6 - HAN MİRGEN*

"Pay Sarığ Hanğa çaağa kirgen At ködirbes Çarah Han polğan, Sini-tuzı çidip toozılğan. Çarıh Hannıñ abahayı Ay Çarıh iney polçam,- tidir.- Pu odırğan oğılım Altı azır hanattığ, Altı hulas sunnığ, Hara haltar attığ Hataan Molat. Tigi çörgen hızım- Attañ çazağ Toolay Arığ. Kilbes çirge kilibiskeziñ, Han Mirgen. Kilgen iziñ par polar, Tirig çöreetsim tip sağınma, Ölig çöreedin alıp kizi". Han Mirgen çapsıp, tañnap odır. Pozınıñ idin sım-tuyuhhan Pozı çımcıhtap odır. Çımcın körze, ağırca: "Çoh, tirigök poltırzım",- Tip sağınıp- pilinip odır. Han Mirgen, altın stoldañ Turıbızıp, ah payzañ ibdeñ Aylan sığıbıshan. Azır pastığ tal çaçpeni Köre pastırıp odır. Han pozırah atha çidip Sistip turğanda, Soonañ izik azılıbıshan. Holtıh altınañ tobıra kör tur: Sırtpa sürmestig hızıcah Pir azağm irkin azıra Parıbıshan, ikinci azağm Ködirgelekke Altın stol kistinde odırğan Alıp kizi aba çili harlabıshan, Ala parıs çili narsılabıshan: "Alıptın soonan nime polip Sıh paraatsıñ ! " Hıs pala azağın nandıra Tartıbızıp, izigin çaabıshan. İr külügi Han Mirgen Tir siliginibisken , Altı çastığ oolah pohbıshan. Hodır çabağazın Sanmaydañ haap siligibisken, Çiti ças sini oolahha Hubuldınbıshan. İki oolah, een-moyın alızıp, Hucahtazip, ırların ırlazıp,

Zengin Sarığ Han'la savaşa giren At götürmez Çarıh Han vardı, Yaşını başını aldı, gitti. Çarıh Han'ın güzeli Ay Çarıh kadınım." demiş. Bu oturan oğlum Altı çatal kanatlı Altı kulaç boylu Kara doru atlı Hataan Molat Şu yürüyen kızım Attan yaya Toolay Arığ Gelinmeyecek yere gelmişsin Han Mirgen Geldiğin izin var olur. Diri giderim diye düşünme, Ölü gideceksin alp kişi." Han Mirgen, şaşırmış. Kendi etini çimdiğiyle Kendi çimdikliyor. Çimdikleyince, ağrıyor: Hayır, diriymişim Diye düşünüp, anlayıp oturuyor. Han Mirgen altın sofradan Kalkarak, ak güzel evden Dönüp çıkmış. Çok başlı ağaç direği Görerek varmış Han kır ata ulaşıp Çözüp dururken Ardından kapı açılmış Koltuk altından dönüp baktığında Küçük belikli kızcağız Bir ayağını aşırıp Varmış. İkincisini Kaldırmadan Altın sofra başında oturan Alp kişi ayı gibi böğürmüş Ala pars gibi kükremiş. "Yiğidin ardından niçin Çıkıyorsun!" Kız çocuğu ayağını döndürüp Çekip, kapıyı kapamış. Er yiğidi han Mirgen Terini silinmiş Altı yaşında çocuk olmuş. Uyuz kısrağını Alnından tutup sıvazlamış, Yedi yaşındaki çocuğa Dönüştürmüş. İki çocuk sarmaş dolaş olup Kucaklaşıp söyleşip

* Bu metni öğrencim Ü.Gülsüm Macit'in Yüksek Lisans Tezinden aldım.

Köglerin köglezip, ırlap paraadı, Toğıs puluñnığ hara tas ibni Köre oylas parirlar. Hara tas ibge çitire oylazıp, Altın haalhanı aza tartıp, Kire pashannar. Pirsi-iziktiñ tigi sarına, Pirsi-pu sarina kölenip Turıbıshannar. Köreetseler: hara tas ibde On iki his, hol tudızıp, Kögles turadırlar. Kögles turıp on iki his, Pir çirge sohılıbızıp, Siliginibiskenner- üs le his Pol pargannar. Pirsi-Oop Hara Hannın hızı Oyıncı Hara Hinci, İkincizi-Çılan Hannıñ hızı Çılbazın Arığ, Üzincizi- Üzüt Hannıñ hızı Üzüm Çaçah. Altın sireege hosti Odıra tüskenner. Üzüm Çaçah çoohtap odır: "Pu çirge çider Toğıs hulas sunnığ , Hamağında tölelig Han pozırah at la haldı. Pay Sarığ Hannıñ çirine Kiler polğan Han Mirgen, Kilbeen polar ba?" Oyıncı Hara Hinci çoohtapça: "Amize çitpin polar ba, Amize kilbin polar ba? Pistiñ çirde hacan-purunoh Hara sınnıñ üstündegi Hara tas obaanı, şuura ködirip, Tödir kire tastap parğan". Çılbazın Arığ andada çoohtap tur: "Han Mirgenniñ kilgenin-kilbeenin Hara Moos la piler. Hara Moostı, Hataan Molatha Hubuldırıp, Ay Çarıh ineyde Odırtıp salğabıs, Annañ surarğa kirek",-tip, Üs his sah annañ tura honğannar. İzik üs hıstıñ soonda Altı hati azılıp, Çitincizin çaba tastal halğan. Olar parıbıshanda, sın pozına Kiribisken Han Mirgen. Adın sın pozınaoh kiribisken. Altın teekke çidin kilip, Hara küreñ attañ Çibek çilinnig ah sabdar İki attıñ arazına palğap,

Eğlenip, türkü söylüyordu Dokuz köşeli kara taş evi Görüp koşarak varmışlar Kara taş eve kadar koşup Altın kapıyı çekip açıp Girivermişler Biri kapının bir yanına Diğeri öbür yanına yaslanıp Durmuşlar Bakıverseler: Kara taş evde On iki kız el tutuşup Oynaşıyorlar. Oynaşıp on iki kız Bir yere sokuluşup Silkinişip sadece üç kız Oluvermişler. Birisi Oop Hara Han'ın kızı Oyuncu Hara Hinci İkincisi Çılan Han 'in kızı Çılbazın Arığ, Üçüncüsü Üzüt Han'ın kızı Üzüm Çaçah. Altın oturağa birlikte Oturuvermişler Üzüm Çaçah konuşuyor: Bu yere ulaşır Dokuz kulaç boylu Alnı sakar Han kır at kaldı. Zengin Sarığ Han'ın yerine Gelecek Han Mirgen Gelmemiş olur mu?" Oyuncu Hara Hinci konuşuyor: Şu anda ulaşmadı mı, Hala gelmedi mi? Bizim yurdumuzda çok eskiden Kara dağın üstündeki Kara taş ziyareti, tutup kaldırıp Yeniden yerine koymuş." Çılbazın Arığ da konuşuyor: Han Mirgen 'in gelip gelmediğini Sadece Hara Moos bilir. Hara Moos'u, Hataan Molat'a Dönüştürüp, Ay Çarıh ninede Oturttuk. Ondan sormalıyız-" Demiş. Üç kız hemen oradan kalkmışlar Kapı üç kızın arkasından Altı defa açılıp, Yedincisinde kapanıp kalmış. Onlar gidince, kendi kimliğine Bürünmüş Han Mirgen Atını da gerçek kimliğine Altın direğe yetip gelmiş Kara kızıl attan İpek yeleli ak kır İki atın arasına bağlayıp

