantur , secus de bonis aliis ecclesiasticis titulo beneiicii, aut alio clericali

acquisitis.

rOmnes ex praediis, nisi privilegio , vel alio justo titulo sint exempti ex cap. Statuto, 2 §. Cee- terum de decimis m 6 , non tamen tenentur ex hortis, nutrimentis animalium , seu pascuis et novalibus, quae propriis manibus, vel sumptibus excolunt, ex privilegiis Paschalis 11, Alexandri ili et Gregorii I X , insertis corporis juris ; si tamen horti, et pascua non essent propria, sed conducta, aut excolerentur non in proprium usum , sed ut fructus perci­piendos vendant, tenerentur de his solvere decimas.4. Regu- ,

lares

Cistercien- sesetHos-< pi talarii

HDe terris post Concilium Lateranense relatum cap. Nuper 34 , de decim is, acqui­sitis, etsi eas propriis manibus, vel sumptibus excolerent, si antequam eae acquisiverunt subjectae erant decimis; secus vero de acquisitis ante dictum Concilium , si eas propriis manibus, vel sumptibus excolunt, etsi antequam ad manus eorum pervenissent, decimae fuissent solutæ.

Extradentes novalia, ex quibus alias ei privilegia non tenentur solvere decimas , aliis excolenda pro pensione annua sive pecuniaria, sive frumentaria , tenentur ad solutionem decimarum de talibus novalibus ex cap. Licet 1 1 , de decimis.

Conducendo ab aliis novalia, tenentur de his decimas solvere, cx cap. Dilecte fili 8 , de decimis,

5. Ementes a Cisterciensibus et Ilospitalariis praedia alias non subjecta decimis, tenentur decimas solvere.

r j . Decimas reales, sive antiquas, sive novales, sive majores, sive minores, imo et personales , ubi hæ sunt in usu , est peccatum contra juctitmm , et defraudantes rei sunt duplicis criminis , nempe furti et sacrilegii. Ita expresse Concilium Lateranense retat, cun. decimas 5. causa 6 , queest. ubi de defrau­dantibus. *

2. Non censentur decimas, qui incultum relinquunt fundum cum praejudicio decimarum , quamvis peccarent, si ex invidia. vel alia passione id facerent, sicut nec si quis agrum reduceret in pratum , quod alias ex consuetudine decimis non est subjectum. * *N. 11. Circa delitum solvendi decimas , attendenda est loci consuetudo, quœ omnino observanda esset per textus relut, cap. Cum sint 18 et cap. Ad apostolicae 20 , de decimis.

* Decimas , dicitur : Sciant se sacrilegii crimen committere , et œternœ damnationis periculum incurrere.

II. Defraur dare

ut qui ab aliis solvendas temere occupant , et in rem suam vertant, cum decimarum solutio debita sit D eo; et qui eas dare, noluerint, aut dantes im pediunt, res alienas invadunt. Praecipit igitur S. Synodus omnibus cujuscumque gradus , et conditionis sin t, ad ejuos decimarum solutio spectat, ut ea s , ad quos de jure tenentur , in posterum C athed ra li, aut quibuscumque aliis Ecclesiis vel personis, quibus legitime debentur, integre persolvant, cjui vero eos aut subtrahunt, aut impediunt , excommunicentur, nec ab hoc crimino , nisi plena restitutione secuta absolvantur. Ita Trid. Idipsum dudum prius sancitum a Concilio Rothomagensi, refertur can. Omnes decimae 5 , causa 16 , quœst. 1.* Utrum autem , qui ex odio, vindicta, avaritia agrum reducit in pratum, eo quod ex consuetudine de pratis decimae non solvantur, a debito compensationis continuo absolvatur, in judicio Dei definitum non legi. Unum scio,fraudem , et dolum nemini patrocinari : defraudantes decimas cx dictis osse fures sacrilegos; et furem non absolvi a restitutionis debito ex eo , quod rem furto ablatam in natura amplius non habeat. Tu v<aro si quempiam ex his deprehenderis, ingemina illi : prata quidem cx consuetudine juri decimarum non subesse, sed nequaquam propterea subduci Dei dominio, in cujus protestationem decimae fuerunt institutae; qui potest et campos et prata devastare, aliaque infortunia mittere in vindictam contemptus sui altissimi dominii; Quis mirri vos spernit, mc spernit, ct quod uni cx minimis meis fecistis , m ihi fecistijs.

TABULA LX X X !

Mendacium, quod est locu­tio , et quae­vis significatio contra men­tem cum inten­tione fallendi quod propte- rea committi potest etiam nutu, gestu , scripto et fac­to

T A B U L A L X X X I .D E M E N D A C I O , E J U S Q U E M A L I T I A .

r i . Locutio, vel significatio sit contra mentem, seu ut id , quod homo dicit, sit falsum , vel saltem putet esse falsum.Locutio, vel significatio illa fiat animo et intentione fallendi, seu decipiendi juxta proba­

biliorem et expressam tum D. Augustini, tum canonis beatus Paulus 5 , causa 2 2 , quæst. 2 ,I. Requirit essen- J utpote cujus summarium habet: non m entitur, qui animum fa llen d i non habet quamvis

tialiter, ut y Divus Thomas 2 , 2 , quaestio, n o , articul, 1 , in corp . , id requirat ad perfectionemmendacii»

Quare si quis non decipiendi, sed potius nugandi animo , aliquid contra mentem proferret et ita proferri ex modo pronunciandi, aliisque circumstantiis personæ , loci , temporis , etc. hujusmodi ipsimet auditores perciperent, talis non diceretur mentiri.

II. Opponitur non tam veritati, quam veracitati, quæ est virtus inclinans ad efficiendum, ut signa, quibus animi cogitationes exprimimus, eisdem cogitationibus semper congruant.

f i . Officium, quod est locutio contra mentem utilitatis alienæ causa, seu quo bonum ali­d i j 11 s intenditur sine alterius injuria, quodque committi solet a domesticis ad pacem conservandam.

2. Jocosum , quod est locutio contra mentem voluptatis propriae , ut alienae causa , seu quod fit animo oblectandi eos , quibus falsum quid narratur perinde ut verum.

r i. Qui inter condonandum falsa miracula , falsas indulgentias, aut reliquias annunciant, qui alicujus sancti vitam fingunt, etc. quia talia mendacia sunt

b 3. Perniciosum perniciosa Religioni, quam ludibrio exp&iunt.III. Dividitur in / quod est locu- 2. Qui in confessione vel falsum sibi crimen imponunt ; vel verum sic immi-

tio , damnum nuunt, ut ex mortali faciant veniale, quia sacramento gravem injuriam proximo , vel irrogant: imo, juxta aliquos, etiain qui mentiuntur in confessione circaReligioni in - J circumstantiam licet levem , quod tamen alii negant , supposito quod ferens , etc. aliunde alia materia, saltem sufficiens exposita fit in confessione,quodque corri- 3. Qui vitæ sanctitatem fingunt et dicuntur hypocritæ , sive ut facilius semi- mittere cense- nent errores, sive ut sibi uberiores eleemosynae erogentur, sive ut beneficium tur assequantur, quo sunt indigni ; aut quando fingunt probitatem , morbum ,

v u ln e ra , vel paupertatem majorem , ut sibi copiosiores eleemosynas adscis- eant quam opus sit ad vitam commode sustentandam.

^Perniciosum, potest nihilominus fieri veniale, non solum ratione indeliberationis , sed etiam ratione levitatis nocumenti, vel damni illati.

Jocosum et officiosum, possunt fieri mortalia ratione scandali, vel damni inde consequentis. E x D. Thorna 2 , 2 , qucest. 1 10 in corp. Opinio vero Magist. sententiarum, viros per­fecto jocose mentientes, et ostiensis habentes consuetudinem jocose mentiendi condemnans de peccato m ortali, communiter rejicitur.

Levissimum , est semper intrinsece malum juxta omnes, paucis exceptis (*), qui mendacium, saltem jocosum , ab omni culpa liberum crediderunt : atque adeo mendacium quodeumque includit peccatum : jocosum quidem et officiosum sunt peccata ex genere suo venialia, perni­ciosum vero ex genere suo mortale oppositum charitati et justitiae.

(*) P lato , Origenes , Cassianus, quibus S. Joan. Chrysostomum et Hieronymum adhaesisse ostendit ( P. Concina , tom. 4 , Uh. 10 , in JDecal,, c. 5 ), id crediderunt, perperam ta­men : nam sat clare innumeri S. Scripturæ textus : Exodi 23 , 7 , Mendacium fugies 9 Prov. 19 , Qui loquitur mendacia non effugiet pcenam. 1. Joan. 2 , Omne mendacium ex veritate non est , et Psal. 5 , v. 6 , Perdes omnes , qui loquuntur mendacium : ve­ritas Dei, cui opponitur et a cujus perfectione deflectit, ipsum dictamen rationis et na­tura vocum, quæ ideo ab illa institutae su n t, ut animi conceptus significarentur3 unde S. Augustinus, relatus can. i 5 , autem 4» caus. 22 , quæst. 2 , verba propterea insti­tuta su nt , non per quæ se invicem homines fa l la n t , sed per quæ in alterius quidque no­titiam cogitationes suas proferat ; verbis ergo uti a d fa llaciam , non a d quod sunt insti­tut œ peccatum est. Hic perpendens mendacii malitiam , asserere non dubitavit, lib. 20 , contra mendacium, cap. 26, eum , qui baptizare non posset , nisi custodibus per menda­cium deceptis, debere potius baptismum prætermittere. E x quibus clare elucet menda­cium , quodeumque s it , semper esse peccatum ; et quidem maxime contrarium divinitati, quæ in veritate Dei maxime relucet ; bonae existimationi ipsius mentientis, quia solito jocose mentiri Fides etiam in majoribus non adhibetur : bono tandem reipublicæ , quod funditus tollitur , si homines falsitate imbuuntur. Unde afferendum nihil in civitate abomi­nabilius homine mendace.

IV. Quod etsi siU

L :

Fama seubo- Aia existimatio de alicu j us ex-x cellentia Isedi potest actu in­ferno per

TABULA LXXXII .DE IN JUSTA LÆSIONE FAMÆ E T HONORIS PROXIMI INTERNA.

r\. Suspicionem , cum quis magis inclinatur ad credendam improbitatem proximi, non tamen firmiter adhaeret ob formidinem oppositi, quae si sit valde gravis, dicitur levis , si sit minor , dicitur gravis; si autem valde modica, dicitur violenta suspicio : estque proprie opinio , seu assensus intellectus infirmus propter form idinem partis oppositae.

II. Dubitationem , quæ est suspensio judicii de improbitate proximi in neutram partem inclinantis, adeo ut du­bitans nec annuat, nec abnuat, sed ad summum existimet dubium esse an proximus peccatum illud commi­serit nec ne,

* Utraque potest^

Esse vel

Peccatum cæte- roquin ex ge-_ nere suo venia­le fieri mortale

III. Judicium

{Fundata, si dubitetur , aut suspicitur ex motivis gravibus, seu talibus , quæ omnibus consideratis movere possunt virum probum, ac prudentem ad du­bitandum, vel male suspicandum de proximo.

Temeraria, dum quis suspicatur, aut dubitat de improbitate proximi sine sufficienti fundamento, seu ex motivis vel omnino nullis, vel certe in­sufficientibus,

i. Si oriatur ex maligno affectu , aut odio, vel conjuncta sit cum gravi con­temptu proxim i, eidemque pertinaciter inhaereat.

2. Si ob eam quis ad effectum externum malignum , ac damnum proximi procedat, ut si judex reum condemnaret.3. Si ea aliis manifestetur cum infamia, vel gravi damno ipsius, extra tamen casum, quo ex bono fine manifestaretur.

4. Mox dicta procedunt etiam de suspicione violenta , quæ et opinio dicitur, licet enim aliqui condemnent de peccato gravi , qui opinatur malum grave de proxim o, minore tamen temerario judicio , dum deliberate et volunt tarie opinatur 3 alii tamen reducentes tale judicium , utpote non firmum, ad suspicionem, volunt opinantem malum grave de proxim o, peccare solum venialiter per se.

i. Concurrat judicium firmum , gc deliberatum, cum pleno consensu volun­tatis ; quare si judicium non sit firmum et quasi pro moraliter certo con­ceptum, erit solum suspicio.

2. Adsit advertentia ct quidem, juxta probabiliorem, actualis, ad insuffi­cientiam indiciorum , seu motivorum.3. Versetur circa materiam gravem spectatis circumstantiis, de qua temere judicatur malum , ita ut si ei constaret tale de se judicium temere concipi, merito censeret gravem injuriam, ac læsionem æstimationis suæ.

4. Sit temerarium seu conceptum propter indicia insufficientia , seu non ha­bentia moralem connexionem cum tali modo neque per s e , neque ex communi hominum usu.

♦ Deficientibus mox aliatis conditionibus sive omnibus, sive earum aliqua (uti practice plerumque contingit), verum judicium temerarium non habetur.

i. Circumstantia temporis , si videlicet quis videns aliquem nocturno tempore scalas ascendere , per fenestram ingredi domum , judicet ipsum ingredi ad patrandum malum , v. g . , furtum , vel stuprum , etc.

2. Circumstantia loci, si videlicet videns adolescentem ingredi domum, quam soli» meretrices inhabitant, aut videns adolescentem in obscuro loco lascive nmplectentem puellam , judicet ipsos velle peccare mortaliter carnaliter.

3. Circumstantia personæ, si videlicet, sciens aliquem esse aliquo vitio de­ditum , judicet illud commisisse.

* Sciens autem malum a proximo semel perpetratum , nequit vi hujus judi­care , quod proximus ille semper sit malus futurus.

4. Circumstantia tum personæ referentis alterius delictum fide dignae , tum personæ, de qua delictum refertur, si hæc non sit adeo bonæ fama*.

5. Circumstantia f a mæ, ut si fama volet quod talis commiserit delictum efe ipse credat rem ita se habere.

N. B. Posse dari judicium falsum quin sil temerarium , cum videlicet adsunt motiva sufficiens tia proferendo ju d icio , quamvis a peti te rei res judicata minime esset vera ; in quo temerarium judicium differt a falso*

Temerarium quod est assen­sus absolutus ct firmus de proximi im-

Îjrobitate ex evibus et suf­ficientibus in­

diciis ortus ex genere suo mortale, dum­modo

Fundatum, quodest assensus et ex gravibus, et sufficientibus ■ rationibus or­tus, quale cen­setur ex

TABULA LXXXI I I .31

Detractio seu injusta alienœ famœ externa ablatio com­mitti potest

V. Pure, dum crimen alte­rius verum quidem sed occultum

manifestatur

Quod est pec­catum mor-. tale, si con­currant

D E IN JU STA LÆSIONE FAMÆ PER DETRACTIONEM.

( i. imponendo alicui crimen falsum, seu calumniando proximum.I 2. Verum , vel etiam falsum crimen exaggerando,

I. Directe a c f 3. Manifestando alterius crimen, occultum.positive J 4. Opus alterius, etsi bene factum, sinistre interpretando.

I .Quatuor mox dicti modi directe ac positive detrahendi sequenti versu comprehendunt tir i- [im po n en s , augens, manifestans, in m ala vertens♦

1. Negando recte facta aut dotes alterius.2. Bonum, aut dotes alterius diminuendo,aut extenuando, aut etiam extollendo cum damno alte*

rius proximi.3. Tacendo bona , seu dotes alterius eo loco et tempore, quo quis deberet illa manifestare, ut con­

ii. Indirecte tingit, dum quis sine displicenti® signo tacet aliis detrahentibus, aut vituperantibus.ac quasi ne-\ 4* Simulate et ita frigide laudando aliquem, ut talis potius in diminutionem famae alterius, ejusque gative vituperium cedat.

Quatuor mox dicti modi indirecte et quasi negative detrahendi sequenti versu comprehenduntur : Inficiaris, minuens , reticens, laudansque remisse.N. B. JEx allatis octo detrahendi modis perse loquendo graviores sunt tendentes directe a d laesionem

v famae proxim i ; atque inter omnes gravissimus est primus consistens in detractione calumniosa.III. Materialiter dum crimen alterius manifestatur absque intentione et voluntate alteri nocendi, vel ejus famam

denigrandi, cum hujus tamen prævisione.IV, Formaliter dum crimen alterius manifestatur cum directa intentione alteri nocendi, vel ejus famam denigrandi.

'i . Voluntarium perfectum , quod censetur adesse, dum quis plena ratione utensvel directe intendit, vel saltem advertit, aut advertere deberet, quod sua locu­tio noceat, vel denigret famam proximi : defectu hujus requisiti plerumque de­tracto materialis est solum peccatum veniale, praecisa tamen mala consuetudine contracta, qua supposita censeretur adesse voluntarium in causa.

2. Materia gravis, qualis generice loquendo omnis et solus defectus vel in se, vel respectu personae laesae graviter probrosus, qualis attentis circumstantiis status et conditionis personae et damni secuti, potest esse etiam defectus venialis , imo et solum naturalis.3. Injustitia revelantis, uti concurrere censetur, dum revelatio fit absque ulla causa necessitatis , vel utilitatis.

4. Occultum quod censetur, si delictum, vel crimen non sit notum notorietatç sive juris, sive facti, sive famae; notorium enim notorietate juris potest sine peccato gravi ubique divulgari, imo, juxta probabiliorem, etiam notorium noto­rietate sive facti, sive famae, loquendo cum exceptione notorietatis intra coram communitatem privatam, v. g . , familiam, vel monasterium, saltem religiosorum in eodem loco semper permanentium.

* Revelans delictum, quod olim fuit notorium notorietate solum fa c ti, vel famae , oblivione tamen sepultum , peccat mortaliter contra justitiam , praesertim si per poenitentiam et emendationem vitae famam suam recuperasset, si tamen simul manifestaret resipiscentiam , non peccaret contra justitiam.

1. Ipsius referentis, ut si consilii, vel auxilii, imo etiam, in afflictione , solatii et levaminis capiendi gratia, viro prudenti, amico, confessano , etc. reveletur cri­men alterius , ad s ui , vel proximi justam defensionem.

2. Audientium, sive ad ipsorum instructionem, ut a malis avertantur , simili lapsu, aut ab occasione caveant, vel ad cautelam, ne hypocrisi, pravis moribus, aut societate malorum seducantur.3. Ipsius delinquentis et ideo dum correctio fraterna nihil prodest, vel adhibenda praevidetur nihil profutura, potest crimen alterius superiori denunciari ad cor­rectionem , qua ratione excusantur crimen occultum filiorum parentibus, vel famulorum heris ad correctionem manifestantes.

4. Communitatis, vel reipùblicæ et ideo si quis moliretur crimen perniciosum rei- publicae, uti sunt haeresis, proditio , conspiratio, aut assumendus esset ad sta­tum aliquem indignus, qui futurus est perniciosus reipùblicæ , vel communitati, posset, imo et deberet manifestari ; etiam post illius evectionem , si periculum non cessat, talis posset, imo et deberet manifestari.

r \.Delictum grave occultum uni, vel alteri,licet prudenti et taciturno, manifestare,etiam sub secreto, ex mera animi levitate et loquacitate, est peccatum mortale ju xta probabiliorem ac I) .T h o m œ 2 ,2 , quœst. 7 3 , art. i , ad 2.

2. Referens crimen alterius ut auditum cum propria asseveratione, et confirmatione et in iis cir­cumstantiis, ut narratio suo pondere fidem apud audientes mereatur, vel sinistram suspicionem ge­neret, peccat graviter contra justitiam ; secus vero si referat ut auditum sine propria asseveratione, approbatione, confirmatione, aut nocendi proposito, saltem extra casum, quo praevideretur, quod audientes ex propria animi levitate , aut malitia sint creèituri, aut sinistre interpretaturi, in quo casu referens crimen alterius auditum peccaret mortaliter, sed juxta D. Antoninum , solum contra charitatem.3. Diffamatus de uno delicto, nequit diffamari de alio sive ejusdem , sive diversae speciei sine laesione justitiae , saltem extra casum, quo delictum illud occultum esset valde affine, vel connexum alteri notorio.

4. Revelans acceptum sub secreto naturali sive promisso, sive commisso , per se loquendo peccat venialiter quidem plerumque, si secretum sit solum promissum , mortaliter vero si secretum sit commissum et agatur de materia gravi , ad quod ex tacita conventione obligantur consiliarii, jurisperiti, medici, advocati, obstetrices , etc.

Calumniose censetur detrahere , qui crimen falsum alteri imponit.Contumeliose , dum in praesentia objicitur alteri suum delictum, quod si objiciatur crimen verum

occultum praesentibus aliis, est simul detractio et contumelia : illa enim laedit famam, haec ho­norem , utraque ex genere suo mortalis ; evadere tamen potest venialis*, vel quia leviter honor laeditur, vel si fiat correctiçnis gratia»

Secus vero, si ordinetur ad bonum^ vel

VI. Hinc

»

TABULA L X X X I V .DE MALITIA DETRACTIONIS IN JU STÆ E T OBLIGATIONE FAMÆ LÆ SÆ RESTITUENDAE.

Peccatum , ex genere suo mortale oppositum justitiæ commutativæ , utpote privans proximum bono sibi debito , scilicet fama et bona sui aestimatione habita , quod evadere potest veniale etiam ex parvitate materiae ; quod si detractio sit calumniosa, consistens in eo , quod quis sive per se, sive per alium sacerdotem , aliquem de sollicita­tione ad turpia in confessione, vel occasione coniessionis facta , vel attentata, falso denunciaverit apud ecclesias­ticos judices, talis detractio calumniosa esset reservata Summo Pontifici,adeo ut nec regularis confessarius, quan­tumvis alias privilegiatus, posset talem calumniatorem absolvere , extra mortis periculum ex dispositione Bene­dicti A T U , Constit. Sacramentum Poenitentiae. rJC o m .iy Bull. ejusd., foL. 7 8 , 3 , edit. B o m » et in BuLLCappuccin. , tom. G, fo l. 498.

Detractio inducit s

II. Obligatio­nem restitu­tionis famae^ læsæ , quæ facienda est

rSub mortali, si fama læsa sit in materia gravi et cum culpa mortali ; sub veniali vero, si fama Jæsa sit solum in materia levi et cum culpa veniali, sive ob parvitatem materiæ, sive ob imperfectionem actus, ex inadvertentia, vel praecipitantia.

Laedens famam alterius graviter ex aliqua praecipitantia, indeliberatione, aut inadvertentia, tenetur postea resciens modo possibili resarcire , alias in quantum continuat redditur voluntaria.

Si sit vera detractio, seu quod alter vere fuerit laesus in fama , faciendo quantum in se est, ut in­famatur, correcta mala fam a, apud audientes bonum nomen , et decus suum reipsa et in effectu recuperet, idque etiam cum suo incommodo m ajori, vel minori , juxta proportionem delicti ; si vero proferens verba de se quidem detractoria serio et animo, ut ab aliis credatur, dubitet vero, an revera aliquod damnum inde secutum sit aliis, stante tali dubio non tenetur ad aliquam com­pensationem , vél restitutionem.

Aperte retractando apud audientes, pro casu quo famam proximi laesisset calumniando , seu scienter crimen falsum imponendo , dicendo , v. g . , se errore deceptum falsum dixisse ex D. Thorna 2 , 2 , qucest. 62 , art. 2, a d 2 et si opus est, etiam addendo retractationi suæ juramentum et id verum est; licet retractando deberet subire aequale damnum in bonum sive lamae, sive fortunae, sive vitae , secus vero si majus damnum subire deberet.

Inducens alium ad falsum testimonium ferendum, tenetur ipsum admonere, ut retractet et hoc re­cusante tenetur judici aperire, quamvis sibi vitae periculum immineret, dummodo semper credat* id profuturum,

Adhibendo omnia media , quae utilja putantur ad conceptam criminis opinionem abolendam, quan­tum fieri potest sine mendacio et majori damno proprio , quam sit illud quod infamatus patitur , si detractio consistat in manifestatione criminis veri quidem , sed occulti , dicendo , v. g. , se male et injuste fuisse locutum , injuriam alteri fecisse, ut suggerit ** ex 1). Thom a,ib id» P. Concimi, tom. 4, lib. 10 in Decal. , cap. i6 , n. 9 ). Secus vero dicendo : se esse mentitum 9 aut se verum non dixisse, quia m entiretur, vel quod securius est , laudando et honorando diffamatum.

Apud omnes immediatos audientes , imo et apud mediatos, saltem pro casu , quum quis coram aliis detraxisset ea p rava intentione, ut hi aliis divulgarent delictum : praecisa hac prava intentione, non videtur detractor obligatus sub gravi culpa retractare apud mediatos , etsi detrahentes coram aliis prœ vi disset, quod hi utpote juvenes et garru li, divulgaturi sint delictum : quod a fortiori procedit, si manifestatio fiat coram personis bonis et communiter gravibus reputatis, vel suU

„ obligatione sigilli.

r i. Lædens publice famam alterius affixione libelli famosi, debet facere publicam retractationem, aut affixione alterius scripturae, qua retractentur vitia evulgata , aut voce præconis , aut alia via a prudentis theologi judicio praescribenda.

2. Inveniens libellum famosum tenetur ipsum lacerare et comburere, et id non faciens, sed retinens, vel manifestans incurrit easdein poenas sicut conficiens, et publicans et ex jure tam c iv ili, quam canonico præsumitur illius auctor.3. Lædens coram aliis honorem proximi per inhonorationem , vel contumeliam tenetur ex justitia inhonorato honorem laesum coram aliis resarcire, vel veniam publice petendo, si agatur de infe­rioribus, vel extraordinaria signa honoris et benevolentiae ostendere inhonorato , si agatur de aequalibus, vel honofifica salutatione, amica conversatione, beneficio, vel obsequio aliquo, si agatur de superioribus Lædens vero honorem alterius privatim ad nullam tenetur restitutionem , sed ad solam satisfactionem, v. g . , veniae petitionem.

III. Spedatine

4. Audire de­trahentes vo­luntarie et sine justa

#causa , est-! peccatum ex genere suo mortale et quidem

r i. Si audiens positive cooperetur ad detractionem faciendam, vel continuandam, inducendo, interrogando, annuendo, laudando, vel approbando, ita ut ejus laus , approbatio, vel complacentia sit vera causa detractionis factæ , vel auctæ * peccat mortaliter contra justitiam.

2. Si audiens detrahentem , solum consentiat, gaudeat, complaceat de detractione et injusta diffamatione alterius , absque tamen positiva cooperatione et inflexu , pec­cat solum contra charitatcm , nisi aliunde teneatur ex officio, uti superiores, impedire detractiones.3. Si audiens non inducat detrahentem, nec laetetur de auditis ab e o , sed mere passive et negative se habens, non impedit detrahentem cum facile et commode posset, sive verbis, sive saltem vultus tristitia, peccat mortaliter contra charita- tem et praeceptum correctionis fraternae.

4. Excusatur a peccato non impediens detractionem , neque corrigens detrahentem, pro casu, quo audiens vel non sit moraliter certus de injustitia detractionis, vel ei non constet, quod detrahens moraliter peccet detrahendo, vel occurrat aliqua ex causis excusantibus a restitutione famæ et honoris , de quibus in sequenti

. Tabula.

\

\

93TABULA L X X X Y.

DE CAUSIS EXCUSANTIBUS A RESTITU TIO N E FAMÆ E T HONORIS LÆ SI.

( f. Quando absque culpa et injustitia fcma proximi fuit îæsa, uti contingit, dum revelatur ignorantibus delictum proximi, alias notum notorietate sive juris, sive facti.II. Quando peccatum leve manifestatur , cum peccata levia per se non inducant grave restitutionis debitum.

III. Quando ex detractione non fuit secuta infamia, v. g ., quia auditores non adhibuerunt Fidem, imo et in dubio juxta dicta in priori Tabula.

IV. Ob impoten­tiam , sive

'Physicam, qua censetur lab o rareq u i non posset convenire audientes apud quos detraxit. Moralem, qua censetur laborare, qui non posset restituere famam, vel honorem laesum

notabiliter graviori suo damno.sine

Detractor ex­cusatur a res­titutione fa-^ cienda famæ, vel honoris laesi

si¥ ¥ ¥

N. B. Exem ptus ob impotentiam sive physicam , sive m oralem , non tenetur fa m a m , vel hono­rem laesum compensare pecunia juxta probabiliorem.

Y . Ob condonationem sponte, ac libere factam expresse, vel tacite ab infamato, vel dehonorato, citra tamen præjudicium aliorum, sicut enim nemo potest famam suam prodigare cum gravi infamia et damno aliorum , licet sit dominus propriæ famæ et honoris j ita nec potest quis alterum liberare ab onere restitutionis famæ et honoris sibi laesi, quando extali liberatione deberet sequi damnum aliis , v. g ., familiae suae.

* Dictum fuit ob condonationem expresse vel tacite factam : nollem tamen crederes aliquem laesionem famae vel honoris condonare , quia videlicet laesus conscius tacet tamen, vel quia Christo calumniato vult sese conformare, vel quia absque maximis incommodis non posseit suæ famæ redintegrationem repetere, vel quia de tribunali septo per malignantium sinagogam praescit judicium rectum nunquam egressum. Nam aliud est parcere inimico, aliud cedere juri suo. Vider int , quid agant praepotentes, qui inferiorum , quos quia impiis suis consiliis minime ad­haesuros praevident, famam denigrant. Eg o non judico quernquam , asserit calumniata veritas, est qui quœrat et judicet ; ille nimirum, qui liberavit pauperem a potente . . , qui facit vindictam pauperum.

* * Temperamentum illud quorumdam , ut praepotentes et superiores ab obligatione retractandi, resarciendi, etc.famam inferiorum absolvant excogitatum, asserentium sufticere si laeso publica ostendant benevolentias signa, cum christianae aethices principiis non connectit. Nam cum praepotens et superior possit infamato ostendere illa benevolentiae signa vel ex virtute clementiae , vel ex virtute-justitiae ; et hæc benevolentiae ostentatio possit æquivocare in hominum sensu et infamatum relinquere infamem \ talia signa mere fucata et macchiavellica non sufficiunt, sed quisquis ille sit cujuscumque conditionis et dignitatis ( non enim acceptio personarum est apud D eum ) juxta datas regulas tenetur famam ; vel honorem laesi resarcire damnaque compensare: sufficerent tame» i essent talia, quae subditum, vel inferiorem laesum pristinae honorificentiae restituerent.* Citra tamen præjudicium aliorum , etc. Si enim injusta laesio famæ vel honoris sit implexa communi bono,

vel detrimento reipublicee, communitatis et laesus revindicatione suæ famæ vel honoris posset impendentia mala communitati vel familiae arcere , nullo modo potest absolvere reum ab obligatione resarciendi suam famam, imo tenetur absolute, in publica injuria , ait Tertullianus, omnis homo miles. Hinc insipienter agere conjicies quos­dam mysticos confessados, qui sub obtentu nescio cujus heroismi retrahunt pœnitentes a consilio per reven- dicationem propriæ fam æ , et honoris consulendi communi bono et contenti videre pœnitentes insipienter pa­tientes, sereno oculo publicam cernunt ruinam.

Quando a principio ex detractione, vel calumnia, aut contumelia revera proximo nullum est secutum damnum in fama, vel honore, sive quia audientes non crediderunt detractori, sive quia non intellexerunt de quo detracto locutus sit, sive quia per alium corripientem mox

YI. Ob cessatio- infamia impedita est.nem damni il- Quando infamato, vel inhonorato alia via fama et honor recuperatus est, v. g . , propria purga­lati: hinccessat< tione, bonorum virorum testimonio, sententia judicis , aut vitæ ipsius probitate, nisi ex obligatio resti- infamatione illa infamatus damnum passus fuisset in bonis temporalibus, tuendi Quando infamia illata progressu longi temporis oblivione sepulta est, et in dubio oblivionis non

est facienda restitutio ob timorem, ne excitentur rursus species consepultæ et memoria simul cum infamia reviviscat, aliqua tamen compensatio facienda e s t , sive laudando apud alios, sive honorando infamatum.

r Juxta aliquos, non quidem hoc sensu, quod si renuens restituere famam , vel honorem ablatum possit ille, cui fama , vel honor ablatus est, alterum reciproce denigrare, vel inhonorare, quod esset manifesta vindicta ; sed hoc sensu quod supposito, quod duo se mutuo infamassent et unus nollet alteri famam restituere, valeat alter compensatione uti et suspendere illi satisfac­tionem , seu restitutionem famæ denigratæ.

Alii tamen probabilius negant, licitum esse compensare famam ablatam , eam scilicet alteri a se diffamato non restituendo, cum compensatio tendere debeat ad aequalitatem ponendam, ne­gatione vero restitutionis famæ ablatæ non ponatur inter invicem infamantes aequalitas, sed potius faciat, ut ambo infames maneant apud audientes.

N. B. Compensare fam am , vel honorem sibi ablatum supplendo occulte ab infam ante , vel inhonorante pecuniam nullo modó licet, ob defectum debiti certi; cum non sit certum , sed a d summum probabile , quod infam ia possit compensari pecunia, alias pauper nobilis propter ablatam sibi fam am ingentem pecunice summam posset occulte surriperè, cum fa m a viri nobilis plurim i test irne tur et nescio quid aestimari posset ab avido pecuniarum.

VII. Ob compen­sationem mu­tuam

K

Bona tempo- raliaalia sunt

TABULA LXXXVI .DE DOMINIO E T PECULIO CLERICO RUM , FILIORUM-FAMILIAS E T UXORUM.

i. Patrimonialia, quæ clerico ex hereditate, donatione, arte, industria, vel titulo profano adveniunt seu ante , seu post susceptum statum clericalem , quorum clerici habent perfectum dominium.

I. Clerico rum, veU

2. Quasi patrimo­nialia , qualiacensen­tur

'i . Obvenientia clerico, non intuitu beneficii, sed ex industria, labore spirituali, uti ob celebratio­nem missarum , conciones, sacramentorum administrationem.

2. Fructus stolae, qui eidem obveniunt ex benedictione nuptiali, administratione sacramentorum, sepulturis et aliis laboribus sui muneris , ju xta probabiliorem.

3. Distributiones quotidianae, quae beneficiatis praesentibus intuitu praesentiae in choro distribui solent, ju xta probabiliorem. Quorum bonorum etiam plenum habent dominium.

3. Parsimonialia, quae clerici ex redditibus mere ecclesiasticis ad congruam sustentationem sibi competentibus, parcius honeste vivendo sibi subtrahunt et congregant; quorum clerici beneficiati habent perfectum do­minium.

. Necessaria ad congruam et honestam sustentationem, pro qua statuenda attendi debent cir­cumstantiae personae, dignitatis, temporis, loci, etc. et istorum beneficiati habent perfectum do­minium post divisionem bonorum factam per Simplicium et Gelasium PP. circa an. 470.

. Superflua , seu congruae et honestae sustentationi non necessaria; horum bonorum clerici be­neficiati non habent perfectum dominium. Ita SS. Patrum , conciliorum, et melioris notae theo­logorum et canonistarum , adstruentium solam administrationem in beneficiatis et non domi­nium, auctoritas. Unde gravissime peccant in usus profanos ea insumendo et dilapidando ; eaque tenentur ex bonis patrimonialibus pro rata restituere ad aequalitatem. Yid. Alexand. HI, cap. Fra­ternitatem , de Donation. , Concilia Acquense an» i 585 , tit. de monast. , Nicaenum I I , cari. 12 , Rhedom. an. 1273, can. 1 , Rotomag. Burdigal. Concil. Gen. V III, c. i 5 , etc. D. Hieronym. in cap. 3 , Isa i , v. 14 » D. Bernard , epist. 5o ad Boni facium , S. Thom ., quodlibet 6 , art, 12 , in corp. S. Raymund., lib. 2 , tit. 5 , de rapt, et prced., §. 6 , aliosque patres, qui in eamdem sen­tentiam concurrunt. Hinc

4. Eccle­siastica mere ta­lia, quæ ex reddi­tibus be­neficii

percipiun tur , quorum alia di­cuntur

II. Filio- rum-fa- m ilias, vel

N. B. i. S i ex his redditibus superfluis empiee fuerint possessiones, vel a lia bona m obilia , ex his satisfieri debet obligationi, utpote , quæ œquivalenter habent rationem reddituum- superfluorum.

2. Consanguinei non in d ig n i, vel alii, carnales amici inducentes beneficialum ad sibi relinquenda bona ecclesiastica superflua, peccant mortaliter cooperando alterius peccato , teneniurque ea pauperibus restituere, vel in alios pios usus convertere. N am nemo potest plus juris transferre in a liu m , quam sibi competere dignoscantur. Reg. 79 , jur. in 6.

( i . Castrensia, quae filius acquirit in castris, seu bello, in principis obsequio, arcis custodia etiam tempore pacis; quorum dominium tum proprietatis, tum ususfructus ac administratio pertinet ad ipsum : ideoque de illis potest disponere etiam invito patre, nisi forte ætate* vel lege prohibeatur.

2. Quasicastrensia, quæ sibi acquirit , vel ex beneficio ecclesiastico, vel officio publico, v. g . , medici, advo­cati, professoris cujuscumquc scientiae , vel artis liberalis, quorum dominium perfectum ad ipsum pertinet, potestque pro libitu de his disponere.

3. Parsimonialia, quæ scilicet parce vivendo filii congerunt sibi ex pecuniis a patre concessis pro victu et vestitu, quorum perfectum dominium pariter pertinet ad ipsos.

4. Adventitia. Quæ obveniunt filio , non a patre , nec hujus intuitu principaliter, sed aliunde , uti succes­sione materna, donatione, aut propria industria, artificio, casu , fortuna ; quorum dominium directum habet filius ; ususfructus et administratio spectat ad patrem ; nisi forte pater renuntiaverit vel excipiatur, vel ea solum conditione relicta sint.5. Profectitia, ex rebus scilicet et substantia patris a filio acquisita, v. g . , negociando pecunia, administrando, vel quæ proxime et immediate intuitu, vel in obsequium patris filio obveniunt. Horum filius-familias nec directum, nec utile habet dominium. E x supposito tamen, quod negociando , nomine patris negociatus fuerit; si enim nomine suo negocium gessisset, licet cum pecunia patris, vel alterius, si sortis paternae in se suscepisset periculum , plenum dominium haberet lucri acquisiti.

N. B. Filius fa m ilia s sua industria et labore augens substantiam patris non potest in rigore plus participaro de bonis paternis quam ca lerne proles legitimae, quamvis consonum videatur rationi, ut prœ cœteris participet.

r i. Dotalia, quæ scilicet dari solent viro ad onera matrimonii ferenda * quorum mariti est administratio et ususfructus : dominium directum vero, et proprietas est uxoris etpeyiculum apud ipsam manet ; nisi con­sistant in numerata pecunia, vel in rebus usu non consumptibilibus, v. g . , fundo, domo, etc. et dentur cum æstimatione p ræ tii, ita ut aestimatio connotet emptionem et venditionem.

2. Paraphernalia, quæ uxor præter dotem adfert; ad quæ reducuntur omnia, quæ uxori obveniunt, seu ante, seu post matrimonium titulo hæreditatis, donationis; vel ex industria et labore extraordinario, quo­rum injfl^fiim dominium est penes uxorem , nisi de acquisitis extraordinario labore aliter prius conventum fuerit. Ad hæc reducuntur item ea, quæ uxor genio suo subtrahit ex concessis sibi a marito pro victu , vestitu, honestis recreationibus, vel donariis, etc.3. Communia, scilicet quæ tempore matrimonii communi utrhisque labore et industria sunt acquisita, quorum dominium directum penes utrumque conjugem residet ; sed administratio et ususfructus penes maritum ; nisi aliter conventum fu erit, vel alia sit loci consuetudo.

N. E. Dominium proprietatis est jus disponendi de re tanquam sua, nisi lex vel pactum obsistat, uti obsistit respectu pu­pilli , debitoris tradentis alteri rem in pignus , vel hypothecam.

2. A d verum rerum, dominium acquirendum ordinarie requiritur tum titulus, ut emptio , donatio , successio hœreddaria ; tum traditio, dum agitur de dominio ab uno in alium transferendo , quamvis in quibusdam casibus acquiri possit do­minium non secuta traditione.3. Dominium differt a possessione sive juris , sive fa c t i , quia a d hanc requiritur, ut res corpore, anim o , ac juris adm i­niculo apprehendatur ; quod si solo animo retineatur, prout fit ab eo, qui abest a rebus suis, dicitur re illa naturaliter et civiliter possideri hcecque possessio est firmissima secundum jura.

III. Uxo­rum , vef

TABULA L X X X VII.DE MODO ACQUIRENDI DOMINIUM RERUM PER VENATIONEM , INVENTIONEM TH ESAU RI,

ACCESSIONEM , COM M IXTIONEM , ETC.

Dominium, seu jus dis­ponendi de re aliqua tanquam su a , acquiri potest vel per

I. Venationem seu persecu­tionem ani­malium , si­ve volati­lium , sive terrestrium, sive aquati­lium , quo­

rum alia sunt

** Ju re civili cedii

T . Mansuefa naturaliter, ut oves, boves, etc. quæ nunquam fiunt primo occupantis, sed semper manet eorum dominium penes alterum licet longius evaserint, etiam pro casu quo liberata essent ab interitu, v. g . , incendio, naufragio, direptione hostium, vel bestiarum.

2. Mansuefacta usu et educatione, ut columbæ et alia, quæ etsi vagari permittantur tamen, ad domum redire solent, et horum dominium manet penes dominum quousque consuetudinem re­vertendi domum non amiserint.3. Sylvestria et fera adeo ut nunquam fuerint mansuefacta, ut vulpes, aves , pisces , quorum do­minium est vel trajicientis ea, vel laqueum ponentis, si aufugere non potuissent, vel eximentis ea, si alias aufugere potuissent; id tamen procedit supposito, quod talium animalium venatio non sit sive prohibita a principe, sive reservata alicui privato.

* Capientes tamen dicta animalia sylvestria contra prohibitionem principis, secluso notabili damno aut periculo incurrendi grave damnum, si reperirentur et punirentur, non nisi veuialiter peccant, quia non fit gravis injuria principi.

* Ju re naturae et gentium cedit in dominium inventoris tanquam primo occupantis.

T . Totus inventori, si in proprio fundo inveniatur, quod verum est, licet quis emis­set fundum sciens in eo latere thesaurum; excipiuntur tamen mineralia et metalla, quæ ex consuetudine pertinent ad principem.

2. Partim inventori, partim domino fu n d i, si in alieno, licet principis, fundo in veniatur casu et fortuito, vel etiam in loco publico, aut sacro , etiam ante judicis sententiam.3. Partim domino fundi, partim inventori, si de consensu domini fundi data opera quaesitus et inventus fuit , nullo praecedente pacto , alias standum conventioni.

4. Partim inventori, partim domino proprietario domus, si in domo aliena ab altero conducta inveniatur; non vero ipsi conductori domus; si vero in fundo alieno ti­tulo emphyteutico, vel feudatario possesso inveniatur, medietas dividenda inter emphyteutam vel feudatarium et dominum proprietarium , quod si ipsemet em­phyteuta, vel feudatarius esset inventor, duas partes posset sibi retinere.

5. Totus domino fu n d i, si data opera sine licentia , et consensu domini quaeratur et inveniatur in alieno fundo, sed post sententiam judicis.

6. Totus domino fundi, si certo sciens in alieno fundo latere thesaurum , simulans se nihil scire et fingendo aliam necessitatem terrae fodiendae , foderet et inveniret thesaurum.

7. Totus fisco si in proprio fundo : partim fisco , partim domino fundi, si in alieno fundo arte magica reperiatur, sed post sententiam judicis; idem procedit, si quis usu virgae corilli inveniret thesaurum, quia usus tali virgae declaratus est supersti­tiosus a Clemente X I, Romae, 26 octob.

8. Totus domino , si non habeat rationem veri thesauri, ut pecunia inventa in via publica , si dominus sciatur; si vero non sciatur, debet inventor diligentiam adhibere in quærendo domino , eo quidem majorem et diuturniorem, quo majoris momenti est res inventa , quod commodissime fit per publicationem in ecclesiis ; et expectan- dum tempus longius vel brevius juxta qualitatem et valorem rei inventæ antequam alienetur.

Si elapso tempore debito dominus ignoretur, debet res inventa distribui pauperibus , vel converti in usus pios juxta tutiorem , imo et probabiliorem , licet non pauci doc- tores velint posse detineri ab ipso inventore, quod extra dubium fo ret, si ipse inventor esset de genere vere pauperum : comparente tamen domino tempore

. praescriptionis non elapso, restituenda esset domino res ipsa, vel æquivalens.

N. B. Nomine pecuniae definitioni adpositee , non solum venit moneta sive aurea , sive argentea , sed etiam aliae res mobiles, uti catenae, gemmae, vasa aurea , argentea , etc.

(Naturaliter sive per naturalem generationem, ut dum serva p a rit , pecora fœtum em ittunt: sive alluvionem, ut dum fluminis impetu alterius prato , vel agro terrenum adjicitur latenter, ita ut vix notari queat; secus vero per alluvionem patentem , quæ contingere solet dum bonum aliquod, etiam mobile , v. g . , linum , arbores, trabes , aquarum impetu alicui adjicitur.

Industriali ter per plantationem, inædificationem , picturam, ut dum quis in alienatela pingit.na res alteri

accrescit vel N. B. S i res alteri accedentes haberentur a domino pro derelictis , dominium earum cederet primo occupanti ex jure civili et S. Thom a2, 2 , quæst. 66 , art. 5 , ad 2 , tales autem res non reputantur

bona naufragantium .

IV. Commixtionem , dum videlicet plures res simul conjunguntur , ita tamen, ut quoad substantiam , maneant se­paratae, adeo ut absolute discerni possint, ut dum plura frum enta, vel pecuniae commiscentur, quarum verum dominium est commune, si commixtio fiat communi consensu ; secus vero si fiat casu , aut sine consensu alterius, loquendo cum exceptione pecuniarum, quarum dominium manet penes commiscentem , qui tamen manet obli­gatus refundere ex propriis, casu quo mala fide illa commiscuisset; secu3 vero si id ab ipso bona fide factum esset, nisi in quantum factus esset ditior.

V. Confusionem, dum videlicet plures res simul conjunguntur, adeo ut amplius separari et discerni nequeant modo ordinario, ut dum vinum unius conjungitur vino alterius, aut mulsum unius melli alterius , quarum rerum do­minium est penes confundentem, qui tamen manet obligatus satisfacere parti læsæ casu quo injuste rem alterius propriae conjunxisset, secus vero , si bona fide , nisi in quantum factus fuisset ditior.

VI. Praescriptionem seu usucapionem factam cum debitis conditionibus, pro qua sequens erit Tabula.VIL Contractus, in quibus transfertur dominium ; ut in emptione, venditione, etc, de quibus.in postejioribus Tabulis.

II. Inventio­nem the­sauri , qui

est vetus quae­d a m deposi­tio pecunia:^ cujus non ex- tat memo­ria , ut jam dominum non habeat, qui de

TABULA LXXXVI I I .D E M ODO A C Q U IR E N D I D O M IN IU M P E R P R Æ S C R IP T IO N E M S E U U SU C A PIO N EM .

. Bona Fides, seu prudens aestimatio, ac credulitas, quod res, quam quis possidet, sit sua, quae debet durare toto illo tempore, quo currit praescriptio ; nec vitiatur per dubium superveniens (supposita sufficienti inquisitione) , aut per ignorantiam , sive facti, sive juris dubii, bene vero juris c la ri , saltem resistentis, ad res praescribendas ; sine hac bona fide nulla potest subsistere præscriptio sive pro foro interno , sive externo.

Præscrip­tio seu usu­capio est ac­quisitio do minii conti­nuatione temporis a lege definiti

. Ad quam re­quiritur

2. Possessio r e i , seu ut­res praescri­benda sit ap prehensa , quæ posses­sio esse po­test

3 . Continua­tio temporis a lege defi-' n iti, scilicet

1. Naturalis , consistens in actuali rei existentia, ac detentione et haec omnino requi­ritur ad inchoandam legitimam præscriptionem, praeter civilem, ob cujus defectum nunquam praescribi possunt precarium, commodatum , pignus , res emphyteutica, vel feudalis, aut conducta, vel deposita ab eo, qui hoc sub tali titulo possidet, aut ab ejus haerede.

2. Civilis , consistens in animo rem possidendi ut suam et hoc modo dicitur do­minus , absens a re sua hanc possidere, qui modus sufficit quidem ad continuandam præscriptionem legitime inchoatam, non tamen ad inchoandam.

* Quod dictum est de vera possessione per respectum ad res corporales, quæ proprie dicuntur possideri, intelligi etiam debet de ficta , seu quasi possessione, per res­pectum ad res incorporales , seu jura.

1. Triennium inter praesentes, respectu rerum mobilium: ( ad quæ reducuntur de­bita mobilium et actiones ad ea obtinenda ) etiamsi sint ecclesiae dummodo hujus non sint pretiosae} quadriennium vero inter absentes.

2. Decennium respectu rerum immobilium et incorporearum, scilicet jurium, actio­num civilium , ad immobilia pertinentium 5 ad personas praesentes , seu in eodem territorio existentes.3. Vicennium respectu earumdem inter absentes: quod si partim praesentes , partiin absentes sint, duo anni absentiae*reputantur pro uno præsentiæ.

4. Trigesimum respectu debitorum sive rerum mobilium, sive immobilium contra creditores.5. Trigesimum vel quadragesimum, si res sit vitiosa, v. g . , furto ablata, juxta tamen infra dicenda.

6. Quadragesimum respectu rei immobilis pertinentis ad particularem aliquam eccle­siam , hospitalitatem , vel communitatem, triennium vero respectu rei mobilis.

7. Sexagesimum respectu rei immobilis pertinentis ad monasteria privilegiata, trien­nium vero respectu rei mobilis.

8. Centesimum respectu rei im m obilis p ertin en tis ad ecclesiam Romanam.9. Vicennium respectu actionum criminalium computandum a die commissi crimi­

nis, quamvis aliqua crimina minoris temporis spatio praescribantur.

N. B. Armi prim i bonas fidei numerandi sunt cum annis posterioris possessionis bonæ . f id e i .

4. Titulus justus, v .g . , donationis, emptionis, hæreditatis, sine quo , saltem praesumpto , colorato et apparente nequit, haberi præscriptio rerum etiam mobilium, nisi spatio longissimi temporis, v. g . , triginta vel quadraginta annorum.

5. Ut res non sit vitiosa, qualis est res furto ablata, quæ non nisi spatio longissimi temporis, v. g . , triginta vel quadraginta annorum, praescribi potest, non quidem ab ipso fure, sed ab altero, qui rem illam titulo aliquo excepto immediate hæreditatis , acquisivi.

N. B. S i quis transacto tempore legitimae praescriptionis veniens in cognitionem , quod res illa sit a l­terius , ex ignorantia juris alteri restituisset, posset illam denuo repetere et vindicare a quocumque.

1. Haeres immediatus, licet bonæ fidei possessor , nunquam praescribet rem titulo hæreditatis ac­quisitam a defuncto malae Fidei possessore, ju xta probabiliorem , bene vero si alio titu lo , v. g . , donatione, rem illam obtinuisset.

2. Contra pupillum sine licentia tutoris alienantem rem aliquam, non currit præscriptio, etiam res­pectu ignorantis, quod pupillus nequeat rem alienare , bene vero respectu ignorantis ipsum esse pupillum ex regula illa i3 , juris 126 : ignorantia fa c ti, non juris excusat.

3. Contra bonum adventitium iilii-fnmilias, dotalium uxoris alienatum a patre, vel marito, non curret præscriptio, nisi tempore inchoando post mortem patris, vel m ariti, cum antecedenter a jure agere impediantur.

4. Nunquam praescribi possunt majoratus, fideicommissa, primogenituræ , sicut nec res sacræ ,—" 1 ------ 1* —» i— sDiritualia n laicis.

ut hostili-

II. Quæpit in bus , que

exci­eas i-

adeo-"

g ., ecclesiæ, aut loca religiosa, vel jura spiritualia a laicis.5. Non c u rr it , sed dormire dicitur præscriptio tempore, quo vel non potest quis agere,

tatis, belli, pestis, etc. vel.non permittitur agere.6. Nunquam præscribi possunt limites, seu termini provinciarum, dioecesium et parochiarum , bene

^^vero limites prædiorum privata auctoritate , aut. conventione statuta spatio 4° annorum.Nunquam contra obedientiam superioribus debitam , aut eorum visitationem præscribitur extinc­

tive a subditis, ita ut hi obtineant omnimodam et absolutam exemptionem respectu omnium supe­riorum ecclesiasticorum , adeo ut a nullo eorum visitari valeant, bene vero translative, ita nimi­rum ut alteri, quam episcopo, v .g ., praelato regulari debeatur obedientia et competat visitatio.

8. Nunquam præscribi possunt res mera? facultatis, seu gratuita? voluntatis , et ideo licet quis per centum annos continuos ivisset ad certum quoddam molendinum , vi priuscriptionis non posset obligari ad continuando ni.

. B. Praescriptio introducta juro gentium , ei civili ad bonum commune et publicum , ne videlicet do­minia rerum maneant incerta , ne lites multiplicentur, ne titulorum fictores aliena bona invadant ,* ut négligea tia , vel desidia hominum , res et ju ra sua prosequi /legligentium aut acuatur , aut pu­niatur et a jure canonico approbata titulo de praescripti ornims ; si sit legitima , locum habet non solum pro foro externo , sed ei interno ju xta communem theologorum et expressam D. Ihom æ. Quod libet 12 , art. 25.v j f TABULA L X X X IX .

N,

Contractus , qui est conven­tio duorum , vel plurium in alterutro sal tem obligatio­nem p ariens dividitur in

TABULA L XXXI X.DE CONTRACTIBUS IN GENERE ET EORUM DIVISIONE.

r i . Perfectum , qui est conventio, seu pactum ultro , citroque obligationem pariens, eo quod aliquid accipiatur et aliud rependatur , prout contingit in contractibus emptionis et venditionis; et hic contractus perfectus dicitur onerosus.

2. Imperfectum, qui est conventio , seu pactum in alterutro tantum obligationem pariens , eo quod aliquid accipia­tur et nihil rependatur, prout contingit in promissione liberali, donatione, etc. et hic contractus imperfectu6 d i cit u r gra tu i tus.3 . Explicitum et formalem, dum duo expresse de eadem re conveniunt cum mutua , vel saltem unius ad alterum obligatione.

4. Implicitum , dum tacite et implicite de aliquo convenitur, sic judex, medicus, tutor dum haec officia suscipiunt, eo ipso se virtualiter et implicite obligant ad praestandam operam omnem , quam adhibere solent ejusmodi con­ditionis homines erga eos , in quorum gratiam hæc munera exercent ; et hi vicissim , si non expresse , saltem implicite spondere censentur, se id retributuros, quod vi legis, vel consuetudinis sancitum est.

5. Nominatum, qui proprium et specificum nomen in jure obtinet, ut venditio, emptio, locatio, conductio, societas, etc.

6. innominatum qui proprio caret nomine, et sistit duntaxat in vocabulo generico contractus, aut pacti , quorum quatuor communiter recensentur videlicet 1 do ut des ; 2 do ut facias ; 3 facio ut des ; 4 Jacio ut facias.

7. Nudum, qui consistit in simplici conventione, omnique alio juris fundamento caret, quo actionem civilem parere possit, unde solito parit obligationem naturalem, stringitque contrahentes in foro conscientise.

8. Vestitum , qui est conventio innixa alicui fundamento juris , hujusmodi autem fundamenta juris sunt scriptura , testes, juramentum , etc. et talis contractus parit obligationem tum naturalem tum civilem, ita scilicet, ut contra eum qui renuit stare contractui, concedatur actio in foro politico.

9. Purum , cui nullum adjicitur accidens.10. Non purum, cui adjicitur aliquod accidens vel ad diem, vel ad modum, vel ad causam, ^el ad demonstrationem,

vel ad conditionem. v *

N. B. Contractus et pactum in jure promiscue sumuntur, quamvis stricte inter se differant ; nam pactum praes­cindit a mutua obligatione, nipote quod communiter definitur , quod sit duorum , vel plurium in idem pla­citum consensus, scilicet ad aliquid agendum vel non agendum , contractus vero stride sumptus semper inducit obligationem , ex quo f i t , quod omnis contractus sit pactum , sed non omne pactum est contractus

* Hic necessario admonendos judico tum tyrones , quum confessarios, nullam materiam in tota theologia morali esse magis implicatam, erroribus, deceptionibus et versutiis hominum obnoxiam, quam contractuum. Dedi quidem in hac Tabula communissimam divisionem modosque explicui; sed me minime sufficere fateor. Nam con­tractus in tot species , modosque abeunt, quot perversa avaritia nacta est excogitare versutias : ideoque confessa­rios oportet esse in hac materia versatissimos et promptos adeo , quod regulas generales particularibus modis in individuo applicando primo intuitu larvatam injustitiam detegant. Dixi oportet esse versatissimos : nam homi­num quidem contrahentium, mercatorum, etc. est excogitare modos lucrandi et circumveniendi societatem ; sed theologorum est discernere, et definire num hi contractus in individuo æqui sint et liciti? Num palliatas usu­ras , injustitiamve contegant ? Eo magis, cum , signanter mercatura sit ars liberalis et vel ideo ex una parte plurimo studio legum , constitutionum, etc. indigeret; et ex altera constet mercatores passim vel non studuisse, vel penitus nihil scire eoruiq^ quae ad mercaturam , etc. christiane excolendam pertinent; quorsum pro consilio , unde illis necessaria cognitio si confessarii minus prompti fuerint et versati? Fraudes, dolos, usatas, mendacia ubique, hac nostra praesertim tempestate, concinnari videmus. IJnde quaeso? E x alterutro capite. Quod illi igno­rantes, num possint necne? ob ignorantiam crassam et supinam nec interrogent, nec dubitent, nec se exami­nent et consequenter nec confiteantur; vel quod confessarii non sciant discernere : hoc diligenti studio reparatur; illud interrogando et examinando, signanter mercatores, emptores, venditores, locatores, conductores, mag­narios (vulgo incertat o r i , etc. ) num super obligationibus et justitia suae professionis diligens examen instituerint ? Materiam contractuum in tota sua universalitate, aspectu, modis , artibus, versutiis egregie pertractat liber, cui titulus « L ' ingiustizia sm ascheratas editus in lucem Ancone?, anno 1791 » , qui omnibus justitiæ com­mutativa? subjectis consulendus esset.

Contractus inir^ possunt, qui liberam suorum bono­rum adminis-, irationein ha­bent, nisi a ju­re prohibean­tur, uti prohi­bentur

TABULA XC.D E IIS QUI PROHIBENTUR A JU R E CELEBRARE CONTRACTUS.

I. Ebrii, dormientes, fatui, nisi tempore lucidi intervalli, quamvis possint obligare et obligari si ad hoc non re- * quiratur eorum consensus, ut si instituantur legatarii, obligant sibi hæredem, si instituantur hæredes, obligantur

ad solvenda legata.II. Infantes ante septennium imo et infantiae proxim i, seu masculi ante completum decimum cum dimidio et fce-

mellae ante completum nonum cum dimidio.III. Pupilli sine auctoritate tutorum, licet pubertati proxim i, uti censentur masculi usque ad undecimum sextum

cum dimidio et fœmellæ usque ad decimum cum dimidio , qui tamen in suum commodum possunt etiam civi­liter contrahere et consequenter alterum obligare, nisi et hic pupillus supponatur.

IV. Minorennis, usque ad 25 completum in suum incommodum sine licentia curatoris , bene vero in suum commo­dum, imo et incommodum , si non habeat curatorem et contractus sit de rebus mobilibus, licet aliquantulum pretiosis , secus vero de immobilibus, licet obtinuisset a principe veniam aetatis , quæ concedi potest masculis post 20 , foemellis post 18 annum completum.

f Neque de consensu tutoris, vel curatoris possunt valide alienare sive immobilia, sive mobilia ,M quæ commode servari possunt, sed ad id exigitur praeter licentiam tutoris et curatoris, etiam

judicis decretum $ mobilia tamen quae per triennium sana custodiri non possunt, ut vinum , vestes, valide a pupillis et minorennibus alienantur accedente tutoris, vel curatoris licentia.

. «Sine auctoritate tutoris, vel curatoris, aut judicis contrahentes, juxta plures, non solum nonV. Pupilli et mi- I obligantur civiliter stare contractui ( saltem extra casum, quo contractus ab ipsis factus , pro-

norennes qui | prio juramento fuisset firmatus) sed neque naturaliter et in foro conscientia? ; quamvis aliinon pauci, forte non minus probabiliter, velint obligari naturaliter et in foro conscientiae.

Contrahentes sine dicta auctoritate possunt se eximere ab obligatione illa naturali, petendo beneficium restitutionis in integrum ; (*) et hinc intendentes prosequi dictum beneficium, possunt, etiam ante ejus usum, retinere quod promiserunt, nisi promisissent juramento.

VI. Tutores, vel curatores durante tutela et curatela contrahentes cum pupillis, et minorennibus nullus et irritus est contractus , et quidem non solum civiliter, sed et naturaliter.

VII. Executores testamentorum nequeunt de rebus defuncti contractus inire absque judicis, aliorum omnium executorum voluntate.

VIII. Advocati nequeunt emere clientum bona , de quibus lites agunt.IX. Prodigus sine auctoritate curatoris prohibetur contrahere et quidem, si ipsi administratio bonorum sit specia­

liter interdicta a judice, nec naturaliter obligatur et ideo aliquid ab eo vi contractus accipiens tenetur ad resti­tutionem ante judicis sententiam.

X. Filii-familias , uxores juxta dicta in Tab. LX X X V I.

(*) N. B. Restituere aliquem in integrum idem est, ac reducere eum in illum statum , in quo erat ante laesionem ; v qUfj j 'a S0i0 judice preestari potest et solei omnibus aetate minoribus, id est, qui vigesimum quintum aetatis annum

necdum compleverunt, pn> casu quo ex contractu , vel quasi contractu notabiliter, prudenti judicio laesi essent , nec aliud medium suppeteret contractum revocandi, , etsi hujusmodi contractus initus esset de consensu tutoris, aut curatoris, vel etiam judicis decreto. ** ♦

f Qui post expletum vigesimum quintum setatis annum ratificavit ea, quæ cum consensu tutoris , 1 vel curatoris in minore aetate egit.

Qui contractum in minori ætate initum , pubertate jam adepta, ipsum juramento sponte facto confirmavit.

Qui intra quadriennium inchoandum ab ætate legit im a, seu a prima dic exacti vigesimi quinti ^ ann i, negligerei, cessante alio impedimento, petere tale beneficium.

N. B. Accipientes aliquid a pupillo vel minorenne sine auctoritate tutoris vel curatoris, aut decreto judicis , possunt illud tuta conscientia sibi retinere, quia si non probabilius, certe non minus probabile est 7 quod natura lità obligentur pupilli et minorenne

** Quæ tamen exigi nequit ab^ eo

' T AB UL A XCI.DE REQ U ISITIS AD CONTRACTUS IN GENERE.

I. Consensum et quidem ^

1. Internum, verum et non fictum , vel simulatum : hinc nullus esset contractus , si quis exhi­beret signa externa expressiva consensus, interne tamen sive negative se haberet neque assen­tend o, neque dissentiendo, sive positive interne dissentiendo quidquid Turrianus contrarium senserit, putans , quod in casu sim ulati, vel denegati consensus interni, suppleat respublica talem consensum, dum signa externa exhibentur.

2. Signo externo manifestatum, sive dein signum illud consistat in nutu, vel in surdis et m utis, sive in rebus, sive in solis litteris, sive in scriptura authentica , sive in traditione re i, pro ratione contractus.3. Ab errore et dolo alienum, nam error et dolus si sit circa substantiam rei, sive dein sit in­vincibilis, sive vincibilis, sive juris, sive facti, sive antecedens, qui dedit causam contractui, sive concomitans incidens, aut consequens, qui non dedit causam contractui, sive sit causatus ab altero contrahente, sive a quocumque alio , reddit invalidum contractum , quia errantis circa substantiam nullus est consensus \ secus vero si sit solum circa qualitatem , nisi haec per se primo , ac per modum finis sit intenta, vel apponatur sive actualiter , sive virtualiter per mo­dum conditionis.

4. Immunem a metu gravi injuste incusso in ordine ad extorquendum contractum , qui tamen spectato jure naturae non debet invalidare contractum juxta probabiliorem et dicta in Tab. III. Imo nec jure positivo, loquendo cum exceptione sex contractuum hoc versu comprehensorum : tutor, judicium , dos , sacrum , copula , votum, id est matrimonii, professionis religiosae , promissionis, vel traditionis ex rebus ecclesiae, promissionis, vel solutionis dotis, renuncia- tionis beneficii et jurisdictionis extortae, de quibus suis locis.5. Mutuo acceptatum acceptatione externe manifestata respectu contractus onerosi, secus res­pectu contractus gratuiti, utpote respectu cujus sufficit acceptatio ex parte illius, qui alterum sibi obligat.

II. Materiam, quae debet esse possibilis m oraliter, honesta, non prohibita a jure, uti prohibentur alienationes bo ­norum ecclesiasticorum immobilium , imo et mobilium praetiosiorum sine licentia Papae.

III. Ut observentur solemnitates substantiales a jure requisitae ad contractum , seu illae, quae praescribuntur a lege sub nullitate actus ; accidentales vero, quae videlicet exiguntur a lege nulla addita clausula irritatola , non red­dunt contractum nullum et irritum , sed tantum illicitum , juxta axioma illud : multa fieri prohibentur, quœ tamen facta tenent.

IV. Animum sese obligandi, nam omnis contractus validus parit obligationem vel naturalem , seu conscientiae, ortam ex natura ipsius rei ; quam obligationem parit contractus nudus, licet in foro externo non tribuat actio ­nem , nisi juramento firmetur, vel naturalem simul et civilem ortam ex natura ipsius r e i , quæ fovetur insuper a jure civili concedente actionem in judicio adversus obligatum, quam obligationem pariunt contractus vestiti.

Resolves

1. Contractus initos sub conditione honesta de praesenti, vel praeterito statim vel esse validos ea subsistente , vel nullos et irritos ea deficiènte, uti et «ub conditione honesta, necessaria ; atque adeo obligare statim , aut nunquam.

2. Contractus initos sub conditione de futuro contingenti non obligare ante adventum condi­tionis ; nequit tamen ita contrahens sive resilire ante adventum conditionis sive impedire even-

< tum ejusdem ; purificata autem conditione statim transeunt in absolutos sine novo consensu juxta probabiliorem.

3. Juramentum additum contractui jure positivo irrito non posse confirmare ipsum contrac- ' tum , sed solum inducere obligationem ; proptereaque non obligare ex justitia, sed solum ex

virtute religionis, atque adeo sublato juramento, nullam adesse obligationem , cum vi jura * menti nullum jus parti sit acquisitum.

Promissio est deliberata, ac spontanea J ì - dei obligatio, facta alteri de re licita possi­bili , quœ

T A B U L A XCI I .DE CONTRACTU SIM PLIC I, AC LI1ÌERALI PROMISSIONE.

Ó'. Differt proposito, quod promissio inducat obligationem, juxta mox dicenda, secus vero propositum , nam pro­missio postulat , ut facta conformentur dictis , et contra propositum solum postulat , ut verba conformentur menti, juxta dicta in Tab. XL V II, hinc illa inducit obligationem, secus propositum; nec censetur violare pro­positum, qui quod proposuit non exequitur, dummodo habuerit intentionem exequendi : unde propositum so­lum obligat ex veracitate, non vero fidelitate, quamvis aliqui in inordinata propositorum mutatione agnoscant peccatum inconstantiae ex genere suo veniale.

{Perfectam et consummatam, qualis est, quæ est acceptata a promissario, seu ab eo , cui fit promissio.

Imperfectam , qualis censetur, quæ non est acceptata abeo, cui fit et dicitur Pollicitatio : quod si fiat sub quadam verborum formula uno interrogante , altero respondente , v. g . , si unus dicat: Dabis mihi librum ? et alter respondeat : Dabo , dicitur Stipulatio.

III. Obligat

r i. E x virtute fidelitatis sub veniali, si ab altero, cui facta est et factam fuisse optime novit, non fuit acceptata, quia habet rationem Pollicitationis , quæ obligat sub veniali, secluso tamen ju ­ramento addito.

2. Ex justitia, si sit nb altero cui facta est promissio , acceptata, juxta plures ; atque adeo sub gravi, vel levi culpa juxta quantitatem rei promissæ , etsi nullum damnum promissario eve­niret, quam carere re promissa ; quamvis non desint, qui et in hoc casu velint solum obligare ex honestate et fidelitate , atque adeo solum sub veniali.3. Solum secundum intentionem habitam a promittente, juxta veriorem, adeo quod obliget

< solum ex fidelitate, si taliter solum promittens , intendebat se obligare , vel ex fidelitate simulet justitia , si ad hoc intendebat promittens se obligare; quod facile non est praesumendum de eo , qui sponte et libere aliquid , licet notabile, alteri promittit.

4. Si promittens promittendo voluit se simpliciter obligare, etiam in re gravi, non tamen co­gitavit, vel se determinavit, ex qua virtute, aut an graviter, vel leviter: (q u i modus pro* mittendi solet esse quotidianus ) : obligat solum ex virtute fidelitatis venialiter quia homines, quando aliquid promittunt liberaliter abstrahendo , vel non advertendo ad qualitatem, vel quantitatem obligationis , si nihil aliud addant , non intendunt, nec censeri possunt, se velle obligarij nisi ad id , quod exigit natura promissionis liberalis ex genere suo.

<1. Sit solum interna, seu solo animo facta, nam hæc nullam , nec quidem naturalem in conscien­tia et multo minus civilem in foro externo parit obligationem.

2. Externe facta non sit acceptata, saltem tacite et interpretative ab illo, in cujus favorem facta est, utpote habens ration em Pollicitationis, quæ non parit obligationem saltem ex justitia , sed ad summum ex fidelitate.

3. Intercesserit remissio ipsius promissari], seu illius, cui facta est promissio, quia juxta regulam illam 1 Juris : omnis res per quascumque causas nascitur, per easdem dissolvitur.

4. Res promissa liat illicita, inutilis, vel impossibilis, nam ut promissio ab altero acceptata obliget in conscientia, requiritur ut sit de re possibili, licita et utili alteri, cui facta est

IV. Non obligat si J

promissio.5. Fiat notabilis mutatio circumstantiae, vel status circa ipsas personas, quæ si ab initio exsti­tisset , promissio facta non fuisset.

6. A lter, qui reciproce promisit, non stet promissis juxta regulam illam 25 juris in 6 frustra sibi Fidem quis postulat abeo servari, cui Fidem a se praestitam servare recusat.

7. Cesset finis principalis promissionis: ut si pauper, cui ratione paupertatis suae promissa fuis­sent alimenta, evasisset dives.

8. Facta sit animo se non obligandi, nam ut promissio liberalis obliget in conscientia, praeter acceptationem, requiritur intentio sese alteri obligandi, saltem implicita, quam censetur ha­bere , qui vere promittit, cum promissionem veram per se sequatur obligatio ; si quis tamen: intentione et animo expresso se non obligandi aliquid promitteret, talis promissio nulla foret; adeoque nec pareret obligationem, quamvis taliter promittens venialiter peccaret transgre­diendo legem veritatis, vi cujus tenetur dicta sua vera facere et cavere, ne dicatur falsum.

9: Facta sit ob turpem causam , seu propter opus malum , ante patratum opus illud malum; patrato tamen malo adest obligatio standi promissis, ratione contractus innominati

Donatio,quæ est gratuita , ac liberalis rei* collatio divi­ditur in

T A B U L A X G III.DE CONTRACTU DONATIONIS GRATUITÆ ET LIBERA LIS.

1. Verbalem, cruae videlicet sit solis verbis non adjuncta traditione rei, quae et imperfecta, dicitur.2. Realem , quæ sequitur ipsam rei traditionem et haec dicitur perfecta , utpote per quam transfertur jus non solum

ad rem * prout in verbali, sed et in re.3. Stricte liberalem, quæ excludit omne debitum tum gratitudinis, tum justitiae ex parte donantis3 adeoque Iit absque ullis meritis donatarii.

4. Minus stricte liberalem, quæ excludit quidem debitum rigorosum ex justitia , non tamen excludit debitum morale gratitudinis ex parte donantis ob merita donatarii et hæc dicitur etiam antidataliIs , seu remuneratoria , quæ ut valeat etiam in foro externo, satis est ut donator dicat: se donare ob merita donatarii, nec opus est, ut merita exponantur, vel probentur.

5. Factam mortis causa , quæ censetur , dum fit a vivente vìventi sub conditione mortis secuturæ ipsius donantis , adeoque transfert dominium rei donatæ simpliciter post mortem; et ad hanc requiritur, ut fiat mentio mortis, sive aequi valenter : quod si dubitetur , an fuerit inter vivos , vel mortis causa , praesumendum, quod sit mortis causa, utpote quæ minus gravat donantem. Hæc autem donatio, mortis causa, est quadruplex, scilicet: testa­mentum, codicillus, legatum et Fideicommissum juxta alibi dicenda.

N. B. Hæc est revocabilis, quandiu donans vivit ju xta dicenda de testamentis et aliis ultimis dispositionibus.

. Dominium et administrationem rei donandae ex parte ipsius donantis, quia juxta regulam 79 juris in -6 , nemo potest plus juris in alium transferre , quam sibi competere dignoscatur.

. Acceptationem ex parte donatarii, adeo quod ante hanc nullam pariat obligationem , possitque libere revocari, etsi quis absolute se obligare vo­luisset : sufficit tamen tacita acceptatio respectu donationis liberalis factae donatario praesenti et tacenti ; imo si facta sit ecclesiae, vel alteri causae piae, statim obligat, quamvis a rectore, vel administratore ecclesiae, vel causae piae absente non fuisset acceptata.

. Traditionem, vel realem , quæ contingit dum donans dominium directum, et utile actu et absolute transfert in donatarium, vel fictam dum donans reservans sibi usumfructum transfert solum proprietatem rei donatæ in donatarium,

Exigit ad valo­rem

6. Factam inter vivos; ut cum donans in do­natarium vult rei dominium transferri se adhuc vivente: qualis cense­tur absque ulla conditione , mentione, vel**

suspicione mor­tis , absolute aliquid dona­tur , quamvis donans vellet traditionem e- jusdein, primo post mortem fieri. Hæc

Est irrevocabilis, etiam per res­criptum prin­cipis, regulari­ter loquendo;** si sit acceptata a donatario , excipe tamen

i. Si donatarius enormiter ingratum se exhiberet erga donantem, ut si injurias atroces in donantem effunderet, aut in eum manus impias inferret, aut inopia pressum non sublevaret, autvitæ ejus insidias strueret ; ast praecise ob ingratitudinem nequit revocari donatio remuneratoria, nisi in quan­tum excedit merita donatarii.

i. Si donans prole carens magnam partem bonorum suorum donasset, et postea nasceretur ei proles et quidem ex toto , si sit facta ad causas profa­nas , solum usque ad legitimam prolium susceptarum , si sit facta ad causas pias.

5. Si sit inofficiosa liberis, si videlicet patris donatio redundaret in praejudi­cium legitimae portionis filiorum , sed solum post mortem patris et usque ad legitimam aliorum, si facta sit alicui ex filiis, si vero facta s it , extraneo animo defraudandi filios, revocatur to ta ; si autem sine dicto animo, vel facta sit ad causas pias , revocari tantum potest usque ad legitim am filiorum.

[. Si excedat summam quingentorum solidorum , seu aureorum ex jure civili : facta vero potest a donatario tuta conscientia retineri donec a do­nante, vel ejus haerede, vel per sententiam judicis rescindatur donatio, quoad illum excessum : valeret tamen etiam quoad excessum pro casu quo talis donatio vel non ad semel, sed diversis temporibus , animique motibus fieret, vel esset remuneratoria beneficiorum, aut obsequiorum, nisi exce­deret nimium merita donatarii, vel facta fuisset ecclesiæ3 vel alteri causæ piæ.

. Si fiat omnium bonorum tam praesentium , quam futurorum ad causas profanas, nisi talis donatio esset juramento firmata : quod si facta fuisset ad causas pias, subsisteret, imo forte et facta ad causas profanas subsistere posset pro foro interno conscientiae.Si inter maritum et uxorem , in supposito quod sit mere liberalis et exinde

donans fiat pauperior et donatarius locupletior, nisi juramento sit firmata „ v aut morte sive naturali, sive civili donantis confirmetur.

N. B. Donatio differt a promissione, tum quia hæc est libera et spontanea fidei datio ; illa vero sit libera et spon­tanea rei datio ; tum quia donatio , nequaquam vero prom issio, ex naium sua habet vim transferendi statim dominium de præsenti. '%

Nulla est 1

3.

0

Emptio est pactio pretii pro merce : Venditio est pactio mercis< pro pretio. Hi contractus o- ii erosi

T A B U L A XCIV.DE CONTRACTU EMPTIONIS E T VENDITIONIS.

r i. Mercem, quo nom; ne veniunt om nia, quae quis habet sive in re , sive in spe, sive in jure» sive res illae sint corporales, sive incorporeae, ut jura , actiones.

2. Justitiam , seu aequalitatem inter mercem et pretium , seu ut servetur justum pretium , quale censetur, quod exaequat valorem rei venalis in genere moris ; scilicet in ordine ad usum et utilitatem , quam hominibus adferunt.

1. Legitimum , seu taxatum a potestate publica et hoc consistit in indivisibili servarique debet ab omnibus omnino personis, etiam ecclesiasticis , nisi evidenter constaret injuste fuisse taxatum , de quo tamen minime prae­sumendum.

2. Naturale, seu vulgare, quod scilicet communi hominum intelligentium judicio , ponderatis rerum circumstantiis imponitur et hoc non consis­tit in indivisibili, sed admittit latitudinem et ideo communiter dividi­tur in summum seu rigorosum , medium seu mediocrem et infimum, seu pium.

3 . Justum et dicitur illud , quod res tempore traditionis va let, vel respectu vulgaris pretii, quod non excedit summum, seu rigorosum, vel non est infra infimum.

1. Requirunt es­sentialiter 3. Pretium quod

est sola pecu­nia, quia si res daretur pro^ merce , esset permutatio , estque vel

II. Perficiuntur et quidem

Contractus emptionis et venditionis perficitur solum partium consensu exterius significato, quo se mutuo contrahentes obligant, venditor quidem ad mercem tradendam : emptor vero ad pretium solvendum. Ultimum autem suum complementum habet secuta traditione, utpote per quam solum transfertur dominium; quamvis res constans numero, pondere et mensura fictione juris censeatur trad ita , quando est coram emptore determinata, numerata , aut mensurata.

Peracto contractu emptionis et venditionis per traditionem , ac pretii solutionem , vel hujus assecurationem , cautionem , fidejussionem , plenum dominium rei cum omnibus fructibus, commodis et incommodis, periculis, damnis, pleno jure transfertur in emptorem.

lll.Ueferuntcom- modum et in­teritum rei^ venditæ , sed nondum ex- traditæ ad

Emptorem, si res aliqua determinata in specie, seu in individuo vendatur, v. g . , haec domus, extra tamen casum , quo vel aliter inter contrahentes conventum fuisset, vel rei venditæ ante traditionem ex dolo , aut culpa levi venditoris periret, vel venditor fuisset in mora culpabili rem tradendi.

Emptorem, si res empta esset ad corpus seu per modum unius et contingeret ante traditio­nem deteriorari, vel perire apud venditorem , seclusa tamen speciali conventione, culpa vel. mora venditoris , si vero empta esset ad pondua, numerum et mensuram , pertineret ad venditorem.

Emptorem , si res quæcumque pereat apud conductorem , ut si triticum nautae consignatum in mare submersione navis pereat sine culpa gravi vel levi conductoris , nisi aliter conventum esset; si vero ex culpa la ta , vel levi conductoris periret, huic periret, quod si gratis assump­sisset onus translocandi, non nisi cx culpa theologica gravi obligaretur.

Emptorem pertinent omnes fructus rei pendentes tam m aturi, quam im m aturi, praecisa spe­ciali conventione; imo juxta probabiliorem, etiam fructus primo nascituri, quamvis aliqui velint, quod hujusmodi fructus primo nascituri , non nisi post solutionem praestitam per­tineant ad emptorem.

IV. Si sunt re­rum mobilium venditarum ad- serunt jus , ni­mirum

1. Res immobiles venditas posse jure retractus gentilitii, seu sanguinis recuperari a proximo consanguineo venditoris et quidem eodem pretio , quo primo venditæ fuerunt, computatis tamen et compensatis tam sumptibus, quam expensis necessariis et utilibus factis in rem , ita ut emptor servetur omnino indemnis.

2. Hoc jus recuperandi non nisi consanguineis competere, unde si extraneus nomine consangui­nei retraheret, seu recuperaret, teneretur ad restitutionem , supposito quod extraneus ille revera p ro se , sed ficte, nomine alterius id faceret et consequenter dolose procederet, sic etiam , sj ipsemet consanguineus retraheret, ut alteri majori pretio rem retractam venderet.

Consanguineum sive majorem , sive m inorem, sive praesentem, sive absentem non posse elapso anno et die retrahere, praecisa tamen speciali conventione ; imo pro casu, quo consanguineus requisitus an justo pretio rem illam retrahere vellet, recusaret, posset post duos menses alteri vendi et venditionem factam amplius revocari non posset a consanguineo.

T A B U L A X GV.

* Excedere jus tum p reti um ob

P E OBSERVANDIS E T VITANDIS A VENDITORIBUS.

' i . Extradendo merces suas, ex justitia servare^justum pretium sive taxatum , sive naturale, seu vulgare et rem venditam sibi obligatam realitër teneat in pretii solvendi securitatem.

. Manifestare emptori vitium rei vendendæ, si vitium sit periculosum, reddatque rem noxiam,I. Tenetur aut inutilem , etsi non interrogatus, præsertim, si vitium non sit manifestum, sed occultum ;

aliter faciendo tenetur, non solum compensare defectum quantum minoris res vendita valet, sed etiam damna ex tali venditione secuta : vitium vero occultum non reddens rem noxiam, non te~ netur aperire, saltem non interrogatus.

II. Non tenetur aperire vitium manifestum et cognoscibile, modo vendat rem justo pretio , facta compensatione et detractione ratione vitii, ex D. Thom a 2 , 2 , quœst. 77 , art. 3 , in corp., loquendo tamen cum exceptione tum casus, quo venditor adverteret in emptore hebetudinem ingenii, aut debilitatem visus ; tum casus, quo emptor interrogaret venditorem de bonitate, vel vitio mercis.

1. Excedere summum pretium ex eo præcise, quod res credito vendat ex cap. Consuluit de usuris.2. Cariori pretio res suas vendere ex eo quod in mercibus suis passus sit damnum , v. g . , ratione

fu rti, naufragii, aut alterius accidentis ; si tamen venditor ex officio teneatur vendere, cum alios modos acquirendi omittat.3. In venditione mercis suae adjicere pactum aliquod onerosum nisi facta diminutione justi pretii ; vendere autem cum pacto in favorem solius venditoris, licitum est : dummodo non accedat

III. Nequit pactum , ut res retrovendatur eodem , quo venditur pretio , quia in vendendo ob gravamen m i ­noris vendi debet ; vendere autem cum pacto, ut emptor iterum retrovendat mercem pretio in­fimo, quam emerat pretio summo habet rationem contractus M ohalrœ damnati ab Innocentia X I , propositione 1 o.Cum aliis mercatoribus conspirare, ut vel ipsi soli, vel certo, quo voluerint, pretio mercem

aliquam vendant, quia hæc conspiratio habet rationem monopolii, quod privata auctoritate factum est injustum. *

' 1 . Lucrum cessans, dummodo admoneatur de hoc emptor et detrahantur expensae, quas vendens fecisset in conservatione re i, si tamen aliunde omnibus notum esset, quod res alio tempore cariori pretio vendentur 5 necesse non esset emptorem de augmento pretii admonere.

2. Damnum emergens ob venditionem in gratiam alterius factam, in quo etiam casu admoneri debet emptor, ut prius.3. Periculum amittendae sortis, imo et ob timorem magnae difficultatis, molestiae, ac laboris in ea obtinenda, ratione cujus opus non est admonere emptorem ; iste tamen titulus non suffragatur e i , qui pignus, vel hypothecam accipit, saltem æquivalentem, rei vendi tæ.

4. Excessum affectionis tenentem se ex parte venditoris, quod dicitur pretium aL fectionis, hic tamen titulus non suffragatur mercatoribus ex officio.

1. Res non habentes pretium taxatum ratione laborum, periculorum et expensarum in rebus acquirendis , advehendis et conservandis, communiter occurrentium.

2. Quando est copia emptorum et penuria mercium , hinc excusantur , qui in tran­situ alicujus principis cum magno comitatu , vel alicujus exercitus pretia rerum accrescunt.

3. Res novas, vel antiquas , quia raritatem inducunt, imo res non pertinentes ad usum communem, scilicet victum , vestitum , habitationem , ut sunt gemmæ , canes, etc. possunt juxta aliquos ad libitum vendi, quamvis probabilius s it, quod neque in his vendendis possit excedi summum pretium.

1. Bona fide rem vitiosam , ut integram veniens in cognitionem tenetur vel rescindere contractum, vel emptori excessum pretii refundere; saltem extra casum, quo venditor dicat se rem vendere sicuti est nec in se velle ullatenus suscipere periculum vitii occulti, si quod habeat, quamvis in tali casu minori pretio vendi deberet propter adjectum alteri onus subeundi periculi.

2. V inum , licet extraordinariæ bonitatis et meliorationis aqua mixtum , pretio communi taxato, condemnandus est de peccato contra justitiam, per se quidem gravi extra casum, quo misceatur aqua in modica quantitate;si tamen vino extraordinariæ bonitatis admisceatur aliud vinum mi­noris bonitatis , ut fiat simile aliis , factum non esset graviter condemnandum.

3. Alieno nomine (qui in jure vocantur proxeneta) non potest licite sibi luevari de pretio , nisi ven­dens vel specialem diligentiam et laborem adhibuerit in vendenda re sibi consignata majori pretio, ut si alio eam transferret, vel si rem sibi a domino vendendam consignatam pretio taxato , eam pro se vere et non ficte emat, adeo quod susceperit in se p etio lu m pro casu, quo damnum ali* quod contingat et postea alteri vendat , quod tamen non pernii ttitur famulo , vel alteri ære conducto.

VI. Commiscens de industria materiam viliorem, peregrinam merci vendendæ , ut tritico fa r , frumento avenam, piperi juniperos, ceree picem et taliter mixtam vendendo pro sincera pretio taxato, vel vulgari communi, peccat contra justitiam graviter, vel leviter, si tamen ex commixtione alterius substantiæ nullum damnum inferat emptori, posset, diminuto tamen pretio , sine læsione justitiæ eommutativse rem illam mixtam vendere, uti de­cisum in universitate Parisiensi an. i 6‘65.

VII. Excedens summum pretium , praeciso justo titulo, peceat graviter, vel leviter contra justitiam pro ratione excessus et tenetur ad restitutionem quamvis in foro externo non detur læsis actio, nisi læsio sit ultra dimidium et hæc actio contra laedentem ultra dimidium bona fide institui potest usque ad 3o annos, contra laedentem ver®* mala fide in perpetuum.

* Vide ad calffm Tabulae sequentis (A),

V. Venditor< IV. Potest <

** Cariori pre­tio vendere *

V. Vendens ■<

Emptor

TABULA XCVID E O BSERVANDIS E T V IT A N D IS AB EMPTORIBUS.

'I . Solvere tenetur justum pretium sive taxatum, sive vulgare pro merce, et si infra infimum pretium in pretio vul­gari aliquid emit peccat contra justitiam pro ratione damni illati, nisi id faciat suffultus aliquo justo titulo (A).

ri. Concurrat aliquis titulus , ex allatis in priori Tabula.2. Emptori res emenda sit parum utilis, nec eam , nisi in gratiam venditoris.3. Dum copia mercium supervenit, quia id minus æstimatur , cujus major est copia.4. Emat res in magna copia, vel emat rem ultro oblatam , quia merces ultroneae vi­

lescunt pro tertia parte.5. Emat tempore, quo res venduntur actione publica , seu subhasta, ut in licitatio­nibus publicis , tunc enim vilius res emuntur, quam apud mercatores et quidem intra dimidium ejus pretii , quo emerentur in officina.

N. B. Cavendum tamen in licitationibus, ne fraudes et doli committantur, uti cen­serentur committi , tum si concurrentes emptores conspirarent in simul de pretio vili offerendo , adeo ut venditores cogerentur res suas vilissimo pretio vendere : tum si licitationes instituerentur, dum pauci emptores comparere solent, ut amicis faverent quod passim in celebrioribus nundinis praticari videmus absque ullo scrupulo (B).

2. Licite emere potest rem aliquam eo anim o, ut integra et non mutata eam vendat cum lucro , servata tamen latitudine p retii, quia id habet rationem negotiationis, quae in republica necessaria est; et ideo per se licita, quamvis clericis sacris initiatis et religiosis sub gravissimis poenis prohi­bita et quidem sive per se, sive per alium exerceatur, quidquid aliqui excusent, saltem a peccato g ra v i, negotiantem per alios.

II. Potest ^

r. Viliori pre tio emere^ mercem si

f i . Infra infimum pretium rem emere praecise propter anticipatam solutionem ; si tamen anticipata solutio ad ferret secum aliquem titulum, v. g . , lucri cessantis, damni emergentis, vel periculi sortis, de quibus in priori Tabula, posset ratione talis tituli anticipate solvens minoris rem emere.

2. Minori pretio emere chirographa, et aliena credita certa et liquida , pro quibus suo tempore exi­gendis nulla penitus occurrit difficultas , molestia , vel periculum ; neque ullum lucrum cessans ,

III. Non potest-' vel damnum emergens: bene vero, si non essent certa et liquida subjecta in exigendis difficultatibus, molestiis , periculis, aut damno et quidem proportionaliter ad difficultates, molestias, pericula, etc. quamvis ipse emens sciret viam , et modum obtinendi solutionem empti crediti sine difficultatibus et molestiis; ipse tamen debitor id per alium præstare non posset sine injustitia.Emere rem furto ablatam , etsi eam siu** b o n a , sive m ala fide em at, occurrunt diota in Tabula

LX X V I1I.IV. Tenetur manifestare venditori simplici et idiotae bonitatem, seu pretium mercis, ut si venditor vellet pro falsa

gemmam aliquam vendere, quam scit emptor esse pretiosam , extra tamen casum , vel quod major illa bonitas et utilitas rei venditori ignota, et soli emptori cognita, etiam publice ignorata in communi hominum aestimatione revera pretium non augeret, vel major illa bonitas et utilitas primo post emptionem cognosceretur ab emptore.

V. Emens alieno nomine rem aliquam viliori pretio, non potest sibi retinere id , quod alias in vigore emendo solvere debuisset, nisi mercator, vel venditor in gratiam ipsius substituti aliquam partem pretii remitteret, quod vix prae­sumendum, sed potius deceptionem mercatorum ad se pro posse studentium trahere emptores sub illa licta pro­missione.

(A) Execrabilem quamdam comperies malitiam in venditoribus (praesertim magnariis, vulgo incettatori) quibusdam. Hi ut merces suas ( vinum , oleum , triticum , sericum ,etc.) ex omnibus angulis et silicibus expressas supremo eve­hant pretio, constituunt aliquem , vel aliquos majoris notae emptores compensandos de excessu per regaliam, qui tali pretio merces praefatas emant, quatenus ennuntiantes tanti eas emisse, hac subdola malitia pretium firmetur et in errorem inducti cogantur tanti emere. Hoc furtum est; imo eo detestabilior rapina, quo emptores securius laeduntur. Tales autem (non venditores vocandi sed reipublicæ hostes) una cum emptoribus conspirantibus in dam­num publicum , tenentur et quidem in solidum ad restitutionem emptoribus; de caetero minime absolvendi.

(B) In celebrioribus nundinis et mercatibus solent passim comparere aliqui ( honorati praedones ) emptores magni nominis et abundantis marsupii, qui ut cogant venditores subinde infra infimum pretium vendere oleum, fru­mentum , caffeum , zuccarum , sericum, etc. vel inter se conspirant, ut nemo pruder unum alterumve ejusmodi merces em at, quatenus ob penuriam emptorum venditores adstringantur vendere merces suas vilissimo pretio , vel aliquem majoris nominis venditorem conveniunt, quatenus mercem suam vilissimo pretio compensaturis pro defectu et rata justi pretii, omnium antesignanus vendens , omnes reliqui venditores circumveniantur ; qui non raro adeo laeduntur , ut pauperculi, non dico itineris, vecturae, etc. sed nec rerum venditarum expensas resarcire valeant. Hosprædones non modo in solidum venditores reintegrare, sed etiam de damno emergenti teneri audacter

k dico.•

✓

»

1»

TABULA X C V II.

'foS

Mütuum est traditio rei constantis nu­mero , ponde­rerei mensura facta eo ani­mo , ut statini

J ia t accipientis« cum obligatio­ne , zvZ; similis res in eadem specie et boni tate restitua­tur , vi cujus contractus mutuans

DE CONTRACTU M U TU I, E T OBLIGATIONIBUS MUTUANTIS.

f i . Debet, transferre dominium rei mutuatæ : quae plerumque sunt res fungibiles seu usu consumptibiles , ut pecu­nia, oleum, frumentum, etc. in mutuatarium , per quod mutuum distinguitur a commodato.

A . Adjicere pactum, ut restitutio fiat in eadem non solum specie et numero pecuniæ pro casu , quoi certo, aut probabilius scivisset valorem extrinsecum monetæ esse augendum ; 'bene vero pro casu, quo tam mutuans, quam mutuatarius incerti essent de incremento, vel decremento.

1. Ut mutuum datum sit revera causa lucri cessantis.2. Ut non plus exigatur, quam lucrum cessans valere possit , de­

tractis expensis et aestimatione periculi, ac incertitudinis lu cri,Lucri cessantis judicio viri prudentis et timorati,

sub condi-< 3. Ut de tali onere moneatur mutuatarius et in pactum de- tionibus ducatur.

Ut compensatio lucri cessantis non statim solvatur a mutuata­rio , sed postea tempore conveniente, quo scilicet mutuans illud lucrum fecisset si non mutuasset.

T AB UL A XCVI L

IL Non potesU

2. Mutuatario quidquam , precise vi

' mutui , exi­gere et exi­gendo com­mittit usu­ram lucra-/ toriam , de qua in Ta­bula sequen­ti , nisi suf­fragetur si bi justus ti­tulus, id est

Damni emer­gentis sub conditioni- ' bus

A . Ut mutuum sit vera causa hujus damni certe, aut rationabiliter eventi.

2. Ut servetur aequalitas, seu ut lucrum exigatur judicio prudentis proportionatum damno emergenti.3. Ut Mutuatarius præmoneatur de damno et ab initio convenia­tur de compensando damno : quod si damnum revera non eveni­ret, nec mutuans exigere, nec mutuatarius teneretur ex hoc titulo solvere auctarium , seu interesse.

i . Licite apponere poenam con­ventionalem a mutuatario solvendam ,nisi præfixo tem­pore sortem restituerit conditionibus tamen

sub

Periculi amittendae sortis, vel non nisi difficulter et cum expensis eam recupe­randi , dummodo periculum sit rationabile et extrinsecum , seu particulare ac extraordinarium, quod scilicet separari potest a mutuo per pignus vel fide­jussionem ex D . T h orna , Opusc. de usura et 2 , 2 , qucest. 77 , art, 4 , a d 2 et decisione sac. cong. de propaganda facta anno 1645 in una sinensi, quidquid aliqui negent dictum titulum sufficere ad exigendum aliquid ultra sortem} liberum tamen esse debet mutuatario assecurare sortem pignore, aut fidejussione.

f i . Ut talis poma non ponatur in fraudem, seu ad palliandam usuram.2. Ut mutuatarius fuerit in culpa de non praestita solutione debito

tempore.3. Ut poena sit moderata et proportionata culpae.4. Ut mora sit notabilis.* Concurrentibus his conditionibus sine nota usurae lucratoriæpo­

test mutuans apponere poenam conventionalem, eamque exigere juxta probabiliorem, cui videtur favere textus relatuscap. Suam 9 de pœnis\ et haec poena solvenda est ante judicis sententiam ad petitionem partis , et dicitur : Usura punitoria , vel moratoria,

2. Licite adjicere pactum mutuatario , ut mutuatam sibi pecuniam in eadem specie restituat, v. pro aureis aureos \ si tamen aurei tempore restitutionis faciendae crevissent in pretio , non posset mutuans exigere a mutuatario tot aureos , quot ipse mutuavit. Quod si vero valor extrinsecus monetæ decrevisset, in tali casu deberet mutuatarius addere supplementum, et non satisfaceret restituendo to t, quot accepit juxta communem , cui favere videntur textus relati, cap. Cum., canonici 26 , et cap. Olim 20 de censibus.

3. Adjicere pactum, ut restitutio fiat in eadem quantitate, qualitate et mensura, dum vinum triticum et alia, extra pecuniam, mutuantur, seclusa vero conventione mutuatarius satisfacit suæ obligationi restituendo quantum et quale accepit, sive dein crescat, sive decrescat pretium „ eo quod in aliis materiis, extra pecuniariam , primario spectetur ipsa materia, non vero ipsum

pretium.. Pro securitate sortis licite exigere et accipere pignus •. quod si pignus sit fructiferum , tenetur

fructus perceptos computare in solutionem sortis , vel eos reddere domino ex D. Thoma 2 , 2 , yucest. 28, art. 2 , ad 6 , extra casum, quod vi adjecti contractus census perciperentur fructus correspondentes censui, vel perciperentur ratione tituli sive lucri cessantis, sive damni emer­gentis. ‘ %

IV. Exigens lucrum ratione lucri cessantis, damni emergentis, vel periculi s o r t i t Jucrum hoc habet rationem usurae compensatoriae, seu restauratoriae, quatenus mutuans illud ex ig it, ut sibi compenset, yel restauret suum interesse, quod alias ex pecunia mutuata sibi obvenisset,

III. Potest.

n

Usura sump­ta pro contrac­tu usurario , est mutuatio expressa , vel tacita cum pac' to , vel saltem* intentione ac­cipiendi , vel reddendi ali­quid ultra sor­tem , quce

TABULA XGVIII .

1. Committi­tur cum

r. Exigitur lu­crum

2, Dantur pe­culi iæ

DE U SU R A LUCRATORIA E T MODIS QUIBUS SO LET EXERCERI.

' i . Ex mutuo absque vero et reali aliquo titulo, sed praecise vi m utui, et hoc lucrum proprie dicitur usura lucratoria , prohibita tum jure naturali, tum divino, tum ecclesiastico et contrarium asserentes damnantur tanquam haeretici in concilio generali Viennensi, sess. ultima,et hinc omne lucrum ex mutuo praecise usurarium et illicitum est, nec cohonestari potest, sive id quod exigitur sit parum, sive mul­tum , sive ille a quo exigitur sit pauper, sive dives, ex Benedicto X I V , Syn* Diœc. , lib. io , c. 4 , n. 6 , ac En cyclica a d Italice patriarchas , etc. an. 1745.

2. Ex ipsis usuris, quæ dicitur: Usura usurae, quaeque contingit, dum lucrum ex sorte accepta non solvitur, sed constituitur in capitale, seu in sortem , ut iterum usuram pariat, quod a Vulpiano dicitur interusurium , vulgo superinteresse, est- que immanissimum scelus.

3. Sub specie alterius contractus, prout contingeret sub specie quidem venditionis et si ob solam dilationem solutionis exigatur lucrum ex mutuo , sub specie mo - hatræ , si mercator det credito summo pretio merces solvendas post annum alicui quaerenti, sed non invenienti pecunias, hic vero, utpote non ipdigens merces , sed pecunia , eidem mercatori Statim vendit pretio infimo perceptas merces pro numerata pecunia et haec dicitur usura palliata.

♦

1. Mutuo cum pacto expresso, vel tacito percipiendi lucrum ex mutuo præcise sive dein lucrum illud exigatur pro usu pecuniae mutuatae, sive ratione privationis sortis, et haec usura dicitur realis , sive dein pactum et conventio liat de lucro debito titulo justitiae , sive titulo gratitudinis ex Innocentio X I damnante pro- positionem /yi. *

2. Eo animo et intentione, ut acquiratur lucrum ex mutuo tanquam debitum ex justitia, etsi id fiat nullo exterius interveniente pacto expresso, vel tacito et dici­tur usura m entalis, quæ inducit tum peccatum contra justitiam commutativam , tum obligationem restitutionis, ju xta communem et textum relatum, cap. Consu­luit 10 de usuris ; dummodo tam mutuans speret et intendat aliquid accipere ul tra sortem a mutuatario tanquam debitum ex justitia; quam mutuatariusvelit et intendat dare aliquid mutuanti tanquam debitum ex justitia; si tamen mutuans pecunias intenderet, ac speraret aliquid ultra sortem accipere a mutuatario solum ex mera gratitudine, non committeret usuram , et acceptum lucrum posset licite retinere Juxta probabiliorem et sai claram doctrinam D. Thomce 1 , 2 , qucest. 78, art. 2.3. Montibu« pietatis non alia de causa nisi ut inde lucrum reportetur juxta theo~ logos et canonis!as omnes, si tamen contribuitur titulo charitatis , ut subvenia­tur indigentiis pauperum eo tempore, quo quis pecunia illa vellet oblatas sibi merces, vel prædiaemerecum spe morali ter certa lucrandi et relicta hac occasione lucrandi ex negotiatione, vel pretio amore charitatis tribueret Monti pietatis, talem pecuniam , adeo ut charitas succurrendi pauperibus, non vero cupiditas lucrandi ex mutuo esset causa principalis movens ad contribuendum talem pe­cuniam Monti pietatis, in tali casu sine labe usurae posset ex pecunia consignata Monti pietatis accipi lucrum.

3. Imponitur gravamen aliquod mutuatario præcise rat ione mutui , si tamen quis alteri mutuaret pecuniam cum pacto, ut mutuatarius praestet mutuanti ea, ad quæ aliunde tenetur sive titule justitiae , sive titulo charitatis religionis , vel alterius virtutis, non committeret usuram.

4. Accipitur pro mutuata pecunia pignus fructiferum cum pacto, ut interim mutuans fructus pig­noris accipiat et faciat suos, quod habet rationem contractus anticriseos, si tamen non vi m utui, sed ratione adjecti contractus census perciperentur fructus correspondentes censui, vel alicujus alterius tituli ex expositis in priori Tabula , non esset usura lucratoria , sed compensatoria.

r i. Nequeat usurarius lucrum retinere ex m utuo, licet bona fide inivisset contractum , putans sibi licere ex mutuo lucrum recipere, etsi taliter esset constitutus , quod si scivisset, sibi non licere, alium contractum, v. g . , negotiationis, census, etc. inivisset juxta probabiliorem, saltem extra casum, quo contrahens expresse intendat, omni quo potest titulo justo contrahere, aut eo modo, quo viri pii et artis periti solent contrahere.

2. Quantumvis usurarius admittatur acquirere dominium usurarum perceptarum, attamen tenea­tur eas restituere, omnesque fructus inde percepto», omne lucrum cessans et damnum emergens* loquendo cum exceptione fructuum mere indimi rinlium.3. Petens ab usurario pecunias seclusa justa causa cum obligatione solvendi usuras , peccet mortali­ter peccato scandali, si tamen id faciat ex causa sive necessitatis, sive utilitatis propriæ, vel alienae excusatur a peccato ex D. Thom a 2 , 2 , qucest. 78, ad 4 in corp. saltem si ab usurario non petat expresse, ut sub usura sibi mutuet pecunias, sed solum accipiat pecunias mutuatas sub usuris.

4. Mutuatarius non teneatur promissas usuras solvere, nisi jurejurando se obi igasset eas solvere «a? cap. Debitores 6 de jurejurando , eas tamen solvendo post mutuum acceptum non peccat, si nequeat sine gravi suo incommodo declinare solutionem, solutas tamen potest repetere in judicio,

* P. D. Usura non est , dum ultra sortem aliquid exigitur , tanquam ex benevolentia et gratitu­dine debitum , sed solum si exigatur tanquam ex justitia debitum 42.

U. Excipit a- deo q u o (^ i

T A B U L A XCIX.DE CONTRACTU CENSUS TUM REALIS, TUM PERSONALIS.

fE s t contractus onerosus, et peculiaris quaedam species emptioni et venditioni : hinc merito ab aliquibus definitur, quod sit emptio vel venditio juris quoad solos redditus, singulis annis , certisque temporibus , ex re aliqua vel industria personae solvendos.

I. Dividitur in

'T. Reservativum, qui contingit, dum censualista, seu h is, cui pensio , seu canon solvendus est, transfert dominium rei suae censuariodonando , vel vili pretio eam vendendo, reservata sibi annua pensione, sive in pecunia, sive in fructibus ex eodem fundo , seu re, super qua census positus est, praestanda.

2. Consignativum,qui contingit, dum venditor, seu censuarius retento pleno dominio rei, super qua census fundatur , obligat se censualistae propter aliquam pecuniam datam ad annuam solutionem pen­sionis ex tali re.

3. Personalem, qui fundatur super certa persona obligante se ad annuam pensionem solvendam ex om­nibus operibus suis labore , industria, aut officio suo, sine ordine ad aliquam rem , ex qua pensio sol­venda fit.

<< 4. Realemqui fundatur super re aliqua sive immobili, ut domo, agro, vinea ; sive etiam mobili, quae fructum faciat, ut supra greges, animalia, etc. (hoc intellige ubi bulla S. Pii Y , quæ incipit : cum onus , non est acceptata ).

5. M ixtum , qui constituitur supra personam , et simul supra rem immediate, v. g . , supra domum et industriam censuarii.

6. Temporaneum , qui expirât certo tempore, v. g ., spatio 20 annorum, vel incerto, v. g ., ad vitam hominis et dicitur vitalitius.

7. Perpetuum, qui per se semper durat, adeoque etiam ad haeredes tum censuarii, tum censualistae transit, qui esse potest, vel irredirnibilis, vel redim ibilis, sive ex parte censualistae, sive exparte censuarii, sive utriusque.

Census seu yus perci­piendi ali­quam peu-, sionem ex re vel per­sona alte­rius ,

II. Ut sit li­citus re- 2 quiritur ' ut

4*

Constituatur super re fructifera, ut est ager , domus et hujusmodi, feratque tot fructus, quot im­portat jus emptum.Em atur, vel vendatur justo pretio ; justum autem pretium censetur quod lege, consuetudine, aut

saltem , horum defectu, judicio proborum et prudentum virorum taxatum est. Carolus quippe Y in comitiis Augustanis, an, 1548, taxavit quinque pro centum ; in ditionibus vero Austriacis de facto redactum est ad quatuor pro cento.Remittatur pro rata adeo , ut si res subjecta censui in parte, vel toto pereat, vel reddatur perpetuo

infructifera, etiam census, ipse pro rata et proportionate in toto, vel parte extinguatur : secus vero si ad breve tempus infructuosa redderetur cum refusione fructuum alio tempore percipiendorum. Attenta constitutione S. Pii V , requiruntur aliæ duodecim conditiones} inter quas præcipuæ sunt,

ut census constituatur supra rem immobilem et natura sua fructiferam , ut censfiarius possit redimere censum suuin eodem quo vendidit pretio , quoties voluerit ; ut pretium semel constitutum non augea­tur , vel minuatur.

III. Licitus est et qui-« dem

1. Resignativus, cujus liceitas colligitur ex facto Josephi, qui prædia Ægyptiorum permutatione tritici regi Pharaoni acquisita , postea eisdem pleno jure restituit annua super his pensione Pharaoni re­servata. Ast hic ceu census non est in usu.

2. Consignativus realis fructuarius, quo quis emit partem fructuum alicujus prædii, juxta omnes; imo et pecuniarius, quo emitur jus ad annualem pensionem pecuniariam solvendam juxta probabiliorem : cum per hunc non ematur ipsa pecunia, sed jus ad ipsam.

3. Consignativus realis redimibilis ex parte venditoris, seu censuarii, juxta omnes : non ita tamen om­nes conveniunt, an etiam licitus sit redimibilis etiam ex parte emptoris, seu censualistae; negant quidem plures , quorum assertum attento jure positivo verissimum est, cum S. Pius V , id expresse prohibuerit attento tamen præcise jure naturali non videtur illicitus : imo hoc ipso jure præcise spectato, nec videtur illicitus census realis perpetuus et irredirnibilis.

4. Personalis, attento jure naturæ est licitus , dummodo persona sit in statu tantum industria sua lu­crandi , quantum sufficit non solum ad sustentandam vitam , sed etiam ad sustentanda onera census, quidquid aliqui in contrarium sentiant ;nam si alias jure naturæ esset prohibitus, tolerari non debe­ret, sicut, teste Tournely, in toto Galliarum regno est in usu.

N. B. Verum quidem est, quod S . Pius V , prohibuerit sua constitutione censum constituere super r e , quœ non sit immobilis et frugifera , ast ex hoc a d summum, sequitur ; quod census personalis sit jure positivo prohibitus et consequenter ubi viget constitutio S. P ii V , non possit habere locum , quia vero ea usu recepta non est in G allia , Hispania , Sicilia , B elg io , Germania , ut testantur Ileifenstuel, Charm est Tom elus, F erraris : imo Billuart ex ordine praedicatorum testatur, quod nec in Italia , nec Romae sit in usu , cum ibi census personalis scientibus et non contradicentibus summis pontificibus sint in usu : hinc gratis dicitur, quod census personalis sit jure naturae prohibitus , alias dici de­beret , quod sit prohibitus praecisa dicta constitutione et prohibitio illa extendi debuisset etiam a d contractus ante ipsam constitutionem celebratos, quod tamen ipsemet pontifex §. 16 , suae constitu­tionis negat. ^

Accedit quod Benedictus XIY dicat, non decere, ut episcopus in sua synodo censum personalem declaret ex natura sua usurarium, sed solum suggerat, ut insistant observantiae constitutionis S. Pii V ubi ea viget; ubi vero non viget, hortetur, ut a censibus personalibus abstineant, cum aliunde in extra- vagantibus Martini V et Callixti I I I , nulla fiat mentio census personalis, sed solum declaretur licitus census realis, de quo unice erat controversia.

IY. Admit% tit pactum '

I

1. Assecurationis sortis et pensionis , ita nimirum , ut si res in qua fundatur in toto vel in parte pereat , aut fructus non proveniant, nihilominus censuarius sit obligatus solvere pensionem , dummodo talis obligatio, alias sat gravis venditori compensetur , vel augendo capitale, vel minuendo censum.

2. Commissoriurn , vi cujus censuarius non solvens pensionem intra sex vel octo annos, res censui sub­jecta cadat in commissum ; dummodo defectus solutionis pensionis contigerit ex culpa censuarii.3 . Tum rescissorium, vi cujus censuarius, intra duos vel tres annos non solvens, teneatur restituere ca­pitale : tum quod censuarius non possit per partes, sed totum simul capitale restituere : tum ut cen­suarius eadem moneta redimat censum , si æquale sit utriusque partis periculum incrementi 9 vel de~ crementi extrinseci valoris.

TABULA C.

Societatis contractus , cujus finis principalis est negocia- tio ,ut de lu­cro omnes socii propor­tion a i iter percipiant

Ï. Simplex et purus

D E G O N T R A G T Ü S O C I E T A T I S .

. Est conventio duorum, vel plurium aliquid pretio aestimabile conferentium pro negotiatione ali­qua ad commune lucrum et damnum cum proportione rerum contributarum inter socios dividendum.

2. Fieri test duoîms modis /i. Si omnes socii conferant sortem , seu capitale aequaliter, vel inaequaliter , et sin-

2.

^ 3. Praecise et soli tarie sump­

tus, non so­lum licitus, sed perutilis est reipubli-' c«,sub con­ditionibus initus vide­licet, ut

II. Si evadat trinus

guli quoque labor et industria negotiandi incumbat, v Si unus, vel plures conferant sortem et alter, vel alii laborem et industriam nego- I tiandi, cum sæpe contingat, quod labor et industria socii plus societatis conferat, U quam pecunia ab altero collata.

{ i. Societas fundetur in negotiatione licita et honesta.2. Quilibet socius aliquid prætio «stimabile conferat in societatem , sive dein pecu­

niam aut mercem , sive operam et industriam suam.3. Servetur «qualitas inter socios tam quoad damna, quam quoad lucrum : si enim unus lucrum tantum , alter vero danuium sentiret, societas diceretur Leonina.

4. Capitale collatum in communem societatem subjaceat periculo conferentis, nisi tamen aliter conventum sit.5. Serventur fides , et pacta inter socios, secluso dolo et culpa lata , vel levi, non tamen tenetur de culpa levissima.

6. Finita negotiatione, qui in eam «qualiter contulerunt, «qualiter quoque dividere debent, qui inæqualiter,non nisiinæqualem in lucro prætendere debent portionem.

7. Si unus contulit pecuniam , alter vero solum laborem et industriam, linita et dis­soluta negotiatione, capitale integrum restituendum illi, qui illud contulit et so­lum lucrum dividendum, juxta probabiliorem, nisi aliter conventum fuisset.

N. B. Huic contractui juxta probabiliorem non licet apponere pactum assecuraiionis sortis et lucri atque adeo.

f i* Est illicitus, id est contractus trium contractuum inter eos, qui societatem ineunt, sive simul et ad semel, sive successive et distinctis temporibus; bene vero cum personis extra societatem consti­tutis ex B u lla Sixti V , et universitate Parisiensi damnantibus dictum contractum tanquam usura­rium. A n. i 665. H «c posterior renovavit damnationem *71 7, item ex S. Bonav. toni. -i,opuscul. , c. 2 , opuscuL animae , et S. Antonino. Vid. P. Concinam , tom. 7 ,fo l. 491. Et ad hanc sententiam propendere videtur Benedictus X I V , Synod. Diœces., hb. 10 , c. 7.

'T. Pecunia, quæ contribuitur ad societatem, vere detur ad negotiationem illi, vel illis, de quibus scitur, quod cum illa pecunia sint vere negotiaturi et lucraturi , alioquin societas ficta erit ot usura vere palliata.

2. Pecuniam conferens vere exerceat societatem, dominio videlicet suæ pecuniæ apud ipsum remanente et alio non tantum suo, sed etiam alieno nomine conferente 9 videlicet, pecuniam negotiante, alioquin non societas, sed verum mutuum esset.3 . Lucrum, quod exigitur, sit parvum , e contra alterius lucrum sit tam magnum , quod prudenti judicio videatur fieri compensatio tam hujus lucri parvi, quod recipitur, quam periculi laboris impensarum et molestiarum in re susceptarum : nam socius qui suo periculo pecuniam recipit, stipendium meretur, adeoque qui pecuniam d a t , lucri portionem minuere debet, ut solvat socio debitam mercedem et quidem tanto magis debet minuere, quanto majus est periculum, cui se sociuS objecit.

N. B. Contractus iste dicitur T rinus, quia in eo virtute saltem et implicite tres contractus invol­vuntur. Primus scilicet et principalis societatis, quo cum altero, v. g . , mercatore, conferens pe­cuniam convenit ; secundus, accessorius est contractus assecurationis sortis , ratione cujus merca­tori ( qui ex mille Jlorenis ab allero collatis quotannis potest lucrare trecentos, cujus dimidium alias titulo contractus purae societatis pertineret ad conferentem pecuniam ) : ceduntur duce partes Lucri , videlicet ducenti floreni ; tertius contractus est venditionis lucri majoris sperali, vendendo videlicet mercatori ex centum mediam partem adeo, ut mercator ex lucro trecentorum florenorum teneatur solum dare contribuenti pecuniam quinquaginta.

* * Plures et ut Benedictus XIV inquit ( constit. quæ incipit, Sollicita an. i jb 3 , §. 3 et prœ faL , Syn. diaec. §. Porro) : non obscuri nominis theologi scribentes post constitutionem Sixti V , trinum contractum ab omni usuræ nota absolvunt; liciteque etiam nunc lit ri posse defendunt fundati tum in civili, tum in canonico jure, tum in eo quod falsum sit, quod adjectione duorum contractuum assecurationis sortis et venditionis lucri majoris sperati contractus societatis degeneret in mutuum usurarium ; sicut falsum e st, quod contractus commodati depositi, vel locationis degeneret in con­tractum usurarium, si ei adjiciatur pactum , quo commodatarius, etc. teneatur de cani fortuito.

meam debeo, aperire sententiam , quin nullius auctoritatem despiciam, dico : post Bullam Sixti Y. jl) et e st abitis, difficilis et contractus mihi videtur minus tutus.3 . Patroni contractus trini dicunt, Sixtum V solum pronunciasse usurarium contractum societatis, in quo periculum capitalis et lucri in alium socium virtute solius contractus societatis refunditur; non autem vi duorum , qui societati superadduntur, contractuum.

4. Posteriori huic sententiæ faventi trino contractui sedes apostolica nullam hactenus censuram inussit, teste Benedicto X I V in sua Synodo Diaecesana, tib. 10 , cap, 7 , n- S. Unde mox laudatus pontifex mandat episcopis, ut ab eadem censura abstineant, factum vero ab universitate Parisiensi caret infalìibilìtate et extra Galliarum ditiones non urget.

2, Licitus se eundum ali

quos (vide*4) sub condi tionibus, vi­delicet ut

/ <

Cambium , seu permutatio pecunias pro pecunia cum lucro campso- ris est

TABULA CI.

Î. Aliud ,

II. Justum, id cst<

D E C O N T R A C T U C A M B I ! .

' i . Fictum , quod et dicitur siccum , quia caret humore, seu vero titulo lucrandi, et hoc est om­nino illicitum et usurarium, quia revera non ex cambio, sed ex mutuo exigitur, et hinc merito a S. Pio V , tanquam usurarium reprobatum.

2. Reale, in quo legitima intercedit permutatio pecuniae pro pecunia, aurea pro argentea , præ~ sens cum absente, quod si liat permutatio minoris pecuniae pro majori, v. g ., aurea cum ar­gentea, vel argentea cum aerea , dicitur minutum , seu etiam manuale; si vero fiat permutatio pecuniae praesentis cum absente , dicitur Locale et per litteras.3. Minutum, seu manuale reale justum et licitum est, imo necessarium, ac utile in republica j alias peregrini et advenae in exteris terris vix aliquid possent emere, cum non ubique eadem moneta sit in usu , ac propterea campsor juste, et licite potest lucrum aliquod rationabile accipere, et quidem eo majus quo melior et utilior moneta pro viliori ; et minus utili datur , quia ipsum non recipit ratione pecuniae, sed ratione impensarum et laboris in conquirendis , coacervandis et custodiendis variis monetarum speciebus, ac pluribus servis ad hunc effectum alendis.

4. Locale vel maxime justum et licitum est, utpote inductum a necessitate, vel utilitate , ne videlicet in terras remotas abituri summo cum incommodo, quin et periculo, magnum pecuniae pondus semper secum portare cogantur : hinc campsor vel maxime ex cambio locali potest juste et licite exigere lucrum et quidem eo majus, quo longius distat locus, ad quem cambium instituitur et quo periculosior v ia , quia praestat, ut campsarius in alio loco secure recipiat pe­cuniam , quod maxime pretio aestimabile est.

1. Lucrum ex cambio locali juste exigitur etiam pro casu , quo campsor cambiendo nullum onus sed potius commodum reportaret; quia revera campsoris utilius accidit habere pecuniam prae­sentem in ordine ad negotium , quam absentem.

2. Cambium tam minutum , quam locale juste et licite instituere possunt campsores non solum ex officio tales, sed et alii privata auctoritate et inde percipere lucrum , juxta probabiliorem ; hi tamen minus lucrum exigere debent, quam publici campsores, quia minoribus expensis et laboribus sunt obnoxii.3 . Privata auctoritate cainbientes contra prohibitionem principis peccant quidem contra justitiam legalem et virtutem obedientiæ forte venialiter, minime vero contra justitiam commutati- vam , cum nulli damnum inferant et ideo non peccant mortaliter , nec tenentur ad aliquam restitutionem , ju xta probabiliorem.

4. Justum pretium cambiorum illud est, quod vel lege publica , vel loci consuetudine taxatum est, aut communi hominum æstimatione, aut prudentis et experti viri, ac praesertim timo- ratae conscientise mercatorum et campsorum justum et aequum apparet.

r i. Ratione cambii sicci, seu facti sine vero et justo titulo , uti contingeret, si praecise ob dila­tionem temporis, aut dilatam solutionem, exigatur lucrum ; vel fingitur solutio alio facienda et fit in eodem loco.

2. Quando in cambio reali excessivum lucrum exigit campsor, quod nimirum excedit consuetam publicam taxam et communem aestimationem , ac prudentis viri judicium.

3. Quando campsor facile potens cambire immediate ad locum petitum , v. g ., Romam, in gra­tiam tamen correspondentium cambiat mediate per unum , vel plures intermedios , v. g . , per campsorem Venetum, Mediolanensem, etc. cum gravissimo damno campsarii , utpote qui ubique debet pretium augere.

Conditiones aliae requisitae a S. Pio V in sua constitutione, quæ incipit. In eam edita an. 15 7 1, non obligant in Germania et aliis partibus quoad ea , quae sunt juris politici.

2. Famulus , vel alius officialis missus a suo principali ut solvat creditores et permutans pectìniam perceptam 9v .g . 9 aureos, vel taleros cum minutioribus pecuniis, potest sine labe injustitiae sibi retinere lucrum , tanquam fructum suae industriae ju xta probabiliorem , adeoque a d nullam restitutionem tenetur sive domino , sive ejus creditori.

''Si dominus ex pacto teneatur creditoribus grandiores in specie solvere pecunias.Si famulus, vel officialis expressum, vel praesumptum mandatum habeat a domino, ut easdem

Excipe monetas tradat, aut forte iis cambiendo ipsi domino lucretur.Si non proprio nomine et periculo, sed nomine domini tale cambium instituat.In his casibus non potest famulus, vel officialis cambiendo pecuniam sibi lucrari.

3. Pro casu , quo creditor destinet fam ulum et hic illius nomine pecuniam a debitore recipiat , non potest fam ulus sive permutare pecuniam , sive lucrum ex permutatione facta retinere , quia hoc ipso, quod creditor miserit fof, mulum et huic tra d ita s\t pecunia 7 creditor acquisiva jus a d illa m pecuniam et a d omne lucQim*

III. Injustum.

N. B.

TABULA CII.

Localîo et conductio sunt

o -contractus v- nerosi, quibus res aliqua, vel ■ persona aâ cer­tum tempus pro pretio tra­ditur , vel ac­cipitur , quo­rum

DE CONTRACTU LOCATIONIS , ET CONDUCTIONIS ET OBLIGATIONE LOCATORIS.

1. Sive mobilis, sive immobilis, vel persona, non quidem quoad substantiam , sed solum quoad usum, seu opera ejus.

2. Mobilis locanda non debet esse consumptibilis et ideo frumentum , vinum , etc. non dicuntur proprie locari, quia non potest alteri dari usus salva re.

f. Materia esse 3. Non specialiter a jure prohibita locari, uti sunt servitutes prædiales , sive reales , ut via, debet res | jus pascendi pecora , res immobiles ecclesiæ , prædia ecclesiae ultra triennium.

4. Non subjecta abusui ; hinc praevidens aliquem abusurum domo conducta ad meretricandum , vel lenocinandum non potest eam eidem locare juxta probabiliorem ,

5. Res, vel persona, seu opera personae non debent ultra decennium locari et conduci, alias non locatio, sed emphyteusis diceretur.

II. Pretium justum sive in numerata pecunia , sive in aliis rebus exigi et solvi debet, quale censetur, quod judi­cio prudentum et in tali re expertorum virorum non excedit, sed est commensuratum proportioni usus , aut fructus talis re i, detractis expensis, aliisque necessario detrahendis, quod pretium augeri nequit tempore uber­tatis et fertilitatis, v. g . , agri conducti.

' 1 , Tradere rem minime vitiatam , damnosam, vel inutilem ad usum locationis et si esset vitiosa, vitio aliquo occulto , tenetur illud manifestare conductori.

2. Refundere expensas necessarias factas a conductore in re conducta, quales censentur, quae fiunt ad conservanda, vel reparanda tecta, fenestras , etc.3. Refundere expensas utiles factas a conductore in re a se conducta, praesertim si sint utiles non solum respectu conductoris, sed et locatoris , quod verum est, licet factae fuissent inscio locatore , dummodo non sint nimis excessivæ.

4. Non tenetur refundere expensas non necessarias, neque utiles et solum voluptuosas factas a conductore, sicut nec ordinarias, quae singulis annis fieri debent pro agricultura et collectione fructuum.

5. Conductorem non expellere ante tempus praefixum ex eo praecise, quod alius pro re locata majus pretium offerat, imo nec haeres universalis locatoris potest conductorem expellere : ex­cipe, si locasset majoratum , vel fideicommissum , cum hæc non nisi ad dies vitae ipsius locatoris locari possint, vel si haeres, aut successor esset solum particularis, seu titulo legati, donationis , accepisset rem alteri a defuncto locatam.

6. Remittere pensionem , casu quo conductor absque sua culpa, ex casu omnino insolito et ex­traordinario nullos, vel paucos admodum fructus percepisset, exceptis casibus in sequenti Tabula referendis : nam in locatione rei frugiferae ,sine sua culpa n ullos vel exiguos admodum fructus percipienti tenetur lo cator remittere pensionem vel totam , vel ejus partem.

7. Restituere pretium et resarcire damna inde secuta, casu quo conductorem ante tempus re conducta privaret.

' 1 . Per biennium non solvat pensionem integram, supposita locatione ad decem , vel quindecim annos facta, vel non præhxo, si sit ad breve tempus.

2. Ipsemet locator indigeret re locata propter supervenientem necessitatem , quae tempore lo­cationis non urgebat, cui propterea aliter provideri nequit.3. Urgeat necessitas reficiendi rem locatam, quod praestari nequit conductore uti volente re locata.

4. Conductor abutatur re conducta, præserlim ad locatoris infamiam; ut si in domum honestam introduceret meretrices , aliosque infames homines.

N. B. Locator remittens in toto , vel in parte pensionem , ratione , v. g . , sterilitatis, anno uber­tatis potest exigere a conductore compensationem dam ni illati. E x claro J , Civ. textu.

III. Obligatio res­pectu locatoris^

IV. Libertas pri­vandi conduc torem re con­ducta , si

V* A* m

'Conductor

I. D icitur.

TABULA CHI.D E O B L I G A T I O N E C O N D U C T O R I S .

'Inquilinus , si conducit prædium urbanum, seu aedificium factum ad habitandum una cum horto.

Colonus,si conducit prædium rusticum colligendorum, vel percipiendorum fructuum. Redem ptor, si conducit opera personalia.Publicanus, si conducit vectigalia.

< i . Uti re conducta ad eum solum usum, pro quo eam conduxit ; quod si absque consensu, sal­tem rationabiliter praesumpto, locatoris utatur re conducta ad alium usum et in tali usu casu, licet fortuito, res pereat, vel deterioretur, tenetur Conductor de casu.

2. Solvere pensionem locatori tempore statuto, qui si sit in mora culpabili tenetur locatori deinteresse.3. Rem a se conductam diligenter custodire et conservare adeo, quod si ex culpa sua lata , vel le v i , aut domesticorum suorum deterior fieret, teneretur de damno : non tamen ex culpa levissima, praecisa speciali conventione facta ab initio contractus : quod si quis speciali con­ventione se obligasset ad casus fortuitos in genere non obligaretur ad casus penitus insolitos % seu qui in illa regione nunquam contigerunt.

II. Tenetur , . 4. Facere aliquas expensas, seu illas, quae ad solum usum et fructum rei locatae capiendumrequiruntur.

5. Finito tempore locationis rem eamdem integram et non deterioratam restituere, nisi res conducta sit talis, quæ ex ipso usu secundum se et ex natura sua obnoxia sit alicui détériora­tion!, quæ nullo modo debet compensari.

6. Fam ulo, vel ancillae, sine praevia conventione salarii praestandi, conductae competens ope­ribus exhibitis date salarium , si opera exhibita excedunt valorem alimentorum praestitorum. Quod si persona conducta pro mercede hanc non acquirat, nec via juris , nec alio modo obti­nere possit, poterit uti occulta compensatione juxta dicta in Tabula LX X V J1I et non sine con­silio vel confessarii, vel alterius timoratae personæ , cum in hisce casibus sat periculosum sit absque consilio operari.

f Specialiter ab initio aliter conventum fuisset, prout licite fieri potest dummodo ab initio item conventionis ob hujus oneris causam pretium fuerit conductori diminutum.

2. Consuetudo regionis obtinuisset, ut hoc non obstante integra pensio solveretur, quia non minus loci et regionis consuetudo , quam pacta obligant.3. E x fertilitate procedentium, vel subsequentium annorum fieret conductori praesentium damnorum compensatio.

4. Sterilitas sit consueta, vel oriatur ex vitio rei de se manifesto et tempore contractus , ut si conducatur ager prope flumen.

5. Damnum sit exiguum , eo modo, quo ob unius vel alterius anni fertilitatem colono majus emolumentum percipienti nec aliquid aufertur, nec onus ali­quod imponitur.

III. Non tenetur*

i. Solvere, saltem integram pen­sionem , si res fructifera abs­que sua culpa nullos, vel pau-*' cos admodum fructus adfert: excipe tamen si

IV. Non potest f6 . Mercedem dare personis a se conductis in ordine ad labores, ad quos hujus defectu non po*

tuit uti persona a se conducta : bene vero si defectus proveniat ex parte ipsius conductoris , saltem pro casu , quo persona conducta tali tempore et pro aequali mercede alteri non locaret suas operas.

Rem sibi locatam dimittere ante tempus praefixum absque justa causa et si id facit, tenetur locatori de damno.Dimittere famulum vel ancillam, si illis non posset uti ob supervenientem infirmitatem 9

quæ diu non durat 5 nec eis quidquam detrahere de salario : bene vero si diuturna evadit infirmitas.

V. Eximitur ab obligatione solvendi pensionem pro casu, quo res conducta reddatur inutilis, ex parte rei conduc- tæ , v. g . , domus ruinam m inatur, ager alluvione devastatur, etc.

VI. Non eximitur a solutione integra» pensionis pro casu , quo ob suam culpam non utatur re conducta ; vel ob V impedimentum ab ipso conductore originem ducens.

t '

f* 4>

#

TABULA CIV.D E C O N T R A C T U E M P H Y T E U S I S .

P - Differt a locatione et conductione, quia in his conceditur ususfructus rei mobilis, vel immobilis solum ad breve tem- pus infra decennium , in emphyteusi autem ususfructus rei solum immobilis et non minus decennio.

{Ecclesiasticam respectu bonorum spiritualium, quibus frui conceditur.Laicalem respectu bonorum temporalium : et quoniam utraque esse potest perpetua, vel temporalis , aufc

vitalitia, haec concessa sine limitatione temporis, aut personarum, praesumitur perpetua, transitque ad haeredes etiam extraneos; secus illa quae non transit nisi ad ascendentes usque ad tertiam generationem.

Annuam pensionem solvere domino directo juxta conventionem in scripturam deductam , a quo non exim itur, si eael quidem exigua solvenda sit in recog­nitionem dominii directi, etsi ob sterilitatem, vel aliam causam fortuitam exi­guos, aut nullos fructus perciperet, extra casum tamen, quo vel fundus emphy- teuticus periret: si vero etiam in compensationem dominii utilis solvenda esset pensio, a solvenda saltem integra pro illo anno eximetur.

-< 2. Propriis sumptibus, labore , industria fundum sibi concessum colere : nequit tamen faciem terræ mutare, e. g., agrum in pascua,silvas in agrum, vel vicissim.

3. Meliorare fundum, si ea conditione et pacto emphyteusim accepit ; praeciso vero tali pacto tenetur solum illum in primitiva bonitate conservare.

4. Omnes expensas facere, quae ad conservandam rem emphyteuticam et fructus ex illa colligendos necessariae sunt.

5. De culpa lata, vel levi casu quo res emphyteutica periret, vel deterior fieret.

Emphy­teusis est contrac­tus , quo concedi­tur alteri res immo­bilis quo­ad domi­nium utile« sub certa pensione annua sol­venda do­mino di­recto in re­cognitio­nem domi- nii directi

* Emphy­teuta quis­cumque si­ve ecclesias­ticus , sive" la i eus per­petuo, vel temporalis

i. Tene­tur

III. Vi cujus*'

2. Potest rem em- phyteu- ticarn

De consensu do­mini directi ven dere, vel aliena— re, etc. servatis^ juris solemnita- tibus, uti

Quoad domi- j nium utile sine | consensu do­mini directi e- tiam extraneo ] donare, legare, etc. sub condi­tionibus

. Ut prius significetur domino proprietario, seu directo et per duos mensesexpecteturejus resolutio: num ipsevelit rem illam emere pro tali determinato pretio? quibus elapsis si domfnus recusat eam emere pro pretio ab aliis sibi proposito , potest aliis vendere.

. Ut venditio fiat personis , quibus a jure non sit interdicta, sicut interdicitur fieri ecclesiæ, communitati, universitati, confraterni tati, curialibus, militibus, etc.

1. Ne transferatur in personam a jure exceptam et prohibitam rem titulo alienationis accipere.

2. U t fia i absque fraude.3. Ut novus emphyteuta sine consensu domini rei possessio­

nem non capiat, ut sciatur , an talis persona prohibita sit et capax ; et ab ea possit non solum exigere promissionem de solvendo canone novo, sed etiam accipiendi ab eo tanquarti extraneo Laudernium .

** Dominus directus

3. Novus-*

. Nequit-*

2. Potest justa de

causa pri vare, v i­delicet si

1. Debet a domino proprietario investiri et pro investitura solvere Laudem ium sic dictum, quod dominus suo consensu , et auctoritate approbet et quasi laudet translationem factam.

2. Non petens investituram, vel in ingressum Laudem ium non solvens, cadit in commissum et res caduca fit.

rAugere canonem , aut pensionem casu quo bonum emphyteuticum industria em- phyteutæ fuisset melioratum et auctum , etsi emphyteusis esset alterata, vel modificata , seu ad annum facta juxta praxim quorumdam locorum , quamvis in hoc casu posset indirecte augeri.

Sine justa et legitima causa emphyteutam privare emphyteusi in perpetuum, vel ad dies vitae , aut ad certam generationem celebrata.

T. Integrum triennium in emphyteusi laicali et per biennium in ecclesiastica non solvit debitam pensionem , etsi ad hanc solvendam non fuisset a domino inter­pellatus, nisi id vel absque culpa emphyteutae contigisset, vel dominus directus esset debitor emphyteutae.

2. Absque consensu domini et juris solemnitatibus alienasset rem emphyteuti­cam , vel alteri in emphyteusim concessisset; quod si totam alienasset, tota, si vero partem , sola hac privari posset.3. Ex culpa lata , vel levi res data in emphyteusim notabiliter deterioretur, imo in hoc casu tenetur damna resarcire.

N. B. In nullo casu tamen tenetur poenam commissi subire atdc judicis senten­tiam , ante quam per consequens fructus pertinent ad emphyteutam , etsi fuisset antea illi bonum conducatum.

f i. Quod ex jure communi est quinquagesima pars pretii, quo bonum emphytetiticum æsti- m atur, adeo quod si bonum emphyteuticum tempore concessionis œstrmetur centum per modum laudernii solvendi sunt duo , e. g . , floreni.

( i. Quando emphyteusis jure successionis hæreditariœ transit in haeredem neces- I sarium , ut a patre in filium.

2i N o n i 2. Quando plures habentes rem emphyteuticam in communi, eam proportiona- solvitur J liter inter se dividunt in singulos.I 3. Quando eadem transfertur ex necessitate dotandi filiam et aliunde nonhabea-

^ tu r , quo dotari possit.

N. B. Finita emphyteusi potest emphyteuta repefere melior ament a facta in utilitatem rei emphyteutiece, nisi dominus in limine contractus ea fieri prohibuisset sine ipsius consensu ; vel convenisset, ut facta , abs<%ie ullo pire repetendi ex- p o s a s , domino cederent. T A R U L A C V

Laudemium, ■ <

Feudum est conir actus , quo res immobilis ali­cui quoad domi­nium utile libe- raliter, et perpe­tuo conceditur sub onere fid e li­tatis , et obsequii personalis praes­tandi domino directo.

