.در دانشگاه علوم پزشكي اصفهان است 390608 ي اي به شماره دكتراي حرفه ي دوره ي نامه اين مقاله حاصل پايان * ايران، اصفهان، اصفهان پزشكي علوم دانشگاه، اعصاب علوم تحقيقات مركز، عمومي زشكپ -1 پزشكي، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايران ي استاديار، گروه داخلي مغز و اعصاب، دانشكده -2

پزشكي، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايران ي گروه داخلي مغز و اعصاب، دانشكده و دستيار، مركز تحقيقات علوم اعصاب -3

ان، اصفهان، ايران ، دانشگاه علوم پزشكي اصفهي تحقيقات دانشجويي و كميته پزشكي ي دانشجوي پزشكي، دانشكده -4 پزشكي، دانشگاه علوم پزشكي اصفهان، اصفهان، ايران ي گروه داخلي مغز و اعصاب، دانشكده و كارشناس ارشد، مركز تحقيقات علوم اعصاب اصفهان -5

Email: hj.memar@gmail.com هاجر معمار :ي مسؤول نويسنده

1 1391اول اسفندهفته/219شماره/30سال–مجله دانشكده پزشكي اصفهان

www.mui.ac.ir

5/8/1391: تاريخ دريافت مجله دانشكده پزشكي اصفهان7/10/1391: تاريخ پذيرش 1391ماهاول اسفندهفته/219شماره /ام سال سي

غير تروماتيك ي هاي اپيدميولوژيك و باليني خونريزي تحت عنكبوتيه ويژگي

5خواه مصطفي شريف ،4هاجر معمار ،3رسول نوروزيدكتر ،2مجيد قاسميدكتر ،1تواهن حماسهدكتر

چكيدههاي جغرافيايي و نيز عدم وجود اطالعات كافي از غير تروماتيك، تفاوت ي با توجه به ميزان باالي مرگ و مير ناشي از خونريزي تحت عنكبوتيه :مقدمه

كيفيت خدمات درماني، در اين مطالعه خصوصيات دموگرافيك، باليني و اپيدميولوژيك خونريزي تحت يآن در شهر اصفهان و در راستاي ارتقا .بررسي شدغير تروماتيك ي وتيهعنكب

غير ي شده با تشخيص قطعي خونريزي تحت عنكبوتيه بيماران بستري ي نگر مدارك پزشكي كليه توصيفي و گذشته ي در يك مطالعه :ها روشحاوي موارد معتبر طراحي شد و ي يك پرسشنامه. مورد بررسي قرار گرفت 1390و 1389هاي اصفهان در سال) س(تروماتيك در بيمارستان الزهرا

.هاي اپيدميولوژيك از پرونده و مدارك موجود بيماران استخراج گرديد اطالعات مربوط به مشخصات فردي، خصوصيات باليني و شاخص

ترين شايع. از آنان زن بودندند كه نيمي بودغير تروماتيك بستري شده ي بيمار به علت خونريزي تحت عنكبوتيه 190مجموع در در طول مطالعه :ها يافتهدر . بودند درصد 15/8و درصد 18/9و درصد 47/4ترتيب ه درد و كاهش سطح هوشياري با شيوع ب عاليم منجر به مراجعه به اورژانس شامل تهوع، سر

ميزان . بودند عوامل ترين شايع درصد 9/5و درصد 19/5و سيگار كشيدن و ديابت با درصد 43/7بررسي عوامل خطر خونريزي تحت عنكبوتيه، فشار خون با .هاي روزانه وابسته بودند از بيماران براي انجام فعاليت درصد 4/7بود و در هنگام ترخيص درصد 34/7مير بيماران در بيمارستان مرگ و

مصرف سيگار و ديابت قابل پيشگيري يا به جز سن و جنس بيشتر عوامل خطر مرتبط با خونريزي تحت عنكبوتيه از جمله فشار خون، :گيري نتيجه .باشند كنترل مي

مغزي ي خونريزي تحت عنكبوتيه، اپيدميولوژي، سكته :واژگان كليدي

هاي اپيدميولوژيك و باليني خونريزي تحت ويژگي .خواه مصطفي شريف ،معمار هاجر ،نوروزي رسول ،قاسمي مجيد تواهن حماسه، :ارجاع

؟؟): 219( 30؛ 1391مجله دانشكده پزشكي اصفهان . غير تروماتيك ي عنكبوتيه

مقدمه

خونريزي تحت عنكبوتيـه يـك بيمـاري شـايع و بـا هـاي مغـزي سكته درصد 5باشد كه اثرات مخرب مي

هـاي پيشـرفت بـا وجـود ). 1-2(گـردد را شامل مـي

زيادي كه در تشـخيص و درمـان ايـن بيمـاري شـده آگهـي آن نـامطلوب بـاقي مانـده همچنان پيش ،است، ايـن بر اسـاس مطالعـات مبتنـي بـر جمعيـت . است

بـه همـراه درصد 45ميري در حدود مرگ و بيماري

مقاله پژوهشي

 

1391 اول اسفندهفته / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 2

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

. )3-7(مانده دارد ناتواني بسيار باال در ميان افراد زندهنكبوتيـه داراي كـه خـونريزي تحـت ع با وجود ايـن