Aar-peer sashlap, Çadap sıh kilgen at arazınañ. Aylanıp, alıp-küliik çulğan Ah payzañ ibni köre pas kilgen. Altın haalhanı aza tartıp, Kire pashan: İzikteñ odırğan alıptar Törge çit parıbıshançadır. Tördeñ aylandıra odır kilip, Paza hatap izikke çit kilgenner. "İzen-mindi" tip, Tansabıshan Han Mirgen. Parçan alıp izen tiglepçe , Parçan alıp mindi tiglepçe. Altın stoldañ alıp kizi tur kildi: Tirekçe salazı çoh, Tikpece pögimi çoh, Toğıs hulas sunnığ Hara küreñ attığ Küreldey: "İzenök-mindök, abaay-harındas Han Mirgen, tip, pis sala tudıp, Toğazıbıshan. Çidin parğan, peer odıraañ tip Hosti odırtıbıshan. Ah payzañ ib eezi Pay Sarığ Han Altın tay ağın tayan salğan, Altın çağalığ kip kis salğan Altın sireezinde odırça. "İrte kilgen alıptar, Çıınıs arah odırıñar, Naa kilgen ir çahsızma Hoñnah sala piriñer" ,- Çoohtan turadır. Alıp-külükter aar-peer Cılıza tüskenner, Altın stol kistinde Hoñnah salğannar. Han Mirgen odırıbıshan. iki seyzeñ hoğbalaza Araçon-horaçın astı Alıp külükterge ülep kilce. Han Mirgen as aday çili azırıp, As püür çili suğmıp odır. Nince künge çitire odır parğan İzirip, ireen habırğa polıp, Pilbes-tommasha kir çöribisken. Alıp- külükter tapsashlapça: "Purun kilgen attar Hıl çaraah pardı, Soonañ kilgen attar Çöp çaraah pardı. Pay Sarığ Han, möriy ider polzañ, Noğa itpin turzıñ? Paza sağıpçathan alıbıñ paroh pa? Pu çirge kiler-çider at paroh pa? Mınca çıılğan alıpha möriy itpin, Hızıñnı hollap-puttap

Oraya buraya şaşırıp Yaya çıkıp gelmiş at arasından Dönüp, er-yiğitlerin arasından Ak güzel evi görüp gelmiş Altın kapıyı çekip açıp Girivermiş: Kapıdan başlayarak oturan yiğitler T ör'e kadar oturmuşlar Tör'den dönerek oturanlar, Yine kapıya kadar ulaşmışlar "Selam, merhaba" deyip Tanışıvermiş Han Mirgen, Vardığı alp selâmlaşmış, Ulaştığı yiğit merhabalaşmış Altın sofradan Alp kişi kalkarak: Kavak gibi parmağı yok, Keman gibi bükümü yok, Dokuz kulaç boylu Kara kızıl atlı Küreldey: "Selâm, merhaba, ağabey kardeş Han Mirgen, deyip, ellerinden tutup, Tokalaşmış. Yetişmiş, beri otur deyip Yanına oturtmuş. Ak güzel ev sahibi zengin Sarı Han Altın asasına dayanmış, Altın yakalı elbise giymiş Altın tahtında oturuyor. "Erken gelen yiğitler Sıklaşarak oturunuz, Yeni gelen er yiğidine Oturacak veriniz.-" Diyordu. Alp, yiğitler oraya buraya Yığılışıp Altın sofra etrafına Oturacak koymuşlar. Han Mirgen oturup İki hizmetçi kızıllaşıp Ayran aşını Alp, yiğitlere bölüştürüyor. Han Mirgen aç köpek gibi yiyip Aç kurt gibi içip duruyor. Kaç gün böyle oturup Esriyip, erimiş kaburga olup Kendisini bilmez olmuş. Alp, yiğitler atışıyorlar: Önce gelen atlar Yeterince dinlendi Sonra gelen atlar Yeterince dayandı. Zengin Sarığ Han, yarış yapacaksan Niçin yapmıyorsun ? Yine düşündüğün yiğidin mi var? Buraya gelebilecek at mı var? Bu kadar toplanan yiğide yarış Kızının kollarını butlarım,

Ülestir pirerziñ me tañ? oedi ülestirer polzañ, Mağaa pudın pirerziñ",- Hacañnas tur hayzı. Pay Sarığ Han tapsap odır: "Hollap-puttap ülestirerge Miniñ palam Salaaçın Arığ Adı polğan añ nimes, Soğıbızarğa- Hazaadağı mal nimes. Marğı pastaza, pastabızaañar: Mınnañar üs künnig çirde, Toğıs sın parıp sashan çirde, Toğıs talay pirikken çirde At ködirbes toğıs çastığ His Han çurtapçadı- Kizek malnın eezi, Kizek çonnıñ hanı-pigi. His Hannıñ çirin aylandıra Aran-çula attar çans kilzin. Pu turğan sarığ sınnıñ üstünde Alıp-külükter küressin. Alnına at sıhhannañ, İr tastaannañ polar",- tipçe. Anı la iskende, alıp-külükter Sığara idilibiskenner. Altın irkin, eende pariğan çili, Ködirilip, ornma tüs haldi. Han Mirgen, iki sığanağı Stolnıñ iki puliina çit parğan, Stol paarlabıshan odırça. Irın ırlap, pir nimeni ispeen, Pir nimeni pilbeen odırça. Pay Sarığ Han tapsabıshan: "Eyt, Han Mirgen, han pozırah attı" Marğaa salarğa al kilgeziñ me, Salbasha ağılğazıñ ma? Han Mirgen, pazın haap, kör turza, Anınañ pasha alıp çoğıl: "Aran-çula attı salbasta, Nime iderge marğaa kilem!" Tarığıp tapsabıstı. "Salar polza, min dee salıbızim",- Tipçe pay Sarığ Han. Han Mirgen altın stol kistineñ Tura tüsken, azah al tap, pas sıhhan. "Pozım daa salıbızam",- tip, Saba pazınıp, tinistebisken. Mökey parğandağı sıımnañ, Altın haalhanı aza çaçıp, Altın kirlestin alnına Çir paarlana tüsken. Çir tayanıp, söön tur kilgen. Köribisse, altın teektiñ tözinde Han pozırah attañ pasha at çoğıl. Han Mirgen, paza hatap tinistep, Altın teek hırinda odıra tüsken,

