ساختمانی )ساخت،بازسازی،تخریب( با رویکرد کاهش نخاله)هدر رفت( و ظوابط و مقررات احیا مصالح و اجزا

)عضو هیئت علمی، دپارتمان معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات( دکتر حسین ذبیحی

ارشد معماری ، دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات()کارشناسی -هرداد عبدالمحمدیمحدیثه باجالن، مهشید فدایی،

چکیده:نیز تبدیل شدن به نخاله های تحمیلی در صنعت ساخت و ساز به دلیل سهم باالی مصرف انرژی ساختمان ها در دوره حیات خود و

از صنعت ساخت و ساز بر فشار فزاینده محسوب میشود. آلودگی زمین عوامل اصلیمحیط زیست پس از پایان عمر استفاده یکی از

کاهش استفاده از منابع و برای طریق کنترل پروسه طراحی و عملیات ساختمانی، از ابتدا، به وسیله اعمال ضوابط و مقررات ساختمانی

از به عمر ساختمان رویکرد غییرتکشور های توسعه یافته و در حال توسعه واداشته تا با طراحان را در، کاهش نخاله ) هدر رفت(

که ساختمان ها حفظ شوند، بازسازی شوند، مورد استفاده دوباره قرار جدید این امکان را متد های طراحی و ابداع به چرخه ای خطی

تی از قبیل نخاله در کشور ما نه تنها کوچکترین توجهی به موضوعاآورند. فراهم گیرند و یا به اجزای قابل استفاده و سالم تبدیل شوند

ساختمانی، عمر مصرفی ساختمان، چرخه انرژی در ساختمان و ... وجود ندارد بلکه ضوابط ساختمان سازی به طور افراطی منجر به

به منظور رهیافتن به اصالح مقررات ساختمانی موجود و تدوین مقررات جدید با پژوهش در این .رویکرد خطی در طراحی شده اند

کاهش ساختمانی در حوزه ضوابط و استرالیادولت طرحهای اجراییرویکرد چرخه ای در عملیات ساختمانی ابتدا به مطالعه قوانین،

عماری و عملیات ساخت را از طریق اعمال این مقررات چگونگی کنترل پروسه طراحی مو استفاده از منابع و کاهش نخاله ) هدر رفت(

ا مقایسه این دو بهبررسی کرده و در نهایت ب را کشوردرساختمانی تخریبضوابط و مقرراتدر نمونه ی مطالعاتی میپردازیم . سپس

ی برای جداسازی را به عنوان منظور رهیافتن به تدوین راهنماهایی ) شامل راهکارها و روشهای تکنولوژیک و ... در طراحی ( طراح

یکی از راهکارهای عملی جهت تطبیق عملیات ساختمانی با این مقررات معرفی میکنیم.

کلید واژه ها :

قوانین محیط زیست، ظرابط تخریب، مدیریت هدررفت، عملیات ساختمانی، احیا مصالح، بازیافت، استفاده مجدد، جداسازی، رویکرد

جداسازیچرخه ای، طراحی برای

:مقدمه

از آنجایی که آلودگی زمین روز به روز افزایش می یابد فشار فزاینده در کاهش استفاده از منابع و کاهش نخاله ) هدر رفت( در محیط

زیست به طور چشم گیری افزایش یافته است. در این میان صنعت ساخت و ساز به دلیل سهم باالی مصرف انرژی ساختمان ها در

ونیز تبدیل شدن به نخاله های تحمیلی در محیط زیست پس از پایان Life Cycle Energy of Built Environment دوره حیات خود

عمر استفاده یکی از اهداف اصلی این فشار ها هستند . تاثیرات فزاینده و مخرب ساختمان بر سیستم طبیعی زمین ، شرایط زیستی،

دگی، منابع رو یه کاهش فسیلی و شرایط اقتصادی آینده حکایت از آن دارد جمعیت رو به افزایش کره زمین، نیاز به کیفیت باالی زن

که ساختمان های امروزی باید حفظ شوند، بازسازی شوند، مورد استفاده دوباره قرار گیرند و یا به اجزای قابل استفاده و سالم تبدیل

مصرفی خود تخریب و تبدیل به نخاله شوند. این نگرش شوند تا در پروسه ساخت و ساز مجددا مصرف شوند، نه اینکه در انتهای عمر

( به طور غیر مستقیم حاصل قوانین و طرح Built Environmentبه ساختمان یا محیط ساخته شده ) (Life Cycle View)چرخه ای یا

بط و مقررات ساخت و های دولتی در حوزه ی حفظ محیط زیست و منابع و مدیریت نخاله ) هدر رفت( و به دنبال آن منشعب از ضوا