ـ تظاهرات بـاليني كالسـيك مـي دليـل ه باشـد ولـي ب هاي متفاوت فردي و نيز متغير بودن نوع سـر برداشت

آن، تشخيص غلط آن و يا دير تشخيص درد ناشي ازبر اسـاس مطالعـات .باشد نسبت شايع مي به دادن نيز

مــوارد دچــار تشــخيص درصــد 12اخيــر در حــدود شـناخت دقيـق نـابراين ب). 8-9(گردنـد نادرست مـي

اي از خصوصيات اين بيماري يـك امـر مهـم و منطقههـاي جغرافيـايي و با توجه به تفاوت. باشد اساسي مي

نيز عدم وجود اطالعات كافي از اين بيماري در شـهر كيفيت خدمات درمـاني، ياصفهان و در راستاي ارتقا

ما در اين مطالعه به بررسي خصوصيات دموگرافيـك، و اپيدميولوژيك خونريزي تحت عنكبوتيه غيـر باليني

.مپرداختيتروماتيك

ها روشنگـر و بـا اين پژوهش به صورت توصـيفي و گذشـته

هـاي بيمـاران استفاده از اطالعات موجود در پرونـده غير تروماتيك كه ي مبتال به خونريزي تحت عنكبوتيه

)س( در بيمارستان الزهرا 1390و 1389هاي در سالتشـخيص . نـد انجـام شـد بوداصفهان بسـتري شـده

خونريزي تحت عنكبوتيـه توسـط متخصـص مغـز و ييـد سـي تـي أاساس عاليم باليني و با ت اعصاب و بر

اسكن و يا آزمـايش مغـزي نخـاعي صـورت گرفتـه وارد مطالعـه ،تشـخيص قطعـي با تمام بيماران. استموارد ناشـي از اخـتالل انعقـادي و ترومـا از . اند شده

. مطالعه خارج شدنداطالعــات فــردي، خصوصــيات بــاليني و ي كليــهــدميولوژيك شــامل ســن، جــنس، شــاخص هــاي اپي

خون، ديابت، افزايش كلسـترول فشار ي ابتال به سابقهاز پرونـده و مصـرف الكـل و مصـرف سـيگار ،خون

زشـك اسـتخراج مدارك موجود بيماران توسط يك پ .وارد شدجامع و كامل ي يك پرسشنامهو در گرديد

ــاالتر از ــون ب ــار خ ــه فش ــن مطالع 140/90در ايو ه بـود گرديد كه حداقل سه بار تكرار متر جيوه ميلي

بـه عنـوان بيمـاري ،درمان ضد فشار خون ي يا سابقهديابت، قند ابتال به معيار . )10( دفشار خون قلمداد ش

ليتر بـود گرم در دسي ميلي 140باالتر از ناشتاي خون افزايش كلسترول خون بـه كلسـترول بـاالتر از . )11(

ي سـابقه . )12( ليتر اطالق شـد گرم در دسي ميلي 200به مصـرف مـنظم سـيگار در يـك نيز مصرف سيگار

تعيين شـدت . اطالق شد قبل از بروز خونريزيسال او Hunt خونريزي تحت عنكبوتيـه بـر اسـاس معيـار

Hess 13(صورت گرفت .( ــا اســتفاده از آمــار اطالعــات جمــع آوري شــده ب

17 ي نســــخه SPSSافــــزار نــــرمو توصــــيفي )version 17, SPSS Inc., Chicago, IL ( تحليــل

گرديد و نتايج به صورت ميانگين و انحراف معيـار و .درصد ارايه شد

ها افتهي

بيمـار مبـتال بـه خـونريزي تحـت 190در اين مطالعه عنكبوتيه مـورد مطالعـه و بررسـي قـرار گرفتنـد كـه

بيشترين شـيوع خـونريزي . نفر از آنان زن بودند 103ــاالتر از ــه درگــروه ســني ب ســال 60تحــت عنكبوتي

و كمتـرين )مـردان درصد 34/5زنان و درصد 37/9(ـ 39تا 30شيوع آن در گروه سني در گـروه . ودسال ب

سـال بيشـتر بيمـاران زن بودنـد و در 50سني بـاالي در گـروه . برتري با مردان بودسال 40گروه سني زير

 

 

3 1391اول اسفندهفته/219شماره/30سال–مجله دانشكده پزشكي اصفهان

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

سال تفاوت محسوسي بـين دو جـنس 39تا 30سني هاي دموگرافيك توزيع فراواني ويژگي. وجود نداشت

.نشان داده شده است 1بيماران در جدول ــا در بررســي عوامــل خطــر، فشــار خــو ــاال ب ن ب

بـود و سـيگار عامـل خطـر تـرين شـايع درصد 43/7بعـد از درصد 9/5 فراواني كشيدن و ديابت هر يك با

عامـل از بيماران هيچ درصد 36/3در . آن قرار داشتندتوزيـع فراوانـي . اي وجود نداشـت شناخته شده خطر

.نشان داده شده است 1 شكلدر عوامل خطرنفـــر 20بيمـــاري، ابـــتال بـــه از نظـــر ســـوابق