Üleştirip mi vereceksin? Öyle üleştireceksen, Bana budunu verirsin.9Darılıyor bazıları. Zengin Sarığ Han söylüyor: "Kolunu budunu üleştirmeye Benim kızımın Salaaçın Arığ Adı var. Av hayvanı değil, Öldürmeye Ahırdaki mal değil. Yarış başlayacaksa, başlasın: Buradan üç gün uzaklıkta, Dokuz sıradağın birleştiği yerde, Dokuz nehrin katıştığı yerde At götürmez dokuz yaşında Kız Han yaşıyor Bir bölük malın sahibi Bir bölük halkın hanı, beyi. Kız Han'ın yerini dolanarak Yiğit atlar yarışıp gelsin. Şu görünen sarı dağın üstünde Alp, yiğitler güreşsin, Önce çıkan at Galip gelen yiğit kazanmış olur" der. Onu duyan alp, yiğitler İtişerek çıkmışlar. Altın eşik, eğilip gider gibi, Kalkıp, yerine düştü. Han Mirgen, iki dirseği Sofranın iki ucuna ulaşmış, Sofrayı kucaklamış oturuyor. Türküsünü söyleyip bir şey Bir şey bilmeden oturuyor. Zengin Sarığ Han seslenmiş: Hey, Han Mirgen, han kır atı Yarışa sokmaya mı getirdin, Yoksa sokmayacak mısın? Han Mirgen, başını kaldırıp Ondan başka yiğit yoktur: “ Yiğit atı yarıştırmayacaksam Ne yapmaya yarışa geldim!" Kızarak seslendi. "Salmıyorsa, ben de salayım" Diyor zengin Sarığ Han Han Mirgen altın sofra başından Kalkıp, ayaklanıp çıkmış. "Kendim de salıveririm" deyip, Yalpalayarak yürüyüp, sarhoşken Eğilerek gidip Altın çit kapısını açıp Altın eşiğin önüne Yeri kucaklayacak şekilde düşmüş Yere yaslanıp, sürünerek kalmış. Baksa ki altın direğin dibinde Han kır attan başka at yok. Han Mirgen, yeniden sendeleyip Altın direk yanına oturmuş,

Altın teekke tayana tur kilgen. Han pozırah attı sistip, Çibek tinineñ Çidin çöribisken. Sedok tilep kileedi: Uluğ aalnın uzrrja sıhhan, Udur olğan uçurabiçça. Kiçig aalnıñ hırina çitken- Pala körinmin parir. Alıp-külükter sedok idinip Al çöribistirler. Aalnıñ uzında la Çirdeñ üs hadılli sıhhan Çir ibicektiñ alnında iki nanında iki talbah, Çamında çalğıs talbah kiptig Oolah odıñ kizip odır. "İzen me, mindi be, oolah, Han pozırah adıma sedok Polıp pararzıñ ma? Tip kilir Han Mirgen. "İcem-pabamnañ sur kilim, Çaratsalar, çör tee kilem" ,- Tip, oolah ibge kire oylabıshan. Anda kibir-habır tüskenneri İstil parçadadı. Kibir-habır irtkende, Kindir hamcı tudın salğan Oolah sığara oylaan: "İcem- pabam çaratça",-tip, Kindir hamcızm töree Orta tastap,- Mündiribis",-Tibineñ hırina pas kilgen. Han Mirgen oolahtı Holtıh altınañ saarsıh holnañ Haphañ, ködir polbaan. iki holnañ haap, pozırah atha Çadap mündir salıbıshan. "Haydi polıp ködir polbin Türbın?"- sağın-çiglen turadı. "Hamcıcaam undubıstım, Al pirdek",- surındı oolah. Han Mirgen hamcınıñ Sabınıñ uzınañ haphan, Hıymırat taa polbaan, Çoçıp sağaa tüsken. iki holnañ haphanda, Çadap la ködirgen. Ancada hara çirge Pahpayca söge tüs parğan. At üstüne sığara Çadaphına ködirip alğan. Oolah pir holnañ alıp: "Pozıña sini kuziñ paroh Poltır,-tidir. -Küzinni pilerge Çirniñ çertpediniñ aarın

Altın direğe dayanıp kalkmış. Han kır atı çözüp, İpek yularından Çekip yürümüş. Binici arıyordu Büyük köyün ucuna çıkmış, Karşıdan gelen oğlan görmemiş. Küçük köyün yanına ulaşmış Çocuk görememiş. Alp yiğitler binici edinip Alıp gitmişler Köyün tam ucunda Yerden üç kat çıkan Yer evin önünde İki yanında iki işe yaramaz Kaburgasında bir yaramaz elbiseli Çocukcağız odun kesiyor. Selam, merhaba, çocuk, Han kır atıma binici Olur musun? Diyor Han Mirgen. "Annem babamdan sorup geleyim, İzin verirlerse, gelirim", Deyip, çocuk eve koşarak girmiş. Orada kap kaçağın düşmesi Duyuluyordu. Sesler kesildiğinde, Kendir kamçı tutan Çocuk koşarak çıktı: "Annem babam izin verdi" deyip, Kendir kamçısını başköşeye Doğru atıp, bindiriver" Diyerek yanına gelmiş. Han Mirgen çocuğu Koltuk altından bir koluyla Tutmuş, kaldıramamış. İki koluyla tutup, kır ata Bindirebilmiş. Nasıl oluyor da kaldıramıyorum" Diye düşünüyordu. "Kamçımı unutuverdim, Al da veriver" dedi çocuk. Han Mirgen kamçının . Ucundan tutmuş Kımıldatamamış, Korkup oraya düşmüş, İki koluyla tuttuğunda, Kaldırabilmiş. O sırada kara yeri Patırdatıp söküvermiş. At üstüne çıkarmaya Ancak gücü yetebilmiş. Çocuk bir eliyle alıp: "Kendine yetecek gücün Varmış, demiş. Gücünü bilmek için Yerin,, ağırlığını

Tigir çertpediniñ aarın Tart pirgen polğam. Andağ daa polza, Han Mirgen, Tirig çöreedim tip sağınma, Ölig çöreetsiñ sin. Tirig aylanam tip sağınma, Ölig aylanarzıñ"-tip adınıñ Ahsın aylandıra tart çöribisken. Han Mirgen:"Mini, tirig kizini, Ölig çöreetsiñ tip, Noo polğannan polcañ?"- Sağına, arğalığ Sarığ sınnıñ Üstün köre pas kileedi. Alıp-külükter küülesçe anda, At çahsıları hacan-purunoh His Hannıñ çirin köre Oylashlap parıbıstır. Han pozırah at Ah çazaa tüs paraadı, Köp nimeni sağınıp paraadı: "İzirigineñ eem-küliim Han Mirgen Çahsı ba, çabal ba nimeni Üstüme artıbıstı- Talbah tonınıñ paarı Azıla tüsken sedok oolnıñ- Altın marhazı ayğa sustalıp, Kümüs marhazı künge sustal halğan. Çabal kizi polbas, neke",- Tip sağınıp, han pozırah at Oylap parıp odır. Toğıs çastığ His Hannıñ Çiri-suun aylandıra Aran-çula ahar çügürisklepçe. Han Mirgeniñ adı Han pozırah at parçazınıñ Alnına sıh parıbıshan Sedogı oñnastap kör parıp odır. Toğıs çastığ His Han Çahsı kibin kizibisken, Pashıs üstünde turıp, Hayzı at azarın hadarıp tur. Hara tülgü pörigin tündere Salakis salğan, Hara mahayah ödigin Hañayta sala kis salğan. Sedok ool, His Hannı körip, Açırğanıp, açınıp odır: "Çistem polğan Han Mirgen Ölbin dee çörgen polzındağ, Aydañ arığ Ay Arığ çacamnıñ ornına Toğıs çastığ hıstı Al pirerciksim",-tidir Harah cazın han idibisken, Purun suun pus idibisken. Pir haraanañ ah tas añnahtap Turğandağ, paza pirsineñ Kök tas añhtap turğandağ.