TABULA CV.DE FEUDO , E T FEUDATOM JM OBLIGATIONIBUS.

r I. Differt ab emphyteusi tum in eo , quod in emphyteusi emphyteuta teneatur annuam pensionem solvere; feudatarius vero , qui et dicitur vassallus, tenetur obsequium personale domino seu infeudatoli exhibere , v. g ., fidelitatem , reverentiam 9 auxilium , etc. : tum quod in emphyteusi succedat etiam femina , secus in feudo, quamvis hodie, teste T ornello , etiam femina succedat : tum quod emphyteusis sint capaces tam clerici quam monachi, secus vero feudi.

II. Dividitur in

f i . Ecclesiasticum , quod ab ecclesiasticis praelatis de bonis ad Ecclesiam spectantibus datur alteri sive clerico, sive laico.

2. Saeculare , seu laicale, quod a principe, vel aliis dominis saecularibus aut etiam a clericis, de bonis tamen patrimonialibus, et saecularibus datur.

* Ut dignoscatur feudum ecclesiasticum a saeculari et vicissim , debet spectari non tam per­sona concedens feudum , quam res ipsa in feudum concessa, adeo quod si res concessa sit

s ecclesiastica, seu proprie spectans ad Ecclesiam , feudum quoque erit ecclesiasticum, etiamsi sit laico concessum : e contra si res sit laicalis, aut saecularis, ipsum quoque feudum erit laicale seu saeculare, etiamsi personae ecclesiasticae , aut ipsimet Ecclesiae, vel monasterio concedatur. Ita Ferraris verbo feu d u m , art. i , n. 18 , qui num. seqq., alias tradit feudi divisiones ibid . videndas, et art. 2 per totum exponit ; qui possunt, nec ne dare et accipere feudum.

III.ut

Requiri tur'T. Dominium directum maneat apud dantem , utile vero totum apud accipientem.2. Constituatur in re immobili, v. g . , regno, provincia, civitate, oppido, arce, agro , etc.

+ 3. Investiatur a domino feudatarius, seu in possessionem mittatur sive corporaliter ipsum introducendo, ut acquirat jus in ipsam rem ; sive fictione juris tradendo ei annulum , ensem , etc.

IV . Obligat feu- datarium

r i. Praestare juramentum fidelitatis, vi cujus jurat, quod domino suo velit esse fidelis, eique debitum praestare obsequium.

2. Praestare obsequium , v. g . , fidelitatem , reverentiam , auxilium , et defensionem contra fortunae, famae vel vitae incommoda, praesertim in bello juste suscepto : sed id praestare non tenetur , nisi a domino requisitus.3. Non alienare fundum inconsulto domino proprietario : quidem longe strictius prohibetur vassallus rem alienare, quam emphyteuta ; nam vassallus quovis titulo prohibetur alienare feudum , etiam gratuito, adeo , ut neque donare alteri, neque in dotem dare , neque in

* emphyteusim alteri concedere ipsum feudum possit, neque oppignorare, aut quovis modo in alterum transferre sine consensu dom ini, quem tamen consensum dominus dare nunquam tenetur.

4. Non dividere inter proles feudum , saltem datum ab imperatore vel rege sine ejusdem consensu , quia divisio est quaedam species alienationis.

* Quid autem feudatarius possit circa feudum attenta consuetudine, consulendae sunt loco­rum consuetudines, vi quarum perm ittitur, ut vassallus, domino licet irrequisito, partem fu n d i, v. g . , pascua, sylvas vel terras incultas ad tem pus, etiam longum , possit locare , vel etiam in emphyteusim dare.

V. Amittitur ob

^i. Malam alienationem ejusdem : si videlicet illud absque domini consensu alienet in casibus, in quibus consensus requiritur.

2. Non petitam investituram : si videlicet contingente morte domini, vassallus culpabiliter per annum et diem, et respectu m ilitum , per annum et mensem , negligerei ab haerede domini sui petere investituram, cum juramento et laudemio , de quo in priori Tabula.

3. Recusatam rem , seu ressignationem feudi, sive propriam , quae contingit, quando vassallus ressignat feudum domino suo ; sive impropriam quando ipsum ressignat agnato aut extraneo.

4. Feloniam , quae censetur committi, dum feudatarius violentas manus injicit in dominum suum, aut contra eum stringit gladium , etiam vulnere non secuto , aut foedus cum hos­

tibus domini sui in it , aut domum vel castrum , aut alia domini bona aggreditur, aut se commiscet sive cum uxore, sive cum nepote, sive cum n u ru , sive cum sorore domini sui dum haec in familia domini est.

N. B. Prœdictis quatuor modis amittitur feu d u m , et amissum devolvitur perpetuo a d dominum directum , nisi agatur de fcudis dignitati ecclesiasticae annexis , quce post mortem prim i fundatoris rodit a d Ecclesiam , vel successorem in praelatura ob specialem juris dispositionem *

V

4o

evi.

Commodatum est contractus , quo res alûjua mobilis, vel im­mobilis , usu ta­men non con- sumptibilis ad certum usum pro determinato tem­pore gratis con­ceditur*

Depositum est contractus , quo res aliqua alteri custodienda tra­ditur , ut eadem numero redda­tur , cum a de­ponente req uisita fuerit.

TABULADE CONTRACTIBUS COMMODATI, PRECARII ET DEPOSITI.

I. Differt a

Locatione, quia in hac conceditur quidem usus rei, sed pro pretio, ubi in commodato gratis conceditur.

Precario, quia in hoc conceditur quidem liberaliter usus rei ad preces alterius, non tamen limi­tatur ad certum tempus, ut in commodato, sed quamdiu concedenti placuerit, quamvis aliquod temporis intervallum fluere debeat.

Deposito , quia in hoc contractu non conceditur usus rei, sicut in commodato, sed res aliqua solum custodienda traditur.

Commo­dantem

If. Obligat *

1. Aperirecommodatario vitium rei commodatae, si sit periculosum.2 . Servare tempus stabilitum in principio cum commodatario, nec potest ante

ipsum rem commodatam revocare, alias teneretur de damno : excipe casum , quo commodanti simile damnum ex carentia rei suæ inopinato eveniret.3. Facere expensas extraordinarias graves pro conservanda re commodata, et si eas fecisset, commodatarius deberet huic eas refundere; non tamen tenetur ad

u expensas ordinarias, utpote quæ ad ipsum commodatarium spectant.

r. Uti re sibi commodata , nonnisi ad usum sibi concessum, sine licentia, saltem praesumpta, commodantis, alias reus esset furti juxta Justinianum..

2 . Rem commodatam conservare ea cura, quam homines diligentissimi in rebus similibus adhibere solent : et hinc tenetur de culpa etiam levissima commissa in conservanda re commodata.

3. Rem commodatam restituere elapso tempore praefixo , etiamsi non repetatur; alias si morosus culpabiliter fo re t, et inde damnum aliquod contingeret rei commodatae , teneretur damnum resarcire.

( i. Commodatum cederet in utilitatem tum commodantis, tum I commodatarii, ut si commodetur equus pro exigenda solutione

pecuniae, utrique communi, quia in hoc casu non teneretur de culpa levissima, sed solum lata et levi. u 1‘

2 . Res commodata fuisset concessa hac conditione, u 'T ^L^wtum concedentis, seu commodantis restituatur, quia tm ^L^peret rationem contractus precarii, in quo ex speciali juris disposi­tione obligatio restitutionis oritur solum, ex dolo, et culpa lata propter annexam obligationem reddendi ad nutum concedentis.

N. B. S i res commodata restituatur mediante fam ulo misso ab ipso commodante cum mandato , ut eidem consignetur, et fam ulus cum re commodata fu g ia t , ad nihil tenetur commodatarius : si vero fam ulus missus fuisset tantum commonendi causa, ut res commodata restituatur a commodatario sine mandato , ut per eum illam m ittat , in tali casu res periret commodatario , saltem extra casura quo nuncius ille communiter halitus fuisset pro fn lcli,

** Commo­da tari uni

Qui non te- | neretur de-; damno si

iiuun\uuu\\ uuux\iuuu\u\u\\'vuuv\u\mn\'iimuwvv\\\v\%n\\\v\iu\\n\Hv\ui\Ti%\\u\\ u n u \u w

1. Ad hunc contractum requiritur, ut tam deponens velit rem suam custodiendam apud alium deponere ; tum etiam ut depositarius ve lit, et promittat rem in suam fidem , et custodiam recipere conventione expressa signo aliquo claro, et non dubio.

1. Custodire rem depositam fideliter, adeo quod si eam dolo, vel culpa lata sinat perire vel deteriorari, peccet mortaliter, et tenetur in utroque foro ad restitutionem : secus vero ex culpa levi vel levissima.

2 . Ltiam ex culpa levi pro casu quo vel specialis conventionis, vel si se ipsum obtulisset ad sus­cipiendum depositum, vel fleret depositum in gratiam tam deponentis, quam depositarii, vel si requisitus esset in mora culpabili restituendi.

'Hem depositam domino petenti, extra tamen casum, quo vel deponens vellet uti re deposita, v. g . , gladio in proprium , aut alterius damnum, vel bona

3 Restitueret deposita flsco essent adjudicata, nam in hoc casu fisco non vero deponenti restituenda essent; vel bonum depositum esset furto ablatmn, in quo casu restitutio facienda juxta dicta in Tabula LX X V lil.

Rem depositam in eodem loco, ubi tradita fu it , nisi aliter conventum fuisset.

II. Obligatdeposita­rium

4. Non uti re deposita sine expresso vel tacilo, aut rationabiliter praesumpto ipsius deponentis consensu : præsumi autem potest rationabiliter consensus quoties deponens res usu consump- tibiles, v- g . , pecunias, frumentum , vinum , oleum, etc. non interdicit eorum usum, nisi forte praesumatur non interdixisse ex aliquo humano respectu, etc.

N. B . T)epositarius utens re deposita ex pnrsurnpfn deponentis voluntate delet esse certus, quod tantumdem ejusdem generis, qualitatis , et bonitatis pras/o habiturus sit , cum dominus petierit, quod si tamen interim periret vel deterioraretur, teneretur de casu et culpa.

-1. S i res depositai apud religiosum , licet praelatum , sine consensu capituli, seu communitatis religioso^ pereat t etiam ex doto vel culpa lata relig io si, apud quem fuit deposita , a d nihil tenetur monasterium.3. Caupones, nautae, stabularii tenentur de damno qualicumque , etiam levissima sua culpa contingente in rebus suce custodiae commissis, compensando ex speciali juris dispositione , quae tamen in foro conscientur non nisi post sententiam judicis obligat.

V

Fidejussio est aliena? ob­ligationis in se susceptio , g u æ

TABULA CVII.DE CONTRACTU FIDEJUSSIONIS, ET OBLIGATIONIBUS FIDEJUSSORIS.

r 1. Potest constitui super quovis debito, obligatione quomodocumque contracta , etiam de sistenda persona , incar ceranda, quæ si non sistatur, punitur fidejussor non carcere, sed poena pecuniaria.

II. Est. contractus onerosus supponens aliam obligationem principalis debitoris.III. Admittit eos solummodo, qui liberam rerum suarum administrationem habent, et a lege non prohibentur.

''Fidejubere non possunt adeo, ut nec mater pro filiis, nec filia pro parentibus, nec uxor pro m arito, et si fidejubeant, opponere possunt senatusconsultum Vellejanum f quo minus solvere cogantur , etiam pro foro conscientias.

IV . Excludit mulieres -< quæ

( i . Fidejubeat pro filiis cum certis solemnitatibus, v. g . , cum juramento publico, I adhibitis tribus testibus, cum subscriptione , sicut et pro marito incarcerato,

Possent cum I imo et pro aliis de mariti sui consensu.exceptione ^ 2. Fidejussionem juramento firm avit, intendens huic suo favori renuncia r e , vel si mulier j si sine suo juramento coram judice huic suo favori renunciet.I 3. Pretio fuit conducta ad fidejubendum : in his enim casibus praesumitur, quod

[ non ex naturali fragilitate vel levitate, sed maturo consilio fidejusserit.

Non obligat

r i . Ad plus extensive, quam debitor principalis, licet possit plus et magis inten­sive, v. g . , sub juramento, sub hypotheca, cum instrumento obligari.

2. Pro casu, quo invalida fuisset obligatio principalis debitoris, nisi se inten­disset obligare per modum assecuratoris absoluti.3 . Pro casu quo principalis debitor liberetur a debito per condonationem factam a creditore.

4. Pro casu, quo se obligasset ad fidejussionem pro certo determinato tempore, et creditor debitori solutionem prolungasset ultra hoc tempus.

5. Solvere fidejussionem, nec cogi potest ad eam solvendam, nisi prius facta discussione bonorum debitoris.

'1. Se constitueret debitorem, quia tunc haberet rationem debitoris principalis.2. Debitor principalis sit absens, et ipse praesens, nisi promittat sistere præsentem

debitorem principalem infra certum tempus a jure determinatum.3. Notorie constet, debitorem principalem non esse solvendo.4. Debitor principalis sit difficilis conventionis , quia potens injuriosus et rixosus.5. Ipse fidejussor expresse, vel tacite renunciaret privilegio præviæ discussionis.6. Malitiose neget fidejussionem, et postea convincatur.Atque adeo peracta discussione debitoris principalis extra mox exceptos casus,

obligatur fidejussor ad solvendam fidejussionem tam in foro externo, quam interno , et quidem etiam ante judicis sententiam ju x ta probabiliorem , nisi consuetudo loci contrarium habeat; et haec obligatio transit ad heredes : solu tione autem peracta habet fidejussor regressum contra principalem debitorem.

N. B. i. S ip lu res fidejussores pro eodem debito fid e ju sissen t , teneretur quivis in solidum solvere debitum in defectu principalis debitoris , nisi singuli expresse solum pro rata parte se obligas- sent, sed conventus in solidum potest excipere et praetendere, ut creditor prius singulos fidejus­sores pro suis partibus conveniat.

2. Fidejussor conventus , ut solvat in solidum, nolens , aut non valens uti beneficio divisionis , seu excussionis, potest uti beneficio cedendarum actionum concesso a ju re , vi cujus potest petere , et praetendere a creditore, ut sibi cedat omnes actiones tam personales , quam reales , etiam hypothecarias et pignoratitias, quas ipse tam contra debitorem principalem , quam contra con­

fidejussores , ac pignorum possessores habet, adeo ut a d hoc compelli possit per judicem : qua obtenta et non prius, potest pro libitu vel contra debitorem principalem , vel contra alium fid e­jussorem agere , ut poterat ipse creditor.

V. Fidejusso­rem

Obligat pro casu quo -

Y i cujus potest petere liberationem a fidejussione, et pontra debitorem libere recusantem agere, ut eumdem liberet, solvendo nempe creditorem, vel alium idoneum fidejussorem , aut suffi­cientia pignora substituendo.

( i. Debitor negligit solvere seu sit in mora culpabili solvendi.

12. Debitor principalis post fidejussionem bona fide inchoatam incipiat esse pro­

digus , et dissipare bona sua.

3. Inter debitorem et fidejussorem sint graves vel capitales inimicitiae , dummodo ex jure sunt,^ non sint exortae ex culpa fidejussoris. ^si I 4. Inter fidejussorem et debitorem conventuft sit, ut eveniente certa conditione,

I aut elapso certo tempore, liberetur fidejussor.I 5. Fidejussor ex rationabili et justa causa , v. g . , negotiationis, officii? studiorum { et hujusmodi, vellet pergere in longinquas regiones diu abfuturus.

N. B. Fidejussor potest pro suscepta in se obligatione fidejubendi accipere mercedem a debitore, in cujus gratiam fidejubet, et si nullum periculum , nulla molestia , nullum damnum subesset fidejubendo , quia accipit pro subeunda obligatione , quæ est onus pretio cestipiabilç ; Pretium autem solvendum ex stjlo mercatorum , est

% fluo pro centenario»

x\dserit fide­jussori prae­ter benefi­cium divi­sionis et ce­dendarum * actionum. , ex jure be­neficium li berationis,

*

TABULA CVIII.

Ássecura- tionis con- ■< tractus

4. Est licitus, et valde uti­lis reipubli- cae si

DE CONTRACTU ASSECURATIONIS , P IG N O RIS, H YPO TH ECÆ , ANTICHRISEOS , E T LEG ISCOMMISSORIÆ.

1. Est quo quis constituto pretio suscipit in se periculum rei alienae obligando se ad illius compensationem vel totum 9 vel in partem.

2. Contrahitur dum quis pecuniam trajectitiam, aut merces , aut navim , quæ per itinera periculosa vehi debet, ita assecurat, ut si forte perierit, sive pyratarum incursione, sive incendio, ipse debeat damnum compensare juxta conventionem factam pro pretio accepto.

3. Differt a fidejussione, quia assecurator obligatur principaliter adeo, ut etiamsi liberetur principalis ex justa causa, non tamen censetur deobligatus assecurator, ubi in fidejussione liberato debitore liberatur, et fidejussor per dicta in praecedenti Tabula.

1. Fiat a libere contrahentibus.2. Pericula vera s in t, quæ tam assecuratori, quam assecuratario nota esse debent, et hinc peccaret

contra justitiam, qui assecuraret navim , quam cognovisset jam ad portum advenisse, aut qui sciens rem suam periisse, de ejus assecuratione cum aliquo pacisceretur.3. Pretium sit justum juxta platearum consuetudines vel leges, quæ pro majori vel minori peri- culorum quantitate et qualitate pretium augent vel minuunt.

4. Assecurans habeat unde solvat, alias insignis esset nebulo , qui perdere non valens ag it, ut lucretur, et restituere deberet, si quid reciperet, etiamsi res incolumis ad metam veniret, quod si quis habens solum in re , et spe quinque millia aureorum assecuraret navim cum mercibus decem millium aureorum , talis non posset juste accipere pretium , nequidem correspondes quinque m illibus, quæ habet.

N. B. Assecurator non potest consequi integrum pretium assecurationis , si naves totum iter non fecerint, e jusque integrale periculum non subierint : imo pretium assecurationis prceventive solutum restitui debet , retento aliquo si navis totum iter destinatum non fecerit , sed modicum ; assecurationis enim causa unice consistit in periculo itineris , quo cessante , sine culpa partium , deficit assecuratio.

A U \n \ H w \u u \u v n v k u m u 'm \ v % w \n \u \\\ n u \\ i% \ m u ii\u v v w .H U U \w v u \u w \ u u v m n m u u \ \u \ 'v \u \u v a

r I. Debet res oppignoranda , vel hypothecanda esse talis, quæ vendi possit : et ideo bona fideicommissaria } feu- d a lia , etc, non possunt neque nypothecari, neque oppignorari.

'T. Creditor pignus a debitore acceptum alteri oppignorare; in quo tamen casu domino, volenti ipsum redim ere, restituere tenetur.

2. Vendi pignus a creditore, si tempore præfixo debitum non solvitur, etiamsi a principio non fuisset conventum de vendendo pignore : in quo tamen casu creditor debet b is , vel interpolatis vjcibus præmonere debitorem , postquam admonitionem expectato biennio, potest ipsum vendere justo pretio , cujus residuum, reservata sibi suasorie, debet debitori restituere. E x jure civili, Ad quæ tamen non videbitur creditor adstringi in foro conscientiæ, quo praecise attento, si post moram notabilem solutionis admonitus debitor non solverit, potest creditor propria auctoritate justo pretio vendere pignus.3 . Creditor si pignus est res frugifera, facere fructus suos, quos tamen debet computare in sortem ; et si fructus percepti suffecissent extinguendo ex integro debito, solvitur actio , et debet reddi pignus. E x jure. *

Pignus et hy­potheca sunt conventio,qua res alicMi tra­ditur, vel obli­gatur , ut si aliter satis factus non* fuerit , inde satisfieri pos­sit, ac debeat. In quibus con­tractibus

II. Potest

Excipe^ si

III. Non po­test

r i. Adsit justus titu lus, v. g . , lucri cessantis, vel damni emergentis, aut pensionis debitæ ex titulo census.

2. Feudum detur in pignus domino feudi, quia in hoc casu nonnisi fructus feudi pos­sunt oppignorari, dominusque directus debet abstinere a servitiis vassalli.

I 3 . Maritus accipiat a suocero rem fructiferam , v. g . , vineam pro assecuratione dotis, in quo casu potest absque ulla diminutione dotis fructus perceptos ex pignore, vel hypotheca frugifera sibi retinere.

T. Uti pignore vel hypotheca sine expressa, vel prudenter præsumpta licentia domini oppignoranti^ vel hypothecantis ; alias creditor utendo illa tenetur ad compensandum usus valorem.

2. Conveniri debitor de usu pignoris, et fructu percipiendo ex pignore donec debitum restituatur, quia talis conventio habet rationem contractus antichriscos , utpote definitus: contractus, ywo- convenitur, ut creditor utatur hypotheca , v. g . , agro , pago , etc. , et inde fructus tamdiu percipiat, donec restituatur, qui contractus de se est usurarius, ubi non adsit aliquis titulus legitimus juxta* superius dicta.

3. ï ÿ r i pactum legis commissoriae cum debitore , ut scilicet pignus fiat creditoris, si tempore præ^ flxo debitum non fuerit extinctum , cum pignus plus valeat, et superet debitum.

4. Emere sibi pignus creditor distrahens illuti, ne quidem per interpositam personam absqne licentia judicis. E x lege c ivili, quod non videtur urgere creditorem in foro conscientiæ , praeciso tamen omni dolo et fraude.5. Eadem res oppignorari vel hypothecari pluribus, nisi sit sufficiens ad satisfaciendum omnibus, vel posteriores creditores de prioribus admoneantur.

** Si quis rem pignoris, vel hypothecae titulo alteri obligatam , tertio vendat ( prout ex jure abso­lute fieri potest ) , idque fiat ignorante vel invito creditore, res illa oppignorata, vel hypothecata transit cum onere ad quemcumque possessorem, ut illam in defectu debitoris creditor ab emptore vendicare possit, conveniendo tertium possessorem pro satisfactione

TABULA CIX.

Ludus est con­tractus i quo lu­dentes inter se paciscuntur y ut victori cedat quod uterque de-

{)osuit , estque icilusnon solum

si fiat ad oblec-^ tandum ani­mum , qui est finis proximus : sed etiam cum pacto lucri sub conditionibusre- quisitis

DE CONTRACTU LUDI E T SPONSIONIS.

Ludentes habeant liberam dispositionem r e i , quam in ludo exponunt, et ideo ludens cum aliena pecunia non potest sive perdere, sive lucrari, nisi supponatur in bona fide ; in hoc enim casu ex parte collusoris lusus fuit validus et licitus ; hinc potest praetendere, ut de suis solvat, quod perdidit.

2. Ludentes non cogantur sive incipere, sive.prosequi lusum ; hinc m inis, vel convitiis inducens alium ad ludendum, non potest sibi lucrum retinere , sicut inductus si lucretur, potest sibi lucrum retinere.

3 . Servetur inter collusores aequalitas, seu ut æqualitér pretia pro lusu exponant, defectu cujus qui luderet ludo etiam licito , animo tamen non solvendi, si perderet, et collusor esset talis

1. Ad valo-J intentionis ignarus, talis lusus esset invalidus, et lucrum restitui deberet. Quod et idem vo­rem ut lunt aliqui sentiendo de eo, qui ludit lusu prohibito animo utendi privilegio Caesareo,seu

repetendi a victore per viam juris, quod perdidit, quamvis alii velint, quod talis ludus sit validus, et lucrum retineri possit a victore.

4. Servetur aequalitas peritiae , si enim unus esset adeo peritus in lusu , ut quasi certus esset de lucro; alter vero ignorasset alterius excessum, ac ita deceptus luderet, ac perderet, lusus nullus foret juxta probabiliorem : secus vero si non esset magnus excessus, vel sciens excessum alterius voluntarie consentiret.5. Non misceantur fraudes contra leges lu d i, uti esset ex industria aspicere alterius chartas, vel eas agnoscere signis a tergo positis , etc., in quo casu utens similibus fraudibus tenetur resti­tuere lucrum , et pro rata spei collusori compensare.

1. Ludus sit honestus, ac per ipsum non totaliter gravitas animae resolvatur, et fiat congruo tempore et loco.

2. Non principaliter intendatur lucrum , ludens autem principaliter propter lucrum , non vi­detur eximendus a peccato veniali , qiddquid aliqui contrarium sentiant, quia cum ludus institutus sit propter animi relaxationem , videtur quaedam inordinatio principaliter intendere lucrum , et species quaedam avaritiae ; condemnare autem taliter ludentem de peccato m ortali, ut aliqui faciunt, rigorem sapit, quare ad evadendum etiam veniale in lusu ludens intendere debet, et animi relaxationem , et simul lucrum , quod proponitur, ut non langueat ludus.

3 . Non exponatur nimia pecuniae quantitas in detrimentum familiae et creditorum.4. Non insumatur in lusu nimium temporis, aut propter ipsum a debitis officiis notabiliter

IL Ad licei- ludentes se retrahant, aut occasioni proximae se exponant.tatcm ut \ 5. Non sit specialiter prohibitus per legem ecclesiasticam vel civilem , uti prohibetur lusus

alearum , laicis quidem sub veniali, clericis vero tum saecularibus , tum regularibus sub mor­tali , si nimis frequens sit ; secus vero si ad breve tempus fiat recreationis gratia, et sine scan­dalo , cui opinioni videtur favere rescriptum sacr. congr. relatum a Benedicto XIV in sua Synodo diœcesana, lib. 10 , cap. 2 , n, 2 , licet hic lib. 1 1 , eap. 10 , n. 5 , condemnet eccle­siasticos talibus ludis nimium indulgentes.Ludens, lusu etiam prohibito, solvat quod perdidit, nisi uti vellet privilegio Caesareo, cum enim

vi hujus posset victus instituere actionem contra victorem in ordine ad repetendum solutum , a fortiori poterit non solvere , quod perdidit juxta regulam illam juris : actio cui conceditur , multo fortius retentio, supposito quod in loco vigeat lex tribuens actionem excipiendi contra victorem , quæ in pluribus locis videtur abrogata , cum nulla amplius actio ex ludo sive p ro , sive contra admittatur.

N. B. i . Nomine alearum veniunt lu d i , qui non ab industria , sed a mera sorte dependent y ut sunt ludi vulgo Basset a , Faraon , Trisac , T axillorum .

2. Ludentes servatis conditionibus a d valorem y et liceitatem requisitis exercent virtutem Eutrapeliœ , seu Urbanitatis y quæ debet moderare ludum , ne recedat a medio rationis per excessum vel defectum .

Sponsio

"WWWW WWWVWYWVWWVWVWWWWW YWVYAWWVWVW WWWWWYW. WWYVW im \U 'V H t\U \\ l\U \n W \U \V U U H U \\ '»

f I. Est contractus , in quo duo vel plures de veritate, a u f. eventu alicujus rei certantes sibi invicem aliquid spondet, ut id ejus sit , qui veritatem assecutus fuerit.

II. Negant aliqui sponsionis contractum esse licitum , quia asserunt, quod non possit assignari finis aliquis honestus, cum finis sponsionis sit lucrosa victoria, adversarii depressio, irrisio, ac despicentia , et hinc negant, sponsionem posse a vitio purgari.Affirmant communiter, validum et licitum esse, dummodo concurrant sequentes conditiones.

( Absit dolus et fraus.Fiat cum certo moderamine, ita scilicet, ut quantitas praemii non excedat facultatem, seu

vires spondentis. ^j Serventur conditiones in itæ , aut consuetudine receptae.

^ Ex utraque parte adsit æqualis incertitudo eventus, seu periculum causa cedendi et ideo ,Si unus esset physice vel moraliter certus, quod res ita se habeat, prout ipse asserit, non

posset spondere juxta probabiliorem , excipe casum, quo quis non obstante manifestatione scientiae , vellet præsumptuose spondere.

IV. Illicita facta de re m ala, aut ad malum inductiva , V. g . , quod quis sit furaturus, victurus alterum in potu , etc. est illicita et hoc ipso invalida , ad illicitum enim nulla datur obligatio; si tamen fieret, victua pretium solvere teneretur , quia contractus sub conditione turpis operis, purificata conditione, obligat,

III. Licita si

Testamentum sive scriptum , sive nuncupati­vum quod est ultima voluntas cum directa ins­titutione haere­dis , aliud est

TABULA CX.DE TESTAM ENTO SOLEMNI TUM SC R IP T O , TUM NUNCUPATIVO.

1. Scriptura (respectu scripti ) propria manu facta vel saltem subscripta, aut nomine suo ab octavo teste subscripta.

2. Haeredis institutio, quae fieri debet de persona , vel personis celtis ab ipso testatore nomi­natis : et hinc non valet testamentum, saltem factum ad causas profanas , in quo testator diceret : haeredem constituo unum ex cognatis meis , quem casus voluerit.

{Haereticorum toleratorum , aut apostatarum a fide.Judaeorum communitatum.

Religiosorum, qui incapaces sunt bonorum temporalium in communi. Spuriorum saltem notoriorum , non vero filiorum naturalium.

I. Sol em ne, quod scilicet habet omnes juris solem ni tat es , quales sunt

Septem extra dictionem ro« mani P . , qui debent esse' idonei ; unde excluduntur

I 3

1. Mulieres, impuberes, servi proprie tales.2. Infames infamia juris.3. Haeres vel alius sub potestate testatoris existens, aut habens

testatorem in sua potestate , eo quod hi fictione juri^ censentur una persona cum testatore : legatarii tamen, et fideicommis­sarii particulares, licet sub potestate testatoris , permittuntur a jure esse testes.

4. Clerici sine licentia episcopi, et regulares sine licentia sui prelati, quamvis si rogati adessent sine præscitu , et licentia

4. Testes** suorum respective superiorum, eorum testimonium non obs­taret valori ; excipe in ditione austriaca religiosos, qui sub nullitate actus prohibentur agere testes, secus clerici saeculares.

Íi. Esse rogati, seu invitati ad testificandum sive per se , sive per

a,ium-

2. Ita esse praesentes, ut non tantum audire , sed et videre va­leant testatorem. . . ...3 . Propria manu nomen suum subscribere, propriaque sigilla

apponere, vel alterius in defectu proprii.

5. Testator debet coram testibus rite praesentibus dicere vel curare, ut per alium in sua praesentia dicatur, quod in charta illa vel scriptura, quam subscribendam exhibet, con­tineatur suum testamentum , quod totum absolvi debet in uno continuo morali.

6. Notarius publicus de jure communi non requiritur, consulendum tamen est ut adhibeatur ad supplendum defectum alicujus testis, casu quo moreretur ante mortem testatoris, imo in aliquibus locis jure municipali ad valorem requiritur, quod adhibito si ante mor­

tem testatoris, unus, vel plures testes morerentur, adhuc testamentum subsisteret ; secus si non fuisset adhibitus notarius publicus.

' i . Deficiente aliqua solemnitate de jure requisita, testamentum jure naturæ , et pro foro interno conscientiae subsistere, dum certo constat de voluntate testa­toris juxta communiorem , veriorem , ac probabiliorem , nec impugnari posse ab eo, qui alias succedere deberet ab intestato , pro casu quo ipsi certo constaret, talem fuisse mentem testatoris, utpote qui solus interfuit conditioni testamenti, et audivit voluntatem testatoris; bene vero si ita non astitit, et secuta judicis sententia , huic in foro conscientiae standum , et consequenter restituendum, si quid vi talis testamenti sive titulo haereditatis, sive titulo legati acceptum esset*

2. Has solemnitates requiri etiam in testamento nuncupativo, quod scilicet fit sine scriptura, oretenus tantum : et ideo ad hoc non minus debere vocari sep­tem testes idoneos, et praesentibus illis sive per se, sive per alium pronunciari ultimam suam voluntatem circa haeredem et legata ; et optimum erit assumere notarium, ut hic expositam oretenus ultimam voluntatem redigat in scrip­turam , ne memoria excidant dicta a testatore.

3. Nullum testamentum nuncupativum factum ad interrogationem alterius, v. g . , notarii vel alterius, ipso testatore solum capite annuente : imo nec si ad interrogationes sibi factas, num vellet condere testamentum, hunc vel illum pro nærede instituere ? huic vel illi aliqua legare ? respondeat ita , volo, placet, nisi se jam prius ad dicta omnia resolvisset, et mentem suam alteri exposuisset, v. g . , notario; rogando ipsum , ut venientibus ad testificandum testibus praelegeret, aut voluntatem prius auditam ediceret : in tali enim casu, si notarius, vel a liusa testatore rogatus, aut deputatus testibus præsentibus,

et ad testificandum rogatis praelegeret jam conscriptam , aut saltem oretenus communicatam sibi ultimam voluntatem, addita interrogatione ad testatorem ut supra, et obtenta responsione, valeret.

II.Privilegiatum , et dicitur illu d , ad quod ex privilegio concesso a jure non requiruntur solemnitates de jure civili requisitae: de quo in sequenti Tabula.

Hincconjicies

TABULA CXI.

Testamentum privilegiatum , quod

I. Censetur tale factum

IL Nihilominus sicut et so- lemne

DE TESTAM EN TI PRIVILEGIATIS-

' i , Coram principe, aut ejus deputatis oretenus, vel principi offertur in scriptura redactum, rogando illum , ut auctoritate sua sustineatur, et hoc dicitur publicum , quod inter omnia privilegiatissimum est ; quamvis practice raro contingat.

2. Datum ad acta, vel factum apud acta, quod scilicet fit sive scriptura , sive oretenus , vel jam factum offertur jud ici, aut ejus delegato, ad quod solum requiritur, ut per duos testes constet, ipsum fuisse ad acta datum , vel apud acta factum.

3 . Factum ad causas pias, dum videlicet pro hærede instituitur causa p ia , v. g . , ecclesia , monasterium, hospi tale , etc. , ex cap, relatum i i de testamentis, ad quod requiruntur duo saltem testes, ut per eos constet de voluntate testatoris, extra tamen casum , quo ipse solus testator scripsisset testamentum, vel ab alio scriptum manu propria illud sub­scripsisset ; testes autem adhibendi in testamento ad causas pias debent esse legitim i, seu habiles, saltem jure canonico, quales censentur quicumque de jure naturae , vel gentium a ferendo testimonio non repelluntur. Institutio haeredis , etiam in hoc testamento requi­ritur , alias nullum foret, quidquid aliqui contrarium sentiant : et in eo exprimi debet „ quod relinquatur haereditas, vel legatum ob honorem D ei, et animae salutem , ne putetur factum ad causam profanam ; legata pia inserta in testamento ad causam profanam sub­sistunt, etsi testamentum corrueret ob defectum alicujus solemnitatis , imo et legata pro­fana inserta in testamento facto ad causas p ias, quamvis id aliqui negent. Hinc pro hoc casu sequi oportet tutiora , ne legata exponantur periculo nullitatis.

4. Factum a parentibus inter liberos, ad cujus valorem requiritur , ut saltem legitima pro­libus omnibus relinquatur, et quidem titulo hæreditatis, ut scribatur, vel saltem subseri batur manu propria, aut praesentibus duobus testibus proferatur; censetur autem factum inter liberos, dum fit a patre vel matre , aut ascendentibus in linea recta , in eoque liberi» vel nepotes in linea recta instituuntur haeredes, imo factum a matre in favorem filii natu­ralis, et forte etiam spurii , saltem non notorii, non amittit esse privilegiatum : bene vero factum a patre in favorem filii naturalis vel spurii ; $i praeter liberos institueretur persona aliqua extranea , v. g . , uxor haeres, deberent adhiberi solemnitates de jure requi­sitae , alias nulla foret dispositio quoad personam extraneam , secus si personae extraneas relinquatur pars bonorum titulo legati aut fideicommissi.5. Factum a militibus in expeditione bellica, aut actuali conflictu existentibus, quod valet per integrum annum postquam miles vel a militia discessit, vel e castris rediens in loco securo degit , ad quod non aliud requiritur , quam ut constet de mente testatoris : imo respectu facti in castris aliqui exigunt saltem duos testes; factum vero a milite extra expeditionem bellicam , aut extra castra existente, debet habere solemnitates de jure requisitas.

6. Factum a rusticis, non quidem absolute, sed ex suppositione, quod condatur in loco , ubi sopi©™ frètes haberi non possunt, in quo casu debent saltem quinque adhiberi, alias intestatus dicetur deceder©, nisi alio titulo privilegiatum conderet, qui omnes debent esse vocati, rogati et m oniti, juxta dicta de testamento solemni in priori Tabula, et omnes debent se subscribere ; quod si nullus omnino sciret scribere, deberet nuncupativum con­dere testamentum. Privilegium concessum rusticis ob eorum simplicitatem non favet aliis sive nobilibus, sive civibus in arcibus, vel pagis habitantibus ju x ta probabiliorem,

7. Factum tempore valde grassantis pestis, adeo quod non posset numerus requisitus testium haberi ; si vero pestis non adeo sæviret, deberent omnino septem adhiberi, licet non requiratur, ut simul testentur.

f Potest ad nutum testatoris revocari , et quidem emergente gravi causa , etiam juramento firmatum ex cap. Quemadmodum 2,5 de jurejurando,

2. Nequit annullari per querelam inofficiosi testamenti, nisi pro casu , quo quis sororem , vel fratrem in testamento a se condito praeterit; et turpem personam (qualis censetur infamis infamia sive juris, sive facti ) pro hærede instituit; et solum fratribus, et soro­ribus germanis , non vero uterinis competit jus annullanti testamentum per querelam inofficiosi testamenti.

Ob tres causas de jure novellarum, potest quis, licet instituens pro hærede turpem per­sonam , exhæredare fratrem vel sororem , quamvis germanam , his versibus expressas ;

S i fra tri insidias , perniciemque fe r a t ,S i scelera pingat ferro , fatoque pianda ,Aut si fraternas perdere tentet opes»

r

* .

TABULA CXII.D E CODICILLIS.

r I. Èst ultima voluntas sine directa institutione haeredis fa cta , per quam donationes mortis causa , legata , fid e i­commissa fie r i , ac ut testamentum d ec la ra ri, salva institutione haeredis , im m utari , minui et augeri potest.

II. Inservit unice illis, qui testamentum facere nolentes libenter aliqua legata , vel donationes mortis causa facerent ; vel etiam illis qui testamentum jam factum libenter declararent , vel in eo aliquid immutarent, minuerent vel augerent, adderent vel demerent ; et in eo posset etiam pater relinquens post se plures filios haeredes ab intestato relinquere uni majorem portionem titulo legati.

III. Fieri potest a quocumque, qui condere potest testamentum sive ante, sive post testamentum , sive cum , sive sine testamento, et quidem etiam plures : et in casu quo ante testamentum fieret, deberet illum in testa­mento sequenti confirmare, et si plures faceret* non censeretur prior per posteriorem revocatus, nisi quatenus contrarii essent.

iy . Requirit , ut

r i . Sint ( attento jure communi ) quinque testes , quicumque illi sint, sive mares, sive feminae, sive rogati, sive fortuito praesentes, dummodo tamen sint simul praesentes , et admoneantur testes, quod non intendat facere testamentum, sed tantum codicillum.

2. Omnes testes debeant se subscribere, ex suppositione, quod scriptus codicillus confi­ciendus s it , obsigillatio tamen eorum non necessario requiritur.3 . Si fiat pro personis privilegiatis, ut ad causas pias , vel inter liberos, constet de voluntate

; conficientis illum vel per scripturam propria manu scriptam , vel per scripturam abalio scriptam , et propria manu subscriptam.

4. Si nuncupative, seuoretenus, fiat ad causam profanam, debeat fieri in praesentia quinque testium , si vero ad causam piam , vel inter liberos, assumi debent duo testes , qui­cumque illi s in t, et non sufficeret unus, licet fide dignissimus , quamvis esset con- fessarius.

Y . Efficit

f it Ut testamentum invalidum, eo quod non fuerint adhibiti septem testes, subsistat, dum­modo quinque idonei adfuissent ; adeoque haeres ab intestato succedens tenetur solvere legata, et alia inserta in testamento.

2. Quod hæredes extranei ab intestato venientes teneantur haeredi in hujusmodi irrito tes­tamento instituto per modum fideicommissi restituere totam haereditatem, sola dempta trebellianica, quam pro se deducere possunt, si inventarium fecerunt.

1 3. Quod hæres necessarius scienter praeteritus, vel injuste exhæredatus in testamento nullo, in quo fuit instituta haeres persona extranea, huic teneatur restituere totam haeredi­tatem , sola retenta pro se legitima et trebellianica : ex quo sequitur, quod in codicillo indirecte saltem possit dari haereditas.

4. Quod haeres in testamento clausulam codicillarem habens , possit petere totam haeredi­tatem in testamento sibi designatam, vel petere ut heereditus per modum fideicommissi sibi restituatur.

N. B. Effectus dicti praestantur a clausula codicillari tum expressa , tum tacita : expressa censetur adesse , dum testator in testamento dicit ; si hæc mea voluntas non valet ut testamentum, volo ut valeat ut codicillus; tacita vero censetur adesse,dum testator dicit : si hæc mqa dispositio non valet, volo ut valeat meliori modo quo potest : et optimum, e r it , si in quovis testamento inseratur utraque clausula 9seu tam expressa quam tacita , cum inter doctorcs disputetur9 quaenam ex duabus sit melior ?

TABULA C X II1.

TABULA CXIII.DE LEGATIS.

I. Fieri potest-?

Tam in , quam extra testamentum , ore vel scripto.De re aliena etiam; et si testator sciens esse alienam, eam nihilominus legassef, hære3 teneretur vel illam redimere, vel si nollens dominus illa privari, teneretur aequivalens legatario solvere: si autem ignorasset rem legatam fuisse alienam, ad nihil teneretur haeres prseciso casu, quo legatum esset relictum proximae personae, vel uxori. E x jure tam civili quam canonico.

II. Valet factum tam extra , quam sine testamento, scripto vel ore tantum , solis quinque testibus praesentibus, qui esse possunt tam feminae quam mares laici vel ecclesiastici, etiam religiosi, etiam si legatum constitueretur in di­tionibus Austriaeis, utpote in quibus solum postremis inhibetur agere testes praecise in testamento. Hujusmodi au­tem testes , etsi non requiratur ut sint rogati, requiritur nihilominus, ut uno eodemque tempore simultanee sint praesentes , et ut sesesubscribant, si fiat in scriptis.

ri. Purum , cum nulla ei adjicitur temporis, seu condictionis, seu modi restrictio.2. In d iem , cum executioni certum tempus assignatur.

''Nullum est in s e r -A . Si testamentum esset nullum praecise ex causa praeteritionis tum testamento j haeredis necessarii.invalido ob d e-J 2. Si haeres ipsemet fateatur defuncti testatoris voluntatem, fectum alicujus j 3. Si eidem inserta sint legata ad pias causas, solemnitatis. £ x - ! 4. Si testamento apposita fuisset clausula codicillaris ; de qua cipe praeced. Tabula.

Suspenditur usque ad purificationem , si inseratur testamento sub conditione ho­nesta praestandum.

Legatum est donatio quae­dam a de- functo alicui-! relicta et ab haerede prae­standa, quod

IU . D ic i t u r <

3. Condiiiona- tum ,cum sub certa condi­tione de prae­terito, de præ senti vel fu tu­ro praestan­da decerni­tu r , quod

P o t e s t

r i. Factum sub conditione impossibili, vel de jure civili turpi; quia talis conditio habetur pro non adjecta; et ideo puella le­gatum habens, e. g ., centum florenorum, si non nupserit,

■i jure praetendit ab haerede legati solutionem et haeres ei tene­tur etiamsi nubat; quia talis conditio in jure civili est turpis.

2. Factum uxori sub clausula: quandiu in statu viduitatis man- u serit, si haec religionem intret : et haeres tenetur solvere.

Jure exi­gi "

Non po­test *

1 . A vidua si legatum fiat cum conditione de non nubendo, seu si non nupserit: ideoque exigens legatum sibi relictum con­fictione condictionis servandae, tenetur praestare cautionem, quod casu quo denuo nuberet, legatum restituere velit. E x jurenovell. apud Reiffenst., lib. 3 , dee J i t . 26, n. 645 et 6^7.

2. Factum sub conditione; si legatarius non fuerit religionem ingressus, vel statum clericalem non fuerit amplexus: nam ta­lis exceptio valeret, ubi non constaret id , vel ex odio statum regularem et ecclesiasticum , vel absque justa causa factum.3. Factum sub conditione matrimonii ineundi, seu si nupserit. Excipe si Religionem ingrediatur, vel sacros ordines suscipiat legatarius et testator mentem suam adversantem non ape­ruisset: nam ob praesumptam testatoris voluntatem, legatum et praetendi posset et solvi deberet. E x declar. S. congrega episc. et regul. in una Pisaurensi, die 26 aug . , an. 1616.

IV. Cadit sub dominium ■ legatarii

Îi. Primo post aditam ab haerede haereditatem; quam si ille repellit, seu repudiat, cadit legatarius omni praetensione. Ita ex jure apud Reiffenstuel, loc. c it . , n . 680. Excipe si testamento inserta sit clausula codicillaris.

2. Quoad fructus rei legatae certae et determinatae in individuo, a die mortis ipsius testatoris, legatario.3 . Quoad fructus rei indeterminatae , a die mortis usque ad ingressum in haereditatem , ipsi haeredi,

qui si fuerit in mora solvendi competit quidem actio contra haeredem legatario , nequaquam tamen poterit propria auctoritate sibi vindicare legatum, alias amittet quod cepit nisi id fuerit de expressa

f dispositione testatoris.

i"1. À Papa justis de causis valide et licite quodeumque sit ad causas pias; secus vero absque justa et

rationabili causa ; quia plerumque commutationes causarum piarum semper fiunt cum aliqua lae-V. Commutari J sione juris quaesiti a tertio, quod jus nequit Papa lædere sine justa et rationabili causa,

potest 2. Ab episcopo, supposita justa et rationabili causa de consensu haeredis, vel exeeutoris testamentarii,in aliud pium opus, quando legatum ad pias causas de ju re , de facto non potest impleri in pro­pria specie, seu in usu a testatore determinato,

P

T A B U L A GX I Y.D E INSTITUTIO NE H Æ REDUM , V I T E ST A M E N T I, HÆ REDITATE E T EXHÆREDATIONE.

f r i: Qui non potest præteriri in testamento , et tales sunt omnes descendentes in linea recta et in horum de fectu ascendentes ; secus vero proles naturalis respectu patris, nisi supponatur legitimata vel per subsequens matrimonium, vel per privilegium principis, bene vero respectu matris : et tunc si testator in suo testa­mento praeteriret aliquem ex haeredibus necessariis, nullum esset testamentum quoad institutionem ha»- redis et haeredi praeterito competeret actio triginta annorum ad testamentum nullum dicendum. Legata tamen et fideicommissa subsisterent.

2. Cui de jure de- betursal tem le­gitima , quae

r i. Desumi debet ex omnibus bonis relictis post mortem testatoris deducto aere alieno et expensis factis in funeralibus, juxta infra dicenda : in quam computari debent etiam illa bona , quae hae­redes necessarii in vivis titulo sive doni, sive patrimonii perceperunt, nisi aliter testator expres­serit: secus vero, quae pater, vel mater subministrávit pro educatione prolium.

2. Relinqui debet titulo haereditatis, non vero legati, aut lideicommissi ex jure novellarum , apud Reiffenst. , lib. 3 , decretai., Ht. 26 , num. 43o et 462 , quod et procedit respectu filiae, licet tem­pore nuptiarum ei extradita fuisset legitima pro dote et futurae haereditati renunciasset : nam et huic relinqui debet in testamento titulo haereditatis, quod ei jam tempore nuptiarum tradi­derat, nisi in aliquo loco obstet lex municipalis excludens feminas a successione ab intestato.3. Relinqui debet sine ullo onere, gravamine, vel conditione aliqua gravosa ; extra tamen casum , quo portio relicta excederet legitimam de jure debitam : et hinc pater potest relinquere totam suam substantiam filio cum onere, ut totus ususfructus cedat uxori adjhujus dies v itæ , alias con­tentus esse debeat pura legitima : in quo tamen casu debet parens obligare uxorem ad subminis­tranda filio alimenta competentia, ne alias filius cogatur ex necessitate petere legitimam et re* siduum cedere matri.

4. In casu quo legitima integra data fuisset filio petenti eam a patre adhuc vivente, contra eam non posset reclamare filius, etsi postea augerentur facultates paternæ et iilius eam delapidasset ; si tamen non fuisset data integra, nec renunciasset sponte, ac libere omni augmento undequaque provenienti, posset filius, vel lilia agere ad complementum legitimæ, non tamen testamentum nullum dicere.

5. Defraudatis haeredibus necessariis in legitima competit actio , quae prosequi potest usque ad triginta annos.

6. Accipientes hæreditatem gravatam legatis, vel fideicommissis possunt ultra legitimam sibi com­petentem detrahere a legatis falcidiam et a fideicommissis trebellianicain.

I.Necessa rius ^

Hæres qui suc­cedit in univer- « sum jus defuncti alius est

N. B. i . Portio legitima debita haeredibus necessariis descendentibus consistit vel in m edia parte bo­norum relictorum a testatore , deducto aere alieno et impensis funebribus, si haeredes sint ultra quatuor, vel in tertiaparte si sint quatuor vel infra , prout indicant versus sequentes :

Quatuor aut infra dant natis jura trientem :Semissem vero dant natis quinque vel ultra :Arbitrium sequitur substantia cætera patris.

2. Portio legitima debita haeredibus necessariis ascendentibus in defectu descendentium est semper triens,

3. Renuntiatio haereditatis paternae , vel, maternae facta a filio , vel filia de consensu patris , vel matris ante mortem non revocato , subsistit ; secus vero facta absque illorum consensu, vel hoe ante mortem revocato.

3 . Qui po­test ex­ii æreda- r i , id est, possunt

r i. Privari legitima portione hæredes necessarii, supposita legitima causa hujusmodi autem legi­timae causae 14 assignantur in jure comprchensæ sequentibus versibus ;)Bis septem ex causis ex - hœres filius esto — S i patrem fe r ia t , vel m aledicat ei — Carcere detrusum si negligati aut f u ­riosum — Criminis accuset, vel paret insidias — S i dederit grave damnum , si nec ab hoste redemit — Testarique vetet, se sociaique m alis— S i mimos sequitur, vitietque cubile parentum — S i mutet fid em , si filia sit meretrix.

2. Ob alias graves, vel graviores causas exhaeredari haeredes necessarii descendentes, juxta proba­biliorem , inter quas tamen non venit desponsatio iiliae sine consensu parentum, praesertim si id fiat cum persona honesta.3. Etiam haeredes necessarii ascendentes exhæredati ex legitima causa , hujusmodi autem causae in jure octo assignantur sequentibus versibus express»: S i pater accuset capitalis crim inis, aut se —A djungat nurui, vitvequo esi insidiatus — Testari prohibet gnatum , matrique venenum— Prae­paret, inclusum in carcera , vel furiosum — N egligal et veram contemnat relUgionem (*).

4. Potest exhæredati frater, vel soror germana, etiam ab eo, qui pro haerede instituit turpem personam , ex causis expressis in versibus allatis in Tabula CX1.

(*) Habes ex jure quod suadeas remedium parentibus nobilibus, vel praedivitibus, cum eos queri audies de filiis , vel filiabus, qui veram religionem deseruerunt dato nomine prœpotenti jacobi- nismo; vel ita vivunt, ut Deum , æternitatemque minime existere ostendant: remedium effica- cissimum minari illis exhaeredationem/, ac tandem ad aliorum cautelam effective eos privare hae- reditate; sublatis quippe mediis licentia vitæ tepescit; sic ehim et prodigus resipuit.

II.Yolun tarius

2.

Qui ad libitum testatoris assumitur ad hæreditatem, cujusmodi censentur omnes alii, qui respectu testatoris nec sunt descendentes, nec ascendentes, ut fratres, sorores, horumquo lilii et f i l i» , uxor testatoris; imo et ascendentes omnes pro casu quo extarent descendentes : si tamen quis turpem personam bonorum suorum institueret haeredem, tunc fratres et sorores germanae venirent nomine hæredum necessariorum,in quantum præteriri non possunt, juxta dicta in Tab. CXI.

Cui de jure

'Relinqui debet saltem quarta pars substanti», ut possit reliqua onera haereditatis sus­tinere ; alias si facultas relicta adeo legatis et fideicommissis esset gravata , ut nec quarta pars ei remaneret, posset ilei rnher e fa lcid iam ab illis et trebeUianicam ab istis.

Potest relinqui quidquid relinquitur sub conditione quacumque sive protestativa , seu existente sub potestate ipsius hæredis, sive carnalis, sive mixta , dummodo honesta

y et licito. *

Successio ab intestato est ac­quisitio hœre- ditatis absque testamento vel omnino non u velmdliterfac­to, vi cujus, attento praeci­se jure com­muni, succe­dunt

TABULA CXV.D E SUCCESSIONIBUS AB INTESTATO .

I. Proles mee

legiti-

'Ctim exclusione tum ascendentium, tum collateralium, quibus comparantur legitimatæ sive pet subsequens matrimonium, sive per rescriptum principis juxta infra dicenda; imo ct naturales respectu matris et ideo matre decedente ab intestato, relinquendo post se filios tum legitimos, tum pure naturales, aequaliter succedunt omnes; saltem extra casum , quo proles procreata esset ex matre pluribus exposita, alias ex illustri familia ; nam in hoc casu talis proles non succedit ab intestato matri habenti filios legitimos, respectu vero patris non succedunt proles

naturales non legitimatæ, ut supra ; sed solum in sextam partem bonorum , seu duas uncias cum matre sua dividendas, adeo ut una proli illegitimae , altera vero ejus matri remaneat: spuria vero proles , jure sive civili, sive canonico, tali non succedit, ne quidem quoad unciam sive patri ,sive matri, etsi postea inter patrem et matrem initum fuisset legitimum matrimo­nium ; ex jure novellarum , uti expresse decisum habetur, per textum allatum a Reiffenstuelv, lib . 3 , d ecre ta i, tit 27 , n. 3 i , sed solum ei debentur alimenta.

II. Alii dentes

{In defectu filiorum et filiarum per lineam rectam vel in stirpem, vel in capita : hinc si pater intestatus decedens unum filium et decem nepotes ex praemortuo altero filio relinqueret post s e , isti decem nepotes succedunt in stirpem, id est in locum sui patris praemortui et omnes simul tantum acquirunt, quantum acquireret pater eorum , si viveret ; si vero tantum duos, vel tres filios, aut filias relinquat post se , succedunt hi in capita, seu aequaliter.

/In

III. Ascendentes-;

defectu descendentium per lineam rectam , servata tamen graduum prærogativa, ita ut pro­ximiores gradus excludant remotiores : et hinc mortuo filio, vel filia ab intestato non relictis post se descendentibus succedunt pater et mater aequaliter : et mortua matre solus pater, etiam quoad bona materna, excluso avo ; quod si una cum patre et matre extarent frater et soror defuncti, hi omnes quatuor succederent in capita et consequenter ex substantia defuncti qua­tuor fieri deberent partes aequales, dummodo frater et soror sint germani defuncti, secus si essent solum uterini, sive consanguinei, in hoc enim casu soli parentes defuncti succederent.

Íln defectu descendentium et ascèndentium, ita tamen ut germani excludant uterinos et consan­guineos , et in hornm defectu eorum proles, vel in stirpem, si aliquis eorum praemortuus fuis­set , vel in capita, si omnes fratres mortui fuissent; ex quo sequitur, quod si ex praemortuo fratre germano defuncti decedentis ab intestato extarent tres proles et ex præmortua sorore sex, tota substantia relicta a defuncto patruo dividenda esset in novem partes aequales.

v . /^Deficientibus etiam fratribus et sororibus germanis, aut horum prolibus, aequaliter sive consan-. ra res e so-^/ guineæ , sive uterinae aequaliter , exclusis omnibus aliis collateralibus et quidem nulla habitarores ratione : an bona relicta proveniant a patre, vel matre , ju xta probabiliorem.

VI. Alii consan-J Deficientibus etiam fratribus et sororibus uterinis, alii consanguinei aequaliter, ita ut propinquio- guinei J res excludant remotiores; pares autem gradu succedunt non in stirpes, sed in capita.

if,VII. Uxor

'Excluso fisco, deficientibus descendentibus, ascendentibus, ac collateralibus sanguine junctis, nisi in contrarium obstent pacta dotalia, statuta, vel consuetudines locorum, supposito tamen, quod matrimonium inter ipsos fuerit legitimum , nec inter ipsos tempore mortis fuisset divor­tium ex legitima causa factum.

Quæ si sit indotata et paupercula, succedit in quartam partem si maritus præter uxorem etiam tres liberos, vel alios sanguine junctos relinquat. E x juris dispositione novella 1 1 7 , c. 5 , apud Ferraris verb. successio ab intest, , num. 14. Si vero quatuor, vel plures filios , aut filias relinquat, succedit in parte v irili, seu accipit tantam portionem , quantam qnævis proles legi­tima ; hujus tamen quartae, vel virilis portionis uxor solum succedit quoad usumfructum ad dies vitae , dum succedit una cum liberis; si vero succedat cum solis collateralibus , succedit etiam quoad proprietatem, nihil tamen horum percipit uxor, si dotem attulit et maritus re­linquat post se proles, vel consanguineos.

VIII. Fiscus

'Praedictis omnibus deficientibus , vel laicalis si defunctus ab intestato sit laicus, vel ecclesiasticus » si defunctus fuerit clericus non bénéficiâtus, si vero defunctus sit clericus beneficiatus, succedit ecclesia, cui deserviit.

N. B. Ut legitimatio per rescriptum principis faveat filiis naturalibus in ordine ad succedendum * ab intestato requiritur 1 ut nullce exterit proles légitimer. , quod si post factam légitimâtionem

nascantur filii legitim i, non expirât quoad successionem naturalium , sicut nec si legitimatio fiat per rescriptum habens clausulam non obstante , quod absint legitim i, 2 quod pater pe~ ra d a generatione matrem ex justa causa ducere non potuerit, sicque per subsequens m atri­monium prolem legitimare non potuerit, 3 quod proliM in legitirnationcm consentiat,

T A B U L A G XVI.DE ADITIONE E T RECUSATIONE H Æ RED ITATIS , NEC NON EXECUTO RE TESTAM ENTI.

Hereditas •<

1 . Potest a quovishæredeadiri, vel non adiri: censetur autem hæres adiisse hæreditatem, dum se pro haerede de­claravit, seu hæreditatem amplexus est, agnovit et admisit sive verbis, sive factis, sive actibus non nisi haeredi competentibus.

2. Post aditam hæreditatem tenetur hæres solvere omnia debita defuncti, etsi excederent hæreditatem, nisi adita fuisset cum beneficio inventarii, juxta mox dicenda, etiam vota realia defuncti; ad quae tamen non tenetur ultra vires facultatis.

3. bravata si sit adeo, quod deducto aere alieno et impensis funebribus , ac solutis legatis non remaneret haeredi quarta pars bonorum a defuncto relictorum , potest alleviari a legatis detrahendo falcidiam , seu quartam partem bonorum omnium relictorum, deducto ære alieno et impensis funeralium , et a fideicommissis trebellianicarn ; haec tamen detractio non habet locum sive in testamento militis , sive in legatis privilegiatis , qualia sunt, quae cum perpetua in alienabilitate relinquuntur, legata pia et legata vel fideicommissa, a quibus testator prohibuit * ne fiat detractio falcidiæ, vel trebelhanicae.

4. Semel acceptata nequit amplius repudiari, licet postea hæres inveniret, quod onera subeunda excederent facul­tatem relictam, nisi acceptata esset cum beneficio inventarii.

5. Necdum acceptata potestà quovis hærede, etiam necessario, repudiari; et semel repudiata nequit amplius adiri. Excipe respectu filiorum, filiarum, ac nepotum , qui in jure vocantur hæredes sui et respectu minorenum, qui hæreditatem repudiatam adhuc possunt infra triennium adire nisi sit alienata.

6. Adeunda ne decipiat haeredem, sive necessarium , sive voluntarium, potest hic petere tempus differendi reso­lutionem circa hæreditatem capessandam, nec ne; ut interea possit inquirere quid hæreditas importet ? quaenam debita et onera existant? adeoque : an sibi utile sit hæreditatem adire et petenti concedendum est. Quod si pe­tatur a principe, dilatio fieri potest ad annum, si vero a magistratu p®r novem menses numerandos post decem dies a morte testatoris.

N. B. Inventarium , seu confessionem scripturae , in epia res inventae post mortem testatoris describuntur, nem o , at­tento praecise jure com m uni, tenetur facere , nec a d id cogi potest : si tamen f ia t , hæres vi confecti inventarii conservatur immunis ab omni periculo dam ni incurrendi et confici debet intra sexaginta d ies , si hæreditas prae­sens s it , si vero absens, intra annum inchoandum intra viginta dies a die aditœ hœreditatis.

* w w w * m u m n u w w m u w i m v v w u u n w \w w w \ m w w w w vvw u w v u w u u w u u v u w v v u \w \v x v w v \ u \ vvv

I. Alius est et di-^ citur *

1. Legitimus, qui ab ipso jure datur, seu cui munus exequendi testamentum vi legis competit : qualis in casu , quo nullus den om in atus fuisset a testatore, ipso jure est hæres institutus.

2. Dativus, qui n judice, vel magistrato datur, casu quo hæres institutus recusaret esse execu­tor, vel deputatus in testamento munus exequendi voluntatem testatoris recusaret.3. Testamentarius, qui ab ipso testatore in testamento datur et designatur, qui potest sive unum, sive plures designare, sive masculos, sive feminas, sive clericos, sive laicos, sive ex haeredibus, sive extraneos, etiamsi sint minorenes, dummodo decimum septimum annum expleverint.

N. B. Religiosus necuit institui et institutus nequit exequ i, saltem licite voluntatem defuncti 9 sàie licentia superioris ; imo nec valide loquendo de fratribus minoribus.

Executor tes- tamentarius

II, Tenetur exe- qui volunta-s tem defuncti

1. Expressam, vel praesumptam; et hinc si testator reliquisset, ut bona sua distribuantur pau­peribus, debet bona illa potius pauperibus illius civitatis et loci, ubi fuit defunctus, quam extraneis, distribuere ; neque posset uni tantum, si pluribus in plurali distribuenda dispo­suisset, sibi tamen, si vere pauper esset ct testator ignorasset suam paupertatem, posset aliquid retinere, secus si scivisset ejus paupertatem, ct multo mimis si ob agnitam pauperta­tem ei aliquid speciale legasset.

2. Quamprimum potest, adeo quod , si ex culpabili negligentia, notabiliter negligat aut sine sufficienti, ac vere ponderosa ratione nimis diu., v. g . , ad tres, vel plures menses , differat exequi voluntatem defuncti, peccet mortaliter et ad id compelli potest a judice vel saeculari, si sit factum ad causam profanam , vel ecclesiastico , si sit ad causam piam ex Benedici, X I V r Synod, Diœces, , lib, i 3 , cap. u ltim ,, n. i .

N. B. Sem el monitus 9 negli gens intra annum exequi, voluntatem defuncti, perdit omne id: quod ipsi alias vitalis testamenti competeret, saltem extra legitimam respectu hæredis necessarii negligentis exequi talem voluntatem , pro casu quo ipse esset executor : et si bis admonitus ne­gligat exequi dispositionem a d causam piam , etiam ante elapsum annum , privari potest dictis*

L commodis et potestas exequendi devolvitur ad episcopum.

#

' r >

T A B U L A C X Y 11.DE SE P U LT U R IS, IN QUANTUM CONCERNIT LOCUM, IN QUO SEPELIRI POSSUNT E T DEBENT

DEFUNCTI FID ELES.

'T. Debet esse auctoritate episcopi benedictus. Nullus olim sepeliri poterat in ecclesia, sed in atrio, vel porticu 9 aut alio terrae spatio prope ecclesiam, quod et de facto practicandum suadet rituale Romanum, quamvis pos­sit et in ipsa ecclesia, dummodo id fiat infra terram, nam supra terram solis summis pontificibus competit.

1. Locus

2. Sacer, in quo om­nes et soli fideles e- tiam dam­

nati ad mor­tem ( nisi a potestate seculari ad terrorem a- liorum sus­pensi ma­nere j U- beantur )

sepe)iri pos­sim traqua excludun­tur

1. Infideles, quibus annumerantur infantes catholicorum sine baptismo decedentes, nisi in utero matris una cum matre mortui essent, in quo casu juxta aliquos una cum matre sepeliri possent in loco sacro, quamvis glossa in can. ecclesiam 27 , de consecrat, dist. et a d verbo celebrare, referens insinuatam opinionem subjungat : consuevit tamen aperiri (intellige mater) et fœtus extrahi et extra cœmeterium sepeliri.

2. Cathecumeni, utpote carentes baptismo, quamvis aliqui velint, hos posse sepeliri in loco sacro, quia jam pro fidelibus habentur.

3. Haeretici, eorumque receptores , defensores, fautores ex cap. sicut 8 , et cap. excommuni­cans i 3 de hœreticis.

4. Qui per annum confiteri et tempore paschali sine justa causa communicare negligimi. E x cap. omnis utriusque sexus 12 de poenitentiis et remissionibus.

5. In duello occumbentes juxta dicta in T abulaLX V I.6. Usurarii notorii,7. Religiosi proprietarii, si in fine non poeniteant, nec proprium resignent, ex cap. 2 et 4 dê

statu monachorum.8. Notorie excommunicat! ex cap. sacris 12 de sepulturis et quidem , juxta probabiliorem , etsi

non sint vitandi et publice denunciati ; si tamen ii\articulo mortis signa pœnitentiæ dedis­sent , ac per eos non stetisset, quo minus absolverentur , in tali casu etiam post mortem ritu ab ecclesia præscripto absolvi, sicque absoluti in loco sacro sepeliri possunt et debent ex de­clarationibus sac. congregationis apud Ferraris verb. sepultura , n. 174.

9. Qui in notorio, vel certo peccato mortali absque poenitentia decedunt et hinc qui in actuali furto, fornicatione, adulterio occiduntur, non debent sepeliri in loco sacro.

10. Qui ex impatientia, ira , odio, desperatione, vel alia simili causa se ipsos occidunt. E x can. placuit 12 , causa 23 , qucest. 5 , dummodo constet, id ab ipsis factum voluntarie, si enim ex circumstantiis dubitetur : an id ex amentia, seu mentis alienatione factum fu erit, non vi­dentur privandi sepultura ecclesiastica. Ferraris ibid.

N. B. Infidelis, excommunica tus denunciatus, vel publicus clerici percussor sepultus in loco sacro debet iterum exhum ari , si ossa discerni possint : et ecclesia exinde manet polluta donec re­concilietur ; exhum ari quoque debet hœreticus quicumque notorius ex cap. quicumque 2 de haereticis in 6 , imo ju xta probabiliorem , exhum ari quoque debent a lii , quibus prohibetur se­pultura ecclesiastica , de quibus supra.

Sepul­tura fi­delium ^cujus

'E x jure communi praecise ecclesiis parochialibus, eorumque coemeteriis , adeo quod omnes parochiani ibidem debeant sepeliri, nisi probetur defunctum habere alibi sepulturam majorum; vel aliam sibi extra parochialem elegisse.

II. J u s i E x privilegio vero competit etiam religiosis, praesertim fratribus minoribus et praedicatoribus, ex Clementina competitA Dudum 2 de sepulturis. Cui juri absque licentia sedis apostolicae renunciare nequeunt, si sermo sit de jure

acquisito eorum ecclesiis jam fundatis, seu erectis ; bene vero si sermo sit de ecclesiis et monasteriis primo erigendis : nam in limine fundationis et erectionis earumdem posset pactum iniri cum parocho de non danda sepultura suis parochianis.

III. Pro-visionescanoni-"*Cefi

i

1. Nequeunt sive clericis sæculares, sive regulares ullum inducere, sive ad vovendum, vel jurandum, sive fide interposita, aut alias ad promittendum, ut apud eorum ecclesias sepulturam eligant, vel etiam electam ulte­rius non im m utent, utpote ipsis expresse prohibitum, ex cap. animarum periculis 1 de sepulturis in 6 , in virtute tS. Obedientiæ , et sub interminatione maledictionis æternæ et aliter faciendo electio nulla est et cada­ver sepultum , ad requisitionem ecclesiae defraudatae, debet restitui cum omnibus emolumentis.

2. Clericus saecularis, vel religiosus inducens aliquem medio voto, vel juramento, aut pacto seu promissione irrevocabili scienter, seu cum scientia prohibitionis , ad sepeliendum in propria ecclesia, incurrit praeterea ex­communicationem Papae reservatam, ex Clementina Cupientes 3 , §, Sane depcenis, quod verum est, etiam non secuto effectu, dummodo effectus immediatus inductionis medio voto, etc. contigerit : secus si id factum fuisset vel ex ignorantia prohibitionis, vel non in favorem propriae , sed alienae ecclesiae, vel si solum datum fuisset consilium, aut adhortatio facta, ut in propria ecclesia electio sepulturae fieret; hanc tamen excommu­nicationem non incurrunt sæculares quomodocumque inducentes aliquem ad eligendam sepulturam in aliqua determinata ecclesia.

3. Ecclesia, in qua sepelitur subditus alterius parodiiæ , tenetur parocljp proprio defuncti exhibere portionem canonicam, sive dein in propria , sive in aliena parochia decedat. E x jure , cap. Instituta 1 , cap. relatum 2 * cap. de his 4 , et cap. cum super 8 de sepulturis et Clemenf. Dudum de sepult., et pro casu quis in duabus dis­tinctis parochiis aequaliter , vel quasi aequaliter domicilium haberet et eligeret in tertio loco sepeliri, portio illa deberet dividi inter duos parochos , quae portio juxta Tridentinum et praxim fundatam in constitutione Benedicti X III, quae incipit Romanus pontifex, an. 17 2 5 , inser. a d calcem condì. Dom. eod. an. celeb. 9 fol. 68, et tom. 6 B ull. capuc.,fol. 478, consistit in quarta parteintortitiorumet candelarum, quae in eadem ecclesia circa cadaver, vel etiam in altaribus in die funeris accenduntur.

4. Ecclesiae regularium , quorum conventus erecti fuerunt quadraginta annis ante Tridentinum , quod inchoa­tum fuit anno i 563, si ante illud consueverat solvere quartam funerum, etiam postea tenentur; si vero citra quadraginta annos erecti fuerunt, aut totidem annis non solvebant, nec de facto, nec in posterum solvere tenentur ob claram Tridentini sess. 25 de reformatione, cap. i 3 , et S. Pii VI dispositionem , per constitui. quae incipit : etsi mendicantium , insert. tom. 6, Bull. capuc. , fo l. 25 i , multo igitur minus tenentur solvere dictam quartam funerum , conventus regularium exemptorum post Tridentinum erecti. Hinc nullus conven­tus capuccinorum, praesertim provinciae Styriae ad quartam funerum tenetur, et vel ideo vergente aliqua ejusmodi causa S. congr. capiiccinos exemptos declaravit, prout refertur in jure capuccinorum , fo l. 269, n. 2 7 , et fo l. 278 , n. 47.

Excipe conventus et monasteria erecta intra Italiam et Insulas adjacentes ob contrariam dispositionem factam a Benedicto X III, in constitutione superius allata,

TABULA CXVIILD E S E P U L T U R I S Q U O A D E L E C T I O N E M .

r i. Quivis potest, nisi a jure prohibeatur ex cap. Nos instituta i de sepulturis, et merito ; si enim qui­vis habet libertatem disponendi mortis causa de bonis suis, cur non deberet etiam habere liberta­tem disponendi de proprio cadavere ?

Í. Eligere

2. Inter­dicuntur'

1. Impuberes ex cap. De uxore 2 de sepulturis , et cap. licet 4 eodem titulo 1 26, sed , seclusa consuetudine loci legitime praescripta, debent impuberes sepeliri vel in sepulcro majorum, vel in parochiali et ita etiam decisum a sacra congregatione refert Ferraris , verb. sepultura , num. 10 1 et 10 9 , quam vis, num. 10 2 , advertat non deesse doctores magni nominis defendentes, quod hodie generaliter, et nulla attenta consuetudine per­mittatur parentibus eligere sepulturam filio impuberi in quacumque ecclesia, dummodo hæc facultas exerceatur, a patre pendente vita filii et ita etiam decisum a sacra congre­gatione refert idem. Puberes vero, licet filii-familias, possunt sibi eligere sepulturam ex cap . licet 4 de sepulturis, in 6 Ferrar, ibid . , n. 94.

2. Regulares professi in claustris morientes ex cap. Religiosi 5 , de sepulturis 126. Si vero extra monasterium in loco remoto decedant, possunt sibi eligere sepulturam et in electa sepeliri ex dicto capite et glossa seclusa electione , si in eo loco existet aliud mo­nasterium sui ordinis, in eo sepeliri debent juxta aliquos , licet glossa velit, sepeliendos in ecclesia parochiali, expensis tamen monasterii, si hoc bona in communi possideat. Locus autem remotus censetur, si distet a monasterio per iter unius diei, novitii autem possunt sibi eligere sepulturam et non electa, possunt sepeliri in monasterio, ubi decedunt.3. Omnes utriusque sexus saeculares sepeliri in ecclesiis monialium , ubi nec construi, nec eligi potest sepultura sine speciali licentia sac. congregationis et copulativa monia­lium ; quæ si non posset obtineri, deberet sepeliri cadaver in ecclesia parochiali.

Sepulturam ecclesiasti—< eam

II. Cum caute­la ; id est

Eligens alienam nequit in illa sepeliri nisi consentientibus patronis ejusdem ; sine cujus licentia rectores ecclesiarum nequeunt aliquem in tali sepultura sepelire; extinctis tamen omnibus patro­nis, rectores ecclesiae possunt non solum alios mortuos ibi recondere , sed etiam sepulturam alteri concedere.

2. Nequeunt superstites m utare, seu cadaver alio sapeliendum transferre , alias restitui deberet cum omnibus emolumentis ecclesiae electæ. E x jure Innocent. I l i a d decan. et magistrum Raven, in rescrip. A lexand. V I I const. Alias ex parte, apud Ferraris verb. cadaver, w. 1 1 . Quod procedit etiam pro casu, quo quis habens sepulturam majorum alio non electa, ad eamdem transferri debet.3. Quatenus electam probare debent testamentum, vel c o d ic illu s ,vel scriptura manu propria exarata , aut saltem subscripta, vel testes, vel demum etiam confessarii : ex declar. S . Congreg. Concilii i 3 febr. 1666, est enim quod facti.

4. Decedens sine electione sepulturæ, sepeliri debet vel in sepultura majorum, si habet (quo nomine veniunt avus, proavus, cæterique ascendentes in linea recta ) , adeo quod si pater in una , avus vero et proavus in altera sepulti essent, in hanc filius sepeliri deberet et non ubi pater sepultus est, vel in parochiali sua ecclesia, sivedein decedens sit laicus,sive clericus, non eligens sepulturam ; si ta­men clericus non eligens sepulturam sit beneficiatus, sepeliri debet in ecclesia, seu coemeterio, ubi beneficium habuit.5. Uxor defuncto jam marito decedens sine electione sepulturæ (certum enim est, quod possit sibi eam eligere tam ante, quam post mortem mariti ex cap. dc uxore 7 de sepulturis ) sepeliri debet in sepulcro mariti praeterito sepulcro majorum : et pro casu quo plures successive maritos habuisset, sepeliri debet in sepultura ultimi mariti ex cap. Si qui 3 de sepulturis 126 et id verum est, etsi uxor post mortem mariti locum habitationis mutaret.

* 6. Maritus decedens sine electione sepulturæ post mortem uxoris, sepeliri debet in sepulcro uxoris ju xta probabiliorem fundatam in tacita voluntate m ariti, quidquid aliqui contrarium sentiant.

7. Decedens in assumpto itinere sine electione sepulturæ deferri debet ad locum, ubi jacent ipsius majores si commode illuc transferri potest, et si in translatione contingat fieri transitus per alienam parochiam, nequit ratione talis transitus aliquid praetendi a parocho, cujus parochiam pertransit ex declaratione sacrae congregationis episcop. et regul. in una piacentina die 24 nov. 1 71 3 apud Ferrar, verb. quart, funer., n. i 5 tum , verb. sepultura, n. 2 1 5 , imo et ex declaratione imperatorum V alentiniani, Theodosii et A rca dii; si autem non habeat sepulturam majorum, aut commode illuc transferri nequeat, debet sepeliri in parochia, in qua decedit ex cap. i 5 , qui 3 , sepulturis 126. Idipsum dicendum de advenis et hospitibus decedentibus in regularium conventibus, ex cap. in nostra 10 de sepulturis et decisionibus sacrae congregationis in una Ravennatensi 20 januar. 1679 * et Gerundensi die 3 februar. 1694» apud Ferraris verb. s e p u l t n . 26. Quod et idem dicendum de religiosis itinerantibus, qui pro casu decederent in conventu alterius ordinis a suo remoto, non electa sepultura.

8. Oblffti, tertiarii, famuli degentes intra septa monasterii, qui regularibus actu inserviunt, possunt sepeliri in propria regularium ecclesia ex decreto sacrae congregationis de anno 1738, secus vero il l i , qui quidem actu inserviunt, sed degunt extra septa monasterii.

9. Puella decedens in monasterio, in quo educationis gratia detinetur juxln aliquos, sepeliri debet in monialium ecclesia. Astalii contendunt esse sepeliendam, vel in sepulcro majorum, si habeat, vel in ecclesia suae parochiae, in qua ipsa habet domicilium , cui et iani debetur quarta funerum pro casu quo sepelienda esset extra propriam parochiam in sepulcro majorum, et huic posteriori opinioni favet rescriptum sacrae congregationis de anno 1742. Quod si elegerit sepeliri in ecclesia monasterii, debet solvi quarta funerum parocho loci.

TABULA CXLX.DE N EC ESSIT A T E, OBLIGATIONE E T Q UAN TITATE RESTITU TIO N IS.

rl Necessitas non est m edii, sed praecepti tam naturalis , quam divini, quod principaliter et per se juxta D . Tho* marn 2 , 2 , qucest. 62 , art. 8 , ad 1 est negativum , prohibens, ne retineatur alienum invito rationabiliter do­mino et secundario affirmativum , quatenus ex consequenti jubet, ut restituatur alienum ; quamvis alii velint, principaliter esse affirmativum et secundario negativum ; quidquid sit, certum e s t , quod actualis restitutio et in re non sit necessaria necessitate medii ad salutem , sed solum restitutio in voto, seu propositum restituendi, utpote sine quo nulla foret contritio, quae lapsis est necessaria necessitate medii juxta alibi dicenda. Idem in supplern, 3 , p, qucest. 6 , art. 5 , ad 3.

Kestitutîo est actus quodam- num illatum« compensatur, cujus

II. Obligatio ori- tur ex

r \. Sola violatione justitiæ commutativæ, non vero aliarum virtutum , imo nec justitiae sive le­galis , sive distributivae nisi per accidens, quatenus videlicet simul violatur justitia commuta­tiva , ut si indignis et ineptis ( praetermissis dignis ) conferantur beneficia ecclesiastica, vel officia publica et inde damnum reipublicae sequatur; ex quo sequitur, quod restitutio solum fieri debeat, quando violatur alterius jus in re , vel ad rem.

2. Sola culpa theologica gravi, si sermo sit de obligatione gravi, seu sub peccato mortali resar­ciendi damnum illatum, ac pro foro conscientiae ante judicis sententiam.

3 . Culpa theologica veniali sive ob parvitatem materiae seu damni illa ti, sive ex imperfectione actus , seu indeliberatione , in quo tamen casu obligatio resarciendi damnum, licet grave, illatum , attento præcise foro conscientiae, esset solum sub veniali, quidquid aliqui neeent ,

< adesse ullam obligationem in foro conscientiae ex culpa solum levi et alii velint adesse obliga­tionem sub mortali resarciendi grave damnum , si oriatur ex culpa theologica levi orta ex im­perfectione actus , v. g . , ob inadvertentiam.

4. Culpa juridica vel lata , vel le v i, vel levissima post sententiam judicis ex quo sequitur , quod post sententiam judicis teneantur resarcire damna illata caupo, nauta, stabularius, etc. in cujus domo , navi, vel stabulo , etc. commissum est furtum , sicut et si quis non extinxisset ignem , ex quo ortum est incendium et combusta domus, licet id contigisset absque culpa ulla theologica, seu absque, vel levi peccato.5. Negligentia admissa in impediendo damno gravi illato ex causa inadvertenter posita, utpote quam tenetur impedire, si potest, sine suo notabili incommodo et quidem ex justitia, licet aliqui velint solum ex charitate.

III. Quantitas restitutionis.

i. Totum id\. quod ablatum, vel damnificatum est, restitui debet et quidem ita, quod si res ablata adhqc existât, eadem numero restituenda e s t , nisi dominus s i t , aut rationaliter prae­sumatur qdod sit, vel esse debeat contentus restitutione alterius rei æquivalentis, uti esse debçt respettu occulti fu ris , aut non habentis amplius rem ablatam,

z, Fruçtusje i pure naturales, quos scilicet sola natura ex se progignit, nullo , vel vix ullo hu~ bmnoiabore , vel industria cooperante, ut sunt animalium fœtus, herbee, gramina, restitui debent, quia omnis res fructificans suo domino fructificat.3. Fructus m ixti, seupartim naturales, partim industriales, quales censentur i l l i , ad quos pro­ducendos natura simul et industria humana cooperatur, ut segetes, omnesque fructus serendo et colendo producti, ut vinum , oleum, caseus, ad quos reducuntur fructus civiles, nimirum pretia domorum, jumentorum, aliarumque rerum elocatarum pro pretio, a quibus tamen detrahi debent expensae, ac aestimatio laboris et industriae, nec non melioramenta necessaria et utilia tum a bonae, quam malae fidei possessore.

4. Fructus vero purae industriae, seu quos sola humana industria profert et nullo modo natura ex se producit, ut est lucrum ex rebus de se sterilibus, praesertim usu consnmptibilibus ut pecunia, v in o , frumento , etc. perceptis ex re aliena a possessore sive bonae , sive malae fidei,

L non sunt restituendi.

N- B. T. Nomine culpœ theologicae venit peccatum m ortale, vel veniale , quae unice consideratur a theologis prae­sertim m or alis t is.

2. Nomine culpœ juridicae, seu politicae , et civilis venit omissio diligentiae vel quam solent adhibere in tali negotio prudentes et diligentes, et dicitur culpa lata, vel quam solent adhibere prudentiores et diligentiores, et dicitur culpa levis, vel quam solent adhibere diligentissimi et solertissimi} et dicitur culpa levissima et haec culpa juridica consideratur a juristis.

TABULA CXX.B E RADICIBUS R E ST IT U T IO N IS , E T QUIDEM PRIMO DE DUABUS PRIM IS E X RE ACCEPTA ET

INIQUA ACCEPTIONE.

Restitutionis radices sunt quinque, sci­licet

I. Res accepta, seu res aliena in se vel æqui-

valenti existens apud alterum sine culpa il-^ lius, quo pos­sessor , dicitur possessor bonce fid e i, qui tene­tur

1. Inquirere et examinare pro casu , quo ob graves et probabiles rationes supervenientes incipiat dubitare an res illa ab ipso possessa sit sua, vel aliena ? perseverante tamen dubio potest eam retinere , imo et alienare.

2. Restituere rem ab ipso possessam quam primum certo scit esse alienam , alias ulterius eam de­tinendo , fit possessor malae fidei.

3. Restituere id , in quo factus est ditior parcendo rebus suis, pro casu quo rem alienam bona fide alienasset, nam id , in quo factus est ditior, aequivalet rei alienatæ alienae.

4. Restituere fructus rei extantes naturales, ac mixtos , detractis tamen expensis necessariis et utilibus, secus voluptuosis factis in re aliena bona fide possessa : nec non aestimatione laboris et industria?, quod si bona fide durante fructus illi absumpti fuissent, teneretur ad id , in quo factus est ditior et quidem etiam domino non repetenti, excipe casum , quo fructus illi sive naturales, sive mixti fuissent triennio praescripti, juxta dicta in Tab. LXXXVIIL

5. Fructus vero mere industriales non tenetur restituere et quidem juxta probabiliorem , etiam pro casu, quo ex eis consumptibus factus esset ditior.

6. Ad nullam restitutionem tenetur, si rem alienam bona fide consumpsit, aut eam d istraxit, vel eam vendidit eodem , aut minori pretio et consequenter in nullo factus esset ditior ex re aliena bona fide consumpta.

T. Ipsam rem alienam adhuc extantem restituere, nec potest pro libitu, ea adhuc in se extante, rem aliam , aut ejus valorem restituere ex axiomate illo ; solvi non potest aliud pro alio invito creditore,

2. Valorem rei secundum se , pro casu quo res ipsa absumpta, alienata, aut deperdita fuisset i saltem extra casum , quo res eadem casu periisset eodem modo apud dominum peritura, uti contingere posset pro casu universalis incendii.

3. Incrementum rei intrinsecum secundum optimum statum rei non solum quem habuisset apud dominum , si possessor iniquus eam non sumpsisset, aut detinuisset, sed etiam, quem in manu possessoris iniqui habuit, etsi forte augmentum illud apud dominum habitura non esset et hinc qui furatur vitulum , vel bovem macrum, ipsumquefactum bovem adultum vel pinguem absumit, aut vendit, etc. tenetur restituere pretium , vel aestimationem bovis adulti, vel pinguis secundum optimum statum, quo cum fur habuit, esto dominus illum ad talem statum non deduxisset, sed antea consumpsisset, vendidisset, perdidisset, detractis tamen expensis non solum necessariis, sed et utilibus , licet in foro externo iisdem privetur et si id fiat per judicis sententiam, huic standum etiam pro foro conscientiae.

4. Lucrum cessans pro casu, quo res illa a domino reservata , esset distrahenda tempore , quo actum fuisset pretium et in dubio an reservata fuisset ? aliquid detrahendum ratione illius incertitudinis , nec quo ad hoc adest obligatio standi dictis domini affirmantis.

5. Damnum emergens, quod censeretur adesse , pro casu quo ratione, v. g . , equi furto ablati , dominus debuisset de alio sibi provideri cariori pretio.

6. Omnes fructus rei naturales et mixtos (secus mere industriales) non solum extantes, sed etiam consumptos, licet exinde ditior factus non esset (detractis tamen expensis, et aestima­tione laboris et industriae ) , et quidem non tantum quos percepit, sed et quos percipere po­tuisset , pro casu, quo eos dominus percepisset, si rem suam habuisset, secus vero pro casu quo eos nec dominus percepisset.

N. B. i. Qui aliquid accipit contra legem1 prohibentem, aliquid accipere, tenetur illud restituere et quidem ante judicis sententiam,, si acceptio illa secundum se, et ex natura sua sit injusta et hinc accipiens aliquid pro collato , vel conferendo beneficio, tenetur restituere ; si vero per­ceptio illa secundum se non sit m ala et injusta, ?ed duntaxat quia prohibita ju re positivo hu­mano , non tenetur restituere ante judicis sententiam. \

2. Accipiens aliquid ob turpem causam,, vel opus, non e\t restituendo opere im pleto, attento foro interno conscientiae ex D. Thoma in 4 , distinet. i 5 , art. 4 , solut. 3 , item 2 , 2 , quaest. 32, art. 7 in corp., et hinc non tenetur mulier restituere, quod accepit pro usu corporis sui, contra ju d ex quod accepit pro ferenda iniqua sententia , restituere debet ante et post alias impletum opus ex quasi contractu, uti patebit ex Tabula sequenti,

III. Injusta damnificatio , quo nomine venit damnum culpabiliter proximo illatum, domum , v. g. * alterius in- cenaendo, de qun in sequenti Tabula.

IV. Contractus, quo nomine veniunt omnes defectus et negligenti® commissœ n contrahentibus, de qua radice in sequenti Tabula.

V. Quasi contractus, quo nomine veniunt damna, qun* inferuntur ab illis, qui aliquod officium exercent, v. g . , a tutoribus, advocatis, de qua radice in sequenti Tabula,

II. Injusta accep­tio , quo no mine venit u- surpatio rei a- lienæ invito ra­tionabili ter do­mino ; et talis usurpator di­citur possessor malas fid ei qualis est om­nis qui possi­det rem , quam sc it, vel ratio­nabiliter dubi­tat esse alie­nam , qui te­netur

TABULA CX XI.

DE ALIIS

Restitutio nis radices re­liquae sunt

RADICIBUS RESTITU TIO N IS , SC ILIC ET E X IN JU STA DAMNTFICATIONE , EX CON­TR A C TU ET EX QUASI CONTRACTU.

TABULA CXXI.r i. Positive, destruendo videlicet, vel deteriorando rem alterius sive directe, sive indirecte, po­

nendo videlicet causam , aut eam non amovendo ex quo prævidetur secuturum damnum pro­ximi , et vi hujus adest obligatio restituendi domino valorem rei vel correspondeutem tempore i l l i , quo res destructa, aut deteriorata est, si statini post damnificationem liat restitutio, vel correspondentem tempori futuro, quem habuisset apud dominum, si résilia non fuisset des­tructa, pro casuquQ restitutio fieret primo tempore futuro, quo res destructa plus valeret si apud dominum existeret.

III. Pamnificatio injusta , quæ^ fit vel Negative im­

pediendo vi­delicet proxi­mum a conse— cutione al [cu­jus boni, quod si

T. Impediatur a consecutione boni debiti ex justitia commutativa, seu ad quod quis habuit jam jus perfectum , seu in re , v. g ., a consequendo bene- ficio sibi jam collato et confirmato, a consequenda donatione mortis causa facta, etc. totum fere damnum compensandum est, reddendo videlicet vel ipsum beneficium, hæreditatem, etc. aut ejus valorem, detracta tamen æstimatione possessionis nondum habitæ et id procedit, etsi solis precibus, suasionibus, sine vi, vel dolo impediatur.

2. Impediatur a consecutione boni, ad quod quis habuit jus imperfectum et ad rem tantum , v. g. , per legitimam electionem, vel praesentationem ; tenetur solum ad aestimationem illius juris et spei consequendi illud bonum majoris vel minoris, prudentis , ac probi viri arbitrio.3 . Impediatur a consecutione boni, ad quod nullum quidem jus habuit, sed ex libera et determinata jam voluntate alterius conferendi , vi , dolo vel fraude; tenetur ad restitutionem secundum proportionem certitudinis, probabilitatis, vel spei habitæ illius boni consequendi, secus vero si absque ulla v i , dolo, vel fraude.

<N. B. Titulo damnificationis injustce adest obligatio restituendi pro foro

conscientias ante omnem judicis sententiam , solum supposita culpa theo­logica in damnificantef

T. Solius recipientis, uti est commodatum et praecarium, adest obligatio pro foro conscientiae ante judicis sententiam solum ex culpa theologica gravi, post vero sententiam etiam ex culpa juridica, quamtumvis levissima; loquendo cum exceptione precarii, utpote quod ex speciali juris dispositione obligat solum ex culpa lata juridica, quæ æquiparatur dolo.

2. Solius dantis, uti est depositum ; adest obligatio pro foro conscientiae ante sententiam judicis solum ex culpa theologica gravi : post sententiam vero ex culpa juridica solum lata , non vero levi, aut levissima.3 . Utriusque scilicet tam dantis, quam accipientis, ut emptio, venditio, locatio, etc. adest obligatio pro foro conscientise ante sententiam judicis solum ex culpa theologica gravi, post vero sententiam ex culpa etiam juridica lata et levi ; secus vero levissima.

N. B. M ox dicta procedunt secluso speciali assecurai ionis pacto inito etiam casum et omnem etiam levissimam culpam praestandi.

V. Quasi contractus, qui scilicet, exuna parte, vel communi reipublicæ , vel implicito tantum consensu perfi­ciuntur, cnjusmodi sunt otficia tutoris, procuratoris, judicis , advocati, medici, chirurgi, professorum artium , nam hi attento præcise foro conscientiæ , non nisi ex cu lp a theologica gravi commissa in administra tione suorum respective officiorum, licet intervenisset ex parte tutoris, etc. culpa juridica, etiam lata , ante sententiam judicis, post sententiam vero tenetur etiam ex culpa juridica lata , non vero levi, aut levissima, nisi pro casu, quo qui$ se ultro obtulisset ad exhibendam diligentiam exquisitissimam.

. Circumstantiae restitutionis his versibus comprehenduntur;Quis, quid restituat, quantum , c u i, quomodo, quando. ^Quo ordine, quoye loco, quce causa excuset iniquum %

IV. Contractus qui si cedat in gratiam et uti-^ iitatem

Q

Restitutio fieri debet a quovis , qui est causa effi­cax damni al­terius physica, vel moralis, sive concurrat

, Positive, quo modo concur-J rerc censetur

DE RESTITU TIO N E FACIENDA A COOPERANTIBUS AD ALTERIU S DAMNIFICATIONEM.

Jubens, seu mandans proximi damnificationem, qui tamen si mandatum suum ante execu- tionem verbo, scripto , vel nuncio retractet, aut revocet revocatione , quse perveniat ad noti­tiam mandatarii, liber est ab obligatione restituendi et aliis poenis, licet mandatarius nihilo­minus damnum inferat, imo etsi mandans ratum postea habeat factum ab altero.

Quod si quis non valeret amplius mandatum revocare , teneretur admonere alterum , ut sibi caveat, saltem extra casum , quo id faciendo majus damnum sibi esset timendum , quam sit idud, quod incurrendum esset ex mandato dato.

Si mandatarius exequendo sponte, ad libere mandatum patiatur damnum, v. g . , privetur bonis suis, ad exilium m ittatur, occidatur, mandans ad nihil tenetur ; bene vero si mandans sit superior et mandatum det subdito.

2. Consulens, vel suadens injustam proximi damnificationem, quando in consilio dando inter­cessit culpa theologica, tenetur solus damnum suo consilio secutum resarcire, pro casu quo executor bona fide processisset, si vero exequens sciens injustum esse consilium , hoc exequa- tu r , ipse primo loco tenetur.Si consulens sincere animo et efficaci eloquio conetur retrahere alterum , cui dedit consilium , in tali casu non teneretur ad refusionem damni illati juxta probabiliorem , quidquid aliqui contrarium sentiant.

Si vero in consilio dando non intercessisset culpa , sed bona fide datum fuisset, et ex consilio dato damnum secutum fuisset, non adesset obligatio restituendi, juxta regulam illam 62 juris in-6 , nullus ex consilio , dummodo non fraudulentum fu e r it , obligatur.

* Excipe illos , qui ex officio et professione tenentur dare consilium, inter quos etiam veniunt confessarii, qui interrogati a pœnitentibus circa obligationem restitutionis negant, vel dissi­mulant supposito quod id faciant culpabiliter.3. Consentiens, quo nomine venit, qui suo suffragio, favore et approbatione externa movet, et efficaciter determinat ad inferendum alteri damnum , qui si ex officio teneatur non consen­tire et impedire possit, tenetur ad restitutionem damni suo consensu illati, saltem extra ca­sum , quo praeciso suo suffragio damnum secutum fuisset, uti contingeret, si major pars con­sentientium, seu suffragantium staret, vel stetisset pro parte damnificantium.

4. Palpans, .seu palpator, quo nomine venit, qui alterum excitat efficaciter ad damnum in­ferendum tertio , sive adulando , laudando, exprobando alterius ignaviam , vecordiam , pusil­lanimitatem , etc. etsi hoc faciens directe non intenderet alterius damnificationem , dummodo praeviderit, aut praevidere potuerit, eam sequi posse ex iniqua hac agendi ratione.

5. Recursum præbens, quo nomine venit, qui custodit , defendit damnificantes in ordine ad damnum inferendum , aut illatum non compensandum, cujusmodi sunt 1 advocatus et quivis alius causae manifestæ patrocinium aperte, vel occulte ferens : secus vero defendens in judicio furem in iis, in quibus potest seipsum defendere , ut si crimen esset occultum , vel non semi­plene probatum, etc. 2 caupones vel a lii, ejui filios-familias, contra parentum voluntatem , domo excipiunt ad prodigendas pecunias profectitias compotationibus, lusibus, etc. 3 recep­tor furis, quaternis formnliter fur est, vel detentor rei alienee, videlicet expressa, vel tacita intentione, ac in ordine ad commodius et securius furandum , aut res furtivas deponendas, vel detinendas : secus vero si receptio fiat post damnum illatum titulo charitatis, vel ami- citiæ , ne fur capiatur, dummodo restitutionem non impediat, seu promoveat. 4 Accipiens rem furtivam celandi causa.

r In ipsa re injuste ablata, vel detenta sine relatione ad alios ad idem dam­num inferendum concurrentes , tenetur pro rata sua , non vero in bolidum.

6. Participans < In actione injusta damnificante alterum , qunlis censetur ille, qui quocum- * que auxilio, vel consilio prestito alteri ad damnum inferendum formaliter

cooperatur, tenetur insolidum , nisi ex metu m ortis, vel alterius gravis mali id faciat per actionem de se indifferentem.

TABULA CXXI I .

Mutus, seu ille , qui cum posset et deberet verbo, vel signo, non im pedit, scilicet non loqui-IÏ. Negati ve, qua­

les censentur-^ concurrere

infertur.. Non manifestans, son ille, qui post damnum jam illatum non revelat damnificantem , vel non admonet damniiicatum in ordine ad damni illati compensationem , vel rei ablatae recuperationem.Praefati sequentibus versibus comprehenduntur.

Jussio , consilium , consensus, palpo , recursus,Participans , rnutus , non obstans, non manifestans.

N. B. i . Praedicti y sive positive, sire negative coopérantes , ut censeantur obligati ad restitutionem , debet constare

num__________ ____ _____ _ __ __ certus

sit de m andato, consilio dato et damno secuto, licet quidam velint, solum pro rata dubii restitutionem jaciendam . , S i preeeisa cooperatione , v. g . , praeciso m andato , consilio, etc. dato a d damnificandum proximum » damnum illud illatum fuisset ab altero , cui datum fu it m andatum , consilium , etc. in hoc casu aliqui volunt obUgcin , id non obstante, ad restitutionem , quamvis negent a lii antiquiores et prirnrc classis theologi, uti refert B illuart. , fol. 288, n. 7 , quibus videtur sat clare favere D. Thomas ; tum in 4 ; distinct, i 5 > queest, 1 , art. 5 , m solui, ad quæstiunc. 3 , tum 2 , 2 , quaest. 62 , art. 7.

TABULA G X X111.DE ORDINE, QUO TENENTUR R EST IT U ER E COOPERANTES AD DAMNIFICATIONEM.

r

I. Inter coopé­rantes, vel con­currentes po­sitive

'T. Sine relatione ad alios eidem damnificantes, tenentur pro rata, seu pro sua parte, cum non sint causa totius dam ni; si vero cooperentur cum relatione ad alios, videlicet cum com­muni consensu, conspiratione et opera, quivis tenetur ad restitutionem in solidum, seu totum damnum illatum compensare*

2. Ad rem aliquam auferendam, tenetur primo loco restituere ille, qui rem alienam apud se habet, sive in re , sive in sequivalenti, seu valorem illius, pro casu, quo res ablata fuisset consumpta et eo restituente alii coopérantes ad nihil tenentur, nisi aliquis eorum de re ablata participasse^3. Cum relatione ad alios ad solam damnificationem proximi, prius tenentur il l i , qui positive cooperati sunt ad damnum , deinde qui negative.

4. Æqualiter ad damni illationem; uti contingeret, si plures adfuissent mandantes, vel consu­lentes damnum proximi, tunc æqualiter restituere debent, uno autem deficiente, cseteri te­nentur in solidum, quia moraliter totum damnum a singulis infertur : hinc si plures auferant trabem , vel cistam , quam quilibet per se auferre non potest, singuli tenentur ad restitutio­nem totius trabis et contenti in cista , etiam pro casu quo ignoraretur, vel dubitaretur, num reliqui satisfecerint, vel satisfacturi sint, juxta probabiliorem et veriorem et uni totum refundente, cæteri partem suam refundere debent.

5. inaequaliter, uno videlicet mandante, altero consulente, tertio exequente , primo loco tenetur mandans ex D . T h om a , 2 , 2 , qucest. 62, art. 7 , a d 2 , praesertim vero si mandans sit praeditus auctoritate, cui nimirum exequens aliquo modo subjiciatur , ut dominus respectu servi, et hoc restituente ad nihil tenetur executor et si exequens restituat, tenetur ei resti­tuere mandails, qui si non refundat, ad nihil tenentur reliqui, sive positive, sive negative

Ordo resti­tutionis a coo- perantibus , ve "oncurren- tib dam- "r i i t , a proximi ser­vandus, id est

concurrentes.6, Inaequaliter ad damnum proximi inferendum, tenetur secundo loco ad restitutionem damni

illati executor, qui auctoritate et nomine mandantis ag it, et consequenter ante consulentem , consentientem , etc. et quidem in solidum et eo refundente cæteri coopérantes ad nihil te­nentur ; si tamen quis bona fide secutus consilium datum a consiliario principimi, advocato, jurisperito , confessario damnum intulisset , v. g ., contractum iniquum celebrasset, executor immunis esset a restitutione et solus consulens esset obligatus, supposito tamen quod culpa­biliter errasset in dando consilio.

7. l)t reliquæ causae, id est consulens, consentiens, palpo, etc. ad damnificationem nullus est ordo ; sed omnes tenentur aeque primario, ita tamen ut alii ad p lus, alii ad minus teneantur pro ratione influxus, adeoque executore non restituente , reliqui positive concurrentes, vi­delicet consulens, consentiens, etc. tenentur ad restitutionem et restituente consulente, vel consentiente, aut palpone, tenetur ei refundere exequens.

II. Inter negative solum concur--; rentes

1. Ad damnificationem (qui solum tenentur ad restitutionem in defectu causarum positive concurrentium : ) nullus ordo admittitur juxta communem , licet quidam velint, quod mutus et nonobstans teneatur ad totum ante non manifestantem.

2. Illi omnes et soli non impedientes damnum alterius , tenetur ad damni secuti recompensatio­nem in defectu positive concurrentium, qui ex justitia , scilicet ex officio , vel contractu , aut quasi contractu erant obligati impedire, ut sunt magistratus, senatores, consiliarii, advocati, medici, custodes, administratores, curatores, testes falsum deponentes cum damno tertii. Fam uli, omnesque mercede conducti ad res alienas custodiendas , vel procurandam alterius indemnitatem et neglexerunt culpa gravi theologica interveniente; non autem illos, qui solum excharitate tenebantur, etsi ex pura malitia, odio, vel vindicta non impedirent ex D . T h o m a , et hinc plures doctores eximunt ab obligatione restituendi confessarium non monentem pce- nitentem de obligatione restitutionis ex quacumque causa, liegligentia, oblivione, ignorantia, verecundia , metu , vel etiam m alitia, sive ex justitia , uti parochi, sive ex charitate , -iti alii confessarii, alii tamen utrosque volunt obligari ad restitutionem, supposita culpa gravi theo­logica in confessario non monente.

N. B. Damnum passo remittente obligationem principali, vel obligato primo loco, cæteri omnes liberari : si vero remittat i l l i , qui secundo loco obligatur, liberantur omnes, excepto primo ; si remittat uni æqualiter obligato , cæteri omnes ejusdem ordinis et etiam inferiores liberantur a restitutione p a rtis , quam ille deberet restituere , non vero suce partis et hinc si tres æqualiter tenerentur restituere 3o florenos et dominus remittat un i, cæteri duo

v adhuc tenerentur restituere 20.

TABULA CXXIV.DE ORDINE SERVANDO IN RESTITUTIONE FACIENDA PROPTER DEBITA CONTRACTA.

I. In genere, si est omnibus solvendo præ-^ferridebita

debent

r i. Certa incertis ju xta communem , quamvis aliqui probabilius judicent, quod nullam praeferen­tiam habeant debita certa prae incertis, quod extra dubium esset, si res debita creditori incerto extaret in propria specie apud iniquum possessorem , quae si vero domino restituì non posset, utpote ignoto, pauperibus, vel ecclesiae restituenda est et non creditoribus aliis certis.

2. Certa, quocumque titulo contracta solvenda sunt nullo servato ordine, si debitor sit solvendo, dummodo omnibus creditoribus solvatur quod eorum e st, supposito autem , quod debitor non sit omnibus solvendo. Ant§ omnia debita realia, ut si res aliena apud debitorem existât, cujus dominium non acquisivit debitor, quocumque modo existât sive juste, ut titulo commodati, depositi, etc. sive injuste,/it furto , debet restitui domino, postpositis omnibus aliis creditori­bus , et hinc res empta et tradita non soluto pretio, nec assecurato per pignus, fidejussionem , vel saltem promissionem emptoris, debet integra restitui venditori prae ali is credi toribus : si ta­men pretium nondum solutum fuisset, attamen assecuratum sive per pignus, sive per fidejusso­rem , imo , juxta probabiliorem , etiam per nudam promissionem factam venditori ab emptore* tunc venditor nullum jus praeferentia.* habet, et ideo talis res existons apud emptorem cum aliis ejusdem debitoris bonis confundi et omnibus creditoribus pro rata satisfieri d bet.3. Contracta sive ex delicto sive ex contractu oneroso prius solvi debent, quam contracta ex con­tractu gratuito, v. g . , promissione, donatione: unde si quis alteri aliquid deberet titulo dona­tionis, promissionis , legati, alteri vero titulo oneroso emptionis, commodati, etc. huic prius integre satisfacere deberet.

4. Contracta ex delicto et ex contractu oneroso nullam admittunt praeferentiam, juxta probabi­liorem ; sed ea aeque ordine prima restituenda sunt pro rata , quidquid in contrarium velint aliqui, preferenda, quae x delicto; aliqui quae contracta sunt ex contractu oneroso. Kx quo se­quitur, quod si quis uni ratione fu r t i, alteri teneatur ratione empti, utrique pro rata aeque primo satisfacere debeat.

In restitu­tione facienda ab eo , qui plu­ribus debitis est grayatus

II. !n specie, si non est omni­bus solvendo*'

Erae ferri de- ent

1. Primo loco debita privilegiata, qualia sunt expensae necessariae , ac moderatae funerum pro marito, uxore, prole , vel alio, quem sepelire tenetur debitor; item expensae facta* pro confi­ciendo et aperiendo testamento , pro conficiendo inventario , pro medicis , chirurgis, pharma­copolis; item plerisque in locis, mercedes servitiorum et operariorum ad necessarium usum conductorum , hæc enim debita reliquis omnibus secundum æquitatis rationem praeferuntur.

2. Secundo loco debito hypothecata sive expresse, sive tarife, sive generaliter , sive specialiter et inter pluies creditores hypothecarios habens hypothecam expressam praefertur habenti solum tacitam: habens generalem praefertur habenti tantum particularem: et inter pl ures habentes omnino similem hypothecam praefertur prior posteriori: imo aliqui volunt, inter creditores hypo­thecarios, qualiscumque sit hypotheca, solum habendam esse rationem prioritatis temporis, lo­quendo cum exceptione quorumdam casuum in jure civili expressorum, inter quos venit uxor, et ejus descendentes quoad dotem perceptam a marito, quæ vi hypothecae generalis praeferri de­bet omnibus aliis creditoribus hypothecariis, non autem creditoribus habentibus anteriorem hy­pothecam specialem et expressam ad matrimonium contractum et stipulationem factam a marito*3. Tertio loco creditores simplices , seu chirographarii, qui neque sunt privilegiati, neque hypo­thecarii, inter quos servandus est ordo prioris et posterioris, adeo quod prius sint solvenda debita tempore priora, quam debita tempore posteriora juxta regulam illam 04 in juris in 6 , qui prior est tempore , potior est ju r e , quamvis aliqui velint, nullum ordinem servandum esse ratione prioritatis debiti, sed omnibus indiscriminatim solvendum esse pro rata secundum pro­portionem debitorum et facultatem debitoris.

/,. Creditores simplices pauperes, qui gaudent praelatione solutionis nd creditores divites, in solo casu, quo illi premerentur extrema . vel gravi necessitate; quidquid aliqui contrarium sent ant.

5. Inter creditores simplices sunt, qui prius petunt, quod si unus prius petat in judicio et obti­nent in sui favorem sententiam, omnes concedunt, talem praeterendum esse ; si vero solum privarim petat, seu extra judicium, communioret probabilior tenet, talem etiam præferri pos­se , quamvis aliqui negent; quod si debitor alicui creditori , licet non petenti, totum debitum solveret et per hoc redderetur impotens aliis aequalibus creditoribus solvendi, peccaret contra justitiam, cujus etiam reus esset, pro casu, quo debitor admoneret creditorem ut petat sive in , sive extra judicium debitum , quidquid aliqui, in hoc quoque casu extendant privilegium a jure concessum vigilantibus, ac petentibus.

N 11. 1. Plures creditores , si unus percipiat a debitore totum , seclusa dicta praevia petitione ; cum p n r judicio art erorum creditorum pcivilegialonun et creditor percipiens tofum , sciat, alus prie defilatis per /1 e Jieri in ju ria v i, /enetur ereditar ille, ad restitutionem ante judicis senten­tiam ; imo a d id tenetur , etsi ahi creditores essent omnino pares , seu non haberent jus pro- /ah’oms juxta probabiliore m, quidquid aliqui pro hoc posteriori casu contrarium sentiant.

2 F .eges civiles et canonine jm t \u • i •/ben tes or < nem mox dictum servandum in debitorum solu* tione 1 quidam volunt obligare solurn pro foro externo r a lii tamen colunt obligare etiam in

V \ conscientia ante omnem judicis sententiam* t

DE TEMPORE

1. Tempore

Restitutio s facienda

II. Loco

T A B U L A GXXV.E T MODO , QUO FACIENDA E S T R E ST IT U T IO DEBITORUM.

/ * i . S ta t im lo q u e n d o d e re s t itu t io n e d e b ito ru m e x d e lic to c o n tra c to ru m , q u o d s is t a t im co m m o d e’ f ie r i n o n p o s s i t , d eb e t p e t i d ila t io ab e o , q u i p o test u su m re i co n ced ere ex I). Thorna , 2 , 2 ,

qucest 6 2 , art. 8 , in corp. ly ta m e n statini q u o a d e x te rn a m s o lu t io n e m acc ip i d eb et m o ra - l i t e r , id est q u a m p rim u m morali te r e t c o m m o d e q u is re s t itu e re p o te st.

2 . N o n re s t itu e n s a l ie n u m , d a ta o p p o r t u n it a te , c o n t in u o e t s in g u lis m o m e n tis p e c c a t , q u i ta m e n n o n p lu r a n u m e ro d is t in c ta p e cca ta c o m m it t it , seu u n u m d u n t a x a t c o n t in u a t u m , q u o d æ q u iv a le t m u lt is , n is i p ro p o situ m p r im u m n o n re s t itu e n d i fu is se t m o ra l ite r in t e r r u p t u m , p r o p ­te r d ic ta in T a b . X ; s i ta m e n d iffe ra tu r a d u n a m , v e l a lte ra m d ie m , n o n v id e tu r e x c e d e re c u l­p am v e n ia le m .

3 . P ra e fix o in c o n tra c tu ( s i se rm o s it de re s t itu t io n e d e b ito ru m e x c o n tra c tu , v . g . , m u tu o , lo ­c a to , e tc . ) te m p o re im p le to ad est o b l ig a t io , sec lu sa e tiam p r æ v ia m o n it io n e , ad in d u c e n d a m ta m e n o b lig a t io n e m g ra v e m et c u lp a m m o rta le m ra t io n e d ila t io n is a t t e n d i , v e l m a x im e , d e ­b e t , an tan s m o r a , v e l d ila t .o s it d a m n o sa n o ta b il ite r c re d ito r i.

4 . S i n u llu m in c o n tra c tu p rae fix u m s it te m p u s , o b lig a tu r d e b ito r q u a m p rim u m c re d ito r co n - g r u o te m p o re ju x t a su a m n ecessita te m , v e l u t i l i t a t e m , a u t c o m m u n e m c o n s u e tu d in e m , d e b i­

tu m s u u m e x e g e r it .

D iffe re n s c u lp a b ilite r so lu t io n e m d eb iti e x c o n t r a c t u , c u lp a v id e lic e t th e o lo ­g ica g ra v i in te rc e d e n te , te n e tu r co m p e n sa re o m n e in te re sse , seu lu c ru m ces­san s et d a m n u m em e rg e n s . H in c c u lp a b ilite r n o n so lven tes m e rc a to r ib u s , v . g . , m erces em p tas o p ific ib u s o p e ra s fa c ta s , t e n e n tu r ad lu c ru m et d a m ­n u m , q u o d in d e eis c e s s a t , v e l e m e r g it ; secus v e ro si n u lla in te rc e ss it c u lp a

5 v ; CUiUS th e o lo g ic a g ra v is , v e l n o n n is i le v is , sed id fa c tu m fu isse t e x im p o t e n t ia ,* v f \ v e l d iffic u lta te s o lv e n d i , v e l e x ig n o r a n t ia , a u t o b liv io n e in c u lp a b i l i , a u t

e t i a m , q u ia d e b ito r b o n a fid e p u ta v it c re d ito re m n o n esse g r a v ite r in v i t u m ad m o d icam ta le m d ila t io n e m .

2. P o te n s co m m o d e s o lv e re s im u l to tu m d e b itu m , s ive e x re a c c e p ta , sive e x c o n t r a c t u , n o n sa t is fa c it suee o b lig a t io n i re s t itu e n d o successive p e r p a rte s e t p e rsis te n s in h a c p ra v a v o lu n ta te n e q u it a c o n fe ssa n o ab so lv i.

r i . R e s t itu t io re i a lien ae b o n a fide acceptae re s t itu i d eb et in lo c o , u b i eam p o s s id e t , n e c d e b e t t ra n s m itt i ad d o m in u m a b s e n te m , sed h ic s c is c ita n d u s , q u id v e lit f ie r i d e re su a : a l ia s s i p raec isa Hac so la tita t io n c c U b it®* tsean a^ itto rp f re m illa m ad d o m in u m , se e x p o n e re t p e r ic u lo a m it ­ten d i rem e t e x p e n sa s .

2 . S i re s t itu t io fa c ie n d a s it a possessore m a læ fid e i t itu lo in ju stae a c c e p t io n is , d e te n t io n is , a u t d a m n ifìc a t io n is , fie r i d eb e t e x p e n s is d e b ito r is in lo co , in q u o eam possedisset d o m in u s , s i a b la ta n o n fu is s e t ; q u o d v e ru m e s t , etsi e pensae p ro tra n sm itte n d is reb n s in ju s te ac c e p tis a d d o m in u m m u ltu m cre sce re n t : e x c ip e c a s u m , q u o expensae fac ien d ae lo n g e su p e ra re n t re i a b la ­tae , vel d am n ifica tae v a lo r e m , n am in h o c casu p osset d iffe r r i sa lte m ad te m p u s , q u o m in o r i d isp e n d io fieri p o s s e t ; ita e x ig e n te ae q u ita te n a t u r a l i , e t in te r im res tu to lo co d e p o n i e t d o ­m in o s ig n ific a r i ; ex D. Thorna , 2 , 2 , quœst. 6 2 , art. 5 , a d 3 .

3 . D e b ito r e x c o n tra c tu d eb e t re s t itu e re rem in lo c o , de q u o e x p r e s s e , v e l ta c ite in t e r p a r te s c o n v e n tu m e s t ; e t s i tra n s la t io n e o p u s est , f ie r i d eb e t e x p e n sis d e b ito r is , e ts i res eadem sp e ­c i e , v . g . , h ic e q u u s c o m m o d a tu s re s t itu e n d u s esset.

< 4 - S i r e s t itu t io r e i alien ae d eterm in a ta e in in d iv id u o , q u o c u m q u e t i t u lo e x is te n tis a p u d d e b ito ­r e m , r e s t it u i t u r , s iv e p e r n u n c iu m m issum a d o m in o r e i , s iv e p e r n u n c iu m a lias ju d ic a tu m fid e le m , a ssu m p tu m a d e b ito re cum fa c u lta te fa c ta a d o m in o ip su m o b lig a n d i ad p la c itu m e t res i lla s iv e c a s u , s iv e c u lp a n u n c ii p e r e a t , p e r it d o m in o ; secus d e b it o r i , si h ic fu i t in cu lp a .

5 . S i r e s t itu t io re i d e te rm in a ta e in a liq u o g e n e r e , v . g . , c e n tu m f l o r e n i , t o t m o d ii f r u m e n t i e x m u t u o , vel e m p tio n e re s t itu e n d i su n t et res illa sive m a lit ia e le c tæ p e rso n a e , lic e t a lia s fid e ­l i s , s ive q u o c u m q u e c a s u , n o n p e rv e n ia t ad c re d ito re m , d e b ito r i p e r i t , isq u e d e n u o re s t itu e re t e n e t u r ; e t in o m n i ju r e e t fo ro o b lig a tu s m a n e t.

6. S i r e s t itu t io fa c ie n d a s it re i debitae t it u lo in ju s tæ a c c e p t io n is , d e te n tio n is , v e l d a m n ifìc a t io ­n is e t f ia t p e r m a n u s , e tia m fid e lissim a? p erso n a e , v . g . , c o n fe ssa r li : ( d u m m o d o n o n fu e r i t p e rso n a e le c ta ab ip so c r e d it o r e , v e l re lic ta in lib e r ta te d e b ito r is e lig e n d a : ) in ta li casu s i n o n p e rv e n ia t ad m a n u s c re d ito r is q u a c u m q u e 'd e c a u s a , e tiam c a s u , p e r it ip si d e b ito r i sa l­tem e x t ra c a s u m , q u o a d e v ita n d a m in fa m ia m re s t itu t io fieri n on p o s se t, n is i p e r c o n fe s s a -

„ , uti non raro contingit et fiat per copfessariiim minime suspectum.

Causæ ex­cusantes a restitutione bonorum - fortunæ sunt sequen­tes :

TABULA CXXVI.D E C A U S IS E X C U S A N T IB U S A R E S T IT U T IO N E BO N O RU M F O R T U N Æ .

Im p o te n t ia n o n so lu m p h y s ic a , q u a n d o sc ilic e t a l iq u is p ro tu n c n o n h a b e t , u n d e s o lv a t , v e J r e s t i t u a t , sed e t ia m m o r a l is , q u a n d o n o n p o sset f ie r i r e s t itu t io , n is i c u m su o n o ta b il i e t m a jo r i d e t r im e n t o , q u a m q u o d p a t i t u r c r e d i t o r e x d ila t io n e re s t itu t io n is : q u o d s i n e g a ta so lu t io n e c re d ito r d e b e re t in c u r r e r e s im ile d a m n u m , v e l d e t r im e n t u m , d e b ito r t e n e r e tu r r e s t it u e r e ; im p o te n s re s t itu e re in p r o p r io g e n e re b o n o ru m n o n t e n e tu r r e s t itu e re in a lio g e n e r e : p raesertim s u p e r io re e t h in c n e m o te n e tu r re s t itu e re b o n a fo rtu n a e p r o x im o d e b ita c u m p ro p rio d a m n o a n im a e , fam ae , v e l l ib e r ta t is .

' 'S a lu t is , seu a n im æ , u t si d e b ito r a b la t is o m n ib u s p e r re s t itu t io n e m la p su ru s esset in d e s p e ra t io n e m » a u t m ed iis i l l ic it is su s te n ta t io n e m q u a e s itu ru s .

I I . N e cessitas C o rp o r is » seu v i t æ , u t si d e b ito r fa c ta re s t itu t io n e , fa m e p e r ire d e b e r e t , a u t d e fe c tu m ed icin ae c o m - p ro p r ia q u o - p aran d ae m o rb o a b s u m e n d u s , v ita m m is e re to le ra tu ru s esset.tiesrestitutio ^am æ, vel libertatis amittendae, ut si debitor restituere nequeat, nisi se ipsum vendendo pretium fieri non po-^f comparet, aut veniat in suspicionem occulti criminis, indeque diffamandus , aut forte capiendus, test absque I ^Iatussui honesti et juste acquisiti mutationis totalis , ut si homo nobilis dimisso omni famulitio, di- damno vel vendita omni supellectili, domo, equis, etc deberet aliis servire, artem mechanicam , aliudve of- periculo ficium statui suo indecorum exercere; secus vero si solum deberet diminuere statum suum, aut

etiam totaliter mutare statum injuste acquisitum.In c u r re n d i g ra v iu s d a m n u m , q u a m s it d a m n u m c r e d ito r is , q u æ o m n ia r e d u c u n tu r a d im p o te n t ia m

p h y s ic a m , v e l m o ra le m .

C o n sc ien tiae n o n d e o b lig a t u r q u is s im p lic i t e r , sed ta n tu m se c u n d u m q u id , e t q u a te n u s s u a im p o te n t ia in c u lp a b il ite r se e x te n d it e t id eo re d e u n te m e lio r i fo r t u n a , r e liq u u m re s t itu e re o b lig a tu s m a n e t , e t c o n se q u e n te r ad la b o ra n d u m e t a c q u ire n d u m u n d e s o lv a t in te g re : e t lic e t p ro eo d em fo ro p o sset s ib i o c c u lta re n ecessa ria a d su a m h o n e sta m su ste n ta t io n e m sp e c ta ta c o n d it io n e sui s t a t u s , in iq u iss im a ta m e n est p r a x is e o ru m , q u i cessu ri b o n is , p r iu s p re t io s io ra s e p o n u n t e t o c c u lta n t .

Externo dcobligatur ex dispositione legis gravatus debitis, non quidem ex delicto contractis, (quid­quid aliqui admittant ) sed ex contractu , seu respectu illius debitoris, quem licet honeste viventem, aut licite negotiantem sine sua culpa, adversa fortuna depressit, talis cedens bonis suis, nec potest propter debita coram judice conveniri, nec carceri trad i, et si traditus fuisset debet dimitti et si post ceSvSionem aliquid modicum ad decentiam status necessarium acquisiverit, non posset iterum a prioribus creditoribus conveniri , ut haec ejus pauca bona vendantur; bene vero si multa acquire­ret , v. g ., hæreditate.

III . C essio b o ­n o ru m fa c ta c re d ito r ib u s a d e b ito r e im p o te n te o m - ' n ia d e b ita so l­v e re , v i c u ­ju s p ro fo ro 3. T. Im o u t Cento rigore ju ris , et consequenter spectato foro externo ex bonis acquisitis ante cessio-

em non relinquitur debitori congrua sustentatio, sed cogitur in foro externo omnibus omnino bonis

I V . R e m iss io c r e d it o r is ,a d , q u a m r e q u i­r i t u r

N . B .nem 3cedere nihil penitus sibi retento•

2 . Cessio bonorum introducta a lege juxta probabiliorem non habet locum sire respectu debitoris ex delicio , uti insinua tum , sed neque in contractu, qui sua culpa , e. g. , ex crapula , prodigalitate , studiosa dissipatione , vita luxuriosa et hujusmodi factus est impotens : respectu enim talis debitoris locum habet illu d : q u i n o n h a b e t in æ r e , lu a t in p e lle .

'U t rem issio seu c o n d o n a tio f i a t a p o te n te c o n d o n a re , q u i sc ilic e t h a b e t re ru m su a ru m a c tu a le d o m i­n iu m , e t lib e ra m a d m in is tra t io n e m e t id eo n u lla est 5 si f ia t a f i lio -fa m ilia s , p u p i l lo , re lig io so .

U t le x n o n o b s te t , u t i o b sta t re sp e c tu ep isc o p i in v is ita t io n e re c ip ie n t is a l iq u id u lt r a s u m p tu s n eces­sario s ad v ic t u m , ju d ic is d e le g a ti a l iq u id a c c ip ie n tis a p a r t ib u s præt>*r e x c u le n ta e t p o c u le n t a , c a ­n o n ic i n o n in te re sse n tis h o r is c a n o n ic is in o rd in e ad re c ip ie n d a s d is tr ib u tio n e s .

E t remissio d e b it i s it le g i t im a , seu fa c ta lib e r e , s in e v i , ve l f r a u d e : et id eo n u lla est m e t u , vel fra u d e e x t o r t a , s ic u t n ec si fa c ta e s s e t , quia d e b ito r se f in x it im p o te n te m , e t lo n g e p a u p e r io r e m , q u a m s i t : e t h in c co m p o n e n te s c u m c re d ito r ib u s p r æ t e x t u in d ig e n t ia e , u t p a r te m r e m it t a n t , q u i a lias p lu s so lv e re p o s s e n t , n o n su n t secu ri in c o n sc ie n tia .

S u b sis t it fa c ta s ive e x p re sse , s ive t a c i t e , u t si in s tru m e n tu m c r e d ito r la c e re t , a u t re d d a t d e b ito r i .

V . C o m p e n sa tio s ive fa c ta s ib i ip si p ro c a s u , q u o c re d ito r ip se v ic iss im d e b ito r i a l iq u id d eb e re t ju x t a d ic ta in T a b u la L X X V I , s iv e fa c ta a d e b ito re ip si c re d ito r i p e r e q u iv a le n s a liu n d e c o lla tu m v e l ta n tu m d e m d o n a n d o , le g a n d o , o f ­fic iu m a liq u o d ta n t i v a lo r is p ro c u ra n d o , a l iu d v e b e n e fic iu m e x h ib e n d o , su p p o s ita in d e b ito re in te n t io n e p ro e ju s ­m o d i sa t is fa c ie n d i d eb ito su o .

Y Í . In t e r it u s re i in spec ie d e b itæ s in e c u lp a e t m o ra d e b i t o r i s , im o lic e t e tiam in tercessisset m o ra c u lp a b ilis p ro casu , q u o ea d e m res 'e o d em m o d o a p u d d o m in u m p e r i is s e t , u t i c o n t in g e re so le t in u n iv e rsa li in c e n d io .

V I I . C o m p o sitio c u m su m m o p o n tif ic e , q u æ so lu m lo c u m h a b e t in d e b itis in c e r t is , seu d u m c re d ito re s s u n t in c e r t i ,e ts i d ic a t u r , q u o d re s t itu t io d e b ito ru m in c e r to ru m de ju r e n a tu r æ fie ri d eb e at a d cau sas p ias e t h in c V a n iu s 111, constit, c u p ie n te s , edita an. 1 5 4 2 , d i e u m a rtii , in B u ll. cherub. , fo l. 6 6 6 , co n cessit J u d a e is , a li isq u e in fid e lib u s c o n v e rs is , r e te n tio n e m b o n o ru m , f il iisq u e fa m ilia s le g it im a m , im o e t b o n a ill ic ito quaestu quaesita , v . g . , u s u r a , q u a n d o p erso n ae , • q u ib u s re s t itu i d e b e r e n t , s u n t ig n o ta e , posse ipsis a p p l ic a r i , q u o d e t c o n firm a tu m le g itu r a C le m e n te X I , consta, p ro p a g a n d a e , an. 1 7 0 4 , apud F erra ris , verb. h æ b r æ u s ,fo l. 28 0 . S i v e ro c e r t i essen t c r e d i­to re s , n o n h a b e t lo cu m d ic ta c o m p o s it io , p r o u t e x p re sse d e c la ra ru n t d ic ti p o n tif ic e s . .

V I I I . In g re ssu s in re lig io n e m , si in g re d ie n s n ec in r e , n ec in spe h a b e a t , u n d e so lv e re p o s s i t , n o e e s t , si n ih il h a b e t , n ec a c q u ire re p o ssit m a n e n d o in secu lo : si v e ro m a n e n s in secu lo e t Jo n g o te m p o re p o sset sa tis fa cc i e , n o n p o sset lic ite in g r e d i , q u a m v is p lu r e s , cu m D . T h o m a 2 , 2 , queesi. iS 9 , a rt . 6 , ad 3 , e t 0 . A n to n in o , v e l in t , s ta t in i p o sse in g r e d i , su p p o sita cessio n e b o n o r u m , lic e t m a n e n d o in secu lo p o sset lu cra r i e t c re d ito r ib u s s a t is fa c e re ; si ta m e n in t r a b re ve te m p u s , v . g . , in t r a u n u m , v e l a lte r im i a n n u m , ve l m en sem p o sset s a t is fa c e re , n e u tiq u a m posset in g re d i r e l ig io n e m ; in g re ssu s a u te m sem el re lig io n e m g ra v a tu s d eb iti l i c i t e , vel i l l ic it e , p ro fessio in ea em issa est v a lid a e x d e c re to C le m e n tis V i l i , n ec te n e tu r s iv e ip se in re lig io n e d a re o p era m s a t is fa c ie n d i, s iv e m o n a ste r iu m eju s d e b ita s o lv e r e , e x t ra c a s u m , q u o in su sce p tio n e c a n d id a t i , a u t an to p ro fe ss io n e m m o n a ste r iu m sese o b lig asse t sa ­t is fa c e re p ro d e b itis a c a n d id a to c o n tra c t is .

*

T A B U L A CX XVII.D E N U M ERO , V A LO R E , L IC E IT A T E E T EFFEC T IB U S SACRAMENTORUM NOVÆ LEG IS.

I. Numerus est septenarius," scilicet

4Î?

Sacramen­tum novæ legis est s ig ­n u m sen sib i­le g ra ti ce in ­visibilis ad< n o stra m ju s - J tifica tio n em divinitus in s­titutu m , cu­jus

( i . B a p t is m u s , c u ju s fin is e s t t o l le r e o r ig in a le .I 2 . C o n firm a tio c u ju s fin is est r e d d e re h o m in e s c o n sta n te s in p ro fe ss io n e F id e i .I 3. E u c h a r is t ia , c u ju s f in is est n u t r i r e , ac c o n fo r ta re a n im a m p e r m o d u m c ib i e t p o tu s sp ir itu a lis»I 4. P o e n ite n t ia , c u ju s fin is est d e le re p e c c a ta p e rso n a lia .

5 . E x t r e m a - U n c t io , c u ju s fid is est to lle re re liq u ia s p e c c a to ru m .6. O rd o , c u ju s fin is est c o n fe c t io E u ch aristiae . 4 V f ' I * ' ’7 . M a t r im o n iu m , c u ju s fin is $sfc p ro p a g a t io g e n e r is h u m a n i e t se d a tio c o n cu p iscen tiae .B a p t is m u s e t P o e n ite n tia d ic u n t u r sa c ra m e n ta m o r t u o r u m , r e liq u a q u in q u e v iv o ru m .

1 . M a te r ia tu m r e m o t a , quae s u n t re s , u t a q u a , p a n i s , e tc . tu m p r o x im a , quae s u n t a c t io n e s , v . g . , a b lu t io , u n c t io , e tc . e t fo rm a , quae s u n t v e rb a fo rm a lite r t a l i a , ta n q u a m p a rte s in trin se cae c o n s ti­t u t iv e , lo q u e n d o d e s a c ra m e n tis in u su c o n s is te n tib u s ^ e t c o n s e q u e n te r ( c u m e x c e p tio n e E u c h a ­ristiae , sa lte m in fa c to esse co n sid era tae ) : e t l ic e t so lu m m u ta t io s u b s ta n t ia lis , n o n v e ro a c c id e n ta lis m ateriae e t fo rm ae i r r i t e t s a c ra m e n tu m ; a tta m e n si m u ta t io a c c id e n ta lis f ie re t s iv e e x c o n te m p tu , s ive ad in d u c e n d u m u su m c o n tra r iu m r i t u i ecclesiae, v e l c u m s c a n d a lo , a u t p e r ic u lo e rra n d i c irca s u b sta n ­t ia l ia , p ro c u l d u b io esset p e c c a tu m m o r t a le , q u ib u s sec lu sis m u ta t io so lu m a c c id e n ta lis ob le v ita te m m ateriae est so lu m c u lp a v e n ia lis . N e q u it ta m e n e x t r a n ecessita te m a d m in is tra r i sa c ra m e n tu m c u m m a t e r ia , v e l fo rm a d u b ia ; im o n ec in n e c e s s ita te , lo q u e n d o cu m e x c e p t io n e sa c ra m e n to ru m b a p tis m i et po en iten tiae .

2 . M in is tr i in te n t io n e n o n so lu m m a te r ia li fa c ie n d i a c tio n e m e t c ae re m o n ia m e x t e r n a m , sed e t fo rm a li c o n fic ie n d i s a c ra m e n tu m , seu re m s a c r a m , s a lte m g e n e ra li e t c o n fu s a , q u a m c e n se tu r h a b e r e , q u i p o n e n d o a c tio n e m e x te rn a m v o lu n t f a c e r e , q u o d fa c it ecclesia^ v e l q u o d fa c iu n t m in is tr i c h r is t ia n i , a u t q u o d C h ris tu s in s t i t u i t ; quae ta m e n n o n d e b e t n ecessa rio esse a c t u a l is , sed s u f f i c i t , u t s it v ir - t u a l i s , m in im e ta m e n h a b itu a l is , sa lte m re sp e c tu se x p r io r u m , e t m u ltò m in u s so lim i in te rp r e ta ­t iv a , v e l c o n d it io n a ta d e fu t u r o .

3. S u b je c t i su sc ip ie n tis sa c ra m e n ta in te n t io n e , si se rm o s it de a d u lt is u su m ra t io n is h a b e n tib u s su sc i­p ie n t ib u s a lia , p r æ t e r e u c h a r is t ia m , q u æ p e r se lo q u e n d o s u f f i c i t , u t s it v i r t u a l i s , m in im e ta m e n in t e rp r e t a t iv a .

N . B. Non vitiatur sacramentum , si cum errore solum interno form a consueta proferatur, ut expresse inquit V . Augustinus, lib. 4 deBaptism., c. i5 . H inc ab ecclesia baptismus arianorum admissus est, quamvis h i credant, quod Filius et Spiritus Sanctus sint creaturae; dummodo habeant intentionem faciendi quod Christus instituit et merito : nam formae mutatio non contingit ex privato cujusque arbitrio , seu ex communi usu hominumque dispositione.

I I I . L ic e ita s e x ig it s ta tu m g ra i iæ tu m in m in is tro e x o ffic io , seu s o le m n ita t is , id est s p e c ia li co n se c ra tio n e ad c o n fic ie n d a sa c ra m e n ta d e p u ta to ; secu s v e ro n e c e s s ita tis , q u a lis e tia m r e p u ta tu r sacerd o s in n ecessita te a d m in is tra n s s a c ra m e n ta ex D. Thoma , 3 p a rt . , quœst. 64 , art. 6 in corp., tu m in su b je c to ea su sc ip ie n te ju x t a d ic e n d a in se q u e n ti T a b u la .

' i. O m n iu m , est c a u sa re in su sc ip ie n te n o n p o n e n te o b icem g ra t ia m sa n c tific a n te m ex opere operato, seu e x v i , e t e fficac ia ip siu s o p e r is e x te rn i sa c ra m e n ta lis à C h r is to D o m in o in s t i t u t i , ita t a m e n , u t sp e c ie d iv e rsa in ecq u a lem c o n fe r a n t g r a t ia m , l ic e t æ q u a lite r d isp o s it is ; im o id e m o m n in o sa c ra m e n ­tu m in a e q u a lite r d isp o s it is in a e q u a le m c o n fe r t g r a t ia m , e t q u id e m ex opere operato , q u ia m a jo r i l la d isp o s it io se te n e n s e x p a r te su sc ip ie n tis n o n h a b e t ra t io n e m c a u s æ , sed so liim co n d it io n is .

2 . M o r t u o r u m , est cau sare p r im o , e t p e r se p r im a m g ra t ia m , s e c u n d a r io e t p e r accid en s s e c u n d u m , seu a u g m e n tu m gratiae .

II. Yalor de­pendet a

IV. Effectus respectu

3. Vivorum quorum est per se causare secundam gratiam; seu augmentum , per accidens vero * etiam primam in casibus ; videlicet cum quis

r i. Putans bona fide se esse in gratia, eo quod facto diligenti examine nullius peccati mortalis recordetur , accedit ad eucharistiam.Conscius sibi peccati mortalis non habens copiam confessarli accedit ad sa­

cramentum aliquod vivorum cum actu doloris, quem putat esse veram et perfectam contritionem , qui tamen revera talis non est.Cum sola attritione supernaturali de peccatis confessus, sed ex malitia sa­

cerdotis non absolutus, prudenter tamen existimans se esse absolutum et consequenter contritum, suscipit aliquod sacramentum vivorum.

4. Omnium, est causare præterea gratiam sacramentalem consistentem in jure quodam ad specialia auxilia suo tempore, et loco percipienda pro exequendis actionibus sacramentalibus necessaria, v. g . , in eucharistia ad actus charitatis et devotionis, quibus anima spiritualiter nutritur , quod jus amit­titur ab eo , qui per peccatum mortale excidit a gratia sanctificante.

5. T rium , scilicet baptismi , confirmationis, et ordinis, est insuper imprimere characterem spiri­tualem et indelebilem , saltem in hac vita ( quidquid sit : an remaneat in altera vita ) : in anima eorum aliquod suscipientis et hinc iterari non possunt.