ساز در عملیات ساختمانی )شامل ساخت، بازسازی، تخریب( است . این ضوابط و مقررات به واسطه ارتقاء ایده طراحی برای جداسازی

(Design for Deconstruction) آن را به یک پارادایم در طراحی حرفه ای معماری تبدیل میکند تا به طور اتوماتیک از ابتدای پروسه

راحی استراتژی خود را پیش ببرد و در نهایت موجبات حفظ انرژی مواد خام و کاهش نخاله را فراهم آورد در حال حاضر تجربه ط

تخریب ساختمان های موجود در کشور های توسعه یافته حاکی از به کار گیری روش های تکنولوژیک بیشماری در امر احیا موفق و

صالح ساختمانی به خصوص در حوزه مسکونی میباشد. برای مثال ساختمانها در راستای مطابقت با استفاده دوباره کل بنا، اجزا و م

ضوابط و استانداردها به طور خاص برای جداسازی اجزا و نصب مجدد طراحی میشود به عالوه معماران جهت دریافت مجوز ساخت و

استفاده دوباره و بازیافت مصالح و اجزا میباشند.چنین رویکردی در طراحی، ای مدون برای یا مجوز طرح عملیاتی ملزم به ارائه برنامه

را در مقیاس کالن کاهش داده، با ایجاد گرایشات تحصیلی جدید (Embodied Energy) انرژی مصرفی برای تولید مصالح و اجزای نو

ت داد و ستد های محلی موجبات درآمد اهالی صنعدر رشته های معماری و عمران فرصت های شغلی را افزایش داده و از طریق ایجاد

در حالی که کشور های توسعه یافته با تکیه بر مقررات یاد شده سعی بر کاهش آلودگی ناشی از ساخت و ساز را فراهم کرده است.

رفی ساختمان، صنعت ساخت و ساز دارند در کشور ما نه تنها کوچکترین توجهی به موضوعاتی از قبیل نخاله ساختمانی، عمر مص

چرخه انرژی در ساختمان و ... وجود ندارد بلکه ضوابط ساختمان سازی به طور افراطی منجر به رویکرد خطی در طراحی شده اند

بررسی روند عملیات ساختمانی در ایران حاکی از آن است که تقریبا مقدار زیادی از مصالح و اجزای دست دوم ساختمانی پس از

بدیل به نخاله غیر قابل استفاده میشوند این روند در مورد مصالح و اجزای پسماند از عملیات ساخت نیز مشاهده بازسازی و تخریب ت

می شود این در حالی است که بنا بر عواملی همچون کاهش دوام ساختمان در نتیجه افزایش ارزش زمین، جمعیت رو به رشد زمین و

قتصادی چه در کشورهای توسعه یافته و چه در حال توسعه ساخت و ساز شهرها، زیر افزایش تقاضا برای ارتقای کیفیت زیستی و ا

ساخت های شهری و تغییر عادات مصرفی انسانها از راه رویکرد خطی به عمر ساختمان و متد های طراحی بر پایه ی پرتاب به بیرون

نخاله امکانپذیر نیست.

استرالیا ساخت، بازسازی و تخریب، ابطضو مدیریت هدررفت و بازیافت،قوانین و طرح های کشور استرالیا دارای سلسله مراتب حکومتی به شرح زیر است:

حکومت و دولت اصلی کل کشور )سالست گذاری های کالن و برنامه های کلی(

Common Wealth Government

حکومت ایالت ها )سیاست های ایالتی زیر نظر سیاست های کلی(

State and Territory Government

یاست های ایالتی(حکومت های محلی و کنسول ها )سیاست های محلی زیر نظر س

Local and Council Government

هدر کل از درصد 04 حدوداست. تمامی این مراتب حکومتی دارای وظایف گوناگونی در حوزه محیط زیست، کاهش هدررفت، بازیافت

های طرح و قوانین از توجهی قابل بخش این بر بنا است، ساختمانی ساز و ساخت صنعت نتیجه استرالیا کشور در(پسماند-نخاله)رفت

و بازیافتی ساختمانی اجزا و مصالح دوباره استفاده کنترل جهت مقررات و ضوابط بر متمرکز بازیافت هدررفت حوزه در ایالتی و دولتی

میباشد دوم دست

Common wealth Management and Recycling legislation and policy

دولت فدرال مرکزی -های اجرایی در حوزه مدیریت هدررفت و بازیافت قوانین و طراح

:مصوب قوانین

Legislation:

Natural Heritage trust of Australia Act 1997

7991حفاظت از میراث طبیعی استرالیا مصوب در سال

National Environment Protection Measures (Implementation) Act 1998

7991اقدامات حفاظتی از محیط زیست ملی مصوب در سال

Environment Protection and Biodiversity Conservation Act 1999

7999حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی مصوب در سال

قبیل:هایی از به موجب این قوانین دولت مرکزی موظف به اجرای طرح

1. Waste Management Awareness Program

برنامه آگاهی از مدیریت هدررفت

آگاه کردن صنایع مختلف از برنامه مدیریتی هدررفت دولت -

حمایت مالی صنایع در حوزه تحقیقات و آموزشی مدیریت هدررفت -

2. Waste wise construction program

راه کاری هدررفت در ساخت و سازبرنامه

این طرح شامل سه برنامه اجرایی در حوزه صنعت ساخت و ساز به شرح زیر است:

برنامه -

مفاد های طرف قرارداد با دولت مرکزی را موظف به اجرای بردی در صنعت ساخت و ساز، این طرح شرکت ها و ضوابط راه کتاب تکنیک

زیست دولتی مسئول بررسی عملکرد کند. به عالوه مأموران محیط این کتاب در راستای کاهش هدرفت )نخاله( ساختمانی می

باشند. های فوق می شرکت

برنامه -

سازی طرف قرارداد های خانه باشد به موجب این طرح پروژه های مسکونی در استرالیا می پروژهسازی منحصر به تشکیالت صنعت خانه

در راستای کاهش هدررفت، افزایش بازیافت و استفاده دوباره مصالح و اجزاء ساختمانی موظف به اجرای ضوابط مدیریت محیطی

باشند. )حفظ محیط زیست( این تشکیالت می

برنامه -

به موجب این برنامه موظف به:

ارتقاء چرخه انرژی )عمر مفید( مصالح و اجزاء برای استفاده چندباره -

های نوین بازیافت مصالح احیایی ارتقاء تکنولوژی -

در تولید مصالح و اجزاء کاهش -

3. Building code of Australia

کد ساختمانی استرالیا

های ساختمانی برای دریافت ها در استرالیا است. پروژه این طرح یکی از ابزارهای قانونی برای کنترل طراحی و ساخت و ساز ساختمان

های ایمنی و صنعتی/ ساخت و ساز ملزم به رعایت مقررات درج شده در این طرح از جمله کمیته استانداردهای سازه/ توصیه

باشد. ها جهت بررسی موارد فوق می باشند. این کد که کنترل ساختمان می

Australian Capital Territory Waste Management and recycling legislation and policy

ایالت مرکزی-های اجرایی در مدیریت هدررفت و بازیافت قوانین و طرح

قوانین مصوب

Legislation

حفاظت از محیط زیست مصوب در سال

Environmental Protection Act 7991

این قانون شامل استراتژی اجرایی زیر است:

Policy:

No Waste by 2474 Strategy

سازی استرالیا است به طرحی اجرایی در قوانین ساختماناین استراتژی منجر

شود. یکی از ظوابط کد کنترل در به موجب این طرح ضوابط مدیریت هدررفت منجر به اعمال کد کنترل در مقررات ساختمانی می -

شرح زیر است:حوزه تخریب به

برنامه مدیریت هدررفت جهت بازیافت پذیرش تخریب )مجوز تخریب( الزم است.

مودر نیاز بایستی در بر گیرنده موارد زیر باشد: برنامه مدیریت هدرفتی

برنامه مدیریت هدررفت دولت مرکزی و ایالتیهماهنگی با -

بازسازی -جابجایی کل ساختمان -راهکارها و ضوابط تخریب -تکنولوژیک -در حوزه:

مشخص کردن موارد، میزان و نوع نخاله ساختمانی -

مشخص کردن موارد، میزان و نوع مواد و مصالح احیایی برای استفاده دوباره یا بازیافت -

ها ساخت و ساز برای استفاده دیگر پروژه ثبت موارد، میزان و نوع موادو مصالح احیایی در شبکه اینترنتی -

New South Wales waste management and Recycling legislation and policy legislation

ایاالت ولز جنوبی -های اجرایی در حوزه مدیریت هدررفت و بازیافت قوانین و طرح

قوانین مصوب

Legislation

Waste minimization and management Act 7995

کاهش و مدیریت هدرفت مصوب در سال

Protection of the Environment Operations Act 7991

زیست مصوب در سال عملیات حفاظت از محیط

به های مدیریتی به کمک کمیته طرح هدررفتی 1، به موجب دو قانون فوق در ایالت

برنامه مدیریت هدررفت در صنعت ساخت و ساز است: ها آیند از جمله این طرح اجرا در می

7. Construction and demolition waste Action plan 7991

پالن عملیاتی هدررفت ساخت و تخریب

آید: به اجرا در می سازی ایالت به موجب این برنامه دو طرح عملیاتی در قوانین ساختمان

مقررات کاهش هدررفت و تبادالت هدررفت/ مجور ساخت و تخریب

مالیات نخاله

2. Waste planning and Management fund

و مدیریت هدررفتها حمایت مالی طرح

3. Waste Reduction and purchasing policy - A Guide for Agencies 7991

مقررات کاهش هدررفت و خرید و فروش

بایستی این راهنما شامل تمام ضوابط و مقرراتی است که یک معمار برای دریافت مجوز ساخت و تخریب در هر پروژه در ایالت

به فرم درخواست مجوز ضمیمه کند.