Göğün... ağırlığını Ölçüvermiştim. Öyle de olsa Han Mirgen, Diri giderim diye düşünme Ölü döneceksin. Diri dönerim diye düşünme, Ölü döneceksin" deyip, atının Ağzını döndürüp yürümüş. Han Mirgen: " Beni, diri kişiyi, Ölü gideceksin diye, Ne olacak acaba?" Düşünerek, ormanlı Sarı dağın Üzerine bakarak döndü. Alp yiğitler konuşuyorlar orada, Atın iyileri çoktan Kız Han'ın yerini görecek yere Koşarak varmıştır. Han kır at Ak yazıya düşmüştü Çok şeyi düşünüyordu: "Esrikliğinden sahibim, Han Mirgen İyi mi, kötü mü şey Üstüme bıraktı İşe yaramaz elbisesinin önü Açılıveren binici oğlanın Altın düğmesi aydan parlayıp Gümüş düğmesi günden parlayıp Kötü kişi olmaz her halde", Diye düşünüp, han kır at Koşup duruyordu. Dokuz yaşındaki Kız Han 'in Yerinden dönen Yiğit atların koşuşuyordu. Han Mir gen'in atı Han kır at hepsinin Karşısından gelmiş Binicisi doğrultup bakıp gidiyor Dokuz yaşındaki Kız Han Güzel elbisesini giymiş, Merdiven üstünde durup Hangi atın geçtiğini gözlüyor. Kara tilki börkünü çevirip Çevirip giyip gidiyor, Kara deri çizmesini Çevirip giyip, Binici oğlan, Kız Hanı görüp, Üzülüp duruyordu: Eniştem olan Han Mirgen Ölmeyip de dönersen, Aydan parlak Ay Arığ ablamın Dokuz yaşındaki kızı Alıp verseydim" diyor Gözyaşını kan edip, Burun suyunu buz edip, Bir gözünden ak taş yuvarlanıp Durur gibi, diğerinden Gök taş yuvarlanıp durur gibi.

İr çahsızı annañ andar Aran-çula han pozırah attıñ Ahsın çayhap, cazı pudına Hatap hamcı salıp, çügürt parir. Alton-çiton attıñ soonan Oylat kileedi. Pağ çili subalızıp Oylasçathan attarnı süre çidip, İrtibizip odır. Alton-çiton attıñ alnında Çibek çilinnig ah sabdar at çürürçe Ah sabdar attıñ alnınañ Toğıs hulas sunnığ Hara küreñ at oylap parça. Hara küreñ attıñ alnınañ Çillek huzuruh çir tart parğan Çil hara at oylap parça. Çil hara attın alnınañ Çılan orthalığ hara at oylap parça. Hara oy attıñ alnında Üs ulağlığ üzüm saraat, Üs çirdeñ pügilibizip, Paza hatap çazılıbızıp, Oylap parçadadı. Han pozırah at parçazınıñ Alnına oylap parıbıshan. Aran-çula attar aylan kilirler Pay Sarığ Hannıñ çirinzer. Alnında oor istilig Tireñ özen çir çadır. Han pozırah at çidip odırbinañ Tört azağın küle pazıp, Tura tüsken, sedok ool tapsabıshan "Adañmınañ han pozırah at, Arğanıñ poldı ba, Tura parğanıñ poldı ba?" Han pozırah at kizi ünineñ Ünnen turaadı, Kizi tilineñ tillen turaadı: "Tulbar attıñ turğanın Hayda körgeziñ, hayda iskeziñ, Aran-çula attıñ arğanın Hayda körgeziñ? Pu çathan oor istilig Tireñ özende pisti Sağıpçathan sahçı par,-tidir.- Çahsılaan odır, pik arah tudın". Sedok ool alın-kizin hashazına Tudın turadır izerniñ. Sah annañ pozırah at oylaan, Oor istilig tiren özenni Azıra segiribisken- Çaa tabızı saplap halğan, Kiriş tabızı köglep halğan. Han pozırah attıñ köksineñ Kün palıfinap sıh parğan oshas. Altı-çiti halıhtabızıp,

Er güzeli bu şekilde Yiğit han kır atın Ağzını çekip, butlarına Yeniden kamçı salıp, koşturuyordu. Altmış, yetmiş atın sonundan Koşturuyordu. İp gibi sağılıp Koşup duran atlara yetişip Geçiyordu. Altmış, yetmiş atın önünde İpek yeleli ak kır at koşuyordu Ak kır atın önünden Dokuz kulaç boylu Kara kızıl at koşuyordu. Kara kızıl atın önünde İpek kuyruklu yeri çeken Yel kara at koşuyordu. Yel kara atın önünde Yılan omurgalı kara at koşuyordu. Kara donlu atın önünde Üç üzüm sarı at Üç yerden bükülüverip, Yeniden yayılıp Koşuyordu. Han kır at hepsinin Karşısından koşup gelmiş. Yiğit atlar dönmüş geliyorlar Zengin Sarığ Han'ın yerine doğru. Önünde çukurlu, Derin bataklık yer vardı. Han kır at sıçramasıyla Dört ayağını bataklığa saplayıp, Düşüveren, binici oğlan seslenmiş: "Adlanmasıyla han kır at, Yorgunluğun var mı, Gidemeyecek halde misin?" Han kır at insan sesiyle Sesleniyordu, İnsan diliyle dilleniyordu: " Yiğit atın durduğunu Nerede gördün, nerede duydun, Yiğit atın yorulduğunu Nerede gördün? Bu duran çukur Derin batakta bizi Düşünen ceza var, demiş, İyi otur, sağlam tutun." Binici oğlan ön arka kaşlarına Tutunuyor eyerin. Tam o anda kır at koşarak, Çukurlu derin bataklığı Seğirip geçmiş Yeni nefesi saplanıp kalmış, Aldığı nefesi morarıp kalmış. Han kır atın göğsünden Güneş parıldayıp çıkar gibi. Altı yedi defa çabalayıp