ــد 10/5( ــابقه) درص ــكته ي س ــاميلي س ــزي، ي ف مغخــونريزي تحــت ي ســابقه )درصــد 6/3(بيمــار 12

تروما به سـر و ي سابقه) درصد 4/2(نفر 8عنكبوتيه، . درد بودند سر ي داراي سابقه) درصد 10/5(نفر 20

ـ وضعيت عمومي بيشتر بيمـاران در بـدو ورود ر ببـر .بندي شـده بـود سطح Hessو Hunt اساس معياربيشـترين درصد 55/3با Grade( Ι(سطح اين اساس

.كمتـرين شـيوع را داشـتند درصـد 5/3با ΙΙ سطحو 2هاي باليني بيماران در جـدول توزيع فراواني ويژگي .نشان داده شده است

توزيع فراواني مشخصات دموگرافيك بيماران تحت مطالعه .1جدول

درصد تعداد متغير 54/2 103 زن جنسيت

93/2 177 هلأمت هلأتوضعيت

تحصيالت

48/4 92 سواد و كم سواد بي

47/3 90 راهنمايي و متوسطه

4/2 8 دانشگاهي

سطح درآمد

83/7 159 كم درآمد

15/8 30 متوسط ي طبقه

0/5 1 قابل قبولدرآمد

عوامل خطرتوزيع فراواني .1شكل

437

195

95

15 05

363

0

10

20

30

40

50

HTN سيگار DM HLP الكل ريسكبدون

%

 باال خون فشار  ديابت

 

1391 اول اسفندهفته / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 4

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

هاي باليني بيماران در بدو ورود توزيع فراواني ويژگي. 2جدول درصد تعداد بيمار ها ويژگي

CT در بدو ورود به اورژانس اسكن

96/8 184 خونريزي تحت عنكوبتيه 3/7 7 خونريزي لوبار

14/2 27 داخل بطنيخونريزي 8/9 17 خونريزي عمقي

ميشروع عال 13/2 25 تدريجي 86/8 165 ناگهاني

عاليم بيمار در بدو ورود به اورژانس

1/1 2 اشكال در بلع 15/8 30 كاهش سطح هوشياري

18/9 36 درد سر 14/7 28 گيجه و گيجي سر

5/3 10 نامشخص و بدون ثبت در پرونده 12/1 23 حسي اندام بيضعف يا

0/5 1 حسي صورت بي 8/9 17 افتادن 6/8 13 تشنج

1/2 4 اشكال در تكلم 47/4 90 تهوع

Hessو Huntمعيار بر اساس بيماري سطح

0 0 0سطح Ⅰ 105 55/3سطح Ⅱ 10 5/3سطح Ⅲ 29 15/3سطح Ⅳ 30 15/8سطح Ⅴ 16 8/4سطح

روز و با 11/6ميانگين مدت زمان بستري بيماران در طـول مـدت بسـتري تنهـا . روز بود 90-1 ي دامنهاز بيماران امكان بستري شدن در بخـش درصد 63/2

از درصـد 13/2هـاي ويـژه را پيـدا كردنـد و مراقبتداخـل گذاري حال شدن به لوله دليل بده بيماران نيز ب

تـرين شـايع . ناي و حمايت تنفسي نيـاز پيـدا كردنـد عوارض مرتبط با خونريزي تحت عنكبوتيه در طـول

و خونريزي ) درصد 15/3( بستري شامل هيدروسفالي، عــوارض 2شــكل در . بودنــد) درصــد 5/8( مجــدد

ترتيب شـيوع ه خونريزي تحت عنكبوتيه در بيماران بـ . نشان داده شده است از درصـد 66/8طـور كلـي ه ب

بيماران با درمان تگهدارنده و حمايتي تنها مداوا شـده از بيمــاران نيــز تحــت عمــل درصــد 28/9بودنــد و

.جراحي قرار گرفته بودندبـراي )درصد 60/5(بيمار 115در زمان ترخيص

عملكـرد غيـر وابسـته بـه ،هاي روزانـه انجام فعاليتـ وابسـته ) درصـد 4/7(نفر 9. ديگران داشتند و د بودن

.نيز فوت كرده بودند) درصد 34/7(نفر 66

 