V. Necessitas : baptismus est omnibus omnino necessarius necessitate medii in re , vel saltem in voto: poenitentia est necessaria necessitate medii in re , vel saltem in voto lapsis in peccatum mortale post baptismum. Reliqua quinque sunt necessaria necessitate praecepti affirmativi tempore, circumstantiis determinatis obligantis.

VI Obex respectu gratiae positivus est peccatum mortale cognitum , volitum , et positive non retractatum ; negativus obex est idem invincibiliter ignoratum , quorum primus ablatus per contritionem, vel attritionem cum sacramento , secundus vero per attritionem , relinquit baptismo vim reviviscendi ; secus vero aliis sacramentis, saltem in ordine ad producendam gratiam habitualem , quamvis aliqui velint, attribuendam etiam talem vim sacramentis ordinis , et cxtremæ-unctionis , imo et matrimonio , non vero eucharistiae et poenitentiae.

N .B . i. Sacramenta licite peti nequeunt a malo ministro sive ex officio , sive exposito, sive parato , dum ab alio meliori peti possunt, nisi urgeat aliqua necessitas : imo juxta aliquos (etiam aliqua utilitas spiritualis, v. g . , lucrandi indul­gentias) urgente tamen mortis periculo possunt peti etiam a non parato , licet esset excommunicatus non toleratus.

2. Nequeurd sacramenta administrari sub conditione, exceptis quæ iterari non possunt. Hinc aliqui condemnant praxim absolvcnjjum sub conditione, extra casum} quo homo subita vi morbi opprimatur, quamvis plures a lii affirment»

TABULA CXXVIII .

II. Minister

( <• \ t i i —Potestate auctoritatis est solus Deus, cum solus’ potuerit eligere signum sensibile , eique tribuere\ vim significandi et causandi gratiam. , 1

. * : %' Potestate commissa et delegata est Christus ut homo, utpote qui habuit potestatem et quidem ex-[. Institutor* * celienti® propter unionem hypostaticam a Deo acceptam , eligendi signa sensibilia, eisque annec- 4 # tendi gratiam , quam promeruit; \ * w ^

** tt * # | f igitur Detestate omnia sacramenta novae legis sunt instituta a Christo Domino , prout fidest \ docet, et qumém immediate et pá^Se ju xta communiorem.# \ *

i! Primarius est Christus, ut homp ,|utpote cujus nomine administrantur sacramenta juxta illud Joannis I V , 3 3 , hic est qui baptizat.

2 . Secundarius ordinarius, seu secundum legem a Christo præscriptam , est solus homo viator ratione utens, utpote, qui nomine Christi conficit sacramenta.

3. Ex officio, seu solemnitatis dicitur, qui confert sacramenta speciali consecratione ad ea conficienda deputatus , qualis est sacerdos celebrans missarn , absolvens a peccatis.

4* Necessitatis dicitur , qui sine tali consecratione et deputatione administrat sacramentum , ut qui* vis viator in necessitate baptizans vel matrimonium contrahens.

5. N o n q u iv is h o m o v ia to r p o te s t esse s a c ra m e n to ru m n o v æ le g is ( lo q u e n d o cu m e x c e p t io n e b a p ­tism i e t m a tr im o n ii ) , sed so lu s i lle , q u i in ecc lesia ad h o c o r d in a tu r .

6. Administrare tenentur sacramenta curam animarum habentes, ut parochi suis parodiianis non solum in mortis periculo, etiam morbo contagioso laborantibus , sed quoties rationabiliter pos­tulant parochiani et deficientibus parochis, alii privati sacerdotes, praesertim religiosi ex ordine mendicantium.

7. Conficiens sacramentum debet habere intentionem juxta dicta in priori Tabula, alias nullum confi­cit sacramentum.

8. N o n r e q u ir it u r ad v a lo re m s a c ra m e n ti u t s it f id e l is : h in c in fid e le s e t h aeretic i p o ssu n t v a lid e a d ­m in is tra re s a c r a m e n ta , m o d o r itu m a C h r is to D o m in o p ra e sc r ip tu m o b s e rv e n t , ita catholici omnes ; in fid e le s q u id e m n o n d u m b a p t iz a t i , so lu m b a p t is m u m , h aeretic i ta m e n b a p tiz a t i , e p is c o p i , v e l s a c e rd o te s , l ic e t n o t o r i i , d e g r a d a t i , S u s p e n s i, in te rd ic t i , p u b lic e d e n u n c ia ti , a c n o m in a t im e x - c o m m u n ic a t i , p o s su n t v a l id e caetera s a c ra m e n ta c o n f ic e r e , lo q u e n d o sa lte m c u m e x c e p t io n e sa­c ra m e n t i p o en iten tiae resp e ctu e x c o m m u n ic a t i v ita n d i e x d ic e n d is su o loco^

9. N o n d eb e t ad v a lo re m s a c ra m e n ti esse in s ta tu g r a t i ® . h in c p eccato re s s iv e p u b lic i s iv e p r i v a t i , v a lid e c o n fic iu n t s a c ra m e n ta ; r e q u ir it u r ta m e n m m in is tro e x o ffic io u t lic ite a d m in is tre t sa cra ­m e n tu m , secu s v e ro in m in is tro n c c e s s ita t is / W / a probabiliorem , u n d e sive sacerd o s , s ive la ic u s in p e c c a to m o rta li b a p tiz a n s in n e c e ss ita te n o n p e c c a t m o r t a l i t e r , q u id q u id a liq u i c o n tr a r iu m se n tia n t re sp e c tu sacerd o tis .

10 . A d c o n fic ie n d u m lic ite sa c ra m e n tu m eu ch aristiae defipt esse in s ta tu g ratiae p e r sa c ra m e n ta le m co n fe ss io n e m p r o c u r a t o : im o ju x t a a liq u o s , e tia m ad c o n fic ie n d a a lia s a c r a m e n ta , q u a m v is p lu re s v e l in t , q u o d a lia lic ite confici p o ss in t p raem issa p e r fe c ta c o n t r it io n e , e t ia m e x t ra c a s u m , q u o d eessct c o p ia c o n fe ssa r ii.

1 1 . N e q u it a d m in is tra re sa c ra m e n ta p e c c a to r i p u b l ic o ,s e u n o to r io n o to r ie ta te s iv e j u r i s , s ive f a c t i , a lia s g ra v iss im e p eccat a d m in is t ra n s , s iv e d e in ta lis p e c c a to r p u b l i c e , s iv e p r iv a t im p e ta t : a t ta m e n o c c u lto p e c c a to ri p u b lic e p e te n ti a d m in is tra r i d e b e n t , si r e p e lli n e q u e a t a b sq u e e ju s in fa m ia 5 secus si o c c u lte p e ta t e t n o tit ia m p e cca ti e x t r a c o n fess io n e m h a b e a t.

1 2 . N e q u it u lla e x c a u s a , e tia m ad e v a d e n d a m c o m m in a ta m sib i m o r t e m , s im u la te a d m in is tra re s a c ra m e n ta s in e p eccato g ra v i e t q u id e m g ra v io r i , q u a m si in s ta tu d i s g r a t i ® illa a d m in is t r a r e t , o b in ju r ia m ir ro g a n d a m sa c ra m e n to ex cap . de homine 7 , de celebratione missarum et ex dam ­nata propositione 29 , ab Innoccntio X I *) , nec non ex rescripto sacrai congregationis S. Ojficii, an. 1 6 2 5 , adepist. Arotibarcnsem , et Bcned. X I V , const. (pur ine. p o s tre m o m e n se . Tom. 2 , Bull, ejusd. 85 , § . 20 .

1 3 . N e q u it s in e g ra v i p e c c a to m u ta re r itu s e t caerem o n ias p raescrip ta s ab ecc lesia in a d m in is tra t io n e s a c ra m e n to ru m ex Tridentino , sess. 7 , can. i 3 , et Benedici. X I V , constit. in t e r o m n ig e n a s , torri. 1 , Bull, ejusd. ,fo l. 1^ 4 , § . 18 et 19 .

r i, Capax est solus homo viator, non tamen omnis respectu omnium sacramentorum , nam feminae non sunt capaces sacramenti ordinis, — infantes matrimonii - - sani extremæ-unctionis — infi­deles non baptizati ullius sacramenti ante susceptionem baptismi.

2 . D eb e t h a b e r e , si a d u ltu m , ad v a lo re m in te n t io n e m p o s itiv a m su sc ip ie n d i s a c ra m e n tu m .3. Sufficit ad valorem sacramenti suscipiendi si habet intentionem sive actualem, sive virtnalem, sive habitualem, sive etiam interpretativani faciendi id, quod facit ecclesia; ad matrimonium tamen con­trahendum requiritur intentio saltem virtualis, cum juxta probabiliorem ipsi contrahentes sint, ministri.

4. A d su sc ip ie n d a cu m fr u c t u sa c ra m e n ta m o r tu o ru m a d u ltu m g ra v a tu m p e c c a li p e rso n a lib u sd e b e t d e te s ta re p eccata . A d s u sc ip ie n d a v e ro cu m fr u c tu sa c ra m e n ta v iv o ru m rc c p iir itu r in su sc i­p ie n te s ta tu s g r a t i ® p ro c u ra tu s v e l p e r co n fess io n e m s a c r a m e n ta le m , si se rm o s it d e su sc e p tio n e eu ch aristiae , v e l p e r c o n tr it io n e m p e r fe c t a m , si se rm o s it d e a liis sa c ra m e n tis v iv o r u m ; q u a m ­v is a l iq u i v e l in t , e tia m ad a lia su sc ip ie n d a p ra e m itte n d a m esse c o n fessio n e m s a c ra m e n ta le m , d u m ad est c o p ia c o n fe s s a r i i , q u o d e t ad id h o r ta tu r spo n sos r itu a le R o m a n u m a n te q u a m c o n tra h a n t m a tr im o n iu m . . .5. N o n p o te st p e te re s a c ra m e n ta ab im p ro b o m in is t r o , d u m c e rto co n sta t de im p ro b ita te ip s iu s , seu q u o d s i t , v . g . , e x c o m m u n ic a t u s ,s u s p e n s u s , a u t e x is tâ t in p e c c a to m o rta li , ab sq u e le g it im a c a u s a , u r g e n te ta m e n cau sa p o test p e te re ea ab im p ro b o ab ecc lesia t o le r a t o , in d e fe c tu ta m e n a lte r iu s sacerd o tis : ab im p ro b o ta m e n , n o n to le ra to ab e c c le s ia , n e q u it p etere e x t ra e x tre m a m n ecessita ­t e m , q u a su p p o s ita p o te st p e te re n o n so lu m b a p t is m u m , p ro u t c o m m u n ite r a d m i t t i t u r , sed e tia m p o en iten tia m juxta probabiliorem.

{*) P. D. Urgens jnetus gravis est causa justa sacramentorum administrationem simulandi.

DE INSTITUTORE, MINISTRO* ET SUBJECTO SACRAMENTORUM NOVÆ LEGIS IN GENERE.

Sacramen­torum no vse< legis

III. Subjectum

TABULA CXXIX.

BE INSTITUTIONE, NECESSITATE, OBLIGATIONE, MATERIA ET FORMA SACRAMENTI BAPTISML

( Ï. Institutus est immediate, et per se a Christo Domino, et quidem, juxta probabiliorem, ante passionem et mortem suam , et probabilius eo die, quo Christus Dominus in Jordane a Joanne baptizatus est.

II. Necessarius est necessitate medii ad salutem in re , vel in voto, omnibus omnino hominibus, saltem extra casum martyrii.

III. Obligatio suscipiendi baptismum nonnisi post resurrectionem Christi, et legis evangelicæ promulgationem ( quæ facta est in die Pentecostes ) cœpit ; sufficienter autem per totum orbem censetur facta promulgatio evangelii quadragesimo jpost Christi mortem anno ex cardinale Gotti,

1. Certa extra necessitatem adhibenda sub mortali, est aqua naturalis elementaris tum frigida, tum calefacta, sive flum inis, sive p utei, sive maris , sive fontis , sive pa­ludis, sive pluvialis, vel resoluta ex nive, glacies cadens ex lapidibus , et parietibus desudantibus, aut arborum foliis, etc.

2. Dubia in necessitate adhibenda sub conditione, est aqua rosacea , liquores omnes per alchimiam educti ex floribus, aqua ex sale resoluta, cerevisia , mulsum, sed obtenta materia certa repeti debet baptismus sub conditione praescripta cap. De quibus 2 , de baptismo : si baptizatus e s , non te baptizo , sed si\ nondum bapti­zatus es , ego te baptizo , etc.

3. In solemni baptismo sub mortali adhibenda est aqua desumpta ex sacro fonte e x Benedicto X I V . Constit. Inter omnigenas. Tom. i. Bull. Rom. ejusd. , fo l. i 34 , §. 20 : et concit, gener. Viennensi , celeb. sub Ciem. V, relat. , cap. Praesenti de baptis, inter Clement.

Baptismus quatenus sa­cra mentum est ablutio corpo­ralis exterior facta aqua sub pr ce scripta ver­borum form a

IY.Materiabaptismi^

Remota

Proxima est ipsa absolu­tio fac ta sive

i Aspersione, fluentis tamen aquae , per sufficientem partem corporis, ut tempore apostolorum consueverat fieri.immersione ipsius baptizandi in aquam , prout in primitiva ecclesia fiebat, et du­ravit usque ad saeculum X III, et de facto etiam practicatur in ecclesia Greca, et ab iisdem practicari posse dum commorantur inter latinos inquit Benedictus X I V , Constit. Etsi pastoralis. Tom. i . B u ll. ejusd. ,fo l. i 65 , edit. Rom . , § .2 , n. 2.

3. Infusione aquae super corpus baptizandi, uti de facto fit > et fieri debet in ecclesia? latina.

Y . Form aJ Yalida baptismi^

r* Quocumque ex tribus relatis modis ablutio fiat, valet baptismus ex rituali Rom ano , licet in ec­clesia latina observetur tertius introductus, inter alias causas ad parcendum erubescentiae mulie­rum , quae in aetate adulta baptizantur, et am ovendum periculum a ministris baptizantibus.

** Quamvis de necessitate sacramenti sufficiat unica ablutio, attamen ex praescripto ritualis Romani ter ablui debet baptizandus, cavendum tamen ne forma totaliter absolvatur antequam perfecta sit totalis ablutio.

*** Si quis in aliqua parte minus principali, v. g . , manu , pede, umbilico , vel capillis tantum ablueretur, baptismus velut dubius esset repetendus sub conditione, imo id practicandum quoties quis non fuisset ablutus in principali parte, seu capite, aliqui volunt ex D. Thoma qui 3 parte, cjuœst. 68, art. 1 1 , ad 4 inquit : quia tamen in nullo exteriorum partium integritas vitae ita. consistit, sicut in capite , videtur quibusdam. , quod propter dubium , quacumque alia parte cor-> poris abluta , puer post perfectam nativitatem sit baptizandus sub conditione.

' i . Ego te baptizo in nomine Patris, et Filii et Spiritus Sancti, quæ usurpari debet in ecclesia latina, quocumque tandem idiomate, et si obstetrix, vel laicus ignarus linguae latinæ baptizet, praestat, ut lingua vernacula proferatur ad evitandum periculum alicujus erroris substantialis.

2. Ego dominationem vestram abluo vel mundo in nomine Patris , etc.3. Ego te baptizo in nomine Patris, e tc ., ac Beatæ Yirginis 3 si addatur solum ad

implorandum Yirginis Mariae auxilium.4. Baptizetur servus , vel serva Dei N . , in nomine Patris, e tc ., qua forma græci

baptizant.

2. Dubia : ego te baptizo in nomine Patris, in nomine Filii, in nomine Spiritus Sancti, quia videtur, quod repetitio illa denotet multiplicationem naturae, quod tamen alii negant, et ideo manet dubia.

Ego te baptizo in nomine Trinitatis , vel in nomine Unius et T r in i , aut in no-

3. Invalida

p - „I mine Trium personarum. ! 2. ”! 2. Ego te baptizo in nomine genitoris, gen iti, ac procedentis ab utroque.■ 3 . Ego te baptizo in nomine Christi ; quidquid sit, an ex dispensatione Christi in I primitiva ecclesia valide collatus sit baptismus in nomine Christi, hoc tamen com- \ munior theologorum negat.

* Baptizans omittens sive illa verba : baptizo , aut æquivalentia , sive pronomen T e , vel loco illius non exprimens nomen personae baptizatae , invalide baptizat, valide tamen si solum omittat pro­nomen ego , licet venialiter peccaret, omittens vero sive particulam in , sive E t , peccat mortaliter.

N. B, Baptismus quatenus sacramentum suppleri potest vel per votum, seu desiderium recipiendi baptismum flu m in is , quod votum, dicitur : Baptismus flaminis vel m artyrium , seu ipsam mortem pro Christo toleratam , quæ dicitur : Baptismus sanguinis, qui ad modurtt sqcrçim.enti baptismi tam in infantibus , quam adultis dimittit omnem culpam et poenam , et quidem ex opei/e operato vel melius : quasi ex opere operato cum non. possit id praestare prout est opus ministri necem inferentis, neque ex vi institutionis suce , sicut sacramenta , sed ex speciali quodam privilegio , et promission^Christi insinuata ab ipso Christo illis verbis : qui me con­fessus fuerit, etc ., qui perdiderit animam suam proptej: m e, inveniet illam , supposito tamen in adultis pecca­toribus dolore sppernaturali, saltem ijnperfeclo»

R

DE MINISTRO, PATRIN1S , CÆREMONIIS ET LOCO , QUO MINISTRARI DEBET BAPTISMUS.

1. Ordinarius, qui scilicet baptismum administrat ex officio, seu jure ordinationis suæ et accepte© auctoritatis docendi et baptizandi, est sacerdos: cum Christus apostolis, quibus succedunt episcopi t dixerit : Euntes docete omnes gentes baptizantes eos; discipulis vero, quibus succedunt presbyteri, dixerit : I t e , ecce ego mitto vos, subaudi evangelizare et baptizare, non tamen quivis sacerdos, sed solum ille , cui jurisdictio, et regimen ecclesiae est demandatum , uti episcopo vel parocho, aut curato.

2. Extraordinarius, qui ex delegatione ministri ordinarii baptismum administrat, et hinc non'solum episcopus, sed et parochus potest committere non solum presbyteris, sed et diaconis ( secus vero aliis clericis inferioribus) facultatem etiam solemniter baptizandi , quibus tamen , videlicet diaconis, committi non debet, nisi occurrente aliqua rationabili causa, et deficientibus sacerdotibus, qui

I Minister velint et possint ministrare baptismum; et si diaconus vel alius inferior clericus, aut laicus absque * commissione episcopi, vel parochi praesumeret solemniter baptizare , praeter peccatum mortale

incurreret irregularitatem , secus vero si privatim administraret.3. Necessitatis, qualis censetur, qui urgente mortis periculo aliis ministris idoneis deficientibus bap­

tismum administrat, et talis minister potest esse quivis homo, etiam mulier, paganus, haereticus, ex concilio Florentino , relat. in const. Eugenii I V , incip. E xaltate, reper. tom. i Bull. Cherub., fo l. 286 , §. io , semper tamen praeferendus dignior minus digno, diaconus subdiacono, subdiaconus aliis clericis, clericus laico , vir feminae , fidelis infideli, nisi circumstantia aliqua , ut propter inde­centiam , praeferatur mulier viro ex rituali Bomano : quod si praesente sacerdote, vel diacono praesumeret clericus vel laicus administrare baptismum , peccaret mortaliter.

N. B. Unus potest plures simul baptizare, uti legitur factum ab apostolis una die plura m illia homi­num baptizantibus , in tjuo casu debet form a baptismi proferri in plurali dicendo : Ego vos bap­tizo , etc. ex D. Thoma , 3 par., quaesi. 66, artic. 5 , ad 4.

/"i. Ut habet rationem veri patrini debet sive per se, sive per procuratorem tenere baptizandum dum baptizatur, et dum per procuratorem fit, non procurator, sed constituens procuratorem contrahit cognationem spiritualem, de qua infra.

2. Adhibendus in solemni baptismo, seu qui fit cum caeremoniis praescriptis , et olim fiebat certis dumtaxat personis, videlicet in paschate et pentecoste, nisi necessitas aliter exegisset, quamvis de facto infantibus statim post nativitatem conferri possit, adultis vero nonnisi postquam in fide

fuerint sufficienter instructi.3 . Non adhibendus in privato baptismo , seu qui confertur in necessitate, et si adhiberetur non haberet rationem veri patrini, nec contraheret cognationem spiritualem.4* Attento jure antiquo unus tantum adhibendus erat 9 attenta tamen dispositione Tridentini, iess.24, de reform. m atrim ., cap. 2 , duo assignari possunt, sed in hoc casu unus , et un a, non tamen duo viri, vel duae feminae adhiberi possunt, neque id permitti potest sive ab episcopo , sive parocho.

5. Designari debet, vel debent a parentibus, et jn horum defectu ab eo, qui sacramentum adminis­trat, videlicet a parocho ex Tridentino ibid , : alias non contrahunt cognationem spiritualem.

6. Designari nequeunt sive amentes , sive non baptizati, sive haeretici, sive publice excommunicati,II.Patrinus aut infames, sive pater et mater prolis baptizandae ( maritus tamen et uxor possunt simul levare

alienam prolem attento praecise jure communi, quamvis consulendum non sit, imo in aliquibus dioecesibus inhibitum ) , sive religiosi et moniales, ex rituali Bom ano , et multis textib. juris can, et multo minus fratres minores, ex regula, cap. xi.

7. Contrahit cognationem spiritualem , cum baptizato , ac patre et matre personae baptizatae 9 ex T r i- dentino ibid., quam cognationem contrahunt etiam pro casu, quo plures, designati tamen a pa­rentibus vel parocho , infantem ex sacro fonte levarent, cx cap. Quamvis 3 , de cognatione spiri­tuali 12 6 , secus vero si non ita designati id facerent.

{i. Baptizandum parocho præsentare.2. Respondere pro baptizando , si ipse nequeat.

3. Baptizandum tenere sive per se , sive per procuratorem dum baptizatur, et quidem cum intentione gerendi munus patrini juxta consuetudinem ecclesiæ.

4. Baptizatum de manu baptizantis suscipere.5. Baptizatum instruere in rebus fidei et doctrinæ christianæ , si parentes id praestare

nequeant, vel ab aliis praestandum non speretur.

IIL Cæremoniæ tum antecedentes, tum concomitantes, tum consequentes praescriptae in rituali Romano adhi­bendae sunt ad ornatum, et splendorem hujus sacramenti.

IV. Locus in necessitate quivis : solemnis olim conferebatur in locis separatis ab ecclesia, quae vocabantur baptis­teria : de facto in ecclesia, in qua est fons baptismalis , extra quam sive in domo, sive in oratorio privato nequit conferri sine licentia episcopi, ex Clementina unica de baptismo, et ex Benedicto X I V constit. incip. Magno. Tom. 3 Bull. ejusd., fo l. 377 , §. 19 , excipe si baptizandi sint proles regum vel principimi terrae.

V . Nomen : Possunt baptizatis imponi nomina sanctorum vel sanctarum, licet in martyrologio romano non essent descripta, dummodo excludantur nomina idolorum, et falsee religionis, cx Benedicto X IV » constit. quœ in­cipit ; Omnium sollicitudinem, Tom , x Bull. e ju sd ., fo l , 197 et 407,

T A B U L A G X X X.

Sacramentibaptismi

TABULA CXXXI.

I. Subjectum capax sunt

DE SUBJECTO BAPTISMI , ET DISPOSITIONIBUS AD EUM VALIDE E T LIC IT E SUSCIPIENDUM.

"i. Omnis homo ratione utens, etsi esset sanctificatus in utero matris, eo quod talis deberet ecclesiam visibilem per baptismum ingredi, et fieri capax cæterorum sacramentorum, respectu cujus non falsificatur forma baptismi, quia hujus sensus est : confero tibi gratiam de se remissivam peccati originalis et actualis, si in te invenitur : hinc communiter docetur , quod beata V irgo fuerit ab ipsomet Christo baptizata.

2. Infidelis adultus non statim, ac p etit, debet baptizari, sed prius debet bene explorari ejus voluntas, et instrui in rebus fidei, ex catechismo-Romano ; quod et practicandum cum infideli moribundo, saltem ei exponendo n^steria hdei necessaria necessitate medii, nisi instans periculum mortis dila­tionem non admitteret, ex Benedicto X I V constiti Postremo mense, tom. 2 BulL ejusd. ,

foL 85 , §. 4 1.3. Haereticus volens abjurare suam sectam non est rebaptizandus, nec quidem sub conditione, quia de fide est quod baptismus collatus ab haereticis sit validus, etsi collatus fuisset cum errore privato ministri , nisi inveniatur defectus commissus circa materiam, formam , et intentionem ministri juxta dicta in Tabula CXXIX,

4. infantes possunt valide, et licite baptizari, ut fides docet: hinc Tridentinum anathematizat dicentes, neminem esse baptizandum, nisi in ea ætate, qua Christus baptizatus est, vel in ipso mortis arti­culo : imo expedit, ut in infantia quivis baptizetur magis quam in adulta aetate: Hinc Eugenius IV praecepit, non esse expectandum per quadraginta , vel octoginta dies, nec ad aliud tempus, juxta quorumdam observantiam differendum , sed quamprimum fieri potest, debeat conferri , et plures auctores volunt, quod parentes vel tutores graviter peccént, ultra octiduum differentes sine ratio­nabili causa.5. Infantes nondum perfecte nati non sunt baptizandi , nisi mortis periculum immineat, et tunc si pars edita sit caput, absolute sunt baptizandi, si vero alia pars, sub conditione , ex D. T h o m a , 3 p a r . , quœst. 68 , art. 1 1 , a d object« 4 rituali Romano , et Benedicto X I V , synod. diœc. 9 hb. 7 , c. 5 , n. 10 : et dein si perfecte nascatur vivus , baptizatus in alia parte extra caput, rebapti­zandus sub conditione.

6. Infans nulla sui parte egressus, sed totaliter inclusus in utero materno, juxta plures , nullo modoBaptismi est baptizandus, quamvis alii velint, baptizandum sub conditione, si arte ad ipsum in utero exis­

tent em pertingi , et aqua perfundi possit, quibus adhaeret Benedictus X IV , ibid . , n. 2 , et omnino practicandum, quod si dein foras prodeat, rebaptizandus sub conditione.

7. Infantes expositi, licet habeant collo appensam schedulam attestantem esse baptizatos, sunt sub conditione rebaptizandi, extra tamen casum , quo posset baptizans venire in cognitionem personae scribentis illam schedulam , et persona illa scribens esset fide digna, ex Benedicto X I V , cum syn. dicec. , lib. 7 , r. 6 , num. 1 et 5 , cum in c. 1. constit. Postremo mense, ibid. , quod a fortiori di­cendum de infantibus expositis non habentibus dictam schedulam, et universim de omnibus infan­tibus , qui an baptizati sint , nemo certo scit.

8. Infantes baptizati ab obstetricibus bene instructis non sunt rebaptizandi, nec quidem sub condi­tione , quod si dubitetur de aliquo errore ab ipsis commisso , examinentur a parocho, ut veritas appareat, et dubium tollatur.

9. Monstrum quocumque modo originem habens, si præditum sit anima rationali, uti judicandum , si caput hominis præ se fe ra t, est baptizandum , licet alia membra essent fe rin a , secus si caput, et pectus sit ferinum , si habeat duo capita et duo pectora invicem conjuncta quolibet proprio, ac distincto baptismo , debet baptizari, et quidem absolute , si vero dubitetur an sit homo vel non , baptizari debet sub conditione. 1 II.

1. In infantibus baptizandis nulla omnino requiritur ex parte baptizandorum , utpote qui in fide pa­rentum vel ecclesiæ baptizantur.

2. In adulto baptizando requiritur ad valorem intentio, seu voluntas , et quidem positiva, suscipiendi baptisrnum, saltem habitualis, et ideo nullus cogendus ad suscipiendum baptismum , ex cap. Sicut

II. Dispositio J Judaei 9 de Judaeis, Saracenis, etc,, quod si quis coacte revera baptizaretur, invalidus esset baptismus j collatus ; secus si solum ex metu aliquo , licet gravi, inductus , ex cap. Majores. 4 de baptismo.I N. B. Rebaptizantes sive infantem , sive adultum sub conditione ob solum apprehensum prioris bap- ! iismi dubium, nulla præmissa veritatis indagin e , peccant mortaliter juxta omnes; et incurrunt irre-I gularitatem juxta Benedictum X IV , Instit. 84 , et synod. diœces., lib. 7 , c. 6 0 ' 7 * *

aliqui velint, solum absolute culpabiliter rebaptizantes incurrere irregularitatem .

TABULA CXXX1I.DE PROLIBUS INFIDELIUM BAPTIZANDIS V E L NON BA PTIZA N D IS, E T EFFECTIBU S BAPTISMI.

Baptizantur, etiam invitis parentibus, licet sint infantes infidelium proprie talium, seu non baptizatorum , sive dein parentes fideles sint subjecti principibus Christianis vel civiliter et po­litice , ut judæ i; vel dispotice et serviliter , ut capti in justo bello, sive non sint subjecti ut Turcæ, ex Benedicto X I V . Constit. Postremo mense. Tom. 2 Bult. e ju sd., fot. 3 8 6 , §. 2 7 , imo loquendo de infantibus infidelium baptizatorum, seu haereticorum, possunt etiam licite baptizari, invitis licet eorum parentibus : in quo casu separandi sunt a consortio parëntum, si periculum perversionis adest.

Ï. Valide 2- Et licite baPtizantur infantes infidelium proprie talium dispotice, ac serviliter subjectorum principibus christianis, invitis licet eorum parentibus, ex Benedicto X IV , ibid. §. 6. Hinc filii Turearum et Maurorum, qui in justo bello fiunt servi Christianorum, contra Voluntatem par ren tum baptizantur, quod et approbatur a laudato pontifice.

3 . Nequeunt baptizari infantes infidelium proprie talium civiliter solum , et politice subjectorum sive principibus infidelibus, in quo omnes conveniunt, sive principibus christianis , invitisonrm n riarontirm c noi fu f TAT-i KnC îi/« lit / 1 n/ _VTT/ "7 ’ / C f

infantes in­fidelium

eorum parentibus , vel tutoribus ju xta probabiliorem et expressam Benedicti X I V , ibid . , §. 5 . et qui aliter faceret, peccaret mortaliter contra ju ' ” ' 1 ^queest. 68 , art. io.

i justitiam naturalem , ex D . T h o m a , 3 part. ,

II. Licite

2. Possunt baptizari id est dum

III. Effectus principales baptismi sunt

1. Ex parentibus infidelibus vir convertitur ad Fidem , et uxor in infidelitate pèr- m anet, in quo casu potest filius, licet contradicente m atre, baptizari, quod et procedit, pro casu quo mulier convertatur ad Fidem ,et vir in infidelitate perma­neat, ex Benedicto X I V , ibid. , §. i 5 et i 6 , constit. quœ incipit. Probe. Tom. 3 B u ll. ejusd. , fo l. 417 » §• 12.

2. Avus offert prolem baptizandam, in quo casu potest licite , invitis etiamnum utriusque parentibus, baptizari, ex Benedicto X I V , ibid.3. Proles aliqua sive per fas , sive per nefas a parentum infidelium custodia in tan­tum sunt abstracti, ut nulla spes reditus illorum ad ipsos moraliter supersit, ex p ra x i ecclesias.

4. Infans praevidetur statim absque ulla spe vitae moriturus, ex decisione sacrae congregationis , an. 1678 et ijo b , apud Bened. X I V , in allata const. §. 8 , quod tamen fieri debet majori , qua potest cautela ad avertendum tumultum et scan­dalum, seu ut inquit Benedictus X I V , fieri debet moderate, religiose , ac pie ibid .

5. Infans infidelium crudeliter a parentibus projectus, et derelictus invenitur, quia pro tali casu parentes de jure amittunt patriam potestatem, juxta rescript* Gregorii I X , rei. cap. S i a patre S , de infantibus, et languidis expos.. Vici* etiam Bened. X I V , in prasf. constit. §. 10.

N. B. i . E x tra hos casus baptizans infantem infidelium insciis , vel invitis eorum parentibus , in­fans ille educandus est penes christianos, cx decisione sacrae congregationis 5 maii i 633 , et ex Benedicto XIV, ibid., §. 17 et 29 , quod si taliter baptizatus, factus adultus , desereret F idem ca tholicam et infidelibus adheereret, contra talem procedi deberet, sicut contra haereticos, ex cap. contra i 3 , de haereticis 126.

2. Proles adulta infidelium, si petant baptizari, etiam insciis , ct invitis eorum parentibus, bapti­zari possunt, ex Benedicto XIV, ib id ., §. 36 , et quidem etiam non completo septennio si suppo­nantur sufficienter prœditæ ration e, quod si dubitetur de perfecto usu rationis, baptismus differendus, et interim detinendae a Christi fidelibus procul a genitoribus et instruendae , ex Benedicto XIV , ibid., §. 34.

r\. Remissio peccati originalis, et omnium actualium ante baptismum commissorum, ex Triden­tino anathematizante contrarium asserentes, sess. 5 , can. 5.

2. Remissio omnis pœnæ peccato debitae absque ulla satisfactione, et hinc adultis baptizatis nulla imponi debet poenitentia saltem laboriosa et satisfacto ri a, ex concilio Florentino ,relat. in consi. Eugenii I V . Exultate Deo, tom. 1 Bu ll. Cherubini, fo l. 286, si tamen adultus ante baptismum commisisset delicta aliquai nfesta societati, posset a magistratu puniri, ex D . Thom a loc. cit. , queest. 69 , art. 1 a d 3.3 . Ablatio omnium irregularitatum ex delictis, etiam homicidio, commissis ante baptismum,secus vero aliarum, quæ ex defectibus, præsertiin bigam i® , infam i® natalium proveniunt.

4. Infusio grati® sanctificantis quæ gratia infantibus æqualiter confertur, adultis vero inaequa­liter pro ratione dispositionis, nisi ponatur obex : in quo casu non recipitur gratia sanctificans, neque alii habitus in fusi, exceptis charactere, fide et spe, sublato tamen obice , reviviscit saltem in ordine ad producendam gratiam habitualem, et alias gratias eidem annexas juxta dicta in Tab. CXXVIL

5 Infusio gratiæ sacramentalis, quæ confert jus ad auxilia baptismo proportionata, nempe ad sancte et christiane vivendum , ut decet filios Dei adoptivos.

%. Impressio characteris, vi cujus baptizatus nequit denuo baptizari, ex conciliis Florentino et Tridentino , sess. 7 de baptis., can. 1 1 , et rebaptizans aliquem, saltem absolute, im o, et mi­nistrans rebaptizanti, praeter gravissimum peccatum sacrilegii, incurrit irregularitatem , imo et rebaptizatus, ex can. Qui iji qualibet 10 , causa 1 , queest. 7 et can• Fos quos 118 r de consecra­tione , disi, 4°.

TABULA CXXXIII .DE IN STITU TIO N E, M ATERIA, E T FORMA SACRAMENTI CONFIRMATIONIS.

I. Èst verum , ac proprie dictum sacramentum novae legis, ex concilio Florentino relat. in constitui. Eugenii I V , quae incip. Exultate. Tom. i B u ll. Cherub. , fo l. 286, §. 1 1 : et Tridentinum , sess. 7 , de Confirm. anathematizat contrarium asserentes, institutum immediate a Christo Domino 5 et quamvis diversae sint opiniones doctorum circa tempus, quo institutum est, probabilius tamen videtur fuisse ins­titutum in ultima cœna , quando Christus docuit apostolos conficere chrisma , licet ante resurrectionem non dederit potestatem ipsum conferendi, cum nondum fuerint creati episcopi.

' 1 . Remota est chrisma confectum ex oleo olivarum, et balsamo ab episcopo benedicto, adeo quod balsami m ixtio, et benedictio chrismatis, et quidem facta ab episcopo , sit de necessitate sacramenti : Hinc qui cum solo oleo non mixto balsamo, aut non con­secrato ab episcopo, confirmaretur, esset denuo confirmandus, non quidem absolute

. propter probabilitatem contrariae opinionis , sed sub conditione.II. Ejus materia est unctio frontis facta cum chrismate per modum crucis, quare impositio

manus episcopi, quæ præcedit chrismationem, seu ipsam unctionem cum chrismate, non est materia adaequata hujus sacramenti, ut quidam-volunt, sed mera caeremonia ecclesiastica, qua episcopus per invocationem Spiritus Sancti praeparat confirmandos.

Confirmatio, quæ est sacramentum, ejuo baptizatus per unctionem chrisma­tis in fronte per mo­dum crucis sub praescripta verbo­rum form a corro­boratur ad Fidem firmiter tenendam 9 et profitendam ,

III. Unctio debet fieri

IV. Forma es­senti alis et adae-^ quata

r i. In fronte confirmandi, et hinc qui sive per errorem, sive ob aliam causam loco frontis inungeret maxillam pueri confirmandi, non conficeret sacramentum.

2. In modum crucis, prout exprimitur in forma infra referenda: Unde concilium Floren­tinum dans rationem utriusque , ait : ln fronte , ubi verecundiae sedes est, confirmandus inungitur , ne Christi nomen confiteri erubescat, et praecipue crucem ejus, quae Judaeis est scandalum , gentilibus autem stultitia juxta apostolum , ibid.

3 . Manu ipsius episcopi, adeo quod perficiens unctionem aliquo in stru m en to v . g . , penicillo, nullum conficeret sacramentum , et quia episcopus signando frontem confir­mandi extendit superiorem partem manus supra caput illius, ex cap. Cum venisset. unico de sacra unctione , et ex Benedicto X I V , synod. diaec. , lib. i 3 , c. 19 , n. i 5 , hinc de hac manus impositione intelligi debet scriptura, act. 8 , dicens : Apostolos con­firmasse manus impositione.

4. Pollice dextero manus episcopi, non quidem de necessitate sacramenti, sed solum prae­cepti expressa in rubrica pontificalis lib r i, cui parendum sub gravi culpa.

5. Chrismate illo anno benedicto, non quidem de necessitate sacramenti, sed praecepti adeo, quod sine gravi peccato nequeat adhiberi antiquum , utpote vetitum per sacros canones , ex concilio Lugdunensi, relato can. Si quis 122 , de consecratione, d i st. 4. 1 2

1. In ecclesia Latina sunt verba, quae comitantur unctionem cum chrismate, videlicet sequentia : Signo te , signo crucis, et confirmo te chrismate salutis. In norjnine P a tris , et F i l i i , et Spiritus Sancti. Am en. Ex concilio Florentino, ibid.loc. c it ., quidquid sit an singula verba sint de necessitate sacramenti exprimenda, quae forma licet exprimatur verbis indicativis, tacite tamen sunt deprecatoria , cum includant orationem, qua mi­nister divinam opem invocat, ut effectum sacramenti producat.

2. In ecclesia Graeca est sequens : Signaculum doni Spiritus Sancti. In nomine P a tris , et F i l i i , et Spiritus San cti, ex qua diversitate formae sequitur Christum non determinasse formam sacramenti confirmationis in specie et quoad verba, sed tantum in genere, statuendo scilicet, ut adhiberentur verba , quae hujus sacramenti effectum sufficienter exprimerent, eaque ab ecclesia determinarentur ex charmes»

TABULA CXXXIV.

I. Minister

ADHIBENDIS.

* i . Ordinarius est solus episcopus , ex concilio Florentino , quidquid hæretici quidam attribuerint eamdem potestatem presbyteris, qui merito damnati fuerunt a concilio Tridentino, sess. 7, c. 3. Nicolaus I jussit, confirmatos a Photianis presbyteris iterum confirmari hinc. Tenetur autem episcopus illud administrare, saltem non infectis,peste , et diu differens, v. g . , ultra duos, tres vel quatuor annos, peccat mortaliter.

2. Extraordinarias, et ex delegatione summi pontificis ( quæ tamen non nisi occurrente justa, et rationabili causa fieri debet); potest esse etiam simplex sacerdos , prout legitur concessum qui­busdam missionariis a diversis summis pontificibus , qui tamen in administrando hoc sacramento, debent uti chrismate ab episcopo confecto et consecrato : ex quo sequitur, vel quod potestas confirmandi non sit de jure divino annexa ordini episcopali, sed solum ex dispositione et lege ecclesiastica, ut vult Reiffenstuel, lib. 3 decretai. , lit. 40, n. 24 , vel et forte melius , quod po­testas plena, et completa confirmandi sit quidem annexa ordini episcopali, ita tamen ut eodem jure divino eadem potestas radicalis inchoata , et completa sit annexa ordini sacerdotali, vi cujus simplex sacerdos fit capax , ut ei delegari possit facultas confirmandi> qua delegatione facta per­ficitur , et completur potestas illa radicalis.

N. B. i. Nequit sive valide , sive licite adm inistrari a simplici sacerdote ex delegatione solius epis­copi , quia sedes apostolica id juris unice sibi reservavit, ex Benedicto X IY , syn. diœc. , lib. 7 , c. 7 , n. 2.

2. In ecclesia grceca valide , ac licite adm inistratur confirmatio a sacerdotibus in illis locis, in quibus id a sede apostolica non est prohibitum , secus vero in illis locis, in quibus certo constat talem facultatem grcecis demptam esse a sede apostolica , uti certum est, demptam esse sacer­dotibus in B u lg a r ia , et regno Cypri italo grcecis , ex Benedicto XIV , ib id ., c. y , n. 2 et seqq.

II. Tempus : olim non nisi duobus temporibus conferebatur, videlicet in sabbato sancto et pervigilio pentecostes ; de facto conferri potest arbitrio episcopi non solum ante prandium , uti consulendum , sed et post prandium, etiam extra ecclesiam , in loco tamen honesto , e. g . , palatio episcopali.

III. Locus : nequit episcopus in aliena dioecesi, etiam subditos suos confirmare, et id faciens sine consensu proprii episcopi peccat mortaliter, et incurrit suspensionem ab exercitio pontificalium ; secus vero si in propria dioecesi confirmaret subditum alterius dioecesis ob praesumptam proprii episcopi licentiam , quam censetur dedisse, dum episcopus proprius remittit subditum ordinandum ad alium episcopum, vi cujus potest etiam illum confirmare.

Confirma- ( ( t. Baptizatus et confirmatus, ex can. in baptismate 10 2 , de consecrat., dist. 4 ,tlOllis quod si quis non confirmatus ageret patrinnm in confirmatione , non haberet ratio­

nem veri patrini, neque cognationem spiritualem contraheret juxta vlurcs.2. Unus tantum , ex can. Quamvis 3 , de cognatione spirituali in -6 , adeoque nequit

unus et una, uti concessum a Tridentino in baptismo; si tamen plures adhibe­rentur, omnes contraherent cognationem spiritualem, ex allato textu.3. Masculus non potest esse patrinus fem inæ , nec femina matrina masculi, ex pontificali Bomano , licet attento textu Q uam vis, stet in libertate eligendi patri- num masculum vel feminam.

4. Distinctus ab eo, qui fuit in baptismo , saltem extra casum necessitatis, ex can.1. Patrinus In catechismo 1 o 9de consecratione , dist. 4.adhibendus 5 Debet attingere saltem decimum quartum ætatis annum, cum antea non videatur in confir-\ aptus ad imbuendimi alios in christiana militia.matione , 6. Debet recens baptizatum præsentarc episcopo, ipsum in actu confirmationis te-qui debet nere humeris , vel juxta receptissimam consuetudinem approbatam a sac. congre-

IV. Oseremo- esse gatione die 20 septemb. 1749 , manum dexteram super confirmandorum dexterumnise adhi-< humerum imponendo.bendæsunt. 7. Nequit esse ullus ex parentibus ipsius confirmandi propter cognationem spiritua­

lem, quam ex dispositione Tridentini essent alias contracturi, si tamen fieret, non privarentur jure sive exigendi debitum juxta probabiliorem fundatam in Glossa in cap. S i vir. 2 , de cognatione spirituali a d verbum debitum .

N. B. Patrini munus in hoc sacramento est roborare confirmatum in f id e , et chari- tate, ad quod non ita a d stringitur, sicut in baptismo ad baptizatum edocendum- , quia firmitas in fide , et charitate suscepta non tam ex magistri consiliis , quam ex ipso sacramento , et divinis auxiliis inde provenientibus , oritur.

2. Mutatio nominis , si sit turpe et ridiculum.3. Manus impositio , qua episcopus super confirmandos divinam protectionem implorat.4'. Levis inflictio alapae maxillae confirmati, tum ut infantes recordentur se fuisse confirmatos; tum ut meminerint se oportere esse paratos ad perferenda omnia adversa pro Christi nomine.5. Pax# quam dat episcopus dum alapam infligit confirmatis , dicens : P a x tecum.6\ Circumligatio frontis confirmati fasciola linea, significans acceptam gratiam diligenter esse con­

servandam, quse fasciola, fronte abstersa pannoet bombyce, debet comburi.

DE MINISTRO SACRAMENTI CONFIRMATIONIS, ET CÆREMONIIS IN EJUS ADMINISTRATIONS

DE SU BJECTO ,

(

I. Subjectum

Sacramenti j confirmationis >

II. Necessitas

III. Effectus sunt

N E C E S S IT A T E , E T EFFE C T IB U S SACRAM ENTI CONFIRMATIONIS.

( i. Est omnis , et solus homo baptizatus, etiam infans , quod suadet praxis primitivae ecclesiae , in qua tam adultis, quam parvulis statim post baptismum conferebatur confirmatio, aqua antiqua praxi non recessit ecclesia græca.

2. In ecclesia latina debet esse rationis capax : linde non conferenda infantibus ante septennium, ex catechismo B om ano , tum ut hoc sacramentum majori cum reverentia recipiatur, tum ut evitetur iteratae susceptionis periculum.

3 . Infantes in mortis periculo constituti etiam ante septennium, ex D. T h o m a , 3 part.tqucest. 72 , art. 8 , in corp. a d object. 2 ; et 'Benedicto X I V , syn. d iœ c., lib. 7 , c. io , n. 2 , imo etiam extra periculum mortis conferri potest infantibus ante septennium , si vel praevideatur futura diuturna absentia episcopi, vel alia urgeat necessitas vel causa.

4. Amentibus perpetuo negant aliqui administrandum esse , quia comparantur infantibus, quibus ex usu ecclesia? latinae non confertur confirmatio ante adeptum usum rationis. Affirmant alii, cum sint capaces primarii effectus hujus sacramenti, qui est augmentum gratiae , et a fortiori, qui post adeptum usum rationis inciderunt in amentiam, dummodo aperte non constet, ipsos esse in peccato mortali.

T . Suscipiens in adulta ætate, habere intentionem , seu voluntatem saltem habi­tualem suscipiendi hoc sacramentum5 secus in infantia, utpote quorum inten­tionis defectum supplet ecclesia.

2. Esse in statu gratiae , ut cum fructu recipiat, et quidem juxta aliquos, quibus favere videtur Benedictus XIV , lib. Instit. eccles. Instit. 6 , §.Eam dem , adscitus et comparatus per confessionem sacram entalem ; quamvis alii ( quam forte fabri­cant ea facilitate , qua vestigium in limo ) velint sufficere per solam contritio ­nem perfectam.3. Scire symbolum apostolorum et orationem dominicam, si non ex necessitate, saltem ex congruentia. E x synod. Bhem ensi.

4. Esse jejunus ex convenientia saltem : ex eodem. Nam prioribus duodecim saeculis, tam minister, quam suscipiens confirmationem debebat esse jejunus : ast a saeculo duodecimo desiit haec consuetudo. E x D. Thom. loc. cit, , quœst. j 39 art. 12 ad 2.

/T . Non est absolute , seu de necessitate medii necessaria ejus susceptio, quia potest homo abso­lute sine gratia, qua? confertur per confirmationem , superare tentationes contra fidem.

2. Nec est necessaria necessitate præcepti, saltem graviter obligantis, ju xta plures , quibus favere videtur I). Thomas , in quorum opinione sequitur, quod q u i, præciso contemptu, ex negli­g e n z a ©t socordia non reciperet sacramentum confirmationis , habita etiam occasione , non peccaret graviter.

3 . Nihilominus alii volunt, quod omnes omnino adulti obligentur sub gravi culpa suscipere hoc sacramentum, et ita praeter alios sentit Benedictus X IV , lib. Instit. eccl. 6 , §. Cum ig itu r , in quorum opinione sequitur, quod a fortiori teneatur suscipere hoc sacramentum initiandi prima tonsura ob dispositionem Tridentini.

r \. Gratia sanctificans, non quidem prim a, saltem perse loquendo, sed secunda, quae ad differen­tiam gratiae regenerative collatæ per baptismum appellatur perficiens , roborans, et confortans ad fidem intrepide confitendam et superandas omnes, quae contra illam insurgunt, daemonis , ac mundi tentationes.

2. Gratia sacramentalis, quae definitur, quod sit gratia habitualis roborativa annexum jus habens ad gratias actuales necessarias, ut Christianus audacter Christi nomen confiteatur, ex concilio Florentino , relat. in constit. Eugenii I V . Exultate loc. cit.

3. Character indelebilis , quo baptizatus adscribitur in militiam Christi, unde in eadem persona ite­rari non potest, ex Tridentino , sess. 7 de sacram, in genere , can. 9. Hinc si quis sciens iterato susciperet hoc sacramentum, grave committeret sacrilegium, nullam tamen incurreret irregula-

ritatem.

T AB U L A CXXXV.

Debet esse | dispositum, J nimirum | debet

T A B U L A CXXXVI .DE INSTITUTIO NE , M A T ER IA , FORMA , E T EFFEC T IBU S SACRAMENTI EUCHARISTIÆ.

' I . Est sacramentum a Christo Domino institutum in ultima cœna ad spiritualem animae refectionem, in quo corpus et sanguis ejus vere, realiter, ac substantialiter sub speciebus panis et vini continentur, et quidem non solum in ipso usu , ut haeretici blaterant, id est transeunter, sed permanenter, ut Fides docet.

II. Essentialiter consistit adaequa te in speciebus sim ul, corpore ac sanguine Christi, et non tantum sive in ipsa consecratione, utpote transeunte, sive in solis speciebus, cum hæ non possint producere gratiam, sive in solo corpore et sanguine Christi, utpote insensibilibus» *

I I I . M ateria - :

A p ta est

In e p ta est

Eucharistia quatenus sa- « cramentum

''Solus panis triticeus confectu9 ex pura et naturali aqua, et concoctus ad ignem , quia solum talis dicitur panis simpliciter et usualis , quem accepisse Christum , et consecrasse legitur ; in quacumque quantitate et figura, sive dein panis ille sit azymus, sive fermentatus , ex concilio Florentino , n. 1489.

Vinum de vite usuale , respectu calicis , sive dein illud sit album , sive nigrum , sive asperum, sive calidum, sive frigidum, sive vetus , sive novum , etiam de novo expressum ex uvis, seu mustum, quo non nisi in necessitate utendum , eœ D. T h o m a , 3 part. , quæst. 1 4 , art. 5.

"'Panis ex spelta, hordeo, m illio, et juxta aliquos , ex siligine, vulgo segala, licet alii velint quod panis ex siligine sit materia apta, quibus favere videtur D . T hom as , alii dubiam, et ideo eo uti non licet in confectione eucharistiae. Vide P , Concilia.

Panis confectus ex oleo, butyro vel aqua rosacea, cum taliter non esset vertis et communis panis, sed placenta.

Vinum ex uvis acerbis et nondum maturis expressum , seu agrestum , aut acetum factum , secus si solum acescat.

Vinum congelatum, cum non sit vinum potui idoneum, seu usuale.N. B. i. P nm is sceculis consecrabatur panis communis, ab undecimo sceculo redacta

est materia consecrationis a d form am orbicularem.2 . In ecclesia latina panis consecrandus debet esse azymus ; quidquid s it , an prim is

octo saeculis promiscue, et indiscriminatim usa fuerit azymo , et fermentato , ut aliqui volunt, quibus tamen contrarium asserit Benedictus XIV : constit. quæ incip. Inter m ulta. Tom. 2 Bull, ejusd., fol. 166 , edit. V en., §. E x quibus; quia probabilior, et fere certa sententia fe r t , quod Christus in azymo consecraverit.3. Graeci commorantes inter latinos et latini inter grcecos ritum propriœ ecclesiœ observare debent, et hinc illi in fermentato , isti in azym o celebrare debent. E x Reriedioto X IV , constit. edita, an. 1742» de rit. græ c., quæ incip. Pastoralis, tom. 1 , fol. io i , edit. Ven., §. 9.

4. A qua misceri debet vino consecrando , non tamen sive de necessitate sacramenti , sive de necessitate praecepti divini , sed ex praecepto dum taxat ecclesiastico ex Tridentino et rubricis missalis, quod obligat sub gravi peccato ob gravitatem m ys­terii , quia mixtio illa repraesentat tum i d , quod ab ipso Christo fa ctu m , tum quod ex latere ejus lanceato fluxerit sanguis et aqua , in modicissima tamen quantitate miscenda e s t , cjuce una cum vino convertitur vi consecrationis in san­guinem C hristi, sive dein im m ediate , sive mediate , ju xta theologorum placita.

IV. Forma essentialis sunt verba : Hoc est corpus m eum , hic est sanguis m eus , quibus verbis Christum usum fuisse in consecratione panis et v in i, communis fert sententia , ex catechismo Romano et Tridentino , sess. i 3 , c i licet certitudinem Fidei non attingat, ex Benedicto X I V , in tract, de die jovis sancto, §. i 3 , ubi Àlphonsi S aimer on , theol. S . J . qui interfuit condì. Trident. verbareferuntur.

* Verba praecedentia : Qui pridie , quam pateretur , etc. » et sequentia: Novi, et interni testamenti, etc. , juxta probabiliorem non sunt essentialia form æ, quæ tamen a sacerdotibus pronunciari debent ex praecepto ecclesiae graviter obligante.

V. Effectus sunt

r i. Conferre gratiam habitualem, seu sanctificantem, per se quidem secundam, per accidens quan­doque primam ; et ideo sacramentum eucharistiae institutum est non modo ad instar cibi nu­trientis , sed etiam quandoque vivificantis.

2. Nutrire spiritualiter animam, quæ nutritio consistit tum in augmento gratise sanctificantis, tum in jure ad gratias actuales necessarias ad conservandam charitatem.3 . Recreare animum, speciali, suavitate et dulcedine, quæ consistit in quadam animi prompti- tudine ad quaslibet res divini obsequii peragendas hilari anim o, et celeri voluntate.

4. Liberare suscipientem a peccatis venialibus, ex Tridentino , ib id ., c. 2 , et quidem immediate , H et per se , dummodo non habeatur eorumdem complacentia.

5. Praeservare a mortalibus, ex Tridentino , ibid. , quatenus mediis auxiliis a Deo ob hujus sacra­menti debitam susceptionem concessis excitamur, et movemur ad opera virtutis , et roboramur ad tentationes vincendas, et diaboli insidias superandas.

6. Romittere poenam temporalem peccatis debitam, non quidem directe et immediate, sed indi­recte , et mediate ratione fervoris charitatis.

7. Imminuere fomitem peccati, quod praestet vel augendo charitatem actualem, vel alterando cor­poris temperamentum, v. g , , calorem nimium , et fervorem sanguinis , quo libido excitatur.

N. B. Eucharistia producit dictos effectus, dum species manducantur, seu recipiuntur in stomachum ad modum , quo cibus materialis nutrit corpus ; sumpta vero sub utraque specie , panis videlicet et vin i, non producit m a- forem effectum , quam sumpta sub una specie juxta probabiliorem, et expressam D. Thomæ , 3 par., quæst. 79, art. 7 ad 3 , alias la id s , quibus in concilio Constantiense lege communi, et generali, prohibitus fu it usus car

_ licis , facta fuisset injuria.

TABULA CX XXVII.

" * r ■■

DE MINISTRO SACRAMENTI EUCHARIST1Æ TUM CONFICIENDÆ , TUM DISTRIBUENDÆ .

( i . Conficiendae, est solus sacerdos rite ordinatus , cum Christus solis sacerdotibus concesserit facultatem conficiendi eucha^ ristiam illis verbis : Hoc facite in meam commemorationem,

f i . Est solus sacerdos ex Tridentino , et quidem principales sunt pastores animarum, qui tenentur eucharistiam administrare subditis non solum quando urget communionis praeceptum, sed etiam quoties subditi rationabiliter postulant. E x Bened» X I V , Syn. Diœc., I. i 3 , cap. 19 , n, 8.

TABULA, CXXXVI Ï .

Minis­ter sa­cramen­ti eucha- ristifiP

II. Distri biiendae**

[.Ordina­rius

2. Parochus, qui tenetur minis­trare viaticum per se, vel per aiios suis pestem infectis * cum periculo etiam con tagii, excipe duin

‘ 1. Parochus non valeret simul confessionem omnium peste infectorum excipere et viaticum administrare, sed necesse foret aliquos sine confessione sinere mori.

2. Parochus nimio periculo expositus, timendum esset ne et ipse deficeret sine spe alium sacerdotem subrogandi.

3. In his duobus casibus posset parochus eximi ab obligatione administrandi via­ticum peste infectis, si non posset alium idoneum sacerdotem subrogare.

* Administrans eucharistiam peste infectis non tenetur eam suis manibus ad os in­firmi ponere5sed potest eam in mundo et decenti loco deponere, ex quo eam peste infectus suis ipse manibus posset sacram particulam apprehendere, atque in os suum inferre, ex Benedicto X I V , lib. i 3 , Syn . diœc., c. 19, n, 8 et 24.

II. Extra­ordina­rius

3. Solus pastor ordinarius, videlicet Papa, episcopus, parochus, vel alius curam animarum habens, potest jure proprio dispensare eucharistiam, cum pascere oves pertineat ad proprium pastorem. Alii vero sacerdotes non nisi ex delegatione facienda ex praedictorum aliquo , non tamen requiritur de­legatio expressa,sed sufficit tacita et rationabiliter praesumpta, quod si quis sine licentia, saltem praesumpta (uti contingere posset solum pro casu quo parochus, etc. expresse contradixisset) prae­sumeret administrare eucharistiam, peccaret quidem mortaliter, nullam tamen poenam incurreret.

r \. Potest esse diaconus, cui non solum a Papa, vel episcopo , sed etiam a parocho potest delegari facultas administrandi eucharistiam , et quidem non solum urgente extrema necessitate, sed etiam extra casum urgentis necessitatis, dummodo tamen adsit gravis aliqua causa , v. g ., dum nullus adest sacerdos , qui commode eam administrare possit, quamvis raro admodum præsenti- bus temporibus adsit, talis causa ob copiam sacerdotum.

* Clericis diacono inferioribus nequit delegari facultas administrandi eucharistiam, quod si diaconus sine delegatione, vel alius clericus diacono inferior præsumeret administrare eucharistiam , prae­ter peccatum mortale, incurreret irregularitatem ex abusu ordinis sacri, utpote exercens actum proprium sacri ordinis, quem non habet.

2. In extrema necessitate possunt non solum clerici diacono inferiores, sed et laici administrare eu­charistiam ea? Benedicto X I V , tract. de sacrifie, missœ, sert. 2 , §. 168, et Syn. Diœc. , lib. i 3 , c. 19,72.27.

*. Sacerdos non solum in extrema necessitate constitutus, sed et ob aliam justam causam, deficiente alio sacerdote, possetse ipsum propriis manibus communicare, secluso tamen scandalo : sive au­tem se ipsum communicet, sive ab alio communicetur, debet habere stolam e collo pendentem»

"Diem Paschatis, in quo die sine licentia, saltem tacita, vel rationabiliter prae­sumpta parochi, nequeunt regulares , nec quidem in suis ecclesiis administrare eucharistiam saecularibus sive clericis, sive laicis, ( bene vero religiosis alterius ordinis, imo et laicis sive suis commensalibus, sive peregrinis, viatoribus et

^ m suis eccie- vagis) etiam illis , qui jam satisfecissent, vel postea satisfacere intenderent præ- cepto paschalis communionis, nec quidem toto tempore paschali possunt admi­nistrare eucharistiam dicti clericis et laicis , juxta probabiliorem fundatam tum in declaratione sacrœ Congregationis „ 1 1 ju lii i 65i , tum in constitutione B e i nedirti X I V , Syn. Diœces., lib. 9 , cap. 16 , n. 3 , et constit. Magno, tom. 3 , Bull, ejusd. fo li. 377 , edit. Rom. § .2 2 , et aliter facientes præter peccatum mortale incurrunt excommunicationem latam in Clementina, intellige seclusa •licentia parochi; possunt tamen intra tempus paschale administrare eucharis­tiam devotionis gratia sumendam, ex diversis declarationibus sacrœ Congrega- tionis.

Mortis articulum , vel periculum , utpote exceptum in privilegiis concessis regu­laribus, loquendo, cum exceptione tum casus, quo urget necessitas, v. g . , pe­riculum decedendi sine viatico, tum casus, quo sæcularis aliquis hospitalitatis gratia reçeptus ægrotaret in conventu , tum casus » quo infirmus jam de manu parochi accepisset viaticum , et peteret iterum et tertio communicare, dummodo id non fiat sive deferendo eucharistiam per vicos et plateas, utpote proprium parochorum, sive communicando in oratorio privato, utpote prohibitum a Be­nedicto XIV , in relat. const. , §. 24 , tum casual quo mortis periculum alia de causa, quam ex morbo proveniret, v. g. , ex ingressu ad conflictum , ex assu­menda navigatione periculosa, ex primo partu , imo et aliis respectu parientium cum periculo.

3. Sunt regu­lares omnes, qui possunt in suis eccle­siis, et omni­bus Christi fi­delibus admi­nistrare eu­charistiam ex privilegio di­versorum sum. Ponti fi--< cum , teste Bened. XIV , const. magno tom. '0 9bull.

fol. 179 ,eclit. Rom. §. 2 r , intellige ord. Menci, quod S. Pius V ,ex­tendit ad om­nes, excipe

N. B. i. Nequii administrari sive in nocte nativitatis Domini ex decreto sacrae Congregationis, 7 dee. 16 4 1, apud Bened. XIV , tract, de sacrifie, missæ, part. 4 , sect. 2 , n. 164 , sive die veneris sancto , solis infirmis exceptis , ex rubricis missalis, sive in sabbato sancto juxta consuetudinem ex Benedicto XIV loco cit.

2. In missis de requiem , potest administrari eucharistia , tum cum particulis'in ipsa missa a sacerdote con­secratis , tum cum particulis ab alio sacerdote prœconsecratis repositis in ciborio, ex Merati et Benedicto X IV loco mox re i., n. 16 1 , sed non nisi intra missam administrari debet ; non vero sive ante , sive post ; in aliis

t vero missis potest administrari eucharistia etiam post m issam , ex rituali Romano,

s

Eiicharistiæsuscep­tionis

C a p a x , s u n t

DE SUBJECTO SACRAMENTI EUCHARISTIÆ E T OBLIGATIONE EAM SUSCIPIENDI.

, O m n is e t so lu s h o m o b a p tiz a tu s v ia to r , s iv e i lle s it sa n u s , s ive in f irm u s e t m o r ib u n d u s , q u a m e t su sc e p ta m fu isse a C h r is to D o m in o a n te q u a m ip sa m su m e n d a m a p o sto lis t ra d id is se t ex com­muni omnium patrum doctrina tradit Benedictus X I V , lib. instit. eccles. 4 3 , § . si qu is , et § . in evangelico.

. In fa n te s e t ia m a n te a d e p tu m u s u m ra t io n is ju x t a c o m m u n e m d o c to ru m fu n d a ta m in u#u p r i ­m itivae ecc lesiae tu m O r ie n t a l is , tu m O c c id e n t a l is , quae in fa n t ib u s s ta t im p o st b a p tism u m c o n ­fe re b a t e u c h a r is t ia m su b sp e c ie v in i p o n e n d o b a p tiz a n s ad os in fa n t is b a p tiz a t i d ig itu m in t in c tu m in s a n g u in e C h r is t i , q u o d a d h u c h o d ie p r a c t ic a t u r in a liq u ib u s re g io n ib u s O r ie n ta lib u s ex B e­nedicto X I V , syn. dioec. lib . 7 , c. 1 2 , n. 1 , et incorisi. A lla ta e . Tom . 4 , bull.fol. 1 7 5 , edit. Ven, , §. 2 , n . 7 , q u o d e t d c fa c to o b se rv a tu r in ecc lesia G raeca e x m a n d a to la u d a t i P o n tific is .

. D e fa c to n o n n is i a tt in g e n te s p e r fe c tu m u su m ra t io n is , q u i r a t io n a b ilite r p ra e su m i p o te s t ad esse q u a n d o s c iu n t d is t in g u e re in t e r e u c h a r is t ia m , e t a l iu m c ib u m e t fo r te e tia m q u a n d o h a b e n t u su m ra t io n is ad p e c c a t u m , q u a m v is B e n e d ic tu s X I V n e g e t , q u o d o m n is d i s c r e t io , q u æ su ffic ie n s h a b e tu r p r o s a c ra m e n to p o e n ite n tia e , sa tis s it ad r ite p e rc ip ie n d a m e u c h a r is t ia m , c u ju s e x c e lle n ­tiae m a jo re m e x ig it in su sc ip ie n te ju d ic i i m a t u r i ta t e m , u t d e b ita r e l ig io n e e t re v e re n t ia ad eam fia t accessu s. {Syn. Dioec., lib. 7 , c. 1 2 , n. 2 .P u e r i a n te d e c im u m , v e l d e c im u m q u a r tu m aetatis a n n u m n o n o b lig a n tu r u l lo p raecep to a d e u c h a r is t ia m s\ isc ip ie n d a m ju xta aliquos ; q u id q u id s it c irc a h o ru m o p in io n e m , c e r tu m v id e tu r q u o d ta n t a n o n d e s id e re tu r a e tas , u t q u is in m o rt is p e r ic u lo p o ssit e t d eb e at san c tis s im o v ia t ic o m u n ir i ex Benedicto X I V , ibid.

I .S u b je c - 2. A m e n te s ab in fa n t k i , q u ib u s n o n est a d m in is tra n d a e u c h a r is t ia , im o n ec i l l i s , q u i p o st a d e p tu mtu m \ sem el u su m ra t io n is in c id e r u n t in a m e n t ia m , p ra e te r q u a m in m o rt is a r t i c u lo , in q u o o m n in o

a d m in is t ra n d a , d u m fietn p o te s t ab sq u e p e r ic u lo ir r e v e r e n t ia e , ex diversis conciliis Carthagin. 1 V vel can. 1 5 Qui poenitentiam 8 , causa 26 , qucest. 6.

In c a p a x , S e m ifa tu i seu h a b e n te s d eb ilem e t im p e r fe c tu m u su m r a t io n is ; q u i ta m e n a d m itt i p o s su n t ad e u - re sp e cti- c h a r is t ia m , sed ra ro ju x t a p ru d e n t is c o n fe s s a m ju d ic iu m , a d m in im u m ta m e n in p a sc h a te e tv e v e l / m o r t is a r t i c u lo , su p p o s ito ta m e n , q u o d s c ia n t d is t in g u e r e coelestem h u n c c ib u m a p r o fa n o , a liasa b so lu te in te r a b so lu te a m e n te s c o m p u ta n d i essen t.s u n t M u t i e t s u rd i a n a t iv it a t e ; q u i ta m e n si ju d ic io p ru d e n t is co n fe ssa r ii a d v e r ta n tu r h a b e re m a tu ra m

e t p e r fe c ta m d isc re t io n e m , p o ssu n t e t ia m in so le m n io r ib u s fe s t iv ita t ib u s a d m itt i ad c o m m u n io n e m . E n e r g u m e n i , seu a m alo d æ m o n e ob sessi e t v e x a t i , h a b e n te s q u æ d arn lu c id a in te rv a lla , p o ssu n t ad ­

m it t i ex concilio Arausicano et D. T h om a , e t q u id e m n o n so lu m in p asch ate e t m o rt is p e r ic u lo , sed e t a l i is te m p o r ib u s .

P e c c a to re s o c c u lt i , q u ib u s ta m e n si p r iv a t im p e t a n t , d e n e g a n d a est c o m m u n io , d u m m o d o n o t it ia p e c c a t i i ll iu s non h a b e a tu r e x 's o la n o t it ia sacram eli ta lis c o n fe s s io n is , si a u te m p u b lic e p e t a n t , n o n est d e n e g a n d a .

P e c c a to re s p u b l ic i , q u ib u s d e n e g a n d a est c o m m u n io , s iv e p r iv a t im , s ive p u b lic e p e t a n t , ex Bene­dicto X I V , p u b lic i a u te m p e c c a to re s in o rd in e ad ip so s a rce n d o s a sacra c o m m u n io n e , ju x t a m o x la u d a tu m p o n tif ic e m c e n s e n t u r , q u o ru m p e c c a ta n o s c u n tu r v e l p e r ju d ic is s e n te n tia m , v e l p e r p ro p r ia m co n fess io n e m in ju d ic io fa c ta m , v e l p e r e v id e n tia m f a c t i , q u o d n u lla te rg iv e rsa ­t io n s p o te s t c e la r i . Syn. Diœc., l ib . q, c. 1 1 , n. 7 .

1 . N o n est de n e c e ss ita te m e d ii , e t h in c p a r v u li a n te a n n o s d isc re t io n is s in e e ju s s u m p tio n e p o s s u n t , v i r t u t e b a p tism i s u s c e p t i, s a lv a r i , ex Tridentino sess. 2 1 , c. , contra novat. Calvitiis.

2 . B e n e v e ro d e n e ce ssita te p ræ c e p t i tu m d iv in i , tu m e c c le s ia st ic i, d iv in i q u id e m ju x ta i lla m c o m m in a tio n e m C h r is t i D o m in i : nisi manducaveritis canora filii, hominis , non habebitis vitam in vobis, q u æ c o m m in a tio re s p ic it o m n e s , e t so lo s a d u lto s e t q u id e m , ju x t a p r o b a b il io r e m , so lu m b a p tiz at o s , n o n v e ro in fid e le s n o n b n p tiz a to s , q u id q u id a l iq u i v e l in t e t hos re sp ice re .

3 . E x p ræ c e p to d iv in o u r g e t , u t q u is s æ p iu s in v i ta e t in m o rt is a r t ic u lo ex communi, et certa sententia 9 ei Benedicto X I V , s iv e d e in m o rt is p e r ic u lu m o r ia t u r e x in f irm ita te , s iv e e x a lia cau sa , v . g . , in g re ssu in c o n f l ic t u m , e tc .E x p raecen to ecc les ia stico in p r im it iv a ecc lesia o b lig a b a t ad q u o t id ia n a m su m p tio n e m ex can. peracta 10 de

T A B U L A C X X X V I I I .

II .O b lig a t io

4 . Ex p ræ c e p to ecc les ia stico in p r im it iv a ecc lesia o b lig a b a t ad q u o t id ia n a m su m p tio n e m ex can. peracta 10 < consecratione. Dict. 2 , q u ó d o b se rv a b a tu r a d h u c tem p o re vS. C y p r ia n i , p o slen ad tr ia u n n i te m p o r a , scilic ad P a sc h a P e n te c o ste s e t n a ta le D o m in i , ex can. etsi non dc consecratione dict. 2 , q u o d o b se rva tu m u sq u e ad in it iu m sœ cu li X III ex Benedicto X I V , ac ta n d e m ab a n n o 1 2 1 6 , o b lig a ! sa lte m in Paschi ex com itio Lateranensi retali) cap. omnis utriusque sexus 1 2 de poenitentiis et remissionibus, c u i disposi t

sc ilice t[uod o b se rv a tu m fu it

P a s c h a te , t io p i

5 . ^(Tuam ! to n a c iim p le n te s te m p o re p a sc h a li (q u o d e x E u g e n io I V d u r a t a d o m in ic a p a lm a ru m u sq u e ad d o - m in icam in a lb is , im o ju x t a c o n su e tu d in e m in a liq u ib u s lo cis ad h u c m a g is e x t e n d i t u r ) v iv e n te s a rc e n tu r ab in g re ssu ecclesia? , e t m o rtu i p r iv a n t u r ecc les ia stica s e p u lt u r a , ex citato textu om nis, n is i id fa c ia n t d e c o n s il i i^ p ro p r ii s a c e rd o tis , q u o n o m in e v e n it n o n so lu m p a r o c h u s , sed e t p ro p riu s co n fessn riu s ex Bene­

6 O u am p ræ v id e n s se im p e d itu m i n te m p o re p asch a li n o n te n e tu r p r æ v e m r o , rusi p ræ v id e ro t to to re s id u o * a n n i te m p o re se im p e d ie n d u m , q u i au te m p r æ v e n i t , t im e n s se im p e d ie n d u m tem p o re p a s c h a l i , cessan te p r o

tali te m p o re im p e d im e n to , t e n e t u r d e n u o c o m m u n ic a re te m p o re p asch a li , qu in p ro tali casu u rg e t p raecep ­tum q u o ad p a rte m te m p o ris p a sc h a lis .E x q u o c u m q u e s iv e e x le g it im o im p e d im e n to , sive e x m a lit ia te m p o re p asch ali n on a d im p le n s t e n e t u r ,

' n o n quidem q u a m p r im u m , sed in t r a re s id u u m te m p o ris a n n i c o m m u n ic a r e , q u ia d u o in p ræ c e p to a n n u a ; c o m m u n io n i* in c lu d u n t u r p r æ c e p ta , u n u m p r in c ip a le et su b s la n !iu le o b lig a n s sem el in a n n o , d a lte ru m acce sso riu m o b lig a n s te m p o re p a s c h a l i , e t h in c q u i te m p o re p a sch a li n e g le x i t , si a n te c e d e n te r c o m m u n ic a v it

8. ICuir m in im e s a t is fa c it co m m u n ic a n s sive te m p o re p a s c h a l i , sive in tra a n n u m p e r c o m m u n io n e m sacrilega m , q u id q u id o lim q u id a m c o n tra r iu m s e n s e r in t , q u o ru m o p in io pro»»« 1 ip ta h\\t ab Innocentw X l , proportione 6 5 , præcepto communionis annuce satisfacit per sacrilegam Domini manducationem.

I. Spiritualis <

TABULA CXXXI X.DE U SU , SEU SUMPTIONE TUM SPIRIT U A LI, TUM SACRAMENTALI EUCHARISTI/E.

1. De qua ex Tridentino censentur participare qui voto, seu desiderio propositum illum panem coelestem edentes fide viva , quæ per dilectionem operatur , fructum ejus , et utilitatem sentiunt, seu , ut explicat D. Thomas, 3 part., quœst. 8o , art. i , qui credunt in Christum cum desiderio sumendi hoc sacramentum , quo modo potest quivis sæpius etiam in die communicare.

2. Quam sumere volens debet se prius disponere per actus contritionis , veræ fidei circa realem prsesentiam Christi in eucharistia, humiliationis circa propriam indignitatem, desiderii res­pectu infinitae amabilitatis Christi Domini, et cum prohibeatur ipsi realiter uniri mediante communione sacramentali, sollicitus esse debet uniri affectu vinculo sancti amoris, ac tandem prorumpere in actus gratiarum actionis et laudum.

1. Si spectetur eucharistia absolute, ejus usus deberet esse frequens, cum instituta sit per modum cibi spiritualis nutrientis in vitam aeternam : unde Tridentinum optaret, ut singulis missis, fideles non solum spiritualiter, sedet sacramentaliter eam perciperent. Sess. 22 de sacrifie. missae, cap. 6.

2. Si spectetur eucharistia relate ad dispositiones suscipientis, ejus usus debet esse rarior , vel frequentior juxta majorem , vel minorem dispositionem suscipientis, eoe I). Thoma loc. cit.3. Quotidianus usus eucharistiae in primitiva ecclesia vigebat, sive dein ex praecepto, sive ex mera devotione/W/a diversa doctorum placita.

4. Quotidianus usus : an consulendus : posterioribus temporibus coeptum est dubitare et interro­gatus D. Augustinus, respondit : Quotidie eucharistiae communionem percipere nec laudo , nec

Ii. Sacramenta- vitupero.lis simul , et 5. Aliqui suadendum omnibus docuerunt, alii e contra frequentiorem usum, et ifiulto magis spiritualis con- quotidianum universim damnarunt teste Benedicto X I V , Syn. Uiaec. lib. 7 , c. 12 , n. 8. sistensin reali sa 6. Innocentius XI in suo decreto de communione quotidiana decrevit, quoad particulares per- cramentisump - sonas relinquendum esse judicio , prudentiae , et discretioni prudentum parochorum et con­tione cum fruc- fessariorum.tu 7. Neganda est frequens communio illis , qui in gravia peccata saepe labuntur , neque de poeni­

tentia peragenda , suaque vita emendanda solliciti sunt, ex Benedicto X I V loc. cit., n. 9.8. Neganda quoque illis, qui etsi gravia evitent crimina , voluntatem tamen habent venialibus

inhaerentem , ex Benedicto X I V ibid. : quare rejicienda venit illorum opinio, qui ad frequent tem , imo quotidianam communionem permittendam non aliam dispositionem requirunt, quam immunitatem a peccato mortali, etsi enim status gratiae sit necessarius ad evitandum sacrile­gium, minime tamen sufficiens est ad frequentem, et multo minus quotidianam communionem.

9. Ex quibus omnibus videtur concludendum , paucissimos esse, quibus quotidiana communio a prudenti confessano possit admitti, paucissimos, quibus hebdomadaria possit prohiberi, nul­lum , cui menstrua non posset concedi, ita concludit Bhodius ex doctrina I). Bonaventurcp apud nostrum Gervas. Brisae . , tom. 5 , fo l. 229 , n. 262. '

IIT. Sub utraque specie, quæ respectu laicorum viguit in ecclesia usque ad saeculum X I I , imo et de facto apud aliquos Graecos viget consuetudo porrigendi panem fermentatum consecratum intinctum sanguine Christi in die­bus solemnioribus Paschatis, Pentecostes, et nativitatis Domini ex Benedicto X IV ,constit .quae incip. Allatae sunti Tom. I V , Bu ll. ejusd.fol. i 6*5 , edit. V en ., §. 25 , non est de jure divino praecepta fidelibus non sacrificantibus ex Tridentino damnante contrarium asserentes, et hinc possit ab ecclesia prohiberi laicis usus calicis, uti factum primo sæculo XII a quibusdam privatis episcopis : saeculo vero XV generali lege a concilio Constantiensi, quod factum justis de causis , quarum praecipuae fuerunt sequentes.

f i. Periculum proximum effusionis, quæ vix evitari potest, ubi est magna populi multitudo/ saepissime enim sanguinis guttae decidebant et aut barbam , aut vestes tingebant.

2. Difficultatem diu servandi speciem vini pro infirmorum communione, cum species vini asser­vatae brevi possent acescere.

3. Repugnantiam et horrorem, qui in multis reperitur, ad bibendum-vinum et quidem ex eodem Videlicet ob ^ calice.

4. Penuriam vini in multis regionibus.5. Pertinaciam hæreticorum obstinate contendentium, utramque speciem esse jure divino neces­sariam ad salutem et substantiam sacramenti, propter has et similes rationes ecclesia abstulit a laicis usum calicis facta sibi potestate a Tridentino disponendi de sacramentis prout melius ju­dicaverit , salva tamem illorum substantia.

N. R. Quamvis ecclesia sustulerit laicis usum calicis , haud tamen dubitandum , quod apud ipsam resideat facu l­tas ipsum restituendi , quando expedire judicaverit, cum ritus iste ad disciplinam pertineat : et ideo post defini- fionem concilii Constantiensis aliqui summi Pontifices concesserunt aliquibus personis usum calicis et regibus Gallice concessum testatur Tom e Ilus, ut die , qua inaugurantur, eucharistiam sub utraque specie percipiant,

Eucharistiae sumptio alia- ea t

Dispo­sitio ad Eucha­ristiam . rite su­men­dam

I. Corpo­ralis exi-.

quod non te­netur , seu non jejunus cornimi nicare potest,

IÏ. Spiri­tualis exigit

TABULA G XL.DE DISPOSITIONIBUS AD R IT E SUMENDAM EUCHARISTIAM.

f Quod'ex praecepto ecclesiastico a principio ecclesiae , vel ab apostolis tradito, vel consuetudine in­troducto et in pluribus conciliis delinito, quod praeceptum obligat sub mortali, et nullam ad­mittit parvitatem materia? ; porro hoc jejunium naturale requisitum consistit in abstinentia ab omni omnino eo quod habet rationem cibi et potus, a media nocte usque ad sumptionem eu­charistiae : imo juxta probabiliorem ab omni omnino re vitaliter ex ore ad stomachum trapeta 9 quod non violatur usu tabaci sive fumigando, sive trahendo per nasum, ex Benedicto A l f ' , S jn . Dicec., lib. 1 1 , c. i 3 , n. 12 .

1. Constitutus in periculosa infirmitate, qui potest non solum semel, sed et iteruin f ac tertio communicare , etiam non jejunus per modum viatici ex Benedicto X I V ' , qui si non posset particulam deglutire, posset ei praeberi intincta particula in aqua, vel vino non consecrato, ex eodem.

2. Ut iterum, ac tertio, vel saepius communicetur infirmus non jejunus per modum viatici exigunt aliqui intervallum duorum vel trium dierum, ex rituali romano ;

J e jli— alii tamen volunt verba ritualis non esse praeceptiva, sed directiva et ideo negant,mumna <J ^ craod necessario exigi illud intervallum.turale __ .7- 3 . Qui mane benevalens celebravit vel communicavit, et dein in periculosum morbum

incidit, juxta aliquos non posset eodem die communicare per modum viatici, juxta alios teneretur, juxta quosdam posset, sed non tenetur. Benedictus XfV ait, inte-

grum esse parocho eam ex tribus mox aliatis sententiis amplecti, quae sibi magis arriserit. Syn. Dicec., Lib. 7 , c. 1 1 , n. 2.Dum sacerdos inchoata jam missa recordatur se non esse jejunum , nec potest sine

scandalo recedere , quia praeceptum de vitando scandalo magis urget. j puLest, ^ Dum supplendus est defectus sacerdotis, qui post consecrationem impotens evasit

ultro prosequendi.6. Dum post ablutionem deprehenduntur aliquæ reliquiae in eadem missa consecratæ,

quæ commode asservari non possent.

N. B. Pro administrando viatico tamen nequit sacerdos non jejunus celebrare juxta probabiliorem, et expressam Benedicti X IV , tract, de sacrifie, missae, seut, 2 , §• 96-

2. Puritatem corporis, seu immunitatem a pollutione etiam inculpabili, non quidem de necessitate, sed ex quadam congruentia, ex D. Thorna , 3 p a rt ., quœst. 80 , art. 7 in corp. Aliter tamen facientes non peccant nec quidem venialiter, ex eodem , ibid. Hinc conjuges non videntur arcendi a communione ex eo, quod praecedenti nocte copulam exercuerint, praesertim si non voluptatis causa sed ex alio fine honesto et Chris­tiano exercita fuisset. E x c a p . V ir cum propria uxore 7 , t uus. 33 , quœst. 4 , et <S. Francisco Salesio. Quod ut plurimum de reddente debitum inlelligo: nam cum redditio talis sit actus justitiae et quidem bono fme exercitus meritorius, eapropter actus virtutis, tu ne dixeris virtutem obstare susceptioni communionis. Ni­hilominus, ob tanti sacramenti reverentiam , in quo flos puritatis sum itur, si non juxta consilium i riden­tini , part. 2 , c. 4, jj. 58 , aliquot diebus, saltem præcedenti nocte consulendum est, ut abstineant a concu­bitu, vel saltem a petitione.3. Corporis ad modestiam et pietatis conformationem. E x S. Carolo Borromeo. Hinc Innocentius X I , a com­munione jussit repelli illas mulieres, quæ depicta facie, aperto sinu, atque vultu ad inspirandam luxuriam composito ad eucharistiam accedunt. Mulieres igitur accedere debent ad sacram communionem ita vestitæ et compositae , ut praeter faciem , quam etiam usque ad extremitatem narium denso velo cooperire debent, nihil nudum in illis appareat. 6'. Carvi, Burroniœus in suis instructionibus.

i. Statum gratiae, seu immunitatem ab omni peccato m ortali, adeo quod celebrans, vel communicans in pec­cato mortali gravissimum committat sacrilegium; status autem gratiae debet esse procuratus per sacramenta- lem confessionem et non sufficit per solam contritionem, licet perfectam, ex Tridentino et quidem juxta probabiliorem ex praecepto non solum ecclesiastico , ut aliqui putant, sed et divino lato a Christo et solum promulgato ab apostolo Paulo illis verbis : Probet se ipsum horno.

' 1 . Desit copia confessarli, uti censetur deessc, si voi omnino physice absit, vel saltem moral i ter , ut si nimium distaret, non calleret idioma , aut pro tali dimeosi non esset approbatus, vel careret potestate in reservata.

2. Necessitas urgeat, uti pro administrando viatico moribundo, ad declinandam infamiam, scanda­lum praevisum , prout contingere posset a parocho, si non celebraret die dominico, vel lestivo.

Excipe si< N. B. Dicta duo debent indispensabili ter cojnila/ive concurrere , ut quis cum sola contritione , non praemissa confessione celebrare , vel communicare possit.

Sacados celebrans concurrentibus mox dictis duobus cum sola contritione, tenetur quamprimum , id e st , saltem intra triduum , ut exponunt auctores , confiteri ex praecepto fridentini, quod verum est, etsi, toto illo triduo nollet celebrare j differre autem confessionem ad tempus , quo sacerdos confitebitur, esi propositio 3i), damnata ab Alexandro V II , * quod procedit de sacerdote in dje parasceve communicante communione sacerdotali.

N. B. Lapsus in peccatum mortale , licet absolute loquendo posset permitti , ut eodem, quo lapsus es i, die ,

frcemissa sacramentali confessione , celebret, aut communicet ; attamen msi magna necessitas urgeat cele­ra n d i, vel communicandi, differenda est celebratio vel communio ex I). I horna,

2. Immunitatem ab affectu peccati venialis, cum hoc sacramentum rernil tal peccala venialia ex Tab. C X X X V I , quæ non possunt remitti dum adest affectus ad illa : sumpta tamen eucharistia cum peccato veniali, v. g . , voluntaria distractione, non impedit augmentum gratiæ habitualis, ex D. Thoma.3. Actualem devotionem et fervorem ju x ta phares graves doctores in hoc omninoaudiendos, sinon de necessitato cum multi negent id necessario exigi ad percipiendum praecipuum fructum sacramenti euuhaii: tia , seu adi augmentum gratiæ habitualis, saltem ad melius esse, seu ad uberiorem fructum percipiendum.P. D. Illa particu la , quamprimum, intelligitur, cum sacados suo lewporcnvnfdebiiur.

Missæ sacri­ficium

TABULA CXLI.DE SACRIFICIO M ISSÆ , E JU S E SSE N T IA , EFFICA C IA , AC VA LO RE.

HL Habet rationem veri, ac proprii sacrificii novæ legis, in quo principalis offerens est Christus, quatenus aliis<*« cerdotes inferiores offerunt illud in persona Christi : licet enim sacerdos in orationibus loquatur in persona ecae^ siæ ? in consecratione tamen loquitur in persona Christi, ex I). Thom a , 3 p a rt ., qncest. 82, art. 7 , aci 3.

II. Consistit essentialiter in sola consecratione, quia eam solam actionem exercet sacerdos in persona Christi, et v5 ejus actionis habetur immutatio et destructio victimæ , non quidem physica exhibita solum in sacrificio cruento, sed mystica et moralis, imo et aliquo modo reahs proportionata sacrificio incruento, quale est missa.

I l i , I m p o r t a t

r i. Mystica habetur, quatenus vi verborum consecrationis ponitur corpus Christi separatum a sanguine, quo repraesentatur sacrificium crucis.

v . . , 2. Moralis habetur, quatenus vi consecrationis ponitur corpus Christi sub spe-1. Victimæ d es-J ciebus inanimatis mortuo quodam modo, et in statu omnino inepto ad ope-

tructionem et< rationes et functiones naturales vitæ humanae.quietem 3 Realis aliquo modo, quatenus vi consecrationis ponitur in via et statu ad

realem manducationem, ac tandem ad corruptionem, vi cujus Christus amittit esse sacramentale , ac proinde desinit esse cibus sensibilis.

2. Consecrationem utriusque speciei, quæ non solum est de necessitate praecepti tum divini, tum ecclesiastici , sed et de necessitate sacrificii, cum sacrificium missæ debeat essentialiter, et per se

* esse sacrificium secundum ordinem Melchisedech, quod essentialiter consistebat in oblationepanis et vini, ex Genesi 14.

3. Virtutem et efficaciam merendi, impetrandi et satisfaciendi præstantiori modo, quam quodvis aliud opus bonum in gratia factum ; atque adeo habet vim impetrandi dona et beneficia , prae­sertim spiritualia et remissionem peccatorum.

I V . N o n r e m it t it -

1. Peccata, saltem quoad culpam, immediate et per se, uti sacramenta, sed solum mediate, seu quatenus impetrat a Deo, ut per debita media, scilicet poenitentiam , peccator, pro quo offertur, perducatur ad salutem juxta probabiliorem.

2. Immediate, et per se poenam debitam peccatis ju xta aliquos, sed solum mediate, quatenus impetrat remissionem pœnæ ; alii tamen vo lunt, immediate, et per se id præstare et quatenus institutum in remissionem peccatorum, dicitur propitiatorium.

Y . Prædictos effectus præstat non solum ex opere operantis, seu ex devotione et pietate offerentis, sed etiam ex opere operato , quia ejus efficacia non dependet a merito et dignitate ipsius m inistri, aut ejus, pro quo offertur , sed ex sola dignitate ipsius sacrificii ; et hincsancti patres, nominatim D. Thomas, communi calculo dicunt: Quod tantum valeat sacrificium m ali, imo et pessimi sacerdotis, quam optimi et sanctissimi, intellige per respectum ad fructum ex opere operato.

VI. Prodest non solum sacrificium æque sive a malo , sive a bono sacerdote offeratur in quantum est sacramentum , sed etiam quoad orationes, quæ in eo dicuntur pro vivis et defunctis5 in quantum gerit personam ecclesiae, secus in quantum procedunt a privata persona, ex D. Thoma , 3 part., queest. 81 , art. 6.

VII. Habet infallibiliter suum effectum, saltem tempore judicato a Deo opportuno , si non ponatur impedimentum , quia ex se nactum et aptum est impetrare, ut fructus mortis et passionis Christi illis pro quibus offertur, applicetur.

V ili. Valor ejus- dem

1. Spectati ex opere operato ex parte rei oblatae et quoad sufficientiam est infinitus, seu habet infinitam dignitatem; secus si spectetur ex opere operantis , seu ex merito et devotione cele­brantis, vel ex fervore adstantium fidelium simul cum sacerdote offerentium.

2. E x parte efficaciae, et quoad applicationem est valoris finiti et lim itati; quia Christus noluit per sacrificium incruentum missæ meritum passionis suæ applicare secundum totam latitudi­nem virtutis suæ : hinc falsum est, quod unicum sacrificium æque prosit quam plura , merito proinde damnata fuit ab Alexandro VII sequens propositio 10. * Non est contra justitiam pro pluribus sacrificiis stipendium accipere et sacrificium unum offerre. Neque etiam est contra fidelitatem etiamsi promissam , promissione etiam juramento firm ata , danti stipendium

, quod pro nullo alio offeram.

\

/

3. Para- menta ,

seu vestes^ sacerdo­

tales quæ

I. De ne­cessitate et p ræ -* cepto

Ad sa­crificium nussæ per^ agendum requirun­tur

Iï. De con­gruentia et ædifi- catione, ut

TABULA CXLII.DE REQ U ISITIS AD M ISSÆ SACRIFICIUM PERAGENDUM.

'i. Sacerdos , qui celebret, utpote solus minister eucharistiæ conficiendæ per dicta in Tabula CXXVH, qui sacrificium missæ peracturus debet decenter indutus incedere, vestem talarem gestare et comam fictitiam, vulgo parucam, annulumque ex digito, si iis utitur, deponere ex decretis sacrce congregationis apud Gavant. , part 3 , tit. i de praeparat. sacerd.

2. Minister tum qui necessaria administret, qui sub gravi obligatione adhibendus e st, tum qui respondeat sacerdoti celebranti, sine quo, non nisi urgente rationabili causa celebrari debet, in quo casu sibi ipsi respondere debet et instruere aliquem , qui necessaria administret, nunquam tamen permittendum, ut id praestetur a femina, licet moniali ad altare.

r. Sunt amictus, alba , cingulum, manipulus, stola et casula, quas ex praecepto ecclesiastico de­bet sacerdos adhibere, adeo quod advertenter omittens non solum omnes, sed etiam unicam dumtaxat, cingulo saltem excluso , peccaret mortaliter.

2. Solum ob urgentissimam necessitatem, et ad declinandum scandalum , aut murmur populi, vel ad celebrandum pro administrando viatico , nam tali subsistente causa potest sine una, vel altera veste ex prædictis sacerdos celebrare et a fortiori sine cingulo, in quo casu alba liganda est vel ligulis casulæ , vel alio ligamine, etiam profano.

3 . Debent esse benedictae : nam per ipsum usum sive bona, sive mala fide non fiunt benedictæ juxta probabiliorem , sed debent benedici ab episcopo, vel ab alio habente ab episcopo, vel a sede apostolica facultatem.

4. Execrantur, seu amittunt benedictionem , quando vel amittunt figuram priorem , in qua be­nedictae fuerunt, vel quando ita notabiliter lacerantur , aut immutantur, ut reddantur inha­biles ad usum , ad quem fuerunt destinatae, ex Bcned . X I V , insiit. eccles., tj. 2». Hoc pacto : secus si vestis aliqua successive lacerata, reficiatur, sicut nec si cingulum ita laceretur, ut una vel altera pars sufficiat ad cingendum sacerdotem ; imo nec si ad usus profanos adhibeatur.

. Becitatio precum praescriptarum inter induendum vestes sacerdotales, recitandae juxta aliquos sub mor­tali , juxta aliquos sub veniali, eo quod ea caeremonia in majori rigore non sit recepta.

Saltem ex argento; et solum ratione paupertatis permitti possunt ex stanno, prout in Russia Polonica presbyteris Ruthenis unitis permissum est, ex Bened. X I V , const. quae incip. Imposito nobis, tom. 3 , Bull, e ju sd ., fu i. 206, edit. Venet. , §. 2 et 8. Nullo autem modo permittitur cajix sive ex aere , sive ex auricalcho , sive ex ligno , sive ex vitro. E x can. ut calix 45 de con­secrat. , dist. i. intellige quoad cupam calicis, quae si sit vel ex auro, argento, stanno , licet

/ residuum esset ex alia materia prohibita non fieret contra praeceptum ecclesiae.2. Inaurata in interiori parte, sive sint ex argento, sive ex stanno : calix quidem in interiori

parte cupae. Patena vero in superiori parte concava , ubi recipit hostiam.3. Consecrata (D. rThomas 3 part., qwest. 83 , art. 3 in corp.) et quidem asolo episcopo, vel ab alio habente a sede apostolica indultum. E x Bened. X I V , tract, de sacrifie. missæ, et Uh. inst. eccles. 2 1 , §. de vetustate et §. ut ornnem.

6 . Corporale , quod praecipuum locum tenet in ornatu calicis , quodque sub mortali ad peragendum missæ sacrificium requiritur et debet esse ex lino confectum. E x c a p . consulto 46 de consecrat., dist. 1 et benedic­tum , sicut et

7. P a lla , quæ debet esse ex lino ad modum corporalis, quaeque juxta aliquos requiritur sub mortali; saltem extra casum, quo corporalia essent oblonga ita ut; calicem cooperire possent: alii tamen negant sub mortali requ iri, voluntque defectum suppleri posse vel corporali aliquo, vel bursa, vel purilicatorio.

8. Purificatorium , cujus defectus mundo strophiolo suppleri potest, in quo tamen non amplius expurgan- dæ erunt nares; quodque juxta Merari debet esse benedictum ; sicut etiam

9. Velum calicis, quod suppleri potest alio velo profano, suo postea usui reddendo.

N. B. Benedictus X I V ibidem stat pro benedictione etiam cinguli, pluvialis et p y x id is , seu ciborii, quæ per ipsum usum nequaquam censentur benedicta juxta probabiliorem , sed debent ab episcopo, vel alio habente facultatem sive episcopalem sive apostolicam benedici.

10. M is sale , quod requiritur sub mortali et adhiberi debet etiam ab illo , qui ob debilitatem visus obtinuit a sede apostolica indultum celebrandi missam votivam , vel de requiem , ad vitandum scandalum.

N. B. Sacerdotes omnes tam sœculares, quam regulares sacrum facientes in ecclesiis capuccinorum et capacci- narum , libere, ac licite missalibus ordinis utipossunt, ex concessione PII SE X T I, facto 1$ ju lii 1778 quod aniecedenter erat prohibitum.

r \. Sacerios bene compositus investibus sacris, non sicut sartores et sutores magnis laboribus pressi, oculisdemissis, incessu gravi, minime affectato, accedut ad aram.

2. Minister etiam sit decenter indutus, angelicum quippe munus exerciturus , congruum est, ut ebani m vestibus et externo cultu sit compositus ad decentiam.3. Ut calix etiam extra cupam sit mundus, a pulveribus et immunditiis diligenter abstersus : nam sæpissimo

* offendere est in calices extra cupam, licet ex argento, ita nigros et sordibus linitos, ut ex antiquo et robi­ginoso stanno videantur.

4. Vestes sint mundæ ethonestæ: quandocjueenim amictus, et allia tam mucidi et rœtidi sunt,ut nauseam pa~ ’ riant; et ubi sacerdotes, sacristæ, curati nitorem ad sæculi gustimi in vestibus et cæteris, quæ tum corpo­

ris , tum cubilium cultum respiciunt maxima diligentia curant, velu autem, casulas, etc. detritas ctium i-rrnLiie Pvnnni pt indili natimitllf.

5. C alix cum p a ­tena , quæ ora nia de­bent esse

5. Ampullae item sinfThundissimæ,ci wum u, ...... — ------------ -------------- :r ; , % *quibus insuis mbnsis utuntur, tum indumentorum suorum elegantia et Inunco , au rcundiam dicp quorumdam, quos ex officio et instituto obligatos, et hubitualiter negligentes a gravi lamichi reatu debitq in Deum cj^votio vix absolvere potest.

Dispo­sitione

ecclesiae

4. interdici­tur omni­bus sacer­dotibus absque spe­ciali indui­to aposto­lico

£. Debet ha­bere

Il.Decen- tiaetreli- pione de­bet esse

D E ALTARI E T E JU S ORNATU AD CELEBRANDUM REQ UISITO .

i i . Sive fixum et stabile , sive mobile et portatile ( sine quo in nullo casu , praeterquam ob metum m ortis, praeciso tamen religionis contemptu , incussum, celebrari potest) debet esse saltem lapideum ; nec potest consecrari fixum quin sit saltem in superiori parte lapideum. E x cari, altaria 22 de consecrat, clist. r.

2. Excipe Graecos et Latinos distantes ab ecclesiis ritus latini, celebrantes in ecclesiis Ruthenorum catholicorum, apud quos, cum non sit in usu altare portatile, concessum est, ut ubi altare solemni consecratione totum consecratum non fu erit, loco lapide® tabulae , seu altaris portatilis, super altaris mensa aptetur linteum quod­dam episcopali benedictione consecratum.

3. Indulgetur et a jure communi conceditur omnibus sacerdotibus, etiamsi sit portatile, dummodo existât in ecclesia. Quid vero juris de altari portatili extra ecclesiam existente, dicetur sequenti Tabula.

1. Quodvis altare pontificium in patriarchalibus urbis basilicis existens.2. Consecratum a bixto V super quo ipse pontifex celebravit, cum 5 . Didacum in sanctorum al­

bum retu lit, dono missum Philippo II Hispaniarum regi.3 . Consecratum a Benedicto XIV dono missum Joanni V Lusitani® regi.4. Basilic® Assisiensis, quod papale declaratum fuit a pr®laudato Bened. XIV per constitutionem

Fidelis dom inus, tom. 4» B u ll, ejusd. fo l. 1 16 , edit. Venet. , §. 6.5. Quodvis aliud, si in eo illa die episcopus celebravit (pro illa die tantum) ex can. in altari 97 ,

de consecrat .distinet. 2 , quidquid aliqui contrarium sentiant. E x Bened. X I V , constit. quaev incipit. In postremo. , tom. 4 , B u ll. ejusd. fo l. 298 , edit. V enet., §. 9.

i. Debet esse coopertum linteaminibus , seu lineis mappis et quidem tribus, ex rubricis m issalis, sine quibus saltem duabus et una duplicata, nequit sine gravi peccato celebrari, si excipias urgentem necessitatem, in qua loco m app® suffici potest vulgaris quædam tobalea.

Hinc et inde in utroque cornu accensis , (ex rubr. miss, et nunquam celebrandum sine saltem uno lumine. Quod si inchoato sacro contingat utrumque lumen extin-

Saltem duo gui absque spe aliud habendi, aliqui volunt abstinendum ab ulteriori prosecutionecandelabra ex cap. litteras 12 de celebrat, missarum. ; a quo tamen rigore recedunt a lii, sicum dua-< missa sit usque ad oflertorium inclusive protracta. Quod si ante consecrationem bus cande- contingat utrumque extingui, expectandum, ut reaccendantur; secus si post lis consecrationem.

Ex cera propter decentiam : in necessitate tamen sufficit sive sit ex cera, sive ex sævo, sive ex o le o , cui tamen præferri debet lumen ex sævo.

Crucem in medio candelabrorum, ex rubr. m iss., non nudam, sed cum crucifixi imagine. E x car. episcop. et Bened. X IV ,constit. Accepimus. Tom. 2 , B ull. ejusd. fo l. 5y , edit. Bom . Q u® ap­ponenda venit tam pro casu, quo in majori tabula altaris depictus esset crucifixus pendens e cruce, nisi hic primum locum obtineat p r® cæteris omnibus, q u ® in eadem Tabula exprimun­tur. E x Bened. X IV ,ib id . quam pro casu , quo parva crux effixa esset tabernaculo : ex decret.S. Congreg. : necnon pro casu quo in altari public® adorationi esset expositum augustissimum sacramentum. E x eju sd . decret ,a n . 170 7 , et Bened. X I V , ibid. celebrans sine cruce, præciso contemptu, aut scandalo , nonnisi venialiter peccat.

Tabulas præterea secretarum dictas in utroque cornu et medio ; non ad ornatum, sed ad necessi­tatem, ut a sacerdote in eisdem tum consecrationis verba, tum cætera, q u ® alias memoriter

dici solent, clare, distincte et commode legi, et recitari possint.

7. Debet esse, sive fixum s it , sive mobile, consecratum ab^episcopo, ex can. Nullus 2 5 de consecrat, d i st. 1 , vel ab alio habente a sede apostolica facultatem ; nec per ipsum usum , seu celebrationem censetur consecratum juxta probabiliorem.

1 . Fixum quando lapis, seu mensa superior consecrata amovetur ab inferiori structura, seu basi, cui est affixa, vel columnis, quibus innititur. E x cap.Quod in dubiis3, de consecrat, eccles. vel altaris.

2. Mobile, seu portatile dum enormiter , seu notabiliter frangitur , aut diminuitur , adeo quod calix , et patenam secundum majorem sui partem capi amplius ab eo non queant. E x cap. Ad hæc i , de consecrat, eccles. vel altaris.

3. Sive fixum , sive mobile juxta aliquos fractione quoque, aut amotione sepulcri, seu loculi, in quosacr® reliqui® continentur, juxta probabiliorem fundatam in citato cap,, quamvis negent alii.

1. Aliqua imagine e conspectu in superiori parte decoratum, eaque modesta et devotionem spirante. Hinc (ex­cipe majores aras basilicarum cathedralium ) improbanda praxis tam eorum, qui non nisi crucifixo requisito a rubricis, Lutheranorum more instruunt altare, quam eorum qui in altaribus exponunt tales picturas, præ- sertim sanctarum, q u ® potius venerem spirant, quam puritatem devotionis; quæque quamvis celeberrimo­rum pictorum sint, ab altaribus et ecclesiis essent amovend®.

2. Floribus pro posse adornatum cum hi sint signum lætitiæ, jucunditatis , amoris, devotionis et gratitudinis, q u ® maxime divin® majestati debentur.

3. Crucifixo formæ d évo t®, integræ, non confracto , vel filo ligato et bene mundo.4. Candelabris mundis a pulveribus et cera abstersis; candelisque honest® magnitudinis, non comparatis ad

sordidissimam oeconomiam , quales lusores in civilibus conversationibus renuerent.5. Tobaleiscoopertum mundis, cæterisque utensilibus et ornamentis a pulveribus et maculis immunibus. Fre­

quentissime enim in ecclesiis et parochiis ruralibus videre est tobaleas nigras, maculosas, mucidas, cera , pulveribus et murium sordibus plenas; verbo tales , qualibus mucidus caupo non uteretur pro sternenda car­bonariorum mensa , plateamque inferioris altaris sordibus adeo onustam , ut credi possit campus recipiendis fabarum seminibus dispositum. Pulchra sane reset digna visu; videre subinde personas nobilesin suis privatis oratoriis sacris interesse mysteriis compositas, circumornatas, ut similitudo templi in conspectu hujuscemodi altarium. Tanta sorditudo præsertim in custodibus , ecclesiarum rectoribus, parochis , curatis, ædituis, qui decori domus D ei, et altarium ex officio omnem diligentiam impendere tenentur, defectum fidei connotai ;

#et eos vel divinitatispræsentiam non credere; vel praesentiam majestatis non mereri externi cultus protesta" tione reverentiam.

T A B U L A CXLIII .

8. Censetur execra tum, seu a misis­se consecra­tionem et quidem

Missamcelebra--re

TABULA C X L IV.DE LOCO IN QUO CELEBRARI POTEST SACROSANCTUM M ISSÆ SACRIFICIUM.

r f i . Ecclesia non solum ab episcopo consecrata, sed etiam legitima auctoritate solum benedicta, vel saltem adcultum divinum deputata , ex Tridentino , se ss. 22 m decreto de observandis et vitand, in celeb. miss.

2. Oratoriis publicis sive benedictis, sive solum ad cultum divinum deputatis. Nomine autem oratorii publicivenit locus a parochiali ecclesia remotus, auctoritate episcopi erectus,ad cultum divinum, dote fundata , des­tinatus, habens januam in via publica, communi accessui patens, et ad usus profanos non convertibilis ea? cap. A d audientiam 4 de ecclesiis aediji caridis, vel, etc. •

3. Oratoriis et capellis monasteriorum privatis deputatis a superioribus in anteriori parte ejusdem monasterii ad divinum cultum , praecipue ad celebrandam missam ex privilegio Leonis X constit. quœ incipit religionis suadet honestas. Tom. 6 , Bull. Capucc., fo l. 2 1 7 , et Gregorii X I I I , in quibus potest quivis sacerdos tum

I. Licet in / saecularis tum regularis celebrare, et quivis audire sacrum, etiam in ordine ad satisfaciendum præcepto t cum privilegium hoc non tam personale, quam locale sit.

4. Oratoriis privatis, supposito speciali indulto, de quo in sequenti Tab.

N. B. i. Celebrantes extra dicta loca peccant m ortaliter, extra casum urgentis necessitatis, v. g . , tempore pestis, belli, persecutionum., pro casu (pio ecclesiae essent dirutae vel combustae, aut in m axim o concursu po pu li, quem sacer locus non capit : in his enim et similibus casibus potest sacerdos extra dicta loca cele­brare , et quidem etiam absque licentia episcopi.

2. Item celebrantes in ecclesia execrata, seu quœ amisit consecrationem, uti contingit y si comburatur, cor­ruat , destruatur vel ex toto , vel ex m ajori parte simul et sem el, imo si sermo sit de consecrata ecclesia , si solum parietes interius decrustentur.

1. Voluntariam, injuriosam et gravi ter peccaminosam sanguinis humani effusionem, in ecclesia causatam ex cap. Tuarum 11 de privilegiis , sufficit quod homo in ecclesia ita graviter percussus et vulneratus fuerit, etsi no­tabilis sanguinis effusio extra ecclesiam contingeret ; secus si extra ecclesiam vulneratus confugeret ad eccle­siam et ibi contingeret sanguinis effusio : si tamen ex percussione , licet graviter peccaminosa, non contin­geret. copiosa sanguinis effusio , aut nulla , non censeretur per hoc polluta ecclesia.

2. Voluntarium et injuriosum homicidium sive sui ipsius, sive alterius causatum in ecclesia, etsi fieret sine sanguinis effusione , v. g . , suffocatione, propinatione veneni, etc. ex cap. Proposuisti 4 de consecratione ec­clesiae vel altaris, quod verum est, etiam si inferatur mors sive auctoritate publica sive a tyranno in odium fidei 3 secus si homicidium non sit voluntarium , sed vel causatum a furioso; vel ebrio , aut factum in sui jus­tam defensionem cum moderamine inculpatæ tutelæ ; aut causa, v. g ., vulneratio contigisset extra eccle­siam , uti in porticu vel turpi, et vulneratus confugiens ad ecclesiam ibi moriatur.

]. Voluntariam et illicitam, seu peccaminosam humani seminis effusionem in ecclesia factam ex cap. S i eccle­siam unico de consecratione ecclesiae vel altaris 126 , sive dein pollutio contingat simpliciter, sive per for­nicationem, adulterium, aut Sodomiam, sive etiam per copulam conjugalem, saltem extra necessitatem exercitam a conjugatis in Ideo sacro.

II. Non li­cet in ec­

clesia poi­lu ta: qua--; lis red­

ditur per

JIT. Con-^ sectaria ^

moriatur et fœtus in utero, aperiri debeat mater, et extrahi fœtus et hic extra locum sacrum sepeliri,

N. B. Praedicta quatuor delicta polluunt ecclesiam solum pro casu quod sint publica et notoria notorie fate sive ju ris , sive Jacti ex Glossa in cap. si ecclesiam unico de consecratione ecclesiae vel altaris 126 ad verbum pollui.

i. Polluta ecclesia, censetur pollutum etiam coemeterium contiguum , secus remotum, neque sive in illa , sive in hoc potest quis sepeliri antequam reconcilietur ex cap. S i ecclesiam wnce de con sa ratione ecclesiae vel altaris 126, pollutum tamen cæmeterium, licet contiguum, non censetur polluta ecclesia, debet tamen sigillatine reconciliari eo rilu , quo ecclesia polluta ex Pontificali romano.Scienter celebrans in execrata, vel polluta peccat mortaliter juxta omnes, nullam tamen poenam incurrit ipso jure ex Benedicto X I V lm ct.de sacrif. missae, sed. 2 , §. 55, nec per ipsam celebrationem missa? bona, vel mala fide in ecclesia polluta factam , censetur reconciliata juxta probabiliorem.Sepultus in loco sacro sive excommunicatus vitandus , sive infidelis debet exhumari , si ejus ossa discerni

possint ex cap. sacris 12 de sepulturis.Si sub actuali celebratione contingeret ecclesiam violari post canonem inceptum, sacrificium perfici debet, si

vero ante canonem , recedendum foret ab altari donec reconciliata fuerit ecclesia ex rubricis.Per sepulturam excommunicati tolerati, vel alterius, qui alias de jure privatur sepultura ecclesiastica, 11011

violatur ecclesia juxta probabiliorem.Solus episcopus potest ecclesiam consecratam pollutam , seu violatam , reconciliare cx cap. Aqua 9 de con­

secratione ecclesiae vel altans , et hanc facultatem solus Papa, non veio epi copus potest delegare simplici sacerdoti ex Benedicto X IV ,s y n . dicec., lib. i 3 , c. i 5 , n. 2 , reconciliatio fieri debet aspersione aquæ, vino , cinere et sale mixtae per episcopum benedictae et quidem sino mora , ex allatu juris textu.Ecclesia solum antecedenter benedicta, vel solum auctorilale episcopi, yel alterius ad cultum divinum de.

putata, si polluatur, potest a quolibet simplici sacerdole, 1 » ullam etiam petita licentia, reconciliari per as­persionem soflus aquae communis benedictae, ex Benedicto X I V , ibici.Polluta ecclesia consecrata, censentur polluta cl imn altaria in ea fixa, adeq quod ante reconciliationem ne­

queat in tali altari missa celebrari; attamen allai iu non indigent speciali reconciliatione, sed pci ipsam re­conciliationem ecclesiae cçqseptur réconciliât a etiam altaria,.

TABU laV;XLV.

TABULA CXLV.

I. In ora­torio pri­vato , sic dicto, vel quia in privato , loco ad nutum domini in cubi­le , vel etiam tri­clinium /

etc., com­mutan­do ; vel quia pri­vata auc­toritate delecto , erecto- que, et si in loco publico

2. Permit­titur ac­tu ex in­duito

3. NonpossunU

sive

C i. Permissum antiquo tempore : quæ permissio duravit usque ad concilium Triburiense celebratum anno 89$, in quo ad id exigebatur licentia episcopii; quia vero ad dandam hujusmodi licentiam episcopi valde faciles erant, hinc per Tridentinum sublata fuit ipsis talis potestas, adeoque de facto nequit ullus amplius celebrare in oratorio privato sine speciali induito sedis apostolicæ.

1. Cardinalibus , qui in suo palatio possunt in oratorio privato a se erecto celebrare, imo et cele­brare facere, et audientes in eo missam satisfacere præcepto de audienda missa juxta omnes.

2. Episcopis qui in suis episcopalibus palatiis possunt celebrare et facere celebrare, ex Bened. X I V„ eo quod palatia episcoporum ( idem dici potest de palatiis cardinalium et conventibus, seu mo­nasteriis religiosorum ) non veniant nomine privatarum domorum, ad quas unice Tridentina prohibitio se extendit.3. Episcopis, qui non solum in suis episcopiis, sed etiam in privatis domibus tam in tra, quam extra dicecesim existentibus possunt celebrare et facere celebrare, ex privilegiis Bonifacii V 1111 rei. cap. Quoniam. 12 de privilegiis in-6 , Benedicti X I I I et X I V , constit. quæ in cip. Cum magno anim i, tom. 3 ejusa . fo l. 2 10 , edit. Ven . , §> 3.

4. Regularibus, qui possunt celebrare in oratoriis privatis erectis in propriis monasteriis , et resi- dentiis ad cultum divinum a superioribus destinatis , ex privilegiis Leonis X et Gregorii X I I I 9 relat. cap. In his 3o deprivileg. , teste Bened. X I V , in prcef. constit. §. 29 , imo et quivis sacerdos potest in dictis regularium oratoriis celebrare per dicta in priori Tab.

✓ i . Regulares sine speciali induito post Tridentinum concesso celebrare in oratoriis privatis erectis in domibus laicorum, quia vi Tridentini omnia privilegia antecedenter concessa regularibus sublata fuerunt, ex Benedicto X I V . Nomine autem domorum laicorum comprehendi etiam grangias, seu domus rurales, quæ sunt sub proprietate , et dominio alicujus monasterii, in quibus solum quidam conversi pro agrorum cultura, vel cura manere solent, declaratum fuit a sacra congregatione concil. T rident., 1 m aii 1687.

2. Episcopi amplius concedere licentiam celebrandi in oratoriis privatis, saltem per modum pri­vilegii, ex Benedicto X I V 9 ibid. §. 1 1 , pro aliquo tamen casu ex justa et rationabili causa, præsertim pro solatio alicujus infirm i, possunt.3. Habentes indultum pontificium celebrandi, vel permittendi celebrare in oratoriis privatis uni­cam missam , et in eo nulla dies fuisset excepta ( uti ordinarie aliqui dies excipi solent) possent in die nativitatis Domini omnia tria sacra celebrare, ex Benedicto X I V , in traci, de sacri/* missae, part. 4» sed. 2 , § .2 9 ,6 / in prcef. constit. , §. 27.

4. Non nominati in indulto pontificio audire sacrum celebratum in oratorio privato, et satisfacere præcepto de audienda missa.5. Sacerdotes quicumque absentibus indultariis ( quo nomine veniunt personae, quæ in fronte , seu inscriptione brevis nominantur, et ordinarie sunt vir et uxo r) dum in induito habeatur clausula evidens præsentiam saltem unius personae indultariae, prout attento stylo moderno concedi solet, ex Benedicto X I V , ibid. , §. 1 4.

1. Missae privatæ nequeunt celebrari sive in feria V. Cœnæ Domini (nisi ubi adest consuetudo , uti adesse Parisiis testatur Benedictus X I V , in tract, de fest. D. JV. J . C . , cap. 6 de fer . K , in ccena Dom ini, n. 48, edit. lat. , quam pontifex non reprobat, vel ea die incidat festum Annunciationis B. M. V . , vel S. Josephi), in quo casu possunt aliquæ privatæ celebrari, ex decretis sacrce congregationis , die i 3 sept. , anno 1692 , et dic io januar. i 6$3 deste M erati, tom. i , in indice decret, sub n°. 5oi et 504, sive in feria V I Parasceves, sive in sabbato sancto, ex can. , sabbato i3 de consecratione , di st. 3 , et declaratione sacrce congregationis.

2. Nocturno tempore nequit celebrari, excepta nocte natalis Domini, in qua potest quivis sacerdos missam primam de nocte celebrare5 non tamen alias duas consequenter, ex declarationibus sacrce congregationis, die 7 decembr. 1641 , et 18 decembr. 1702.

3. Aliis diebus non licet ante auroram ( quæ juxta communiorem et probabiliorem , inchoat una hora cum dimidia ante solis ortum ( sine speciali indulto, et rationabili aliqua causa, ex rubricis m issalis, et hinc inchoari potest missa.

4. In januario et decembri circa sextam , in februario et novembri circa quintam , in martio et octobri circa mediam quintam, in aprili, augusto et septembri circa quartam, in maio , junio et julio circa tertiam horo­logii ultramontani.

5. Celebrans sine rationabili aliqua causa anticipato notabiliter tempore praescripto, v. g ., per mediam horam , aut horam, juxta aliquos peccat m ortaliter, quamvis alii mitius sentiant; ex justa rationabili causa potest quivis sacerdos ante auroram celebrare. *

S. Post meridiem nemo, nec quidem regularis potest celebrare, ex decreto Clementis X I , quamvis Bene­dictus X I I I et Ciem. X I I concesserit, ut uno quadrante ante-auroram inchoari possit missa , et protrahi usque ad quadrantem post 12 , ex Bened. X I V , lib. instit. Eccles. , Insti t. i 3 , §. ita se res habet.

7. Hab ens speciale indultum a sede apostolica celebrandi sive ante auroram, sive post meridiem , debet se regulare juxta indultum.

'T* Qua subsistente potest uti Epicheia : nam hæc prohibitio in ratione vetiti non differt a cseteris legibus ecclesiae : quod ubi liceat in reliquis, nescio cur non, et multo magis in hac : Urget quippe ecclesia SS. PP. sententiis, signanter V. Bedæ omnes sacerdotes legitime non impeditos quotidie celebrare ; unde absque nota laxitatis vel inobsequii in legem dixerim : Sacerdotem posse uti tali #lpicheia, et illa hora post mediam noctem celebrare, quæ sola stat in sui dispositione, quoties alias est expositus periculo , vel omittendi cele­brationem , vel indevote celebrandi.

Íi. Ad loca valde dissita , quæ ut ad vesperam contingantur, ante lucanum exigunt disces-f ------- --------------------------------------------------- T 1 ‘ 1 ---------- ‘ -----------------1 J--------- ---------------------: - ~ 1---------------- * ----------

DE CELEBRATIONE MISSÆ IN ORATORIIS PRIVATIS ET TEMPORE, QUO CELEBRARI POTEST

Missamcelebra­re

II. Tem­pore ve­tito , vi cujus

* Dictum fuit , ex justa , et rationa * bili cau -

2. Quæ e. g. ur­gens ne­cessitas - itineris confi— ciendi

Pedibus - pturæ.sum : et ecclesiae intermediae vel nonsunt, vel extra viam multum temporis absumpt 2. Per loca, in quibus per decursum dici nihil invenitur, quo stomachus calefiat,

Curru

urgentque proinde aliquid sumere ante discessum.Cum prudens ingruit periculum nec celebrandi, nec missam audiendi, quod contin­gere potest itineranti cum vectoribus et aurigis rixosis, blasphemis, detrectantibus consistere in locis celebrationi accommodis, etc.Cum ob pericula grassatorum aliis curribus mature discedere volentibus sociari, et per oblationem sacrificii a Deo tutela contra insidias implorari oportet.

* Difficillime jn hoc novi consensuros theologos, canonistas, aliosque, quorum interest ; sed his ausim di­cere: L eges, et sacra propter homines ; non vero vicissim : et si non in curribus et in equis ; sed in nomine Domijii eos oporteret itinerari , procul dubio in meam deflecterent sententiam,

i

t a b u l a g x l y i .DE OBLIGATIONE SACROSANCTUM MISSA'. SACRIFICIUM CELEBRANDI.

r Ii Quotidie summe laudabile, et valde utile est, et consequenter sacerdotibus omnibus consulendum, ad quod juxta instructionem datam a 5 . Francisco Salesio cuidam juveni sacerdoti timido, sufficit, non habere conscien­tiam gravatam peccato lethali, ex Benedicto X I V , tract, de sacri/, missœ , part. 4 , sed . 2 , §. 12.II. Nullus tamen sacerdos quotidie tenetur.

III. Quivis sacerdos, licet simplex, seu curam animarum non habens , tenetur sub gravi culpa , saltem aliquando intra annum celebrare, ex D. T h o m a , 3 p a rt., quœst. 82 ,a r t . 10 , in corp., et hinc non posset absolvi, qui statueret, nunquam , per totum anni cursum celebrare , ex Benedicto X I V , ibid . , loc. cit. , §. 9.

IV. Simplex sacerdos tenetur sub mortali, saltem diebus solenmioribus, paschatis, pentecostes et nativitatis D om ini, celebrare , imo juxta aliquos, singulis diebus dominicis et festivis ; alii tamen negant, quod teneatur sub gravi culpa, sed solum sub veniali celebrare singulis diebus dominicis et festivis.

V. Sacerdos curam animarum habens, v. g . , parochus, tenetur sub gravi culpa celebrare quoties munus ipsius exig it, ut missam per se vel per alium celebret, ex Tridentino , sess. 23 de reform ., cap. 14 , atque adeo tum diebus illis , quibus populus ex praecepto ecclesiae tenetur audire sacrum , tum dum benedictio nuptialis danda est, tum dum aliquis sepeliendus est, cum rituale Romanum consulat, ut id fiat cum missa; tamen si alicubi alia est consuetudo , sicut plerumque est, ut a meridie sepeliantur, huic standum.

VI. Canonici sive cathedralis, sive collegiatæ ecclesiæ considerati secundum se præcise non habent majorem obligationem celebrandi, quam alii simplices sacerdotes; considerati tam en, ut unum corpus constituentes, tenentur quotidie in eorum respective ecclesiis sacrum conventuale habere, ex cap, Cum creatura 9 de cele­bratione missarum , imo et duo , vel tria ju xta prasscriptum rubricarum.

( i. Nativitatem Dom ini, in qua apud Latinos tres missae celebrari possunt, ex cane sancta 48 de consecratiojie, disi. 1 , et ex consuetudine ecclesiæ , ab anno 189 , per­severante in ecclesia ritus latini , licet nullus teneatur sive celebrare, sive audire eo die tres missas, sed sufficiat unicam celebrare vel audire , et pro casu quo unica celebretur, consultum est ut tertia missa , cujus oratio convenit, cum officio legatur ; Graecis tamen sive in partibus orientalibus, sive occidentalibus existentibus et commorantibus, nunquam fuit permissa trina celebratio, ex Benedicto X I V , consta quee incip. In superiori, tom. I V bull. ejusdem , fo l. 220 , edit. Ven.

2. Diem commemorationis omnium fidelium defunctorum pro sacerdotibus regnorum Aragoniæ et Valentiae, ac comitatu Catalauniæ in Hispania, qua die cuilibet sa­cerdoti seculari bis, et regulariter licitum est celebrare, ex privilegio Ju lii et P auli I I I , apud Bene.d. X I V , in constit. D eclarasti, tom. 2 bull, e ju sd.,/ . 10 , imo in tota Hispania, et Lusitania omnibus sacerdotibus secularibus quam regularibus commorantibus in dictis partibus licitum est illa die tres missas celebrare, ex privi­legio Benedicti X I V . constit. quœ incip. Expensis, tom. 2 , fo l. 498, edit. B om . , vi cujus tamen nequeunt secundam et tertiam missam applicare pro aliquo parti­culari defuncto , sed debent; in sultrngium omnium fidelium defunctorum , nec pos­sunt pro secunda, et tertia missa stipendium accipere sub poena suspensionis ipso facto incurrenda; summo pontifici reservatæ, a qua tamen possunt absolvere archie­piscopi, episcopi, ct alii locorum ordinarii, injuncta tamen obligatione restituendi stipendium.3 . Casum necessitatis, qui modernis temporibus unicus esse potest, videlicet provisio duarum ecclesiarum, ut si parochus habens duas . vel plures parochias providendas, tribus tamen suppositis, videlicet, si non adsit alius sacerdos, si ille, qui bis, vel ter celebrare debet, sit jejunus, seu in prima missa non sumpserit purificationem, si habeatur licentia, vel saltem facta sit episcopo insinuatio, ut discernat : an sit vera necessitas ex Benedicto X I V , in tract, de sacri/, missœ , part. 4 , sect. 2 , §. 3o.

* Extra hos casus nequit sive ratione supervenientis magni populi concursus, sive pro administrando viatico , sive propter adventum episcopi, regis, aut principis , sive pro solemni benedictione matrimoniali danda , sive pro sepultura danda eodem aut die bis , pluries celebrari ab eodem sacerdote, ex Benedicto , constit. quçe incip« Quod expensis , tom. 2 b u ll., fo L 296 , edit. V en., §. Nova hœc.

Sacrificium missæ cele­brare

VII. Nullus sacerdos hodie potest absque mortali peccato plures missas eodem die celebrare , utpote a século XII prohibitum ut avaritiae quaestibus , aut oblo- - quentium suspicionibus obviam iretur , ait B ' ned. XIV , constit. De­clarasti nobis , tom. 2 , bull. fol. 9 , edit. Ven. Si excipias

VIII. Neque episcopus habens duos episcopatus inter se vicinos potest eodem die iterato , nequidem feria V in cœnçi Domini, in ordine ad conficiendum tam in uno quam in altero sacrum chrisma , cx Benedicto X I V , constit.

, quœ incip . Declaranti sup . r e i . , tçm. %,f o l . 9 , çd it. V e n d . , §• P r a t er ea.

Sacri fi ci uni missæ

r. Quo­ad fruc­

tum

Impetra- torium J et satis­fa ci ct- rium , qui divi­ditur in tres por­tiones , videlicet

,. Specialem vel minis- terialem , seu etiam mediam provenien­tem ex sacrificio qua­tenus offertur a sacer­dote ut ministro Christi , prodestque illi pro quo offertur , prodest pro

TABULA CXLVII.UE OBLIGATIONE APPLICANDI SACROSANCTUM M ISSÆ SACRIFICIUM.

Ï. Offerri potest soli Deo, cum sit actus latriae, quo Dei in omnes creaturas supremum dominium , nostramque erga eum subjectionem protestamur. Unde cum aliquæ missæ dicuntur de sanctis , propterea tamen non dicuntur illis offerri, sed soli Deo in honorem et memoriam illorum, quatenus pro nobis apud Deum intercedant. E x Tridentino , sess. 22 , c. 3,

''Meritorium gratiæ et gloriae alteri nequit, quam offerenti, quia illi soli prodest.' Generalem ( quæ provenit ex sacrificio missæ quatenus a sacerdote offertur nomine Christi,

prodestque omnibus omnino fidelibus tam vivis , quam defunctis , praesertim in canone nominatis, assistentibus ministrantibus et cooperantibus ) nemini potest in particulari, quia applicatur a Christo , qui est principalis offerens ; et vel ideo nemo positive potest excludi absque duplici peccato contra charitatem et obedientiam.

1. Omnibus fidelibus vivis, quibus, si sint justi, seu in statu gratiæ, prodesse potest, quoad utrumque fructum tum impetratorium , tum satisfactorium, si vero

2. Peccatoribus ( etiam excommunicatis, tolleratis tamen) qui­bus prodesse potest quoad solum fructum impetratorium , ni­mirum gratiæ resipiscendi a culpa, vel etiam ad avertendum ab illis aliquod malum.3. Defunctis existentibus videlicet in purgatorio , quibus prodesse potest saltem quoad fructum satisfactorium ; et quidem juxta aliquos i n fall i b i 1 i ter : quidquid alii velint prodesse solum eis per modum impetrationis, in quantum, et prout Deo placuerit.

3. Specialissimam, quæ provenit ex sacrificio, quatenus offertur a sacerdote ut persona privata, prodestque sacrificanti probabilius et nulli alteri,

2. Nequit pro excommunicatis vitandis a sacerdote, quatenus gerit publicam personam Christi vel ecclesiae , cum tales priventur omnibus omnino ecclesiae suffragiis ; attamen ut persona privata potest sacerdos in Memento orare pro ipsis , dummodo id non faciat per orationes et collectas, quæ communi nomine dicuntur.

. Applicandi fructum specialem ministerialem, vel medium aliis in particulari : non vero fructum , seu portionem fructus generalem ; quæ non fit per intentionem sacerdotis, sed

Ut prosit ipsius Christi : ut superius dictum.fieri in- 2. Quæ juxta aliquos debet esse saltem virtualis ; juxta alios vero sufficit si sit habitualis : tentio quorum opinio etsi appareat probabilior, videaturque ei adhærere Ben. X IV , consulenda

tamen in praxi non solum virtualis sed et actualis; quam laudatus pontifex consulit fieri, antequam sacerdos se sacris vestibus induat. In tract. de sacri/, missæ , sect. 2 , n. 142.

f i . Curam animarum; uti sunt parochi, ex praecepto et quidem divino, pro populo, ex T riden t., sess. 23 de reforrn., cap. 1 , et Bened. X I V . Const. Cum semper , tom. 1 hull. ejusd., §. 2 , fo l. 222 , edit. Ven. Quo praecepto non solum parochi et vicarii seculares, et oeconomi ecclesiarum vacantium, sed etiam parochi et vicarii regulares adstringuntur. E x eodem , ib id ., §. 4 , et quidem singulis diebus dominicis et festivis , etsi a populo nihil haberent. E x rescrip. sac. congr. concit., die 18 febr. 1616 , et 24 januar. 1724 • et ex Bened. XIV, instit. eccl. 10 , et constit. Cum semper, ibid. , tom. 1 , §. 6.Beneficium simplex toties quoties iitteræ fundationis præscribunt, aut in conventione ptæscriptum est : etsi in litteris fundationis nulla fuisset facta mentio applicationis, sed tantum celebrationis, standum esset pro applicatione etiam, ex supposito quod pro missis assignatum fuisset ex una parte sufficiens et proportionatum stipendium ; et ex altera parte non adessent positivae et efficaces circumstantiæ ad persuadendum quod fundator praecise solam celebrationem, nequaquam applicationem petierit. E x Bened. X I V , tum in suis instit. eccles. 56 , §. Decretum ; tum tract, de sacri/, miss. ,part. 4 , sect. 2 , §. 63.

' 1 . Si infirmetur ad breve tempus , v. g ., per unam , aut alteram hebdo­madam , et forte etiam per duos menses, non tenetur per alium supplere, ex cap. Significatum 11 de praebendis : si vero diutius du­raret infirmitas , omnino per alium suppleri deberet. E x Ben. X I V , synod. dicec., Lib. 1 2 , c. 9 , n. 5. A fortiori si ex alio capite, v. g . , ob denegatam absolutionem celebrare impediretur.

2. Per seipsum : potest quandoque a celebratione vacare, ex rescript. sac. congr. apud Bened. X I V, tract, de sacri/, m iss., part. 4 , sect. 2* §> 2 1 , 2 2 , et in instit, eccles. 56, §. H is expensis. An vero volens vacare, teneatur per alium supplere juxta intentionem fundatoris, Sac. congr. distulit resolutionem , ex eodem Loco m ox cit.

2. Ter in hebdomada ; potest anticipate celebrari tam si sit pro vivis, quam si sit pro defunctis extra casum tamen, quo in limine fundationis oppositum expri­matur.

n - , .a p :<plicari

3. De­bet a sacer-' dote

Habente

3. Funda­tionem célébrant di

r . Quo­tidie

l \ \ J t

4. Canonicatum collective in patriarchalibus ecclesiis, metropolitanis, catbedralibus et colle-

fiatis conventuale pro benefactoribus cujusque ecclesiae , cui addictus est in genere , ex kned. X I V , in allata const. Cum semper, ibid. , §. 1 1 et 12. Quod si eadem die juxta rubricarum praescriptum plures missas conventuales cantare contingeret, non nisi prima

esset applicanda : excipe tamen si alia consuetudo fuisset introducta, nam tum eidem stan­dum esset pro utriusque applicatione , ex eodem in praefata constit. Cum semper, §. 22.

4. Nequit a non habente obligationem de praesenti ad intentionem illius, qui prior petet celebrari pro stipendio.E x Clemente V i l i , Paulo V et Benedicto X I V , in tract. de sacrificio miss. , part. 4 , sect. 2, §. 67.

5. Potest in die commemorationis omnium fidelium defunctorum pro certa anima etiam accepto stipendio, ex rescripto sac. congreg. 4 aug. i 663. Quamvis consulendum, ut pro omnibus fidelibus defunctis offeratur, ex Benedicto X I V , constit. Quod expensis, tom. 2 ,/oZ. 296, edit. Ven. , §. Novimus.

etitum in a ltili privilegiato, quod indulgentias , suffragatur solum , si applicetur pro certa anima, non vero , si pro uribus, vel omnibus fidelibus defunctis.

Sacerdos

Í. Poteste

II. Nonpotest

TABULA CXLVÎ I IDE STIPENDIO DANDO , E T ACCIPIENDO PRO CELEBRATIONE M ISSÆ.

f i. Accipere stipendium etiam pecuniarium, ex praxi in ecclesiam inducta circa seculum V il i , et século XI et XII passim ubique recepta, ex Bened. X I V , synod. diœces., lib. 5 ,,c . 8 , n. 5 , dummodo non exigatur, et acceptetur tanquam pretium sacrificii, sed solum tanquam stipendium ad sui sustentationem.

2. Accipere tantum quantum a dante liberaliter offertur : nequaquam tamen exigere, et accipere tanquam debitum nonnisi justum ; et aliter faciens peccat tum contra obedientiam legi ecclesiae debitam, tum*contra justitiam commutativam , ex eod. , ib id . , cap. 9 , n. 27.

3 . Per alium satisfacere, cum obligatur plures missas ob perceptum multiplex stipendium : excipe tamen casum, quo dantes stipem expresse vel tacite vellent, ut non per alium celebrentur, sed per seipsum, utpote in existimationem , bonum, pium , devotum , et exemplarem sacerdotem. Extra quem casum, debet dispensare missas celebrandas pro posse sacerdotibus, accuratis, bonis et exemplaribus, quatenus petentibus prosint etiam quoad fructus ex opere operantis , qui profluunt ex pio accessu , recitatione introitus, hymni angelici, orationum, epistolse , evangeli!, symboli ; universim ex omnibus verbis, et actionibus sacrificantis, excepta consecratione et communione.

1. Unica missa satisfacere pluribus petentibus, et contribuentibus stipendium , ex Urbano V I I I . Et contra­rium faciens peccat contra justitiam , ex A lexa n d . V II damnante propositionem, n. 10 ( * ) , sive tini fructum satisfactorium, et alteri impetratorium : sive huic portionem specialem , illi vero applicando spe­cialissimam , ex dam nat prop. 9 , a laudato pontifice (**)•

2. Missas saltem adventitias, seu pro majori stipendio manuali celebrandas ? eodem diminuto , aliis sacerdo­tibus distribuere , ex Urbano V i l i et Alexandro V I I , in dam nata propos,, n, 9. ( *** ) Secus faciens, præter peccatum mortale , incurrit pœnam suspensionis ipso facto summo pontifici reservatam (si vero sic faciens sit laicus incurrit excommunicationem ). Quod intelligi debet etiam pro casu , quo sic distribuens missas indicasset acceptanti majus stipendium esse illis taxatum , hicque minori esset contentus. E x Bene­dici, X I V . constit. Quanta cura, tom. 1 bull. ejusd. , fo l. 25 , edit. R o m . , §. 3. Missae tamen perpetuae , seu celebrandae titulo beneficii possent a beneficiato distribui aliis pro ordinario stipendio , ex rescrip. sac. congreg. apud prœfat. pontificem, syn. dicec. , lib. 5, c. 9, n. 3 .