مفاد بند باشد.این راهنما بند مندرج در گیرد که طبق ضوابط مجوز ساخت و تخریب تنها در صورتی به پروژه ساختمانی تعلق می

به شرح زیر است:

و همچنین امکان و نوع ساخت موارد، نوع و میزان استفاده دوباره در صورت استفاده از مصالح نو در پروسه -

باشد.هدررفتی در تخریب و یا در حین ساخت مصالح و اجزاء بایستی مشخص و تعریف شده

قرار بگیرد. و یا بازیافت تمام مصالح احیایی در پروسه تخریب بایستی مورد استفاده -

مصالح و در صورت انجام عملیات تخریب طرح استفاده از مصالح احیایی اعم از -

اجزاء بایستی به جزئیات مشخص و تعریف شود.

های مورد تکنیک آالت و نوع مصالح مورد استفاده در پروسه ساخت، نوع و میزان مصالح احیایی در پروسه تخریب، ماشین -

استفاده در عملیات ساختمانی و .... بایستی مطابق و در هماهنگی با برنامه مدیریتی ایالت

باشد.

ارزیابی و تأیید شود. های پس از صدور مجوز هرگونه تغییر در موارد فوق بایستی توسط کمیته -

این صورت مجوز از درجه اعتبار ساقط است.در غیر

مسئول تهیه فرم درخواست، انجام موارد فوق و قوانین فرم طبق ضوابط و مقررات مندرج در راهنمایی مسئولین در هدررفت -

در پروژه مدنظر است. کارشناسی ارشد معمار

)نخاله( که قابل احیاء نباشد کارفرما پروژه ملزم به پرداخت هفده دالر مالیات به دولت به موجب این قانون به ازای هر تن هدررفت

باشد محلی می

0. Waste education strategic Direction statement 2444-2442

بیانیه ضوابط استراتژیک آموزش هدررفت

Queensland Waste Management and Recycling Legislation and Policy:

کوئینزلند ایالت –قوانین و طرح های اجرایی مدیریت هدررفت و بازیافت

Legislation:

قوانین:

Environmental Protection Act 7990:

:حفاظت از محیط زیست مصوب در

با چند طرح اجرایی در حوزه ساخت و ساز به اجرا در می آید: به موجب این قانون استراتژی زیر در ایالت

Policy:

طرح اجرایی:

Waste Management Strategy for Queensland 7990:

و یک طرح اجرایی در قوانین استاندارد ساختمان سازی این استراتژی شامل چندین طرح اجرایی برای دولت ایالتی

( می باشد.)

7. Waste Management Policy for Queensland

رفت برای کویینزلندطرح های اجرایی مدیریت هدر

را موظف به اجرای مواردی از قبیل: این طرح مدیریتی دولت ایالتی

( برای ارتقاء شاخصه های کیفیتی مصالح و اجزای ساختمانی برآمده از بازیافت.ارائه راهنمایی)-

عملیات تخریب،بازسازی و یا توسعه ساختمان هاتدوین طرح و برنامه احیاء هدررفت برای تمام مصالح و اجزاء احیایی در -

حمایت مالی و یا راه اندازی صنایعی که از مصالح بازیافتی و دست دوم استفاده می کنند ویا ابزار و ماشین آالت و تکنولوژی بازیافت -

را تولید می کنند.

2. Queensland Standard Building Law/ Building Approval

مان سازی در کوئینزلند/مجوز ساختاستاندارد ساخت

به موجب قوانین ساختمان سازی، دریافت مجوز برای عملیات ساختمانی نیازمند ارائه طرح مدیریتی در حوزه مصالح و اجزاء هدررفتی

ساختمان است.این طرح مدیریتی بایستی شامل:

موارد استفاده دوباره مصالح-

موارد بازیافت مصالح-

نوع بازیافت-

یزان استفاده دوباره و بازیافتم-

South Australia Waste Management Legislation and Policy:

جنوبی استرالیای –قوانین و طرح های اجرایی مدیریت هدررفت و بازیافت

Legislation:

قوانین:

Environment Act 7993:

محیط زیست مصوب در سال

زیر در راستای حفاظت محیط زیست به اجرا در می آید: به موجب این قانون طرح های اجرایی