Añdarılıbıshan han pozırah. Üstündegi sedok ool, Altı hati pas as parıp, Çitincizin tura tüsken. Oylap kilip han pozırahha Orlap-sıhtap salıbıshan.: "Azıp-kiçibistiñ, han pozırah at, Haydi İdim sini",-tip turaadı. Ol arada çoğaltın Aran-çula attıñ tört azağı Tarbayıp, siilip, tura tüsken. Teertpek hanattığ huba hara at Polıptır çadır. Alton sürmes arğaa cayıl parğan, İlig sürmes iñnine cayıl parğan His kizi attañ tüze honğan, Çügür kilip, han pozırah attıñ İmin salıp imnebisken, İmi-im pol turaadı. Tomın salıp tomnabıshan, Tomı-tom pol turaadı . Mayırada kistebizip, Saalada pırğırıbızıp, tura tüsken Han pozırah at. Sedok oolnı altandırıbıstı Toolay-Mooray his. Han pozırah at Ölip-tirilgence, Alton-çiton attar irtire Çügürisklep parıbıshan. His kizi, idegin haari hızınıp, iki pil eğin çıhçınıp, Oor istilig tireñ özenzer Çügürip kilin"Ös itken polza, Han Mirgen ös itken polar, Kik itken polza, Han Mirgen kik itken polar, Ahsı-tili çoh han pozırah attı Nime polip atçazın, aday taban, İt taban Hara Moos!"- Tip turaadı. Oor istilig tireñ özenneñ Hara Moos sığara çügür kilir: "Uluğ huday hoshanım, Çayaan huday salğanım, Toolay-Mooray, mında uçuradıñ ma?!" Çügüris kilip urunızıbıshannar. Altı-çiti aylan parğan, Hara- Moostı his çahsızı Ködirip kilip tastan, Aday çalğabızar hanı çoh, inek çıstabızar nin çoh İde tastap parıbıshan. Han pozırah at amdı Ölip- tirilgence, Parçan attar aal hağırta Sıhhlap parıbıshançadır. Çügür kilir han pozırah at.

Dönüp durmuş han kır at Üstündeki binci oğul, Altı defa tutunup Yedincide düşüvermiş. Koşup gelip han kır ata Bağırıp çağırıp durmuş: "Aşıp geçtin, han kır at, Ne yapayım seni" deyip durdu. O sırada yukardan Yiğit atın dört ayağı Açılıp, silkinip, durmuş Çember kanatlı kızıl kara at İmiş. Altmış beliği arkaya yayılmış, Elli beliği önüne yayılmış Kız kişi attan inmiş, Yürüyüp gelip, han kır atın Emini salıp emlemiş Emi em imiş İlacını ilaçlamış ilacı ilaç imiş. Gürleterek kişneyip Titreterek pıskırıp, kalkmış Han kır at Binici oğlanı bindirip Toolay-Mooray kız. Han kır at ölüp dirilinceye kadar Altmış, yetmiş atı geçerek Koşup durmuş. Kız kişi, eteğini toplayıp İki bileğini sıvayıp Çukurlu derin bataklığa Yürüyüp gelip: "Öç alınacaksa Han Mirgen öç alır, Öç alacaksa, Han Mirgen öç alır, Ağzı dili yok han kır atı Ne yapıyorsun, köpek taban, İt taban Hara Moos! Diyordu. Çukurlu derin bataktan Hara Moos çıkıp gelerek "Ulu hudanın verdiği arkadaşım, Yedi tanrının verdiği Toolay-Mooray, burada Yürüyüşüp vuruşmuşlar. Altı, yedi defa dönüp, Hara Moos'u kız güzeli Kaldırıp fırlatmış, Köpek yalayacak kanı yok, inek koklayacak yanı yok Edecek şekilde fırlatmış. Han kır at şimdi Ölüp dinlenceye kadar, Giden atlar köy yanına Çıkmaya başlamışlar. Koşup gelen han kır at,

Pağ çili subalızıp, Tözelis pariğan attarnı, Prayzın süre çidip, İrtizip parıp odır. Parça attıñ alnına sığa çügür kilir. Sınnañ çabıs Sarrğ sınğa Çağdap odırğanda, Sarığ sınğa çapsınıp. Sarığ sınğa sığara oylap kildi Han pozırah at. Sedogı hıyğılap-hıshırıp: "Eyt, alıp-külükter, Aran-çula han pozırah attıñ Alnı poldı, alıp kizi Han Mirgenniñ marğızı poldı!"- Tip, aal hağırta körip, Çügürt çöribisken. Marığa kilgen alıp-külükter Haymıza tüskenner. Çılan orthalığ, çılan huzuruhtığ Hara oy attığ Çılbazın Molat Çügüre kilip Han Mirgenge Çapsınıbıshançadır Çağa-pastañ tudızıbıshan. Çarın-pastañ tudızıbıshan. Çasha isti sarılızıp, Sarığ holali husulızıp, Tiñ tastazıp, Tiñ tudızıbıshannar. Oop Hara Hannıñ hızı Oyıncı Hara Hinci Çılan Hannıñ hızı Çılbazın Anğ Üzüt Hannıñ hızı Üzüm Çaçah Küreldeyneñ tartızıbıshannar. Çil hara attığ Çirsi Möke Küreldeyniñ ilcizi Altın Seyzeñneñ Sarığ sınnıñ iskerki pazında, Sarığ talay suğ hazında, Arbığ-tarbığ tartıp, Çirnefi tigirnin harazın tartıp, Han Mirgenniñ üstüne añdarçalar. Üzüt Hannıñ oğılı Üzüm Molat Küreldeyneñök tartızıbıshan. Açılbastağ ah tuban Azahtañ pasti oraabıshan Ah çazığa cayıl turaadı. Ködirilbesteg kök tuban, İdekteñ pasti ködirilip, Kök çazaağa oraal turaadı. Açılbas ah tuban, Ködirilbes kök tuban tüzip, Haraa oylacañ ay harağı Haraya ölip çidibisken. Köstelip sıhçañ kün harağı Hazıra ölip çidibisken. Haraa daa polbaza, Haraa polıbıshan.

İp gibi süzülüp, Döşenip giden atları Hepsini takip edip, Geçip duruyor. Bütün atların önüne koşup gelip Dağdan alçak Sarığ dağa Yaklaştığında Sarığ dağa yaklaşıp Sarığ dağa koşup çıkıp geldi Han kır at. Binicisi bağırıp çağırarak: "Hey alp, yiğitler, Yiğit han kır at Birinci geldi, alp kişi Han Mir gen yarışı kazandı!" Deyip, köye doğru bağırıp Koşturup gitmiş. Yarışa gelen alp, yiğitler Kaynaşmışlar Yılan omurgalı, yılan kuyruklu Kara kula atlı Çılbazın Molat Koşup gelip han Mir gen'e Yapışıyormuş Yaka paçadan tutuşmuşlar Kürek baştan tutuşmuşlar. Yaşlıkta sanlışıp, Sarılıkta koşuluşup Çok atışıp, Çok tutuşmuşlar. Oop Hara Han'ın kızı Oyıncı Hara Hinci Çılan Han'ın kızı Çılbazın Anğ Üzüt Han'ın kızı Üzüm Çaçah Küreldey'le tartışmışlar. Yel kara atlı Çirsi Möke Küreldey'in elçisi Altın Seyzen'le Sarığ dağın içeriki başında Sarığ nehir kıyısında Büyü sihir yapıp, Yerle göğün karasını çekip Han Mirgen'in üstüne aktarıyorlar. Üzüt Han'ın oğlu Üzüm Molat Küreldey'le çekişiyor. Açılmayacak ak duman Ayaktan başa bürünüyor Ak yazıya yayılıyordu. Kalkmayacak gök duman, Etekten başlayarak yükselip, Gök yazıya yayılıyordu. Açılmaz ak duman, Kaldırılmaz gök duman düşüp, Karaya dönüşen ay ışığı Karaya dönüp kayboldu. Görünüp çıkan gün ışığı Solarak kayboluyordu. Akşam da olmasa, Karanlıktı