N. B. Administratores ecclesiarum pauperum distribuendo sacerdotibus a d suas ecclesias celebrandi causa confluentibus possunt aliquid detrahere tum ex missis perpetuis, tum ex adventitiis pro subministratis vino , cera , hostiis , et aliis utensilibus , ex rescr. sac. con gr., an. 1726.3. Sine justa, et rationabili causa aliam missam, vel alio in loco, aut altari celebrare, quam intendit dans stipendium, et contra faciens sæpius peccat mortaliter : secus venialiter tantum , si solum un a, alterave vice; propterea tamen non tenetur aliam missam celebrare eo quod in tali casu violetur iidelitas, non vero justitia : quod si ex justa, et rationabili causa id faceret, nullatenus peccaret.

( i. Diu differens celebrare missas debita* ex justitia ratione percepti stipendii; nec potest alias missas * in se suscipere, nisi prius susceptis satisfecerit, vel intra modicum tempus (quod juxta quamdam

declarationem sac. congreg. 17 ju lii, anno 1 655 ) , apud Bened. X I V . instit. eccles. 56. §. Non minorem , intra mensem ; vel juxta alios intra bimestre satisfacere posset pro antea susceptis , e x Urbano V i l i , nisi petentes consentiant in dilationem, de qua praesumi nequit si petantur sive pro infirma persona, sive pro instanti aliqua necessitate.Differens celebrare missam petitam pro infirma persona, vel aliqua instante necessitate ; et tenetur ad restitutionem stipendii percepti : nec satisfaceret si infirma jam defuncta, celebraret pro anima illius, juxta aliquos, aliis tamen id affirmantibus: Si vero petita sit pro instante aliqua necessitate, v. g. , pro felici p artu , et dilata fuisset, sublata necessitate obligandus esset ad restitutionem ; ex Benedicto X I V , in tract, de sacrif. missœ ,p a r l . 4» sect. 2, §. 68.

Venialiter tantum pon celebrans unicam missam debitam titulo justitiae ob perceptum stipendium , quidquid aliqui velint eum mortaliter peccare : quod a fortiori dicendum de missa solum liberaliter promissa.

IV Gravatus magno missarum numero, cui non posset sive per se, sive per alios satisfacere , debet recurrere ad sacr. nœnitentiariam pro obtinenda condonatione vel compositione , ex Ben. X I V , syn. d iœ c., lib. *3 , c. 25,77. i 5 et 29.

V Bénéficiais , cui fructus beneficii diminuti sunt adeo quod non amplius essent correspondentes num ero, et oneri missarum recurrere debet ad S. sedem pro obtinenda reductione earum ad minorem numerum ; quam reductionem facere nossuntetiam episcopi, qui per se, vel justo impedimento detenti, per suos procuratores interfuerunt concilio provinciali Romæ celebrato anno .72S , induito Bened. XIII , n.l normam jam concessi 1 5 jul. 1724. monachis cassinensibus, uti apparet ex syn. Romana sub tit. i 5 , cap. 8. Vid. Benedici. X I V, ib id ., lib. 5 , cap. 10 , n. o , et 7,7, T 3 _ r/in. 26 . mini. 21

III. Poe-, cat

Morta liter 1

versari ve , de quibus solum intelligenda venit facultas prccfatis episcopis concessa, ex Benedicto XI V, loc. mox cit. num. 18 , 25 et 26#

V I. Celebrans in altari non privilegiato missam alias in eo pehtnm , non tenetur supplere celebrando aliam missam in eodem ; bene vero supplere debet defectum acquirendo indulgentiam plenariam concessam, v. g . , p ro communione generali, haneque applicando pro illa anima , pro qua debuisset celebrare in altari privilegialo.

N. B .Stipendium justum censetur, quod episcopali'lege , vel consuetudine taxatum est. Vx rescrip. sac. congreg. lo­quendo de stipendio pro missis adventitiis, ultra quod exigi nequit, licet stipendium taxa turri tam leve esset, quod non sufficeret pro honesta sustentatione unius diei , ex Bened. XIV, instit. Eccles, 56, {j. Sublati , et synod. diœces., lib. 5 , cap. 8 , n. 1 1 , et cap. 9 , n. 1.

♦ pp. DÌ). Non est confra justitiam pro pluribus sacrificus stipendium accipere , et sacrificium unum offerre , neque etiam est contra fidelitatem etiamsi promissam , promissione etiam juramento firm ata , danti stipendium , quodpro nullo alio offeram. . . . . . .

* * Duplicatum stipendium potest sacerdos pro eadem missa licite accipere , applicando petenti partem ( fiam specialis­simam fructus ipsimet celebranti correspond entem , id que post decretum Urbani V i l i .

*** p ost decretum Urbani potest sacerdos , cui missœ celebrandas traduntur, per alium satisface coUah illi minori stipendio, a lia parte stipendii sibi retenta* • \

V

TABULA CXLI X.

Defectus commissi in sacrifia cio mis- sæ.Si sint

' Deficien­tis sub sa­crificio

DE D EFECTIBU S , QUI IN M ISSÆ SACRIFICIO CO M M ITTU N TU R, CORRIGENDIS.

' i . Hostia solum consecrata, alius sacerdos perficere debet reliquum , incipiendo ab illis ver­bis : Sim ili modo , procedere ad consecrationem v in i, ex rubricis missalis , et Benedicto X I V , quidquid aliqui voluerunt novam hostiam esse consecrandam ; incipiendumque ab illo : Qui pridie quam pateretur.

2. Si dubitetur num ante vel post consecrationem hostiæ defecerit, suppleturus debet inci­pere ab illis verbis : qui p r id ie , etc. Vel melius ( ex M erati et Benedicto X I V , in tract. de sacrif. m issœ , part. 4 , sed, 2 , §. i n et i i 2 ) a canone, et sub conditione mente retenta consecrare priorem hostiam, vel ( quod melius putat Merati ) aliam : in quo casu priorem sumere debet post sacrum sanguinem.3. Post consecrationem utriusque speciei, ante earumdem sumptionem tamen, alter sacerdos incipiat ab illis verbis : Unde et memores,

4. Sumpta duntaxat hostia, alter suppleat sumptione tantum sanguinis.5. A quolibet sacerdote suppleri debet consecratio utriusque speciei, utpote in qua consistit

essentia sacrificii ; item oblatio et sumptio ( in quibus consistit integritas et complementum), licet non sit jejunus. Excipe sacerdotem existentem in peccato m ortali, si non valeat con­fiteri; nam in hoc casu, si alius haberi non posset, deberet hostia et calix in tabernaculo conservari, et sequenti die a sacerdote celebrante suam missam, consumi, ex Bened. X I V , loc, m ox citat. , §. 103.

r i. Se hostiam ineptam consecrasse , ante consecrationem calicis tamen, debet aliam accipere, et praemissa oblatione, mente saltem concepta, eamdem consecrare, et prosequi ab eo loco ubi desiit.

2. Se hostiam ineptam consecrasse, vel post utriusque speciei consecrationem ; vel post illius hostiæ ineptae sumptionem , debet, facta prius saltem mentali oblatione, incipiendo ab

Substan- illis verbis : Qui pridie quam, pateretur, aliam consecrare.tiales te- 3. Se hostiam ineptam consecrasse post sumptionem sanguinis, debet novam hostiam , v i-nentes se numque cum aqua apponere, et ut superius offerre : nec non incipiendo ab illis verbis :ex parte J Qui pridie quam pateretur, utramque materiam consecrare, statimque sumere, ut debitussacerdo- ordo servetur , situs in eo, juxta M erati, ut corpus praeexistat sanguini in calicem fun-tis dendo. Qui ordo servandus est non de necessitate sacrificii, sed praecepti. E x rubrica mis­

salis, a qua non est recedendum , ex Benedicto X I V , ibid. loc. c it ., §. 120.4. Se loco vini aquam , aut vinum corruptum consecrasse, debet aliud vinum affundere, et

ut superius, incipiendo ab illis verbis : Sim ili m odo , consecrare. Similiter si ante consecra­tionem advertat vino modicam aquam non miscuisse, debet hanc eidem infundere , et facta ut superius oblatione, consecrare.5. Post consecrationem calicis, ante sumptionem hostiæ tam en, se aquam consecrasse : effusa hac in aliquod vas, debet novum vinum , et aquam calici infundere, offerre, et ab illis verbis : Sim ili modo , etc., incipiendo , consecrare.

6. Defectum vini, vel etiam aquæ calici infusæ, juxta Scotum , non nisi defectum supplere debet, juxtaD.Thom am ; vero debet novam hostiam consecrare simul cum vino, ut debitus ordo servetur consecrationis. Hæc posterior sententia amplectenda dum privatim , prior autem cum publice celebratur, ad vitandum scandalum. E x rubr. m iss,, et Bened. X I V , ibid. , §. 125.

7. Post consecrationem utramque materiam esse ineptam , debet desistere, cum neutra sup­pleri possit. Post sumptionem, ad declinandum scandalum , debet vel recitare orationes, quæ occurrunt dicendae post communionem , omissis illis verbis, quae significant percep­tionem sacramenti, dataque benedictione legere ultimum evangelium : E x quarto rubr. , vel loco praescriptarum orationum , alias preces , non spectantes ad missam submisse reci­tare , dando in fine benedictionem , ut suadet Benedictus X I V , ib id ., §. 1 17.

8. A vento valido hostiam auferri, vel calicem subverti ; si minima pars hostiæ, aut aliquid ex speciebus vini supersit, non est necesse ut aliam speciem consecret : secus vero ubi nihil earum remaneat ; hinc si sola species vini consecranda sit, infundere debet calici novum vinum cum aqua, factaque , uti saepius dictum, oblatione, illud consecrare, inci­piendo ab illis verbis : Sim ili modo , ex rubricis.

II. Accidentales omnino siti in omissione earum rerum , quæ ab ecclesia adjectæ fuerunt : uti sunt orationes, epistola , evangelium , præfatio, canon , e tc ., juxta aliquos non sunt supplendi : juxta alios tamen supplendi sunt, ita tamen, ut si error contingat circa ea , quæ alta voce dicuntur, ut oratio , epistola, evangelium, præfatio nonnisi ubi pro­gressio sit modica : si vero circa ea , quæ secreto dicuntur, ut communicantes, etc., corrigendus est, etiamsi sacerdos paulisper plus sit progressus. Si omissa sit oratio secundo vel tertio loco dicenda, et error ante epistolam advertatur, repetenda est, si post epistolam , omittenda : secreta tamen, seu collecta respondens dici debet. Tandem si omissio detegatur sub postcommunione, non est supplenda.

N. B. IJefectus commissi circa partes essentiales , vel intégrales missœ , per se loquendo, inducunt peccatum mortale ; uh et commissi circa partes accidentales ordinarias, quales censentur quæ ab ecclesia sunt adjectae , et in omni missa dici solent : quamvis etiam in h is , sicut et in canone, detur parvitas materiae ; ut omissio unius alteriusve verbi, jomnussi vero circa partes accidentales extraordinarias, ut sunt gloria , credo , orationes secundariae 9 prm-- J a n o , et communicantes speciales non excedunt culpam venialem»

** Perfi­cientis sa- crificium, s qui si ad vertat

TABULA CL.DE IN STIT U TIO N E, M ATERIA, FORM A, N EC ESSIT A T E, ET EFFECTIBU S SACRAMENTI

PŒ NITENTIÆ.

f l. Institutio a Christo Domino inchoative quidem ante passionem dum dixit : Qucecumque alligaveritis , etc. * completive vero post resurrectionem, dum dixit : ^ ca p ite spiritum Sanctum , quorum remiseritis peccata .etc. 9 quibus constituit sacerdotes judices, eisgue dedit potestatem de praesenti exercendi judicium sacramen­tale, ex Tridentino , sess. 14 , cap. 1.

. Remota sunt solum peccata post baptismum commissa, necessaria quidem mortalia nondum con­fessa et remissa, sufficiens vero venialia, aut mortalia jam remissa; peccatum vero ante baptismum commissum sive originale , sive personale, non est materia sive necessaria, sive libera, ac sufficiens sacramenti pœnitentiæ.

Il, Materia^ 2. Proxima sunt actus ipsius pœnitentis, videlicet contritio, quas juxta Tridentinum est animi dolor, ac detestatio de peccato commisso cum proposito non peccandi de cætero, de quo dolore in sequenti Tabula ; confessio saltem formaliter integra, de qua in alia Tabula; satisfactio in voto , non vero in re nam satisfactio in re est solum pars integratis, de qua suo loco , ita ex conciliis Florentino et Tridentino , sess. 14 , cap. 1 .

1. Quæ constituitur per verba prolata a confessario : E g o te absolvo a peccatis tuis. In nomine Patris , et F i l i i , et Spiritus Sancti. Arnen. Quæ proferri debent omnia sub m ortali, saltem lo­quendo cum exceptione invocationis Sanctissima* Trinitatis : Innom ine P a tris , etc. , cujus omissio non videtur excedere culpam venialem : de necessitate vero sacramenti est sequens : Absolvo te.

2. Cujus sensus ex Christi institutione est sequens : Ego hac mea judiciali sententia , quantum est cx me , confero libi gratiam de se remissivam peccatorum a te post baptismum commissorum.

' 1 . Modo indicativo, seu imperativo, non vero deprecativo ex institutione Christi „ atque adeo de necessitate sacramenti : et hinc nunquam aliter prolata est sive in ecclesia Græca , sive Latina , quidquid Tornellus conetur probare, quod adhuc hodie in ecclesia Græca vigeat usus formæ deprecativæ ; quaesumus, Domine , absolve, etc. ,

et in ecclesia Latina viguerit usque ad saeculum X II , et solum circa imeni secali X 11Í introducta fuerit forma indicativa, seti imperativa.

2. Vocaliter, ex voluntate Christi nobis per concilia, et praxim ecclesiae intim ata, et bine nulla est per litteras data , ex decreto Clementis V i l i . Vid. Concina , lib. 2 de sacra paenit. , diss. 3 , cap , 2.

3 . In poenitentem moraliter praesentem , qui censetur si sit in ea distan tia , qua solent3. Proferri communi voce , etiam altiori homines cum hominibus loqui, praesertim si pœnitens

debet * nondum sit egressus aspectum confessorii.4. Absolute, si pœnitens cognoscatur certe, aut saltem probabiliter judicetur, dispo­

situs : conditionate vero , sub conditione tamen de praeterito vel præsenti, et nun­quam de futuro.5. Non conditionate, nam extra casum extremæ necessitatis, si videlicet dubitetur : num moribundus adhuc vivat : licite non potest juxta probabiliorem, sive dein dubi­tetur an pœnitens sit rite dispositus, sive an pueri rudes sint praediti sufficienti usu rationis, sive an pœnitens habeat materiam sufficientem, sive an pœnitens fuerit abso­lutus ; quamvis aliqui in his omnibus ensibus proferri posse conditionate admittant.

6. Cum precibus antecedentibus et consequentibus, quæ in necessitate, et magno po­puli concursu omitti possunt, ex rituali Romano.

Poenitentia est sacramen­tum , quo ho­mo baptiza- tus, et confes­sus a legitimo sacerdote sub certa verbo­rum form a ab­solvitur a pec­catis post bap­tismum com­missis , cujus

III. Forma.

re , Vel voto baptizatis lapsis in peccatum mortale , et a fortiori necessitate praecepti di- 1 per se obligat in articulo mortis, cujus proinde culpabilis omissio inducit speciale pec-

IV. Neces­sitas

V. Effectus sunt

'1 . Medii in re vini , quod ,catum impoenitentiae finalis.

2. Praecepti ecclesiastici, quo afficiuntur omnes fideles adulti in peccatum mortale formaliter tale lapsi, et obligat semel in anno, cui non satisfit sive per confessionem sacrilegam , sive per con­fessionem venialium, et ideo confessus jam semel venialia, si intra annum labatur in aliquod mortale, tenetur iterum confiteri.

* Votum , seu desiderium suscipiendi sncrnmonhim pœnitenliæ non ne< assario exigitur, ut sit explicitum , ac expressum, sed sufficit si ait generale et implicitum, quod continetur in dilec­tione Dei super omnia , et in contritione charitate firmata.

A . Remissio omnium omnino peccatorum post baptismum commissorum quoad culpam.2. Reviviscentia bonorum operum , ac meritorum per peccatum subsequens mortificatomi!] , quæ

reviviscentia ex pura Dei misericordia r et liberalilate profluit.4. Remissio pœnæ æternæ, non tamen semper omnis pœnæ temporalis, ex T n dentino , sess. 6 t

caË. 10.Dicti tres effectus tribuuntur pœnitentiæ non solum, ut habet rationem sacramenti, sed etiam ut habet rationem virtutis, qua homo movetur ad odium, et detestationem peccati commissi cum proposito non peccandi de cætero , jiLslitiæque divinae satisfaciendi, atque adeo et contritioni perfectæ.

\v

DE DO LO RE, ET PROPOSITO REQUISITO AD SACRAMENTUM PtEN ITENTIÆ .

1. Verus et sincerus consistens in intima voluntate ab omni peccati affectu aliena ; cum enim sacra­mentum pœnitentiæ institutum sit ad delenda peccata , praesertim mortalia , post baptismum commissa, secundum autem divinam providentiam nullum peccatum, saltem mortale remittatur sine retractatione peccatoris, quae fit per dolorem verum et sincerum , seu detestationem peccati commissi, et propositum non peccandi de cætero : hinc f i t , quod dolor requisitus ad sacramentum poenitentiae debeat esse verus et sincerus, qualis passim non invenitur in consuetudinariis, recidivis, et in occasione proxima consti­tutis ; captu enim impossibile est quomodo hi verum , et sincerum dolorem habuerint, habeantque, et illi semper eadem consuetudinis zona praecingantur : alteri maxima facilitate a poenitentia ad peccatum declinent ab amore appretiative summo ad perfectum et summum odium deflectant : hi vero componere possint dolorem summum de offensa D ei, firmumque propositum de non relabendo, cum firma adhae­sione ad corpus peccati, cum gestatione armorum, quibus summum bonum Deum offenderunt.

2. Form alis, ex institutione Christi tum per Tridentinum , tum per continuam traditionem intim ata, et ideo non sufficit virtualis, qui reperitur in dilectione Dei super omnia, sess. 14 , cap. 4.3. Supernaturalis, utpote dispositio ad formam supernaturalem, seu gratiam , censetur autem supernatu- ralis dum elicitur, i.° ex principio supernaturali, nimirum ex supernae gratiæ inspiratione, a qua nisi peccator praeparetur et moveatur, nunquam eliciet actum supernaturalem juxta apostoli doctrinam, quae statuit in homine absolutam insufficientiam ex se concipiendi bonam cogitationem 5 2.° ex motivo supernaturali, seu cognito lumine fidei divinae j hujusmodi autem motiva ad duo a Tridentino redu-

I. Debet es- emitur , nempe ad turpitudinem peocati, et ad metum gehennae, ac poenarum, praesertim spiritualium ,sentialiter/ quales sunt poena damni, privatio beatitudinis, amissio gratiae, ac meritorum , poena purgatorii, cumesse hae, et similes poenae solum ex divina revelatione credantur; naturalis vero dolor, seu conceptus ex

T A B U L A GLI.

Dolor requisitus in sacra­

mento poeniten­tiae

Ii. Non de ,bet essen­

tialiter esse "

Ili. Nonsufficit

IV. Infert quod

______> p u re_______ , __________ , ; . .4. Efficax, saltem affective, cujus efficacia in hoc consistit, quod poenitens ita sit affectus contra peccatum,

ut si res esset integra , seu peccatum non fuisset commissum, non committeretur.b. Universalis respectu mortalium , qui censetur haberi non solnm dum expresse se extendit ad omnia,

sed etiam dum elicitur ex m otivo, ex natura sua incompossibili cum quovis peccato, ut est gravis Dei offensa, reatus pœnæ æternæ, amissio beatitudinis, turpitudo m/aculans > Deoque exosam reddens animam.

6. Includens propositum non peccandi de cætero, ex Tridentino, ibid. , quod propositum debet esse universale, absolutum, efficax, firmum, et saltem regulariter formale et explicitum :unde non sufficit virtuale , et implicitum inclusum in ipso dolore, nui pro casu quis ita acerbo dolore, et vehementi con­tritione abreptus esset, ut nihil de vita in futurum instituenda cogitaret; non tamen ad efficacitatem, et firmitatem propositi requiritur credulitas, ^eu æstimatio, quod quis non amplius sit peccaturus ju xta probabiliorem quidquid aliqui contnuium sentiant.

7. Actus doloris elici debet saltem eaite absolutionem dandam a confessario; consulendum tamen e st, ut ante confessionem eliciatur, u t confessio evadat dolorosa : imo aliqui volunt, id omnino fieri debere, ex eo principio, meo videri, quod improbabile sit, quia difficillimum , ut in ictu ferme oculi possit quis p e r fe c tu m superna turai em , universalem, et efficacem dolorem peccatorum elicere. Et vel ideo Consulendum confessariis, ut interrogent pœnitentes, hum prius dolorem elicuerint ?

r \. Sensibilis, seu redundans in ipsum corpus sensibiliter præ lacrymas et suspiria ( quæ non semper sunt signa authentica doloris supernaturalis , sed sæpe saepius amaritudinis anim æ, ex alio fonte manantis, praesertim in illis, quorum peccata publice sunt detecta: sic feminae saepius flent, et suspirant in confessionali; sic puellae, illae vel ob miserias, et malam tractationem maritorum , vel quia infideles deprehensae : hæ autem ,quia vel procum amiserunt, vel quia gravidae effectae pudore subfundnntur), aut intensive, sed appretiative summus, seu ut poenitens adeo detestetur peccatum , ut potius elegisset qnæcimique sibi maxime chara amisisse, quam Deum amplius offendere, paratusque sit omnes res et vitam etiam inter atrociora tormenta amittere, quam in Deum peccasse. Hinc dari potest, e. g ., ut mater de filii , uxor de sponsi amissione intensius doleat, quam de offensa Dei; et appretiative plus doleant de amissione divinae amicitia?, quam cæterorum, quæ intensissime amant.

2 .Perfectus , conceptus ex actuali, et vehementi amore Dei super omnia juxta omnes, et expressam doctri­nam Tridentini, sess. 6 , c. 8 , sed sufficit imperfectus conceptus saltem ex eodem charitatisinchoata? mo­tivo. Quamvis Tournely, et alii velint quod omnis contritio concepta ex amore benevolo D ei, seu chari- tate, sit perfecta , et consequenter habeat vim justificandi extra sacramentum , quorum opinio videtur probabilior, et cui favere videtur D. Thom ., H part. , quaes. 70, art. 4 , in c o r p e t in suppi. quœst.ô,art. 3.

r Conceptus sive ex amore concupiscentiæ, sive ex turpitudine peccati fide cognita, siveex solo metu gehenna?, et poenarum etiam cum sacramento juxta modernos; quamvis alii affirment, dummodo ex adductis mo- tivis, praesertim poenarum conceptus non iit serviliter servilis ; qualis abs dubio esset , si doleret unice propter amissionem summi boni; vel propter infamiam ex peccato sibi coram hominibus redundantem ( prout fuit illud Naulis : Peccavi, sed nunc honora me, elei), non vero ob oppositionem ad summam puri­tatem , sanctitatem , et pulchritudinem D e i, vel propter poenam aeternam adeo, quod si a liberalitate divina nihil haberet sperandum , aut timendum a justitia, aut peccatum non esset publicum , non poeni- teret suorum scelerum ; nam hic esset hypocrisis, non dolor : primus excluderet supernaturalitatem , secundus esset dolor damnatorum , quos pcenitet unice ob amissionem summi boni, et incursionem summi mali : Unde sapient. 4. E t erunt gementes , et c. 5 , v. 2. Turbabuntur timore hortib ili, et mirabuntur in subitatione insperatae salutis. . . . præ angustia spiritus gementes% etc. Ex quo sequitur

Attritio ( quo nomine venit contritio imperfecta, seu dolor conceptus etiam ex turpitudine peccati, et mefii gehenna?, ac poenarum, præsertim spiritualium, de quibus supra) non sit sufficiens dispositio ad obtinendam remissionem peccatorum cum sacramento pœnitentiæ in re suscepto.

,onceptus ex metu et timore gehennæ, et aliarum poenarum serviliter servilis, non sufficiat ad sacra­mentum pœnitentiæ, quia non estnactus, avertere absolute, sed solum cónditionate voluntatem a peccato — Censetur autem serviliter servilis, dum tota ratio motiva finalis dolendi de peccato est pœna, adeo ut poenitens sit ila affectus, quod si non esset poena gehennæ , aut a lia , vel spes beatitudinis, nollet dolere , ac detestari peccatum.

'um illxta ïnox dicta attritio etiam concepta ex metu gehennæ et poenarum , non sit dispositio sufficiens proxima ad jusfiiicationem cum sacramento pœnitentiæ in re suscepto, consulendum pro viribus, ut :nus ad hoc sacramentum disponatur per contritionem perfectam , uti consulunt rituale Romanum . et benedictus X I V y syn. diete. , hio 7 , cap. i 3 num. i6\

L(*) D. Probabile est sufficere attritionem naturalem , modo honestam.

Confessiosacramentalis

TABULA CLII.DE OBLIGATIONE CONFESSIONIS SACRAMENTALIS.

' i . Infideles non baptizatos , nec quidem ipsos cathecumenos, quia in ipsis nihil juris habet ecclesia , et si ab his fieret, libere fieret ; sacramentalis tamen haudquaquam esset dicenda.

2. Non habentes gravatam conscientiam aliquo peccato lethali; et tales satisfacient obligationi injunctæ a decretali : Omnis utriusque sexus , sacerdoti solum sese præsentando, et ostendendo se non esse gravatos peccato mortali. E x D . T h o m a , in supptem. , quaesi. 6 , ari. 2 a d 3.

3 . Infantes ante adeptum usum rationis; seu antequam sciant discernere bonum a malo ; quod udicioprudentis confessarli relinquitur discernendum. •

r i. Ex ju re , ac praecepto divino omnes adultos habentes conscientiam gravatam peccatis mortalibus post baptismum commissis : ita catholici omnes fundati in Tridentino anathematizante haereticos contra­rium asserentes. Sess. 14 , cap. 6.

2. E x jure, et praecepto ecclesiastico relato in conciliis tum Lateranen. I V , tum Tridentino, omnes uiriusque sexus fideles postquam ad annos discretionis pervenerint.

3. Quatenus cadit sub praecepto divino obligat per se; i .° in probabili periculo m ortis; 2.0 etiam extra periculum mortis aliquando ju xta probabiliorem; minime tamen statini post commissum pec­catum ; quidquid aliqui contrarium sentiant —— Obligat per accidens, dum missa celebranda , vel communio sacra sumenda, secus dum alia sacramenta administranda juxta fabulam CXXVIII.

4. Quatenus cadit sub præcepto ecclesiastico semel in anno, ex concilio Lateranensi relato cap. Omnis utriusque sexus 1 2 , de poenitentiis et remissionibus , confirmato per Tridentinum , adeoque liberum est, quavis anni parte confiteri, quamvis consueverint fideles in paschate confiteri occasione com­munionis paschalis.

T. Debet proprio sacerdoti: quo nomine venit parochus, sine tamen exclusione papæ et episcoporum , quidquid aliqui exclusos voluerint, quorum opiniones damnat» fuerunt ab Alexandro V II , anno i 655 , et Joanne X X II, anno 32 1 , per extrav. quœ incipit. Yas electionis 2 de haereticis, et merito ; nam proprius sacerdos juxta verba canonis oppo­nitur alieno, qui debet petere et obtinere licentiam a proprio sacerdote, quod non facit sive papa, sive episcopus, cum ille in tota ecclesia, iste vero in tota sua diœcesi sint proprii sacerdotes habentes auctoritatem a Christo Domino.

2. Potest etiam delegatis, et approbatis sive a parochis, sive a papa, sive ab episcopo, atque adeo etiam regularibus simpliciter, et sine limitatione approbatis, ex decreto Clementis X , constit. Superna : secus si approbatio facta fuisset cum restrictione, et exclusione temporis paschalis.3 . Debet quantocius sublato impedimento ab illis, qui integro anno sunt legitime impe­d iti, eo quod terminus ab ecclesia non sit appositus ad liniendam, sed ad non diffe­rendam obligationem : hinc negligens quantocius satisfacere prrpcepto peccat morta­liter toties quoties oblatam opportunitatem cum advertentia negligit, juxta tamen dicta in Tab. XÍX.

4. Debet denuo ab il lo , qui annuam confessionem fecit voluntarie nullam et sacrilegam, cum per talem confessionem nullatenus satisfieri obligationi, declaraverit Alexand, VII, per damnationem propos, num. 14. *

N. Ji. Prceceplo annuce confessionis culpabiliter non satisfaciens, vivens ab ingressu ec­clesiae arcendus , et moriens christiana sepultura privandus est, interveniente supe­rioris sententia. E x decret. Omnis utriusque sexus.

11Î. Ordinarie debet esse articularis, seu fieri debet ore , seu vocis prolatione, non vero sive nutibus, sive scriptura, sive per internuncium, quando facile fieri potest ore.

IV. E t absolutio epistolaris, seu per litteras, aut per intcnuinciiim facta sacerdoti absenti post decretum Clementis Vili, anno 1602, dic 20 ju r iii , edit, in palat. Quirin. fieri nequit sub nullitate actus, sive conjunctim , sive divi­sive,’ seu sola confessio sacramentalis fia t, sive simul detur absenti confesso per litteras vel per internuncium abso­lutio sacramentalis, ex decreto sacrae inquisitionis Rom ance, ibid.

V. Generalis peccatorum de necessitate facienda illis, qui in præteritis confessionibus malitiose defecerunt in aliqua parte essentiali, scilicet dolore, vel proposita, aut malitiose reticuerunt aliquod peccatum mortale, secus vero aliis solitis bene facere suas confessiones , quibus solum ad melius esse consulenda est vel generalis, vel saltem annualis , respectu quorum non est de necessitate, ut adamussim omnia exponantur, etsi etiam reticeatur aliquod mor­tale , licet advertenter, per hoc non vitiatur confessio.

* P. D. Qui facit confessionem voluntarie nu llam , satisfacit præcepto ecclesiae;

II. Obligat,

5. Singulis annis vi

decretalis relatæ , quæ fieri

I.Non obii- gat

ipbl ■

TABULA CLIII.DE CONDITIONIBUS REQ U ISITIS AD SACRAMENTALEM CONFESSIONEM FACIENDAM.

, Hisce versibus expressis

( Sit simplex , humilis confessio pura , fidelis ,Nec non nuda , frequens , discreta , libens, verecunda , Integra , secreta et lacrymabilis , accelerata ,

\_Fortis et accusans , ei az7 parere parata .

Exponuntur adductae conditiones.

Confessio sacra- rnentalis sexdecim conditionibus ves- * titur Ii. Talisque cen­

setur; nimirum''

1. Sim plex : ex D. Antonino, 3 part., iit. 14, § . 1 2 , dum dicuntur praecise peccata cum circumstantiis suis, nec immiscentur superflua : si tamen immisceantur , per hoc non vitiatur confessio.

2. H um ilis : si fiat cum hominis interioris, et exterioris demissione.3. Pura : si fiat ex puro motivo reconciliationis cum Deo obtinendae.4. Fidelis : si sit sincera, et nihil falsi habeat admixtum : mendacium enim commissum

in confessione circa materiam necessariam (ut contingeret si quis negaret, aut occultaret malitiose peccatum mortale, aut affirmaret , quod non fuit factum , aut majorem nu­merum afferret, aut dubia pro certis, vel certa pro dubiis exponeret ) est peccatum m ortale, duplicem continens malitiam, unam mendacii adversus virtutem veritatis , alteram sacrilegii, et irreverentiae sacramenti contra virtutem religionis; mendacium vero commissum in confessione circa materiam non necessariam non nisi veniale est, extra tamen casum , quo illud tantum peccatum fictum subjiceretur clavibus.

5. N uda : si fiat absque ambagibus et aequivocis , peccata potius palliantibus, quam ape­rientibus.

6. Frequens et accelerata : si ad longum tempus non differatur, et licet consulendum, ut statim post commissum peccatum mortale quis confiteatur vel saltem conteratur, ne operibus omnino mortuis d etu r locus ; nemo tamen ad id , per se loquendo, obligatur, quidquid aliqui contrarium sentiant.

7. Discreta : censetur, si fiat cum prudentia, ita ut pœnitens nihil proferat, quod diari- tatem proxim i, vel modestiam christianam laedere possit, sed intra eos fines se conti- neat, quos exigit confessionis integritas, de qua in sequenti Tabula.

8. Libens : si fiat sponte, et non coacte ; coacta enim confessio nulla est.9. Verecunda : si caste, et modeste peccata obscœna proferantur.10. Secreta : dum neque confessarius , neque pœnitens manifestat audita in confessione ,

nam neque confessarius potest manifestare audita in confessione, juxta dicenda de sigillo sacramentali, neque pœnitens sibi sub secreto dicta a confessano , ob sigillum naturale, ad quod tenetur.

n . Lacrym abilis : si fiat cum intimo animi dolore juxta dicta in Tab. CLI.12. Fortis : dum timor humanus in detegendis peccatis generose superatur, nam diffi­

cultas, quam quis experitur in exponendis suis peccatis confessano, magnam habet partem in obtinenda venia, ex D. Augustino.

1 3. Accusans : si non sit historica peccatorum narratio, si non fiat sese excusando, vel in alios referendo causas peccatorum.

1 4. Parere parata : si fiat cum firmo proposito exequendi quidquid prudens confessarius J tanquam ad emendationem, necessarium suggesserit.

1 5 . Integra, et quidem materialiter : dum omnia peccata mortalia nedum legitime confessa quoad speciem, et numerum clavibus ecclesiae subjiciuntur, nullo prorsus omisso, sive ex oblivione, sive ex alia quacumque causa , quæ quidem per se, et regulariter loquendo de jure divino facienda est, quamvis non sit semper necessaria, sed quandoque sufficiat formaliter integra : for'maliter autem integra censetur, dum pœnitens facit talem confes­sionem , qualem moraliter loquendo, in talibus circumstantiis potest facere; seu vi cujus exprimuntur omnia illa peccata quoad numerum, speciem et circumstantias, quae h ic , et nunc conscientia practice dictat esse confitenda, etsi forte vel oblivione inculpabili, vel scienter quidem, sed ob justam aliquam causam unum alterumve reticeat, prout amplius dicetur in sequenti Tabula,

\

T A B U L A CLIV.

I. Materialis exigit ut

ïntegritas confes­sionis sacramenta-1iis

DE IN TEG RITA TE REQUISITA AD CONFESSIONEM SACRAMENTALEM.

' i . Omnia omnino peccata mortalia certa nondum confessa exponantur, z. Peccata positive dubia exponantur, sub dubio tamen juxta probabiliorem , et in praxi

omnino tenendam sententiam, quae deinde comperta veritate non opus est ut tanquam certa denuo exponantur, quidquid aliqui velint, denuo ut certa exponenda.

3. Peccata, de quibus dubitatur, an fuerint semel confessa, exponantur, loquendo cum exclusione scrupulosorum et illorum , inter quorum confessionem, alias bona fide perac­tam , longum tempus intercessit.

4. Peccatum in genere sub dubio confessum , v. g . , dicendo dubito num aliquod peccatum mortale commiserim , sed nescio quale et quot, comperta veritate, debet exponi quoad speciem et numerum.5. Circumstantiae speciem mutantes exponantur, ex Tridentino , sess. 14 , cap. 5. Itemque circumstantiae intra eamdem speciem mortaliter aggravantes juxta communiorem, et pro babiliorem fundatam in auctoritate catechismi concilii Tridentini. P art. 2 , cap. 5. §. 47, et doctrina D. Thom æ, in 4 sent. , disi. 16 , quœst. 3 , art. 2.

6. Exponatur actus exterior, quia est pars materialis ejusdem peccati, in quo voluntas consu­m atur, et addit novam malitiam actui interno numero distinctam, ita ut ex utroque actu coalescat per modum unius peccatum, et hinc falsum est quod actus externus sit solum cir­cumstantia actus interni ( prout objiciunt patroni volentes circumstantias solum aggra­vantes non minus in confessione exponendas ) sed est pars materialis ejusdem peccati partialiter una cum actu interno constituens peccatum.

1. Quo inculpate, vel saltem non graviter culpabilis oblivionis alicujus, vel aliquorum peccatorum mortalium , si tamen postea oblitus recordetur peccati ex oblivione omissi, tenetur illud confiteri, ex Alexandro V I I , damnante propositionem 1 1 . *

"T. Muti non valentes loqui, dummodo unum vel alterum pec­catum per nutus explicuerint, qui si sciant scribere, juxta aliquos tenentur per scripturam confiteri, quod tamen alii

2. Impotentiae negant, extra mortis periculum.physicae,qua 2. Ignari idiomatis , qui per nutus confiteri possunt, non tamen laborare di-A tenentur per interpretem extra mortis periculum,cuntur 3 . Infirmi intra confitendum loquela destituti.

4. Belligerantes, vel periclitantes in m ari, utpote qui exposito uno peccato minus infamatorio, imo solum asserentes esse miseros peccatores absolvi possunt.

II. Formalis

Sufficit pro casu

Non suffi­cit ad

3. Impotentiae moralis, qua goneratim loquerido laborare dicuntur, qui non possunt omnia sua peccata exponere sine vere gravi damno , aut detrimento sui vel proxim i, uti contingere posset tempore grassantis pestis; ad hanc tamen impotentiam moralem minime reduci debent intrinseca confessioni, ut pudor, verecundia, confusio sui ipsius, etc.

'4. Occultandum complicem peccati, utpote qui urgente praecepto confessionis, si aliter explicari peccatum , et confessarius alius adiri nequit ( sicut adest obligatio adeundi alium pro casu quo ex confessione peccati confessarius veniret in cognitionem complicis ) , tenetur illud exponere juxta probabiliorem , quod et procedit pro casu, quo persona, cum qua commissum est peccatum, nor. haberet rationem complicis , sed solum objecti, ut contingeret, si quis per vim defloraret sororem.5. Confitendum non habenti potestatem in reservata, quia urgente praecepto confitendi, si non adest confessarius praeditus facultate in reservata, ut ab illis indirecte, ab his vero directe absolvatur , cum onere tamen denuo subji­ciendi clavibus reservata habenti facultatem , ut ab hoc directe absolvatur.

♦ P. D. Peccata in confessione omissa , seu oblita ob instans pericutum vitas, aut ob aliam causam , non tenemur in sequenti confessione exprimere9

TABULA CL V.

Poenitentiae sacramentum ut valide ad­ministretur re­quiruntur in ministro seu confessano

I. Jurisdictio, proprie talis , seu potestas « absolvendi ; quae

i. Obtineri debet vel

DE REQ U ISITIS AD VALIDE ADMINISTRANDUM SACRAMENTUM PdENITENTIÆ.

' i . Debet esse non solum remota et inchoata, seu in actu prim o; qualis confertur in col­latione ordinis presbyteratus, estque omnibus sacerdotibus communis ; sed vel .maxime.

2. Debet esse proxima , completa, et in actu secundo ; qualis confertur ab ecclesia ; sive dein illa sit ordinaria sive d eleg a ta , juxta dicta in Tabula 1. E x Tridentino , sess. 1 4 , cap. 1.3. Confertur etiam ab ecclesia accedente errore communi conjuncto cum titulo colorato, uti contingeret in illo , qui ab episcopo beneficium parochiale obtinuit, sed invalide , quia, v. g . , simoniace provisus, quod cum sit occultum , ab omnibus habetur ut parochus, sicque habetur error communis conjunctus cum titulo colorato.

4. Non confertur propter solum errorem communem non conjunctum cum titulo colorato, ju xta probabiliorem : et hinc si simplex sacerdos non habens jurisdictionem , bona vel mala fide se exponeret confessionali ad confessiones excipiendas, et communiter reputaretur con- fessarius , talis invalide exciperet confessiones , ex declaratione sacrce congregationis.

5. Non confertur ex sequela opinionis probabilis, adeoque probabiliter putans se hic et nunc habere jurisdictionem, et nixus tali opinione probabili confessiones exciperet et absolveret, invalide faceret ju xta probabiliorem.

1 . A jure : quo modo obtinetur per collationem beneficii parochialis , supposito , quod beneficium obtentum sit modo per canones praescripto, hoc est praevio concursu, vel saltem examine, juxta praescriptum Tridentini, et hoc modo obtinens beneficium censetur approbatus pro confessionibus excipiendis pro ea dumtaxat civitate vel oppido, ubi sita est parochialis : non autem passim pro tota dioecesi, ex Benedicto X I V , referente declarationem sacrae congrega­tionis in suis Instit. eccles. Instit. 86 , §. Quce de facultate.

2. Ab homine, id est episcopo , et quidem illius loci et dioecesis, in qua quis vult excipere confessiones : et hinc approbatus ab uno episcopo , nequit extra dice- cesim excipere confessiones , nequidem pœnitentis subditi dioecesis illius , pro qua fuit approbatus, ex Benedicto X I V . Constit. quce incip. Apostolicum mi­nisterium. Tom. 4. Bull. ejusd. 9fol. 59 , edit. V enet., §. 22 , excipe parochum qui potest suum parochianum etiam in aliena dioecesi absolvere , ex rescripto sacr. congreg. 1 7 0 7 ,3 decemb. apud Bened. rei. Instit. 86 , §. Primum.3 . Sine qua nemo, ne quidem regularis, licet ordinis exempti quantumvis in theologia graduatus, potest excipere confessiones secularium, ex Tridentino , ibid. , Gregorio X I V et Urbano V I I I , ne quidem habentium sola peccata ve­nialia , vel mortalia jam rite confessa, ex decreto Innocenta V I , apud Di~

v. dacum ab Aragonia in sua dilucid. privil. Tract. 6 , clip. 3 , n . 3.

2. Non requiritur ab episcopo ad excipiendas confessiones sive regularium , sive secularium , qui sunt vere de familia , et continui commensales religiosorum , ex Tridentino , sess. 23 , de reform. , cap. i 5 , et Clernente X . Constit. sicut etiam tertiariorum , qui sunt de familia regularium , regularis tamen volens alteri confiteri, tenetur eligere sacerdotem sive regu­larem , sive secuiarem approbatum pro excipiendis confessionibus.3. Licet ab episcopo possit dari regularibus etiam exempti ordinis cum limitatione sive lo c i, sive temporis , sive personarum ex Alexand. Y 1I , contrarium damnante, et Bened. XIV. Instit. eccl. 86, §. Secundo loco ; attamen examinatis , et idoneis repertis debet generaliter conferri absque ulla limitatione seu temporis, seu personarum , ex Ciem. X. relat. Constit« Superna, §. Cceterum. Quod si ab episcopo reprobentur, licet injuste, nequeunt confessiones excipere, ex Alexandro V I I , damnante propos. i 3. *

4 . Illimitata solum idoneo potest conferri : idoneus autem censetur , qui mediocrem scientiam habet. Quam habere dicitur juxta Innocent. I l i , relat. a Bened. XIV , ibid. Qui scit aliquo modo examinare negotia , quamvis ad omnia nesciat respondere ; et qui in libris veritatem eorum , quce scire tenetur, scit quaerere , etsi in promptu omnia non habeat.

5. Si semel simpliciter concessa fuit non obstante quod pro prima vice de jure examinari possit etiam regularis quomodolibet exemptus et litteratus , ex decret. Clement. X , non potest denuo vocari ad examen ab eodem episcopo : excipe si talis fuit approbatus a suo vicario, vel ab antecessoribus. De eodem , ib id ., §. E t eos.

6. Nova superveniente causa ipsas confessiones respiciente, ut si cum scandalo, aut inhoneste vivat, potest ab episcopo suspendi, retractarique etiam simpliciter approbato, quamvis re­gulari. E x Clement. X I , loc. cit.

7. Data generaliter ad audiendas promiscue confessiones secularium, nequaquam extenditur ad excipiendas confessiones sanctimonialium, ceu subjectarum sedi apostolicæ et regulari­bus , seu episcopis : nam pro his requiritur specialis approbatio episcopi, ex Gregcnio X V , Constit. Inscrutabili, edit, anno 1621 , die 20 sept., apud Bonagratia verb. confessarius , n. 104. Clement. X , in relat. Superna, edit. 1670, §. 4 , et Bened. X IV . Constit. Pastoralis curae, edit, anno 17 4 8 ,5 aug. Tom. I I Bull. ejusd.,j fo l. 471 , edit. B o m ., Venet. vero 281, §. i. Hinc praelatus regularis monialibus sibi subjectis debet constituere confessarium tam ordinarium, quam extraordinarium ab episcopo pro monialibus approbatum, ex Ben. X I V 9 loc. mox r e i . , jj. Quod vero, et §. Jam vero.

* P. D. Satisfacit preeeepto annuœ confessionis , qui confitetur regulari episcopo praesentato 9 n sed ab eo injuste reprobato.

II. Approbatio , quae ante Tri- dentinum erat

distincta a juris­dictione : nam illa sita in au­thentico testi­monio idonei­tatis subjecti ad excipiendas confessiones conferebatur ab episcopo , relicta cura pa­rochis hanc cui voluissent ex

approbatis con­ferre. Post Tri- dentinum vero non distingui­tur : eo ipso enim quod ap­probet , juris­dictionem con­fert. Quae

TABULA CLVL

I. Probitas vi- tæ

II. Scientia

Fœnïtentiæ sacramentum M t licite admi­nistretur re­quiritur in mi­nistro seu con­fessar io

DE REQUISITIS AD LICITE ADMINISTRANDUM SACRAMENTUM PENITENTE®.

T. Non solum legalis, consistens in carentia impedimenti canonici auferentis, vel impedientis jurisdictionem, ut est excommunicatio, suspensio, etc., sed insuper

2 . Moralis consistens in statu gratia? procuratus vel per ipsam sacramentalem confessionem, vel per contritionem perfectam, quidquid aliqui prætendant, quod de necessitate praemittenda sit confessio , saltem extra casum , quo urgeret necessitas, et copia confessarii deesset.

N. B. Administrans sacramentum poenitentiae in statu peccati mortalis tot numero peccata ctm - m ittit , quot interruptis moraliter vicibus absolvit ? juxta probabiliorem , quidquid aliqui velint 9 tot numero committere , quot absolutiones impertit.

2. Excipiens in peccato mortali confessionem, sed ante absolutionem eliciens actum contritionis 9 talem plures eximunt a peccato m orta li, qui ubique intelligendi sunt, seclusa intentione a principio habita procedendi usque a d absolutionem inclusive in tali statu.

r i. Non quidem eminens, qualis reperitur in illo , qui optime versatus est in jure canonico , theo­logia morali, et casuistarum lectione, et qua sciat ratiocinari, casusque difficiles consc.entiae resolvere. Sed

2. Mediocris juxta mentem Innocenti! I I I , expositam in priori Tabula , dummodo in re dubia , antequam confessarius causam dirimat, libros consulat plurimos, eos cum prim is, quorum doctrina solidior, ac deinde in eam descendat sententiam , quam ratio suadet, et iirmat auc­toritas, ut suadet Benedictus X I V in sua enciclica , apostolica, emam occas, univers. jubilaei invenienda. Tom. 6 B u ll. e ju sd .,fo l. 8 2 , edit. Ven . , § . 2 1 .3. Eorum , quae officium medici, doctoris, ac judicis spiritualis concernunt, cum vi officii sui confessarius agere debeat judicem , medicum et doctorem , ut judex debet scire quædam sint peccata ex genere suo gravia, quae levia, peccatorum species, etc. ; ut medicus debet scire omnia peccatorum, et tentationum remedia ; ut doctor tenetur scire communes saltem resolu­tiones casuum et obligationes, quae ex peccatis oriuntur.

r l% Propriam personam vigilando tum propriae conscientiae, ne dum aliis medetur, seipsum vul­neret, tum etiam proprii corporis saluti, praesertim in excipiendis confessionibus infirmorum contagioso morbo decumbentium, ne videlicet indiscreto zelo,sese exponat periculo infectionis.

f i . Instruendo ignorantem mysteria fidei, necessitate sive medii , sive praecepti cre­denda : cum ignorantia illorum , licet invincibilis, posteriorum vero ignorantia vin­cibilis, et culpabilis obstet valori sacramenti, ex B en . X I V , in encycl , ib ., §. 19.

2 . Interrogando , si advertat non sat expressisse speciem , et numerum peccatorum , ex rituali R om ano , dubia ipsius solide resolvendo , et dando opportuna remedia.3. Admonendo sive vincibiliter, sive invincibiliter ignorantem aliquid esse peccatum, praesertim si agatur de peccatis commissis jure naturae prohibitis juxta probabi­liorem , et Benedictum X I V , ibid.

4. Utendo terminis modestis praesertim dum examinat mulieres, et minoris aetatis personas circa materiam luxuriae , ordiendo semper interrogationes suas a cogita­tionibus cum consensu , et sic gradatim : et dum juvenes sese accusant de tactibus , nunquam interrogandi de secuta pollutione, sed solum quo fine se tetigerint.

5. Interrogando nullam facientem mentionem de peccato, quod scit ex confessione2 Pœniten- complicis a se fuisse commissum s sed a longe, videlicet : utrum nihil amplius

' tem habeat, quod conscientiam aggravet? vel interrogationes generales ei faciendo,nunquam tamen tales, ex quibus pœnitensdevenire posset in cognitionem , quod notitiam habeat ex confessione sibi fucta a complice: quod si vero aliunde,quam ex confessione, ct interrogatus negaret, nec praesumi prudenter posset, quod alteri fuerit confessus, privandus est absolutione.

6. Nunquam sese accusantem de peccato commisso cum complice interrogando de nomine socii seu complicis, loco habitationis, vel aliis hujusmodi adjunctis, sive circumstantiis, ex quibus venire posset in cognitionem complicis, ex Ben. X I V 9 prohibente sub pœna suspensionis ab officio audiendarum confessionum incur­renda post sententiam ab eo , qui id practicaret, et sub poena excommunicationis ipso facto incurrendæ reservata summo pontifici ab eo , qui præsumeret docere vel dicere, licitam esse talem praxim : Constit. qua? incip. Suprema omnium. Tom. i eju sd .jfo l. 326 , edit. Ven. §. 3 . E t Constit. Ad erudiendam. Tom. 2 B ull. fo l. 87, edit. Ven. Item Constit. Ubi primum. Tom. 2 , fo l. 33.

3. Personas adstantes sacro tribunali, attendendo tum ne partialitas aliqua in admittendis pœni- tentibus ad confessionem committatur, tum et præcipue, ne nimis alte loquendo faciat peccataÎiœnitentis aliis innotescere, ne gestibus, aliisve signis praebeat ansam suspicandi de graviori apsu , quod esset frangere sigillum sacramentale.

III. Prudentiaexercendacirca

causam pœniten ti detegere , ac ostendere , id ’ expedire , ut anirnœ suœ saluti consulatur , ac invitare , ut quantocius revertatur melius dispositus in ordine ad obtinendam absolutionem } ex Benedicto X IV* in rei; encycl., §. 22,

Casuumreservato»rum

T A B U L A CLVILD E CASIBUS R E S E R V A T IS , E T «POTESTATE EA RESERVAND I.

f i . Mortale , licet enim absolute loquendo, possint etiam venialia reservari, saltem a papa, attamen de facto non reservantur , imo nec reservari posse ab inferioribus papa videtur insinuatum a Tridentino , sess. 14 de pœnit. sac., cap. 7 , quod exigit ut atrociora et difficiliora reserventur, et ita decisum a sacra congregatione, anno 1602, refert Benedictus X IV , Synod. diœc. , lit. 5 , c. 5 , n. 4 , ex quo sequitur, quod quidquid excusat a m ortali, ut inadvertentia, indeliberatio , parvitas materiae , eximat quoque a reservatione.

2. Externum , nam peccatum mere internum , quantumvis grave , licet possit absolute reservari, tamen id non videtur utile ad gubernationem ecclesiae , quae praecipue respicit exteriora, hinc non expedit peccata mere interna reservari, ex Benedicto X I V , loc. m ox relato.

3 . Graviter peccaminosum quoad ipsum actum exteriorem per se; et hinc si reservetur percussio gravis , !• Requisì- non censetur reservata percussio levis, licet facta animo graviter vulnerandi.

tio: ut sit 4, Certum; si enim adsit dubium sive juris , an scilicet peccatum commissum comprehendatur in de- peccatum creto de peccatis reservatis , sive facti , an scilicet peccatum commissum sit mortale , actus ille non

censetur reservatus, quidquid aliqui exclusum velint dubium juris.5. Consummatum opere externo, nisi ipsamet attentatio expresse reservetur, et hinc si quis post venenum mortiferum propinatum , aut post vulneratum graviter hominem , ante effectum mortis secutum , con­fiteatur , non est casus reservatus : debet tamen denuo confiteri peccatum habenti facultatem in re­servata effectu secuto.

6. Commissum cum advertentia ad poenam annexam excommunicationis loquendo de reservatis papæ , ex Benedicto X IV , ibid . , lib. 9 , c. 4 , n. 4 , qui a it, quod absolutio ab hæresi sit papæ reservata solum ratione censuræ ejusdem hæresi annexa?, unde cum ignorans , vel non advertens delicto esse annexam excommunicationem , hanc non incurrat, nec incurret reservationem , quidquid aliqui contrarium sentiant.

II. Potestas reservandi * residet in

C i . Violatio immunitatis ecclesiasticae juxta dicfa in Tabula X X X Y I1I , ex decreto Cie• mentis V i l i .

2. Violatio clausurae monialium ad malum finem , ex decreto Clementis V I I I .3. Simonia realis et confidentialis, ex extravagante P auli I I , et constitutione S. P ii V ,

juxta dicta in Tabula X L1I1.4. Provocatio ad duellum secuta pugna, ex Tridentino et Benedicto X I V , juxta dicta in

Tabula LXVI.5. Percussio gravis clerici suadente diabolo facta, ex can. S i quis suadente 29 , causa 17 , quaest. 4 , juxta dicta in Tabula LX V 11.

6. Subordinatio in electionibus, ex S. Pio V et Clemente V III .Summo 7. Administratio eucharistiae per modum viatici, vel in paschate absque licentia, saltem

pontifice interpretativa, parochorum, juxta dicta in Tabula CXXXII. cui p ræ -J g. Hæresis formalis externa sive publica sive occulta , juxta dicta in Tabula XVI. cipue re- 9. Lectio librorum prohibitorum hæresim continentium , vel de religione ex professo trac-

servantur tantium , vi bullae Cœnœ , juxta dicta in Tabula XVII.10. Peccatum contra sextum praeceptum commissum a confessano cum poenifcente, ex Be

nedicto X I V .1 1 . Absolutio complicis a peccato contra sextum praeceptum impertita ab ipso confessano

complice , etiam sub prætextu cujuscumque privilegii extra mortis periculum , in quo aJius, saltem simplex sacerdos non esset, aut alius vocari non posset sine periculo seipsum infamandi, aliisque malam suspicionem ingerendi, ex Benedicto X I V . Const. quce incip. apostolici muneris. Tom. 1 B ull. ejusd., fo l. 298, edit. Ven.

12 calumnia imposita innocentibus confessariis de sollicitatione ad turpia, eos ad judices ecclesiasticos falso deferentes, ex Benedicto X I V , in Constit, sacramentum poenitentiae. Tom. i B u ll. e ju sd., fo l. 3o, edit. Ven.

. Jure com­muni vel consuetu- ' dine

Episco- lis qui-us re-** 2 j ur Spe_

inr . rciali com­muniter re-' servantur

T. Percussio levis clerici respective ad gravem et enormem , ex cap. Pervenit 17 , de sententia excommunicationis , juxta Tabulam LXIX.

2. Procuratio abortus fœtus anim ati, ex Gregorio X I V , juxta Tab, LXH.3. Omnes casus papales occultis exceptis, ad summum, Bullæ cœnæ, ex

Tridentino, sess. 24 de reform ., c. 6.4. Omnes casus papales , licet notorii, per respectum ad laborantes impedi­

mento aliquo canonico adeundi personaliter sedem apostolìcam, juxta dicta in Tabula LXVIII.

1. Incestus in primo et secundo gradu consanguinitatis et affinitatis.2. Homicidium voluntarium actu externo perpetratum.3. Blasphemia hæreticalis, bestial itas, sodomia, quæ si reservetur simpliciter,

intelligi debet de sodomia perfecta, juxta dicta Tabula LXXIII.4. Injectio violenta manuum in parentes #el clericos.5. Abortus quocumque modo procuratus : et si in decreto non habeatur res­

trictio ad foetum animatum ,sed simpliciter, reservetur abortus > utrumque reservari ait Elbel de poenitentia , conf. i 3 , n. 55o.

6. Sortilegia, incantationes, divinationes, etc.

3 . Nequeunt episcopi sibi reservare casus sive sedi apostolica? reservatos, sive alios promiscue non reservatos, quibus de jure annexa est excommunicatio major , ex decreto Sacra? con­gregationis, anno 1602 , die 29 novemb. , et per suam encycli. ejusd. d iei et anni * " Benedicto X I V , Syn. diœ c., lib. 5 , cap. 5 , n. 4.

*** Præîatis regularibus, qui possunt solum sibi reservare peccata , et casus expressos in decreto C le­mentis YIU> omnes, vel solum aliquos eorum , pro quibus erunt Tabulæ CLIX et CLX,

servantur de

et

$

T A B U L A CLVIII .B E P O T E ST A T E ABSO LVEND I A CASIBUS SUMMO PO N T IFIC I, E T EPISCOPIS R ESER V A T IS

1. Episcopis, supposito quod sint occulti, ex Tridentino , sess. 24, de reform. et non sint ex casibusin Bulla Cœnæ contentis, quam potestatem possunt exercere tam intra, quam extra sacramentum, tollendo reservationem , qua sublata , potest a quovis confessano absolvi. fi

2. Episcopis pro casu quo gravatus peccato aliquo reservato, licet publico et contento in Bulla Cœnæ Dom ini, laboraret aliquo impedimento canonico adeundi personaliter sedem apostolicam , cum nemo legitime impeditus per se recurrere Romam, teneatur mittere epistolam vel procuratorem , quod jura exigant personalem sistentiatp per dicta in Tabula LX V lll.

N. B. 1. Laborantes impedimento perpetuo adeundi Rom am , ut moniales , senes , etc. absolvendi sunt absolute sine ullo onere : laborantes vero impedimento solum temporaneo, absolvendi sunt cum onere , ut cessante impedimento se sistant pontifici, vel ejus delegato , non quidem in ordine ab obtinendam absolutionem , sed tantum ad satisfaciendum juxta dicta Tabula LX V lll.

2. Nequeunt episcopi sine speciali facultate absolvere a casibus in bulla Cœnæ contentis, licet occultis, juxta probabiliorem ( excipe laborantes impedimento canonico ju xta superius dicta ) atque adeo neque ab hœresi , licet occulta , supposito quod Bulla Cœnæ sit adhuc in suo vigore , possunt tamen episcopi y et inquisitores resipiscentem hœreticum , vel sponte apud se comparentem , aut quoquo modo ad suum forum deductum ecclesiœ reconciliare, et pro utroque foro absolvere a censura , in quam propter hœresirn in cid it , ex Benedicto XIV, Syn. diœces., lib. 9 , c, 4 > m 3.

' 1 . Casus clare vel dubie in bulla Cœnæ contentos , inter quos praecipuus est hæresis, a qua tamen possunt confessarli capuccini provinciae

I. Summo Styriæ absolvere per dicta in Tabula XVI.pontifici,^ 3. Confessariis ord. mendi- 2. Falso denunciantes confessarios de sollicitatione ad turpia ad judices competit cantium , qui a casibus S. ecclesiasticos, ex Benedicto X I V 9 Constit. rei. sacram, pœnit.3 . Casum , quo ipsemet confessarius esset complex criminis contra sextum

praeceptum commissi cum sua pcenitente, utpote quam nequit absol­vere a peccato secum commisso extra mortis periculum , et tunc solum deficiente quocumque alio sacerdote, etiam simplici, qui confessar» munus obire posset, ex Benedicto X I V , ibid . , §. 5.

4. Sex sequentes casus nempe, i.° violationem immunitatis ecclesiasticae; 2.0 violationem clausuræ monialium ad malum finem ; 3.° injectionem manus violentae in clericum ; provocationem et pugnam in duello ;5.° simoniam realem scienter contracta; 6.° simoniam confidentialem, a quibus sex casibus confessarii mendicantes intra Italiam extra Urbem nequeunt absolvere suos peenitentes seculares, ex decreto Clem, V I1I % vid. Tom . 6 Bull. capuc. , fo l. 336.

Absolutio a casibus re­servatis

. Confessariis ord. mendi­cantium , qui a casibus S. P . reservatis possunt ab­solvere quoscumque pœ- nitentes sive seculares , sive regulares , et quidem< sine ullo onere ex diversis SS. P P . , privilegiis Pauli III. Const. Inter cunctas. Tom-. 6 B u ll. capuc. 9fo l. 240. Excipe

II. Episco­pis, com­petit

III. Resol­ves

4. Cuilibet sacerdoti in articulo vel periculo mortis, absente tamen alio confessario approbato pro con­fessionibus excipiendis, juxta alibi dicenda.5. Cuilibet sacerdoti approbato ab ordinario, dum adest impedimentum adeundi personaliter sedem apostolicam , nec patet accessus ad episcopum, vel alium privilegiatum , ex cap. Nuper 9 , de sen­tentia excommunicationis in 6 , juncta Glossa , ibidem , a d verbum sacerdote.

6. Cuilibet sacerdoti approbato ab ordinario pro casu quo pœnitens ignorasset casui esse annexam ex­communicationem vel aliam censuram.

f \ , Confessariis ordinum mendicantium per respectum ad reservata episcopis de jure communi, de qui­bus in priori Tabula , excipe si horum aliquem episcopi sibi specialiter reservarent.

2. Habentibus facultatem ab episcopis, vel eorum vicariis, non vero aliis, ne quidem regularibus per respectum ad reservata episcopis jure speciali, ex Tridentino , sess. 14 , cap. 7 , A lexandro V1I 9 damnante propositionem 12 * et Clemente X .

3. Omnibus omnino confessariis, imo, et in horum absentia, cuilibet sacerdoti in articulo vel periculo mortis juxta alibi dicenda.

f i . Carens potestate in reservata nequit absolvere pœnitentem directe a non reservatis, et indirecte a reservatis,extra casum verse, et urgentis necessitatis, juxta probabiliorem, quidquid aliqui affirment.

2. Confessi habenti facultatem in reservata, sed inculpabiliter reticens reservatum potest dein absolvi a quocumque confessarlo, et a fortiori si fuisset confessus ipsum reservatum , sed nullam ex defectu doloris, et propositi fecisset confessionem, saltem inculpabiliter : imo plures volunt tolli reserva­tionem etiam stante culpabili defectu doloris et propositi.3. Confessarius carens potestate in reservata; si inadvertenter absolvat a reservato, tenetur corrigere errorem vel obtinendo facultatem in reservata, et pœnitentem indirecte absolutum a reservato di­recte absolvere, vel mittendo ipsum ad habentem facultatem , quod et facere deberet ipsemet pœni­tens advertens se fuisse confessum non habenti facultatem in reservata.

4. Habens potestatem ordinariam absolvendi a reservatis ut episcopus, vicarius generalis, potest tol- le^p reservationem etiam extra sacramentum , secus habens potestatem solum delegatam.

5. Ignorans alicui peccato esse annexam reservationem, si illud committat etiam pro prima vice in currit reservationem.

6. Carena speciali facultate, si absolvat a reservatis de jure speciali episcopis sub prætcxtu privile­giorum , incurrit pœnas excommunicationis, privationis officiorum et dignitatum, aut beneficiorum, inhabilitatis audiendi confessiones, et quorumcumque officiorum, praelatura beneficiorum impos- terum obtinendorum reservatorum summo pontifici, ex decreto Clementis V i l i . Tom. 6 Bull. capuc., fol. 336 , et apud Pellizarium . Truci. G , c. 2 , n. 4.

* P. D. Mendicantes possunt absolvere a casibus episcopis reservatis, non obtenta a d id episcoporumI facultate.

TABULA GLIX.D E C A S IB U S R E S E R V A T IS P R Æ L A T IS R E G U L A R IU M , E T Q U ID E M D E P R IM IS .

Praelati regulares e x decret. C lem ent. V i l i , pos­sunt sibi reservare sequentes casus

i d ,

, r r . i Q u o u t u n t u r h o m in e s v e n e fic i o p e d e m o n is ad o cc id en d o s h o m in e s , v e l i l l is n o c e n d u m s ive in p e r - V e n e f ic ia q u o I v ^ ^ in rebus# ^

n o m in e v e n it < q u 0 u t u n t u r ad p ro c u ra n d a m v e l s t e r i l i t a t e m , v e l im p e d im e n tu m c o e u n d i. f^ E tia m p r o p in a t io , v e l a p p lic a tio v e n e n i , e x c lu s a ta m e n m a g ic a a r te .

I. I n c a n t a t io n e s , id est v e rb a q u a e c u m q u e , v e l d e m o n is a r te in v e n t a , v e l a d e ju s p la c itu m i n s t i t u t a , s iv e ad p r o c u ­ra n d a m s a n ita t e m , v e l m o rb u m c a u s a n d u m , v e l d e m o n e m in v o c a n d u m , e tc .

S o r t i l e g ia , id est u su s s o r t iu m , q u a ru m d ire c t io n i p raeest d ia b o lu s p a c to ta c ito , v e l e x p re sso in t e r h u n c , e t m it ­te n te s s o r t e s , s ive d iv is ó r ia s , s iv e c o n s u lt o r ia s , v e l d iv in a tó r ia s . P r o q u o v id e T a b u la m X X X I I .

r i. A p o sta s ia a r e l ig io n e , id e s t , u t re lig io su s p ro fe ssu s d isced a t a n im o d e se re n d i re lig io n e m , e t r e ­t i . A p o sta s ia a v e r te n d i ad s e c u lu m ; d e fe c tu c u ju s n o n in c u r r e r e t h u n c ca su m d isc e d e n s a n im o r e v e r t e n d i ,

r e l ig io n e , h a im o ju x t a a l iq u o s , n ec d isced en s s in e d e b ita l ic e n t ia a n im o q u id e m d e se re n d i su am re lig io n e m ,b itu d im isso in te n t io n e ta m e n a ssu m e n d i a lte r iu s o rd in is h a b itu m .v e l r e t e n t o ,a d J 2 . E g re ss io e x t ra se p ta m o n a s te r ii , q u æ h a b e tu r , d u m lim e n p o r t æ , seu c la u s u r æ , ad m in im u m sa- q u a m d u o d e- c r a r i i te rm in u m , q u i so le t esse c r u x , e x c e sse r it ; q u a m v is eg ressio p e r p a u c o s p assu s n o n v id e a tu r b e n t c o n c u r - d a m n a n d a d e p e c c a to m o r t a l i , e t c o n se q u e n te r n ec in d u c e re c asu m re s e rv a tu m . Im o ju x t a a l iq u o s , r e re , id est n e q u e si eg ressio c o n t in g e re t e x fa b r ic a v e l h o s p it io ,q u o s ta m e n se q u i n o n c o n s u lo , su p p o s ita v e r a

ap o sta s ia ,

( i . N o c t u rn a , q u a lis c e n s e tu r , q u æ f it te m p o re n o c t i s ; q u aeq u e p ro p r ie e t r ig o ro s e h a b e t u r , d u mIII . N o c t u r n a , e t ten eb ra e su n t s u p e r te rra m ; c u ju s d e fe c tu e x ie n s su b c re p u sc u lo v e s p e r t in o v e l m a t u t in o , e ts i

fu r t iv a e g re s - to ta n o c te e m a n e r e t , n o n in c u r r e r e t casu m re s e rv a tu m , c u m so la n o c tu r n a egressio p r o p r ie ta t is sio e x m o n as- r e s e rv e tu r in t e rm in is .te r io , e t ia m y 2 . F u r t i v a , q u æ ju x t a a liq u o s d ic it u r , q u æ fit s in e l ic e n t ia s u p e r io r is , l ic e t a l iq u i co n sc ii e ssen t ; a n im o n o n a- v e r iu s , q u æ f it in sc iis o m n ib u s . H in c e x ie n s in sc io p r a e la to , co n sc iis v e ro d u o b u s v e l t r ib u s r e l i- p o s t a n d i ,q u æ g io s i s , q u i ta m e n n o n s in t co m p lic e s , n o n in c u r r e t h u n c ca su m .esse d e b e t 3 . E x t r a m o n a s te r iu m seu c o n v e n tu m , id est e x t r a c la u su ra m : u n d e e x ie n s n o c tu rn o te m p o re ,

e t ia m fu r t iv e , so lu m e x h o sp it io v e l d o m o s e c u la r i , n o n in c id e re t in h u n c casu m .

I Y . P ro p r ie ta s c o n tr a v o tu m p a u p e r ta t is , q u æ s it p e cca ­tu m m o r t a le , s i d u o c o n c u r ­r a n t

V. Lapsus carnis voluntarius o- pere consum­matus , ad quem concur­rere debent tria nempe

V I . O c c is io , a u t v u ln e ra t io ,se u g ra v is p e rc u s ­sio c u ju s c u in - ^ q u e p e rso n æ q u æ c u m q u e s i t , v e l

V I I . M a lit io su m im p e d im e n — t u m , a u t r e ­t a r d a t io , ap e­r it io l i t t e r a ­ru m su p e rio ris ad in fe r io r e s , e t v ic is s im , ad q u o d t r ia con

c u r re re d eb e n t

1. Vera proprietas, quæ contingit, dum aliquid occulte retinetur, et contra voluntatem , saltem interpretativam superioris; sive sit pecunia , sive aliud mobile vel immobile. E x quo infertur, quod religiosus sine licentia superioris habens proprium , aut cum licentia aliquid retinens , attamen ad mandatum ipsius non est paratus reddere aut dimittere, dicatur proprietarius.

2. Q u a n t ita s n o ta b ilis , q u æ re sp e c tu re lig io so ru m in g e n e re c e n s e tu r e a , q u æ * re s p e c tu s e c u la r iu m c e n s e tu r in m a te r ia f u r t i , ju x t a d ic ta in T a b u la L X X V I . R e s p e c tu c a p u c c in o ru m q u a n t ita te m n o ta b ile m in m a te r ia p ro p r ie ta t is e t fu r t i c o n s t i t u u n t , 3 j u l i i , se u 3 o c r u c ife r i ; v e l q u a r ta p a rs s c u ta t i ro m a n i.

1 . L a p su s c a r n is , q u i h a b e tu r c u m e x e r c e tu r p e c c a tu m c a rn a le c o m p le t u m , seu cu m e ffu sio n e s e m in is , s iv e in p r im a , s iv e in s e c u n d a p e r s o n a , id est c u m v e l s in e c o m p lic e : secu s v e ro q u a n d o c o m ­m it t i t u r p e c c a tu m c a rn a le in c o m p le t u m , seu s in e e ffu s io n e s e m in is , u t o s c u la n d o , a m p le x a n d o im p u d ic e fe m in a m .

2 . Voluntarius, seu cum plena et perfecta advertentia, ac deliberatione commissus; et ideo patiens , sive in somno, sive in semivigilia pollutionem, etsi ei antecedenter causam dedisset, non incurrit casum reservatum ; imo nec ab alio coacte pollutus, aut ex metu gravi exercens copulam , juxta plures.3. Opere consummatus, qui censetur, dum scienter, et voluntarie procuratur seminis effusio per aliquem actum externum mortaliter libidinosum , quem nacta est sequi pollutio, v. g ., contactu manuum, vel voluntariis motibus corporis ; secus ve"ro in aspectu , licet turpissimo, eo quod secuta pollutio ortum haberet ex solo actu interno.

1 . O c c is io , q u o n o m in e v e n it p e re m p tio c o rp o ris a n im a t i r a t io n a l i s , q u o c u m q u e m o d o fia t sive g la d io , s iv e fu s te , s ive q u o c u m q u e in s t ru m e n to e t m e d io , v . g . , v e n e n o , su ffo c a t io n e , p ro c u ra t io n e a b o rtu s foetus a n im a t i : c o n c u rre n te s ta m e n so lu m m o r a l it e r , u t m a n d a n t e s , c o n s u le n te s , e tc . , n o n v id e n tu r in c u r r e r e h u n c casu m ju x t a p ro b a b ilio re m .

2 . V u ln e ra t io , q u o n o m in e v e n it g ra v is et a t ro x , q u æ f it a rm is p u n g e n t ib u s v e l sc in d e n tib u s . H in c se ip su m c a s t r a n s , lic e t ad b o n u m fin e m , v . g . , a d sed an d a m c o n c u p is c e n t ia m , in c u r r i t h u n c c a su m .

3 . P e rc u ss io g ra v is c u ju s c u m q u e p e r s o n æ , id est g ra v is e t a t r o x p e r c u s s io , q u æ v id e lic e t f i t c u m m u t i la t io n e , a u t n o ta b ilis sa n g u in is e f fu s io n e , q u æ n o n s it e x n a r ib u s .

1 . M a l i t ia , q u æ c e n se tu r in te rc e d e r e , d u m im p e d iu n t u r , re ta rc te n tu r litte ra e e x d ire c ta in te n t io n e im p e d ie n d i e ffectu m lit te r a ru m ; u u d e in a d v e r te n te r r e ta rd a n s , a u t p e r e r r o r e m , a u t e x p ra e su m p ta l i c e n t ia , a u t ra t ih a b it io n e a p e r ie n s e t le g e n s , n o n in c u r re re t casu m .

. Im p e d itio r e ta r d a t io , a u t a p e r it io l i t t e r a r u m ; u n d e q u i le g e re t e p isto la m p o stq u a m fu it so lu ta a s ig il lo v e l qu i eam e x in d u s t r ia ab sq u e s o lu t io n e s ig il li le g e r e t , n o n in c u r re re t h u n c casu m : im o ju x t a a l iq u o s , n ec q u i s o lv e r e t , ab sq u e tan .en q u o d le g e r e t , im p e d ir e t , a u t re ta rd a re t .

. U t li t te r æ s in t v e l s u p e rio ris ad in fe r io re m , v e l in fe r io r is a d su p e r io re m , q u a lis est g e n e r a l i s , p r o v in c ia l i s , a b b a s , r e c to r , p r i o r , g u a rd ia n u s .

P

T A B U L A GLX. V*' *g

D E R E L IQ U IS Q U A T U O R C A S IB U S , Q UO S P R E L A T I R E G U L A R E S P O S S U N T S IB I R E S E R V A R E ,

V I I I . J u r a m e n ­tu m fa lsu m in ju d ic io r e g u ­l a r i , seu le g i- s t im o , a d q u o d c o n c u r r e r e d e ­b e n t , n e m p e

R eferu n ­tur re li­qui qua­tuor casus

'T . J u r a m e n t u m fa ls u m , q u o d h a b e t u r , d u m c a re t v e r ita te d e p r æ s e n t i , s iv e e x c o n s ç ie n tia re c ta , s iv e e r ro n e a d ic ta n te rem se a lite r h a b e r e , ac e n u n c ia t a : secu s v e ro si in v in c ib i l i t e r ju d ic a t u r , q u o d res ita se h a b e a t , l ic e t in re i v e r ita te a lite r e s s e t , ju x t a d ic ta in T a b u la X L V h ic a p p lic a n d a ,

2 . U t fia t in ju d ic io , q u o d c o n t in g it d u m re lig io su s v o c a tu s a su o s u p e r io re in ju d ic iu m , t a n q u a m te stis v e l re u s , d a to q u e ju ra m e n to d e v e r ita te a p e r ie n d a , d ic it fa ls u m , s iv e a s s e r e n d o , quae v e ra n o n s u n t , s iv e ta c e n d o , quae v e ra esse s c iu n tu r . U n d e q u i e x t r a ju d ic iu m , a u t in ju d i c o , sed d o n ad ju d ic is in te rp e lla t io n e m s u a sp o n te fa lsu m ju r a r e t , n o n in c u r r e r e t h u n c c a su m .

3 . U t fia t in ju d ic io r e g u l a r i , seu le g i t im o , ta li n im i r u m , in q u o s e rv e tu r ju r is o rd o in in te r r o ­g a n d o re o v e l teste . H in c in te rr o g a tu s , n u lla p raeced e n te a c c u s a t io n e , d e n u n t ia t io n e ve l in f a m ia , n e g a re t se q u id q u a m s c i r e , v e l e t ia m si n e g a re t e x e o , q u o d n o n n is i p e r a u d itu m sc ia t , n o n in c u r r e r e t h u n c c asu m ; q u ia in ju d ic io le g it im o n o n ad est o b lig a t io te s t if ic a n d i de re h a u sta p e r a u d itu m ab a li is .

I X . P r o c u r a t io , a u x i l iu m , seu c o n s il iu m ad a b o r tu m fa ­c ie n d u m p o st fo etu m a n im a - ■< tu m , e ffe c tu e t ia m n o n s e ­c u t o , ad q u o d c o n c u r r e r e de­b e n t u t

A M u lie r v e re g ra v id a s it ; u n d e si q u is p u ta n s m u lie re m esse g r a v id a m , q u æ re v e ra n o n e s t , d a re t ei p o tu m in o rd in e ad a b o r tu m , n o n in c u r r e r e t h u n c c a s u m , su m p to e t ia m p e r m u lie re m p o tu . F œ tu s s it a n im a tu s . H in c si q u is p r o c u r a r e t a b o rtu m a n te a n im a t io n e m fœ t u s , seu a n t e e o d ie s , si fœ tu s s it m a s c u lu s , e t a n te 8 0 , si fe m in in u s ( in p r a x i h o c n o n te n e t in te r m o d e rn o s ) ; (A ) n o n in c id e re t in h u n c casu m ; s ic u t ju x t a p ro b a b ilio re m , n e c in d u b io , an a b o rtu s se c u tu s fu e r it foetus m a s c u lin i v e l f e m in in i , e t se c u tu s fu is se t a n te o c to g e s im u m d ie m .P ro c u r a t io , a u x i l iu m , seu c o n s il iu m a d a b o rtu m fa c ie n d u m ; h in c h u n c casu m in c u r r it r e l i ­

g io s u s , q u o c u m q u e m o d o , s iv e b a c u lo , s iv e p o t io n e , s iv e a lio m o d o p ro c u ra n s a b o r t u m , a u t a u x i l iu m p ræ b e n s , seu c irc a p o tio n e m fa c ie n d a m , seu c irc a p o r ta t io n e m ip siu s p o t io n i , seu p e rsu a ­d e n d o m u l i e r i , eam a d ju v a n d o ad ta le f a c in u s , seu e t ia m a d h o c p r e s t a n d o c o n s iliu m , dunfc- m o d o m u lie r p o rt io n e m s u m p s e r i t , q u a m v is e f f e c t u s , seu a b o rtu s n o n lu is s e t s e c u tu s.

X . F a ls if ic a t io m a n u s , a u t s i­g i l l i o f f ic ia liu m m o n a s te r ii , seu c o n v e n tu s ad q u o d c o n c u r ­re re d e b e n t t r ia , n e m p e

r i. F a ls if ic a t io , q u æ h a b e t u r , c u m im m u t a t u r v e r ita s c u m d o l o , é t a n im o in fe r e n d i d a m n u m s s iv e m o n a s te r io , s iv e s u p e r io r i , e ts i d a m n u m r e a l ite r n o n s e q u a tu r .

2 . M a n u s fa ls if ic a t io h a b e tu r , d u m m a n u a lte r iu s f a l s i f i c a t a s c r ip tu ra v e l c h a ra c te re s , v e l a l iu d q u id im m u t a n d o , v e l a d d e n d o , s ive d e t r a h e n d o , a u t e t ia m fa ls a m c h a r ta m d e n o v o fa b r ic a n d o , e t d e in s u p p o n e n d o fa ls a m s u b s c r ip t io n e m .

3 . S ig i l l i fa ls ific a t io h a b e tu r d u m fa ls is l i t t e r is a p p o n itu r s ig i l lu m o f fic ia liu m , s iv e fu r t o a b la tu m „ s iv e in s im ilitu d in e m fo rm a tu m ; r e q u ir it u r a u t e m , u t fa ls if ic a t io m a n u s v e l s ig i l l i in u su m d e d u c a t u r , e t co n se q u e n te s c r ip tu r a fa ls if ic a ta u ta t u r .

N . B . Officialium nomine in monasteriis monachorum veniunt abbas , p rio r, cellerarius , procu­rator , et hujusmodi cceterorum : monialium abbatissa , priorissa, vicaria : in conventibus, gene­rales , procuratores generales, provinciales , p r io r , guardianus , praepositus , rector.

1 . F u r t u m : q u o d c o m m it t i t u r , c u m res a l i e n a , in v ito r a t io n a b il i t e r d o m in o , e t c o n s e q u e n te r re sp e c tu e o ru m , q u i d o m in iu m n ec in p a r t ic u la r i , n ec in c o m m u n i h a b e n t in v ito d a n te a u f e f t u r ; q u o d e t c o m m itt i p o te s t ab ip sis s u p e r io r ib u s b o n a c o m m u n ia s ib i p a r t ic u la r i t e r v in d ic a n t ib u s , a u t e x t r a m o n a s te r iu m d is tra h e n tib u s . *

2 . F u r t u m d e re b u s m o n a s te r i i , a u t c o n v e n t u s , q u o d c o m m it t i t u r , c u m res p e r t in e n te s ad c o m ­m u n e m u su m s u r r ip iu n t u r ; tu m res c o m m u n ita t is a d p a r t ic u la re m u su m c o n cessa e ; tu m d e n iq u e re s ab a liq u o e la b o ra ta , v . g . , c o n c io n e s , s c r ip ta , e tc . Q u o d s i q u is s u rr ip e re t res a lte r iu s in s ­t i t u t i , n o n in c u r r e r e t , ju x t a p r o b a b i l io r e m , h u n c casu m ; m in im e ta m e n d u b it a n d u m , q u o d in c id e re t in I V d e P ro p r ie ta te .

3 . Q u a n tita s n o t a b il i s , ju x t a d ic ta in e x p o s it io n e p rœ fa t i casu s I V . Q u ib u s a d d e n d u m , q u o d s i q u is p lu r ib u s v ic ib u s in m in o r i q u a n t ita te res a liq u a s s u r r ip e r e t , a n im o ta m e n su ccess ive s u r- r ip ie n d i p l u r a , p e rv e n ie n s a d q u a n t ita te m n o ta b ile m , s e u , q u æ s it su ffic ien s ad p e c c a tu m m o r­t a le , ju x t a d ic ta in T a b u la L X X V I d e fu r t is m in u t i s , in c u r r i t ca su m re s e rv a tu m .

* D ic tu m f u i t , re sp e c tu e o ru m , q u i d o m in iu m n ec in p a r t i c u la r i , n e c in c o m m u n i h a b e n t , invito d a n te , seu b e n e fa c to r ib u s . E x q u o q u isq u is c o llig e re p o te r it q u id n a m in p r a x i r e so lv e n d u m s it d e i ll is c o n v e n tu u m s u p e r io r ib u s , q u i d o m in i d isp o tic i esse n o n p o s su n t ; de i ll is o ffic ia lib u s , h o r­to ru m c u lto r ib u s v e l p r a e fe c t is , q u i o le ra , e t f r u c tu s m e lio re s , p u lc h r io re sq u e ad m e rc a tu m v e n u m m i t t u n t ; d e t e r io r ib u s , in s a n io r ib u s q u e a d m ise ru m v ic tu m d e p u ta t is c o m m u n it a t i , su b o b te n tu s u p e r f lu i t a t i s , a b sq u e q u o d a v e n d it io n e r e tra c tu m in m e lio ra n d u m c ib u m v e l p o tu m in s u m a n t . H æ c en im ju x t a c h r is t ia n æ eth ice s p r in c ip ia furta veraci rea lia , a u d iu n t d e re b u s m o n a s te r ii in v it is r a t io n a b i l i t e r b e n e fa c t o r ib u s , q u i a m p lio re m t e r r e n u m ( s ic e tia m de c æ te r is in t e l l ig e ) m o n a ste r iis c e s s e r u n t , n o n u t a l iq u i p a r t ic u la re s c o n tra r a t io n e m s ta tu s d i t e s c a n t , a u t a v a re c o n g e r a n t , c u s to d ia n tv e p ro in c e r t is n e c e s s i t a t ib u s , sed u t c o m m u n ita s m e liu s e t f a c i l iu s , e t c o n v e n ie n tiu s su b s ista t .

N . R. Relatos undecim casus possunt praelati ( quo nomine in rigore venire possent etiam superiores locales, uti acente legenti decretum Clem . V i l i patebit, quamvis apud fratres minores restricta sit talis facultas ad generalem

X I . F u r t u m d ere b u s m o n a s ­te r i i , seu c o n ­v e n tu s , in ea q u a n t ita te , q u æ s it p e c c a ­tu m m o r t a le ; ad q u o d d e­b e n t c o n c u r ­re re t r ia , n e m ­p e

et provincialem , e ? ad delegatos ab h is) sibi reservare , uno de consensu capituli, sive generalis , sive provincialis apueeinos ob prohibitionem factam a Paulo V ) etiam alios : a quibus pr a fa li superiores, aut alii( excipe minores capuccinos ,--------- ------- j --------- , .

ab illis delegati, possunt absolvere ; quod si superiores, qui sibi casus reservarunt, requisiti a confessants pro facultate absolvendi ab aliquo casu reservato eam dare recusarent, pro illa vice confessarti possent, etiam non impetrata facultate , absolvere, ex decreto Clementis V III . . ,

(A ) Placuit censurae ordinis dictam clausulam adnotarc, sed nos tunc sententiam modernorum m praxim dedu­cemus, cum novum antiquo contrarium canonicum ecclesiee oraculum audiverimus,

TABULA GLXL

V

vm

t a b u l a c l x i .D E O CC A SIO N E P E C C A N D I, E T A B S O L U T IO N E D AN DA V E L D EN EG A N D A E X IS T E N P I IN EA.

I Remotam , seu in qua quis non quidem vi occasionis præcise, sed ex mera peccantis fragilitate, vel malitia 'inducitur ad peccandum ; nec cum ea peccatum est mcraliter connexum. In qua ex benedicto X I\ , hb.

Ï Î , , PK jam salis, versari censetur , qui domum aliquam frequenter invisens rarissime lethale crimen admittit : hancque juxta laud. Pontif. nemo tenetur vitare ; consequenter nec absolutionis beneficio

obstat. Absolutam • estque i l la , quæ spectata communi hominum in illa versantium fragilitate,‘ 'suapte natura inducit in peccatum mortale : cujusmodi sunt contubernia prostitutarum,

2 . ^ «p eS ivV m ,1 quæ spectata præcise speciali hujus, vel illius fragilitate , frequenter eum in peccatum mortale impellit.

1. Si eam nolit dimittere, vel vitare ob defectum doloris efficacis, et seni propositi de vita emendanda. Ex Innoc. X I , damnante num. 6 1 , proposit. V id . a d calcem Tab. seq. (6i)

2. Si sæpius , imo etiam una alterave vice admonitus eam non dimisit, aut vitavit, licet, promitteret dimissionem, aut fugam, saltem extra casum , quo jurejurando id promitteret.

3. Si nollet dimittere concubinam , vel quia haec sibi valde uti­lis est. E x damnatis pp. ab A lex a n d . V I I , n. 4 , et Innoc. V I. V id . Tab. seq. (***) : vel quia eam ejiciendo deberet pati jactu, ram denariorum, quos mutuo dedit concubinae. Quod si con­cubinatus sit publicus, nullo modo potest absolvi concubinarius, hon dimissa concubina, ne quidem in articulo mortis constitutus.

Occasio proxim a proprie talis differt a consuetudine pec­ca n d i, quod haec ab in trin seco , seu propria frag ilita te , illa vero proveniat a b extrin seco ,e g ., a tali consortio, o f­ficio et frequenta­tione talis domus , personæ , e tc ., quæ dividitur in

It. Proxi­mam , in qua quis, ut in ter­minis Be- ned.XIY, loc. citat.^ scepius in peccatum labituri?) quæ sub­dividitur in

. Voluntariam, seu a qua quis tam physice , quam morali-^ ter separari po- 1 test. Hæc ab­solutionem

impedit^

N o n im p e d it , s i e x is te n s in o cca sio n e p r o x im a v o lu n ta r ia n u n q u a m an teco - d e n te r a d m o n itu s , ig n o ra n s q u e o b lig a t io n e m , ad p r im u m c o n fe ssa r li m a n d a tu m fir m ite r p r o m it t a t eam d im it t e r e , e x h ib e a tq u e suae d isp o s i­t io n is a rg u m e n ta : etsi a n te accessu m ad c o n fe ss io n e m id n o n p raestitisse t ju x t a p ro b a b ilio re m c o n tr a n e g a tiv a m q u o ru m d a m ,

' 1 . E a m n o n p o ssit d im it te r e s in e p e r ic u lo g ra v is in fa m ia e s ive ip s iu s d im it ­t e n t i s , s ive p e rso n æ d im itte n d a e a u t v ita n d a e : si e x d im is s io n e , p e rso n a d im it t e n s , ve l d im it te n d a su b ire d e b e re t g ra v e d a m n u m in b o n is c o rp o r is , v e l fo r t u n a : q u id q u id a liq u i in f ic ie n tu r ab so lv i posae e x is te n te s in o c c a ­s io n e p r o x im a so lu m moraliter involuntaria : c o n s e q u e n te r fi l iu m fa m ilia s p e c c a n te m cu m s o ro re , v e l a n c illa a n te q u a m o cca sio n em d im itta t .

2. Apud unum eumdemque confessarium suam confessionem consueveri| deponere.

3. Serio prom ittat, se dimissurum talem occasionem, quamprimum sibi erit moraliter possibile.

4. Vere, et sincere doleat de peccatis commissis.5. Firmissime proponat se ex proxima facturum remotam , declinaturumque

ea om nia, quæ ipsum in lapsum induxerunt.6. Mediis se usurum a confessado pro evitanda proxima occasione praescriptis,

quibus nisi fuerit usus, illa occasio evadet voluntaria. Si vero, nihil obstante eorum usu, nulla appareat emendatio cum tali, sicut cum consuetudinario, et recidivo agendum , juxta dicenda Tab. seq. et nullo modo absolvendus, etiamsi fleat, promittat ; pereant fama, bona, e tc ., urgente in tali casu Christi praecepto : S i oculus tuus dexter scandalizat tc , erue eum. M atth. 5 , 29.

N . B. M edia autem praescribenda existentibus in occasione proxima tabendi in peccata carnis. Confessio frequens apud eumdem confessarium : quoti­diana , et expressa renovatio propositi in confessione facti : Votum subeundi gravem poenitentiam, e. g . , jejunandi in pane et aqua : dandi notabilem

^ ^ eleemosynam quoties relabi contigerit : oratio et devotio erga B. V, M. *

* H a n c B e n e d ic t i X I V d e fin it io n e m p raesen tio m in im e p la c itu r a m r e c e n t io r ib u s , seu la rv a t is q u ib u sd a m P is to r ie n s ib u s , O b stro e tia n is e t S a n z æ ja n is , q u i r a t io n e m fo rm a le m o cca sio n is p ro x im a e r e p e tu n t ab in t r in ­seco , seu h u m a n a f r a g i l i t a t e 5 v e lin tq u e o cca sio n em p ro x im a m ea m e sse , quæ sive de a c , sive attenta pec­cantis dispositione exponit hominem probabili , seu prudenter timendo peccandi periculo : n o n a u te m eam s o lu m , in qua sem per , aut fere semper , aut frequenter, aut frequentius homo peccat , ju x t a q u am o p o r te re t n o s de h o c m u n d o e x i r e ; u b iq u e e n im , a t te n ta f r a g i l i t a t e n o s t r a , p e r ic lita m u r . N ih ilo m i­n u s , e ts i e o ru m r ig o re m c la m ita re m in im e gestiam , fa te n d u m re o r n it i in m v ig e re in p r e x i l a x i t a t e m ; e t e x n im ia v e l f a c i l i t a t e , v e l in d u lg e n t ia , v e l h u m a n o re sp e c tu m u lto s , e t m u lta s a co n fe ssa r iis u lt r o a b s o lv i , n e q u id em fa c ta a liq u a a d m o n itio n e e isd e m : s icq u e eo sd em ad t a r ta r a d escen d e re m a g n a c ru c e s ig n a to s in fic ia s n e m o ib it . Q u is e n im a t te n ta h u m a n a f r a g i l i t a t e , ju v e n tu t is e f fræ n i p e t u la n t ia , f r e q u e n t ia , c o n ­v e rs a t io n is q u e lib e r ta te , in c o m p o s it io n e e t v e s tie n d i lu x u r i e , m o tu m q u e c o r r u p t io n e , a n o ta o c c a s io n is n o n p r o x im a 1 ta n tu m , sed p r o x im io r is p u r g a b it p r a x im i l l a m , e t m o rem in te r n o b ile s in v e c tu m : u t fe m in a n o b ilis v i x d e s p o n s a ta , p ra e te r m a r itu m , a l iu m ju x t a g e n iu m s u u m , n o b ile m ju v e n e m sib i a se rv it iis e t se cre tis ( v u lg o cavalier—servente) e lig a t : e a q u e p o ssit cu m illo c o n v e rsa r i lib e r ta t is l e g e , u t m a r itu s n e q u id e m a p p r o x im a r e , m in u s a u te m eo ru m c o n v e rsa t io n i in te re sse a u d e a t ? N e q u e d ic a n t h u n c esse m o rem r itu m q u e n o b i l iu m ; sed p o t iu s in v e n tu m d ia b o lic u m , a b u su m q u e ad fo ed an dam c o n ju g ii sa n c ­t ita te m a p e rv e rs is h o m in ib u s in te r C h ristian o s in v e c tu m d icas : q u i e n im foedi a b u su s in d e n a s c a n tu r , s i g n a r i t a c u e r in t , la p id e s c la m a b u n t curn J e r e m ia , c. 5 , v . 8. U n d e c o llig e s h u ju s m o d i v e rsa ri in p r o x im a o c c a s io n e , q u a n o n d im is s a , a b so lv i n e q u e u n t . M o re s e n im n o b iliu m n o n p o s su n t p raescrib ere c o n tra d e c a lo g u m . V id e a n t ig it u r c o n fe ssa r ii q u a l ite r ta lib u s im p e r t ia n tu r a b sp Ju tip n e m . V id p p r & te r e a ad ca lcem

4 T a b u la 1 seq .

. Involunta­riam , a qua quis separari nequit, vel ab­solute , uti damnati ad tri­remes , vir ab uxore, dicitur- que physice involuntaria : vel non sine = gravi detri—\ mento hono­ris , bonorum fortunae, vitae, vel gravi scan­dalo : dici tu r- que moraliter involuntaria. Neutra impe­dit absolutio­nem, si

I. Neganda est absolutio ^

DE ABSOLUTIONE DANDA, VEL DIFFERENDA CONSUETUDINARIO, V EL RECIDIVO.

( i . Ordinarie, vel ad tempus differenda illi, in quo nulla adparet emendatio : nemo enim potest 18 absolvi , de cujus constantia , dolore, et proposito dubitatur. Sed quid maxime praedicat pœni-

t entis inconstantiam, et carentiam veri supernaturalis doloris , firmique propositi, quam relapsus in idem , vel diversa peccata ? Hinc confessarius cum judicium prudens de hujuscemodi pœni- tentis dispositione sibi formare haud possit, beneficium absolutionis nequaquam eidem impertiri, sed differre debet, urgente, et ministerii œconomia , et theologica ratione, et Innocenté X I , damnatione sequentis , n. 60 propositionis.

* Pœnitenti habenti consuetudinem peccandi contra legem D e i, naturae , aut ecclesiae , etsi emen­dationis spes nulla appareat , nec est negan da , nec differenda absolutio, dummodo ore pro- ferat se dolere , et proponere emendationem.

2. Eo magis si jam admonitus et correctus pœnitens nullam adferat emendationem, et remedia praescripta neglexerit.

N. B. Non statini et promiscue negandam , vel differendam reor absolutionem peccatori praesertim consuetudinario, qui vel nunquam admonitus , vel nunquam fu it correctus, vel nullum ilii reme­dium fu it praescriptum. D ari enim potest , experientia teste , consuetudinarius, qui vel nunquam apprehendit sui peccati m alitiam , et per consequens, qui peccatum consuetudinis contrahat ex ignorantia vincibili vel invincibili : vel qui nunquam fuit confessus crimen suum , hocque ideo n quia a maleferiatis hominibus fu it edoctus , aut nullum esse , aut nonnisi leve peccatum , m ini- rneque necessario aperiendum confessano. ( Practicus scribit : hac via f ilii B e l ia l , hocque m edio , a d extorquendos ab innocentibus animabus , praesertim impuberibus puellis tam activos , quam passivos tactus lascivos , aliosque imperfectas luxuriae actus, abutuntur ). Ja m talis pœnitens postquam peccati , de cujus m alitia n ihil suspicabatur, in cognitionem venit, si ex inveterato habitu in idem peccatum- lapsus a d confessionem recurrat, forti correctione prœrnissa , prœscrip- tisque rem ediis, si cœteroquin veri doloris , et propositi prœ se ferat signa , numquid non absol­vendus ?

/"i. Si pœnitens exhibeat extraordinaria signa doloris; quia hæc praebent sufficiens fundamentum , quod adsit in eo firmum justitiae propositum ; et colligi possit eum ad sacramentum accessisse desi­derio amicitiam divinam recuperandi, et per gratiam sacramentalem in ea se firmius stabiliendi.

2. Si omnem solertiam pœnitens adhibuit, jussa executus est, prohibita vitavit, media praescripta adhibuit, tentationibus fortiter restitit, et de die in diem numerum relapsuum minuit.

3. Si veniat ad confessionem non ex consuetudini», coactione , vel urgentia satisfaciendi praecepto paschali, sed sponte, praesertim inductus ab aliquo funesto casu , vel a forti aliquo impulsu in­terno conscientiae , vel externo et extraordinario , uti in concione, missione , etc.

* in hisce, et similibus circumstantiis haudquaquam erraturum judico confessarium impertiendo absolutionem, quia non requiritur in confessano moralis certitudo, sed prudens judicium , quod pœnitens hic et nunc habeat verum dolorem , et efficax propositum : nam alias, dicant adversarii Obstroetiani et Sanzœjani in quo casu valitura sit illa (-liristi Domini sententia : Non dico tibi usque septies , sed usque septuagies septies ? Neque huic obstat propositio prima inter damnatas ab Innocentio X I, quia illa loquitur de illis partibus, quæ ponuntur a ministro, materia vide­licet et forma.

** Et licet verum , quod praecipue consuetudinarii rarissime consuetudinem suam ex integro dese­rant, nihilominus nequaquam audiendos arbitror eos, qui cum Cl. Luby contendunt consuetu­dinarium minime absolvendum esse , donec ex integro compareat emendatus, quia alias dicendum foret tales peccatores esse simpliciter incapaces absolutionis: correptus enim et admonitus, si omnia media præscripta adhibeat ad praecavendum relapsum in peccatum, vel consuetudinem peccandi, qui per menses restitit fortiter tentationibus} victusque tandem in idem peccatum rela- bitur, et spe inveniendi remedium dolens ad confessionem recurrit, judicari potest ex violentia inveterati habitus, et ex fragilitate magis, quam ex malitia in peccatum inductus : unde si vera signa doloris et propositi exhibeat, cum confessarius possit prudenter judicare de sinceritate

- eorumdem , potest gratiae sacramentali ejus perfectam conversionem relinquere.' i . Frequens confessio apud eumdem confessarium, et quotidiana renovatio propositi eliciti in con­

fessionali.2. Invocatio auxilii sanctorum , praesertim Beatae Mariae V irginis, devote in honorem ipsius reci­

tando hymnum A v e , maris S te lla , et cum reflexione speciali proferendo versiculum illum : Virgo singularis inter omnes m itis , nos culpis solutos , mites , Ja c et castos.3. Elevata mente ad Deum tota cordis compunctione, et ofïectu dicendo illud psnlmisln; : Cor mundum crea in me Deus vel aliud ecclesiae ; extingue in lumbis rneis humorem libidinis , ut maneat in me virtus continentiœ et castitatis.

4. Suadendo id , quod D. Bernardus suaserat cuidam inveteralo peccatori, nempe , ut triduo absti­neat ab illo vitio in honorem sanctissimae Trinitatis; quod si faciat, suadendo ut altero triduo idem praestet in honorem (Jhristi pro se, su isque peccatis crucifixi ; quo iterum peracto, incul­cando ei aliud triduum in honorem Beatae Mariae Virginis usque dum omnis difficultas eva-

* nescat, et per contrarios actus totus ille vitiosus habitus auferatur (*).N. B. M ox praescripta remedia efficacissima esse pro delictis mollitiei difficillime correctionis

- expertus fu it cardinalis Toletus.N. B. Tempore paschali ( aliis temporibus vero attendendae sunt circum stantuv ) passim judico differendam abso­

lutionem occa sionar i is , prœsertirn concubinarii s , qui dicunt vel occasionem dereliquisse , vel concubinam ja m ejecisse : nam etsi verum s it , magna polest subesse malitia a d traducendum confessarium. Inveni siquidem in p r a x i , qui urgente paschali praecepto sub obtentu conversionis concubinam dum scrini, eamque ad similiter agen­dum exhortati fuerint : ast comperi hoc nihil aliud fuisse quam tantum , mutuum que pactum (peracta ab utroque confessione et communione ) revertendi a d pristinam consuetudinem ; sicque per plures annos omnibus illusisse confessariis. Tu vero a d longiorem probationem tales remitte , ne alienorum peccatorum particeps efficiaris, # . . . . . . , 7

*** P. P. D. D. 42. Non est obligandus concubinarius a d ejiciendam concubinam , si haec nimis uhhs esset ad oblectamentum concubinarii , vulgo regalo , dum deficiente illo , nimis œgre ageret vitam , d tilia' ejnilœ tœdio magno concubinarium afficerent, et alia fam u la nimis diffìcile inveniretur , 48- ’ •

61. Potest aliquando absolvi, qui in proxim a occasione peccandi versatur, quam%pote$t > cl non vult omittere; quin imo directe, et ex proposito quœ rit, aut ei se ingerit. .

Proxim a occasio p a c a n d i non est fugienda , quando causa aliqua utilis 9 aut funesta non fu gan di occurri «

TABULA CLX1I.

Consuet udi- nario vel re­cidivo

II. Non ne­ganda ,

III. Media prae scri­benda

VaTABULA CLXIIL

r I. Sit ex partibus ubi viget inquisitio , vel ubi denunciatio sollicitantium est usu recepta , uti videtur recepta etiam in Germania, cum etiam in Germania confessarii audientes sollicitationem obligent pœnitentes , ut denuncient confessarios, a quibus fuerunt sollicitati, quidquid aliqui negent.

II. Sit unus ex confessariis deputatis ab ordinario , sive dein secularis , sive regularis, imo etsi solum esset sacerdos non confessarius, ex Benedicto X I V , in constit. sacram, pœnitentiæ , tom. i bull, ejusd. fo l. 22 edit. R o m ., et

fo l. 3o edit. Ven. ; secus vero si esset laicus , diaconus, vel subdiaconus simulons se esse confessamim , quamvis, et talis tanquam suspectus de hæresi, denunciandus esset inquisitioni, ex Gregorio X I I I , const. quœ incip . officii nostri.

Hi. Si sollicitet in usti sacramenti pœnitentiæ , secus vero in administratione aliorum sacramentorum , v. g. , bap­tismi, confirmationis et aliorum.

IV. Si sollicitet ad turpia et inhonesta, seu ad res carnales et venereas, sive dein sollicitet masculum, sive feminam, sive blanditiis, promissionibus, precibus , minis , tactibus, osculis, aut aliis signis amatoriis, sive secumipso, sive cum aliis exercendus ; secus si sollicitaret ad alia crimina , v. g . , furtum , homicidium , etc., ex communi : et expressa Benedicti X I V , ib id ., vel ipse confessarius prius fuisset sollicitatus a pœnitente , eo licet consentiente sollicitationi, juxta probabiliorem , quidquid aliqui velint etiam talem esse denunciandum.

In actu sacramentalis confessionis, quod contingit, dum sollicitatio fit post signum crucis factum a pœnitente in ordine ad sacramentalem confessionem et ante absolutionem.

2. Im m ediate ante cbnfessionem , ut si quis pœnitentem ante incoeptam confessionem verbis, aut tac­tibus obscœnis sollicitaret, dilata in aliud tempus confessione.

3. Immediate post confessionem , ut si quis sollicitaret pœnitentem confessione jam peracta ante vei immediate post absolutionem datam ; vel si advertens ex confessione pœnitentem a pluribus fuisse cognitum carnaliter, ipsum ad suum cubiculum duceret, atque ad turpia sollicitaret ; vel si pœni- tens statim post confessionem diceret : Veni hodie ad me , et tradam tibi schedam confessiosiis , et hac occasione ipsum ad turpia sollicitaret; vel si pœnitenti pro poenitentia daret, ut nudi!», vel nuda domi ab ipso confessano verberetur, vel si pœnitenti praeberet chartam in confessionali provocantem ad venerem postea legendaiii, ex A lexandro V i t , damnante propositionem 6. (*).

4. Occasione confessionis, quod contingit, dum confessarius reipsa ex vera confessione ansam sollici­tandi ad turpia sumit , et hinc confessarius ex confessione advertens pœnitentem proclivem ad vene­rem , si inde sumat occasionem ad ejus domum accedendi, aut ipsum, vel ipsam ad se vocandi et sollicitandi ad turpia, censetur sollicitasse occasione confessionis, praesertim si id contingat brevi

V . Si solli- tempore post confessionem , v. g , eadem die. citet,sive } 5, Praetextu confessionis , seu dum confessarius simulat et fingit confessionem ; ut inde valeat provo­

care ad venerem , quod contingere potest, tum dum confessarius invitat mulierem ad confessionem, eamque in ecclesia1 janua expectans, nulla ibi facta confessionis mentione ,#ad venerem incitat, tum dum mulier praemissa conventione de peccato carnis patrando cum sacerdote, hunc ad domum suam vocat, et ut domesticos deludat propter exeeutionis difficultatem , aegrotam se fingit, et prætextu confessionis simul commiscentur.

6. E x tra occasionem conjessionis in confessionali, quae contingit, dum mulier, quae accessit ad confes­sionale alia de causa, quam confessionis, v. g . , consilii gratia , inducitur a confessano ad turpia , et in hoc casu denunciatio facienda, etsi confessio non sequatur.

7. In loco quocumque , ubi confessiones sacramentales audiuntur , prout contingit , si sollicitatio fiat in alio loco, praeter confessionale, destinato ad confessiones excipiendas , prout in domibus religio­sorum sunt cubicula pro viris et sacristia, vel oratorium pro feminis-, præsertim surdastris.

8. In loco a d confessionem audiendam electo, simulantes ibidem confessiones au d ire , prout contingit, si sollicitatio fia t , vel in scamno ecclesiæ, vel in sacristia, vel in cubiculo, vel in domo, vel in alio loco electo a confessano ; quod si in alio loco non sequatur vera, vel simulata confessio, non est denunciandus.

YÍ. Si illicitos et inhonestos sermones, ac tractatus habeat cum pœnitente, saltem graviter lascivos, extra tamen casum, quo ad hos antecedenter ipse confessarius provocatus fuisset a pœnitente discursus illos inchoante vel juxta aliquos, si leviter fuissent lascivi. Vid. (A) ad calcem seq. Tabulae.

Y. In praedictis casibus, debent sollicitantes denunciari vel officio sanctae inquisitionis, ubi haec viget, vel locorum ordinariis , tum ex eo, quod tales sollicitantes veniant inter suspectos de hæresi, qui denunciandi sunt, ex Paulo V e t Alexandro V I I , tum quia id expresse mandant Gregorius XV., et Benedictus X IV , in rei. constit.

2, Denunciatio sollicitantis facienda est ab ipsa persona sollicitata, sive per se ipsam, sive per confes­sa rium , cui confitetur sollicitationem, sive ipsa consensisset, sive non consensisset sollicitationi, et quidem sub gravi culpa , nulla praemissa correctione fraterna, licet adesset ex hac spes emen­dationis, juxta probabiliorem.

VII. Resol- 3. Confessarius advertens suum pœnitentem fuisse a confessano sollicitatum, ut supra , tenetur ipsum ves monere de obligatione denunciandi, sed non nisi post maturam discussionem casus ; an contineat

veram sollicitationem ? et in dubio , an verba prolata contineant veram sollicitationem ? non adest obligatio.

4. Pœnitenti admonito de obligatione denunciandi sollicitantem , si renuat , deneganda est absolutio, ex Benedicto X IV , ibid., si vero promittat, potest absolvi, etiam antequam denunciet, ex eodem Pontifice.

(?) An vero persona sollicitata teneatur per se facere denun dation em , et si non possit per se , an teneatur confessano, cui confitetur sollicitationem, dare licentiam eam faciendi, dicetur in fine sequentis Tabulae.

(*) P. D. Confessarius , qui in sacramentali confessione tribuit pœnitenti chartam postea legendam , in qua ad venerem incitat, non censetur sollicitasse in confessione, ac proinde non est denunciandus.

DE OBLIGATIONE DENUNCIANDI CONFESSARIÜM SOLLICITANTEM AD TURPIA ET INHONESTA

Obligatio denunciandi confessa- rium sollici­tantem in­cumbit pœ­nitenti sol li­citalo, si sol­licitans

T A B U L A CLXI V.DE P45NIS, QUAS INCURRUNT CONFESSARII SOLLICITANTES AD TURPIA ET INHONESTA.

I.Sollicitans

r i. Suspensione ab executione ordinis.2. Privatione beneficiorum et officiorum quorumcumque, necnon perpetua inhabilitate

ad illa.3. Privatione vocis activæ, et passivæ si sit regularis,/ X? « . i i i- ! L _____________ _ • ___

i . Punien­dus est ^

2. Nequit

Confessarias^

Exilio , damnatione ad triremes, et carceres etiam in perpetuum absque ulla spe gratiae ; imo , si pro delicti enormitate , graviores poenas promeretur, debita praece­dente degradatione potest tradi brachio seculari puniendus : ita statuit Gregorius XYi in sua constitutione,.quæ incipit Dominici G regis , confirmata, et innovata a Bene­dicto XIV, loco mox citando.Perpetua inhabilitate ad missæ celebrationem : atque adeo irregularitate ex decreto sac. universalis inquisitionis ielato a Benedicto XIV , in appendice ad tom. i bulL ejusd. , fo l. 397, edit. Venetœ.

1 . Puniri ab episcopo nudo testimonio unius dumtaxat feminne denunciatus de delicto sollicitationis : imo neque si a pluribus feminis seorsim fuisset denunciatus se ab illo fuisse sollicitatas, nisi alia indicia concurrant, seu praesumptiones ; ex Gregorio X V 9 constit. universi Dominici Gregis, edita anno 1 6 2 2 ,3o augusti , inserì. bull, cappuc. 9 tom. 6 , fo l. 286.

2. Eximere pœnitentem ab obligatione ipsum denunciando Unde Alexander Y I I , se­quentem ordine 7 damnavit propositionem. *

3 . Non tenetur tamen sive seipsum denunciare, sive monere pœnitentem a se sollicitatum , ut ipsum denunciet.

4. Praeveniens denunciationem , sponte comparendo coram elicio sacrae inquisitionis, vel coram ordi­nario, eique suam culpam manifestando, nequit puniri pœna corporali; sed spiritualibus dumtaxat poenis dimittitur a Benedicto XIV, tum syn.dicec. , lib. 6 , c. 1 1 , num. 8 ; tum in sua constit. queo incipit Quam grave : tom. 4 huit, e ju sd ., §. i 5 , fo l. 329 , edit. Ven.

II. Audiens in confessione personam fuisse sollicitatam, si admonita de obligatione denunciandi sollicitantem recuset id facere per se , det tamen licentiam ipsi confessano id praestandi, non tenetur confessarias in se onus illud suscipere : imo aliqui vo lunt, personam sollicitatam non valentem per seipsam superiorem adire denundaturam sollicitantem , non teneri ne quidem per confessariam suum id praestare, quia fam a, et bonum nomen confes­sam sollicitantis apud alterum denigraretur. Ast id praxim videtur impugnare, quod videamus non raro per confessarios apud superiores fieri hujusmodi sollicitantium denunciationes.

IlI^Nolens in se suscipere onus denunciandi sollicitantem , et persona sollicitata non posset induci ad faciendam talem denunciationem per se, nullum jam aliud restat remedium , quam ut ipsa persona sollicitata sive per se , sive per confessarium, proprio reticito nomine, scribat eminentissimo pœnitentiario majori, casum ei expo­nendo cum omnibus suis circumstantiis, a quo petit absolvi , indicando nomen, et cognomen ( etiamsi sit ficti- tium ) cui sit a S. poenitentiam rescribendum , sicut etiam nomen p ag i, oppidi vel civitatis-, ad quam debet responsio dirigi. E x Viva in propositionem 7 , ab Alexandro V i i dam natam . §. Ubi sciendum.

IY . Falso denunciatus de sollicitatione coram judicibus ecclesiasticis de sollicitatione debet resarciri : adeoque taliter denuncians obligandus est ad retractanda sua dicta, et in foro externo puniendus est poenis in calumniatores latis, nec absolvi potest ab aliquo quantumvis, et quomodolibet privilegiato confessano antequam id praestet extra mortis1 articulum : atque adeo incurrit casum S. pontifici reservatum, ex Bened. X I V , constit. sacramentum poenitentiae , ibid.

* Modus evadendi obligationem demmeiandœ sollicitationis est, si sollicitatus confiteatur cum sollicitante , hic potest ipsum absolvere absque onere denunciandi. Ex quo sequitur, quod pœnitens statini ac advertit adesse obligationem denunciandi confessarium sollicitantem, independenter ab omni confessam admonitione, eum denunciare teneatur.

(A) Lucius Ferraris, qui cum P. Concina scripsit post constitutionem Benedicti XIV,referens utramque opinionem 9 favere videtur negat;væ : lex enim loquitur de sollicitantibus, et non de sollicitatis; atqui confessarias etsi con­sentiens non sollicitat ; ergo minime denuntiandus. P. Concina optime intellexit, et vel ideo alteri fundamento debitum denunciationis affigit : nimirum, quia tale convincitur habuisse inhonestos, et illicitos sermones , et tractatus : sed esto quod sollicitatus , de mala dispositione, et intentione pcenitentis nihil suspicatus , et a concu­piscentia antecedente abreptus, illicitis sermonibus correspondent, et sollicitationi consentiat; sicut illi inurenda non est nota sollicitationis , ita nec puniendus sollicitantium pœna , quæ maxima est in ipsa imperata denuncia- tione, utpote quæ famam maculat apud superiorem ecclesiasticum. Dari potest etiam ut confessa ri us sollicitatus consentiat, et tandem peccet, quin habeat inhonestos, et illicitos sermones : quo casu ruit fundamentum

, V» Concinæ*

VTABULA CLXV.

DE CONFESSARNE A SSISTEN TE CO NSTITUTIS IN ARTICULO V EL PERICULO MORTISMEDICIS VOCATIS AD INFIRMOS.

E T DE

I. Absolvere.

Absolute

Confessa­rias existen- tern in arti­culo vel pe­riculo mor­tis potest, ac debet Conditio

nate v

( i . Quiscumque ille sit etsi excommunicatus, degradatus, suspensus ex dispositione Tri- 1 dentini : quo praesente, vel alio habili confessano, non ita tamen potest absolvere

nec valide, nec licite simplex sacerdos, ex declaratione sac. congregationis apud P ig n a te lli, torri. i , consuit. i63,7i. i5 , et Gregorio X III, apud Lucium Ferraris, verb. Absolutio, num. 52.

2. Ab omnibus casibus quibuscumque , et quomodocumque reservatis Trident. , sess. 14 , cap. 7 de cas. reserv.3. A censuris, et quidem non solum illis, quæ obstant susceptioni sacramentorum , et ecclesiasticae sepulturae, sed et ab aliis omnibus, ut irregularitate, suspensione ab officio, beneficio , et quidem sine ullo onere juxta probabiliorem T nequit tamen talis absolvi per laicum ab excommunicatione, et interdicto contra sententiam quorumdam affirmantium si absit clericus. Lucius F e rra ris , verb. Moribundus, num. 5.

4. Prae infirmitate non potentem integre confiteri, bene vero aliqua peccata clavibus submittentem.

5. Nullum edicere peccatum valentem , dantem tamen aliquod signum, ex quo prudenter judicari possit ipsum, quantum est in se, petere et confessarium et absolutionem. E x diversis conciliis et rituali Iiom . Vide Tournely, torri. I l , de sacram, pœniient. , fo l. 3 12. P . Concina , lib. 1 de sacram . pœnit. , dissert. 4 , cap. 10.

6. Exhibentem signum aliquod certum, ut si coram confessano, vel aliis, diceret : se dolere de peccatis suis, petere veniam, desiderare et poscere absolvi, licet nullius pec­cati etiam antecedenter commissi , et confessi conscius esset confessarius , quod a for­tiori intellige, si hic sciret unum alteriiinve peccatum certum ex confessionibus praeteritis sibi factis,'e x Bened. X I V , syn. diœces., lib. 7 , c. i 5 , n. 8.

7. Nullum quidem praesente confessano dantem signum , dedisset tamen antecedenter, petendo , v. g . , confessarium , et id testetur, licet unicus testis ; cum per talem peti­tionem confessus sit se esse peccatorem, et confessio hæc videatur facta per inter­pretem testem præsenti confessano , ex eod. ibid.

1. Dantem signum aliquod solum probabile, ut est tunsio pectoris, et a fortiori du­bium , ut sunt lacrymæ , suspiria , elevatio oculorum , compressio manuum confessam ad interrogationem : num velit confiteri, vel doleat de peccatis , v. g ., si capax cst ego te absolvo , ex eodem , ibid.

2. Nullum omnino signum dantem, nec antecedenter dedisset, ex suppositione tamen quod christiano modo vixerit : cum de quolibet christiano praesumendum s it , quod via tutissima velit adire æternitatem ; et propterea dederit, vel actu etiam det signum aliquod secundum se sensibile poenitentiae , ex eod. ib id., num. 9 , contra quorumdam sententiam negantium in tali casu etiam sub conditione talem posse absolvi.3. Peregrinum omnibus omnino sensibus destitutum , omnibus ignotum , cujus sit reli­gionis , num Catholicus , vel Acatholicus, vel Judaeus , habentem apud se signum ali­quod confessionis catholicae, v. g . , rosarium : imo etiam nullum signum habentem: secus si certo constaret eum esse Acatholicum.

De quo constat duxisse vitam dissolutam, flagitiosam, sceleribusque plenam : quid- N v i i Tuid alii in contrarium sentiant.

ec a so lu-j 2. Destitutum omnibus omnino sensibus in actuali peccato, v. g . , ebrietate perfecta, _e,neccon-^ duello, fornicatione , etc. , juxta probabiliorem , cui favere videtur Benedictus XIV ,1 îonate j fiW ., num. 14 , contra aliquos volentes talem sub conditione absolvendum.

I 3 . Nolentem veniam d are , et reconciliari inimico.C4* Detrectantem dimittere occasionem proximam, vel concubinam e domo expellere.

carP ’ antf íl liam flksolvat moribundum omnibus sensibus destitutum acclamando , ad actum doloris, quem ni pseme cum compunctione, et pausa recitabit, et desiderium absolutionis.

^Moribundo sensibus non destituto pro poenitentia invocationem sanctissimi nominis JE SU et M ARIÆ :III. Injun- J unS]onem pectoris : oblationem Deo præsentis infirmitatis , dolorum , impendentisque mortis 3

gere ) ,vf T ie ’n unione dolorum passionis, ac mortis Christi Domini.I ori undo gravioribus peccatis obnoxio, et onusto graviorem poenitentiam sub conditione reconva- V lescentiæ , et quidem sub praecepto.

3 Î?? tamen iterare absolutionem diu agonizanti, nisi prudenter praesumatur iteratio confessionis sensibilis, ac ? tacita absolutionis : et ideo suggerendum est infirmo , ut saepius eliciat actus contritionis, et desi­derium absolutionis præsertim in ultimo vitæ halitu percipiendæ.

«x \ux\%vv u m ,u u \\u u \% % vivw m \m \> \\\U \\iw \v n \\n m n i\\tu \w \\u \u \,\% v\u\\'un\n\'nxvv\\v'm \vw vV

f 1 ' r w ? 1;1* f 1" S e Sf ’ s‘ve Per a^os e.os. admonere de confessione peragenda , ex condì, general. Lateran.relat. cap.

)■ f o l V ran aS a . a Pœnij e* rémission, ac constit. S. P ii V. Supra gregem dominicum , tom. 2 , bu ll. Cherub. , V 2 5 ; : dumrn°do morbus sit gravis, vel prudenter judicetur a medico jam in principio esse periculum , Pm hlL’nî1 m0rU ,S ^ : ? rout eXPlicat Benedictus X IV , insti}. eccles. „ , §. Illud.

* tcdlirm oYirJ ^ constjtlltlonem S-.?11 V, visitare infirmos , si tertia die ab admonitione non fuerint confessi : in- infrJLr* ^ *. <Ill° ^ desertione ejusdem, esset periculum vel moriendi, vel aggravandae infirmitatis, utiinterpretatur Benedictus XIV, ibid. §. A lia .

’ rcnt j' uti^præcipît1 S ™ liu s™ *Um ^ n° n Prsestant.fs ? si in suscepta doctoratus laurea, se id praestituros jura*

TABULA CLXVI.

IL Excitare illum

Confessa- rins vocatus ad disponen­dum con­demnatum - vel condem­nandum ad mortem de­bet

DE MODO PROCEDENDI CUM CONDEMNATIS, V EL CONDEMNANDIS AD MORTEM.

T Conciliare sibi ejus amorem, et confidentiam omni possibili modo captare verbis charitate ferventibus.

'i . Ad virtutes heroicas fortitudinis, patientiae, et resignationis in divinam voluntatem.2. Ad concipiendum dolorem de peccato commisso in neganda veritate ( ex supposito, quod confiteatur

se crimen commissum, pleneque probatum coram judice negasse), et propositum fatendi veritatem , cum fuerit iterum judicialiter constitutus. Nequit tamen pcenitentem ad revocandum suum dj^tumadstringere, multoque minus ad fatendum crimen , pro casu , quo hoc sit solummodo semiplene probatum, cum juxta vere probabilem in tali casu non teneatur reus fateri veritatem, quando alias negando spes affulget evadendi vel mortem, vel morti æquivalentem pœnam : super quo tamen nullatenus est instruendus a confessano.

3 . Ad faciendam retractationem, casu quo adverteret aliquem innocentem ab ipso tanquam com- plioem fuisse denunciaium.

f i . Jam condemnatum a judice per sententiam latam , et publicatam ad eam aequo animo suscipiendam, offerendo seipsum totum Domino, eo in unione illius oblationis sacrosanctae , qua innocentissimus Agnus Dei Christus Jesus medius duorum latronum in patibulo crucis coelesti suo Patri se obtulit, confusione contempta.

2. Omni possibili modo , et fervida eloquentia ad parcendum , casu quo ex confessione sacramentali adverteret in corde ipsius latere odium erga judicem vel accusatores, testes , etc., exemplo Christi, qui doloribus afflictus , subsannationibus derisus , maledictis impetitus tanto charitatis affectu pro persecutoribus oravit : necnon exemplo aliorum sanctorum pro persequentibus orantium.

1. Ne in se suscipiat supplicii remittendi, vel relaxandi provinciam.2. Ne ad confessionem faciendam eum inducat, saltem ordinarie, antequam sit judicialiter confessus;

quia alias periculum foret, ne sub spe confessarii in suam partem lucrandi, et facilius evadendi, in confessione sacramentali etiam crimen subticeat.

IV C averet ^ e , et suPer omilia > ipsum inani spe alicujus gratiae impetrandae , lactet.^ 4. Ne post latam sententiam judicem conveniat, etsi ex confessione adverteret eum alias condemnatum

esse vere innocentem ; partim quia communiter id fieret sine ullo effectu ; partim , et vel maxime, quia si rei semel scirent confessarium assumpturum pro illis patrocinium apud judicem , occasionem sumerent innocentiam insimulandi, et sua crim ina, quamvis a parte rei commissa, in confessione sacramentali reticendi, ut sic facilius crederentur innocentes.

III. Dispo­nere

V. Stare pro auctoritate judicis habentis pro se praesumptionem, quod processerit secundum allegata et probata :m hincque maxime cavere, ne volenti, repellendae , vel differendae justae sententiae causa, contra ordi­

narium judicem excipere, et ad superiorem recurrere ( nisi forte vere innocenter condemnatus suae causae revisionem peteret ): neve contra judices, aut custodem carceris, sive apud reum , sive apud alios querelas moveat, vel cieat turbas. Ad summum judico pro casu veræ , et non fucatis argu­mentis cognitae innocentiæ , occulte , et maxima cautela, absque quod reus id sciat, posse judicem convenire , et rogare ut causam reassumeret denuo examinandam.

VI. Injungere eidem, peracta confessione, levem poenitentiam, quam reus statim cum ipso confessano persolvat:eique inculcet, ut in supplementum sacramentalis satisfactionis offerat Deo residuos carceris squa­lores, timores , angores ante supplicium, dolores in supplicio subeundos, verecundiam , infamiam ; imo ipsam mortem.

f 1. A nimio cibo et potu, ne anima gravata minus apta reddatur ad bene impendenda omnia brevis I adhuc vitae momenta , et virtutum exercitio sanctificanda : nam in certis locis solent lautiores mensae I talibus parari, qui nisi a nimia comestione, et potatione retrahantur, facile excedunt ea persua-

VIÎ. R etra-J sjone , quod illis amplius non licebit comedere et bibere.here eum A longiori et prolixo somno, ut plus temporis habeat ad conscientiam examinandam , expurgan-

damque, provocandam per aetns contritionis Dei misericordiam, et benevolentiam per actus amoris frequentatos ; ad implorandam B. Y . M. protectionem , et assistentiam passuro, sicut astitit pro toto mundo patienti Filio.

Vili. Super omnia autem reo bene inculcare illud D. Pauli : Quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum : ne dejiciatur animo propter infamiam , quia reo ad Dei amorem excitato, et ad perfectum dolorem, mors , et supplicium non ad infamiam coram caelitibus, sed ad gloriam reputabitur : Nam sicut mors naturalis , etsi sit stipendium originalis reatus eam cum supernaturali resignatione accep­tantibus , non amplius stipendium peccati, sed dilectionis est martyrium; sic etiam mors violenta, et in patibulo, etsi sit publica delictorum vindicta , acceptantibus eam tamquam juste sibi debitam, cum supernaturali resignatione, et profunda altissimorum Dei consiliorum adoratione, liæc tacita divinitatis, et altissimi Dei dominii in vitam et mortem hominis, et justissimae ejus vindictae et sanctitatis confessio, ipsum patibulum sanctificat, mortemque coram Deo glorificat; ; quia per hanc , ultimo suo fini per dilectionem unitur; sicaue patibulum, quomodolibet opprobriosum in die ju* dicii, non infamiae, sed subitae in hoc mundo pro peccatis publicæ poenitentiae gloriosum erit tro- phæum, sicut crux latroni in fine vitae converso.

IX. Ad hæc superaddere ferventem ad Deum orationem et meditationem : multo enim talibus assistens indiget et lumine superno , et charitatis ardore : et in meditatione mea exardescet ignis.

\ TABULA CLXVII.DE CONFESSIONE IN V A LID A , E T EJU S KEVALIDATIONE.

Confessio

I, Invalida dicitur, dumipsi deest aliquod essen­tiale requisitum ad valo- rem : quod oriri potest vel ex parte

f i. Praeditus non esset potestate ordinis vel jurisdictionis, aut haec impedita fuisset per censuram.

2. Formam absolutionis omisisset, aut substantialiter eam vitias- se t, vel non intendisset pcenitentem absolvere»

¥ ç .. « 3. Nullum omnino peccatum intellexisset.Coniessarii, ut si hic ^ si a^eo simplex fuisset, ut ignorasset discernere inter lepram,

et lepram, juxta aliquos; quamvis alii probabilius , et verius doceant, quod hujusmodi ignorantia non obstet per se valori sacramenti, nisi talis ignarus confessarius data opera quaesitus fuisset, sed tunc defectus se teneret potius ex parte ipsius pœnitentis.

f i. Non habuisset sive culpabiliter, sive inculpabiliter debitum dolorem , ac propositum juxta dicta in Tabula CLI.

II. Revalidanda quacumque ex parte fuerit invalida sequenti modo

2. Mortaliter negligeris fuisset in examinanda sua conscientia % ** Pœnitentis , ut si ratione cujus omisisset, aut se exposuisset periculo non conii-

hic tendi aliquod peccatum mortale.3. Scienter ', et malitiose tacuisset peccatum aliquod mortale aut in re gravi, ac necessaria mentitus fuisset, sive verum ne­gando , sive falsum dicendo , juxta dicta in Tab. CLIII.

4. In ipsa confessione peccatum aliquod mortale committeret»

r r. Si ultima solum confessio fuit invalida , aut de ejus valore practice prudenter dubi­tetur , repetenda est tota.

2. Si ex prioribus aliqua, vel aliqua; fuissent invalidae, aut de valore earum practice dubitetur, posteriores vero bona fide peractae fuissent cum debitis requisitis , e. g ., si in posterioribus, post diligens examen ,‘ peccati reticiti in antecedentibus, oblivisce­retur inculpabiliter, priores solum invalidae repetendae sunt, non vero posteriores, utpote, quæ supposita bona fide, et aliis requisitis fuerunt validae.3 . Si posteriores mala fide peractae fuissent, prout contingeret, si cum advertentia in­validae, vel sacrilegae confessionis antecedenter peractae, quia , e. g . , ex damnata vere­cundia aliquod peccatum reticuisset, aut malitiose non sincere expressisset, tam prio­res , quam posteriores repetendae sunt; praesertim si posteriores peractae fuissent cum advertentia ad novum sacrilegium ex reticentia secuturum , ac propterea ad invalidi- tatem earum. •

4. Si repetitio fiat apud confessarium , cui ordinarie solet confiteri, et hic haberet saltem confusam peccatorum sibi antecedenter confessorum , non opus esset denuo omnia omnino peccata sigillatim exponere, sed sufficeret in compendio, generatim de om­nibus sese accusare , dicendo, v. g . , me accuso de omnibus peccatis reverentiæ vestræ confessis a prima confessione invalida, vel sacrilega ante decem, vel viginti annos peracta.

5. Si repetitio fiat apud alium confessarium, in tali casu omnes confessiones mala fide peractæ repetendae sunt, et hinc a confessario interrogandus talis pœnitens, 1 .? a quot annis prima confessione peccatum illud reticuerit, si defectus consisteret in reticentia malitiosa peccati, uti plerumque contingit ; 2.0 quoties circiter circa hoc tempus con­fessus fuerit, et communicaverit ? inculcando ei , quod toties quoties duplex sacrile­gium commiserit, ac ostendendo quod omnes præteritæ confessiones fuerint invalidae et nullae.

N. B. In his duobus ultimis casibus optimum erit inducere pcenitentem ad confessionem generalem , cui prcemiltenda veniunt, ad dubia , et scrupulos praecidendos, illa pec­cata , et sacrilegia in numero et specie , quee fuerunt reticità , et causa principalis confessionis generalis faciendos.

rHk

TABULA CLXVIIÎ.DE SATISFACTIONE SACRAM ENTALI, SEU PŒNITENTIA A CONFESSARIIS INJUNGENDA

P(ENITENT1RUS.

r 1. Non solum vlndicativa ordinata ad tollendam pœnam temporalem debitam peccatis, sed et medicinalis ordi­natam ad præservijitionem relapsuum, cum confessarius agat non solum judicem, sed et medicum, ex Tridentino , sess. 1 4 , cap. 8.

II. Pro '/indicativa ihjungi debent opera honesta, et moraliter bona, et quidem , quæ sint incommoda, et molesta corpori in hoc statu naturæ corruptæ, quae generatim ex Benedicto X IV , corista. quae incip. Ex quo primum , torri. 4 bull, ejusd., f . 226 , edit. Venet., §. 48 , reducuntur ad tria , nempe orationem , jejunium et eleemosynam , quod si injungens celebrationem.missarum , non debet ea in se suscipere celebranda , ne inde aliqua suboriatur avaritiae suspicio, ut recte advertit Benedictus XIV, syn. dicec., lib. io , c. 9 , n. 2 , qui pariter advertit, ne sola eleemosyna pro poenitentia præscribatur, sed simul orationes atque aliæ pœnæ corporis afflictivae.

III. Limitata ad opus externum, ad quod aliunde pœnitens obligatur, v. g . , auditio sacri die festivo, in quo casu omittens tale opus duo peccata specie distincta committeret, unum contra praeceptum Ecclesiae, aliud contra obligationem ortam ex hoc sacramento ; ordinarie tamen et seclusa causa non debent injungi opera aliunde debita, sed supererogatoria.

IV. Et potest consistere in actibus mere internis, ut meditatio, qui fient sensibiles quatenus a confessano injun­guntur , et a pœnitentibus acceptantur.

V. Omnibus sub praecepto, et non tantum sub consilio, saltem quoad totam , licet quoad partem, attentis cir­cumstantiis injungi possit solum sub consilio.

VI. Sub m ortali, non solum si confessio sit mortalium , sed etiam si sit venialium, aut mortalium jam confessorum juxta probabiliorem , ne sacramentum mutilum et imperfectum relinquatur; quidquid aliqui excusent a mortali confessarium nullam injungentem poenitentiam confessis solum venialia , vel mortalia jam confessa ; excipe casum moribundi juxta dicta in Tabula CLXV, et infra dicenda.

VII. Omnibus proportionatas peccatis et statui, sed dispositioni pœnitentis, ex Tridentino , ihid. et ideo.V ili. Pro gravioribus peccatis ordinarie injungi debet gravis, qualis modernis temporibus censetur jejunium, auditio

missae, gestatio cilicii, flagellatio, recitatio rosarii, vel psalmorum pœnitentialium : quod si absque justa causa levissima pro gravibus peccatis injungatur, est peccatum mortale, pro quo vide a d calcem T ab . seq. B.

IX. Pro levioribus , seu venialibus , ordinarie levis injungi debet, qualis censetur recitatio unius alteriusve psalmi, quinque Pater et Ave , etc.

X. Etiam pœnitenti, qui post absolutionem datam reddit ad confessionale subjiciens novum aliquod peccatum mortale, in quo tamen casu potest levis ahqua in jungi, vel prior nondum executa expresse extendi ad poste­riorem confessionem.

XI.

c

Sallsfactio sacrameli ta­lis est execu- tio pœn den­ticef a confes­sano inj une tee ob pecca­ta legitime * confessa ad* compensan­dam pœnam temporalem pro peccatis debitam , quæ a con­fessano in­jungi debet

XV. Quæ mi- tigari debet aut potest dum

A. Etiam moribundis, respectu quorum proportionata erit invocatio SS. Nominis Jesu et Mariae, tunsio pectoris, oblatio infirmitatis, ac dolorum Deo , ob graviora exposita peccata prudentia dictet, et aliam graviorem sub con­damne reconvaiescentiæ injungendam.

XII. Pro publicis publica; secus vero pro occultis imo pro his nec talis, quæ posset praebere occasionem violentis,ac sinistris suspicionibus.

XIII. Ordinarie ante absolutionem , licet injuncta etiam post absolutionem non vitiet actum.XIV. Et injuncta a confessarlo, quæ et sacramentalis dicitur, in re exhibita habet rationem partis integralis sacra­

menti , nactaque remittere pœnam temporalem debitam peccatis , et quidem ex opere operato, seu ex institutione Christi.

Praevidetur prudenter, quod gravitatem suam sit vel causatura in pœnitente horrorem confessionis retrahentem ipsum a frequentiori et utili confessione , vel ab eo non implenda : in quotameli casu praemitti debet admonitio, quod longe major pro talibus peccatis deberetur.

Occurrit indulgentiarum tempus, aliqua tamen injungenda est, saltem opera pro indulgentiis acquirendis praescripta, exemplo Urbani V ili, ut refert Glossa in extrav„ antiquorum sacr. de Pœnit. et remiss, dum concesserat jubilaeum.

Cum magno et extraordinario dolore peccata confitetur exemplo Clementis V i l i , qui mulieri propter incestum a se commissum , et publice confessum , injunxerat Pater et Ave.