Policy:

7. Environmental (Protection Waste Management) Policy:

طرح محیط زیست )مدیریت حفاظتی هدررفت(

2. Draft Environmental Protection (Waste Reduction Recycling and Disposal) Policy 7999

زیست)کاهش هدررفت،بازیافت و نخاله(طرح حفظ محیط

Tasmanian State Government Waste Management Legislation and Policy:

تاسمانیان ایالت –و طرح های اجرایی مدیرین هدررفت و بازیافت نقوانی

Legislation:

قوانین :

Environment Management and Pollution Control Act 7990

آلودگی و مدیریت محیط زیست مصوب در سال کنترل

Land use Planning and Approvals Act 7993

استفاده از زمین و مجوزهای ساخت و ساز و تخریب مصوب در سال

Environment Protection (Waste Disposal) Regulation 7910

قوانین حفاظت از محیط زیست )هدررفت نخاله ای(

موظف به اجرای ضوابط و مقررات احیاء،بازیافت و استفاده دوباره از تولیدات مصالح و اجزای به موجب قوانین فوق ایالت

دارد.ساختمانی در سازمان ها و عملیات هایی که به هر نحوی نقشی در هدررفت،زباله و نخاله ایفا می کنند،

Victoria State Government Waste Management and Recycling Legislation and Policy:

ویکتوریا: .قوانین و طرح های اجرایی مدیریت هدررفت و بازیافت ایالت

Legislation:

قوانین:

Environment Act 7914

محیط زیست مصوب در سال

Environment Protection (Amendment) Act 7996

سال حفاظت محیط زیست)تعهد نامه( مصوب در

موظف به اجرای طرح زیر است: به موجب قانون و تعهدنامه فوق دولت ایالتی

Policy:

Becoming Waste Wise Education Program

برنامه آموزش کاهش حداکثری هدررفت

مسئول کاهش میزان هدررفت)نخاله( و بازیافت در ایلت ویکتوریا از طریق به موجب این برنامه تشکیالتی تحت عنوان

به کارگیری راه کارهایی به شرح زیر است:

خرید و فروش بازیافت راهکاری دولتی برای توسعه روش های خرید و فروش وتبادالت محصوالت بازیافتی می باشد.به موجب این

موظف به: طرح تشکیالت

( و خرید و توسعه راهکارها و راهنماهای مدیریتی در حوزه هدررفت،بازیافت مصالح و اجزاء،طرحی برای جداسازی )

استانداردسازی مصالح و روش های طراحی ساختمان و روش های تخریب می باشند.

موظف به همکاری و فعالیت های مرتبط با ساخت وساز و تخریب از نوع زیر است: به موجب این طرح تشکیالت

برنامه و طرح اینترنتی توسعه بازار عرضه و تقاضا جهت استفاده دوباره و بازیافت مصالح احیایی،وب سایت اینترنتی بایستی شامل -

در دسترس محلی جهت استفاده دوباره و به شکل پایگاههای راهنماهایی برای بازیافت انواع مصالح، اطالعات جامع در باب مصالح

اطالعاتی تبادالت باشد.

آموزش و ارتقاء بهترین راهکار عملی،ضوابط و مقررات به وسیله برگزاری کنفرانس ها و نمایشگاه ها-

Western Australia Waste Management and Recycling Legislation and Policy

استرالیای جنوبی: -اجرایی مدیریت هدررفت و بازیافت قوانین و طرح های

Legislation:

قوانین:

Environment Protection Amendment Act 7991:

:حقاظت از محیط زیست تعهد نامه مصوب در سال

Environment Protection (Landfill ( Levy Act 7991:

:سال مالیات )زباله( حفاظت از محیط زیست مصوب در

به اجرا در می آید: طرح اجرایی در 2به موجب تعهدنامه و قانون مالیاتی فوق

7. WA Waste Reduction and Recycling

برنامه عملیاتی کاش هدررفت و بازیافت در

2. Waste Management and Recycling Fund

بازیافتبرنامه حمایت مالی مدیریت هدررفت و

می باشد. هردو برنامه منجر به برنامه ای در حوزه ساخت وساز برای کاهش میزان نخاله هدررفت در ایالت

برنامه حمایت مالی مدیریت هدررفت و بازیافت در حوزه هایی به شرح زیر،سعی به عالوه در حمایت از برنامه عملیاتی کاهش هدررفت،

فاده دوباره هدررفت)نخاله( ساخت وساز و تخریب دارد:در فراهم آوردن بستری برای است

توسعه راهنمایی هایی جهت بازیافت بتن و توده های پسماند بنایی برای استفاده دوباره در ساخت وسازهای بتنی -

توسعه گواهی جاده ای در ضوابط جاده های اصلی برای استفاده از مواد بازیافتی در ساخت جاده ای-

های اجرایی در حوزه مدیریت و بازبافت است، به از قوانین و طرح بررسی مقررات ملی ساخت و ساز در ایالت ها که برآمدهپس از

بررسی چگونگی اعمال این مقررات و چگونگی کنترل پروسه طراحی معماری و عملیات ساخت تخریب میپردازیم.

