Bibliotheca Classica Latina Sive - Forgotten Books

566

Transcript of Bibliotheca Classica Latina Sive - Forgotten Books

B I BL I O T H E CA

CLASS I CA LAT INA

S I V E

C O L LE C T IO

AUCTORUM CLASSICORUM LATINORUM

C UM NOT IS ET INDIC IBU S

On souscrit , à Paris ,

GuezN . E . LEMAIRE Éditeur, boulevard Italien n°. aa en face de:

Bains Chinois.

BARROIS l‘

amé Libraire , rue de Seine n°. no , F58. St.—Germ.

DEBURE frères Libraires du Roi, rue Serpente n°

. 7 .

J. DIDOT l'ame

'

Imprimeur du Roi rue du Pont de Lodi, n°. 6.

F. DIDOT , Imprimeur du Roi et de l‘Institut , rue Jacob , n°

. 3 4.

DONDEY—DUPRÉ pins rr rms , Imp.—Lib. rue St.-Louis ,

n°. 46 au Marais ; et rue de Richelieu , n

°. 67 vis-à—vis la

Bibliothèque du Roi.

TREUTTEL et VV URTZ , Libraires , rue de Bourbon , n°

. 1 7 .

Ave . BENOUARD Libraire , rue Saint André—des—Am ,n°. 55.

BOSSANGE père ,Librairie rue de Richelieu n°

. 60.

BRUNOT—LÀBBE ,Libraire , quai desAugustins n°

. 33.

ARTHUS—BERTRAND , Libraire rue Hau tefeuille , n° . 3 3.

AL. EYMERY Libraire rue Mazarine , n°

. 30.

MONG IE ainé Libraire , boulevard Poissonnière n°. 18.

H . VERDIÈRE Libraire quai des Augustins n°. 3 5.

N . PIC HARD Libraire quai Conti, n°. 5.

Et chez tous les Libraires de France et des pays é trangers.

PU BL IU S

OVIDIUS NAS.nx R E C EN S IO NE

HEINS lO -BURMANN 1ANA

G U I

VAR I I S LECTIONIBUS GOB ICUM PARI S INORUM

C U ! N OVA! AB D I D I ‘I‘

N O T AS‘ N I COL. EL I G . LEMAI RE

“ CIA B…UI Wl VI”I‘

I‘ATI I

‘! I l ACLDM A !Al l b

l l N" N SSROS l A‘

l‘l l Æ

!I OI I SSOI

VOLUMEN OCTAVUM

PAR I S I I S

C OLL IG EBAT N I C OLAU S E L IG I U S LEM AI R E

POB S B O S LAT I N Æ Pl OPE S SOR

MD C C CXXI V

PUBLH OVIDII NASONIS

QUÆ E XTAN T

OMN IA OPERA

PUBLI I OVIDII NASO N IS

I B I S .

ARG UM ENT UM.

Ibin sub quo nomine Hyginum latere volunt , quod Ovidu nomen ma

ledic tis larerare t et falsis rrim inationibm in invidiam et odium addu

œret quod porro eius uxorem so llicitan t importune quodque fortunis

inhiarot poe ta ,_

diris omnibus hic devovet. Nihil esse mali nu llum

uspiam suppliriorum pœnarumque genus quo mortalium quisquam

sit adfectus , quo non dignus sit Ibis nimium fuse dœet vindicta

u ltramodum indu lgens.

TEMPU S ad hoc lustris jam bis mihi quinque peractis ,Omne fuit Musæ carmen inerme meæ

Nullaque , quæ possit , scriptis tot millibus exstat

Litera Nasonis , sanguinolenta legi.

Nec quemquam nostri, nisi nos , læsere libelli

lu s. [ la rectius inscribeturhoc Gwi J)upærcoio‘œadpellarunt. Serv .

poema quam la IB l N quad bacte

nus d rcumfertur, neque alitersuum

poema Callimæ hus inscripserat.V i

de Su idam Kaz)l ip æp ç . Eutyches

quoque G rammaticus lib. Owdiam m”(de citat , non I l:[Jim Co

dices huius libe lli qui vetustatem

e t manum œstigatam pra:se ferant,

vi:inveniuntur.Exemplariatamen,

quibus Jure tus et Politianus erant

mi, in Optimis habenda sunt. C e

tera, quæ admanum mihisatismul

ta fuerunt notæ sunt recentîoris.

Interim in transcursu nunc poema

tiumhoc illustremus quad curisse

cundis diligentius smnusfœturi. H .

L mln‘

s. Lustrum dixerunt La

tinispatium quinqueannorum ,quod

in E neid. lib. I , vs. 3 83 Lustrum

dictum quod post quinquennium

unaquæque civitas lustrabatur. Unde Rom: ambilustrum

, quod nonlicebat nisi ambos censores post

qu inquennium lustrare civitatem .

Quamvis V arro a la nde, id est ,

solvendo lustrum ducit quod quinto quoque anno vectigalia, et u ltrotributa per censores persolveban

tur. Domrr.Cam eo fu m e etc. Hic mom

suos candoremque et ingeniumminimemaledicum indiœ t Nasa. Z.

4. Lilera sangus‘

noleæh . Carmen

maledicum .

5. Nisi me laser: liée/Ii. Nùi u s

Juret. et tres alii. H .

P..OV IDI I*

NA$ODÙ S.

Artificis periit quum caput Arte sua.

Unus et bac ipsum est inj_

uriamagna, perennem

C mdoris titulum non sinit esse mei.

Quisquis 13 est , nam nomen adhuc uteunque taceba

Cogit inadsuetas sumere telamanus.

Ille relegatum gelidos Aquilonis ad ortus

Non sinit exsilio delituisse sua ;

Vulneraque immitis requiem quærentia vexat ,

Jactat et intata nomina nostra faro ;Perpetuoque mihi saciatam fœdere leoti

6. Arte sua. Eadem alibi ac fre

queus querela est poete :u t Trist.

lib. I l , vers. Ingenia perii qui

miser ipse mea. Et Pont. I l ,Eleg.

vn vs. 47 Artibus ingenuü quo

sita est gloriamultis Infeliz perfl

dotibus ipse meis.

7 . (fans. Ibis vel quem deinceps

Ibidis nomine nataba.

8. Tila/am. De qua III de Fanta ,E leg. tv, vs. |3 Viribus infirmi,vestracandore valemus:Quemmihisi demas , omniaraptapu tem .

g. Nana al Àac alcaayu farah .

Neminem inta pretum observasse

video eur Ovidius Ibidis nomen

subticuerit.An ne carminibusOvi

dianis Ibis inclaresceret ; in quam

seu tentiam eundem , ni fallor , ad

loquitur, lib. IV ex Fanta E l. 1v ,

vs. sq. V i: tamen est ut hœc fue

ritmens poete , quoniam, pastrema

disticha huius libelli verum Ibidis

nomen pallice tur. An Nasa reve

rentia legis duodecim Tabularam

sibi tempsravit que nimirum fa

masas libellasproiiœre capitale fuit.

Eiusmeminit Tu llius lib. IV Tas

culau . in hunc modum Quan

quam id quidem etiam duodecim

Tabula declarant condi jam turn

m litum carmen quad ue liceret

fieriad alterius iniuriam lege sanxerunt.

| o. Tela. Imprecatianes.— Iasua/as nanas. Quianeminem pre

ter Ibidem cam ine affendit.

E mi/fo Jelüain emea. d‘

unJ

reti code: et alii quinque ; neque

aliter Eutycbes , lib. Il quiet pra

cedenti versu p l:‘

das Aqailom‘

:ad

ora:agnœcit. Hnms.

4.Jar/at et ia loto aom‘

aaaoslra

fm . Ved a caaiaa plurimi codices

in quibusetJaretiliber.Puta La

trat et in tata verba canina tara

nisimavis Et lacerat toto nomina

nastra tara ne idem versus bis

abcurrat.Max enim habebis: Per

bibit inde sua rabiem nu triris alum

nus , Latrat et in toto verba canin:

tara quanquam m ihi distichon

istud dubiæ fideiest , e t ex hoc versu

videtur fabricatum . Rabulæ foren

ses latrare dicebantur, propterrixas

continues hinc Ia!ralas fl m‘

apud

Val. Mas . lib.V l l I, cap. 3. Pruden

tius|Hamartig.« Inde canina fam la

trat facuudia tata. H . Sic Juliana

in M isop050ne J'

ai xac‘

u'

p t ïç i

raï; aiwpœ2ç le cr,u î crr l ow‘s,u ûvrcç.| 5. Sad d am e tc . Uxorem dir

quam ad extœmum usque diem

pm barit.

I B I S .

Non patitur miseri funera fiere viri

Quumque ego quasss mea:complectarmembrawinæNaufragii tabulas pugnal habere mei ;

Et qui debuerat subitas exstinguere flammas ,

Is prædam medio raptor ab igne tulit .

Nititur u t profuga desint alimenta senectæ ;

Heu !quanto nostris dignior ipse malis !

Di melius !quorum longe mihi maximus ille ,

Qui nostras inopes noluit esse vias.

finie igitur meñ tas grates , nbicunque licebit ,

6. Nonpal iiur mü erz‘

faaeraj kæ

oiri. Argu te Palitiani liber et unus

V atican. vivi viri exsules civiliter

mortai. Someca relegatus in Epi

grammatc ad Carsicam Parce re

legal is bac est jam parce sepultiæ

V ivorum cineri sit tua terra levis ;

Butilius Itineraria de amico vite

manastiræ addic ta Penditus hic

vivo funere civis erat. Easy !a6i

un gnawdomi es! sin: nya/cro est

mor/aus apud P. Syrum. Seneca'Thebaid. fuans extendis m eum ,

Langasque vivi ducis exsequias pa

tris. H .— Puncta. V iviviri calami

tatem etme vivum ac exsu lem per

inde acmortuum funerc prosequi.

9. Safi /as e::lmgueæ flammas.

M ibi apitulari sicu t soient incan

diis homines extinguenda ignem

auxilium præstare . Z .

3 0. fl ic pradam au dio raptor nô

igae peti/. Td i! Jureti codex ; [rm

prada»:elegans. Ha ns.

3 Alimenla. Alch eala exponit

G lossarium vetus Spre ri xan‘

s

po

bac est præmia e ucatian1s

sive quad parentibus nutricationis

causa a filiis rependitur. Legimus

liberas parentibus œtate confectis

alimenta sive Spi t f il suppeditare

leg|bus coactœ G tæci3 vip n « l ap

7m l adpellantur. Sensus est :ille

quisquis est hœtis acerrimus co

natur et umri et liberis bona adimere quamihi ætate fracto et inextremas Panti oras eiecta ali

mentasuppeditare nequeant. B ecte

profagam :eaeciam vocal quad pra

cu l a finibus Romanis pu lsus apud

Tam |tas senescere inglorius cogntur. DB SEL.

3 3 Heu !yuan/o est nas/ris digaiorillemaiis!()aaalo ao:lris digaiar icmah? !scripti meliores. Hau s.

3 3. Di melias !Nota priscis formu la V irg.G . II I , D i meiiora

più ; O vid. Met. "II, 37 , D I ne/ioraœ linl . (laomm [cage miÀi man

mas il le. Augustum inte lligit , quemTri:t. II, 54, , rasealeaxcoasp icuumque Dcam adpellat. Quad veraAu

gustas paetz nastra bona minimeademerit ipse abunde testis est

l dque Deus sentit pra qua neclumen ademptum est Nec mihidetractas passide t alter apes. Rele

gatianis beneficium significat abAugusto acceptum alias eorum

qui exsiliaerant damnati e t departati bona publicabantur. Du ane.

34 . Inopes vias. V iaticum enimdedit. 2 1m .

3 5. Hai: igilwmari/as etc. Au

4 OV ID I I NASON I S

Pra tam mansueto pectoœ semper agam.

Audiet hæc Pontus faciat quoque forsitan idem ,

Terra sit u t propior testificandamihi.

At tibi, calcasti qui me ,violente , jacentem ,

Quamlibet et misero debitas hostis era.

Desinet esse prius contrarias ignibus humor ,Junctaque cum Luna lumina Solis erunt ;

Parsque eadem cæliZephyros emittet et Euros,Et tepidus gelido Habit ab axe Notus ;

Et nova fratema veniet concordia fuma,

Quem vetus accensa separat ira pyra

Et VerAu tumna Brumæ miscebitur Æstas ;

Atque eadem regio Vesper et Ortus emnt

gusti mansuetudinem clementiam

que passim deprœdicat paeta. Hina

ille :mi!ü sir)æ Ce sar , II Trist. 3 7 ;

et u ih îm‘

ma Casan‘

s ira. Dwn .

3 7. J ul ie! kat: Foa/as. QuidamJ ul ia! ba c. H . Aadie!âe e Pon

las etc. Sensus est Audiet bac, sive

k e id est gratiarum actionem

meam et idem scil. Ce sar fortassis

fu iel a! ter mpmpior si!mü i les/i

ficaal a, bac est , testis citanda mea

erga illum gratitudinis per quad

innuit , se nondum amuem spem

abiecisœ prapioris ac tolerahiliaris

en ilii.Quasidicat Ac spera Ce sa

rem d iquanto placatiarem ,mitius

en ilium aliquand0 mihi adsigna

turum. Sed mortuus est in essilio

Ovidius O lymp. cxcxx h lendar.

ianuarü,œtatis LX ,T iberii regnan

tsi quarto. M ICYL.

3 9 . Caleasù‘

. Insu ltastiinjuriaadfecto. Dan.

30. Qaamlæ‘

ôe! e!misere . Scribe

Qu n lik l . et adi Notas ad Ep.V I.

II . Qaamh‘

k f. Quæ unque parte

Benefi t. 2 3 1 .

33 . Lamiaa Solis. U t vitetur aaz

xip çœrsv quad facil Luna et lamùm,

mallet Burmannns cum Sarravian.

sidera ; que permutatia frequens

lempata erat in duabus ; u t in Re

med. 585 Tristiar idcirca na:

est quam tempora Phœbi.

33. Parsçae eadem ca li Zepüyms.

V entas has cardinales qui qua

tuor , pulcherrime describit ITrist.

Eleg. 11 , vs. 3 7 : Nam modo pur

pure0 vires capit Eurus ab ortu

Nunc Zephyrus sera vespere mis

sus adest.Nunc gelidus siccaBareas

baccbaturabArcta, Nunc Natusad

versa pre lia (rou te gerit. Om an.

35. E l nova etc . Nota est fabu lœa

historia Eteœ lis et Polynicis fra

trum ragum in dnas partes divi

sum esse Scinditur in partes, ge

minoque cacum ine surgit ; Lucan.

Phare. lib. I vers. 55 | Scinditur

in partes atra favilla dnas ; Ovid.

Trist. lib. V El. v ,vers. 35.

36.Quanwins. Qaem ex quatuor

scriptis. Ha ns.

38.Vesp aei 0rfas crit.Emu!cum

I B I S. 5

Quam mihi sit tecum positis , quæ sumsimus , am is

Gratia, commissis improbe , rupta tuis

Quam dolor bic unquam spatio evanescere posait

Leniat au t odium tempus et horameum

Pax crit bæc nobis dance mihi vita manebit ,

Cum pecore infirma quæ solet esse lupis.

Prima quidem cœpto committam prælia versa

Non soleant quamvis hoc pede bella geri.

t ue petit prima plenum flaventis arena:

Nandawcalfacti velitis basta salam ;

Sie ego te ferro nondum jaculahor acu toPratinus invisum nec petet basta caput.

Et neque nomen in hoc , nec dicam facta libello ;

Teque brevi, qui sis , dissimulare sinam.

Postmodo , si perges , in te mihi liber iambus

Tiaeta Lycambea sanguine tela dahit.

Nunc quo Battiades inimioum devovet Ibin

Juneti libro et quinque aut sex

aliis. Hau s.

4o. Commü sü . Pmæ n‘

ùîr alter

Pu teau eus. Past hunc versum plu

rima editianes e t scripti insere

bant distichon quad obcurrit iufm

vs. | 33 e t M icyllœ no tat bic disti

cha duo amitti in aIiis cadicibus.

43. Pa: en? bac aoôis etc. Nan

dissimile illud Flacci Epod. IV

vs. Lupis et agnis quanta sor

tito abtigit Tecum mihi discordia

est. » Du su .

45. Copie . Cœptum versum sim

pliciter inte llige qua cœpit be c

scribere in Ibin bac est E legiaca.

46. Hoc pede. Nam metro iam

bica maledicta scribuntur.

48. Velih‘

s. V elites levisarmatm‘æ

e t CXpediti vide T urneb. 48 Advers. lib XIV

, cap. Du c.

54. Titl e“ Lycamko sanguine etc.

Nota iamhica mandacitas. Arcbila

chum primum iambis usum volunt :

u t Hors t. de Arte Poet. vers. 79Archilœbum proprio rabies arma

vit iamba etc. Lycamben enim

sacerum suum aquaminusdespan

sat: filiœnuptiis frui posse t viru

lentis etmaledicentissimispœmatiis

ad laqueas adegit. DBSSKL .

55. B at/M es. Callimachus , quia

vii; Bcirrou azul M:anirpac, u t est in

Suida. Alu a Batta rege Gyrenes

canditore ita vacatum volunt e t

Cyrenenscs amnesBal liades dictas.—16ia.Apollonium Rhodium.

— Iai

mia m.Nam quum fuisset discipulus

Callimachi mu lta qu: a pre ce

ptore acceperat pra suis ostenta

bat.Dau .—Dæ oed M ia.Nansolum

propter impuritatem et spurcitiem

ipsius significandam Ibindicipu te

sed et quiaÆ gyptius esset patria

6 P. OV ID I I NASON I S

Hot:ego devoveo teque tuasque modo.

t ue ille , historiis involvam carmina cæcis

Non saleam quamvis hoc genus ipse sequi.

Illius amlmges imitatus in lhide dicer,Oblitus maris judiciique mei.

Et quoniam quisis , nondum quærentibus edo ,

Ibidis inteœa tu quoque nomen babe.

t ue mei versus aliquantum noctis hahehunt

Sie vitæ series tata sit atra tuæ.

Hæc tibi natali faxo , Janique kalendis ,

Nan mentitura quilihet ore legal .

Dimaris et terræ ; quique his meliora tenetis

Inter diversos cum Jave œgnapolos ;

B uc precot , huc veshas amnes advertite mentes

Et sinite aplatis pandas inesse mei

Ipsaque tu Tellus ipsum cum fluctibus Æquor,Ipse meas, Æther , acdpe , summe , preces

Sideraque , et radiis circumdàta Solis imago ;

cuius terre be c avis quasi peculia

ris utraque autem modo per con

temptum , et contumeliase . M |CVL.

57 . Ulgye ille àislariis in a/cam

carmina ce ci:. Suidas etiam Calli

machi libellum in Ibinperobscurum

fuisse testatur, de quaPapinium la

quinondubita lib. IV Sylv. quum

patrem laudatiu eius epicedio, quad

Callimachi Lycaphronis Saphra

nis et Corinne versus obscurissi

mas inte lligen t.

63 . Ta aware. Quemadmadum

Apollonius Rhadius. Dont .

65. ”c c Ii6i natali facile Unus

ex meis fac/ia ; Bononiensis facto.

Scribefare ; quad est minantis ni

hil frequentius apud aptimos aucta

res. II .—”c c Ii6i aalali .Priusquam

NasaDeo:invocando sibi conciliet

Ibin manet , u t natali sua b lendisque ianuariis has imprecatianes

a quovis legi sibique pro faustis im

precatianibus recitari curet qua

œil. iis diebus pronunciatœ certio

rem perniciem portendant. V eteres

enim , quidquid aminis mali tem

paribus ill|s auditum fuisset dirum

nescio quad exitium minari crede

bant. Contra dies illas si nihil in

fausti contigisset faustissim s cen

sebant. SALVAG .

68. [aler diversespolos. Arcticum

et au tanctirum . Divi erant duode

cim qui cum Jove dicebantur te

nere cælum et maiorum gentium

Dii vœahantur ; quas et coaseales

adpellahant qui a consilio Jovis

erant ; itadicti quad consentirent

in ea quad gm ndum esset. Ju

8 P. OV IDI I NASON I S

Pasiphaes gweri verba fuisse putet.Quasque ego transiero pœnas , patiatur et illas

Plenius iugenio sit miser ille mea.

Neve minus valeant fictum exseerantia nomen

Vota minus magnos cpmmoveantve Deos

Illum ego devoveo , quem mens intelligit , lbm ;

Qui se seit factis has meruisse preces.

Nullamars est in me peragam rata vota sacerdos

Quisquis ades sacris , are lavete , meis.

Quisquis ades sacris , lugubria dieite verba,

Et fle lu madidis Ibin adite genis

0minibusque malis pedibusque occurrite lævis ,

Et nigræ vestes corpora vestra tegant.

Tu quoque , quid dubitas ferales sumere vittas ?

Jam stat , u t ipse vides, funeris ara tai.

Pampa parata tibi est vatis mora tristibus absit

Da jugulum eultris , hostia dira , meis.

Terra tibi fruges , amnis tibideneget undas ;

go.Pasi; fiaes generi. Theseum in

nuit , ab ductam Ariadnam M inois

e t Pasiphaes fi liam . Sensus est:tam

rata ac certa mea sint vota e t ver

ba quam Thesei quibus Hippo

lyta fi lia dira vovit ; vide Argum .

Epist. IV Heroid. Ovid.DBSSBL .

Pæaas.0c to pœnarum genera

in legihns C ieera tradit damnum

ignaminiam , servitutem vincu la

verbera talionem ,exsilium et mor

tem . ZAR . Tm usic/“0. Transicrim

unus

93 . Plcuius ingcaia si! miser il le

mea. Eadem sensu capio hunc ver

sum Valerii Catanis iaDiris na

stria superent hæc carmina vatis.

93. ere minus uoccanl . In car

mine quo aliquisdevovebat necesse

erat pmprium nomen exprimem ;

alioquinpreces erant inanes.Hac de

causaRamaninomenurbisLatinum

en tare noluerunt ne ab haste de

vaveri passe t ; vide Plin. lib. III

cap. 5 et lib. XXV III cap . 3 ; Ma

crob. lib. I II cap. 9 .

98. ÛÆ [avc/e. E&f |p | ïfl bona

verba dieite. Javeu . Linguis ani

misçue/«welc ; V irgil. V E neid.

— Ûre farcie amncs . Aliipra silele ,

vide Le vin. Torrent. in Harat. III

Od. vs. 3 .

03 .E l aigra vestes .Nam sacrain

fernaliaperagebantur indutis suce

dotibus veste nigra quaumbrarum

similitudinem repre sentahant.

03. [fera/es vil las. Cæru leas seu

atras Turneb. l. XIV , e. 4. Dassn .

|05.Pampaparala. Rediad tom. I,

pag. 53 3 , vs. |47.

1 0 P. OV IDII NASONI S

Finiet illa dies , qu e te mihi subtrahet alim

Finiet illa dies , qua:mihi tarda venit:

Et prias hanc animam nimium tibi sape petitam ,

Auferet illa dies quæ mihi sera vemt

Quam dolor hic unquam spatia evanescere posait ,Leniat aut odium tempus et horameum.

Pagnahuat jaculis dam Thraces , Iazyges areaDam tepidas Ganges frigidus Ister crit ;

Rohan dam montes dam pabula mollia campi,

Dam Tiberis Havas Tascas habchit aquas ;

Bella geram tecum nee mors mihi finiet iras ;

Sava sed ia manes manibas arma dahit.

Tam quoque quam vacuas faero dilapsas in auras ,

Exanimis mares aderit umbra tuos.

Tam quoqu e factorum veniam memar umbra tuaram |45

Iasequar et valtas ossea lama tuos.

Sive ego , quad nalim langis consamtas ab anais ;

Sive manu factamorte solatus era

Sive per immensas jactabor naufragas andasNostraqae langinquas visœra piseis edet

dabantur ; vide Cie. II de Divinat.

Que essent aves maliamiais Pli

nius dacet in X . ZAR . H asta

valavi! avis. Sauavil Jareti liber et

se: alii. Hu m .

13 E‘

aiel iiiadies. Supervaeuum

est hoc distichon et a manu ia

doets hic inculcatum. Ha ns.

34. Au]èæ l iila dies au mihi

sera veuil . Jure ti codex Quadli

betamittam vindiœmorte me i u su

periori versa pro sape malim save

et max vanescere pro evaaescerc.

37 . Pup aôual j acuiù dam Th a

ccs , l acygcs accu .Arcu dam Türac ,

lazyges basta plerique ve teres. H .

| 38.Dam Iepidus. Sie nœtri.Du

mpidus duo sed ita perit opp œitio.

40.DamTyôcris liquidasTàuscus

àaôc6il ayu&nHavas q uas unusVa

ticanus ; recte id enim perpetuum

Tiberi est epitheton neque aliter

Maffei über, qua asus est C iofanus.

143 . Anna data. Scribe dadil ,‘

mors nimirum Banan. dada“.

6.Iasequar et vu!/as ossea/am

im .0ssea [area codexDionysiiSal

vagnii Boessii quomado Seneea ,

Epist . XXIV, Iarvarum àa6ilum nu

dà assi6us cab reaIùm dixit. H

|47 . Quad aol/em. NaIùu scripti

quatuor. Hum .

1 48. Marie saiuius. Definitianem

Platonis esprimit qui scribit mar

I B I S .

Sive peregrinæ carpent mea membra voluéres ;

Sive mea tingent sanguine rostra lapi

Sive aliquis dignatas crit supponere terra

Et dare pleheio corpus inane rogo

Quidquid era , Stygiis erampere nitar ab aria

Et tendam gelidas alter in oramanus.

Me vigilans cernes tacitis ego noctis in amhris

Exeu tiam somnos , visas adesse , tuos.

Denique quidquid ages ante as acu losque volabo ,

Et querar , et ne lla cede quietus cris.

Verbera tarta dabunt sonitum ; nexæque eolabris

Conscia famahant semper ad ora faces.

His vivasfariis agitabeœ , martuas îsdem

Et breviar pena vita futura tua c‘

st.

Nec tibi contingent l'

anus laerymæqae taoram ;

ladeploratam projieiere eapat.

tem esse sahfl ianem anime a car

pare :3 S siuœraç Min c azu l xup k

pyxie iura caim ac.

5 Valucresperegrino u Vultures

habebantur aves peregrine qum

ex aliena orbe venientes. Uncle et

bellis civilibus venerant aves nan

qaam antes visa specie paulo ia

fracolumbas, quas adpellabant Be

|6 Ver…sava. Verk raM a

prime edifiames et tres scripti re

rte Tibu llus lib. I E leg. V I , 45nec acrem Pla—mam ,nec demens

verbera tarta timet Eleg. 3 3 :

intorta verbene terga seea Se

a byesæ :« Quid ora…v erbere et tortas fera:M inarisan

gu es? et M edea anguis excussa

sanat Tm flagella ; V al. Flac .

VI I I , sa : Inde velut tarta fa

riarum erectah e llo , Prosilit.

|63 . Canst C ieera pra Sexta

Rascia dicit Nolite patare ea:

quialiqu id impie seelerateque com

misa unt agitari et perterreri te

dis ardentibus suaquemque fraus

sans error maxime ven t suum

quemque scelus agitat , ameu tiaqde

adficit sus:mala:cogitationes con

scientiæque animi terrent :ea:sunt

impiis adsiduæ domestiaeque l'

u

riæ que dies nactesque parentam

pœnas a seeleratissimis 6lüs repe

tn t .

|65. Nec liôi coating “. Confingcnl

nannn

Acerbiœimum id veterihus visum

si sepulture honore carerent. H ine

est quad exsilium suum depreœ

tur Nasa ,lib . III Trist. Eleg.

40 Depositum nec me qui Heat ,alla:crit ? Optabant enim prisci

illi sepeliri se morientibus ocalas

elundi ab amicis lugeri. DBSSBL.

|66. i ùierc . Corpara quæ se

| 3 P. OV IDI I NASON IS

Carnifidsqae mana, populo plaudente , trahe‘

ris;‘

Infixasque tais ossibus amas crit.

Ipsæ te fugient , qua:carpunt omnia flammeRespaet invisam justa cadaver humus.

Unguibus et rostro tardas trabet ilia vultur ;

Et scindent avidæ perfida carda canes.

Deque tua Get , licet bac sis lande superbus ,Insatiabilibas eorpore rixa lapis.

la loca ab Elysiis diversa fugabere campis ;

Qaasqae tenet sedes noxia tarba , cales .

Sisyphus est illie saxam volveasqae peteasque ;

Quique agitur rapidæ vinetas ab arbe ratæ

Qaæque gerunt humeris peritams Belides uadas ,Exsalis E gypti, tarha cruenta, auras.

Pama pater Pelopis præsentia quærit , et idem

Semper eget , liquidis semper abundat aquia;

Jugeribusqae novem qui sammus distat ab imo

Visceraqae adsidae debita præbet avi.

Hie tibi de Furiis seindet latus una flagello ,

Ut seeleris numeros confitu re tai

Alten Tartareis sectos dahit anguibas artus ;

pultura carent peculiari significa

tione pmj ici dicuntur ; C iœr. lib. I'

I‘

uscu lan Durior Diogenes et

id quidem sentiem ,u t Cynicus ,

asperius projici se inhumatum ;

Sen. Epist. 93 Quem sœvitia

praiecerit dies condet. ItaGre cis

68. Infi:usque lui:assidu: uncus

crit. Pato/auciüus. G attarienim ia

figebantur unci qua de re dictum

nonnihil Amor. lib. I,E leg. vx,

vs. 36. HB INS.

7 3 . Avidi canes. Avid: Mon ti

e t Servii codiees sie sc pc Naster ;

vid.Pont. II Eleg.x1 , vers. 40. H .

76. Qm sçue [eue/. Tenenl idem

Servii codex , et prima editio. H .

| 8| Puma pater Pelop is. Tau ta

lus dignatusDeorum mensa Javis

mystica protulit mortaübus. Unde

apud inferos esse meruit sitiens in

aquis ari adlahcntibus Que rit

aquas in aquis e t poma fugacia

a ptat Tantalus hoc illi garru la

lingua dedit.

84. Visceraçue adsidae. Adsidua

avi scribe cum libris antiquis. H .

|87. Tad arcis anguibas . J nguiüu:

Jareti codex et multi veteres. H .

I B I S . |3

Terl ia fumantes incoquet igae genas.

Naxiamille modis lacerahitur ambra , taasqae

Æacus in pœnas ingeniosas crit.

In te transeribet veteram tormenta reorum

Manibas antiquis causa quietis cris.

Sisyphe cui tradas revalahile pandas , habebis ;Versahunt eeleres anne novamembra rotæ.

B ic crit , et ramos frustra qui captet et andas

Bic inconsumto visœre paseet avem.

Nec mortis pœaas mors al tera fiaiet bainsBan que crit tantis u ltima nullamalis.

Inde ego paaca canam ; frondes at si quis in Ida

Aat summam Libyco de mare earpat aqaam.

Nam neque quot flores Siculanasœntar in Hybla,

a tve ferat , dieam , terra Cilissa cracas.

Nec , quam tristis hyems Aquilonis inhorruit alis,Quam multa fiat grandine canus Athos.

|90. Æ cus inpanas.H ie ,Minas

e t Rhadamantus , Javis et Eurapc

f|lii apud inferos indices sunt. ZAR .

|9 | Vciarum tormenta

Rearum esse saibendum monui

Fast. V ,vs. 63 3 . Seneca Hercule

furente de M inœ a flhadamm t0:

E t qui fronte nimis crimina te

tricaQue runt ac veteres excu tiunt

reas. Idem Agamemnone Re

pu temus amnes , quas ob infanda

manu:Qua itnr um aGnœius ver

sat reas. C laudianus , lib. Il inRufiuum de Rhadamanta : Tam

quoque dam litu S tygiique negatia

vem t Dura fari veteresque rem

ex online quœrit Rufinum procul

e cce natat. Hama.

9 3 Mani“: antiquis. Omni6us

Jure ti codex , et multi alii. Forte

|96. Pascei aves.Avem duo vete

res ; et recte . Hama.

| 99 . In Ida . 1 6 Ida duo veteres.

3 00. si quis carpal fraudes ilIda. Ida sylva in Cre ta ut et in

Phrygia in bac praceritm arbo

rum, et capia in admiratiane est.

— De mare b‘

6yca. Mare Lihyeum

idem Africanam dictum est ; pra

tenditur Æ gyptium usque pela

gus. Li6yca de mare. Prisce pro

de mari ; Caris. lib. I. s anz .

3 03 . Terra Cilissa cracas . C irca

Coq cium C iliciœmontem eracum

optimum habetur inter ce tera e le

ctiu imum , ibiCorycœ app. est , et

specus. C rœum autem adolescen

tem fuüse , fabu lœ ostendunt in

florem sui nominis transmutatum.

3 04. AlÆas. Mons altia imus Ma

cedonia. .

J, P. OV ID I I NASON I S

Nec mala voce mea possiat tua caaeta referri,

Ora licet tribuas multiplicatamihi.

Tat tibi væ misero !veniant talesqae rainæ ,

Ut cogi in laerymas me quoque passe patem.

Illæ me lacrymæ facient sine fine beatum

Dulcior hic risa tam mihi fletus crit.

Natus es infelix ; ita Di voluere nee alla

Cammodanascenti stella levisve fait.

Nan Venus adfalsit , non illa Jappiter hora

Lunave non apto , Solve fuere loca.

Nec satis utiliter positos tibi præbait ignes ,

Quem peperit magna , lucidaMaia, Jovi.

Te fera nec quidqmm placidam spondentia Marti:

Sidera presserunt , faleiferiqae smis.

Lux quoque natalis , ne quid, nisi triste , videres ,Tarpis , et inductis nubibus atra fait.

Hæc est , in Pastis cui dat gravis Allia nomen ,

Quæque dies Ibin, publica damaa tulit.

Venün! scripti. Hmns.

Lunayuc nan ap la. Hoc est

nu llo adspectu bona horase0pum ,

sive signum adscendens respexe

rant. Signifieat autem Sol vite at

que anni em titutianem Luna au

tem corporis qui si nulh bona

raäatiaue cum adsœndente signa

comparantur, ipsum quoque natum

infelid areut minusqua durabilem

futurum astrologamm dogmata

tradunt. M IC“ .

sidus dicit admodum humana ge

nerinacivum, siinAriete fuerit in

Geminis in Canera , in Sagittaria ,

ae in Caprieama.

”ar/is sidem . Planetam pes

simum bella iaternecianes et li

tigiaamat et quandoalieniusprœestnatiñ tati malum significat nisiadspectum cum Jove au t Venere habuerit vide Jah. Bapt. Pium , Annatat. poster. cap. 43 . ZAR .

Ho c est. Dies erant atriomnes past Idas et Nonas quipasiri

duani dicebantur. l idem dies dicunturAilicnses, quoniam ob infe liœm

pugnam adAlliam sint constitu ti.Allia. Flumen quindecim millibus

passuum ab urbe distans bustisBa

manis nobilis , dele ta prope ad intem ecianem exercita vide Flor.

lib. I , cap. | 3 . Dam— Enenim fuitveteram superstitia u t eos dies

quibus c ladem aliquam accepissent

pra nefastis ac inauspicati: haberent , illasque i:x0fl.dd«ç G re ci voeabant. Su vaanws. l

as/i. Libri

|6 P. O V IDI I NASONIS

Jamque recessaræ , viridi de stipite factas

Admoruat aculis usqae sub ora faces.

Flebat , u t est infaas famis contaetns amaris

De tribus est quam sie ana locu ta sorar :

Tempas in immensam lacrymas tibi vovimas istas ,

Qaa:semper causa sufficieate cadent.

Dixerat :at Clotho jussit promissa valere ,

Nevit et infausta stamina pullamanu ;

Et ne langa saæ præsagia diceret horæ :

Fata canet vates qui tua, dixit crit.

Ille ego sam vates ex me tua vulnera disees

Dimodo dent vires in mea verba suas.

Carmiaibûsque mais aeœdant pondera rerum ,

Quæ rata per lactas experiere tuos.

Neve sine exemplis ævi mariare prioris ;

Sint tuaTrajanis non levioramalis

Quantaque clavigeriPæantias Herculis heresTanta venenata vnlnera crure geras.

Nec levins daleas quam qui bibit ubera cervæ

Span ns erat. Sie V irgilias , V I ,vs. 303 Charontis cymbam vocat

ferrugineam.

faces virides infelices sunt propter

fumam .

3 40. (Isaac sud ara. Forte usta

vel atra ; nam cadiœs Canstantii

3 43. Lacrymas tit imoviam ü tas.

Vovimus unus V atican. et Medio.

bene ; quomado et Constantine in

suis invenerst u t et codant versa

proxima quad ex nostris nannulli

confirmant. Hu m .

3 45. Diz crat et Ciatba. At Cialda

ex duabus seriptis. Hau s.

3 46. Infesta stamina pui/a manu.

Infausta recte Sarravianus et Con

stantii codices. Hams.

3 47 Sue pre sagia diceret bare .

Sao arc scripti sed perperam ; max

canal pro cane! scribe. Hama.

3 49. Tun vulncra. Fancra duo ve

teres ; et votamax pra vcr6a anus.

3 53 Ezpcn‘

cre. l::p fliarc melia

res malim enim Quo czperiare pra

Qu . Hama.

3 55. Paantius”erculis. Philœœtes,Pu ntis fi lius, exMe lihœaurbe

œmpu lsns ab Hercule jurare car

paris suireliquias non indicaturum

ab ipsa pro munere sagitta< fe lle hydrœ intinctas accepit , sine qu ibus

Traia capi non poterat. Zan.

3 57. Nec Icvius daleas quam qu:

I B I S . | 7

Am atique tulit vulna3, inermis opem

Quique ab equo præceps in Aleiadecidit arva,

Exitia facies cui suapæne fait.

Id quad Amynt0rides , videas trepidnmque ministra

Prætentes bacula, luminis arbus , iter

l il i! uôera cen a . Telephus ri ;

$ a“ ; zazi re:? Déçu , filius Hemnlie

e t Anges , filiœAlei, inter virguha

inventus est nutritus a cen a da

natus apastoribus Carytbo, Thessa

lic regi. Dam ex oracula didicisset ,

matrem fugientem paternam iram

vel patins emissam a patre ob stu

prum cum Hercule pervenisse in

Mysiam ea se contulit ubi aTeu

thm te rege

uxor, etTelephus factus filius sue

œssor regni vulneratua est ab

Achille. Dam.

patens.Vulgus nannu lli versusmen

dosas. In arma patens C onstantius.

Scribe : Armatusque tulit vulnus

inermi: opem ; vel Armatiyue ,

quad jam alii viderunt. II .— Arma

tiqu tulit m inus inermis open . U t

sit sensus Qu i vulnus ab armata

id est haste Achille accepit , quad

postes ejusdem illius reconciliatiauxilio et ape curatum fuit.

3 59 . Quiyuc ad cyan pracep s in

Aieis decidit arvis . Ita viri eruditi

restitueruat quam in scripüs ma

iori ex parte libri:legeretur, a1icnaindecidit arva vel al iena incidit ar

va. Repone in Alain decidit arva

nam G ræcis Al iîx sunt et

Plinia , lil). V , cap. 3 7 ,

camp Alea ; Homerus Iliad. z ,de

Be lleraphante :II?“ m u o‘isv rd

Al icsu aI| € fl at:Ô3 S up ra xœrid‘œv ,

« issu aivêpairœv Que C icerosie vertit Qui miser in campis

mœrem errabat Aleu , Ipac suum

et Ange ducta est

cor eden , hominam vestigia vitans ; ubi J ia n etiam ante Beraa|dum legebatur ; quomado et ap .

Hyginum etiamnum chromfefl ur

qaum x ribendum sit Ch…super Pep sum sedens interfi cit et

decidirse dù‘Îh tl ‘ ia campas J kiosundc etiam co:as [regime dkiturnon casa e; eciu c

° Tach es Chiliad.

IV :B|D | rien:”’n cpi; supavâu

“ncicç , ce Ak'

iss rupl c‘

3 |Ix|

rh e sJ‘pe°ubi ridicule -à 3 1 1 203 ina

pkm vertunt ° idem Chiliad. VI I,

de eadem Belleraphante :T ue l o‘

ç ii

de cc'

A1|i|03 «Fi rm K|l ociœ; et max:

Il |p| 7 : re'

Abit» rie n ; rfi; K |l |æ|æç

p svsüp a s; | 3 7 | rm ; :pçt œtç .

Periegetes I(|Î9| na| t a'

Al u» et Rufus Festus in descri

ptione arbis : Hie cespes late pra

ducitAleiusarva. Quo loco u terque

Bellemphontis etiam meminerunt .

H . la Aicis decidit ami:. Aleis

legendum est nan ut quidam ca

diees habent , Alienis. Adludit antem paeta ad versus B ameri quide Belleraphante leguatur , Il V I.M ICYL.

— Alcn decidit an us. Al imu a

‘iovvœantG rœcicampum inqua

past casum suum earpare frac ta ac

debilitato erravit Bellerophon. Zan.

3 6 Id, quadAmyntoridcs, video:,

tmpidumçue ministro e tc. Phœnixfi

lius Amyntoris fait , filiiC ercaphi

quem Ormeniusgenuit . Hic , quam

haberet rem cum pe llicc patris , u t

auctor est Hom . delationc noverca

accusatus aufugit venit«;ue ad Pe

leum Achillis patrem .

1 8 P. OV ID I I NAS ON I S

Nec plus adspicias quam .quem sua filiarexit ,

Expertas scelus est cujus u terque parens :

Qualis erat , postqaam est judcx de lite jocosaSamtus, Apollinea clame in arte senex

Qualis et ille fait , quo præcipiente colamha

Est dataPalladiæ prævia daxqae rati

Quique aculis caruit , per quas male viderat anrumInferias nato quas dedit orba parens

Pastor u t Æ tnæus, cui casns ante futuros

Tùmus Eurymedes vaticinatas cmt

363.Nec p lu:etc.Œdipus, incestamatre et patris nece infamis ab

seeleris conscientiam eæcatus est

regebaturque cæcusab h meuafi lia.