5

و همكاران

صـوص در ن برتـري و بـه نفـع

كن استكه زنان ي

ع منـارك ي تحــت

و وقــوع و خـون ر

مل خطـر ن مصرف ي تحـت ر مسـتقيم ند باعـث

المثنوان سـيگار و

شـت ود دا

تواهن تر حماسه

نان و بـه خصـالبته ايـن .ر بود

سال برعكس و

ممكين تفاوت طوريه باشد، ب

ن باال و شـروعطــر خــونريزي

گي آنوريســم

فشـاري سـابقه به عنوان عوام

در اين بين). 2ر در خـونريزي

داليـل غيـر ي طع سيگار بتوان

به عن. تيه گرددرين مصـرف

عكـس وجـو

0

10

20

30

40

50

60

70

%

دكتر

حت مطالعه

عنكبوتيه در زنسال بيشتر 60

س 40سني زير

كه ا اند ن دادهبا هورموني مي

اول در سن يــا كــاهش خط ب

).19(اند ودهــل خطــر پــار

س ، عنكبوتيـه الكلمصرف

0-25( شده اندن عامـل خطـر

برخـيلي تنهـادهد قط شان مي

تحت عنكبوتين زمـان آخـر

ي يزي رابطـه

658

153

1391

w

شده در بيماران تح

ونريزي تحت عوه سني باالي

سي در گروه س . دان بود

مطالعات نشاندليل وضعيت

منوپوز، باردار ــاالتر ب ســن بكبوتيه همراه بو

بــين عوامــاز ونريزي تحـت

سيگار و صرفتقل شناخته ش

تـرين گار مهـم كبوتيه است ولجود دارد كه نشهش خونريزي يك مطالعه بـيطر بروز خونري

58 42

اول اسفندهفته

www.mui.ac

ش عوارض مشاهده

تي يوع ازصد

ن6 نخترامدو1 ( ود وي

خوگروجنسمرد

ده بپرهدرعنك

خومصمستسيگعنكوجكاهدرخط

42 2

ه/219شماره/3

c.ir

نسبيفراواني زيع

يـران اطالعـاتجمله خونريزي

ي يـك مطالعـه بـاال در شـيوعهاي مختلـف

در ص 22/5 تا .)15(ت

باال رفـتن سـن0تـا 40سنين

هد، ولي بـا ايـنن باالتر نيـز رخدر زنـان بيشـتفـاوت در تمـاهمچنـين در د

18(كرمانشـاه خونريزي خو پنجم و ششم

مــا شــيوع كلــي

6 26 2

30سال–صفهان

توز .2شكل

بحثز آسيا و نيز ايجي مغزي و از

).14( نـداردمـاريآفـاوت

ه ه در جمعيتال براي چين

نالند بوده استت عنكبوتيه با

بين سر معموالده رخ مي) گي

كودكي يا سنينحت عنكبوتيه د

تف چه اين اگره). 15( استو) 17( وميـه

ن سن ابتال بههاي ه در دههم ي ر مطالعــه

21 21

كده پزشكي اص

 حت عنكبوتيه

بهاي وسيعي از

هاي مورد سكتهبوتيه موجـود

تف ي دهنـده انتحت عنكبوتيههزار نفر در سار سال براي فنال

تحت خونريزيبه طوريابد و ي

سالگ 50وسط اند در دوران كع خونريزي تح

،)3، 16(ست گزارش نشدهبلي كـه در ارو

ترين شايع بود، تحت عنكبوتيه

د. ــوده اســت

16

 

مجله دانشك

خونريزي تح

ه در قسمتدقيقي در متحت عنكبمروري نشاخونريزي ت

در صد ه 2هزار نفر درشيوع خافزايش مي

متو( سالگيتوا حال مي

شيوع. دهداز مردان اس

ها جمعيتقب ي مطالعه

انجام شدهخودي ته ب

در زنــان بــ

 

1391 اول اسفندهفته / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 6

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

تــرين عوامــل خطــر در بررســي حاضــر شــايع). 19(فشار خون و بعد از ابتال به عنكبوتيهخونريزي تحت

چه فشار خون در سـاير گرا. آن سيگار كشيدن بودندمصرف سـيگار ي به اندازه اند مطالعاتي كه انجام شده

رسد در ايجاد ولي به نظر مي است حايز اهميت نبودهـ خصـوص در زنـان نقـش داشـته باشـد ه آنوريسم ب

چنـداني در از طرفي كنترل فشار خون اثـر ). 25-28(كاهش بروز خونريزي تحت عنكبوتيه نداشته اسـت

نشـده خـون درمـان ولي با اين حال فشار ،)28- 30(آگهي بد بيماران بوده خطر مستقل در پيش عامليك ). 31( است

ـ عنـوان ه ديابت و افزايش كلسـترول خـون نيـز بعوامل خطر غير مسـتقل خـونريزي تحـت عنكبوتيـه

فراواني ابتال بـه ما ي در مطالعه). 24( اند گزارش شدهديابت و اختالل پروفايل چربي به عوامل خطرساز بـا

خـون و مصـرف سـيگار فشار زيادي بعد از ي فاصله .قرار داشتند

كه مصرف الكـل بـه است ها ديده شده در بررسيميزان متوسط تا شـديد بـا افـزايش خطـر خـونريزي

چـه در اگـر ). 24، 32( تحت عنكبوتيه همـراه اسـت مصـرف الكـل در هـيچ يـك از ي بررسي مـا سـابقه

توانـد بـه دليـل بيماران گزارش نشده بود ولي اين مي .منع شرعي و قانوني مصرف اين ماده باشد

داروهـــاي ســـمپاتوميمتيك از جملـــه كوكـــايينــانوالمين )34-33( ــل پروپ ــروز ) 35(و فني ــز در ب ني

ـ خونريزي تحت خصـوص در جوانـان ه عنكبوتيـه بمصرف ءنقش دارند ولي همانند الكل گزارشي از سو

.مواد وجود نداشتاين ارثـي ي تواند زمينـه خونريزي تحت عنكبوتيه مي

ـ ي و سـابقه ) 32( داشته باشد عنـوان يـك ه فـاميلي ب

بـه ). 36( غير وابسته شناخته شـده اسـت عامل خطرعـوارض بـاالي خـونريزي رسد با توجـه بـه نظر مي