کنترل پروسه طراحی معماری و عملیات ساخت

Building Practices

این مدارک پیش نیاز شروع یک عملیات . مقررات یاد شده از طریق مدارک پروسه طراحی در عملیات ساخت و ساز اعمال میشود

.دست معمار و طراح پروژه تدوین شود ایستی بهساختمانی میباشد و ب

مدارک پروسه طراحی

Design process Document

مقررات ساختمانی در قالب فرم های استانداردی تحت عنوان مدارک پروسه طراحی از ابتدا پروسه طراحی و عملیات ساخت را کنترل

میکنند. هر کدام از مدارک زیر از طریق اعمال ضوابطی در مراحل مختلف طراحی واجرا میزان هدررفت ساختمانی را کاهش میدهند.

Contracts

پیمان نامه ها

یمان نامه های ساختمانی به دست تشکیالتی همچون: پ

تدوین میشوند.

اجزا در ساختمان های مسکونی:نمونه هایی از بند های پیمان نامه مربوط به استفاده از مصالح و

JCC clause 6.08.02 “Any new material not otherwise specified shall be reusable or recyclable.”

EJCDC clause 6.5 “All materials and equipment shall be of good quality and quantity for reuse or recycle, except as

otherwise provided in the Contract Documents.”

AIA A201 clause 3.5.1 “The Contractor warrants ... that materials and equipment

Furnished under the Contract will be of good quality and quantity for recovering unless

Otherwise required or permitted by the Contract Documents,”

C21 clause 53.2 “Where the nature of materials is not specified in the Contract, new

Materials are to be used unless the Principal agrees in writing to the use of reused or recycled materials of equivalent

standard.

PC-1 clause 9.1 “The Contractor must in carrying out the Contractor’s Activities … use

Materials which … if not fully described in the Contract, are able to reuse or recycle… and of merchantable quality

…”

ن ضوابط معمار را موظف به استفاده از مصالحی با قابلیت استفاده دوباره و بازیافت میکند به عالوه او را ملزم به طراحی در قالبی ای

میکند که امکان احیائ اجزا در نظر گرفته شده است.در پروژه های مختلف هر گونه تغییر در مشخصه های ذکر شده در پیمان نامه

ایید شورای مربوطه میباشدمنوط بر ارزیابی و ت

Specifications

ظوابط تنظیمات

نمونه های گونانی از این نوع مدارک متناسب با برنامه هدررفت ایالت جهت استفاده معماران در امر باسازی، تخریب و تبادالت مصالح

نی مورد استفاده قرار میگیرند و راه کارهای و اجزا وجود دار به وسیله این دسته بندی مدون مصالح و اجزایی که مجددا در کار ساختما

مصرفی،مشخص وتعریف میشوند. یکی از پر استفاده ترین آنها درمبحث تخریب شامل دوبخش مدون است:

Tender Guideline

راهنمای مناقصه

به موجب ظوابط مندرج در راهنمای شرکت در مناقصه پروژه های ساختمانی

شرکت کنندگان ملزم به تشریح کامل چگونگی برخورد طرح و عملیات ساختمانی پیشنهادی با مسائلی همچون:

عملیات ساخت را در راستای کاهش نخاله ،کاهش در قالب پروپوزال میباشند. این ظوابط تعاملی دوجانبه بین طراحی معماری و

مصرف انرژی ساختمان در دوره حیات و پس از آن را به دنبال دارد

Building Code

ساختمان کد

در بازیافت و هدررفت مدیریت برنامه با آن کردن هماهنگ و وساز ساخت و طراحی کنترل برای قانونی های ابزار ترین اصلی از یکی

الزامات و محدودیت عملیات، ایمنی سازهای، استانداردهای ها،کمینه نامه توصیه شامل که طرح این است ساختمانی کد ایالت هر

پروسه در را ظوابط اعمال بیشترین ساختمانی کد طریق از میباشد ساختمان اجزا و مصالح بازیافت و دوباره استفاده تخریب، عملیات

.میشود منجر نهایی طرح و طراحی

Building Approval

مجوز ساخت

بنا بر مقرات ایالتی ساختمان سازی طرحی موفق به دریافت مجوز ساخت از طریق

میشود که ظوابط مندرج در

را رعایت کرده باشد.