3 65. Qaa/ü . Tiresias sumtus ia

dex a Junone et Jove virine an

mulieri: libido major esset senten

tiam tu lit in Junonem aquaaculis

est privatus sed Jupiter consolatas

est eius cahmitatem honore ; nam

dedit divinandiartem hic pre dixit

Thebarum interitum .Daphne, eius

filia , que postea dicta est Sibylla ,

vaticinandiarte edacta mu ltascri

psit responsa aude Homer. poema

arnavit. Dom. Qaa/ü crut past

quam ete .Tradituret aliacausa eur

visu privatus fuerit Tiresias videli

ce t quadPalladam lavantem nudam

adspexisset .m r..

3 67 . Quo/i:et ipse.Phineus,Arca

dia re: qui ducta Cleopatra uxore

0rfl âum et Cram6in e: eafl ias fia

6uit sup n‘

nducta noverca suasu

ej usdem [item: escacavit nude et

ip | i a Dii| ira/i:eruti ocuii et da

pibusnan paten tvesci quam Har

pyœ admotæ mensis eas fœdarent.

Ze tus et Calais Borel:filii, inseeu tisunt aves ad Platas usque insulas ,

quæ postea dicta sunt Stmpfiades

eumque tanto supplieio liberarunt.

Quo beneficiadevinetus, cauit apud

Apollonium Rhodium manensAr

gonau tas , u t inter Cyaneas petrascolumbam sequm tur quam Diimitterent.

368. l ’a/India . Arga navis Palla

dia dictaest quoniam facts est curaPalladis.

369 . Quique acuiü .Polymnestar,rex Thraciæ veteri amicitia can

iunctus cum Priama imminente

bellaGræcamm,PolydorumPriamifiliam a parentibus sibi demanda

tum hœpitiasuscepit. Sedm entibmTraianis , auri quadPolydorus adtulerat , añditate captua, contem

pto hœpitii jure Polydorum oh

truncat.Quad quamHecubamater

percepisset dissimulans se ignorare Polymnestarem rogavit u t

accepta thesanro quem indicaret

filium reddere t ls sceatas malierisfidem adductus in secre tum ah

Hecubaet anei"isaculis privatur.D.

3 7 | Pastor nt Æ tnaus. Polyphe

mns, interCyclopesS ieulosHomeri

carm ine celeherrimus acu lum ami

sit adusta stipite effossum ab U lys

se quam absumptis qu inque socii|

illius vino ahrutus iaceret.3 73 . Telemus Eurymeda . Eur;

mide: dietum Met. XIII vs. 7 7 1 .

I B I S . |9

Ut duo Phinidæ , quibus idem lumen ademit ,

Qui dedit u t Thamyræ , Demadaeique eapuL

Sie aliqnis tuamembra seeet , Saturnus at illas

Snbsecait parles , aude creatus erat

Nec tibi sit melior tumidis Neptunus in andis

Quam cui sunt subitæ frater et uxor aves ;

Sollertique viro laceræ quem fraela tenentem

Membra ratis Semeles est miserata sorar.

Vel tua, ne pœnæ genus hoc cognoverit anus ,

Viscera diversis scissa ferantur aquis:

Vel quæ , qui redimi Romana tarpe putavit

H . Telemu . Vates qui pre dixit

Polyphema aliquand0 futurum , ut

eiaculos effodere tur abU lysse .

3 73. (ft duo Grambia e t

Orythus , duo Phinei filii ex C lea

patra vim intakrunt Ida quam

Pbineussuperîmluæ œt ,MiamDar

dani, Scytharum regie quade causa

excæcati a patre sunt.

3 74. Tôamyra . Filius Philammo

nis et Argiopes Nymphe et aLina

musicam edactus Dicitur ah Hom.

Thamyris aptus ad lyram et car

men, u t scribitDiod.C laruitmusica,

adeo u t exŒchaliaPelopannesive

niens Musa:quibus occurrit in

œrtamen pravacaverit a quibus

excæeatus est. Demadaa‘

çue. Duo

canton s sunt apud Ham . Phemius

in convivia prm rum Demodacne

i_

a conviviaAlcinoi cuiusmusicam

laudat Ham . Hune cæcum valde

M usa dilexit , dedit banumque ma

lumque acu lis quidem privavit

sed cantam dedit suaviaaimnm .

3 77 . Nec ti6i siL Ceyx Alcyones

canin: quam. ad oraculum navi

gasset fac to naufragio enbmemus

est euius rei dolore Alcyone |n

avemœuveru estmimminie ; vide

Ovid. Me t. lib. XI , vers. 74| sqq.

3 78. M r aæ.M aüoa, Caveis

Eater, filiam habuit nomine Chionem farmœissimam quam Apolloet Mercurius compresseœ et nati

sunt gemelli. Apollini Philamon

quimusicaclaruit patrem imitatus.

Au tolycus autem Meœuria fur na»

bilis. Suam præferre Chiane for

mam Diane ausa est a qua est sa

gittis interempta. Caius in rogum

paterDædalian pre dolore se volait

immittere at prohibitus in Parnassum montem abiit ; aude quam

se pm cipitem dedisse t, ia volueremab Apolline est matutas.

3 80. Semeies est mü erata :omr.

CadmaThebammmaditarî exHarmonia V eneris et Martid Elia, nate sant Agave Autanoe Ina et

Semele etPolydarus. Atbamanti,E oli [ilia Thebarum regi Ina

nupsit que C leaœhum genuit et

Meüœrtam quiJunoais odio handdin vixere .

3 83 . Vel qua qui redimi.Attilius

Begu lus quieaptus patribus suasit

ne œptivomm pem u tstio fleret

maluitque‘ad par

-atum supplicium

reverti , quam vivere inutilis civic

P. OV ID I I NASON I S

A dace Panicea pertulit , ipse feras.

Nec tibi subsidia sit præsens numen ut illi

Cai nihil Hercæiprofuit araJavis

t ue dedit saltas de summo Thessalus Ossa,

Tu quoque saxoso præeipitere jugoAnt velat Euryali, qui sceptrum cepit ab illo ,

Sint artns avidis anguibas esca tai

Vel tua maturet , sicnt Minoia fata

Per eapu t infusæ fervidas humor aquæ

t ae param miti, sed non impune Prometheus ,

Aerias volucres sanguine fixus alas

patrie . Quo supplieio sit adfectus

non satis constituantAnnales.Dam.

3 84. A dncc Panicea. Cinypfiio

Com h ntiicodex quomado Noster

M etam. XV ,vers. 755 Cinypàinm

Judam dixit. Hau s.

3 86. Cui niàil Hercai. Priam

despem ta salnte suaet suoram con

fugit ad aram JavisHercæi que in

media regia erat ubi aPyrrha ab

truncatus est nihil enim profuit

numen Javis. Dom. Vide omnina

V irgil. E neid. II , sqq .

3 87 . (flanc dedit Plutar

chns memorat divinatricem quan

dam Aglaonicem aomine , Egemo

nis Them li filiam quam in Ossa

monte Lane coitus ahservaret , in

iudicia œnvictam amaliemnlis ,existimantibus ab ea Lanam ce la

deduci , gravissimis adfeetam sup

pliciis et ex Ossa præcipitfl am .

DBS . E summn T[in su/as Ossa.

De summo quatuor scripti e t prima:

editianes ; sieMetam . X Œtam bis

mmeu lino genere dixit ut in opti

m is est cadicibus et tam si mons

subintelligitur. Sie Ûtàr_rs ap. G re

cas fcminiai generis est , masculini

apud Homm es. Ha as.

3 89. J ui vein! Enr_yali. H cmon

filium habuitThessalum Thessalia

regem quiabEuryaloadvena(namerat Cœcyræus)exOssamonte pracipitatus est. Eace de quam purgari

non posset Euryalus deditam S ty

gic paludi caput furialibm angui

bas dicitur absumptus.

Minoiu .M inas ah injuriamacceptam aDc dala labyrintho ta

bricato cum classe persecu tns est

adCoœ lum regem Sicilia ad quem

eonfugerat,multisquepræc larùope

ribus editis, illiusgratiam sibicampa

raverat quam primum M inas clas

sem adpulit in Sicüiam hostiliter

que agram papularetur , Caca|us ad

colloquium cum provoeavit propo

sitaspe dedendiDe dali.Tamdiu au

tem iussit enm in thermis clausum

expectara quoad vaparibus calida

rum aquarum est exstinc tns. Exani

mnm corpus œddidit sociis adlir

mans cum casa lapsum in aquas ca

lidas mortuum esse .

3 93. (floue param mitù. Scribe

miti , et refer ad re‘

sanguine . H .

Impnne , Promctàens. Prome theus, a

Vulcana religatut in Caucase mon

te pu citaquilam quoniam et alim

I B I S .

Ac ,velnt Etracides magna ter ab Hercule quintus,

Cæsas in immensam prapc1are fretam

Ant , at Amyntiaden, turpi dilectas amore

Oderit , et sævo vulneret case puer :

Nec tibi fidamagie misceri pocula possiat

Quam qui cornigero de Jove natus erat.Mare vel iatereas capti suspensas Achæi

Qui miser aurifera teste pependit aquaAnt u t Achillidæ cognata nomine clarum

Opprimat hastili tegula jaetamanuNec tua quam Pyrrhi, felicias ossa quiœcant ,

Deos deceperit et ignem sabripue

rit de ce la.

3 95.Ant vclutE tracidcs.Etracides,

qaumC lebam pacram , Darifilinm ,

in de liciis haberet , eique tribuere t

omnia ab eo occisas est. Nm pner

inmilitarem ardarem exd tatus ne

cato domino , exercitam contraxit

lateque evagatns condidit GamamPhq conitiden.Dom—Magna ternô

Hercule quintus. Qui quintus H er

cu les voœ tus est past termagnum

illum H ercu lem cuius ingentiafacta Thesens est œmulatus.

3 97. Ant nt Amyntiadem turpi

ditectns amore 0derit et sava vul

neret case puer. Philippus Amyn

ta filius,Macedanumrex,ahoracu la

acceperat nt quadrigas evitaœt

nam erat ab eis in fatis u t occiden

tur. Non tamea fatipericu lum effa

gere patuit . Stuprato etenim Pansa

niaab AttalaPhilippisororia apud

regem sœpissime Pausanias conque

stus est ille au tem hoc pratrahendo

parvifecit Pausaniæ inimiciAttali

iniuriam in ipsum j udicem vertil

quem gladi0, in quo quadrigæ erant,

inærfecit. Z….

300. Quam qui cornigero de Jan

natus erat. Intelligit Salvagn. Ale

xandrum quiHammanem Jovem

generis sui auctarem credi volebat .

Aciæi. Inte llige Andrama

chi filium , qui, quam universam cis

Taurum Asiam imperia sua rege

re t , aBolide et Cambylo praditm

et ad regem Antiochum adductus

erude lissima supplieio interiit u t

Polyh. l|h. V III , pag. 538 describit.

303 . Qui miser aurifera triste pc

pcndit aqua. Ta te pependit ex scri

ptis potiarihns. Ha as.

303.Ant utAM il/idea.Al||Acâit

lide . Scribe Ad i/[ide bac estPyr

rhi Neaptolemi. H . Ant ut Acui1

[iden. Pyrrhus materna genere ah

Achille oriundas , paterna ab Her

cu le quam adversasAntiganumAr

gas 0hsideret anus e tec ta spectam

fi lium pmdeuntem in aciem et pe

ricu la commata atraque manu te

gulam demisit qua exanimatns est

Pyrrhus u t Plu tarchus et Corne

lius scribunt. Dom.

305. Nec tua quam Pyrrlli etc . De

PyrrbaNeoptolemo intelligendum ,

Achillis filia , cuius assa per fines

Ambraciæ sparsa esse narrat Hy

ginns Fab. cxxm .m e.

P. OV IDI I NASON I S

Sparsa perAmbracias qua:jacueæ vias

Nataqae u t Æacidæ jaculis mariaris adaetisNan licet hoc Cereri dissimulare nefas.

t ue nepos dicti nostra modo carmine regis

Cantharidnm succas dante parente bibas

Ant pia te eæso dicatur adultera, sicut ,

Qaa cecidit Lwcan vindice ,dictapia est

laque pyram tecum carissima pignon mittas ;

Quam fiaem vitæ Sardanapalus habet

t ue Jovis_

Libyci templum violare parantes,

Acta Nota valtas eondat arena tuos

2 2

306. Amü acias. Ambracia teste

Livio urbe in Epica est aspera

subieeta tumula , que dadam Pyrrhire giafait.

veteri legimns commentario Lao

damia sive Peribœa Pyrrhi [ilia

fuit quæ ,quum in templumCereris

Ambraeic confugisse t inimicarum

telis est interiecta Intelligunt nan

nulli Heracliam H ieranis filiem

ex Achillis genere qua:in templo

Cereris una cum duabus filiabns a

popu lo Syracuszna telis confossa

308. Non lice! etc . V id. Justin.

lib. XX—V III . Zh u .

309 . (flan:nepos dicti etc. M ihi

Pyrehm designarîvidetur , qui ter

tius est ab eo , cuius res in Italia

ge ste:memarantur.Hie enim magni

Pyrrhineposfait.Deinde0lympias,

mater eius,ve l avia ut nonnu lliva

lau t , Tigridem paellam Leucadiam

eins concubinam çappnin0tç drinru

veneno sustnlit iu quit Athe

næus l |h . XIII pag. 579 , edition.

Cmanb. nt suspirer Pyrrhum una

cum T igridc amies sublatum esse.

SALV . L‘

antban‘

dum succes. Cna

tÀaris vermis viridis vide Plinium,

lib. XXIX cap . 4 , et D|ascarid.

lib. V I. VAL . Anna.

3 | Ant pia te cava. Leucan ut

vetnstissimas do'

cet interpres ex

Persicis regibusSpartacum fratrem

occidit regno inde potiri sperans ,

quam et rem habere t cnm ipsius

fi°atris uxore . Non tamenvatuni va

lait eausequi nam in palude Sabe

dana Lencanem m ulier interfecit

quare pia est indicata. Dicunt non

nnlli Oxilachi regis Pantiuxorem

banc faisse non Spartaei.

3 3. Canîrsima corpora. Pignora

Sarrav. placet ; et Quamfinem pra

Quem idem , u t M et. XIII ex ve

terrima codice Florentino vs. 755

blanc ego me Cyclopsnnlla cum

fine petebatm Adeantur que nata

mas adAmore: [I , m , |3. Ha ns.

3 |5. (l igne Javis Lilyci. Cambyses m ins meminerunt Herodotus

e t Trogus quam studio evagandi

Æ gyptnm pe teret m‘

isit qui popu

larentnr tem plum locuple tissimum

Javis Ammonis qui amnes ira

naminis arenarum cumulis abru ti

sunt. Dom.

ActaNota. Signate adpasite

2 4 P. OV I D I I NASON I S

Qnæqne inAdimantnm Phliasna regna tenentem

Ab Jove venerant , te quoque tela petant :

Ant nt Amastriacis quondam Lenæus ab oris

Nudus Achillea destitnaris Immo.

t ue vel Eurydamas ter circum bustaTbrzisylli

Est Larisseis raptus ab hoste rotis ;

Vel qui quæ fuerat tntatns mœnia sæpe

Carpare lnstravit nan diuturna sua ;

t ue novum passa genus Hippommeide pœnæ ,

Tractns in Actæa fertur adulter hnma

Sie , ubi vita tuas invisa reliquerit artus

Ultores rapiant turpe cadaver equi.

qui Piœnœ cm ciatibus adficiebat.

Tandem inAlpbeumfluviumPisam

prafluentem demeœusaPisanis est,si vetustissimo credimus interpœfi

Sunt au tem Pise juxta Alpbenmsite ubi ludi O lympii ce lebraban

tur. Forte legend. hic :Ulqae ille .mà

9uo,e tinte lligeudum de Pantaleone.

Pausan. pag . 3 40—3 41 . SANCT .

33 9 . (Maque inÂdùrmnlam. Adi

mantus Phyletiæ rex Fanta con

junc tæ ,sive u t aliivolant )Thes

salie B eat um contemp lar , B iia

sacrificare neglcxit se ipsis mainrem prædicans quare a Jove fu l

m ine ictus interiit. Pausanias , in

Carintlniæ is m ulta scitn dignissi

ma de Phliasiis pradidit.

33 J u l Amad rz‘

ac Ama

atris urbs est in peninsu la haben:

portus cx atraque parte quam can

didit Amastris Oxyartis lilia uxor

l )ionysii tyranni l leracliensis. Hie

Dionysius Lenæus dic tus est qui

e xpul>us a M ithridate aufugit in

Azù)imc d‘aa

'

p sv in locum quem

G ursum Achillis adpellant ; ubi a

su is desertus periit omni destitu

tus ape . Dom.

340

333. ”(que ve!Euq ù m s. Masdin apud Tbessalas fuit , ut interii

cientium corpora circa aacisarum

sepulcbra tmherentur u t Enryda

mantis exempla constat qui circa

Tbrasylli(quem interfecerat tu

mnlum a Sima , Tbrasylli fratre

tractus est anelare in XXII Iliad.

Parphyria.

335. Vel ;m‘

çy c fu æ l lfl afm mam

a :cpe Carpare Iasfran‘

! mmdiu

lama sua. Hector. Dam.

337 (”que nam e:passa a !genus

Il ippomem‘

a [el£ i.Hippamm d danon

nulliveteres.Scribe t ue novum

passa genus Iiippameneide lethi ,

ad Limanes adulterum enim bac di

stichonest referendum ; de Limone

acturus est infra vers. 459 , e t versu

proxima forte scribendum Trad u:

Eœcâflæa bamo nam ve teres Tra

d u: et Ad e a. H . Ifippommeäa

H ippomenes Athenarum prinœps

fuit cuius Elia in adu lterio depre

l1ensa est a patre ab seelos iunctaequo quiconclusus quum alimentis

carere t , dentes in pue llam coniecit.Adu ltervera per regianem Atticam

ab equis tractus est. Dom.

I B I S . 2 5

Viscera sie aliqnis scapnlns tua figat nt alim

Fixa sub Enboico Graia fuere sinn.

t ne ferox periit et fulmine et æquore raptor ;

Sie te mersuras adjnvet ignis aquas.Mens quoque sie Fnriis vecars agitetnr , nt illi

Unum cui tata earpare vu lnus erat ;

t u e Dryantidæ Rhodapeia regna tenenti

In gemina dispar cui pede cnltns erat ;

Ut fuit Œ tæa quondam generoqne dracanum ,

Tisameniqne patri, Callirhaesque vire .

34 | Vù‘œra s‘ù° d iquü etc . La

crenses inte lligit qui past eversam

Tmiam , in patriam redeuntes , ab

unius Aiacis non m ,inEubœc pro

montoriis misere naufragio perie

runt ; u t V irg.Æ n. ll , 39 sqq refert°

quad et Ajacis ipsius interitus disticho proxima indicat . Saw. Sco

pulc‘

:M figal . Scope/a: se:scripti.343.Ulçuefem:peräl . Imprecaturlaniationem corporis qualis AjaciOilei cantigit naufrago scfibunt

hoc factum fuisse quoniam Cassan

dram in templaPalladis violaverat

quare indignataPallas , ipsum circa

Capbm um promontorium tu lmi

ne inted‘

ecit navesque dissipavit.

345. & n:p ayne . Imprecatur fu

rarem mentis qualis cantigit M ar

sye qui tibia inventamadnlatiane

adeo est elatus , u t Phœbum in rer

tamea provocaverit :in que supe

ratus pellem amisit pependitque

ex platano :Pan basius etM iq llns

bac de Aiace Te lamania intelligivalunt sed contramentem Salvagnii

quipriarem expositianem probat .

346. (fu n qui lolo earpare valu :

âaôel . Cn‘

era! JureL qui era! dua

alii recte Met. V I vers. 388 de

Marsyn Nec çm°

cquam m‘

u‘

value:

era/ ; lib. XV ,vs. 519 deHippolyte

350

ununque era!omnia vue/u s.Quadfeliciter expressit BAC l NB Pàèl æ

Act . V , sc . 6 lou!son corps n'

a !

Han/J! qu'

une p laie.

347 . (I lya:a ah‘

aù Râodopa‘

a

regm Lycurgum Dryantis

filium , intellige quiLiberum de re

gno fugavit quem quum negaret

Deum esse vinumque bibisset e t

ebrius matrem suam violare valnis

set tune vites excidere est conatus

qui insania a Libero obiec ta ,uxo

rem suam et fllium interfecit ip

sumqu e Lycurgum Liber pantheris

obiecit in Rhodope qui mans est

Tbraciæ cuius imperium habuit.

H ie traditur unum pedem sibi pro

vitibus excidisse . Atque hunc p avo

xpirw‘œG raciquoque vocarunt nt

pote alterapede cæs0,sive læsa.c .

Dryanfiadc .a ulidc meliares

349 . II I/ail . HerculesŒ tæus di

otus est abŒtamante , in qua arsit

vel ob tunicam venenatam m issam

aDeianira, u t fabnlæ fernu t Ovid.

IX M e tam . Geuemçue dracanum .

Athamas in furorem versus est ira

Junanis :gener fuit Cadmi etH ar

mania :qui in Illyricum prafec ti

indracones versi sunt nude gener

dracanum dictus est.

350. T:‘

samem‘

yaeper/n‘

.DeOreste

2 6 P. OV IDI I NASON I S

Nec tibi contingat matronapndieiar illa,

Qua patnit Tydeus ernbnisse num ;

Quæqne suiVenerem jnnxit cum fi°

atre mariti,

Locris in ancillæ dissimulata necem.

Di quoque tam faciant passis gaudere fideli

Coniuge , quam Talai Tyndareique gener ;Qnæqne parare suis letùm patrnelibns ansæBelides adsidna colla prèmnntur aqua

Byblidas et Canaces , sicu t facit , ardeat igne

intel lige quiexH ermione Tisame

num filium susecpit. Dow C di!

rôœsyue vire . Alcmæanem intelli

git Ovid. Amphiarai et Eriphyles

filium , qui accisamatre in furarem

versus fingitur. Consu lta oracula

in termm omnium recentis imam

ire jassus est.Nactus itaqne terramqua Ache lous in mare erumpit

filiam Achelai Callirhœn uxorem

habuit vide Apolladorum , lib. III.

35 Nec h‘

ôi conMrgal etc . E gia

leam intelligit , Diamedis uxorem .

Quum enim Venus aDiomede vu l

nus accepisse t eins uxorem tantœ

libidinis impotentem reddidit u t se

passim H ippolyta et Cametiprosti

tueret ; quorum furiasis amaribus

adeo en gitabatur u t ipsiDiamedi

Traiaredeunti necem malita sit

quam ad Junoais aram nacta can

fugiens , vix evadere patuit. SALV .

35a. Num . Unus Heinsii natum ;

sed tune legendum quam nam

u traque casu construxerunthoc ver

bum Prapert. III | 4 fm læ s em6n

su Deos ; V irgil. E u . II , 54 |

sedj urafidemçwSapplifi s en duit, et

alias apud diverses.

354. Lacris . Hypermnestra La

rrensis quum fratris viri concn

hilum adpe teret clam noc turna

tempare_

id adsecuh ,mane pudore

adfecta u t acc lus suum dissimula

ret , aucillam cum famula necavit

quasi in eius concubitu eos depre

bendisset .

356. Coniuge quam Talai. Eri

phyle Ampbiaraiuxar TalaiElia

latentem maritnm ne ad bellum

Thebanum iret in qua per augu

ria praspexerat se periturum pra

didit corrupta monili quad alim

V enuspassederat:deprehensusma

ritus et in bellum praficiscensAlc

mæanililiamandavit, u tquummar

tuns esset mactaret tumulo sua

Eripbylem matrem ; quad factum

est sed postea insanus factus.

Tyndaæ iyuegener. Agamemnon ge

ner Tyndari nam C lytæmnestra

Tyndari filia fu it , u t scribit Pan

san. interfec tus est ab m are dalis

Æ gisthi. Dam.

359. B IJ/ù. M ileti Elia et Gya

nes Cannum fratrem impudice

amavit cuius concubitum quum ad

sequi nan posset lacrym is liquata

est in fantem Ovid. lib. IX Met.

E I Cann es. Fuit Canace

E olietAmphiteæ filia; cniusardensamoreMacareus frateream violaviL

V erum conceptus infans rem vulga

vit.Æ alus itaque titi: ensem misit ;

que accepta anse flagitium a fratre

illatum nece suanlta est. DESSBL.

I B I S .

Nec nisi per crimen sit tibi nata saror.

Filia si fuerit , sit quad Pelopea Thyestæ

Myrrha sua patri Nyetimeneque sua.

Neu pia neve magis capiti sit 6da paterna

Quam tibi vel , Pterela ,vel tibi, Nise , fn1t

Infamemque lacnm seeleris quæ am ine fecit ,

Pressit et inductis membra paterna ratis.

Ut juvenes pem s, quorum fastigia vu ltns

360. d‘

il lil i/îl e :omr. ”ola nou,nnlli namj l a max sequitur su

periari versa ska/[ c a? pra [c a?scribendnm cum Bt moniensicodice

et libris CanstantiiFm ensis. H .

FïIù si/œrù. Peloœia cumpatre Tbyeste inscia concubuit ex

quanefariaconcubitu Æ gisthusna

tus est quem a matre ut scelus

tegeret, in sylvis expasitum , acapfis

nutritum fabu lantur nude et illi

nomen. H ie e tate grandiarAtreum

et Agamemnanem accidit. Var..

ARM . Pe lapa T y es/i. Tàyeslc

quatuor libri ; recte u t manui ad

Epist. V I II vs . 9.

36 1 . Nyd ùua e.Quum patris can

cubitum esset adsecuta , pudore in

avem convem sui nominis luce

nan vole t , solaque amat tenebras.

Fabula est apud Ovidinm in lib. Il

Met. vs. Dan. MyrrÀa sua

pü t t'

. Fuit Cynam , Cypriarum re

gis {iliaMyrrba, que nt inX Me

tamarpbas. inscio cum patre conan

buit ; a qua œgnita parum abfuit

quinœcidere tur ; nam stricto gladia

eam petiit , que in pedes se dedit

inArabian usque ubiinmyrrbam

arborem diciturmu tata, e tAdanem

farm0üu imum edidisse quiadeo a

Venere creditur amatus. ZXn.

363. New: uagz‘

s p ia si! capil lça:

perm /ü ùu‘

çu . Plurimi ve terum

Filia neve magisa pitisit tidapa

rentis ; vel par/emo. Pato Na

p ia ner:nagis . Hsms.

364. Quam [ua vel Pferela. Quamsa ve!Plane/c mu lti ex antiquis ;

quatuar Quam !i61‘

vel Pferela

u trnmque recte .H . PIeæ la. The

barum rex a Creante necatus est

proditiane Polydices filiæ Ovid.

V III Matam . Tac , Nise fait.Pandian Athenarum re: quatuor

habuit filias , Nisnm ,Æ genm ,

Lycum Pa“antem . Nisus Megama

sium rex, abseu usaM ince , proditia

ne Scyllæ lili: que M inois amore

capta est erinem fatalem am isit

sicque interemptus est ; Ovid. V l II

Metamorph . Dont . Quam [ua œ!

Plerela.DeTapbiarum rege eiusquefilia Camæ tbane lacum intellige ,

que Cepbali amore capta patriam

patremque bastibus pradidit . V AL .

365. l afu ma. Tu llia Tarquinii

(ilia carpentum per ara patris in

terfecti agi jussit qua scelere loca

nomen dedit. Nam viens ille est

dictus J‘

t e/crains. Dam.

366. l aine/fs memôm paterna ro

h‘

s. Malim imac/ü . Hama.

367 . Uf jwenes ,p rws. H is versi

bus Hippadamiæ praci tanguntur

quasŒnamaus E lidis et Pisa rex

curulicertamine vietas interticiinssit. Quum enimŒnamaus ex ara

cula percepisset aliquanda fare

u t a genera can6ceretur omnibus

30 P. OV IDI I NASON I S

Ut quas dux Pœnus mersit pntealibus nndis,Et jacta canas pulvere fecit aquas

Sex bis ut Icaridas famnlæ pariere praeique

laque caput damini qui dabat arma pracis ;Ut jacet Aania lnctator ab hospita fusns

Qui , mimm , victor , qunm œcidisset , erat ;

Ut quas Antæi fortes pressere lacerti ;

Quosque fera:marti Lemnia tnrba dedit ;Ut qu i past longum sacri monstrator iniqui

menus. Ut plerique mala etiam

b strygom‘

o: [ares nisi quad tres

scriptiLa stq gom‘

a dana: probe.

H . Ut Le strygom‘

as. Antiphates

La tryganuu rex fuit qui et unum

ex U lyssis sociis comedit ac naves

virasqne mersit , pre ter unam qu:

Ulysse…vehebat ; u t inMet. XIV ,

2 40 ab Ovid. dacemur.

39 | Ut quas du:Pa ru .Appianus

Alexandrinm in ea , qui L üf q

iw ibitur libro asændit Gartha

ginenses quandaque Acerranarnm

senatnm per indueias fidentem pu

teis immersisse, atque saxis abrnisse.

Addit vetus interpm Amilcarem

tune Pœnorum duœm fuisse de

bac poto poetam laqui crudelitate

Iia t atii alim inælligm t.

393. E t œ/ut Icarz‘

dos[onu/: perùre. &:tus ut Icurü os Mentel. e t

…s V atic . &ctus ut Bananiensis.

Optime Sarrav. et Begins Ji:ut

Icaridu [m u/o ; sie e t Leucothoe

t ses /am ies dat , Met.W. H .

6is ut Ican‘

dasfaurq pen‘

eæ°

Odyss. x Turn substrats pr0cis

famu laria scorta neeantur. Informi

tnmulnm l'

une pependit anus. au

:«6epg» Sam irç Homer. d. vs. 462 .

394 l aque caput dan iæi qui du“!

annapracis. Hæc omnia t epefies in

Odyss. X.

395.Aom‘

o addespite.Ab Hercule .

Lad a/or ete. Antæus.

2 97 . (ft yuas J atc z‘

. Multas ex

ternas certamine ab Antæa occisas

fuisse auctor est Diadam398. Lemnia turôa dedit etc. Lem

niensœ mnlieres quumVeneris sa

cra casentaversetæ irataDeaeis te

trum immisù ad0rem . Quumque

Lemnii viri in Thraces bellum age

rent , tandem viatores magnam pel

licum turbam seenm durera quam

qaum urares [erre non passent ininriam unanimes decreverunt viras

occidere quas ut statuerant ad

unum interemere pariter et Thra

ces mnlieres filiasque metnentes ,

ne patem am ulcisceœnturiniuriamnan tamea tante immanitatis fuit

H ipsipyle que s0la patri Thaanti

pepereit eumque servavit.

399 . U!yuipast longum. Port uo

uuu anus ses aliipast un um tres

past canas. Forte post tanto ; Pant.

III EI. IV , vs. 47 V ix bona past

tanto que renti verba subibant

V irgil. Georg. III vs. 476: Nunc

quaque past tanto videat desertaque

regnaPastamm et lange saltas la

teque vacantes a retius lib.V

«Q uidve novi patuit tanto past an

te quietas Inlicere ? H . (ft qui

port. Prasillus ut alii cod. babent

34 OV IDI I maso l

Parte pates Tydeus temporis hujns cris.

Atque aliquid facias , a vespere rnrsns ad artus

Cur exsternati Solis agantnr equi.

Fœda Lycaaniæ repetes conviviamensa:

Tentabisque cibi fallere fraude Jovem

Teque aliquis pasita tentet vim nnminis apta

Tanælides tu sis Tereidesque puer.

Et tua sie latas spargantnr membra per agras

Tanquam qua:patrias detinuere vias.

Ære Perilleo veras imitere juvencosAd formam tanri convenients sono

Utwaferox Phalaris , lingua prins ense resectaMare bovis Paphia clausus in ære gemas.

Dùmque redire voies ævi melioris in annas

Ut vetus Admeti decipiare sacer.

Atque eques in mediimergare varagine cœni

Dnmmada sint fati nomina nulla tni.

Atque u tinam percas , velati de dentibns arti

Sidonia jactis Graia per arvamanu .

que alu unus V aticanus veniant. filium T erei designat patri adpo

Legewm‘

ent. H sms. situm Tàrciciusquc pucr. Ten i

Aut aliquid. Adludit ad fabu que multi veteres. Canstantius T

lam Thyestæ et Atrc i a quorum mas atque. Lege Tcæ idcsque cum

mensaSol dicitur avertisse enrrum ; Petaviana. Hunts.

vide Hygin. Fab. 68 et Tragœd. 445.Atque cqucs .Dehisrente terra

Senecæ Thyest . in u rbe arnspiœs respondernnt

434. Tcutaôisquc ciôifruudc.Ali Pœtulionem manium Deum pasce

quafraude Jure t. et tres alii forte re virum fartissimum qu inisi da

Japis/ruul e ; quamquam hunc et retur interitum urbi imminere.

proximum versum suspectas babca. C urtius inveutus est qui armatus

436. Tautatü cs Pelops, fifiusTan cum in lacum se deieeit. Nomen

tali , numinibus hospitia susceptis , datum est u t Curtius locus adpel

a patre adpasitus est experiente au laretur vide Val. Maxim . lib. V ,

Dii essent. Reliqui abstinuernnt cap. 5. Dam.

Una C eres bumerum absumpsit 446.Fac/1 tui.Futiduaveteres.H .

quem pasteareddidit eburucum di 448. Sidonie j ad is. Spursis mu lti

vinitas. Tu Ter msque pu r. Ityu veteres nostrifac/ù .

I B I S . 35

E t quæ Penthîdes fecit fraterque Medusæ ,

Eveniant capiti vota sinistra tua.

Et quibus exigua volncñs devata libella est ,

Caï para projecta qua sua pnrgat aqua.

a nera tatque feras, quot dicitur ille tnlisse

a ns ab inferiis culter abesse solet.

Adtanitnsqne seccs nt quas Cybeleiamater

lncitat adPhrygias viliamembramodos.

Deque vira fias nec femina nec vir , nt Attys ,

Et quatias molli tympana rancamanu.

laque peens subita magna vertare parentis

449. Pcntñcidcsfccü .Pcutâäcs ex

scriptis ; pra [mla yut me liares de

fi c h e ; unus”d u”: versus ne

miniintellectus. H .— Spæ tidcs Gal

licus l e palm Petav. nihil hic ia

telliga.

45 E t quibus cz iguo wlum ‘

s.

Intellige cas impm atianes , quibus

Apollonium Rhodium a Gallima

cha , sub Ibidis nomine devatum

esse diximus initio barnm observa

tianum . Ovidim enim plau ius de

scribere nan patuit Ibidis natumm

quam ventrem rostro purgaœ soli

tam pradiderunt , Plin. lib. VIII ,

cap . 3 2 ; Æ lian. lib. VI , cap. 7 de

Hist. animal. SALVAG .

453. Vulnera totqucfi ms .De Me

nœtia nonnulli intelligunt quad

falsum est ; nam loquitur deOsiride

qui in 2 4 partes discerptus fuit a

Typbane fratre buic mafl ua, sacra

institu ta fueruut ab usare in qu i

bus pix ulum est gladium esse .D .

455.Adtou‘

tusquc sa cs.Maserat,

en ec tis virilibus semivirum fea tet nunc a Gallis sacerdatillus sacra

eius œ lebrantur. Cyh lcia n atcr.

Cybe le a mante Phrygiœ nomenhabet , in qua colebatnr alii aixe

'

xy€wrîwr$v :|fæl i» id est , acapitisratatiane , quad proprium est sa

œrdatum Ut queis €]5t‘kÎ4 mater.

Quas scripti. H . Cy ôeIcia mater.Adcs a Cybe le fera mantium

Dea ades et sanante tympsna

quate flexibile caput latus barreatflagello camitum chorus ulu let.Altius xêpùnzœ càsxaüpwsc , Lucian.

Dialog. XXV I.

457 . Deque nico. Atys a Cybeledilertus in Phrygiam navi de latusest qua in loca instinctu numih is

pudendasibiamputsvit com itesqneCybe leias sumptis sacmrum instrumentis cratalis tympanis , tibiis etcymbalis ad eius sacra ce lebrandabartatus est mentemque fur0revesandam. ZAR.

458. Molli muau . Nam illi peauliarinomine mol/cs ab evirationemdicebantur. SALVAG .

459. l aque pccus. Atalanta su

perata ab H ippomane cursu versa

est in leænam ,

marita in leanem

u t Cybeks sacerdo tes virilia ampu

tarent eius reiœusam banc tradit

Lactantim :Deùm inquit mater

amavit farm…adolesœntem et

eundem cum pe“ice deprebensum

36 P. OV I D I I NAS ON I S

Victor ut est celeri vietaque versa pede

Solaque Limane pœnam ne senserit illam ,

Et tua dente fera viscera carpat equus.

Ant , nt ù ssandreus domino nan mitior illa,

Saucins ingesta cantumuleris Immo.

Ant , ut Abantiades , ant nt Cycne‘

ins heros

Clausus in æquoreas præcipiteris aquas.

Victime vel Phœba sacras macteris ad aras ,

Quam tulit a sævo T hendatns hasta necem.

Ant te devaveat sertisAbdera dichas ,

Saxaqne devatnm grandine plurapetant.

Ant Javis infesti telo feriare trisnlca

Ut satus Hippanaa Dasithaesqne pater;

conversa quam in Cybelis templo

amaris impatiensH ippomenes cum

puella rem habuisset Dan.

46 J‘

oluqueLima“ .Limane ,Hip

pamenis exAtalanta filia apatre

in adulterio deprehensa equis di

scerpenda est tradita. 2 1m.

463. Au! ut Cassuudn‘

dm iuus

nou mitior ilia. Libri mu lti veteres

Cassandre ; quidam Cu so m Jo

m‘

uo nanmitior ille vel Cassan

l rcus u t Apolladarum Cassan

dric tymnnum intelligat , de qua

Pont. lib. Il El. ubimanuimus

scribendum videri , vs. 43 Ant

Cassandreæ domino nonmitior ur

bis. fl eurs.

465.Aut ut Aôaatiadcs. Perœum

intelligit ; nam exLynrea et Hyper

muestraAhas es Abante Prœteus

e t Acrisius ex Acrisia Danae e

Danae Perseus ariundus est :qui

arru læ inclusm , ab Acrisia in mare

præceps datus est pastquam consu

lentiDen…«qu'

rumb a qu iero»; d,i

,äim v , ex oracu la responsum esse t

nasciturum e filia tilium a quo in

terimeretur. VAL. Anna.

siusArms.Cycucius cum Sarraviana;mu ltiù ÿneius e tLencms; pra Ca suse tiam Clausus repanendum .Perseus

enim et Tenesarr.:inclusiInerunt

quum inmare pra ipitahantur. Nas

plura de bac loco natis uberiaribmin medium proferemus. H . Ly r

ncsius àems. Loquitur de Tekpba

qui Lym esium e t Pedasum urbes

tenuit imperia is cum Ange matrein urnam impasitus u t Euripides

et S trabo scribunt ad ostia C ayci

fluminis de latus est ubiimperiihe

res relictus est aTheutrante. Dom.

469. Aôdcm . Urbs Thraciæ initio

anni hominem dev0ve t pra salute

communi abruitque lapidibus.

47 2 . Ut satus H 1pp0uoo . Impre

c2 tur hasti xqmwoæi ; flœ«. De Capa

nea H ipp0n0ililia quem pac te in

appugnatiane Thebarum fu lmine

percussum esse fingunt. l llud non

perinde notum , ab ipsa primum sca

larum oppugnatianem inventa!“

cuius rei testis est Vege tius l|b. IV ,

e. S . 00sitäocs.Atrax quum

I B I S . 3 7

U t saror Autonoes. u t cui materteraMaia est ;

Ut temere aptatas qui male rexit aquas :

Ut feras Æalides nt sanguine cretns eadem

Quo genita est liquidis qua:carat Amtas aquiaUt Macedo rapidis icta est cum conjnge flammisSie precar ætherei vindicis igne cadas.

Prædave sis illis quibus est Latania Delas

Anta diem rapta non adeundaThraso

Quique verecnndæ speculantem labra Dianæ ,

Quique Cratapiaden diripuere Linon.

Neve venenata levins feriaris ab angne

filiamDasitbœnaJave compressam

prodidisset fu lmine en tinctns est.

473. (ft saror. Semele saror Au

tonoas , Inca Javis quam decepta

impe travit , en tinc taest ; vide Ovid.

III Metamorph . Dom.— Ut æ inæ

tertem Main. Nan referendum bac

ad Semelen cuiMaiaAtlantis (ilia

matertera magna fuit tune enim

legandum esse t et cui materMata)neque adŒnamaum ,

M artis et S te

rapesAtlantidis 6linm , coinsdamnsl'

ulmine quaque arsit sed patins ad

Jasinm Java e t Elec traAtlantida

natum . VAL. Anna.

475. (ft/crus 1E0/1‘

dfl . Salmonai_,

Æ oli filii, temeritatem in V I Æ n.

Virgil. cecinit Vr‘

l i ct crude/es dan

tem J'

a neape nas etc. H ie solium

sibi perforatum exstm xit in quo

vehebatnr nude crepitus ingans

pradibat , et aquam par foramina

emittebat pm dicans tonitrua et

pluvias u t Deus edere :quem Ju

piter fulminavit. Zita. Ut san

g uine natus eadem. Nax ia quid de

Ismenea Lycaanis fi lia commini

scuntur ; qu i qunm Deos llœcifa

cere t fulmine percussus interierit

Sm etins de ipsa Lycaane interpre

tatur. Ego , banc libri San-V icto

riani leatianem sequar u t eadem

sanguine nati :quiaLycaanis libems

inte lliga cas anim partim in lnpas

conversas , partim fulmine percus

sas auc tar est Hecatæus Milesius

libro II Genealog. Natal. Comes

lib. IX cap. 9 Mytholog. SALV .

&nguine natus.Cretus tresscripti.H .

479. Pm d4 que sir illis. Impre

catur laniatianem a canibus , qua

lis cantigit Thraso puera in B ela ;Thrasusautem pner Diana dilectas

acanibns discerptus est. Ego Thra

sum eundem pu ta cum Thu io,Aniisacerdotis filia

,de que Hyginus ,

cap. 2 47 .