Pœnitens solitus est multa bona praestare, in quo casu reflexe dicenda sunt illa verba : Quidquid boni feceris y etc., ac si auctoritative prolata essent, et vi illius reflexae prolationis opera sequentia bona elevantur ad vim satisfactoriam ex opere operato juxta plures doctores.

Injungitur pœnitenti aliqua obligatio, v. g. , restituendi, reconciliandi, vitandi occasiones, etc. Confessarius vult in se suscipere onus satisfaciendi ad exemplum S. Francisci Xaverii, de quo legitur,

quam sceleratissimo militi per quindecim annos non confesso, tantum Pater et Ave injunxerit, reliquum in se susceperit persolvendum.

XVI. E t quidem pro medicinali praescribi possunt omnibus (exceptis plebeis ct idiotis) piæ meditationes pas*» sionis flominicæ, aeternitatis, vitæ brevilalis, snmtorum librorum lectiones , quotidianum conscientia? examen, actum amoris Dei , et contritionis exercitia, confessionis frequentia sub pio doctoque confessarlo, propositorum in dies singulos innovatio, jaculatorias preces, et. id genus similia.

XVII. Et pro qua nequit confessarius pro peccatis licej: gravioribus, injungere poenitentias, quæ in primitiva ec­clesia imponebantur quibusdam peccatis per canones pœnitentiales insertos juri canonico post Gratiani decretum, nipote jam a n®ultis sæculis sublatos, rccommcndatur tamen confessariis eorum notitia , et frequens lectio a Benedicto XIV, syn. dicec., lib. n , in in.s. cap. iit ., ut data occasione possint pœnitentibus insinuare, quæ

. p en iten ti® olim injungebantur peccatis, de quibus nunc poenitentes se accusant.

TAflUJLA CLJÇIX,

Poenitentia sacramenta- lis a coni es--; sario injunc­ta

f

I. Debet

2. Impleri «

II. Si nonposset

III. Commu­tari "v

DE PdgNITENTIA ACCEPTANDA, E T EXEQUENDA A P EN IT EN T E .

r f. Acceptari a quovis pœnitente , et acceptata impleri si sit rationabilis ; quod si pœnitens sentiret se nimis gravatum, posset confessarium rogare ut mitiorem, et sibi magis convenientem in jungat; cui annuendum est ex Tridentini textu , sess. 1 4 , cap. 8. (A )

' 1 . Tempore præfixo a confessario : ultra quod diu , judicio prudentis, differens sine rationabili causa , peccat, mortaliter : secus vero si ad breve tempus. Hinc obligatus singulis mensibus confiteri et communicare, si ad octo post mensem differat, non videtur peccare mortaliter.

2. Quamprimum moraliter fieri potest, si nullum tempus sit praefixum , cujus culpabilis dilatio ad mensem non videtur excedere culpam venialem ; bene vero diuturnior.

3. Sub peccato m ortali, si sit rationabilis et gravis, pro peccatis videlicet gravibus injuncta.

4. Sub peccato veniali , si sit levis , licet pro peccatis gravibus.5. Cum omnibus circumstantiis adjectis, et quidem sub mortali, si circumstantiae illae

sint graves, ut jejunium in pane et aqua. #6. Non tamen ante, si sit vindicativa, sed post absolutionem , qua conficitur sacramen­

tum ; alias non haberet suum effectum ex opere operato : bene vero si sit medicinalis injuncta a confessario ad explorandam, probandamque propositi constantiam ; uti quandoque sit cum constitutis in occasione proxima, consuetudinariis, recidivis, etc. Vide propos, ab Innoc. X I dam natam die 7 decernb. 1690. *

f i. Integre et totaliter ob superveniens impedimentum, tenetur ad partem sibi possibi­lem , si sit divisibilis.

2. Ob superveniens impedimentum, vel ob naturalem oblivionem , licet culpabilem , Impleri x expedit, ut accedat confessarium , et ab eo petat vel commutationem, vel repetitionem

ejusdem. In quo casu si ab eodem confessario petat, qui etiamnum confusam notitiam habet prioris confessionis, non obligatur; si vero confessarius fuisset totaliter ejusdem oblitus, vel ab alio confessario id peteret, obligaretur ad repetendam confessionem.

. Potest injuncta pro peccatis reservatis etiam a non habente potestatem in reservata juxta proba­biliorem , quidquid aliqui in contrarium sentiant, quia eorum reservatio per primam absolutionem jam fuit sublata.

1. Extra sacramentum poenitentiae juxta probabiliorem, quia extrafleonfessionem subro­gari non potest poenitentia , quae sitsacramentalis, et ex opere operato remittat poenas pro peccatis debitas, sitque per consequens pars integratis sacramenti, cum tale sit solum ex opere operato.

2. Propria auctoritate , neque in melius, saltem extra casum oblivionis, vel moralis impossibilitatis, ob probabilem opinionem asserentium in his duobus casibus non adesse obligationem aliam substituendi.

IV. Non tollit totam poenam temporalem, eo quod nullus confessarius injungat, vel injungere possit sine errore clavium pro peccatis gravioribus multiplicatis poenitentiam ipsis adaequatecorrespondentem, seu tantam, quanta requiritur ad satisfaciendum pro tota poena.

V. Tollit solum partem pœnæ peccatis debitæ, majorem vel minorem ; non solum pro majori vel minori poeni­tentia injuncta; sed etiam pro majori vel miriori dispositione et fervore quo impletur a pœnitente.

VI. Impleta in statu peccati mortalis inducit peccatum veniale, nec suum consequitur effectum , remissionem sci­licet pœnæ temporalis : bene vero sublato per poenitentiam obice, juxta plures.

(A) Cum superiori Tabula CLXV1I I , num. V , dicitur : Confessarium debere injungere poenitentias proportionatas peccati, statui, seu dispositioni pœnitentis, et num. VI sub mortali culpa eum debere pro gravioribus imponere : superius autem 1 1. dicatur si sit rationabilis : debereque annuere ex Tridentini textu poenitenti petenti mino­rem , nequaquam intelligas semper parendum, vel judicio poenitentiim relinquendam discretionem poenitentiae : nam si delicatulas et molles personas, quæ nihil sciunt corpori subtrahere, interroges : quidquid corpori est mo­lestum , indiscretum recitabunt: hinc si injunxeris talibus , assuetis curru vehi visitare ecclesiam nonnihil sed discrete dissitam pedibus , vel flexis genibus partem rosarii recitare , vel integram missam audire, videbitur illis jansenisticus rigor : sed tu confer statim , quæ illis irrationabilia, et indiscreta ad satisfaciendum pro peccatis videntur , cum longissimis deambulationibus per hortos, vineas , topiaria cum suis amasiis ( ubi passim præpa- ratur per frequentíssimos lapsus , et relapsus materia confessionis remota ) ad effugiendos vel domesticorum , vel conversantium oculos : ibi debilitas nulla sentitur, etsi defatigata* sæpius revertantur. Hoc confessario pro exemplo ; frequens enim est in petitione commutationis poenitentia* iniquitatem sibi mentiri. Non igitur semper judico parendum, attamen magna cum circumspectione, et discretione procedendum.

(B) Non discretio, sed abusus auctoritatis dicendus eorum , qui pro gravissimis et subinde centuplicatis peccatis levissimas imponunt poenitentias ea persuasione ducti, melius esse cum parva poenitentia mittere ad purgatorium , quam cum magna ad infernum : confessarli quippe sunt ministri solum, et dispensatores mysteriorum D e i , inter quos quœrüur , ait apostolus , ut fidetis quis inveniatur , qui limites dispensationis non excedat, et in des- potismum ministeriale non effundatur. Ecclesia divinae voluntatis interpres, et sacramentorum depositaria in SS. fridentina synodo in Spiritu Sancto congregata, pro gravitate peccatorum proportionatas peccatis praecipit dictari poenitentias. Haec confessariorum regula, non quorumdam casuistarum placita. Unde illa rigoris et indul­gentia* dispa ri tas , ut incomptis, et rudibus pro aliquibus mortalibus peccatis graves poenitentias imponant, et e converso delicatulis mundanis nobilioribus onustis subinde foedissimis peccatis , nec quid reprehendant inve­niunt, nec quid dictent pro poenitentia? Quinque Pater et Ave. En commensuratam peccatis poenitentiam. Mirumne igitur, si vulgares per gravem poenitentiam deterritae a relapsu retrahuntur : ha* vero liberius effuse nant societati in offensionem et scandalum ?

£ P. D. Ordinem praemittendi satisfactionem absolutioni induxit , non politia , aut institutio ecclesiae, sed ips<& Christi lex* et prcescriptio ; natura rei id ipsum quodammodo çlicfantç.

T A B U L A CLXI X.

2. Non po­test

Indulgentia, quæ est rela­xatio pœnæ temporalis pro peccatis sjuo ad culpam jam remissis , de­bitae per appli­cationem the­sauri ecclesiœ

TABULA GLXX.DE INDULGENTIIS , EARUMQUE DIVISIONE.

( i. Localem , quæ alicui loco, templo, altari conceditur, in ordine tamen ad personas in tali loco oran­tes , aut alia opera peragentes.

2. Realem , quæ conceditur rebus mobilibus, v. g ., granis, numismatibus , crucibus, imaginibus , rosa­riis , aut hujusmodi in ordine ad homines , quæ quidem secum habere , non tamen manibus gestare tenentur, quæ si sint alterius, non prosunt aliis, imo aliis ad usum concedendo rosaria Birgittina 9 amittunt indulgentias, ex A lexandro V I I , Innocentio X I I et Clemente A i , die 4 decembris f 17 14 , qui sub poena nullitatis prohibuit ne coronæ Birgittinæ vendantur, vel aliis commodentur : vid. Lue. Ferraris cerò. Indulgentia, art. 1 , n. 2 0 , non tamen amittunt fractione funiculi, vel deperdi- tione aliquorum granorum , pro quibus alia substituuntur.

3. Personalem, quæ directe conceditur alicui personæ determinatae, vel toti religioni, aut communitati,

4. Partialem qua solum pars pœnæ temporalis • remittitur , quæ subdivi­ditur in

i. Septenam , seu septem annorum, per quam intelligitur relaxatio tantae pœnæ , quanta remitteretur, si perageretur poenitentia septem annorum olim per sacros canones san-

j cita , jejunando videlicet singulis sextis feriis , vel ter in hebdomada,di tur / Partialem 2* Qliac ragenam ? seu quadraginta dierum , per quam intelligitur relaxatio tantæ pœnæ,

x 1 L quanta remitteretur, si quis perageret poenitentiam quadraginta dierum jejunii ordi­narii.

3. Carenam, per quam intelligitur relaxatio tantæ pœnæ, quanta remitteretur si quis perageret poenitentiam quadraginta dierum jejunii in pane et aqua.

4. M ille, vel plurium annorum, per quam intelligitur relaxatio tantæ pœnæ, quanta remitteretur, si quis perageret poenitentiam debitam , secundum rigorem canonum pœnitentialium pro tot peccatis mortalibus, ut singulis corresponderent septem anni pœnitentiæ.

* E x quo sequitur , quod per indulgentias partiales non significetur, quod totidem di'es vel anni purgatorii remittantur.

5. Plenariam, per quam tota pcena temporalis debita pro peccatis, quoad culpam remissis, tollitur, quarum omnium prima fuit concessa ab Urbano 11, anno 1096, iis , qui religionis causa ad recupe­randam terram sanctam militaturi se contulissent, ex Benedicto X I V , syn. diœc. , Uh. i 3 , cap. i8 9 nurn. 6 , et in const. Celebrationem, tom. 3 luti, ejusd, , fo i. 154 , §. 14 , edit. Ven.

II. Non remittit culpam nec quidem venialem, sed solum poenam temporalem debitam peccatis, quoad culpam jam remissis, vel totam vel partem ex òpere operato, ex Benedicto X I V , syn. diœc. loc. c it ., nurn. 2.

Uh Remittit poenam temporalem per applicationem thesauri ecclesiæ, quo nomine veniunt m erita, et satisfac­tiones tum Christi, tum sanctorum superabundantes in mente divina existens usque dum aliis indigentibus ecclesiæ membris opportune communicentur, prout communicantur per indulgentias.

f i. Concessa visitantibus aliquam ecclesiam sine affixione diei , uti censetur concessa his, et similibus ter­minis: quicumque visitaverit ecclesiam N . Quocumque anni tempore, etc., toties, quoties, interruptis tamen moraíiter vicibus, visitatur talis ecclesia, ac reliqua praescripta peraguntur, lucratur. Hinc indulgentia, dicta portiunculae, concessa ecclesiæ portiunculae, seu sanctae Mariae Angelorum prope Assisium ab Innocentio X l l , toties quoties acquiri potest.

2. Affixa d iei, qualis censetur, quæ conceditur his , vel similibus terminis : Quicumque visitaverit eccle­siam N . a vesperis diei talis j usque a d occasum sequentis d ie i, non nisi semel acquiri potest, ex decreto Innocenta X I , apud Ben ed. X I V , in sua consti/, quæ incipit Praeteritos , tom. 3 , fo l. 98 , edit. V en ., §. 84, et hinc indulgentia portiunculæ concessa aliis ecclesiis fratrum minorum, extra ecclesiam portiunculae , nonnisi semel acquiri potest, quidquid aliqui velint, toties quoties acquiri posse, quinus non favet rescriptum replicatum sacra? congregationis servetur solitum , quia his verbis voluit sacra congregatio servari quoad indulgentiam portiunculae , de qua fuit propositum dubium a celsissimo episcopo La tacensi, servandum esse circa indulgentias affixas diei, quod declaravit Inno­centius X I , de apocryphis indulgentiis, die 3 m artii 16 78 , et non quod solitimi erat practicari ^ plebe, sacr. congreg., die 17 ju lii 1700, ei die 4 decemh. 17 2 3 , apud nostrum comlinatorem bullarum, tom. 7 , 35o.3. Quæ non absolvit confessariam ab obligatione , imponendi pœnitentibus poenitentiam sacramentalem tum ob reverentiam sacramenti, tum quia raro admodum acquiritur indulgentia plenaria.

4. Ut acquiratur, requiritur immunitas ab omni culpa veniali; quod si quis affectum haberet ad aliquod veniale, non acquireret plenariam, imo juxta plures nec partialem , vi concessionis indulgentiæ plenaria?.

Y. Concedi potest tam pro vivis, quam pro defunctis , sed illis per modum judicii et absolutionis ; defunctis vero solum per modum suffragii et solutionis, scilicet accipiendo ex thesauro ecclesiæ satisfactionem, qua defuncti indigent, eamque viventibus tradendo, ut supremo Deo offerant, quod Deus pro sua benignitate acceptans , pœnas déb its immediate remittit.

VI. Non omnis indulgentia prodest defunctis , sed solum illa , ijuæ a summo pontifice conceditur cum potestate eam defunctis applicandi, ex I). Thom a , quæ cum primario, ac directe concedatur vivis, si quis eas sibi applicet, nequit applicare defunctis, in supplern. , qucest. 71 . art. 10.

IV .Plenari a

VÍIConces--<

f i. Cum facultate eam applicandi pro defunctis juxta aliquos habet smini effectum ex liberali Dei beni- I gnitate et misericordia , adeoque non in fall ibiliter ; alii tamen volunt , quod sive pro vivis , sive pro

. J defunctis concessa justa de causa prosit infallibili ter , explicantes illa verba : Quodcum que solverissuper terram , etc. , hoc modo : Quamcumque solutionem ui terris prœstiteris sive viventium , .vice cie functorum, rata erit in cœtis.

2. In forma jubilæ i, quæ olim solebat concedi ad indicandum majorem affectum concedentis, et mo- tivum concedendi, abrogata fuit a Clemente V i l i , teste Benedicto X I V .

è

T A B U L A C L X X I .

I. P o te s ta s in d isp e n ­s a n t e , quæ -; r e p e r itu r in

Requisita ad conce­dendas , eV acquirendas indulgentias

DE REQ UISITIS AD CONCEDENDAS, ET ACQUIRENDAS INDULGENTIAS.

. S u m m o p o n t i f ic e , q u i ta n q u a m v ic a r iu s C h ris t i p o te st p o te s ta te a c c e p ta a C h risto D o m in o illis v e rb is : Quodcumque solveris super terram , etc. , d isp e n sa re tu m p le n a r ia s , tu m p a r t ia le s , ta m p ro v i v i s , q u á m p ro d e fu n c tis ; sed e ta m e n v a c a n te n e q u it c o n c iliu m , e t ia m n u m g e n e r a le , co n c e d e re in d u lg e n t ia s juxta probabiliorem .

. N u n c io a p o s to lic o , q u i in to ta p r o v in c ia su æ le g a t io n is p o te st p ro q u o c u m q u e p io o p e re c o n c e d e re p a r t ia le s , c e n tu m v e l p lu r iu m d ie r u m , se m p e r ta m e n m in u s , q u am a n n u m , p ro te m p lo v e ro v e l c a p e lla sep tem a n n o ru m , e t sep tem q u a d ra g e n a ru m .

. A rc h ie p is c o p o p ro to ta a r c h id iœ c e s i , e tia m e x t r a tem p u s v is i t a t io n is , q u i ta m e n n o n p o te s t p lu s q u a m e p isco p u s , n e q u it ta m e n e x t r a su a m p ro v in c ia m co n c e d e re in d u lg e n t ia s sib i n o n s u b d i t is , b e n e v e ro su is s u b d it is .

. Episcopo de jure communi, quæ tamen non se extendit nisi ad diem dedicationis ecclesiæ, pro qua potest concedere partiales unius an n i, et ad anniversarium dedicationis , et aliis casibus, in quibus potest solum concedere partiales 40 dierum.

. G e n e ra lib u s e t p ro v in c ia lib u s o rd in u m m e n d ic a n tiu m in v is ita t io n ib u s e x d e le g a t io n e s u m m o ru m p o n t if ic u m .

. C a p i t u lo , a u t v ic a r io c a p itu la r i sede e p isco p a li v a c a n te n o n c o m p e tit fa c u lta s c o n ced en d i in d u l­g e n t i a s , ^ Benedicto X I V 9 in syn. dioec. , lib. 2 , c. 9.P o te s ta s d isp e n sa n d i in d u lg e n t ia s p e r t in e t ad fa c u lta te m ju r is d ic t io n is , q u æ n o n n is i in su b d ito s e x e rc e r i p o t e s t , d e le g a r i ta m e n p o te s t a liis .

. C o n fe ssio a c tu a lis , q u æ n ecessa rio r e q u ir it u r n o n so lu m e x s u p p o s it io n e , q u o d vo le n s lu c r a r i in d u lg e n t ia s s it in s ta tu d i s g r a t iæ , sed e tia m re sp e c tu a l io r u m , q u i n o n s u n t co n sc ii a l ic u ju s p e c ­c a t i m o r t a l is , ex Bened. X I V in sua constii. I n t e r p ræ te r ito s , tom. 3 , fo l . 98, § . 5 ,6 et 7 bull. ejusd . , edit. Ven . , et Clemente X I I I : si ta m e n q u is so litu s esset c o n fite r i q u a lib e t h e b d o m a d a , le g it im e n o n im p e d it u s , v i ta lis co n fess io n is p o sse t e x is te n s a lia s in s ta tu g r a t iæ , a c q u ire re in d u l­g e n t ia s , ex eodem Clemente X I I I . C o n fe ssio a u te m h æ c e tia m p r id ie fie r i p o t e s t , ex Ciem. X I I I , c u ju s ta m e n d e c la ra t io n o n e x t e n d it u r ad in d u lg e n t ia s te m p o re ju b ila e i co n ce ssa s , ex rescripto sacrae congregationis, de anno 176 3, 9 decemb.

. C o m m u n io , q u æ sa lte m p r id ie ad co n cessas in d u lg e n t ia s fie r i d e b e t , ex Clemente X I I I , tom. i bull, capuc. , fo l. 2 1 9 , n o n ta m e n n ecessa rio p e r a g i d e b e t in e cc les ia , in q u a concessae su n t in d u l­gen tiae , e x c e p ta c o m m u n io n is g e n e ra lis .

. V is ita t io e c c le s iæ , in q u a su n t in d u lg e n tia e , in ju b ila eo o m n es assign atae v is ita r i d e b e n t , e t q u id e m ea d e m d i e , n is i a l i t e r d is p o n a t u r , v e l f ia t c o m m u t a t io , q u æ ta m e n esse d eb e t in o p u s a liu d aequ i- v a le n s , a l ia s n o n a lio t itu lo d e b itu m , ex Benedicto X I V , loc. c it . , §. 75.

. O ra t io sep tem , v e l q u in q u e P a t e r e t A v e ( n is i d e te rm in a ta in b re v e a s s ig n e fu r ) , q u æ d eb e t fieri, in e cc le s ia , in q u a lu cra n d a e s u n t in d u lg e n tia e , e t ia m p r id i e , e t a n te p raem issam co n fess io n e m e t c o m m u n io n e m , a d in te n t io n e m e c c le s iæ , e t q u id e m c u m d e b ita a t t e n t io ie .

, J e ju n iu m te m p o re ju b ila e i d ie b u s p ra e s c r ip t is , s c il ic e t m e r c u r i i , v e n e r is e t sab b ati , q u o d p e r fic i d e b e t in t r a e a m d e m h e b d o m a d a m , m o re ta m e n s o lito , a q u o n u llu s o m n in o e x im it u r , n is i p h y s ic e , v e l m o ra lite r im p o te n s p e r c o m m u ta t io n e m in o p u s æ q u iv a le n s fa c ta m a c o n fe ssa n o i n t r a , v e l e x t r a c o n fe ss io n e m . fE le e m o s y n a c o rp o ra lis te m p o re ju b ila e i , su b q u o n o m in e v e n iu n t o m n ia sep tem o p e ra m iserico rd iae c o r p o r a l i s , d e q u ib u s in T a b . X X I I , q u æ ta m e n f ie r i-d e b e t p a u p e r ib u s . W ih il o m n in o p o ssid e n te s p e te re d e b e n t c o m m u t a t io n e m , s i n o n n ecessita tis , sa lte m s e c u r ita t is g ra t ia .. B . 1 . Praeter opera praescripta non requiritur a d lucrandas indulgentias , ut exerceantur etiam alia opera poenalia et laboriosa , e x B e n e d ic to X I V , lib . in s t it . eccles. In s t i t . 5 2 , § . H u ju s 3 quidquid aliqui velint exigi.Non valens tempore jubilaei opera praescripta peragere , potest a confessano petere commutationem

in aliud pium opus æquivalens, nam ordinarie solet in jubilaeis concedi confessariis potestas com­mutandi jejunium , eleemosynam et visitationes , imo sub Benedicto X I V , facta fuerat potestas com* mutandi communionem respectu puerorum ♦ qui nondum ad prim am communionem admissi erant.

. In exeeutione operum praescriptorum non est necesse, ut reservetur ordo , qui servatur in bulla, requirente talia opera : et hinc visitatio ecclesiæ , quæ alias consulendum. , ut Jiat ultimo loco, prout ponitur in induito : potest tamen absolute praemitti a d confessionem et communionem , e x B e n e ­d ic to X I V , 5 in r e la t . c o n stit . lo c . e t § . c i t . , e t C le m e n te X l i l , d ie 19 m a i i , a n n o 10 6 9 .

I I I . In t e n t io o p e ra p raescrip ta p raestan d i in o rd in e s ad lu c ra n d a s in d u lg e n t ia s , sa lte m in te rp r e ta t iv a e t h a b itu a lis , q u a m v is c o n s u le n d a s it a c tu a lis v e l v ir t u a lis : e t s i co n cessa s it cu m p o te s ta te ea m a p p lic a n d i d e fu n c t i s , d e b e t ex p re sse h a b e r i ta l is in te n t io .

I V . M a tu s g ratiae p ro c u ra tu s v e l p e r c o n fe s s io n e m , v e l , h a c se m e l p e ra c ta , p e r c o n tr it io n e m , q u i ta m e n n o n est n ecesse , u t in ju b ila eo p raeced a t o m n ia o p e ra p ra e s c r ip ta , sed s u f f ic i t , u t u lt im u m o p u s p e r a g a tu r in sta tu g ratiae 7 ex Benedicto X I V ; e t q u a m v is a liq u i v e l in t re q u ir i s ta tu m gratiae n o n m in u s p ro a c q u ire n d is in d u lg e n t iis c o n ­cessis cu m fa c u lta te eas a p p lic a n d i d e fu n c t is 5 a lii ta m e n n e g a n t r e q u ir i . 9

N. B. 1. Semel tantum potest quis intra tempus concessum lucrari jubildsum , praesertim quoad] indulgentias , imo ju xta probabiliorem cui adhœsit Benedictus X I V concedendo jubilœum , etiam quoad alios favores , scilicet absolutionem a reservatis , ac commutationem votorum , quæ tempore jubilæi fieri potest etiam sine justa causa , et extra confessionem, etiam ab eo , cui quis non cogitat confiteri, quamvis hoc ultimum ab aliis negetur.

2 . Tam absolutio a peccatis et censuris , quam commutatio votorum tempore jubilæi fieri potest ante omnia a lia opera , et facta tenet, dummodo pœnitens habuerit animum cœtera prœscripfa pro jubilœo lucrando exequendi 9 quamvis postea ex negli gentia , seu pigritia cœtera non adim pleat , e x B e n e d ic to X I V in su a c o n s t i t . , q u æ in c ip . Benedictus D eus , to m . 5 , fo l, 1 1 9 , e d it . R o m a n . , § . 6.

I I . E x e c u t io o p e ru m in- ju n c t o r u m ^ q u a l ia s u n t

A

Sigillum sacramenta­le, seu obli­gatio ser vali­di sub secre­to audita in confessione sacramentali

TABULA CLXXI I .

L Oritur ex jure

13. Urget pro omni casu ex cogitabili

IÏÎ. Involvit omnia quæ nacta sunt reddere confessio- nem odio­sam, et vel ideo sub sunt eidem

DE SIGILLO SACRAMENTALI, EJÜSQUE OBLIGATIONE ET VIOLATIONE.

( ( i • N a t u r a l i ; c u m re c ta ra t io d ic te t s e rv a n d u m esse s e c re tu m sib i co m m issu m .2 . D iv in o p o s it iv o ; n a m C h r is tu s , d a n d o f id e lib u s p ræ c e p tu m d e c o n fite n d is p e c c a tis e tia m m e re

in t e r n i s , d e d it e t ia m co n fe ssa r iis im p lic itu m p ræ c e p tu m d e s e rv a n d o s a c ra m e n ti s ig i l lo , ex constanti ecclesiae traditione.

3 . H u m a n o , re v e la t io n e m , v e l f r a c t io n e m s ig i l l i p ro h ib e n te su b p œ n a d ep o sitio n is a m u n e re sacerd o ­ta l i , p e r p e tu æ q u e p o en iten tia e in a rc to m o n a s t e r io , v e l p e rp e tu o ca rce re . #

* 4. E t e x so la c o n fe s s io n e s a ç ra m e n ta l i , seu f a c t a , in o rd in e ad o b tin e n d a m a b so lu t io n e m , e t ia m in c o m - ^ p ie tà ; secu s si f ie re t s o ll ic ita n d i c a u sa c o n fe ssa r li ad tu rp ia .

C o n fe ssa r iu m ip su m , sive v e ru m , s ive f ic tu m e x c ip ie n te m c o n fe ss io n e m sa c ra m e n ta le m : si ta m e n s c ie n te r fa c ta fu is se t c le r ic o v e l l a i c o , h ic n o n o b lig a re tu r ad s ig il lu m s a c ra m e n ta le .

2. A u d ie n t e s , v e l ab ip so c o n fe s s a n o , c e u c o n c il iu m , ceu fa c u lta te m a b so lv e n d i a r e s e r v a t is , p e t e n t e , ju x t a p ro b a b ilio re m ; v e l a p œ n ite n te a c tu c o n fite n te p e c c a ta s u a , s iv e c a s u a l i t e r , s iv e e x in d u s t r ia , s iv e m e d ia te , s iv e im m e d ia te ; ite m in te rp re te s p œ n ite n t iu m .

3 . L e g e n te s e x c h a r ta te m p o re , q u o v e l p œ n ite n s p e c c a ta p e r le g it c o n fe s s a n o , v e l c o n fe s s a r iu s e x eadem sib i a p œ n ite n te p o r r e c t a , secu s e x t r a h o s casus ; u t i si q u is ea m c h a rta m in v e n ir e t ; e x c ip e si n o m en esset a p p o s itu m .

N . B . Pœnitens a d nullum sigillum sacramentale tenetur : tenetur tamen sub sigillo naturali ser­vare ea quæ sibi sub secreto a confessano dicuntur ; sicut et defectus ipsius confessarii, nisi aliter exigere vel bonum privatum , vel casus sollicitationis.

f i . P e c c a ta m o r ta lia o m n ia ta m in g e n e re , q u a m in s p e c ie , lic e t p u b l i c a , p e r c o n fe ss io n e m h a u s t a ; ite m

2 . P e c c a ta v e n ia lia o m n ia in sp e c ie , secu s v e ro in g e n e r e , d ic e n d o , e. g . , eu m sib i p e c c a tu m v e n ia le fu isse co n fessu m , q u o d su a p te n a tu r a co n fess io c o n n o t â t ; n a m a liu n d e p e rsu a su m , q u o d o p e ra b o n a n o n s it co n fessu s.

3 . C o m p lic e s in iisd em p e c c a tis c o g n it i p e r c o n fe ss io n e m sib i fa c ta m , ju x t a d ic ta in T a b . C L Y .4. P o e n ite n tia p ræ s e r t im g r a v i s , q u æ f it s ig n u m c u lp æ læ th a l is s ib i con fessae.5 . N e g a t io a b s o lu t io n is , e x t r a casu m , q u o a d d e r e t u r , e x e o , q u ia n o n h a b e a t m a te r ia m a b so lu tio n is ;

in p r a x i v e ro ca v e to .6. D e fe c tu s n a tu ra le s v e l m o ra le s , re d d e n te s p c e n ite n te m o d io su m , e x so la co n fe ss io n e c o g n it i.7 . Q u a lita te s in d i f f e r e n te s , si a p œ n ite n te m a n ife s te n tu r su b o b lig a t io n e s ile n tii.8. V i r t u t e s , g r a t ia e , ac d o n a s ive n a t u r a l ia , s iv e s u p e r n a t u r a l ia , su b ead em co n d it io n e in co n fe ss io n e

c x p o s itæ . •I 9 . S c r u p u li ju x t a a l iq u o s , secus ju x t a a l io s , u tp o te s ig n u m tim o ra ta e co n sc ien tiae .

' D ire c te , c u m e x p re ss e m a n ife s ta n tu r a u d ita in a c tu s a c ra m e n ta lis co n fess io n is , q u æ c a d u n t su b s ig il lo , n is i e o ru m n o t it ia e tia m e x t r a c o n fess io n e m h a b e a t u r , s iv e a n t e , s iv e p o s t ; a u t fia t d e lic e n t ia l i b e r e , s p o n t e , ac e x p re sse a p œ n ite n te d a ta .

/ 1 . U te n d o n o t i t ia , e x so la c o n fe ss io n e c o m p a ra ta cu m a liq u o p œ n ite n t is g ra v a m in e .‘ 2 . R e c u s a n d o , v o c a t u s , a cce d e re co n fe ss io n a le , v e l d o m u m in o rd in e ad e x c ip ie n d a m

c o n fe ss io n e m p œ n it e n t is , q u e m e x c o n fe ss io n e sc it n o n v e lle to lle re o cca sio n em p e c c a ti.3 . In ju n g e n d o p ro o c c u lt is p u b lic a m p o en iten tia m : a u t d ic e n d o se h u ic , ve l i l l i in p a r ­

t ic u la r i ve l m a g n a m d ic ta sse p œ n ite n tia m , v e l d en egasse a b so lu tio n e m .4. N e g a n d o sch ed am n o n a b so lu to , si p u b lic e p e t i t , v e l a liis d a re so le t.5 . N e g a n d o e u c h a r is t ia m , ve l a l iu d s a c ra m e n tu m p u b lic e p e t itu m o b in d isp o s it io n e m e x

so la s a c ra m e n ta li co n fe ss io n e c o g n ita m ; im o e t ia m o c c u lte p e t i t a m , juxta proba­biliorem .

6. C o n c ip ie n d o a v e rs io n e m e rg a p c e n ite n te m sib i co n fessu m , a u t ea de c a u s a se v e r io re m v u ltu m ei o s te n d e n d o , a u t m in u s pò) i te eu m a llo q u e n d o .

7 . M a n ife s ta n d o te r t io c o n fe s s a n o ill iu s p c e n ite n te m o rd in a r iu m s i b i , v e l a lte r i c la m fu is se co n fe ssu m .

g . L a u d a n d o , e. g . , Cajum , e t ta c e n d o d e Titio , v e l a l i i s , si f ia t c u m re la t io n e ad h u n c v e l a lio s.

y . L o q u e n d o e x t r a c o n fe ss io n e m c u m p œ n ite n te d e a u d it is in co n fe ss io n e s in e l ic e n t ia , e t q u id e m e x p re ssa ip siu s p œ n ite n t is , ex Bened. X I V , in syn. dicec., lib 7 , c. 1 1 , n. 16 . P e r h o c ta m e n n o n n e g a tu r posse lo q u i cu m p œ n it e n t e , e tia m n o n p e t ita lic e n t ia , p o st a b so lu t io n e m d a ta m , a d h u c e x is te n te in co n fe ss io n a li de a u d it is in c o n ­fe s s io n e , in te rr o g a n d o eu m , e . g . , d e sp e c ie e t n u m e ro p eccato ru m , si p r iu s fu jsse t o b litu s : im o ju x t a a l iq u o s , e tiam in su b se q u a c o n fe ss io n e p o test lo q u i cu m p œ n i­te n te d e a u d it is ab eo in p raeced e n ti ; q u a m v is c o n su lt iu s s it p e te re lic e n t ia m .

10 . L o q u e n d o c u m a liis d e a u d it is in c o n fe ss io n e e tiam co n silii g r a t ia , d u m e x ta li lo c u ­t io n e a u d ie n te s p o sse n t v e n ire in c o g n it io n e m p eccato ris ; secu s si ita c irc u m s p e c tu s s i t , u t a b sit o m n e p e r ic u lu m d ig n o sc e n d i reu m ta lis d e lic t i.

1 1 . U ten d o n o t it ia c o n fe ss io n is d e l ic e n t ia p œ n ite n t is in ju s te e x t o r t a ; im o e t d a ta ad in s ta n t ia m c o n fe s s a r i i , cu m p le ru m q u e d e tu r e x m e tu re v e re n t ia li.

1 2 . U te n d o ea a d e x te rn a m g u b e rn a tio n e m s u b d ito ru m p e r a c tu s in g r a t o s , e t m o le sto s sa lte m im m e d ia te v e rsa n te s c ir c a ipsas p erso n a s co n fessas , h is lic e t n o n a d v e r t e n t ib u s , ex Ciem. V i l i et Innocent. X I , anno 16 8 2 . P o te s t tam en u t i n o t it ia co n fess o n i s , tu m ad p ro p ria m su i p e rso n a le m d ire c tio n e m et in s tru c t io n e m , tu m a d u t ilita te m

p œ n it e n t i s , si id fie ri p o ssit ab sq u e a liq u o e ju sd e m g ra v a m in e .1 3 . C o rr ig e n d o c o m p lic e m e x n o t it ia a c c e p ta p e r co n fess io n e m a l t e r iu s , p ræ s e r t im si

id fia t s in e l ic e n t ia p œ n ite n t is sp o n te et lib e re d a ta . Im o re c tiu s fa c ie t co n fe ssa r iu s si n e q u e d e e ju s lic e n tia in co n fess io n e o b te n ta id fa c ia t . U bi tam en u rg e a t ra t io n a b ilis id p ræ s ta n d i c a u s a , et p œ n ite n s ip se in s t a r e t , in ta li casu c o n s u lu n t d o c to r e s , ut c o n fe s-

» sa r iu s in d u c a t p ce n ite n te m ad r e m , et cau sam sib i e x tra s a c ra m e n tu m a p e r ie n d a m . N. B. Violans sigillum sacramentale peccat mori edit er duplici peccato, uno opposito justifice , ratione contractus ,

et p a d i mutui inter pœnitentem et confessarium , nec non damni secuti ex iniqua revelatione , ad cujus proinde compensationem tenetur; alio opposito relig ion i, ratione irreverenti ce sacramento irrogata : et licet respectu maliliœ justitiae oppositas possit esse solum veniale , si videlicet reveletur aliquid legifer lœdens fam am proxim i : respectu tamen malitiœ religioni oppositos, supposita sufficienti advertentia non admittit materia' parvitatem*

IV. Viola­tur

* Indirectesive verbis, sive signis deducenti bus alte­

rum ad cog nitionem

peccati con­fessi : liti

contingeret

TABUL A C L X X I I I .EXTREM Æ UNCTIONIS.

f l . Institutio facta est a Christo Domino, saltem completive, post resurrectionem, et quidem illis verbis # quorum remiseritis peccata , remittuntur e is , cum nacta sit remittere peccata, ex dicendis in sequenti Tabula.

1. Sacerdos quivis valide administrat, secus vero , non sacerdos, ne quidem ex commissione summi pontificis.

2. Parochus solus ( a fortiori episcopus ) licite administrat, qui ex justitia tenetur suis subditis , præ- sertim petentibus, administrare, antequam sensibus destituantur ; et hinc ut evitetur periculum tarde ipsum administrandi , consultum est, ut quoties viaticum infirmo administratur , statini ei administretur etiam extrema-unctio cum aliunde in ecclesia Latina hodie conferri debeat postquam infirmus sacramenta poenitentiae , et viatici sumpsit, ex Benedicto X I V , in syn. dicec., lib. 8 , c. 7 , num. i , 2 et 3.3. Parochus tenetur administrare extremam-unctionem etiam peste infectis, ex Bened. X I V , ib id ., quidquid aliqui contrarium senserint pro casu, quo tales sacramenta poenitentiae, et viatici susce­pissent.

4. Praelatus regularis , qui non solum suis religiosis infirm is, sed et suis familiaribus, ac communsua* libus saecularibus in monasterio infirmis, imo et hospitibus in monasterio infirmatis, potest admi­nistrare extremam-unctionem , ex privilegiis , quidquid aliqui velint exceptos hospites.

5. Sacerdos quivis ex delegatione parochi expressa, vel rationabiliter praesumpta episcopo tamen in­firmo administranda est a prima dignitate.

N. B . i. Administrans extremam-unctionem sine licentia , saltem tacita , vel prœsumpta parochi, aut episcopi, peccat mortaliter , nullam tamen incurrit excommunicationem ; excipe religiosum id facientem non urgente necessitate, qui ex cap. religiosis inter Clementinas de privilegiis; eam adm i­nistrans clerico vel laico ( secus religioso alterius ordinis ) incurrit excommunicationem.

2. In ecclesia Latina ab unico dum taxat sacerdote administrari debet sub peccato m ortali, quamvis si administretur a pluribus , non vitietur factum : imo si in necessitate plures adhibeantur sacer­dotes ( uti contingere posset pro casu quo vel minister inter ungendum deficeret, vel timeretur infir­mus decessurus antequam perficiantur ab eodem omnes unctiones ) ita ut singuli diversos sensus inungerent, et adaptatam form am proferrent, licite id fieret etiam in ecclesia Latina , ex Benedicto X IV, syn. dicec., lib. 8 , cap. 4 , n. 1.3. In ecclesia Grœca etiamnum de facto retinetur antiqua consuetudo septem adhibendi sacerdotes in hujusce sacramenti collatione , vel si septem praesto non sunt, tres saltem , ex Benedicto X IV , qui asserit, certum esse , quod olim etiam in ecclesia Latina plures adhibiti fuerint sacerdotes in administratione hujus sacramenti.

4. In casu necessitatis, et deficiente omni alio sacerdote ( uti contingere poMet in parocho residente in montanis , nullum in vicinitate habente sacerdotem repentino morbo £orrepto ) posset sibi ipsi ministrare extremam-unctionem > ex elencato de extrema-unctione, decis*75 , n. 4 et seqq., quid-

. quid aliqui negent,

DE INSTITUTIONE , MINISTRO, SUBJECTO , ET NECESSITATE SUSCIPIENDI SACRAMENTUM

E x t r e m a u n c t i o e s t s a - cramenlum nooœ legis , quo paries corporis in-*

firm um inun­guntur oleo benedicto sub praescripta verborum forma ?

I I . M in is te r ^

c u j u s

III. Subjec­tum

* Capax est-!

f i. Homo quivis viator baptizatus rationis compos, periculose decumbens, licet recenter baptizatus , ex communi , et Benedicto X I V , syn. diœc. , lib. 8 , c. 5 , secus catechu­menus.

2. Adultus , licet sensibus destitutus, si semel habuit perfectum usum rationis, cum ad hoc sacramentum sufficiat intentio interpretativa, quæ censetur haberi, eo ipso, quod supponatur christianus , et christiane vixerit, ex rituali Bomano.3. Furiosi et amentes, si absit periculum irreverentiae.

4. Senibus , qui præ decrepita aetate, licet nulla alia speciali afficiantur aegritudine, in dies morituri creduntur, conceditur communiter a theologis, posse administrari, ex rituali Bomano , et ex Benedicto X I V , ib id ., cap. 1 , n. 2.

-i. Adultus non infirmus, imo non periculose decumbens, ex pra x i ccclesiœ, et hinc etiam ex hoc capite negant aliqui, Beatam Mariam Virginem suscepisse hoc sacramen­tum , licet alii affirment, et Benedictus X IV, rem indecisam reliquerit.

2. Existentes in periculo mortis ex causa aliqua extrinseca, ut damnati ad mortem a judice, vel feminæ partui propinquae, ex Benedicto X I V , loc. cit. , n. 1 , nisi alia

** Incapax \ insuper eisdem accesserit extraordinaria , et lethalis ægritudo.3. Infantes ac perpetuo amentes , ex p ra x i ecclesiae, et Benedicto X I V , qui advertit ,

non esse denegandum hoc sacramentum pueris, qui septimum annum attigerunt, etsi nondum communicassent ; neque pueris, in quibus malitia supplet ætatem, etsi sep­tenarii non sint.

* Si dubitatur num infirmus e vivis decesserit, neque veritas explorari posse# absque periculo manifesto omittendi unctionem , non absolute, sed sub conditione, saltem mente retenta, lingendus est, quod si inter ungendum in­firmus expiraret antequam omnium sensuum unctiones complerentur , debet sacerdos ab aliis unctionibus abstinere.

** Necessitas suscipiendi sacramentum extremae-unctionis nulla est, unde sine peccato, sal tem gravi potest omitti - ex communi sententia , et Benedicto X I V , dummodo absit contemptus, aut scandalum ,quidquid aliqui velin t, V adesse obligationem gravem ipsum suscipiendi*

T AB UL A CLXXI V.UNCTIONIS.

A . Potest ex commissione Papæ etiam ab alio sacerdote benedici, uti practicatur in ec­clesia orientali, ex Benedicto X I V , z Lib. 8 , c. i , n. 4 , syn. dicec., quidquid aliqui

1. Remota negent, volentes, de necessitate sacramenti debere ab episcopo benedici, seu conse- est oleum erari.olivarum 2. Singulis annis debet renovari, adeo quod extra necessitatem utens oleo prioris éíhni, ab episco- peccet mortaliter , ex Benedicto X IV , instit. eccles. 81 , §. Nec qui equam. po benedic- 3 . Deficiente oleo sacro , potest ei commisceri, etiam sæpius, successive tamen , aliud tum ( T r . ,1 non consecratum, dummodo quantitas residua olei consecrati sit m ajor, et superetsess. 14 , quantitatem olei non consecrati, quod affunditur, ex Benedicto X I V , toc. mox cit.c. i . ) sim- 4. Oleum sacrum infirmorum nequit adhiberi pro unctione aliqua curativa., uti olim plex non permissum erat; si quis eo uteretur, graviter puniri deberet, ex Benedicto X IV . mixtum , 5 . Oleum sacrum debet asservari in saculo violacei coloris in ecclesia , et retinens ipsumquod semper domi in cubiculo sine licentia episcopi non excusatur a mortali.

6. Oleum sacrum accipi debet, etiam a regularibus, ab episcopo diœcesano, ex Bene­dicto X I V , ib id . , §. Cum.

Ï. Materia ( 1. Unctio oleo praedicto facta , saltem u na, cujuscumque partis corporis sub unica formaexprimente omnes corporis sensus, quae est de necessitate sacramenti.

2. Unctiones quinque semper sunt faciendae, extra necessitatem , sub adaptata cuilibet unctioni forma , ex rituali Bomano , et quidem sub m ortali, adeo quod vel unicam omittens voluntarie sine necessitate peccet m ortaliter, ex Ben. X I V , ib. 8 , c. 3 , n. 5.3. Unctiones septem , et consequenter pedum et renum , honestatis, aut commoditatis gratia omittendae in religiosis et feminis , ex rituali Bomano.

4. Unctio pectoris, loco praedictarum duarum partium , nempe pedum et renum , non2. Proxima^ est facienda , ex rituali Bomano ; excipe ubi adest consuetudo in viris.

5. Unctio , vel unctiones fieri debent per modum crucis, non quidem ex necessitate sacra­menti , sed praecepti, ex rituali Bomano , cujus omissio voluntaria inducit juxta alios solum veniale.

6. Instante, et urgente necessitate , sufficit unctio unius partis corporis sub unica forma, omnes tamen corporis sensus exprimente, et in hoc eventu consultius est , ut unctio fiat in capite , ex Benedicto X i V , ibid. ; cessante autem illa necessitate, vel derma omnes repetendae vel supplendae omissae, praesertim si infirmus aliud sacramentum suscipere non posset.

IL Forma est : Per istam sanctam unctionem *j* , et suam piissimam misericordiam indulgeat tibi. Dominus auid- qu idyer visum , etc., deliquisti, cujus sensus est : Conferat tibi Deus gratiam de se remissivam peccati, vel ejus reliquiarum : quae omnia verba debent sub mortali proferri, et quidem modo deprecativo , ex Benedicto X I V , ibid. c. 2 , n. 2 . , qui tamen advertit, quod si proferantur modo indicativo, v. g . , ungo te oleo sanctificato , non obstaret sacramento.

r. Superpelliceum et stola, sine quibus extra necessitatem administrare est peccatum mortale.2. Socius clericus, vel juxta consuetudinem ædituus præcedens cum lum ine, sub veniali.3 . Preces antecedentes et subsequentes , sub m ortali, nisi periculum esset in m ora , in quo casu omissae

supplendae essent, si infirmus adhuc superviveret, ex rituali Bomano.4. Confessio , vel saltem contritio perfecta in suscipiente existente in peccato mortali.

Ill.Caeremo 1 5. Unctio, vel unctiones partium assignatarum in rituali, q u æ , juxta dicta, debent fieri in modumniae * crucis, ordine , et modo praescripto in rituali Romano, nec non duplex in geminis partibus, inci­

piendo semper a dextera.6. Abstersio partium inunctarum globulis bombicynis, vel alia re simili, ac eorum combustio.N. B. Tempore saevientis pestis possunt unctiones fieri mediante virga oblonga , vere tamen oleo tincta ,

quae peracta unctione comburi debet, vel asservari ad similem usum ,ex Benedicto X IY , syn. diœc., lib. i 3 , c. 19 , n. 3.

DE MATERIA, FORMA, CÆREMONIIS, EFFECTIBUS, ET ITERATIONE SACRAMENTI EXTREMÆ-

Extremæ-unctionis

IV . Effectus<

1. Gratiae sanctificantis augmentum , imo per accidens etiam primæ gratiæ collatio; venialium pec­catorum remissio, et quidem ex opere operato.

2. Reliquiarum peccatorum abstersio, per quas, juxta D. Tliomnm , intelligitur animi languor, torpor, moeror, tristitia, fastidium? anxietas, et similes prava* affectiones, quæ plerumque ex peccatis præteritis, eorumque recordatione oriri solent, et inducere in desperationem.

A .,. . f Superandas tentationes in periculo mortis.. 1 1x 110ruj? sP^cia- ^ §pem f et confidentiam facilius ct firmius in Deum erigendam,

mm co a io a ^ Morborum , et morbi molestias majori cum patientia ferendas.

4. Sanitatis corporalis collatio, quando saluti animae expedit, ex Tridentino, sess. 14 , c. 2.

1. Illicita, imo et nulla, durante eodem periculo proximo mortis.2. Licita, superveniente novo inoraliter interrupto periculo, judicio medicorum sive ex eadem, sive

ex alia infirmitate, et quidem toties quoties fidelis in novum incidit morbum, et in diversum addìi citur vitae discrimen, ex Tridentino , sess. cit., c. 3 , de extrema unctione.3 . Censetur autem novum supervenisse periculum , si in eadem infirmitate diu durante , v. g., hydro

V. I t e r a t i o p i s i , phtisi, notabiliter varietur n^orbi status, ita ut æger evudut e periculo mortis, licet non emorbo, et relabatur in tale periculum, ex D. Thorna in supplem. S p a rt is , quaest. 3 3 , art, 1.

4. Dum agitur de iteratione extremæ-unctionis non debeul parochi scrupulose se gerere , sed sidubitent an revera morbi status sit mutatus, seu mini idem vel diversum sit vitæ periculum, in quo ægrotus versatur, expedit, ut ad sacramenti iterationem propendant ? ex Ih/udiclo X I V 9 lib, 8 , c, 8 f n. 4 s synod, diœç. •

'fôí

II. Divisio in eccle­

sia Latina"' est in

Ordo est sa­cramentum , quo spiritua­lis potestas confertur or­dinato ad ali-'i quod ministe­rium circa eu­charistiam di­gne exhiben­dum cujus ,

* Minores quales - sunt

TABULA C L X X VDE IN STIT U TIO N E, DIVISIONE ORDINUM, OFFICIO , M A T ER IA , FORMA SINGULORUM ,

AC TONSURA.

I. Institutio facta est a Christo Domino in ultima ccena illis verbis : Hoc facile in meam commemorationem , quibus verbis Christus praecepit apostolis , ut consecrarent corpus et sanguinem , et simul sacerdotes illos constituit, et cum ordines omnes sub presbyteratu comprehendantur, hinc Christus eodem tempore potestate sua excellentiæ contulit omnes septem ordines, supposito quod omnes habeant rationem veri sacramenti, de qua infra.

f i. Ostiariatus, quo clericus praeficitur sacrae ecclesiae supellectili curandæ. Deique domui custodiendae , cujus materia est traditio clavium per manus episcopi; forma , verba epis­copi.

2. Lectoratus, quo confertur potestas legendi in ecclesia scripturam divinam, et SS. Patrum doctrinam , cujus materia est traditio libri prophetarum ; forma , verba episcopi.3. Exorcistatus, quo confertur potestas imponendi manus super energumenos, seu obsessos a daemonibus, et super eos invocandi nomen Domini, et legendi exorcismos in ordine ad daemones arcendos, cujus materia est traditio libri exorcismorum ; forma , verba episcopi.

4. Acolytatus, quo confertur potestas luminaria ecclesiae accendendi, ac praeparandi am­pullas v in i, et aquae ad missae sacrificium, cujus materia est traditio candelabri»cum cereo extincto, ac urceoli vacui ; forma vero , verba episcopi.

* Praedicti quatuor ordines dicuntur non sacri, tum quia remotius ad con.cctionem eucna risfiæ concurrunt, tum quia non habent annexam obligationem recitandi breviarium, et servandi castitatem.

1. Subdiaconatus, quo confertur potestas sacra vasa, calicem , et patenam ad usum sacrificii praeparandi, et ad altare deferendi, diacono in altaris ministerio inserviendi, in missa epistolam solemniter cantandi, et pallas altaris, nec non corporalia, calices, et patenas abluendi, cujus materia est traditio tum calicis vacui cum patena, tum liber epistolarum ; forma, verba episcopi.

2. Diaconatus , quo confertur potestas sacerdoti in missae sacrificio immediate assistendi, ei ministrando panem, et vinum ad conficiendam eucharistiam , evangelium in missa so­lemniter cantandi , de parochi licentia solemniter baptizandi, et ex facultate episcopi

Majo- verbum D ei populo praedicandi, cu jus materia est tum impositio manus dexterae episcopi, res qua- < tum traditio libri evangeliorum : forma vero , verba episcopi, quae in utraque actione les sunt proferuntur.

3 . Presbyteratus , quo confertur potestas consecrandi corpus Christi, et remittendi peccata , cujus materia est tum traditio calicis cum vino , et patenae cumJ^ostia, tum impositio, non quidem prima vel tertia, sed secunda manus episcopi dicendL Oremus, fra tres , etc.

** Praedicti tres ordines dicuntur sacri tum quia habent annexas oKigationes recitandi bre­viarium , et servandi castitatem , ratione cujus quodammodo Deo consecrantur ; tum. etiam , quia propius ad sacramenti eucharistiae confectionem concurrunt ? quamvis sub­diaconatus non nisi ab anno io3 i , ab Urbano I I , in concilio Beneventano inter sacros ordines numeratus sit.

'i . E x praedictis septem ordinibus omnes habere rationem veri sacramenti, quamvis unicum unitate finis constituant, ut aliqui volunt, et ferme modernis temporibus communiter; alii tamen non nisi diaconatum, et presbyteratum esse vera sacramenta contendunt, priora quinque esse solum sacra- mentalia quaedam ad sacerdotis ordinem praeparatoria, non a Christo , sed postea vel ab apostolis, vel ab ecclesia adinventos, et institutos ad majorem venerationem , et obsequium ordinis sacerdotalis; cui sententiae videtur adhaerere Benedictus X I V , syn. d iœ c., Uh. 8 , cap. 9 , n . 12.

2. Ex posteriori hac sententia sequitur , quod solus diaconatus, et presbyteratus imprimant characterem proprie talem ; secus vero priores quinque , quamvis ex ordinatione ecclesiae nequeant iterari.3 . Quamvis de fide divina certum sit, presbyteratum habere rationem veri sacramenti , ut inquit Bene- dictus X I V , Uh. 8 , syn. d iœ c., c. 9 , n. 2 ., non tamen ita certum est de diaconatu , quia plures non exigui nominis doctores negant, fide divina constare.

4. Negantes primos quinque ordines esse vera sacramenta contendunt materiam adaequatam ordinum diaconatus et presbyteratus, esse solam manus episcopi impositionem, cum ei correspondent ibus verbis tamquam forma ; et ita fuisse collatos dictos duos ordines in primitiva ecclesia per annos ad minimum nongentos in universa ecclesia : et solum ante septingentos, vel octingentos annos in ecclesia Latina invectam esse traditionem instrumentorum asserunt : et huic sententiæ videtur adhærere Benedictus XL V , ib id ., cap. 10 , n. 7.

5. Nihilominus pro casu quo in collatione ordinum diaconatus, vel presbyteratus omissa fuisset, sivetraditio instrumentorum , sive impositio manus, tota ordinatio quoad substantiam supplenda esset sub conditione ob probabiliorem alterius sententiæ , prout declaravit sacra congregatio, apud Bene­dici. X I V , ibid. , n. i3. •

6'. In ecclesia Græea quatuor tantum habentur ordines, nempe lectoratus , subdiaconatus , diaconatus et presbyteratus, ex Benedicto X I V , ibid.

7. tonsura clericalis consistens in rasione capillorum, et formatione coronæ seu clericæ juxta canonis- tus, habet rationem vari ordinis, numeranda inter minores, imo et sacramenti : secus juxta theo­logos, sed est mera dispositio ad ordines, quatenus homo vi tonsurae segregatus astatu laicali, et in statum ecclesiasticum translatus redditur habilis , ut in aliquod altaris obsequium consecrari possit adeoque est ritus ab ecclesia institutus.

III. Colli-.ges

#

TABULA CLXXVI .DE EPISCO PATU, E JU S EX C ELLEN TIA , INSTITUTIO NE , E T AD IPSIU S COLLATIONEM REQ U ISITIS.

T. Aliquos est ordo specie, et numero distinctus a presbyteratu, faciens tamen unum genere ordi­nem; et præsupponere debet ex institutione Christi presbyteratum , ac imprimere novum et dis­tinctum characterem : atque adeo volunt esse sacramentum distinctum a sacerdotio , et ita sen­tiunt Pellegrinus, Tournely, Charmes.

2. Alios, non est ordo distinctus a presbyteratu , sed extensio tantum modo characteris sacerdotalis ad novum officium , novam et ampliorem potestatem, ac dignitatem, ita ut episcopus aliu» non s it , quam sacerdos perfectus , qui apicem pontificatus adeptus est : et hi consequenter negant, esse sacramentum distinctum a sacerdotio, et ita praeter plures alios sentiunt D. Bonaventura, D. Thom a, in supplem. , quœst. 40, art, 5 , a d 2 , imo aliqui videntur velle, ipsum omnino exclusum a ratione ordinis, et sacramenti proprie talis.

3. Tertiam sententiam est verus ordo, et sacramentum quidem , sed solum incomplete, et partia- liter distinctum a sacerdotio : in quorum sententia sequitur, quod per episcopatum non impri-

I. Juxta matur novus character, sed character sacerdotalis extendatur per novum modum superadditum ,cujus virtute potest episcopus conferre aliis sacramenta confirmationis et ordinis, ac caetera munia episcopalia obire, et quamvis in illa extensione characteris sacerdotalis datur nova gratia, attamen consecratio episcopalis non est sacramentum distinctum abbordine presbyteratus, sed est hujus ordinis complementum : ita præter alios sentit clericatus.Quaenam ex mox adductis tribus sententiis dicenda probabilior , vel cui adhærendum , non est facile decidere , quaelibet adducit solida fundamenta, Benedictus X IY videtur favere primae , vel certe tertiae , cum in sua synodo diœcesana , lib. 3 , cap» 9 , n. 2 , dicat ; Inter theologos commu­niter convenit, veram rationem sacramenti participare episcopatum , et diaconatum : quinimo .de episcopatu , etiamsi ab aliquibus non censeatur ordo diversus a sacerdotio ( cujus tamen ju xta omnes est extensio , perfectio et complementum ) id esse pariter de fide affirmat Petrus Soto , aut saltem non posse sine periculo , et gravis erroris nota , hoc tempore negari asserunt M edina et Vasquez.

Episcopatus est ordo supre­mus , quo da­tur potestas presbytero con­ferendi sacra­menta confir­mationis et or­dinis , qui

II. Facit episcopos superiores presbyteris potestate tum ordinis , ex Tridentino anathematizante contrarium sentientes, sess.

tum jurisdictionis, et id fide divina credendum , 23 , can. 7.

III. Est aChristo im­mediate im itutus

IY. Conferri-;

V. Valet col­latus

1. Estque veritas de fide divina tenenda ex definitione Tridentini fundata tum in illo apostoli ; Attendite vobis et universo gregi, , in quo vos Spiritus Sanctus posuit regere ecclesiam Dei : tum in alio ejusdem : Ipse dedit quosdam apostglos, episcopi vero successerunt in locum apostolorum, ex Tridentino , sess. 23 , de sacram, o rd ., can. 6.

2. Post resurrectionem, quando dixit Christus, Joah . 20 , v. 21 : Sicut misit me P a te r , et ego mitto vos ; nam his verbis apostolos creavit suos vicarios , orbisque doctores, ac consequenter suum officium et avictoritatem , scilicet omnem potestatem ecclesiasticam eis communicavit, ac proinde eos creavit episcopos : ita sentiunt SS. Cyrillus , Chrysostomus , Theophylactus, Augus­tinus. A pud Cornei, a lap. 12 , cap. Joa n . 20, v. 2 1.

'1. Debet caeremoniis, et ritibus in pontificali Romano praescriptis, juxta quod ad consecrationem episcopi tres debent adesse episcopi, quorum unus vocatur consecrator , alii duo dicuntur assis­tentes : aliæ autem caeremoniae praescribuntur pro ecclesia Latina, aliae pro ecclesia Graeca in consecratione episcopi , utriusque ecclesiae caeremonias referunt Tornellus, et clericatus de sacr. ordinis , decis. 36 , n. 1 1 .

2. Potest, et solet de jure communi die dominico : attento vero pontificali Romano etiam in nata- litiis apostolorum : et hinc Benedictus XIV, consecraverat episcopum Justinopolitanum Romae in festo apostolorum Simonis et Judæ .

1. Ab uno dumtaxat episcopo , etiam sine dispensatione papae valida quidem est, sed illicita collatio, ex Benedicto X I V , in epist. ad P. Angelbertum , abbatem , monast. Campidon. quæ incipit : Ex his precibus. In append. , ad tom. lV ,b u ll. ejusd.., fo l. 12 , edit. Venet., quidquid aliqui pronundaverint absolut^ invalidam , alii invalidam si fiat sine indulto pontificio, et hinc factum , quod plures summi pontifices exigente necessitate indulgent ut ab uno tantum episcopo , assis­tentibus duabus dignitatibus , vel duobus simplicibus sacerdotibus , consecratio episcopi fiat.

2. Ab uno quoque dumtaxat episcopo, licet in induito pontificio exigitum fuisset, ut fiat ab uno episcopo, assistentibus tamen duobus sacerdotibus, quamvis in hoc cusu illicita esset, ex Bene­dicto X I V .

N. B. Circa materiam , et form am episcopatus assignandam ab i ll is , qui volunt, ipsum esse ordinem , et sacramentum distinctum a presbyteratu , variant theologi : et clericatus adfert octo distinctas opiniones, ac tandem inaecisam relinquit quaestionem , asserendo , sibi satis, fuisse fundamenta uniuscujusque opinionis allegasse , atque objecta, quae in unaquaque fieri pos­sunt , retulisse , ac resolvisse ; Tornellus tamen vult quod sola impositio manus cum codice evan- gAiorum supra caput ordinandi videatur esse materia essentialis adaequata ordinationis episco­palis tum apud Graecos , tum apud Latinos ; form a vero , oratio invocans Spiritum Sanctum : Charmes vero vult , solam impositionem manus episcopi habere rationem materiae adaequatae,

form am vero esse verba impositioni manus correspondentia : Accipe Spiritum Sanctum , etc. caetera autem esse solum ritum accessorium , et integrantem ah ecclesia adjunctum ad majorem duntaxat significationem , et expressionem collatce potestatis.

TABULA C^X X V IL

*

TABULA C L X X V I I

Minister sa­cramenti ordi­nis

DE MINISTRO SACRAMENTI ORDINIS.

' I. O rd in a r iu s est so lu s p r o p r iu s o r d in a n d i e p is c o p u s , ex Tridentino , q u i ta m e n d e b e t esse consecratus, qua con se c ra t io n e su p p o s ita p o sse t v a lid e c o n fe r re o rd in e s o m n e s , e t ia m i l lu m v e l illo s , q u o s ip se n o n a c c e p is se t , u t s p e r s a ltu m fa c tu s fu is se t s a c e r d o s , eo q u o d c h a ra c te r sa c e rd o ta lis e m in e n te r in se c o n t in e t o m n es a lio s in fe r io re s o r d in e s , q u a m v is a l iq u i v e l in t , q u o d ta lis n o n p o sse t c o n fe r r e o r d in e s , q u o s n o n su sce p isse t.

r i, Cardinales presbyteri, qui ex recepta consuetudine possunt tam suis familiaribus, quam etiam aliis sibi subditis conferre primam tonsuram, et minores ordines.

2. Abbates in fu lati, seu mitra , et baculo utentes, possunt suis subditis , religiosis, etiam novi- tiis, conferre primam tonsuram, et minores ordines ex diversis privilegiis juri canonico insertis, ex Benedicto X I V , in sua constiti quae incipit. Ad audientiam nostram, torri. 4 , bull» ejusd. , fo l. i 36 , edit. Venet. , §. 16 , nequeunt tamen sive aliis religiosis sibi non sub­jectis, seu alterius religionis, seu congregationis, licet hi comparèrent cum litteris dimisso- rialibus suorum superiorum regularium, et consensu ordinariorum,intra quorum dioecesium

II. Extraordina-J fines ipsi regulares existunt ; sive secularibns, licet suæ jurisdictionis subjectis, quantumfis 'rius. haberent litteras dimissoriales a suis ordinariis, praedicta conferre, ex Tridentino , sess. 2 3 , •

de reform.t c. 10 , et Benedicto X I V , syn. dicec., Lib. 2 , c. 1 1 , n. 12 , praedictam autem facultatem exercere nequeunt cum suis religiosis antequam ab episcopo benedictionem obti- iluerin t, praeciso aliquo speciali privilegio , ex Benedicto X I V, ibid . , n. 9.

3. Sacerdos quivis , ex delegatione tamen solius papae , potest conferre primam tonsuram , et minores ordines, imo et subdiaconatum, in opinione praesertim eorum , qui negant esse sacramentum ,sine qua delegatione simplex sacerdos invalide dicta conferret : simplici autem sacerdoti, nequidem a papa delegari potestas conferendi sive diaconatum sive presbyteratum, quidquid aliqui concedant quoad diaconatum.

f i. Ratione originis ipsius ordinandi vel patris, si ordinandus extra locum domicilii patris casua­liter, et ex accidenti, occasione nimirum itineris , ofhcii, legationis, etc., natus fuisset, vel matris, si sermo sit de illegitimis , ex accidenti in aliquo loco natis, ex Innocentia X l l , in sua constit. Speculatores domus Israel, 4 novem. 1694 , apud Lue. F erra ris , verb. Ordo , art. 3 , n . i i .

2. Ratione veri domicilii in loco contracti, quod censetur contrahi per habitationem in aliquo loco animo perpetuo ibi manendi: non vero per aliquos etiam annos plures, ex Innocent. X I I a

3 . Ratione beneficii in dioecesi aliqua obtenti ac pacifice possessi, ad congruam clerici sustenta­tionem per se, et secluso quocumque alio adminiculo , etiam patrimonii p tg u is , sufficientis, ex Innocent io X l l , loc, cit. , §. 8.

4. Ratione triennalis, familiaritatis , et servitii praestiti alicui episcopo , ad quod requiritur., ut per triennium continuum , et completum ordinandus commoratus fuerit cum episcopo, ejus- que expensis, tanquam commensalis domesticus continuo sustentatus, cui intra terminum unius mensis a facta ordinatione, debet episcopus conferre beneficium, etsi ipsi solum con­tulisset primam tonsuram , ex Tridentino et Innocehtio X I I ; id autem non competit epis­copo solum titulari, imo hic nemini potest conferre ordines nisi de licentia tum su i, tura ipsius ordinandi, ex Tridentino , sess. 2 5 , de reforrn. , c. 9.

* Ordinatus ab episcopo originis vel domicilii in minoribus posset ab episcopo beneficii pro­moveri ad alios ordines, dummodo ab illo habeat litteras testimoniales de vita et moribus ex Innocentio X l l , ibid.

** Regulares possunt ordinari ab episcopo illius dioecesis, in qua eorum conventus existit • quod si dicecesanus abesset, vel ordinationes non teneret, possent a quocumque catholico antistite ordinari, ex Clem. V i l i et Bened. X I V , const. quce incip. impositis nobis, tom. 2 , bull, ejusd., fo l. 109, edit. Venet., §. Demum ; excipe regulares qui per speciale privilegium nominatim ac directe, et non per viam communicationis, a sede apostolica post Triden- tinum concessum fu it , ut a quolibet catholico antistite ordines suscipere possint, uti con­cessum legitur religiosis congregationis S. Joannis, evangelistæ , et olim Jesuitis.

r i. Regularis ordinandus ab aliquo episcopo pro casu quo proprius abesset, vel tenere nollet ordinationes, debet in dimissorialibus sibi a suo prælato concedendis inserere absentiam proprii episcopi, vel quod non sit habiturus ordinationes, et id debet constare per authen­ticam attestationem vel vicarii generalis, vel cancellarii, vel secretarii ejusdem episcopi diœcesani, ex Benedicto X I V , in cit. constit. , §. Proeterea.

2. Episcopus ordinans regularem in sua dioecesi domicilium non habentem solis ipsius supe­rioris dimissorialibus litteris contentus sine adjuncta praefata authentica attestatione incurrit poenas canonicas adversus eos constitutas, qui alienum subditum legitimis dimissoriis desti­tutum ordinaverit, de quibus infra , ex Benedicto X I V , iMd. , §. Porro.

3 . Superiores regulares, qui contra decretum Clementis V i l i , subditum mittunt ordinandum ad alium episcopum peccant mortaliter , et incurrunt poenas latas tum in decreto dem entis V i l i , tum in decreto Benedicti X I V , ibid . , scilicet amissionem suorum officiorum et dignitatum, nec non vocis activse et passivae, ordinati vero suspensionis poenam.

Ordinans scienter alienum subditum sine licentia sui superioris, per annum continuum est suspensus ipso facto a collatione ordinum, et ordinatus pariter existit suspensus a suscepto­rum ordinum executione , quamdiu proprio ordinario videbitur expedire, ex Tridentino 9 eamdem quoque poenam incurrunt inferiores praelati habentes facultatem conferendi suis subditis primam tonsuram et minores ordines, si haec sibi non subditis conferant, ex Inno­centio X I I , in allata sua constit. Speculatores , etc.

N. B. Ordinationes factce ab episcopis haereticis, schismaticis , simoniacis aut excommunicatis ritu legitimo a Christo praescripto, validae sunt quoad substantiam , licet factae contra canones et leges ecclesiae, quidquid

molim non pauci theologi contrarium senserint fundati in antiquis canonibus, qui pronunciarunt irritas , et invalidas taies ordinationes , qui exponi debent de functione, executione et exercitio: ex quo sequitur quod tam Photius f i e r it valide ordinatus quoad substantiam a Gregorio Syracusano , tam quod ordinationes ah ipso factce fuerint validae quoad substantiam ,

Z

III. Nequit, ex Trident. , sess. 'i^ dereform . , licite conferre- ordines nisi 1 sibi subditis vel

IV. E t ideo jure sancitum, ut

TABULA CLXXVI I I .

í. Dare sunt

pos-

Dimissoriales ad suscipien­dos ordines ab< alieno episco po

DE PO TESTA TE DANDI LIT T ER A S DIMISSORI ALES.

T . Papa omnibus omnino Christi fidelibus tum generales in ordine ad suscipiendos ordines a quo­cumque catholico antistite, sive omnes ordines , sive aliquos dumtaxat, tum speciales ad susci­piendos ordines a determinato episcopo, omnes vel aliquos.Episcopus suis subditis, sive sint subditi ratione originis, sive ratione domicilii, sive ratione

beneficii, sive ratione triennalis familiaritatis et commensali tatis, tum generales , ti*n spe­ciales ad unum vel plures, vel omnes ordines suscipiendos.

' i . Infra annum a die vacationis, sed arctatis solum vel ratione beneficii jam sus­cepti , a quo urgentur ordines suscipere tanquam assumpti ad regimen ecclesiæ parochialis : vel ratione beneficii suscipiendi, quales censentur, qui habent jus, vel saltem sunt vocati ad aliquod beneficium vacans, 9eu capellaniam , quod tamen requirit actu certum ordinem , quem necdum habent , ex T r i- dentino > se ss. 7 9 de rcform ., c. io.

2. Ante lapsum anni episcopo extero licentiam conferendi ordines exteris clericis habentibus litteras suorum episcoporum , non tamen subditis sedis vacantis,

3. Vicarii ca- ex decreto sacrce congregationis ; potest tamen concedere dicto episcopo exteropitularessede licentiam , ut intra annum ordinet regulares, quidquid aliqui negent, episcopal i va-/ 3. Post annum a die vacationis sedis episcopalis potest dare dimissorias quibuscum* cante,et qui- que suis subditis, etiam non arctatis, ex Tridentino et sacra congregatione. dem 4. Expedire intra annum vacationis illas dimissorias , quas episcopus defunctus

nominatim concesserat ante obitum , et morte praeveniente non expedierat , ex declaratione sacrce congregationis.

* Concedentes dimissorias infra annum sedis vacantis non arctatis incidunt in poenam interdicti, ex Tridentino , non vero in poenam suspensionis per an­num , quod verum est etsi obtinens dictas litteras iis usus non fu isset, ex decreto sacrae congregationis.

N. B. Dicta de vicario capitulari procedunt etiam de capitulo sede episcopali w vacante antequam processerit ad electionem vicarii capitularis.

4. Prælati regulares infulati suis subditis religiosis in ordine ad suscipiendam primam tonsuram, et minores ordines, non quidem directas ad alium similem praelatum regularem, propter dicta in priori Tabula, sed ad episcopum dicecesanum.

5. Praelati regulares sive in fu lati, sive non infulati , sive ordinis exempti, sive non exempti pos­sunt religiosis sibi subditis , etiam novitiis ( quidquid aliqui velint excipiendos novitios , utpote volentes, quod tum ordines suscipere, quam dimissorias concedere pertineat ad epis­copum loci, ubi novitius agit novitiatum ) dare litteras dimissoriales directas ad episcopum dicecesanum , ex Clemente V i l i , i 5 m artii 1596 , tom. V I , bull, capucc., fo l. 374, imo pro casq absentiae dioecesani, vel recusantis tenere ordinationem , saltem temporibus alias solitis, etiam generales ad quemcumque episcopum , observatis tamen dictis in priori Tabula.

1. Abbates quicumque sint dare litteras dimissoriales suis subditis secularibus, ut ab aliis ord i­nentur, etsi verum esset, quod proprium territorium haberent a qualibet dioecesi avulsum, et segregatum cum clero et populo, in quem pleno jure exercerent jurisdictionem quasi episco­palem , sed id spectat ad episcopum viciniorem , ex Benedicto X I V , syn.dicec., lib. 2 , c. u , n. 14 et i 5 .

2. Vicarius generalis episcopi nequit concedere litteras dimissoriales, nisi vel habuerit specialem licentiam ab episcopo , vel episcopus in remotis ageret, ex cap. Cum nullus 3 , de temporibus ordinationum 126 ; censetur autem in remotis agere dum est extra diœcesim, vel abest duas dietas, seu 20 miliaribus italicis.

III. Semel ab episcopo concessae per mortem ipsius concedentis non extingu un tu r , nisi a successore revocentur,quæ revocatio debet significari, sicut nec concessæ a vicario capitulari sede episcopali vacante sive post annum, sive intra annum a die vacationis in casu permisso , de quo supra , quæ expirant per ingressum novi episcopi,

IV. Non debent extradi a proprio episcopo, nisi prius examinato, et approbato ordinando, ex Tridentino , sess»23 de rcform. , c. 3 , quamvis ex causa possit et examen demandari episcopo ad quem dirigitur ordinandus, ex decreto sacrce congregationis apud Barlosam de o ffe . , et potest episcopi alie* gatione 7 , n. 29 .

V. Non impediunt quominus dimissus pro ordinibus suscipiendis ad alium episcopum , licet prius examinatus*• possit ab alio examinari, extra tamen casum , quo examinatus a proprio mittatur pro ordinibus

% spseipiendis ad episcopum solum titularem ; nam hic nequit probatos , et examinatos a proprio episcopo denuo examinare, ex Benedicto X I V , syn, diane. , Uh, 1 2 , c. 8 , n. 7,

4

II. Nonsunt

pos-

l

TABULA CLXXI X.

Confe­rendorumordinum

I. Tem­pus

DE TEMPORE E T LOCO, QUIBUS CONFERRI POSSUNT ET DEBENT ORDINES, AC DE IN TER ST IT IIS,

' i . Prima tonsura, quavis die, hora et loco honesto , etiam extra missarum solemnia.2. Minores non solum temporibus, quibus de jure permissae sunt ordinationes generales, de quibus in fra,

sed etiam diebus dominicis, et festivis per annum , ex cap. V e eo 3 , de Tridentino ordinationum , dies autem festivi debent esse non solum chori, sed et fori.

3. Majores ordines nequeunt attento jure communi conferri nisi in sex sabbatis sequentibus, nempe in sabbatis quatuor temporum, in sabbato ante dominicam passionis, dicto sitientes, et m sabbato sancto , ex citato textu juris.

4. Pro casu ob multitudinem ordinandorum vel ob eorum , aut episcopo supervenientem infirmitatem , aut ob aliam rationabilem causam, non posset terminari die sabbati ordinatio, posset episcopus partem d if­ferre ad diem sequentem dominicum, ex can. Quod a patribus 4 , disi, yb , in quo tamen casu episcopus debet continuare jejunium, non quidem naturale, ut aliqui volebant, sed ecclesiasticum, quod tamen non admittit solitum prandium, sed solum aliquam collatiunculam, cum hoc jejunium vocetur magnum.5. lix privilegio concesso a sede apostolica sive episcopis , uti concessum episcopis Germania? praxis suadet, sive ipsis ordinandis, uti concessum habetur ipsis regularibus a diversis summis pontificibus, etiam post Tridentinum, praesertim Benedicto X Ili et XIV, in constiti Impositi nobis, §. Praeterea , possunt con­ferri ordines etiam sacri extra dicta tempora diebus dominicis vel festivis fori.

6. Minores ordines, licet absolute conferri possent extra missarum solemnia, attamen convenit, ut non nisi intra missarum solemnia conferantur, ex Benedicto X I V , syn. d iœ c., Lib. 8 , cap. n , n . 4^

7. Majores ordines nequeunt sine gravi culpa conferri extra , quam missam ipse conferens ordines del^fc celebrare , ex Benedicto X I V , loc. cit.

8. Ordinans, et ordinatus extra tempora statuta absque privilegio peccant graviter, et ordinans præterea incurrit post sententiam pœnam suspensionis respectu collationis ordinum illicite collatorum } ipse vero ordinatus incurrit suspensionem ab executione ordinum , et quidem ipso facto, ex cap. Sane 2 , de tem­poribus ordinationum adjuncta constitutione P ii I I ,

r i. Prima tonsura , et minores ordines possunt simul eodem die conferri ex consuetudine recepta.2. Minores ordines simul cum subdiaconatu eodem die conferri nequeunt, sed observari debent

interstitia unius anni a susceptis minoribus ordinibus, ex Tridentino , sess. 2 3 , de ref. , c, 8 , praeciso tamen privilegio vel consuetudine, si hi aliquo loco viget, qua subsistente non incurreret ita ordinatus suspensionem , ex declaratione sacrce congregationis.3. Duo sacri ordines eodem die conferri nequeunt, nequidem regularibus alias privilegiatis,

i. Vi quo- ex caP' Vilectus i 5 , de temporibus ordinationum et Tridentino : et conferens eodem dierum duobus sacros ordines, praeter peccatum mortale , suspenditur a collatione utriusque ordinis

ad arbitrium s?dis apostolicæ, et suscipiens illos ab executione ultimi ordinis : quod , etiam procedit de conferente, et suscipientes duos sacros ordines duobus diebus , nempe sabbato et dominico , continuato jejunio sabbatino. a

4. Suscipiens duos sacros ordines non eadem die , sed distinctis, v. g . , . /ribus diebus dominicis vel festivis intra annum , et consequenter non servatis interstitiis ,/unius anni saltem eccle­siastici , absque privilegio vel dispensatione , peccant quidem mortalitlr tam suscipiens, quam conferens, nullam tamen pœnam incurrunt.

Episcopus ex Tridentino, ib id ., c. 1 1 , sed solum cum suis subditis : quare nequit dispensare cum ordinando non subdito comparente cum dimissorialibus proprii episcopi, nisi in illis exprimatur, quod ab eo fuerit dispensatus quoad interstitia ,

Potest -Î 11 censeretur , si dimissoriales exprimerent eum posse ordinari etiam non servatis j interstitiis : imo nec cum familiaris potest dispensare , quamvis illum possit ordi- I nare juxta dicta in Tabula CLXXV1Í.! 2, Vicarius quoque generalis episcopi, hoc absente \ nec non capitulum , et capitu-

laris vicarius sede episcopali vacante.

i. Praelati sine justa, et rationabili causa pro qua inter subdiaconatum, et minores sufficit necessitas, vel utilitas ecclesiae : inter subdiaconatum, et diaconatum quae­libet rationabilis causa arbitrio episcopi : inter diaconatum, et presbyteratum requiritur, tum necessitas, tum utilitas ecclesiae, ex Trident. , ibid. , c. 1 1 .

Non pos- 2* regulares cum suis religiosis sine speciali privilegio ; qno tamen gaudentsunt Religiosi mendicantes , utpote qui ex privilegiis concessis post Tridentinum a

Gregorio X , cónstit. quae incipit Pium , et utile edita, anno i 5S2 , PP. Societat. Jesu et Clemente V il i , Constit. Batio pastoralis : et Bened. X liI,const. Summe decet. Minoribus, apud Ferraris verb. Interstitia , n. 16 , possunt tribus continuis, vel interpolatis diebus dominicis vel festivis, adeoque non servatis interstitiis, ordinari.

3. Consecratus in presbyterum die sabbati quatftor temporum potest sequenti die dominico consecrari in episcopum ex Glossa , quod verum est sive jejunium fuerit continuatum ,#sive non : consecratus tamen in presbyterum die dominico mane, nequit eodem die consecrari i# episcopum etiam in sententia quod episcopatus non sit ordo distinctus, eo quod utriusque consecratio fieri debeat cum missa, et nullus possit eodem die duas missas celebrare.

1. In generalibus ordinationibus constit. Impositi ad audientiam , tom. 4 5 bull. ejusd. , fol. 3 6 , edit. Ven. »§. 18. Ordines majores conferri debent, vel in cathedrali si in civitate, vel in ecclesia digniore, si in alio loco diœceseos conferunt. Trident. , sess. 80, de reforrn. , c. 9.

2. Extra generales ordinationes ordines majores possunt subinde ex justa causa aliquibus conferri privatim in sacello episcopi t exm m ox laud. pontij.

II. Inters­titia

2. In qui­bus dis-,/ pensare

Í

III. Lodisi

TABULA CLXXX.

[. Subjec­tum ca—; pax sunt

Sacra­menti or­dinis sus— cipiendi

i . Quæ est pro

DE SU BJECTO SACRAMENTI O RD IN IS, E T REQ U ISITIS AD V A L ID E , E T LIC IT E IPSUMSUSCIPIENDUM.

fT. Omnis, et solus masculus : et ideo femina, vel hermaphrodita, qui seque, vel magis de femineo sexu participat, nequit valide ordinari.

2. Omnis , et solus masculus baptizatus ; et ideo cathecumenus, vel infidelis nequit valide ordinari , adeoquod si quis bona fide putans se baptizatum , suscepisset sacerdotium , comperto postea errore, deberet, suscepto prius baptismo, gradatim per omnes ordines ad sacerdotium promoveri : et ita decisum legitur cap. Veniens, 3 de presbytero non baptizato. •

3 . Infantes etiam ante adeptum usum rationis absolute loquendo de valore : nequaquam vero de licei- tate, ex communi theologorum, et expressa Benedicti X 1Y , constiti Eo quamvis , tom. i , bull. ejusd. , fo l. 3 i2 ,ed it. Ven. , §. 20 , contra quosdam negantes ; quod procedit etiam de ipso episcopatu , juxta probabiliorem, licet alii velint ipsum exceptum : unde nequit quis ordinari ante adeptam plenam dis­cretionem : et cap. Nullus, 4 De temporibus o rd in a t,, prohibetur conferri prima tonsura infantibus: sed ad minimum requiritur septennium.

f 1. Probitas vitae, et hic qui prava consuetudine peccandi contra castitatem inquinatus esset, suadendum est ei pro posse, ut desistat a proposito pro casu , quo attentis omnibus putaret se non posse in illo statu castitatem servare ob pravum lasciviae habitum , quo se implicatum bene noscit, prout suggerit Benedictus X IV , syn. diœc. , Uh. i i , c. 2 , §. 8.

2. Status gratiae per confessionem sacramentalem procuratus etiam respectu minorum ordinum et subdiaconatus, etiam in sententia negantium , ipsos esse sacramenta, ratione eucharistiae , quam solent ordinandi recipere ab episcopo ordinante.

3. Intentio debita non solum suscipiendi ordines, quae in adultis requiritur ad valorem juxta dicta in Tab. CXXVII , sed insuper suscipere volens primam tonsuram , et minores ordines debet habere intentionem eligendi statum clericalem , ut Deo fidelem cultum praestet : quare suscipiens dictos ordines solum animo fruendi privilegiis clericorum , et postea retrocedendi, juxta aliquos peccat mortaliter : venialiter solum juxta alios , nisi id fiat postquam contra ipsum gravis aliqua causa incoepta esset apud saeculare judicium , de quo solum casu pro­cedere prohibitionem Tridentini ait Benedictus XIV, syn. diœc. , lib. 12 , c. 3 ; quod si vero quis vellet initiari dictis ordinibus sine intentione ascendendi ad superiores ordines, non videretur condemnandus de ullo peccato.

4. Susceptio sacramenti confirmationis , ex Tridentino , quod tamen non videtur sub gravi obligatione voluisse id exigere, quidquid aliqui contrarium sentiant. Vid.dict. in T a b .C X X X V .

" ''Prima tonsura et minoribus, usus rationis, seu septennium, ex Bene­dicto X I V , inlconst. Eo tempore , fo l. 3 i2 , edit. V en ., §. 19.

Subdiaconatu vigesimus primus completus, t j r •>Diaconatu vigesimus secundus completus, f X i n m o,sess. 2 , Presbyteratu vigesimus quartus completus , ) c e reJ 07 rn* » c’ 12 *Episcopatu trigesimus completus ex dispositione concilii Lateranensis

relati, cap. Cum in cunctis, de electione, et electi potestate; excipe postulatum , postulatio enim alicujus in episcopum heri potest dum­modo postulandus expleverit vigesimum septimum ætatis suae annum, ex dispositione juris.

2. Super quam dispensare potest non solum papa, sed et ex privilegio episcopi Ger­maniae ad suscipiendum sacrum presbyteratus ordinem , sed non n isi, urgente ne­cessitate , vel utilitate ecclesiae , et super defectu unius dumtaxat anni.

''Ordinans scienter aliquem , suspenditur post sententiam a collatione omnium ordinum , et ordinatus ipso facto suspensus est, et quidem non solum usque ad legitimam ætatem , sed perpetuo, donec Benefi­cium absolutionis consequatur.

Ordinans, et ordinatus bona fide ante legitimam ætatem , sicut non pec­carunt , ita nec incurrerunt ullam pœnam : si tamen post susceptum bona fide ordinem veniret in cognitionem erroris, non posset licite ministrare in suscepto ordine, donec ad legitimam ætatem perveniret : et ministrans peccaret quidem mortaliter, nullam tamen inde incur­reret irregularitatem : superveniente autem legitima ætate , cessat absque ulla dispensatione impedimentum ratione ordinati bona fide.

T. Prima tonsura, fidei rudimenta , legere et scribere, ex Tridentino , sess. 2 3 , c . 4.

2. Minoribus praeterea linguam latinam callere, ex Tridentino , ibid. , c. i i , excipe homines regionis Illyricae , ex declaratione S. congrega­tionis in annexis ad Trident.

3. Subdiaconatu et diaconatu , esse instructum in litteris et iis, quæ ad ordinem suum exercendum pertinent, ex Tridentino , ib id ., c. i 3.

4. Presbyteratu, ut possit populum instruere in necessariis ad salutem, et sacramenta administrare, ex Tridentino , ibid. , cap. 14.

N. B. In religioso ordinando minor scientia requiritur ; nani ex Glossa in can. , legis epistola 36 , causa 16 , quœst. 1 , a d verbum Instructio, ait : sufficit monacho quod tantum bonus s it , licet sit illiteratus.

7. Titulus legitimus honestae sustentationis, de quo Tabula sequenti..8. Ordo debitus , et carentia omnis canonici impedimenti, de quibus Tab. CLXXX1Ï.

z'r. Exercitia spiritualia decem dierum, quæ ab initiandis sacris ordinibus praemitti debent, ex decretis S. congregationis, quæ referuntur a Benedicto X IV , lib. instit. eccles. lnstit. 104, quæ quamvis respiciant solam Italiam et insulas adjacentes , attamen episcopi etiam extra Italiam idipsum ab ordinandis observari mandant; et merito quidem pro status gravitate et periculis , ne ordinandi viam sanctitatis ingredientes a via salutis aberrent : imo bene perpen­dentes ministerii celsitudinem, et quanta ecclesiasticum deceat puritas, quanta innocentia, vires pensent num suffecturae sibi ad se continendum inter arctos boni ecclesiastici limites.

2. Divina vocatio, ut positus quis e a t, et fructum afferat, et ejus fructus permftneat. Vide ad calcem Tab, C L X X X I I . (A) •

I I . R e q u i­s ita

* A d l i ­ce ità tem

5 . Æ tas le g it im a ,

3 . Ante-_ quam

6 . Scientia proportio- nata cuilibet ordini,« scilicet pro

** Adfructum, et securi-^ tatem

# /

m

A

r»

TABULA CLXXXI .D E TITU LO SUSTENTATIONIS REQUISITO AD SUSCIPIENDOS LIC IT E SACROS ORDINES.

I. Requiritur jure tum antiquo, quam novo Tridentini ad honestam clerici sustentationem pro suscipiendis sacris ordi­nibus (p ro suscipiendis enim minoribus nullus titulus exigitur ) : quod si episcopus aliquem ordinaret sine certo titu lo , tamdiu ei necessaria subministrare deberet, donec in aliqua ecclesia ei convenientia stipendia militiae cleri­calis assignaret, nisi talis ordinatus aliunde haberet, quo honeste sustentari posset, ex cap. Cum secundum , i6 de Praebendis et dignitatibus, et cap. Si episcopus , 3 i de Praebendis 126.

II. Debet esse quid perpetuum , immobile non revocabile , distinctum a lucris quotidianis : hinc nequit quis ordinari intuitu stipendii ex missis, musica , vel instructione puerorum , percipiendi, vel ex vicariis , seu capellaniis tempo­ralibus.

f i . Pacifice possessum sufficiens ad honestam clerici sustentationem, sive juxta taxam syno- dalem , sive ea deficiente juxta inorem regionis, detractis oneribus , ex Tridentino et Innocentia X I I . An vero detrahi etiam debeant onera missarum , ultimo declaratum fuit a sacra congregatione id relinquendum esse conscientise , et arbitrio ordinariorum , ut refert Benedictus X I V> syn. ctiœc. , lib. 12 , c. 9 , n. 6.

2. Tenue suppleri potest additione patrimonii ex declaratione sacrae congregationis in causa Seguntina , anno 1519 , apud Bened. XIV, insti!. eccl. 26 , §. Itaque rejectis , et inter declar. annexas Trident. , sine contradictione prohibitionis factæ ab Innoc, XII 9

Beneficium de qua in Tabula C LX XV1I , quia illa solum respicit episcopum ordinantem aliquem adecclesias- < titulum beneficii in aliena dioecesi obtenti , ex Benedicto X I V , syn. dure . , lib. 1 2 , c. 9.ticum 3. Ad cujus titulum quis ordinatus e s t , nequit resignari , nisi facta mentione, quod ad

illius beneficii titulum sit promotus , neque ea resignatio admitti potest , nisi prius constet, quod aliunde commode vivere possit sub nullitate actus, ex Trident. , sess. 2 1 f de reform . , c. 2.

4. Quo abutens seu conveniens cum collatore beneficii, vel cum illo , qui ressignare ipsi vult suum beneficium, quod fructus beneficii minime velit percipere, ut hoc modo faci­liorem sibi viam sternat ad obtinendos ordines , talis ipso jure est suspensus, adeo quod nec ad superiores ordines ascendere possit, nec in suscepto m inistrare, nisi obtenta a sede apostolica dispensatione , ex Benedicto X I V , instit. eccles. 26 , §. Pro illis .

1. E x concilio Lateranensi approbante Tridentino, qui tamen titulum ille admitti non debet, nisi pro casu , quo judicaret episcopus necessarium esse pro necessitate, vel uti­litate suarum ecclesiarum , ex Tridentino , adjuncta declaratione sacrae congregationis, sub Innoc. X I , i 3 m aii, anno 1679 » celat, a Bened. X I V , instit. 26, §. Temporis autem ,

2. Ad cu ju f titulum quis ordinatur quod nequit sine episcopi licentia alienari, aut extin- g u i, aut rem itti, nisi vel ordinatus beneficium ecclesiasticum sufficiens statui suo sit adeptus , vel aliunde habeat, unde vivere possit, ex Tridentmo : imo licentia episcopi requiritur etiam respectu illius, qui beneficium sufficiens adJpOnestam sustentationem postea acquisivisset, ex declar. sacrae congreg. apud Bened* X I V 9 instit. a d §. Qui patrimonium ; et syn. diane., lib. 1 2 , c. 9, n. 1.

3. Cujus alienatio, propria autoritate facta , vel etiam de licentia episcopi, non facta men­tione in instrumento alienationis , quod ejus titulo fuerit ordinatus, ipso jure nulla est, 'ex declarat, sacr. congreg : quod et provenit de permutatione ipsius cum aliis bonis, X pud eumd. syn. diœc. loc. cit.

4. Quo abutens, id est conveniens cum patrono de patrimonio non utendo, vel eo post susceptos omnes restituendo , vel illo ad certos tantum annos habendo, vel de fructibus

. ejus alteri cedendis , peccat mortaliter , nec tenetur stare tali conventioni et pacto.

( i . Ubi viget consuetudo ordinandi clericos cum solo titulo mensae, uti viget in Germania, et in quibusdam aliis regionibus, vi cujus vel princeps territorialis , vel civitas quædam aut monasterium per litteras sese obligat praestare in subsidium tali clerico necessaria ali­menta , quando hic præ infirmitate , vel decrepita æ tate, vel alia de causa amplius se sustentare non posset.

2. Pro casu ordinatus titulo solius mensae reduceretur ad impotentiam, et sublevari non posset ab illo , qui titulum mensae constituit, teneretur talem providere episcopus de bonis ecclesiarum , ex cap. 2 , 4 et 16 de Praebendis et dignitatibus.

3. Suscipiens ordines sacros sine vel cum ficto titu lo , ipso jure est suspensus , ex can« i et 2 , distin . 20.

4. Ordinatus in subdiaconum sine titulo vel cum titulo sive beneficii, sive patrim onii, quem postea amisit, non potest ad altiores ascendere, nisi prius acquirat et obtineat sive beneficium , sive patrimonium , sive titulum mensæ.

5. Ordinatus titulo patrimonii vel mensæ debet instrumentum desuper confectum exhi­bere episcopo,etpublicari in ecclesia in aliquo die festo quando magnus habetur concursus populi inter missarum solemnia , et admoneri populus , u£ s ib i, etiam secreto, patefiat, si forte advertatur, quod bona illa non sint illiujnaturse , nec eum fructum afferant.

T. Quo titulo solent omnes religiosi professi ordinari, ex pontificali Bom ano , novitii autem, vel solum ad certum tempus professi nequeunt ordinari ad titulum paupertatis, et hinc si novitius aliquis promoveri vellet ad sacros ordines , deberet habere titulum vel patri­monii , vel beneficii, vel mensæ.

* Expulsum a religione debitis modis et firmis religiosum professum in sacris constitutum non tenetur religio alere, eo plane modo, quo episcopus non tenetur alere clericum jure privatum suo beneficio , ad cujus titulum fuit ordinatus , nec societas Jesu tenebatur olim alere dimissum a religione, ex declaratione Benedicti X U l j manet tamen suspensus donec provideatur de titu lo , ex eodem .

Titulus ad ordi­nes licite suscipien­dos

III. Est qua druplex ^

Patrimo­nium

Mensa

Paupertasreligiosa

I

TABULA CLXXXI I .

I. Debi- _ tum or-<- dinem

C i

DE RELIQ UIS REQ U ISITIS AD SUSCIPIENDOS LIC IT E O RD IN ES, E T OBLIGATIONIBUS ORTISE X SUSCEPTIONE EORUM.

( i. Servare debet, non suscipere ordines per saltum, id est non suscipere superiorem , omisso inferiore , adeo quod praesumens per saltum ordinari peccet mortaliter, et incurrat suspensionem , et quidem juxta pro­babiliorem ipso facto, in qua manere debet donec ab episcopo dispensetur , ut ordinem praetermissum suscipiat, et in suscepto ministrare possit, ex cap. Tuœ lit ter œ , de clerico per saltum ordinato.

2. Non observasset, et ordinatus per saltum praesumpsisset preeterea ministrare in ordine per saltum sus­cepto , seu ordinis superioris munia exercere, peccasset m ortaliter, et incurrisset irregularitatem ob^io- latam suspensionem , si tamen occulte id factum fuisset, sposset cum tali episcopus dispensare, eumque absolvere, ex Tridentino : imo etsi bona fide in ordine per saltum suscepto ministrasset, ad cautelam absolvendus, et cum eo dispensandum , ex quadam resolutione sacrae congregationis, die 5 decem b., an. 1744 , apud Ferraris , verb. Ordo , art. 2 , n. 32.

3. Praeteriens, et suscipiens sive minores , sive majores ordines , non suscepta tonsura peccat quidem mor­taliter , et defectus suppleri debet, nullam tamen incurrit censuram , quia non dicitur per saltum ordi­natus , cum tonsura non sit ordo per dicta in Tab. CLXXV.

Si innodatus irregularitate aliqua sive ex delicto, sive ex defectu praesumeret vel suscipere ordinem aliquem , vel in suscepto m inistrare, gravissimi peccati reus esset, non tamen incurreret novam irregu­laritatem.Accedens ad ordinationem innodatus aliquo impedimento canonico valide ordinatur, non obstante pro­hibitione praemissa juxta pontificale Romanum ab episcopo, ne quis aliquo impedimento canonico irre­titus audeat accedere , et suscipere sacros ordines, quia non obstante tali prohibitione episcopus habet, et retinet intentionem tales etiamnum ordinandi.

3. Si episcopus sive per publicum edictum, sive oretenus in ipsa ordinatione protestaretur , se non inten­dere ordinare innodatos aliquo impedimento canonico ( quod tamen facere prohibetur ) in tali casu ordi­natio innodati impedimento canonico invalida esset, ex declarationibus sacrar, congreg. vel certe dubia , et ideo sub conditione repetenda , ex Benedicto X I V , syn. dicec. , lib. 8, c. 1 1 , n. 2.

4. Innodatus aliqua censura, vel alio impedimento canonico præsumens ad altiorem ordinem ascendere, reus est gravis sacrilegii, nullam tamen incurrit irregularitatem , ex Ben. X I V . ih. , lib. 12 , c. 4 , n. 7«

Recitandi divinum officium , juxta dicta per extensum Tabula XXVII.2. Recitandi certas preces ab episcopo injunctas in ipsa ordinatione, ad quas juxta aliquos tenetur sub mor­

tali : juxta alios tamen , et forte probabiliorem, salimi sub veniali, quia non constat de intentione epis­copi graviter obligandi.

^In ecclesia Latina orta vel immediate ex voto tacite omisso in susceptione ordinis subdiaco- natus, vel ex praecepto ecclesiae; si tamen quis ordinatus fuisset ante usum rationis non obligaretur servare castitatem , nisi pro casu, quo post adeptos annos pubertatis ratam haberet ordinationem sui factam ante usum rationis, sive verbo, sive facto * utendo nimirum ordine sacro, ex Benedicto X I V , constitut. quae incipit Eo quamvis, tom. I , bull. fo l. 220 b , edit. Barn. , §. 20.

II. Carere debet omni impe­dimen­to ca­nonico, unde

Susci­piens or- dines

III. Sacros obliga­tionem^ contra­hit 3. Servan­

di casti­tatem

In eccle­sia Græ-^f ca vero

'In minoribus constitutis permissum est'contrahere matrimonium, et uxore retenta ad majores ordines , etiam presbyteratum ascendere, ex Benedicto X I V , constit. Constit. eadem, tom. 1 , bull. ejusd. , §. 35 , fo l. 2oo5 , edit. Bom. , si tamen in statu cœlibe sacris ordinibus fuerint insigniti, non permittitur eis contrahere matri­monium , ex co d ., ibid.

Sacris ordinibus initiati contrahentes matrimonium , invalide illud contrahunt juxta probabiliorem, et expressam Benedicti XIV, in relat. constit. , §. 38, quidquid ali­qui velint, illicitum quidem , validum tamen esse tale matrimonium.

""Potest fieri episcopus, excipe fratres minores, qui non nisi de licentia sui ministri provincialis, aut speciali mandato sedis apostolica?, possunt fieri episcopi, ex constitutione A lexan dri I I I . Constit. quce incipit Petitio tua, apud Bodericum in suo com pend, privile g .

i. Tenetur deferre habitum suæ religionis, excipe clericos et canonicos regulares, ex Ben. X I V , in sua constit. , quae inciv. Biennium , tom. 5 , bull. ejusd., §. 3.

_ 2. Tenetur ad tria vota substantialia emissa in professione religiosa, ex I). Thoma 2 , 2 , queest.IV. Regu-J i 85, art. 8 , et ideo vi voti obedientiæ tenentur specialiter obedire papae , tanquam omniumlaris Assump- religionum generalissimo ; vi voti paupertatis nequit sine licentia papae testamentum con­

tus ad dere ; vi voti castitatis tenetur perfectiori modo continenter vivere.episco- \ 3. Non tenetur nisi ex quadam decentia, et hònestate ad observantias regulares sive regulae, putum sive constitutionum ; imo nec tenetur ad alia vota , si quae in professione religiosa emisisset,

uti solent emittere fratres minimi de vita quadragesimali.4. Tenetur post renunciationem factam episcopatus redire ad religionem , praeciso speciali in­

duito pontificio, ex Benedic. X I I I , coiist. quae incip. Custodes, et X I V , syn . dicec., lib. 12 , w c. 16 , n. 4*

(A) Divina vocatio, quae sicut prima conditio est absolute requisita in subjecto ordinum , ita maxime exploranda, et precibus, et jugibus lacrymis poscenda : huc enim maxime collimant gravissima apostoli verba : Probet autem seipsum homo , etc, Indifferentia quippe, qua potior pars statum ecclesiasticum amplectitur, connotât multos non aliam sibi ejusdem formare conceptum , quam rei, quae sub nullius potestate constituta est primo occupantis; vel fundi ali— cujus feudalis, qui praeter aliquod extrinsecum obsequium, nullam importet obligationem ; vel viae ad dignitates, et divitias congerendas; vel portae liberrimae vitae patentis. Unde sine vocatione, sine proposito sanctioris vitae ineundae , mirumne si post 40 annos in ordinibus consumptos, eadem aliqui, qua in adolescentia, vitiorum lege vivant, in ignorantia marcescant, intelligantqiie v i x , quæ perfunctorie in missa et officio deblaterant, nihilque aliud sciaqt, quam scientiam palponum , ut beneficia , et dignitates aucupentur, amicitias, protectiinies sibi adsçi^ eant yicturi in multorum et multarum ruinam ?

TABULA CLXXXI I I .DE SPONSALIBUS , E T REQ U ISITIS AD EORUM VALO REM ET LICEITATEM .

I. Ad valorem exigunt pro­missionem quæ debet esse

Sponsalia qliæ sunt pro­missio de fu turo matrimo­nio contrahen­do

1. V era, seria, ac deliberata deliberatione, quæ sufficiat ad meritum vel demeritum, unde si quis ficte promitteret, peccaret quidem m ortaliter, et ad resarciendum damnum obligaretur, si quod inde secutum fuisset, sponsalia tamen nulla forent, et consequenter non adesset obligatio ea exequendi, extra tamen casum , quo quis sub ficta promissione matrimonii copulam extor­sisset , praesertim a persona, quæ non potuit advertere fictionem, uti contingere solet inter personas aequalis conditionis, vel etiam inaequalis, addito juram ento, nam in tali casu ficte promittens obligatur vi contractus innominati, do ut d e s , facio ut facias.

2. Facta ab ipsis, qui intendunt simul matrimonium in ire, unde si parentes contraherent, pro liberis, nullus est contractus, excipe casum , quo parentes praesentibus liberis et tacentibus, pro ipsis promittant, ex cap. S i infantes , de desponsatione impuberum iri-6 , si tamen parentes contrahentes pro liberis absentibus, aut ignorantibus, et hi rescientes factum a parentibus ipsum ratificarent tacite vel expresse, valida essent sponsalia , ex textu m ox citato.

3. Signo externo manifestata adeo, ut utrique parti sufficienter innotescat : illis autem signis,universaliter loquendo, censetur sufficienter manifestari promissio sponsalitia , per quæ con­currentibus circumstantiis, juxta communem intelligentiam , usumque et consuetudinem loci voluntas, seu consensus contrahendi exprim itur, et manifestari potest, v. g. , acceptatione, et immissione annuii in digitum. •

4. Ab altera parte acceptata : acceptatio enim ita necessaria est, ut hac secuta promissio matri­monii alteri facta nullam firmitatem habeat, sed revocari pro libitu promittentis possit, etsi hic jurasset, quamvis peccaret contra juramentum.

5. M utua, seu reciproca, id est ut altera etiam pars repromittat : et licet aliqui velint censeri reciprocam, eo ipso quod ab altera parte sit acceptata ; alii tamen et quidem probabilius, ne­gant , quia per illam acceptationem puella , v. g . , solum acceptat fidem ab altero praestitam, si ipsa voluerit, non autem absolute acceptat matrimonium, seu non repromittit.

6 . Non inductiva scandali ; si enim ex matrimonio ineundo praevideretur probabiliter secuturum scandalum, uti prudenter praevideri possit , si quis ex honestis parentibus natus, vellet inire matrimonium cum persona vilis conditionis, sponsalia inter tales personas nulla forent, et ita decisum fertur a sacra congregatione, anno 1723 et 1725.

7. Facta inter personas aetatem sufficientem habentes, qualis tam respectu maris, quam fœminæ est septennium completum, ex cap. 3 , 4 e/ 5 , de desponsatione impuberum , nisi m alitia, vel melius prudentia suppleat aetatem , in quo casu valida essent sponsalia contracta ante septen* nium , ex Glo * in cap. Juvenis 3 , de sponsalibus et Verbum Dubia , et hinc si parentes contra­herent pro liberis minoribus septennio , nulla forent sponsalia, nisi liberi facti septennio majores ea ratificarent ; ex cap. S i infantes ; de desponsatione impuberum iniS.

8. Inter personas nullo impedimento sive impediente , sive dirimente i^ t i t a s , et hinc si contra­hentes essent invicem consanguinei, vel affines, aut unus eorum vot»,» simplici castitatis ligatus, nulla essent contracta inter ipsos sponsalia , etsi contracta fuissent sub conditione : si papa dis­pensabit , et quidem juxta probabiliorem , etiam pro casu in quo agatur de impedimento, super quo papa dispensare solet, et adsit causa, in quorum opinione sequitur, quod obtenta etiam dispensatione possint tales resilire a sponsalibus , reluctante etiam parte altera.

N. B. Facta concurrentibus m ox dictis valida sunt, et inducunt per se loquendo obligationem gravem ineundi matrimonium , ex cap. Praeterea 1 , de sponsalibus, etsi contracta essent sine consensu parentum juxta probabiliorem fundatam in can. Sufficiat 2 , causa 27, qucest. 3 , ubi dicitur, quod sufficiat consensus eorum , de quorum conjunctionibus agatur, quod extra dubium e st , etiam in statu A ustriaco , si puella vel juvenis esset m ajorennis, seu complesset annum aetatis 24.

II. Ad valorem sponsalium non requiritur ut sint contracta in praesentia aliorum , ex communi doctorum , et expressa Benedicti X I V , tum lib. instit. eccles. 46 » §. Hac vero, et syn. diœc. , Uh. 12 , c. 5.

III. Contracta ex metu gravi injuste incusso vel n u lla 'su n t, vel subsunt irritationi, e x cap. ex Litteris 1 1 dedesponsatione impuberum.

IV . Valide contracta si alterutra pars renuat implere absque legitima causa, potest a judice ecclesiastico com­pelli primo monitione et comminatione, ex cap. Praeterea 2 , de sponsalibus , dein potest progredi ad poenam corporalem, v. g . , carceres, ac tandem spiritualem videlicet censuram , ex cap. Litteris 10 , de sponsalibus, quod si his omnino adhibitis adhuc renuat, non est ultra cogendus, ex cap. Requisivit 1 2 , Je sponsalibus, potest tamen renuens adigi ad compensationem pecuniariam exigente parte, etsi hoc nullum damnum pate­retur ex dissolutione sponsalium , ex probabiliori.

V. Suscipiunt valide, et licite ad positionem pœnæ conventionalis solvendae ab eo , qui injuste resilit, quidquid aliqui contrarium sentiant.

VI. Ut filii, vel filiae licite contrahant, debent praevie petere consilium a parentibus vel aliis , sub quorum curaexistant, natura dictante, quod negotium summe arduum non sit aggrediendum sine consilio et consensu eorum , ex Benedicto X I V . •

VÍÍ. Debent adimpleri tempore praefixo, vel quamprimum moraliter fieri potest, si nullum tempus sit præ-i. fixum , ex declaratione sacrce congregationis concilii*

I. Dis­solvi . pos­sunt

II. D is­so! iita

TABULA CLXXXI V.D E D IS S O L U T IO N E S P O N S A L IU M A L IA S V A L ID E C O N T R A C T O R U M .

r i . E x mutuo consensu, si supponantur facta inter puberes, quod verum est, licet fuissent juramento firmata J dummodo consensus iste fuerit liber a fraude , dolo, vel metu gravi injuste incusso. Inita autem inter impu­beres nequeunt infra annos pubertatis mutuo consensu dissolvi, ex cap. de iliis 6 , de desponsatione im pu- herum ; quod si pubes cum impubere contrahat, pubes nequit resilire, bene vero impubes post adeptam pubertatem, nisi ratificaverit sponsalia. #

2. Quando una pars a sponsalibus sive juste, sive injuste recedit, etiam altera pars recedere potest, sive dein verbis, sive facto recedat: si tamen injuste quis recederet, pars innocens potest injuste resilientem tenere obligatum.

3 . Si alteruter sponsus , inscia , vel contradicente parte , alio proficiscitur, ex cap. de illis 5 , de sponsalibus, etc. , -et licet jus civile velit biennium expectandum, jure tamen pontificio nullum tempus ad expectandum praes­cribitur, quamvis Benedictus X IY , instit. eccles. 46, §. A ttam en , velit in mox dicto casu recurrendum ad episcopum , qui absenti tempus aptum constituat, quo'redire debeat, qui si non rediverit, liberum erit parti eligere quod voluerit.

4. Dum quis ultra terminum ab initio praefixum sine legitima causa differt contrahere matrimonium, in hoc enim casu respectu utriusque dissolvuntur sponsalia, quod verum est, sive dilatio supponatur culpabilis, sive inculpabilis, ju xta probabiliorem : quod si vero contracta sint sponsalia sine præfixione temporis, ad judicem pertinebit decidere an et quanta mora sit causa sufficiens dissolvendi sponsalia.5. Per ingressum alterutrius sponsi in religionem, respectu remanentis in saeculo, adeo quod hic statini possit alteri nubere ; secus vero respectu ingredientis religionem, etsi ingressus egrediatur , et remanens in saeculo velit illum habere, tenetur adimplere sponsalia, a fortiori autem per ipsam professionem religiosam dissol­vuntur sponsalia, extra tamen casum quo quis ingressus fuisset religionem , et in ea professus in fraudem , ut si post defloratam virginem sub vera, vel ficta promissione matrimonii, ingrederetur et profiteretur, quia in tali casu nulla foret professio, nisi damnum aliter recuperari posset.

6. Per susceptionem ordinis sacri, qui tamen nequit licite suscipi post inita sponsalia , juxta probabiliorem , quidquid aliqui contrarium sentiant : per susceptionem autem minorum ordinum non dissolvuntur sponsalia, nisi respectu partis alterius, si hac inscia ac invita, alter susciperet minores ordines.

7. Per votum emissum post contracta sponsalia respectu partis non voventis , ex cap. Veniens 5. Qui clerici ,vel voventes y etc. , respectu tamen voventis non dissolvuntur sponsalia, quidquid aliqui contrarium sentiant ; quamvis tum votum suscipiendi ordines sacros, quam votum continentiæ emissum post contracta sponsalia adimpleri debeant, vel consentiente altera parte, vel mortua comparte, vel abstinendo se a petendo debito donec dispensetur. #

8. Per matrimonium subsequens contractum cum alia persona, ex cap. S i inter virum 3 i , de sponsalibus, e/c., et id verum e s t , licet subsequens matrimonium invalidum esset, reviviscunt tamen priora sponsalia , tum pro c a i i , quo matrimonium subsequens nullum foret, tum pro casu, quo matrimonium morte uxoris solveretur, adfc quod teneatur priori, si hic, vel hæc ve lit, adhaerere, juxta probabiliorem .

9. Per sponsalia posteriora contracta cum alia persona , saltem respectu partis, quæ non resilivit, nec praebuit occasionem resiliendi, secus vero respectu illius, qui resilivit, etsi m posterioribus inter sponsos conscios priorum sponsalium intervenisset copula carnalis, etiam sub spe matrimonii.

10. Perforni­catio­nem

f Sponsae, sponsalia præcedentem, si fornicatio illa antecedenter ignorata fuisset a sponso, ex communi, quia talis fornicatio notabilem mutationem causai ex parte sponsæ , et inducit ex parte sponsi irre­gularitatem bigamiæ, quod si vero sponsus conscius fornicationis antecedenter commissæ a sponsa contraxisset sponsalia , ratione illius non posset retrocedere, ex capite Quemadmodum 5 , de jure­jurando juncta Glossa ad verbum præcedentem .

Sponsæ , subsequentem ad contracta sponsalia , licet sponsalia fuissent juramento firm ata, ex textu m oxcit.y quod verum est, etsi sponsa post contracta sponsalia violenter oppressa fuisset, ex can. Raptor 33 , causa 27 , qucest. 2 , quia per talem fornicationem redditur sponsa notabiliter v ilior, earnque ducenti probrosum est.

Sponsi, commissam post contracta sponsalia, ex textu Quemadmodum supra cit. ; si tamen sponsa non obstante fornicatione sponsi vellet huic nubere, non posset resilire sponsus. Per fornicationem vero sponsi commissam ante contracta sponsalia non dissolvuntur sponsalia, saltem extra casum , quq

w sponsus ex fornicatione haberet prolem alendam.

i i . Si parentes juste contradicant, prout juste contradicere possunt, si futurum inter sponsos matrimonium ver­geret in opprobrium parentum , ac dedecus fam iliæ , parentesque inde multum indignarentur, offenderentur, contristarentur, ex Bened. X I V , ib. , §. Itaqu e , quod verum asserit, etsi sponsalia fuissent juramento firmata.

ia . Sr inita s in t , licet inter aequales, vel saltem non multum inaequales, contra voluntatem parentum protes- tantium se velle usque ad legitimam exhæredare filium , aut filiæ recusarent dare ultra dotem id , quod alias dedissent, si alteri nubere vellet; in hoc enim casu pars minas non patiens potest resilire,saltem extra casum, quo antecedenter id non prævidisset, aut præscivisset : altera vero pars minas patiens non posset resilire, recu­sante altera parte ; sola tamen contradictio parentum non videtur causa sufficiens dissolvendi sponsalia.

1 3 . Per supervenientem notabilem mutationem in bonis corporis, fortunæ, anim i, ex cap, Quemadmodum 25, de jurejurando , et hinc si inter sponsos supervenirent extraordinariae animorum aversiones, possent a sponsalibus resilire.

14. Per superveniens impedimentum dirimens, ut si sponsus carnaliter cognoscat, consanguineam in primo , vel secundo gradu, v. g . , sororem sponsæ : in quo casu sponsa innocens potest resilire, licet nocens vellet obtinere dispensationem , in casu quo tamen innocens,non obstante tali impedimento , nollet nocenti dare libertatem , teneretur hic ad exigentiam partis petere dispensationem , etsi magnis expensis procuranda esset.

Ex mox relatis et similibus motivis possunt dissolvi sponsalia etiam juramento firmata, ex cap. De illis 6 , de desponsatione impuberum : ad quorum dissolutionem per se loquendo nulla requiritur judicis sententia, sive sponsalia sint publica, sive occulta, quando causa dissolvendi est certa, si vero sit dubia debet intercedere

„ sententia judicis.

f Obligant injuste resilientem ad restitutionem arrhae ; quam in contractu sponsalium accepit; quod si et ipse injuste resiliens arrham reciproce dedisset parti, quam deserit, suam am ittit, et restituere tenetur, quam

« accepit. •Juste resilientem non privant jure repetendi, et recuperandi arrham , quam dedit ; quo non obstante tenetur

1 restituere quam accepit.* TABULA C LX SX V .

Denuncia- tionum præ m itti solita­rum ad m a­trim onium

TABULA CLXXXV.D E D E N U N C IA T IO N IB U S P R Æ M IT T I S O L IT IS M A TRIM O N IO D E P R Æ S E N T I.

I. Obligatio^

1. Ut præmittantur a proprio contrahentium parocho , vel ejus substituto sub peccato mortati, ex con- cilio Lateranensi et Tridentino , sess. 2,4 » de reform. m atiim . , c. 1.

2. Tribus continuis diebus festivis fieri debent, qui juxta probabiliorem debent esse interpollati saltem ab una alterave die feriali, quidquid aliqui negent, necessario exigi talem interpoilationem, adeoque Tridentinum exigens tres continuos dies festivos, solum vu lt, ne aliquis dies festivus , v. g ., ne aiiqua dominica ab incoepta prima publicatione omittatur, quamvis omissio unius dumtaxat diei dominicae non inducat mortale.3 . In profesto aliquo fieri possunt, dum magnus populi concursus habetur, quæ fieri possunt tam intra ecclesiam, etiam extra missarum solemnia, v. g . , post vel ante concionem, aut etiam func­tionem ecclesiasticam, tum extra ecclesiam , ubi fideles essent in festo congregati.

4. In utraque parochia fieri debent, si sponsi sint diversae parochiae , ex rituali Rom ano , imo etsi unus, derelicta propria parochia , habitare coepisset alterius sponsi parochiam, saltem extra casum , quo per plures annos propriam parochiam deseruisset.

5. Si intra quatuor menses, imo juxta rituale Romanum, si intra duos menses a denunciationibus factisnon contrahatur matrimonium, debent repeti vel omnes, vel duse, vel una arbitrio ordinarii, ex declaratione sacrce congregationis apud clericatum d em a trim . , detis, 24 , n. 14. •

6. Si a principio omissae fuissent ob timorem , et probabilem suspicionem , ne malitiose impediretu* matrimonium , si publicaretur, debent fieri ante consummationem matrimonii3 ex dispositione T ri- dentini , ihid.

<

II. Omissio inducit

'T. Peccatum grave tam respectu parochi omittentis vel unicam, juxta probabiliorem, quam respectu contrahentium : non tamen inducit nullitatem matrimonii.

2. Poenam suspensionis ab officio per triennium respectu parochi omittentis sine necessitate vel dispen­satione , quam pœnam incurrit parochus post sententiam , a qua intra triennium non posset absolvi ab episcopo , juxta aliquos relatos a Benedicto X I V , syn. diœc. lib. 2 , c. 6 , n, 2.3 . Duplex peccatum mortale respectu contrahentium, et simul consummantium matrimonium saltem prima vice, imo respectu dubitantium de impedimento toties quoties consummant, cum extet prae­ceptum Tridentini tum ne contrahatur omissis denunciationibus , tum , ut pro casu quo contractum

* sit ante consummationem matrimonii , fiant.4. Ademptionem spei impetrandee dispensationis , casu quo inter contrahentes intercederet impedimen­

tum dirimens, ex Tridentino , ibid . , sess, 24 , de reform. matrim . , c. 1 et 5.5. lllegitimationem, seuqi*od proles procreatae ex matrimonio contracto omissis denunciationibus repu­

tentur illegitimae, si sint procreatae a parentibus aliquo impedimento dirimente ligatis, quamvis parentes ignorassent impedimentum; ex concilio Lateranensi relato , cap. Cum inhibitio 3 ? de clan­destina desponsatione et Tridentino , ibid. 1

6. Condignam aliquam poenitentiam imponendam ab ecclesia subeundam ab ita contrahentibus, ob con-w temptum mandati ecclesiae, ex concilio Lateranensi rei. cap. Inhibitio 3 , de ciandest. desponsat.

III. Finis, ut ordinario , vel parocho reveletur impedimentum , sive dirimens, sive impediens, licet occultum , casu quo contrahere volentes , essent aliquo innodati : ad quod quivis sciens tenetur sub m ortali, etsi sub secreto natu­rali , juramento firmato , accepisset, saltem extra casum , quo ex revelatione sequi deberet infamia ipsius , reve­lantis , aut scandalum, vel praevideretur , quod monitio privata sit profutura, et hinc in casu quo frater sponsi prius carnaliter cognovisset ipsam sponsam, non teneretur id manifestare , sed satisfacere suæ obligationi, si sponsam sui complicem admoneret impedimenti, aut procuraret occulte dispensationem pro fratre.

IV. Dispen­satio Competit

, 'Episcopo, ejusque vicario generali, ex Tridentino 9 ibid. , et sede vacante episcopali, vicario capitulari.

Abbatibus populum cum territorio separato subjectum habentibus, et in eum jurisdictio­nem quasi episcopalem exercentibus sine ulla subjectione ad aliquem diœcesanum.

V A rch ie p isco p o te m p o re v is ita t io n is , a u t in c au sa a p p e lla tio n is re sp e c tu s u b d ito ru m s u i su fïra g a n e i.

Nullo parocho competit, licet urgente necessitate, possit non praemissis denunciationibus, assistere matrimonio utendo epikeia.

V. Causa.

'Praedicti nequeunt dispensare sine legitima causa , ex Benedicto X IV , constit. quæ incipit Satis vobis, tom. i , bull. ejusd. , fo l. 40 , edit. Rom . §. 5 , et hinc antequam dispensent, debent se diligenter informare super legitima et justa causa, ac super libertate sponsorum, et quod inter ipsos nullum extet impedimentum.

Supposita justa et legitima causa , tenentur prædicti dispensare, et pro casu quo injuste denegaretur dispensatio, posset appellari ad metropolitanum.

N. B. Episcopus lo c i, in cujus diœcesi celebratur matrimonium , dispensat ex p ra x i , etsi sponsi essent ex diversis dioecesibus, quamvis utriusque episcopus dispensare cum ambabus sponsis possit.

* Matrimonia conscientiae a germanis vocata marganatica , valida quidem su n t, utpote contracta coram parocho , et duobus saltem testibus, in occulto tamen , atque adeo omissis denunciationibus ; facile tamen non esse admit­tenda , inquit Benedictus XIV, syn. diœc, , lib. i 3 , c. 23 , n. 12 , tum propter scandalum, quod vix evitari potest, tum propter damna, quae prolibus obveniunt, et a sacro pœnitentiariæ tribunali, eo solum casu admittuntur, quo vir et femina in figura matrimonii publici degentes, et de quibus nulla viget criminis suspicio, in occulto tamen concubinatu perseverant, et quamvis laudatus pontifex non neget, admitti posse talia matrimonia occur­rentibus similibus, vel etiam urgentibus casibus, aliqua tamen præscribit in sua prælaudata constitutione, quæ

k incipit Satis vobis9 sedulo animadvertenda ab ordiqariis.

À a

c

Matrimo­nium est legitimus , ac indis­solubilis contrac­tus inter virum , et feminam , “ quo tradi­tur, et ac­ceptatur mutua cor­porum po­testas, cu­jus

T AB UL A C L X X X V I .DE CONSTITUTIVIS INTRINSECIS MATRIMONII.

f i . Institutio in ratione contractus est a Deo facta dum Adam et Evam creavit, quod a Christo Domino elevatum est ad 1 rationem , et dignitatem sacramenti : dum asserens, tjuod Deus conjunxit, homo non separet, sustulit libellum

repudii et polygamiam seu pluralitatem uxorum.Ratio sacramenti est inseparabilis a ratione contractus in matrimonio contracto inter fideles baptizatos, adeo quod

fideles baptizati nequeant verum matrimonium contrahere, et non sacramentum juxta probabiliorem , ex quo ii t , quod matrimonia hæreticorum , seu inita inter duas personas haereticas habeant ratione contractus,et sacrrypienti, nisi inter ipsos obstet aliquod impedimentum : e contra matrimonium infidelium habeat solum rationem con­tractus, neque sacramentum evadat, dum uterque ad fidem convertitur ju xta probabiliorem .

11. Constitutivum, intrinsecum, et formale est mutuus contrahentium consensus verbis, vel nutibus expressus , ex can. Sufficiat 2 , causa 2 7 , queest 2 , et cap. A d locum i^ ,d e sponsalibus , adeo quod corpora contrahentium ha­beant rationem materiæ remotae, traditio vero ipsorum corporum , seu mutuus consensus contrahentium habeat rationem materiæ proximae : forma vero sunt verba sive formalia , sive virtualia illam traditionem significantia, seu est idem consensus prout habet rationem acceptationis.

A . Ordinarie debet esse absolutus, nec permittendum, ut sub ulla conditione, praesertim de futuro con­trahatur ob plures inconvenientias, et si admitteretur sine justa , et gravi causa tarn parochus assistens permittendo, quam contrahentes eam apponendo peccarent mortaliter, ex elencato : quamvis absolute loquendo praestitus sub conditione sive de praeterito, sive de futuro non obstet valori, dummodo non repugnet substantiae , seu bonis matrimonii.

2 . Praestitus sub conditione de futuro contingenti possibili, et honesta praesentibus parocho et testibus , eveniente conditione statini transit in absolutum , etiam sine novo consensu et parochi ac testium præ- sentia , juxta communiorem et veriorem.

3. Praestitus sub conditione nunquam petendi vel reddendi debitum, aut perpetuam servandi continen­tiam, vel ingrediendi religionem, nullus est, supposito cpiod conditio deducta sit in pactum , ex B e­

l l i . Con- nedicto X I V , syn. diœc. lib. i 3 , c. 22 , n. 10 , secus si conditio illa solum mente retenta esset, et hincsensus matrimonium contractum a B. Virgine voto virginitatis adstricta cum S. Josepho, validum fu it , quiasignis , votum illius virginitatis corde conceptum , et quidem sub conditione, nisi Deus aliter disposuerit cumvel 11U7J ipsa 5 solum postquam genuit filium simul cum viro labiis expressit, ex can* B . M aria 3 , caus. 2 7 ,

tibus e x - J queest. 2 , et Bened. X .IV .ternis 4. Praestitus sub conditione de futuro tu rp i, vel impossibili repugnante substantiae matrimonii, aut ejusexprès- bonis nullus est, ex cap. S i conditiones 7 , de conditionibus appositis , et Benedicto X I V , ibid . , n. 6 ,sus supposito quod conditio deducta fuerit in pactum 3 validus autem si non repugnet substantiae matrimonii,

aut non sit deducta in pactum.5. Praestitus sub conditione turpi, vel impossibil?de praesenti, vel praeterito validus est, si conditio sub­

sistat , invalidus si non subsistat, nisi revalidetur cognita non subsistentia ipsius.6, Praestitus mediante procuratore, nuncio, vel epistola ( praesentibus tamen parocho et testibus ) valet

l etiam in quantum habet rationem sacramenti, juxta probabiliorem et veriorem , quidquid aliqui velint ,solum in ratione contractus subsistere praestitum per procuratorem.

N . B . Conditiones, quœ de jure insunt contractibus, ut si religionem intravero , non sunt nactee ipsum matrimonium suspendere, nec faciunt conditionatum , sed absolutum consensum ; et consequenter non obstante illa conditione absolute contrahitur obligatio carnalis conjunctionis , quas per conditionem aliam appositam ab ipsis contrahentibus tolleretur, uti dictum.

'i . Legitimum, quod scilicet legitimo consensu inter personas non impeditas constitutum est, quod solvi potest favore fidei, dum ex duobusconjugibus infidelibus, alteruter convertitur ad fidem , utpote signi­ficans solum conjunctionem Dei cum anima fideli per gratiam.

2. R a t u m , q u o d ju x t a In n o c e n t iu m I I I , d i c i t u r : q u a te n u s le g it im o il l i c o n tra c tu i a d d it ra t io n e m sa c ra -IV. D iv i- I menti, quo majorem firmitatem , et stabilitatem indissolubilem acquirit : juxta communem vero aliorum sio est in \ ratum dicitur, quo usque copula maritalis non intercessit inter legitime contrahentes, et hoc solvi potest

fa v o re p ro fe ss io n is r e l ig io s æ , ac p e r d isp e n sa tio n e m papae s ig n if ic a tq u e c o n ju n c t io n e m C h r is t i c u m e c ­c le sia p e r g ra t ia m , ex Benedicto X I V , syn . diœc. , lib. i 3 , torn. 2 1 , n. 4.Consummatum , quod per carnalem copulam completur , ac perficitur, quod solvi nequit quoad, vincu­

lum , utpote significans conjunctionem verbi cum natura humana per incarnationem, ex Ben. X I V , ib.V . M in is t e r , s u n t ipsi c o n tr a h e n te s , n o n v e ro p a r o c h u s , v e l a liu s s a c e r d o s : u tp o te q u i so lu m h a b e t ra t io n e m testis

a u t h e n t ic i , juxta probabiliorem , et expressam Benedicti X I V , syn , cliœc., lib. 8 , c . i 3 , n. 3 , q u id q u id a liq u i v e l in t , m in is tru m m a t r im o n i i , q u a te n u s h a b e t ra t io n e m sa c ra m e n ti esse s a c e rd o te m . Q u a re in p r io r i s e n te n tia v e rb a i l la conjungo vos , quae p r o fe r t sacerd o s c o n ju n g e n s sp o n so s fa c iu n t h u n c sen su m : ego tanquam testis necessarius 9 declaro vos conjunctos . seu firm o , et ratam habeo conjunctionem vestram.

' 1 . B o n u m f id e i , c o n s is te n s in o b lig a t io n e s e rv a n d i fidem th o ri c o n ju g ii : e t h in c q u i c o n tra h e re t h o c m o d o : contraho t e c u m , si a d u lte r iu m c u m a liis c o m m it t e s , a lte ra p a r te a c c e p t a n t e , n u llu s esset, c o n tra c tu s .

2 . B o n u m p r o l is , c o n s is te n s in o b lig a t io n e s u s c ip ie n d i , n u tr ie n d i e t e d u c a n d i p ro le m : et. h in c q u i c o n tra ­d i S I I h e re t h o c m o d o : contraho tecum , si generationem prolis evitabis , etc ., n u llu s esset c o n tra c tu s .V 1 ’ |.1 1 j? ' 3 . B o n u m s a c r a m e n t i, co n sisten s in in d isso lu b ili ta te v in c u li p r o te m p o re v itae u t ri u sq u e . U n d e q u i c o n -

an ia i£K tra h e re t h o c m o d o : contraho tecum donec inveniam aliam te ditiorem vel pulchriorem , n u llu s esset b o n a su n t J , con tracU lS-

4. ln d is& d u b ilita s a u te m m a tr im o n ii n o n so lu m provenit ex s a c ra m e n to , cru aten u s s ig n ific a t c o n ju n c tio n e m v e rb i cu m n a tu r a h u m a n a , sed a p raecep to d iv in o p o s it iv o , cu m C h r is tu s d i x e r i t , quod Deus conjunxit9 homo non separet.

fii . C o n ju n c tio a n im o ru m , a u t s a n c tif ic a t io c o n ju g u m , si serm o sit de m a tr im o n io c o n tra c to in o rd in e m ad so la m o b lig a t io n e m co p u lae , p r o u t fu it m a tr im o n iu m B e a tæ lV lariæ V irg in is .

p r o l is , si se rm o s it d e m a t r im o n iis , q u æ o rd in a r ie c o n tra ili s o le n t , sc ilice t n o n so lu m q u o a d »m , sed e t q u o ad e x e e u tio n e m c o p u læ , p e r resp e ctu m ad q u em est fin is p r im a r iu s .

______ _ in c o n t in e n t ia e , q u o d si p r im a i io ob h u n c fin em c o n t r a h a t u r , e r it ad s u m m u m v e n ia le , sicontrahentes sint tales, qui possint prudenter primarium intendere, secus nec veniale, ut in senibus et prægnantibus. .

D iv it ia e , v o lu p t a s , b o n u m n o m e n , h o n e sta f a m i l ia , a l i iq u e e x tra n e i n e q u e u n t h a b e re ra t io n e m Im is - p r im a r i i ab sq u e p eccato v e n ia li .

N . B . Benedictio solemnis nuptialis , quœ f i t , ut prœscribiiur in missa votiva pro sponsis, non est sub obligatione , eti.amnum veniali, praemittenda ad consummationem m atrim onii, ex Benedicto X IV , instit. e«cles. Instit. 80, § . Sed jam , quidquid aliqui velint adesse obligationem gravem , quatnvis hortandi+sint sponsi, ut ante benedic tionem non cohabitent, ex Tridentino, ibid,

f i I . U i U J l j U1TU L IU CUJ

I solam obliga tic 2. Generatio pro obligationem, 3 . Evitatio incoi

/ p "

TABULA CLXXXVII .

Impedimenta impedientia ma­trimonii , seu , quæ faciunt, ut valide quidem , sed illicite con­trahatur , sunt quatuor

l. Sacratum tempus ; s quodcen s setur a

II. Vetitum tempus , . ad quod * pertinet

D E IM P E D IM E N T IS IM P E D IE N T IB U S M A T R IM O N IU M ,

l'Sequentibus versibus expressa : Sacratum , tempus vetitum ; sponsalia , votumImpediunt J ie r i , permittunt juncta teneri.

1. Dominica prima adventus usque ad diem epiphaniæ inclusive, ex Tridentino, sess. 24 , de rejorm. m atrim . * c. io .

2. Feria quarta cinerum usque ad octavam paschæ inclusive, ex Tridentino , i l id .N. B. [sto tempore prohibentur ex jure solum solemnes nuptiae, secus vero privatae : solemnes

autem censentur, dum nuptiae solemniter benedicuntur, traducitur sponsa in domum sponsi, cwm plausu , comitatu et strepitu , celebrantur convivia , choreœ et similia , ex Bened. XIV , lib. instit. eccles. 80, §. Postremo loco..

2 . S i in aliqua dioecesi introducta esset consuetudo , quae, haberet vim leg is , ut etiam sine solemni- tatibus dictis temporibus non celebretur m-atrimonium sine dispensatione episcopi , non possent dictis temporibus etiam privatae nuptiae celebrari, ex Benedicto XIV, ibid., instit. 80, §. Quid igitur.

( i. Directe prohibitio facta ab episcopo, vel ejus vicario, aut a parocho , et a fortiori papa .v e l hujus delegato , et hinc si aliqua dioecesi cautum esset, ne copulentur sponsi ignorantes doc­trinam Christianam , seu rudimenta fidei, antequam instruantur, eaque addiscant, prout 111 quadam synodo Bononiensi confirmata a sacra congregatione statutum fu it , standum esset prohibitioni.

2. Reductive, tum interdictum illud juris naturae, ne insciis, et invitis parentibus contrahatur juxta dicta .in Tabula GLXXX111, tum aliud interdictum juris communis, ne contrahatur omissis denunciationibus, juxta dicta in Tabula CLXXXV.

* Contra primam prohibitionem contrahentes, praeter peccatum mortale puniendi sunt ab epis­copo , et ad tempus separandi, ex cap. Litterae 1 , de matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae , et parochus assistens tali matrimonio ad triennium ab officio suspendendus , ex cap. Cum inhibitio 3 , de clandestina desponsatione.

** Si papa interdicat alicui matrimonium simpliciter, stante tali prohibitione contrahens illicite quidem contrahit, valide tamen : Si vero cum clausula irritante, prout interdictum legitur cap. Ad dissolvendum i 3 , de desponsatione impuberum ; stante tali prohibitione contrahens illicite , et simul invalide contrahit; solus autem papa potest matrimomo cum clausula irritante

^ interdicere , ex cap. E x litteris 2 , de matrimonio contracto contra interdictum ecclesiae.

III. Sponsalia, seu promissio antecedenter alteri facta de futuro matrimonio , in quo impedimento nequit dis­pensare, sive episcopus, sive papa non consentiente comparte, eo quod neuter possit dispensare contra jus tertio quaesitum. #

( i. Castitatis, quod reddit contractum illicitum ( licet fieret sine consensu in copulam quoad exe- cutionem , seu sine animo consummandi matrimonium ) in primo bimestri impedit petere, ac reddere debitum, semel vero consummato, aut elapso bimestri tenetur reddere, non autem petere potest sine dispensatione episcopi, vel aliorum habentium talem facultatem*

2. Virginitatis, quod reddit illicitum contractum , et ejus consummationem prima vice, secus vero aliis vicibus, licet ad petitionem illius voventis factam.

3. Coelibatus, seu non nubendi , quod reddit illicitum contractum , et ideo si post tede votum quis contraheret matrimonium , posset sine ulteriori peccato persistere in matrimonio, ipsum- que consummare, mortua tamen comparte reviviscit, et consequenter non posset denuo nu­bere sine dispensatione.