دوباره و بازیافت تمام مصالح احیایی در پروسه ساخت، پس از پایان عمر ساختمان و در این ظوابط بر محور طراحی به شرط استفاده

.پروسه تخریب است

به ه ساختمانی از ابتدای پروسه طراحی ملزم به در نظر گرفتن تمام موارد یاد شده است و به این ترتیب این مقرراتهر پروژنا بر این ب

به یک کرده است آن چنان نگرش غیر خطی ا به نگرش چرخه ای به عمر ساختمان تبدیل طور عیر مستقیم نگرش خطی در طراحی ر

به واسطه ارتقاء ایده طراحی برای جداسازی طور اتوماتیک از ابتدای پروسه ده است وتبدیل ش پارادایم در طراحی حرفه ای معماری

.طراحی استراتژی خود را پیش ببرد و در نهایت موجبات حفظ انرژی مواد خام و کاهش نخاله را فراهم آورد

ایران ساخت، بازسازی و تخریب، ضوابط مدیریت هدررفت و بازیافت،قوانین و طرح های ر صنعت ساخت و ساز تحت فظ آن و در نتیجه اعمال مقرراتی دنین محیط زیست، منجر به اجرای طرحهایی در حوزه حدر ایران قوا

مقررات ملی ساختمان گشته است. کلیه مفاد این مبحث، مربوط به روش ها و اصول عملیات ساخت برای صرفه 79عنوان مبحث

که به نوبه خود در کاهش مصرف انرژی های فسیلی و حفظ محیط زیست جویی در مصرف انرژی حرارتی در داخل ساختمان است.

نقش دارد. با این وجود بحث در باب عملیات تخریب، احیای مصالح پس از تخریب، بازیافت مصالح ساختمانی جه در زمان ساخت، چه

های محیط زیستی ر حالیکه طرحدر زمان بازسازی و چه در پایان عمر مفید ساختمان در هیچ کجای این مبحث وجود ندارد. د

منجر به اعمال هیچ گونه ضوابط در ، ولیمقرراتی در باب مدیریت نخاله شهری )زباله های صنعتی، خانگی( نیز به دنبال داشته است.

ط ضوابهمچنین صنعت ساخت و ساز که با نگرش خطی طراحان بیشترین میزان تولید نخاله را در میان صنایع دارد، نگشته است.

به شرح میباشد و مفادی از آن مقررات ملی ساختمان، صرفا مربوط به ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا 72تخریب در مبحث

:استزیر

قبل از مجوز شروع کار برای عملیات تخریب ساختمان بررسی مهندسی توسط شخص ذی صالح برای تعیین شرایط کف ها ، دیوارها ،

خراب شدن بدون برنامه بخشهای ساختمان باسد صورت گیرد . ساختمان مجاور که افراد ممکن است در چهارچوبها و اسکلت و امکان

آن باشند باید چک شود کارفرما بایستی مجوز یا گواهی مکتوب برای عملیات های تخریب داشته باشد.

ه واسطه حریق ، انفجار یا علل دیگر آسیب وقتی کارگرانی که الزم است در بین ساختمان های در حال تخریب کار کنند ممکن است ب

یا صدمه ببینند دیوارها و کف باید در برابر فشارو ضربات مقاوم شوند.

قبل از اینکه عملیات تخریب شروع شود تمام خطوط آب ، گاز، برق، غبار باید بسته شوند و درپوش گذاشته شوند.

تخریب نیاز و ضروری است باید چنین خطوطی به طور موقت جابجا شوند اگر نگه داشتن و برقراری خطوط آب و برق در طی عملیات

و محافظت گردند.

اگر هر نوع مواد مخاطره آمیز شیمیایی ، گازها ، مواد انفجاری و قابل اشتعال در لوله ها ، مخازن یا تجهیزات دیگر مورد استفاده قرار

میگیرد باید شناسایی شود.

سته شدن شیشه وجود دارد باید چنین مخاطراتی حذف شود.هرجا خطر خرد شدن شیشه و شک

تمام دهانه های کف ، که به عنوان محل ریزش انتخاب نمیشود باید با مواد محکم پوشانده شود و به حد کافی تحمل وضع و باری که

اعمال میشود را داشته باشد .

رجی شروع شود و به ترتیب به سمت پایین انجام گیرد.عملیات های تخریب باید از باالترین نقطه ساختمان و دیوارهای خا

قبل از شروع و حذف دیوارهای خارجی و کف طبقه زیرین، باید مواد و نخاله های هرکدام از دیوارها و کف طبقات باالیی برداشته

شوند و به محل انبار مواد برده شوند.

ید از طریق اتاقک ها حفاظت شود تمان اتاقک ها بایستی دو فوت ورودیهای کارگران و ساختمان های چند طبقه در حال تخریب با

پهنا از ورودی ساختمان یا دهانه ها داشته باشند.