480. Ttlraso.Quidam Tôaso. Tâc

sius Hygina est fab. 2 47 maxLinon

pra Linum tres scripti. Ha us.

482 . Quique Cmtopiq n diripueæ .

Duo Lini fnerunt , alter Apolliniset Psamathes, filiœCr0t0pi filius, acanihua est discerptus. Cm!opiudæ

dicitur, quadnepos sitCm t0pi.Pau

san. alterAmphimari ein:quifuitNeptuniet Uranic ti l. qui ab Apol

line sagittis caufixus fuit ea quad

se illi arte musicas comparasse t.

483.Neue.Emydiœ , usarOrpbei,

38 P. OV ID I I NASON I S

Quam senis Œagri Calliapesque nurna;

Quam puer H)psipyles ; quam qui cava primus acnta 48

Cnspide suspecti rabaraExit equi.

Neve gradns adeas Elpenare cantins al les

Vimque feras vini qua tulit ille modo.

Tamqne cadas damitas, quam qmsqms ad arma vacantem

Juvit inhumanum Thiodamanta Dryops 49 “

Quam ferus ipse sua paru t mactatns in antra

Proditus inclusæ Cacns ab are bovis ;

Quam qui dana tulit Lemæa tincta venena

Enboicasqne sua sanguine tinxit aquas.

Val de præcipiti venias in Tartara saxo ,

Ut qui Socraticum de nece legit opus ;

Ut quiTbeseæ fallacia'vela carinæ

Vidit u t Iliacamissns ab area puer ;

Ut teneri nutrix eadem matertera ,Bacchi

f|l|| Œagri et Calliopes vide Ovid.

Matam . lib. X vers. sa serpentis

irta mortua est.

485. Quam puer. Opheltes li lius

I.ycnrgi regis Nemearnm qui pa

stea Archemorus est dictus , dum

parum diligenter ab H ipsipyle nu

trice cnstadiretnr serpentis marsu

exstiuctus est. Qua arbitate Lyrur

gus iratus dirum ins in l l ipsupy lemexercnisse t ni aG ræris fuisset pra

bibitus; atquam aboraculaadmaniti

essent Græci nan prins Tbebas

passe pervenire quam Archemori

manas placassent ludas funebres

constituerunt de quibus vic tares

apii carana insigniebantnr et ludi

postea celebres ex IV aganibns l sth

mii. M 1cn — Quam qui. Laocoon ,

immisso tela in equum Traianum

ligneum serpentis warsu cecidit.

N otum est carmenV irgilii. Dam.

493. Quam qui dana. Lichas vene

natam tunicam Harauli adtulit a

que inmareEnhoicum deiectus est ;Hygin. cap. 36. Dan.

495 Vet depre cipitivenias in Tartam . C leambr0tus Ambraciates

Platonis lib. de Anim . immorta

litate , qui Phœdon inscribitnr, per

lerto , e turri in sara præcipitem se

dedit C icera au tem in mare cum

scribit se præcipitasse. ZAR .

497 . Ut qui Tâcscc . E ge us, The

seipater , _quum reverteu tis iilii ve la

nigraex arre prospexisset, mortuum

pu tavit doloreque sese pre cipitavit

ex alto ab bac mare Æ gænm non

nu lli dictum putant.

498. I liaca missns 4 6 arcc puer.

Heu !ralumen illud regia:extra

mnm decus , Tantum timendus ad

necem extrahitur puer ex Eurip.

Hecub.

499 . Nutrix . Ina Semeles saror ,

qunm Athamantis viri Iurorem l'

u

I B I S .

Ut cui causa nacis serra reperta fuit ;

Lydia se scapulis ut virga misit ab altis ,

Dixerat invita qua mala vcrbaDeo.

Fœta tibi accurrat patria popularis in arva ,

Sitque Pbayllææ causa leæna necis.

Quique Lycurgiden letavit et arbore natam ,

Idmanaque audacem ,te quaque rnmpat aper.

Isque vel exanimis faciat tibi vulnus , nt illi,

geret e scapula se cum filia Pale

mane dimisit inmare bac nutrivit

Baccbnm .

Sao. Utm‘

cu sa.Perdix, Dc dali

nepos ex sarare qunm serram et

circinum ingenia sua adinvenisse t

Dc dali invidia deiectus ex tnrri inavem suinominis est conven us.

Lydia. Mars Iliceu Ibyci Lydii filiam amavit que tutaDiana

auxilio, amoresMartis contemnens,

diris imprecatianibus in fnrarem

ac ta se dem isit e scapu la. Dam

Livüa qu idam Lydia nostri.

502 . Invite . Lego inw‘

cto , (namid epitbetum Marti convenientissi

mum quiDans est belli vel in

viso ; id est , ab ipsa adia babit0.

503 . Patn‘

opapa/ad s in arva. Hie

Ovid. Ibidis patriam subindia t

nam initio buius libelli, enm quasi

Libycnm esse aste0dimus. E tanim

leanibus quas 16iä rpopularesNasa

vocat , Libya scatc t. SALV . Fata.

Papbagns Ambra iæ rex, qunm in

cidisse t in leœnam catu lis stipatam

in hartis suis ab ea est dilaniatns.

504. Silque Pl ay /Ic e . Lege Pna

Iccea exAntanina Liberali, fab. |v.

Panb 2 sius exÆ lianaPda; llea scri

bebat.Hu ns. Ita e t nostri.

505. Quique Ly curgil en laceraritnô arôor€ natum. Scribe lt tavil et ar

Jacenatum cumJuretilibro, aliisque

nonnu llis atque ita citat Eutyches

Grammaticus. LetanJi vcrba usus

Noster Meum. III et Virgilius in

C u liœ , 32 4. Adanin autem intel

Ancæum Lycnrgi et Antinaeafi

lium itemque Adonidem et Idmanem quas et interArgonautas numarant ) intalliga videHyginum ,

cap. 2 47 de iia qui apri iain conci

derunt.—É l ad ore natum.Adanimintelligit, CinyraCyprirege etMyrrbaiam arbore natum quem invenem Mars , in parci sylvestris spe

ciem formamque mutatus nt sibi

primas in amore Veneris vindica

ret incau te contra se m entem ,

pemussit vide Nm trum lib. X Me

tamavpb. VAL.Anna.

506.”man que. Idmon,ApollinisetPbere tic tilins vel, nt aliivolunt,Asteria .E t audacem pac ta illum va

cat, quia, qunm sciret se in illaaxpe

ditiane erat enim vates peritu

rum tsmen una cum ArganauüsArga navim canscm dit. Quumquealiquantum a sociis secessisset ab

apra accisus est ut Orpheus e t

Apollonius testantur.

507 . h que nel . In agro Pmsidio

niah rum in regione Andragathia:

que , quam venando excellen t , ca

ptammque fersrum capits e t pedes

Diana vovisset , capta ingentiapre

solum caput arbori adpendit Des

mntempta max qoum eadem lara

40 P. OV I D I I NAS ON I S

Ora super fixi quem accidere suis.

Sive idem simili pinus quem morte peremit

Phryx et venatar sis Berecynthiades.

Si tuaœntigerit Minoas puppis arenas ,Te Careyrænm Cressia turba pntet .

Lapsnramqne damum snbeas , ut sangnis Alevæ ,

Stella Leaprepidæ qunm fuit æqua vira

t ue vel Evenus torrenti llnmine mersus

darmirat meridiana e stu salu tnm

apri capu t darm ientis as oppressit.

508. Ora super su i. Bectius in

aliis impressis et Ma“. Ora super

j lz i. C IOP.

509. Atque ùc . Atys etNanclus

pinei pomi casu darmientes in ve

natiane abru tisunt.

5 a. Vena/or Pârygia sisquc B c

rcntbiades . Nan constant sibi codi

ces ; plerique Frigidavenatar sis

Berecyntheades vel Frigia vel

Frizm . Loge Phryx tu venatar

sis Berccyntbiades. Il ems.

M'

noas. Sacii M inois regis

interfecti in Sicilia injuriam u lci

mantes, quicnnque exSicilia inCre

tam navigarunt interficiebant.

5|3. Lapsumm.Alcide, Alabe La

rissc i fi lia cum vira Lycoride ea

dem domus ruina obruta est. Dam.

Ut sanguis Âlcva . V ideturpac ta

historiam Simonide significare cu

insmaminere Valer. Maxim. lib.

cap. de M iracu lis et Cicera item

lib. I l de O ratore , bains verbasuntbc e Dicnnt anim , qaum cama

retGranone inThessaliaSimonides

apud Scapam fartunatum hami

nem e t nobilem reeinissetque id

carmen quad in cum scripsisse t in

quo mu lta in Castarem scripta et

l ’a!lurcm fuissent nimis illum sar

dide Simanididixi5se se dimidinm

eins ei quad partus esset pra illa

carmine daturum reliquum a suis

Tyndaridis quas e que landasset

peteret si ei videœ tur. Paula pastferunt esse nunciatum Simanidi

,

u t prodiœt invenes starc ad ianuam dnas quasdam qui cum ma

gnapere evacarent surrexisse illum

ipsum pr0disse , vidisse neminem.

I lac interim spatio conclave illud

ubi epnlaretnr Scapas concidisse

ea ruinaipsum appressnm cum suis

interiisse, etc . Fu it enim Scapas

Alevæ sangnis bac est , ex illius

progenie Creantis , et Et hecm tiœlilius , u t interpres Theacriti tradit.

Per stellan ergo Cast0rem et Pol

lucem qui Geminorum sidus can

stituunt intelliga per Lycoridcæ

autem virum Simanidem . Mm.

5| 4. Stella Lycoridæ . Itaete Leo

pæp ida° ScaligerAnsanianis Lectio

nibus insistens vestigiis vetcrum

exemplariùm:I.eaprepisfi linsSima

nides ; ita passim auctores. II .— Ly

carie/c Sed cur Lycon‘

des abOvidia

Simonides dictus?Il æœ tMicyllus

nt e t Turneb. quem vide lib. IX

Adv. cap 2 5. At Jas. Saalig. lib. Il

Ausan. Le ct. cap. 30 legit Stella

Leoprepidæ cui etc. Puit enim ap u

viù ; Artoepre 95ç u t ait Suidas non

tamen ignara paulo post in eadem

Suida lcgi viiaOran,cm sû'

ç. V . ANDR .

(ftque‘. Evenus , qunm Mar

pissam filiem pnlchcrrimam babe

. 42 P. OV ID I I NASON I S

t ue pawm stabili qui carmine læsit AthenasInvisus percas deficiente ciba

Utve lyræ vates fertur periisse severæ

Causa sit ex1t u destera læsa tui

t ue Agamemnanio vulnus dedit angnis Oresta ,

Tu quaque de marsu virus babau ta cadas.

Sit tibi conjngiinox prima novissima vitæ ;

Eupalis bac periit , et novannpta , modo.

t ne cathnm atnm cecidisse Lycophrons narrant

Hæreat in libris fixa sagitta tuis.

Ant lacer in silvamanibns spargare tnarum

Sparsus nt est Tbebis angue creatus ava.

veœctmdam ac pudicam lectianem

arbitrabantur. De morte Archilacbi

autem , et de Calanda percussore

eius tradit Suidas.

52 5. t uc param sta5ili etc. A

ciatus Parerg. lib. V cap. |8 et

Turneb. Advers. lib. IX cap. 2 5 ,

At6enin legendum adserunt , et de

Hippona€ te intelligendum V ide

tur anim ait , de Hipponacte in

telligi qui claudicante e t parum

stabili versu id est Scamata in

Bnpalnm et Athenia invectus est

Athenienses quo in carmine ne

Athenis quidem pepercerat etc .

SAWAGN .

52 7 . t ue ly re vates. Alcœum

poetam lyricum inte lliga quimar

dadssimis versibus Pittacum prc

ripne Myrsilum Megalagyrum

C leanactidas aliasq ue tyrannidem

in patria exercentes insectatus est ,teste S trabane , lib. XIII pag. 42 4 ,edit. Casanb. H arat. lib. IV , Od.u ,

vers. 7 . Par lc sam dextrarn , fidem

quam Pittaca verisimilitu Alee ns

obstrinxerat violatam intelliga ;

nam in lide adstringenda dexteras

iungere salebant. SALVAG . (”que

lym vates. De S tesicbara forte la

quitar , de qua Haratius lib. IV ,

Od tx vs. 8, Sten‘

càoriquegraves cu

rne na . Credibile enim est poetam

iunxisse tres iamb0grapb0s easdem

qne maiedicns :Archilachnm ,H ip

panaetem e t Stesicharum. SANCT .

Orestes u t iam omnibus constat ,

interfectamatra , furare carreptm

fuit ; inde liberatus qunm per syl

vam iret , a serpente aacisns est. Z.

Oresti. Oreste cum una M edia

dixi Epist. V III vs. 9 .

Sit ti6i. Enp0lis veteris ca

mœdiœscriptorapudGracas ducta

nx0re G lyceria prima nacte mor

tuns inventm est una cum puella.

533.Periissc .Cecùfisse ex scriptis

nam periit pre cesserat. HB INS.

534.Lycopùrona.Hie qunmde au

tiquarum poetarnm principatu cer

taret sagittaab adversaria ic tusae

aidit u t bic ait Ovid.

535. l a! (acer. Pentheus , a fu

rente matra discerptus nomen a

lnctu est sartitns. Dam.

536. Aro angue. Cadmnm dicit in

suguem versum . ZAR .

I B I S .

Parque feras mantes tanra rapiente trabaris

Ut trac ts est canins imperiosa Lyci.Quodque sua:passa est pellex invita sarari,

Excidat ante pedes lingua rasceta tuas.

Canditar u t tarda: Blæsns cognamine , Myrrha

Orbis in innnmeris inveniare lacis.

Inqne tuis opifex , vati quad facit Acbæa

Naxia lnminibus spicula condat apis.

Fixes et in duris earparis viscera saxis

Ut cui Pyrrhasui filia fratris erat.

Ut puer Harpagides referas exemplaTbyestæ

Inqne tui cæsus viscera patris cas.

Trunca geras sævo mutilatis partibus anse

QualiaMim ermimembra fuisse fernnt.

UtvaSyracasia præstricta fance paetæ ,

Sie anima:laquea sit via clausa tnæ.

537 .Perquefi m .Dyrce Lyci,Tlæ

barum regis uxor , qaum Antiapen

quam'

Lyç ns ab suspicionem concu

bitus repudiaven t in carcerem de

trudendam suasisset mortuaLyca,Zetus etAmphion nati exAntiopeeam revinc tam h ummm sylve

strium candis in ultianem mater

nam dilaniarunt ad eum lacum

qui fantisDyrcæi aDyrce nomen

accepit ; vide Hygin. fab. 7 e t 8. D.

54! Cognitorut tarda .C inyras,Cy

priarum rex , cum Myrrba filia de

œptns rem habuit , qua deæctafaci

nare eam stricto ensaparArabiam

est insec\atus ubiurbem afiliœna

mine adpellatam condidit que in

sui nominis arborem est Dearnm

m iseraüane mutata. ZAR .

543. Inque tuù api/c:. Achai plu

res fnarunt quorum bic unus de

qua nnnc agitur, in cuius par bartum ambulantiscapite agmen apum

insedit, quad qunm expellere vellet,earum aculeis acie acu larum dicitur

privatns, nt tradit vetus interpres.Z .

545. Fit as et in Juris . Prome

theus , qui fratrem habuit Epime

theum ex qua Pyrrha nata.

547 . ”arpagida . ”arpagide: ex

scriptisiHB |NS .

549. Trunca. Mamertes , ut scri

pserunt quidam Mycernus Sysa

pbanisCarintbiifrater, qunm fratris

filium imperii cupiditate necasset a

Sysapbane membratim est la cra‘

tus. Dan.

plerique. fi rms.

litre Syracus etc. Syracu

sius pacta Empedocles est phila

sapbus et pacta; vide Harat.deArt.

paet . Deus immortalisbaberiDum

cupit Empedocles e tc. V . Anna.

dÿmcun‘

o. Syracosio dixi libroV

vers. 2 7 7 Fastarnm. Hnms.

46 P. OV IDI I NASON I S

Vicit , opem miseris Argolieisqùe tulit.

t ue nepos Æ thræ , Veneris periturus ob iram ,

Essul ab adtanitis excutiaris equis.

Propter apes magnas nt perdidit haspas alnmnum ,

Perdat ob exiguas te tuus haspas opes.

Utva ferunt fratres sex cum Damasichtbone cæsas ,

Intereat tecum sie genus amne tuum.

Addidit u t fidicen miseris sua funeranatis ,

Sie tibi sint vitæ tædia justa tuæ.

Utva sarorPelopis saxo durans obarta ,

E t læsns lingua Battus ab ipse sua.

Aera si missa vacuum jaenlabere disco

Quo puerŒbalides ictus ab orbe cadas.

Si qua par alternos pulsabitur nnda lacertas ,

Omnis Abydena sit tibi pejar aqua.

Charœbo monstrum Glias matrum

sinn aduœn: atque devor2 ns in

terfectum S tatius lib. I Thebai

das ubi bac monstrum grapbiœ

depingit dicens 596: Seramemor

thalami,mœstæ solatiamarti Pbœ

be , pam ,monstrum infandu ,Ache

rante sub imo etc. Ovidius au tem

illud monstrumpestem adpellat. S .

579 . t ue nepos /Etfira . Bevera

Hippolytum obiram Veneris , que

ab ea contemqebatur, interemptum

camperia apudOvid. lib. V Pastor.

309 Hippolyte infelix , velles ao

luisse Dionam Quum consternatis

diripereris equis. SALV .— l îoritu

Ut perdiJit haspes. Id est ut

Polydorus aPolymnestm ,Thrsciæ

rege violato bœpitii jure necatus

est, cupiditate auriquad babebat.D .

583. (ftquefl runù De numero 6

liarumNiobesdiverse apudaucæres

reperiuu tur sententia namHame

rus pueras puellasque senas fuisse

scribit , bis septenas Euripides qui

dam alii scriptams tres tm tnm vo

lunt ; Ovid. etiam in V II Met. bis

septem dicit etmarium panitnomi

na:quiamnes sagittaaPbœbaaccisisunt propter matris nimiam su

perbiam Latanœqœ contemptum

quam sterilem prædicabat e quibus

unus erat Damasicbtan.

585. Addidit . Amphion caniuxRiabes mortuis filiis , sibimortem

conscivit clarus arte musica. Dom.

587 . J‘

ororPelop is. Niobe Tantali

ex Taygete filia Ampbianis Thebarum regis naar fuit qua:nimia

mœrare ob natarum interitnm in

marmor dicitur versa u t ab Ovid.

inMatam . lib. V I accepimus

588. E t lasus lingua Battus . In II

Metamorph.

590. Quopuer.Hyacinthus, aPhœ

ba dilectus in ludo disci ab ca est

extinetus per imprudentiam . Dam.

48 p . ovm u NASON I S

Qua suaPenthîden proles est ulta Lycurgnm ,

Hæc maneat teli te quoque plaganovi.

t ne Milon robur diducere fissile tentes ,Nec possis captas inde referre manus.

Mnneribnsque tuis lædaris , nt Icarus , in quem

Intulit armatas ebria turbamanus.

Quodque dolore necis patriæ pia lilia fecit ,Vmcula per laqnei fac tibi guttur cant.

Obstruc toqœ famem patiaris limine tecti,

Ut legem pœnæ cui dedit ipsa parens.

l llius exemplo violes simulacraDianæ

Aulidis a portu qui leve vertit iter.

Naupliadæve modo fict0 pro crimine pœnas

609. Pealàeù!eæ. Pa !âlden vc te

res. H . (Ina sua. Bute: Lycurgi

filins, obpatrcm sublatum aBaccho ,

eins nnminis sacerdotes amnes necavit variis et acerbissimis suppliciis.

6 Dedneere. Dü uceæ , etMilon

pro I ii/o. Ha us.

Munen‘

h s. l carus Erigones

pater qaum Atticœ colonos vini

usum dœuisset illiinnsitato liqnore

ebrii, venenum datum sibiarbitran

tes, cum neœruntuno impe tu:cninsmorte audita Erigone li lia laqueo

vitam finivit ; Hyginus , Fab. 130.

Gui/ur eat. Eau! cod. Polit.

e t duo alii. m s.

6 7 Obstrùlusçue. 05slmeloqwbene Jureti liber. H . Obsta c le .

Tantum erat landis bellicæ studium

apud La edœmonios, u tmatres filiis

in aciem prodeuntibns scuta porri

gentes, hœc dicerent: cum his, ant

victores, autmortui. Eurysthcnes

qunm male pngnæse t, domum sem

pitcrno dedecore adfecit qua de

conso mater indignata cum clau

snm inedia perire coegit. Don .

b‘

aw‘

afl eefi . Alu autem

p li pu lant legendum quoniam de

Pausania inte lligatur, qui in templo

M inervæ obsessus fuit.

Scribit autem Æmilius Pr0busmatœm Pausania Akitheam no

mine qaum ille in templum couru

gisse t cphorique fores ædicu lœ

ubi ille abditus erat obstm erent

ac tectum demolirentur u t inopia

rcrum ac l'

ame laborantcm hoc pacte

couficcrent ; pœ tquam de scelcrc ac

proditione fi lii comperissc t pri

mum lapidem ad obserandum illam

adportasse id quad bic Ovid. in

nuit qunm dicit legem pœnæ ipsum

parentcm dedisse . V erum in schedis

San-V ic torianis legitur, ipsepamns

Et tum Agesilanm Pausaniæ patrcm

œdis fores occuluisse putandum est.

I l lius exemp le . lntc lligcnd:

illasunt de Aiace O ilei qu i ob vio

latam Cassandram in temple Pal

ladis Den: naufragium fecit ut

ante est dietum ex sententia e t 110

mcr. e t S trab.

Ma p/fade . Palamedes cri

50 P. O \ ID I I S ASO \ I S I B I S .

.‘Iembm feras Sty gi: semim m ta rati.

Ê tre Remo mur0s anso transire m eu les ,

S ofia sint capiti m stiea tela tuo.

Benique Su matieas inter Getieasqne sagith s ,

B is . pm or . nt visas et moriat e locis.

IIœe tibi tanti5per subito sint missa libello

Immemœrs ne nos esse quen re tni.

Pauea quidem . late—or :sed Di dent plnra rogatis ,Mu ltiplieentqne suo vota favore mea.

Postmodo plura leges . et nomen babentia verum

E t pede . quo debeu t aefia bella geri.

pater C lini.a dic tus fu it. Pen it au

tem in oppido que—Iam Pbrygæ

eiwumdatadome quaerat igni

bus . qunm ii qu i a I‘barnatu xa ad

inter6rieudum illum erant

fem m ardinou au lerent ; aucto

resPlat. e t .Ëm ilius

636. Sh_( ù neci. fi ü . enN ih aui

libro . Hau s.

638. fl ash .: #11 . Rutrum.\ el t a

intelliga ZAR .

l ‘aura ,°u ü .

_Iä&w sd

Di du !fl ancW i fi . Scribe svp

h‘

s . u t sit sensus , Dii plura mala

dent tibi quam ia boropwub em

in te

sit :monstra omnia :geminam le

efiœ em habet exemplar Maffeia

num e t unum Bibliotbece ‘ atica

ne mgu as . Quad verbum quam

adpœite hic sit , propter sequens

carmen quis es t quia statim vi

deat Ego vero ,Burmanno

adprobante servo mp h‘

s u t Trist.

lib. Il , vers. Majora petiti:Credil>ilc est magnœ sc pe de

disse Deos.

656. El” . yaa l ek fl a‘m ‘d h

‘en . Carmiae iamlfiœ utemur ad

EXCURSUS

IN OV ID I I IB IN ,

AU C T O B E D . SALVAGN IO BOE SS IO .

CAPUT I .nnvros ann:rom ano nauns annowssx nom ma u nu m m eo

anan a s: qnmns naonm rs œnmo vu sa u t s svr opus.

QU I] primumanimnm adOvida libellum in Ibin cuar

sandum adpuli, nihilmihiprins atque antiquius fuit , quam

ut omnium , qui de bec libello bene meriti es sent Com

mentarios undique perquisitos evolverem enimvero plu

rimi tum nostra, tum patrum e t avornmmemoria , inboe

poematio ,tanquam in Olympieo stadio non eiha pulveris

taetnm desudamnt. Quœnm vetnstiorädnl oç eæteris faeem

prætulit sed ejus scrinia,inquitAdriauusTnmebns ,

Adversar. lib. IX cap. 2 5 alii interpretes compila

mnt ; et scripta, etsi mendosa, nude tamen multa odo

raripoteramus , snppresserunt. Nos ilium tamdiu de

sideratum in lacem edemns ; sed enim , quia fœdis glos

sematis ae supposititiis auctorum testimonus inqninatns

est aumm ex ejus stercore colligendum. Anno vero supra

millesimum quater eentœimo nonagesimo quinto ,Domi

tius Calderüms Veronensis in id toto pectore inenbuit ;

vir quidem plurima in litteris industriæ , quiqaumRoma:

profiteretur , et 0bseum duriorum poetarnm sensa recon

ditæ Ieetionis adinirabili testim0nio dilueidaret , litteraru

52 EX C URSU Ssplendoris assertor , ac omnis obseuritatis illustrator ae

elamatns est , u ti Paulus Jovius in ejus Elogio prodiditnee minus vere Henricus Stephanus Epistola ad Ludovi

cum Castelvetrum quæ præfixa est editioni suæ libriJani

Parrbasii de rebus per epistolam qnæsitis Age , inquit ,

tu quieumqne Beroaldi, au t Domitii scriptanon nains

assis præ iis quæ bodie eduutur , æstimanda putas ,

quidsine Beroaldo ae Domitio aliisqne hnjusmodima

gistris seribi ab corum posteris potuisse arbitrarîs ?

Neque enim solum Domitius hunc Ovidii libellnm sed

etiam CieeronisEpistolas Martialem Juvenalem Papinii

Silvas , Suetouinm et quasdam alios seriptores enarravit.

Benique tot tonlaque edidit , aichat Egnatius , quot quan

taque in hoc genere ad banc diem nemo. Eo factum est

u t acerbas cum æmulis simultates exereuerit aquibus pi

peratis literniis perstrictus fuit quod sibi eomparatam

auctoritatem retinere quavis ratione et arte eonteuderet ;

atque ita crudos ingenii sui fœ tus emittere eoaetus sit ,

quibus proveetior ætas proeul dubio maturitatem attulis

set. Quippe auctoritatis tammagna:fuit inquitAngelns

PolitiannsMiseellan. cap. 9 ut Romæ interprofessores

juvenis adhuc primam eelebritatem sibi vindieaverit , en

jus tuendæ ac reünendæ gratia factum eomplnries puta

mns , u t in suis operibus frontem perfrieuerit , et per

æqua , per iniqua famam captans , parum ex fide quæ

piam retulerit ; nonnulla etiam male solers et præsti

giosu3 speeiem quidem primorem veri babentia , magno

eredentinm dispendio sententiis ignorabilibus impliene

rit et pnlverem quodaiunt , oenlis ofluderit ant, sieubi

major difficultas nee absistens , nee eongrediens spem

lectoris eluserit. Ita, dum ucseire se nihil probare eon

tendit , etiam Parthis afiquoties et Creæusibus menda

IN OV ID I I I B IN . 53

cior invenitur. Ideo Raphael Volaterranus , Anthropo

logùz , lib. XXI dignum cum u t de Cœlio Quintiliannsait , vitalongiore, ingenio tamenmeliore existimavit.a m

enim trigesimum quartum ætatis annum attigisset , Roma:

pestilentia, vel nt Jovius au tor est febre com ptus , obiit.

Ille ipse est , quem de sacrifieio illo , quod Gregorius Na

zianzenus àv:ipœtt ov 3ua£av Synesius t sh‘

thv a‘

mo'

èfimov vo

eant , male sentientem politissimus illePolitianus hoc epi

grammate fi cetissime traduxit

Audit Man ilius Missam missam faeis illam

Tn, Domiti m3 3is est relligiœus nter?

Quiadubitet? tanto es tu relligiosior illo

Quanto andire minus est bona quam faeeœ.

Nolim autem referre , quodde co Ludovicus Vives , lib. II

de Ven'

lale Fidei in banc rem prodidit ne pias christiani

lectoris anres læserim. Cæterum non molto post eamdem

provinciam suseepit Christophorus Zarottus Justinopoli

tanus,cu i transversum unguem a veteris interpretis sen

teutiadiscedere religio est qua etiam tempestate , nempe

anno millesimo quingentesimo decimo sexto Andrea:Nau

geriiAnnotationes , dediversüale Leeü'

onum, inomniaOvidii

opera Venetiis prodierunt. Post paulo , Jodocns Badius

Asœnsius in Domitii verba juratns , hunc libellum tiro

nibas enarravit. Fuit ille typographu5 , et in illa tum cele

berrimaLu tetia tñ; oieouyévv;ç Ë1ttt0p.ñç Academia, gramma

tices professor, ubi familiares , u t ipse loquitur, exposi

tiones in auctores qunm veteres tum recentes prope

innnmerabiles edidit. Quin etiam Baptista Egnatius Ve

nd us , vir ætate sua magni nominis , brevibus suis nota

tionibus non pawm ealiginis inde sustulit. Post illum

Guido Morillonus, quem Adrianus Junins virum multi

juga doctfina, et omnifaria leetioue , atque bnmaniü fis et

54 nxc unsns

phi1050phiæ omnis dçpoô‘

u’

mv m i xaz'

prÈaz vocare non dubi

tavit , eujusque eruditionem Petrus Nam ins initio lib. V,

Màæ l/an. magais landibus extollit , hoc opusculum estre

misdigüis attigit.Deiude JaeobusMicyllusArgentinensîs ,accurato vir ingenio , aliquas obsewatioues addidit qui

bus non mediocrem laudem meruit. Hie Mieylli nomen

retinuit , quod puer seite personam egisset Micylli, unins

ex interlocu toribus in dialogo Luciani, quiÔvezpog Àl sx

pvâwiuscrihitnr:Ovidianorum autem operam recensione ,

et varns Luciani latine redditis tnm poesi , et duobus

arithmetiees logisticæ libris , exemplis admodum u tilibns

illustratis , nominis suidecns ad posteros propagavit. Hei

delbergæ obiit anno 1 558 relictis duobus filiis disparis

sortis Julins enim cancellarius fuitLudovici electoñs Pa

latini ; alter vero sartor erat Heidelbergensis. Tum Fran

ciscus Sanctius Broeensis huie ehartæ impalluit , et aliquid

in cam non parvimomenti contulit. Accessernnt Gregorii

Bersmanni Constantini Fanensis , et Herculis CiofauiSul

monensis scholia ; cosque secutus est Didacus MexiaHis

palensis , qui apud Mexicanos Indos hoc poemation in

Hispanam lingnam tradu it , et annotationes vernaculas

adjecit , editas Hispali anna 1608 quas humanitati de

bemus JacobiMantelli, hominis exquisitadoetrina.Vidimus

et qua:Joannes Grejonius itemque Jacobus Andrevins

Lntetiæ , magno discipu lomm plausn ,dictasse feruntur

hic anno 1 584 ille 1 57 1 sed in illis merns Domitius

prætereanihil. PostremoValeriusAndreasDesselins, pluri

malœtione exercitus,nonpœnitendaiu operam inhae Sparta

ornandzi collocavit , editis anno 16 18 loeuplelibus notis.

Nec sine piaculo præ leream Antonium Urœum Codrum

Janum Parrhasium , Angelum Politianum , Andream Al

eiatnm Baptis Pium Paulum Leopardum , Adriannm

IN OV ID I I I B IN . 55

a nebnm, Josephum Sealigerum, Didacum Covm nviam,

Abstemium , Hartungnm , Lipsinm , Schottnm (Jupiter ,

quos viros)!qui vel in adversariis et Miscellaneis dedita

opera,vel in aliis opnswlis obiter quosdamNasouis locos

exeussernnt , u t vere de hoc poematio dicipossit , Cuinon

dictus Hj læ Suppudeat au tem me quaque pn'

na‘

pibus per

mistmn agnosrereAch‘

vzÏs, cui si paterna res administrauda

foret , ætatis veuia non daretur. Et vero post tot erudi

tionis spectatæ viros in eamdem palæstram descendere

hoc revera est post Roseium in seena velle gestum agere ;

sed quia jactaest alea eflieiendum est , ne mihi jure noopusnnncietur , ant interdicto quod vi aut elam me

mm agipossit. Nm inem lande suafrandäbo nobilis enim

mihi semper visa est lex illaLaurentium NE POMUM Ex

ALIENO. Itaqne prædpuus hic nobis sc0pus ob oculos crit ,

ut quc obsmriora, nee dnm euiqnam explicatasunt, quoad

ejus fieri poterit , illustratum camus. Excnsornm etiam li

brorum mam las manu scriptomm ope aut certe ipsi de

ingenio eluamus. Prima quidem editione Observationnm

nostramm diflieiliora quadam loca saltuatim selegeramns ;

planiora, et qu:ab aliis enucleata, silentio transmiseramns

Nunc ,hortatn virornm acri judieio nberiorem et perpe

tnnm Commentarînm damns ne alio quærenda sit fabu

lamm minus obviaram enarratio. Quanqnam ne sie qui

dem nos omnes hujusee libelli salebras explauaturos polliœmur , u t qnivis deineeps inoi

fenso pede quaenmqne pro

gœdiatur id enim pleniorem quam ætas nostra terat ,

eruditionem postulat. Deinde mu lta sunt in eo qua:nisi

Sîbfik kgen'

l , u t ait apud PlautumPseudolus interprdan‘

d iam passe rearm inem minsmodi sunt ista

Ant velutEuryali qui sceptrum eep|t ab illo

Gu t artns avidis auguibns esca tui.

56 E X C URSU SEt ista

Ant pia te caso diralar adultera, sicu t

Qua cecidit Lennon vindice , dicta pia est.

Item illa

Æ tbalon ut vita spoliavit Isidius bospa

Quem memot sacs-is nnnc quoque pellit Io.

t ue Melantheum tenebris a ce de latentem

Prodidit 0fficio luminis ipsa parens.

E t similia quorum inærpretatio petmda esset ab illis

scriptoribus , qui, temporis injuriaamissi triste nobis et

acerbum suidesiderium reliqnernnt hic enim fabnlæ qua

dam sive historiæ tanguntur , quamm apud unum dun

taxat auc torem mentio est , quem si forte desiderarî eon

tigisset , de carum enam tione prom l dubio actnm esset.

Nimirnm Achæi supplicium cnjns meminit Ovidius versn

30 1 unns Polybius eommemorat. Pyrrhi, Achillis filii

reliquias per Ambraeiæ vias disjeetas esse Hygino soli

cum Nasone eonvenit De Enrydamau teaSimone Larissæo .

circa Thrasylli tumulum raptato , pra ter Ovidium et Di

dymnm , Homeri&holiastenad Iliad. X , nemo quidqnam

memoriæ prodidit.Tbasnm etiam acanibus laeeralum Naso

dnnta1at et Hyginus retulerunt. Item carmen 507 ah

nnico Diodoro illustratur, nt et versus 53 1 ah epigram

mate àâfi)sp , lib. [Il Anthologiæ ; nt credibile sit , quedam

hic esse obvia qua:si quis alibi quærere relit operam

credo omnem lnserit. Sie apud Lycopbronem historia:

qnædam exstzmt , quasnemo alins attigit ntPrylis , Midæ

et vocaa a non panca , quibus præ ter cum nnllns usus

est qualia çûh po; 7i,ne uêè{n m êl a; . Eins tamea

Alexandram sive C assandram quamvis tenebrieosam

poematio nostro obsm riorem esse Domitius non conce

dit. Sie enim peroratione Comma tariomm snomm Ly

58 E X CU R SU Sseholiœtœ noü vit ad“pop . deep. his verbis O|

1roÛlm0i rai

1rouipæra aùcÔv npô rov p.È|| aîvz'

ypaaz yeypaipamv Üorcpwd‘êm967œu pavcpôc êxpzîwro tÇ| Nyu.

CAPUT I l .

GERMANOS R U IC OPUSCULO T ITULUS ASSBRTUS

ANTV ERPI EN SI S editio arida, modo pumice Valem ex

polita , hoc titulo cireumfertur P. Ûw'dù' NasonÏs Direin Ibin quemadmodutn egregium illud poemation , enjusautorem esse Valerium Catonem grammatieum perspica

eiores existimant. Verum ne Dii sinaut , nt ab epigraphe

recepta delleetamus nisi libros omnes tum exeusos , turn

exaratos valere jubeamns ; nisi denique Nasoni ipsi affin

gamus, quise hoc opusculum , Libellum inIbin inseripsisse

liquido testatur vers. 5| in hune modum

E t neque nomen in hoc , ner dicam facta libella

iterum versu 46 1

B c e tibi tantisper subita sunt missa libella ;

qua dictione poematia quæque proprie designantur. Sie

enim Ausonius Griphum suum de Temario numero indi

gilat Latebat inter nugas meas libellus ignobilis ;

paulo post Igitur iste nugator libellus tamdiu secrets

quidem sed vulgi lœtione laceratus , pervenit tandem in

manus tuas. Idemqne PrŒreptieon suum de puerili

studio libellum nomiuat epistolaad Hesperium Libel

lum , quem ad nepotulnm meum soroñs tua:filium

instar Protreptiei luseram,vm turus tibipræmisi legen

dum. Sie etiam Papinins Silvnlas suas L'

ôelIos adpel

I N OV I D I I I B IN . 59

lat , Prœfaliæ e , lié. 1 ad Slellam rnrsns m al . lib. I I

adMelioæmA!eÆum iterum Pnÿb l . lib. I I I adPallium

et lib. IV HmJeæ .ÿ l. adPlolium. Quin etiam juriscousu ltiea carmina, quibus alienjns fama proscinditur cujnsmodi

sunt istaOvidiana famosos libellas voeant. IIæe autem minora fortasse videbuntnr , quam u t animadversione digna

essent. Parum enim reipublieæ literariæ interest Diræ ne

au Libellas hoc poemation inseribatur verum legitimam

seriptionem , atque ipsam Nasonis mannm immu tare nu lli

per me licebit. Ut nt sit Nasonis votum omne in malis

monstris ,worbis , exsiliis , suppliws , plagis , mortibns ,

cnjnsmodi carmen diras appellabant , quod illæ scilicet ul

trices Deæ putaœntnr, quamm numina precibus in hos

tinm , ant inimieorum pernieiemevoearentur. Priseum illud

quidem , atque in seems pnmum agitatnm mox ad recen

tiornm animos accommodatum , u t observatnm est a Julio

Scaligero , Poeliæ s lib. I cap . 53. Exornatur autem ut

ipse ait sententiis non vulgarihus , et variis historiarum

ambagibns qualia scripsit Ovidins in Ibin. In Horatii

Epodo aliquid imaginis est expressior apud Catullnm in

Ariadnæ conqnestione , et in quarto Æneidos. Item quæ

fnndit StatianusŒdipus , sumpta de Græcis tragieis , u t

et Sm eeæ Theseus ex Euripide.

CAPU T I I I .u ennzwrnmm u mu . quan cu u maenns arou omnm Immsnomm e

navom rr , couru s m unrmm n an ar, mscmun , rr amoavu

m at ru m. soamu s unuusn u rsus. rmu vp 1cm s u a serre mem .

O v 1mns libella nescio quem snb 1bidis nomine

graphice a m atnm B iris devovet causa triplex ab ipso

met affertnn Ibis Ovidii nomen ne maledictis lacera

60 EX CURSU Sbat ipsumqne in invidiam atque odium apud Augustan

vocabat quo diutiusTomis exsulantem remomretur ; tum

ejus uxorem importune sollicitahat. Præterea Ovidii fortunis inhians , ipsum ad extremam iuopiam redigere co

nabatur. Omne votum in suppliciis et mortibns u t modo

dieebam ; idque Callimachi 1mitatione , qui inApollonium

Rhodium , Argonau tieornm scriptoœm , Ibidis nomine no

tatum , libellum scripsit , de quo Suidas m

Ë0‘

t t d‘

à nainga emu cnô‘

eupêvqu aiaa'

çswwnazi Iozdopi«v , et;

m m l6w, yevôpsvov êy_9pôv coû Kal h uaixou° mo euro; Ânol

Mme; 6 ypa'

vlaaz; ta‘

:Âpyovavrmä Est autem poema de

dustria eompositum obscure continens contumeliosam

inseetationem inquemdam Ibin quifuerat inimiœsCal

limaehi erat au tem hic Apollonius ille qui Argonau

tica scripsit. Quare dejerare ausim Callimachi manes ,enndem Apollonium esse quem ille hymno si; ÀnôDlmva ,

ipsam invidiam aùEnm cfi; appellat his versibus

Ô 90030; Âno'

il owo; i1ri

oÛara l ai0p|0ç ei1rev ’

Oûx äyazpm rdv simdo‘

v 8; mididaa 1ro

'

vro; aitidsc.

T6v p96vov'

d1ro'

Uœs nodi t’

fl aan |Ï|d| ti

i'

mres'

Âaaupiou 1rorapoîa pêya; êo'

oç ä)«Ia rai 1rol Àa‘

z

Âôpœra 7 5; xml 1ro>«l o‘

v ip'

üdarcWpç£ro‘

v El an .

Anoî d'

063:€uro'

1ravrô; ù'

dœp p pioum MûwamÂ1À

i'

m; xa0apñ rs u i àxpciavro; dvt'

p1ru

Hidaxoç itpñç o‘

l £ynort6à; &apov êm o»°

Xaîps Èva5‘

o'

di Môpoç iv'

6 906po; , ivûa siacco.