اين ي اول درجه ي تحت عنكبوتيه، غربالگري خانوادهافراد از نظر وجـود آنورسـيم منطقـي باشـد، ولـي از

هاي بدون عالمت دليل شيوع باالتر آنوريسمه طرفي بها دچـار خـونريزي خواهنـد كه چند درصد آن و اين

شد، غربالگري اين بيماران موضوعي است كه بايد از فايده و خطر مورد بررسي بيشـتري قـرار بگيـرد نظر

ــا ي در مطالعــه). 19( ي نفــر از بيمــاران ســابقه 20مفـاميلي ي مغزي داشـتند ولـي سـابقه ي فاميلي سكته

.خونريزي تحت عنكبوتيه گزارش نشده بودــه شــروع ي مشخصــه خــونريزي تحــت عنكبوتي

باشد كه در درد شديد غير معمول مي ناگهاني يك سرسـاير عاليـم شـايع .گـردد بيماران گزارش مـي بيشتر

شامل اختالل سطح هوشياري، تهوع، استفراغ و عاليم ).37( باشند عصبي مي) Focal( موضعي

ما شروع عاليم در اكثـر بيمـاران بـه ي در مطالعهشده بعـد ترين عاليم گزارش صورت حاد بود و شايع

درد، گيجـي و سـر ،تهوع، اختالل سطح هوشياري ازاز نظر شدت بيماري نيز . عصبي بودند موضعيعاليم قـرار Hessو Hunt معيـار سطح اول بيماران در اكثر

درد در بيمـاران مـا كه گزارش سـر دليل اين. داشتنداين يافتـه اهميـت توجـه . مشخص نيست ،پايين بود

دهـد، چـرا كـه الزم به شرح حال دقيق را نشـان مـي عاليم با يكديگر وجود ندارنـد و الزم ي هميشه همه

است پزشكان اورژانس اعصاب هميشه بـه فكـر ايـن . بيماري باشند

بعــد از ي تــرين عارضــه خـونريزي مجــدد وخــيم درصد مرگ 70خونريزي تحت عنكبوتيه است كه با

بـر اسـاس مطالعـات گذشـته . باشـد و مير همراه مـي

 

 

7 1391اول اسفندهفته/219شماره/30سال–مجله دانشكده پزشكي اصفهان

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

درصد بوده 4خونريزي در روز اول و بيشترين ميزان ـ ي هفتـه 4است و بعـد از آن در طـور ثابـت ه اول ب

در افـرادي ).38-39( يابد درصد افزايش مي 1روزانه گيرنـد در پايـان مـاه كه تحت درمان حمايتي قرار مي

گردند درصد دچار خونريزي مجدد مي 30تا 20اول خطـر خـونريزي عوامل مرتبط با افـزايش ).41-40(

ــه 2مجــدد در ــاني از ي اول شــامل فاصــله ي هفت زمشروع عاليم تا بستري شدن، فشار خـون و وضـعيت

اين ).42-43(عصبي در بدو پذيرش هستند ي معاينهبه موقع بيماران، تشـخيص و ي اهميت مراجعه مسأله

.نمايد شروع درمان سريع را برجسته ميخـونريزي تحـت هيدروسفالي از عوارض شـايع

صورت غير ارتباطي ه عنكبوتيه است كه در فاز حاد به هفته ب 6تا 2 از و بر اثر خونريزي داخل بطني و بعد

ـ دليـل اخـتالل بازجـذب مـايع ه صورت ارتباطي و بــا 5دهــد و شــيوع آن از نخــاعي رخ مــي -مغــزي ت

عوامل مـرتبط بـا . )44(درصد گزارش شده است 30و Hessو Hunt باالي معيارسطح روسفالي شامل دهي

مـا ي در مطالعه). 45-46( باشند آنوريسم مي ي اندازهترين عوارض مرتبط با خونريزي تحت عنكبوتيه شايع

در طول بستري شامل هيدروسفالي و خونريزي مجدد روسـفالي شـدند دتمامي بيماراني كه دچـار هي . بودند

.قرار گرفتند گذاري اورژانسي تحت شانتاز نظر روش درماني بيماران داراي آنوريسم كه در

بـه قرار دارند بايـد Hessو Hunt معيار 3 تا 1 سطحجراحـي قـرار بگيرنـد، ولـي ي مورد مداخله عتسرمــورد اخـــتالف نظـــر بـــاالتر مــان در ســـطوح در)Controversy( ــي ــد م ــه). 37(باش ــا ي در مطالع م

هـا ثبـت اطالعات دقيقي در مورد آنوريسم در پروندهصــورت ه نشــده بــود و حــدود دو ســوم بيمــاران بــ

.درمان شده بودنـد كنترل عوامل خطركانزرواتيو و با جراحي نيز جهـت كنتـرل عـوارض مداخالت اغلبي

.بوده است بيماران مبـتال بـه ارمـ بي 3521در يك مطالعـه بـر روي

مـاه پيگيـري 6خونريزي تحت عنكبوتيـه و بعـد از درصــد نــاتواني 1/9درصــد بهبــودي خــوب، 7/51