پلکانها گذرگاهها و نردبانها

فقط پلکانها، مسیرهای گذر ونردبانهایی که برای دسترسی به سازه ساختمان اختصاص یافته اند باید مورد استفاده قرار گیرند. تمام

انها، مسیرهای گذر ونردبانهای مورد استفاده باید به طور روتین بازرسی شوند و در شرایط ایمن و سالم نگه داشته شوند .پلک

در ساختمانهای چند طبقه ، وقتی که پلکان مورد استفاده قرار می گیرد باید مسیر پلکان به درستی با منابع روشنایی مصنوعی و

طبیعی روشن شود.

نتیجهقوانین محیط زیستی تاثیراندکی در وضع مقررات ساختمانی همراستا با اهداف خود داشته اند، این تاثیرات شامل به طور کلی در ایران

به موضوعاتی از قبیل نخاله ساختمانی، عمر مصرفی ساختمان، چرخه انرژی در ساختمان و ... مقرراتی در باب مصرف انرژی میگردد و

در حالی است که بنا بر عواملی همچون کاهش دوام ساختمان در نتیجه افزایش ارزش زمین، جمعیت رو به رشد این نداردتوجهی

، قوانین محیط چه در کشورهای توسعه یافته و چه در حال توسعه ،زمین و افزایش تقاضا برای ارتقای کیفیت زیستی و اقتصادی

غیر خطی زیر ساخت های شهری و تغییر عادات مصرفی انسانها از راه رویکرد ایجاد در زیستی و به طبع آن مقررات ساختمان سعی

سالم دست دوم به اجزای اجزای تبدیل وساختمان ها استفاده دوباره و بازسازی، حفظی پایه به عمر ساختمان و متد های طراحی بر

ر کشور توسعه یافته استرالیا در مییابیم که این مقررات همچنین با بررسی ظوابط و نحوه اعمال آن ها د ، دارند.مجددو قابل استفاده

موجب پیداپش پارادایم های نوینی در طراحی حرفه ای معماری از قبیل طراحی برای جداسازی گشته است که نه تنها با متد های

دوباره از مصالح ساختمانی و در گوناگونی در عملیات ساخت، بازسازی و تخریب موجب احیا مصالح و ارتقا عملیات بازیافت و استفاده

ابداع راه کارهای نوین و اقتصادی در راستای کاهش بلکه موجب ، نتیجه کاهش میزان نخاله و کاهش آلودگی محیط زیست گشته

است. شده مصرف انرژی در ساختمان ها

لح و اجزای دست دوم ساختمانی پس از بررسی روند عملیات ساختمانی در ایران حاکی از آن است که تقریبا مقدار زیادی از مصا

بازسازی و تخریب تبدیل به نخاله غیر قابل استفاده میشوند این روند در مورد مصالح و اجزای پسماند از عملیات ساخت نیز مشاهده

تغییر این ،به طور افراطی منجر به رویکرد خطی در طراحی شده اند در کشور ضوابط ساختمان سازیبا توجه به اینکه . می شود

رویکرد ، ایجاد زیر ساخت های الزم در صنعت ساخت و ساز ، پیروی از متد ها و ابزار طراحی برای جداسازی و نهایتا کاهش آلودگی

مقررات و ضوابط در حوزه استفاده دوباره از اجزا و به همراه و ضع اصالح مقررات و ضوابط در حوزه تخریبمحیط زیست بسته به

می باشد. و کل ساختمان در درجه دوم جه اولدر در مصالح احیایی

:فارسی منابع

ویج مقررات ملی ساختمانمبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، ایمنی و حفاظت در حین اجرا، دفتر تدوین و تر

References:

1.18-19 May 2000 meeting “overview of Deconstruction in selected countries” CIB Report

No.252,Chorles J.kibert and Abdol R.chini, Editors, University of Florida

2. Philip Crowther, BUILDING DECONSTRUCTION IN AUSTRALIA, Queensland University of

Technology, Brisbane, Australia

3. 6 April 2001 meeting “Deconstruction and Material Reuse: Technologies, Economic, And

Policy” CIB Report No.266, Abdol R.chini, Editor, University of Florida

4. Philip Crowther, DEVELOPING AN INCLUSIVE MODELFOR DESIGNS FOR

DECONSTRUCTION, Queensland University of Technology, Brisbane, Australia

5. Charles J. Kibert, Jennifer L. Languell, Implementing Deconstruction in Florida: Materials

Reuse Issues, Disassembly Techniques, Economics and Policy, M.E. Rinker Sr. School of Building

Construction, Center for Construction and Environment, Fine Arts C 101, June 14, 2000