Quos quamalu totidemLatinis expresserint quidimpedit ,

quominus et nos id tentemus? interdum enim LatiasN u

sas nostras inter Græcas luxuriarî siuimus :

Livo_

r Apollineas occulte dixit in aures

Nonmiror vetem quinon cauit œquoris instar ;

62 EX C UR SU Srostriadunciü te per cam se partem prolnm iusitnm est ,

qua redduutur ciharum onera ut Minntia0ns gramma

tiensapud CœliumRhodiginnm , Aaliq. Lecliou. lib. XIII ,

cap. 1 Alciatus , Emblemale 86 ; Zaral tus , et plerique

grammatieorum existimant ; nee etiam , quad libellu'

s Cal

limachidiris et exsecrationibus esset refertns quæ serpea

tium instar , quibus Ibis vescilur , Apollonium marderent

ac lacerarent quæ sententia est Lælii Bisciola in Hai:

sub:esivù,lib. V ,

cap. 1 8) sedntApollonius , quiAlexan

drinas erat , aliqna ex parte indiearetnr. QuamvîsRhodins diceretur , Alexandrinum tamen laisse prodidit

Strabo, lib. XIV, pag. 45editionis aC:manbouo recognita,his verbis :v vma; di 69 9025, m iÂm )Jävcoc a roi»; Âp

yavawra; nom‘

aa; Àiefiavd‘

pei'

; giv ,êm l aûvca Po

'

dloz Dio

nysius vero Thrax , et Apollonius,Argonautioarnm con

ditar , Alexandrini quidem fuernnt , sed nominati sunt

Rhodii. Ànol w; Snides èrràiv«oœth; ôza

tpùlm; êv I’63cp vid; Itemanonymus auctor, qui scri

psitfiva; ÂmMmm'

ouroû Po&'

ou°

quanqnamÆ lianus, deAni

malibus , lib.XV , cap. 2 3 cum Nancratitam facere videtur.

Sedu teunque est ,Ægyptnspatriafuit Naucratisenimurbs

est Ægypti. Quamahrem longe fallitur JoannesMeursius,

quiW ade deApolb nù‘

s , pro dimrsis hahet Rhodium

et Alexandrinum Silicifilinm quiEratostheni inAlexan

drina bibliotheeæ præfeü nra suecessit: Ovid autem

Callimachi exemplo iuimientn suum Ibin appellasse .vide

tur, quemadmodum Tullins Orationes suas inAntonium

Demostbenis imitatione , Philippicas inSa ipsit , nti etiam

TragusPompeias historiassuas , æmulatiane Theopompi

qui Philippicas seripserat:'Sed magis est u t credam Na

souis adversarinm Ibidis uamine designatum q uad is‘

ï e

veraÆgyptius esset , quadesc sequenti capite disseremns

IN OV ID I I I B IN . 63

etAristophanes inAvibnsLyenrgnm Ibinnominavit

propteræ quad genere et maribnsÆgyptins esset , ut vetus

Aristopbanis seholiastes expouit.

CAPU T IV.

“ I l“! nam COI JI C‘I‘UM PB l QU IS ITU I , POR T! COI PBI TUI .

NASC I TUB sua Sponte obscuritas ex istis privatarnm te

rnm historiis quibus etiam Nasa dedita opera tenebras

Ænndit , u t ardunm sit , tam densis nebnlis veri scintillam

exscu lpere. Ego tamen incusso ad illum tenebricosæ ve

tnstatis pyriæn ehalyhe , non mediocrem lueem expressn

rum me eonlido. Sad antequam sententiam roger , opera

pretium est veterem grammaticum audire qui teste Cœlio

Ithodigino , J aliq. Led . lib. XIII , cap. 1 Corvinum esse

prodidit quem hicNasa sale et resinaeonfrieat. Bias verbesunt : l lluh obiter adnotarim inCæeiliiMinntianiApu

leiiFragmentis obsem tnm, annis septem inexsilio, con

sumptis functnm esse fato Ovidinm quadie Titus quo

que Livius decesserit ; structnm item illi a Barbaris per

multas lacrymas tymbou ante ianuam . Auctor idemMi

nu tianns est , Corvinum ab Ovidio adpellatnm fuisse

Ibin ex avis fœditate , cui ventrem rostro purgare in

silum sit et bac ex Callimachiimitatione polsum q‘

no

que in exsilium , quadAngnsti incestam vidisset. Haze

ille quorum lides esta pence anelarem quinondum ln

œm vidit , unique Cœlio Rhodigina natus fuit , nti iamanteaprammtiavit Lilius Gymldus de Pœlamm historia

Dialog. 4. An Carvinns, quisquis ille fuerit, inLibya natus

est ubi scilicet Ibin natales habuiese declarat Ovidins

64 excunsns

Qui simul impun ematris prolapsus ab alva est

Cinyphiam fœdo earpare pressit humum ?

Item vers. 5 1 3 ubi leænas , quibus scatet Africa, Ibidis

populares vocat. Verum enim vero si conjecturæ locusdetur , dieam quid ego sensero et , u t apudPlantam Tra

chalia, promil lam rapiüum, zhabùzmqwImriolari.Neque enimcymbalum illud mundi Appionem grammatienm imitan

dum mihi proposui qui teste Plinio , lib. XXX , cap. 2

prodidit se evocasse umbras adpercontandnmHamerum

qua patria, quibusve parentibus genitus esset ; non tamen

ausum profiteri quid sibi respondisset. Non Georgium

Joachimum Rheticum Copernici discipulum quem fa

runt , dam in motn Martis hæreret mimbundns , neque se

explicaret adGeniifamiliaris oraculum confngisse atque

hinc exasperatum Dæmona seiseitatoris importuni caput

ad imminens laquear afflixisse , iternmque dimissi corpus

ad pavimentum pro lurbasse , addito responsa ; hunc esse

matumMartis , u t refert Joannes Keplerus , epistola dedi

œ toria ad Rndolphnm imperatorem. Tata res conjecturis

peragetur. l taque su3picor C. Julium Hygiuum esse , quem

Ovidius ficto nomine Ibin appellat. Illum mqnam , de quo

Suetonius libro de I llasln'

bus Grammalim retulit

hæc verba Caius Julius Hyginus , Augusti libertns

natiane Bispanus , etsi nonnulliAlexandrinnm pu tant .

et aCæsare pnerum RamamadvectumAlexandria eapta;

studiose et avide imitatus est Cornelium Alexandrum

gmmmatieum græcum quempropter antiquitatis notio

nem Polyhistorem multi, quidam Histofiam voeahant.

Præfuit Palatina bibliotheeæ , neemnlto seeinsplurimos

doeuil fuitque Ovidio pœtæ familiarissimns , et Caio

Licinio eonsulari historieo qui cum admodum paupe

rem decessisse tradit, et liberalitate sua, quoad visit , sus

66 EXCURSU SUna tamea est quas ad Hyginnm scripta videtur nempe

tertia, de Punta , lib. IV :amicnm enim quemdam taxat ,

et cum note levitatis inurit , quad qunm a teneris annie

secum amtissimo neeessitudinis vinenlo junatus fn‘

erit

tandem in adversa fortune nou modo cum desere t , sed ne

quidem cognovisse simnlet. Ejns est initium , Casquemr, au

idaaw. Qaaquidem epistolafacile crediderîmenmdem ab

Ovidionotari , in quem ipse nnnc invehitnr;namquadait;

Sed et insultare iacentiTe mihi nec verbis parcere fama refert ;

repetere videtur in Ibin hoc modo

Vuh craqne immitis requiem que rentia vexat

Jactat et in tata verba canine l'

om ;

et paulo post

At tibi calœsti quime violente iœentem ,

Qua lice t heu !miser0 debitns hostis era.

Banc au tem elegiam in Hyginum conscripæm esse verisi

mile est quum enim inquit

Ille ego sum quanquam non vis audire vetusta

Pœne puer puero iunctusamicitia.

Dixit pæne , quia, teste Suet0uio,HyginusAlexandriapuer

adveetus erat, et Ovidio familiarissimnsfuit. But sus ubisie

Ille ego indiens unies M usa luis.

Illum apprime literatum , atque etiam eritieum esse innuit ,

qualem fuisse constat Hyginhm ,enjus in Virgilium Com

mm taria laudantur ab A. Gellio. Jam vero qunm nullam

apud Ovidinm apertis verbis Hygm1 mentionem fieri li

queat , subortnm equidem inter ips_

os dissidium suspiœri

licet , quad Hyginus Ovidii exsnlantis uxorem , oh pristi

nam cum illo consnetudinem proenl dubio sibi notissi

mam sollicitare ansus esset ejusque facultates ab Au

gusto , eujus libertns cmt , impetram eonaretnr. Proinde

uv ovmn IBIN . 67

Naso jure in ipsum inveetns , Callimaehnm imitat ivoluit ;scilicet ut illeApollonium quadAlexandrinns esset , Ibin

adpdlavit , ipse pariterHyginum quianounnllisAlexan

dri,nus habitusest , Ibin vocitaret.Advertendnm prætevea,

quad Ibidi cnm Nasone jus aretum neeessitndinis inærces

sem , nt ex his liquido patet

Desinet esse prins cœ trarins ignibns humor ,

Junetaqne cum Luna lumina Solis crunt.

Deinde post âd‘ôvam mulle

Quam mihi sit tecum positis quæ sumpsimus am is

Gratia commissis improbe rupta tnis.

Hoc est plane quad de Bygina Suetonius testatum reli

quil . Postremaqunm illeHyginumadmodumpanperem de

cessisse tradit conjecturamea mirnm in modum confir

matur ; Ibidis enim paupertatem Ovidius ipse innuit , hae

i1npœcatione quam Domitius nan percepit

Filins et C ereris Irustra tibi semper ametnr

Destitnatque tuas usque petitus opes.

Nasonum enimvotum est u tPlu tus , Cereris et Iasu filins ,

quidivitiamm Deusab antiquishabitus est molestas Ibidis

preces nunquam exandiat , eumque semper inopia laborare

sinat. Is œt au tem cujus mythologici libri omnium manibns triti supersnut , u t merita fabu lis suis , quasi pra

priis armis , jugulari videatur. Annan mirifiee omnia con

veniant ? Cæternm disticha superius adducta Cinyphius

id est , Africanus aCinyphe , Libyam alluente , nominatur,

quomado Juba ,Manritaniæ rex , ab eadem Nasone , Me

lamo:pfioseon lib. VNumidasqne rebelles

Cinyphi…qœ Jubam

et Bacchus a Sidonio PanegyricaMajorianiCum divit

°

e cera°

Finges C inypbii captivaMapalia Bocchi.

68 EX C URSU S IN OV I DI I I B IN .

Hinc Hesyehius Kcvûpwv inquit rôv Àvrauôv a’

m6 s ûçou

t oii noramoü tametsi constat , regiam Antæi ad extremum

Occanum fuisse nude apparet , Cinyphinm generaliær

snmipro Libyco more scilicetpoetaram quibus nsitatum

peculiari unins loei nomine tatam designare provinciam.

Neque vero refert quad Ibis licetÆgyptins , ad Cinyphem

editns fingatur paetæ siqnidem non semel regionnm no

minibuspropter vieiniam abu tuntnr. Sie enim Claudianus,

et ipse Alexandrinus quiuxorem in patria duxerat, Libya

appellatione usns est ; idemque Pelusiacus , et Canopicus

a Sidonio dictus est qunm tamenAlexandriæ natus esset ;

sie Ausonius seribens in Monosyllahis

Threicinm Libycum fre ta C immerinmqne ferat bas.

Per Liÿ cum intelligit Ægyptnm nt Scaliger observavit.

SiePersa pro Medo et contra sie in Cataleetis Gallaspro

Britanno propter u triusque gentis vicinitatem. Ita, quo

niam Hadriatieum mare Ionio conjungitnr, nat al paraiäoawcoü o

vo'

pam ; Ionium appellatnr , et Ionium vieissim Ha

driaticum , u t Apollonii Scholiastes adArgonaul . lib. IV ,

et Eustachius ad DionysiiPeriegesiu notant. Ovidius au

tem que monat 0po)y vaiav Ibidi su0 exprobraret , juxta Cinyphem nalum fingere mihi videtur, ubi procerissimi ua

scuutur hirei qui inde Cinyphii dieuu tnr Silio lib. III ;

Martiali, lib.VII Epigrammate inLinum ; item Virgilio ,

Georg . lib. III , qunm ait

Nec minus intereabarbu ,incanaqne menta

C inypbii tandem hirei

Sed bæe hactenns qua. pro campertis non tradimus , dance

super iis hahita sint doctiorum comitia.

F I N I S B XC U R SU S I N O V I D I I I B I N .

FRAGME N TA

PUBL I I OVIDII NASONIS.

EX M EDEA.

QUINTILIANVS , lib. VIII , cap. 5 Nam qunm sit rectum ,

noeere facile est prodesse difficile , vehementins apud

Medea dicit

Servare potni perdere au passim rogas

Feror bnc illnc nt plenaDeo.

EX EPI GRAM M AT I S .

Cur ego non dieam , Furia, te furiam?

Ride si sapis a pnella!ride .

Pe liguus , puta ,dixerat pacta.

Larte Kerax caso Cœsns opima tulit.

Parse. lil . V.

EX PHÆ N OM EN I S .

Tat numero talique Deus simula ra 6gum

Imposuit ce la perque atn s sparsa tenebm

ClarapruinϾ inssit dare luminanaeti.

M AM . lil . Il Je 0a‘

p Err. eq .

FRAGM ENTA. 7 |

ux0ri vimm, et vire uxoremdiligere concedas. Necessé est

dânde jumre permittas si amare permiseris. Quad habaisse nas jnsjnrandnm putas tu nobis religiosum nomen

fnisti. Si mentiremnr ,ille sibi iratnm patrem invoeavit ,

ego sacerum. Parce , peter ; parce , sacer non pejm vimns.

Eeee objurgator noster, quam efliænato amore fertnr

quanquam esse filiampreceris ; carum quidem , quad illum

ab indulgentia sua avaœt. Di boni quomado hic amavit

uxorem ? amat filiam , et abdieat dolet periclitatam esse

et ab ea abdneit , sine qua negat se passe vivere queritnr

periculum ejus , qua pæne carnit hic , qui aware cau te jubet. Facilins inamore finem impetres , quam modnm tune

has ponis terminus u t nihil faciant , nisi considerate; nihil

promittant nisi u t jus faetnri; omniaverba ratione et fide

ponderent ?Senes sie amant. Pancanasti, pater, crimina

et litigavimns aliquanda et decidimns et fartasse quad

non putas pejeravimus. Quid ad patres pertinet quad

amantes jurent ? si vis credere , nee ad Deos pertinet. Nonest quad tibi plaeeas , uxor, tanquam prima peccaveris

periit aliqna cum viro, periit aliqna pro viro ; illas tamen

omnis atas honorabit , amne celebrahit ingenium. Fer ,

sacer , felicitatem tuam magnum tibi quam parvo constat

excmplnm l in reliquum diligentiores facti sumus erro

rem nostrum confiteinur :exciderat jurantibus esse ter

tium quimagis amaret sie Di sit semper. Persevera

sacer; recipe filiam ego qui peccavi pœna dignas sum.

Quare , nxorenecata sacero causa sim orbitatis Diseedam

e civitate ; fugiam ; exsu labo u teunque potero desiderium

misera et crudelipatientiaperferam. Morerer, si solusmo

u turns es5em.

OV ID I I NASON I S FRAGM ENTA.

In codice pœmatiorum veteram longe antiquissima

quem apud V. C. Petrum Seriverium vidi Ovidio hoc

epigmmma ineditum adscribebatnr

Jam nitidum liquidisPhœbus jnbar intnlit undis

Emeritam renovans Tethyas amne facem .

Astra subit niveis Phœbe subvecta juvencis ,M itis e t œtbereo labitnr axe sapor.

Adludunt teneri tremu lis cum matribns agni

Lacteolasque anima lacteus humor alit.

In eadem codice argumenta libro Virgilianorumnostro

etiam adscribebantur u t et in multis aliis exemplañbus

vetnstis , quæ vidi sed perperam. Benique in antiquo li

bro GeorgiiFahricu , hoc epigramma de LucretiaNasonis

nomen ostentahat

Qunm faderet ferr0 castnm Lum tia pectus

Sm gninis et torrens egredere tur , ait

Procedant testes me non placu issc tyranno

Ante virum sangu is spiritus ante Deos.

Sed jam satis nam illas ineptissimorum hominnm dePn

lice Philomela et his similesnugas quis Ovidio adscribi

patienter aut æquo anima ferat ? Carmen etiam panegyri

cum adPisanem ad alia jam castra jure optimo transivit .

F I N I S F BAG I EN'

I‘

O RUM .

P. OV ID I I NAS ON IS

V I TA.

x V ET U ST O camera POMPON I I LE T I ,

CU JUS AN GM PBUII RI STA'

I‘

IN VAT ICANA BIBLIWI‘HECA.

Punnus Ovmws N| 50 a. d. 1 11 kal . April . Sulmona in

Pelignis natus est quo anna bella MutinensiP. Hirtius

et C. Pansa eoss. diem obiere honoribus Bomæ functus ;

fait enim arbiter et triumvir , et judicium inter centumviras dixit. Sub Platia Grippo literis emditns deinde

apud Marcellum Fuscnm rhetorem , cujus auditor fuit

optime declamavit. Admirator plurimum Farcii Latronis

fuit , quem adeo studiose andivit , u t multas ajas sententias in versus suas transtnlerit. Bonus declamator , et in

geniosus habitus est ; et carmine et prosa liem ter scripsit

ingenu sui adeo amator , ut ex ns , quæ dixit etiam pre

cantibus amicis nihil mutaverit. In eaiminibus vitia sua

non ignoravit , sed amavit. Militavit sub M. Varrone. Ju

lio Græeiuo Grammaticofamfliaris.Tandem, quam venisset

in suspicionem Augusti creditus sub nomine Corinnæ

amasse Juliàm in exsilium missus est :exsnlavit Tamisibiqne decessit annum agens LX novissimum.

,s ovmn NASON I S

P. OV IDI I NASON IS V I TAAB ALDO PI O M ANU T IO .

M IO! OV IDI I OPB II US COLLECTA.

FUIT Ovidius Snlmonensis quad ipse sie testatur in

Tristibns ,lib. IV, Eleg . IX

Snlmo mihi patria est , gelidis uberrimns undis ,

M illia qui navies distat ab urbe daa m ;

et inPastis ubietiam a Solymo Snlmonem denominatnm

dicit , lib. IV

IInins erat Solymus Phrygia cames nana ab Ida,

A quo Sulmonis mœnia nomen babent.

Sulmonis gelidi patrie , Germania nostræ

Me miserum Scythieo quam proenl illa solo est

Est autem Snlmo in Pelignis , quad ipse sie in Amor.

lib. Il , Eleg.

Hoc quoqne composai Pelignis natus aquasis

Ille ego neqnitie Nasa pac tamec

et in tertio Eleg. XV

Mantua Virgilia gaudet , V eronaCatu lla ;

Peligne gentis gloria diear ego.

Puit ex equestrinatus familia, ipsa dicente in Trist. lib.

lv, Eleg. 1

Siquid id est usque a proavis vetns ordinis bem

Nanmodo fortune munerafactns eques ;

et Fastorum , lib. VI

Sancte peter patrie , tibi plebs tibi enribnomenHoc dedit :hoc dedimus nas tibi nomen eques.

Idem ait et in Paula, lib. IV, Eleg. vm

73 P. OV IDI I NASONI S

paris natnmajores adsidae coluit , atque aminoribns æqnecultus ipse est. Quæ omnia in Trist. lib. IV, Eleg. X

elegautissime sie seribit

Pratinns excolimur teneri cun que paœnüs

Imus ad insignes Urbis ab arte viras.

Frater ad claqninm viridi tendebat ab e vo ,

Fortia verbasi natus ad anna fori.

At mihi iam puero cælestia sacra placebant

Inque suum fnrtim Musa trahebat opus.

Sœpe pater dixit S tudium quid inu tile tentes ?

M c anidcs nu llas ipse reliqu it apes.

Motus eram dietis , totoqne Helicone relicto

Scribere eonabar verba s0lntamadis.

Spante sua carmen numeros veniebat ad aptes ;

E t , quad tentabam dicere versus erat.

Interea tacito passu labentibus am is

Liberior fratri snmpta mihiqua toga est

Indniturque humeris cum lato pnrpuraclara ;

Et studium nobis , quad fu it ante manet .

Jamqne decem vita frater geminaverat annos

a m perit , et cœpi parte carere mei.

Capimus et teneræ primas æ tatis bananes

Deque viris quondam pars tribus una fui

Curia restabal clavimensura caaeta est

M ains erat nostris viribus illud anus.

Nec patiens corpus , nec mens fuit apta labori

Sallicitæqne fngax ambitionis eram

E t petere Annie suadebant tuta Somres

Otis , iudicio semper amata mea.

Temporis illins colui fovique poetas

Quatqm aderant votes , rehar adeaseDeos.

Sape suas volucres legit mihi grandior œva

Que que noce t k rpens, qua:iuvat herba Macer.

Sc pc suas solitus recitare Propertius ignes

Jure sodabtii quimihiiund us erat.

Ponticns har00 , Battus quaque clarus iambis

Du lcia convictns membrafnere mei.

Detinuit nostras numerasus Haratins aures

Dnm ferit Ansonia carmina cnlta lyra.

V I TA. 79

V irgilian vidi tantum nec avan Tibullo

Tempus amicitie fatadedere mec .

Sncceswr fait bic tibi Galle Propertius illi.

Quartus ab his serie temporis ipse fui:

t ue ego maiom , sie me œlnere miuom

Nataqne non tarde [acta Thaleiamea est.

l u secnndo de Trisübus se et causidicum fuisse seribit ,et in privatis causis arbitrnm his versibus

Nec male commisu est nobis fortuna rearum

Usque decem decies inspicim da viris.

Res quoque prin tas statui sine a imine index

Deque mea l‘

assa est pars quoque vid a lide.

Benignns etiam adeo fuit , ut nullus unquam opus quad

ipse composnemt , carpserit ; quad sie ipse testatur in

Trist. lib. IV, Eleg. X :

Nec qui detractat prm ntia livor iniqna

Ullum de nostris dente momordit apus.

Fait et moribns omatissimns nam et vinum multa aqua

dilu tum bibebat et a detestando pnerornm concubitu ah

horrebat , eratque parus amais seeleris. Sie enim ipse de

Pau lo lib . I , Eleg . x

Farm s in exiles succus m ihi pervenit artns

M embraque sunt een pallidioranova.

Non hoc immodico coutrasi damaa Lyæo

Scis mihi quam solo pane bibantnr aqua .

Nan epulis onerar quamm si tangar amore ,

F4 t tamen in Ge ticis eopianu lla lacis.

Nec vires adimit Veneris damnosa voluptas

Non sole t in mœstas illavenire tor0s.

I tem in semuda de Arte amandi ait

Odi concubitus , qui non utrimque resolvnnt

Hoc est eur pueri tang0r amore minus.

In secnndo autem de Pau lo Eleg. VII , sie seribit

V itaprior vitia eare t et sine labe peraeta est

Auxiliimisera nil tulit il amihi.

82 P. OV IDI I NASON I S

t ne hoc sie utinam defendere ceterapasses!

Scis aliud , quad te la erit , esse magis.

Et in quarto ad Carnm , Epist. XII IIlle quidem dixit ; sed me jam , Care nivali

Sexta relegatnm bruma sub axe videt.

Carminanil prasunt :nœnm nt carmina quondam

Primaqne tam misere causa fuere fils..

Secundo 1tem de Trist. ait

Cnr aliquid vidi eur noxia luminafeci

Cnr imprudenticognita culpamihi est?

Inscius Actc an vidit sine veste B ienam

Prada fuit canibus nanminus ille suis ;

et in eadem in line

Carminaqne edideram, qunm te delictanotantem

Præ terii toties irrequietus eques.

Ergo qua juvenimihi non nocitura putavi

Scripta parum prudens nnnc nœuere seni.

Sara rednndavit veteris vindieta libelli.

Distat et ameriti tempore pœna sui

et in tertio , E leg. V

Inscia quad crimen viderunt lnmina plector

Peccntumqne acu los est habuisse meum .

Non equidem totam possum defendere culpam

Sed partem nostri criminis error habet.

Ubique igitur exsilii eausam tum libros deArte tnm er

rarem fuisse commemorat quisvero ille error fuerit, nun

quam aperuit , nemagis Augustus sibi irasceœtur. Verum

quia u t ipse ait Nilimur in velilam semper, cupùa œ

negola quidnam id fuerit , plurimi scire conati sunt et

conatur semperaliquis :quapropter suspicatisunt quidam

turpe aliqnod Augusti sccnetnm easn vidisse Ovidinm ;

quad non plaœt , quia toties objieieudo scelus , immitio

rem reddidisset Cæsarem , quem lenire et placare studebat.

Al iivero quadAugustifiliam sub falso Corinnæ nomine

86 P. O V I D I I NAS O N I S

Scripsit et Medeam tragœdiam de quamaxime et aQuintiliana et aCam eliaTacita laudatus est ait enimFabius

OvidiiMedeaostendit quantum vir ille præstare patuerit ,

siingeniasua temperare qu:1m indu lgeœmaluisset. Summa

etiam cum fuisse judicio astendit Seneca, in _11 Declama

tiouum sie iuquiens Bogatas aliquanda ab amieis suis ut

tolleret tres versus petivit invicem ut tres exciperet in

quas illis nihil liceret . Canscripseraut illi, quas tolli vel

lent , scoreta bic quas tutos esse vellet. ln utrisque codi

cillis iidem versus erant. Ex quibus primum fuisse narra

bat Albinovauus Peda qui inter arbitras fuit

Semibavemque virum, œmivirumquc bovem ;

secuudum

EgeIidum Borean egelidumque Notum

ex qua apparel , summ1 1ngènu v1ro non judicium defuissead campescendum licentiam carminum suarum , sed ani

mum aichat enim deceu tiarem esse faciem in qua aliquis

nævus inesset. De Medea tragœdia ipse sie meminit se

cunda de Tristibusl

E t dedimus tragicis scriptum regale cotburnis

Quœque gravis debet verba cothurnus habet.

Camposuit et librum 111 malas poetas , qui non exstat

item in essilio Epistolam consalatarîqiu adLiviam August1

de morte Drusi de Tristibns etiam libros quinque ; de

Pau la libros quatuor ; in Ibin Fastarum libros XII ex

quibus sex tantum ad nostra tempora pervenerunt :de

quibus sic ipse Il de Tristibus

Sex ego Fæ tamm scripsi tatidemque libellas ,

C umque sua tinem meuse libellus babel .

Scripsit et Triumpbum Cæsaris , de qua III de Fanta

Eleg. 1V , sic meminit

88 P. O V I D I I NASON I S V I TA.

juvenis modo virive , sed ne pueri quidem , attribuantur.

Desperans tandem ab urbem reditum impetrare a Cæsare,sie ad uxorem de Trist . lib. III Eleg. seripsit :

Ossa tsmen facito parva referantur in um a

Sie ego non etiam mortuus exsul era.

Non vetat bac quisquam fratrem Tbebanaperem;>tum

Subposuit tumu lo rege vetante saror.

Atque ea cum foliis , et amomi pu lvere misce

Atque suburbano eondita crede solo

Quasque legat versus oculo praperante viator ,

Grandibus in tumulimarmore ce de notis.

H m1 60 auxsscna u nu onum 1.usau m anun

Inoemom u Nasa vou s mm .

At tibi qui transis non sit grave , quisquis amasti

Dicere Nasonis molliter assa cubent.

Missus au tem fuit in exsilium anna impem Augusti se

cundaet quinquagesimo vel circiter quinta au tem Tibem

Tamis apud Getas diem abnt ; ex quo eolligitur exsulasse

annos acta , et menses aliquot. Sepultam etiam juxta op

pidum Tomas tradit Eusebius.

PUBLII OVIDII NASONIS

V ITA,

O RDIN E C H RONOLOG I CO ,

SIC DI GESTA

U T £ J U S O PERA V E R l S B E DDAN T U R AN N I S , ete.

PEB JOAN NEM MASSON.

Anno ante Christum n m urbis Roma canditæ nccx1 ; Ovid11 ætatis

C . VIBIO PANSA,A. HIRT IO CONSULIBUS .

I.Punu u s 0v 1nm s Nasavoeabaturillepæ lammin

geniosissùnus cujus vita nobis bic aeeuratius debueanda

venit. Ea nempe nomina vulgañbus et quidem omnibus ,

ni fallar ejus aperum eodicibus eircumferuu tur, quorum

etiam testimonium ipsemet vates , ae antiqui seriptares

confirmant siprænornen exeipias , quadalibinon reperitur.

Id tamen ex illis erat quc libm tius delieat1flæ Romana

mm aures audiebant,Haratia teste lib. Il Sat. V, vs. 32

Quia/e puta au t Poum (gaudent pru wm‘

ae molles

Aurieulæ ) tibi me virtus tua fed t amicum .

NASONEM certe se passim ipse pacta nominat. Nec aliter

VelleiusPaŒrculus ejus æqualis ; cui numeratur inter

H oc elogio nœter exornatur a Sem a Pbilœopbo , Que st. Natur.

lib. III rap . ay.

B istar. lib. Il , cap. 36.

ga P. OV ID I I V I T A

ingenia que maxû ne sui œw' eminebant. Bac itidem solo

cognomine laudatur a Statio Martiali et Senam se

niore

OV IDIUS vero pluries eidem Seneca:patri dicitur , u ti

et filia qui nunquam cum adpellat NASONEM ; nisi forte

emel qunm seribit se t'

a senaluflentem vidisse E'

Jum

Camefium , Nasonisgenemm ,ete. ubi licetnon0111a li

queat poetam nostrum Seneca:ob aculos fuisse id tamea

verisimile prorsas videtur. Cur enim pbilosopbus ille Fi

dum Comel mm alterius designavisset ex saceri eognamine,

qua et alii plat es gaudebant ? nisi Nasarmu intellexisset

omnium celeberrimum , qualis tune erat noster , quique

solet bac tantum cognomine a se ipsa et ab aliis indigitari.

Nec omittendus scriptorDialogi de Orataribus, annaVes

pasiani sexta babiti , cui OVIDII solum nomine laudatur

Medea 5. Alias recentiaris avi præterire libet.

Namine tandem simul et cognamine , OVIDIUS NASO

semel atque iterum ab eadem Seneca majare vacatur.

Quin et u traque repræsentari in antiquo numismate ,

quadFeliciaRandanini, Romanapræstantissimamatrona

posädebat jamdudum autumaverunt eximii, maximæque

totam per literamm orbem famæ viri Niæ lam nimirum

Has us et Exec/z. .Suanlæmüs in re nummaria non

accus ae in omni antiquitaüs scientia, facile princeps ; ut

miram non sit tants:auctonitatis seriptares idem et alus

minorum genfium persuasisæ .

Lib. I Sylv. I l vers. 2 55.

Lib. Epig. u m ; lib. V , Epig. x ; lib. XIV ,Epig. exc".

cm…. lib. Il , C out. n , etSu sor. lib. III .

Senec . ad Serenum , cap. ny.

Dialog. de Orat. cap. 13.

Lib. X , C ontrov. uv ; lib. Il , Declan. u .

ln suaOvidiieditione .

De Præstanüa et Usu Numismat. pag. 43 et 43 .

PER J. MAS S ON .

93

vocat Velleius cujns verba perperam a commentatori

bus præterita, paetz mentem apprime illustrant. Mars ,ait , Drusi, jam pridem tumescens bellum excitavit Ita

Iicum quippe L. Cæsare , P. Bu tilio cass. abbinc an

nos CXX (id est , ann. U. C. DCLXIV. )Quum id malumin universaItaliaabAsculanis esset, ac deinde aMarsis

exceptum ,in amnes penetrasset regiones armaadversus

Romanas (NB. ) cepit. Quarum ut fortuna atrax , ita

causa fuit justissima. (NB . )Petebant enim cam civita

tem , cujus imperium am is tuebantur , et cetera, quæ

Iectu digm . Vel binc vera discimus , quo jure Nasa nosterPelignamm anna dixerit konesla.

Plura si quis de Salman:requirat , geographos cousu

lere lieebit vel HerwkmCzbfimzbm , quicommunis u trique

patriæ prolixam satis descriptionem præsertim quoad re

centiarem statum attinet , suis in poetam observationibus

præfixit . Eavera civitas anna tandem proxime clapsa æræ

vulg. MDCCVI, terræmotn et biatu penitus carruit pem tque.

III. NATAIÆM suum annwn noster proxime indieat eadem carmine 10 ,

Trist. lib. IV vers. 5 et 6

Editus bic ego sum ; nec nan u t tempora noris

Quum cecidit fato com a! u terque pari

quibus consules clara desig nantur, quas ad hunc annum

adpasuimus, Ifù‘ù

am et Pausam, quibellaMalinens: simul

cum Cæsare Octaviano , adversu3 M . Autanium dimœantes

ambo eeeidcrunt ; duabus nempe præliis circa Mu tinam

Apu'

h'

meuse commissis quibus consulumaller in acie , aller

past paucas dies ex vaincre mortem obiit.

Caius casus geminique eertamiuis tempus paulo accu

ratius quam vulgo lit expasuisse verum opera: pretium

Lib . I l , cap. 15 vide e t Flor. lib. III cap. 18 , etc.

V e lleius Pata culm lib. II , cap. 61 .

94 O V ID I I V I T A

crit ut duo bac de re Nasonis nostri locamelius intelli

gantur.

Itaque qunm D. Brutus aM . Antonia Mutinæ per tres

circiter menses obsessus vix jam sustineret , atque Hirtius

et Cesar aliquandiu cum firma exercitu se continuissent ,

ille Clatemœ bic ad Forum Cameb'

am utPausam Rama:

eapias ex dilcetu Italia:comparantem exspectarent tan

dem u terque conjuuetis viribus ad D. Bru tum obsidione

liberandum profecti band lange ab urbe Mutina castra

metati sunt. Antanius, qaum deditionemaBrutojamnonamplias speraret , relictain obsidiane urbis L.Antonio

fratre sua in Cæsarem et B it tium profectus est. Qaumcastra eastris essent opposita per aliquot dies equestria

prælia levis et dubia victoria commissa sunt , teste

Diane E t paucis post liueis addit, M .Antonium, qaum

appropinquare Pausam sentiret bostium castra appu

guare fuisse aggressum at Cæsarem Hirtiumque cas

tris suas continuisse , caque custodiisse.

Ad banc appugnatianem feliciter ab Hirtio Cæsareque

repulsam id refera, quad Ovidius Augusta palpaturus ad

XVIII kalend. Maias cauit , Fast. lib. IV, vers. 62 5-62 8

Luce seculum tutos pete navita portus

Ventus ab occasu grandine mistus crit.

Scilicet u t fuerit ; tamen bar H aliamnä Ce sar

Grandine milz‘

lù contudit anna sua.

DeindeAntanius , pergitDia relieta ibi parte suamm

copiarum , qui castra (Hirtii Cæsarisque) appugnarentu t et ipse adesse amnina cœderetur, clam de nocte in

V ide Cicer. lib. XII Epist. Iam. v et vx ; adde Epist. xxv , ex qua

patet Pansam adhucdum Rou e et in &u la Qaiayuaträas scilice t

primo Festi die seu Martii XIX fuisse confer inf. pag. sqq . Adecqne

Paasa videtur Roma profectus ineuntc Aprili.

Lib. XLV I pag . 3 1 7.

96 P. OV ID I I V ITAadCiceronem ex ipsis castris epistola quadupliœmPansa

Hirtiique pugnam cumM. Antonio eontigisse XVII Ico/cad.

Maias ille nuntiat. Sed facile patuit meudum innatas nu

merales librariorum culpa irrepere , ac pro XVI scribiXVIIquemadmodum eruditissimus Pau l. Manutius censet XII

kai. Maù‘

pro XVI , ad epistola:calcem fuisse adpositum.

Emendationem quoque nan parum suadet , quad nonnisi

XII [ml.Maäde copiisM .AntoniiprofligatisnunciasBam:

acceperunt , prou t Cicero Epist. VII adBru tum , Xkakad.

Mai:data, seribit. Etenim tants non erat inter utramque

arhem, Mutinam ac Bamam distantia, ut nunciù quinque

diebus esset opus.

Ex bac porro pugnaM . Antanius cum integro equi

tatu recedens hora nocifsquarto se incastrasuaadMatinam

reæpz'

t sed paucis past diebus iterum Hirtius Cæsarque

cum eo acie congressi ejus copias deleverunt ipsumqne adfugam compulerunt

5. Quad Cicero Epistola Bru to nar

rans H1rt1u5, 1nqu1t, 1n 1psavictoriaaceidit, quampaucis

diebus (NB .)magna prælio ante vicisset nam Pansa

fugerat vulneribus acceptis , quæ ferre nan patuit.

IV . Mensem insuper, atque diem natalium Ovidius nas

docuit eadem Elegia vers. 9- 1 4

Nec stirps prima fui; genito iam fratre creatus ,

Qui tribus ante quater mensibus artus erat.

Lucifer amborum natalibus adfuit idem.

UM celebrata est per duo liba din .

”c e est armiferæ festis de quinque Minerve

Que tieri pugnaprima cruenta solet.

Lib. X Ep. xxx famil.

Qualis non erat Lara D. Bru ti e t C iceranis familiaris , quiHam m

res ta die”al im:wait lib. XI Epist. famil. vx.

3 V id. C icer. lib. X Ep. xv , xxx…xxx1v ; et lib. XI Ep . ad tam .

Idem lib. X Ep. xxx ad fam .

Dia,lib. XLVI pag. 3 18 , etc.

p en J. M AS SON . 9 7

Bis clare indicat , se fratremque duodecimmensibus natu

majorem, eadem die Ill arlä, nempe XX'natumesse. Etenim

XIV kaknd. Apn°

ks seu XIX die Marlä, incipiebat Mi

nervæ festum quinque diebus celebratum nude Quiaqualn

'

a dictum cujns primadies sacrificiis dimta tribus vera

sequentibus gladiatores in tbeatro certabant ac prainde se

cunda festi dies , quaNasa noster pracreatus , prima fuit ,

qua:pugna Seri cruenta soleret. Ea vera de bac festa di

sertissime pactanarrat Fast. lib. III,vers. 809

-81 4 ubi

qunm ante de lettic pas! Ida:Martii bac est de XVII diedixisset , addit

Unadies media est et fiunt sacramm» :

No. iaayae a iunctis yainyu Jie&as habent.

&np ü:primavacat nec t'

as concurrere ferro ;

Causa quad est ilia uataM inerva die.

Altera, tresque super strata ce lebrantur arena ;

Ensibm exsertis bellica læ taDea est.

V GI:s tandem nostri quam fuerit clarum nos la

tere naluit nam Trist. lib. IV, Eleg. X vers. 7 et 8

Si quid et a,ma is usque est vetus ardim‘

:dan s ;

Nonmodo Fortunæ mnnere fœtus eques

qua:totidem fere syllabis jam cecinerat Amar.

Eleg. XV ,vers. 5 et 6

Si quid id est usque apmavù vetus arà‘

m‘

: lien:,

Non modowifi /ie turbine {actus eques

etAmor. lib. I, Eleg. III , vers. 7 et 8

Si me non œ len m commendant magnapaænIm

Nomùn ; nec nostri sangu inis auctor eques etc.

U t certnm sit , eos interpretes errare qui xxx Marta dicunt ; uti et

Ald. M anu tium , quiin nostriV ita seribit cum x1v notnm esse.

Ad q uem quoque diem quinquatria consignant h lendaria tam Gru

terianum pag. 133 quam Vindobonense apud Lambecium.

98 P. OV ID I I V LT A

et Tristium lib. II , vers. 1 l a de domo sua

Parva quidem pem t, sed sine labe damns.

Sie quoque parva tamen, patrie dicatur ut e vo

CLAIIA, nec ullius ao£ ile‘

late minor , etc .

denique lib. IV ex Ponto Eleg, VIII vers. 1 7

Sen p me:excu tias eqm‘

lee , ab origine prima,

Usque per inam em inveniemur aras.

quibus palam est , Nasonem nostrum nan modo equ sln'

s

fuisse ordinis , sed et ex illis qui ob generis antiquitatem

dicti videntur equites splendc‘

dz'

, speciosi, illustres utijamin Horatii Vita notavimus , simul ex nostro monentes ,

bosce multum alus fortuuæ seu militiæmnnere factis equi

tibus præcelluisse. Unde est , quad Ovidius in mulierem

invehitur qua:alium militia naper ad equestrem ordinem

pramatum ipsi prætulerat , Amar. lib. III , Eleg . VIIIvers. 9 et sqq

Ecce recens dû e: parto perwlaera censu

Prc fefl ur nobis sanguine pastus eyre: etc .

qua:vero ad banc ordinem Spectabant jura et institu ta

plures jam docuerunt , nec hujus est loci rem aeeuratius

discutere.

VI. Pater et mater adhuc in vivis erant , quum noster

scriberet Amor. lib. I , Eleg. III. (vid. infra ann. U. C.

DCCXXXIV , n. Nec modem nisi ætate provecta obie

runt, prior ille jamnanagemrius , post mater atque u ter

que ante f1lii exsilium Trist. lib. IV, Eleg. X vers. 7 7

De quibus nonnullanatat Lipsius ad Tacit. Annal . XI cap. 4 , qu.nobis non placent sed confutare per nostrum non licet institu tum .

Pag. 1 14 et seq.

V id. Basin. Antiquit. lib. I cap. 1 7 ; Joan. Anton. V altrinius , de Re

milit. lib. III cap. 4 ; Lips. de Milit. Ram . lib. Dial. V ; Alexand. ab

Alexandra , lib. II cap. ag , cum Tiraq.Not. etc.

P. OV ID I I V IT A

tim dicere nobis sine teste nan licet. Ex ipsa tantum i11

genere novimus cum cum fratre patris eura Rama:te

neris ab aunis exeultos et institutasfuisse atque insignium

magistramm scholas frequentasse. Etenim Trist. lib. IV,

Eleg. X , vers. 1 5 et 1 6 , canit

Protinus exœ limur teneri , cun que parentis

Imus ad insignes ur6ù ab arte viras.

Quad subjungit nas daeet , qua:u triusque fuerit indoleset qua jam a pueritia prapenderet ingenium

Frater ad eloyue‘

un viridi [endeôa/ ab c va

Fortia verbasi natus ad armafon‘

.

At uu°

üi iam perm ee lestia sacra placebant

Iuque suum furtim H usa trabebat opus e tc.

Incampertum vera est , quas frequentaverint grammatùas,

quisolebant bis temporibus primipuerarum esse magistri.