نيـز درصد 1/8و درصد ناتواني شديد 5/5متوسط، نيـز فـوت بيماران درصد 26 .داشتند وضعيت نباتي

چـه پيگيـري مـا اگـر ي در مطالعه). 47( شده بودندنتـايج در ولـي ،طوالني مـدت بيمـاران انجـام نشـد ي هـاي مطالعـه هنگام ترخيص بيماران مشابه با يافته

فوق بود و حدود يك سـوم بيمـاران در بيمارسـتان نيـز افرادي كه نجات يافتند اغلب. فوت شده بودند

هاي روزانه غيـر در هنگام ترخيص در انجام فعاليت روز، 10متوسط زمـان بسـتري بـاالي . وابسته بودند

هـاي ويـژه در يـك ش مراقبتنياز به بستري در بخميـر در يـك سـوم بيمـاران سوم بيماران، و مرگ و

نشــان از اهميــت ايــن بيمــاري از نظــر اقتصــادي و .اجتماعي دارد

به جز سن و جنس بيشتر عوامل خطـر مـرتبط بـا . باشـند خونريزي تحت عنكبوتيه قابل پيشـگيري مـي

دقيق بين خونريزي تحـت عنكبوتيـه ي چه رابطه گراناشي از آنوريسـم و افـزايش فشـار خـون مشـخص

ـ دليـل ارتبـاط بـا ه نيست ولي درمـان فشـار خـون بآگهي بد و نيز ارتباط با ساير حوادث عروقي مغز پيش

كه مسـتندات مسـتقيمي با وجود اين. گردد توصيه ميدر مورد سيگار وجود ندارد ولي ترك آن براي كاهش

بـا . باشـد خونريزي تحت عنكبوتيه معقـول مـي خطرتوجه به شانس خونريزي مجدد در فاز حـاد و ميـزان

كـه گـردد مير ناشـي از آن توصـيه مـي باالي مرگ و

 

1391 اول اسفندهفته / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 8

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

تمامي بيماران به سرعت از نظر عروق مغزي ارزيـابي و در صـورت وجـود آنوريسـم تحـت درمـان وندش

ي نـه ثبت دقيق شرح حال و معاي. جراحي قرار بگيرندبيماران، وجـود يـك پروتكـل تشخيصـي درمـاني و

را يبيمــار ي ميــزان خطــا در ادراه ،پيگيــري بيمــارانتري را تر و كامل كند و امكان مطالعات وسيع كمتر مي

.آورد نيز فراهم مي

تشكر و قدردانيكننـدگان در دانند از تمام شـركت نويسندگان الزم مي

مهرابي جهت انجام پژوهش و همچنين آقاي مهندس .تشكر كنند، امور آماري اين طرح

References

1. Graf CJ, Nibbelink DW. Cooperative study of intracranial aneurysms and subarachnoid hemorrhage. Report on a randomized treatment study. 3. Intracranial surgery. Stroke 1974; 5(4): 557-601.

2. King JT, Jr. Epidemiology of aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Neuroimaging Clin N Am 1997; 7(4): 659-68.

3. van Gijn J, Rinkel GJ. Subarachnoid haemorrhage: diagnosis, causes and management. Brain 2001; 124(Pt 2): 249-78.

4. Hijdra A, van Gijn J, Nagelkerke NJ, Vermeulen M, van ,Crevel H. Prediction of delayed cerebral ischemia, rebleeding, and outcome after aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Stroke 1988; 19(10): 1250-6.

5. Hop JW, Rinkel GJ, Algra A, van Gijn J. Changes in functional outcome and quality of life in patients and caregivers after aneurysmal subarachnoid hemorrhage. J Neurosurg 2001; 95(6): 957-63.

6. Broderick JP, Brott TG, Duldner JE, Tomsick T, Leach A. Initial and recurrent bleeding are the major causes of death following subarachnoid hemorrhage. Stroke 1994; 25(7): 1342-7.

7. Sundt TM, Jr., Kobayashi S, Fode NC, Whisnant JP. Results and complications of surgical management of 809 intracranial aneurysms in 722 cases. Related and unrelated to grade of patient, type of aneurysm, and timing of surgery. J Neurosurg 1982; 56(6): 753-65.

8. Edlow JA. Diagnosis of subarachnoid hemorrhage in the emergency department. Emerg Med Clin North Am 2003; 21(1): 73-87.

9. Jakobsson KE, Saveland H, Hillman J, Edner G, Zygmunt S, Brandt L, et al. Warning leak and management outcome in aneurysmal subarachnoid hemorrhage. J Neurosurg 1996; 85(6): 995-9.

10. Giles TD, Materson BJ, Cohn JN, Kostis JB. Definition and classification of hypertension: an

update. J Clin Hypertens (Greenwich ) 2009; 11(11): 611-4.

11. World Health Organization Consultation. Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1999. p. 31-3.

12. Iughetti L, Bruzzi P, Predieri B. Evaluation and management of hyperlipidemia in children and adolescents. Curr Opin Pediatr 2010; 22(4): 485-93.

13. Hunt WE, Hess RM. Surgical risk as related to time of intervention in the repair of intracranial aneurysms. J Neurosurg 1968; 28(1): 14-20.