4. Religionem intrandi, quod reddit illicitum tum contractum , tum primam ejus consumma­tionem , quia primo bimestri non potest sive petere, sive reddere debitum ; bene vero elapso bimestri, et si in primo bimestri consummasset matrimonium, posset postea intra bimestre petere, et reddere debitum, nec extinguitur per consummationem matrimonii, et ideo mortua comparte tenetur vovens ingredi religionem , vel petere a papa dispensationem.

5. Ordines sacros suscipiendi, quod reddit illicitum contractum , non vero ejus consummationem etiam in primo bimestri; mortua autem comparte reviviscit.

N. B. i .H is quatuor aliqui volunt addendum etiam quintum catechismi, quo nomine aiunt, venire caeremoniam quam patrimis tenens ad ipsam januam puerum baptizandum respondet interrogationibus parochi sive ante collationem baptism i, sive dum. supplentur in ecclesia caeremoniae. A st a lii negant , quod de facto cate- chismus habeat rationem impedimenti impedientis.

2. Super impedimentis impedientibus potest non solum papa , sed et episcopus dispensare , loquendo cum excep­tione impedimenti tum orti ex sponsalibus, super quo , comparte invita, nec papa potest dispensare juxta superius dicta : tum orti ex voto sive ingrediendi religionem , sive castitatis servandae, in quibus episcopus nequit dispensare , cum sint reservata summo pontifici ju x ta dicta in Tab. A L IX .

IV. Votum simplex

TABULA GLXXXVI I LP E IM P E D IM E N T IS D IR IM E N T IB U S M A T R IM O N IU M IN G E N E R E , E T P O T E S T A T E E A STATUENDI

Im pedi­m enta diri- m entia, qui­bus irretiti nec licet nec valide possunt con­trahere m a­trim onium

I. Potest^

II. Nonpotest, vel

1IL Sunt quatuor decim ; id est

IV. Resol­ves

f i . Inducere ecclesia, potestate a Christo accepta , dum dixit : Pasce oves meas , quibus verbis ipsi Petro, et successoribus dedit potestatem condendi illas leges, quæ necessariae sunt ad optimum reipublicæ christianse regimen; et quoniam ad hoc opportunum, et necessarium visum est ecclesiae statuere aliqua impedimenta dirimentia matrimonium , hinc illa fuere de facto inducta. Contrarium vero asserentes, id est ecclesiam non habere talem potestatem, vel in statuendis impedimentis dirimentibus errasse, anathemate percussit Tridentinum , sess. 24, de reform. m a trim ., can. 4. Quod renovavit P iy S V I , in damnatione synodi Pistoriensis , constit. dogmatica : Auctorem fidei.

2. Solus papa inducere , et statuere impedimenta dirimentia matrimonium , ex communi theol., cano­nista , et expressa Bened. X I V , syn. d ia e c l ib . 12 , c. 5 , n. 2 et 3.3. Concilium generale legitimum, utpote quod includens pontificem tanquam caput, repraesentat eccle­siam universalem.

4. Consuetudo legitime introducta et praescripta, quatenus solum includit tacitum saltem summi hie- rarchae consensum.

1. Episcopus statuere impedimenta matrimonium dirimentia : unde validum esset matrimonium cele­bratum coram parocho, cui ab episcopo fuisset generatim interdictum assistere matrimoniis, Bened, XL V , loc. cit. , lib. i 3 , c. 23 , n. 3.

2. Princeps saecularis statuere impedimenta dirimentia matrimonia fidelium , neque in ratione contractus juxta probabiliorem , et expressam Benedicti XIV, constit. quæ incipit Singulari, tom. 3 , bulL ejusd, t fo l. 4, edit. B om . , §. 7.3. Possunt tamen statuere principes saeculares impedimenta dirimentia matrimonia infidelium sibi subjec­torum, utpote quae solam habent notionem contractus civilis.

N. B. i. Leges Gallicanae statuentes aliqua impedimenta matrimonium dirim entia , uti : si contra-v hatur , vel non praemissis denunciationibus, vel a filiis fam ilias minoribus 3o annis absque parentum

consensu, in tantum olirn vim habebant, in quantum eas ratas habuit ecclesia , ut advertit Benedici. X I V , syn. diœc., lib. 9 , c. 1 1 , n. 3 , subjungens tamen , quod dictas leges pluribus saeculis ab ecclesia vel approbatas , vel toleratas , ipsa postea correxerit et abrogaverit. Quod evidenter colligitur ex T r i- dentino , sess. 24 , cap. 1 , de reformatione matrimonii, anathemate percellente eos, qui falso affirmant matrimonia a filiis familias sine consensu parentum contracta irrita esse , et parentes ea rata , vel irrita facere posse : nec non ex authentica receptione ejusdem concilii facta a clero G allicano , uti referunt acta ejusdem praelo mandata a Vitre, anno 16 73 , quam v id ., apud Thom. ex Charmes, in tract. 3 , de obligation, var. stat, in append.

2. Licet post correctionem Triaentinam lex illa Gallicana dirimens matrimonia filiorum fam ilias sine consensu parentum celebrata inveniatur viguisse , dicendum , facultatem Parisiensem per illam legem voluisse annullare conventiones matrimoniales quoad accessoria solum , et effectus civiles, v. g . , quoad dotem praestandam , hœreditatem capiendam , etc. , prout Loretus consiliarius senatus Parisiensis respondit explicando mentem legislatoris.3. Pseudo-canonistce nostree aetatis, qui a d eversionem ecclesice et principatus, in suis institutionibus junctis consiliis cum respective heterodoxis Pistoriensibus et ultrajedensibus schismaticis, impia jaco­bine a molimina prophetarunt, et vel ideo principibus saecularibus plenum jus adfirmant statuendi impedimenta matrimonium dirim entia , ut subversis legibus ecclesice, eversisque tandem etiam prin­cipatus impedimentis , sicut equus et mulus fa c t i , in brutalia (republicana) matrimonia deflecterent , nihil suffragii eos invenire in lib. sententiarum D , Thomae, dist. 34 , quæst. 1 , art. 1 ad 4. Nam ibid., lib. 4 , distinet. 42, quæst. 2 , art. 2 , ad objectionem 4 , sibi factam ; quod nimirum adoptio , utpote introducta a lege humana , non possit habere vim impediendi matrimonium , respondet quod prohi­bitio legis humanae non sufficeret ad impedimentum matrimonii, nisi interveniret auctoritas ecclesiae, quæ idem etiam interdicit. Unde

4. D ato , quod S. doctor principibus saecularibus adseruisset talem facultatem , respondendum veniret S. doctorem opera sua absolvisse ante concilium Tridentinum , quod reformavit ut supra : ex Bene­dicto XIV. Unde in hoc S. doctor minime sequendus esset : nam nemo ignorat quanlce sint auctori-

L tatis constituta a generalibus conciliis.E rro r, conditio , votum , cognatio , crimen ;Cultus , disparitas , vis , ordo, ligamen , honestas ;Si sis affinis, si forte coire nequibis ;Si parochi, aut duplicis desit praesentia testis;Raptaque sit mulier , nec parti reddita tutae :Haec facienda vetant, connubia facta retractant.

N. B. Horum aliqua dirimunt matrimonium jure naturae ; a lia vero jure solum ecclesiastico , prout cons­tabit ex totidem sequentibus Tabulis.

f i . Contrahens voluntarie cum impedimento dirimente, non obtenta desuper dispensatione, peccant mor­taliter contra justitiam sive commutativam, sive vindicativam : contra pietatem, vel religionem pro diversitate impedimentorum , in quibus matrimonium contrahitur, et matrimonium ipso jure nul­lum est»

2. Contrahens matrimonium falso existimans adesse impedimentum, aliqui pro validitate, aliqui e contra stani» pro invaliditate ejusdem , saltem extra casum , quo contrahens intenderet facere modo meliori.3. Confessarius advertens ex confessione sponsos contrahere volentes esse irretitos aliquo impedimento diri­mente ab ipsis invincibiliter ignorato , et simul praevidens nullam esse spem proruturae admonitionis : quin imo prudenter praevidens eam obfuturam , quia videlicet eo non obstante conscii impedimenti, ad evadendum scandalum , suspiciones, admirationem inter invitatos ex repentina dilatione nuptiarum oriturum , non solum contrahent, sed et matrimonium consummabunt, posset dissimulare , nulla facta mentione impedimenti, et ipsos absolutos dimittere.

4. A fortiori si jain contracto bona fide matrimonio, advertat pcenitentem cum impedimento dirimente contraxisse, et praevideret admonitionem non profuturam , quia videlicet non abstinerent ab usu ejusdem , posset dissimulare nulla facta mentione nullitatis matrimonii, ex cap. Quocirca 6 , de con- sanguinit. et affinit. , et Bened. XIV, qui improbat factum parochi cujusdam, qui cum ex sermone cognovisset occultum impedimentum dirimens, quod jam palam fuerat celebratum, adeo incautus fuit , ut pluribus patefaceret , quod silentio retinendum erat ; et conjuges separaret, quos potius unitos tolerare debuisset usque dum Roma a summo pontifice dispensationem impet#assent.

TABULA CLXXXI X.DE IMPEDIMENTIS ERRORIS, ET CONDITIONIS SERVILIS DIRIMENTIBUS MATRIMONIUM.

q . Substantiam personae , qui contingit, dum quis intendens cum certa , et in mente determinata persona contra- here, per errorem, dolum , vel fraudem contrahit cum alia : et hic error jure naturae dirimit matrimonium ob defectum consensus. Quod procedit etiam per respectum ad matrimonia contracta ab infidelibus cum tali errore : et hinc detecto errore vel resiliendum, vel renovandus est consensus sive publice coram parocho et testibus, si error in foro externo probari potest ; sive privatim , si error esset occultus , nec posset exterius probari.

II. Qualitatem personae , qui contingit dum erra­tu r , e. g . , circa pulchri­tudinem , nobilitatem , virginitatem, qui error non dirimit matrimo­nium , quamvis fuisset^ causa motiva ad alias

non contrahendum .quia talis error non impedit consensum substantiali­ter requisitum. Excipe si qualitas vel

i . Redundet in ipsam

personam,-' ut si

1. Respiciat çertam ac determinatam ab e a , quæ praesens est.2. Sit unicus finis matrimonii : et hinc si puella contraheret matrimonium

cum juvene, qui se finxit regem Hispaniarum , cujus vere non erat filius, ipsa tamen filium regis sibi in mente proposuit, in illumque directe con­sentire voluit, in tali casu matrimonium nullum foret.

N. B. Qualitas redundans in substantiam personœ erratœ invalidât m a­trimonium , sive error personœ sit antecedens, sive concomitans, sive vincibilis , sive invincibilis : hinc si quis M ariam duceret existimans se ducere M argaritam , licet ita foret animo affectus , ut M ariam animo libentiori duceret, non valeret matrimonium ob defectum actualw con­sensus ; aliud est enim dicere consentio in talem personam , et ct&ud libentius consentirem in talem personam : adeoque detecto errore , reno-'

■ vandus est consensus modo supradicto.

2. Interne , aut externe, sive actualiter, sive virtualiter ( secus vero si solum habitua- liter ) deducatur in conditionem.

* Actualiter autem censeretur deducta in conditionem, si quis contrahendo dixisset : contraho tecum , si es v irgo , aut dives, sive dein conditio illa verbis exprim atur, sive solum mente contrahentis retenta sit.

** Virtualiter censeretur deducta in conditionem, si quis antea se declarasset nolle talem in uxorem ducere , nisi sit virgo , filia comitis , et hoc animo non revocato , postea oblitus prioris voluntatis , absolute contraheret cum il la , quæ non est virgo , aut filia comitis ; in hoc enim casu contractus nullus esset prout olim a sacra congrega­tione declaratum. Cum enim prior illa voluntas , utpote non revocata , adhuc virtua­liter duret, æquivalet intentioni ex conditione actuali ; aliud est de intentione, et

. dispositione solum habituali non contrahendi cum persona affecta tali qualitate.

III. Fortunam, qui contingit dum quis putat se contrahere cum divite , e. g . , et reperit esse pauperem, de qua, sicut de errore circa qualitatem in genere, discurrendum venit.

E rro r ve lest circa

IV . Conditionem personae servilis, quæ

r i . Dirimit matrimonium jure ecclesiastico , quando servus proprie talis, seu mancipium contrahit cum libera, aut vicissim ignorans alterius conditionem servilem, si conditio errantis fiat deterior, ex cap. Proposit. a , et cap. A d nostram 4 , de conjugio servorum , eo quod tale matrimonium obstet tum mutnæ cohabitationi, cum possit servus vel ancilla mitti in partes remotas a domino ; tum bono fidei, quia ex eodem motivo non posset pro libitu reddere debitum; tum bono prolis, quja^eam alere non posset 9 cum omnia acquirat domino. *

2. Non dirimit, si conditio errantis non fiat deterior , sed meliorVptout contingeret, si persona, quæ est ancilla, nubat viro , quem credit esse liberum , qui tamen revera servus est , ex D. Thoma in supplem ., quœst. 52 , art, i a d 5 , et a fortiori si serons ducat servam , quam putat esse servam , quæ tamen libera est, nam libertas ignomfki non impedit matrimonium.

3. Non dirimit , si liber contrahit cum ancilla, sciens hujus conditionem servilem , aut e contra, ex testibus supra citatis, quia in tali casu liber contrahens cum ancilla cedit juri suo, quod verum est, licet servus, vel ancilla contraheret inscio, vel contradi­cente domino suo , ex cap. Dignum est 1 , de conjugio servorum et Benedicto X I V , synod. diœc. , lib. 9 , c. i i , 4 et 5.

4. Non permittit dominis, sine peccato injustitiæ prohibere, ne servi, vel ancillae ineant matrimonium, aut ne exerceant, matrimonio jam contracto, maritale commercium,

s qui tam etiam contracto matrimonio debent non minus debita, et consueta servitia praestare dominis suis, ex textu m ox citato.

5. Proles susceptas ex matrimonio contracto inter mulierem ancillam , et virum liberum, omnes facit de conditione servili, sicut susceptas ex matrimonio contracto inter mu­lierem liberam , et virum mancipium, omnes facit liberas ; quia ex jure; Partus sequitur ventrem , intellige quoad servitutem et ingenuitatem, seu libertatem , quia quoad familiam , nobilitatem, dignitatem et honores, proles Jegitime natae ex tali matri­monio sequuntur conditionem patris, ex jure fiv ili ex leg. , partum 7 y c. de rei ven­ditione.

6. Uxorem sequi facit conditionem mariti ex jure civili, utpote in quo habetur lex : Feminee nuptoc clarissimis personis , clarissimarum personarum appellatione conti* nentur; si autem minoris ordinis virum postea sortitee fuerint, priori dignitate pri­vatae , posterioris mariti sequuntur conditionem.

7. Uxori Latinæ nubenti viro Graeco unito seu catholico, non permittit sequi maritum quoad ritum Graecum , sicut nec marito Latino sequi ritum uxoris Græcæ catholicæ, bene vero marito Graeco assentitur sequi ritum uxoris latinæ , et uxoris Græcæ ritum m ariti, in quo casu , post obitum mariti non liceret uxori ad ritum Graecum redire , ex Benedicto X I V , constiti Ltsi pastoralis, inser, tom. 1 , bull, ejusd. ,fo l. 167 5 edit*

. Rom , , §. 7 , 8 d 9.

I . R e l ig io n e ap-^

p ro b a ta

Volumsolemne dirimit matrimo-^ Ilium e- missum , sive in

4 - N o n im p e d it ta m e n q u in v ir d e c o n se n su u - x o r is l ic ite p o s­s it in g r e d i et-; p r o f ite r i in e a ­d e m su b c o n d i­

t io n ib u s s e q u e n ­t ib u s , v id e lic e t s i

4

TABULA CXC.' i . A n t e c e d e n s , seu ja m c o n t r a c t u m , d u m m o d o n o n fu e r i t c o n su m m a tu m e x p r iv i le g io C h r is t i e cc le s iæ in t i-

m a to p e r a p o s to lo s , q u o d e st d e fid e , c u m T r id e n t in u m , sess, 2 4 , de sacramento m atrim onii, can. 6 , d e h n iv e r it . Si quis dixerit matrimonium raturn non consummatum per solemnem religionis professionem alterius conjugum non d ir im i , anathem a s i t , e t q u id e m d is s o lv itu r eo d e m m o d o , s ic u t p e r m o rte m n a tu ra le m d isso lv i s o le t , ad eo q u o d si q u is p o s t d iss o lu tu m m a tr im o n iu m ra tu m p e r so le m n e m p r o fe s ­s io n e m o b t in e re t a p a p a d isp e n sa t io n e m a v o t is in p ro fe ss io n e e m is s is , p o sse t re lic ta p r im a c u m a lic^ co n - t r a h e r e , eo p ia n e m o d o , q u o si m o rtu u s re v o c a re tu r ad v i t a m , n o n te n e r e t u r p r io ri u x o r i a d h æ re re , sed p o sse t a lia m d u c e re . H o c au te m p r iv i le g iu m c o m p e t it so lu m v o to s o le m iii in p ro fe ss io n e re lig io sa em isso , e t h in c em isso a p a tr ib u s c o n g re g a t io n is m iss io n u m n o n c o m p e tit , q u ia e o ru m v o ta s u n t s im p lic ia , ex Bened. X I V , constit. Q u o m a g is , tom. r , lu ll, ejusd. ,fo l. \ o i , edit, Bom .

2 . S u b se q u e n s seu p r im o c o n t r a h e n d u m , ex concilio Lateranensi relato can. U t le x 40 , causa 2 7 , quaesi. 1 , et Tridentato loco supra cit\, can. 9 , A n a th e m a t iz a n te c o n tra r iu m s e n t ie n t e s ; id ta m e n n o n c o m p e t it v o t is em issis a p a tr ib u s c o n g re g a t io n is m iss io n u m : h in c p ro fe ss io ab eis em issa n o n d ir im it m a tr im o n iu m e t ia m n u m su b seq u en s , ex Benedicto X I V , ibid . , p r o u t o lim v o ta p o st b ie n n iu m em issa a P P . so c ie ta t is J e s u d ir im e b a n t s u b s e q u e n s , n o n ta m e n a n te c e d e n s m a t r im o n iu m , ex privilegio Gregarii X IL 1 , constit. A sc e n d e n te D o m in o , inserì, tom. 1 , bull» Cherubini, fol. mihi, 7 2 , § . 2 2 .

3 . P o s t c o n s u m m a tu m se m e l m a t r im o n iu m , e t e m it te n s so le m n e m p ro fe ss io n e m c o n tra d ic e n te a u t ig n o ­r a n te c o m p a rte n u lla est p r o fe s s io , ex can. P la c e t 1 2 , de conversione conjugatorum , lic e t o b lig e t a d in s ta r v o t i .sim plicis c a s t ita t is q u o a d i d , ad q u o d p o te ra t se o b l ig a r e , sc ilic e t in o rd in e ad n o n p e te n d u m d e b itu m , m o r tu a ta m e n c o m p a rte n o n te n e tu r d e n u o in g r e d i re lig io n e m , ex cap. Q u id a m 5 , de conv. conjuga.

' 1 . U x o r ju v e n is e tia m ip sa in g r e d ia tu r r e l ig io n e m , ex cap. U x o r a tu s 8 , de conversione conjugatorum , e t q u id e m ju x t a a liq u o s in o rd in e ad p ro fite n d u m in e a , lic e t te x tu s 110 11 v id e a tu r id e x ig e re .

2, Uxor senicula emittat votum castitatis in saeculo , ex cap., Cum sis 4 , de conversione conjugatorum , quanta autem aetas exigatur , ut femina reputetur senicula ad effec­tum , de quo agitur, relinquatur judicio episcopi

3 . A d s it ep isc o p i co n se n su s ju x t a a liq u o s l ic e t id a ju r e n o n v id e a tu r e x i g i , sa lte m e x t ra c a s u m , q u o d u b ite tu r a n a liq u a s it r e p u ta n d a se n ic u la .

* S in e m o x d ic tis c o n d it io n ib u s p ro fe ss io em issa a v iro lib e re c o n s e n tie n te u x o r e , v a l id a q u id e m e s t , sed i l l i c i t a , ex cap. Ex p a r te 9, de conversione conjugatorum , e t h in c p o sset ab u x o r e r e m a n e n te in se cu lo a b sq u e v o to c o n tin e n tia e v i r r e v o c a r i , ex cap. P ra e te re a 1 , eodem titulo , et Benedicto X I V , syn. diœces. , Uh. i 3 , c. i 3 , n. 10 .

N . B . Vir de consensu uxoris ingressus , et professus religionem non observatis praefatis conditionibus , si ab illa revocatur , ea m ortua , nequit ne quidem valide a d secundas nuptias , ex cap. E x parta < ;it. eo quod professio fuerit valida .

' 1 . Q u o d ta m e n v o tu m d ir im it so lu m m a tr im o n iu m s u b s e q u e n s , seu p r im o c o n tra h e n d u m , n o n v e ro a n te ­c e d e n s , seu ja m c o n tra c tu m , lic e t n o n c o n s u m m a tu m in ecc lesia O c c id e n t a l i , seu L a t in a , ît ia m re sp e c tu J t a lo -G iæ c o r u m c o m m o ra n t iu m in Ita l ia e t I n s u l is a d ja c e n tib u s su b ju r is d ic t io n e ep isc o p o ru m la t in o ru m ex Benedicto X IV ", constit. E t s i p a s t o r a l is , tom. x , bulL eju sd., fo l . 2 5 , num. 2 6 , § . 7 , e t h in c si ta lis I t a lo - G r æ c u s s u b d ia c o n u s , d ia c o n u s , v e l p re sb y te r p o st sacram o rd in a t io n e m u x o r e m o r tu a a lia m d u c e r e t , v e l si u x o re m p r iu s n o n h a b u i t , d u c e re a liq u a m in u x o re m v e l l e t , n u llu m esset m a tr im o n iu m , ex Bene« dicto X I V , ibid. , loc. cit.

2 . Q u o a d ecc lesiam v e ro O rie n ta le m , seu G raecos ib i c o m m o r a n te s , n o n d u m a sed e a p o sto lica d e fin itu m : a n o rd o sa ce r re sp e c tu i llo r u m d e b e a t d ir im e re m a t r im o n iu m , ex Benedicto X I V , ibid. „ a u c to re s p ro e t c o n tra m i l i t a n t , q u a m v is p r o b a b i l io r , q u a m , teste m o x la u d a to p o n t if ic e , s e q u u n tu r t r ib u n a l ia alm ae u r b i s , v e l it n u lla esse.

3 . C u m ju x t a p ro b a b ilio re m , e x m o x d ic t is , m a tr im o n ia c o n tra c ta in ecc lesia O rie n ta liu m in te r ip so s G ra e co s p o st su sc e p tu m sa c ru m o rd in e m n u lla s in t , e t ju x t a o m n es p o st a l la ta m c o n stitu t io n e m B e n e d ic t i X I V , Ita lo -G ra e c i p o st su sc e p tu m sa c ru m o r d in e m , c o n tra c tu s ta lis n u l l u s , e t ir r itu s s i t , q u a m v is in su sce p ­t io n e ta lis o rd in is n o n e m it ta n t v o tu m c a s t it a t is ; s e q u i t u r , q u o d sa c e r o rd o p e r s e , e t n o n ta n tu m r a t io n e v o t i , d ir im a t m a tr im o n iu m .

4. E m is su m s iv e in p ro fe ss io n e r e l ig io s a , sive in su sc e p tio n e o rd in is sa c r i ju x t a p ro b a b ilio re m d ir im it m a­tr im o n iu m so lu m ju re e c c le s ia s t ic o , q u id q u id a liq u i v e l in t d ir im e re ju r e n a tu ra li d iv in o : h in c fa c tu m , q u o d p lu re s s u m m i p o n tif ic e s in u tro q u e d isp e n sa v e r in t n ec a n te a n n u m 4 5 1 , im o n e c te m p o re D . B e r ­n a rd i , q u i o b iit a n n o n 5 3 , d ir im e b a t m a tr im o n iu m v o tu m so le m n e c a s t ita t is .

5 . Q u i q u id e m v a lid e su sc ip i p o te s t p o st c o n s u m m a tu m m a tr im o n iu m ta m c o n s e n t ie n te , q u a m c o n tra d i­c e n te u x o r e , n o n ta m e n lic ite : im o n e c c o n s e n tie n te u x o r e lic ite s u s c ip i , n o n se rv a tis c o n d it io n ib u s su p ra re q u is it is p ro in g re ss u u x o r a t i in r e l ig io n e m .

6 . Q u o d e lic e n t ia u x o r is s u s c e p to , m o r tu o m a r i t o , i l la n e c l i c i t e , n ec v a lid e p o te s t ad secu n d a s n u p t ia s f f îa n s ire , e ts i ea n o n e m isisse t v o ta c o n tin e n tia e in s a e c u lo , ex speciali juris dispositione, quam refert Ben. X 1 W, syn. dicec. , lib. i 3 , c. i 3 ,n . 16 , quae d isp o s it io , u tp o te o d io s a , n o n e x t e n d it u r ad m a r itu m d a n te m lic e n tia m u x o r i in g re d ie n d i e t p ro fite n d i in r e l ig io n e , e t h in c m o r tu a u x o r e si v i r tra n s ire t ad secu n d a s n u p t ia s , v a l id u m esset m a t r im o n iu m , ex Benedicto X I V , ib id., lic e t i ll ic itu m p r o p te r v o tu m ab eo em issu m in s a e c u lo , u x o r e re lig io n e m p ro fessa .

7 . Q u em si in v ita u x o r e q u is s u s c ip e re t , v a lid e q u id e m o rd o fu isse t s u s c e p tu s , ast ir re g u la r is ille m a n e r e t , q u ia e tia m d isso lu to m a tr im o n io v e l p e r m o rte m u x o r i s , v e l p e r in g re ssu m u x o r is in r e l ig io n e m , v ir n e q u e in su scep to o rd in e m in is t r a r e , n e q u e ad a liu m a s c e n d e re , n e q u e ad b e n e fic iu m a liq u o d assu m i p o t e s t , n is i in re lig io n e a liq u a p r o f i t e a t u r , ex extravagante Joannis X X 11 , relata cap. Antiqua de voto9 et voti redemptione, q u o d si u x o r m a r i t u m , ip sa in v it a o rd in a tu m > r e p e t a t , i l l i r e d d i d e b e t.

DE IMPEDIMENTIS VO TI, ET ORDINIS SACRI DIRIMENTIBUS MATRIMONIUM.

II. O rd i­n is sacri su sce p ­t io n e .

Cognatio seu pro­pinquitas duarum , vel plu­rium per­sonarum, alia est et dicitur

T A B U L A CXCI .T . R e c t a , q u æ e s t collectio eorum , quorum unus ah altero descendit, u t f i l iu s a p a t r e , n ep o s a f i l io , q u o ­

ru m u n u s to t g ra d ib u s ab i l l o ‘d i s t a t , q u o t g e n e ra t io n ib u s ab eo d e m s t ip ite d e s c e n d it , e t h in c li l iu s a p a t re u n o g r a d u , e t n e p o s ab a v o d u o b u s g ra d ib u s d is ta t .

2 . C o lla te ra li seu t r a n s v e r s a , q u æ est collectio eorumi9 qui ah eodem quidem stipite descendunt, sine tamen eo , quod unus ah alio ortum d u ca t , u t d u o fra tre s g e rm a n i.

3 . Æ q u a l i , si æ q u a li g r a d u d is te n t a c o m m u n i s t ip i t e , u t d u o f r a t r e s , q u i to t g ra d ib u s in te r se d is t a n t , q u o t d is ta n t a c o m m u n i s t ip i t e , q u i est p a te r u tr iu s q u e .

4 . i n æ q u a i i , si in a e q u a lite r d is te n t a c o m m u n i s t ip ite , u t p a tru u s e t n ep o s : n am p a tru u s d ista t a c o m ­m u n i s t ip i t e , q u i est a v u s , u n o g ra d u , n ep o s v e ro d u o b u s g ra d ib u s , q u i in te r se d is ta n t to t g ra d ib u s , q u o t r e m o t io r , seu n ep o s d is ta t a c o m m u n i s t ip ite , n e m p e av o , c o n s e q u e n te r p a tru u s e t n ep o s in te r se d is ta n t d u o b u s g ra d ib u s .

* C o n sa n g u in ita s in p r im o g ra d u lin eae rectae d ir im it m a tr im o n iu m ju r e n a t u r a e , in a liis v e ro r e m o t io ­r ib u s g ra d ib u s so lu m ju r e e cc les ia stico , juxta probabiliorem , et expressam D. Thomae 2 , 2 , quœst. 1 5 4 ad 4 , e t q u id e m so lu m u sq u e ad q u a r tu m g ra d u m in c lu s iv e , q u id q u id a liq u i v e l in t , c o n sa n g u in ita te m in l in e a re c ta d ir im e r e , e t q u id e m ju r e n atu rae in in f in itu m m a t r im o n iu m , ad eo q u o d si A d a m e t E v a a d h u c v iv e r e n t , n u ll i e x h o m in ib u s p o sse n t n u b e re . #

** C o n sa n g u in ita s in lin e a c o l la t e r a l i , seu t ra n sv e rsa d ir im it ju r e n atu rae m a tr im o n iu m in p r im o g r ^ ît i juxta probabiliorem , e t h in c fa c tu m q u o d in se p te m d e c im saeculis n u llu s u n q u a m p o n t i f e x , q u a n ­tu m v is re q u is itu s v o lu e r it d is p e n s a r e , teste Benedicto X I V , in sua epist. quœ incip. Æ s ta s a n n i , in append. altera ad tom. 4 , bullarum ejusd . , § . i 3 , e x q u o f i t , q u o d ju r e n atu rae p ro h ib itu m s it m a tr i­m o n iu m in te r fr a tre m e t s o r o r e m , n e c v e ru m e s t , q u o d A b ra h a m d u x e r i t in u x o re m s o r o r e m , q u ia S a ra n o n e r a t s o ro r , sed n e p o tis ip siu s , u tp o te f i l ia A a r a r a , q u i fu i t f r a t e r A b ra h a m : q u o d v e ro C a in d u x e r i t in u x o re m s o r o r e m , id fa c tu m e x n e ce ssita te o b d e fe c tu m a lia ru m fe m in a r u m , u r g e n te a lio p raecep to n a tu r a l i fo r t io r i d e c o n se rv a n d o g e n e re h u m a n o .

C o n sa n g u in ita s in l in e a c o lla te ra li in re m o tio r ib u s g ra d ib u s so lu m ju r e ecc les ia stico d ir im it m a tr im o ­n iu m et q u a m v is , a t te n to ju r e a n t iq u o , h o c im p e d im e n tu m e x te n d e re tu r u sq u e ad se p tim u m g ra d u m in c lu s iv e , e t d isc ip lin a h æ c v ig u e r i t d u o d e c im p r im is secu lis u sq u e ad a n n u m 1 2 1 5 , a tta m e n in c o n ­c ilio L a te ra n e n s i ce le b ra to eo d em a n n o re s tr ic tu m f u i t ad q u a r tu m g ra d u m in c lu s iv e , q u o d e t r e n o ­v a tu m a c o n c ilio T r id e n t in o , sess. 2 4 , de reform. matrim. cap. 2.

N. B. Contrahentes in gradibus prohibitis non obtenta desuper dispensatione , nullum est eorum matrimo­nium. , atque adeo scienter contrahentes peccant graviter , et insuper incurrunt poenas sequentes sci­licet, i. excommunicatiiwis ipso jure ; 2 . infamiae, si matrimonium consummaverint ; 3 .filii eorum sunt illegitim i ; 4. carent spe obtinendae dispensationis ex concilio Tridentino, ibid.

2 . Attento jure c iv ili, tot sunt gradus distantiae inter personas , de quibus quaeritur , quot sunt personae numeratis omnibus , unica , scilicet stipite , dempta , et hinc duo, fratres sunt in secundo gradu.

' 1 . A d o p ta n s s it v i r s e x a g e n a r iu s , e t a b sq u e lib e r is s e c iu s ® sp e c ia li p r iv i le g io , a t ­te n to p raecise ju r e c i v i l i , n a m a tte n to p raecise ju r e g e n t iu m , e t ia m fe m in is , p raesertim a li c u ju s c o n d it io n is , c o m p e tit ju s a d o p ta n d i.

ÍS iv e v i r , s ive fe m in a , s it p e rso n a e x t ra n e a .S i t su i ju r is , e t c o n s e q u e n te r s it e m a n c ip a tu s .

T r a n s e a t in p o t e s t a t e m , e t fa m ilia m a d o p ta n tis .F ia t haeres a d o p ta n tis n ecessa riu s . -

3 . A d o p tio f ia t a u c to r ita te p r in c ip is . J

DE COGNATIONE NATURALI, ET LEGALI DIRIMENTE MATRIMONIUM.

I. N a tu ra lis , q u æ est vinculum, persona­rum in sanguine * communi' cantium. , v e l in l i ­n e a

Perfec­ta

i . A d q u am r e q u i r i t u r ,/ u t

I I . L e g a lis , q u æ est

propinqui­tas perso- s narum *

consurgens ex adop­tione ve l

4. A d o p t io fiat v e rb is a le g e e x p re ss is ; p r in c e p s en im are d eb e t ad o p -

2 . Q u æ d iv i­ditur in

ta n te m h o c v e l s im ili m o d o : v is h a b e re h u n c in f i l iu m , n e p o te m vel p ro n e p o ­tem , e t a d o p ta n s re sp o n d e t v o lo , ru rsu s in te rro g a re d e b e t a d o p ta tu m : v is h u h a b e re in p a tre m , av u m , v e l p ro a v u m , e t ipse re sp o n d e a t ; v o l o , ac tan d i p r in c e p s e x p r i m i t , s ib i p la c e re .

N. B . Adoptio haec perfecta dicitur etiam arrogatio vel adrogatio , quia a principe *ogatur adoptans , et adoptatus juxta m ox dicta.

f i . P a te rn ita te m , q u æ in te rc e d it in te r a d o p t a t u m , e t h u ju s f i l io s , ac n ep o tes u sq u e ad q u a r tu m g ra d u m e t a d o p ta n te m , c o n s titu e n te s lin e a m rec tam in d u c itq u e im p e d im e n tu m d irim e n s p e rp e tu u m .

2 . G o n fr a t e r n it a t e m , q u æ in te rc e d it in t e r a d o p ta tu m , e t filio s n a tu ra le s ac le g i­tim o s a d o p ta n tis c o n stitu e n te s lin e a m t r a n s v e r s a m , in d u c itq u e im p e d im e n tu m d irim e n s so lu m t e m p o r a n e u m , s c i l i c e t , q u a m d iu d ic ti f i l ii su n t su b p o te s ta te p a tr is a d o p ta n tis .

3 . A f f in ita te m , q u æ in te rc e d it in te r a d o p ta tu m e t u x o re m a d o p ta n t is , a d o p ta n te m e t u x o re m a d o p t a t i , in d u c itq u e im p e d im e n tu m p e r p e t u u m , ex Bened. X I V 9.synod. diaeces. , lib. 9 , cap. 1 0 , nurn. 4*

( i . A d o p ta n s s it v ir o c to d ec im sa lte m a n n is se n io r p e rso n a a d o p ta n d a .A d ^ S iv e v i r , s ive fe m in a s it p e rso n a e x tra n e a , lic e t in fa n s .

2 op an-^, ^ro n e x ist;a t acjh u c s u i ju r i s , sed s it su b p a tr is , vel av i p o te s ta te .US ^ N o n tra n se a t in p o te s ta te m d f f a m i l ia m a d o p ta n tis .

3 . A d o p tio lia t a u c to r ita te c u ju s c u m q u e ju d ic is c o m p e te n tis .N . B Adoptatus imperfecte non est haeres necessarius , et hinc in testamento potest

praeter i r i , quamvis ab intestato succedat adoptanti. v 2 . Ju s adoptandi i licet imperfecte , attento ju r e , non competit feminis.

2. N o n in d u c it im p e d im e n tu m d ir im e n s , juxta probabiliorem , et expressam D. Thorn . , 3 p a rt.9 „ quœst. 57 , a ri . 1 ad 2 .

N . B . Adoptio ortum habet a jure gentium , et in usu fu it an. 16 0 0 , circiter ante Christum , id est tempore nativitatis Moysis ( qui juxta Cornelium a Lapide natus fuit anno ab orbe condito 2 0 24 ) quem filia Pharaonis septennem sibi adoptavit in filium , prout habetur, E xodi 2 , v. 10 , legibus tamen Bomano­rum imperatorum , et consequenter jure civili , instaurata fu it , assignando modum , et formam adop­tandi vel arrogandi filios , debetque saltem perfecta , dirimere matrimonium ex dispositione juris civilis recepta , et approbata a jure canonico per textus relatos, can . i t a d ilig e re 1 , cau sa 60 , quae st, 3 , e t cap . S i q u a i , d e c o g n a tio n e le g a l i.

Im p e r ­fe c ta

i . Q u æ re q u i r i t , u t "

:

TABULA CXCILDE COGNATIONE SPIRITU ALI DIRIM ENTE MATRIMONIUM.

r 1. In d u c it im p e d im e n tu m d ir im e n s m a tr im o n iu m t u m e x ju r e a n t iq u o , rei. lib. 4 , decretai, iit . 1 1 , per totum je t in decret. G ra tia n i, causa 3 o , quaest. 1 , 2 , 3 et 4 , tu m e x ju r e n o v o T r id e n t i n i , sess. 24 , J e reform. m atrim ., cap. 2 , q u o d in t r o d u c t u m f u i t tu m o b r e v e re n t ia m d e b ita m d ic tis s a c ra m e n tis , tu m q u ia p ra e d ic ta s a c ra m e n ta h a b e n t q u a m d a m a f f in ita te m c u m c o g n a t io n e n a t u r a l i , a tq u e a d e o so lu m ;jure e cc le s ia stico .

I I . I n t e r v e n it a t te n to jure<! n o v o T r i ­d e n t in i so­lu m in te r

1 . B a p t iz a n te m e t c o n f ir m a n t e m , ac b a p tiz a tu m e t c o n f ir m a t u m , h u ju s p a tre m e t m a tre m , e tia m in b a p tism o p r iv a to c o lla to q u a n tu m v is a l a i c o , v . g . , o b s t e t r ic e , in n e c e ss ita te , e x c ip e p a tre m in n ecessita te b a p tiz a n te m p r o p r iu m s u u m fi l iu m le g it im u m , ex can . A d lim m a 7 , causa 3 o , quaest. 1 .

2 . P a t r in o s , seu s u s c ip ie n te s , v e l te n e n te s p ro le m in b a p t is m o , v e l c o n f ir m a t io n e , e t sus­c e p tu m , e t c o n firm a tu m , su sc ip ie n s p ro p ria m p ro le m in b a p t is m o , v e l c o n firm a t io n e e x t r a n e c e ssita te m e x ig n o r a n t ia j u r i s , v e l f a c t i , n o n c o n t r a h it c o g n a tio n e m s p i r i t u a le m , ex cap. S i v ir , vel mulier 2 , de cognatione spirituali : im o a t te n to te x tu u n a c u m Glossa ad v e rb u m debitum. Id e m v id e tu r a s s e r e n d u m , etsi s c ie n t e r , q u is p ro p ria m p ro le m e x t r a n e ce ssita te m in b a p t is m o , v e l c o n firm a t io n e s u s c ip e r e t , a u t te n e re t .

3 . P a t r i n o s , ac p a t re m e t m a tre m b a p tiz a t i v e l c o n f i r m a t i , ex Tridentino , ibid.

Cognatio spiritua­lis quæ oritur ex sola administratio- ne sacramentorum baptismi et confir­mationis , ex cap. Quamvis 3 , de cog­natione spirituali m-6 , prout insinua­tum fuit in Tabui. ï 3o, et 154. I I I . Q u a m u t

p a t r in u s con-« t r a h a t

*

f i . D e b e t esse b a p t iz a t u s , si v u lt a g e re p a t r in u m in b a p t is m o , s ic u t e t a g e re v o le n s p a t r i - n u m in c o n firm a t io n e d e b e t esse c o n f ir m a t u s , ex cap . ïn baptismate 1 0 2 . de consecra­tione , dist. 4 , q u a m v is a l iq u i v e l in t , q u o d e t ia m n o n c o n firm a tu s ten en s p ro le m in c o n ­f irm a t io n e c o n tr a h a t c o g n a t io n e m s p ir i t u a le m , c u m s it b a p t iz a t u s , e t m e m b ru m ecclesiae.

* N o n d e b e t e i d e ju r e esse p ro h ib itu m a g e re m u n u s p a t r in i , d e q u ib u s in T a b . CXXX*. S i ta m e n r e g u la r is a l iq u is , c u i a lias p ro h ib itu m e s t a g e re m u n u s p a t r in i , a s s u m e re tu r a d d ig n ita te m e p isc o p a le m v e l c a r d in a li t ia m , ta lis p o sse t a g e re p a t r in u m .

2 . U t in b a p tism o , n o n v e ro so lu m in ca e re m o n iis , b a p tiz a tu m s u s c ip ia t , q u a r e te n e n s in ­fa n te m p r iv a t im b a p tiz a tu m in n e c e ss ita te d u m s u p p le n tu r in ecc lesia c a e re m o n ia e , n o n c o n tr a h it c o g n a tio n e m sp ir itu a le m , ex decisione sacrae congregationis, apud Reiffenstuel. , lib. 4 , decretai, tit. 1 1 , num 1 7 , sa lte m e x t r a c a su m , q u o p r o p te r d u b iu m v a lo r is c o lla t i p r iv a t im b a p t is m i , d e n u o su b c o n d it io n e in fa n s b a p tiz a re tu r .

4 . U t in b a p tism o s o le m n i , n o n v e ro p r iv a t o , s u sc ip ia t p r o le m , juxta probabiliorem , q u ia e c c le s ia in s t i t u i t su sc e p to re s so lu m in b a p tism o s o le m n i , n o n v e ro in p r iv a to , e t id eo in p r iv a lo s u s c ip ie n s , n o n v id e tu r a g e re su sc e p to re m , n is i m a te r ia l ite r ; q u a m v is p lu re s v e l i n t , q u o d e t ia m in b a p tism o p r iv a t o , seu c o lla to in n e c e s s ita te , si a d h ib e a n tu r p a t r in i , h i c o n t r a h a n t c o g n a tio n e m s p ir itu a le m p a r ita te d e s u m p ta a b a p tiz a n te s iv e in s o le m n i , s ive in p r iv a to b a p tism o .

5 . U t te n e a t p ro le m q u a n d o a q u a b a p tis m i e i i n f u n d i t u r , v e l u n g itu r sa c ro c h r is m a t e , e t h in c d u m in fa n s , q u i o. v i iu te n e tu r ad fo n te m , a b lu e n d u s e s t , v o c a tu r fe m in a m a - t r in a a parocho , e t ju b e t u r m a n u m p o n e re s u p e r h u m e ro s p ro lis , q u æ b a p t iz a t u r , u t s ic c o n t r a h a t , e t ip sa m a tr in a c o g n a tio n e m s p ir itu a le m . E t casu q u o s a c e rd o s , su b a c tu a li b a p tism o so lu s te n e re t in fa n te m , u t i c o n t in g e b a t d u m p e r im m e rs io n e m c o n fe r e b a tu r b a p t is m u s , e t fo r te in a liq u ib u s lo c is e x c o n s u e tu d in e id em p r a c t ic a tu r in b a p tism o c o l- la to p e r in fu s io n e m , tu n c p a t r in u s ad c o n tra h e n d a m c o g n a tio n e m s p ir itu a le m d e b e t re c i­p e re p ro le m b a p tiz a ta m e m a n ib u s sacerd o tis b a p t iz a n t is , e t q u id e m im m e d ia te , e t n o n s u ffic e re t s i ea m re c ip e re t m e d ia n te o b ste tr ice .

6 . U t su sc ip ia t p ro le m a n im o , e t in te n t io n e a g e n d i m u n u s p a tr in i se c u n d u m c o n su e tu d in e m ecclesiae.

7 . U t s it d e s ig n a tu s s iv e a p a re n t ib u s ,s iv e in h o ru m d e fe c tu a p a r o c h o , a lias n o n d e s ig n a tu s n o n c o n tra h e re t c o g n a t io n e m , ex Tridentino , ibid . , q u o d si p lu re s , q u a m p ra e scr ip ti a T r id e n t in o , d e s ig n e n t u r , e t s u sc ip ia n t p ro le m , o m n es c o n tr a h u n t c o g n a tio n e m s p ir it u a ­le m , ex cap. Quamvis 3 , de cognatione spirituali, et declaratione sacrae congregationis.

N . B . Suscipiens prolem de sacro fonte , et etiam tenens eamdem in confirmatione, duplicem cognationem spiritualem contrahit, et hinc recurrens pro dispensatione Rom am 9 debet id exprim êre , secus vero si quis plures filios ejusdem patris susciperet, vel teneret in confir­matione ; quod si quis carnaliter cognosceret eam , cum qua spirituali cognatione con­junctus era t , et recurreret pro dispensatione Romam ad effectum matrimonium contra­hendi cum illa , deberet in supplicatione exprimere non solum cognationis spiritualis impedimentum , sed etiam crimen commissum , e x P y r o C o rra d o .

N . B . Cognatio spiritualis quatenus respicit baptizantem , et patrinos ex una parte , ex altera vero parte baptizatum , dicitur paternitas spiritualis , fanquam inter parentes et prolem spiritualem , quatenus vero respicit baptizantem et patrinos ex una parte , et patrem ac m atrem ipsius baptizati, ex altera parte , dicitur com paternitas , tanquam intra com patres .

*

. «•

TABULA CXCIII.

TABULA CXCIII .DE AFFINITATE TUM DIRIMENTE MATRIMONIUM, TUM IMPEDIENTE EJUS USUM.

/ X O r itu r h o d ie rn o ju r e in t e r m a r itu m e x u n a p a r te et c o n sa n g u in e o s u x o r is e x a l t e r a , e t v ic iss im in te r u x o re m '* e x u n a , e t c o n sa n g u in e o s m a r it i e x a lte r a p a r te , e t h in c v i r v i h u ju s c o m m e rc ii c a rn a lis h a b it i c u m u x o r e

f i t a ffin is o m n iu m c o n s a n g u in e o ru m su æ u x o r i s , e t u x o r fit a ffin is o m n iu m c o n s a n g u in e o ru m su i m a r i t i : ip si tam en c o n s a n g u in e i m a r it i e t u x o r is n o n f iu n t in v ic e m a f f in e s , ex cap. Quod superbis 5 . de consangui- nitaie et affinitate. U n d e o r tu m est i l lu d e ffa tu m : Affinitas non parit affinitatem .

' i . S i a ffin ita s s it a n te c e d e n s , seu p raecesserit ip su m m a tr im o n iu m , ex cap. S i quis i , et cap. Fraternitati 1 7 . JJe eo qui cognovit consanguineam uxoris suæ ; u t a u te m d ir im a t r e q u ir it u r c o p u la p e r f e c t a , quae f i t ,

f u S e m in a t io n e , sa lte m v i r i , in t r a v a s fe m in e u m , cu m s in e ta li se m in a tio n e n e q u e a t v ir e t u x o r fie r i u n a c a ro e t u n u m p r in c ip iu m , in q u o fu n d a tu r p ro p in q u ita s a ffin ita t is ,

2 . S e m in a tio n e ip siu s e tia m fe m in ae ju x t a p lu r e s , q u a m v is n o n p a u c i n e g e n t r e q u ir i J E t h i p o s te r io re s v id e n t u r i n p r a x i s e q u e n d i, p ræ s e r t im d u m a g it u r d e m a tr im o n io p r im o c o n tra h e n d o , c u m a l iu n d e v ix c e r to secern i p o s s i t , n u m fe m in a se m it ia - v e r i t , n e c n e ?

3 . P e n e t r a t io n e vas is fe m in e i ju x t a a l iq u o s , lic e t a l i i e t fo r t e p ro b a b iliu s n e g e n t id r e q u i r i , d u m m o d o sem en in t r a vas fe m in e u m r e c ip ia t u r , q u a c u m q u e d e m u m a r te r e c ip ia tu r sive o p e d a e m o n is , s iv e a t t ra c t io n e m a tr ic is fem in ae .

* H is s u p p o s it is , c e n s e tu r c o p u la p e r fe c ta s iv e e x e rc e a tu r c u m fe m in a c o n s e n t ie n t e , s iv e r e s is te n te , s ive e b r ia , d o rm ie n te , s iv e l i c i t e , s ive i l l i c i t e , seu fo rn ic a r ie .

* * E x c o p u la l ic it a seu e x e rc ita in te r c o n ju g a to s in d u c itu r im p e d im e n tu m d ir im e n s u sq u e a d q u a r tu m g ra d u m in c lu s iv e ; e x c o p u la v e ro i l l i c i t a , seu f o r n i c a r i a , u sq u e a d se cu n d u m g ra d u m in c lu s iv e .

3 . In n u llo g ra d u ju r e n atu rae a n teced e n s s iv e o r ta e x c o p u la l i c i t a , s iv e i l l ic ita , sed s o lu m , ju r e e c c le s ia s t ic o , juxta probabiliorem et expressam Benedicti X I V . syn. diœces. , lib. 9 , c. i 3 , n. 4 , q u id q u id a l iq u i v e l in t e x c lu s u m p r im u m g r a d u m lin eae rectae e x c o p u la l i c i t a , q u em v o lu n t d ir i ­m e re ju r e n atu ra e .

4 . D isp e n sa r i p o t e s t ^ s u m m o P o n tific e n o n so lu m in p r im o g ra d u lin eae t ra n sv e rsa e , p r o u t ja m d is ­p e n sa tu m fu isse le g i tu r , sed e tia m in p r im o g ra d u lin eae re c ta e , exB ened. X IV .in append. altera insert. tom. 4 , BuUi-§. 14 , l ic e t id n u n q u a m fa c t u m , n o n e x d e fe c tu p o te s ta t is , sed ob d e fe c tu m causae u rg e n tiss im a ^ , quae e x ig it u r ad d isp e n sa n d u m in p r im o g r a d u lin eae rectae a ffin ita t is .

•. S i a ffin ita s s u p e rv e n ia t m a tr im o n io ja m le g it im e c o n t r a c t o , seu p r iv a t in ce stu o su m ju r e p e te n d i

d e b itu m a c o m p a r t e , ad eo q u o d ab sq u e p e c c a to n e q u e a t in c e stu o su s p e te re d e b itu m c o n ju g a le , n is i o b te n ta p r iu s d e su p e r d isp e n sa t io n e , ex cap. S i quis 1 , at cap. Tuae fraternitatis 1 0 . De e o , qui cognovit con sa 71 gu ine a m uxoris suæ. Q u a re in ce stu o so p e te n t i n o n te n e tu r p a rs in n o c e n s re d d e re d e b itu m . Im o ju x t a a l iq u o s , n ec p o s s e t , n e v id e a tu r c o o p e ra r i in iqu ae a c t io n i p e t e n t is , q u a m v is a lii a d m ittu n t p o s s e , s i a lia s p a rs in n o c e n s , n o n v a le n s p r e l i b i tu p e te re v e l re d d e re d e b itu m , g r a v a r e tu r . JÊSÈÈãi “

Affinitas, seu p r o p in q u it a s p e r s o n a r u m ex c a r n a l i c o - i p u la consur­gens

II . D ir im it m a­t r im o n iu m s

2 . S i in t e r ­cess it co ­p u la ,q u a e y p e r f ic itu r

I I I . Im p e d it so lu m u s u im m a tr im o n ii

2 . E x c ip e <

Ï

1 . U x o r e m , a q u a p e r v im fr a t e r m a r it i su i e x to r s it c o p u la m , ex cap. tuam 6. De eo qui cognovit consanguineam uxoris suæ , secus v e ro js i so lu m p e r m q- tu ffi , lic e t g ra v e m c a d e n te m in c o n sta n te m fe m in a m , ab ea e x to rsisse t c o p u la n t* c u m ta lis m e tu s n o n to lla t v o lu n t a r iu m , s ic u t v io le n t ia p e r d ic ta in T a b . I I I , q u a m v is a l iq u i v e l in t , e t ia m m e tu m g ra v e m e x c u sa re .

2 . U x o re m in c e stu m c o m m itte n te m e x ig n o ra n t ia s iv e ju r is s p e c ia lite r p ro h ib e n tis c o n ­gre ssu m c u m fr a t r e m a r i t i , s iv e f a c t i , q u o d s c il ic e t ta lis s it fr a t e r m a r it i s u i , ex cap . S i quis i . De eo qui cognovit consanguineam uxoris suce, u t i e x p re sse e x i g i t u r , u t scienter id fa c tu m s it . S i v e ro in c e s tu m co m m isisse t c u m sc ie n tia ju r is e t f a c t i , sed ig n o r a n t ia so liu s p œ n æ , ab h a c n o n e x im e r e tu r juxta probabiliorem.

* H is d u o b u s casib u s e x c e p tis , c o n ju g e s in ce stu o si p r iv a n t u r ju r e p e te n d i d e b itu m iw fo ro co n sc ie n tia e a n te o m n e m ju d ic is s e n te n tia m , juxta probabiliorem et glossam in expositione canonis non desideras 3 , causa 2 0 , ad verbum Non fraudentur.

** P oen a h æ c p r iv a t io n is ju r is p e te n d i d e b itu m e x t e n d it u r u s q u e ad q u a r tu m g ra d u m in c lu s iv e e x a f f in ita te o r ta e x c o p u la lic ita in te r c o n ju g a to s ; u sq u e v e ro ad secu n du n » . g ra d u m in c lu s iv e e x a ffin ita te o r ta e x c o p u la i l l i c i t a , seu fo rn ic a r ia . H in c si q u is c a r* n a l it e r co g n o v isse t c o n sa n g u in e a m u x o r is su æ in te r t io v e l q u a r to g r a d u , n o n p r iv a ­r e t u r ju r e p e te n d i d e b itu m a b u x o re . ^

r i. In l in e a re c ta a sc e n d e n tiu m so cer e t s o c r u s , v itr ic u s e t n o v e r c a , d e sc e n d e n tiu m v e ro g e n e r e t n u r u s , p r iv ig n u s e t p r iv ig n a , n o m in e au te m soceri v e n it p a te r v ir i v e l u x o r i s , n o m in e socri m a te r v i r i v e l u x o r is , n o m in e vitrici v e n it m a r itu s m a tr is re sp e c tu f i l io ru m p r io r is c o n ju g is e ju sd e m p a t r i s ; n o m i n e v e n i t m a r itu s filiae , n o m in e nuri u x o r f i l i i , n o m in e privigni v e n it f i l iu s m a r it i e x a lia u x o r e , nomme privignæ v e n it f il ia u x o r is e x a lio m a r ito .

2 . I n lin e a c o l la te r a l i , seu t ra n sv e rsa li c o lla te ra le s m a r it i re sp e c tu u x o r is e t u x o r is resp e ctu m a r i t i ,1 q u i in eo g ra d u f iu n t a ffin e s m a r it o , v e l u x o r i , in q u o g ra d u s u n t c o n sa n g u in e i ipsi m a r ito , v e l

u x o r i , ex glossa in cap. Non debet 7 , de consanguinitate et affinitate, ad verbum. In secundo et ^ tertio.

' i . S u p e r im p e d im e n to d ir im e n te a f f in i t a t is , p ra e te r s u m m u m P o n t i f ic e m , p o ssu n t e tiam e x p r iv i ­le g io q u id a m ep isco p i lo n g e ab u rb e R o m a n a d is ta n te s * p ræ s e rt im G e rm a n ia e , sed h is n o n co n ce-

— d itu r fa c u lta s d isp e n sa n d i, n is i c u m p a u p e r ib u s , e t q u id e m so lu m in te r t io e t q u a rto g ra d u c o n -D isp e n sa re ^ s a n g llii l i.t a t is e t a ffin ita t is .

• 2 . S u p e r im p e d im e n to im p e d ie n te u su m m a t r im o n i i , seu s u p e r am iss io n e ju r is p e te n d i d e b itu mp ro p te r in ce stu m p r æ t e r su m m u m P o n t i f ic e A p o s su n t e t o m n es ep isco p i.

B b

I V . H a n e c o n s titu u n t

I. Homicidii, quod *

Impedimen­tum criminis est scelerata qucedam alte­rutrius conju­gis , adhuc vi­vente compai'~

conspira­tio de ineundo cum alio ve\

rh tã ío a i ierutro , ex âàohus cì imi-m

TABULA CXCIV.D E IM P E D IM E N T O C R IM IN IS D IR IM E N T IS M A T R IM O N IU M .

' i . M o rs v e r i c o n ju g is in te rc e d a t s iv e p h y s ic e p e r se ip su m f e r r ò , v e n e n o , e tc . s iv e m o ra l ite r p e r a l i u m , v . g . , c o n s i l io , ju s s io n e , e tc . n o n ta m e n s u ffic it so la -m a ­c h in a t io e n e c tu n o n se c u to .

2 . O ccis io f ia t d e c o m m u n i u t r iu s q u e p a r t is co n sen su e t q u id e m ea in te n t io n e s ig n is e x te rn is m a n if e s t a t a , u t v iro , v e l u x o r e p e r e m p t a , c o n tr a h a n t in te r se

f . U t h a b e a t m a tr im o n iu m ; q u a re s i e x a lio f in e , q u a m in o rd in e a d c o n tra h e n d u m m a tr im o -* ra t io n e m ve- n m m c u m a lia p e r s o n a , o c c id a tu r v i r v e l u x o r , v . g . , e x ir a , o d io , v in d ic ta ,,

r i im p e d i- a u t e x fine l lb e r ills c u m a lia p e c c a n d i , a u t a l ia m , d is t in c ta m ta m e n a c o m p lic e tm e n ti diri-v d u c e n d i, n o n in d u c e re t im p e d im e n tu m d ir im e n s .m e n tis re - ^ S i o ccisio c o n t in g a t ab u n o ta n tu m c o n ju g e , f ie r i a lte ro n e s c ie n t e , v e l sc ie n te q u i ri t u r , u t q u id e m e t n o n ta m e n c o o p e ra n te , p ræ c e ss e r it in t e r ip so s v e ru m a d u lte r iu m e t^ * q u id e m a n te o c c is io n e m c o n ju g is , q u o d v e r u m e s t , q u a m v is fid es d e n u b e n d o

a lte r i n o n fu is se t d a t a , ex cap. S u p e r h o c 3 . De eo , qui duxit in matrimonium * quam polluit.P r iu s m a tr im o n iu m c o n tr a c tu m fu e r it v a lid u m , si e n im c o n sta re t d e n u ll i ta te p r io r is m a t r im o n ii , p o sse n t in te r fe c to re s in t è r s e v a lid e c o n t r a h e re , q u ia in ta li casu n o n in te rce ss isse t u x o r is , v e l m a r it i h o m ic id iu m , q u o d sacri, c a n o n e s e x ig u n t*

2 . S u p p o s ita m o r te c o n ju g is , se c u ta c u m m o x re la t is c i r c u m s ta n t i is , n ih il ad e ffe c tu m p e n d it s iv e u x o r m a c h in e tu r m o rte m m a r it i , s iv e m a r itu s m o rte m u x o r i s , ëxcan. S i q u is v iv e n te 5 , causa 3 i , quaest. i , u tp o te in q u o d i c i t u r , q u o d u x o re m a lte r iu s c o g n o sc e n s , v iro e iu s d e fu n c to possint; eam in u x o re m d u c e r e , nisi forte virant mulier virum , qui mortuus fu e ra t , occidisse notetuf-, q u a re n o n s u n t a u d ie n d i, n e g a n te s in d u c i h o c im p e d im e n tu m d ir im e n s , p ro casu q u o uxon m a c h in e tu r v iro su o m o rte m .

3. T a m e n so lu m m o d o ra t ih a b itu m , seu ra t ih a b it io m o rt is c o n ju g is ab a lte ro c a u sa tæ n o n in d u cit: im p e d im e n tu m d ir im e n s e x G lo ssa in te x tu m m o x c ita tu m a d v e rb u m occidisse, tu m q u ia ra t ih a b it io n o n est ca u sa o cc is io n is , c u m s u p p o n a t O ccision em ja m fa c ta m , tu m q u ia ra t ih a b it io so lu m c o m p a ra tu r m a n d a to v e l in r e b u s , q q æ a p r o p r ia v o lu n ta te p e n d e n t , v e l in i i s , quae a ju r e a s s ig n a n tu r , u t p e rc u ss io c le r ic i .

V e r u m s it a d u lte r iu m e tc ju id e m fo r m a le , q u a r e si a lt e r u t e r ig n o r a s s e t , a lte ru m esse c o n ju g a t u m , l ic e t in re am b o essen t c o n ju g a t i , a d u lte r iu m h o c n o n d e b e rer in d u c e re im p e d im e n tu m d ir im e n s , ex cap. P ro p o s itu m est n o b is i . De eo qui duxit in matrimonium , quam polluit per adulterium ; e t m u lto m in u s si m a t r im o n iu m p r iu s e x a l iq u o c a p ite n u llu m f u i s s e t , q u ia in ta l i c a su v e ru m a d u l­te r iu m n o n in te rc e ss isse t.

2 . In te rc e sse r it in te r ip so s c o p u la p e r fe c ta ju x t a p r o b a b i l io r e m , q u id q u id a l iq iu v e l in t in d u c i h o c im p e d im e n tu m e t ia m e x c o p u la im p e r fe c t a , c u m in ta li c asu n o n in te rce ss isse t v e ru m a d u lte r iu m .3 . S i t c o n ju n c tu m c u m fid e d a t a , sive a n te , s iv e p o st a d u lte r iu m d e n u b e n d o a l­te r i p o s t m o rte m c o n ju g i s , ex cap. S i quis vivente 8. De eo qui d u x it , etc. ; si. ta m e n q u is , v iv e n te le g it im a u x o r e ,c u m a l ia c o m m it te r e t a d u lte r iu m , e t p osi m o rte m u x o r is e id em p r o m it te r e tm a tr im o n iu m ,im p e d im e n tu m n o n in d u c e re tu r,,

4 . In te rc e sse r it in te r eos v e ra e t n o n ta n tu m fic ta p ro m iss io d e n u b e n d o p o st m o r­te m c o n ju g is ju x t a a l iq u o s , l ic e t a l i i p ro b a b iliu s v e l in t , in d u c i h o c im p e d im e n ­tu m e tia m e x fic ta p r o m is s io n e , sa lte m p ro c a su q u o i s , c u i fa c ta e st p r o m is s io , n o n p o tu isse t a d v e r te re f ic t io n e m .

5 . P ro m iss io d e n u b e n d o a lte r i p o st m o rte m c o n ju g is fu e r i t v e r b is , a u t s ig n is e x ­te rn is m a n ife s ta ta , e t a b a lte ra p a r te a c c e p ta ta e t q u id e m e x p r e s s e ; n a m in h a c m a te r ia ta c itu rn ita s e j u s , c u i p r o m it t i t u r , n o n h a b e tu r p ro ta c ita a c c e p ta t io n e , cu m a c c e p ta tio v e r g e r e t in e ju s p r æ ju d ic iu m ; n o n ta m e n r e q u ir it u r m u tu a p r o ­m is s io , seu re p r o m is s io , juxta probabiliorem fundatam in textibus significasti 6 , et veniens 2 . TJe eo , qui duxit in matrimonium.

6. P ro m is s io a n te c e d e n te r d a ta n o n s it r e v o c a ta a n te co m m issu m a d u lte r iu m p e r u tr iu s q u e c o n tra h e n t is m u tu a m re m iss io n e m . Q u o d si p o st t a l i t e r re v o c a ta m p ro m iss io n e m s e c u tu m fu is se t in te r ip so s a d u lte r iu m sin e n o v a p ro m iss io n e , ta le a d u lte r iu m n o n in d u c e re t im p e d im e n tu m , q u ia s im u l n o n c o n c u rre re n t p ro m i s io e t a d u lte r iu m .

2 . S in e q u o , p ro m iss io so la d e n u b e n d o a lte r i p o st m o rte m c o n ju g is n o n in d u c it im p e d im e n tu m d ir im e n s , sed so lu m g ra v e p e c c a tu m , o b g ra v ia p e r ic u la s im ilib u s p ro m iss io n ib u s c o n ju n c t a , n ec

^ in d u c it o b lig a t io n e m , eqc cap. S i quis vivente 8. De eo qui duxit in matrimonium , etc.

N. B. i. Ignorantia sive juris , sive fa c t i , sive pœnæ , seu quod e x dictis duobus criminibus oriatur impedimentum dirimens non excusat , cum non habeat rationem purce pœnce , sed inhabilitatis

2 . impedimentum criminis introductum fu it solum, jure ecclesiastico per textus relatos c a n . Si q u is 5 , ca u sa 3 i , q u æ st . 1 , ca p . L a u d a b ile m 1 , d e c o n v e rs io n e in f id e liu m , e t c a p . S ig n ific a s i? n o b is 6 . D e eo q u i d u x i t , e tc . et hoc ideo , ut fides intacta servetur inter conjuges, et ne unus alterius mortem m achinetur, e x I) . T h o m a , et hinc si uterque contracturus matrimonium sit infidelis cum adulterium committunt, vel occasionem praestant, vel promissionem faciunt futim conjugii, possunt valide contrahere postquam conversi sunt ad fidem.3. Super impedimento criminis nunquam Papa dispensat pro foro externo , si alteruter in mortemconjugis defuncti machinatus sit , si tamen occultum sit , dispensat quidem pro foro interno sacra pœnjtentiaria , sed difficillime et non nisi urgentissima de causa. •

4. Super impedimento vero criminis orto ex solo adulterio nullam machinationem sccum habentedispensatur pro utroque foro ex rationabili causa , imo et episcopi Gcrmanicvpossunt ex pri­vilegio fam pro foro interno, quam externo. •

IL Adulteriivel

i.Quod ut ha­bet rationem veri impedi­menti diri­mentis re­quiritur ,u t

w 4t*

TABULA CXCV.DE D ISPARITATE CDLTUS DIRIM ENTE E T IM PEDIENTE MATRIMONIUM.

f l . Intervenit, tum dum fidelis contrahit matrimonium cum infideli non baptizato , tum dum fidelis contrahit cnm ■ hæretico: utrumque prohibitum est tum jure naturali ob periculum perversionis et timorerrt malæ educationis

prolium, tum jure divino insinuato ab apostolo illis verbis : Nolite jugum ducere cum infidelibus, tum jure eccle­siastico, quia in pluribus Conciliis relatis in decreto Gratiani, causa 28, quæst. 1 , prohibitum est.

trahit Catholicus cum Turea, Hebræa, aliaque gentili, licet catechumena , sine dispensatione;2. HærëtiCûs cum persona non baptizata contrahit , et hinc matrimonium contractum ab Hebræa

cum hæretica ante susceptum ab illo baptismum, nullum est,ea? jBenedicto X I V . In sua constit. quae inciò. Singulari, tom. 3 , Iuli, ejusd. , fo l . 4 , edit. B om ., §. 1. Matrimonium vero contractum ab hæretico cum fideli baptizata , nullo inter ipsos interveniente impedimento aliquo canonico irritante, validum est, ex I). Them a in 4 , distinet. 39 , quæst. 1 , art. t , à d 5 , et hinc canon synodi Trullanæ declarans irrita talia matrimonia vel non est authenticus, vel jam per consuetudinem universalem abrogatus.

* Introductum est hoc impedimentum , quatenus dirimens , solum jure ecclesiastico, noi* qui­dem scripto, quia nullus canon seu decretum ecclesiæ repe ri tur expresse irritans matrim&iia inita inter baptizato» et infideles, sed ad summum prohibens, ex Benedicto X I V , ibid. §. 9 , solum proinde dirimit jure ecclesiastico consuetudinario , communi videlicet ecclesiæ catholicae consuetudine suscepto atque firm ato, quod pluribus abhinc saeculis viget et vim legis obtinet.

** Consuetudo haec universalis ecclesiæ obligat etiam partes, in quibus contraria aliqua par­ticularis consuetudo viget. Et ideo Benedictus XIV , ibid: §. 19 , non approbat doctrinam Eessii volentis, matrimonia Lapponionum , et Sinensium inita inter baptizatos et non bapti- zatos, esse rata.

Disparitas cultus, seu di­versitas reli­gionis

II. Dirimit matri- monium dum

III. Non dirimit, si fidelis contrahat cum hæretica persona, nullo alio impedimento, etiammim solo jure ecclesias­tico dirimente inter ipsos occurrente.

IV . Impedit ta­men et illici­tum reddit contractum, si

V. In qua Papa^

t. Fidelis contrahat cum hæretica, licet nullum ex tali connubio subesset pericultìm perver­sionis, aut alterius peccati, utpote graviter prohibitum , tum in jure, tum per binas constitu ­tiones Benedici^ XIV , alteram quae incip. Magna nobis ihsert. , tom. 2 , Iuli, ejusd., fph 187 , edit. B o m ., §. neque et seqq., cum aliunde prohibitum sit communicare in rebus sacris e t divinis cum haereticis, licet toleratis; neque valet adducere consuetudinem contrariam, quia haec reprobatur a mox laudato Pontifice synod. diœces. , Uh. 9 , c. 3 , n. 2 .

2 . F id e lis c o n tr a h a t c u m h æ r e t ic a , e ts i h æ c p r o m it te r e t m a tr im o n io c& n tra c to c o n v e rsio n e m ; e t h æ re tic a h a b e re t ca u sa m g ra v e m d iffe re n d i co n v e rs io n e m p r im o p o st m a tr im o n iu m , v . g . , o b tim o re m a m itte n d i p in g u e m h æ re d ita te m , ex Benedici. X I V , constit. M agn ae n o b is . Tom. 2 , bull. ejusd. j o l . 184 , edit. B b m . , § . his autem , e t h in c d u m p e t it u r a sede ap o sto lica d is ­p e n sa t io ad e ffe c tu m c o n tra h e n d i c u m h æ r e t ic a , n o n so le t c o n c e d i , n is i h a c e x p re ssa le g e e t c o n d it io n e a d je c t a , n im iru m : abjurata prius haeresi et i t a fa c tu m Clemente X I , refert la u d a tu s B e n e d ic tu s in prcelaud. constitutione.

**+ N e q u e o b sta t p r a x is c o n tr a r ia , q u ia s i id p ra c t ic a tu r in lo c is , n I # S t h ^ ? c % p e rm ix t i v iv u n t cu m h a e re t ic is , id a d s e r ib e n d u m v e l c o n tr a r iæ c o n s u e tu d in i in i ll is lo c is i n t r o i \ V fæ , u î v o l u n t , v e l to le ran tiae sed is a p o s t o l ic i® , p r o u t a d se r ib it B e n e d ic tu s X I V , constit. Ad Tuas. Tom. 2 , bull. ejusd., fol. 4 9 1 , edit. Bom . , §. degunt. N a m e c c le s ia stic a q u a d a m p r u d e n t ia , n e m a jo ra m a la e n a s c a n tu r , d iss im u la t e t t a c e t , in q u it la u d a tu s P o n t i fe x , e x q u a ta m e n t o le ra n t ia e t d is s im u la t io n e n o n s e q u i t u r , q u o d t a lia m a tr im o n ia s in t l i c i t a , sed sem p e r m a n e n t i l l ic it a si c o n tr a h a n tu r ab sq u e d isp e n sa t io n e .

f \ . P o te s t d is p e n s a re , u t c a th o lic u s c o n tra h a t tu m c u m in f id e li n o n b a p t iz a ta , tu m cu m h æ ­r e t i c a , a u t v ic is s im , s u b la to o m n i p e rv e rs io n is p e r ic u lo ob u rg e n tiss im a m c a u s a m , v . g . , o b b o n u m p u b lic u m e c c le s iæ , v e l r e g n o ru m pacem et fa m ilia ru m c o n c o r d ia m , in iis p raesertim lo c is , in q u ib u s h æ re t ic i p e r m ix t i v iv u n t c u m c a t h o lic is , e x B e n e d ic to X I V , q u i o p in io n e m i l l o r u m , q u i n e g a n t h a n c p o te sta te m P a p æ , u t te m e ra r ia m e t in ju r io s a m a u c to r ita t i P a p æ r e j i c i t , syn. diœces, Uh. 9 , ç . 3 , n. 2 et 3 .

2. D isp e n sa n d o u t c a th o lic u s c u m h æ r e t ic a , a u t v ic iss im c o n tra h a t m a tr im o n iu m so le t a p p o n e re c o n d it io n e s s e q u e n te s , v id e lic e t 1 . u t e x c lu s u m s it p e r ic u lu m p e r v e r s io n is ; 2 . u t sa n c ta r e l ig io , in lib e r is s ive m a r ib u s , s iv e fe m in is e x eo m a tr im o n io su sc ip ie n d is s e rv e tu r e t h in c n o n s u n t a d m itte n d a p a c t a , u t v e l o m n e s , v e l a l iq u æ p r o le s , v . g . , fem ellae s in t ed u can d ae in secta h æ re t ic a m a tr is e t m a sc u li in fid e c a th o lic a p a tr is , u tp o te in iq u is s im a et g r a v it e r pec ­c a m in o sa tu m ju r e ecc lesia stico , ex cap. E x litteris 2 , de conversione infidelium , tu m jure d iv in o , v i c u ju s p a re n te s c u ra re d e b e n t , u t p ro le s in vejÿi fid e e d u c e n tu r ; 3 . u t c a th o lic a p e r ­so n a in se su sc ip ia t o n u s h a ereticam p a rte m ad o r th o d o x a m re lig io n e m a m p le c te n d a m p e r d u c e ­r e , e x Benedicte X I V , loco mox c it ., lib. 9 , c. 3 , n. 5 .

N . B. Pro casu, quo ex dispensatione pontificia catholicus contrahat cum hæretica, non esi impertienda benedictio nec celebranda rnissa in pr ce sentia haereticœ persona?, nec matrimo nium iniret ecclesiæ ambitum celebrandum , ex lienedicto X I V , ibid. lib. 6 9 c. 5 , n. 5.

Metus seu passio orta ex apprehensio*- < ne mali humi- 1 nentis

I. Ut dirimat ma­trimonium re-. quiritur,utsit

J -

TABULi^ CXCVI.D E IMPEDIMENTO M ETUS DIRIM ENTIS MATRIMONIUM.

' i . G ra vis , seu cadens in constantem virum , vel feminam et consequenter ortus ex malis sive absolute, sive respective gravibus, ut censentur m ors, mutilatio, cruciatus atrox, diuturnus carcer, aut exilium , amissio status honorifici, bonorum omnium , vel magnæ partia eorum, infamia juris , vel facti, excommunicatio et similia capacia movere hominem de se non facile alias movibilem. Si autem metus sit solum levis, seu ortus ex apprehensione exigui mali tam absolute , quam respective , nullo modo dirimit matrimonium et consequenter nec pure reverentialis seu conceptus ex reverentia erga superiores, nisi sit conjunctus vel cum timore gravis alicujus m ali, ex cap. E x litteris n , cie dispensatione irnpuberum , vel saltem cum precibus importunis seu instantissimis, et saepius repetitis et inculcatis a patre vel alio superiore, ex cap. Petitio 3 i , de jurejurando , secus si preces illæ , licet importunae, fiant ab inferioribus , vel aequalibus.

2. Ab extrinseco incussus, seu a causa libera , e. g. , ab homine: et ideo incussus solum ab in­trinseco , seu a causa aliqua intrinseca , naturali, v. g . , ab infirmitate, periculo naufragii 9 damnationis æternæ , non habet vim dirimendi matrimonium.

3. Injuste incussus, seu incussus a non habente potestatem malum comminatum inferendi, unde si pater inveniens juvenem turpiter agentem cum filia , illum sub comminatione mortis adstringeret ad desponsandam filiam a se corruptam,nullum esset tale matrimonium, cum pater non habeat potestatem inferendi mortem : e contra si quis induceretur ad ducendam puellam vi defloratam ad evadendam comminatam sibi accusationem nisi ipsam ducat, imo juxta aliquos , ad evadendam comminationem alterius delicti, cui non est annexa obligatio ducendi puellam, v. g . , fu r t i, homicidii, etc. , validum esset ; et a fortiori, si quis a judice propter delictum , cui ex jure vel statuto annexa est obligatio ducendi puellam , c o g e n d i eam ducere, uti cogi posset, supposito quod praecesserint sponsalia et non adsit justa causa ea dissolvendi, ex T ab . LX X X 11I et CLXXXIV.

4. Incussus ab e o , de quo prudenter timeri potest, quod malum comminatum executioni mandaturus sit, ut prudenter timeri potest de eo, qui alias solet comminationes suas exequia

5. Incussus in ordine ad extorquendum consensum circa matrimonium ineundum et hinc 5at- maticenses cum elencato inferunt, quod matrimonium contractum a medico cum infirma persona , quam recusavit curare , nisi ei nuberet, nullum esset, saltem pro 'casu quo medicus ille esset necessarius et alius haberi non posset : e contra si quis ad evadendum comminatam in et ex ira mortem a parente puellæ a se defloratae , eligeret eam ducere, validum esset ma­trimonium , ex cap. Cum locum 14 ,*et cap. Veniens 45 , de sponsalibus et matrimonio , ubi non nisi ille metus allegatur, qui in ordine ad extorquendum matrimonium injuste incutitur,

6. Persistens, si enim sciens infirmitatem sui contractus, ratione metus , libere admitteret ca­pulam , aut etiam consentiret diu cohabitare cum comparte, per hæe censeretur tacite rati- ficatum prius matrimonium, quod metum patiens facere potest et metum incutiens acceptare tenetur, ju xta probabiliorem , ex cap. Insuper 4 , qui matrimonium accusare possunt9 et cap. A d id 2 , de sponsalibus et matrimonio. Unde ortum habent duo illi versus :

Effuge cum potens, ne consensisse puteris ;N am si perstiteris, illius uxor eris,

»

'1 . Nullitatem matrimonii ipso jure sive verae , sive ficte consentiat ex metu gravi ab extrinseco incusso, nec propterea incidit in propositionem 29 ab InnocentioXl damnatam.

'i . Veniale, s i , ex metu gravi injuste ab extrinseco in ordine ad extorquendum! matrimonium, ficte consentiat, ob mendacium, cum aliunde per illam simulationem nulla irrogetur sacramento injuria.

2. Nullum , etiamsi vere consentiat, dummodo contrahat sine animo illud consummandi, aut exercendi alios actus conjugatis permissos.

3. Mortale si contrahat quis animo et intentione illud consummandi, nisi bona fide putet sibi in tali casu licere non solum contrahere, sed et con­summare matrimonium.

III. Est impedimentum introductum jure ecclesiastico per textus Cum locum , et Veniens supra citatos et ideo in­troductum est, quia cum matrimonium sit contractus, qui rescindi non potest ad modum aliorum , necessum fuit ad gravissima incommoda ejusmodi matrimoniis coactis evenire solita, evitanda, ut constitutione juris statina a principio vis injusta illata matrimonio impedimentum afferret, cum postea non sit locus remedio,

II. Inducit

2. Peccatum

TABULA CXCVII;

Ligaminis impedimen­tum consurgit èx matrimo­nio de præsen-^ ti tam rato , quarn con­summato ; vi cujus

I. E x c lu ­d u n t u r *

DE IMPEDIMENTO DIRIM ENTE LIGAM INIS E T TRANSITU AD SECUNDAS NUPTIAS.

' i . P o l y v i r i a , seu p lu r a l ita s v i r o r u m , id est q u o d u n a fe ip in a p lu re s v iro s m a tr im o n io ju n c to s h a b e a t , p r o h ib ita est o m n i j u r e , e tia m n a t u r ® , e t q u id e m p r im a r io , u tp o te o b sta n s g e n e ra t io n i p ro liu m , n am u x o r p lu r ib u s n u p ta d iffic ile ad m o d u m f e c u n d a t u r , e t p ro le s est o b n o x ia in u lt is in e d u c a tio n e p e r ic u l is , e t h in c in te r sa n c ta s fe m in a s ve teris le g is n u lla o m n in o r e p e r i t u r , q ù æ p lu re s m a r ito s u n o e o d e m q u e te m p o re s im u l h a b u e r i t , e x q u o a l iq u i v o l u n t , q u o d p o ly v ir ia s it c o n tra p r im a r iu m ju s n a t u r æ , a tq u e ad eo in d is p e n s a b il is , u t r e fe r t Benedictus X I V , synud. dicec., lib. i 3 , c. i , n. i .

2 . P o ly g a m ia , seu p lu r a l ita s u x o r u m p ro h ib ita est tu ra ju r e n a t u r a l i , eo q u o d c o n tra ra t io n e m s i t , u t q u o d u n i t ra d itu m est p r iv a t iv e , a l te r i t r a d a t u r , e t a l iu n d e e x ea o r ir i so le a n t in te r u x o re s r ix æ e t d isco rd iae , p r o u t c o n t in g it S a ra m in t e r e t A g a r , L ia m e t R a c h a e le m , d e q u ib u s , Genes. 1 6 ; tu m ju r e d iv in o , e x m o x d ic e n d is , q u o d d e fid e c e r tu m e s t , u tp o te ,d e fin i tu m ab ecclesia in c o n c ilio T r id e n t in o , sess. 2 4 , de m atrim y, can. 2 , a n a th e m a t iz a n te n e g a n te s , u l la le g e d iv in a p ro h ib itu m esse c h r is tia n is p lu re s s im u l u x o re s h a b ere ; tu m ju r e ecc lesia stico , p e r te x tu s in f r a r e fe re n d o s ; q u ia v e ro p o ly g a m ia n o 11 v id e tu r o b sta re p r im a r io f i n i , n e m p e g e n e ra t io n i p r o l i s , p ro u t o b sta re v id e t u r p o ly v i r ia , h in c f i t , q u o d a D eo p o ssit d is p e n s a r i* p r o u t e tia m cu m p a tr ia rc h is v e te r is le g is A b r a h a m o , Ja c o b o e t D a v id e p o st d i lu v iu m d isp e n sa tu m fu is se te s ta n tu r S S . p a tre s fu n d a t i in ipso fa c to A b r a - h a m i, a lias s a n c t is s im i, n o n re p re h e n s i a D eo , u t i re p re h e n su s f u i t L a m e c h , q u i o m n iu m jjr im n s a n te d ilu v iu m d u a s a c c e p e ra t u x o re s A d a m e t S e lla m . •

r i .M o n o g a m i a , seu u n a u x o r , u n i v iro ta n tu m p e rm issa est in le g e e v a n g e l ic a , C h ris to a u fe re n te d isp e n sa tio n e m in s p ira t io n e fa c t a p a tr ia rc h i* v e te r is le g is , e t r e d u c e p te ip su m m a tr im o n iu m ad p r i ­m aevam su a m o r ig in e m , e t in s t itu t io n e m u n iu s c u m u n a , v e rb is ill is : Proptèr hoc dimittet horno patrem et m atrem , et adhaerebit uxori suœ ( n o n v e ro u x o r ib u s ) , et erunt duo in carne una ( n o n v e ro tre s v e l q u a tu o r ) e t j i in c s e q u itu r , q u o d ,

* C o n tra h e n s m a tr im o n iu m c u m u n a re d d itu r in h a b ilis ad c o n tra h e n d u m cu m a lte ra , p r io re v iv e n t e , p r o u t in s in u a t a p o sto lu s v e rb is ill is : N am quae sub rira est m ulier , vivente viro alligata est legi : igitur vivente viro vocabitur adultera , si fuerit cum alio viro ; e t haec in h a b il ita s d ic itu r im p e d i­m e n tu m l ig a m in is , q u o d d ir im it m a t r im o n iu m , ex cap. L ic e t 3 , de sponsa duorum , q u o d v e r u m e s t , e ts i p r iu s m a tr im o n iu m n o n fo r e t c o n s u m m a tu m , ex cap. T u a s 5 , de sponsa duorum .

> 1 . P e r se e x c o m m u n i , e t e x p re ssa a p o sto li s e n te n t ia a sseren tis m u ljc ra lli­gata est legi quanto tempore vir ejus vivit. Quod si dormierit vir e ju s , Liberata est : cui vult nubat tantum in Dom ino , 1 a d C o r in t h . , c. 7 .

2 . E t ia m in t r a a n n u m l u c t u s , ex cap. S u p e r i l la 4 , e t cap. S e c u n d u m a p o sto lu m 5 , dc secundis nuptiis, q u a m v is ju s c iv ile a l iq u ib u s poenis a ffic ia t fe m in a m t ra n se u n te m tam in t r a a n n u m lu c t u s , q u a m h o c t ra n sa c to ad secu n d a s n u p tia s : e t ju s c a n o n ic u m ta le m re d d a t i r r e g u ­la re m , ex cap. D e b itu m p a sto ra lis o ffic ii 5 , de bigamis non ordinantiis , e x s u p p o s it io n e ta m e n q u o d s e c u n d u m m a tr im o n iu m fu e r it c o n s u m m a ­tu m , ob d e fe c tu m s ig n ific a t io n is s a c ra m e n ti. T a l is a u te m tra n s itu s n o n ­n is i p o s tq u a m h a b ita fu e r it v e l e v id e n tia d e m o r te p r im i c o n ju g is , v e l sa lte m m o ra lis c e r t i t u d o , ex cap. In p ra e se n tia 19 , de sponsat. et m a- irim . , et cap. D o m in u s 2 , de secundis nuptiist

IL Adm it*, t u n tu r

2 . B ig a m ia seu t r a n s itu s ad s e c u n d a s n u p t ia s post^ m o rte m p r i ­m i c o n ju g is in d u b ia m ,

i . Q uae l i ­c ita est^

2. Q u am n o n re d ­d it

3 . E t id eo

f i . S o la ab se n tia c o n ju g is q u a n tu m v is d iu t u r n a , i i t c o n t f ^ j u s c i v i l e , e x i -g e n s so lu m q u in q u e n n iu m , d e c la ra tu m e s t , cap. 1 2 , p r œ s e n i id ^ ^ d ^ ^ ^ sponsalibus et m atrim onio , c u i u n ic e s ta n d u m in cau sis m a t r im o n ia ­lib u s e t s p ir itu a lib u s , ex cap. Cum secundum 5 , de secundis nuptiis.

2 . S o la fa m a de m o rte c o n ju g is , b en e v e ro si h æ c c o n ju n c ta s it c u m d iu ­t u r n a a b s e n t ia ; e t ip sa fa m a p ro b a ta s it d e p o s it io n e ju r a t a d u o ru m tes­t iu m o m n i e x c e p t io n e m a jo r u m , se a m a jo r i p a r t e v ic in iae v e l o p p id i , in q u o m o ra b a tu r c o n ju x , a u d iv isse m o rte m ip s iu s .

3 . D ic tu m u n iu s te stis c u ju s c u m q u e , n is i a c c e d a n t a lia a d m in ic u la , c o n ­je c tu ra e e t p ra e su m p tio n e s , v . g . , se n e c tu s c o n ju g is ab se n tis , a e g ro ta tio ip s iu s te m p o re p e s t is , c o n flic tu s te m p o re b e l l i , lo n g a , e t d iu tu r n a e ju s

. a b se n tia .

si» T ra n s ie n s ad secu n d a s n u p t ia s cu m d u b io d e v ita p r io r is c o n ju g is , p e c c a t m o r t a l i t e r , e t p r iv a tu r ju r e p e te n d i d e b it u m , q u o d ta m e n re d d e re te ­n e tu r , in su p p o s it io n e q u o d a lte r c o n ju x b o n a f id e c o n t r a x e r i t , sa lte m e lap so p r im o b im e s t r i , ex cap. Dominus 2 , de secundis nuptiis ; q u o d si u te rq u e m ala f i d e , seu c u m d u b io de v i ta p r io r is c o n ju g is , c o n tr a ­x i s s e t , n e u te r , s ta n te ta li d u b i o , p o sse t p a t e r e , v e l re d d e re d e b itu m .

2 . T ra n s ie n s ad secu n d a s n u p t ia s siy e b o n a , s iv e m a la f id e , d u m c e rta m a c q u ir it n o t it ia m d e v ita p r io r is c o n ju g is , te n e tu r a se c u n d a re c e d e re , ex cap. Dominus 2 , de secundis nuptiis.

3 . T ra n s ie n s ad secu n d a s n u p t ia s c u m c e r t itu d in e d e v ita p r io r is c o n ju g is , in c u r r it poen am in fa m iæ , f i tq u e i r r e g u la r is , u tp o te in te rp r e ta t iv e b ig a ­m u s , ex cap. Nuper 4 , de bigamis non ordinandis e t in t r a ro m a n u m im p e r iu m u lt im o s u p p lic io a ffic ie n d u s ; q u o d s i id fe c isse t ju d ic a n d o te m e ra r ie et p e r t in a c it e r , id sib i lic e re , c o n d e m n a n d u s esset d e l i æ r e s i , u tp o te sen tie n s c o n tra d e fin it io n e m ecclesiae u n iv e rs a lis re p re s e n ta tæ in c o n c ilio œ c u m e n ic o T r id e n t in o , q u o d sçss. 2 4 , d e m a tr im o n io , c a n . 2 . D e fin ie n d o d ix i t : S i quis dixerit licere christianis plures simul habere uxores , et hoc nulla lege divina esse prohibitum , anathema sii.

TABULA CXCVIII .

* Sponsali­bus q u æ esse b e n t

de-

ïmpedïmen- tum publicae honestatis y quæ est pro1- pin quitas quon­dam

D E IM P E D IM E N T O P U B L IC Æ H O N E S T A T IS D IR IM E N T E M A T R IM O N IU M .

f i. V a lid a , e t id e o n o n o r i t u r e x sp o n sa lib u s s iv e in v a l id i s , ex Tridèntino , s iv e in it is a p a re n t ib u s p ro fi l iis a b se n tib u s , n ec e x p r e s s e , a u t ta c ite ea ra t ific a n tib u s , e t q u id e m l ib e r e , ju x t a d ic ta in T a b u la C L X X X I U .

2 . A b s o lu ta ; u n d e si q u is c o n tra c tu s su b c o n d it io n e a liq u a cu m B e r t h a , v . g . , a n te e v e n tu m c o n d it io n is , in ir e t m a tr im o n iu m c u m e ju s s o ro re , i l l ic ite q u id e m , v a lid e ta m e n fa c e r e t , ex cap. E x sp o n sa lib u s . Unico de sponsalibus, et matrimonio ifG .

3 . V a l id a , e t a b so lu ta in d u c u n t im p e d im e n tu m d ir im e n s e x ju r e in f r a c i t a n d o , e t q u id e m e ts i m u tu o c o n se n su d is s o lv e r e n t u r , ex declaratione sacrœ congregationis approbata ab A lexandro V ÌI.

4. E t inducunt sòlum impediméntum dirimens in primo gradu, adeo ut sponsus ne­queat contrahere cum m atre, filia , aut soròre Sponsæ, et vicissim sponsa nubere non possit p a tr i, fra tr i, et filio prædicti sui sponsi ex Tridentino , sess. 2 4 , de reform. m atrim ., c. 3 , quia hi'tres primum consanguinitatis gradum occupant cum ipso sponso vel sponsa. : possunt tamen tam sponsus quam sponsa contrahere cum affinibus sponsæ vel sponsi ju xta probabiliorem ; et hinc sponsus posset contrahere matrimonium cum uxore fratris sponsi, hoc defuncto, quia uxor fratris sponsi huic est solum affinis , et sponsa posset contrahere matrimonium cum marito sororis sponsi , hoc defuncto.

5. E t n o n d ir im u n tu r si v a l id a s u n t , e t a b so lu ta p e r sü b se q n e n s it ìa tr irn o n iu m in va -I . Q u æ o r i - f id im i c o n tra c tu m c u m m a tre , f i l ia , a u t s o r o r e , d u m m o d o n o n s it c o n su m m a tu -

t u r v e l e x \ ju x t a in f r a d ic e n d a .* 1 , ' ’ • } • 1 i i' 1 . S iv e v a l id o , sive in v a lid o , d u m m o d o n o n s it in v a lid im i e x d e fe c tu c o n s e n s u s , ex,

cap. E x sp o n sa lib u s Unico de sponsalibus, et matrimonio 12 6 , e t h in c e x m a tr i­m o n io ra to c o n tra c to a p u e r i s , a m e n t ib u s et i i s , q u i e x e r ro re p e rso n æ c o n t r a h u n t , n o n in d u c itu r im p e d im e n tu m d ir im e n s p u b lic æ h o n e s ta t is ; c u m T a le m a tr im o n iu m s it n u llu m e x d e fe c tu co n sen su s : in d u c it u r v e ro si m a tr im o n iu m ra tu m s it n u llu m , q u ia c o n tra c tu m , v . g . , c u m c o n s a n g u in e a , a f f in e , e tc .

2 . D ir im it u sq u e ad q u a r tu m g ra d u m , in c lu s iv e , a d e o q u o d c o n tra h e n s m a tr im o n iu m c u m a liq u a n o n ‘ p o s s i t , sa lv o p r io r i v in c u lo c o n tra h e re c u m c o n s a n g u in e is u x o r is u sq u e ad q u a r tu m g ra d u m in c lu s iv e , e ts i m a tr im o n iu m p r iu s n o n fu is se t co n su m ­m a tu m a u t in v a lid u m , ex S.*Pio V , constit. quae in d p . A d ro m à n iim p o n tif ic e m , /o?7i. 2 , bull. Cherubini, fo l. 258 • et Benedicto J O K , syn. diœc. 9 lib. 9 , c. i 3 .

3 . N o n d ir im it p r io ra s p o n s a lia v a l id a , e t a b so lu ta ; h in c s i q u is p o s t c o n tr a c ta t a lia s p o n s a lia in ir e t m a tr im o n iu m c u m s o ro re s p o n s æ , m a tr im o n io n o n c o n s u m m a to , te n e r e tu r ad h aerere p r im æ s p o n s æ , ex speciali juris dispositione re la ta , cap. E x sponsalibus, unico de sponsalibus, et matrimonio 1 2 6 , c u m m a tr im o n iu m n u llu m fu e r i t o b im p e d im e n tu m p u b lic æ h o n e s t a t is , q u o d si s e c u n d a m , c u m q u a contra^* x e r a t m a t r im o n iu m , c a r n a l i te r c o g n o v is s e t , n e u tra m a c c ip e re p o s s e t , n o n p r im a m bb c o n tra c ta m a ffin ita te m , n o n se cu n d a m p r o p te r p u b lic a m h o n e sta te m .

T . J u r e e c c le s ia stic o p e r te x tu s re la to s , can. S i quis desponsaverit t 5 , causa 2 7 , quœst. 2 , cap*. Juvenis 3 , et cap. Sponsam 8 , de sponsalibus, et matrimonio , e t lic e t m o x c ita t i t e x tu s v id e a n t u r so lu m lo q u i d e m a tr im o n io r a to , in te ll ig e n d o s ta m e n esse e t ia m d e sp o n sa lib u s a d vertit. G lo ssa in cap. , Si quis , cit. a d verbum S i quis.

2 . U t s e rv e tu r q u æ d a m h o n e s t a s , e t d e c e n t ia in te r p e rso n a s c o n tra h e re v o le n t e s , seu u t s e rv e tu r o b s e q u iu m , r e s p e c tu s , ac q u æ d a m re v e re n t ia e rg a p ræ c e d e n t ia s p o n s a l ia , v e l r a tu m c o n ju g iu m , in q u ib u s c u m c o n s u e v e r in t sp o n si in i t ia r e m a tr im o n iu m p e r a liq u o s a c tu s ad i l lu d s p e c t a n te s , sc ilic e t a m p le x u s e t o s c u la , v id e tu r esse c o n tr a p u d o r e m , u t s u b la ta p r im a p e r s o n a , c u m q u a fu e r u n t e x é irc it i, d e in d e m a tr im o n ia lis c o n ju n c t io in e a tu r c u m c o n s a n g u in e a p r im æ s p o n sæ .

1 . A n h o n e stas p u b lic a p ro v e n ia t e x s p o n s a l ib u s , v e l m a tr im o n io ra to .2 . S i o r tu m h a b e a t e x m a tr im o n io r a t o : a n a n te c e d e n te r in te rc e ss e r it c o p u la : in q u o c a su d u p le x

esset im p e d im e n tu m , sc ilic e t p u b lic æ h o n e sta t is e t a f fin ita t is .3 . U t a d d u c a tu r c au sa a liq u a ju s t a , v . g . , a n g u s t ia l o c i , r e p a ra t io fa m æ s p o n s æ , si fo r te cu m h a ­

b e n te im p e d im e n tu m p u b lic æ h o n e sta t is m in u s h o n e ste c o n v e rsa tu s fu is se t ; n am , cessan te ju s ta c a u s a , p o n t if e x n o n so le t d isp e n sa re .

I V . Potest r e la x a r i a b ep isco p is g e r m a n i® p e r p r iv i le g iu m im p e d im e n tu m p i ib l^ æ h o n e sta t is o r tu m e x sp o n sa­lib u s > n e q u e u n t ta m e n s in e ju s ta c a u s a , e t ia m n u m v a l id e , id facere*

** M atri­monio so­lum rato et non con­summato

Ii.Introduc-, tum fuit

I I I . U t r e la ­x e t u r , in s u p p lic i l i ­b e llo e x p r i­m i d eb e n t

DE IMPOTENTIA COPULAM CONJUGALEM EXERCENDI D IRIM EN TE, V EL NON DIRIMENTEMATRIMONIUM.

r t. Srt perpetua, qualis censetur, quai absque miraculo, aut vitee periculo aut peccato tolli nequit, px cap. Fraternitatis 6 , de frig id is et maleficiatis, sive dein sit naturalis, et ab intrinseco, seu orta ex defectu ipsius naturae , ut in viris potest esse vel nimia frigiditas, vel nimius calor, m feminis vero esse potest nimia arctitudo, dum videlicet femina est tam arcta, ut a viro penetrari non possit; sive ab extrinseco, opere videlicet hominis, aut maleficio.

2. Sit absoluta, qualis censetur, quando quis cum nulla omnino posset habere copulam perfectam , uti contingeret in carente utroque testiculo, in habente temperamentum vel nimis frigidum , vel nimis calidum.3. Certa certitudine sive physica, sive morali constet de impotentia perpetua absoluta, statini, nullo triennio experientiae concesso, separandi su n t, juxta dicenda in sequenti Tabula.

4. pubium sit , an impotentia sit perpetua? uti plerumque dubitari potest et solet, dum agitur de impotentia orta ex frigiditate, maleficio, arctitudine m ulieris, etc., concedendum est trien­nium experientiae, ex cap. Laudabilem 5 , de frig id is et maleficiatis , hoc autem trienniunè in­choandum est a die attentatae copulae, attento jure, attamen consuetudine, et stylo roma*æ curiae a decreto judicis, respectu tamen juvenum inchoandum est a plena pubertate, quæ in viris censetur adesse, completo 18,0 anno, in feminis vero expleto 14.

5. Post triennium experientiæ duret impotentia: unde separandi sunt, juxta tamen infra dicenda6. Ante pubertatem tum legalem (quæ a feminis acquiritur anno 12 , et'a viris anno 14 completo }

tum naturalem (quæ consistit in eo, quod adsit in contrahente sufficiens discretio, ac judicium ad sese. obligandum, ac facultas coeundi ) quis contrahat ; et nullum est matrimonium jure eccle­siastico ob defectum ætatis requisita? a jure per textum allatum >ícap. Ubi non est consensus 2 , de desponsatione impuberum junctd Glossa a d verbum canonibus, extra tamen casum , quo vel impubes esset pubertati proxim us, seu non distaret a pubertate liltra sex menses, ex cap. Conti­nebatur 6 , de desponsatione impuberum juncta Glossa a d verbum proxim a , vel malitia suppleret ætàtem juxta mox dicenda.Cum iriapubere habente sufficientem discretionem* et judicium ad sese obligandum , carente tamen facultate coeundi, potest papa dispensare urgente gravissima causa, v. g ., bono pacis, ex cap. Ubi non est consensus supra citato , ex quo fit , quod attento praecise jure naturae in quacumque aetate contrahi possit matrimonium, dummodo adsit perfectus usus rationis,tet hinc infideles valide contrahunt iflatrimonium in quacumque aetate.

T A B U L A CXCIX.

Impotentia, sèu inhabilitas ad exercen­dam copulam carnalem per­fectam si siU antecedens seu contingat atite celebra­tum-matrimo­nium

I. Dirimit matrimo-, nium si

li. Non dir rim it si im-«potentia

r t. Sit solum temporalis, qualis censeretur, quæ ope , et arte naturali licita vel preces, aut consuetos ecclesiae exorcismos toni potest, ex quocumque demum capite orta sit. •

2. Sit respectiva, nisi respectu illius personae, quacum est impotens, ex cap . Fraternitatis 6 , de fr ig id is et maleficiatis.

3. Sit inter impuberes, in quibus malitia superaret aetatem , seu in quibus adest facultas coeundi,et sufficiens discretio, et judicium ad sese obligandum, licet deficeret pubertas legalis, ex cap. I)e illis 9 , et Cap. Tuœ nobis 14 , de dispensatione impuberum , quod relinquitur judicio ordinariorum, et in tali casu ipsi met ordinarii possunt impertiri licentiam contrahendi ante praescriptam a jure aetatem, nec opus est recurrere ad sedem apostolicam, ex Bened. X I V , constit. qaee incip. Magnae nobis , tom, 2 , bull, ejusd. , fo l. 41S , edit. R o m ., §. A i licèi aliquis. i

4. Sit orta ex maleficio * quod solutione licita pacti/vel exorcismis ecclesiæ toll| potest: nam orti ex maleficio plerumque est vel solum temporalis * seu ad tempus , vel solum reipectiva.5. Sit orta ex arctitudine mulieris, quæ juvari potest incisione sine periculo vita?, quam incisionem tenetur pati uxor eo ipso, quod.sine periculo vitae fieri possit, licet non sine aliquo, etiam aravi dolore et molestia.

6 Consistat in eo , quod vir partem seminis effundere soleat extra vas, cum pars remanens sufficiens sit ad consummandum matrimonium , secus* si ob temperamentum nimis caloròsum soleret totum effundere semen extra vas , et id elapso etiam triennio experientiae; in quo casu censetur impo­tentia naturalis ex parte viri perpetua juxta superius dicta.

** Hermaphrodita, qui videlicet utroque sexu pollet, virili et femineo, valide contrahit juxta sexum praevalentem : invalide vero juxta sexum minus praevalentem ; et a fortiori si in neutro sexu esset potens, quod si in utroque aequaliter potens e st, datur ei optio : semel tamen uno electo, non potest mutari sexus sine peccato mortali. E t si mutaret sive durante matrimonio contracto juxta sexum masculinum peccando ad instar feminae cum altero viro, sive dissoluto priore matrimonio, transiret ad secundas nuptias juxta sexum femineum ; in primo casit praeter peccatum adulterii peccaret contra juraméntum , quia electo statu debet jurare coram judice eccle siastico, quod perseverare velit in illo sexu; in posteriori' vero casu peccaret quidem contra juramentum, validum tamen esset matrimonium. Parochus autem tali matrimonio assistens detenesse certus de juramento emisso, vel coram episcopo, vel judice ecclesiastico, sine qua certitudine non potest licite assistere, juxta omnes. ' c

*** A n, quando, quomodo, et quibus cautelis, facienda sit reparatio ratione im potenti® perpetuae, dicetur in sequenti Tabula.

t a b u l a : c c .

III. Perm it­tit

impotentia superveniens, matrimonio le­gitime con­tracto *

IV. Vetat

DE IMPOTENTIA SUPERVENIENTE , E T OBSERVANDIS IN SEPARATIONE EXEQUÊNDA OB IMPOTENTIAM ANTECEDENTEM PERPETUAM.

r I. Non dirimit matrimonium antecedenter legitime contractum , ex cap. H i qui causa 32 , qucest. 7 , quod venir est, esto quis certo sciret supervenisse matrimonio legitime contracto, rato dumtaxat, quamvis in hoc casu pru­

denter dubitari possit, an praecesserit vel supervenerit? et videatur standum potius pro eo? quod praecesserit, ex cap. Litterœ vestræ 7 , de frig id is et maleficiatis.

II. Impedit attentationem copulae , si certo constat de impotentia perpetua seminandi intra vas uxoris , quia cori * jugibus permissa est solum copula intra vas legitimum.

1. Si non certo constet de impotentia perpetua ( uti constare taliter non poterit, dum agitur de impotentia orta ex arctitudine.mulieris, vel maleficio superveniente, sed semper adsit spes, vel saltem dubium an adsit, nec ne spes seminandi intra vas) in tali casu attentare copulam» quamvis eam attentando contingeret effusio seminis extra vas.

2. Laboranti impotentia superveniente exercendi copulam, tamdiu eam attentare, quamdiu adest spes probabilis seminandi intra vas; si vero omnibus bene perpensis non adesset probabilis illa spes, sed omnino dubium de perpetuitate impotentiae supervenientis, in tali casu non posset atten­tare copulam ultra triennium.

'1 . Elapso biennio attentationis copulæ sine effectu, prohibetur quidem impotenti ultro attentare copulam , non tamen prohibiti sunt tactus, amplexus, oscula, dummodo absit periculum pollu­tionis, et licet aliqui haec ipsi admittant etiam praeviso periculo pollutionis, dummodo absit peri- culum consensus in illam , quia tamen vix abesse potest, hinc negandum venit, quod ipsi l i c e r i praedicta cum praeviso periculo pollutionis, et cum ex tactibus, amplexibus , et osculis obscœnis vix absit periculum pollutionis , hinc a similibus omnino abstinendum.

* Placuit in praecedenti §. ad litteram referre auctoris sententiam, cui ( etsi abstinendum a similibus judicet) necessarium subnectere duxi : Si mentem meam juxta probatissimorum auctorum , et

. S. Sedis oracula reserare debeam , dico nihil plane taliter impotenti concedi posse eorum , quae nacta sunt causare probabile periculum, minusque si ipsam pollutionem : ex quo fine quaeso talia exercentur? Concubitus habendi? sed hic jam illicitus est : et cum ulterius attentare prohibetur, dicendum exercitus <sententiam damnatam ab Jnnoeentio. A I 7 quam vide Tab. L L V li , n. 1 1 , m quo 1 potest finis principalis; igitur, et multo magis tactus, amplexus, oscula, etc., ob solam libidinem exerciti, qui nullo alio fine cohonestari possunt. Praeterea pollutio est intrinsece mala , et in nullo casu, ubi praevideri possit, cohonestanda; adeo quod conjuges etiam potentes coire, sine .inten-

-< tione coeundi, tales actus exercentes cum probabili periculo pollutionis, j>eccent mortaliter; quiaomnes hujuscemodi actus, oscula, aspectus , tactus , etc., sunt dispositio proxima ad coitum , et ad excitandos spiritus genitales, nec non animandum semen progeneratione, et consequenter ad provocandam per se pollutionem. Ilinc sicut hi peccant per tales actus huic se exponentes absque congressu consummativo : sic talis impotens abutendo mediis ad finem sibi illicitum directis.

2. Mox dicta non procedere pro casu, quo viro superveniret impotentia ( eo quod post matrimo­nium legitime contractum utroque testiculo orbaretur), aliqui volunt, admittentes tali attenta­tionem copulæ , eo quod talis per accidens solum impediatur exercere veram copulam conjugalem, quia verum semen effundere nequeat. Sed horum opinionem sufficit retulisse, quin ei adhæ*

w rendum judicem.

r i . Soluto matrimonio ratione impotentia?, quæ credebatur perpetua, si post secundas nuptias a non impedito celebratas , conjux ille reddatur idoneus, debet ad prioris conjugis, secundo thoro relicto , jura redire, ex Benedicto X I V , syn. dicec. , li.b. i 3 , c. 2 1 , n. 5 , quod verum est etsi per sententiam facta fuisset separatio, quia sententia lata in causa matrimoniali nunquam transit in rem judicatam , ex cap. Later. 7 , de sententia et re judicata y et cap. Fraternitatis 6 , de frigid is

V. Obligat/ et maleficiatis.2. Si separatione facta ob arctitudinem mulieris contingat, quod hsec postea cognoscatur ab alio

viro, in hoc casu, si v ir , a quo cognita fu it , erat, similis ætate, robore, ac membro virili viro, a quo separata fuit ( quod semper phesumitur, nisi contrarium probetur), priori restituenda esi. Si vero cognita fuisset a viro dissimili, non esset restituenda, ex cap. Fraternitatis 6 , de frigidis et maleficiatis„

i. Separatio ratione impotenti® non debet propria, sed judicis ecclesiastici auctoritate fieri, ex cap. Porro 3 , de divortiis ad instantiam partis potentis, quæ tamen fieri non debet, nisi cum cautelis præscriptis tum cap. Laudabilem 5 , de frig id is et maleficiatis : turno Benedicto X IV ,p e r suam constitutionem , quee incipit Dei miseratione, insertam tom. I , bulU eju sd ., fo l. 81 , edit. Bom.

2* Si agnita impotentia ambo consentirent cohabitare ad instar fratris et sororis ( quod tamen nov, facile eoncedepdum, ob periculum incontinenti®, quod vix abesse potest), non posset judex denegare hujusmodi coliabitationem , cum id a jure permissum sit, ex cap. Laudabilem 5 , de frig id is et maleficiatis, in quo tamen casu nonpossunt conjuges in eodem lecto jacere, nec ipsis essent liciti tactus, aspectus, oscula ,e tc ., lasciva et multo minus attentatio copulæ ; quod si semel coii cessa cohabitatione, judex resciret ipsos incontinenter vivere sive vacando tactibus, sive in eodem lecto cubando, facienda esset separatio.

V I. Separat cum cau­tela , id<est

TAtfUfeA C C I.

TABULA CGI.SALTEM TESTIU M .

C I. Ex pluribus capitibus contingere potest, nempe si fiat vel non praemissis denunciationibus, de quo in Tab. C LXXXV, vel sine consensu parentum, de quo in Tabula CLXXXIII et CLXXXV11I , vel ob defectum parochi et testium, de quo solum in presenti Tabula.

1L Illicita fuit semper in ecclesia ex Tridentino , sess. 24 , de reform. m atrim . , c. 1 , et de facto etiam est respectu omnium omnino Christianorum legibus ecclesiasticis subjectorum ; attamen , attento jure antiquo, non erant invalida matrimonia clandestine contracta, quia nullus textus canonum antiquorum adduci potest,qui haberet clausulam irri­tantem.

fT. Respectu degentium in locis, ubi Tridentinum est promulgatum , et in puncto clandestinatus recep­tum , de quo in fra , sive contrahentes sint catholici, sive acatholici, seu hæretici, ex declaratione sac. congregationis ; secus respectu aliorum extra dicta loca degentium , ex Tridentino , et declaratione sac. congregat. quam refert Reiffenstuel, lib. 4 decretai. num. 1 17 et 1 19.

2. Si non fiat coram proprio, saltem alterutrius sponsi, parocho, sive dein domicilii, sive quasi domicilii proprius s it; ad acquirendum autem quasi domicilium ad effectum contrahendi matrimonium coram parocho proprio quasi domicilii, etsi attento praecise rigore sufficiat unus, alterve dies cum animo ibjjlem permanendi per majorem partem anni; attamen Benedictus XIV exigit, ut spatio saltem unius mercis antequam contrahatur matrimonium, ille , qui contrahit, habitaverit in illo loco , ubi matrimonium celebratur, consti!. Paucis, edit. 1758, 19 m artii, in append. altera a d tom. 1 V , bull eju sd., §. Post hac.

3. Si parochus non sit ita præsens, ut videre possit contrahentes, et audire verba mutuum consensum exprimentia , ex declaratione sacrce congregationis , edit, anno 1681 , relat. a Benedicto X I V , synod. diœces. , lib. i 3 , c. 23 , n. 1 , aut non intelligat idioma contrahentium, licet adhibitus fuisset interpres, ju xta probabiliorem.

4. Si alius assistat ex sola praesumpta licentia , seu ratihabitione de futuro, proprii parochi, seu quod ratum haberet proprius parochus, si interrogaretur. Aliud esset, si praesumpta licentia fundaretur in ratihabitione de praesenti signo externo manifestata.

5. Si retinens proprium domicilium se transferat ad locum non promulgati, vel non recepti Tridentini in fraudem legis, seu praecise animo ibidem clandestine contrahendi, ex declaratione sacrœ congrega­tionis , sub Urbano V i l i , anno 1626, brev. quod incip. Exponi , exped. 14 aprii. 1626, in append. ad tom. I V , bull. Benedici. X I V , et ejusdem declarat, facta die 9 martii 1768, quidquid aliqui contra­rium sentiant. Excipe, si transferens se accipiat incolam loci ; quod si vero quis se transferret ad dictum locum sive casu , sive ex aliqua causa , v. g ., peregrinationis , aut negotiationis gratia , et ibi contraheret sive cum sponsa ibi habitante, sive cum alia ex loco promulgati, et recepti Tridentini, illuc casu , vel quacumque de causa (non tamen ad effectum præcise contrahendi ) translata ; valide contrahi. Quod si quisse transferret ad locum non promulgati, vel non recepti Tridentini, animo ibi figendi verum , aut quasi domicilium, valide contraheret non servata forma Tridentini, etsi sellin e transferret animo declinandi legem, uti et vagus.

6. Si contrahatur a milite in praesentia capellani castrensis , nisi hic supponatur praeditus speciali facultatesedis apostolica?, uti de facto sunt præditi tum capellanus major, tum alii ab ipso delegati respectu militum domui Austriacae subjectorum , vi indulti primo facti Carolo V I, Romanorum imperatori piæ memoria? ab Innocentio X III , secundo concessi augustissimae Mariæ Theresiæ, imperatrici a Ben. X IV . Si tamen milites hujusmodi contrahant cum aliqua ibi domicilium , vel quasi domicilium habente, tunc præter capellanum castrensem , etiam parochus loci praesens esse, et assistere debet; praeciso autem privilegio , milites, tanquarn vag i, copulandi sunt a parocho loci, ubi morantur, et non ab eorum ca- pellano, nisi hic obtineat licentiam ab ordinario vel parocho. •

7. Si praeter parochum non adhibeantur saltem duo testes, et quidem simultanee cum parocho : si enim vocarentur post discessum parochi, nullum esset matrimonium ; testes autem requisiti non necessario esse debent omni exceptione majores, sed quicumque illi sint dummodo usum rationis habeant, sive dein sponte et libere , sive in viti, et coacti assistant, dummodo sentiant, et intelligant contrahentium consensum.

DE CLANDESTINATU, SEU MATRIMONIO CONTRACTO SINE PRÆSENTIA PAROCHI, ET DUORUM

Clandes­tina des­ponsatio

I I I . In v a lid a ta m e n p o st T r id e n t i— n u m c e n ­s e t u r

I V . V a lid a e t ia m n o n s e rv a ta T ri dentini for­ma.

In lo c is , in q u ib u s T r i ­d e n t in u m c e n s e tu r i

V . P u n e t q u id e m

1 . N o n p r o m u lg a tu m , u t in A n g lia , S c o t ia , H ib e r n ia , S v e t ia , D a n ia , S a x o n ia , P o rn e - ra n ia , B o ru ss ia , e t a liis p a r t ib u s s e p te n tr io n a l ib u s , ex Bened. X I V .

2 . N o n u su re c e p tu m in p u n c to c la n d e s t in ita t is in a liq u ib u s p a r t ib u s re g n i G a llia ru m e t P o lo n iæ ; id e o q u e m a tr im o n ia c la n d e st in a in ta lib u s lo c is c o n tra c ta v a lid a s u n t ; q u æ su b s is te re d ic e n d a s u n t , q u a m v is fa c t a c o n tr a p ro h ib it io n e m ex p re ssam e tia m i r r i t a n ­te m e d ita m ab a liq u o ep isco p o , e t ia m in a liq u a s y n o d o , E x Bened. X I V , syn. diceC., lib. 1 2 , c. 5 , num. 7 .

1 . C o n tra c ta s iv e a b h æ re t ic is in t e r s e , s iv e in t e r h æ re t ic u m e t c a îh o lic a m , v e l v ic is - s im : n am ets i in i ll is r e g io n ib u s ju x t a la u d a tu m p o n tif ic e m , T r id e n t in u m fu e r i t p r o m u lg a tu m ; m a tr im o n ia ta m e n ta lia v a lid a s u n t ob s p a i a l e p r iv i le g iu m a p r æ fa t o illis co n cessu m p e r c o n s t itu t io n e m m atrim onia, %3 d e c e m b ., a n n o 1 7 2 1 ,

2 . N o n v e ro c o n tr a c ta in t e r p erso n a s u t r in q u e c a th o lic a s , ex eod. ibid.

C o n tra h e n te s s in e p raesen tia p a r o c h i, a r b it r io o r d in a r ii p u n ie n d i s u n t .d e sp o n sa tio n e c h a b et ra t io n e m s p o n s a l iu m , ex decreto sacrœ congregationis tum in una mes- 5 decemb. 1 5 7 3 , tum in a lia Geracensi , anno 16 8 9 » Ben. X I V illud referente , instit. 46 ,

quidam .

13 . P a ro c h u s v e r o , v e l a l iu s sacerd o s p raesu m e n s c o n ju n g e r e spo n so s a lte r iu s d iœ c e se o s , ip so ju r e su sp e n ­d itu r ad a r b it r iu m o r d in a r ii i l l iu s p a ro c h b , q u i m a tr im o n io in te re sse d e b u is s e t , ex T rid . , sess. 2 7 ,

l de reform. m atrim . , c. 1.

In H o lla n d ia e tB e lg io c o n -- fœ d e ra to

Íi . C o n tra h e n ti 2 . H o ru m d es i

únensi, 5 d\ §. Nos quid

T A B U L A CGI LDE CASIBUS IN QUIBUS NON CENSETUR CLANDESTINA DESPONSATIO ATQUE ADEO M ATRI­

MONIUM CONTRACTUM SU B SIST IT .

(

Clandesti­na despoo satio non reputatur, atque adeo subsistit matri­monium , si contrahitur co* ram

I. Parocho

( i. Proprio, licet nondum esset sacerdos, ex decreto sacras congregationis ; talis tamen parochus non nisi sacerdoti potest delegare potestatem assistendi matrimonio, ex Tridentino , de reformat. m atrim . , c. i .

2. Affectante se non videre, aut audire contrahentes, quia ipse data opera videre, et inteiligere nolu it, claudendo videlicet oculos, obturando aures, ex Benedicto X I V .

3 . Coacto, invito , aut fraude detento, ex decreto sacras congregationis , die 19 augusti 1 5 9 1 in­serta T r i d e n t a d cap. 1 , sess. 24 , de reform. matrim.

4. Suspenso , interdicto, excommunicato , licet vitando , ex declaratione sacrae chngregationis , et Ben. X I V , synod. diaeces., lib. i 3 , c. 5 , n. 2 , quod procedit etiam pro casu quo ei ab episcopo , sive generaliter esset interdictum administrare sacramenta , sive specialiter administrare matrimo­nium , quia assistentia parochi in ordine ad matrimonium celebrandum non est actus jurisdictio­nis , sed nudus actus testis qualificati.

5. Amoto a parochia ex rationabili causa cum substitutione vicarii, dummodo non sit amotus propter crimen habens ipso facto annexam privationem beneficii, ut est hæresis, quia extra hunc casum est adhuc verus parochus.

6. Solum putativo, dummodo per errorem communiter, et vulgo verus parochus esse credatur , et pro tali habeatur, quamvis in re verus parochus non sit quia simoniace , v. g . , promotus.

7. Proprio, aut ejus delegato assistente matrimonio in aliena parochia sine licentia parochi, cui sub­jecta est parochia : cum assistere matrimonio non sit actus jurisdictionis, uti dictum , vel certe non contentiosæ ; attamen si id praesumeret facere solemniter copulando, inconsulto p a r ^

lo c i, procul dubio peccaret mortaliter : secus si privat im , seu in domo aliqua privata assisteret ; sed in hoc casu benedictio nuptialis in ecclesia post modum supplenda est, et quidem ante con­summationem matrimonii, juxta tamen dicta in Tabula C L X X X V I, n. 8.

8. Alterutrius parochiæ respectu illius , qui in duabus parochiis æqualiter habitant, v. g . , in hyeme in u n a, in æstate in altera ; nam talis posset ad libitum ex duabus eligere unam parochiam in ordine ad contrahendum matrimonium.

9. Alterutrius sponsi, ex declaratione sacrae congregationis, apud Beiffenstuel , lib. 4 decretai. , tit. 3 , n. 55 , 56 , 57 et 63 , quidquid aliqui velint, adhibendum parochum illius parochiæ , in qua celebratur matrimonium , quamvis standum sit consuetudini communiter receptae , ut ma­trimonium celebretur in parochia , et coftun parocho sponsae , acceptis tamen prius litteris testi­monialibus a parocho sponsi, quibus certior fiat, quod praemissae fuerint denunciationes, nemine quidquam opponente.

10. Quocumque respectu vagi, qui scilicet nullibi domicilium habet, vel si habuit, hoc relicto peregrinata animo ibi constituendi sibi domicilium, ex Benedicto X I V , lib. instit. 33 , §. Sed ja m . Quod procedit etiam pro casu , quo deserens proprium domicilium jam se determinasset , ubinam sedem, seu domicilium sit collocaturus, cuin domicilium sola animi determinatione absque facto ipso , seu actuali habitatione non comparetur. Nequit tamen parochus assistere matrimonio vag i, nisi prius diligentem inquisitionem fecerit, et re delata ad ordinarium , ab hoc petita, et obtenta fuerit licentia ipsum copulandi, ex Tridentino , sess. 24 , de reform. m a trim ., cap. 7 » aliter faciens parochus peccat quidem mortaliter; validum tamen est matrimonium , ex declara tione sacrae congregationis apposita a d prœfat. T r id . cap.

II. Delegato a parocho ( vel alio , qui sub nomine parochi venit, de quo infra ) qui tamen nequit alteri subde­legare talem facultatem , nisi delegatus supponatur ab episcopo, vel parocho delegatus ad universitatem cau­sarum , uti censetur il le , cui generaliter, et sine exceptione committitur cura animarum, aut administratio sacramentorum, secus si ad unam tantum causam delegatus fuisset, quia talis non posset alteri causam illam subdelegare ; si tamen quis delegatus fuisset a sui emo principe ( qualis in hac materia est solus papa) talis dele­gatus , etiam unice ad assistendum matrimonio, posset talem facultatem subdelegare.

III. Duobus solummodo testibus , pro casu , quo in aliquo loco haberi non posset parochus catholicus, nec ad eum securus accessus daretur, in quo tamen casu duo ad minimum testes adhibendi essent, et quidem ad valorem, ex declaratione sacrce congregationis apud clericatum de m a trim ., decis. 35 , n. 20 , et Benedicto X I V .

N. B. Nomine paroch i, coram quo valide contrahi potest matrimonium , venit non solum parochus, sed et epis- copus, et hujus vicanus generalis , capitulum sede episcopali vacante , ci ejus vicarius, nandus sedis apostolica^

w respectu provinciae sibi assignatae , vicani perpetui parochorum .

TABULA CCIII.D E RAPTU M U LIERIS D IR IM EN T E, V EL NON DIRIM ENTE MATRIMONIUM.

ri. Violentiam siye physicam, sive moralem, quæ fit per fraudes , minas et metum gravem,* De loco ad locum, qui sit alius moraliter : unde qui abduceret puellam de uno cubiculo ad aliud,

et in hoc eam opprimeret, diceretur quidem committere raptum virginitatis, non tamen virginis » juxta dicta in Tab. LX X V .

Raptus est violenta ab­ductio mulie < ris de loco ad locum , qui

Í. Duo es­sentialiter-;

requirit 2. Abductionem, seu traductionem, quæ « fieri potest

1 . V e l r e n ite n te m u lie r e , q u æ a b d u c it u r ; e t h æ c ju x t a o m n e s h a b e t r a ­t io n e m v e r i r a p tu s .

2 . V e l ip sa c o n s e n t ie n te , r e n ite n t ib u s ta m e n e ju s p a re n t ib u s ve l s i l i is , su b q u o ru m c u ra est : in q u o casu n e g a n t a l iq u i h a b e re ra t io n e m v e r i r a p t u s , d u m m o d o ip sis p a r e n t ib u s , e tc , v is n o n i n f e r a t u r , a liis a f f ir m a h t ib u s , p ro p te re a q u e c o n t in e re m a lit ia m in ju s tit ie e .

( i . E x p le n d a e lib id in is c a u s a ; tu n c p ro c e d u n t d ic ta T a b u la3 . In u tr o q u e Ì L X X V .

c a s u , v e l \ 2 . C o n tra h e n d i c u m r a p t a m a tr im o n ii g r a t i a , e t d e h a c in p raesen ti a g i t u r . #

r i . A b d u c t io fia t m u lie r is c u ju s c u m q u e e t ia m m e r e t r ic is , h a c ta m e n r e n ite n te , in o rd in e ad c o n ­t ra h e n d u m m a tr im o n iu m , ex Tridentino , sess. 2 4 , de reform. m atrim . , c. 6 , secu s v e ro s i a b d u c tio s it v i r i , ita u t fe m in a a b d u c a t v i r u m , ju xta probabiliorem , q u id q u id a l iq u i v e l i n t , id e m se n tie n d u m , ac d e a b d u c tio n e fem in ae ; n a m T r id e n t in u m e x p re sse lo q u itu r de v i r o , c u ju s v e rb a in o d io sis e x te n d i n o n d e b e n t ad fe m in a m a b d u c e n te m v iru m .A b d u c t io fe m in ae re n ite n t is c o n t in g a t e t ia m p o st c o n tra c ta sp o n sa lia lib e re cu m ip s a , e x s u p p o -

II. D ir im it s it io n e , q u o d h a b e re t ju s ta m c a u sa m re s ilie n d i a sp o n sa lib u s , juxta probabiliorem , secu s v e ro sim atrim o -< J p o st c o n tr a c ta sp o n sa lia a b d u c e re tu r fe m in a re n u e n s ea a d im p le re s in e u lla cau sa , e t a fo r t io r i s in iu m , si a b d u c e r e tu r p o st m a tr im o n iu m r a t u m , l ic e t n o n d u m c o n s u m m a tu m .

3 . C o n se n su s a p e rso n a r a p t a , seu fe m in a v i a b d u c ta p r æ s t e t u r , d u m su b r a p to r is p o te s ta te e x i s t i t , secu s si p o st a b d u c tio n e m f a c t a m , e t ia m in o r d in e ad c o n tra h e n d u m m a t r im o n iu m , fe m in a a b d u c ta c o n s t itu ta e x t ra p o te s ta te m ra p to r is in lo co t u t o e t s e c u r o , c o n s e n t ia t h a b e re ra p to re m in m a r itu m , ex Tridentino , q u a m v is a t te n to ju r e a n t iq u o ta m c i v i l i , q u a m c a n o n ic o , n u n q u a m lic u e r i t r a p t o r i in u x o r e m d u c e r e , q u a m r a p u e r a t , e ts i p a re n t ib u s ea m r e s t it u i s s e t , im o e t ip sa c o n se n sisse t. •

C i . A b d u c t io f ia t c o n s e n tie n te ip sa m u lie r e , q u æ a b d u c it u r , lic e t in v i t i s , e t ig n o ra n t ib u s p a r e n t ib u s a b d u c a tu r : q u a m v is in h o c casu c o n tra h a t m a lit ia m r a p t u s , e t in d u c a t e x c o m m u n ic a t io n e m ju x t a p lu r e s , a liis n e g a n t ib u s pt fo r te p r o b a b i l iu s , ju x t a d ic ta in T a b u la L X X & V I, e t o m n es fa te r i d e ­b e a n t p ro casu , q u o a n te c e d e n te r p ræ c e ss isse t t r a c ta tu s d e m a tr im o n io in e u n d o , ex capite Cum causa 6 , de raptoribus.

2 . A b d u c t io p u e l læ , 'v e l fem in ee r e n ite n t is f ia t p reee ise ad e x p le n d a m l ib id in e m , ex decisione sac. congregationis, 23 ja n u a r . , anno i 586 , apud clericat. de m a t r im d e c is . , 33 , n. 1 7 , q u o d s i e x p le ta l ib id in e , p u e lla v i a b d u c ta p e te re t r a p t o r i m a tr im o n ia l ite r c o n ju n g i ad tu e n d u m s u u m h o n o r e m , v a lid u m esset m a tr im o n iu m in t e r ip so s c o n t r a c t u m , ets i c o n tra c tu m esset in ip so lo c o , q u o a b d u c ta f u i t , e t n o n p r iu s re p o s ita ad lo c u m tu tu m .

R a p t o r m u lie r is in o rd in e ad e x p le n d a m cu m ip sa l ib id in e m , p ra e te r p e c c a tu m d u p lic e m Specie m a lit ia m c o n t in e n s , in ju s tit ia e v id e lic e t e t in c o n t in e n t ia e , ju r e c iv il i p u n it u r poena c a p i t i s , e t a m iss io n e b o n o ru m . J u r e v e r o c a n o n ic o e x c o m m u n ic a t io n e m a j o r i , q u æ n o n est i a t æ , sed fe -

I V . P u n i- ren d ae sen te n tiae , ex can. 1 , 4 et 6 , causa 36 , queest. 2 , q u a m in c u r r u n t e t ia m fa u to re s q u o m o - t u r , e t q u i-< d o c u m q u e .d e m 2 . R a p t o r m u lie r is in o rd in e ad c o n tra h e n d u m m a tr im o n iu m i n c u r r i t , 1 . e x c o m m u n ic a t io n e m m a ­

jo re m , n e m in i ta m e n re s e rv a ta m ; 2 . in fa m ia m e t in c a p a c ita te m ad o m n e m d ig n ita te m ; 3 . o b l i ­g a t io n e m d o ta n d i ra p ta m , s iv e d e in eam in u x o r e m d u c a t , s ive n o n , ex Tridentino , sess. 2 4 , de reform. m atrim . , c. 6 , sed h a s d u as p o ste r io re s p œ n a s n o n n is i p o s t se n te n t ia m ju d ic is in c u r r i t .

V . In te r im p e d im e n ta d ir im e n t ia m a tr im o n iu m c o n n u m e ra tu s fu i t a T r id e n t in o ad tu e n d a m lib e r ta te m m a t r i­m o n ii , q u æ so lu m la e d itu r a b d u c tio n e fe m in ae in v itae in o rd in e ad c o n tra h e n d u m m a tr im o n iu m .

ri . P r o c a s u , q u o in t e r ra p to re m , e t ra p ta m in te rc e d e re t a l iq u o d im p e d im e n tu m d ir im e n s , v . g . ,c o n s a n g u in ita t is v e l a f f in ita t is , e t r a p ta s e p a ra ta a r a p t o r e , e t p o s ita in lo c o tu to c o n s e n t ire t in ir e

V I . E x p o n i Ì m a tr im o n iu m c u m r a p t o r e , e t p ro d isp e n sa t io n e im p e d im e n ti r e c u r re n d u m esset R o m a m , ind e b e t , id est J s u p p lic i l ib e llo f ie r i d e b e re t m e n tio ra p tu s s e c u t i in te r o ra to re m e t o ra t r ic e m , a lia s si ta c e a tu r ,

e ts i fa c ta fo re t s e p a r a t io , e t p o s ita m u lie r in lo co t u t o , d isp e n sa tio esset n u lla e t ir r it a , ex elencato , ib id , , w. 25. 4

Ili. Non d i-, rim it, si

Potestas dispensandi super impe­dimentis di­rimentibus residet in

TABULA CCIV.

II.Epis-copo

Qui jure or­dinario po­tent super omni im­pedi mento^ jure eccle­siastico di­rimente si

< *

( I. S. pontifice, qui tamen non potest dispensare in dirimentibus jure naturæ vel divino , et consequenter super impedimentis erroris circa personam, impotentiae perpetuae , consanguinitatis in primo gradu lineae rectae liga­minis ; in aliis vero solum jure ecclesiastico dirimentibus potest dispensare : et quidem solus, attento jure ordi­nario et communi , cum impedimenta dirimentia sint introducta vel in aliquo concilio generali, vel certe a summis pontificibus.

r t. Non sit publicum, sed occultum ; censetur autem occultum quando vel omnino adéb se­cretum e st, ut nulla ratione probari possit, vel si scitur ab uno , vel alio , aut tribus, vel quatuor, nullum tamen periculum est quod ulterius propaletur.

2. Adsit gravis, eaque urgens necessitas, ita ut non patiatur dilationem doçec Romae obti­neatur dispensatio; censetur autem talis gravis, et simul urgens necessitas, si ex dilatione dispensationis rationabiliter timeatur periculum incontinentiae, prout ordinarie timen­dum , præsertim si conjuges sint adhuc juvenes.3. Matrimonium supponatur jam antecedenter bona fide contractum ; censetur autem bona fide contractum , si fuit contractum cum probabili ignorantia ju r is , vel facti obsistentis , seu quod factum illu d , v. g . , copula habita cum consanguinea sponsae queat inducere impedimentum , etsi ignorantia se teneret solum ex parte unius sponsi, supposito tamen , quod praemissis denunciationibus contractum fuisset, alias si omissis denunciationibus contractum fuisset, censeretur mala fide contractum : et ideo episcopus non posset cum talibus dispensare.

4. Instante urgentissima causa , etiam ante matrimonium contractum posset episcopus dis­pensare, excap. Ubi non est consensus 2 , de desponsatione impuberum : hujusmodi autem urgentissima necessitas censetur adesse, vel cum aliquis morti proximus contrahere cons­tringitur in ordine ad legitimandam prolem , ad restaurandum honorem, aut ob propriae animae salutem; vel cum quis determinasset sequentem diem pro nuptiis solemniter cele­brandis , ad quas hospites jam essent invitati, et caetera omnia parata, ut de nuptiis nemo aliquid dubitaret, nec esset spes, quod possent se continere , si permitterentur copulari; cui opinioni, etiam pro hoc posteriori casu, videtur adhærere Benedictus X IV , s jn . dicec. 9

* lib. 9 , c. n. 3 . , licet alii velint exclusum.

Dispensatio, concurrentibus dictis conditionibus et circumstantiis, obtenta ab episcopo super impedi­mentis jure ecclesiastico dirimentibus, valet pro foro interno et conscientiae, non autem pro foro ex­terno, ex Benedicto X I V , ibid . , n. 1 ; et hinc si impedimentum antea occultum postea detegatur, et deducatur ad forum contentiosum , opus erit nova dispensatione a summo pontifice obtinenda, nisi agatur de impedimento, super quo potest episcopus, etiam pro foro externo, ex privilegio dispensare , juxta mox dicenda.

i. In tertio et quarto gradu sim plici, vel mixto consanguinitatis vel affinitatis, sed cum pau­peribus tantum in contrahendis.

1 . In secundo gradu simplici et mixto , dummodo nullo modo attingat prim um , cum hære- ticis conversis, sed non nisi contracto jam matrimonio.

Etiam pro 3. Super impedimento publicæ honestatis proveniente ex sponsalibus, foro exter 4. Super impedimento crim inis, dum neuter conjugum fuit machinatus mortem, no ex spe- 5, In cognatione spirituali, sed cum exceptione levantis, et levati in baptismo, ciali privi- 6'. Super amissione juris petendi debitum.legio in y N. B. Cum hœc jure speciali competant episcopo , hinc super his nihil potest ejus vicarius partibus ab generalis vi sui officii, et ex generati commissione vicariatus, sicut nec super his , quaeurbe dissi* episcopo competunt ex consuetudine , ratione urgentis necessitatis, sed pro his specialemtis compe- debet habere licentiam : si tamen episcopus vicario suo generali committeret omnem suamtit potestatem dicendo , v. g. , do vel concedo tibi omnem potestatem , quam ego habeo , volunt

aliqui quod vi talis facultatis posset vicarius generalis episcopi dispensare etiam in illis , in quibus potest episcopus ex privilegio , vel consuetudine ; ex quo sequitur, quod episcopus possit facultatem sibi competentem , sive de jure , ratione urgentis necessitatis , sive cx spe­ciali privilegio dispensandi super impedimentis dirim entibus, alteri delegare.

HI. Nuncio apostolico competit pro foro externo ex privilegio eadem facultas ac episcopis.*+ Dispensatio hæc pro foro externo debet expediri in scriptis , in eaque inseri potestas seu facultas delegata, tenor

facultatis, ac tempus, quo usque se extendit talis facultas, scilicet quinquennium, alias non solum illicita, sed et invalida esset dispensatio , ex Benedicto X I V .