Equidem Cœ'

us Julius Hygùms , Augusti libertns , illus

tribus grammatieis a Suetania annumeratus eidem dicitur

fuissefwnz‘

læbnänhws Ovidiopaelæ at ea teste , Hyginus

nonnisi pueraJuliaCæsareRamam adveetusfuit Alexan

dria rapta , bac est , anna U. C. DCCVII u t binc nan vi

deatur ille jam bac tempore grammaticæ professionem

suscep1sse.

Il . Sub illis au tem puerarum magistris grammaticesve

professoribus lingnam quoque græœm pro mare noster

proenl dubio didieit ; qunm græce daetum fuisse ipsemet

indieet , Trist. lib. III , Eleg. XII vers. 37

Rarus ab Italia tantum mare navita transit

Litara rarus in be c p0rtubus orba venit .

Sive tamen G rain scierit sive ille Latina

Voce laçw‘

, certe gratiar buius crit , etc .

De utriusque parentis sui cura Trist. lib. 11 , vers. 343 et seq : Hei

mihi quad didici! quad me «forcer:pm u/es , Literaque est aculos u lla

mon tameas!

Sueton. de illustr. Grammat. cap.a1 .

PER I . M AS S ON .

Inde est quad Trist. lib . III Eleg. VII , dicit , se j udieemcarminum fuisse , qua:dad a mulier Romana sub Paille

nomine latens scripserat nonpaln'

a more , bac est , non

latins lingua , sed grœea , quippe cujns opus solo vale:

Lesôia Sappho vincebat , vers. 1 1 et 1 2°

T u quoque die studus communibm ecquid inheœs ,

Doctaque ronpaln‘

o carm inam canis

deinde vers. 2 0

Sala tunm “ les l es6ia vincet opus.

et vers. 2 3 et 2 4Dnm licuit h a sc pe mil ! tibi nostra legebam

Sepe [zi j n/e: sape magis/er eram .

S unt et plura loca, quibus patet , Nasani leetas Hame

r um abosque græc0s scriptares. Vide Trist. lib . I, Eleg.

W; lib. Il , vers. 363. Adde quad et Athenas studiarum

c ausa petierit ; vide inf. ad ann U. C . DCCXXVII , n. 3.

III. Cæterum nullam apud me lidem habet . quad in

O vidiiVita ex vetnsto codice Pampanu Læti legimus ,

n ostrum nempe sub Plolia Grippa literis erudilum seu

Prout alins codex Fam esianus fert , cum Rama sub Plolio

G u'

ppa literis operam dedisse. Platius certe Grippas inter

g rammaticas hujusaviapud Suetouinm Senecam, aliumve

nan occurrit. Ploù'

us quidem Grip/tas Tacito semel atque

iterum memaratur , u t qui ab Vespasiana in seualorium ar

dinem addilus ae legionipræposüus fuerst deinde prælum

danatus annaCh . LXX. Statius quoquePlolium Gn'

ppum,

ut vu lgares quidem codices babent laudat 5, tanquam

De qua inferius.

Tacit. H i:1. lîb. III cap. 53 .

Idem lib. IV , cap. 39.

Gn‘

pürn tamen ex Ta ita legendum existimabant Sa iverius ac Ge

vartius nisi quis arbitretur , Tacitum ex Static emeudandum.

Pre f. Sylv. lib. carm.

15. OV ID I I V IT Amajoris gradus juveuem bac est proenl dubio , senat0rn ar

dinis ; eumque pradit aDomitiana arbilrumannonæ datum,

faro et apud centumviros causas j uvenis dixisset. Que

qaumStatius adu lto jamDomitianiimperiascriberet binc

patet , :huncce Platiq Grippum band eumdem esse cum

illo sub Vespasiani principatus initiumprælura luneta u ti

male Gevartius opinabatur. Ex his vero fantibus forte

pracessit tietus ille Nasanis n‘

astrimagister.

Anno ante C . xxvm U . C . nccxxvr; Ovida xv et m

C . CE SARE OCTAVIANO V I , M . AGRIPPA II COSS.

I. Cum nostro ad lagam ejus virilem quæ et lib ro

se para dicebatur magna satis saltu transimus:de qua

sie Trist. lib. IV, Eleg. X, vers. 2 7 et 2 8

Interea tacito passu labentibus annis

Lik n‘

or fratrisanta mibique logo est.

Qui vero vulgaris fuerit dies togæ baie dandæ dicatus ,

doeet ipse Nasa , Pastor. lib. III , dum ad tertium past idus

Marlii , seu 1 7 ejus mensis diem Bare/wsacrum , ac libe

mlia inde dictum , bæc pradit , a vers. 770 :

B estat ut inveniam quare [age likm delur

Lucifem pa ris , candide En d e tuo.

Sive quad ipse peer semper iuvenùque videris

E t media est c tas inter utrumque tibi

Seu quia tu pe ler es , patres sua pignora natos

Commendant cure numinibmque tais

Sive quad es Liber , œsù‘

s quoque läer4 per te

Sumitur e t vite libeñoris iter etc .

Not. ad illud Stat. Carm. cap. 1 3 .

Quad nempe qu icam induebant ex epbebis in viras transcribeœntur.

Quia tum e magisterio excedebant.

U t qua:tata esset alba. nihil purpuræ admixtum habens.

1 04 p . OV ID I I V ITA

prætexta togam puram indutus quad virilis tiracinn

argumentum est.

At eminentissimus Norisius , et ejus vestigia premens

celeberrimus Grævins u t vulgaremSuetouii lectionem ven

dicent , nadum secant , erraris Damaseenum incusantes ,

quasi etiam parum sibi constaret. Ejus tamen u ti et Sue

touii lides integra nobis videtur , dum bæe abservamus.

I°. Quum illud Nicolai «spi ê

'

m rescapeam'

ô‘

am , a'

reüeraa

nos qualuardeeim optime passit de 1 5 labente anna

intelligi ; binc etiam bene eauveniet quad idem addit , ae

prælaudati viri abjieiunt. Scilicet seribit ille togam viri

lem abAugusto sumtam eadie quapontifex creatus fuerit

in L. Domitii jam defuncti lacum. Atqui L. Domitius in

acie Pharsaliea anna U. C. DCCVI , adults æstate , periit ;

qua tempore Augustus annum agebat 1 5 , qunm esset die

2 3 Septembris 1niturus 16 annum. Igiturpatuit ante hujusanni 16 principium togam induere puram. Quadrien

illud , past Jabwmortem Suetonio numeratum , om

nina videtur ad tempus spectat e quo danis milüan‘

bm

Augustus fuit donalus. N0lnit nempe Suetonius indicare

quo ætatis anna ille banc sumsit togam sed qua Julius

cum danis militaribus amavit ; sieque interpungendus est

ejus textus Quaùiermia past vfili logo samia rm‘

lilan°

bus ete. Passim historiens ille eadem phrasi plura simul

jungit , quæ varii sunt temporis. Quad si eruditis viris

animadversnm fuisset alias facile removissent difficultates,

quibus cruciantur ; u t aliquot exemplis demanstraremus

si locus id permitteret.

Ideirca per Suetouinm nihil obstat , quominus cum cl.

viris Valesio ac Dodwello eenseamus , togam virilem ab

Augusta sumtam quam 1 4 ætatis annus jam esset cam

pletus , ac 15 laberetur. Ea certe ætate ipsemet uepotibus

PER J. M AS SON . 1 05

Caia et Lucie Cæsaribus eamdem togam dedit , alnque

postea sumserunt ; uti cl . Dodwell. post alias recte do

enit. Qnin etiam dactissimns Octavins Ferrarius ,qui etinitium 1 5 anni sumendæ pramore togaälibera adsignat

existimat cumManntia Augustum Ciceranis item filium

et alias serins id egisse magis ab alia causa quam a Iege

au t mare. Quem marem siNasanis nostri parentes secati

fuerint , potuerunt bisce consu libus et quidem die supe

rius notata lüeraÆus nempe , lilium bac virili toga in

duere , qaum ejus 1 5 annus esset in exitn.

Il . In primis porro venit obsen andum , quad noster

prædictaTrist. lib. IV, El. X de lala clave sibi et fratri

simul cum toga pura dato subjungit , vers. 2 9

Induitnrque humeris cum lato purpura clavo.

ubi consentienæ doctorum recentiarum cohorte sigui

fieat pacta indu tam sibi fuisse tunicam quæ scriptaribus

aliis dicitur tunica lati clavi seu lalielavia 5. AtAldus

Manutius binc clare sibi videtur colligere baneee tuni

cam amnino purpuream fuisse. Etenim quam in banc rem

testimonium ex Quintiliano et Cicerone prins laudasset

addit : Vernm de tunica lati clavi purpurea, u t amit

tanturdubiæ fartasse (NB .)fidei testimonia, satisapertalit significatio in bac Ovidn versu Induilur, etc. Oc

tavius vero Ferrarius qui cum aliis exiStimat lunieas , u ti

Pœ lœtione v ad Spart. Hadfian. V ide Lips. ad Tacit. Annal. lib .

XII cap. 4 1 .3 De Re vestiar. lib. II cap. 1 .

Labente quidem xv seculo Cr‘

ofaaus ingenue fatebatnr se hu jus locidifficultatem tollere non potnisse neque feliciores crou t alii quas in urbe

Roma et in celeberrimis Italic gymnasiis bac de re consulnerat vid. ejusad hunc loc. nat.

Sueton. in Aug . cap. 94.Valer. Maxim. lib. V

, cap. 1 .

Qum it. per Epist. lib. Il rap. 2 de Toga Rom .

1 06 P. OV ID I I V I T Aet togas viriles fuisse albas , ea quidem Quintilianî et Ciceronis loca, quibus Manutius minus fidebat , ad examen

revacat ut eaillieripiat SeddebacNasanis loco promus

silet. Addamns igitur , binc non

laticlaviam amninapurpureum fuisse quam evinci passe ,

togampuerilem ejusdem quoque coloris fuisse ex ea quad

Sape bæc poetispurpura dicitur. Manutius ipse Cum aliis

censet , togam banc pre textampassim dictam nihil pur

puroum bahuisse præter limbum qui vestem extremam

ambiebat , nude prælexlæ nomen. Quia etiamprolatis plu

ribus ut idprom lacis objection…ex alia Statii tes

timonio buic Ovidiano persiuiili, petitam sie salvit

Nam si quis qunm legerit versum Statii Sylv. lib. V,

(Car. II , vers. 67 )Nec saltem tena is ostrum puerile lacertis

Exuit

ostrum dieat pro tata purpura prætexta usurpatum ;

respondebitur, togam quidem puerilem , id est , prætex

tam indieari cujns in limbo oslrum ,id est , purpura

œmebatur , non tamea bac dici, tatam prætextam pur

puream fuisse .

Idem de Juvenali Persioque dicendum quipurpumm

pro prætexta usurpamnt ; ille Sat. X , vers. 1 54Ingenui m ltus pu r, ingenuique pudoris

Quales esse decet quas ardens pm u vestil .

Persius , Sat. V, vers. 30

Qaum primum pavido castœmibi cessit.

Igitur qunm purpura simpliciter voeetur tags prætexta

quæ in extrema tantum ora purpuram prætextam sive cir

eumtextam haberet ; quidni potuerit—pwpum quoque dici

De B e vestiaria , lib. III cap. 10.

Que s. per Epist. lib. II cap. 1 .

108 P. OV ID I I V ITArent , eligereutur amagistratibns, e quibus tribuni plebis

senat0resque fierent , quigesto tribunatu aut retinerent se

natorium ordinem sivellent aut iterum redirent adeques

trem Jam autem noster ex equitibus illustn‘

ôus , si quis

unquam , pluribus anteprædietamAugusti legem aunis la

lielawiam indnerat. Alia prainde ratio quærenda.

Casaubanus autem fassus sibi incompertum esse , qua

tempore eœperit mas ille latum clavnm cum virili tags

sumendi adf1rmat tamen illud certum esse itanempe fieri

solitum in Splendidi0rum equitum liberis atque id ar

guere quad Ovidius de se nam t bac , quem tractamus ,loca. Quad ait , factum esse certum est tertio vel quarto

anna circiter post Augusti in arhem reditum a victa

Antonio id est , anna U. C. DCCXXVII , vel sequente.

Dein addit Sive exAugusti constitutiane , sive ex alins

imperataris innovatione non ita fuit bac jus promisenum , u t sine eognitiane principis usurpariposset quia

patres id ab eo liberis suis , quas destinahant reipubl.

administrationi petebant. Ad eamdem principis in

dulgentiam alii quoq ue docti viri haie nada solvendo

rœurrunt omnesque Statiumpra:primis‘

advacant testem,

qui lib. IV, Sylv. VIII , ait , vers. 59-62

Quippe e t op_es et origo sinnnt bac lampade prima

Patritias intrare fores , hoc pube sub ipsa

Simodo pronabonis invicti Ce saris adsint

Numina Romulei limcn pnlsare senatus.

V id. Dion. lib. LIV , pag. 541 et 543.

Not. in Suet. Aug. cap. 38.

Tbeod. Marcil. not. in Sueton. Vespas. cap. Albert. Ruben. de Be

vestiar. lib. I , cap. 14 ; Octav. Ferrar. Analect. cap. aa.

Sie iernu t vulg. cod. at Casanbonns des legit , uti et versa seq . pro

[ me. G evartius Vero harc e t l as restituit ; quad magnm in re critica indexC l. Joan. Frid. Gronovius Diatribe in Stat. p. 2 88 probavit , u ti etAlb.

Ruben. lib. I cap. 14 Gevartius scil. censuit Statium bac SylvaMene

PER J. MAS S ON . 109

ubi notant tria indicat i neœssaria equitum lilus , ut pos

sent curiæ interesse , opes seu censum : originem ,

seu natalium splendarem ; et principis indulgentiam.

Banc ut insuper confirment , et alia proferunt exempla

quibus patet imperato beneficio latum clavnm viris

ex equestri ordine concessum. Sed qunm et ex aliis quam

plurimis constet,viras quaque band natalium splendore

claras laticlaviam ac senatoriam dignitatem aprincipibns

impetrasse , non video quid equites splendidi bac in re

peculiare babua int ; nisi dicamus bis latum clavnm fa

cile , et statim ac petierant datum fnisse quem alii vix ac

magna tantum gratia obtinuerint.

Ut ut sit , tria saltem vel ex Nasone nostro constant

Laäclaviam tunicam jam bac tempore et splendidarum

equilum necmodo senatarum liberis sivenatalium juresivebeneficio et indulgentia conecssam laisse ; atque pra

inde , u ti jam Lipsia et Rubenia natatum est Dionem

quidbumanitns passum esse dum ailirmavit ante Caium

Caligulam nonnisisalis senalafiogenere ualis(pôvoaç m2»; roi”

;

la. 106 fioukvrmoü pül ou ysyevnuévmç permi:sum fuisse

vestis seua n'

c aulequammagislrala ullum gessissenl quo

adilas ia seaalum paralur. Certum est latum clavnm

illis datum in spem ordinis smalarii u t loquiturDia apud

Xipbilinnm de JaliaCalvaslm adolescente qui ei dicitur

uxÛuæ'

pxnxôç Boul ec'

a4 êlm'

ô‘

a ; quique idem proenl dubio

ac quem Suetonius innamiuatum vocat ln'

bunum laliela

cratiob filiolam recens uatam gratulari, qunm duo ante filiifuissent eidem

nati ; atque pœ tam sub disjunctiouc et filiolam base e t ambos filias tan

gere ut dicat e t nobilitatem e t opes permittere ”une , id est fi le‘

olan

primis unptiis patritio juveninnbere Has vero id est Duos/Was latumc lavnm passe indnere , etc.

Lib. LIX pag. 646 et 647 .

Lib. LXV II pag. 764.

In Damit. a p. 10.

1 10 P. OV ID I I V I TAvùzm siquidem apud ntrumque eadem res narratur. In

cam enim senatœiæ dignitatis spem Ovidius latum sawaitclavnm , ut invicte (lacet max addens , vers. 35 Curia

nslabal etc. Ex bac nostri loco patet , eosdem illus

trium equitum liberos simul cum tags virili laticlaviam

induisse, qunm ipse bæc duo una jungat

Le‘

h rs‘

or fratri sum tamibique tags est ;

Indniturque humeris cum lala purpura clara.

Nec alia sensu basversiculos intellexerunt virimagni,Aldus

Manutius ac Isaac. Casaubanus quibus , quoad rem

ipsam, accedunt Tbeod. Mamilius et Och vius Ferra

rius At dubium hic movere potest quad celeberrimus

Grævius observat ad bæc SuetouiideAugusto verba Pro

tinas a m'

n‘

li (ut legendum cenect ) logo lalum elavum in

dum permùil , scilicet senatorum liberis. Etenim autu

mat , pralinas , quad quidem est continue , non ita iu

telligmdum esse quasiipsadie tirocinii sumendaquoque

fnisset tunica laticlavia tum enim reetam sumebant ;

sed statim , aut nan lange past et , si luberet , sequente

die. Qua tamen interpretatia cantorla nec valido ti

bicine fnltavidetur. Etsi enim certum esset , tunicamreetam

cum togavirili samtam fuisse quidni liceret cum Ferrario

existimare , tuniœm reetam et lato clava insignitam laisse,atque unam eamdemque tunicam vario nomine dictam

quemadmodum ipsa toga virilis , et libera etiam , ac pura

vocabatur ; au t reetam cum laticlavia sumtam nt hæc su

perior, illa esset inferior. Deinde parmm est discrimen

si dicas laticlaviam tunicamc um tags virili, vel statim

Qua is Epist. lib. 11 cap.

Nat. in Sueton. Ang . cap. 38.

Not. in Suetan. Vesp. cap. 2 .

Analec t. cap. 2 0.

1 1 2 P. OV IDI I V ITAsam. Id enim non eviucit Statius ab u traque cl . vire in

mediumprolatas , et qui solus quidem istius opinionisfandus Rubenia , ejus assertori primo dicitur. Ille lib. V,

Sylv. II , bæc ad Crispinum

Sie te clare puer geuitnm sibi carla seusit

Primaque palre‘

lr‘

a ch usit vestigia Luna

Max Tyrias ex more sinus tunicamque potentem

Agnovere humeri ;

ubi notat Bubenius nan dubium est , perTyriosprætcxtam puerilem per tunicampolenlem laticlaviam

designari. Crispinum au tem tune tempori3 nondum vi

rilem togam sumsisse satis ait ex ns qua:sequuntur com

pertum

Nec saltem teneris ostrum puerile lacertis

Exuit albentique bumeras indnxit amictu .

At vero u t optime regeritFerrarius pactapostremo bac

loco conqueritur ereptnm fatisparentem quumadhuc puer

esset Crispinns et prætextatus atque ita nan potnisse

interesse filii tiracinia , et togæ virilis solemnitati. Proxi

mis enim versiculis Statius ceciuerat

Nec gem‘

lor juxta Iatis namque haustus iniquis

0eer‘

cü‘

l , ben!geminam prolem sub pre side linquens.

Nec saltem etc.

Hæc igitur amnina demonstrant , Crispinum jam virilem

togam induisse ; idemque confirmant , qua:sequuntur

Quem nan corrumpit putes efl'

rena? noec que

Libertas pmperata logo ? etc.

Quia imo Statius vers. 1 2 , testatur , Crispinum tune 16

ætatis annum egisse

et ere/arms ôr‘

s jam tibi circuit urbe:

De Be vestiar. lib. I , cap. 14.

Analect cap. 2 0.

PER J. M ASSON . 1 1 3

ante quam ætatem solebant his temporibus toga libera

indai.

Eaautem siBnbenius abservasset nan videtur lundum

sua:apinianis in Statio positurum fuisse. Attameu Cl. Grze

vins , quiFerrarfi solutianem legerat , adhucdumadfirmare

sustinuit , istum Statii lacum tantapere firmare cam Bu

beau sententiam , ut nihil fieripossit liquidius. PerTjrios , pa git , sinus nihil potest intelligi, nisi prætexta,

non vero , u t interpretatur Ferrarius, tunica ad pectus ,

sive insinn lataclava insignis. Quis enim unquam sinum

tribuit tunicæ , etc.

Quum bac rogaret eruditissimus vir , versus non suc

currebant quasipseBubenius exAlbinovani, u t cum aliis

arbitratur Epicedia in Mæeenatem laudavit vers. 2 5

Inñde quid tandem lum‘

ee nocuere solulæ ,

Ant tibi œnlasr‘

quid nocuere se‘

rms

ubi diserte sinus tunicæ tribuuntur diseinelæ quam gere

bat Mæcenas , nude illi dieuu tnr venlosi. Nec video eur

Statius ea loca nan potuerit latum clavnm quem nt Ho

ratius babet demilleôanl peelore pra qua passim sinus

panitur , translate per Tyu'

os sinus intelligere ; quemadmo

dum ipsemet dixit lib. IV,Sylv. IV, vers. 76

Jam te blanda sinn Tyn‘

a sibigb n‘

a felix

Eduœt et cunetas gaude t spandere curu les.

Plura bis passent addi, quibus illa cl. viraram opinio ac

ali: insuper bac in re ballueinationes revinœrentnr ; sed

eanobis bic sunt omittenda ne longiorfiat excursus. Con

su lantur interim, qua:Fermrius, inAnaleetisadversusRn

Nobis enim non videtur istius poete carmen uti iam in HoratnV itaindicavimus , pag. 143—145.

Lib. I , Sat. VI vers. 2 8.

4 P. OV ID I I V ITAbenimu scripsit ; ubidactus ille vir, noninfieiante Gravia,in nounnllis rectius sentit.

Anno ante C . xxvu ; U . C . nccxxvu ; Ovidii XVI et xvn.

C . CE SARE OCTAV IANO V II M . AGRIPPA III COSS.

I. QUUM ex illisadsuperiarem annum discussis patent ,

Ovidium eo , vel summum bac anna , logan:indu°

lem licet hue referre quæ de Nostri post pubertatem stu

diis novimus. Etsi vero pater aMuæ rum inutili studio

puerum fere deterrnisset , ut lolo Helieone relislo, Noster

scribers eonareturverbasolulamodis; attamen, ipsaœnente:

Sponte sua carmen numeros veniebat ad aptus:

E t , qnod tentabat dicere versus erat.

Hinc nihil mirnm si libera jam toga indu tus , ad delidas

statim redierit

Induiturque humeris cum lat0 purpura clava

Et slndü m nobis quad fuit ante marre/.

II. Nibilo tamea minus Nasa noster, pra adalesœntu

lorum bis temporibus consuetndine rhetarieæ professores

audivit , ac declamatianibns se in earum scholis exercuit

uti nas Seneca peter doeuit , lib. Il , Cantrov. 10, ubide

jm jumnda mariti et uxoris agens : Banc , ait , contro

versiammeminime videre Nasanem declamare apud rhe

taremArelliamFastum, cujnsauditor fuit. Nam Lal ronisadmirator erat , qunm div…œqueretur dieendi ge

nus ; babebat enim ille constans , et decens et amahile

ingenium. Oratiaejusjam tum nihil aliud paten t videri

quam solutum carmen. Adeo autem studiose Lalronem

audivit u t multas ejus sententias in versus suas transtu

lerit. Inam arum judicia dixerat Lalra Mittmnusarma

in bostes , et petamus ; Nasadixit :

1 16 P. OV ID I I V ITAPlinio quoque elarus inter dicendi magistras dicitur et

Quintiliano primas elari nominis pmfissor. Obiit autemanna U. C. circiter DCCL quo per autumnum desu t annus

Ahmbæ ‘

MMXl l l , ae Olymp. CXCIV primus ad quem Hie

ranymus in Chronicabæc natat M. Pareius Latro La

tinus declamator, tædio duplicis quartana semet inter

fecit.

Nou adeo nobis natus est M . Areӣus Fuseus alter

Ovidii rhetor , de quo Seneca liberum fert judimumBrat explicatio FnsriArellii splendidaquidem sed ape

»

rosa et implicita :cultus nimis exquisitus compositio

verborum mollior , etc . Idem nounnllis videtur, ac

ille quem Plinius pradit se vidisse malum equestriordine

ob 1bs%nem salamniam ez argenlo annulas habentem. Sed

qunm alii codices Aurelium Fascumexhibeaut nec veri

simile sit , Plinio visum esse rhetorem sub Augusto in

Ovidii adolescentia profitentem , satins mihi videtur as

sensum bac in re cobibere.

III. Quin et Alhenas studiornm causa Nasa pet11t , ipsomet docente Trist. lib. I

, Eleg . Il vers. 77

Nec peto quas quondam petii studiosus AMenas.

At aliud tempus spectaverît iter , qua se Siciliæ Asiaqne

urbes perlustrasse cauit. Ibidem enim subjungit

Oppidanon Asie non loca visa prins

et ex Pont. lib. II , Epist. X adMacrum vers. 2 ,

Hist. Nat. lib. XX cap. 14.

Institu t. lib. X , cap. 5.

Pre l'

. lib. I l Controv.

Nic. Fahro Not. etAnd. Schotta ,de Cl. apud Sen.Rhet. pag. 6.

Lib. XXXIII cap. 1 2 .

Natus soil. on t au . U . C . nccexxv1 exeunte vel an. accu xvn la..

bente 1:post Augustiobitum annis ; quippe qui obiit Augustomeuse au .

Dcccn xu c tatis sa taet quùsyuagesima vid.V it. Plinii jun. ad hunc au .

PER J. M ASSON . 1 1 7

Te duce magnifieas Asie perspeximus urbes

Tn‘

nccn‘

s est acu lis te duce nota meis.

Sequeutibus variasSyracusaniagri fontes memorat sigui

ficatque se Syracusis per tatum fere annum mausisse. Nam

Arethusa istius urbis fonte descripta addit , vers. 2 9

H ie mihi labentis pars annimagna peracta est.

B ac porro inAsiam iter poen‘

libns anais , (id est paulo

post togam virilem indutam qunm ante non solerent pe

regre prafieisei)factum indical Ovidius Fast. lib. VI de

Vesta:Sacris agens vers. 4 1 7-42 4

Cætera jam pridem didicipoerr‘

li6as anais ;

Non tsmen idcirco præ tereunda mihi.

Mœnia Dardanides nuper nova fecerat Ilus

Ilus adhuc Asie dives babebat opes.

Cœditur armiferæ sip mm ce leste M inerva

Urbis in Iliaca desiluisse juga.

C ura videre fuit :vidi [tmp/arnaue Iacumyue.

H oc superest illi Pallada Roma tenet.

quibus clare testatur , se alim I lium ,seu Trajam lustrasse

ibiqnePalladis templum vidisse ,in qua non amplius erat

palladium jam pridem Roma: consecratum quanquam

Strabo , Nasanicaævus seribit Ilienses sua ætate quad

dam palladium babuisse rectum slam qunm ex Romero

sederit antiquaram Iliensum signum.

Quis fuerit illeMoser, in cujns eamitatn OvidiusAsiam

perlustravit , difficile satis definitu . Profeeto idem esse ne

quit , ac Æ milius Moser , qui in Hieranymi Chronica ad

Sie, vel Tn

raerù , vocabatur&”

cilrb , scilice t a tribus âxpocç , sive pro

mouton‘

ù , sicu ti vel ex Nostra discere est , Fast. lib. IV ,vers. 4 19 Terra

lri&us scapulis n atum procurrit in æquor Trekoerz‘

1 , apositu nomen adepta

loci.

Hand absurde intraannum U . C . nccxxvu et accxxx1 collocar etur

quo tempore Pam iers”acerpotuit ab Augustoy raeum lor inAsiammittLGeogr. lib. XIII pag. 897 , ed. Amst.

1 18 P. OV ID I I V ITA '

An. I , 01. 19 1 seu U. C. 738 , morlous inAsia dicitur ;siquidem OviduMoseradhucdumin vivis erat , qunm pacta

noster librum Il ex Paula seriberet , anna circiter U. C.

766 ; ut egregie ballunicetnr cl. virGer. Vossius, quiutrum

que eonfundit lib. de Poetis Lai. etc.

Forte fuerit Pompeias Moeer , Tbeapbanis filius , quem

alim Ce sar Augustus Asiæ pmeurolorem constituera! ut

Strabo seribit , addens tum hunc fuisse inter primas Ti

IV InAsia vera Nostrum sub Varrone militasse , per

peram legitur in brevissima, quam aliqui codices fm nt ,

Vita idque Ciofanus ac alii suis in notis incansidm tius

arripuerunt. Repugnat enim diserto ipsinsmet Ovidii tes

timonio , Amor. lib. I , Eleg. XV , initio

Quid m ihi livor edax ,ignam s ob; 1cis annas ;

Ingeniique vocas carmen inertis apus?

Non me more patrum dum strenua sustinet æ tas

Præmiamilitiæ pulverulenta sequi

q11æ canebat qunm jam Æ neis vulgata quæ taa nou

nisi past Virgilii mortem , hoc est , post annum U. C.

nœxxxv fuit edita ; vid. infraad au . nccxxxv1. Quin et

jam in exsilio scribebat , Trist. lib. IV, El. I vs. 7 1 et 7 2

Aspen militeb [avenir certaminafugi ,Nec nisi lusuramovimns anna manu etc .

Anno ante C . xx1v ; U . C . nccxxx ; Ovidn x1x et xx.

C . CE SARE AUGUSTO X C . NORDANO FLACCO COSS .

I. NASONIS nostri frater natn major, his consulibus deœssit , et quidem past XXMartii diem , quo ille duodecim

Lib. XIII pag. 9 t8 ; Confer. Tacit. Ann. lib. I cap. 7 2 ; et lib. V Icap. 18.

1 2 0 P. OV I D I I V I TADiflicultas exinde oritur , quad varii interRomanos trienn

viri exstiterint. At vera bic de illo solum ln'

umvirq cogi

tandum venit , quimagistratus erat uecessadu3 adolesceu

tibus , senatus spewlatum clavnm gerentibus qualls

Ovidius bac tempore fuit. Ideirca litem bismodo terminis

eircumseribi mihi videtur , u t quærendum supersit , an

Noster annumerandns tnnmv1ns,vel enpüalibus , vel potins

manetoIibus , qui etiam passim in nummis ac lapidibus III

VIB]A. A. A. F. F. id est , aura argeu ta , ære flanda

feriundo signau tur. Etenim geminus tantum bicec trium

viratus a scriptoribus inter illas recensetur dignitates qua:

gradus erant ad senatoriam ordinem nee alins inter vul

gares occurrit titulas quibus lapidum inscriptiones viras

ordinis senatorii examaut.

Deinde vero mihi persuasum est , Ovidium e tn'

umvms

fuisse capitalibus , qui scilicet de capite judicabant vilis etabjeetæ conditiouis hominum, utifurum et servorum, atque

earœris custodiam babebant. Ratio meæ sententiæ est ,

quad ii sæpe simpliciter et absque ulla titulo , apud anti

quos auctores dicantur triumviri ; sed aliinan ita solcant ,

nisi cum mnneris sui notis designari. De illis Plau tus ,

Ampbit. Act. I , scèn. 1

Quid faciam nnnc si tresw‘

ri me in careerem campegerint?

Inde a u c pramptuaria cella depromar ad flagrum e tc .

et Asin. Act. I , seen. 2

Nam jam ex bac loca

Ibo ego ad tæ sriras vestraque ibinomina

Faxo crunt.

Valer. Maximus , lib. VIII , cap. IV, 11. 2 de Alexandra

Fannii servo ; A judicibus , ait , damnatus , et a L. Cal

purnio lriunwiro in erucem actus est. Tacitus quoque ,

in Agricolæ Vita, cap. 2 , eadem voce in eumdem signifi

PER J. MASSON . 1 2 1

catum utitur , conquestus Domitiani principatu delegatwntriumvirisministefiwn ul monwnenta clarissimomm ingeniarum in m ihi:at Faro urerentur. Item Seneca pater

Tnünvinivopus est eomitia comifiee ete. Tandem ne

pluribus exemplis tædium creem Au]. Gellius lib. III

cap. 3 , narrat , Nævium fabu las in carcere dnas seripsisse

qunm in vineulo Rome a lriumviris conjeclus esset.Il . Maxime porravenit observandum , eapitalem buucce

triumviratumpartem fuissc vigintiviratus quiad senatum

erat gradus. Id optime nos Dia docuit ad au . U. C .

DOCXLI nam us , quad qunm senatorius census usque od

decies sestertium ouelusfw'

sset nemaque jam inveniri posset , qui sponte sua senator esse vellet idea senatuseou

sultum fuerit fad um , rmi; imac: xal ouuévauç ävd‘

paç e’

x t di»

im e'wv ànod‘sim afin: ot qui vacobonlur XX viri ez equitibus

mnstùuerenlur. Quarum deinde nullus in senatum est al

lcelus, nisiquem etiam alium magistratum , cujus ratione

senator posset fieri, gessisset. Delude qui fuerint bi

XX viri sie exponit Et bi XX viri faeti fuerunt ex illis

XXVI viris , in quibus erau l tres viri rerum capitalium

et alii tres signandæ peeuniæ negotium gerentes , quatuor

viamm urbanarum curatares , et decem judiciis , quæ ad

centumviros sorte deferuntur , præficiuntur ; xai oid‘

él a,

oi êm‘

16110dm ampiœv t di» êç 10ùç êm ôv ävô‘

pa; ù»povpêvwvànod

‘twôyevoc.

Uude liquido palet per hunc vÿzbh‘

vüotwn fuisse aditun1admajores in senatu bonares u ti recte Lipsius , ad hunc

Taciti de Tiberio lacum notavit Per idem tempus Ne

rauem e liberisGermanicijam ingressum juventam ,com

Lib. III , Controv. 1 6 , sub lin.

Lib. LIV , pag. 540.

AnnaL lib. III , cap. 2 9.

1 2 2 P. OV IDI I V I TA

mendavit patribus ; ntque mouere œpessendi VI…VIBA

EUS solveretur, et quinquenniamaturius , quam per

loges quæstnram peteret , nan sine inrisu audim tium

pastu lavit. Subjuugit idem cl. vir et alinm e Diane ,

qui de Claudio pradit , cum j ussisse genems suas enwgu ti:mn esse roi»; 72 u6poù; 1 61: c

» t oi; sixoowavd‘

pa'wäp£a1

atque induisisse , u t quinquenuio maturiusmagistratus pe

terent , td; àpxâç àmñam.

III. Quam autem annas quœsturæ gerendæ legifimus

fuerit XXIV completus sicnt idem Lipsius recte‘dacuit

prainde duo posü ema TacitiDionisque loca probant ,‘IIX

œtatis annum laissem@rbù‘

eiralasproprium siquidem bu

jus maneria loco quœsturam Nerani petiit Tiberius quin

quennio antequam ille passat quæsturam adipisci. Ut bic

dubius bærere nan debuerit cl. Siecama 3; maxime qaum

eadem vigintiviratus ætas ex antiqua lapide sepulcralicol

ligatur, qui dicatus est Julio Clara et JuliaNepationo I l];

viris viarum curandarum , quo prior annaram XXI ,

alter XX erat quamabiret . En ipsam inscriptionem ex Gru

tara

D. D‘. 80

Q. 1ve. emm a e. v. 11 1 1. v 1 11.

v 1 1 11v 11. cvm snsavm

AN N . XXL

Q. IVL. N EPO'

I‘

IANO. v. e.

1 1 1 1. v1 110. vu nvm. evan

nsavm. Ans . xx.

CALP. SAB I NA PI LIS.

Lib. I.VIII .V id. Excurs. D. ad Annal. lib. I II , et lib. de Migistr. Ram . cap . 6.

Dc Centumvir. Judie. lib. I , cap. 9 .

Pag. 42 3 , n. 4.

1 2 4 P. OV ID I I V I TA

senatum allectas slbrmarinequit quam et plures ex pa

triciis fuerint.

IV . Baud longeabbac tempore removendæ sunt prions

Ûvidänuptiæ , de quibus ipse Trist. lib. IV,El. X vs. 69

Parse mihipuero nec digns nec utilis us er

Est data qua:tempus per breve nnpta fuit.

Pæne adhuc puer ers t , bac est paucis ante annis paeri

tiam egressus , tags virili fuerst indutus ; necdum tsmen

j uvenlamerat adeptus quæpas!ter septenasflare annasgenoivestit , u t habetMacrobius . Unde est quad Statius lib.V,

Sylv. 2 , borbam vocat signavsl1dæ,aventa qoum ad Cris

pinam XVI annas natum (vid. vers. 1 2 )bæc cauit vs. 62 °

Nondum valido tibi signafurent:

Irrepsere genis et adhuc decor integer c vfi.

V . Quum ad alteras statim transierit nuptias , quamm

tempus certa definire non datur subjungamus etiam qua:de bis habet ibidem , vers. 7 1

Illi suecessit quamvis sine crimine canins

Non tamen in nostro firms fu tura tara.

Alterutra fuit Pboliseis (alu per F scribunt) arts , Amor.

lib. III Eleg. XI I I init.Qaum m ihi pomiferis eanjux foret arts Phaliscis

Mœnia cantigimus victa Camille tibi ;

quibus patet , uxorem , qua comite id suseepit iter , jamsibi dimisssm fuisse , qunm id bac Elegia descriheret :

atque adeo de tertis conjuge quæ ad vita:finem usque per

mansit , intelligi nequit. Pbaliseorwn au tem nomine pleri

que ex antiquis populum intelligunt cujus oppidum Folerii fuerit dietum , et a Camilla expugnatum. Ihi quam

Junoni festum et Indos eelebraverint u t Noster enarrat

In Samu . Seip. lib. I , cap. 6.

V ide Cellsrii Geogr. Antiq. lib. Il cap. 9.

PER J. MAS SON . 1 2 5

qui et Junonia sacra vocat ; binc Frontinus de colonus

Tusciæ Colomb inquit Junonia que adpellatur Faliseos

mirari bic lieeat tantum virum E zeeb. Sponberm‘

um pa

tuisseFdiseas bosceEtruriæ populos cumFalejis inmagnaGracia aitis eonfi1ndere dum tot scriptoresmemorat , qui

meliars docuissent , si ad comm verba snimnm advertisset.

Vid. lib . de Pre st. Numism. tom. 1 , psg. 107—109 , et

Harduin. de Num. Papp. in verb. maman ; ubi eumdem

sequitur errarem , etc.

VI. Addamus et bac loca qua:de tertio conjuge praditNoster qunm verumnas fngist tempus quo cam duxerit.

Trist. lib. IV, Eleg . X , vers. 73 et 74 , ait :

(fl/ina que mecum seras permansit in annas

Sustinuit confus exsu lis esse viri.

Qaa:an fuerit Fabu Maxùni (de quo plurs ad au . U. C.

DCCLXVII son patins canjngisMarcia:all inis , handrecte

Lipsius mihividetur dubius hærere ; siquidem clare satis

Ovidius , cam ad ipsum Fabium pertinuisse doeet , Pont .

lib. I , Ep . I I , buic iuscripts vers. 1 38

Ille ego de vestra cuidata nupta l ama.

Cætera vero max subjuncta indicant modo , eamdem Na

sanis uxorem amicitia Marcia fuisse conjunetam , quem

admodum et ante fuerst matertera Cæsaris Augusti

B anc probat et primo dileeta s semper ab ævo

Est inter comite:Marcia cena suas

Inque suis habuit matertera Cc sm‘

s ante

Quarum judicio si qua probata probs est , etc.

Bis adde ex Panto , lib. III , Epist. vers. 75—78 ; Fast .

lib. VI sub fin. AdMacrum quoque necessitudine quadam

eamdem attiuuisse , liquet ex Pont. lib. II , Ep. X vs. 8:

In Tacit. Annal. lib. I , cap. 2 .

P. O V I D I I V I TA

Exciderit tantum ne tibi cnrs mei

Quam tu vel longi debes convictibus c vi

V el m quad conj ux non aliam tibi.

IdemetdeHifi) disoimus ex El. XI ejusdem libri, vs. 1 3—18

Sponte quidem per sequ e area est laudabilis uxor

Admonitu melior fit tamen illa tuo .

Namqne quad H ermione:Castor fuit Hector Iu li

Hoc ego le lc tar eanj anr esse mea ;

Quæ , ne dissimilis tibi sit probitate laborat

Seque tai vita sanguine? esse probat

nude palam'fit , Rafam fuisse hujus tertia uxoris Ovid11

ovanealam quemadmodum ovanealus erat Hermiones Cas

tor, u ti et [ aliHector. Etenim Hermione filia fuit Helena ,

quæ saror Costan‘

s etPollueis ex Ledo uxare Tyndari. Ita

[ alasfilius erstÆneæ ex Creusa , Priamifilia, et Hectoñs

sorare. Ideirca bæc Nasanis uxor matrem habuit R1fi ao

rorem. Fundis veraRufus iste fuit, u t El. fin. Noster docet:

MaximaPandora”

gloria Burn soli.

Fuerst bæc Ovid11 tertia conjux ante alteri nuptama

rita , ex quo filiam pepererst , quam postes Sailfias , Ger

maniciCæsaris comes duxit , ex Ponto , lib. IV, Ep. VIIIvers. 9

- 1 2 :

Jus aliqnod fadnnt «fi ni: ninea nobis

Que:semper maneant illabefacta precor.

Nam tibi que canins , eadem mibi_fl ia p ane est

Et que te geueram me vocat illa virum e tc .

Quad porro Noster de sus subjungit filia, postqnam desuis eonjngibusuarrsverst , ambiguum eflicit , qus ex uxor:

cam genuerit , Trist. lib. IV, Eleg . X ,vers. 75 et 76

°

Filip bis prima mea me fœcnnda inventa,Sed non ex uno coniuge fecit avum

1 2 8 P. OV ID I I V I TA

Seu trepidœ ad iura decem citat basta aifamu

E t firmare jubet een!eno; ‘

ui üe causas.

Earumdem jura CæsarAugustus auxit , quippe qui, narrantc Suetonia auctor fuit eenlamvirokm hastam , quam

quæslarafuneti eonsaeveront eagere decemriri eagerent.