Künörte dee polza, Haraa tüzibisken Pay Sanğ Hannıñ çirinde Çazıda çörgen hadarğan mal, Ottazıp polbin orlazıp, Tabızıp çör turadır İbde çurtaan halıh aypıah çonı, Çir-astan azıp, hıyğılazıp Tabısçadadırlar. Hayzı:"Palam hayda" ,- Hayzı:"icem hayda",-tip, İrgi çil irtis parıbıshan, Naa çılğa kire tartış parıbıshan. Çılbazıñ Molattıñ azah pazarı As polıbıshan, çir tayanarı Köp polıbıshan . İr çahsızı Han Mirgen , İdek haap ibirilip, Azah haap aylanıp, Ködiribisken Çılbazın Molattı. Ködirkilip tastaan, Hara çirge çitkende, As pilin azıra tepken, As orthazın sıı pashan. Aarın tarta östep, Azıp-kiçibisken alıp kizi. Açiin tarta hıyğıli Tüs halğan çadır: Han Mirgen aylan kilip körze, Altın Seyzeñ tağlığ çirge Tayan parıbıshan , Tastığ çirge çölen panbıshan çör. İne köökti iklep inelçe, Pala köökti mahlap çobalça. Han Mirgen iki pilek çıhsın kilgen, Hol altınañ hol suğıp, Altın Seyzeñni, çara tartıp, Hıya tastabıshan. Çirsi Mökeneñ anda Tartıza halğan. Haphan çirdeñ harbap aladır İzebi çoh Han Mirgen, Tuthan çirdeñ tudım al parir. Haphannarnıñ holı hatığ, Hahpannıñ hatığı oshas. Tudıbıshan anın holı Timir pispideñ pik oshas. Olar tudıza-para, Pay Sanğ Han çirinde Çaa pastalıp üs çılğa çidibisken. Çirsi Mökeniñ azah pazarı As polıbıshan. Çir tayanarı köp polıbıshan. Üs his, arbığ-tarbığ tartıp, Sarığ sınnıñ ortı olığına Çitire sıh kilgenner. Han Mirgenniñ üstüne haydi daa

Öğle vakti de olsa Karanlıktı. Zengin Sanğ Han'ın yurdunda Ovada duran otlanan mal, Otlanamayarak böğrüşüp Bağrışıp kaçışıyordu. Evde yaşayan halk, tebaa Yerini yurdunu yitirip, bağrışıp Çağrışıyordu. Bazısı: "Çocuğum nerede" Diğeri:"Annem nerede", deyip Eski yıl geçip gitmiş, Yeni yıl girmeye yaklaşmış. Çılbazın Molat'ın ayak basması Az olmuş, yerin dayanması Çok olmuş. Er güzeli Han Mirgen, Paça kapıp evrilip, Ayak kapıp dönüp, Kaldırmış Çılbazın Molat'ı Kaldırıp fırlatmış, Kara yere değince, Az belini aşırıp tepmiş, Az omurgasını basıp kırmış Ağrısını çekip inleyip Aşıp geçmiş alp kişi. Acı çekerek bağırıp Düşüp kalmış yatıyor: Han Mirgen dönüp gelip baktığında, Altın Seyzen dağlık yere Dayanmış, Taşlı yere yaslanmış yürüyor. Anne gukuk kuşunu ... Bala guguk kuşunu övüp.. Han Migen iki bileğini birleştirip, Kolunun altından kolunu sokup, Altın Seyzen'i, çekip kaldırıp, Sürükleyip fırlatmış Çirsi Möke'le orada Çekişip kalmış. Kaptığı yerden koparıp alıyor Hesabı yok Han Mirgen, Tuttuğu yerden tutam alıyor. Kapanların kolu katı, Kapanın katısı gibi. Tutunca onun kolu Demirden berk gibi Onlar tutuştuğundan beri Zengin Sanğ Han yurdunda Savaş başlayalı üç yıla yakın olmuş. Çirsi Möke'nin ayak basması Az olmaya başlamış. Yere dayanması çok olmaya başlamış. Üç kız Sarı dağın orta yerine Kadar çıkıp gelmişler. Han Mirgen'in üstüne nasıl da

Arbığ-tarbığ tartıp ahtapçatsalar, Tuyuh çuğun oshas Han Mirgen. Çirdeñ sıhhan obaa oshas- Pirdee sösteri ötpin, Tastınan tik taylıhçathandağ. Tudıza-para Çirsi Mökeniñ Azah pazarın azoh idibisken, Çir tayanarın köbök idibisken Han Mirgen. Azah haap aylanıp, İdek haap ibirilip ködiribisken. Harğanazm habındırbaan, Halsarığa tudındırbaan. Ayaş altın altı pulğap, Pulut altın çiti çilbep, Hara çirge tastaanda, As pilin azıra tepken, As orthazm sn pashan. Alıp kizi:"Çadağayda çırğalım Çada haldi pu çirde Çarıh-yahsı künim -çariim. Çabırıbıstın, Han Mirgen",- Tip azıp parıbıshan çadır. Annañ aylan kilgen Han Mirgen Körze, Küreldey, Üzüm Molatha Sıdabin, çiñdirip, İnek-çobaan inelip, Çobağ çabalın çobalıp, Taydıhpas çirde taydıh çörçe, Sürnükpes çirde sümük çörçe. Pas kile çörip, Küreldeyni çara tartıp, Üzüm Molatnañ tartızıbıshan. Pay Sarığ Hannıñ çirinde Ağar çaa pastalıp Toğıs çılğa çidibisken. Toğıs çil çağdabıshan- Üzüm Molattıñ azah pazarın Azoh it parir Çir tayanarın köbök it parir Han Mirgen Üs his alıptıñ hırina Çidis kilgenner, Arbığ-tarbığ tartçadadırlar. Han Mirgen Üzüm Molattı İnet-çobat parıp ködiribögisken, Üzüm Molattıñ tuñmazı Üzüm Çaçah-Üzüt Hannıñ hızı-Tarıhpasça çoh tarih pardı, Mañzırabasça Üzüm Çaçah Mañzırap parğan. Çalbah tasha molat pastığ Sır çılan polip çada tüsken. Molat pazın çalbah tasha Aar-peer nanıp parir: Onnap-sınap kör turaadı