*** Dispensatio facta ab episcopo pro suo diœcesano sponso valet etiam pro sponsa, licet non subjecta eidem epis­copo, dum agitur de impedimento inseparabiliter impediente , secus vero si agatur de impedimentis separabiliter im p ed ien tes : et hinc dispensans in consanguinitate cum sponso, censetur etiam dispensatum cum sponsa, etsi hæc esset ex alia dj^ecesi; e contra dispensans in voto castitatis cum sponso, non censetur hoc ipso dispensatum in voto cum sponsa, sed quivis a suo episcopo dispensari debet,

iy . Capitulo , vel ejlis vicario sede episcopali vacante super illis , quæ episcopus jure ordinario potest pro foro cons­cientia? , concurrentibus supra relatis conditionibus et circumstantiis, secus vero super aliis, quæ ex speciali pri­vilegio episcopo competunt.

N. B . i .Mendicantibus aliqui coiicedunt facultatem dispensandi pro foro conscientiae super aliquibus impedimentis dirimentibus occultis , prœseriirh super primo affinitatis gradu , post contractum matrimonium ; sed judico non esse audiendos , et multo minus sequendos , sed pro casu recurrendum vel Bom arn , vel a d episcopum ; et si agatur de foro externo mittantur indigentes dispensatione a d ordinarium.

2. Pro obtinenda dispensatione in form a pauperum ( quam curia Rom ana ob nullam aliam causam dare solet, quam ob copulam , vel suspicionem copulas inter laborantes impedimento habitae, vel potius ob m ulieris in fam iam , et scandala verosimiliter inde secutura , nisi matrimonium inter eos seauatur ) requiritur , ut oratores , et quidem ambo, sini pauperes , et simul miserabiles f ita ut proprio labore , et industria tantum vivant.

t)E POTESTATE DISPENSANDI SUPER IMPEDIMENTIS DIRIMENTIBUS.

2, Causa le­gitima dis­pensandi ,<< uti princi pales sunt

TABULA CCY.T, Nomina dispensandorum cum dioecesi, et quidem utriusque contrahentis.

' i . Conservatio familiae. seu ut bona maneant in eadem familia.2. Defectus dotis competentis , dum videlicet femina vel omnino nullam , vel non com-*

petentem habet dotem ad nubendum alteri æquali sibi non consanguineo vel affini.3. Æ tas mulieris excedentis vigesimum quartum ætatis annum.4. Copula cum consanguinea , vel affine habita et publicata.5. Matrimonium jam bona fide contractum et consummatum.* Sufficit, ut causa existât tempore , quo delegatus exequitur litteras dispensationis seu

actu dispensat, licet tempore, quo Romæ sollicitata, et impetrata fuit gratia , nulla­tenus extitisset, nec vera fuisset.

3. Gradus consanguinitatis vel affinitatis remotior cum propinquiore, si tamen non exprimeretur pro­ximior in ordine ad obtinendam declarationem, quod proximior gradus non obstet, ut statuit S. Pius V, const. quae incip. Sanctissimus in Christo*, tom. 2 , bulL C h eru b .,/ . 19 3 , illicita quidem esset obtenta dispensatio , non tamen invalida, ex Benedicio X I V , in decreto annexo constat, quæ incipit. Etsi matrimonialis , tom. I V , bull. e ju sd ., excipe si proximior gradus non expressus#esset primus. Quod si per errorem expressus fuisset propinquior gradus, ubi oratores essent in gradu remo­tiori consanguinei vel affines , valeret desuper obtenta dispensatio.

4. Copula habita cum consanguinea vel affine, sive sit publica , sive occulta, ex Bencd. X I V ; quod si quis obtinuisset dispensationem ex dataria, reticita copula occulta , recurrere deberet ad pœni- tentiariam pro obtinenda revalidatione dispensationis obtentae a dataria, ex eodem pontifice. Mox dicta procedunt sive copula praecessisset supplicationem papae porrectam, sive ea secuta fuisset, imo etsi contigisset postquam litteræ dispensationis sunt jam concessae , sed a delegato nondum exe- cutioni datae; quod si habita fuisset copula incestuosa post dispensationem a delegato factam , non vitiaret dispensationem, ex declaratione sacrae congregationis, apud Beiffenstucl. in append. a d lib. 4 decretai, n . 188. Quod si saepius fuisset repetita, non opus esset exprimere quoties habita fuerit.

5. Copula , licet occulta , habita sub spe facilius obtinendi dispensationem, quod si exprimeretur quidem copula , reticeretur vero occulta et malitiosa intentio, recurrendum esset pro obtinenda revalidatione hujusmodi dispensationis ad sacram pœnitentiariam , ex Benedicto X I V , const. Pastor bonus , tom. 1 , 342* §. 41 et 42 , fo l. 379 , edit. Bom .

6. Multiplicitas impedimentorum sive diversi generis, ut si quis simul consanguineus, et affinis esset, sive ejusdem generis, ut si quis esset ex patre, et matre simul consanguineus sponsee, vel duplici titulo affinis, quia videlicet cognovit duas sorores sponsse, aut levavit in baptismo duas ejus filias* ex Benedicto X I V , in allato decret. , a d constit. Etsi matrimonialis. Si tamen unum esset publi­cum , et aliud occultum, solummodo publicum esset exprimendum, pro occulto recurrendo ad sacram pœnitentiariam juxta infra dicenda.

7. Bona vel mala fides sdve un iu s, sive utriusque, si post contractum jam matrimonium petatur dispensatio.

8. An clandestine vel non praemissis denunciationibus celebratum fuerit? quia celebrans matrimo­nium , omissis denunciationibus, caret spe obtinendae dispensationis, ex Tridentino , sess. 24 , reform. matrim. , c. 5.

9. An cognatio spiritualis proveniat ex baptismo vel confirmatione, sitque simplex vel duplex?10. An ex separatione eorum sequi debeat scandalum, ex cohabitatione vero periculum incontin&ntisB ?

solum non

DE RECURSU FACIENDO PRO OBTINENDA DISPENSATIONE SUPER IMPEDIMENTIS DÍRIMENTIBUS.

Be cursus pro obti­nenda dis­pensatio­ne super impedi­mentis di­rimenti­bus fieri debet ad

I. Datariam pro foro ex­terno , in cu­jus supplici libello imme-s diate dirigen­do summo pontifice ex­primi debent

Causa legitima , et unaquaeque ex supra allegatis sufficit, etsi ex pluribus adductis aliqua , so impulsiva, non subsisteret, non vitiaretur rescriptum, quia juxta regulam 37 , juris 12 6 , utile debet per inutile vitiari.

2. Gradus consanguinitatis vel affinitatis , saltem remotior, quamvis aliqui velint, quod etiam pro foro interno exprimendus sit gradus etiam propinquior , quod omnino practicandum si non neces­sitatis, saltem securitatis gratia.

3. Copula habita cum consanguinea sponsae , non tamen ejus multiplicitas, etsi repetita esset post obtentam Romae dispensationem , nondum tamen a delegato executioni datam.

4. Copula habita sive cum sponsa sibi consanguinea, sive cum sponsa sibi affine sub spe facilius obti­nendi dispensationem, etiam pro casu, quo alia adduceretur causa.

5. Bona vel mala fides sive unius, sive utriusque , si post jam contractum matrimonium petatur dis­pensatio.

6. An clandestine, vel non praemissis denunciationibus celebratum fuit ?7. An ex separatione timendum esset scandalum secuturum, v. g., fornicationes, murmurationes, in­

famia, etc.8. An cognatio spiritualis sit ex baptismo vel confirmatione, simplex duplex ?9. A11 crimen sit ex machinatione , vel adulterio, vel utriusque a%nul ?* Dispensatio exequi nequit a delegato, nisi in actu sacramentalis confessionis, et ideo ab oratore

praemittenda, etsi jam confessus fuisset, et de facto nullius peccati reus esset, confessio, a lias, attento moderno stylo curiæ , invalida esset dispensatio.

** Pro exequenda recte dispensatione tam pro foro interno, quam externo , debet attente legi rescrip­tu m , et ad clausulas*! in eo appositas attendi, de quo in sequenti Tabula.

* * formulas pro recursu faciendo sive pro foro externo, sive pro foro interno, sive ad datariam , sive ad sacram pœnitentiariam, sive ad episcopum in ordine ad obtinendam dispensationem, dabit

V v b.. P. Anacletus Reiffenstuel in suo jure canonico ad calcem libri quarti.

jN. B. Pro casu , quo recursus faciendus esset a d episcopum . vel alium habentem facultatem dispensandi sive pro foro m emo , sive pro foro externo, eadem omnino in supplici libello exprim i debent, quoi exprim i debent dum recursus

Jit ad datariam vel pœ nitenhqfiam ,

II. P œniten­tiariam pro foro interno, in cujus sup plici libello dirigendo summo pont, seu majori poenitentia— rio exprimi debet

TABULA COVI.

Litteræ dispensatio­nis super inr pedimentis dirimentibus S. PO ENITEN " t i a r i j e pro foro interno

ilL Nequeunt^

PQEN1TENTÍAR1A OBTENTAS.

( I. Expediuntur ordinarie sub cooperto directo ad confessarium recurrentem pro suo, vel sua pœnitente ad sacram pœnitentiariam , qui ablato superiori cooperto inspicere debet interiorem inscriptionem , quæ passim exprimitur sequentibus verbis : discreto viro magistro in theologia , vel decretorum doctori ex approbatis ab ordinai io.

f i . A solis insignitis laurea doctoratus sive in theologia, sive in jure canonico in aliqua universitate vel academia, ex Benedicto X IV \ instit. eccles. 87 , §. Quod si Litterae, quod si alius noif ita laureatus praesumeret dictas litteras aperire, peccaret graviter, non tamen amitterent suam vim , dummodo exec.utioni mandentur a laureato, uti dietim i, ex Laudato pontifice.

2. A regularibus ordinum mendicantium, licet non insignitis dicta laurea doctoratus, etiam ins* criptae supra dicto modo de licentia tamen oratoris vel oratricis , pro qua fuit petfta dispensatio, dummodo sint ab ordinario loci , et a suis respective superioribus approbati ad audiendas secu- larium confessiones, ex indulto Gregorii X l l l , constit. Exponi nobis, tom. 2 , bull. Cherub.,/ . 467, quod suppressione societatis Jesu , cui nominatine fuit a principio concessum, non amisit suam

II. Possunt vim respecti^aliorum regularium , qui vi communicationis privilegiorum indultum illud fecerunt aperiri suum.3. A quovis confessario approbato expedita? cum hac , vel simili inscriptione : Discreto viro confes­

sano ex approbatis ab ordinario , prout expediri solent dum a recurrente admonetur sacra pœ- nitentiaria, quod in loco nullusMoctoi in theologia, vel jure canonico, reperiatur, electo tamen ab ipso oratore vel oratrice.

4. Ab alio pro casu , quo electus ab oratore, vel oratrice moreretur ante litterarum exeeutionem : nam tunc posset eas recuperare, et alteri confessario prædito requisitis qualitatibus eas deferre , imo id facere posset etiam pro casu, quo primus confessarius electus videretur in exeeutior nimis rigide procedere, quod extra dubium esset, si opus esset recedere a primo ob ignorantiam , et imperitiam illius , ex Benedici. X I V , ibid . , instit. 87, §. S i litterœ.

'"Aperiri a confessario nisi ad id faciendum eligatur ab ipso oratore vel oratrice, et hinc admonendus orator vel oratrix , ut ex habilibus seligat, quem voluerit, neque approbatus pro excipiendis solum virorum confessionibus posset eligi ad exequendas litteras concernentes feminam oratricem , neque approbatus pro solis feminis posset exequi litteras concernentes virum oratorem , ex Bene­dicto X I V , lib, instit. eccles. 87, §. Sed jam .

f 1. Antequam electus ab oratore vel oratrice ad effectum aperiendi, et exequendi dis­pensationem , eas bene et attente legerit et consideraverit clausulas in litteris appo­sitas, et oratorem vel oratricem examinaverit de veritate narratorum in litteris, cujus dictis standum foret simpliciter, nisi ipsi certo constaret de falsitate depositionis, ex Benedicto X I V , ibid . , toc. cit. , §. Posthaec.

* Advertens in examine errorem commissum circa causam finalem, vel conditionem necessariam , debet denuo recurrere ad sacram pœnitentiariam , pro obtinendis lit­teris dictis : perinde valere , ex eo, quod sanant et revalidant gratiam , seu litteras

Executioni prius nulliter obtentas, perinde, ac siab initio rite , et valide impetrata? fuissent, mandari 2. Si delictum non est occultum : unde si delictum occultum postea evaderet publicum,

quocumque tandem modo deberent conjuges ab ordinario separari donec dispensatio obtineretur a dataria ad evitanda scandala , quæ si non essent timenda , posset episcopus certioratus de dispensatione obtenta pro foro interno acquiescere, ex Benedicto X I V , ibid. , §. Non omittunt.

3. Extra sacramentalem confessionem , quia ordinarie in rescripto exigitur, ut id fiat,, audita prius ejus sacramentali confessione , et si in eodem rescripto praecipiatur, ut

prius auferatur occasio peccandi ; hinc si orator vel oratrix essent in aliqua occa­sione proxima peccandi, deberet hanc prius a se amovere.

1. Seu illis verbis : Ego te absolvo a peccatis tuis, etc., subjungendo : Insuper eadem auctoritate apostolica m ihi specialiter cjuo ad hoc delegata dispenso tecum super impedimento , v. g . , affini­tatis in primo g ra d u , ut illo non obstante cum conjuge , praemissa renovatione consensus, m atri­monium secreto contrahere , ac debitum conjugale ex ig ere , et reddere licite possis et valeas.

2. Praeterea si agatur de matrimonio primo contrahendo dicitur : dispenso tecum super impedimento , ut praefato impedimento non obstante matrimonium cum dicta muliere publice , servata form a T rid en tin i, contrahere , consummare , ac in eo manere licite possis et valeas.

3. E t declarando vi facultatis sibi conccssæ, prolem susceptam ex putativo matrimonio legitimam dicendo, v. g . , pariter eadem facultate prolem susceptam , et suscipiendam legitim am esse et fore declaro , vi quorum verborum si proles legitimanda non esset adhuc nata, legitimaretur in foro conscientiae quoad omnes effectus tum temporales , tum spirituales; si vero jam nata esset ante contractum matrimonium , legitimaretur in foro conscientiae solum quoad effectus spiritua­les , minime vero quoad effectus temporales : unde nec in occulto posset talis proles succedere in hereditatem.

" i . Quod si una pars tantum conscia sit impedimenti, altera prorsus ignara, et agatur de impedi­mento diffamatorio , quia , v. g . , antecedenter habuit copulam cum matre , vel sorore putativae uxoris , in tali casu debet pars ignara prius certiorari de nullitate prioris consensus, ita tamen, ut pars ignara nullatenus veniat in cognitionem delicti commissi, et ideo id fieri debet modo insi­nuato a P . Reiffenstuel in appendice a d lib. 4 , decretalium 11. 5y6 , et a Benedicto X I V t in suis institutionibus ecclesiasticis, instit. 87, §. Manus Paulus Leo.

2. Si autem circumstanti® non permitterent confessario uti renovatione novi consensus modis insi­nuatis a mox citatis doctoribus, fieri debet recursus ad sacram pœnitentiariam pro obtinenda do obligatione renovandi consensum , ex Benedicto X I E , ibid. §. Hœc sane.3. Non tamen necesse est pro revalidando matrimonio nulliter contracto ob impedimentum dirimens occultum, ut revalidatio fiat coram parocho et testibus , ex Ben. X I V9ib. , §. M agno studio , quod verum est, licet in rescripto haberetur clausula , ut consensus renovetur , servata forma concilii.

N. B. Omittens ex inadvertentia legitimationem pro lis , posset id supplere quandocumcjue , et si hic qhiissct , posset alius ad iri in ordine a d hunc effectum.

2. Executa dispensatione debent d-Uterce sub pcena excommunicationis latae sententi& lacerari, cui obligationi satisfit, eas comburendo , vel sigillum detrahendo ; possunt tamen prius describi ? et copia pro s e , d sua ins­tructione reservari,

DE MODO EXEQUENDI DISPENSATIONES SUPER IMPEDIMENTIS DIRIMENTIBUS A SACRA

IV Debent exeeutioni mandari au­dita sacra­mentali con fessionepost absolutio­nem a pec­catis adden­do

V. Requirunt renovatio— nemconsen su s, de quo dispensati admonendi sunt cum cautela

Usus conjugii , seu aotus conjuga­lis est ,

T A B U L A CCVI I .DE USU CO N JU GII, SEU ACTU CONJUGALI LICITO V E L ILLICITO .

( i . In ordine ad primarium finem, seu generationem prolis, imo si exerceatur in statu gratîæ , debito ju re , fine , modo , et aliis circumstantiis, est etiam meritorius, noti quidem ex opere operato, sed ex opere operantis ad instar aliorum operum.

2. In ordine ad vitandam incontinentiam sive in se ipso , sive in comparte, ex apostolo suadente unum* quemque propter fornicationem ( subaudi vitandam ) habere virum , vel uxorem, quidquid aliqui velint J quod si exerceatur ad vitandam propriam incontinentiam, sit peccatum veniale.

3. Ob solam corporalem sanitatem, cum secundario videatur ad id institutum matrimonium.4. Etiam cum periculo diuturni morbi, infectionis, praesertim ad potitionem compartis.5. Etiamsi constaret, non posse edere foetum nisi mortuum, cum melius sit infanti esse quam non esse.6. Etiamsi timendum esset periculum vitae ex partu , cum nec conceptio , nec periculum sit adeo

!. Licitus si J certum.exerceatur^ * Licet exigere sit veniale, ex suppositione, quod adsit rationabilis causa non denegandi illicite venialiter

exigenti.7. Tempore menstrui ob justam causam, v. g . , ad vitandam incontinentiam , cum aliunde non sit peri­

culum , ut proles edatur leprosa, ex infra dicendis. •8. Tempore gestationis uteri, seu tempore, quo mulier gravida est, dummodo absit periculum abortus,9. Post partum , etiam ante lapsum tempus purificationis, ob finem honestum , v. g . , ad vitandam incon­

tinentiam , quamvis pro posse dissuadendum, ne tali tempore conjuges commisceantur , eo quod judicio medicorum, ex tali accessu plerumque eveniant incommoda uxori , et saepius graviora.

10. Tempore , quo uxor lactat prolem f quia in.certum est, quod copula sit nociva lacti.1 1 . Non servato situ naturali ex justa et rationabili causa, v. g . , ob periculum ne fœtus suffocetur in

prægnante.

C i. Cum periculo propriae vitæ , saltem extra casum tollendi grave periculum incontinentiae.2. E x sola voluntate ex lnnocentio X I , sequentem ordine 9 , damnante propositionem : opus conjugii

ob solam voluptatem exercitum penitus caret culpa , ac defectu veniali , adeoque contrarium verum est, quod non careat saltem culpa veniali.

3 . Ad petitionem partis mortaliter illicitam propter circumstantiam se tenentem ex parte ipsius copulae, ut in loco publico , aut sacro , juxta dicta in Tab. LX X IV , aut vase praepostero juxta Tabulam LX X U I, vel cum periculo abortus.

4. Ad petitionem partis mcyrtaliter illicitam propter circumstantiam se tenentem ex parte ipsius petentis, quam non potest h ic , et nunc tollere, ut si esset voto castitatis, aut alio impedimento adstricta, quia censetur cooperari alterius peccato.5. Ad petitionem partis mortaliter illicitam propter circumstantiam se tenentem ex parte petentis, quampotest hic et nunc tollere, ut non seminare extra vas. f

6. Tempore m en stru i nulla urgente rationabili causa, sed non nisi venialiter, cum tempore fluxus mens­trui non soleat uxor concipere eo quod fluxus ille impediat retentionem seminis in matrice, ubi con­ceptio facienda est, et ideo non est periculum, quod proles nascetur leprosa, aut alio morbo infecta.

7. Non servato situ naturali, sive dein fiat jacendo a latere , sive stando , sive præpostere more pecudum copulando, sive viro succubo et femina incuba.

8. In vase præpostero, seu sodomitice, habetque rationem adulterii, si in eodem vase consummetur, aut intentione ibidem consummandi exerceatur ex Tabula LXXIii.

.9 Ante communionem, sine rationabili causa , sed nonnisi venialiter.

III. Conjugatis liciti'sunt tactus, amplexus, oscula , etiam partium inhonestarum in ordine ad actum conjugalem debito fine exercendum ; si tamen exerceantur absque intentione copulam carnalem perficiendi , et absit periculum pollutio­nis , evadent peccata venialia, quidquid aliqui velint, esse mortalia; si tamen praedicta exerceantur cum praeviso periculo pollutionis, procul dubio evadent mortalia, licet pollutio directe non intendatur , et abesset periculum con­sensus in illam. Confer cum dictis Tabula CC. J / , tit, Vetat sub num. 2 (*) , et vide uberius card. Cajetanum in summula peccatorum. Verb. Matrimonium, cap. Usus matrimonialis, et Novarium in m a n u , c. 16 , n. 4 2 , apud C un iliati, tract. X I V dem atrim . , § X I , Intellige de tactibus, etc., per se disponentibus ad actum conjugii, ubi hic non intendatur. Si vero sit sermo de illis, qui adeo probrosi sunt, et turpes ( quos naturalis et christiana modestia , relatos a Sanchezio, hæc referre abhorret) ut nec influxum possint habere, nec ullam proportionem inter se ad copulam exercendam , absque ulla exceptione sive exercendae, sive non exercendae copulæ, de mortali culpa damnandi sunt, quia gravissime naturam rationalem dedecent, et nimis effrænatæ libidinis, omnem Dei dilectionem extin-

. guentis, Sunt indicia.

ÍL Illicitussi exercea< tur

V

TABULA CCVIII.• *

DE OBLIGATIONE JREDDENDI DEBITUM CONJUGALE.

r t. Serio et ardenter, tanqaam debitum ex justitia, ex apostolo, et ideo conjux negans debitum alteri seri® et ardenter petenti, per se loquendo graviter peccat, secus si solum obiter , frigide, ac remisse petat, adeo ut denegationi sibi facta* statini acquiescat, imo nec si serio petenti raro admodum denegaret, quamvis pro posse suadendum , ne unquam , praesertim serio petenti denegetur.

I. Reddi de­bet si exi-< gatur

T . In primo bimestri conjugibus concesso a jure ad deliberandum de ingressu religionis , ex cap . Verum 2 , de conversione conjugatorum.

2. Ratione incestus commissi juxta dicta in Tabula LXXIV et CXCIII.3 . Ratione adulterii juxta dicta in Tabula X X X , nisi et altera pars ejusdem rea esset, aut libere renunciasset juri suo expresse, vel tacite per usum conjugii exercifum cum notitia juris sibi competentis.

4. Ratione voti castitatis vel religionis , quo obstricti sunt conjuges juxta dicta in Tabula CLXXXVII.

* Injellige præcisa dispensatione obtenta ab habente facultatem dispensandi in amissione juris petendi debitum.

3. Rationabiliter, id est cum moderamine rationis , et ideo nimis frequenter exigenti non adest obligatio , saltem gravis, reddendi, sicut nec exigenti, dum altera pars nequit sine gravi incommodo suæ salutis reddere.

4. L icite , uti contingit, dum exigitur sive ob finem primarium , sive secundarium , juxta dicta in priori Tabula, imo et reddi debet si illicite solum venialiter, v. g . , voluptatis gratia exigatur.5. A laborante morbo contagioso , dum tamen judicio medicorum nullum ex parte reddentis subest pedi­culum infectionis , si enim subesset periculum infectionis, non adesset obligatio reddendi debitum juxta probabiliorem , quamvis aliqui velint, et in tali casu adesse obligationem , fundati in textu relato , cap. Quoniam 2 , de conjugio leprosorum , et quidem etiam pro casu , quo probabile foret, quod proles sint leprosae nasciturae.

6. Tempore etiam gestationis uteri, dummodo absit periculum abortus.7. Post partum , etiam ante elapsum tempus purificationis, aut tempore, quo uxor lactat prolem , ob

rationem datam in priori Tabula.8. Etiam non servato situ naturali, sive exigatur jacendo a latere , sive stando, sive praepostere more

pecudum , dummodo vas naturale servetur.9. A solito recedere non expectata seminatione uxoris, quia juxta D. Thomam, femineum semen non est

necessarium ad generationem.

2. Ju s te , seu ab habente , potestatem exigendi , prout 5unt< omnes legi- timo thoro

copulati; ex­cipe

ÍÍ. Non a- dest obli­gatio red dendi de­bitum , dum

i f i . Injuste , aut irrationabiliter petitur, aut a privato jure exigendi, de quibus supra, vel sine moderatione rationis.

2. Petens laborat morbo contagioso, ex suppositione, quod judicio medicorum subsit periculum infec­tionis juxta aliquos, quamvis alii velint non posse ex hoc titulo denegari, uti supra insinuatum.

3. Mulier longa experientia edocta non posset edere , nisi fœtus mortuos, aut parere sine periculo vitæ » reddens tamen aa vitandam incontinentiam compartis excusari posset a peccato.

4. Petens existit in ebrietate vel amentia, nisi ad impediendum vitium incontinentiae.5 . Petere est mortaliter illicitum ob circumstantiam aliquam se tenentem sive ex parte actus, seu copulæ,

sive ex parte petentis, etsi h ic, et nunc talis circumstantia posset a petente libere tolli.6. Y ir ante seminationem solet se retrahere, licet consentientibus utriusque partibus id fieri possit ad evi­

tandas proles, dummodo supponatur, quod uxor non seminaverit, nec ad id jam fuerit excitata, et in viro absit periculum pollutionis , quia talis coitus ad instar tactus partium verendarum se habet, ex pluribus signanter elencato de matrirn., decis. 38 , n. 23. Ast in tali casu judico non solum deobligari uxorem a reddendo debito, sed neque posse absque culpa : nam usus matrimonii principaliter est con-

" cessus ad procreationem prolis, quam impedire graviter illicitum est : et quamvis non tenentur congredi, congrediendo taliter, convincuntur excludere primarium finem, et ob solam libidinem exercere actus incompletos, in quibus solum speculative, et in mente quorumdam , non vero practice, potest abesse proximum pollutionis periculum. Vid. P . Concinam , lib. 2 , de m atrim . , diss. 4* c. 9 , n. 19. Unde a similibus judico omnino abstinendum ob valde proximum periculum pollutionis ex parte utriusque; recole dicta in hanc rem Tab. CCIY, et precedenti 111 in fine.

7. Y ir petit sive inchoative , sive consummative in vase præpostero ob dicta in priori Tabula.* Quamvis illicite petenti propter circumstantiam se tenentem ex parte etiam solius petentis non adsifc

obligatio reddendi debitum, imo juxta aliquos nec reddi licite possit, attamen alii volunt quod ad evitanda majora mala possit uxor sine culpa reddere debitum , dummodo ipsa dissentiat, et quoad potest obsistat ; optimum autem erit , si in tali casu pars innocens praeveniat nocentem exigendo ab eo debitum, sic enim praecavebit peccatum illicite petentis, et se ab illicita cooperatione exim et, et id omnino fieri ^bepel pro casu, quo sciretur quod petens sive commiserit incestum cognoscendo carnali ter fratrem

u vel sororgm m ariti, aut uxoris, sive voto castitatis esset adstrictus.

N. B. Actus conjugalis quoad petitionem non est debitus, et ideo nemo per se tenetur petere a comparte, ut exerceat secum actum conjugalem.

2. Nequit licite denegari debitum ob timorem multiplicationis prolium , quamvis L a ym a n dicat , se non audere condem­nare de peccato uxorem , quee marito omnia abligurienti . ipsa cum liberis fa m em , et arum nas tolerans, ne amplius multiplicetur miseranda proles, debitum negat marito , usque dum se emendet.3. Uxor ex justa causa , v. g . , ne gravetur prolibus , aut ne subeat in partu periculum vitæ . juxta aliquos potest, cum reddit debitum m arito , animum a d alia divertere, ne excitetur a d seminationem , sed potest se negative , et pure permissive habere. A st ju d ico , melius esse permittere liberum cursum naturae, et in Deo ponere fiduciam .

TABULA c c i x .

TABULA G G IX.DE DIVORTIIS , EORUM QUE CAUSIS.

Divor­tium,quod est legiti­ma viri ab u xo re , vel vicis sim se­paratio , aliud est quoad

[.Vincili umvi cujus ma­trimonium ita solvi­tur, utcon

jugesstatim possint esse alterius , quodque

2. In no­va , seu evange­lica

Potest ha­bere lo­cum in-<

matrimo­nio tum

r't. In veteri lege erat in usu vi libelli repudii, quem Moyses ex dispensatione divina Hebraeis ad duritiam cordis eorum permisit, Deuter. 24.

'Non potest habere locum sive respectu catholicorum , sive haereticorum, sive judæorum, pa- ganorumve. Ex communi, et expressa Benedicti XIV, iurn synod. dicece. , lib. i3 , c. 22 , n, 4 , cum constit. Apostolici ministerii, tom. 2 , fol. i 5o , edit. B om . , § Nuper. Eo quod Christus, Matth. 14 , v. 8 et 9 , eam dispensationem absolute revocaverit, abstuleritque libellum repudii, ac restituerit matrimonium primævæ suae indissólubilitatí.

" Quod inter catholicos etiam dissolvi potest per professionem religiosam ,in qua tria vota solemnia emitti solent, ex Trident. , sess. 24 , can. 6. Unde quivis post contractum matrimonium , sed non consummatum, potest etiam inscio, et contradicente altero conjuge, ingredi religionem, ex cap. Verum 2 , de convers. conjugat., et Bened. X I V, ib id ., c 12 , n. 9 , quod tamen non per ingressum solvitur quoad vinculum, sed per

Rato«( professionem realiter emissam, ex textu citato , et vel ideo solum post hanc alter conjux potest alterius esse.

2. Quod dissolvi item potest per dispensationem papæ , gravissima urgente causa, juxta aliquorum sententiam fundatam tum in eo quod hoc sigig- ficet solum unionem Christi cum anima per gratiam , quæ est dissolu­bilis : tum.in facto quorumdam SS. pontificum. Negant alii hanc potes­tatem papae eo quod etiam ratum jure naturae sit indissolubile.

Etiam consummato inter infideles si uni ad fidem converso , vel absolute altet conjux cohabitare nollet, vel non nisi cum injuria, et contumelia creatoris. E x communi, et expressa Bened. XIV, fundata in dispensatione Christi, juxta dicenda Tab. seq.

N. B. i . Professio solemnis religiosa solvit vinculum matrimonii ra t i , vel ex indulto pontificio , secundum aliquos , vel ex natura sua, ju x ta alios , vel ex voluntate Christi per traditionem intimata juxta probabiliorem.

2. Matrimonium consummatum quoad vinculum non solvi per adulterium definivit Triden- tinum contra Lutheranos et Calvinistas, sess. 24 , can. 1 , N am , Lucae 16 , v. 18 , dicitur: Omnis , qui dirhittit uxorem suam , et aliam ducit, moechatur $ et qui dimissam a viro d u cit, moechatur.

II. Thorum , seu lectum et copulam carnalem, quod fieri potest etiam in lege evangelica, imo et debet, dum alicui in­terdicta est copula cum propria uxore ob superveniens impedimentum juxta dicta Tabula CLX XX V1I.

f x. Sive publicum , sive occultum ex facultate concessa conjugatis a Christo, Matthcei 19 , v. 9, quamvis non adsit obligatio, quidquid aliqui velint adesse obligationem.

2. Fieri potest per se loquendo etiam propria auctoritate, dummodo habeatur, vel certitudo moralis commissi adulterii, ut si uxor deprehendatur congressa cum altero carnaliter , vel violenta ejusdem suspicio , u t si nudus cum nuda in eodem lecto repedatur, ex cap. L it­teris 1 2 , de prcesumptionibus.

3. Dum adulterium est occultum nequit fieri divortium quoad habitationem propria aucto­ritate ad evitandum scandalum, quod natum est, sequi ex separatione ab eadem domo juxta dicta in Tab. LX X V .

' 1 . Si exigens divortium ob adulterium , et ipse secuto divortio adulterium licet occultum committeret.

2. Si exigens divortium veniret in cognitionem latam fuisse sententiam ex falsa praesumptione adulterii formalis.

3. Si innocens versaretur in periculo incontinentiae, cum quivis teneatur adhi bere media necessaria ad evitandum peccatum.

4. Si maritus , v. g . , innocens sive expresse , v. g . , dicendo : rem itto, condono tib i, sive tacite, v. g . , copulam carnalem exercendo cum uxore , aut alia fami­liaritatis conjugalis signa exhibendo , v. g. , adulteram amplexando, osculando, e tc ., condonaret injuriam sibi factam adulterando, dummodo praedicta exhi­bita sint a marito sponte, ac libere cum plena notitia adulterii antecedenter commissi, et juris sibi competentis.

5. Si adulterium solum materiale contigisset, ut si uxor , v. g . , sive violenter, sive fraudulenter sub specie mariti cognita fu it , ex can . Itane 3 , causa 32 , quœst. 5 , et canone In lectum 6 , causa 3 4 , quœst. i et 2.

His casibus exceptis non tenetur secuto divortio propter adulterium innocens recipere no­centem, sed potest innocens statum suum pro libitu mutare vel ingrediendo religionem, vel sacros ordines suscipiendo, ex cap. Constitutus i 5 , et cap. Veniens 16 , de conver­sione conjugatorum adjuncta Glossa , ibid.

A* Sodomiam, vel bestialitatem sive activam , sive passivam fuxta^plures licet alii legem illam utpote poenalem, stricte interpretantes, negent, sodomiam et bestialitatem esse causas faciendi divortium.

2. Haeresim alterius partis, quam tamen resipiscentem tenetur innocens ad se recipere, si propria auctoritate factum fuisset divortium, secus si auctoritate ecclesiae , ex c. De illa vero 6 , de divortiis, sed in hac suppositione posset pars innocens ingredi religionem , vel suscipere sacros ordines, etiam postquam nocens resipuisset, quod si nollet mutare statum , teneretur resipiscentem ad se recipere , quia solum adulterium præbet causam perpetui divortii.

3. Periculum salutis spiritualis, quando scilicet unus alterum ad peccata incitare et inducerq vellet ? v. g . , ad sodomiam , furtum , e tc ., emendatione tamen secuta, tenetur innocens ad nocentem redire.

4. Saevitiam v iri, si tanta s it , quod uxor absque periculo vitae, vel gravis damni corporis cohabitare non possit, ex c. E x transmissa 8, et e. L it feras i 3 , de restitutione spolia­torum , secus vero ob sola levem verberationem, vel etiam gravem jam praeteritam, sine periculo ejusdem reiterationis.

5. Morbum contagiosum, dum judicio medicorum probabile esset periculum infectionis sive reddendo debitum , sive cohabitando ; secus vero ob morbum non tam periculosum , ex

III. Habita­tionem , et thorum si­mul , quod fieri posse, contra hae­reticos de-*\ finivitTri- dentinum, et quidem principali­ter propter

i. Adulte­rium ,

4. Propter quod, di­vortio se­cuto , in­nocens non‘tene­tur reci­pere no­centem : excipe

Praeterea propter ^

cap. Pervenit 1 ? et cap. Quoniam 2 , de conjugio leprosorum, D d

Matri­moniuminfide­lium

L Valicium in ratione

contractas,^ ac indisso­lubile

11. Dissolvi­tur, et ideo conjux ad fidem con versus

2. Potest relicta in in fideli- tate coin parte vel

Ad secun­das nup­tias tran-, sire bas­que illire

} ponit.

TABULA CCX.• t

DE MATRIMONIO IN FID ELIU M , INDISSO LUBILITATE , V E L D ISSO LUBILITATE EJUSDEM»

1 . S i s it c o n tra c tu m ab sq u e im p e d im e n to ju r e n a t u r a e , v e l d iv in o d ir im e n t e , ju x t a d ic ta d e im p e d im e n tis e r r o r i s , c irc a s u b s ta n tia m e x d e fe c tu c o n s e n s u s , c o n s a n g u in ita t is in p r im o g ra d u , im p o te n tia e n a tu ­ra lis , p erp e tu a e , e t c . , ite m sec lu so p a c to d is s o lu tio n is ( q u o m o d o c o n tr a h u n t n o v i p se u d o p h ilo so p h i p ro t o t a n n is ; q u o d n o n m a tr im o n iu m , sed c o n c u b in a tu s d ic e n d u s e s t ) ex cap. G a u d e m u s 8 de divortiis.

2 . Q u ia n o n m in u s q u am fid e liu m re p ra e se n ta t u n io n e m C h risti in d isso lu b ile m c u m e c c le s ia , ju x t a p lu r e s , n o m in a t im V a sq u e z asseren tem , teste B e n e d ic to X I V , id n e g a r i n o n posse ab sq u e e r ro r is n o t a r e t id e o si a m b o c o n ju g e s in fid e le s s im u l c o n v e r te r e n tu r ad fid e m , t e n e r e n tu r s im u l p e r m a n e r e , n e c p o sset a u c ­to r ita te P ap ae d is s o lv i , sa ltem lo q u e n d o d e m a tr im o n io c o n s u m m a to .

3 . U n d e h a b e n s p lu r e s u x o r e s , q u a m v is ad fid e m s im u l c o n v e rsa s , d eb et o m n e s a lias r e p u d ia re , e t p r im æ ad h aerere e t ia m c a s u , q u o h a n c r e p u d ia s s e t , q u ia in le g e e v a n g e lic a lib e llu m re p u d ii s u s tu l it C h r is tu s e t ia m re sp e c tu in f id e liu m ju x t a d ic ta T a b . C C 1X .

i . N o n t e n e t u r , n e c p o te s t c o n ju g i in fid e li a d h a e r e r e , si h æ c n o lit c o h a b ita re s in e in ju r ia e t c o n tu m e lia c r e a t o r i s , e x p r iv i le g io , e t d isp e n sa t io n e C h r is t i fa c ta in fa v o re m fid e i c h r is t ia n æ . C e n se re tu r a u te m n o n ve lle c o h a b ita re c o n v e rso ab sq u e in ju r ia e t c o n tu m e lia c r e a t o r is , s i n o m e n D e i , a u t C h r is t i a u d ite n o n v e l le t n is i c u m d esp e ctu : si n o m e n D e i b la s p h e m a r e t , vel im p e d ire t d e b ita m h o n o r i s , e t la u d is e x h ib it io n e m ; v e l s i v e l le t fa m il ia m s u b v e r t e r e , e t a lid e r e t r a h e r e , a u t fid e le m in a liq u o d p e c c a tu m in d u c e re .

1 . E x p r iv i le g io , e t d isp e n sa tio n e C h r is t i ecclesiae in t im a to in ap o sto lis ea m c o n sti­tu e n t ib u s , e t re p ra e se n ta n tib u s in su o p r o lix o se rm o n e h a b ito in m o n t e , ac ab a p o sto lo P a u lo i l l i s v e rb is p ro m u lg a to : Quod si infidelis discedit, discedat ; non enim servituti (id est c o n ju g ii v in c u l o , q u o d se rv itu te m v o c a t ) subjectus est frater, vel soror in hujusmodi. Id e m q u e h a b e tu r cap . Quando 7 , d e d iv o rt iis : u n d e G lo ssa in m o x c ita tu m te x tu m ad v e rb u m Contumelia , v e r s u s

( Desere spernentem vel blasphemare volentem, , seq u en tes <( Vel te credentem scelus a d mortale trahentem :

( JSam sunt absque mora , sic vincula rupta priora.

2 . N o n ta m e n s ta t im p o s t su sce p tu m b a p tis m u m ; sed p r iu s d e b e t c o n ju g e m in te r ­p e lla re : n itra v e l it se c o n v e r te re ? E t o p t im u m e r i t , si id ju d ic ia l ite r f i a t ; e t s i c o n ju x in te rp e l la tu s p o s tu le t in d u c ia s ad d e lib e ra n d u m d e c o n v e rs io n e c o n c e - d e n d æ s u n t ; q u ib u s n o n p ra e m iss is , a u t n o n e x p e c ta ta c o n ju g is in fid e lis d e lib e ­r a t io n e , c o n v e rsu s c o n tra h e n s m a tr im o n iu m cu m a l ia , n u llu m fo re t , e x c o m m u n i, e t e x p re ssa P>enedicti X I V , syn. d iœ c., lib. 6 , c. 4 , n. 3 , et in constit. A p o sto lic i m in is te r ii . Q u o d si in te rp e l la r i n o n p o s s e t , q u i a , v . g . , i n re g io n e m lo n g in q u a m r e c e s s it , v e l ib id e m m o r a t u r , r e c u r re n d u m esset ad S . p o n t if ic e m , v e l e p isc o p u m re sp e c tu ju d æ o r u m ad fid e m c o n v e rso ru m . E x laud. pontifice , ibid.

R e lig io n e m i n g r e d i , e t in ea p r o f i t e r i , p e r q u a m ju x t a p ro b a b ilio re m s o lv itu r p r iu s v in c u lu m e x p r iv i le g io C h r is t i , q u o d , e t ad h u n c casu m p ro b a b iliu s v id e t u r e x te n d i ; q u a p ro fe ss io n e se c u ta , in fid e lis in in f id e lita te re m a n e n s p o te s t d e a lio m a r ito s ib i p ro sp ic e re .

/ 1 . E x p a r te c o n v e rs i ad fid em , n ec p o te s t ad se c u n d a s n u p t ia s t r a n s ir e , si u x o r re n u e n s q u id e m c o n v e r t i , c o n s e n t ia t , e t v e l it c o h a b ita re s in e in j u r i a , a u t c o n tu m e lia c r e a to r is , ju x t a p ro b a b ilio re m fu n d a ta m tu m in i llo a p o sto li : S i quis frater habet uxorem infidelem , et Jute consentit /latitare cum i llo , non dimittat illam ; tu m in d e c is io n e sac. c o n g re g a t io n is .

* Q u ia v e ro n o n d e s u n t th e o lo g i e tiam m a g n i n o m in is , q u i sp e c ta to p e r ic u lo , q tio d e x c o n so rt io in f id e lis c o n ju g i f id e li im m in e t , q u a m v is i lle p o l l ic e a tu r se c o h a b ita tu ru m ab sq u e in ju r ia c r e a t o r i s , h o c n o n o b sta n te i ll ic ita m h u ju sm o d i so c ie ta te m c o n t e n d u n t , p r o u t a d v e r t it B e n e d ic tu s X I V , ib id . , lib. i 3 , c. 2 1 , n. i . S i e n im e x c æ co a m o re ip si fid e les c o n ju g e s ad c o n se n tie n d u m p ro b ro s is e x ce ssib u s im p e l lu n t u r : q u id a c æ co a m o re n o n o b t in e b it c o n ju x in f id e l is , q u i n o n a l iu d in te n d it q u a m fœ d æ lib id in is e x p le ­tio n e m ? U n d e res ad o r d in a r iu m esset d e fe r e n d a , c u i , e x a m in a t is q u a l i t a t ib u s , m o r ib u s , c o n d it io n i­b u s q u e , p e r c o n ju g e m in fid e le m e x h ib it is a l i isq u e c ir c u m s ta n t i is , d ec isio in c u m b e t , a n ta lis c o h a b ita t is p e r m it t e n d a , n e c n e . U t i a d v e r t it c le r ic a tu s d e m a t r im ., d c c is . 1 1 , n . 44. «

r i. Q u æ n o n p o te s t ad se c u n d a s n u p t ia s t r a n s ir e , a n te q u a m c o n v e rsu s s e c u n d u m m a tr im o n iu m c o n t r a x e r it cu m a l i a , eo q u o d p e r su b seq u en s m a tr im o n iu m p r im o s o lv a tu r v in c u lu m p r io r i s , ad eo q h id e m , q u o d si v iro c o n v e rso se c u n d a u x o r fid e lis m o re re tu r , n o n t e n e r e tu r p r im a m lic e t ad fid em c o n v e rsa m a c c ip e re ; sed h a c re lic ta p o sse t q u a m c u m q u e a lia m s ib i m a tr im o n io c o p u la re .

2 . E t si v i r co n v e rsu s a d fid em e l ig e re t s ta tu m c o e lib a tu s , n o n p o sse t u x o r m a n e n s in in fid e li» ta te c o n tra h e re a liu d m a t r im o n iu m , e t si c o n t r a h e r e t , n u llu m esset. U n d e si p o st c o n tra c tu m s e c u n d u m m a tr im o n iu m c u m se cu n d o m a r ito ad fid em c o n v e r t e r e t u r , t e n e r e t u r , h o c re lic to , p r im o c o n ju g i co n v e rso co e lib a tu m d u c e n ti a d h æ re re , ex docis, sac. congregationis.

3 . S i v i r c o n v e rsu s su sc ip ia t sacro s o r d in e s ; n am p e r h o ru m su sce p tio n em n on s o lv itu r v in ­c u lu m p r io r is m a tr im o n ii ; e t id e o s i a su sc e p tio n e sa c ro ru m o rd in u m u x o r c o n v e r te r e tu r ad f id e m , p o sse t q u id e m su u m re p e te re c o n ju g e m , e x ig e re t a m e n , v e l d e b itu m c o n ju g a le re d ­d e re a b sq u e p o n t if ic ia d isp e n sa t io n e n o n p o sse t.

{i . P ro le s su sce p ta s d o li n o n d u m cap aces e d u c a re in fid e c a th o lic a , e x ca p . E x litteris 2 , de conversione

infidcl., a d ju n c ta G lo ssa , ib id . , q u æ in e x p o s it io n e c a s u s , in q u it : E liu s conditionem pa tris , vel matris conversi a d fidem sequi debet.

2 . P ro le g v e ro d o li cap aces re l in q u e r e suae ip so ru m l ib e r t a t i , q u ib u s n e q u it le g it im a d e n e g a r i , e x eo prae­c is e , q u o d n o lin t e t ipsae ad fid e m c o n v e r t i .

III. Non dis­solvitur

f

2. E xp ar­te re- _ nueitfis < conver­sionem

Proles aliæ sunt

T A B U L A CC XLDE PROLIBUS LEGITIMIS ET ILLEGITIMIS, ET MODO LEGITIMANDI ILLEGITIMAS.

f i , N o n so lu m o m n es , q u æ n a s c u n tu r e x le g it im o m a tr im o n io e t ia m in te r in fid e le s c o n t r a c t o ; sed e t ia m ,2. P ro le s n a tæ e x m a tr im o n io p u t a t iv e ta li b o n a fide c o n t r a c t o , lic e t a g n ita n u ll it à te fie re t in te r p a re n te s

se p a ra t io : im o lic e t in te r ipsos m a tr im o n iu m d is s o lv e re tu r , ex cap. C u m in te r . 2 . Qui sunt filii Legitimi. Q u o d v e ru m est lic e t m a tr im o n iu m c o n tra c tu m fu is s e t b o n a fid e e x p a r te so lu m u n iu s , ex cap. C u m te m e re 14 , ibid.

I. L e g it im a e N . B . Matrimonium censetur bona fide contracium , si contractum sit in facie ecclesiae sine contradictione q u a le s cen**{ episcopi vel parochi, et cum ignorantia saltem ex parte unius , non solum fa c t i , cjuod, v. g . , tales sints e n tu r sibi invicem consanguinei, sed etiam juris dum taxat , seu impedimenti dirimentis ; unde si quis con­

traxisset matrimonium clandestine, vel contradicente sive episcopo sive parocho , susceptae ex tali m atri­monio nullo , proles essent illegitimae, e x c r Cum inhibitio 3 , d e c la n d e st in a d e s p o n s a t io n e .

3 . L e g it im æ ite m c e n s e n tu r p ro le s exp o sitae s iv e in h o s p it a l i , s iv e in p la te is a l i isq u e lo c i s , q u o ru m p a re n te s i g n o r a n t u r , d u m m o d o le g it im æ n a tæ , [ ju x t a p ro b a b ilio re m , apud Beiffensiucl, lib . 4 decret. fit. 12 , n. 14, fu n d a ta m in q u a d a m d e c la ra t io n e G re g o r ii XIV, a pu dP eilizarium , tom. 2 , tract. 7, c . 5 , n. 2 0 .

M a tr im o n iu m su b seq u en s in t e r p a re n fe s ip sa ru m p r o liu m le g it im e c o n tra c tu m s ive im ­m é d ia t e , s ive m e d ia te q u o a d o m n es o m n in o e ffe c tu s tu m s p ir i t u a le s , tu m t e m p o r a le s , ex cap. C o n q u e stu s 1 , et ex cap. T a n t a 6 , Qui sunt f ilii legitimi. E x c ip ê majoration , q u i d e b e re tu r filio e x im m e d ia to m a tr im o n io su sce p to : h in c s i h l iu s e x fo rn ic a to c o n -

i . N a tu r a le s c u b itu cu m B e r th a su sce p isse t m a s c u lu m , e t p o ste a id em T it iu s c o n tra c to le g it im eq u æ e x ju r e m a tr im o n io c u m C a ja , e x h o c h a b e re t f i l iu m , e t m o r tu a C a j a , se c u n d o d u c e re t B e r ­c a i l .s u n tc o n - t h a m , n o n f i l iu s B e r t h a e , sed Cajae su c c e d e re t in rnajoratum.c e p t æ v e ls a l - 2 . P ro fe ssio n e m re lig io sa m in o rd in e a d su sc ip ie n d o s o r d in e s , secu s v e ro ad o b tin e n d a stem p artae d ig n it a t e s , p ro q u ib u s o b tin e n d a esset d isp e n sa t io a s u p e r io r ib u s , ju x t a in f r a d ic e n d a ,n u llo v i g e n t e ! 3 . D isp e n sa tio n e m P a p æ q u o a d e ffe c tu s s p ir itu a le s ta n tu m , sc ilic e t o rd in e s , h o n o re s , d ig - im p e d im e n to 1 n ita te s e t b e n e fic ia e c c le s ia s t ic a , ex cap. P e r v e n e ra b ile m i 3 , ibid. im o in t r a su am d itio * d ir im e n te n e m p o n tif ic ia m e tia m q u o a d e ffe c tu s te m p o r a le s , ad c a p ie n d a m sc ilice t le g it im e h æ re -

m a tr im o n iu m d ita te m .in te r p a r e n - 4. P r iv i le g iu m im p e r a t o r is , r e g is , e le c to ru m im p e r i i , c o m itu m p a la t in o r u m , q u i p o s su n t t e s ,q u æ le g i le g it im a r e suor su b d ito s q u o a d e ffe c tu s t e m p o r a le s , s c ilic e t ad ca p ie n d a m le g it im e hært>t im a n t u r p e r d ita te m .

N . B . Matrimonium subsequens invalide contractum , licet bona fide in facie ecclesiae „ non potest legitimare proles naturales illegitim as , juxta probabiliorem , quia secun­dum regulam illam juris : Q u o d est d e ju r e n u llu m p ro d u c it e ffe c tu m , quidquid a liqui favero videantur matrimonio subsequenti licet invalido.

r i . A liæ v o c a n tu r adulterinae , q u æ v id e lic e t e x a d u lte r is ; a l iæ ifycstuosce , q u æ e x s a n ­g u in e ju n c t is in te r g ra d u s p ro h ib ito s ; a liæ sacrilegae, q u æ e s i t e r u tro , v e l a m b o b u s D eo co n se cra tis p a r e n t ib u s ; a l iæ nefariae, q u æ e x p a t re e t f i l i a , a liisq u e d e sc e n d e n ­t ib u s , v e l a sce n d e n tib u s p ro c re a n tu r .

( i . D isp e n sa tio n e m P a p æ e x t r a su am d itio n e m in o rd in e ad solos e ffectu s sp i­r i t u a le s , n o n v e ro te m p o ra le s e t p o l i t i c o s ; e t in su p p lic i l ib e llo e x p r im i d eb et q u a lita s i l le g it im a n o n so lu m g e n e r i c a , sed e t sp e c if ic a , a d e o q u e

Sp u ria e , e x p l ic a r i a n naturalis v e l spuria s it p r o le s ; h æ c q u e n u m e x in c e s t u , sa-q u æ e x \jure c r iie g io v e l a d u lt e r io ?

c a n .s u n t co n - 2 . P ro fe s s io n e m re lig io sa m ad su sc ip ie n d o s o rd in e s , n o n v e ro d ig n ita te s e tc e p t æ v e ls a l - b e n e fic ia a d ip isc e n d a , ex can. P re s b y te ro ru m r . dis. 56 , et ex cap. U t f i l i i 1 ,te m n a tæ v i- et cap. N im is 1 8 , de filiis presbyterorum.g e n te i n t e r J 3 . P r iv i le g iu m co n cessu m ab a liq u o e x s u p ra re la t is q u o a d e ffectu s p o lit ic o s ,p a re n te s im - 2 . L e g it i- C u m e n im in h a b ilita s ad h o s ju r e d u m ta x a t h u m a n o s it in tro d u c ta ( ju r e p e d im e n to m a n tu r e n im n a tu r æ o m n es f i l i i n a s c u n tu r le g it im i ) h in c a p r in c ip is v o lu n t a ted ir im e n te p e r a b ro g a r i e t m u ta r i p o te s t ; q u a m v is so li n a tu ra le s le g it im e n tu r , e t h o sm a tr im o — d u m t a x a t le g it im a r i p e r re s c r ip tu m p r in c ip is in t e l l ig i d eb e at ? n is i in res*n iu m , q u æ c r ip to a liu d e x p r im a tu r .

N . B . Subsequens matrimonium non légitimât proles s p u r ia s , e x cap . Tanta 6 . Q u i su n t f i l ii le g i t im i , e t B e n e d ic to XIY, c o n s t it . R ed d itae n o b is , to m . 1 , b u ll , e ju sd . , fo l. 4 5 2 , e d it . R o m . , § , 6.

2 . Legitimatus sive per subsequens matrimonium sive per rescriptum principis, venit in dispositione hominum , et statutorum valentium , quod quis debeat esse legitime natus , eique dari possunt litterae natalitiœ testantes talem ex honestis parentibus esse, et legitimo thoro.

N . B . Pro statuenda et stabilienda prolis légitimât ion e , attendi del!et p a f fu s , vel c o n c e p tio n is ipsius tempus , prout exigit favor , vel utilitas liberorum , adeo quod si favorem prolis non cederet tempus conceptionis , attendendum sit tempus partus , vel e contra ; et ita in praxi saltem pro foro conscientiae tenendum , quidquid aliqui velint, quod si parentes tempore c o p u læ fuerunt inhabiles , quia consan­guinei vel uxorati, licet tale impedimentum cessasset tempore n a t iv it a t is , proles concepta dicenda sit sp u r ia . Circa quod suspendit judicium Benedictus X IV > lo c . c it .

2 . In dubio an proles sit concepta , vel nata tempore , quo inter parentes potuit esse matrimonium1 , et adhibita debita diligentia , veritas haberi non posset judicandum in favorem pro lis , e x B e n e d . XIV, i b i d . , § . I V .

3 . Dispensatus y etiam simpliciter y a d ordines suscipiendos, non censetur eo ipso dispensatus in ordine ad recipiendum beneficium curatum ; sed pro hoc nova requiritur dispensatio , ju x t a p ro b a b ilio re m .

4. Episcopus potest dispensare cum illegitimis etiam spuriis ad effectum suscipiendi ordines minores et simplex beneficium , e x ca p . Is qui 1 , d e l i l i is p re sb y t . in -6 . Secus vero in ordine aci ordines majores , et beneficium curatum. ; imo nec 1 n ordine ad canonicatum ecclesiarum cathedraliurri, quod verum est, licet il legit imitas esset occulta , ju x t a p ro b a b ilio re m .

5# Predati regulares possunt cum suis subditis illegitimis dispensare a d effectum promovendi eos a d dignitates et officia ordinis ; et quidem etiam extrtf capitulum generale vel provinciale, e x p r iv i le g io G re g o rii XIV, c o n s tit . Circumspecta , to m . 2, b u l la C h e ru b in i s fo l , p i i l i j 6 8 7 , tu m in n o s tra b u i] ,

c a p p u e ., to m . fo l* 3 o 6 .

II. Illegiti­mae qua­rum aliæ^ sunt

I. Divisio,^ alia est

C en su ré , quæ est pce na ecclesias­tica medici­nalis pri­vans homi­nem usu.quorum­dam bono­rum spiri­tualium, do'r nec a. con­tumacia re­cedat

DE CENSURIS IN GENERE E T REQ U ISITIS U T HABEANT SUUM EFFECTUM .

1 . A jure , q u a l is c e n s è t u r , q u æ v i le g i s , v e l s ta tu t i a s u p e r io re i n f l i g i t u r , e t ta le m p o te s t so lu s P a p a , e t c o n c iliu m œ c u m e n ic u m fe r r e p r o u n iv e r s a ecc lesia : e p isco p u s v e ro p r o su a d iœ c e s i , e t fe r t u r p r o fu t u r is p e c c a t is , e s tq u e p e r p e t u a , d u r a tq u e d u m le x d u r a t .

2 . A b homine , q u a lis c e n s e t u r , q u æ fe r t u r ab a liq u o p a r t ic u la r i s u p e r io re p e r p r æ c e p tu m t r a n s i t o r iu m , v e l p e r se n te n tia m ju d ic ia r ia m , e t fe r t u r p r o p eccatis p r a e te r it is , v e l p ra e s e n t ib u s , ju x t a in f r a c^ cen da.

3 . Falae sententiae , e t h a e c , s iv e s it a j u r e , s iv e ab h o m in e l a t a , in c u r r i t u r ip so fa c to , seu ip sa c r im in is a d m iss io n e , a b sq u e u lla u lte r io r i ju d ic is s e n te n t ia , sa lte m c o n d e m n a t o r ia , q u a lis c e n s e tu r d u m le g is ­la t o r v e l u t i t u r h is v e r b is , ipso fa c to , ipso jure , ex tunc , m o x , ittico , v e l d u m u t i t u r v e rb is , s iv e in d ic a t iv i t e m p o r is , v . g . , excommunicamus, suspendimus , etc. , s iv e p r æ t e r i t $ te m p o r is , u t s it excommunicatus , suspensus, etc.

4. Ferendae sententiae, q u æ n o n c o n t r a h i t u r , n is i acce d a t ju d ic is s e n te n t ia , q u a lis c e n s e t u r , q u æ fe r t u r v e l p e r v e rb a , q u æ ju d ic is a c t io n e m e x i g u n t , v . g . , excommunicetur , decernimus excommunicandum , v e l p e r v e rb a f u t u r i te m p o ris s in e a d d i t o , v . g . , su b poena e x c o m m u n ic a t io n is . In d u b io ce n se n d u m est esse fe ren d âb s & i t e n t iæ , q u ia ju x t a r e g u la m il la m 40 , ju r is in -6 , in poenis benignior est inlerpre- tatto facienda.

II . P o te s ta s fe re n d i eam est ecclesiae co n cessa a C h r is to D o m in o tu m D . P e t r o i l l i s v e r b is : Quodeumque ligaveris super terram y erit ligatum et in coelis, tu m c æ te r is a p o sto lis i l l is v e rb is : Arnen dico vobis, quaecumque alligaveritis , etc., tu m d u m j u s s i t , re c u sa n te s a u d ir e ecc lesia m , h a b e n d o s esse s ic u t e th n ic o s e t p u b lic a n o s , q u i p r iv a n t u r o m *

" ilib u s ecclesiae s u ffra g iis .

( i. S it in f l ic ta ab h a b e n te p o te s ta te m , q u æ so lis p ra e la tis ecclesiae p o te s ta te ju r is d ic t io n is o r d in a r ia , v e l d e le g a ta in fo ro e x te r io r i g a u d e n t ib u s c o m p e t i t , e t h in c so liis p a p a , e p is c o p u s , h u ju s v ic a r iu s g e n e ­r a l i s , v ic a r iu s c a p i t u la r is , sed e e p isc o p a li v a c a n t e , p o s su n t eam in f l ig e r e : su p e r io re s ite m g e n e ra le s , p ro v in c ia le s o r d in u m r e g u la r iu m , e x p o te s ta te o r d in a r ia a S S . p o n t if ic ib u s co n ce ssa : d e s u p e r io r ib u s v e ro lo c a lib u s n o n ita c e r tu m ( q u a m v is S u a r e z , tract. 5 , de cens. , disp. 2 , sect. 4 , n. 7 , ju d ic e t e t h o s h a b e re eam re sp e c tu s u o ru m s u b d ito ru m ) ; secu s p a r o c h i , q u i v e ra m ju r is d ic t io n e m in fo ro e x ­te r n o n o n h a b e n t .

2 . I n so lu m h o m in e m v ia to re m f e r a t u r , q u a r e d u m le g itu r in j u r e , m o rtu o s fu is se e x c o m m u n ic a to s , in t e l l ig i d e b e t , d e d e c la ra t io n e e x c o m m u n ic a t io n is , q u a m a n te m o r te m i n c u r r e r a n t , e t in q u a m o r t u i s u n t , e t a q u a in d ig e b a n t a b s o lv i , s ic u t e c o n tra , d u m le g itu r m o r tu o s fu isse a b so lu to s , in t e ll ig i d eb e t d e d e c la ra t io n e , q u o d o b s ig n a p œ n ite n t iæ e x h ib ita a n te m o r te m , p o s s in t s e p e lir i in lo c o sa cro , e tc .

3 . S i t su b je c tu s e i , a q u o fe r t u r c e n s u r a , e t h in c in fid e le s l ic e t c a th e c u m e n i n o n p o s su n t l ig a r i c e n s u r a , c u m n o n s in t s u b je c ti e c c le s ia ? , b e n e v e ro h æ r e t iç i , n e q u e in fa n te s l ig a r i p o s s u n t ; im p u b e re s v e ro l ig a r i p o s su n t c e n s u ra la t a a ju r e s?c u s ab h o m in e , im p e r a t o r e s , re g e s , r e g in æ , e ju s q u e l i l i i ; e t p le - r iq u e re lig io s i n e q u e u n t l ig a r i c e n s u ris « b ep isco p is , ex privilegio exemptionis.

4. D e lic tu m , p r o p te r q u o d fe r t u r , s it co m m issu m in te r r it o r io fe re n t is c e n su ra m , e t h in c si s ta tu to e p isco p i la ta esset e x c o m m u n ic a t io c o n tra c o m m itte n te s fu r t u m , e t fu r t u m c o m m it te r e tu r e x t r a dioe­cesi m , ta lis n o n in c u r r e r e t c e n su ra m , ex cap. Ut animar um 2 , de constit. in-6.

5 . P ro p t e r p e c c a tu m in f l ig a t u r , q u o d p e c c a tu m d eb e t esse e x te r n u m e t m o r t a le , e x c ip e e x c o m m u n ic a t io - n em m in o r e m , e t su sp e n sio n e m ab a l iq u o d u m ta x a t o f f ic io , v . g . , a m issa c e le b r a n d a , p e r u n a m a lte ra m v e d ie m , q u æ p o s su n t fe r r i e t ia m o b p e c c a tu m v e n ia le .

6. P e c c a tu m , ob q u o d f e r t u r , s it o p e re c o m p le tu m e t c o n s u m m a tu m , e x c ip e c a s u m , q u o le x p ro h ib e n s a liq u id su b c e n s u ra , n o n so lu m p ro h ib e a t a c t io n e m , sed e t ip su m c o n a t u m , u t in d u e l lo ; e t su b o r- n a t io n e c o n t in g it .

7 . P e c c a tu m , o b q u o d fe r t u r , s it fu t u r u m , n am ob p e c c a tu m m e re p ra e te r itu m n e q u it fe r r i c e n s u r a , n is i a l iq u o m o d o p e n d e a t in f u t u r u m , ve l q u ia re u s in eo p e r s e v e r a t , v e l u t in ju r ia r e s a r c ia t u r p e r d e b ita m c o m p e n sa tio n e m , n am c e n s u ra est poen a m e d ic in a l i s , p ra e te r itu m v e ro u t t a le m e d e r i n e q u it .

8 . P e c c a tu m , o b q u o d f e r t u r , s it c o n ju n c tu m c u m c o n tu m a c ia ; q u ia fin is cen su ra e e s t , u t c o n tu m a x , seu in o b e d ie n s ecclesiae r e s ip is c a t ; s u ffic it a u te m c o n t u m a c ia , seu c o n te m p tu s v ir tu a lis , e t in te rp r e - ta t iv u s co n sis ten s in e o , q u o d sc ie n s q u id p ia m esse ab e c c le s ia p ro h ib itu m su b c e n s u r a , n ih ilo m in u s i l lu d fa c e re p ra e su m it.

9 . A d c e n s u r a s , q u æ fe r u n t u r ab h o m in e p r o p eccatis p r æ t e r i t i s , d e b e t p ra e m itti m o n it io , ex can , Omnes decimae 5 , causa 16 , quaesi. 7 , et ex cap. Reprehensibilis 2 6 , de appellationibus. M o n it io a u te m h æ c d e b e t esse c a n o n ic a , seu t r i n a , ita u t in t r a u n a m , e t a lia m s it in te rp e l la t io sa ltem d u o ru m d ie ru m : a u t u n a p ro t r ib u s , c u m e x p r e s s io n e , q u o d haec p r o t r ib u s v a l it u r a s i t , a lia s si f e r a t u r , p rae­m issa q u id em m o n it io n e , n o n ta m e n c a n o n ic a , v a l id a q u id e m esset c e n s u r a , in ju s ta t a m e n , ju x t a m o x d ic e n d a ; p ra e d ic ta a u te m m o n it io p ra e v ia n o n r e q u ir it u r ad in c u r r e n d a s c e n su ra s la ta s a j u r e , q u ia j ns ip su m se m p e r a d m o n e t , s e m p e r lo q u i t u r , s e m p e r c la m a t .in v a lid a e t n u lla c e n s u ra la ta s iv e ob d e fe c tu m ju r is d ic t io n is in f e r e n t e , s iv e q u ia n o n fu i t p raem issa sa lta m u n a m o n it io , lo q u e n d o ju x t a m o x d ic ta d e c e n s u ra la tu ab h o m in e ; sive oh d e fe c tu m cu lp ae e t p e c c a t i g r a v i s ; q u o d si e v id e n te r s it n u l l a , n e c c o ra m D e o , n ec c o ra m h o m in ib u s d eb e t l i g a r e , ex cap. Wtiter coderas 9 , de sententia et re judicata ; si v e ro n o n s it e v id e n te r n u lla , tu n c ca in n o d a tu s d e b e t v e l q u a e re re ju r is r e m e d ia ,id est a p p e l la re , a u t ad s u p e r io re m r e c u r r e r o , vel p a t ie n te r eam f e r r e , a b st in e n d o se in fo ro e x te r n o ab iis o m n ib u s , q u æ ve re in n o d a tis c e n su ra p ro h ib e n tu r ; p r iv a t im t a m e n , v e l c o ra m iis , q u i in n o c e n t ia m e ju s p e rsp e c ta m h a b e n t , e t sec lu so sc a n d a lo , posset ea e x e r c e r e , ju xta probabiliorem : q u o d v e ru m e s t , lic e t ju d e x in fe re n d a c e n s u ra p ro cessisse t se c u n d u m a llig a ta e t p r o ­b a ta , q u o d s i t a l is in p u b lic o e x e r c e r e t su u m m in is te r iu m m in im e in c u r r e r e t i r r e g u la r ita te m .

2 . In ju s ta c e n s e tu r c e n s u ra ,s i fe r a t u r v e l e x o d i o , in v id ia , a u t v in d ic t a , v e l n o n s e rv a to ju r is o rd in e a c c i­d e n t a l i , seu so le m n ita t ib u s re q u is it is , cap. Medicinalis 1 , de sententia excommunicationis in-6 , q u o d si q u is n o n ,s e r v a t is so le m n ita t ib u s re q u is it is in te x tu m o x c it . fe r r e t c e n s u ra m , v a lid e q u id e m a g e r e t , e t p ro p te re a h a b e re t su u m e f fe c t u m , e t t ra n sg re d ie n s illa ii i p œ n a m c a n o n u m in c u r r e r e t , e t i r re g u la r is e v a d e r e t , ip se ta m e n fe re n s i lla m p e c c a r e t m o r t a l i t e r , e t in c u r r e r e t poenas in te x tu ju r is c ita to .

N. B. Delictum non habens annexam contumaciam , seu contemptum sive form alem , sive virtualem , aut interpretaiivum , non subjacet censurce , et hinc ob hujus defectum poenae suspensionis et interdicti, quæ aliquando ab episcopis in malos sacerdotes , non tamen contumaces decernuntur, non^unt veri nominis censurae , sed habent rationem purae poenae vindicativœ , ut de suspensione diciiur, c a p . T a m lit te r is 3 3 , d e te s t ib u s e t a t t e s t a t io n ib u s , e t cap . C u m in c u n c tis 2 , d e e le c t io n e , de interdicto vero c a j . S a c r o 4 $ 1

. d e s e n t e n t ia e x c o m m u n ic a t io n is ? e t c a p . M e d ic in a l i s 1 , e o d e m t i t u lo i u - S j •

T AB UL A G G X I I * *

III. Re­quisita ad suum effec—. tum ut

IV. V i­tium , s' nempe

I. Non in­curritur dum con-

currit, sive

* TABULA CCXIII.DE CAUSIS EXCUSANTIBUS AB INCURRENDA CEN SU RA, E T FACU LTATE AB EA ABSOLVENDI.

r i. I g n o r a n t ia in v in c ib i l is tam j u r i s , q u a m f a c t i , ex cap. S i pero 4 , de sententia excommunicationis, et cap. Ut Anim arum 2 , de constitutionibus in-6 , e t h in c ig n o ra n s in v in c ib i l i t e r , q u o d a liq u id s it p r o ­h ib itu m su b c e n s u ra ; v e l sc ie n s q u id e m esse p r o h ib itu m su b c e n s u r a , ig n o r a t ta m e n i l l u m , q u e m , v . g . , p e r c u t i t , esse c le r ic u m , n o n in c u r r i t c e n su ra m : q u o d v e ru m e s t , e ts i ig n o r a n t ia esset v e n ia lite r in c u l­p a b il i s , v e l q u is d u b i t a r e t , an c e n s u ra ad v e rsu s a l iq u o d d e lic tu m la ta s i t ? a u t a n ta le fa c tu m su b c e n ­s u ra c o m p re h e n d a tu r , s u p p o s ito q u o d ’ fu e r i t a d h ib ita a liq u a d i l ig e n t ia p ro v e r ita te a c q u ire n d a : im o n e c in c u r r e r e t ce n su ra m , q u i s c ir e t q u id e m a liq u id esse p ro h ib itu m ju r e e c c le s ia stic o , ig n o r a r e t ta m e n in v in c ib i l i t e r id esse su b c e n s u ra p ro h ib itu m , ju xta probabiliorem , q u ia ta lis n o n c e n s e re tu r c o n ­t u m a x .

2 . I n a d v e r t e n t ia , q u æ æ q u iv a le t ig n o r a n t ia e , sa lte m p ro fo ro in t e r n o , jutâîa probabiliorem , e t h in c sc ien s q u id e m a lic u i a c t io n i esse a n n e x a m c e n s u r a m , sed q u a n d o illa m a c t io n e m p o sc it n o n c o g ita v it d e c e n ­s u ra , t a l is , a t te n to p raecise fo ro in t e r n o , n o n in c u r r e r e t c e n s u r a m , eo q u o d ta lis n o n c e n s e re tu r c o n ­t u m a x c o n tr a p ro h ib it io n e m ecclesiae su b c e n s u m p ra e c ip ie n tis , v e l p ro h ib e n t is .

3 . Ig n o r a n t ia v in c ib il is ta m legÌ3 p ro h ib e n t is , q u d m cen su rae a d ju n c ta e , d u m m o d o n o n s it crassa , s u p in a e t a f f e c t a t a , juxta probabiliorem ; s i e n im esset crassa , s u p in a v e l a f fe c t a t a , n o n posset tra n s^ re d ie n te m le g e m p ra e c ip ie n te m , v e l p ro h ib e n te m su b c e n s u ra ab h a c e u m e x im e r e . E x c i p e si c e n s u ra f t t a esse t c o n tr a e o s , q u i scienter, v e l temere, a u t consulto a l iq u id fe c e r in t , v e l qui praesumpserint, qui contemp­serint , qui temerarii violatores extiterint , n a m in h o c c a s u , e t ia m ig n o r a n t ia c rassa e t s u p in a , secu s a f fe c ta ta e x c u sa re t .

4 . M e tu s g r a v is , d u m m o d o n o n s it in c u ssu s in c o n te m p tu ecclesiae v e l r e l ig io n i s , e t q u id e m n o n so lu m p ro casu , q u o q u is e x ta li m e tu t ra n s g r e d e re tu r le g e m e cc les ia stica m p ro h ib e n te m a liq u id su b c e n su ra , sed e tia m si t r a n s g r e d e re tu r le g e m n a tu ra le m , c u i a n n e x a esset ab e cc les ia c e n s u r a , juxta probabis liorem : l ic e t e n im ta lis n o n e x îm e r e tu r a p e c c a to g ra v i , e x c u s a r e tu r ta m e n a c e n su ra ; q u ia a c t io i l la n o n c e n s e re tu r c o n ju n c ta c u m c o n t u m a c ia , e t h in c o c c id e n s c le r ic u m e x m e tu g r a v i a b a lte ro in c u s s o , e x c u s a r e t u r a c e n s u ra .

5. Appellatio legitim a, pro casu, quo censura esset solum comminatoria, seu lata sub conditione, ut si quis excommunicaretur, nisi intra meniem satisfecerit, dummodo appellatio fiat ante lapsum tem­poris ad implendam conditionem expressi :e x cap. Prceterea 4, de appellationibus : quod si interposita appellatione judicio appellantis legitima, judex, rejecta appellatione iit inepta, in causa proseque­retur , in foro externo ligatus censura censeretur quousque judex appellationis declararet, appella­tionem legitimam fftisse; in foro tamen conscientise immunis esset, ex cap» A d praesentiam 16', de appellationibus : si vero Censura absolute lata sit, appellans, licet legitime, non eximitur a censura i nam in hoc casu appellatio est quidem devolutiva., non vero suspensiva.

«i1 . A c e n s u ris 110 11 r e s e r v a t is , s iv e la t is ab e p is c o p o , s iv e a P a p a in fo ro j J U e r i o r i , q u iv is h a b e n t ju r is -

Censura d ic tio n e m p ro fo ro e x t e r i o r i , ex cap. Nuper 2 0 , de dentia excommunicationis, e t q u id e m n o nJ so lu m si s it la ta a ju r e , sed e tia m a b d o m in e p e r s e n te n tia m g e n e ra le m f^i o m n e s , q u i ta le d e lic tu m

c o m m is e r in t , q u i 110 11 m a n ife s ta v e r in t 3 n o n d e te rm in a n d o p e rso n a s , ju xta probabiliorem .2 . A c e n s u ris n o n re se rv a t is s iv e la t is ab e p is c o p o , s iv e a P a p a in fo r o c o p s c ie n t iæ , q u iv is c o n fe s s a r iu s ,

q u æ ta m e n n o n v a l e t , n isi c o ra m D eo : e t h in c c o n tra ta le m p d .se t ju d e x p ro c e d e re p ro c a s u , q u o d e lic tu m d e v o lv e re tu r ad fo ru m e x t e r n u m , q u a m v is s i v e l i t , p o ssit d e s is t e r e , s a lte m e x t r a c a s u m , q u o a p a r te u r g e a tu r .

' i . L a b o ra n te s im p e d im e n to c a n o n ic o , d e q u ib u s in T a b . L X V l I I , q u ia c e n su ris re se rv a t is s u m m o p o n t if ic i p o ssu n t ab so lv i ab e p isc o p o , e t a lip h a b e n te q u a s i ep isco p a le m ju r i s ­d ic t io n e m , ex cap. E a noscitur i 3 , et cap. Quamvis 58 , de sententia excommunica­tionis , in q u o ta m e n casu , cessan te im p e d im e n to , d e b e t a b so lu tu s se p ræ s e n ta re s u p e ­r io r i , cu i e ra t r e s e r v a t a , e t id n o n fa c ie n s in e a m d e m c e n s u ra m i n c i d i t , ex cap. Eos qui 2 2 , de sententia excommunicationis in- 6.

2 . G ra v a to s c e n su ra p a p a l i , si d e lic tu m s it o c c u ltu m , e t n o n d e d u c tu m ad fo ru m c o n te n ­t io su m , q u ia ta le s p o s su n t a b so lv i ab e p is c o p o , ex Tridentino.

3 . E x is t e n t e s in p e r ic u lo , v e l a r t ic u lo m o r t is , n am ta le s p o ssu n t a q u o v is sa c e rd o te a b so lv i a q u a c u m q u e c e n s u r a , ex Tridentino ju x t a d ic ta in T a b u la C L Y I 1I .

. V a l id e e t l ic ite e tia m a b s e n t i , e t a b so lu te d a ta s ta t im a c co n cessa e s t , o p e r a t u r ; ite m d a r i p o te s t e t ia m in v ito , seu t a l i , q u i n o n v u l t , a u t re c u sa t a b so lu t io n e m p e t e r e , d u m m o d o n o n s it e x eo in v itu s , q u ia

I I I . D a r i p o - J n o n v u lt a c o n tu m a c ia r e c e d e r e ; e t h in c h a e r e t ic u s , e t d e t in e n s re m a lie n a m n e q u it in v it u s a b so lv itest \ P ro casu 9 <ï u 0 v e ^ e t p e r s is te re in h æ re s i e t in iq u a d e te n t io n e .

1 2 . In fo ro e x t e r n o , seu c o n t e n t io s o , q u in d e tu r a b so lu t io a p e c c a t i s , e t im o a b u n a , e t n o n ab a l t e r a , im o e t in fo ro in t e rn o c o n s c ie n t ia e , p o te s t q u is a b so lv i a c e n s u ra ^ q u in a b so lv a tu r a p e c c a t is , secu s v e ro in fo ro in te rn o p œ n it e n t iæ . ^

I V . N e q u it t o l l i , seu d a r i a b so lu t io a c e n s u ra c o n tra c ta c u m d a m n o t e r t i i , n is i s a tis fa c ta p a r te læ s a sive r e a l i t e r , s iv e p e r p i g n u s , a u t f id e ju s s io n e m , a l i t e r a b s o lv e n s , v a le r e t q u id e m a b so lu t io ( e x c ip e si in fa c u lta te ab so lv i e x p re ssa esset c la u s u la : satisfacta parte , aliter absolutio non teneat ) , sed ip se p e c c a re t m o r t a l i t e r , e t r e s t itu t io n i o b n o x iu s e s s e t , ju x t a ta m e n d ic ta in T a b u la C X X I I .

N . B . i . Habens potestatem sive per jubilaeum , sive per aliud privilegium absolvendi a reservatis summo pontifici, ab­solvere eham potest excommunicaiurn denunciatum , sive a ju r e , sive ab homine, satisfacta tamen prius parte laesa , ju xta superius dicta.

2. Absolutio a censura inforo interno dari potest form a communi in absolutione sacramentali usurpari solita , inforo vero externo danda vel juxta, mandatum superioris, vel juxta rituale Romanum, ,

ÎI. Tollitur sola abso­lutione , j quam im

pertiripo test

3 . À reservatis solus reser­vans , suc­cessores , et delegati pro utroque fo­ro, excipe

TABULA CCXIV. *DE EXCOMMUNICATIONE MAJORI E T M INO RI, E T ABSOLUTIONE AB EADEM.

1. Reservatam et non reservatam, utrasque per extensum refert Lucius Ferraris, verbo excommunie. , art. 2 , 3 et 4 ; inter reservatas specialis est lata contra per­cussores clericorum , de qua Tab. L X V II et LXVIII.

2. Toleratam, qua affecti dicuntur excommunicati tolerati, quia ecclesia toleratet?’ perm ittit, quod nullus fidelium eos vitare, sed cum e is , sicut cum aliis tum in divinis, tum in humanis, et politicis communionem, et commercium libe& habere valeant ; quamvis ipsi excommunicati tolerati sint obligati vitare commu­nionem fidelium tam in divinis, quam in politicis, neque se possunt ultro inge­rere, nisi ad id ab ipsis fidelibus requisiti; nam distinctio tolerati non est facta in favorem excommunicati, sed in favorem fidelium.

Excommu nicatio , quee est censura , cjua homo bap- tizalus, priva­tur ex parte bonis spiritua libus , et com­munibus ab ec­

clesia? disposi­tione penden­tibus

I.Dividitur

* Majorem, quæ privat hominem omnibus eccle­siae bonis in seq. Tab. referendis jure solum ec- clesiast.,ea£? cap. Omnis Chris­tianus 53 9caus.-< 2 , queest. 9 , et ex cap.S i quem 59, et haec sola venit sub nomi­ne excommuni­cationis simpli­citer , quaeque subdividitur in

3 . Non to­leratam , vi cujus ,

ea affectus, et vitan­dus est ab-' omnibus, et ipse vi­tare debet omnes cu- jusmodi

'Olim erant omnes excommunicati excommunicatione m ajori, ita tamen, ut quorum excommunicatio erat publica, publice erant vi­tandi ; quorum vero occulta, occulte etiam, et privatim tantum erant vitandi ab iis, qui eam excommunicationem notam habebant, ex cap. Cum non ab homine 1 4 , de sententia excommunicationis.

'Excommunicati publice, et nominatim denunciati, seu i l l i , qui per sententiam judicis ecclesiastici sunt excom­municati , et specialiter ac publice denunciati , quas declaratio, seu denunciado in publico loco fieri debet aut inter missarum solomnia, aut affigendo chartam in loco publico , juxta locorum diversitatem, et non sufficit aliquem esse denunciatimi, et publicatum tan- quam reum criminis, v. g. , heeresis , cui annexa est excommunicatio, nisi expresse denunciatur, hunc esse excommunicatum , juxta probabiliorem.

De facto Notorii clericorum percussores, dummodo sint notorii solum notorietate tam juris, quam facti, juxta infra dicenda, sunt supposita autem tali notorietate , seu quod per judicis

sentgutiam sint convicti de gravi clerici percussione, sunt vitandi praecisa quacumque alia publica denuncia- tione, ex constitutione concilii Constantiensis, quæ inci­pit : Ad Evitanda, approbata a Martino V,quæ consue­tudine fu it receptak9 et confirmata teste Benedic. X IV .

Ex quo sequitur , quod hodie censeantur excommunicati vitandi solum publice denunciati , quod incurrerint excommunicationem majorem, et quidem nominatim , et convicti jx*r sententiam judicis ecclesiastici de gravi clerici percussione,

** Minorem , quae contrahitur solum propter illicitam cum excorhmumcata non tolerato, seu vitando conversationem sive vivente, sive mortuo , eum , v. g ., comitando ad sepulturam , cum cadaver por­tatur , ex cap. Statuimus 3 , de sententia excom. in-6 , quæ propterea est lata a jure, non ab homine.

T. Clericorum percussores pro casu , quofpercussio ita esset notoria, ut nulla possit tergiversatione celari, et nullo juris remedio , vel suffragio excusari, ex constitutione m ox citata concilii Constan- tiensis; unde cum percussio, licite publice facta, possit a percussore celari, asserendo videlicet, v .g ., se fuisse ebrium, aut in suam defensionem fecisse, vel ex vehementi passione iræ , aut ex motu primo, aut ex ignorantia , quod percussus sit clericus , vel percussori sit annexa excommunicatio, tunc ad vitandum clerici percussorem non sufficit, quod percussio licet gravis, fuerit publica , et notoria notorietate fa c ti, sed insuper requiritur , ut sit notoria notorietate ju ris , seu quod per sen­tentiam judicis constet, quod nullo juris remedio possit suffragari.

2. Excommunicatos non toleratos, seu vitandos in quinque actionibus,versu sequenti expressis:Os , orare y va le , communio y mensa y negatur.

T. Permittit fidelibus communicare in actionibus humanis, et politicis in quinque casibus versu se­quenti expressis:

U tile , lex y hum ile , res , ignorala , necesse.Extra quos casus communicans cum excommunicato vitando peccat venialiter, et incurrit excomm 11- ^nicationem minorem , imo in quatuor casibus incurrit quoque excommunicationem majorem.2. Absflutus in foro interno ab excommunicatione occulta potest in foro externo etiam publice

habere omne commercium in divinis et politicis, missam celebrare et hujusmodi, quod si excom­municatio, a qua quis in foro tantum interno est absolutus, sit notoria et publica, potest tantum in occulto celebrare, et alia vi excommunicationis prohibita exercere, >si absit scandalum ; quod si ejus crimen deferatur *ad judicem , licet non indigeat absolutione, potest tamen judex, si v e lit , procedere contra ipsum et prætendere , ut absolvatur etiam in foro externo , quamvis possit datam pro foro interno ratam habere, ex declarationibus sacrae congregationis y quas refert Lucius F er­raris , verbo excommunicatio y arL 4» n. 4.

1. Major nemini reservata lata tum a jure, tum ab homine per sententiam generalem , juxta dicta in priori Tabula, non solum ab episcopo, sed et ab aliis cõnfessariis, uti et excommunicatio minor , utpote nemini reservata, cx cap. Nuper 29 , de sententia excommunicationis.

2. Etiam t‘Xtra confessionem , etiam absenti, et invito juxta dicta in priori Tabula etiam mortuo, siante mortem dedisset signa pœnitentiæ, ut inde reddatur capax sepulturae ecclesiasti#ae, et com­munium Ecclesiae suffragiorum. ^

N. B. Perseverans per annum in Excommunicatione m ajori specialiter lata ab homine 5 redditur suspectus de hçç- , rfsi j ex Tridentino , quia prœsurnitur m ale sentire de ecclesia: potestate. % •

11. Jubet vi­tare

III. Tempe­rat perjuraf rigore, seu

IV. Dari potest

Effectusexcommu­nicationis

TABULA G G XV.DE E FFEC T IBU S EXCOMMUNICATIONIS TUM M A JO R IS, TUM MINORIS.

f t. Communibus ecclesiae suffragiis, seu quae publice, et nomine ecclesiae offeruntur ; et hinc prohibetur pro excommunicato orare, et qui preces, quae ecclesiae nomine fiun t, funderet pro excommunicato, peccaret mortaliter, et id procedit tam respectu excommunicati tolerati, quam vitandi, ju xta proba-biliarem.

4 Licitum tamen est in privatis orationibus orare pro excommunicato, licet vitando : unde sacerdos, ut privata persona , potest etiam in Memento orare pro excommunicato , licet vitando.

2. Usu passivo sacramentorum , adeo quód excommunicatus licet toleratus, sine gravi peccato sacrilegii nequeat, extra necessitatem vitandi scandali, infamia?, aut alterius gravis damni, percipere sacramenta, ex cap. Cum illorum 32 , de sententia excommunicationis ; si tamen ea reciperet « valide ea ( excepto sacramento pœnitentiæ) reciperet, nullam tamen incurreret pœnani, nisi susciperet sacramentum ordinis; in hoc enim casu incurreret suspensionem ab ordine suscepto, ex cap. mox cit.

44 Conferens vero sacramenta excommunicato vitando peccat mortaliter, et incurrit tum excommuni­cationem minorem, per dicta in priori Tabula, tum interdictum ab ingressu ecclesiae, ex cap. E p is­coporum 8 , de privilegiis in 6 , extra tamen casum ,#quod id faceret ex justa causa ad vitandum , v. g ., scandalum, vel infamiam excommunicati in ldfis ,* ubi censura contra eum lata ignoratur : multo autem minus peccaret, saltem vi censurae, administrando sacramenta excommunicato to l^ a to , licet peccaret contra jus naturale divinum, quod vetat sacramenta adm inistrai indigi»is, nullan? tamen poenam incurreret.3. Usu activo sacramentorum , adeo quod excommunicatus sive toleratus, sive vitandus nequeat licite administrare aliis sacramenta extra casum necessitatis, ex cap. Latores 4 , de clerico excommunicato et ministrante : et administrans, vel exercens actum ordinis, quem habet, extra casum necessitatis, graviter peccat, et irregularitatem incurrit ; licet valide administraret, excepto sacramento pœni­tentiæ , quod invalide administraret, si supponatur vitandus, et hoc non obstante incurreret irregu­laritatem , juxta probabiliorem.

444 Si tamen quis ligatus excommunicatione, sive ex ignorantia invincibili , aut inadvertentia censuræ, qua ligatur, vel urgente necessitate administraret in defectu aliorum baptismum, poenitentiam et extremam-unctionem , aut excommunicatus solus toleratus ad petitionem fidelis administraret sacra­menta, excusaretur a peccato et poena , si ex officio teneatur.

4. Facultate celebrandi divina off eia , et iisdem assistendi sive toleratus , sive vitandus s it , ex cap. A lm a mater 24? de sententia excommunicationis i/i-6 , et hinc nequit sive assistere missæ celebrationi, sive horis canonicis, sive interesse publicis processionibus, e tc ., aliter faciens peccat mortaliter ( nisi excu­setur ab ignorantia f vel vitandi scandali necessitate, aut justa causa ) , nullam tamen poenam incurrit.

* Excipe casum, quo assistens missæ , et jussus recedere, parere recusaret ; nam in tali casu incurreretexcommunicationem majorem Papae reservatam ; quod si toleratus, licet publicus, intersit officiis divinis, non pffipterea internitenda officia divina : si tamen quis coram excommunicato vitando celebraret missam , aut alia divina officia , procul dubio peccaret m ortalijfir, et incurreret excommu­nicationem minorem , et interdictum ab ingressu ecclesiæ ; ideoque a d jft c evitanda jubendus est, ut recedat talis excommunicatus vitandus et recusans, desistendum ab officioadivino , etiam celebratione , nisi sacerdos jam pervenisset ad canonum. *

5. Habilitate ad dignitates, et beneficia acquirenda , adeo ut quaevis collatio, praesentatio, electio , confirmatio , institutio excommunicati, licet tolerati, ad beneficium, sit ipso jure nulla et irrita , ex cap. Postulatis 7 , de clerico excommunicato et ministrante.

44 Excipe casum, quo provisio beneficii fac&i fuisset a summo pontifice cum clausula absolutionis a cen­sura ad effectum gratiam consequendi, quae tamen clausula non prodest sive excommunicato propte^ hæresim propter ejus singularem gravitatem, sive insordescentibus per annum in excommunicatione.6. U su, et exercitio omnis jurisdictionis, sive pro foro interno, sive pro foro externo contentioso, ex cap. Decernimus 8 , de sententia excommunicationis in -6 , idque procedit tam respectu tolerati, quam vitandi, adeo ut toleratus illicite quidem exerceat actus jurisdictionis, saltem non requisitus a fidelibus , valide tamen , nisi fiat contra ipsum exceptio; vitandus vero nec licite, nec valide, ex cap. A d probandum 24 ? de sententia et re judicata.

*** Excipe tum electionem Papae , quæ ex Clementina N e B o m a n i, §.Cceterum de electione, declaratur valida , sive qui eligitur censura ligatus sit, sive eadem ligati essent cardinales , qui eligunt; tum assis- tentiam parochi, dum contrahitur matrimonium , cum talis assistentia non sit actus jurisdictionis , ex Tabula CCII.

7. Communione politica , adeo quod excommunicatus non solum vitandus, in quo omnes conveniunt, sed etiam toleratus , juxta probabiliorem , nequeat aliquod commercium politicum habere cum fideli­bus, quamvis si toleratus exerceat requisitus a fideli non peccet, sicut peccat tam vitandus, quam alii fideles cum ipso habentes aliquod commercium politicum , ex cap. Nuper 29, de sentent, excommunie, juxta tamen dicta in priori Tabula.

* Ex quo sequitur, quod excommunicatus vitandus nequeat cum fidelibus ullum contractum celebrare }attamen si contrahat, contractus ab eo facti cum fidelibus valici suijt ; in causis tamen sive civilibus , sive criminalibus potest tanquam reus conveniri, non obstante quod sit vitandus, ex cap. Intellexi­mus 7 , de judiciis. %

8. Sepultura ecclesiastica, adeo quod excommunicatus non solum vitandus, de quo omnes conveniunt, sed etiam toleratus juxta plures, nequeat sepeliri in loco sacro ad fidelium sepulturam destinato, quod extra dubium est, si toleratus decessisset absque pœnitentiæ signis, quia sic in peccato mortali deces­sisset ; vide dicta in Tabula CVI.

4 E x quo sequitur , quod haereticis , licet in Germania toleratis, neganda est sepultura ecclesiastica; quod si vitandus sepeliatur in loco sacro, non obtenta prius absolutione, debeat exhumari, et cadaver ejus fora3 projici, si ejus ossa ab aliis secerni possint, secus si discerni nequeant, ex cap. Sacris 12 , de sepulturis ; et locus evadit pollutus, nec ante reconciliationem in eo quis sepeliri potest; vide dicta in Tao. CXVII,

1. Becephone passiva sacramentorum , adeo quod sine peccato gravi ligatus tali excommunicatione, ne­queat ullum sacramentum recipere, licet valide reciperetur : excipe juxta aliquos sacramentum pœni­tentiæ , et licet non privetur usu activo sacramentorum, st tamen ea administraret, juxta plures pec­caret venialiter, nullam tamen incurreret irregularitatem, vel poenam canonicam sive administrando, sive recipiendo.

2. Electione passiva a d dignitates et beneficia , ex^ap. S i celebrat 10 , de sententia excommunicationis, et hinc eligere quidem potest, non tamen eligi: et si eligeretur, tam eligens, quam electus peccarent mortaliter : electio tamen non esset ipso jure irrita , sed irritanda*

Í. Majoris sunt octo-( privare

II. Minoris sunt duo, videlicet privare •

TABULA OCXVID E S U S P E N S IO N E , D IV IS IO N E E JU S D E M , P O T E S T A T E E A M F E R E N D I , E T S U B JE C T O .

Ì

I. Divi- ditiir respec­tu

ï .officiosus--*pensus

Suspen­sio est censura , qua cleri­cus pri- vaturusu, et exerci­tio om nium , vel quorum-

» darri suo- rum mu­nium , quœ

2. Ab ordine sus­

pensus

III.Esse potest, et si sit,; sus­

pensus

i

jfA ju re , quæ a jure communi, vel constitutionibus apostolicis imposita est, quas refert Lucius Fer- Feren- f raris, verb. Suspensio , art. 2 , 3 , 4 .

tis in j Ab homine, quæ videlicet imponitur a superiore ecclesiastico pro aliqua actione particulari, ut fiat . L vel non.

Objecti in ab officio — vel ab ordine — vel a beneficio — vel a jurisdictione — vel a divinis.^Poenalem, Tuæ fertur per modum puræ pœnæ in vindictam culpæ præteritæ.

Finisinx Medicinalem, quæ fertur ad impediendum delictum futurum , quaeque habet pro fine emenda tioriiSïf t clerici, et haec sola habet rationem verae censurae.

II. Requirit, ut praeviam admonitionem, nec non, ut in scriptis feratur : cujus defectu , ut si Solo verbo præla*ris dicat: suspendo te a celebratione missae, non videtur proprie suspendere, sed solam missæ celebrationem prohfiere.

^ Privatur usu , et exercitio ordinis , jurisdictionis > et omnis ecclesiastici ministerii, quod a clerico■ qua tali exerceri solet, unde sic suspensus nec celebrare, nec sacramenta administrare, nec ferre

censuras » nec alios ad confessiones excipiendas approbare, nec eligere potest. •Nequit eligi ad beneficium, ex cap. Quia i 5 , de rescriptis in b « quia beneficium datur propter offi­cium ; unde cuifi áÜfcpensus ab officio impediatur officium exercere, hinc eligi nequit ad beneficium; quod si eligatur , electio ipso jure est irrita juxta probabiliorem fundatam in cap. imm bouæ me- moriæ 8 , de cetate , qualitate , et ordine praeficiendorum, quamvis aliqui velint, solum irritandam,

< Non tamen propterea censetur quoque suspensus a beneficio» e jusque fructibus, ex cap. A crapula 14 j de vita et honestate clericorum ; quod verum est, etsi suspensio facta esset sub disjunctione ab officio vel beneficio, quia juxta probabiliorem , suspensio lata sub illa forma disjunctiva nullum ef­fectum ipso jure producit.

4. Neque prohibetur sacramenta recipere (excepto ordine) , indulgentias lucrari, celebranti missam inservire , cum aliis in choro cantare; quia hae actiones non sunt propriae clericorum , cum etiam a laicis possint et soleant exerceri; potest insuper epistolam cantare etiam cum alba et tunica, dum­modo sine manipulo.

1. Debet se abstinere ab usu, et exercitio cujuscurrique ordinis, supposito quod sit suspensus ab or­dine absolute ; s i vero suspensus esset ab ordine superiore, v. g . , presbyteratu, non propterea cen­seretur suspensus ab ordine inferiore , v. g . , diaconatu , neque suspensus ab ordine inferiore cen­sendus propterea suspensus ab ordine superiore, extra casum, quo superior esset annexus inferiori ; hinc suspensus a presbyteratu potest cantare epistolam vel evangelium, suspensus a diaconatu potest absolvere, extremam-unctionem dare.

2. Non tamen suspensus ab ordine, licet absolutq^t simpliciter, censetur ipso facto suspensus a juris­dictione , ex D. Thom a in su p., quaest. 2 2 , art. 3 , et hinc potest concedere facultatem eligendi confessarium , licet ipse nequeat confessiones audire; potest eligere cantare in choro.

3. Non censetur ipso factó suspensus ^beneficio, eo flfæsertim , quia suspensus ab ordine potest bene­ficii sui munia quaedam per se, qiîædam vero per alium exercere; et hinc collatio beneficii facta suspenso ab ordine, illicita quidem est, non tamen irrita. Accedit, quod aliud sit ordo, aliud vero beneficium, ac proinde, qui uno privatus est, non statim alio privatus censeri debet; intellige ut superius dictum dummodo Ufneficium non detur propter officium, a quo est suspensus, et cujus

- munia per se, non per alium exercere posset : in quo casu ab utroque maneret suspensus. f S i meficio, ab omnibus beneficiis censëtnr quod suspensus, qui tamen non privatur

titulo beneficii, uti depositus, sed solum fructibus ejus , quo nomine veniunt decimæ, prim itiæ, oblationes, et caetera emolumenta, quæ ratione beneficii percipiuntur, et hinc ei oeconomus constituendus.

' 1 . Partem fructuum ad suam suorumque necessariam sustentationem sibi reservare,si sit sus­pensio lata in contumaciam , possi tque suspensus, delicti pœnitens ab ea se liberare : bene vero si sit lata in pœnam delicti cominissi, adeo ut non sit in potestate suspensi se ab ea liberare.

2. Percipere distributiones quotidianas quæ interessentibus divinis officiis conceduntur, si hae sint extractae ex fructibus ipsius beneficii, bene vero si essent ex particulari fidelium fun­datione assignatae in stipendium interessentibus divinis officiis, juxta probabiliorem .

3 . Percipere fructus ex beneficiis pluribus ab ipso possessis, licet aliqua essent extra suam diœcesim , supposito quod suspensio incurratur ex violatione statuti lati ab episcopo expri­mente, se intendere suspendere ab omnibus beneficiis, etiam extra diœcesim sitis, secus si id non exprimeret.

4. Recipere aliud beneficium , si suspensus ab omnibus beneficiis; quod si reciperet, valide quidem , sed illicite reciperet, nisi obtinuisset, saltem pro foro poenitentiae, absolutionem a censuris, vi cujus absolutionis valide, et licite reciperet, quantum attinet forum inter­num ; si vero suspensus esset a beneficio vel beneficiis, quæ possidef, posset valide et licite aliud beneficium acceptare.

5. A beneficio percipere pensionem juxta aliquos , licet probabilius sit, quod possidam re­cipere , cum pensio non sit veri nominis beneficium.

A jurisdictioije, nequit censuras ferre, concedere indulgentias, alios ad confessionem approbare neque potest eligere, et alios similes actus exercere, sive hi in rigore jurisdictionem includant, sive aliquod jus æquivalens , quod clerico qua tali conceditur ab ecclesia , et ab eadem auferri potest.A divinis, nequit in choro recitare psalmos, neque iis interesse, aut etiam officia divina audire tanquam

clericus, quod si intersit tanquam clericus, et minister ex officio iit irregularis, secus si id faciat tanquam laicus, et hinc potest tanquam laicus audire sacrum, non vero celebrare, aut coram se facere celebrare, esto esset episcopus.6. Absolute et simpliciter, censetur suspensus totaliter tam ab officio, quam a beneficio.

r i. A solis personis ecclesiasticis, praesertim Papa et episcopis, superioribus ordinum regularium, prout dictum fuit Tab. CCXII , qui etsi possint ob levem culpam infligere Suspensionem aliquam levem, v. g . , ab unico actu electionis, a percipiendis una, alterave vice distributionibus, vel a missa celebranda ad breve tempus, ne­queunt tamen suspensionem a divinis vel ab officio, et beneficio ad longum tempus nec valide propter levem culpam , nec prudenter propter lethalem , quæ gravioribus non accenseatur , ex Benedicto X I V , syri. dicec. , lib. 20, cap. 1 , num. 3 . , • .

2. In omnes , et solos clericos licet solum minoribus, ot prima tonsura initiatos, quidquid aliqui praesertim galli, velint, non nisi sacrTs ordinibus initiatos subjectos esse censurae suspensionis, et hinc volunt quod in

'______ 1___i i- • .1 „ 1_____t. : 1 1 ..............1— . ... ____/.......................... l'rtni «• CÎ n m r i i l - o n s n n n ci F c a r r i R r i f i l i m i

3. A be­nefi­cio Nequit^

sus— \pensus

4-

IV. Potestferri

forma absolutionis omitti debeant illa yerha : initiatus,

a m iado suspensionis, si pœnitens non sit sacris ordinibus■ t a b u l a cCxvn.

TABULI . G G X V11.

Inducit

II. Non in­du cijt

Irregula­ritatem

DE EFFECTIBUS, ET ALIIS PERTIN EN TIBU S AD SUSPENSIONEM.

'Peccatum mortale in illum , qui violat suspensionem sive totalem , sive partialem, quia videtur con­temnere ecclesiam , et gravem illius censuram.

f i. Si suspensio sit levis-ab aliquo dumtaxat actu , juxta dicta in priori Tabula, vel suspensus ab ordine exerceat minorem ordinem.

2. Si suspensus ( dummodo non sit denunciatus ) ad petitionem fidelium ex debito ministret „ . } officia , a quibus est suspensus, et prius nequeat absolvi.Hxcipe^ ^ gUspensus, licet denunciatus , ob urgentissimam causam, vel ad evitandum scandalum

exerceat officia, a quibus est suspensus.* Cbmmunicans cum suspenso , licet denunciato , in actionibus, in quibus non est suspen­

sus, aut non peccat , vel solum venialiter.

( i. Si suspensus ab ordine sacro, ejus officium sol em ni ter exerceat, ex cap. Apostolicæ 9 , J e 1 clerico excommunicato , etc. , quod et p ^ e d é re de violante suspensionem mere pœnalem Irregula- JÍ ab ordine sacro aliqui volunt, licet alii et forte probabilius negent, eo quod non lib eat

ritatem | rationem veræ censuræ.. % •2. Si suspensus ab ingressu ecclesiæ , hoc non obstante in ea celebret capTSi ({ui 20 , de

sententia excommunicationis in-6.

t. Si suspensus ab aliquo ordine minori exerceat actum ordinis alicujus minoris, a quo est suspensus, licet exerceret ipsum solemniter, saltem extra casum, quo minorum ordinum functiones alicubi ad votum , et mentem concilii restituta essent; adeo ut ostiarii, et lec­toris functiones non nisi a lectoribus , et ostiariis exerceri possint.

2. Si suspensus ab ordine sacro hunc non solemniter exerceat, et hinc si ita,suspensus caneret epistolam, vel evangelium in missa solemni sine manipulo, vel stola, non incurreret

-< irregularitatem.3. Si suspensus sive a divinis officiis et sacramentis, sive a jurisdictione, vel beneficio assistet divinis officiis , sacramenta recipiat, actus jurisdictionis exerceat, administret beneficium , aut fructus ejus percipiat, quamvis hisce se ingerendo peccet mortaliter*

4. Si suspensus ab ordine suscepto praesumat, nulla impetrata absolutione a censura, ad superiorem ordinarci ascendere, ex Benedicto X I V , synod. dicec. , lib. 12 , c. 3 , Jium. 1 , quidquid alieni velint, et talem incurrere irregularitatem.

f Impediri, si sit ab o f f ic i , et ingressu ecclesiæ , per appellationem , quae praecessit ipsam suspensionem. Suspensio vero a beneficio, ab adnAistratione beneficii, a voce saltem passiva per appellationem etiam subsequentem impediri posset. M

r i. Per solam absolutionem , <$$^ha t rationem veræ censuræ ct hìge absolutio necessario danda,et"i cfispensus recessisset: a contumacia, supposito quod absomte sit imposita : aliter dicendum : snposita esset ad certum tempus, vel sub conditione ; si autem sit mere

III. Potest^ poenalis toliit.gr vel per lapsum temporis, si imposita sit ad certum tempus , vel per dis-pensationemxohcedendam ab eo , qui eam inflixit.

T Ili ./ a. Lata sive a ju re , siye ab homine generaliter, si non sit reservata ab episcopo, et alio0 ^ quasi episcopali jurisdictione prædito , non tamen ab alio , qui non habet jurisdictionem

in foro externo ( nisi habeat a sede apostolica privilegium , quale habent religiosi mendi­cantes , om* possunt absolvere suos pœnitentes clericos seculares etiam a reservatis sedi apostolicæ) eo^fpso quod haec absolutio non sit necessario praemittenda ad absolutionem a peccatis, ob cujus causam proprio sacerdoti conceditur potestas absolvendi ab excom­municatione non reservata juxta dicta in Tabula CCXIV.

IV. Nequit retardari, aut suspendi a suo effectu semel incursa praeterquam a Romano pontifice.V. Afficit suspensum ab officio, ordine, et jurisdictione ubique existentem, adeo ut nullibi possit exercere actus illius

potestatis , a qua fuit suspensus donec absolvatur , quia censura afficit immediate personam , adeoque eam comita­tur , etiam extra territorium, quamvis aliqui velint id procedere solum respectu suspensi absolute ab ordine, secus respectu suspensi a jurisdictione vel beneficio.

VI. Irritat, seu invalida reddit acta suspensi publice denunciati ,pï£) casu quo acta contra suspensionem facta exigant jurisdictionem ; et hinc invalide absolvit suspensus ab officio si sit denunciatus. Si vero acta contra suspensionem facta non exigant jurisdictionem, vali sunt. Unde suspensus ab officio, licet denunciatus , valide ordines con­fert, confirmat, consecrat virgines et altaria', et alios actus ordinis exercet, quia non includunt intrinsece actum jurisdictionis.

VII. Quamvis in jure nulla sit praescripta forma pro absolutione danda a censura si^penÿonis, et ideo possit absolutedari quibuscumque verbis aptis ad exprimendum quocumque idiomate effectum, ex 'usu tamen ecclesiæ hæc et similis forma adhiberi solet : Absolvo te a rinculo 'suspensionis, quam 'incurriMi ob talem, , vel talem causam , et restituo te pristinas exeeutioni tuorum or din A ffic i òrùrn, quæ tamen non debet impertiri antequam absolvenduspromittat satisfacere parti læsæ , casu quo crimen,’ propter quod incurrit suspensionem, tangat personam tertiam,

V’ A TABULA é c XVIII. r

I . D iv id i­tu r in

DE NATURA, ET DIVISIONE CENSURÆ INTERDICTI, ET OBSERVANDIS CIRCA INTERDÌCTUML

1 . L o c a le , q u o im m e d ia te lo c u s ip se in t e r d ic i t u r , n e ib i d iv in a p e r a g a n t u r , v e l a u d ia n tu r s ive ab in d i g e n is s iv e ab a lie n ig e n is . Q u o d s i in t e rd ic a t u r lo c u s a l iq u is p a r t ic u la r is , v . g . , p a r t ic u la r is a l iq u a e c c le s ia , d ic itu r in te rd ic tu m locale particulare , q u o d si in te rd ic a tu r lo c u s v a r ia su b se lo c a c o m p le c ­t e n s , u t r e g n u m , p r o v in c ia , c iv i t a s , im o e t p a ro c h ia d ic it u r in te rd ic tu m locale generale.

2. P e r s o n a le , q u o im m e d ia te in t e r d ic u n t u r ip sæ p ersonae e t n o n lo c u s , et tu n c i llæ perso nae n e c f f ï ^ f 1n ec a lib i p o s su n t p e rc ip e re sa c ra m e n ta , n e c e x e rc e re fu n c t io n e s sacras p e r ijg^T Ü iufrm i p ro h ib ita # ® q u o d si p e rso n a a l i q u a , v e l s im u l p lu r e s , sa lte m su b r a t io n e a liq u a c o m m u n i e x p r ess g P ^ ^ f g T , q u i ta le d e lic tu m c o m m is e r u n t , d ic itu r in te rd ic tu m personale particulare , si v e r o v i^ te rd ic a tu r a liq u a c o m m u n ita s p e rso n a ru m , v . g . , in te g ra a l iq u a u n iv e rs ita s , c o lle g iu m , c a p it u lu p x c o n v e n tu s , d i­c i t u r in t e r d ic t u m personale generale. p ^

3 . M ix t u m , q u o im m e d ia te e t l o c u s , e t p e r so n a in t e r d ic u n t u r , v . g . , c iv ita s e t e ju s in co lse .4. L a tu m a ju r e e t c e n s e t u r , q u o d a ju r e c o fa im u n i, e t c o n s t itu t io n ib u s a p o sto lic is la tu m e s t , q u o ru m ,

se r ie m r e fe r t L u c iu s F e r r a r is , verbo In te rd ic tu m , art. 2 , 3 , 4 et 5.B 5 . L a tu m ab^hprrm ie e t c e n s e t u r , q u o d la tu m est ab h a b e n te fa c u lt a t e m , q u a le m a t t e n t o * ju r e com

m u n i h a b e n t o m n e s , q u i p o s su n t e x c o m m u n ic a re e t su sp e n d e re .

I l A i g a t : e t q u id e m lo c a le ta m g e n e r a le , q u a m sp e c ia le o m n es in c o la s tam la ic o s , q u a m e c c le s ia s t ic o s , e t ia m r e l i ­g io so s , q u a n tu m v is e x e m p t o s , ex cap. Cum in partibus 1 2 , de verborum significatione , et cap. Auctoritate , de privilegiis 1 2 6 , s ive d e in la tu m s it a sede a p o s to l ic a , s iv e ab e p isc o p o p ro m u lg a tu m , ex Tridentino , sess. 25 , cap. 12 de regularibus, im o e t ip su m la to re m , e t e ju s a e q u a le m , v e l su p e r io re m i l lo , so lo p a p a e x c lu s o .

r i . S i d e n u n c ia t im i n o n s i t , n a m p o s t c o n s t itu t io n e m c o n c ili i C o n sta n tie n s is , d e q u o T a b u la C C X i V , n e q u e in te rd ic tu m lo c a le o b s e r v a r e , n e q u e p e rs o n a lite r in te rd ic tu s v ita n d u s e s t , e ts i ip se p e rso n a ­lit e r in te rd ic tu s a b stin e re d e b e a t a d iv in is , q u a m p r im u m c e n s u ra l ig a t u r .

2 . S i p assim n o n o b se rv e tu r ab iis , in q u o ru m g ra t ia m a p p o s itu m e s t , ex cap. Petistis 2 0 , de privilegiis.3 . R e g u la re s h a b e n te s s p e c ia le p r iv i le g iu m , d e q u o in s e q u e n ti T a b u la .

III . N o n 4 . P e rso n a s e x t r a lo c u m in te rd ic tu m e x is t e n t e s , u tp o te q u æ p o s su n t , d u m a lib i e x i s t u n t , in te re sselig a t d iv in i s , s a c ra m e n ta re c ip e re , a c in lo c o sacro s e p e l i r i , ex cap. S i sententia 16 , de sententia excom­

municationis 12 6 , d u m m o d o ipsae p erso n ae n o n s in t s p e c ia lite r in t e r d ic t a e , n e c d e d e r in t cau sam c u lp a b ile m in te rd ic to .

5 . P e r s o n a le , q u a n tu m c u m q u c g e n e r a le * * n o n J ig a t p u e r o s , a m e n t e s , e t q u o s c u m q u e d o li in c a p a c e s , s ic u t n ec p e re g r in o s e t e x t e r o s , lic e t p e r lo n g u m te m p u s in t e r in te rd ic to s c o m m o r e n tu r , n e q u e l ig a t i llu m , q u i ta le in te rd ic tu m t u l i t .

I n t e r d i c t u m , q u o d e s t c e n ­s u r a e c c le s ia s ­t ic a p r iv a n s h o m in e m , v e l lo c u m p u b lic a d iv in o r u m o f

^ f i d o r u m , a l i ­q u o r u m s a c r a ­m e n t o r u m a d - m in is t r a l io n e , et u s u e c c le ­s ia stica s s e p u l­tu ra s

7

I V . O b ­s e rv a n d a , p r o p o n it^

, In te rd ic to c l e r o , n o n c e n s e tu r f e r d i c t u s p o p u lu s , n e c e c o n v e r s o , ex cap. S i sententia 1 6 , de sententia excommunicationis 1 2 6 , n e q u e o m n e s c le r ic i , sed so lu m g a u d e n te s p r iv i le g io fo r i e t c a n o ­n is f d e q u o in f r a .

E p is c o p o s , e t i f ! i $ s p rae la to s e c c le s ia s t ic o s , ac c a n o n ic o s c a th é d ra le s , n is i h o ru m sp e c ia lis p . » f ia t m e n tio . >

< n x c ip e ^ R e l ig io s o s , q u ia in o d io sis n o n v e n iu n t n o m in e c l e r i , b e n e v e ro n o m in e p e rso n a ru m e c c le s ia st ic a ru m .

• f 'c>Pe < 2. ]

i «

In te rd ic ta c i v i t a t e , c e n s e n tu r e tia m in te rd ic ta s u b u r b ia , e t aed ific ia a d ja c e n tia c iv it a t i , l ic e t a lte r iu s ju r is d ic t io n i te m p o ra li v e l s p ir itu a l i s u b je c t a , ex cap. S i ciAlas 1 2 , de sententia excommunica­tionis 126.In t e r d ic t a c iv ita te , v e l d ioecesi c e n s e tu r e t ia u W it e r d ic t a e cc les ia c a th e d ra lis ib i e x i s t e n s , ex textu

m ox citato.In te rd ic ta e c c le s ia c e n se n tu r in te rd ic tae c a p p e llæ , e t cq em eteriu m ip si ecclesiae c o n t ig u u m , secus si c a p p e llæ , v e l c œ m e te r iu m n o n e sse n t c o n t ig u a , e c o n tra in te rd ic ta c a p p e lla v e l co em eterio n o n c e n ­s e tu r in te rd ic ta ecc lesia . #In te r d ic ta c o m m u n ita te c e n s e n tu r in te rd ic ta e s in gu lae i ll iu s c o m m u n ita t is p e rso n æ , tu m in n o c e n te s q u a t e n u s , e t q u a m d iu su n t p a r te s c o m m u n it a t is , n o c e n tis , tu m a b se n te s te m p o re la t i in t e r d ic t i , tu m illae p e rso n a e , quae p o st la tu m in te rd ic tu m fijunt p a r te s i ll iu s c o m m u n ita t is .

. G e n e ra le s iv e p e r s o n a le , s iv e lo c a le p r o p te r c u lp a m c o m m u n e m , e t q u id e m g ra v e m , n o n cu lp a m , l ic e t g ra v e m , a l ic u ju s p erso n ae p riv a ta e , n is i s it c u lp a ca p it is v e l c o m m u n ita t is .S p e c ia le p r o p te r cu lp a m p ro p ria m , e t q u id e m g r a v e m , s i se rm o s it d e in te rd ic to p e r s o n a l i , p a r t ic u ­

la r i , in te g ro e t to ta l i : ex Benedicto X I V 9 synod. diaeces. , lib. 1 0 , c. i , 11. 3 .

N . B . Privilegio canonis gaudent omnes relati in Tab. L X V I I , privilegio vero fo ri attento praecise jure commun : gaudiMt 710% solum clerici in sacris ordinibus constituti, religiosi omnes ( et moniales ) tam professi, quam novitii, ettari} solum conversi, sed etiam clerici solum prim a tonsura initiati , vel in minoribus consti tuli) dum­modo hi habeant conditiones a Tridentino , se ssF 2 3 , de r e f o r m . , cap . 6 , requisitas : sufficit autem , si unicam ex tribus ibi requisitis conditionibus habeanmfflSk d e c la ra t io n e sacrae c o n g re g a t io n is .

V . F e r r i ( d e b e t ,e t < q u id e m j

C e n s u r æ i n t e r d i c t i e f f e c t u s ( e x c a p . A l m a m a - - t e r 2 4 , d e se n te n tia e x c o m m . i n - 6) s u n t

Excipe-<

2. Nonve-_ tat : unde

T A B U Û A C C X I X .d e EFFECTIBUS CENSURÆ INTERDICTI, ET QUIDEM IN PRÆSENTI DE DUOBUS PRIMIS.

C T e m p o re in te rd ic t i s iv e a d m in is t r a r e , s iv e re c ip e re sa c ra m e n ta e u c h a r is t ia e , e x tre m a e-u n c- t io n is e t o rd in is .

f i . P ro b a b ile p e r ic u lu m m o r t is , in q u o , s iv e a b in t r in s e c o , sive ab e x tr in s e c o p r o v e ­n ie n t e , p o te s t re c ip i e u c h a r is t ia a b e o , q u i n o n est s p e c ia lite r in t e r d ic t u s , n ec d e d it ca u sa m c u lp a b ile m in te rd ic to .

2 . S p e c ia l ite r in t e r d ic t u m , si p r iu s c o n d ig n a m sa t is fa c t io n e m e x h ib e a t , v e l de s a t is fa ­c ie n d o c a u t io n e m , p ig n o r a t it ia m , v e l fid e ju sso r ia m p raestet , a u t sa lte m ju r e t » q u o d , q u a m p r im u m p o t e r i t , sa t is fa c ie t : t a l i e n im in m o r t is p e r ic u lo p o te s t a d m i­n is t r a r i e u c h a r is t ia , ex cap. A lm a mater cit.

Y e t a t 3 . M in is tro s e c c le s ia ru m , q u i p ro c o n s e rv a n d a , e t re n o v a n d a e u c h a r is t ia p ro m o r itu r isp o ssu n t sem el in h e b d o m ad a te m p o re in te rd ic t i m issas c e le b ra re n o n p u lsa r is c a m ­p a n i s , v o ce su b m issa , ja n u is c la u s is , e x c o m m u n ic a t is , e t in te rd ic t is e x c lu s is , cjc cap. Permittimus 5 i , de sententia excommunicationis,

4. Festivitates cap. A im a m ater , «gfcpfessæ, de quibus in fra ; in his enim possuntetiam sacramenta administrari, et recipi juxta probabiliorem. - %

5 . In firm u m a liu d s a c ra m e n tu m re c ip e re n o n v a le n te m : t a lk e n im p o te s t te m p o re in te rd ic t i a d m in is tra r i e x tre m a -u n c t io , secu s v e ro n o n i n f i r m o , l ic ? t in fe s t iv ita ­t ib u s , de q u ib u s i n f r a , sec lu so p r iv ile g io .

6. P e rso n a s n o n s p e c ia lite r , sed so lu m g e n e ra lite r in te rd ic ta s ; n a m h is p o te st in lo co n o n in te rd ic to a d m in is tra r i s a c ra m e n tu m o rd in is .

. B a p t is m u s te m p o re c u ju s c u m q u e in te rd ic t i p o te s t a d m in is tra r i ta m in f a n t ib u s , q u a m a d u l­t i s , s ive s a n i s , s iv e in f i r m is , ex cap. Quoniam 1 9 , de sententia excommunicationis 1 2 6 , q u o d sa c ra m e n tu m p o te s t , e t d eb e t a d m in is tra r i r i t u s o le m n i , p r o u t a d m in is tra tu r e x t ra te m p u s in te rd ic t i , e t q u id e m e tia m in te rd ic t is , e t in lo co in te rd ic to .

2. C o n firm a tio te m p o re in te rd ic t i p o te s t a d m in is t r a r i , et q u id e m c u m o m n i su a s o le m n it a t e , u tp o te b a p tism o ac c e sso r ia .

3 . P o e n ite n tia a d m in is tra r i p o te s t o m n ib u s ta m s a n is , q u a m in f i r m is , e x c e p t is , q u i ca u sa m c u lp a b ile m d g je r u n t in t e r d ic t o , e isq u e a u x i l iu m , c o n s iliu m v e l fa v o re m p r a e b u e r u n t , n is i p r iu s c o n d ig n a S s a t is fa c t io n e m e x h ib u e r in t v e l u t s u p ra , ex cap. A lm a mater cit. ; a d m i­n is t r a r i a u te m ^ i^ îtë f^ r ^ in in is t r o g e n e ra lite r , n o n ta m e n s p e c ia lite r in te rd ic to , si ta m e n ab h o c , lic e t d e n u n c ia to , a d m in is t r e t u r , v a ld e a d m in is tra tu r .

4. M a tr im o n iu m p o te s t a d m in is t r a r i , e t r e c ip i in lo co in te rd ic to , e t a p e rso n is g e n e ra lite r in te rd ic t is j^^J.g jjrobabiliorem , q u id q u id a l iq u i n e g e n t ; n o n ta m e n d e b e t s o le m n ite r , seu c u m b e n e d ic t io n e t w p ^ a i^ & d m in is t r a r i ju xta probabiliorem , n is i a d m in is tre tu r a p e rso n is p r iv i le g ia t is , v e l in fe s t iv it a t ib u s , d e q u ib u s in f r a ; s p e c ia lite r t a j f e n in te rd ic t is n o n est a d m in is t r a n d i !^ b n g s a g ra m e n tu m , n is i s in t c o n tr it i e t p œ n ite n te Y , seu a c o n tu m a c ia rece* d a n t , im o so l^ iu re rx re n C T n W i ^ q u e u n t , n is i p r iu s a b so lv a n tu r . f

. Y e t a t te m p o re in te rd ic t i ëa o m n ia , quae e x C h r is t i , e t ecclesiae in s t itu t io n e p e r se a so lis c le r ic is h e r i d e b e n t , u t ce le b ra t io n e m m issae , re c ita t io n e m h o ra ru m c a n o n ic a ru m in ch o ro , p ro cessio n es , b e n e d ic ­tio n e s p u b lic a s t e m p l i , fo n t i s b a p t i s m a f is , c in e ru m , p a lm a ru m , c a n d e la ru m , so le m n em d isp e rs io n e m aquae lu s t r a l i s , p ro fe ss io n e m so le m n e m in r e l ig io n e , e t a l ia id g e n u s , p r o u t a m in is tr is ecclesiae h e r i s o le n t , ,a u t a m o n ia lib u s ; haec o m n ia p ro h ib e n tu r h e r i te m p o re in t e r d ic t i , s iv e d e in in te rd ic tu m s it lo c a l e , S iv e p e r s o n a le , m e g e n e r a le , s ive s p e c ia le , e x cap. S i sententia 1 6, de sententia excommuni- caiionis 126. Ï

( t. U su m p r iv a t u f f ^ v i n o r u m o f f ic io ru m , e t h in c in lo c ò n o n d e p u ta to a d d iv in a o ffic ia p o s ­s u n t haec c e le b ra r i te m p o re in t e r d ic t i , im o d e b e n t a lia s o b lig a t i re c ita re p r iv a t im h o ra s c a n o n ic a s , l ic e t essen t s p e c ia lite r in t e r d ic t i , s ic u t e t p o ssu n t in te re sse c o n c io n i, ea? cap. Res- ponso 3 , de sententia excommunicationis.

2. C le rico s e t r e g u la r e s , q u i si n o n s in t sp e c ia lite r in t e r d ic t i , n e c c a u s a m cu lp a b ile m d e d e ­r u n t in te rd ic to , p o ssu n t te m p o re in te rd ic t i g e n e ra lis lo ca lis q u o tid ie m issas c e le b ra re e t o fh c ia d iv in a p e ra g e re in q u ib u s c u m q u e ecc lesiis v e l m o n a s te r ii s , su b m issa ta m e n v o c e e t ja n u is c la u s is , e x c o m m u n ic a t is , e t in te rd ic t is ( in te ll ig e d e n u n c ia tis ) e x c lu s i s , ac c a m p a n is n o n p u ls a t is , ex cap. A lm a mater cit. Quae d e c re ta lis n o n fu i t s u b la ta p e r T r id e n t in u m ju xta probabiliorem ; c a m p a n a ta m e n p u ls a r i p o te s t tu m ad c o n v o c a n d u m p o p u lu m ad co n c io n e m , tu m ad sa lu ta t io n e m a n g e l ic a m , tu m d u m v ia t ic u m ad in firm o s d e fe r tu r .

3 . L a ic u m , si in d e fe c tu a lte r iu s m in is tre t sacerd o ti s a c r i f ic a n t i , q u em , p o te s t a ssu m e re d u m ­m o d o n o n s it in te rd ic tu s d e n u n c ia tu s , r e l iq u i v e ro la i c i , J j c e t n ec e x c o m m u n ic a t i , n ec in ­t e r d ic t i , n e q u e u n t te m p o re in te rd ic t i g e n e ra lis lo c a lis a d m it t i , d u m c e le b ra n tu r a c le r ic is v e l re lig io s is d iv in a o f f ic ia , n is i h a b e a n t sp e c ia le p r iv i le g iu g i.

4. F e s t iv ita te s n a ta lis D o m in i , p a s c h a l is , p en teco stes ( e t q u id e m q u o a d o m n es tre s d ies ) , A ss u m p tio n is B . M . Y :. , ex cap. A lm a mater cit., C o rp o r is C h r i s t i , e t p e r to ta m e ju s o c ta v a m , ex privilegio^JŸjhrtini V et Eugenii IV , Im m a c u la tæ C o n c e p t io n is , et p e r to ta m e ju s o c ta va m , ex privilegio TfffîonPs y?!*’

5 . f r a t r e s m in o r e s , q u i n o n so lu m in fe s t iv ita t ib u s m o x a l la t i s , sed e t ia m in fe stis q u ib u sd a m p r o p r i i o r d in is , n e m p e S S . F r a n c is c i , B o n a v e n t u r a ? , A n to n ii d e P a d u a , L u d o v ic i , B e r n a r ­d i n i , C la ræ , E l i s a b e t h , D id a c i e t P o r t iu n c u læ , e x p r iv ile g io co n cesso p o st T r id e n t in u m o r d in i m in o ru m a C le m e n te Y I I l , d ie 18 o c to b ris 16 9 5 .

* I n p ræ d ic t is fe s t iv ita t ib u s p o ssu n t te m p o re in te rd ic t i lo ca lis g e n e ra lis o fh c ia d iv in a so le m n ite r c e le b ra r i ja n u is a p e r t is , a lta v o c e , p u lsa t is c a m p a n is , ad m issis e tia m in t e r d ic t is , q u i c a u sa m d e d e ru n t in t e r d ic t o , m o d o isti n o n a p p ro p r ie n t a l t a r i , e x c lu s is ta m e n e x c o m m u n ic a t is v i ­ta n d is ,

N. B. Concessio m ox dicta favet solum interdicto generali locali, afleoque nequit extendi ad locale spe­ciate, et hinc in ecclesiis specialiter interdictis , in quibus asservatur eucharistia , solum licet semel in hebdomada celebrare missam pro conservatione, et renovatione eucharistiae pro infirmis ju x la indultum

% k J e clum * c a p . P e r m it t im u s $ 7 , de s e n te n t ia e x ç o m m u n d a t io n is ,

1

II. Privatio officiorum^ divinorum

2. Excipit-;

r mittimus

x

V

0x - xVetat

ili. Privatio sepulturae ecclesiasti-^ c æ , quae

Effectus posterio­res inter­dicti sunt

T A B U L A C C X X .DE DUOBUS POSTERIORIBUS EFFECTIBU S CENSURÆ IN TERD ICTI.

f i . O m n es in d is c r im in a t im sive a d u lto s , s iv e in fa n te s te m p o re in te rd ic t i g e n e ra lis se p e lir i m lo c o sacro in s e p u ltu ra m f id e liu m d e p u ta to , ex cap. Quod in te n , de poenitentiis et re­missionibus , e t p lu r ib u s a l i i s , relatis titulo de privilegiis in-6.

2 . E t ia m i l lo s , q u ib u s a lia s s a c ra m e n to ru m p e rc e p t io in d u lt a est : e t h in c m o r ie n te s tem in t e r d ic t i g e n e ra lis lo c a lis d e b e n t in ca m p o a l iq u o , v e l lo c o n o n b e n e d ic to ad h o c ta to s e p e lir i ; cessan te v e ro in te rd ic to , e x h u m a r i , e t in lo c u m s a c m j ^ e f e r r i po ssu n t, si n o n s in t sp e c ia lite r i n t e r d ic t i , v e l ca u sa m c u lp a b ile m n o n d e d e rté ÍT f n t e n ^ to . *

3 . T e m p o re in te rd ic t i g e n e ra lis lo c a lis la ico s se p e lir i in lo co sa cro e tia m in d ie b u T ^ r e m n io -r ib u s , in q u ib u s e x p r iv i le g io Alm a mater s u s p e n d itu r in te rd ic tu m h a b ilio re m ,

At'

f \. S i n o n s in t sp e c ia lite r i n t e r d i c t i , e t q u id e m n o m in a t im d e n u n c ia t i , n e c c au sam c u lp a ­b ile m d e d e ru n t in t e r d ic t o , q u i p o ssu n t te m p o re in t e r d ic t i g e n e ra lis lo c a lis se p e lir i in lo co sa c ro , e x cap . Quod in te s u p ra c ita to .

E x c ip i t c ie - 2 . D y m m o d o id fia t in s ile n t io seu s in e p u ls u C a m p a n a ru m , e t c æ te r is i i t * -r ico s e t re-N t ib u s ^ q u æ p r a c t ic a n tu r c u m c a d a v e ra se p u ltu ra e m a n d a n tu r .g u ia re s 3 . I m o p o ssu n t e tia m te m p o re in te rd ic t i lo c a lis sp e c ia lis s e p e lir i in lo c o in t e r d ic t o , p rae­

s e r t im si s in t c le r ic i i l l iu s ecclesiae in terd ictae*, d u m m o d o a b sq u e o ific io , m issa , ab sq u e c a n tu , e t C a m p a n a ru m p u ls u , u t i d ic tu m ( q u a m v is e x p e d ie n t iu s s it u t in ecc lesia n o n in te rd ic ta ) s e p e lia n tu r .

* P ra e d ic ti e ffe c tu s n o n s u n t a d n e x i c u ilib e t in t e r d ic t o , sed e x v o lu n ta te in te rd ic e n t is p lu r e s , v e l p a u c io re s e ffe c tu s in te rd ic tu m c o m p re h e n d e re p o te s t : a b so lu te ta m e n p ro la tu m o m n es tre s p r im o s p r o d u c i t , e t ta le in te rd ic tu m d ic itu r iolale ; si v e r o re s tr ic tu m s it a d a liq u e m ta n tu m e f fe c t u m , d ic itu r partiale.

N . B . Quamvis tres solum praedicti effectus interdidi communiter assignentur , ex cit. cap. A lm a m a t e r , aliquibus tamen etiam quartum tribus praedictis addere placet, nimirum privationem videlicet ab ingressu ecclesia1 (quæ habet rationem tantum specialis interdicti, diciturque : Interdiction ab ingressu ecclesiae inducens speciales effectus ) unde ut et illis fiat sa tis , eamdem tamquam quartum interdicti effectum subnectimus, etsi forte in quibusdam minime placituri imponentibus onera tantisper graviora dispositionibus canonicis.

. V e t a t , n e in te rd ic tu s a u t e ju s co em eterio sententia excommunie e x c lu s u m , d e l ic t i p œ riité a t.

1 . S im p lic e m , e t m a te r ia le m i p p ia ssS fe 1 e c c le s ia m , d u m n o n c e le b r a n tu r d iv in a juxta probabiliorem , q u idqn!8M ÌW qui v e l in t , e t id p ro h ib itu m .

2 . N e in te rd ic tu s ab in g re ssu ecclesiae p ra e d ic ta m u n ia e x e rc e a t e x t r a e c c le s ia m in o ra to r io p r iv a to , a u t in a g r o . i n i o ^ i v ' apcnieterio ecclesiae , c u ju s in g re ssu s est p r o h ib it u s , p o te s t ordinem s a c r » i* * w B ^ c e r e y a c o ffic ia d iv in a a u d i r e , n o n ta m e n in eo se p e lir i.

3 . In te rd ic t is ab in g re ssu e c c le s iæ # e c ip e re in ea d e m e cc les ia s a c r a m e n t a , q u id q u id a l iq u i c o n tr a r iu m s e n t ia n t , q u ib u s c u m P. C o n c in a , q u i to m . X , fo l. 48 2 , n u m . 1 2 , id v e t itu m c e n s e t tu m q u ia ecc lesia d e p u ta ta est ad re c e p tio n e m s a c ra m e n to ru m , tu m q u ia h æ c est q u id n o b i l iu s , q u a m d iv in o ru m o ffic io ru m a s s is t e n t ia , q u æ h isce in te rd ic t is p ro h ib e tu r ; a s t a l i i c e n se n t n ih i l h o ru m la tu is s e c o n d ito re s c a n o n u m , q u i c u m n u lla m s a c ra m e n to ru m s u sc ip ie n d o ru m fa c ia n t m e n t io n e m ., .neque n o s ab sq u e c la r o , e t e x p re sso ju r is t e x tu o d ia e x te n d e re au d e m u s .

VcfhoIV. Privalo a b in g re ss a ecclesie© , q u æ

2.Nonvetat<;

lentionem, mXs, de^ffò m pP r iv i le g iu m co n ce ssu m p ro fe s t iv ita t ib u s , d e ^ f î o Iri p r io r i T a b u la in q u ib u s p e r m it t i t u r in te rd ic t is in te ­resse d iv in is , e x t e n d it u r e tiam a d in te rd ic to s ab in g re ssu ecclesiae.

N* B . Violantes interdictum ab ingressu ecclesiae in ea celebrando incurrunt irregularitatem , et effi­ciuntur incligibiles , e x c a p . I s q u i 1 8 , d e s e n te n t ia e x c o m m u n ic a t io n is in -6 .

V "

tTA B ü% A CG X X I .

DE PECC ATO , E T POENIS VIOLANTIBUS CENSURAM IN TERD ICTI.

w

Violantes Inter­dic tum

I. Peccant mortaliter

i. Si sint clerici, et violent interdictum sive locale, sive personale ministrando sacramenta, vel ilia recipiendo, quia contra gravem ecclesiae prohibitionem fa­ciunt.

2é item clerici, si specialiter interdicti, assistant divinis officiis , vel in loco inter­dicto divina peragant, aliter quam ipsis permissum s it , nisi ex parvitate materiae ( ut si parti non notabili officii divini assisterent ) vel ex ignorantia excusentur.3. Si sint laici Specialiter interdicti, et recipiant aliquod .sacramentum sibi prohi­bitum , vel si specialiter non interdicti sacramentum aliás ipsis prohibitum in loco interdicto recipiant.

4. Si laici assistant divinis officiis in loco interdicto , etiam secluso contemptu , vio­lentia, aliisque circumstantiis extrinsecis ju xta probabiliorem, quidquid aliqui

vel nullum , vel solum veniale agnoscant.

Ii. Incurrunt sequentes :

pœnas

. Irregularitatem, si clerici vel religiosi personaliter, vel generaliter interdicti, vel in loco interdicto celebrent^, aliumve actum ordini sàuro adnexum exerceant, ex cap. I s , qui 18 , et c a p . cui 20 , de sententia excommunicationis 126 , imo eamdem irregularitatem incurrit clericus, si in loco generaliter in tSfQicfc) celebret non servata moderatione facta in capite A lm a rnaierM.%. * •

. Privantur jure electionis activae et passivae , si clerici ve lta ig io si, etiam moniales, violent interdictum locale adeo ut nec eligere, nec eligi, nec postulare valeant , ex cap. Is cui supra cit. , nec sepeliri possunt in loco sacro in silentio, ex cap. Is qui supra cit., quod alias ipsis erat concessum , ex cap. Quod in te 1 1 , de p omit en /iis et rem ission ibus.

. Suspensionem ab officio, beneficio et jurisdictione, ex cap. Tanta est 18 , de sententia excommunieaüonis , quæ tamen pœna non nisi post sententiam judicis incurritur , juxta aliquos.

.. Excommunicationem latam in Clementina Nos qui 1 , de sepulturis, sepelientes aliquem in loco interdicto in casibus non permissis , vel personam interdictam in loco non interdicto, quam excommunicationem incurrunt etiam regulares , licet exempti, violantes interdictum generale locale, quod ab ecclesia cathédral i , ma- ^rice, vc’ parochiali loci servatur, ex Clementina ex frequentibus , de sententia

i meationis , intellige secluso privilegio, de quo in Tabula CCX1X.