Cl . vero Grævius slbrmans deeemviros non secus se

amnes indices et centumviros [m‘

ssepn'

valos lme est nulles

magistro sine impen‘

o etpateslale revinc1tur vel ex solo

Pamponii loco iam prolato , ubi diserte X viratus voœtur

magùlmtus. Banc omnemqne vigintiviratum in senatus ar

bitrio sub Tiberio fuisse , docot Tacitus3, qunm seribit ,

com a patribns postulavisse , ut Nero Germaniciblins

manere eopessendi vigmliwmtas solverelar. Scilicet prmcepsille statim past Augusti obitum j us eligendimagistratus 2

populo sd senatum removerst , u t ante Tacitns narravit

Tum primum e campo comitis sdpatres translata sunt ;

namad camdiem etsipotissimaarbitrio principis , qua:

dam tamen studiis tribunm fiebant, ete.

Aliud superest deeemwïatas privilegium quad bic fusius

enarrsndum venit , qunm sb Ovidio sit iudicatum , atque

ad ejus honorem speetet , nec satis bucusque daetis inter

pretibus intellectum fuerit. En primum ipsa poetæ verba,

Fast. lib. IV,vers. 377

-382 :

Tertùs lux (memini) lu ll cm t at mihi quidam

Spectanti senior , configuusque loco

Haze ,ait illa dies , Libycis qua Ce sar in oris

Perfidamagnanimi contudit arms Joie .

Dux mihi Cc ror erat sub qua meruisse tribunm

G loriar officio pre fuit ille mea.

In Aug. cap. 36.

Præf. tam. Il Thes. Antiq. Ram.

Annal. lib. III , cap. 2 9.

Annal. lib. I , cap.v

15.

PER J. MASSON . .2 9

Hanc ep militia sedem tan ee parasti

Inter à‘

s qar‘

uos usus banore

ubi præsertim iuvestigsndum quænam sit illa sedes que

in ladis eadem sed ex vario jure , u trique abtigit Ovidio

nimirum quad ex deeemvirisfuerit , alterivero seniori, quad

illam militia mem eñt.

1 . Idea imprimis abservare est , M as , de quibus bac

loco agitur nu llas esse alias præterqnamMegalenses , sen

Megalesioeosmagna matridicatos , de quibus solisOvidius

ante locu lus fuerst , et quorum prainde illafuit tertio luz ,

sive dies quam nnnc tangit. Soli etiam bi ludi meuse

Aprili ante Cereoles , quas Nasa proxime past bas descri

bit , per plures dies fuerunt celebrati, apridie sei]. Nonas

ad V Idus Apriles u ti ex kalendariis veteribus patet in

quibusadprid. Nan. April. appanitur LUDI MATR. MAG .

vel Ladifil egolesüei , et producuntur ad V Idus, appasitis

iisdem vocabulis , sd indicium spatii dierum , quibus isti

confinusrentur ludi.

l taque tertio luz ladis apud Ovidium idem est se tertius

dies ludorumMegalensinm sive VIII Idus Aprilis au t VI

Aprilis dies nanvera VIII ejusdem _

mensis ut doctis cam

pluribus viris male visum , qui putabsnt , tertium lueem ab

ipsis N onisOvidio suppu tari; quadest præter ejus verba

mm fidem.

2 . Deinde notandum Megalenses bosce Indos amnina

saniæ s fuisse prou t Nostersuperius indicaverst , vs. 187

St:a sanat ludique vacant spectate Quirites.

Id ebrias adhuc Livius ,lib. XXXVI , cap. 3 tradit , ubi

deMatrisMsgnæædisdedicstione Laeaversnt , inquit

adem faciendam M. Livius , C. Claudius censores M.

V ide Gruter. pag. 133 Lambeei Comment. de Ce s. Bibl. tam. IV,

pag. 2 88.

130 P. OV I DI I V ITA

Camelia P. Semprania cass. (id est , au . U. C. DI.

Varron. )Decima anna postea quam locataerat , dedi

cavit cam M . Junius Brutus ; ludique ob dedieatianm

ejus faati quas primas SCENICOS fuisse Valerius Ànliasest auctor , Mg alca

n appellatas ; quad confinnât lib.

XXXIV, cap. 53 , ad consulatum Scipianis Africani ÎI

et Sempronii Langi bac est , au . U. C. Varron.

DLX‘

, bis

verbis Megalensia ludas SCENICOS C . Attilius San

nus , L.

ScribaniusLibaœdiles curulesM IMI fever—nut.

Inde est quadAndñaTerentiidicatur in titul‘

aâafinlnäv

M:gaIensÏbus etc.

3. Tertiai

apprime animadvefl endum , bièee m India se

nalum a populo secretum spectat e ab illa annaU. C. DI.X

cœpisse , u ti clare rem exponit Valer. Maximus lib. Il

cap. 4 Perquingentosautem , ait et quinquagintaädtaannas , senâtus popu lo mixtus Spectaculo ludorumiliterfuit ; sed hunc morem C. Attilius Saranus et L. Scri

banius Liba ædiles IndosMatriDeûm facientcs supe

riarisAfricani tum cas. I l )sententiam secuti discretis

(NB .) senatus et pbpuli lacis , solvemnt , etc.

Posteavero L. Bascius Otba equestrem quoque ordinem

aplebe et senatu distinxit XIV theatriamphitheatrive gra

dus seu ordiues equitibus adsignans Aliter enim se res

in circa habebat , apud quem Nero primus equitumRama

Sequitur nempe Ven u Flwci calcule: Lin‘

u vera alias ; quippe qui

ad easdem eonsules narrat , borum œdilinm ludo: Romana: primum

senatum a populo œcretum spectavia e atque ad quingentesimum

quinquagegimum sextum annum scilicet U . C . in pramiscua specia

tum esse lib. XXXIV, cap. 53. Ubi simu l natare est cum de Icär

Ronanù nan vera Ik}akmi£u , nti V al. Maximus , id abservare nan

accus ac cap. 44 qua refert , œnsares india Romania œdilibus curu

libus imperasœ u t loca ::ualon‘

c secemerm l popq nam antea in

pmmücuo spectabant.

V ide que natamus in Hau t. Vita, pag. sqq .

1 32 P. OV ID I I V I TA

obtinuerat. Prafcataqunmdecemw'

ralm illenanfuerit equi

tibus proprius honos , sed illismodo datas qui in senatus

spem alebantur ; ita et jura , qua:ipsum sequebantur de

œmvimtum debuerunt ad senatorios bonares spectare.

Paucis , quandaquidem illi jovenes lata induti clava dicebantur senatorii ordinis etsi nandom in senatu bonarem

cqoessùænl , utiTacitus loquitur de JulioMariano , quem

Suetonius Iaù'

claw'um vocat ; idcirca nullum est dubium

quin iidem juribus senatorii ordinis fruerentur , nec modo

privilegiis alterius inferioris ordinis ad quem nou amplius

attiuebant.

Cæterum qaum Ovidius prout max probabimus , spem

senatus spante abjœeñt , ac'

ad augustum clavnm redierit ,

priusquam u llum in ipsa senatu capessisset honorem binc

ambigere licet , num postea iterum equitibus aunumeratus

jure decemviratus anteacti patuerit in orchestra spectare.

Hoc ipsi licuisse facile non est definitu ; nec mihi quidem

veñsimile tit ; quippe qui videam , Augustum ns , quas

etiam ad se senato abdicandos mmpukral velut peculiæi

indulgeutia servavisse insigne veslis et spectandî inorchestra

epulandiqwpublic: jus 3. Verum nihil apud Ovidium ac

currit quad nobis tempus illud iannat , quo jam senatum

ejumvemt.

Alterum vera quad attinet qui tribunatu sub Julio C:

sare in bellaAfiicano contraJabam functus erat , is pro

inde Boul der; û m'

ô‘

a in spem senaton‘

æ dènùa/ù tribunm

fuit , ut Dia de Julia Co!va&lro loquitur atque militia

pramatus est ad senatum ; quemadmodum et aliis conti

gisse plura docent exempla passim in historia satis alwia.

Annal. lib. XIII cap. 2 5.

ln Ner. cap. 2 6.

3 Sueton. in Ang. cap. 35 ; vid. et Dion. lib. LIV, pag.

PER J. M ASSON . 1 33

Adeaqne&nstn est Lipsius , qui bac ad tribunatus jurarefert , quasi inde prions ex XIV amphitheatrigradibus pa

tuissent tribunis , quadjam inHoratiiVita confutavimus

Il l . Ad bæc quoque tempora referre juvenib‘

a Nasanis

licet , ex bisœ Trist. lib. IV, Eleg. X, vs. 56-58

…e non tarde fact: Thaliamea est.

qnmn primum populofa milia legi

Barbe mihi bisve semelve fuit.

Barbam quidem Ramani pouchant serins, citius ; sed ple

rumque sub annum ætatis XXII ; Lipsia ph cebat XXI .Ma

cmh'

üsm ie ait , inSamu . Scipzbnùter septenarium nume

mm requiri ad radendam barbam adfirmaviL CL etiam

Dadwellus ut prabet barbam , anna ætatis XXI rasam

fuisse , ad idem Mam bii opus , nnllo libro capiteve pra

lata , nos amandat. At quam totam pervalverem opus

bac modo sucmrrerunt lib. cap. 6 verba Past lersep!enos annasflore genuswii! j oom la. Cilius tamen valida

signa inventa:genis irrepsisse testatur auctor carmiuis ad

Pisanem caueus :

Quamvis nnnc iuvenile decus mihi pingere mala:Cœperit , et nandaww

cesina venerit e stas.

Helios vera Cl. Pagina‘

4 hand impridem contraLipsium

cantcndit , barbam de mare anna ætatis XXII incboata rasamesse. lnexempla tamen Coil diliicultas adhoc superest.

Si Suetouii verbis adhæreamus Caius vicesimo c ialis anna

«dias Cupra :4 Tiban'

o uno codeq die togam samsil

barbaq æ pasuü. At banc lacum itaFagins exponit , u t si

gnificet , Caium xx ætatis anna Capreas venisse bac est ,

Pas. 1 16—1 18.

Exent e. B . in Tncit. Ann. XIV .

Anna]. Quintil. p. 79.Critic. in Annal.Baron. nd en. C . rm n. a.

.34 p . ovmu'

v1‘rs

annaC. XXXII male apud Pag‘

ium XXX‘I ),'

qùa Càiùs

complevit suum ; deindeanna C. XXXIII , quaCaius ultimo

mensisAugu stidieannumætatis XXII ingressùsest , iagaiu

virilem sumsisse , barbamque pasuisæ . Quæ 1nterpretatia

nimis cantarta illis nou -

videbitflr qui abservavefint , Sue

tonium passim uno tenore uuaque peñodo plures canjun

gere res ad quarum primam modo nata temporiaadpa

sita spectaverit.

Ut u t sit satis est novisse Nasanem circiter banc é ta

tem et barbam pramare solemuitèr resecavisse , etjM üia

populo Ieg1'

sse , bac est , recitasse adaliamm bujds avipoetarum instar , quorum consnetudinem indicat et fi agitat

Haralius Nostro com s , lib. Sat. IV, vers. 73—77 .

Nan mafia cuiquam nisi amicis idque eoaetus“

Non ubivis , caramve quibuslibet. ln medio qui

Scripta Foro recr‘

lenl , sunt mu lti quique lavantes

Suave locus voci resonat conclusus :iuanes

Hoc iuvat.

IV . Juvenilium au tem Ovid11 carminum quæ præcipnn

fuerit materia max ipsemet aperit eadem Elegia vers.

59 et 60

M overat ingenium tatam cantata per urbem

Namine non vero dicta Corfou mihi.

Ita et Amar. lib. III , Eleg . XII , vers. 1 5

Quum Thebæ qunm Tmia faœnt , qunm Cœsaris acta,

lngenium mavit sole Cambon meum.

ex quibus facile colligimus Ovidium plures de bac Corinne:

seripsisse Elegias quam badie supersunt in Amarum li

bris , ubi paucæ ad cam , vel ejus gratia scriptæ habeutur.

Cæteræ farsan inter illafuerunt carmina, quæ addit priore

loco se Vulcana tradidisse, Trist. IV; X vers. 6 1 et 62

Mu lta quidem scripsi; sed que vitiasa putavi

Emendaturh ignibus ipse dedi.

P. OV ID I I V ITA

quet , de Julia nan passe intelligi quad Ovidius de sua

Corinna medicaminibus abortum facieute canit Amar.

lib. l l Eleg . XIII et XIV. Adde cumAldo Manutio Na

sanem de suis cum Corinna amaribus ca non relaturumfuisse quæ iam in exsilio prædicta, Trist . lib. IV, Eleg. X

scribebat , si quidem ilia ejus miseriæ et exsilii causa fuis

set. Plura dicemus ad au. U. C . DCCLXII .

Anna ante C . xx ; U . C . ncc:xn v ; Ovid11 n m et n 1v.

M . APULEIO P. SILIO NERVA COSS.

QUANDOQUIDEM annus ætatis XXIV recte Lipsia

videtur legitimus ad petendam quæsturam , quæ primus in

senatu gradus fuit , inde licet ad bæc circiter tempora re

ferre quad Ovidius de sua narrat senatorii ordinis ejuratiane , qunm jam honoribus ad cum ordinem necèssariis

ante peractis , nihil aliud superesset , quam u t interesset

cnriæ , bac est primam in senatu dignitatem susciperet

sicoti significat his Trist. lib . IV, Eleg. X , vers. 35—40

CDM A restabat clavc‘

mensura conclu est.

M ains erat nostris viribus illud anus.

Nec patiens corpus nec mens fuit apta labari

Sollicitæque fugax ambitionis eram

E t petere Aaniœ suadebant tu ta sarares

Otis iudirio semper amata mea.

Forum autem can'

æ nomine non est cum nounullis intel

ligendum. Sed u t Varro definit Curiæ duorum gene

rum nam et ubi curareut sacerdotes res divinas , ut cu

riæ veteres et ubi senatus humanas , u t curia Hostilia,

Excurs. in Tacit. Annal. lib. III B . et Lib. de Magistr. Rom. cap.6.

Lib. IV de Ling . Lat., e t lib. V : Curia ubi senatus u mp. cut“ ,

et ubi cnrs sacrorum publia ; ab bis curiones.

138 P. OV ID I I V ITA

tradit quiadau . U. C. DŒXXXVI , addit Omnibus qui

quadningæ ta sestertia(d‘

ét at uv îd‘wv scilicet dmc/um

msn , ut apth e jam dudum Cl. Perizauius mannit )possiderent , e t quibus magistratus genre per

loges li

cm t , earum petendamm potestaæm dedit. Rune enim

senatorium censum ,‘t ô Bouh urmôv t ip.ay.a prins causti

tuerat , quam deinde usque ad decies sestefl inm pratu

lit : atque etiam postremo ad daadccics B -S. seu duo

dec1es centenamillia, prout Suetonius’ indicat.

Ex quibus liquet fas Ovidio fuisse past bella civilia

sopita ad bæc usque tempora, in quibus versamur , ma

giga—alas , per quas ad senatum crut aditus , petere , modo

quadrmgmlamillia babuerit. Qua nequaquam ei defnisse

exinde colligere certa possumus , quad reapso id genus

magistratibus sit functus ae lata‘

clavo indutus.Quinetiambæe fuerat ante summa census cqacsln

s ex lege Rascia

aient vel Horatius dacet lib. l , Ep. I , vers. 57

Siauadrz‘

ng cnlü sex septemwillia desuntEst animus tibi, sunt mares et lingua , fidesque

Plcôs cris ete.

Roscm , die sodes , melior la , au puerarum

Ne uia que regnum recte faeientibus ofl'

ert.

Nec alus lieebat in XIV tbeat1i ordiuibus sedere ; quam

esset eaIegeRasciadecaclon‘

bus cc‘

rlwlocus cansläalus , quam

vis quisfi1rlanæwlia, nansua&caz isscl .

Quad tamenAugustus 1ta temperavit , ut quam ple

rique equitum, attrita eivilibus bellis patrimonio , spe

ctare ludos e quatuardeeiü1 non auderent meta pœnæ

Dissert. Triad. p. 1 74 ubi aptimam Snetonium cum Diane conci

liandi methadum prapam it , quam postea C l. Grœvius sua probavit cal

cule Nat. ad Suet. Aug. cap. 41 .

In Aug. cap. 4 1 .3 CiceroPhilip. Il .

140 avia—

1 1 V I TANec quas pinifefis positos in cal/ih r M as

Spech t Flaminiæ fl aäa iuneta vic .

Qnœ ego nescio cui colui quibus ipse salebam

Ad satafontanas nec pudet ) addere aquas.

Sunt ibi si vivant , nastn quoque œnsitn quand

Sed non et nostra pama legendamanu .

Piniferasbosce colles inquibussitifueruntNason1s borti

Cl. Nic. Heinsius deApcnnina intelligit monte qui etiam

uum frequentissimam pinum fert et per quem ut pntat ,

CIadia via dedueebatur RomaLueam usque. Verum

simile non est banc viam perApenninum esse ductam

quæ Autanina tradente , perArreliam Flarcnliamac Pis

tariwnferebatLacan. Vixetiam erediderim Ovidianos bor

tas tam lange Rama rematas fuisse ; quam id genus deli

eias solerent Romani prope urbem babero , ut eo facilins

seeederent vel inde , quando luberet , Raman repetu ent ;

quemadmodum et ipsi Ovidio mas erat , Trist. lib. IV,

Eleg. VIII , vers. 2 5

Tempus erat , nee me peregrinum dueere rz lum , e tr

Sed modo quas babui vacuum seeedere in bartos

Nunc bominum visu rat sua et urbe frui.

His in hartis operam œrminibus navabat , Trist. lib.

Eleg. u lt. vers. 37

Non bac in naslrù ut quondam scrlfi mus barlù .

Tandem de sua in genere censu bæe adAugustum habet

Trist. lib. Il vers. 1 10 sqqFarm quidem pem t sed sine labe Jonas .

Sie quoque parva tamea patrie dicatur ut c ra

CLARA nee ullins nah‘

läalc minor

Has Ovid11 bar/as Nardini collaeat band longe a Ponte M'

In’

a ;

p. 485. Prope hunc Pontem intra vias Florentiam et Lanæ larn dueen

tes , manumentum au . 1674 repertum fuit sepulebrale ad Nasa…familiam pertinens ut ex lnseriptionib. patet quas cum ieonib. edidit , et

notis amavit CI. Bel/crins .

PER J. MASSON. 14 1

Et neque ib i!c nec p ap d d e notanda

Unde fit in neutmm eonspieiendnsmes.

Sit quoque nostra damns vel censu parva vel ortn ;

Ingenio certe non latet illa mea.

Anno ante C . xxx ; U . C . nccxxxv ; Ovidii , XXIV et xxv.

C . S E N T I D SATU R N I N O , Q . L U C B E T IO C O S S .

I . BAUD ante hunc annum Ovidius potuit Amar. lib.

III Eleg. IX , eaneinnare qunm eaTiballimortemdefleat.Is enim pactabac anna qua exeunte Virgilüs decessit ,

ultimum obiit diem siepigrammatia, quadMarsaDamilia

adseribitur, eredimus

Te quoque Vn exno eomitem non aqua T I IIUI.t

H ors iuvenem campo:misit ad Elysios.

Unde liquet paulo post Vùgilii obitum vita functum esse

TiôulIam siquidem bic cames illius ad Campos Elysias

missus Marsa dicitur.

Ex ipsa vera Nasanis Elegia discimus , Tibullam nan

modopost Cakwn ac Caluüammortalitatem exuisse , sed et

post Cameliam Gallam qui anna U. C. DCCXXVIII , sibi

violentasmanusintulerat Diane teste. Canit enimNaster

eadem Elegia IX vers. 60-65

In Elysia valle Tmuu us crit.

Obvins buie venias hedera iuvenilia einetus

Tempora cum Cn vo, doete Caron : tua.

Tn quoque si fabum est temen ti crimen amici

Sanguinis atque anima:prodige Gu n , tue .

His comes umbra tua est.

At aliquot post Gallam annis Tiballam vixisse , band ob

scure indicat Ovidius , Trist. lib. IV, Eleg. X ,simul do

V ide que in Horatu V ita notavimus pag. 3 10 et 3 1 1 .

Lib. Ll l l pag. 513 vid. Harat. Vit. pag. n°8 et nog .

142 0v101 1 V ITAcens sibinullam cum Virgilio , brevem verb cum Tibullo,amieitiam fuisse vers. 51 -53

vidi tantum nee avan Trial/a

Tempus ame‘

d lù fata dedere mec .

5‘

u eeswr fuit bic tibi Galle ; Properties illi.

Scilicet siTibullus successorGallifuit ille ergo aliquandiu

post hunc flaruit et nova carmina scripsit.

II . Ovidius porro quam Tibullimortem deflm t jam se

istius avipaelis aduumembat , Amor. lib. III , Eleg. IX

vers. 1 7

At sacri amies , et Divûm eurawed—nr.

Sau t etiam quina:numen babere putent

quibus eanfirmantur superius aduataæde juvenilinmNastrîcarminum tempore.

III. Hinc admauemur ut de illomm opinione diœmus,

qui existimant coüegw‘

am poetarnm Rama:fuisse cujns

pars Ovidius fuerit. Quad amnina certum minime mihi

videtur ex lacis in subsidium voeatis. Valerius nempeMaxi

mus de Acciapacta Is , ait Julia Cæsari amplissimo

et florentissimo vita in collegiumpoetaram venienti nun

quam assurrexit , etc . Qui locus qunm solus id genus

caüegia memaret , cum possumus translate et figurate in

terpretari non vera proprie de sadolilale poetarnm vera

quæ legibus numa oquemenibr0rum circumscripta fuerit.

Quam enim et poetas suas cœtus baberent , ubi carmina

invieem recitarent eo potùit Valeriusrespieere , siquidem

addit : Quapropter insolm tiæ crimine carnit , quia ibi

volumiuum nan im\

aginum certamina exercebantur. Nec

magis stringunt e Nasone loca. Is Trist. lib. V, Eleg. III

,

qunm ad Baecbum dixisset vers. 1

V ide Lam ier de Biblioth. pag. 337 ete.

Lib . III, cap. 7 , n, .1 1 .

.14 p . ovu m VI TA

pradit, Varian:et Tnecem poetas illustresfuisse , qm‘

Æ neo

dasnpastea libros emeudae suh en lege ul nihil adderml .

Undc fas colligere , Æneidos carmen band ante hunc an

numemendari nec prainde inlueemprodire potnisse. Qua

propterneque eitius eaNasanis Elegiafuerit esan ta qunm

adhuc ætas poetæ strenua foret , vers. 3

Non me more patrum ,dum slrenan sustinet c los

Pmmia militia pulverulentaaequi .

Il . Quad ibidem max habet , vers. 5 et 6

Nec me verbœas Ieges edcscere nee me

Ingrato vocern prostituisse Faro?

Ultra nos dueit ad illasbic revineendas, quiarbitratisunt

Ovidium fiiisse Causidicurn , quique vel binc manifestier

raris arguantur. Earum agmen dueit daetissimus Aldus

Manolios , claudit vera Pelrus BAYLE , eadem loco uterque

abutens , Trist. lib. Il vers. 93

Nec male commissa est nobis fartuna reorum

Usque decens decies inspicienda viris

ubi tamen clare Nasa signifieat , se ex eentumviris judieibus fuisse , quemadmodum et ex Punto lib. III Epist. V ,

ad Cottam vers. 7 , etc.

Legimus , a juvenis , patriinan degener ariaB r

ela tibi pleno verôa disertaForo ete.

At nisi peccassem .

Quad legi tua vos exbibniu et opus

t ue fui solitus sedisaem farsitan au :

De cenlumj ude: in tua verba or‘

nîs.

ex quibus simul collatis luoe meridiana clarins est, Ovi

fl anc voeem frivolam boe loco iudieabat C l. Nic. Heinsius adeoque

legebat [cirque u t qui pu taret cena-viras j udùandc‘

s designari.

Ingeniosa quidem est«emendatio ; sed Jeeem c‘

n‘

, nan au tem centunsw‘

n‘

dicebantur Ic‘

lü as j adicandü ,‘

amacaque codices usque Iernu t nisi quad

duo alone , unusw‘

.raac babeant. Nec etiam vox ilia asyae otiosa videtur

qaum satis apte numerum anteoedat eentenum.

PER J. MASSON . .45

dium in fora nunquam eausas ad causidieorum instar

egisse , sed inter centumviros ibidem in subselliis sediœe

een judicem, ae advaeatarumarationesaudivisse, eausasque

indicasse , quad est sedere inaliqucm vel u t Noster habet ,

m

Centumviri autem qui fuerint , paucis daeet Festus

Centumviralia, inquit , judicia a eentumviris dicta sunt.Nam quum essent Roma:trigint:1 quinque tribus , quæ

et curiæ sunt dicte , torni ex singulis tribubus sunt elceti

ad judicandum , qui centumviri appellati sunt. E t licet

quinque amplias quam centum fuerint , tamsu quo faci

lius nominaœntur, centumviri Sant dicti. Cætera quæad earum judicia spectant , plures jam docti viri tracta

runt , quas consolem est. Addemus tantum , u t posterior

Ovidii locus illustretur , centumviros nou fuisse perpetuos ,

nee semper easdem quotannis in eentumviraiibus sedisse ;

sed ex indicum deeuriis a prætare lectos in suum annum

esse u t unacum eo eausas centumvirales decidereu t. Uude

intelligitur quare Nasa dixerit sedissemj brsüun ete.

III. Subjuugit parra Noster eadem loco Trist. lib. II

vers. 95

Res quoque pn‘

m las statui sine crimine m a

Deque meafassa est pars quoque victa lide.

Absurtlam hujus laei interpretatianem a nounullis ean

fictam satis revineemus modo rectiorem praferamus. Sci

Gui. Budæus , Not. prior. ad Pand. pag. 2 42 , 2 45 ; Ant. Augustin.

de Legib. leg. E butia ; Car. Sigonius de Judieiis , lib. I , cap. aa ; Sic

cama de Centumvir. Judicio , lib. I , cap. 6, 13 ; Franc . Hotoman. de

Magistæ üb. Rom. lib. I , ete.

Hoc Pet. Bayle sie intelligit , u t eensent , Ovidium quibusdam in

litib. urh‘

!ram esse fartum etc. Verum j ade: ab cri/tra differt. Ille est

quia prz t0ribus datnr:arh‘

ler qui a litigantibus eligitur Vid. Senee. de

Benef. lib. III cap. 7 Plin. Ep. 30 ; lib . VII Cicer. Orat. pro Rœeio.

I O

146 P. OV IDI I V ITAlicet a prætoribus ex decnrus præter centumviros legeban

tar, et alii ad privato lites dijudieandas qui privali

quoque judices voeabantur , quique sigillafim ad quamvis

eausam eentumviras nan spectantem dabantur. Andia

mus banc in remAul. Gellium qui id genus index fuit:

Quo primum tempore a prætaribus leetus in indicessum , u t JUDICI‘

A qua:appellantur PRIVATA, suseipe

rem libros u triusque lingua:de albcio judicis sen‘

ptas

eonquisivi; u t homo adolescens a poetarnm fabu lis et a

rbetorum epilagis ad judicandas lites voœtns rem judiciariam ex mutis quad aiunt , magistrismgum e

rem etc. In hisee vera privatis judiciis unus quidemtantum index litem sua sententia defiuiebat ; erant tamen

alii judicis amici jurisperiti in consilium adhibiti, prout

idem Gellius postea docot : Peæbatur , ait , apud me

pecunia, qua:dieebatur datanumm taque , etc. Paueis

deinde post lineis : Tune , addit , ibiamicimei, quas ro

gavm m in consilium ,°viri examitati , atque in palmei

niiaet in operis foriaelebres , nan sedendum diutius,

ae nihil esse dubium dieebant , quin absolvendns fa

ret , ete. Præterea vel ex Cicerone patet , causes band

adeo loves ac vulgo putaut , sed et gravissimas in iisdem

judiciis privatis actus fuisse. Ille enim deOratore 3 Vo

litare in loro bærcre in jure , ae prætorum tribunalibus,

JUDICIAPRIVATAmagnamm rerum obire, inquibus sc pc

non de facto , sed deœquitate et jure certetur ; jactare sein causis cumuuvmsu eus, in quibus usucapionum ,

tutelarum gentiliætnm , agnationum , alluviauum eir

eumluvionum , nexorum , parietum ,luminum stillici

Noct. Attie. lib. XIV, cap. a.

V ide et lib. XII cap. 13.

Lib. I , cap. 38 vide et 39.

148 p . OV IDI I V ITAII. Hand lange ab hoc tempore censemus Ovidium suas

Amaram libros primum in lueem quinque voluminibus

distinctas protulisse ; qaum pleraque

deantur ad paetæ nostrij uveniIia esse referenda sintque

nonnulla ibidem superiorum annaram criteria qua jamindicavimus. Bis autem bosce libros ab auctore fuisse edi

tos , ipsemet aperit proœmio libri I

Quimodo Nasanis fueramus qm‘

naue le‘

l ellc‘

,

Tres sumus bac illi præ tulit auctor Opus

Nec prior tantum editio sed et posteriorpræœæit Aflem

amandi quam band ante annum U. C. DCCLII prodiissedeineeps ad cum annum probabimus. Id autem disertm

hujus operis locus demonstrat ; scilicetArt.Amat. lib. III

ubiquum de antecessarum suipoetarnm earminibus dixis

set , de suis addit a vers. 339

Paraitan et nas/mm nomen miseebitnr istia

Nec meu Le thœis scripta dabantur aquia.

Atque aliquis dicet Nostri lege cultamagistri

Carmina queis partes instruit ille dnas

Deve lrc‘

l ns lc‘

6rc‘

s titulus quas signat Amonun

B lige quad docilimolliter ore legas.

Becensitos tamenAmaram libros iterum editos turn fuisse ,

qoum jam Ovidius Artem Amalon'wn sibi conseribeudam

suseepisset , hand obscure indicatAmar. lib. II El. XVIII ,VCI

‘S1 [ 9 et 2 0

Quad licet ant Anrns teneri prafitemm Au ou s

Heimihi rm csn rs lamaæ r ipse I BIS

Fast. lib. II , u n . 5 adElegaŸa: Ipse ego vos babui faciles in amaœ

ministros Qaum lnait numeris emma JUVENTA suis. Lib. IV , vers. 9 :

Qu: decuit PR II IS sine crimine lusimus ARM S.V ersn quoque 538 ad eos Amorum libros quibus suam maxime Co

rinnam eelebrat , liquido spectat E t multi , que sit nas/m Carina ,

rogant.

Ipsos Artis Amatafiæ libros intelligit.

PE R J.

°M AS SON . 1 49

III. Quæ porra Noster ibidem subjungit , docent Hemides quoqueEpislalas ante secundam saltomAmoram edi

tionem jam conscriptas et vulgatas fuisse , vers. 2 1—2 6

Ant quad Pa elaprs verbis n ddatnr Ulysse“

,

Sen“inas aut lacrymas Phy lli relicts tuas !

Quad Paris , et”c entres e t quad male gratus Jason ,

Hcÿpolfl rÿae parens Il !”olfl asaue legant

Quodque tenens strictum Didamiserabilis ensem

Diœt etÆ oliœL esc ramica lyre

quibus pleraque designantur Epistolæ ab Ovidio exaratæ

nomine Penelopes ad Ulyssem Plylb'

dù adDe

mophoanlem Œnones adPan'

dem, Canaces adMa

careum , Hypsipfles ad Jasanem Ariadnes adTheseam, Phædræ adHippalfl um Didanis adÆ neam

Sqaphas adPhaanem.

Quin et Sohinuspactaiamalias cauciunaverat Epist0las

quibus fingebatur ,Ulysses , Hippolytus , Æueas , etc. ad

Penelopen Phædram , Didonem ete. rescribere. Addit

enim vers. 2 7—34

Quam eita de toto redut mens orbe Sal inas

Sa iptaque diversis rettnlit ille lacis

CandidaPenelope signum cognovit Ulyssis ,‘

Legit ab Hippalfl a scripta nam e sua.

Jam pins Æ neas misere rescripsit EIÜ C

Quodque legat Phy llü , simodo vivat habet

Tristis ad Hypsipfl en ab Iasm littera venit

Det votam Phœbo l eshü amata lyram.

lilas vero Epistolas ab Ovidio jam anteArtemAmolariam

publici iuris factas ipsemet lib. III ejusdem Artis confirmat , vers. 345 et 346

V el tibi composita cantetur Epirlala voce ;

Ignotum bac aliis ille novavit Opus.

Eiusdem iam vita funcfi Noster meminit ex Ponte lib . IV , Ep.

vers. 13—16.

150 P. OV IDI I V ITAh dncit nempe pacta quemdam qui cum velut in Arte

Amandimagistrum secu tus ipsius opera ce teris indicarit ,

binc iuprimis aperuerit , Heroidesab eo cancinuatas quad

aliis verus auctor fuisset iguatus. Confer versieulos supe

r1us n. 1 1 appoa tos.

IV. Abe re nan crit et hic observasse , qua:Dia ad

hunc annum de Liviæ porticu tradit , cujns Nasa inArte

Amatanb,een jam exædificatæ meminit ; siquidem et binc

palamfist , Nasouemnannisipost bæc temporammArtem

esse molitum. B istoricus igitu r ille nobilis , qunm Vedii

Pallionismortem et qua:Augusto aliisqne legaverat , nar

ravisset , addit Jussitque (Vedius) ut populo perpnlebrum opus strueretur. Ejns operis faciendi prætextn ,

re autem vera ne quad Vedii in urbe exstarct manu

mentum AEDES Pollianis funditus evertit Augustus ;atque POR

'

IICU ibi cimumducta nanPolliouis , sed Ll

VIAE nomen inscripsit. Sed bæc posterioribus (NB.)temporibus facta sunt. Ovidius autem eamdem porti

cum velut jam constructam memorat Art. Amat. lib. I ,

vers. 7 I et 7 2

Nec tibivitetnr , que priscis sparsa tabellis

Portions suctoriaLieia nomen habet.

Sie et lib. III qunm—porticus Pompeu ac ApollinisPala

tini laudasset , max alias Liviæ nimirum 0ctavic et

Agr‘ippa , his indigitat verbis , vers. 39 1 et 39 2

Qœ qne sam’ canin:q l acis monuments pararunt

Navalique ; ener cinctœ honore caput.

Lib. LIV , pag. 536 e t 537 .

Octavia saror Augusti.

Livia.

Augusti.

Agrippa qui rastn li corona danatns abAugusto ; nude cum Virgi

lius , E neid. lib. V III vers. 684 , sie designat cui belliinsigne sn

152 P. OV IDI I V I TA.

Anno ante C . x1 ; U . C . nca cm ; Ovidii, xxxn et xxxnr.

Q . Æ LIO TUBERONE , P. FABIO MAXIMO COSS .

I. TERTIUM Ramæ theatrum bac anna dedicatum ab

Augusto Marcelli, jam duadeceunia ante denaü nomine

fuit si quidemPlinio credamus. Is enim narrat Augus

tum Q. Tuherane FahiaMaxima consulibus IV Nonas

Maias thealri'

Marcelli deù‘

catione tÿn'

rn primam omnium

Rama aslendisse in caveamansuej aclæn. fl anc tsmen dedi

catianem Dia ad annum U. C. DCCXLI , quo et Balhi

theatrum ex ejus calculis dedicatum fuerat , refert. VemmPlinio patins f1des habenda videtur , u t qui reiprapior

fuit , ac nonmodo eonsules , sed et meusem dia—que notavit quæ majorem demonstrant diligentiam ; ut vix liceatbasce temporis notes falsi argucre vel etiam suspiœri.

Qaum veraPompeii theatrum Bomæ solum ante fuisset,

quam ista duo , B alhi ae Marcelli , eonstrnerentur ; binc

liquet nou nisipost bæe temporaNasani licuisse ea canere ,

qua profert Art. Amat. lib. I , ubi varias recensons par»tiens quibusRomanæ solebant puellæ spatiari Pampeiu

namprimum memorat , deinde Octavianam, simul et Mon

celli ejus filii theatrum designat , vers. 67—70

Tnmodo l bupeia lentus spatiare sub umbra

a m sol Herculei terga leonis adit

Ant ubimuneribns nan suamnneramarsu

Addidit externamarmore dives opus.

Pastremis scilicet versieulis , indicat Octavia portieum

Et quidem Commission:Lal an ne , ut habet Sneton. lib. Il cap. 43

et indicat Plinius loco seq.

Hin. Nat. lib. VIII cap. 1 7 .

Lib. LIV , pag . 539 .

De quibusMartial . lib. I l Ep. XIV Inde petit een/am pendentia

tecta catamarc Illinc Pampei dananemnsque duplex.

PER J. MASS ON . 153

juxta Iil11 ejus , scilicet Marcelli theatrum fuisse ; quad et

Trist. lib. III , Eleg. I , eonfirmat dum hihlcblhecam in ista

partien rcœnditam indigitat , vers. 69

Alten temple peta , u‘

cina inneta“entra etc.

Ad eadem parro tria Roma: theatra Naster spectat Art.

Amat. lib. 111 , vers. 394V isite conspicnis ru ns rnrsn s lacis.

Sie et Trist. lib. III , Eleg. XII vers. 2 4.

II. Alius est insuper Nasanis locus , qui ex Dionis ad

hunc annum narratione bic venit illustraudus. Is ucu1pe

tradit his consulibus , u t alibi5ostendimus , primampast

Meralam ‘,flaminem dialem crealum esse. Ovidius au tem de

priaribus suæ_filiæ nuptiis narrat cas ex consilio canjngisflamiuis dialis aliquot diebus dilatas esse Fast lib. VI

vers. 2 1 9—2 34

Delubrum Apo llinis ad Porticnm Octavia , in qua Latonœ quoque

signum fuit teste Plinio , lib. XXXV I cap. 5. Theatre item Marcelli

pm:im m fuisse probat etiam C l. Fabre tti (Inscript. pag. 455 ) ex l alendarü fragm ento , quo legitnr araemm . 1.A‘

t011 . au rnn ru . amne. etc.

Landat et Fa tnm testent lib. XIII. Eam nt idem Observat male Ih

cia ns adfirmat Octavia:Porticnm nominare par/icon K amel/i ; qunm

bac nnsqnam apud c lum ocenm t ; quibus rabnr addit'

, nti et simul

binc illustratnr , Anp i bac de re testimonium in lapide .!ncyrano ex

Apographa quadPa l . Lucas vulgavit tanquam suum , at quad babnerat

Smyrnœa vidua Fo l n‘

, mercatoriaGalli qui pl11res annas Aneym de

gerat ; prout narravit C l. V . Gal . She…naper Su ; m pro gente Bri

tannia consu l , quique idem apograpbnm aliquandiu domibabnerat. Sci

licet ibidem bac que facile suppa nr, babemos nu rrs rnnrsvar

Ioavnovu aveu…rm ravn an arou uus 111 soso amena

as u n e a me n rro n c1 qvon svn nam ur 11 . m en u ensem

met n u t.

Dia lib . LIV, pag. 546.

Jani TempL Beu r. pag. 2 0 1—2 03.

Is anna U . C.nc 1.m interfectns est. Tacitus au tem Annal. lib. III

cap. 38 , indneit h ein I nlagina sem quiFlamen Dialia dicütantem

b ains et sefl u gb t; anaispas! Cam . f erai: eadem semina r esse saf/“ iwn. Quos calculeralibi cum Dionis rationibus conciliamns.

154 P. OV IDI I V ITAEst mihi sitque pœcor , nostri:dintnrniar anais )

Fram

B anc ego qunm vellem genen dare tempora te dis

Apta requirebam ,

°

que que m enda forent.

Turn mihi past sacrasmanstratur Ju in idas

U tilis et nuptis , u tilis esse viris.

Primaque pars huins tbalamis aliena reperta est

Nam mihi sie confus sanctaDialiaait ete.

quæ si bistorica lide facrint dicta, binc mauifesæm e1it ,

Nasanis filiam hand ante hunc annum genera esse ;

qnæ tamenprimainventa bis OvidianSed 11011 ex 11110œninge fecit avom

prout Noster habet Trist. lib. IV, Eleg. X, vers. 75 et 76.

Anno ante C . 11 ; U . C . occu r ; Ovidii m et xm .

c . CE SARE AUGUSTO xm , M . PLAÜTIO SILVANO 6085.

I. AB'

I‘

EM AMATORIAM . a Nasaue hoc anna vulgatam

esse invicte primum confieitur ex Naumaebia, quam een

MODO celebraIam memorat lib. I a vers. 1 7 1

Quid nono qunm l el1i nam /ü imagine Co sa

Persidas indnxit C ecr0piasqne rates ?

Nempe ab ntroqne mari invenes , ab ntroqne pueflœV enere atque ingens orbis in urbe fuit , etc.

Jam vero ex Velleio novimus bocce Naumachia Specta

colum hoc anna ab Augusto fuisse datum ; siquidem de

Julia relegstione agens At , inquit , in urbe ea ipsa

anna quo magnifiœntissimi gladiat0m mnneris Nau

macbiæque spectaculis Divus Augustus , abbinc annas

Unde liquet u t et alus iam animadversnm est , Naumachia specta

eulum tune temporis ab Augusto exhibitum , repm enh u e navalem Pa»

serum cum AWniensc‘

ln pugnam adSalaminam.

Lib. Il , cap. 100.

156 P. OV ID I I V ITAaliaque spectaculafuisse abAugusto edita clare satis Vel

leiicontextus indicat ex more nimirum recepta id factum ,

nt plurs id genus conseeratiouum exempla camprabant.

Sie ipseAugustus in theatriMarcelli dedieatiane ludosdc

dit ; quemadmodum et paulo ante Dalbus suum dedicans

theatrum spectacula exhibuerat narranteDiane

Clarissime vero Ovidius significat ludos solemnesMarti

sacras et quidem ob templum ah Augusta in suaForo ei

conStructum IV IDUS MAIAS in circa eelebratas esse uti

jam alibi nobis observatum. Fastarum enim lib. V, ad

cum diem Naster canit a vers. 550

Mans venit et veniens bellica signadedit.

Uvrou ad ipse suas ce la descendit nouonns

Templaque inAugusta conspiciendafirm .

E t Deus est ingens et opus debebat in urbe

Nan aliter natiMars babitaro sui ete.

Deinde qaum templi ornements fuse complexus esset ,

enumerassetque arms et spolia de hastibus capta athxa

postibus atque explieasset nude Mars cognomen Ullaris

habuerit , eurque templum eidem in Augusti loro eon

stm ctum quad nempe MarsAugusto patrisnecem Cras

Sique et Autauiiclades ulciscentiadfi1erat tandem addit ,

Lib. LIV , pag. 539 .