Büyü sihir yapıp etkileseler de Gizli yapışkan? Gibi Han Mirgen Yerden çıkan kutsal taş gibi Hiçbir sözleri geçmeden Dışarıdan çok dayanacak gibi Tutuşa gide Çirsi Möke'nin Ayak basmasını azaltarak Yere dayanmasını çoğaltarak Han Mirgen. Ayağını kapıp dönüp Paçasını kapıp çevirip kaldırmış. Dalını kaptırmamış, Bacağından tutundurmamış. Ayaz altında altı defa döndürüp Bulut altında yedi defa çevirip Kara yere attığında, Aç belini aşırıp tepmiş, Aç omurgasını basıp kırmış. Alp kişi: "Yattığımda zevkim, Yatıp kaldı burada. Parlak güzel güneşimi, ışığımı Eziverdin, Han Mirgen" Deyip aşıp gitmiş. Sonra dnüp gelmiş Han Mirgen Baktığında, Küreldey, Üzüm Molat'a Gücü yetmemiş yenilip, Bitkinlikten yorulup, Yorgunluğun kötüsüne düşüp Dayanmayacak yere dayanıp Sürünmeyecek yerde sürünüp Basıp yürüyüp Küreldey'i yenen Üzüm Molat'la çekişmiş. Zengin Sarığ Han'ın yurdunda Mücadele başlayalı Dokuz yıl olmuş. Dokuz yıl yaklaşmış Üzüm Molat'ın ayak basmasını Azaltmış. Yere yaslanmasını çoğaltmış Han Mirgen Üç kız alpin yanına Yetişmişler, Her yandan çekiyorlar. Han Mirgen Üzüm Molat'ı Yorarak kaldırdığında Üzüm Molat'ın kız kardeşi Üzüm Çaçah Üzüt Han'ın kızı Kızmaz idi çok kızdı Yarışmazdı Üzüm Çaçah Yarışmaya vardı. Düz taşta polat başlı Ok yılanı olup durdu Polat başını düz taşta Oraya buraya döndürüp Hazırlanıp bakıyordu

Han Mirgenniñ hayzı çirıneñ Adılarğa hayda çuğa polar. oeki holtıhtañ çuğa çiri Pir dee çoğıl ev. Aylan pariğan Han Mirgenniñ Holtığın köre adıhbıshan: Pir holtığınañ kirgen, Pir holtığınañ tobır sıh parıbıshan. Andağ daa polza, Han Mirgen, Üzüm Molattı ködir tastap, As pilin azıra tepken, As oorthazm sıı pazıbıshan. Azıra halıhtabızıp, Açiin tartıp hıshırıbızıp, Andarıl tüs çöribisken. Sır çılan talcıh parğan Ev çirde, tırlasev. Ol arada çoğartın Aran-çula attıñ tört azağı, Tarbayıp, hara çirge siil tüsken Teertpek hanattığ huba hara at. His çahsızı, attañ tüze honıp, Çügür kilip, sır çılannı haphan. Sah annañ sır çılan, Har horğamcı polıp, Hara çirnin altına, hayılıp, Tüs çöribisken. Çılbazın Arığnañ Hara Hinci Polğan ma, polbaan ma- Çızı-tanı çoğıl. Çit parıbıshannar çadır. Aylan kilgen his kizi Han Mirgenni imin salıp İmnebisken. İmi-im polbin izilçedir. Tomın salıp tomñabıshan, tomı- Tom polbin, tobıra hayılıp tüsçe. İmnep-tomnap polbin, Han pozırah attı Çidektep kilgen. Tirgizine palğabızarğa Pir dee ködir polbinça. Hıymırat taa polbinça hara çirden. idi polçathanda, Ah oy hulunğa mün salğan, Umcuzın tudın salğan, İzeri hamağının moyınca la sığıp, Sırayı çaltırap, ir palacah Çirniñ çabızın köre oylat parça. Pozı hıyğılap parça: "Adanmınañ, Toolay- Mooray, His kizi, adam Han Mirgenni Tirgee palğap polbinçadırzıñ Mañzırap parim mañzırabaan Polzam, polıza tart pirerciksim",- Tip çöribisken.

Han Mirgen 'in neresinden Kaparsa ince olur. İki koltuğundan ince yeri Hiç de yoktur Dönüp vardığında Han Mirgen Koltuğuna bakarak saldırdı: Bir koltuğundan girdi, Diğer koltuğundan çıktı. Böyle de olsa, Han Mirgen Üzüm Molat'ı kaldırıp fırlattı Aç belini aşırıp tepti Aç omurgasını basıp kırdı. Aşırı çığlık atıp, Acısını çekip bağırıp Devrilip düşüverdi Ok yılanı bayılmış Yattığı yerde tıslıyor O sırada yukarıdan Yiğit atın dört ayağı, Süzülüp, kara yere inmiş Çember kanatlı kızıl kara at. Kız güzeli, attan inip Koşup gelip, ok yılanı tutmuş Tam o sırada ok yılanı Kar kurşun olup, Kara yerin altına kayıp Girivermiş Çılbazın Arığ'la Hara Hinci Olmuş mu olmamış mı İzi işareti yoktur. Kaybolmuşlar Dönüp gelen kız kişi Han Mir gen'i emiyle Emlemiş. Emi em olmuyor. İlacını salıp ilaçlamış İlacı çare olmuyor. Emleyip, ilaçlayıp iyileşmeyince Han kır atı Yedekleyip gelmiş Terkisine bağlarken Hiç de kaldıramıyor Kımıldatamıyor da kara yerden Böyle olurken Ak kula kuluna binen Emziğinden tutunmuş, Eyeri alnına kadar çıkan Yüzü parlayan, erkek çocuk Yerin enginie bakarak koşturuyor Kendisi bağırıyor: "Ad almasıyla Toolay-Mooray, Kız kişi, atam Han Mirgen'i Kavağa bağlayamıyorsun, Koşup gideyim, koşup Gidemezsem, yardımcı olacağım" Deyip koşmuş.