é

\xconimnnicationem majorem Domini temporales, et eorum officiales, qui co­gunt celebrari officia divina in loco interdicto, vel vocant interdictos, aut ex- fcomai unica tos-, ut illis intersint; vel prohibent ne ipsi interdicti vel excommu- sgtfeyaa^catebrante , vel alio moniti, de ecclesia exeant, aut ipsimet interdicti post monitionem exire recusant, ex Clementina G lavis 2 , de sententia excom­municationis. Æ

III. Absolvi possunt in parocho, et aliis cantei habent confessarli ordinum mendicantium

conscientias atrmterdicto personali particulari a jui? la to , et non reservato a ;ariis : a reservato vero possunt ab habente facultatem in reservata a papa, quam

m k ri ìr>£lTì f 1 HTT* .m* 4-aty, ___ _ 1- __1 * 1„ . ' I _. qui tamen tollere nequeunt interdictum iocale sive generale, sive particulare , sicut nec personale generale, quia ad hoc requiritur jurisdictio in foro externo, qualisnon reperitur in parochis et aliis confessariis.

* f i emo (excepto summo pontifice ) potest interdictum suspendere quoad aliquos effectus , manente in-e terdicto quoad alio^itectus ju xta probabiliorem ; et hinc f i t , quod nec ipse ferens interdictum locale* nrtCÎ,f t 5 divina facere, quia æque ipse , ac alii interdicti lege ligantur, intel-

rationem censuræ , totali, et absolute lato ; si enim ad tempus esset latum a pssarpt ^ et si partialiter solum quoad aliquem effectum, quoad alia non ligaret.

possit, perseverante^ lige de interdicto * elapso tempore cessaret^

n r

TABULA C.GXX1I.DE PŒNIS ECCLESIASTICIS, EARUMQUE EFFECTIBUS.

‘Alia est, et dicitur latæ sententiae, quæ ipso jure incurritur , diciturque inflicta p e r c a n o n e s . — Alia est, et dicitur ferendae sententiae , quae non njsi post sententiam judicis incurritur, diciturque inflicta s e c u n d u m c a n o n e s . ■— Alia est medicinalis , quæ propter culpam imponitur ad hoc, ut per eam fidelis emendetur, et a contumacia desinat et hujusmodi sunt censurae, de quibus in prioribus Tabulis. — Alia est vendicativa, quæ tendit ad vindictam delin queritis, qüæque proprie pœna dicitur, et hujusmodi sunt c e s s a t io a d i v i n i s , d e p o s i t io , d e g r a d a t i o , i n f a m i a .

Poenaecclesias-

emeterio

Cessa­tio a di-«( vinis

tica , seucanonica

T. Yetat celebrationem officiorum divinorum, e x c a p . N o n e s t v o b is i i , d e s p o n s a l i b u s ^ aliquorum sacramentorum, nempe ordinis, eucharistiae sanis, extremæ-unctionis infirmis t e x t u , et sepulturam dare in aliquo loco, saltem cum funebri solemnitate. Nam absque ss’ norum officiorum possunt tempore cessationis a divinis non solum clerici, sed et laici sepeli et ecclesia j u x t a p r o b a b i l io r e m . £

2. Differt ab interdicto, tum quia cessatio a divinis directe afficit locum, et ideo extra hunc divina a quo­libet audiri, et peragi possunt : tum quia est ipso interdicto quid rigorosius , nam ea durante nec officia divina clausis januis, et sblemniter unquam celebrari possunt, j u x t a p r o b a b i l io r e m . TI n d m»m... concessum, c a p . A l n y x m a t e r , non extenditur ad cessationem a divinis.

3. Non est censura , et idee?eam violans non incurrit irregularitatem ; peccat tamen graviter sive sit laicus vel clericus , sive religiosus, licet exemptus\ imo hic incurrit excommunicationem majorem , e x C le m e n ­t in a i , d e s e n te n t ia e x c o m m u n i c a t i o n is , dummodo cessatio haec sit generalis , et observetur a matrice.

4. Directe afficit locum, seu personas in ordine ad locum, et ideo semper est localis.5. Fertur ab ecclesia in signum gravissimi moeroris, ac doloris concepti ex gravissima injuria ipsi, aut

honori divino in eo illata, ut hac ratione injuriosus resipiscere, et injuriam debita satisfactione reparare cogatur.

6 . Imponi potest non solum a jure , prout est imposita occasione pollutae ecclesiae , juxta Tab, CXLIV, sed etiam ab homine , seu ab omni eo, qui potest ferre censuras, videlicet episcopis, et aliis jurisdictionem quasi episcopalem habentibus.

7. Imponi nequit nisi propter gravissimum delictum notorium notorietate facti, et supposita delinquentis contumacia ; et hinc prius admoneri debet delinquens , an emendationem, et satisfactionem præstare velit.

8. Nemo (excepto solo papa ), potest efficere, ut cessatio a divinis solum inducat unum, et non alium effec­tum, v. g ., privationem divinorum officiorum, non vero privationem sacramentorum ; quia dicti effectus annexi sunt cessationi ex jure communi per textum relatum, c a p . N o n e s t v o b is , s u p r a c i t . ,et hinc nequit imponi cessatio partialis3 alias cessationes multiplicar-- Hi*-;. sicut multiplicari possunt interdicta.

9. Relaxari potest a solo imponente talem cessarmi em. a jpiyiriís, vel ab ejus superiore , aut aequali, aut ab alio habente facultatem ab ipso imponente, nulla affi mi in jure praescripta est forma relaxandi cessatio­nem , atque adeo sufficit illa, quæ voluntatem relaxandi exprimat.

10. Suspendi nequit cessationis a divinis sententia , executiqni jam mandata, per appellationem, eo quodsecum trahat exeeutionem , quæ nulla test, quam relaxatione} si tamen exécution!

A andata non sit, potest per appellationem-Erependi ; quia per appellationem suspenditur jurisdictio ponentis, et ex dçfectu jurisdictionis nulla erit cessatio a divinis.

II. Depo­sitio

jEst pama ecclesiastica: , clericus rfffpcrp e lu u m ,

rr * _ 7_*_r tfio i/p p u n e sp e r e s t i tu t io n is p r i v a t u r v e l o m n i ben efic io e t.* . • "soÌ(Tvrmlcgio c a n o n is e i fprire/enf5 , ut aliqui volunt, v e l selum fr

o ffic io c te r ica .il , mivilceioc a n o n is e t f o r i , ut alii contendunt, quamvis hi concedant, quod depositusveniat privandus^beneficio, et fere semper privetur , eo ipso, quod vi depositionis in perpetuum privetur

ÍÍÍfflrt a susnensione, quia hæc de se non est perpetua, licet possit esse, ubi depositio per se est perpetua.

Non est censura, et eam scandalosa et atrocia sunt, qualia cen-3‘ ! = f c m f e S . ^ Ì S ; ? “ ^ a n n e x ^ : fegularitas .plerumque indispensabili ; furtum

frilesL iteravi quantitate; adulterium et stuprimi, notori us concuoinatus; si post monitionem, et pri-™ ï oiem fructuum et proventuum, imo beneficiorum perseveret.

/ Denoïtus Propter crimina minora adulterio potest restitui in pristinum ab episcopo, sed non ms»4' neracta a criminoso clerico poenitentia . e* cap.A t 4 cie , Tfenosfto spXato beneficio debentur alimenta ex fructibus benehen ne cum opprobrio status su. cleri- 5. Deposito bpuiiat eadem ratione subministranda eidem esse etiam post beneficii spolia-

tíonemThqtil volunt, licet alii negent, quia sibi imputare debet depositus eam, quam patitur, necessitatem.

/V Alia est facti, alia juris, illa incurritur dum quid tale quis perpetrat, propter quod ejus bonaapud viros probos et honestos læditur j posterior vero incurritur, dum quis perpetrat crimen aliquod ,* 1 • •__ ,i/v,n « nolnhir • rtnniin ennh furtum «ilPrilnorimn* inpoctnc lisxm \ :.. --

III. Infa mia, quæ"\

quo^Jn jure infamiæ pœna notatur j qualia sunt furtum, sacrilegium , incestus , homicidium, perju­rium, fe|iehcium, veneficium, adulterium , fuga de publicis bellis, violatio sepulchrorum , e x c a p .I n f a m e s 6 , ejuesst. i , e t c a n . C o n s t i tu t . 9 ? c a u s a 3 , cjucest, 5 , nec non illi, qui jure civilihabentur infames, e x c a n . O m n e s 2 , c a u s a 6 , q u œ s t . t , nisi in aliquo jus civile sit correctum a jure canonico, #

( r. AiI po; j 2. Ej

. Afficit irregularitate, atque adea ut neque ordines suscipere , neque in suscepto ministrare possint. e x c a n . 5 , d i s i , 5 i.Excludit a dignitatibus ,*& honoribus præsertim ecclesiasticis ex regula illa 8 5 , juris in-6,

2. Infames- in f a m ib u s n o n p a t e a n t p o r te s d i g n i t a t u m .

13 . Excludit ab actibus legitimis, et publicis muneribus, ut officio judicis, assessoris, advo­cati, accusatoris, imo et testis, e x c a n . T e s te s 39, c a u s a 2 , (/u cest. 7.

^4. Repellit ab hæreditate in testamento relicta.

3 . Tollitur vel per poenitentiam si contracta sit ex crimine occulto, vel per dispensationem si crimen sit_____ , . „ m ^ I r n o n c a f i n i m n o r t i r i TmfACh i l t l l i l n r r n i n n f o c f f l i c r v o n c o f o i n i r r o m i l a r i f o f a q u a m CO U-manifestum , quæ dispensatio impertiri potest ab illo, qui potest dispensare in irregularitate . trahat infamesi3 et sic dispensati fiunt ad omnia habiles.

—

h .

.

V .

Degradationis-*

■ c

fjtgjfyff <.'• - <

m Divisio s

♦ Antece­dens

* * í >

TABULA CCXXIII .DE DEGRADATIONE TAM V E R B A L I, QUAM R EA LI, ET UTRIUSQUE EFFECTIBU S

’ i. Alia est verbalis,et est ipsa prolatio sententiae, per quam judex ecclesiasticus clericum ejicit e gradu, et foro laicali adjicit.

2 . Alia actualis seu realis 9 et est actus ipse, seu solemnis caeremonia, qua episcopus clericum verbali sententia antea degradatum sacris spoliat insignibus, et re ipsa tradit curiæ seculari, ex cap. De­gradatio 2 , de pœnit. in-S , et Benedicto X I V , syn. diceces., lib. 9 , c. 6, fi. 4*3. Alia verbalis, quæ est actus jurisdictionis, et non ordinis , et hinc ferri potest ab episcopo electo et confirmato , licet nondum consecrato, necnon a vicario generali episcopi,ex Œ rid en l., sess. i 3, cap. 4 , de reform..; imo sede vacante a capitulo vel ejus vicario ; actualis tamen , et realis est actus ordinis episcopalis, et hinc fieri nequit, nisi ab episcopo consecrato; neque aliis,-praeterquam epis­copis demandari potest, ex quo sequitur, quod praelati regulares possint quidem suos subditos de­gradare verbaliter, non tamen realiter.

' 1 . Ante degradationem actualem, et realein clericus solum verbaliter degradatus retinet privilegium canonis, adeo quod inficiens in eum manus violentas incidat in excom­municationem canonis , ex Glossa in cap. Degradatio , cit. a d verbum^mvi^egio cle­ricali , et Benedicto X I V , syn. diceces., ibid . , n. 3 . r • <

2. Degradatio verbalis ipsius episcopi olim a duodecim presbs tej-is / a sex diaconis, a tribus simul episcopis congregatis ferri debebat, ex can. S i autem g , causa i 5 , quœst. 7 , et cap. Degradatio 2 , de paenis, in-S. Ast post Tridentinum potest epis­copus per se , vel per suum vicarium devenire ad verbalem clerici degradationem , assistentibus totidem abbatibus usum m itræ, et baculi habentibus, et si tot haberi possunt ; alioquin aliis personis in ecclesiastica dignitate constitutis, quæ ætate gra­ves , ac juris scientia commendabiles existant, clerici vero in minoribus constituti sola proprii episcopi sententia possunt verbaliter degradari, ex Bened, X I V , loc. c it., c. 4.3. Dictæ personae substitutae episcopis non solum debent assistere solemni, et actuali degradationi ut assessores, sed et interesse debent examini , et ipsis tanquam veris conjudicibus competit ferre suffragium decisivum, ex Bened. X I V , ibid. ,c . 6 , n. 4 , qui si non unanimiter consentiant, non potest deveniri ad sententiam degradationis, CX.jcap, Non potest 3 , de sententia et re judicata .

1 . assistentium consensu degradatione verbali, si deveniendum sit ad irealem, clericus degradandus sacris vestibus indutus, ac si celebrare, vel actum sui ordinis exercere deberet, adduci debet ad episcopum praesentibus aliis conjudicibus,

rUn-r dationis sententiam protulerunt, et adstante etiam judice saeculari, epis­copus Vciv, H . gradatim exuit a singulis ordinum insignibus incipiens ab illo , quod eidem in ordinatione ultimo loco traditum est, caeterisque1 adhibitis caeremoniis, quæ p i ct - "/hnnt^x^cap. Degradatio 4 > de p cenis, in-S.

2* /n. y i l™ io ^ T ^ i^ 5 â i»^adafc;nne potest episcopus uti verfis aliquibus ad terrorem illiil appositis, quæ in collatione ordinum sunt prolata, dicendo presbytero haec , vel Similia verba in amotione planetae : Auferimus tibi vestem sacerdotalem , ette honore sacerdotali privctmus, in ablatione u ltim i, quod in collatione fuit primum dicat : Auctoritate Dei omnipotentis Patris , et F i l i i , et Spiritus San cti, ac nostra tibi auferimus habitum clericalem, et deponimus, degradamus , et exuimus te omni

1:ne, beneficio et privilegio clericali.

roox dictis, episcopus tradit ita degradatum judici saeculari secundum lai- coruiïtésieges puniendum, sed simul eum dem judicem serio , et ex animo rogare debet, ut sententiam moderari, atque a poena sanguinis abstinere velit, ex cap. N o­vimus 27 , de verborum significatione.

2. Nullus clericus solemniter degradatus hodie reipsa tradi debet curiæ saeculari, nisi ob gravissima delicta mereatur poenam ultimi supplicii ; imo debet esse crimen, cui a jure communi ecclesiastico, aut a pontificiis sanctionibus sit expresse, ac nominatimi annexa degradationis pœna, ex Benedicto X IY , in sua synodo dioecesana , lib. 9 , cap. 7 , qui n. 7 , refert delicta , quibus ex jure debetur talis degradatio , et n. n , subjungit instar regulae , quod nemo clericorum, quantumvis flagitiosus possit ab episcopo actu degradari, et tradi curiae saeculari, ^pisi post ei inflictas alias poenas cap. Cum non ab homine 10 , de judiciis descripta?f %,ÿrehensus fuerit inemenda­bilis, aut nisi alicu jus ex enumeratis criminibus jure communi, vel a pontificiis constitutionibus nominatimi expressus, 'kmm*

' ~ ‘ ' ' ' • %

ILCircums-.tantia ** Conco­

mitans

*** Conse­quens

, y TABULA CCXXIV.DE IRREG U LARITATE IN COMMUN!5, E T E JU S EFFECTIBU S.

fL Lst impedimentum canonicum , quo q. .. inhabilis ; c , et ordines suscipiendos ivel a d susceptos exercendos, et a d beneficia recipiendo.,

II. Alia est, ex delicto , quae præsupponit. culpam5 juxta infra dicenda, alia est ex defectu , quæ absque culpjüî siye propria, sivë aliena incurritur, de qua in sequentibus Tabulis.

III. Non est proprie poena, sed impedimentum , seu moralis inhabilitas ex aliqua indecentia.IV . Induci potest a sola ecclesia , vel romano pontifice, secus ab episcopis, et inducta ad qil^Tuinqîi^rhi;.....

deles, afficit ipsos etiaiá episcopos , secus papam. ___ j Z ?Y . Non incurritur, nisi in casibus m jure expressis, ex cap. Is qui 18 ♦ de sententia excom m un^^^'^ | in-G , et

quidem verbis, quae vel eam diserte contineant, vel effectus ejus proprios, et præcipue inh^M&Wnx ad susci­piendos ordines exprim unt, uti satcku e exprimere videntur textus dum dicunt : A d clerica tum non promo­veatur, non ordinetur, .nomfiat clericus ; quod si verbis ambiguis exprim atur, quæ non magis excomminii-

suscensione^ et interdictum, quam irregularitatem ipsam exprim ant, non censetur^pr •,-r 2 ormilo , qui^iddit, quod verba comminatoria , quæ significant effectum de iis it l !* T fV I ii ári f* \ f ‘fi f" ♦ >2 . 'f V Ì l ' ï H 'I "3 \ t 't Q m ï r"T*\îl U û r r m m n f c n n t o n f w i m i n r l m in r* i ■» n Tv In 1 ■. ,b,- a .

Irregularitas a

VII. E x de­licto ut in­curratur , requiritur

r

cationem gulatitus e,esse s-gnum irrêgularitátiè^qifif^luíjusrriòd.i verba requirunt sententiam judicis, quæ ab homii lim as vero non ab homine, sed a solo jure imponi potest, juxta mox dicta.

V I.iÜtroducta est ab ecclesia ad tuendam sacrorum majestatem , et ad servandum religionis decus.

^i. Culpa mortalis, et hinc quidquid excusat a mortali, excusat quoque ab irregularitate, et ideo ignorantia juris vel facti, altem invincibilis, oblivio , inadvertentia , bona fides, materiæ levitas, impediunt, ne incurratur irregularitas ex delicto; vincibilis autem ignorantia sicut non excusat a culpa, ita nec ab incursu in irregularitatem, et multò minus ignorantia solius irregularitatis annexae dèlicto respeOtu violantis scienter legem juxta probabiliorem.

2. Delictum externum , quia ecclesia, vel non potest , vel non vult peccata mere interna poenis plectere.

3. Delictum consummatum, et hinc vulnerans etiam Jethaliter hominem, si mors non sequatur , •i non incurrit irregularitatem, quod verum est, etsi mors per miraculum non fuisset secuta ; si tamen

verba legis requirant dumtaxat actum, inchoatum et attentatum , eodem posito, nihil deest ut incurratur.

4. Non tamen requiritur, iit opus illud ex ter sum matum sit manifestum , sed sufficit si sitoccultum, ex Tridenl.hu, , , s. . : p / . Cf J:\J%tform. 9 et hindsacerdos committens delictum

-occultum, Citi est annexa irragiilari/aâ^tKs^uit. celebrare non obtenta desuper dispensatione, Saltem extra casum , quo ex omissione celebrationis prævideretur secutura infarrfia vel scandalum ; nam in tali casu possét, non obstante irregularitate, celebrare ob ecclesiæ intentionem quæ non intendit, ut leges suæ cum tan{ ^ ^ ^ ^ ;;s ì^ è ^ Ì ’ervelltur,

i. Susceptionem ordinum, ex cap. Curandum 9 , et cap. S i cujus uxorem n , dist. 3 4 , et hine suscipiens ordines innodatus îrrem jJ^|^ '..| vnliüe quidem eos suscipit, peccat tamen graviter tam suscipiendo, quam iw lumistlando , loquendo saltem cum exceptione primæ tom-suræ , ut insinuetur opi < quorumdam t ••Pentium non peccare graviter suscipientem in irregu­laritate primam tonsurila qitm. urn tamen opinio coihmuniter rejicitur ; præter peccatum mortale tamen nullam poénam , vel irregularitatem ipso facto incurrit sive suscipiens, sive in susceptis ministrans.

2i Exercitium , seu usum ordinis suscepti, ex cap. Quarsi/u 7 , de temporibus ordinationum , et cap. A d audientiam iz , de tinniieidio « tyny a enodatus nequit licite administrare sacra­mentum pœnitentiæ, cum id fieri nequeat s-|ie exercitio ordinis , quod ipsi prohibitum est; si tamen administratur, valide uditiiiiistratur. , ^ ^ .

3. Receptionem beneficii, ex.cap. IJudum e , de e le d o n e , et ex Tridentino , sess. 2 2 5 c. 4 » de reform . , etrhinc innodatus irregularitate illicite recipit beneficium , etsi irregularitas provenerit ex delicto occulto : imo plures doc tores volunt, non solum illicitam, sed omnino invalidam , et ipso jure irritam esse collationem beneficii factam irregulari; et ideo negant, quod talis faciat fructus suos: aliis tamen probabilius videtur, quod collatio beneficii facta irregulari non sit ipso facto irrita et nulla, quia in toto jure mon reperì tur textus irritans ipso facto talem collationem , -sed ad summum prohibens ; haud tamen dubitandum, quod per sententiam judicis talis possit privari, et quidem etiam beneficiis ante legitime obtentis , præsertiin si irregularitas proveniat e>j homicidio voluntario, . .

/ Non impedit sive sacramenta alia, excepto ordine, suscipere (ideoque n nodatus nn?gWaritate potest absolvi ab omni-peccato, etiam ab illo propter quod irregularitas contracta fu it , dum-, nodo non sit reservatum^) sive officiis interesse , sive cum aliis communicare , sive in loco sacro

: . neque etiam:impedit exercere quoscumque actus sacros, qui non sunt ordinum, imonec minorum ordinum officia exercere ob dicta in Tabula CCXVÍI.

g/- «•N. B. In dubio ju l& , seu quando lex canonica ita obscura est, ut perit iores de sensu ejus am bigant, discordent que

inter se , an irregularitas per eam feratur , nex ne ? stante , et perseverante tali dubio don incurritur irregula­ritas , tenetur tamen adhibere dii.ÎM j S j . veritatem assequatur, et interim abstinere ab us Tt quae irregulari prohibentur , alias peccat graviter, sûÏÏerrfWxtra casum , quo sine gravi suo incommodo non posset res d ifferr i, ut si differendo praeteriret occasi# ordinum suscipiendorum , suscepto tamen ordine debel esse sollicitus de veri­tate agnoscenda , ut possit actum ordinis suscepti licite exercere. . 1

2. In dubio autem facti dum videlicet quis dubitat , an posuerit actum, cui irregularitas est annexa , incurritur irregularitas, si dubium illud versetur circa hom icidium , secus vero si dubium facti versetur circa a h a , quid- quid aliqui velint, id procedere de quctcumquç m a teria , quoties dubium est probabile, et non merus scrupulus.

V III. Impe­dit sive ex delicto, si­ve ex de­fectu

V’".

r

mT

Mf #

TABULA C LX X V .

mÊ'i f a

TABUI, a OCX X Y, d

M i

Irregula- l itas ex de­licto prove-' îiit ex

I. Rectionebaptismis quæ in~^ ducit in eum, qui

li. Indébita ordinum susceptio* ne qusH inducitur in eos,m

DE IRREGULARITATIBUS E X DELICTO ‘ PROVENI ENTIBUS , E T QUIDEM D iit .- v <r>

‘ S e p te m c a u s is v id e lic e t v e l ex iteratione baptismi, v e l .ex- indebita ordinum susceptione^ v e l ex matq usu ipsorum ordinum , v e l ex crimine hceresisyet apostasia a f id e , v e l ex homicidio vçluntario , et casuali , v e l dx mutitationc membrorum , v e l ex delictis enormibus, ; \

f r . S c ie n t e r j e t a b so lu te , r e b a p t iz a t ; iseetiS' s i sd lu m sub . c o n d it io n e ob d u b b i l i fu n d a tu m C ollati a n te c ê - d e n te r b a p tis m i : im o ju x t a :a l iq u o s , n ee si e x m e ra a liq u a su sp ic io n e n u llo praem isso e x a m in e id f a c e r e t , q u a m v is a l iq u i v e l in t ta le m in c u r r e r e , e t h u ju s o p in io n is est B e n e d ic tu s X I V , lib. inst. eccl. 84 V et syn .d iœ c . , lib.,rj, c. 6 , 3 . . ; , .

2 . S c ie n te r m in is tr a t a b so lu te r e b a p t iz a n t i , ex cap. Litterarum 2 , de apostatis , et refferantibus bap­tismum. • ; i ....

3 . S c ie n t e r a b e ^ d n - f a r o t s i p f i n p j v f c i i r . •OY'. rnp plfie , ato vV/i rccr i . 4*

* In t r o d u c ta est haec ir re g u la r ita s ab ecclesia ad repxim gnd .un i' d o n a t is ta rq rn ^ aJÌQ fu m q ite re b a p t iz a n st iu m h aeresim , q u æ m u lto tem po?© tu r b a v it e c c j - s ja á •" h in p h a n c fio n i i ic u r r u n f ite ra n te s a lia sacram en ta .- tjt t ip' , ; q , , ,

f * R e b a p t iz a n s e x ig n o r a n t ia , quae e x c u s a t a c u lp a , im ^ W u r r i t . i ^ g u J a r i ^ . i t e m p ro p te r d ic ta in p rio ri. T a b u la , s ic u t n ec t a l ite r re b a p tiz a n s juxta probabiliorem * q u id q u id m lit . r s e n tia t cànàD kdbis x i 3 , de ■ consecratione, disi. 4 , n a m h ic ca n o n n o n e s t u ivcu jus p o n t if ic is , au t c o n c ili i g e n e fa fe f l^ s e # d e­su m p tu s e x p œ n ite n f ia li c u ju $ d a m T h e o d o r i a rc h iç p ísç o p i ( Jâ lv a r ie n s ís , q u i v M & U g is l i b e r e n e q u ft .

*** S u s c e p tio s im p le x b a p tis m i, q u a n tu m v is in d ig n a , i|o n in d u c it ir r é g u la r it é t e n ^ p ^ # v e l s u sc ip ia tu r ab haeretico d e n u n c ia to v ita n d o , ex cap. Qui in qualibet 1 0 , causa 1 , quœst. 7 , v e l .d iffe ra t ip su m su sc ip e re u sq u e ad a e g r itu d in e m , v e l p e r ic u lu m m o r t i s , ex cap. S i q u i s i , dist. 5 i .

' i . F u r t iv e re c ip iu n t o rd in e s , q u a Je s ,c e n s e n tu r * q u i exam ene f r a u d u le n te r e f fu g e r u n t , i|ec a lias a p p r o ­b a ti , v e l adm is&l f u e r u n t , séd p e r d o lu m , a u t ig n o r a n te , e p isco p o im m isc e n t se o rd in a n d is , ex cap . Veniens 1 . De eo , qui furtive ordirijem suscipit. H aec /ta m e n ir re g u la r ita s v e t a t so lu m ascen su m a d a lt io re m o rd in e m , n o n v e ro m in is tra re in fu r t iv e su sce p to juxta probabiliorem.

a c T ic t o t i t u lo , v e l a b sq u e d im isso riis o r d in a n t u r , v e l a n te c o n firm a tio n e m s u sc ip iu n t o rd in e s v e l s a l t u m , o m isso sc ilice t o rd iiie in fe r io r i ad s u p e rio re m p r o m o v e n t u r , v e l q u i o rd in a s r e c ip iu n t a b e p isco p o , q u i d ig n it a t i su ae , id est ju r i s d ic t io n i , e t e x p e u tio n i o rd ip is ep isco p a lis r e n u n c ia v i t , v e l q u i e x c o m m u n k a t io n e m a jo r i l ig a t i o rd in e s .s u s c ip iu n t , ju x t a p ju r e s a u c to re s : q u a m v is a li i v e l in t , n o n

. a d e o co n sta ri esd T? uod U y - c f io t i , q u a m v is in d e b ite su sc ip ie n te s O rdinem , in c u r r a n t i r r e g u la ­r ita te m p o t iu s q u a m s u r ?i»&i> * ’ rm . im o s i an te ^ivsçeptáonem sa c ra m e n ti c o n firm a t io n is q u is o rd in e s s u s c ip e r e t ; n ec suspen C ionem v id e re tp r in c u r re ro ob , d ic ta in T a b u la C } | X X V e t C L X X X .

* S u sp e n su s ve l * d :( .u s o rd in e s re c ip je n s m on in c u r r it i r r e g u la r it a t e m , ex communi, et expressaBenedicti X I lib. 1 2 , 3 , h. 7. Im o.si in ip so ac tu su scè p tio n is o rd in is , v. g . , d ia c o ­n a tu s , v e l su i < , m «Vs ' ; . . o n i o rd in is su sce p ti c a n ta n d o ep isto la m v e l e v a n g e liu m , ta l is n o n in c o r re r 1 «ritateri in s t a a l iq u o s , l ic e t p l u res v e l i n t , ta lem i n e u tre re : h in e q u e v o lu n t 3q u o d su sp e n s . ; i f t . \.;p.v d u m c o n s e c ra tu r sacerd o s p in c u r r a t i r r e g u la r it a t e m .

, _ , If r . S o le m n it e r , seu e x e j i c i o e x e rc e t a c tu m o rd in is sacri e x t r a le g it im a m e x lu s a t io n e m , ex cap. S i

celebrat. 10 , de derico\xcom rnwíiçatõ , ex cap. Cura asterni 1 , . de sententia et re judicata in-6 , et ex cap. S i qui i d , de. smientia excommunicationis in-6. : sqcus si e x e r c e a t , e t ia m s o le m n it e r , a c tu m a liq u e m o rd in u m m in o ru m ju x t a d ic ta in T a b u la (ÜÇXV II . '

2. Solemniter baptizat : .secus Si privatim , ,praesertim jn casiunpce^sitatis. ,3 . S a ç v a m e n ta litd r^ y js o lv it e tia m in o c c u l t o , q u ia a c tu s a b so lv e n d i ,de se n o n h a b e t a lia m so lem ni ta te m .4. H e b d o m a d a r ii o m e ^ R p e r a g it d ic e n d o : Dominus vobiscum , s e c u s .s i-o m itta t : D o m in u s v o b is c u m ,

e t d ic a t m o re n u m i uim D om ine, exaudi orationem m eam , v e l d ic a t Dominus vobiscum in r e c i­ta t io n e p r iv a ta . "■ \

5 . h p is to la m v e l e v a n g e l ium c a n ta l s o le m n it e r , id est cu m m a n ip u lo e t s to la ; secus si d ia c o n u s s in es t o l a , e t s u b d ia c o n u s sin e m a n ip u lo c a n te t ep istp lam v e l .e y a n g o liu m ,U ic e t a d h ib e re t d a lm a tic a m , v e l c lè r i eu s d ia c o n o i n f u i o r s to la in d u tu s p raesum a j;(p r a íd ic a r e in ecc lesia , q u ia p ra ed icare n o n e s t e x e rc e re a c tu m o rd in is , lic e t p e c c a re t u ten d o ..s to la . <

a s i , 6 . S a c ra m e li,tu m c o n f ir m a t io n is , v e l oqd in is etiàin , e x t r a m issa ru m so le m n ia m in is tra t ,lig a - 7. E x e r c e t s o le m n ite r e x o ffic io a c tu m o rd in is lic e t e x e rc e n s essQt to (e ra fu s , e t in o c c p lto id fa c e r e t ,

........... q u ia c o n s t itu t io c o n c ili i C o n sta n tie n s is n o n fa v e t e x c o m m u n ic a t is , e t c . , l ic e t o c c u lt is p e r d ic ta inT a b u la C C X I V .

8, E x e r c e t s e r io , s c ie n te r , e t q u asi, e x ^ o m e io . o rd in e m sa c ru iu is q u e m n o q h a b e t , ex càp. S i q u is , et iCçp. E x litteris 2 , de. clerico non ordinalo ministrante , e t lu n e n o n v a c e rd o s a b s o lv e n s , a u t e x t r e - ju a rn -u n c t io n e m c o u fe ire n g v e l b e n e d icen s sp o n so s ,,..su b d ia c o n u s sq î^ '-v-r^er b a p tiz a n s l ic e t in c a s u

• n e c e ssita tis j jim p e t d ia c o n u s s iq Ç jC o m m isfjio n e ,e p isc o p i n ar ’ . i , r j p iaro lu s tra le m b e n e - d ic e n s , 's i .n f t n .e p is c o p u s c o n f ir m e t v e l ;o fd ip e ^ ; c p n fe r a t \ - 1 / a er sa ltu m o r d in a tu s ,

. G Q n fe ra E o rd in e p i, q u e jn ip se x a t iq ftó ^ q ltu s n o n r e c e p it ., h; omeies 1 ^ u ia r ita te m in c u r r u n t . Im o e t la ipu 3 sofôm n ite r b a p t i? ^ n s , v e l m issqrn cc le liran s. jc\xiq pri ■:,,5uiori^h , q u id q u id a liq u i n e g e n t , fu n d a t i in e o , q u o d ju r a lo q u a n tu r so lii m d e c le r ic is , a s t lice lT d iu s-h a b e a t ; de carico non ordì- nato-ministrante , a tta n ie n cap , S^guis n in se rto su b eo dem t i t u lo , g e n e ra li te r e t ab so lu te lo q u itu r \ si quisbaplizaverjt. : non ordinatu^- p 'Àf i temeritatem : non ordinetur.

N,, p . i çui sub excommunicatione ipso facto incurrenda prohibitum, esi , ne ordines exerceat, exercendo prim avice non fit irregularis , quia pro pruna vice incurrit censuram, sed eam non violat.

j 2 . Exercens, etiam solemniter, actum ordinis , licet m ajoris , innodatus censura , si id faciat sive ex ignorantia l - invincibili -, sive ex inajdveriejitia, sive ex oblivione, sive necessitate vitandi scandali, non incurrit irregularitatem %

V/ o 'jWU

IH. Malo òr dinnm usu. i qualis ceu isetur

quis tus censura aliqua

F f

TABULA CCXXVI.P E iR i JíG U LA RIT A T E PROVENIENTE E X D ELIC T IS H Æ R ESIS , A PO STA SIA i ' : H OI

ri . Haereticos, ex cap. Saluberrimum 2 1 , causa 1 , quœst. 1 , vi cujus ad ordii nequeunt, neque in iis , quos forte susceperunt, ministrare, nisi ex gratiacv

2. Fautores et defensores haereticorum , ex cap. Quicumque 2 ,d e haereticis 126.

' i. Filii vel nepotes nati essent ante lapsum parentum in hae non haereticorum , sed catholicorum filii, aut nepotes es? , ^

, 2. Par ites ante mortem conversi, et ecclesiae incorporati e s lm t, accessissent perseverantes in hae resi, ex Benedicto X I V .

Haeresiset aposta­siae a fi­d e , quaeri inducit irregula­

ritatem in

4 *

lores ascendere dispensatione..

in hoc cara ■

3. Filios haereti­corum in i et 2 gradu per lineam p? c e r ­nam , et i maternai "

contra ali ex cap .S tatu tum i 5, de hae­ret. excipe si

ces non velint.m orem , n e v iv i

Irregula­ritas ex de­licto prove-x siit praeterea ex delictis

3. Parentes ob haeresim combusti ante mortem propter data sign, ; ntiæ obti­nuissent absolutionem juxta aliquos : licet alii tales filios y0 [

an in prfp<;iimiintnr parantes simulate conversi comburantur.

| *4. Haeretici sint occulti, juxta probabiliorem, et hinc juxtn 7 / p$rse et ratione su i, sed ratione infamiae inducit irregulari *

fc>est in Tabula X V I , quidquid aliqui velin t, quod haeresis ' - : adeoetiam occulta, inducat irregularitatem.5. Hæretici, et horum filii et nepotes n ati, et educati sini ia paru Gailiæ et Germaniae, quia in illis partibus sive haeretici, sive eorum filii vel nepotes , licet manifesti, non sunt irregulares, et ideo tam pater quam filii conversi possunt sino dispensatione ordinari.

4. Apostatas a fide ,e x can. Presbyteros 32 , disi. 5o , secus vero negantes solum fidem externis ju xta probabiliorem , sicut nee apostatae sive a professione religiosa , sive ab habitu clericali ; quamvis apos­tatae a professione religiosa px alio capite possint heri irregulares, vel ratione in fam i* , Vel quia censura irretiti exercent aliquos ordines.

T . Per industriam, vel insidias proximum suum occidit, ex can. M iror 4 » disL So , quod verum est, licet homicidium esset occultum, ex Tridentino , sess. 14 , c. 7 , de reforrn.

2. Vulnus lethale inflixit, secus si lethale non fuisset, etsi vulneratus vel ex imperitia, aut negligentiamedici vel chirurgi, vel propria culpa et incuria, ,%pl ex accidente aliquo extrinseco obiisset, ex can: Exhib ita nobis 2 2 , de horhicidio. fe dubio m fuerit lethale, morte secuta aiite quadragintadies , céhsehdus est irregularis.3. Dans operam rei licitæ occideret proximum hon adhibita diligentia ad præcavendum prævîsum pe­riculum occisionis, supposito quod omissio diligentiae fuerit graviter culpabilis , ex can. Presbyte- rum 7 , de hom icidio; secus si dedisset oneram rei licitae sine prævisione, quod ex tali opere natum sit sequi, aut periculum o cc is id n ^ g l'^ R i’stiìhsit : vel si dubio orto adhibita fuisset debita diligentia ad vitandum homicidium , ex cap. Joannes sacerdos 2 6 , de homicidio1

4. Dans operam rei illicitae occidit, vel mutilat .altorum, licei, de illis vitandis om; *s diligentia adhibita fuisset juxta plures, q u a m v i d a n s operam rei solum illicitae tunc incurrat irrégukì' ritatem , quando opus illud ex se , et natura | ;a est inductivnm periculi, mortis vel mutilationis, licet ad vitandum homicidium vel mutilationem? omnem cautelam adhibuisset, ex cap. Sicut 20 , de homicidio ; secus vero si opus illud non esset tale, et haec posterior opinio videtur probabilior fun­data, in can. Quantum 48, di st. 5<) , pineta Gloss.

5. Abortum fœtus animati sive directe, sive indirecte procurat, aut ad id consilium vel auxilium , aut favorem praestat juxta dicta in Tab. LXII.

6. Cooperatur ad injustam hominis occisionem ^éfàvap. Sicut dignum 6 , de homicidio , hinc tam phy­sice, quam moraliter occidens sive mandar* sive consulendo, sive alio modo cooper » do ad injustam proximi occisionem vel mutilation M , incurrit irregularitatem.

7. Mandat aliquem verberari, licet expresse inhibeat ne occidatur, vel membro aliquo mutiletur procasu quo mandatarius fines mandati excedens occidat, vel m utilet, ex capite Is qui -3-, de homicidio., sicut etsi mandatarius occidatur ab eo , quem intendebat occidere, quia causa fu it, cur alter propriae- mortis periculo se exponeret. Quod si mandans siyeabsolute aliquem occidi, aut m utilari,. .olunTverberari mandatum suum revocet, et facta revocatio innotescat mandatario, mandans non incurrit irregularitatem, licet mandatarius ex malitia sua exequatur mandatum.

8. Consilium dat alteri ad occidendum vel mutilandum proximum, saltem extra cas-um , vel quod suo consilio non inflexerit in necem aut mutilationem proximi , quia aliunde consultus jnjirv/b ' * / do se id facere ( in dubio tamen standum pro influxu consulentis ) vel quod consulelfl^Wc/ìf ope et modo consilium a se datum revocaverit , etiam si aliter non posset, monendo alterum, ut sibi caveat. Non impedit mortem, vel mutilationem proxim i, cum ex justitia tenetur, et hinc prmeeps non v >,fepdens/innocentum causas, judex non obstans■ injustae 'mortis sententi*, medicus privato vel jju acó stipendio conductus ægros imperitia sua, aut négligent ia occidens, morte jvel mutilatici)'

!■ ^sefcnta , incurrunt irregularitatem : secus qui solum éx charitate tenetur impedire.10. Excedit moderamen inculpât* tutelæ , si excèssus sit; gravis juxta di^ta in Tab. LXjV.

N. B. Dum plures de communi consilio c o n c u r r u n t ad occisionem proxim i ; omnes incurrunt •rregulan- talem , quamvis aliquis ex p lu r ib u ^ ^ f^ m lM , quod alter ab ipso non fuerit occisus , ex can. Si quatuor 34 . causa 23 , quæs. 8. S i vero sine communitconsilio in rixa subito exorta , pluribus insurgentibus, unus occidatur, is qúi certo scit, quod ab ipso non fuerit occisus, non incurrit irregularitaiqn saltem attento foro interno conscientiae

>

II. Homici­dii, quod induci t irregula­ritatem in eum , qui

TABULA CCXXVILD E IRREGU LARITATE PROVENIENTE E X DELICTO M UTILATIONIS ET ENORMIBUS D ELICTIS.

1 . Abscindit a proximo injuste membrum proprie tale put oculum, manum, pedem;, aurem, nasum 9 linguam , membrum virile * sive id faciat physice , sive moraliter, ex Clementina si furiosus de homicidio , et ex c. Porro i , de clericis pugnantibus in duello , et ex c. Is qui 14 de homicidio , in-6. Secus vero qui abscindit sive juste per artem chirurgiae ad conservandum individuum, sive etiam injuste, si abscissio sit membri minuus proprie talis, seu sit partis corporis non habentis distinctum, ac proprium officium, ut si quis digitum , vel digitos amputaret vel dentes excu­teret.

2. Sibi non solum membrum proprie tale, sed etiam digitum , vel ejus partem ex ira , et indigna­tione am putat, vel turpiter deformat, ex can. Q uipartem 6 , d i st. 55 , secus si in alio ampu­taret digitum, vel ejus partem , aut habens superfluos digitos , hos sibi praecideret.

I IILATutilatione,I quae inducit

irregularitatem^ in eum , quj

Irregula­ritas ex de licto prove-' nit tandemex IV. Delictis enor­

mibus 'quae-! sunt sequentia

V. Et tollitur vel dispensatur id est

3. Abscissum habet digitum pollicis vel indicis, e x declaratione sacrœ congregationis, 19 julii16 8 7 , apud Ferraris y verbo irregularitas, art. 'M . i

4. Se ipsum ex zelo indiscreto, sive animo sedandi 1( ,em , sive ad vocem musicam conservandam, sive existimando , se ea ratione Deo praestare cob .quium , castrat, sive virilia , give solum testi­culos abscindendo, ex cap. H i qui 5 , dist. 55 , et cap. Significavit 4 , de corpc ' ^ iëa gs ordi­nandis vel iion ordinandis , quidquid aliqui ve lin t, non incurrere irregularitatem, qi;i sibi solum testiculos amputaret ad conservandam vocem.

N. B. i . A d incurrendam irregularitatem inductam ex mutilatione reqitm^^r physica et re alis mutilatio y abscissio, amputatio , et destructio m em bii proprie ta lis , unde qui solum debilitaret, et inutile redderet aliquod membrum sine r e a li , et physica detruncatione non reddetur irre­gularis .

2. Patientes castrationem sive ignoranter, ut pu eri, sive violenter ct latronibus, et barbaris non incurrunt irregularitatem , bene vero qui causam culpabilem dedisset, ut sibi virilia , vel aliquod aliud membrum amputetur a ju d ic e , vel marito ob adulterium commissum , quidquid aliqui id negent.

i . Sodomia — Incestus —* Raptus virginis — Maleficium —« Veneficium — Adulterium Simonia — Sacrilegium — Perjurium in judicio — Crimen laesae majestatis, et alia ejusmodi ennumerata , cap. Infames 17 , causa 6 , quaest. 1 .

* Dicta crinr ' inducant irregularitatem, debent esse notoria et publica, si enim sint occulta non in d u c i® ì r t ó i k ^ p i m , ex cap. E x tenore 4 , et cap. Quaesitum i j . d e temporibus ordi­nationum , excipe homicidium, quod, etsi occultum , inducit irregularitatem9 juxta dicta in priori Tabula. Hinc

** Delicta supra„recensita per se, et ratione sui non inducunt irregularitatem, sed solum ratione infamise , e còvìtru S fid iu m , et violatio censurae per se inducunt irregularitatem per dicta in Tabula C C X X y e t X l K x V L

sfc**îL. baptismum iteran s , mutilans et horrï'çida Famosus , violàns censuras 9 unde ligatur,Improbe suscipiens, tractans ordinis acta.

1. Irregularitates, ex delicto undecunque provenientes tolluntur, vel per baptismum (quamvis proprie non dicantur tolli per baptismum, cum nulla, saltem ex delicto, ante baptismum in­curratur ) : vel per dispensationem papae.Episcopi polSaat dispensare super omnibus irregularitatibus provenientibus ex delicto occulto, et non deduci^ ad forum contentiosum non quidem auctoritate propria, sed vi concessionis sibi factæ a Tridentino : excipe homicidium voluntarium : pro homicidio vero indirecto,vide Tabulas LX f^it LXII.3 . Praelati regulares eamdem quam episcopi habent facultatem dispensandi cum suis subditis super irregularitatibus ex delicto provenientibus, ex privilegio S. P ii V , imo ex eodem possunt pro foro conscientiae, etiam in homicidio voluntario ante ingressum religionis commisso.

4. Confessara regularium nihil omnino possunt circa irregularitates cum suis pœnitentibus secu- laribus ex Clemente V ili, quidquid aliqui aliter sentiant.

♦ Occultum delictum censetur, juxta magis communem , quod ignoratur a majori parte commu­nitatis.

; ** Deductum ad forum contentiosum censetur, quando delictum ^st delatum ju d ici, et delatio L parti intimata*

} comprehensa

J0 0

/ > • *

TABULA C C X X V I IT.q e I r r e g u l a r it a t ib u s e x d e f e c t u , e t q u id e m p r im o e x d e f e c t u a n i m æ .

hIn genere-*

^Octo ex causjs, videlicet ex defectu vel animae , sacramenti , — vel lenitatis, — vel libertatis i prehenduntur.

vel corporis , — natalium , —» vçl fam æ ,■— vel ex defectu ætatis sequentibus versibus com

{Infam is y bigam us, m utilus, jusfeque cruentus. N eophitus, obstrictus , nothus , puer , atque idiota Obsessus, demon e s , lunaticus , hermaphrodita ,

■ ehendunta

' Irregula­ritas , eae Je- /eciw dicta provenit

i . Ratio­nem, q.uo censentur^ laborare

disi. 33 »

fT . Pu eri, et perpetuo amentes." 2. Lunatici, qui lucida quidem habent rationis intervalla, sed qua

latinnlur.tnergumeni, seu areptitii, qui a malo dæmone vexantur.'uriosi, qui irruente furoris accessu , non sunt liberae mentis.Epileptici, qui morbo comitiali^ seu caduco, ita corripiuntur,

statftn cadant, quasi exanimes.* i. Praedicti omnes ex jure sunt irregulares per textus, can. 3 , 4 e £ 5 ,

can . In his litteris 1 , causa 4 , cjuœst. 2.* 2. Qui levi epilepsia semel affectus fu it, et deinde per plures annos non amplius dedit

signa dicti m orbi, non est irregularis9 et ideo potest tum suscipere ordines, tum in susceptis ministrare.

* 3 . Si quis, post susceptos ordines frequenter morbo caduco corripitur’, debet ab ex — citio ordinum removeri ob indecentiam et perieli]iim lapsus.

* 4. Qui huic morbo , licet raro subjecti, graviter impetuntur, ita ut nefspumas jactent* confusas voces emittant, abstinere defient ab ofiicio missae , secus si levioris morbi h sultus experiuntur, dummodo juxta se habeant sacerdotem , ex can. Illud i 5 , causa 7* queest. i .

* 5. Morbus caducus aquisitus in infantia, imo ante annos pubertatis , non inducit irre­gularitatem, quia sæpe curatur ; et omnino recedit pubertate adepta.

* 6. Qui morbo caduco, vel seine] post pubertatem, captus est, debet expectare v simum quintum annum , et ap^ Bj^g^alem aetatem eo capitur, vix liberatur.

* 7. Qui vertigine s o l i r r e g u l a r i s , si tamen vertigines tam gravir?rafficerent sacerdotem, T itisStl^ indecentias, et irreverenti® periculoj sacra facere n posset, tunc utique a celebranda missa abstinere deberet. '

:a**s

%

11. In specie, et qultiem ex parte animæ ob «efec- tum affi­cientem vel

. Scientiam quo laborare in ordjj^e^LJ^piagjádam irregularitatem censentur, qui non pollent, saltem mediocriter, juxta expiicaWmmï datam in Tabula C LV, ea scientia, quæ ad præstanc; m munus jure naturali divino requiritur , ex can. llliteratos 1 , disi. 36 , non vero illi ', quibus scier; riaa Tridentino requisita pro sufir.ipîfndir flfrwwtffrs ordinibus, de qua in Tabula CLXXX exigitur , c Tridentinum præscribçns çatîfsaenüam in W inandis, ne.. . non addat, eos esse irregulares, in quibusilla scientia deest. 4

*' Cum illitcratis potest papa dispensare, dummodo defectus scientiæ non sit tam gravis, et subjeci* sit comparandae scienfciæ , quæ deest, et. dispensandus pietate polleat, et abstineat a functioni1 ? quæ scientiam, quam nondum assecutus est, postulant;; secus episcopus, qui tamen non tam ex ; exquirere debet ab iis qui nec ad administranda sacramenta , nec ad animarum curam deputati sunt. * £ * ** * * 'T*3. Fidei firmitatem . quo de facto laborare censextur neophiti recenter ( in adulta tamen ætate, sec; in infantia) ex idololatria, inahometismo^N|tidaismo conversi ad fidem, hi enim arcentur ab ordinibus suscipiendis , cx can. Quonii / iWmmilia f , di st.. 48, dopec probetur tempore determinato arbitrio episcopi, eorum constantia in fide noviter spseepta. • * !

* Qngmvis , juxta mox dicta , ad episcopum spectet determinare tempus, :<juo qui£ neophitus cense v s it , transacto tamen decennio poat baptismum non est censendus neophitus, tiique adeo ord ì: potest. , ■

*v fii episcopus judicet, conversionem esse moraliter certam , adeo quod timendum non sit, quod neophitus vel ad vomitum revertatur, vel in.superbiam incidat, quasi ipsius ministerio ecclesia hcli geret ( quæ sunt motiva, propter quæ ecclesia prohibet, ne neophitus statini ordinetur) poterit talem ordinare, quia falis non esset neophitus in sensu canonu-tn.

ln dubio num neophitus vel ad vomitum reversurus sit* vel in superbiam ■ e le^^w retu i c l ordinandus non est, vel si justa, et urgens ratio id exigeret, obtinenda esset dispensatio a socie

lostolica.i n a i i i

1 jÿ*. ìu a primis infunine crepuna r ..... ......* neophiti* quam a lii Christiani y et ideo possunt ordinari.

2. M f t i zatus in tate adulta in 1egritudine constitutus e en -e fur irregularis , ex < eu. Si quis (,dist. q u ia , ut habet textus, f id es hyjus non ridetur voluntaria , sed ex neces. Iute , nec referi, qw d hau: irregularitas pMptiQ^ÊÊÊf*fccati), unde cum baptismus tollat penatim i , valetur, quod etic 1 irregularitatem tolmt ; nam ^G tossa in canonem mox citatum , a d verbum sed ex necessitate a d hunc >tbjcr.it -nem respondet : quod baptismus inducat hanc irregularitatem , non potest c a r ­

ati ex parentibus paganis et judeeis, nisi sint neophiti , non sunt irregulares , et hit infantiæ crepundiis sunt baptizat i , et exinde chri sitane vixerint, non 1 e usent ur rnc^

„ tollere} quia eadem res non: quod baptismus inducat hanc irregularitatem y umh

potest contrarios habere effectus.

V f

%

i

T ABU lí A CG X X I XDE IRREGULARITATE PROVENIENTE EX DEFEGTÜ CORPORIS.

''Primis quatuor saeculis non inducebant irregularitatem, ex quo illo tempore plurimi in defensitem fidei catho­licae corpore vitiati * aut debiles efficiebantur, indignum autem fuisset, eos ab ordinibus arcere ob defectum corporis , solum proinde a quinto sæcnlo vitium corporis inducit irregularitatem.

L Omnes, generaliter loquendo , irregulares faciunt ex defectu corporis eos, qui i tá deformes sunt, ut vel de­fectus impediat decentem ordinis executionem , vel scandalum, horrorem , et contemptum personae generet, et hinc descendendo ad particulares corporis defectus.

Corporis defectus qui

i. Manu altera mutilatus sit, ex cap. nandis.

Exposuisti 6 , de corpore vitiatis ordinandis, vel non ordi-

ii i a talis non posset frangere

II. Censentur impedientes decentem ordinis exe-^ cutionem Ut si quis

£xcipe

u

labia corrosa, aut abscissa adeo, ut vix dentes qperiant, dentes

III. Generantscandalum horrorem , et contemp .-;tòni perso- h’æ * ut si q.uis' '

2 . C a re a t d ig i t i s , ex Glossa in m ox cit. textum ad verbum M a n u , m e u c h a r is t ia m q u o d , e t id e m p ro c e d it d e eo , q u i p a rte m d ig it i ad sacras fu n c tio n e s n ecessa ria m p e r d id i t , ex capite De presbytero i , de corpore vitiatis , etc, , secu s si c a re re t u n o , v e l d u o b u s d ig it is n o n n ecessariis ad sacras fu n c t io n e s , e^ t o g p lliò em e t in d ic e m , ad eo q u o d c a re n s p o llic e s it ju r e n a tu ra li i r r e g u la r is , v e l m e liu s i n h a K j p d o rd in e s , a b sq u e ad eo in d is p e n s a b il is , s ic u t p o sse t d is p e n s a r i , si c a re re t so lu m in d ic e . q jjp F3. U n g u ib u s in to tu q i c a r e a t , p ro casu q u o iftcfe v e l m a g n a m d e fo rm ita te m in d u g a t , v e l im p e d ia t ,n e h o st ia c o n t r e c t a r i , efc f r a n g i satis d e c e n te r p o s s i t , a u t c a lix s in e p e r i ^ u l c M ^ ^ s a t t o l l i ; , secu s si h æ c n o n t im e a n t u r , ex cap. Thom as 7 , de corpore vitiatis, g c . . f *

4. O c u lo s h a b en s n o n v id e a t , s iv e o cu li e ru t i s i n t , s iv e n o n 5 ex cap. S i evak ^ jy JÊ i 3 , disi. 55 , e t h in c m o n o c u lu s , id est q u i u n o o c u lo , q u isq u is i l le s i t , o rb a tu s e s t , l ic e W m l u s * ir re g u la r is e st.

i . S i a lte r i re ipsa u n u s o c u lu s e r u t u s esset e t a l iu s , V. g . , v it r e u s ita a rtific io se esset im p o - s i t u s , u t v ix a d v e r t i p o sse t. f

2,. Si u tc u m q u e h a b e n s o c u lu m , u n iu s so lu m v isu p r iv a tu s s i t , lic e t o c u lu s , c u ju s v isu c a r e t , esset .o c u lu s s in i s t e r , q u i e tia m o c u lu s c a n o n is d i c i t u r , m o d o ta m e n ea s it o c u li d e x të r i v i s ,, u t a b sq u e in d e c e n t i c o n v e rs io n e c a n o n le g e re p o ssit .

N . B . Si quis postquam sacerdos consecratus est evadat coecus , ei obtineat a papa dispensationem , ut possit celebrare missam votivam de B e a ta M a r ia V ir g in e , vel de R e q u ie m , in hoc casu ne- cesse est, ut cocco celebranti adsit alius sacerdos , vel vir expertus.

<1. H a b e a t o s u u m , e x t r a qs p ro m in e n te s ,

2 . C a rp a t n a s o , c u ju s p r iv a t io n e p erso n ae c la r ita s v a ld e o b s c u r a t u r , q u i a u te m n a su m s o lito g r a -d io re m , a i i £ b r e v io r e m g e r u n t , e p isco p i a r b it r io , a tq fie p ro m o d o d e fo rm ita t is ir re g u la r e s , v e l n o n , i mJfi *3 . G a re a t a u r ic u l is , id e S t e x t r e m a i lla c a r t i la g in e , q u æ o rg a n o a u d it iis « a d h æ re t , sa lte m e x tra ,c a s u mquo v itiu m capillorum velamine celari possit.

4. S it su rd u s can, 7 Apostolorum , q u ia p o n p o sse t c e le b ra re ab sq u e op casio n e r isu sa tq u e lu d i b r i i , si ta m e n su rd itlfe s u p e rv e n ia t o r d in a t o , p o sse t p e r m it i j ce le b ra t io .

5. A l t io r e m , v e l b re v io re m s ta tu r a m a n a t u r a s o r t itu s e s t , seu s it a d eo g ig a s , v e l p ig m æ u s u t s it lu d ib r io .

6 . C a re a t p ed e a lte ro , a u t ab sq u e b a c u li a u x i l io fu n c t io n e s a lta r is e x b q u i n e q u e a t ,t ex can . Nullus fs j,d e . consecratione, disi, 1 ’ , adjuncta Glossa , ibidem , , a d verbum Cum baculo , q u o d , e t p r o ­

cedit s i*h ab ea t q u id e ip y e r u m p e d e m , in d ig e a t ta m e n p ed e lig n e o , p r o p te r m ag n h m in d e ce n tia m ,se c u s q u T ^ E u m læ su s esset in c a lc a n e o ; l ic e t a m b u la n d o c la u d ic a r e t , sinfe la m in i b a c u lo , ex decr* sacrœ congrumtionis a-pud Ferraris f verbo Irregidàrêi'as , n. 2 5 . | ^ |

7 . S í t l e p r o s u f ^ w i le p ra p e rc u s s u s , ex cap* Tua nos-4 , Ue clerico aegrotante, si ta m e n le p ra s u p e r ­v e n iss e t su sc e p tc N f'ê ::i o i 'p cesb ÿte ih ’t n s , • possèé p r iv â t irn p e rm itt i m jssæ c e le b r a t io , q u o d e t id em a p p lic a n d u m m o rb o g a l l i c o , v e l a lio m o rb o .c o n ta g io s o la b o ra n t i c a u s a n te d e fo rm it a t e m , ex cap ,

. J Jresbyicnim 2, de eia ico œgràtanfe, ' Í•è. N a tu s s it e u n u c h u s i v e l p ro p te r in f irm ita te m y; v e l in ju s ta m v io le n t ia m id p a s su s fè it , n o n est i r r e ­

g u la r is * ex can. Si'quis 7 , disi. 5 5 , et e x cap; 'E x parte 5 , de porpore vitiatis , etc. , n e c ta lis te n e re tu r , p a r te m àbsèíá^am vbl e ju s c in e re s secti m d efe ilre , u t fa i sd e x is t im a t v u lg u s .

9. i>it' l ie rm á p h ro d ita j; ' i r r e g u la r is eét,' sive- io eo i e x u s a ît ç r p ræ y a le a t » s ive non , juxta communem.** D e fe c tu s c o r p o r is ,\ q n i o rd in u m e iiisc e p tio n e in p r o c e d u n t , ab o m n i o rd in e e x c lu d u n t , q u i v e r o

o r d in u m su sce p tio n e m s e q u u n th r , ab i l i rs .d u tiita x a t fu ^ ictio n iB u s r e m o v e n t , q u as h u ju sm o d i d e­fe c tu s e x e r c e r in d n f i n u n t , 'ex cap. Presbyterum d , de clericompiotante, vel debilitato.

*** In dubio an defectus aliquis cdrpofis inducat irtègiüaãritaten et hujus judicio sbandimi, ex cap. Cum de tua % , de cprpg a religiosis, ‘licet exemptis , cum horum ptælati

N . B. Irregularitas ex deféctù corporis tollitur vèlper cesa quæ reservata est papœ ex usu constanti, cujus di&pprisaiepiscopo lo c i, quamvis non desint, qui tribuant e p is c o p if'acuitatem dispensandi super irregula­ritate contrada ex eo , quod quis credens se obsequium prcestare Deo sibi virilia am putavit, aut qui voluntarie aliquam sibi abscidit , vel ab aliis abscindi culpa sua prom eruit,quorum opinio fundatur w T a p , SigSficavit 4, de corpore vitiatis, etc.

Recurrendum est ad episcopum, Vis, etc. , quod et practicandum <c dijudicare. !

éfectus, vel per dispensationem , cautionem solet papa committere

X f r ”"

i

I. N a ta liu m ,,q u ®

_ Irregula­ritas ex de- * fectu

TABULA CCXXX.DE IRREGU LARITATE E X D EFECTU NATALIUM E T FAM Æ .

f i . I n t r o d u c ta est ab ecc les ia tu m p r o p te r p e r ic u lu m in c o n tin e n tia e e x im ita t io n e p a t e r n a , tu m p ro p te r o d iu m p a te rn i c r im in is * tu m u t p a tern ae in c o n tin e n tia e m e m o ria e lo c is c o n se c ra tis lo n g is s im e a rc e a ­t u r , ex can. S i g en s , i o disi, 56 , et ex Tridentino , sess. 2 5 , e. i 5 , de reform.

2 . I n c u r r it u r ab o m n ib u s q u i n a t i s u n t e x i l le g it im o t h o r o , seu q u i s u n t f i l i i i l le g it im i s iv e n a t u r a le s ,s iv e S p u r i i , q u a n tu m v is o c c u lt i , ex cap. Ut filii i , et ex tap. A d prcesentiam 2 , de filiis presbyte­rorum ordinandis vel non ordinandis , e t h in c sc ien s se esse i lle g i t im u m n e q u it /ord in es , s iv e b e n e fic ia re c ip e re n o n o b te n ta p r iu s d e s u p e r d isp e n sa t io n e . r

¥ E x c ip e c a s u m , q u o le g it im a a liq u a c a u s a , e t r a t io e x c u s e t , v . g . , q u ia u r g e t u r ad su sc ip ie n d o s o r d in e s , e t d isp e n sa t io n e m a b sq u e g r a v i s u i d iffa m a t io n e o b t in e re a p u d p o n t if ic e m , v e l episcopium ^ q u i t .

N . B . Quinam autem censeantur illegitim i naturales et quinam spurii, et an et quow&ÈW gitim entur, constat ex Tabula C C X V I L ?

3 . N o n a ffic it e x p o s i t o s , q u ia n o n s u n t i l l e g i t i m i , e t c o n s e q u e n te r n e c ir re g u la r e s ju x t a d ic ta inT a b u la C C X q u id q u id a liq u i c o n t r a r iu m s e n t ia n t 5 c u m in ju r e e x p re ss u m n o n ° i t , q u o d o b i l le g it im ita te : b iam c o n tr a h a tu r ir re g u la r ita s . .

4 . U rg e t su sc ip ie iio jn ? o rd in e s in v in c ib i l i t e r ig n o ra n te m se esse i l le g it im u m , s ta t im ac v e n e r i t in c e rta m c o g n it io n e m , ab o r d in u m u su a b st in e re d o n eé o b t in e a t d isp e n sa t io n e m .

5 . N o n u r g e t d u b ita n te m se esse i l l e g i t im u m , se g e re re u t i r r e g u la r e m , q u ia in d u b io f a c t i , e x t r a h o m ic id iu m , n o n s u b s is t it i r r e g u la r i t a s , ju x t a d ic ta ad c a lc e m T a b u la e C C X X I Y .

6 . T o l l i t u r tu m p e r p ro fe ss io n e m re lig io sa m ad e ffe c tu m ta n tu m m o d o su sc ip ie n d i o r d in e ^ ; secu s a d e ffe c tu m s u sc ip ie n d i d ig n ita te s in r e l ig io n e , ex cap. Ut filii supra cit. , n o n v e ro p e r so la m su sce p ­t io n e m h a b itu s re lig io s i : t u m p e r le g it im a t io n e m n a t u r a le m , q u æ f it p e r su b se q u e n s m a tr im o n iu m ju x t a T a b u la m C C X V I I , tu m p e r d is p e n s a t io n e m , q u æ d a n d a est v e l a d a ta r ia , s i d e fe c tu s n a ta ^ l iu m s it p u b l ic u s , v e l a sa c ra p c e n ite n t ia r ia , s i s it o c c u ltu s .

7 . D isp e n sa r i n o n p o te s t a b e p is c o p o , l ic e t o c c u l t a , c o n tra c ta e x d e fe c tu n a ta l iu m ad e ffe c tu m su sc i­p ie n d i o rd in e s m a jo r e s , e t b e n e fic ia c u r a m a n im a ru m h a b e n t ia , b e n e v e ro ad e ffe c tu m su sc ip ie n d i o rd in e s m in o r e s , e t s im p le x b e n e fic iu m , ju x t a d ic ta in T a b u la C C X V I I : p o te s t ta m e n d isp e n sa re c u m i l le g it im o s iv e b o n a , s iv e m a la f id e o r d in a t o , u t in su sc e p tis o rd in ib u s m in is t r e t , e x cap . N isi cum

, pridem i o , de renuntiatione.

t. In t r o d u c ta e s t o b d e c o re m s ta tu s e c c le s ia s t ic i , c u m m fa m e s q u ic u m q u e , s iv e j u r i s , s iv e f a c t i , d e sp T

II . F a m æ , q u æ

c ia n tu r .

. Incur­ritur

2. Tolli­tur

r . E x c u lp a a b i i s , q u i n o t a n t u r in fa m ia s iv e ju r is , s iv e fa c t i . J u r i s a u te m in fa m ia c o n ­t r a h i p o te s t v e l d u m c o m m it t i t u r d e l ic t u m , c u i e x ju r e s iv e c i v i l i , s iv e c a n o n ic o a n ­n e x a e s t i n f a m ia , s ic u t a n n e x a r e i d e jiffiis re la t is in T a b u la C C X X V I I , v e l p e r s e n te n t ia m ju d ic is , d u m v id e lic e t q l i i s f ^ â S t e n S a m ju d ic is c o n d e m n a tu r ad p o en am in fa m a n te m , V. g . , a d t r ire m e s , e x i l iu m , fu s t ig a t io n e m , a u t u s t io n e s ig n a t u r , v e l p e r e x e r c itu m o ffic ii , a u t p ro fe ss io n is s iv e l ic i t æ „ s iv e ill ic ite e , q u a m q u i e x e rc e n t in ju r e in fa m e s r e p u ­t a n t u r , p r im is d u o b u s m o c K S in fa m id c o n t ra c ta p r o v e n it e x d e l ic t o , d e q u a T a b . C C X X V I I .

2 . S in e c u lp a ab i i s , q u i e x e r c e n t a r t e s , v e l o ffic ia e x ju r e v e l a l io m o d o in fa m ia m in d u ­c e n t ia , c u ju s m o d i s u n t : h i s t r io n e s , m im i , c o m o e d i, f i l i i p u b lica e m e re tr ic is l ic e t c o n ­ju g a t a » , o m n e s lu d e n te s in s c e n a , a le a to re s p u b l ic i , e t p r o l u d o m u t u a n t e s , a u r ig a e , g la d ia to re s , c u r s o r e s , c ith a r o e d i , l y r i s t æ , s a l ta t o r e s , c lo a ca s m u n d a n t e s , p e lle s e x p u r ­g a n te s e t s p e c ia li t e r , ex Clementina , diœcesanis i , de vita et honestate clericorum , c a r n i f ic e s , la n io n e s e t t a b e rn a r i i.

* O m n es p ra e d ic ti e x e rc e n te s ig n o m in io s a s , e t v ile s h a s a r te s r e p u t a n t u r p o p u la r it e r in fa ­m e s , a tq u e a d eo c o n t r a h u n t i r r e g u j; ’ > i t e m , secu s h o ru m f i l i i , lo q u e n d o c u m e x c e p r t io n e f i l io ru m p u b lic æ m e re tr ic is

T . Emendatione sceleri proportionata et publica, quæ videlicet prioris vitae maculas in opinione hominum detergat, adeo ut deteriori famæ succedat bona existimatio , ex con­trariis virtutum operibus saepe, ac diu repetitis, quantum videlicet moraliter sufficit, ut prudentum judicio homo vere conversus intelligatur, ad quod aliqui triennium requirunt.

2 . P e r s e n te n t ia m c o n t r a c t a , d is p e n s a t io n e , q u æ c o n c e d i p o te s t tu m a p a p a , tu m a b e p is ­co p is : q u i ta m e n n o n p o s su n t d isp e n sa re in c r im in ib u s a d u lte r io g r a v io r ib u s , n ec a d e f fe c tu m s u sc ip ie n d i d e n o v o o rd in e s a u t b e n e f ic ia , sed so lu m in su sce p tis

3 . P e r b a p tis m u m su sc e p tu m q u id e m in fa m ia f a c t i , se c u s v e r o in fa m ia p e r sentbintiin im ­p o s ita m , e t h in c si ju d a e u s , v e l tu r e a v irg is c æ su s e sse t u t f u r , p o s t su sce p tu m b a p tis m u m m a n e re t in fa m is , q u o d v e r u m e s t , lic e t ta lis m u ta n d o lo c u m t ra n s ire t ad p a r t e s , u b i d e lic tu m est ig n o tu m , n a m p e r m u ta t io n e m lo c i t o l l i t u r q u id e m in fa m ia fa c t i ; secu sf

► vero infamia juridica, saltem quoad irregularitatenn

1

TABULA CCXXXI.DE IRREG U LARITATE E X DEFECTU Æ T A T IS E T SACRAMENTI.

(

V

. Æ t a t i s c a n o n i-<

cæ

i« Incur­r itu r M

A b i i s , q u i s u sc ip iu n t o rd in e s a n te ae tatem p ra e sc r ip ta m a T r id e n t . , d e q u a in T a b . C L X X X , ex decretis in jure canonico , disi. 7 7 , im o su sc ip ie n te s o rd in e s a n te p raescrip ta m aetatem p ra e te re a in c u r r u n t su sp e n sio n e m a P io I I , per const. C u m e x s a c ro ru m * , tom. 1 , bull. cheru­bini , fo l. 3 1 9 , e t s i h a n c su sp e n s io n e m v io le n t o rd in is r e c e p t i fu n c t io n e s e x e r c e n d o , n o v a m ir re g u la r it a t e m i n c u r r u n t , p r o p te r q u a m , n is i d is p e n s e n tu r , c e le b ra re n o n p o s s u n t , e ts i ae tatem re q u is ita m ja m a tt ig is s e n t .

i t T r ig in t a p ro e p is c o p a t u , ex cap• In cunctis 7 , de electione , et electi potestate• 2 . V ig in t i q u in q u e p r o b e n e fic iis c u ra m a n im a ru m h a b e n t ib u s , ex eodem textu• 3 ' v i a - - o ig u itcu iU u o , ot p o rco n atu n o n h a b e n tib u s c u ra m a n im a ru m ,‘ * ex Tridentino , se ss. 24. , cfa

2 . A b iis , (|ui

n e fic iu m a n te aetatem a ju r e praes ' c r ip ta m , a q u o r e q u i­

r u n t u r a n n i

Irregula­ritas , ex< clefeptu

I I . S a c ra ­m e n ti

. o b b i- g a m ia m s q u æ - u m q u e

s it v e l

4. Q u a tu o rd e c im p ro ca n o n ic i, ^ ^ ‘jles iae c a t h e d r a lis , e t d ecem p ro c a n o n ic a t i! c o lle g ia tæ e x re g u la c a n c e lh ro m an a? ab In n o c e n t io V i l i c o n s titu ta .

5 . Q u a tu o rd e c im p r o b e n e % k ) T O iip lic i , ex Tridentino , ibid.* A n te d ic ta m æ ta te m c e n s e n tu r I r re g u la re s ad e ffec tu m « U 4 re c i­

p ie n d i b e n e fic ia e c c le s ia s t ic a , ex cap. Licet 1 4 , de^ection^^et electi potes­tate 1 2 6 , i i t p o te in q u o d e c la r a tu r c o lla t io p a ro c h ia lk , ^ d j j f ia e fa c ta h o m in i le g it im a m æ ta te m n o n a d e p to v ir ib u s o m n ib u s c a r e r é f

2 . N o n in c u r r i t u r s i sa c r is in i t ia t u s b o n a fid e e x is t im a n s s e le g it im a m aetatem h a b e r e , ir re g u la r is n o n f i t , # a d e o q u e o b te n ta ae tate n o n in d ig e t d isp e n sa t io n e a d e ffe c tu m c e le b r a n d i , a n im a d v e rso ta m e n e r ro re a n te a d v e n tu m le g itim a e æ t a t i s , d e b e t d es is te re a fu n c t io n ib u s c o rre s p o n d e n tib u s o rd in i su sce p to .

3. T o l l i t u r o b te n ta absolutione a euepensione , o b r e c e p tu m m a la fid e o rd in e m a n te p ra e scr ip ta m a ju r e æ ta te m , in c u rs a , d e q u a s u p ra , p e r s u p e rv e n ie n te m æ ta te m , p ro c a su q u o in n o d a tu s c e n s u ra su sp e n ­s io n is n o n e x e rc u iss e t fu n c t io n e s o rd in is su sc e p ti ; a l ia s e x ig it u r d isp e n sa t io e x s u p ra d ic t is .

N . B . Dispensare super œtate canonica tum a d effectum ordines suscipiendi, tum a d beneficia obtinenda summus pontifex potest, qui quoad ordinem presbyteratus suscipiendum ante vigesimum quartum ætatis annum ordinarie quidem a d tredecim menses, et v ix unquam a d p lu res , quam ad duos annos solet se extendere , nisi cum principibus, et aliis sublimibus personis.

2 . Episcopi Germanif: j dvilegigpossunt dispensare super astate duodecim mensium solum urgentemotivo necessitatisi, vel u^iéémuiKclesice, cum eorum indultum sic sonet : D is p e n sa n d i su p e r d e fe c tu æ ta t is u n iu s a n n i o b o p e ra r io ru m p e n u r ia m , u t p ro m o v e r i p o s s in t ad s a c e rd o tiu m , s i a lia s id o n e i fu e r in t .

' 1 . V e r a , qu ae c o n tr a h itu r a b e o . q u i p lu r e s le g it im a s su c c e ss iv e d u x i t , e t c o g n o v it u x o re s , ex cap. Super eo 2 , et cap. B igam is r3%*f?c J . ‘garnis non ordinandis , q u o d p r o c e d i t , lice * p o s te r iu s m a tr im o n iu m n u llu m e s s e t , ex cap. Nuper 4 , eodem titulo , d u m m o d o c u m a m b a b u s c o n s u m m a v e r it p e r le c te m a t r i ­m o n iu m .

2 . I n t e r ­p r e t a t i- v á quae c ò n t in — ^ g it d u m q u is

V id u a m , a u t c o r ru p ta m d u c i t , ex can . Curandam 9 , disi. 3 4 , e t q u id e m , ju x t a p ro b a b i­lio re m , e t e x p re ssa m D . T h o m a s in supplem . , quœsty 6 6 , art. 3 , a d 3 , l ic e t b o n a fid e e x is - t im a s s e t , earn esse v ir g in e m , q u a m v is a b a l io p e r v im v e l d o lu m c o g n it a fu is se t ; si t a m e n d u c e re t p u e lla m n o n ab. a l io , sed a se ip so p r iu s v io la ta m , n o n c e n s e re tu r b ig a m u s n e c i r r e ­g u l a r i s , ex Glossa in caput Debitum 5 . de bigamis non ordinandis , a d verbum D ivisit. , et

Im , captyfeA m gy 2 , de clericis conjugatis a d verbum Virginem.

V ir g in e m q u id e m s ib i d e s p o n s a v it , q u æ ta m e n p o st n u p t ia s a d u l t e r a v i t , s i p ost a d u lte r iu m e a m d em c o g n o v it , ex can. S i cujus 1 1 , et can. S i laici 1 2 , disi. 3 4 , e t id p r o c e d i t , e t ia m p ro casu q u o v it u s , u tp o te p e r c e n su ra m co a c tu s , accessisset ad u x o re m a d u lte ra m .

3 . S im i l i t u d in a r ia , q u æ c o n t r a h it u r ab e o , q u i p o st em issu m so le m n e c a s t ita t is v o tu m c o n tra h it , v e l m e liu s a t t e n t a t c o n tra h e re m a tr im o n iu m s ive c u m ja m c o g n ita ab a lio , s ive c n m v ir g in e , e a m q u e c o g ­n o s c it . Is e n im b ig a m u s a e stim a tu r , q u a s i q u i d u p le x c o n t r a x i t m a tr im o n iu m , u n u m s p ir itu a le v e ru m , a l iu d c a r n a le , v u lg o n e fa n d is s im u m , ex can . Quotquot 2 4 , causa 2 7 , queest. 1 , et ex cap. Nuper 4 , de bigamis non ordinandis ; s i t a m e n la ic u s saecu laris n u b e re t m o n ia li c a s t ita te m p r o fe s s æ , n o n esset ir re g u la r is .

' 1 . B ig a m u s , e t c&Piseque n te r ir re g u la r is c e n s e tu r e t ia m i l l e , q i r d u a s d u x it su ccessive u x o r e s u n a m a n te b a p tism u m s u sc e p tu m , e t a lte ra m p o st b a p tis m u f f v e l si u tra m q u e s im u l , a u t su ccessive a n te b a p tis m u m su sc e p tu m d u x is s e t e t c o g n o v if can . Acutius 2 , et can .Deinde 3 , disi. 2 6 .

2 . S i q u is e x c isu s a v i r g in i t a t e , c u m p lu r ib u s se fo r n ic a r ie V ji i i r m s c e n d o , d u c e re t v irg in e m , e t n o n esset ir re g u la r is , ex cap. Quia circa 6 , de biga m isL^^Ms&ord in and is.

3 . B ig a m ia s iv e v e r a , s iv e in t e r p r e t a t iv a , s iv e s im i l i t u d i ip r ia in d u c it ir re g u la r ita te m e x p lu ­r ib u s m o t iv i s , p ræ s e r t im q u ia b ig a m u s n o n p o te s t p e r fe c te rep ra e se n ta re m a tr im o n iu m C h r is t i c u m ecc lesia , q u æ est u n ira j^ p m .u . n ^ e t u n iu s c u m u n i c a , e a q u e in c o r r u p t a , ex cap. Debi­tum 5 , de bigamis non or^fsm m isr '|f

4. T o ll i n e q u it p e r b a p tis m u m , ex can . Acutius 2 , d i st. 2 6 , u t in s in u a tu m in T a b . C X X X I I , sed so lu m p e r d is p e n s a t io n e m , q u am p o test im p e r t ir i su m m u s p o n t i f e x , e tia m si b ig a m ia s it v e ra e t p e r fe c ta , ex cap. Lector 18 , dist. 3 , juncta ad verbum F ia t .

5 . E p isc o p u s n e q u it d isp e n sa re in i r re g u la r ita te c o n tra c ta e x b ig a m ia v e ra e t in t e r p r e t a t iv a , ex cap Super eo 2 , de bigamis non ordinandis juncta Glossa in expositione casus , ad e ffe c tu m o rd in e s s u s c ip ie n d i , n e q u id e m p rim a m to n su ra m e t m in o re s o r d in e s , ex cap. Altercationis. Unico de bigamis in-6 , et e x Tridentino : p o te s t ta m e n d isp e n sa re s u p e r ir re g u la r ita te c o n ­tra c ta e x b ig a m ia s im i l i t u d in a r ia , ex cap. Sane 4 , de clericis conjugatis , et Glossa ibidem

C o n se cta­r i a : '

. in expositione f a sus.

\w&%,

TABULA CCXXXII .DE IRREG U LARITATE E X D EFECTU LEN ITA T IS È T LIBERTA TIS.

i. Introducta est ab ecclesia ad exemplum mansuetudinis Christi, qui tanquam ovis ad occisionem ductus est, et cum pateretur non comminabatur, ut dicitur i Petri 2 , v. 2Ò, c m enim sacerdos personam Christi gerat, et ejus mansuetudinem imitari, debeat, indecens est. qui voluntarie* et nulla cogente necessitate hominis sanguinem fudit Christi mansuetissimi p : miam in altari repræsentet, et ejus nomine hostiam immaculatam Deo Patri offerat,

' ' U"-n, . < ...... , é

nitatis *!

II. Libertatis

a judice in particulari,, an talis reus sit hoc vel illo genere plectendus , affir­mat : quod tamen alii negant , sed judico in, hoc casu tênenda tutiora, respon- de.ndo judici interroganti , consule leges , adi jurisperitos.

*2n In justo bello offensivo occidentes vel mutilantes, et quidem iliiIsbfchn sJ moraliter certi sin t, quod per se , et proprio facto aliquem occiderint, vel muti­laverint, sed etiam si rationabiliter dubitent prout insinuatum in Tab. LXIII

2. Incurrunt) secus vero sicerto sciant, se neminem occidisse vel mutilasse.eam qui V 3: Deliberate concurrunt ad accelerationem mortis effectu secuto, et hinc aliqu

volunt saltem se exponere periculo incurrendae irregularitatis, eos qui etsi bono» et misericordi animo carniiidem hortantur, ut ad furcam condemnatum, citiua interficiat, ne diu vexetur, vel omnino suffocet eum, qui nondum strangulatus apparet, ne diutius langueat, nam qui hoc facilini?, magnae imprudentiae reos esse ait natalis A le x a n d e r , ei ïn dubio a suis fu n ctiòn ib u s abstinere; et a summo pontifice dispensationem suppliciter efflagitare debent ; secus vero qui infirmum vertendo de latere ad latus, transferendo de uno in alium lectum , cibum , aut potum praebendo , vel aliquid aliud agendo, ex quo notabiliter acceleretur mors infirm i; nam actus hi non insinuant defecturq lenitatis, sed effectum maximae charitatis, qui ex se non tendit ad accelerationem mortis.

3 . Super qua dispensare pote 0% papa i scopus-, quidquid aliqui contrarium sentiant,ex quo h t, quod episcopi < am t.diCft"v x.Jmliftbus, vel ministris justitiæ ob defectum lenitati.;, irregularibus dispensent , sed illos ad curiam romanam dirigere solent , prout etiam stylus curiae, qui pro lege habetur, tenet.

» # #'1 . Introducta est ab ecclesia per textusc2:fatos , elisi. 54 , et tofo titulo dç, servis non ordinandis,

quia ecclesiasticum statum ejusque honorem dedecet servitutis humilitas.

' Servi gu«uidlu sunt servi,*ex titulo de servis non ordinandis, praesertim e. cap. I)o servorum 2 , ibi relato, quia servus domini obsequiis m ancipata, ac divina mysteria, sicut clericum decet, iexpeditus esse nequit ; si tamen dominus esset contentus, posset ordinari, imo ordinatus sciente , et non contradicente domino, ex hoc ipso liber., et ingenuus e rit, .ex can. S i servus 20 , d isi. 54» Quod si servus ignorante domino, vel sciente et contradicente ordines susc?- p eret, graviter peccaret ; dhnc,jmumiìnoc :bus sit, ,ad sequendam servilisconditionis suæ necessitateneobligari <iqte , ex can.*Frequens io , dist. 54. Si vero majoribus initiatus esset, obligandus ad opera spiritualia domino suo.

2. Conjugati, ex cap. CnJfugatus 6, de conversione conjugatorum , nisi ab uxore continentiam profitante fuerint absoluti ; qua absolutione seclusa prohibitum est conjugato tribuere etiamnum primam tonsurám , vel minores ordines, e. cap. Nullus* 4, de temporibus ordinationum in-G.

3. Curiales, seu i l l i , qui ex obligatione inserviunt curiis princijmm\secularium * ut sunt judices, advocati , milites, et simile9 m inistri, qui quamdiu illis func­tionibus sunt dediti repelluntur ab ordinibus suscipiendis, ex can. Designata 2 , dist. 5 i.

4. Obligati ad ratiocinia - ut sunt thesaurarii publici, tutores , curatores, procu­ratores , etc., qui noirppossunt ordinari, nisi prius redditis rat*tó;v ' »rt (re­posita sua ipsorum obligatione, ex cap. Magnus episçopus 1 , de obligatis a d ratiocinia ordinandis vel non ordinandisl

2. Quam in­currunt

utores tamen, et curatores suorum agnatorum , administratores rerum ecclesiasticarum , pu piliorum , viduarum, aliarumque miserabilium personarum , quae potissimum irtdigent eccle­siastico adjutorio, non censentur irregulares, et ideo tales possunt promoveri ad ordines, ex

™ Glossa in ci i cap. Magnus a d verbum H ai lacinia , proptereaque clerici possunt exercere dicta officia, ex can, Par vasit 26', dist, 86\

TABULA q p X X X IIL

* ■2

TABULA CGXXXIII .D E MODO REC U RREN D I, E T EXEQUENDI OBTENTAM DISPENSATIONEM SUPER

IRREGU LARITATE.

, Quando petenda est dispensatio super irregularitate incursa ob delictum occultum, in quo episcopus non potest dispensare, recurrendum est Romam ad sacram pœnitentiariam.Quando quis pluribus irregularitatibus specie diversis, videlicet ob diversa delicta contractis est innodatus, tunc in supplici libello omnes debent exprimi j secus si essent ejusdem rationis et speciei,ut si quis sæpius Celebrasset innodatus excommunicatione, plures occidisset, etc. ; nam in hoc casu sufficeret eas in genere exprimere, quamvis plures auctores velin t, quod non multiplicentur irregularitates in eadem specie ex repetitione actus sub irregularitate prohibiti , sed unica incurratur, et hinc asserant quod excommunia catus pluries celebrans in excommunicatione non llisi unieair ^ jjpiilantatem contrahat $ eo plane modo quo copula cum consanguinea sæpius repetita non inducit iiuvf$n impedimentum, sed unicum, prout insinuatum in Tabula CCV. /

3. Si innodatus irregularitate contracta ex delicto occulto, ?. ‘g . , homicidio vel procuratione a l l rtug, foetus animati, non posset sine scandalo, dispendio fam æ , aut alio gravi incommodo, ab stin é ^ a ^ x e rS iti^ ordinis , v. g . , a celebratione missæ , aut aliis functionibus , debet operam dare , u^ypontáííee vel ab episcopo ( quando hic potest dispensare ) citissime impetret dispensationem, interea taîq^^Jrost peractam poenitentiam posset celebrare.

4. Pro impetranda dispensatione Romæ a sacra pœnitehtiaria super irregularitate occulta, recursus fieri potest sequenti modo et forma: Eminentissime domine dom ine , N . sacerdos, vel diaconus , vel laicus (exprim i debet status ipsius irregularis, non tamen nomen verum , sed fictum, quando delictum est occultimi, et supplex libellus dirigitur ad cardinalem supremum pœnitentiarium ) contraxit irregularitatem ex homi­cidio occulto perpetrato , et quia ab exercitio ordinum citra grave scandalum abstinere noYi potest ( vel exprimatur aliud grave motivum suscipiendi, aut exequendi ordines ) : hinc humiliter supplicat pro remedio. Quam gratiam , etc. Eodem modo mutatis mutandis recursus fieri potest ad episcopum habentem facultatem super irregularitatibus ex delicto occulto provenientibus.

5. Obtenta facultate dispensandi, potest exequi dispensationem verbis quibuscumque exprimentibus relaxa­tionem : optimum tamen erit uti forma praescripta a rituali Romano, adeoque post datam absolutionem a peccatis addere debet : M auctoritate dispenso tecum super irregularitate vel irregularitatibus ,| in quam vel quas ob talemx fusant, vel f i ,s causas incurristi, et habilem reddo et restituo te executioni ordinum , et officiorum tuorurnf'ln nomine P a tris , ei F i l i i , et Spiritus Sancti. Arnen. Quod si pœnitens

i ordine sacro careat, dicendum : H abilem reddo te a d omnes ordines suscipiendos ; imo id addere debet, I etsi nullum omnino ordinem haberet, propter dicta in Tabula CCXXIV, cum irregularitas impediat etiam f susceptionem tonsurae. • *

EI

4

Dispensatio super irregularitate obti- nenda et exequen da , ut sequitur :

}

mA P P E N D I X .

Q uoniam huic operi passim pro notitia et commoditate confessariorum, et etiam candidatorum, insertae inveniuntur proposition: damnatae, quae scilicet ad materiam pertractatam faciunt, ac ad calcem Tabularum positæ, et aliquæ inveniuntur quidem citata: , sed.ad litteram eisdem non insertae ; ne aliquid desit ad perfectionem ejusdem, et ne cogantur lectores eas quaerere in aliis libris placuit omissas per modum appendicis huic Tabulae subnectere. m™*9®* '

Ad Tab. I l i , Tit. I I , n. i.

A d merendum et demerendum in statu naturce lapsae non requiritur in homine Libertas a necessitate , sed sufficit libertasa coactione. ( Haeretica. ) w

, Ad Tab. V , T it. I I I , .

• NonW-riUicitum in sacramentis conferendis sequi opinionem probabilerrmde vaiffife sacram enti, relicta tutiore , nisi id vetet lex , convewnm^aui periculum gravis dam ili incurrendi. Hinc sententia probabili tantum utendum non est in collatione bap­tismi , ordinis sacerdotalis, aut episcopalis.

Ad Tab. X III , Tit. IV , Neaess. m edii , n. 2.

Non nisi fides unius Hei necessaria videtur necessitate m ed ii, non autem explicita remuneratoris. (22)

Ad N. B. Absolutionis capax est homo quantumvis laboret ignorantia mysteriorum fid e i , et etiamsi per negii^entiani , etiam culpabilem , nesciat my sterium sanctissimae Trinitatis et Incarnationis H. N . J . C. (64)

Sufficit

*

Ad Tit. V , n. 4 , Per se.

Satis est actum fidei semel in vita elicuisse. (17) illa mysteria semel credidisse. (65)

Ad Tab. X I X , Tit. I li , Per se.

A n peccet m ortaliter, qui actum dilectionis Hei semel tantum in vita eliceret 1 condemnare non audemus. (5)

Probabile e st , ne singulis quidem rigorose quinquenniis per se obligare praeceptum char itatis erga Heurri. (6)

Tunc solum obligat , quando tenemur justificari, et non h a ­bemus aliam viam qud justificari possumus. (7)

Ad Tab. X X , Tit. I , 2.

Non tenemur proximum diligere actu interno et form ali (10)Praecepto proximum diligendi satisfacere possumus per solos

actus externos. (11)

Ad Tab. X X I , Tit. 1 , 3.

S i cum debita moderatione fa c ia s , potes absque peccato mortoli de vita a li cujus tristari, et de illius morte naturali gaudere ; illam inefficaci affectu petere et desiderare, non qui­dem ex displicentia per^mce, sed ob aliquod temporale emola- m en tum . ( 1 3 )

Licitum est ahsohtf& x^^erio cupere mortem pa tris , non quidem ut malum patris , se& uth riwjji cupientis, quia nimirum Ci obventura est pinguis hϮamfis. (14)

Licitum est filio gaiide:fe%kv parricidio parentis a se in ebrie­tate perpetrato propter ingjqjgs divitias inde e x hœreditate consecutas. ( i 5)

Ad Tab. XXV. »

v jrhtF am u lu s , qui submissis humeris scienter adjuvat hemm suum ascendere per fenestras a d stuprandam virginem , et multoties eidem subservit deferendo scalam, , aperiendo jan u am , aut quid

simile cooperando , non peccat m ortaliter, si id ja c ia t metu notabilis detrim enti, puta ne a domijiaggnalÊ tractetur, m torvis oculis aspiciatur , ne domo expeljf^Lhir. ( 15)

Ad Tab. X X V II I , Tit. II. Restitutionem.

Habens capellaniam collativam ? aut quodvisûliuaôeneficiui ecclesiasticum , si studio litterarum vacet, satisfacit suce obliga fioni , si officium per alium recitet. (21)

Restitutio fructuum ob omissionem horarum , suppleri pote per quascumque eleemosynas, quas antea beneficiarius de fruc­tibus sui beneficii fecerit. (33)

Ad Tab. X XV III. In fin.

Qui non potest recitare matutinum et lau des , potest autem reliquas horas , a d nihil tenetur, quia m ajor pars trahit a d » minorem. (54)

Ad Tab. X L , Tit. I I I , n. 1.

Hare temporale pro spirituali non est simonia , quando ten Vora l e n on a a hir tanquam pretium , sed dum taxat tanquar

ferendi , vel efficiendi spirituale , vel etiam quand H em m ralc sit solum gratuita compensatio pro spirituali, aut

contra. (45)Ad Tab. X L V , Tit. I , n. 1 .

Cum causa licitum est jurare sine animo ju ran d i.

Ad Tab. L I , T it. III ad 5.

Satisfacit praecepto ecclesiae de audiendo sacro, qui duàs ejus partes , imo quatuor simul a diversis celebrantibus audit. (53)

Ad Tab. U V , Tit. II.

Frangens jejunium ecclesiae , a d quod tenetur , non peccat m ortaliter, nisi ex contemptu , vel inobedientia hoc fa c ia t , put a quia non vult se subjicere praeceptis. (23)

Item ad Tit. IV , n. 4.

In die je ju n ii, qui saepius modicum quid com edit, etsi nota bilem quantitatem in fine comederit, non frangit jejunium. (cg)

Ad Tab. L V , Tit. I I , n. 4.

Fxcusantur absolute a praecepto jejunii onm cxjlli , (fu?i agunt equitando , utcumque iter a g a n t , e/ilflWmf^tter necess rium non s it , et etiamsi iter unius diei conficiant. (3 i)

Ad Tab. LXVI , T it. II , n. 6.

V ir equestris a d duellum provocatus potest illud acceptare * ne timiditatis notam apud alios incur rat.

Ad Tab. X C V , Tit. III , n. 3 .

Contractus , Mohatra , licitus est etiam respectu ejusdem per - sonae , et cum contractu retrovenditionis praevise inito et ejut ’ intentione lucri. (40)

w

y. ■

1

d* y

INDEX TABULARUM.

«. •

E requisitis in confessorio a d confessiones valide ei Licite excipiendas ,

De munere ei obligatione confessorii ,De moralitale actuum humanorum , requisitis et im -

peditivis,Ùe moralitate , et prêtertim m alitia actuum hum a­

norum ,De regula proxim a . . » %eu conscientia ,De regula r e m o t a «sei* de legibus, e/ ac? eam re-

qui sitis ,De modis quibus leges cessare possunt, signanter de

irritatione, abrogationef cessatione finis legum ,^rde/rprelatione , epickeia et privilegio ,

De consuetudine et dispensatione ,De neccato m orta li, veniali, et eorum requisitis,De distinctione num erica , et specifica peccatorum ,De peccatis capitalibus , superbia, avaritia et lu xu ria ,De reliquis peccatis capitalibus, ira , gu/a , invidia ,

acedia ,De fide divina , et ejus necessitate ,De obligatione externe profitendi fidem divinam ,De obligatione non negandi externe fidem divinam ,De infidelitate positiva , ejusque speciebus,De tectione et retentione librorum prohibitorum ,De s/?e theologica, necessitate , obligatione, et vitiis

oppositis ,De charitate , Aea dilectione D e i , necessitate,

gatione , e/ vitio opposito , X IX .De praecepto affirmativo dilectionis proxim i, XX.De praecepto negativo ejusdem , XXLDe effectu externo char itatis , 91« es/ eleemosyrm » j TXXtigi De effectu externo charitatis , <71*1 es/ correctio fra - *

terna ,De scandalo activo, passivo , directo et indirecto ,De cooperantibus remote, e/ proxime a d peccatum ,De oratione , e/as necessitate et requisitis,De horis canonicis, institutione , f in e , obligatione,

qualitate , loco, tempore et ordine,De modo recitandiJioras canonicas, earumque omis­

sione culpabili et inculpabili,De praeceptis decalogi in genere .De adoratione et cultu Deo , sanctis, rebusque sanctis

debito ,De superstitione in genere et ejus speciebus ,De praecipuis speciebus divinationis, astrologia et sor­

tilegio , necromantia ,De m agia et maleficio,De tentatione D e i ,De sacrilegio personali et lo ca li,De sacrilegio r e a li, et pœnis in sacrilegos,

«De immunitate ecclesiarum , se a j ure asyli ,De privilegiis juris asyli , et poenis violatorum ejus « d em ,D e natura et divisione simonice,De simoni.rt^jure n a tu ra li, divino prohibita ,De simoritfr fuTe ecclesiastico prohibita ,De notis, sew requisitis ad veram simoniam ,De pœnis simoniacorum ,De blasphernia »De essentia , divisione, liceitate , ju ram en ti, ac per­

juriis ,De obligatione juram enti promissorii ,De natura votorum et requisitis ad illa ,De votorum obligatione, interpretatione, executione ,

extinctione , irritatione ,De dispensatione et potestate dispensandi in votis,De commutatione votorum ,De obligatione audiendi missam .De obligatione abstinendi ab operibus servilibus et

forensibus , diebus dominicis et festivis ,De causis excusantibus ab obligatione fe r ia n d i , etc,De essentia jejunii ecclesiastici, e/ modis quibus vio­

latur ,De causis excusantibus ab obligatione jejunandi,De obligatione jd& bqpm erga parentes ,De obligatione parentum erga filios ,De aliorum mutua offigat i mie ,De natupg et divisione honucidii t *

I.IL

III,

IY .Y .

VI.

VII.V ili.

IX.X .

X L

XII.XIII.X IV . X Y .

X Y Í.X V II.

X Y IIL

X X III.XXIV.X XV .

X X V I.

‘ X X V IL

XXVIII.XXIX.

XXX.XXXI.

X X X II.X X X iíl.xXXiv.XXX V.

X XXVI.XXXVII.

XXXVIII. X XXIX.

X L.XLI.

XLII.XLIII.X LIV .

XLV. X L VI.

XL Vil.

XLVIII.X L 1X.

L.L I.

LII.LUI.

L 1Y .LV .

LV I.LVII.

X VIII.L1X.

De homicidio et mutilaiionc , et pœnis inde conse­quentibus ,

De homicidio injusto , et mutilatione p ro x im i, e/ pœnis consequentibus y

De abortu , et pœnis hinc consequentibus ,De homicidio in bello commisso y et irregularitate

inde consequente ,De homicidio publica auctoritate commisso , et irre­

gularitate consequente yDe homicidio commisso cum moderamine incidpatœ

tutelœ y et irregularitate inde consequente ,De duello , e/ dueUantium pœnis ,De percussione clericorujrn, e/ excommunicatione inde

consequenteDe potestate Absolvendi ab excommunicatione (M-

J t v d X V " ' 'i s ^ r y lW -

L X X .

LX„

L X LLXIL

LX IIL

L X IY /

LXVL X W

LXV IL

LX X L

LXXIK LXX I IL

LX X IV . LX X V .

L X X V L LXX V IL

LX X V ili.

LX X 1X. LX X X.

LXX X I. LXX XII.

De virtute castitatis f impedimentis et reryediis, ^De luxuria interna , % „De luxuria externa incompleta ,De luxuria externa completa contra ordinem na­

turœ y in specie de m ollitie , sei* pollutione t De sodomia et bestialitate ,De luxuria externa completa juxta ordinem naturœ ,

specialiter fornicatione , incestu , sacrilegio , stupro y

De raptu et adulterio ,De furto y ejus natura , ac compensatione occulta y De furtis m inutis,De emptione et venditione rei fu rtivœ ,De decim is, earum institutione, divisione y et obliga­

tione cas solvendi,De z7/i*s solvere tenentur decim as,De mendacio , ejusque m a lit ia ,De injusta lœsione fa m œ , e/ honoris proxim i interna,D e injusta lœsione fam œ per detractionem , L X X X IIÏ.De m alitia detractionis, et uUigatioTwrestUuendœ

fam œ lœsœy L X X X lYDe caaszs excasan tibus a restitutione fa m œ , e/ /20720-

ris lœsi y * _ LX X X Y .De dominio et peculio clericorum y filiorum fam iliâs

et uxorum , L X X X Y I.De modo acquirendi dominium rerum per venatio­

nem , inventionem thesauri, accessionem , com- mixtionem , LX X X V IL

De modo acquirendi dominium per prœscnptionemseu usucapionem , LXXXVU L

De contractibus in genere , e? eorum divisione , LXXX IX . De /2/s qui prohibentur a jure celebrare contractus,De requisitis a d coii,tractus in genere ,De con raciu simplicis ac liberalis promissionis ,De contractu donationis gratuit œ et liberalis,De contractu emptionis et venditionis,De observandis et vitandis a venditoribus,De observandis et vitandis ab emptoribus ,De contractu m utui, e/ obligationibus- mutuantis,De usura lucraloria et modis quibus solet exerceri,De contractu census tum rea lis , fum personalis,De contractu societatis ,De contractu cambii , ^De contractu locationis et mictionis, et obligatione

locatoris,De obligatione conductorisj^gT1 De contractu emphyteusis

feudo et feudatorum obligationibus ,De contractibus commodati , precarii et depositi y De contrêxtu fidejussionis , ei obligationibus fidejus­

soris ,De contractu assecurationis, pignoris y hypothecœ ,

anticriseos • et legis commissoriœ ,De contractu Ludi et sponsionis ,De testamento solemni tum scripto y tum nuncupa­

tivo y

De testamentis privilegiaiis,De codicillis ,De legatis yDe institutione hxredum vi testamenti, hœrcditate

et exhœrejiatione,De successionibus ab intestato 9

G g 2

XC.X CI.

XCII.xeni.xciv.xcv.

xevi.XCV II.

X CV11LXCIX.

c .CI.

CII.C IILCIV.CV.

CVL

CVII.

C V III.C IX .

cx.CXI.

CXII.CXIIL

C X IY .cxv.

I N D E Xhœ reditatis, nec non

T A B U L A R U M .De aditione et recusatione

eoíCcMore4testamenti ,De sepulturis, in quantum concernunt locum , in quo

sepeliri possunt et debent defuncti fideles t

De sepulturis quoad electionem ,De necessitate, obligatione et quantitate restitutio-

m is ,De radicibus restitutionis, in specie de duabus primis

e x re accepta , et iniqua acceptione ,De a liis radicibus restitutionis , scilicet ex injusta

darnnifi cation e ex contractu, et ex quasi con­tractu ,

De restitutione facienda a cooperantibus a d alterius darnnificationem ,

De ordine quo praedicti restituere tenentur,De ordine servando in restitutione facienda propter

debita contracta , 'N #De temporejtt modo quo facienda est restitutio de-

m causis excusantibus a restitutione honorum fo r­tunas ,

De num ero , valore, liceitate et effectibus sacra­mentorum novee legis ,

De institutore, ministro et subjecto sacramentorum novee legis in genere,

De institutione, necessitate , obligatione, m ateria et form a sacramenti baptismi ,

De ministro , patrinis , cœremoniis et loco , quo ministrari debet baptismus,

De subjecto baptismi ad eum valide et licite susci­piendum ,

De prolibus infidelium baptizandis, vel non bapti­zandis , e/ effectibus baptismi ,

De institutione y m ateria et form a sacramenti con­firmationis ,

De ministro sacramenti confirmationis, et caeremo­niis in 'ejus adrninistratione adhibendis ,

De subjecto, necessitate et effectibus sacramenti Cên- firrnationis ,

De institutione y materia y form a et effectibus sacra­menti eucharistia: ,

De ministro sacramenti eucharistiae tum conficien­dae , tum distribuendae ,

De subjecto sacramenti eucharistiae, e/ obligatione illud percipiendi ,

De usi*, seu sumptione tum spirituali y tum sacra­mentali eucharisiiae,

De dispositionibus a d rite sumendam eucharistiam , De sacrificio missae, e/ws essentia, efficacia ac va­

lore ,jbe requisitis ad missae sacrificium peragendum y De altari et ornatu ad celebrandum requisito,De Zoeo, m quo celebrari potest sacrosanctum missae

sacrificium ,De celebratione missae in oratoriis privatis, et tem­

pore quo celebrari potest De obligatione celebrandi missae sacrificium ,D e obligatione applicandi s \ missce sacrificium , De stipendio dando : et qjfâfâéjjpdo pro celebratione

missae,De defectibus qui in missœ saeyéfcn/0 committuntur

corrigendis , < là*De institutione, materia , /ormV# , necessitate et

effectibus sacramenti pœ niteiuiæ ,De dolore et proposito requisito a d sacramentum

paenitentiœ ,De obligatione confessionis sacram entalis,De obligationibus requisitis ad sacramentalem con­

fessionem. fa c ien d a m ,De integritate requisita a d confessionem sacramen­

talem ,De requisitis ad valide administrandum sacramen­

tum pœnitentiœ ,De requisitis ad licite administrandum sacramen­

tum pœnitentiœ , .De casibus reservatis, e/ potestate eos re m e a n d i, De potestate absolvendi a casibus sum * pontifici et

episcopis reservatis 9 %

C XYI.

CXVIl.

CXV1II.

CXIX.

cxx,

CXXI.

CXXII.

CXX11I.

CXXIV.

C XX Y.

CXXVI.

CXXVII.

CXXVIII.

CXXIX.

cxxx.CXXXI.

CXXXII.

CXXXIII.

CXXXIV.^

cxxxv.C XX XYL

CXXX VII,

cxxxv.CXXXIX.

CXL.

CXLI.CXLH.

CXLIJI.

CXLIV.

CXLV.C X LY1.

C X LYI1.

C X LY11Ï.

CXLIX.

CL.

CLI.' CLI1,

culi.CLIV .

CLY.

CLYl. CLY II.

CLY III.

De casibus reservatis praelatis regularium in specie de primis septem ,

De reliquis quatuor casibus, quos predati regulares possunt sibi reservare,

De occasione peccandi, et absolutione danda , vel differenda , vel deneganda existenti in ea.

De absolutione danda , vel differenda consuetudi­nario vel recidivo,

De obligatione denuntiandi c o n fe ss a rc i sollici­tantem a d turpia et inhonesta, ^

De pœnis quas incurrunt confessam sêllicitantes a d turpia et inhonesta , 0

De confessano assistente constitutis in 0 4 fculo vel periculo m ortis, et de medicis vocatm ad infir­ma os ,

De modo procedendi cum condemnatis vel condem­nandis ad mortem ,

De confessione invalida et ejus revalid a lian e ,De satisfactione sacram entali, seu pœnitentiœ a

confessariis pœnitentibus injungenda ,De pœnitentia acceptanda et exequenda a pœni-

tente ,D e indulgentiis y car unique divisione ,De requisitis ad concedendas , et lucrandas indul­

gentias ,De sigillo sacram entali, e jusque obligatione et vio­

latione y

De institutione , m inistro, subjecto, et necessitate suscipiendi sacramentum extremae unctionis y

De materia , form a , caeremoniis , effectibuset ite­ratione sacramenti extrernœ-unctionis ,

De institutione , divisione ordinum , officio , m ate­ria -, 'v 1 (ia singulorum y ac. tonsura ,

De cpfscopatã y ejus excellentia y institutione, e/ ae?ipsius collationem requisitis t C LX X V L

De ministro sacramenti ordin is, C LX XV IIDe potestate dandi litteras dirnissoriates t C LX X V IILDe tempore et loco quibus conferri possunt et de­

bent ordines y ac de interstitiis y

De subjeeja sacramenti ordinis y et requisitis a d va­lide et licite ipsum suscipiendum y

De titulo sustentationis requisito a d licite suscipien­dos ordines sacros ,

De reliquis requisitis a d suscipiendos licite ordines , et obligationibus ortis ex susceptione eorum ,

De sponsalibus et requisitis a d eorum valorem et liceitatem ,

De dissolutione sponsalium , alias valide contracto­rum y CLXXX1V

De denuntiationibus prœmitti solitis matrimonio deprœ senti, C LXXXV

De constitutivis intrinsecis m atrim onii, CLXXXVLDe impedimentis impedientibus matrimonium » CLXXXV 11 De impedimentis dirimentibus matrimonium in ge­

nere y et potestate ea statuendi , CLX.XXYIÍIDe impedimentis erroris et conditionis servilis d iri

mentibus m atrim onium , CLXXX1X*De impedimentis voti et ordinis y w&to CXCDe cognatione naturali et legali dirimenti matri­

monium y CXCI.De cognatione spirituali dirimente matrimonium CXCÌLDe affinitate tum dirimente matrimonium, tum im ­

pediente ejus usum , CXCHLDe impedimento criminis dirimentis matrimonium y CXCIV , De disparitale cultus dirimente et impediente m a­

trimonium y CXCV' De impedimento metus dirimentis matrimonium y CXCVL

De impedimento ligam inis, et transitu ad secundasnuptias y ' CXCV1L

De impedimento publicœ honestatis , CXCVIILDe impotentia exercendi copulam con/ugalem d iri­

mente y vel non dirimente matrimonium , CXCIX„De impotentia superveniente , et observandis in exe­

quenda separatione ob impotentiam anteceden­tem perpetuam , CC.

De clanaestinatu , seu matrimonio contracto sineprœsentia parochi'et duorum testium , ^ CCL

De casibus in quilm* Yion censetur clandosm iaaes- ponsatioy atque'adeo matrimonium m d ra d u m subsistit f * * CGS»

CLIX

CLXj

C h t l

C L X I L ^ I

'CLXI1I.

C LX IY.

CLXV, ^

"C L ÍY LCLXVIL

C LX Y IIL

CLXIX.CLXX„

CLXXL

CLXX1Ï

C LXXIIÍ

GLXXIV.

CLXXV,

CLXXIX

CLXXX

CLXXXI

CLXXXIL

CLXXXIII

%

tV

Oc raptu mulieris dirimente , vel non dirimentem atrim onium , CCIIÍ.

De potestate dispensandi super impedimentis d iri­mentibus , CCIY •

De recursu faciendo pro obtinenda dispensationesuper impedimentis dirimentibus , CCV.

De modo exequendi dispensationes super iisdem aS . pcenitentiaria obtentas, CCYI.

De usu conjugii, sêi^actu conjugali licito , vel illi-cito , / * CCVII.

De obligatione reddendi debitum conjugale , CCYI1I.De divortiis , eôrurnque causis, CCIX.De matrimonio inf$lelium , indissolubilitate , vel

dissolubilitate ejusdem , *CCX.De prolibus legitim is et illegitimis , et modo legit i- ** m andi illeg itim as, CCXLDe censuris in genere, et requisitis ut habeant suum

effectum, CCX1LDe causis excusantibus ab incurrenda censura , et

facultate ab ea absolvendi , CCXIII.De excommunicatione m ajori et m in ori, et abso­

lutione ab eadem , CCXIV.De effectibus excommunicationis tum m ajoris , tum

m i n o r i s , CCXY»De s u s p e n s io n e , d iv i s io n e e j u s d e m , p o t e s ta t e eam

ferendi et subjecto, CCXYI.De effectibus et aliis pertinentibus a d suspensionem, CCX Y IL

De natura et divisione censurai in te r d id i , t iobservandis circa interdictum , CCX V IÏL

De effectibus censurae interdicti, et quidem de duo­bus prim is , CCXIX.

De duobus posterioribus effectibus censurae interdicti, CCXX,De peccato , et poenis violantium censuram inter­

d id i , CCXX <.De poenis ecclesiasticis earumque effectibus, CCXX1I.D e degradatione tam verbali, quam rea li, et utrius-

que effectibus, C CX X III.De irregularitate in communi, et ejus effectibus , C C X X IY .De irregularitatibus ex delicto provenientibus , et

quidem de tribus p rim is , CCX XV*De irregularitate proveniente ex delictis hceresis,

apostasiae et homicidii , CCX X VLDe irregularitati proveniente ex delicto mutilatio-

nis et eiformibus delictis , . f CCXXV1LDe irregularitatibus ex defectu, et quidern^0 Êfrj

ex defectu anim ee, % j p CCXX VIII.De irregularitate proveniente ex defectu c o r , CCXXIX.De irregularitate ex defectu natalium et fam œ , CCXXX.De irregularitate ex defectu edatis et sacramenti , CCXXXLDe irregularitate ex defectu lenitatis et Ubertatis , C C X X XILDe modo recurrendi et exequendi obtentam dis­

pensationem super irregularitate t CCXXXI1LA ppendix a d Tabulas•

FACULTAS REVERENDISSIMI PATRIS GENERALIS.

N o s F r, A N G E L IC U S a Saxolo , totius ordinis Minorum S, Francisci CapuccinorumMinister Generalis.

C um opus, cui titu lus: Epitome theologice m oralis, etc,, a R. P, Fr. Francisco Antonio a G oritia, òfdinis nostri in pro­vincia Styriæ , antiquo theologiae lectore, custode generali, et provinciali emerito compositum, et a R. P.*Hieronymo a Goritia, secretario nostro generali, ejusdem ordinis, et provinciae concionatore auctum, et expurgatum duo theologi ordinis nostri, quibus illud examinandi provinciam demandavimus, accurate recognoverint et probaverint; publicae utilitati consulturi facultatem luben- tissime impertimur, quatenus, servatis de jure servandis , si ad quos spectat visum fuerit, praelo mandetur. Datum ex conventi nostro Immaculatæ Conceptionis de Urbe, die i 5 novembris, anno 1795. %

E r, A ngelicus , minister generalis,

'IVVtfT.yw'vwv U A vv\vv^ u vv\\\\m vu \ivu u n A m u n w u w \in x vu ^ \w u \\vm vvw '\m iA % \H vm w u u vv\\A n u vi A H U V W H W W I

APPROBATIONES THEOLOGORUM ORDINIS.K x commissione reverendissimi P. Angelici a Saxolo, totius ordinis Min. Capuccinorum ministri generalis, ea , qua par est, diligentia et attentione pervidi et perlegi Epitomen theologice m oralis , auctore A . E , P . Francisco Antonio a Goritia , ord. M inor• S . Fran c. Capuccinorum , in provincia Styriæ , S. theologiœ olim lectore, nec non ministro provinciali emerito adornatam, nihilque in ea mihi visus sum deprehendisse, quod vel orthodoxae fidei, vel morum regulis repugnaret, aut ad utilem hujus Epitomes illus­trationem tam in re canonica, quam in re morali non conferret, quare dignam censeo, quae typis edatur. Dabam Romae, die 7 octobris, anno 1795.

F r. B e r n a r d in u s Loham eri% s, Capufcim^Mefinitor generalis ac S . theologiœ ex-lector.m«L

w\w\v UAumnwvm \wvwv\ vuuvmvAnw'vwww \ vw vywww\\*v\ muw^ uwwa tnvvui unww uuvw'muwi uuum

D e mandato nostri reverendissimi patris generalis Angelici a Saxolo, attente le g i, et consideravi compendium theologiae moralis , per Tabulas dispositum et ordinatum ab adm . R . P . Francisco Antonio a Goritia , ordinis nostri, in provincia Styriæ , olim sac. theologiœ lectore, et ex-vrovinciali. Cumque nihil contra fidem, nec bonos mores in eo invenerim * sed et studiosis valde utile, et commodum credam , tam ob dexteritatem in tractando materias morales, quam ob facilem methodum ad eas perquirendas; judicavi quod typis mandari possit, Sic sentio, salvo, etc. Rom æ , in hoc Capuccinorum Immaculatæ Conceptionis conventu, die 5 novemb., anno Domini 1795.

F r. N icolaus a Bustillo , definitor generalis ac sac. thcologiœ-lector,

*V

f •

chez R usand , Libraire, Imprimeur du Roi, A Lyon.

u \ u w im v w i m m n iw iw M u v u w u w u w

» «fet. *r

Ecrituwi\ Sainte et Commentaire,B ib le d e C a r r i è r e , nouv. édit., f r a n ç e t l a t . , i o v . w * i 2 e t in-8.B ih lia Sacra , d e to u s le s fo r m a t s .Biconi-} triplex expositio in Paulum , in - fo l.

L e m ê m e , en f r a n ç a i s , nouvelle édition , 4 v o L in- «^Psaum es d e B e r t h i e r , 5 v o l . in-1 2 .

«— L e s m ê m e s , a v e c d e s n o t e s , 8 v o l . in - 1 2 .Çoncilium Tridentinum , i n - 1 8 .w— L e m ê m e , f r a n ç a is e t l a t i n , 2 v o l . 1/2-12 .Catechismus Concilii Tridentini, in-1 8 , n o u v e l le é d i t i o n , c o r ­

r ig é e a v e c s o in .D ic t io n n a ir e d e s C o n c ile s , //7-8.Enchiridion seu Manuale Christianum , i n - 1 8 , rei.

C e l iv r e r e n fe r m e le s P s a u m e s d e D a v id , le N o u v e a u T e s ­t a m e n t e t l ’ I m ita t io n d e J é s u s - C h r is t en la t in ; c e q u i fo u r n i t a u x Ecclésiastiques la commodité d’avoir t r o is o u v r a g e s d a n s u n se u l v o lu m e p o r t a t i f .

— L e m ê m e o u v r a g e , en f r a n ç a is , so u s le t i t r e d e M anuel du Chrétien , r e i .

Bellarminus in Psalm os , in fo l . o u i n - 4 .B ib le d e V e n c e , 1 7 v o l. in-4 , o u 25 v o l . in-8 .Concordantiœ Bibliorum , in -4 » OU in 8 .■— L e m ê m e o u v r a g e , e n 2 v o l. //2-4. jo l i e é d it io n , q u i p e u l ^

se r e l ie r e n u n s e u l v o l. m *Cornelius à Lapide in Evan gelia , in Pentateuchum.) etc* 2 v o l .

in-fol.D ic t io n n a ir e d e la B ib le , p a r D . C a l m e t , 6 v o l . 2/2-8.Estius in Paulum et in Scripturas , 2 v o l . in -fo l . «Jansenius in Evangelia, in-4.M aldonat in Evangelistas , in -fol.Novum J . C. Testamentum , cum tabula et indici: omnium loco­

rum geographico , in 2 4 . C e t t e é d it io n p e u t ê t r e d o n n é e p o u r u n e d e s p lu s e x a c t e s q u i se s o ie n t fa it e s . E l le e s t c o n fo r m e p o u r le t e x t e à la B ib le p r é s e n t é e a u C le r g é d e F r a n c e , e t la c a r t e g é o g r a p h iq u e a é t é r é d ig é e a v e c le p lu s g r a n d s o in .

L e m ê m e , e n g r e c , nouvelle édition , i n - 1 2 . à l ’u sa g e d es S é m in a i r e s e t d e s C o l l è g e s , c o r r ig é e a v e c s o in , t r è s - l is ib le .

Théologie et Usages.

T h é o lo g ie d e B i l l u a r t , 19 v o l . 2/2-8 ; c ’ e s t la T h é o lo g ie la p lu s c o m p ie t te ; e l le e s t r e m a r q u a b le p a r le s th è se s s a v a n t e s q u ’ e lle r e n f e r m e su r l ’ E c r i t u r e s a in te e t l ’ H is to ir e e c c lé ­s ia s t iq u e ; e t p a r c e q u ’ e lle r é u n i t , en u n c o r p s d ’ o u v r a g e , d e s d is s e r t a t io n s im p o r t a n t e s q u i s o n t é p a r s e s d a n s u n e m u lt itu d e d ’ é c r it s .

Theologia moralis universa Pauli Gabrielis A ntoine , S o c i . J e s u , ^ v o l . m -8 , im p r im é e -avec so in e t la p lu s g r a n d e e x a c t i t u d e d a n s le s c i t a t io n s . C e t t e T h é o lo g ie , a d o p t é e so u s B e n o ît X I V p a r le C o llè g e d e la P r o p a g a n d e , a é té a u g m e n t é e c o n s id é r a b le m e n t p a r le c é lè b r e M a n s y , a r ­c h e v ê q u e d e L u c q u e s , p a r C a r b o n e a n o B o n a v e n t u r e S t .a ïd e , q u i l ’ o n t e n r ic h ie d e r e m a r q u e s s a v a n t e s p u isé e s d a n s le s Œ u v r e s d e c e g r a n d P a p e . C e t te T h é o lo g ie a é t é a d o p t é e , p o u r l ’ e n s e ig n e m e n t , d a n s b e a u c o u p d e S é m i­n a ir e s p a r le s o r d r e s d e s S o u v e r a in s P o n t i fe s . #

C o n d u it e d e s A m e s , in - 1 2 .C o n d u ite d e s C o n fe s s e u r s , 2 /2 -12 .D ic t io n n a ir e t h é o lo g iq u e , p a r A ile tz , 2/2-8.T h é o lo g ie d e L i g o r i o , 3 v o l . 2/2-4, d e r n iè r e é d it io n , a v e c u n

s u p p lé m e n t c o n t e n a n t u n e s é r ie d e q u e s t io n s c o r r ig é e s p a r l 'a u t e u r .

'Homo apostolicus , in 4. Ligorio-Imitatio C hristi, 1 8 1 1 , jo lie é d i t i o n , e n c a d r é e , in-Zi*M anuale Ordinandorum , i n - i 8.Memoriale vitee Sacerdotalis, in —1 8 .M in is tè r e $ s » ^ * r a l , 2/2-12. iD ic t io n n a ir e t l f t e lo g iq u e d e B e r g ie n , 8 v o i . in-S.E x a m e n s p a r t ic u l ie r s p o u r le s E c c l é s i a s t iq u e s , e t p o u r to u te s

les p e r s o n n e s q u i Veulent, s ’ a v a n c e r d a i& la p e r f e c t i o n , JW J ’r o n ç o n f nouvelle édition, 2 v o l , i n - i a.

E x p o s it io n d e la M o r a le c h r é t i e n n e , o u v r a g e c o m p o s é p a r o r d r e d u P r in c e —A r c h e v ê q u e d e S a l t z b o u r g , e t t r a d u it p o u r la p r e m iè r e fo is e n f r a n ç a is s u r la t r o is iè m e é d it io n a l le m a n d e , 2 v o l. 2 /2 -12 .

M é t h o d e p o u r la d ir e c t io n d e s A m e s d a n s le t r ib u n a l d e la p é n it e n c e , e t p o u r le b o n g o u v e r n e m e n t d e s P a r o is s e s , p a r u n P r ê t r e d e B e s a n ç o n , nouv. éd it., 2 v o l 2 /2 -12 , re i •

P a s t o r a l d e s a in t C h a r le s B o r r o m é e , ou A v is a u x C u r é s , t i r é s d e s a ® t e ^ d e l ’ E g l is e d e M i la n , g r o s in -8 , rei.

C o n fé r e n c e s d e L a n g r e s , où il e s t t r a i t é d e v ^ irs je t d e s o b lig a t io n s d e l ’é t a t E c c lé s ia s t iq u e , 3 v o lÿ £ /2- i 2 ,

P rax is Confessarii ad betiè excipiermas confisiones , auctore Ligorio , i n - 1 2 . r e i .

E lé v a t io n s à D ie u s u r to u s le s M y s t è r e s d e la R e l ig io n c h r é ­t ie n n e ; o u v r a g e p o s th u m e d e M . J a c q u e s B é n ig n e B o s ­s u e t , é v ê q u e d e M e a u x , nouvelle édition , 2 v o l. 2/2-12.

C o n fé r e n c e s d ’A n g e r s , é d it io n c o m p lè t e , fo r m a n t u n C o u rs d e t h é o lo g ie en f r a n ç a i s , 24 v o l. in-1 2 , rcl.

M é t h o d e d e P la in - C h a n t , p a r la F e u i l l é e , nouvelle édition , c o n s id é r a b le m e n t a u g m e n t é e e t a d a p t é e à to u s le s d io c è s e s , p a r F . D . A y n è s , 2/2-12 , rei.

R i t u e l d u d io c è s e d e L y o n , 3 v o l . 2 /2 - 12 , rei.L e m ê m e , 2 V 4 , rei.

R it u e l d e T o u l o n , 4 v o l . 2/2-8.P e n imecum d e s P r ê t r e s q u i s o n t d a n s le c a s d ’ a d m in is t r e r le s

m a la d e s .A b r é g é d e s p r in c ip e s d e m o r a le , p o u r u n E c c l é s i a s t i q u e ,^ - 1 2 .

nouvelle édition , a u g m e n t é e .

Sermon4.P r o je t s d ’ in s t r u c t io n s f a m i l i è r e s , à l’ u sa g e d e s E c c l é s i a s t i ­

q u e s , p a r f e u M . G u i l l e t , S u p é r ie u r d u S é m in a ir e d e C h a m b é r y , d e u x iè m e é d it io n # 4 v o l. in-1 2 .

E x p l i c a t io n d e s V é r i t é s d e la R e l ig io n , p a r ( J o l lo t , g r o s v o l . 2/2-12.

M é d ita t io n s E c c lé s ia s t iq u e s d e C h e v a s s u , 5 v o l 2 /2 -12 .C o u rs d ’ in s t r u c t io n s fa m il iè r e s , p o u r d e u x a n n é e s p a s t o r a le s ,

s e p t iè m e é d it io n , r e v u e p a r l ’ A u t e u r , 8 v o l . in-1 2 , re i.Sept éditions dans Vespace de huit ans dispensent d'en

fa ire l'éloge.— Idem . P o u r le s D im a n c h e s e t F ê t e s , t r o i s i è m e a n n é e , to m .

s ix iè m e , br.L e c t u r e s p o u r le C a r ê m e , p a r le m ê m e , 2 v o l. 2/2-12.P r ô n e s n o u v e a u x , en fo r m e d ’h o m é l ie s , p o u r s e r v ir à l ' in s ­

t r u c t io n d u p e u p le d es v i l le s e t d es c a m p a g n e s , p a r l ’ a b b é R e y r e , 2 v o l . //2-12.

P e t i t C a r ê m e , en fo rm e d ’h o m é lie s , à l ’ u sa g e d e s f id è le s q u i n e s o n t p a s à la p o r t é e d ’ en te n d re la p a r o le d e D ie u , 2 v o l. in - 1 2 , p a r l e m ê m e A u t e u r .

C o n s id é r a t io n s su r d iv e r s p o in ts d e la M o r a le c h r é t i e n n e , p a r M . d e la L u z e r n e , é v ê q u e d e L a n g r e s , n o u v e l o u v r a g e d e c e P r é la t r e s p e c t a b l e , 4 # m l. in - 12 .

E x p l ic a t io n d a s E v a n g i le s d es D im a n c h e s e t F ê t e s , p a r M . l ’ E v ê q u e d e L a n g r e s , 4 v o l. in - 1 2 , rei.

S e rm o n s d e B o u rd a lo u ^ . i l^ s s u e t , C a m b a c é r è s , C h a p e l a in , C h e m in a is , C o l le ’ C l e m e n t , D u fa y ,. D u t r e n i l , E l y s é e , F é n e l o n , F l é c b ie r , F o s s a r t , G e o f lr o i , G i r o f t t , G r i iT e t , J é r ô m e , M a s s il lo n , F a l l u , L a R u e , S é g a u d , S e n s a r ic ,

^ .a t o u r d u -P in , T e r r a s s o n , e t c . e tcΠu v r e s d e C a r r e l e t , C o c h in , J o l y , B a l l e t , e t c . e t c . , e t e n

g é n é r a l d e to u s le s A u te u rs u t ile s a u m in is tè re d e la c h a ire .M is s io n n a ir e p a r o i s s i a l , ou P rô n e s d e C h e v a s s u , 4 v o l. 2/2-12 .

Livres de Piété,

A b r é g é d e s V ie s d e s P è r e s , d e s M a r t y r s e t d e s a u t r e s p r in c i ­p a u x S a in t s , p a r G o d e s c a r d , e x t r a i t p a r lu i-m ê m e d e so n g r a n d O u v r a g e , p r é c é d é d ’ u n e N o t ic e su r la Y ie e l­le s é c r i t s d e l ’ A u t e u r , 4 v o l . 2 /2 - 12 ,

D e v o ir s d e s C u r é s , in 2.E c c lé s ia s t iq u e (Y ) a c c o m p l i , 2/2-18*Evang^e m é d it é , 8 vol, 2/2-12.

m

V

G r a n d e u r s d e M a r ie , 2 v o l. w - i z #Histoire abrégée de la R eligion, par L liû m d n d , in-12. Méditations ecclésiastiques pour tous les jours du mois , tra ­

duites de l’italien de D . Barthélemy dal Monte , rei. Œ uvres de S. François de Sales , du P. Jud d e, du P. Nouet,

de Boudon , et généralement de tous les Auteurs dont la lecture peut contribuer à là perfection ecclésiastique.

Semaine pastorale et sacerdotale, pour la célébration des saints M ystères, par un Prêtre du diocèse de Besançon 7 in- 1 8 .

Ce petit livre peut être regardé comme la suite du Yeni mecum , de Messieurs les Ecclésiastiques,

Méditations ecclésiastiques, 5 vol. in-12 .Miroir du Clergé, 2 vol. in - 12.Nouvelles Conférences et Discours sur divers points de mo­

rale , 2 vol. in-12 , 18 2 1, Ouvrage n eu f, par l’auteur desMoyens de perfection d’une Vierge chrétienne. Cet ecclé- siasu ^ue , qui a vieilli dans le saint Ministère , a apporté tous ses soins, pour mettre au jour le fru ^ d e son expé­rience. •

Pèrfe*4jgfi c h r^ | jin e de Rodriguez, nouv. édit.y 6 vol. in-12. Vie B x y d n i^ T *^ saÿit François de Sales , de S. François

R ég is , de 1 . François X a v ie r , de 5 . Vincent de P au l, etc. etc.

Histoire.Histoire du Clergé, pendant la révolution, 2 vol. in -12. Histoire abrégée de l’Eglise , par Lhomond, avec l’Histoire do

la Religion du dix huitième siècle, par P ro yart, in 12. Mémoires pour servir à l’Histoire de la Religion, par Jauffret,

2 vol. in-S.Siècles chrétiens, par D ucreux, 10 vol. in-12.Mémoires pour servir à l’Histoire ecclésiastique du d ix-hui­

tième siècle , nouvelle édition , 4 vol. in 8.Histoire ecclésiastique , par Fleury , ù6 vol* 1/1-4. ou in-13 ; et

40 vol. in-12. avec les Tables.Histoire de l’Eglise , per Bérault-Bercastel, 24 vol. in-12, et

12 vol. in-S.Histoire de l’Eglise Gallicane , 18 vol. z/2-4. ou in -12. Tradition de l’Eglise sur l’institution des Evêques, 3 vol. in-S,

Cet Ouvrage est le pretnier où l'on ait traité spécialement Vimportant sujet de l'institution des Evêques II était d'au­tant plus nécessaire d'éclaircir cette question, que l'esprit de parti sé toit efforcé de V environner cl épais nuages , et que l ’erreur pourroil aisément conduire au schisme, dans des circonstances fâcheuses où le S. Siège croiroit devoir re­fuser des huiles à des Evêques nommés par le Souverain, A u reste, tous les principes de la jurisdiction spirituelle étant étroitement liés les uns aux autres, on rí a pu discuter à fond le point particulier dont il s'agit, sans remonter à la source du Pouvoir pontifical, et sans en montrer tout ensemble et le fondement et l’étendue. Cet Ouvrage peut donc être considéré comme un traité de l'autorité du Saint- Siège ; et, sous ce rapport, nous croyons qu'il mérite l'at­tention des Théologiens, et de ceux qui aspirent à le de­venir.

Leçons sur la poésie sacrée des H ébreux, par M. Low th , pro­fesseur de poésie à l’Université d’Oxford , traduites pour la première fois du latin en français, 2 vol. in-S,

L a traduction de cet excellent ouvrage est un vrai service rendu à la religion et aux lettres.

Contre les incrédules.Du P a p e , par l’auteur des considérations sur la F ran ce , 2 V#

in-S.M . l'ahhè F . de la Mennais a’JÊ ë *0 * compte, dans le Défen-

seur, de cette production fi' nÿ^zrquable de M . le comte JDe Maistre. Le jugement qu il en* porte , l'hommage quii rend aux vues profondes, à Vérudition et au style de ce grand publiciste, ne peuvent qu'ajouter au succès que cet ouvrage a obtenu. *

De l’Eglise G allicane, considérée dans ses rapports avec le Souverain Pontife. in-S.

Ouvrage faisant suite à celui du Pape. Il en forme pour ainsi dire partie intégrante, et en est comme le complément.

Autorité des Livres de Moïse , par Duvoisin , in-ia . Catéchisme philosophique de F e lle r, 1/2-8. ou 3 vol. 2/2 x2, Certitude des préïïVes du Christianisme, par Bergier, 2 v. in-12. Comte de Valm ont, ou Egaremens de la raison , 6 vol. 1/2-12. Démonstration évangélique , par Duvoisin, in-S.D evien n es, ou Nouvelles provinciales, p arB arru e l, 4 v. in 12. Instruction pastorale sur l'Incrédulité , par M ontazet, in-12. Pensées idéologiques , par D. Ja m in , in-12,

ÉpFI "

Réponses critiqu es, p ar B u île t , 4 vol. in-1 2 .T ra ité de la Religion , par B erg ie r, 12 vol. i n - i 2#— ■ Idem , par Abadie, 3 vol. in 12.Vérité de la R elig ion , par l ’abbé P e y , 2 vol. in n .Exposition de la D octrine catho liq u e, par Bossuet, petit //2-12. Méthode d ’instruction pour les Protestans,pa»* L afo rest, i m i . L ettres de quelques Ju ifs , nouvelle édition , 3 vol. 2/2-12

Catéchismes.Catéchism e de C harancy, 5 vol. in -12. •Catéchism e de C onstan ce, ou E n tre tie iw fam ilie rs , 4 v. i n - i î j C atéchiste des peuples de la cam pagne!, 4 vol. in-12 . Explication historique , dogm atique, etc. de la D octrine chré­

tienne et cath o liq u e , contenue dans le Catéchism e du diocèse de G enèv e, par D u clot, 7 v#l. in S.

Histoires choisies , selon l’ordre des Catéchism es, in-12. InstiT u iione? in fo i ma C a te c h e sc o s , au ctore P o u g e t t 6 vol^

f ïn -4 . ou 14 vol. in -S .

Ordre des Ouvrages qui forment la Collection classiquet en franç.et en latin ,A . M.D. G .***, ditede Loriquet, adoptée dans presque tous les Séminaires de France.

I . Epitome Historiœ Sacrœ , avec un nouveau D ictionnaire e t une Carte géographique, in 18.

Voyez , au commencement de ce petit volume , PA vis de l’Ed iteu r, sur Vutilité de cette Collection.

I.e m êm e, tra d u it, in -18.IL Epitome seu Appendix de Diis et Heroibus , avec un nou­

veau D iction n aire , 2/2-18.Le même , trad u it, 2/2-18.

I I I . De Viris Illustribus Èomœ, avec ou sans D ictionnaire, et deux Cartes géographiques , 2/2-18.

L e m êm e, traduit.r.„lV, Phaedri Fabulœ , nouvelle éd itio n , augm entée des plus

•jolies Fables latines du P. D esbillons, 2/2-18. Le».m êm e, traduit.

V, Selectae c profanis Scriptoribus historice, in -12.Le m êm e, tra d u it, 2 vol. in-12.

V I. Corne/ius-Ncpos , avec deux Cartes géographiques, 271-18.Le m êm e, trad u it, in-12.

V IL Cœsaris Commentaria, in-18. C artes.L e jnêm e , traduit , 2 vol. in-12.

V ili- Q u intus C u r t iu s , in-18. Cartes.L e même . tra d u it , 2 vol. in -12 .

IX e t X . Selecta Ciceronis Opera ( primum volumen a d usum quartanorum ; secundum volumen ad usum tertianorum ; tertium volumen ad usum humanistarum ; quartum volumen ad usum rhetorum ) , 4 voi. in-18.

L e m êm e, trad u it, 4 vol. in-12.X I . Sclectœ ex Ovidio Fabulœ, in-12.

Le m êm e, tra d u it , 2 vol. in-12.X II . Sallustius , avec Carte géographique, 2/2-18.

Le m em e, trad u it, in-12.X III. V ir g ilii Opera, in-18. avec Cartes.

L e m êm e, tra d u it, 4 vol. 2/2-18,X IV . Narrationes è T . Livio Collectae.X V . Horatii carmina, in-18.

Le m êm e, tra d u it, 2 vol. 2/2-18.X V I . Orationes collcctœ.

Ouvrages Élémentaires.I. Gram maire Française de Lhom ond , revue e t aug. in-12.II. Gram m aire L atine de L hom on d , revue et aug. in-12.III. T ra ité des E légances Latines et de la Prosodie, in-12,IV . Som m aire de la Géographie des différens âges , avec m

T ra ité de Sp h ère , in-8. planches.V . E lém ens d’Arithm étique e t tenue des Livres de co m p te ,# 172-8 .

Ouvrages Français.I. Tableau chronologique de l'H istoire A ncienne et M oderne,'

avec deux C a rtes , in-iS.II. Histoire E cclésiast., par demandes et réponses, 2/2-18. Cart.III. Histoire S a in te , par demandes et réponses , 1/218. Carte.IV . H istoire A n cien n e, 2/2-18. Cartes.V . H istoire R om ain e, in - t8 . Cartes.VI. Histoire dé F ra n ce , 2 vol. 2/2-18. Cartes.

N. B. On trouve encore, chez le même Libraire , la C lion des S S . Pères , ainsi que tous les Ouvrages de Théologie et de M orale , qui par sent en France et q ^ z P E t ranger- I l p e u t , en outre , procurer quantité de Livre composés en j avew r de la Religion m lesquels sont devenus rafie $, et ne sont , compris dans ce Catalogue«

\