JaniTempi. Resa . p. 32 3.

Eius efflgies in variis Augusti nummis cernitnr , quales iamdndnmeomplnrea viri docti exhibuernu t ; Ant . Augustinus Sebast . Erin o

Goltsius Torrentins ad Sneton. Aug . cap. 2 9 aliiqne. Nec rarisunt in

bodiernis rem antiquariam eolentinm Cimeliis pm rtim Anglicanis.

Repræœnh nt nounnlli templum in fa tigia m tundnm sex columnarum

rum tribus signis militaribus ac his binc inde verbis MAIL nur. Aliomm

PosticaMartem exhibet cem endum in medio templi quatuor coll. stan

tem dextra signum legionis , sinistra signum aliud militare sine aquila

tenentem in imo u ser . un .

Vers. 569 sqq ea prosequitur Voverat hoc iuvenis tune qunm pia

sustnli t arms etc. Temp/a feres et me vietare vacaberis Ultor etc . Nec

PER J. MASSON . 157

u t vulgares feront codices quas sequi malumus vers.

597 et 598

Sd emnes [al as circi celebrate Quirites

Non visa est fartem secus decem Deum.

cx quibus simul collatis manifestum est , ludos quotannis

ad IV IDUSMAIAS in circa eelebratas Rama:fuisse , ex que

a t'

n est meruisse sm !cognominaMarti :Perseqnitnr Parlha signa re

tenta etc. Pa th refers aquilas victos quoque porrigis accus Pi

gnon iam nostri nnlla pndoris babes , B ite Deo templamqne datum na

menque ! l allo etc. Que si rite cum œ teris carminibns eonferantnr,

liquido patchit neqnaquam binc ambigi passe au duplici cognamento

Mars in eadem templo sit cnltns au duo essent templa Ultoris e t Bis

nltoris nt censet Donatus (de urbe Ram . lib. I l cap. 2 2 qnoenm

alii Torrentius Nardini etc . ex bac loco ae Diane (lib. LIV , p. 52 6

callignnt pre ter hoc templnm in Foro Augusto MartiU ltori cansecra

tum aliud e tiam delubrum minoris impensœ in Capitolio positum ab

Augusta. Verum Ovidius unum modo templum quadMartiUltori fnerit

sacmm eo in Foro quoque suspensa fnerint signa Romanaa Parthia re

cepta , indigitat Dia quidem , u t vu lgaribus ejus codicibus habetur de

istiasignis agens ad au . U . C . DCCXXXIV quo Augustus ea recepit hæe

pradit Itaque et sacrificia ejus rei causa et templum MartisU ltoris in

Capitolio ad imitationem Javis Fere trii Kar&si rail Ati; 01f:t piW Çi

30pa quo signa eamilitaria suspenderentnr decerni inssit ae deinde

perlecit. At hic locus mendo 11011 eare t , m ihiqnc constat verba

Scn'

barnm culpamale detnrbata sie esse restitnenda Templum Marti:

Ultoris , ad instar illius Javis Fere trii in Capitolio , quo , etc . decerni

jussit , etc. Ratio est qu ad Ovidius Suetou insqne ad salam Martis

templum in Foro Augusto eonstrnetum referant que Dionis textus ad

dind in Capitolio const itntum trahit. Alia præ terimus argumenta qunm

id satis bac loco sit. Addimns modo siNasanis versus postremo prolatos

cum C l. Nic. Heinsio ex cod. MSS legatur , nullum Marti cognomen

Bird /anis esse datum sed pœ tam ibidem tantum dœere Ultoris cogna

men bnic Deo tribntum fuisse quad semel bisqne sit res romanas nltns.

Nec prainde aliud quœrm dum est templum quad Martis vo

eatum fnerit. Nec etiam ex duplici templo petendacum Torrentia causa

eurnoncd cm in u mmû amnihas Marti:temp lifarma sem i/ar. In am11ibns

enim MAN I I8 Usronu titulus legitur ; atque qunm in nounu llis sex

column. cum signis militaribus cernantnr in aliis vero quatuor solum

column: cum ipao Marte signa gerente ; bc e varietas ad varias e jusdemtempli facies refœri pota t. Vide Nostrum Fast. lib. V ,

vers. 56 1-566 ;Trist. lib. II vers. 2 95.

158 P. OV IDI I V I T AMarti Ultori templum Augustus sua in Foro dicav .

Quad valide confirmatur ex veteri kaleudario quo ad

eumdem diem hæe signantur LUI). MAM . IN CHIC. Nec

ibidem,uec aliiskalendariorumfiagmentisad ullum, præter

illum diem ludi notanturMarti sacri.

Ut vera difiicultatem bac in re ex Velleio motam salvat

eminentissimusNarisius hæc quidem regerit QuamvîsVelleius Caninia eansu le nominata templnm Martis

dedicatum recenseat , nan tamen past leaI. Julius dedi

catio peraéta fuit nam gladiatarîum tantum manne ac

Naumachia eadem eansu lum collegio signantur, addita

pastea templi Martis consecratioue , ne rem ejus anni

memorandam omisisse viden tur. At qoum mihi sit

persuasum ea spectacula pefl inuisse ad ipsam templidé

dicatianem ; idea jam alim malui dicere , Velleium modo

voluisse ea temporis nataJulia relegatianet‘u de qua bac

loco præcipue agit , siguaro , ac significare , cam post ista

spectacula contigisse , qunm nempe jam Augustus a hal .

Jul . vel ab aliis quibuseumq manteeedeutibus , C miuinm

collegam in eansulatu haberet at ante Septemhris exitum ,

quousque per novem menses consulatum gessisse videtur

Augustus.Quæ interpretatio prorsusVelleii cantertui consentence videbitur , sianimam lector atteu tum ad eumdem

vertat .

Aliam porro diŒcultztem obpcit Dia hæe ad au . U . C.

V ide Grnter. pag. 133.

De Cenot . Pis. pag. 183.

A quibus nimirum Ill. ille vir censet canaulesmlÏectos , bis Augusti

temporibus , fasces gessisse semestres ; quad in Fastarum fragmenth sn

perstitihus videamns , nounnllas id genus eonsu les ab iisdem b l. Ju l. ma

gh tratum inire . Verum cainde certaminime sequitur nec etiam aliunde

pmbatnr hunc morem singulia consta ter anais Obünnisse.

V ide Jani Templum pag . 32 7 .

160 P. O V IDI I V I T A

banc ipsamdicit , Trist. lib . 11 , vs. 2 1 1

Alb u m supeœfl , t rp‘

i a fi ne………iM æ adu lta ü , eb

Eamdem quoque rationem ex Juli: relagatiane dedncit

B uchen‘

us licet male sit apinatus Martis templum bal.

Aqçu:fi dedicatum esse.

Ill . Altemm nobis Ovidius suppeditat argumentum

qua dacemur , AdamAmatan'

am bac anna U . C . DOŒJI ,

in lacem pradiisse . Scilicet de Pari/tim expeditiane canens,

ad quam (um se accingebat CaiusAugusti ex Julia nepos ,

at adaptiane lilius ejus ætaæm sic describit lib. I a

vers. 1 77Banc parat Co sa damito quod defail arbi

Addere nnnc m‘

a s u ltime noster eris.

Pad /ie , dabis pa…-nas Cran i gaudete sepulti

Signaqu e barbaricas nan bene passam

Ultor adest pn‘

nùqne dueen:pmfite tur in armis

Bd laque nan puera tractal agendapa r.

Parcite natales , timidi numen re Dearnm

virtus contigit ante diem etc.

Am picns aaiæùqu patri:puer anna movebis

E t vinces aaùm‘

:ampicnsque pam}.

Tale m dimentum tanto sub nomine debes

Nunc [avem pn‘

acep: deinde fu ture seuum etc.

Be lgi. Rom . pag . 81 .

Alii codd. aaaù babent.

Scilice t Caius Pn‘

u eps Jan a/rfi: jam ante adpellatus fuerat et qui

dem ut Dia indical (lib. LV, pag. qunn a

n‘

len induit !agu

quam u t ei daret Augustus ac !ùacùz‘

o deduceœ! ia Fawn , pe tiit sibi

duadea‘

mum caasulalaas, (in an. U . C . 749 uti et pastea ler!ian abai

muæ (in an. in Lm‘

i Cm ria grafiam, teste &re/cain. l1h. cap. 3 6.

Rem de bac ntroqne sua nepate seu per adaptianem li lio , Cm‘

a e t Lucia.

sic ipsemet Augustus dilucide in V ita breviario nam s il , prou t ex mo

numenti Anc; raai apagrspbis et patissimum cx illo , quad Pau l . Lau :

edidit paucis litteris uecessario e t facile suppletis babemus fiu os

nuos Qvas 1vveneamm l nnmvn rA'rvu CAIV I 8 1

'

LVC IVM cæsanus .

“ONOR IS I l ! CAVSA SBNA’I'VS POPVLV8QV! ROI ANVS ANNV I QV INT V I BT

DI CIMV I AGENT” CONSVH S DN IGRAVIT VT I V I Ü AG ISTM TVI [NIB BNT

PER J. M AS SON . 16 1

ubi dum pacta scribit CMU-M annamalaram nan modo

auspùäs, sed et anais patris(adaptiane )Augusti ca ma

nifeste sig1iifiœt , Caium tune eumdem ætatis annum egisse,

qua Augustus alim adversusM . Antanium armamovm t .

Augustus au tem , u t ipsemet inAncyranamonumenta tes

tatur annas undev{ginli natus exercitum priva consilio

pn‘

vataque 1'

mpmsu compæaw‘

l . Quad tamen cum nounullis

dactissimis viris band ea sensu intelligendum u t sigui

ficet , Cæsarem Octavianum sibi exercitum ante compara

visse , quam XIX ætatis annum complevisset , id est , ante

11 kal . Octob. anniU . C . DCCX quo die annum vùesimum

princeps ille ingressus est . Etenim , u t jam alibi obser

vavimus , ex variis Ciceranis epistolis demanstrari po test ,Octavianum meuse demum 0clobri istius anni DCCX vete

ranas circumscribere exercitumque contraAntanium da

eere cœpisse qunm jam undew‘cesæ'rnumœtatis annum modoabsolvisset , ac jam au5picatus esset vicesimum qua la

bente et U . C . DCCXI baud multum adulto , M . Anta

nium am isvicit fugavitquc . CAIUS vera,adaptivusAugusti

filiu s Apuleio et Nervacass. bac est, annaU . C .DCCXXXIV

natus , teste Diane undevîcm‘

mum ætatis annum iu irade

vasr QV INQVBNNI VM nr xx no ou QVO nxnvcn SVN? 111 ronvm V 'l‘

m nnzsszm consu ls m u cxs nxcanvrr saun vs. nav1u s avu n

m am vm u 81 n uncm m 1vvzm v'rls vrnq ve eanvmmumu er

nasm m ama n s noun vu apps1.mvznvur. Quibus varie recentiarum

œniecturæ pravœqne interpœtafianes evanescunt alia loca discutiendæ.

Interim bic abservare est utrumque principem in nummo AugustiArg.

passim apud Antiquarias prastante œpræseu tari cum iisdem Parmi:

et Hasfi s , bacque epigraphe , c . cæsn ns avcvsn casa. nasxas .

mme. m um . Addit Ovidius Caium adloquens Da‘

al efi lure Sama:

œilice t princeps ; quad iafam‘

Iùm Co samm per adaptionem :‘

àdudw u t

babe t Tæ itus Annal cap. 3 alere tur in spem tanquam Au

gusti a ccu ser desip d as Dia lib. LIV , pag. 533.

Jani templ. Reser. pag. 333.

Lib. LIV , pag. 536.

162 P. OV IDI I V I T A

bnit anna U. C . DCCLII , quo praiuda summum se ad ex

peditianem Partbiœm accinxerit u t anna proxime se

quenti anna mam-el , et auspiciis , et a mi:patris . Et ca

certe tempore CaiuminPorthos cum capiis prof…case,

aliis ratianibus invictis alim past cl. viras astendimns

Idcirca .et binc constat , Ovidium nonnisi ista U. C . anna

DCCLII illa de Cazï adbellumParthicum apparata

scribere , atque adeo ipsam Artem Amalon‘

am edere pa

tuissc , t us libellis distinetam , u t ipsi superstites testan

tur , ac ipsemet auctor Trist . lib. Il ; ubi, qaum adAn

gustum dixisset , ei sibancAdam legere vaœsset , vs. 2 40 :

Nullum legisses crimen in Ant :mea ;

addit vers. 2 45 et 2 46

Neve quibus scribam passis dubita e ; [ik /In

Quatuor bas versus e In‘

6u vans habet e tc .

Il ]. Artis Amatariæ epocha sic fuse satis discussa et de

finita , jam constare passunt quæ supra(au . U. C . DOC…)de Amorum libris notavimus ; quas ante illam Artem pri

mum conscriptas ac editas , u ti et iterum recensitas atque

denua vulgatas qaum eamdem maliretur pacta , palet ex

Art. Amat . lib. III vers. 343 ,535

,collat. cum Amar.

lib. Il Eleg. XVIII , vers. 1 9 et 2 0 . Hinc item constat et

Episiolas , seu Hamid“ de quibus ibidem diximus ante

bæc tempora jam lueem vidisse, qunm eadem Art. Amat.

lib . Il vers. 345 et 346 , bac opus , ceu jam vu lgatum,

memoretur.

Nandawenim tune profectum , at in procinctu fuisse , dace t (h i

dins , non modo versicu lis superius prolatù sed et vers. 3 03 Manque

pater , Casarque pater , date numen 80117 1 .

Jani temp]. Reser. pag. 334 sqq vide totam illud cap. v1 sect. 4 ,qua tempus expeditiauis a Cam smceptœpluribus definire nitimur. Lege

c t rap. pag. ago-30 1 .

164 p . OV IDI I V I T A

past priarem barum libmrum editionem addidit secunda

sub bæc tempora facta qaum Ovidius jam quadragmaüwesset .

Alia sunt ipsiusmet Ovidii testimonia quibus diserte

praiitetur, se Tragmfias scripsisse. Sic Trist . lib . II ,

519 et 52 0 , adAugustum

Et mea sunt populo ral/alapoemata se pe

Sc pc aculos e tiam detinuere tuos.

Inferius vera vers. 553 et 554E t dedimus !my

aü scriptum regale coMum‘

:

Que que gravis debet verba c“âarn s habet.

Tandem et Trist. lib. V, Eleg. VII vers. 2 5-2 8

Carmina quad pleno sal lan‘

nostraMec lra

V ersibus e t plaudi acribia amice meis ;

Nil equidem feci tu sais bac ipse )Mealra.

Legimus nempe bac pastrema versu nan l/zealrz‘

s , u t vul

gares libri ferunt , sed tbealra. Etenim ex tata contexto

manifestam est , Ovidium nan sibi valle , se nihil tbe—am} ,

id est , ad”matra vel quad llzeatn‘

s saltaretur, scripsisæ ;

sed amnina significare se nibili [caisse , seu æstimasse

”matra. Quem sensum evincit et subsequms versicu lus

M usanec in plausus ambition mea est etc.

IV. Ad parra lragùa carmina, quæ ante bac tempus

cœperat quidem , sed ab amatoria nan absolverat refe

feudum quad habetAmar. lib. Il Eleg. I a vers. 1 1

Ansus eram memini, ce lestia dicere be lla

Centîmanumque Gygen ; et satis aris erat

Quum male se Tellus u lta est ingestaque O lympe

Ardua deveaum PelionOssa tulit.

ln manibns nimbas , et cum Jove fulmen babenti

Quad bene pra ce lamitteret ille sua

G lanait amica fores ego cum Jove fulmen amisi etc .

Blandifias ekgosque laves , mea tels m umsi etc .

PER J. M AS S ON . 165

quad opus M iro destinatum fuisse docent etiam supe

riares vers. 3 et 4B ac quoque iussit Amor :pracu l binc pracul este severe

Non estis teneri:apta, theatra , madis.

V. Ex illis vero Nasanis operibus lrag1‘

a‘

s laudatorpra

sertim ab antiquisMedea de qua auctorDialogi de Ora

taribus Nec ait u llds Asinii aut Messalæ liber tam

illustris est , quamMEDI AOVIDII aut VariiThyestes.

Quintilianns quaque idem opus extallit OVIDII ME

DEA, inquit , videtur mihi ostendere quantum vir ille

prz stare potuerit , si ingenia sua temperare , quam in

dulgere maluisset . Recentiares omittimus.

Anno ante C . 1 ; U. C . nccu u ; Ovid11 et :u n.

COSSO CORN. LENTULO ,L. CALPUBNIO PISONE COSS .

I. HUIC eitissimum anna venit adscribendum quad

Ovidius sibi edita jam Arte Ama/aria , obtigisse , cauit

Trist. lib. Il , Artem illam quæ præcipuasui exsiln causa

dicebatur , apudAugustum vindicans , vers. 539—546

Nos quoque j am ; m'

Jem scripta pcecavimus uno

&pplicium patitur aaa nova t‘

a/pa novum

Carminaque eJiJeram qunm te deh‘

cla aalanleas

Pf l lfl ii toties jure quietus eques.

Ergo que j nvem‘w‘

h‘

nan nocitura putavi

Scriptaparum prudens nnnc nocuere sem?

Sera œdundavit œlerù vindich libelli.

qua qoum sub sui exsilii ac anniU . C. DCCLXIII princiCap . 13.

Instit. lib. X cap. 4 vid. et lib. V III cap. 5.3 Vu lgo legitur ùæyu

eM , vel etiam in cod. MSS iawu‘

elw. Lipsius

vero de M ilit. Rom. lib. Dialog. V,ille çuiefw, legendum censebat.

Melius postea cl. Nic. Heinsius ex tribus antiquis MSS [un quit ta:edidit.

166 P. OV ID I I V IT A

piam scribm t , bac est , decem integris past editamArIar

annie merita dicit , se jam pn'

tltm bac scripta peau

visse , et seramulctatnm vindæla, quapatuisset Augustus

cummolto citinsnotare , dum , jure suimorum regiminis ,

equitum tormas recogn0æ eret. Ad banc enim reW‘

a

nem nan vero ad solemnem equitum trm veæbm qua

tannis I diôus Juhïs pem tam , bic respicit Ovidius , u ti

clarissime dacet , dum ait , se multoties cum equo pre te

nïsœ comm Augusto ddùla notant: qui Nastrum:q ua

non mulctaverit , sed sine nota et mulcta cum , im adeo

quid am præterire sivit. Hæc scilicet erat equitam‘

, qui

gmvibus delictis se pœna:abnoxias fecerant malcta u t

equus quiillispublice assignabatnr ac publico sumtu ale

batur, acenson'

bus adimeretur, quam singulis lustris equi

tes ad examen censummve revacabant.

Il . Augustus au tem censuram quidem perpetuam anna

U. C. DCCXXXII recipere noluerat postea tamen , an.

DCCXXXV, decretum est , ut magister morum per qu inque

annas esset , potestatemque censoriam par id temporis

haberet Quumvero illud morumrenovatum ac continuatum usque adAugustimortem fue

rit inde est quad Suetonius5scribit Augustum rece

pissemorumkgumaue regimenpemeluum. Quo jure sub

jangit quanquam sine censuræ honore censum tamen

V ide Tacit. Annal. lib. Il , cap. 83 , cum Lips“ notis , ac buil t: lib.

de Milit . Bam . Dial . v . Semel nimirum quotannis illo die fiebat u tipatet

ex Livia ; (lib. IX. Ab eadem ait (Q . Fabia censore institu tum

dicitur ut equites ldibus Quintilibus transveberentur. l dque a templo

fil er/f:extra portam Capenam ad templum Casioa in Faro exDionys

Haliç . lib. V I vid. Dana/. de Urbe Bom . lib. I l] cap . 13.

Dia ,lib . LlV

, pag . 53 1 .3 Dia lib. Ll V , pag . Say.

Dia,lib. LIV

, pag. 543 .

ln Aug . cap. ay.

168 P. OV IDI I V I T A

[ramos papuIi Ramaai bellum gambat testatur Cœotapbii

Pisani tabula, quam eminentissimusNarisius insigni opera

illustravit. Hinc vera qunm recte daetissimus vir et post

cum Pagius deduceret Caium in consalatu superato

Eupbrate (quiSyriam Ramaniorbis provinciam aMe

sopotamia,Partborum ditionisubjecta, disterminabat)barbararam regionem invasisse armaque in bostili terra cir

cumtulisse ; ita et exinde non minus recte Nasanis lacum

ex libro BrmediorumAmon'

s interpretatus est de bac Cou

Cæsaris in Partbicam ditionem irruptiane. Etenim qaum

Noster dixisset abAmore adio baberihomines occupatos

atiosos vero eidem acceptas esse , subjungit vs. 151 - 1 58

Sunt fon , sunt leges , sunt , quas tuearis amici

Vade per urbanœ candida castra tage .

V e l tu saagm‘

aei juvenilia munera

Suscipe deliriæ iam tibi tergadabunt.

Eure/agar Part/iu t , magni nova causa triumpbi

Jam videt in camp is Ce rarù ARMA m is.

V ince Cupidineas pariter Pad àasque sagittas

E t refer ad patrie:bino tropæaDeos.

Quæ pariter liquido probant hunc RameÆommAmon} librum ferventebellaPart/dm scriptum esse et quidem dum

Caius Cæsar in Parthorum campis cum exercitu degebat.

Quum vera ex serie rerum aGaiapost suum ab urbeRama

discessum in itinere gestarum pateat cum principem vix

ante hunc annum , in quo versamur , potnisse Eupbratem

cum copiis transire , atque revera cum trans eumdem flu

vium bac ipsa anna fuisse , ut Tabu laPisana docet ; binc

band invalide colligat e licet , illa carmina, integmmque

librumbac labente anna in lueem venisse ; quad confirma

De Cenot . Pisan. pag. 2 48 vide e t Jani templ. Reser. pag. 347 .

V id. Naris. de Cenot . Pisan. pag. 2 48 , et Joni templ. Res. Sect. 1vcap. 5 et 6.

SEX. Æ LIO CATO , C . SENTIO SATURNINO COSS .

I. SI maximum S œligerum sequamur, ad hunc annum

spectaveritMessala Carvinimors, ac in cam scriptumOvidii

carmen , quad periit quidem , sed ab ipsamet memoratur

lib. 1 ex Fanta Ep. VII MessaIino Corvini(ilia inscriptn,

vers . 2 7-30

Nec Ixus est ; rm‘

Iar nas inñciatus amicos

Hortator studii causaque fa1 que mei.

Cui nos et u cnm ss supremum in [ancre mnnus

E t dedimus media scrip ta cau enda faro

quibus ex verbis dactissimns ille vir recte colligit Mes

salam ante exsilium Ovidii jam decessisse ; bincque con

futat , quad in Eusebiichronica legitur ad annumAbraha

MMXXVII , Olymp. CXCVII an. 1 1 1 bac est , au . U. C.

DCCLXIII , vel subsequentem ,ad cujns Septembrem usque

producuntur numeri Eusebiani Messala Corvinus ora

tar ante biennium , quam moreretur , ita memoriam ac

sensum amisit , u t vix pauca verba conjungeret , et adextremum ulcere sibi circa sacram spinam nato inedia

se confec”ai1no ætatis LXXII. Ad qua:Scaliger bæc

animadvertit : Quads1 biennio post suammemoriam ipsemortuus est (Messala u t seribit Hieronymus , ergo

obierit numero (idestAbrabæ anna)MMXXIX Augustianna penultimo VI exsilii Ovidiani. Atqui Ovidius

In Forum scilicet Romanum funera ducebantur u t proRa:üü ibipro

posita laudarentur. Anta vera banc funebrem arationem cantabatur N c

m'

a ; quemadmodum iamMarcilius notavit ad Harat. lib. I, Sat. v 1 , vs. 43,hunc Ovidii lacum proferens , et Lucan. lib. V III Ut m onent tristi

cantu Fara , etc.

Animadversion. ad Euseb. Cbron. pag. 180.

3 Id est an. U . C . nccnxv1 , quo per au tumnum exibat annus ille

Abrahæ mmxx1x.

Dicendum potins fuit 1v , siquidem Ovidius , en. U . C . ncccxu

1 7 2 p . 0v101 1 V I TA

varit anna II Olymp. CLXXX , sen Abrabæ MDCCCCLVII I »

qui Septembrian. U. C . DCXCIV iniit atque loco prins a l‘

tata dicat , Mœsalamannaælaù'

s LXXII vita functnm esse

binc sequitur annum buncce LXXII Messala:novissimam

si ab anna U . C . DCXCIV supputetur in annum U . C

DCCLXVI incidere.

III. Has vero Hieronymiœlculos optime revincit Ovidii

locus modo laudatus siquidem deineeps probabimns il

lum priorem librum Epistolarum ex Fanta scriptamm

band ante biemem Ovidiani exsilii quartum anna U . C.

DCCLXV exeunte incipientem , inaurasprodiisse. Idem quo

que error retegitur ex lib. Il , Ep. II , ubi qunm triam

pbum Noster aTiberio deDalmatis Pannaniisqbe eo ipsa

anna ductum , memorasset addit , eamdem Messalinnm

adloquens vers. 99 et 100

Hoc paler ille tuus primo mihi cultus ab e vo

Siqu id babe l sensusm 6ra diserta , petit.

quibus palet MessaIam illum oratorem disertum nihil

tum nisi umbrum fuisse.

IV . JIiSΠaddere licet , qua:jam alim obiter ex Cice

rone observavimus , ut probaremus MessaIam ante annum

ab Hieronymo signatum lueem vidisse. Etanim si ille anna

Abrabæ MDCCGCLWII , (quiab autumno an. U. C. DCXCIV

cœpit natus faisset tam bac sequeretnrabsurdum,Mes

salam nempe ante atatem togæ virili eo ævo aptam petiisse

Alhenas quo una cum Cicerone filio studiarum causapro

fectus est anna U. C. DCCIX et nude rediit anna sabse

quente , meuse Junio , utipalam fit ex lib. XII , Ep. XXIII ,

adAttic . ac lib. XV, Ep. XVII . Quin etiam XVI modo, vel

summum XVII ætatisannumegisset qunm an. U. C . DCCXI

Ju i templ. Bescr. pag. 53.

PER J. MASSON . 1 7 3

mortais cass. Lepidaque cum M. Antonio juncta , (quad

IV kai. Jun. contigit , ex Pam. lib. X Ep. XXIII ), cum

ad M. Brutum se conferentem Cicero summis efl‘

ert lau

dibns , qua:illi non conveniunt ætati, ne dicam pueritiæ.

Is enim lib . ad M . Brutum , Epist . XIX Cave , ait

putes , probitate , constantia , aura, studio reip. quid

quam illi esse simile. Ut elaquentia quamirabiliter ex

cellit vix in eo lacum ad laudandum babere vi

da tar ; quanquam in bac ipsa sapientia plus apparat

ita gravijudicio , maltaquc (NB . arte se exercuit in ve

rissimo genere dicendi. Tantaau tem industria est tan

tnmque evigilat in studio , u t nonmaximaingenia quad

in ea summum est , gratia habenda videatur , etc. Ur

gere quoqne pom mus quas Dia ad an. U. C. DCCXIX

narrat de rebus bella adversus Salassos , etc. aMessala

præclare gestis , et quibus triumpbum meruit ; ita et qua:

Tibu llus lib. Il , Eleg. V , de ejus filio Messalino cauit ;

atque etiam quæ Suetonius de Tiberio seribit cap. 70

In aratione latina secutus est CorvinumMessalam quem

SENEM (NB . ) ADOLFÆCENS observaverat. Etsi enim

Tiberii adobsænliam ad annum usque ætatis XXV exten

derc lubuerit , senex tamea jam fuerit Messala anna cir

citer U. C. DCCXXXVI quaTiberius XVI Novembr. annum

XXV absolvit. Contra vera sirationes Hieronymo initas se

queremur , Messala tum XLII tantum annas natus faisset ,

bac est , j uvenis adhucdum ac lange satis a seneclute remo

tus. At superiora sat superque supputationem Hierony

mianam convellunt.

V . An au tem Scaliger veram erraris Hieronymiani cau

sam aperuerit nalim adfirmare aut pertinaciternegare. At

tamea si conjeü uram proferre fas sit existimaverim

ballueinationem ex alia faute provenisse. Scilicet qunm

1 74 p . ovmn V IT A

Hieranyœusapudaliqnem latinnm scripto vidissetMes

sala nativitatem consulibus tantum signatam et qunm

quidamQ. CæciliusMadIus consul fuerit au .U.C . DCXCIV,

alias vero ejusdem nominis an. DCLXXXV binc forte no

minum similitudine deceptus , pa peram illi anna adscripserit diemMessala natalem , qui revera decennio ante eon

ügerit. Quo errare semel admissa , postea Hiaanymus

annas vitæ LXXII Messala:ab ca U. C . DCXCIV deducens ,

non potuit , quinpastremum ejus ac emortu'

alem cumU. C.

DCCLXV, vel subsequente quibus respondet annasAbrahaMMXXIX, calligareI. At sieasdem 1 1 11 ab an.U.C.m xxxv

numeraveris, tum bac anna DCCI N II exiverint.

VI. Ad idem circiter tempus nos Velleius etiam dedu

cit , qaum deMassalini sub initium belli Pannonici gestis

astate nimirum au . U. C. DCCLIX , agens , bæc habet

Felix eventu , forte conatu prima æstate belli Messa

lini opus mandandum est memoriæ qui vir anima etiam

quam gente nobiliar, diguissimus qui et patrem Corvi

nam babaisset et cognomen suum Cottæ fratti

œlinqueret , præpositus Illyrica etc. quibus videtur

historicus significare , Messalam Corvinum jam decessisse ,quam Messalians ejus filius eo anna gereret , qua:ibidem

ille nam t.

Anno C . VI ; U . C . occu r ; Ovid11 XLVI I I et x1.1x.

M . ÆMILIO LEPIDO , L. ARRUNT IO COSS.

l . ÆDEM Castoñs et Pollucis quam bis consulibus

dediœvit Tiberius , narrante Diane ceu jam consecratam

V ellei. Hist. lib. Il , cap. 1 1 2 vid. Dianem , lib. LV ad au . U . C .

nccu x.

Lib. LV , pag. 567 .

PER I . MASSON . 1 7 7

NullinempeD1Ifiatres templa tenebant proximaDiviJuliitemplo , pœterquam Castor et Pollux quas supra vidi

mus dictas Ovidio Ledæos Deos , ae Fratres Deos atque

Albinovano LtdæosFfatres uti et concordia sidera. His

autemfiatriôus Noster cauit adsimiles esse , concordia ni

miram Tiberium ac Germanicum , quas bac loco Iaudat

u t inde perspicuum sit legendum cum vulgatis nan esse

atlsimilis sed plurali voce adsùm'

leis , seu adsimiles.

Anna C . 111 ; U . C . nccr.xn ; Ovid11 et

C . POPPÆO SABINO , Q. SULPIC IO CAMERINO COSS.

I. AD hunc exeuntem annum Nasanis exsilium relega

tianemve cum dactissimis virisJos. Scaligero acÆgid.

Bacheria referimus ; quanquam id alu doctrina præ

clariproxime præterito demandant. Anni tempestatem qua

contigerît , primum demonstrabimus , qunm sit contro

versiæ minus obnoxia.

Earn , byemem nempe Noster dilueide satis indigitat

tata Tr1st. lib. I Eleg. X , ac ultima, præsertim initio

Litera quæcumque est toto tibi lec ta libella ,

Est m ibisal/[ak tempore I'

actawie .

Ant banc me gelidi tremerem quam meme Deeem5n‘

:

Scribentem medii:Hadrz‘

a vidit aquis etc .

qua docent, Ovidium jam meuse Decembri suum in exsiln

lacum iter susœpisse , atque permarisAdn'

atùi aquas tum

navigasse.

His nan contenti Calvisius ac B uelzerius, mensem insu

Animad. in Eus. Cbron. pag. 182 .

Be lg. Ram . pag. 102 .

Calvisius , Annal. ad an. Oh. V I I I ; Narisius de Cenot. Pisa . p. 2 01

et novissime Flattemanviflc m Anna]. tom . I pag . 2 04 a. 2 etc.

.7s OV ID I I V I TA

per qm ivu unt quo Noster Rama profectus œt. Illi

mensis Octobris initium placuit ex Trist. lib. I , Eleg . IV :

Refert enim , ait Calvisius , An taram tam cecidisse ,

quad factum est vesperi quando sol œcidnbat , cam

gradu XII Sœq>ionis , tam temporis circa diem V II Oc

tobris. Addit præterea quam Lucifer ariretur , Lunam

fuisse fere in medio ce la quo innuit disœssnm ejusincidisse past aliquot dies , qunm Luna plena faisset.

Plena autem fuit bac anna (C. VIII U. C. DCŒXI ),die II Octobris .

Loca tamen qua:cl. vir ob ocalas babebat , rem nan

evincunt. Prior quidem vers. 1 et 2

Tiugitur Oceana custos Erymant as Urs:

Æ quoreasque sua sidere turbat aquas

ostcndit Areturwn tam occidissc , qaum bat:Nasa scribe

ret ; idest non certe quamRomaproficisœœtur, sed quam

jam in mari esset ac praiudameuse eitissimum Detembn'

,

cx modo dictis. Addit enim Noster ,vers. 3 et 4

Nas tamen Ionium 11011 nastn 6udimus q uer

Sponte sed audaces cogimur esse meta etc.

Quin imo tam I talia adhucdum cernebatur, vs. 1 7- 2 0

Quad nisi mutatas emiserit Æ olus auras

In loca iam nobis nou adeunda ferar.

Nam procu l le va de parte relictis

Interäctamihi cernitur I ta/ü .

Sir et ante ipse &aIi; er, quiProlog. ad Cbron. Euseb. pag . 16 pœ

bare constar , Ovidii discessum ex u rbe contigissc vm aut VI I Idus No

vemb. non longe a plenilunio.

Alias Are!oy àfl u ex gre ca origine , u ti et Amtm s, ac Backs

vacatur.

I las versus pm iert See lig . J. C . iudeque colligit meuse. disca sus

Ovidiani fuisse in quo An tares m tutino tampon cecidit id est u n

I l . Novem‘.

180 P. OV ID I I V I T A

Hæc enim male cl . vir conjungit cum vers. 7 1 et 7 2

Dam laquar , e t Hamas ce la ni6d us alta

Stella gravis nobis Lucfi r artns erat

quibus sane significat jam adventasse diem uti et vers.

47 et 48 :

Jamque marc Spatium na: pro crÿitata aegabat

V ersaque ab axe sua Parrbasis Arctos erat

At Noster carminibus bæc antecedeutibus clara indicat ,langum satis mors: spatium ad Lucfin

usque , seu dici

exortum fuisse postquam preœ Lunamjam altam venc

ratus fuerat vide vers. 2 7-46.

Præterea licet Calvisio daremus , Ovidium ilia loco ia

nuere discessum incidisse post aliquot dies quam Luna

pleno faisset ; inde tamen nan sequeretnr bac plefi lunùm

ad 0etaôrem potins quam alium meusem spectare ; ne di

eam pleniIuniumaliafuisse ejusdemmensis die au . U. C.

DCCLXII , quo max demonsfl ahimus Nasanis exsilium con

tigisse.

Hinc est quad Buc/wins ex eadem loco deducat , Ovi

diom circiter XX Novemb. hujus anni Roma discessissc.

Quin , ait , et ipse quasdam sui ex urbe Roma discessus

caracteres indicat. PrimumTrist. lib . I , Eleg . III , qunm

Luna nocturnesaltaregeôat equas id est pleniluuio , ati

volant quad circaXXNovembris bac anna in quo ver

samur) contigit. Item qunm Lucÿer , seu Venus ori

Vide Imœn. lib. IV ,vers. 52 3.

Scilicet XXI circiter Octobris.

3 V is mihi pac ta videretur adeo stricte iutelligendus u t ad hujus ste“:arlum spectaverit ; siquidem passim h et/crt uomine diem , solisve lueem

in genere indigitat Naster , non secu:ac alii poete . Nec e tiam in tanto

lnctu domi suis et am icis valedicens aliter pntuit, quam lacis dieive exortu

n0viase , Luciferi seu Veneris stellam fuisse iam exortam . Sua tamen

unusquiaque fruatur judicio ; qunm id parvi sit bac in re momenti.

PER J. MASSON . 18 1

retur mans ; quad tunc tribus ante Salem artam , dua

bus ante Auromm boris (u t ibidem indicatur) factum

plane videtur. Benique qaum Tamas versus navigan t

mari se jactatum meuse jam Decembri, diserte canit Ele

gia ejusdem libri decima. Prorsas ut Ovidius Novembri

præcipitante Rama discesserit tum Bmudusio De

cembri solvent.V erum nostro quidem judicia, Nasanis verba de Luna

noctumœ alla agente cauas , nan adeo clara sunt quin per

liceat existimare , poetam Ramaante aqueacpast , ple

niluuia abiisse. Deinde qaum nonnisi decem minimum

diebus petere a disium potuerit , atque ibidem aliquam

facere maram donec ventas navigatioui faveret ; idea po

tait etiam Ovidius vel labente 0t tobri vel ineunte Na

vembri Roma:valedicere. Satis igitur sit , certa novisse

cum meuse Derembri jam navim asœndisse , ac in Adria

tico mari fuisse atque sub autumni finem vel Iyrmis

initium in exsilium patria pulsum.

III. Aunum quad attiuet , cum sequentibus argumentis

definimus , quibus etiam cl. Narisius ad suam opinionem

confirmandam abusus est. Primnm ex Pont. lib. IV, Ep.

VI , desumitur, ubi vates FahiMaxùni ac Augusti mon

tem deplarans , ait _

vers. 5 et 6

Ia Scythianobis auùyuennls 0ly.pr‘

as acta est ;

{am tempus lu tn‘

transit inalterius.

Illi vero natat eminentissimus ille vir, e vita discesse

rant annaU. C. DŒLXVII , quo Ovidius, ante octo fare

menses , lustmm in exsilio expleverat ; eteuim Olympia

dem pro Romano lustro intelligit.

Scilicet Augustus XIX Sextilis die abnt ; ac prainde s1

Nasa in exsilium abierit anna U. C. DCCI.XI meuse De

cembri ut cl. vircenset , turnpacta [ostrum expleverit De

182 P. OV ID I I V ITA

cambri au . U. c. mon…, a qua tempore ad seu ils

diem anni subsequeu tis intersunt actamenses. At abser

vandam istam epistolam in exsilii loco , postqnam unu

tius de I“abii et Augusti morte ad Ovidium pervenerat ,

œriptam esse. Ergo circiter Septembris exitum potuit ci

tissimummitti.Turnvero sez tus eXsiliiannas inexitnfaisset

fare amnina absolu tus , pro Narisii sententia. Hoc tamea

non significant Ovidii verba ; quin po tins clare indicant

tum alterum lustnan , seu seq m exsiliiannum modo ince

pisse , qunm Ovidius ea scribeœt. Ideirca binc nostra de

anna U. C . DCCLXII , ceu Ovidiani exsilii epocba deman

stratur sententia. Eteuim ab Octobri vel Novembri ejusdem auniadaltem trummeusem au . U. C . DCCLXVII cam

pletum habetur lustrum. Adeoque laudata epistola, seu

elegia Decembri summum istius anni concinnata fait ;

qunm quinquennis Olympia: sive lustrum Romanum quin

que annaram , modo peractum esset , ac secundum exsilii

Ovidiani lustrum jam iniret . Transit enim ait , inpræsœ ti

nimirum , nan præterito …pare tempus inalterius Iustri

2 . Eadem nostra sententiavalide ex Fanta lib. IV, Ep.

XIII coufirmatur , etsi cl. Narisius inde sua:causæ subsi

dium patat. Ovidius enim ibidem annum exsiliimanifeste

d€ Signat vers. 39 et 40.n

sed me iam Care nivali

Set h re legatum 6nuna sub axe vidu .

Superius autem obitus Augusti , ac successi0nis Ti6efiimentionem injeœrat , de libella laqueus, queminutriusque

laudem Getico sermone sœipserat , u t inferiusadau . U. C.

DCCLXV II prolixius astendemus.

Igitur [years , quam Ovidius sa lam sui exsiln vocal , ea

erat qua:Augustimortem scoutaest , id est , qua:ea anna

PEB J. M ASSON . 185

prout dasnceps ex pñoribus carminibu3 palam fiet) siqui

dem de Romano q uens nauta, quem ubi primum ad

Pou tum adpulerit , se fare interrogaturum ait , bæe sub

jangit vers. 45—48

Is , pre-cor auditos posait narrare triumpbos

Cœsar‘

n , et Latia reddita vota Jovi

T eque cd d /atri: tandem Germania , magni

Triste caput pedibus subposuisse ducù

quibus nonnisi Germaniæ rebellionem bac anna U. C.

DCCLXII jam adulto excitatam qua Vaws cum exercita

periit designare Nasa potuit qunm ab au . I}. C. DCCLIX,

quo pax cum Marcomannis facts ad banc usque annum

nulla Germanorum rebellio apud Historicos memoretur ;

atque , Tacito teste , bellum ea tempestate nullum nisi

adversus Germanas supererat absolvendæ magis infa

miæ ob amissum cum Quintilio Varo exercitam quam

cnpidine proferendi imperii ete.

Igitur vel binc constat , Ovidiumpast Vaubnam cladow,

mon vero ante , ut perperam cl . Narisius autumavit3 in

e xsilium abiisse. Etenim siNaster annaU. C. DCCLXI re

l egatus fuisset , u t daetissimus ille vir eensebat , qui Nasa

patuisset proxima vere illa scriba e , bellumque illudGer

mauicum , prædictam eladem sab…tum memorare?

IV. Argumentis pra nostra sententia militantibus sie

fuse deductis , bic discutiendp s superest anus aut alter

apud Nostrum locus , quem Scaliger male fuit interpre

tatus , ac Narisius in apinianis sua:tu tamen advacavit .