14. Sudlow CL, Warlow CP. Comparing stroke incidence worldwide: what makes studies comparable? Stroke 1996; 27(3): 550-8.

15. Ingall T, Asplund K, Mahonen M, Bonita R. A multinational comparison of subarachnoid hemorrhage epidemiology in the WHO MONICA stroke study. Stroke 2000; 31(5): 1054-61.

16. Rinkel GJ, Djibuti M, Algra A, van Gijn J. Prevalence and risk of rupture of intracranial aneurysms: a systematic review. Stroke 1998; 29(1): 251-6.

17. Sarsarshahi A, Boostani R, Sarsarshahi. Evaluation of risk factors of patients with subarachnoid hemorrhage in Motahari Hospital of Urmia University (march 2002-march 2006). Med J Mashad Univ Med Sci 2008; 50(98): 367-70. [In Persian].

18. Razazian N, Mohammadi AR. Charactistics of Subarachnoid Hemorrhage Patients Admitted at Farabi Hospital (Kermanshah, 1992-2002). J Kermanshah Univ Med Sci 2007; 16(7): 351-8. [In Persian].

19. Bederson JB, Connolly ES, Jr., Batjer HH, Dacey RG, Dion JE, Diringer MN, et al. Guidelines for the management of aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a statement for healthcare professionals from a special writing

 

 

9 1391اول اسفندهفته/219شماره/30سال–مجله دانشكده پزشكي اصفهان

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

group of the Stroke Council, American Heart Association. Stroke 2009; 40(3): 994-1025.

20. Qureshi AI, Suri MF, Yahia AM, Suarez JI, Guterman LR, Hopkins LN, et al. Risk factors for subarachnoid hemorrhage. Neurosurgery 2001; 49(3): 607-12.

21. Taylor CL, Yuan Z, Selman WR, Ratcheson RA, Rimm AA. Cerebral arterial aneurysm formation and rupture in 20,767 elderly patients: hypertension and other risk factors. J Neurosurg 1995; 83(5): 812-9.

22. Kubota M, Yamaura A, Ono J. Prevalence of risk factors for aneurysmal subarachnoid haemorrhage: results of a Japanese multicentre case control study for stroke. Br J Neurosurg 2001; 15(6): 474-8.

23. van der Schaaf IC, Ruigrok YM, Rinkel GJ, Algra A, van Gijn J. Study design and outcome measures in studies on aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Stroke 2002; 33(8): 2043-6.

24. Teunissen LL, Rinkel GJ, Algra A, van Gijn J. Risk factors for subarachnoid hemorrhage: a systematic review. Stroke 1996; 27(3): 544-9.

25. Feigin V, Parag V, Lawes CM, Rodgers A, Suh I, Woodward M, et al. Smoking and elevated blood pressure are the most important risk factors for subarachnoid hemorrhage in the Asia-Pacific region: an overview of 26 cohorts involving 306,620 participants. Stroke 2005; 36(7): 1360-5.

26. Anderson CS, Feigin V, Bennett D, Lin RB, Hankey G, Jamrozik K. Active and passive smoking and the risk of subarachnoid hemorrhage: an international population-based case-control study. Stroke 2004; 35(3): 633-7.

27. Bonita R. Cigarette smoking, hypertension and the risk of subarachnoid hemorrhage: a population-based case-control study. Stroke 1986; 17(5): 831-5.

28. Klag MJ, Whelton PK, Seidler AJ. Decline in US stroke mortality. Demographic trends and antihypertensive treatment. Stroke 1989; 20(1): 14-21.

29. Cooper R, Sempos C, Hsieh SC, Kovar MG. Slowdown in the decline of stroke mortality in the United States, 1978-1986. Stroke 1990; 21(9): 1274-9.

30. Broderick JP, Phillips SJ, Whisnant JP, O'Fallon WM, Bergstralh EJ. Incidence rates of stroke in the eighties: the end of the decline in stroke? Stroke 1989; 20(5): 577-82.

31. Cross DT, III, Tirschwell DL, Clark MA, Tuden D, Derdeyn CP, Moran CJ, et al. Mortality rates after subarachnoid hemorrhage: variations according to hospital case volume in 18 states. J Neurosurg 2003; 99(5): 810-7.

32. Leppala JM, Paunio M, Virtamo J, Fogelholm R, Albanes D, Taylor PR, et al. Alcohol

consumption and stroke incidence in male smokers. Circulation 1999; 100(11): 1209-14.

33. Nanda A, Vannemreddy PS, Polin RS, Willis BK. Intracranial aneurysms and cocaine abuse: analysis of prognostic indicators. Neurosurgery 2000; 46(5): 1063-7.

34. Oyesiku NM, Colohan AR, Barrow DL, Reisner A. Cocaine-induced aneurysmal rupture: an emergent negative factor in the natural history of intracranial aneurysms? Neurosurgery 1993; 32(4): 518-25.

35. Kernan WN, Viscoli CM, Brass LM, Broderick JP, Brott T, Feldmann E, et al. Phenylpropanolamine and the risk of hemorrhagic stroke. N Engl J Med 2000; 343(25): 1826-32.