Anıñ soonañ hanat haalap, Hurğun küülep, hıybas hanattığ Hara atha altan salğan Hataan Molat çirdeñ nimes, Çoğartın nimes uçuhtır parça, Hıyğılapça: "Tarıh parim, Toolay-Mooray, tarıhpaan polzam, Han Mirgenni tirgee palğirğa Polıza pirercikpin",- tip, İrt çöribisken. "Adarlarda parıp tarıhhlañar, iceñerde parıp mañzırañar" ,- Tip kibirenip, aylan tur. His çahsızı amdı. Aalzar hulah salıp is turza, Küreldey ah payzañ ibde Irın ırlap, köön köglepçe. Salaaçın Arığ hıstı alıp, Artıh toy idip toylapça. Toolay-Mooray, his kizi, Aal hağırta körip, iki idegin haari hıstınıp, Tüp idegin türe tudınıp, çügür parğan. Uluğ aalm tobıra kizip, Ah payzañ ibge çidip, Kire pas parğan. Kir kilze, Altın stolnıñ kistinde Küreldey uluğ izirik Irlap-köglep odırça. İzikte turıp tapsabıshan his kizi: -tipçe,- Küreldey, Habırğañnı hayıza pirgen Uluğ alıp Han Mirgen Tuzıñnan turıza pirgen. Anın habırğazınan noğa haybadıñ, Anıñ tuzınañ noğa turıspadıñ?" İr çahsızı Küreldey, Pazın ködirip kilip, Aba çili harlabıshan, Ala parıs çili narsılabıshan: "Han Mirgen dee kilbeen polza, Ol alıptarnı ödirglircikpin, Han Mirgen dee polıspaan polza, Salaaçın Arığnı oloh alarcıhpın". Toolay- Mooray, his kizi, Küreldeyneñ tartızıbızarcıh, Han Mirgen ür çadıbızar. Küreldeyge sıdirca sınan turadır. Aylanıbıza sığıbıshan, Arğazı pözik Sarığ sınnı körip, Hatap çügür kilgen. Sarığ smğa sığıp, Han Mirgenge çitkende, Han pozırah at tört tistene Han Mirgenniñ hırinda çadıbıshan. Toolay- Mooray tirge hay izm, Han Mirgenni tobıra tartıp,

Onun ardından kanat çırpıp, Kanat çırpıp, kırılmaz kanatlı, Kara ata atlamış. Hataan Molat yerden değil, Yukardan değil uçup varıyor Çağırıyor: "Darıldım, Toolay-Mooray, danlmasaydım, Han Mirgen’i kavağa bağlamaya Yardım ederdim." Deyip, Geçip gitmiş. "Babanıza gidip darılınız. Annenize gidip koşunuz" Diye mırıldanıp, dönüyor. Kız güzeli şimdi Köye doğru kulak verip dinlediğinde Küreldey ak güzel evda Türküsünü söyleyip eğleniyor. Salaaçın Arığ kızı alıp, Düğün edip toyluyor. Toolay-Mooray, kız kişi, Ağıla doğru yönelip iki eteğini On eteğini kıvırıp, yürümüş, Büyük köyü doğru geçip, Ak güzel eva ulaşıp, Girivermiş. Girdiğinde Altın sofra etrafında Küreldey çok esrimiş Türkü söyleyip duruyor Kapıda durup seslenmiş kız kişi: Diyor ki, Küreldey, Kaburganı kıran? Büyük alp Han Mirgen Arkanda duruveren, Onun kaburgasını niçin kırmadın, Onun arkasında niçin durmadın? Er güzeli Küreldey, Başını kaldırıp, Ayı gibi böğürmüş Ala pars gibi kükremiş: "Han Mirgen gelmeseydi de, O alpları öldürürdüm, Han Mirgen yardım etmeseydi de, Salaaçın Arığ'ı yine alırdım." Toolay-Mooray, kız kişi Küreldey'le tartışırken Han Mirgen çok yatmış. Küreldeyge yetecek güçle kalkıyor. Dönmek için çıkmış Ormanı yüksek Sarığ dağı görüp Yeniden koşup gelmiş Sarığ dağa çıkıp Han Mir gen'e ulaştığında, Han kır at dört dizi üstünde Han Mirgen'in yanında yatıyor. Toolay-Mooray altından

Sıñılada palğabıshan. Ortı püredeñ palğap salğanda, Han pozırah at Azah pazıp tur kilgen. Han Mirgenniñ azağı-pazı Sala la çirge teñmin tur. His kizi teertpek hanattığ Huba hara atha altanıbıshan Hara pozırah attı Çibek tinineñ çidekke alıbıshan. İzeptep pögin turadır: "Çiri-suuna apararğa Han Mirgenniñ söögin, Çir toğırınañ parçatsam, Kop hannıñ çirin tobıra parçadam, Köp pigniñ çurtın pastıra parçadam. Alton sürmezin çayıldınp, İlig sürmezin salañnadıp, Öl parğan Han Mirgenni İrlenerge aparça tip, İl-çon külisçeder. İlge ilek polam, çonğa çooh polam. Tağnıñ pözigineñ Çirnin aylanızınan, Tayğanıñ halınınañ apar körim. Tayğa pirigineñ çör sıhhan His kizi tayğanıñ halının Köp tobır kilip odır, Tağnıñ pirigin Köp azıp odıradır. Han Mirgenniñ çirine Sabıl çöre kilgen. Sınnan pözik Hanım sınnı Harahtap kör taap, çapsıra oyladıp, Sığara oylat kilip, Adınıñ ahsın tartıp aarhı hırin Harap kör turadır. Hadarğan mal çörgen çirge Hacan-purun hatığ ot Hanstıra ös parıbıstır. İlbineñ çon çurtaan çirge İr pözigince ir ot İbirilip ös parıbıshan. Aal hağırta köre, Een çurtha in parıbıshan. Altın sarçınğa çidip, İki attı hazi tartıp, Sarçınğa sarıp palğabıshan. Attañ tüzip, Han Mirgenni Tirgideñ sistibisken. Hara çirge anda nikli tüsti. Çala-pastañ haap, Ah payzañ ibzer sözirçe. Pir altam sözirçededi, Tınastap tın alınçadadı. Tınamp alza, paza sözirip, Altın pashıssa çadap çitirgen.

Sıkıca bağlayıvermiş. Orta yerinden bağladığında, Han kır at Ayağının üstüne kalkmış Han Mirgen'in ayağı başı Salınca da yere değmiyor. Kızkişi çember kanatlı Kızıl kara ata binmiş Kara kır atı İpek yularla yedeğe almış Bugünden hesaplıyor: "Yurduna götürmeye Han Mirgen'in cesedini Doğru yoldan gitsem, Çok hanın yerinden geçeceğim, Çok beyin yurdundan gideceğim. Altmış beliğini yayıp, Elli beliğini sallandırıp Ölmüş Han Mir gen'i Koca yapmaya götürüyor diye Halk gülüşür. Ele maskara olacağım, halkın ağzına Dağın yükseğinden Yerin dolambaçlısından Ormanın sıkından götüreyim. Ormanın birinden yürümüş Kız kişi ormanın sıkını Çok geçip gitmiş Dağın zirvesini Çok aşıp geçmiş Han Mirgen'in yurduna Dönüp gelmiş. Zirveden yüksek Hanım zirveyi Gözetleyip bularak, yanına koşturup Koşturup çıkarmış Atının ağzını çekip kuzey yamacını Bakıp görmüş Otlatılan malın bulunduğu yerde Ne zamandan beri kuru ot Karışarak büyümüş Çok halkın yaşadığı yerde İnsan boyunca otlar Çevirip büyümüş Köye doğru yönelip Issız yurda inivermiş. Altın direğe ulaşıp iki atı birlikte çekip, Direğe sarıp bağlamış Attan inip, Han Mirgen'i Terkiden çözüvermiş Kara yere orada düşmüş. Baş tarafından tutup Ak güzel eve doğru sürüklüyor. Bir adım sürükleyip, Yorulup dinleniyordu Dinlenince yine sürükleyip, Altın merdivene kadar ulaştırdı.