36. Kissela BM, Sauerbeck L, Woo D, Khoury J, Carrozzella J, Pancioli A, et al. Subarachnoid hemorrhage: a preventable disease with a heritable component. Stroke 2002; 33(5): 1321-6.

37. Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J, Mazziotta JC. Bradley's neurology in clinical practice. 6th ed. Philadelphia, PA: Saunders; 2012.

38. van Crevel H. Pitfalls in the diagnosis of rebleeding from intracranial aneurysm. Clin Neurol Neurosurg 1980; 82(1): 1-9.

39. Kassell NF, Torner JC. Aneurysmal rebleeding: a preliminary report from the Cooperative Aneurysm Study. Neurosurgery 1983; 13(5): 479-81.

40. Richardson AE, Jane JA, Yashon D. Prognostic factors in the untreated course of posterior communicating aneurysms. Arch Neurol 1966; 14(2): 172-6.

41. Henderson WG, Torner JC, Nibbelink DW. Intracranial aneurysms and subarachnoid hemorrhage --- report on a randomized treatment study. IV-B. Regulated bed rest --- statistical evaluation. Stroke 1977; 8(5): 579-89.

42. Hillman J, Fridriksson S, Nilsson O, Yu Z, Saveland H, Jakobsson KE. Immediate administration of tranexamic acid and reduced incidence of early rebleeding after aneurysmal subarachnoid hemorrhage: a prospective randomized study. J Neurosurg 2002; 97(4): 771-8.

43. Ohkuma H, Tsurutani H, Suzuki S. Incidence and significance of early aneurysmal rebleeding before neurosurgical or neurological management. Stroke 2001; 32(5): 1176-80.

44. Germanwala AV, Huang J, Tamargo RJ. Hydrocephalus after aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Neurosurg Clin N Am 2010; 21(2): 263-70.

45. Laidlaw JD, Siu KH. Poor-grade aneurysmal subarachnoid hemorrhage: outcome after treatment with urgent surgery. Neurosurgery

 

1391 اول اسفندهفته / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 10

www.mui.ac.ir

و همكاران تواهن دكتر حماسه خونريزي تحت عنكبوتيه

2003; 53(6): 1275-80. 46. Wijdicks EF, Vermeulen M, Murray GD, Hijdra

A, van Gijn J. The effects of treating hypertension following aneurysmal subarachnoid hemorrhage. Clin Neurol Neurosurg 1990; 92(2): 111-7.

47. Olafsson E, Hauser WA, Gudmundsson G. A population-based study of prognosis of ruptured cerebral aneurysm: mortality and recurrence of subarachnoid hemorrhage. Neurology 1997; 48(5): 1191-5.

 

*  This  paper  is  derived  from  a  medical  doctorate  thesis  No.390608  in  Isfahan  University  of  Medical Sciences. 1- General Practitioner, Isfahan Neurosciences Research Center , Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran 2- Assistant Professor, Department of Neurology, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran 3- Neurology Assistant, Isfahan Neurosciences Research Center, Department of Neurology, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran 4- Student of Medicine, School of Medicine AND Student Research Committee, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran 5- Isfahan Neurosciences Research Center, Department of Neurology, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences, Isfahan, Iran Corresponding Author: Hajar Memar, Email: hj.memar@gmail.com

1391هفته اول اسفند / 219شماره / 30سال –مجله دانشكده پزشكي اصفهان 11

www.mui.ac.ir

Journal of Isfahan Medical School Received: 26.10.2012  

Vol. 30, No. 219, 1st Week, March 2013 Accepted: 27.12.2012

Epidemiological and Clinical Characteristics of Non-Traumatic

Subarachnoid Hemorrhage

Hemaseh Tavahen MD1, Majid Ghasemi MD2, Rasul Norouzi MD3, Hajar Memar4, Mustafa Sharifkhah MSc5

Abstract Background: Subarachnoid hemorrhage (SAH) is associated with high mortality and morbidity. Considering geographical differences in reported epidemiology and lack of data in Isfahan, the aim of the present study was to assess the natural history of non-traumatic SAH.

Methods: In a retrospective study, we reviewed the medical records of all patients who were hospitalized by the definite diagnosis of non-traumatic SAH in Alzahra and Kashani Hospitals (Isfahan, Iran) during 2011-12. A questionnaire containing validated items about demographic, clinical, and epidemiological variables was used to collect data.

Findings: A total of 190 cases of non-traumatic SAH were identified. Half of the patients were female. History of vomiting, headaches, and loss of consciousness were the most frequent warning symptoms in 47.4%, 18.9%, and 15.8% of the patients, respectively. The most frequent risk factors were hypertension (43.7%), smoking (19.5%) and diabetes (9.5%). The mortality rate was 34.7% and only 4.7% of survivors were discharged while requiring assistance with activities of daily living.

Conclusion: Treatment of hypertension and diabetes together with cessation of smoking can reduce the risk of SAH.

Keywords: Subarachnoid hemorrhage, Epidemiology, Stroke

Citation: Tavahen H, Ghasemi M, Norouzi R, Memar H, Sharifkhah M. Epidemiological and Clinical Characteristics of Non-Traumatic Subarachnoid Hemorrhage. J Isfahan Med Sch 2013; 30(219): ??.

Original Article