Ovidius nimirum suam , qua deportatus est , ætàtem sie

describit , u t_ quà quagz‘

nü tantum annas tum sibi peraetos

V ide Jani tempi. Besen Sent. IV , cap. VIII pag. 39 ' 4

Annal. lib. I cap. 3.

3 De Cenot. Pis. pag. 2 01 .

188 P. OV ID I I V I TA

rum recte Ovidium reprehendisse , quasi qunm pacta ait

Poslçue meas ortus etc. Abstnleml decies etc . dicendum fuis

set , Ter hdi!et decies etc.Ex superius parra discussis patet quoque Herculi:Cio

fam'

error, qunm in Ovidii Vita sic scribit Profectus

autem est in exsilium IV IdusDecembris annum agens

L , menses V II , dies vero XXI. Banum virum calculife

fellerunt. Etenim qunm fateatur , Nasanem XX Martii au.

U. C DCCXI natum esse ; manifestum est V III menses

diesque XXI , ab illaMart ndie numerari ad IV Idus , seu

X Decembrîs diem. Deinde versus ex Trist. lib. 1 , El. IV

Tùgüur Oceano casio:etc. (vid. sup. n. 2 ) minime probat Ovidium IV IdusDecembrîsRamadiscessisse.Aucto

ritate quidem Clawï acn æifultus ad cum lacum natat ,

Arcturum ea die cbronice accidisse. Verum ut hæc aan

vellantur , præter ea superius bac de re nobis absem fi ,

addendum quad ipsemet Ciafanus subjungit Plinius

tamen lib. XVIII , cap. 3 1 , IV Nana NovembrisArctu

rum vesperi occidere seribit.V .

°

Jam demum nas ad exsiläOvidiani causam conver

tamus. Duplicem ipse pacta passim indicat alteram , ex

Arte Amalon'

a desumtam , aperte declarat alteram vera

aperire refugit. l llam sapins , ac præsertim tata fere Trist.

lib. Il ad Augustum apalogetica vindicare conatur

banc vera licet nominare non ausus sit , ermn‘

s tantum

titulo suis impu tat acufis , .non scelen‘

quad consh nter a

se removet. B iac band mirnm si varie fuerint de hoc er

rors conjecturæ , silentibus etiam bistoricis antiquiaribus

nnnc superstitibus. Sequiaribus quidem seculis existimarunt , Nostrum Tomas missum quad

PER .I . M ASS ON . 189

Qaandam & :m ninüs pæ lb

also nomine subditus Corinna ;

uti jam supra ex Sidonio Amlb'

nan‘

notavimus. Sed quam

falsasit bæc opinia , qua ad JuliumAugustifiliam , ibidem

quoque indicavimus. Ne vera et hujus principis nephs, velwalk , eapaella ambigua voce intelligeretur , sie Aldus

Mwulîus ‘contraratiocinatur : Quam ficto nomine Ca

t innam adpellavit , patitum se testatur in Amar. lib. l ,

Eleg. V . Quam si ea vel filia, vel neptis , vel ancillaCæ

saris vel qum umque aliafuerit sie illi cam ut propterea

Ovidium relegaverit ; nan error , sed scelus fuisset ; non

inseius vidisset crimen , sed sciens fecisset.

At absurdum prorsus foret arbitrari Augusti neplem

sub false Con‘

nnæ nomine ab Ovidio fuisse amatam si

quidem bac Nasanis ingenium jam mavm t , qunm ejusH d m ala bisve semelve fuerat , bac est , anna circiter

U. C. uccxxxn, nt ad cum diximus ; quo tsmen tempore

nondum nata fuit JulianeptisAugusti. Etenim Julia illins

mater nonnisi anna U. C. DŒXXXIII nupta est Agñppæ ,

quiex eaannasubsequente Caium,omnium liberaram pri

mum , tulit

Addamus et de Julia, Augustifilîa, eam in causa non

fuisse curOvidius relegaretur, exinde liquere quad ipse

met testetur , se in illum ermm , seu culpam ei silendam

incidisse , nan qaum juvenis esset , sed sub extrema vitae

tempora immo pastArlemAmatan‘

amiam editam. Etenim

qaum Trist. lib. 11 , vers. 7 et 8 , dixisset

Carmina fecerunt ut me mat-esque palm !

Jam demumwire Ce sar sbAri:mea.

atque avers. 79 cecinisset , priorem suæ vitæ partem probe

ln Ovid11 V ita.

Vide Dian. lib. LW, psg. 5115 et 51 6.

19 2 p . OV IDI I V I TA

Atque etiam , qua:subjungit , vers. 10 1

Quid referem camilen que uefa: finnularque eau x/c:

daœnt'

, Ovidium a se quidem crimen illud amavere sed

et in suas camiles id rejicere uefa: quad [ameli revelamrint quoque cognita, læsi pn

'

na‘

pis ire cum jusseñt Tamitas quærere uti habet vers. 97 et 98.

Itaque nihil superest , nisi ut dicamus , illud crimen

fuisse JULIE Augustineptis , cujus Ovidius fuerit quidemreus factus at quad sibi modo visum et a suis comifiôes

commissum suadere conatur. Nec certe aliud potuit bis

temporibus Augustum ita lædcre u t ei velnere inferrct

quibusmaxime indolcret quandaquidemAugustus islam

JUL1AM bac ipsa anna eonvielemMel/em damnavit , pro

jecitque ie insulam Tn'

merem headproenlApulù liloa

prout Tacitus nawt max addens I lh‘

e mÿinù‘

aliam tolcmvü , Auguste ape swlenlele etc . Has enim XXan

nas si tollas de anna U. C. DCCLXXXI qua Julien:banc

abiisse traditbistoricus ille, reliquus critau . U.C. DCCLXII

quo Julie neptis relegata fuerit3, u ti jam pridem dactis

tetur , Non[ece‘

mu causam sed suus nanou habet V id. et Eleg. v1

vers. aS—36.

Ingemisœbat Augustus ad amuem Agrip Pœtbuminepotia(quem

e tiam in insulam transportaverat et Julian a aca/iaaeæ , acc d e‘

/cr illas

solebat geen tres vomicus ee! carcinomata sua ; sicut Suetonius

pradit in Aug. cap. 65.

Annal. lib. IV , cap. 7 1 vid. et lib. Il l , cap. 2 4 ac Suelan. in Aug.

cap. 65.

Quam inepte Ji Ckn‘

eu hoc carpserit ratiœinium pluribus ostendi

pre f. ad Plinii jun. vitam . At aperc pretium non est censuram bic re

pc llere que nunquam profecto aliam subire mentem paterit. Observent

modo juniores minus in his tricis versati Tacitum solere per mam /alu:

supputare , atque scriptores frequentùsime annas incompc , pra con

plctù , adhibere. Ita si vicesimum et ultimum annum exsiliiJulie cum

anna U . C . 781 copulaverit iurta Taciti calculas turn necessario anuus

U . C . 762 crit primus eorun1dcm xx en iliiannarum etc .

par J. MASSON . 193

sima Eucherio visum est ; rectius sane quam cl. Nari

sio qui, illa Taciti loco recitata male sie concludit

Igz‘

lurJalk la exsilium dcpofl el e fief!en. U. C. DCCLXI . Id

insuper nobis nou amnina di5plicet , quadEncherias sub

jangit , cum Julianempe Ovidium quoque , een adultera

rum suŒatarem aut conseium ab Augusto Tomas pro

jectum esse.

Innocuum tamensemp r se præstm uititur.UudeTrist.

lib . Il , cauit , vers. 9 et 10

Dane mihi studium vile quoque cre‘

m‘

ae demes

Aœeptnm refero versibus esse nocens.

Lib. Il ex Pont. Ep. IX Catyi Begi vers. 67—76

Non ego code nacens inPontica litora vem

Mistave sunt nostra dira venena manu :

Nec mea subiecta convic ta est gemma tabella

Mendaœm linis impasuim natam .

Nec quidquam quad lege vctcr commith œ , feci.

E t tamen bis gravior noxa fatendamihi est.

Neve roges quid sit ; stultam conscrip imusArte.

Innocuas nobis be e vetat esse manus.

Rap id pœ tcœa peau—rim que rere noli

U t pateat sale culpa sub J rlc mea.

Lege et Trist. lib. IV, Eleg. Iv vers. 35—44 etc.

Quin etiam et ipsam Artem Amd ariem toüs v1ribus a

crimine vindicat Trist. lib. Il ubi qunm vs. 2 I r et 2 1 2

dixisset

Alten pars superest qua turpi crimine tactus

Arguar obscœnidoctor adulterii

atque sequentibus causas enarrasset eurAugustanan

casset Artem illam legere ; addit vers. 2 39 sqq

At si quad mallem vænus fartasse fuisœs

Belg. Rom. pag. 103 .

De Cenot. Pis. pag. 1 47.

P. OV ID I I V I T A

Feliees ambo tempestiveque sepulti

Ante diem pœnœquad periere mec !

Me quoque felieem quad non viventibus illis

Snm miser et de me quad doluere nibil

verofiliem inAfrica tum fuisse , pradit Trist.III vers.

'

1 9 et 2 0

Nara prœu l Le‘

6ya‘

: aberat diversa sub où

Nec poterat lati certior esse mei.

Eanimirum cum marito fuit , qui bac in provinciaaliquo

fungebatur mnnere nobis quidem ignoto sed quad ad

senatorium ordinem pertiuuerit , si de bac Nasanis ge

nero sit intelligendus Seneca In senatu inquit , fleu

tem vidimusFidum Camelium Nasanis generum, etc.

An eadem fuerit Pen'

llæ nomine dicta, max ad annum seq.

videBimus.

Quoad Ovid11 eonjugem ordine tertiam ae ultimam , ca

non modo cum ilia seras permansit inannas , et

Sustinuit conj ux exsulis esse viri

sed et maritnm in exsilium secu ta faisset , si per cum li

cuisset , Trist. lib. Eleg. 111 , vers. 8 1—88

Nan potes avelli simul ab !simul ibimus inquit ;

Te sequar , et conjux exsu lis exsul era , etc.

Talia tentabat sie e t tm taverat ante ;

V ixque dedit vietas u tilitate manus etc .

Integrum lege carmen , ut videas quantas Ovid11 prafieis

centis ae suorum luetus gemitusque fuerit , illa tdstissima

norte , quæ Nostra supremum tempus in urbe fuit.

IX. Nec etiam bic omittenda, quæ de suis Ovidius sub

fugæ tempus operibus pradit. Tum Musis iratus TRANS

B is enim nupta fuit ; vid. sup. pag. 1 54.

Ad Serenum cap. 1 7 vid . sup. pag. 1 2 6.

3 T rist. lib. IV , Eleg . x , vers. 74.

P. OV ID I I V I T A

Hoc autem poema XV libris contentum fuisse auctor ipse

monet , Trist. lib. I , Eleg . 1 , vers, 1 1 7

Sunt quoque mutatœ Ierauinyucw!en s‘

ee forma

Nuper ab exsequ iis carmina raptameis ;

quad repetit lib. III , Eleg. XIV, vers. 19—2 4.

X. Est et aliud opus , quad Ovid11 relegatio abrupit,

FASTORUM nempe libros , de quibus sie adAugustum ipsemet Trist. lib. Il vers. 549—552

Sex ego Fastm u scripsi totidemque libellœ

Cun que sua finem meuse volumen habe t.

q ue tuo nuper scriptum sub nomine Cœsar ,Et tibi sacratum sors meam pit opus.

Hine vulgo docti crunt , Ovidium duodecim Fastomm li

bros seripsisse quorum sex posteriores per1emut. Vernm

si liceat ab eruditiorum sententia seorsum abire , ultrafa

tebor poetam bac loco de sex tantum libris intelligendum

esse. Nec enim aliud sibivellemihi videtur, præterquam ,

quad scripserit sex Feslorum, bac est sex Festas seu ses:

Fastis , atque totidem seu sex etiam libros qui Fesli ab

eo fuere dicti quia iisdem sÿnele tempore Feslis tractat 'sac u t Fast. lib. IV initio ait

Tempora cum causis Annalibus em ta priscis

Lapsaque sub terras ortaque signa cano.

Inde est quad ibidem , Germanicum Cæsarem adloquens

addit , vers. 19 et 2 0

Si qua tamen pars te de Fesfis tangere debe t

Co u r, in Apre

h'

, quo tenearis babes etc.

Eumdem quoque sensum amnina eonlirmat , quum Noster

subjungit antecedentem versum expositurus

Cumque sua finem meuse volumen habet.

Scilicet significat , se Festeremmateriam ea melboda di

Fast. lib. I I vers. 7 .

2 02 P. OV ID I I V I TA

Prioris sunt generis Elegiæ II et III , et quidem certissimo

cbaractere. Turbidum enim ventis mare quad patiebatur

sub navigatianis initium describens et faciles optans ven

tos , ait , Eleg. I l vers. 9 1 et 9 2

Ferte quid bic facio ? rapidimea earbasa venti.

Ausane‘

asfincs eur mea vela vident

Tertia vero vers. 105

Nos tsmen Ionium non nostra findimus c auer, etc.

et vers. 1 2 1 et 1 2 2

Nam proenl I lÿrùz‘

s le vade parte rc!e‘

ctü

Interdictamihi cernitwItalie etc.

Equidem cl. Teneq. Faber contendebat , exordium novæ

quarlæqne Elegiæ avs. 1 03 , faciendum quad et ill. Nicol.

ÎIdnsius adfirmabat ex fdc cœù£geübrwn codieum quorum

tamen numerum band amplius indicat. Verum quidquid

daetissimus ille virdieat nulla ex ipsa carmine causa nas

necessario cogit u t Elegiam in vu lgaribus eodieibus ter

!ie‘

m in dnas dilÏmdamus. Potuit certe vates maxima pae

matiipartememoriam earum repetere, quæ sibi evenemnt ,

qunm Roma esset in exsilium abiturus ; et tamea ab ista

versu 1 03 ad finem usque , ea describere qua:in mari

Adriatico sævientibus ventis , tum pateretur , qaum bæc

canderet carmina.

At Elegiæ IX ac X ex illis sunt , quas Noster exaravit

postqnam Gene/misalteram ascendisset navim IX quidem

in insula Semolhrecie (ex vers. 2 0 ac et X qunm

adhucdum jactaretur in indomüo BRUMALI LUCE profonde ,

u t habet vers. 39 quem iuterpretari, quoad temporis

notam attinçt , voluisse videtur vers. 4 1

Lib. I , Epist. xxm .

Lege et vers. 19—2 8.

PE R J. M AS SON . 2 03

Improba pugnat exams , indignaturque quad

Sa ibere, , se rigidas incu tien te minas.

Utmamansm x idem sit ac arm s, seu hyemale tem

pus ; nee stricte veniat aeeipienda pro lyôerno solstitia

quemadmodum B rume sumitur apud Virgiliwn ,Georg.

lib. I , vers. 2 1 1 u t cam etiam Pliniw lib. XVIII ,

cap. 2 4 , interpretatur , atque apud ipsum Ovidium Fast.

lib . I , ubi , qunm pacta finxisset , vers. 1 49 se rogasse

Janum

ùigoribns quare novus incipit annas ;

respondet , tanquam ex hujnsee Dei ore , vers. 1 63

BI UI Anoviprime est veterisque norisfi nee salis

Principium capiunt Pbœbns et annus idem.

Clarins Trist. lib. V, Eleg. X vers. 7 et 8

Nec mihi sols!iù‘

um (scil. æstivum) quidquam de noctibus aufert

Efficit angusta nec mihi BR UMA dies.

Ut u t sit constat ex utriusque Elegia:collatione deeimem

post nonem esse concinuatam , atque prainde qunm jamOvidius Samotbreciem reliquisset ae B islonies scinderet

aquas (ex Eleg. IX, vers. Tbrea‘

ee pefiturus litora

prou t ad annum seq. exponemus.

Anno C . 111 U . C . uccsxm ; Ovid11 et 1 111.

P. COBN . DOLABELLA , C . JUNIO SILANO COSS .

I. QUUM Ovidius ex Italia solvisset , et quidem , u t vi

detnr B run'

a nude lrilum in Græezbm iter erat per

Adriatiwm deinde per I oniummare veetus est u t ex lacis

superius inmedium prolatis liquet. PosteaLee/mes qunm

Scilicet dies.

Cicero Phil. I.

2 06 P. OV ID I I V I T A

tandemque Sanotbreabmpetu t insulam. Hæe ipsemet gra

phiec pingit , Trist. lib. I , Eleg. IX , ubi de navi que

Conhtfikds primumsibi cognite Ccncfin°

s ait vs. 1 5—2 0

Quas simul fEale‘

c :nam me deduxit in Helle:

E t longum tenni limite fecit iter ;

Fleximus in lævum cursus et ab Hectofi s urbe

V enimus ad portus Im6rzîe terra tuos.

Inde levi vento Zen‘

ntbx‘

e [item nacta

Th cia°

em tetigit fessa carina Sevran.

Ab hac deinde insulaSamet/trade Noster cum nova rnrsns

navi Tbrucie litora adpulit , et pastea pedibus iter per

B istoniæ istius regionispapulos fecit . Ibidem enim sub

jungit , vers. 2 1 —2 3

Saltus ab dec term bç vis est Tcmpym petenti

Hoc dominum tenus est illa (navis a) secu ta suum.

Nam mihi B istonios placuit pede carpere campus .

Tcmp_yre nempe prou t ex aliquot etiam codicibus MSS

legendum , locus erat ad Tlareciæ litus u t vel Livii locus

modo indieatus probat : Inde , ait , Æniorumfines præter

Pessime Cia/anus legendum 06 Actore‘

s ur6c , cenec t , qunm hu :

fuerit in E te n urbs, at illa debuerit ad Æ gæum mare stan ; sicu t ex tata

pac ta contextu liquido patet ; quumque absurdum fit cum Cia/ana dicere ,Ovidium a sinn Carinthiaca pre ter Pelapannesum navigasse , ubisup. no

tavimus. Istavera”cetarz'

s urbs videtur eadem ac Ih'wu cujns ille Deus

seu fiere: erat quad vel Atàcnegæ es Apol. docet ÂII ’ 8p h ilm‘

«ç Grès

Éxra'

,m Àq u

. Unde est , quad Hector in Ilim se‘

um nummis repræœntetur.

Alias qunm I lia etiam novum aliquot stadiis ab ora maritimaabesse t ,

dici potest 0p ôrym‘

um bic a pac ta subindicari quad ad mare situm ; et

ubi erat Lu cas ”cc/anisin loco conspr‘

cua S trab. lib. XIII pag. 889 ; quin

et in hujus oppidi nummis habetur Hectoris capu t. Qualem passide t gaza

illustr. Comitis Pembrocbiæ etc.

Scilice t litora Semotüracæ'

æ ; que sie dicebantur a spelunc:1 quadam

Zen‘

ntbus nomine ea in insu laCn6imrummysteriis sacrata vide Bochart

G eograph . Sacr. part. Il lib. I cap. 1 2 . U t in vera hu jus loci lecüonehærere doctiviri non debuerint. Quin et in Æ nr

orum finibus Apollo , Ze

rinth‘

um queenwcent incoIe , templnm habuit teste Livio lib. XXXV III ,cap. 4 1 cu jns locum cl. Heinsius in notis profert.

PER J.} IASSON . 2 07

1 1 Apollinis , Zerintbium quem vacant incolæ templum

superant. Alia angustia circa Tempyra excipiunt (hocloca nomen est), non minus confragϾ. Hinc autem

Noster exsilii lacum itinere pedestri petens debuitgeIiJem

Tlirecen et opcrtwn nubibus Hamon trausire ex Ponta

lib. IV, Epist. V , vers. 5.

Illaveranavis secunda, quaNasaaporto Cencbreo veetus

erat ad insulam usque Samotbreckm binc iterum solvens

pergit per Hellespoutum inEuxinum mare ad exsiliiOvi

diani lacum. Ejus cursum Noster ibidem exhibet Trist . I ,

X, 3 vers. 2 4—42 quibus varia deseribit loca litaribus ad

posita, que navis erat sua in cursu prætervectura. Priores

tantum hic transeribendi quad elueidatiane egeaut

Hellesp0ntiacas illa relique”

! aquas.

Dardm iamque petit auctoris nomen babentem etc.

neque prætereundi sunt postremi ejusdemElegia:vs. a 45

V os quoque Tynderz‘

dc quas bc e calit insula fre trc .r

M ite precor , dep /ki , numen adeste via .

Alten namque parat Synp l qedes ire per arctas

Scindere B û taaùs altera puppis aquas.

Vas faeite ut venta , locaqaum diversa petamus,

Illa suas babent nec minusüta suas.

ex qu ibus eonfirmantur , que modo .diximus de tertie

C l. Nicol. H einsius natat uno cod. baberi rcIcgit , seque pu tare

p rege‘

l , au t quid simile legendum ; nam addit quomado reh‘

ym‘

t He l

lu p0ntum que Dardanium et Lampsaeum et Abydum in ipsis B e lles

ponti faucibus sita aditura sit ? V erum negeri potest poe tam hoc loco ,sive licentia poetica, sive ex usu vulgari largiori sensu IIe/[esponh

acar

q uas vœare cam maris E ge i partem que circa &a aMrea‘

em erat

idque confirmari ex vers. 15—2 0 superius pmlatis. Deinde abservare est

quodcumqne verbum bic legatur id non in prœterito sed ve l præsenti

vel fu tura tempore reponendum esse ; siquidem navis tum in Samothraeiæ

portu adhucdum en t , quum Noster be c sa iberet u t invicte probant

vers. 4S-SO.Mallem igitur quam rclcge‘

t ,vel etiam rch

'

nquct siru t

et vers. seq . pete/.

2 10 P. OV ID I I V I T A

IV. Ante vera quam Ovidius Tomas petiisset , et qunm

adhuc in itinere esset priorem TnÏstim librum Ramam

misit. Hoc probant qua:ad superiarem an. 11 . XI diximus ,

et quadNoster, El. I, librum adloquenshabet, vs. 4 1 et 42

Carmina saœssum scribentis et otiaq…Me mare , n e venti me fera iattat byems.

At in Pontum vix venerat qoum librum II Augusta

scripsit , u t sua defenderet crimina quibus eo pulsusfue

at atque utmitius exsilium paulaqueprapinquiuspeteret.

Quin etiam paulo post adventum Elegias libri III eon

scripsit. Hinc est quadEleg . II sie arsus

Ergo erat in fatis Scytbiam quoque visere nostris

addit vers. 1 5

Dnm tamen et terris dubius iactabar et undisFallebat curas ægraque carda labor.

Ut via finita est et opus requievit enndi

Et pmac tellus est mihi tact» mec

Nil nisifiere libet etc.

Idem ex Eleg . III patet quam æger uxori scripsit ; pra

sertim cx vers. 5—10

Quid mihi nnnc animi dira regione jacentiInter Sam matas esse Get…e putes ?

Nec cc lum patiar nec aquis adsuevimus istis ete.

Nec ulla est , u t paucis dieam , quæ posait ad alium , pra

terquam primum exsilii, annum referri. Immo XII circa

vcmum æquinoctium exaratam esse ex priarihus constat

versieulis :

Frigora iam Zepbyfi minuunt annoque peracto

Longior antiquis visaMe atis hyems

Imposüamque sibi, qui non bene pertulit IIe/[ea

Temporam turne‘

s aqua d‘

u ne facit etc.

Aries nempe , cujns signum Sol ingœdiebatur Martu xx111,juste

Nastri calcu lœ , Fast lib. III , vers. 849-852 . At nonnisi tribus abbiar

diebus ayu hcctùm sign2 t vers. 877 .

2 1 2 P. OV ID I I V ITA.

Tempus ad hoc lustris iam bis mihi quinque peractis

Omne fuit M usa carmen inerme mea etc .

quibus ætatem designat qua fuit in exsilium missns , ut

ad superiarem annum expasuimus.

VI . Quum hoc anna Tiberius ædcm Concordia dedica

verit inscripto sua etfietris Drusi vite pridemfuncti no

minc ,juxtaDionis testimonium ; atque Ovidius ejusdem

ædis een jam consecratæ meminerit ad XVI Januariidiem,

Fast. lib. 1 , vers. 637-650 ; binc iterum liquet error cl.

Bueberii existimaùtis Festos anna U. C . DOCLIX editas

fuisse.

Hac occasione data supervaeuum non crit , Suetom1 lo

cum de istius templi dedieatiane agenæm elueidm , si

quidem dactissimis viris ansam errandi præbuit. Scilicet

historiens ille qoum narrasset Tiberium e Germanie in

urbempost biennium regressum tn'

umpbum quem distulcret ,

egisse; addit inter ea quæ Tiberius post perfecerit , et de

dieatianem Conconfie adis itemPollucis et Castoris et

quidem de menubiis. Unde sequeretnr pro Suetouii ratio

nibus , u tramque ædcm anna eitissimum U. C . DCCLXV ,

qua triumpbus ille duetus dedieatam fuisse. Idem forte

quis pu taret exNostra confirmari, qunm recitata causa eur

primum aFurio votum fuerit Concordia templum, max ex

panens quamobrem iterum a Tiberio sit ædes huie Deæ

consecrata, sie canat vers. 645-650

Causa recces melior passes G ermanie rrines

Porrigit auspiciis dux venerande luis.

Inde triunpäata libastinam e gent/s

Tcmp laquefccisti , quam colis ipse Dec .

I*Iœc tua constituit gcnctrz‘

x et rebus et ara

Sala tara magnidigna reperta Javis.

Lib. LVI pag. 586.

Suatan. in Tib. cap. 2 0.

Livianempe Augusto nupta Tibu nque mater de quaNaster, Trist.

2 16 P. OV ID I I V I TA

Pleiedum, sed ortum ecranicum at Virgilius eamdem anni

partem designat per Pleiadum occasum sed casmiæ m

prout viris doctis jam observatum. Pleiades vero juxtaPlinium occidebant III Idus Novembris.

III. Hoc itidem anna exeunte triumpbum de Pannonns

Dalmatisque a Tiberio duetum esse , constat inter recen

tiares doctrina temporum celeberrimos. Quad paucis as

tendisse proposito nostro conseu taueum crit , quam Ovi

dius illum aliquot Epistalis libri Il ex Ponto landet.

Igitur Velleius Palerculus testis oeulatus , qunm lib. Il ,

cap. 1 04 narrasset , se ab adoptiane Tiberiimissam cum

ea præfectum equitum in Germanium , eælestissimorum

ejus operam perannas continues novem , spectatorem et ad

ju tarem fuisse ; deinde cap. 1 2 1 seribit , Tiberium ex Ger

mania in urbem reversem jampridem debi n sed conlinea

tiane bellarum diletum ex Pennaniis Delmatisque egisse

triumpbum. lstiautem novem anni, ab anna U . C. DCCLVII 1

et quidem V kal . Ju lias quo (lie Tiberius ab Augusto fuit

adoptatus deducti si labentes dnntaxat intelligantur , ut

plane indicio cl . virorum debent ; binc necesse crit ut

triumphus ille bac anna U. C. DCCLXV , jam adulto et ad

finem vergente ductus sit.

Cl. Bucherius 3 illas novem annas velu ti labentes sdsu

mens easdem ad sextum aut quintum meusem pramavet ,

atque prainde colligit , triumphum illum vix ante Decem

brem au tNovembremhuiusœ annipotnisseduei.Alibi‘ ta

Gassendi Instit. Astron. lib. I , cap. 2 0 et ante illum Joan. Saeco de

Bosco Spb. cap. 3. Ad quem lacum C lavius Tempore ait au tumni

sole videlicet existente in Scorpio ariuntur Pleiades vesperi sub solis

occasum id est chronice.

Lib. Il cap. lib. XV III cap. 2 5 3 1 etc. V ide sup. pag. 1 79.

Belg . Roman. lib. III cap. 3.

Ba d. lib. cap. 2 , S. 13 pag. 103.

2 18 P. OV ID I I V I TA

norit lib. I ex Punto quem supra vidimus hand ante bybernum hujus anni tempus editam fuisse binc coniectarelicet , poetam vix ante hujus anni fmem de Tiberii trium

pbo audivisse , atque prainde hunc vix ante byeman esse

dnetum. Nisi diœmus Nasanem dum Epistolae lib . I col

ligereî , satisqne ad instam volumen haberet , illas ad se

quentem librum servasse , quibus triumpbum landabt t .

IV . Ut u t sit , qunm nihil certibac in re definire valen

mus , satis fuerit au tumasse , poetam potnisse eitissimum

sub hujus anni exitummemorare Tillerii triumpbum , pra

sertim lib. Il Epist . I . IIæc enim scriptavideturubi pri

mum de illo nuncium acceperat , siquidem qunm sie exor

sus esset

Hue quoque Caseæ e‘

pervenit lama triumph‘

.

Languida quo l‘

essi vix venit aura Noti;

addit , vers. 19-2 2

Gratia Few, tibi per quam spectata triawh ‘

Incluso mediis est mihi pompa Cetis.

Indice te didici NUPXR visenda caisse

Innumerm gentes ad ducis ora sui, ete.

nec male hyemalem tempestatem deeignaut , qua:pastea

canit , vers. 2 5

Tu mihinarrasti qunn nul le? lecibas ante

Fuderit edn‘

h a:nnbilus Auster aquas

Lumbu cœlœti Salem fuü sse œœnum

Cum populi valtu conveniente die.

Qui dies se…sub æsh tem nihil miri tulisset.

Quad parro subjungitAtque ita victorcrn cum magna vocis honore

M‘

ca laudatis dana defi ne viris

illustratur ex Velleii verbis , qua: lib . Il , cap. 1 2 1 ea

subsequuntur modo de bac triumpbo prolata Quem

p ar J. MASS ON. 2 19

ait , mihifratriquemea , inter præcipuos danieadamatos

viras , œmitari contigit. Suetonius itidem seribit

Tibm‘

sun triumpbantcm prosecu tos esse etiam legatos

quibus triumphalia amamenta impetrarat .

V . Unde simul , nt h oc addamus , intelliguntur qua

Noster Masah‘

no seribit , Epist. I l , eumdem memorans

trinmphnm vers. 81—84Ipse Ti berius) super curram placid0 spectabilis ore

TemporaPhœbœ virgine neaa tulit.

Quan p°

u VOB ISCUM pra/cs comitavit enntcm

Digna parente sua, nominibusque datis etc.

Messalinus nempe ex illis erat legatis quibus amamenta

triumpbalia fuere data ob res in bella Illyrica præclaœ

gestas , nt nominatim Velleius de ipsa testatur Messa

lino ; quique adeo Tiberium in pompa lrinmphali cantem

eomitevit . Hunc ipsum honorem adhuc tangit vs. 9 1 et 9 2 :

H unc colis ante diem per quem decretamerenti

V enit honorath kawa digna comis.

Sie nimirum legit cl . Nic. Beinsius priorem versum de

Tiberio iutelligens , qui Messalina lauream ante diem de

creverit. Verummalim , qunm codices var nsint , de ipSa

Augusto lacum intelligere per quem non veraperTibe

tium , een snnimam rerum germtem laurea S. C. ducibus

decreta est . Ideirca sie patins idum legerem versim lum

N unc colisante DSV. per qmm decre tamerenti

V enit etc

Lib. Il cap. 1 1 2 .

Cuius vocis loco male d . Nic. Heinsius arantcns reponendum arbi

tratur quad Tiberius ob res bella Germanico gestas ct am as et cum:ar

6eu ingæ ssus est , seribente Suetonio lib. III cap. 9. Atqui is hoc loco

de rebus loquitur aT iberio gestis au . U . C . DCCXLV , ac subseq. quo tem

pore Tiberinm an ne tradit quoque Velleius , lib . I l , cap . 95 1 3° B io 1

lib. LV , pag . 549 , quad nan erat confuudendum cum triumph0 viginti

post annis ducto, et quidem 0b res Pannonica , etc.nan veraGermania».

P. OV ID I I V I T A

Quæ si cum illis lib. III , Ep. IV , vers. 53 60 , conferan

tur hand immerita videbuntur et hoc anna scripta. Etsi

vero liber ille temporum injuria perierit , plurima tamen

Panticæ Nastri Epistola nnnc superstites exhibei

nt qua

non parum ejusdem triumphi pampam atque ipsam his

toriam illustrant .

III. Quum vero pacta lib . III Ep. Il , exararet , jamvernaculam Tomitarum lingnam didicerat vers. 40

Nam didici geticam maticeque laqui.

At Trist. lib. V, Eleg. X , vers. 36—38

Per gestum res est significands mihi.

Barbarus hic ego sum quianon intelligor ulli

E t rident stolidiverba latinaGets , etc .

Elegia tamea XII vers. 57—58 , ait

Ipse mihi videor iam dedidicüse latine

Jam didici getico sarmaticeque laqui.

Illa autem Getica Tomitarum lingua quid ex Græea mix

tam habuit quad eoloni ex Mileto GræciTomas condi

derant Trist . lib. III , Eleg . IX

H ie quoque sunt igitur Ga ia quis crederet ? urbes

Inter inhumane nomina barbarie .

B uc quoque M 7eta missi venere calani etc.

Hinc est quad Trist. lib. V, Eleg. II , cauit vs. 67 et 68

Nesciaque est voeis quad barbara lingua latina ;

Graiaqac quad Getico vieta laqu la sono

et Eleg . VII , vers. 9- 1 2

T urba Tamrïena que :il regionis et inter

Quas habitem mares disœrc cura tibi est ?

V ide Trist. lib. III Eleg. x1v, vers. 45—50 , qua:eadem sensu sunt

ipiendæ

Trist. lib. V , Eleg. vers. 33 Hos quoque qui [ cd ti Grain d e

duu tur ab urbe Pro patrio cultu h rsica bracce tegit.

F ER J. MAS SON . 2 2 3

Amale pacatis plus trahit ora Geti t etc.

IV . Addemus et bic observationem illustrando ejusdemlib. III ex Punta , Epist . II , loco , ac Cd tæ , cmcm inscfi

bitar , gen…necessariam. Scilicet Ovidiusde hujns Gottamoribus laquens , addit vers. 105—108

Quas Volca spalm cognoscat naa iais a ctor ;

Quas Nanamaterna: non neget esse suas

AM BΠ1que probent genitiva ad nomina Con s

Si tu un u ses interitu ra damns.

quibus Noster significat Cottam ex Valeriarwn Messala

rwe gente per petrem ortum trahere ; quippe gens sua ab

antiqua Volesi’stemmate nomen derivabat et qui primo

Valesii et Volusii fueruut dicti pastea et Velcrii sunt vo

cati , ut recte cl . Nic. B eiusius notavit. At male max ad

dit , Ovidinm vers. 107 innuere , Cottam adopliane inAu

reliam Catterumfamiliem transisse Etenim Noster clare

docet lib . IV ex Panto Ep . nlt . Cottæ metrem ex ista

Cottarum Aurelia familiaprocreatam fuisse vs. 4 1 -44Te tan en in turbanon ausim Cette , silere ;

Pieridum lumen prü äumque Tori.

Hatem Cattes cui l es…peternos

Maxima nobilitas dedit.

Igitur qunm Calle pater esset M Valerie:Messala Careines celeberrimus ille orator , de cujnsmorte supradiximns ad au. U . C. DCCLVII ;mater…abAm eliaCottamm

De quo agros Theodor. Bychinavarie err2 t not. ad Tacit. Ann. Il l ,

cap. a, tm l I , pq . 57.

Butilins in Itineraria Valasi habe t Qui Valasi antiqua derivatstemmate nomen Et reges Butulas teste Marone refert.

Quad et nuperüme cl. I muc£ h yscn ad6rmavit not. ad Tibull. et

pau lo ante Tbeod. Byckitts l at. ed Tacit. tam. II pag . 58 , sequuntur

scilicet Scholiasten Persii ad Sat. Il vers. 7 2 enim lacum pœfert Rychius ibid.

51 2 4 P. OV ID I I V IT A

gente quz Numam regem babebat auctorem, descendm t

binc est quad Ovidius priore loco dicat , Collas adjœtosesse adhujus Cottæ nominageniù

'

va hoc est , buncce Mes

sala:lilium præterpalemanomina tulisse quoque Collarm

nomen quod nempe receperat amaire ut sæpe apud Ro

manos fiebat .

Idem porro ColinNasanis amiens post Ill essah'

m'

fratris

suimortem, dictus quoque eognomineMessabhus fuit. Rem

aperit Velleius de ille Val.Messafino loqueas Qui vir,ail , anime etiam quam gente nobilior dignissimus qui

et PATREM CORVINUM habuisset et cognomen suum

(NB .) COTIAE FRATRI relinqueret Inde est quod

ille soleat a Tacito CollaMessalînus dici.

Ad Valerium Messalînum qui frater Colle natn maxi

mus videtur , Ovidius seribit lib . 1 ex Punto Ep. VII

lib. l l Ep. I l . Illa de patre jam mortuo cauit illum clim

poetam nostrum inter amicus babuisse 1 , VII , vers. 2 7

Nec (un:est g ai/or nos inficiatus amico:

Hortator studii causaque faxque mei, etc.

Mox de Cello ejus fratre subjungit

Adde quad estfra/cr tanto tibi iunctus amore

Quantus in Atridis Tyndaridisque fuit .

Is me nec conf/cm , nec dedignatus amz'

cum est etc .

Paria seribit ad eamdem lib. Il , Ep. 11 , vers. 99- 104

ubi et illum laudat ob gratiam qua valebat apudAugus

Lib. Il , cap. 1 1 2 .

Ex quo loco patet ”eu c lùu m iam obusse qunm V elleius be c scri

beret , id est , ante xvxTiberii annum. De ejus morte vid. Plinium lib.

XXX“ cap. 10.

3 Annal. lib. Il cap. 32 lib IV , cap. au ; lib. V , cap. 3 ; lib. V I cap.

5 , 6 , 7 ; lib. XII , cap. sa. Ita et Plin. lib. X , cap. sa Sed (quod

constat )Mwaünus Gotta Messale Oratoris fllius e tc . Lib. XXX"cap. 6 cum vocat comuIarem.

Lege e t vers. 55-60.

2 2 6 P. OV IDI I V IT A

Idem confiteh 1r ac pluribus verbis prosequitur Ep.

vers. 3-ao ubi et Pompeii facultates recenset.

Anno C . n v Ù . C . nccnxvn Ovid11 1.v1 etu n.

SEXTO POMPEIO SEXTO APULEIO COSS .

I. SEXTO POMPEIO jam consulatu fungenti Epistola v

libri l ‘V ex Pouto inscriptaest. ldcimo necesse est u t boc

ineunte anne concinuata fuerit ; vel si superi0œ exeunte

nonnisi tameo hoc ad consnlem pewenerit. Alterq in

dicant bæc Ovidii carmina, quibus tamen prior sensus con

venientior mihi videtur

l te leves elegi dœtas ad can alis aures ;

V erbaque honorato ferte legende viro.

Louga vie est ; nec vos pedibus proceditis e quisTectayne 6mm li sub nine terra latet.

Qum gelidam Th m n et 0pertum nubibusHon or

E t maris Iam? transierîtis aquas ;

Lao:minus l ea‘

au dominam venietis in urbe

U t festinà tum non faciatis iter etc.

deinde vers. 1 7—2 4 subponit fore u t POMPEIUS jam con

sulatnaolficns occupatus sit qunm ad cum bæc Epistola

pervenerit

Aut reget ille suas dicendo iura Quirites

Conspicuum sigais qunm premet altus ebur etc.

Il . Epistola V I certissimo temporis cbaracteœ notatur,

morte nimirum Augusti hoc anno die sexù‘

b‘

s XIX de

Scilicet significat Epistolam postqnam in Italiam perlata fuerit ,cem circiter diebus potuisse Bm dü îa adUrbem pervenire. Horah

as certe

qunm iternon festinaret xxv diebus RomaBm dùùm petiit , ut ipsemet

deseribit lib. l Sat. v. Attameu Cicero Bmudc‘

sù‘

degens epistolam ab

Attico Rome scriptam mph‘

mo summum die accepit. Etenim ait lib . ad

Alt. Xl Ep. xxx Accepi v1 bal. Sept. literas a te dates xn ka]. Nisi

meudum in uumeris « isti… cubare .

” 8 P. OV IDI I V IT A

tum, electis conscns et comite unoFABIO MAXIMO,Plæ

nasiamvectum, advisendumAgrippam, etc. QuadMAXIMUM uxoriMARCHE apernisse ; illam Liviæ ; C. Namm

id Cæsari. Neque multa post , exstini:to MAXIMO (da

bium an quæsitamorte)auditos in funere ejusMARCII

gemitns semet incusantis , quad causa exitiimarito fuis

set. Dubium au tem illudTaciti salvit Plutarcbus ”, qui

qunm istis similia tradidisset , addit Venientem igitur,

de mare maue Fu lvium et solitum illuddicentem ave ,

Cæsar resalutavit val: inquit , Fu lvi. Atque ille id in

telligens , domnm se illico subduxit et vocata m are :

Besoivit , inquit , Cæsar , non siluisse me amana ; idea

marimihi decretum est , etc .

Quaddein subjungitPlutarcbus, Il‘[arciamnempe utaplo

aim caram inlaremüs: canintatnraTacito

qui diserte testatur cam vü isse , et auditos ejus gemitnsin funere mariti, u ti jam pridem Lipsia notatum . Taciti

vero bac de re testimonium amnina confirmat Ovidius ,

Fast. lib. VI fine ; quad opus tribus abbinc annis edidit.

Ibidem enim ad ultimum Junii diem de templo Herculi:

Mmaram quad Marcia:Philippus restituit agens de

Marcia tanquam adhucdum in vivis loquitur, vs. 80 1 -808:

sic C lio :clarimonumenta Pôi/ippi

Adspicis ; nude trahit U am‘

a costa genus.

Hm ia sacrifico deductum nomen ab J aco

ln qua par facies nobilitate sua.

Par anima quaque forma sua respondet in ilia

Et genus , et facies , ingeniumque simu l, etc .

legit Lipsius.

Lib. :cpidùh 01 iœç .

Sie male pro Æsh'

mwsemper habet.Suatan. lib. Il , cap. ag ad quem vide Torrentu not. ubi plures lau

dantur scriptores , quibus id templum fuit memoratum u ti et nummi

quibus Hercule: ”n am signatur. Martialis lib. V , Epigr. So docet

PER MASS ON . 3 3 1

IV . MortanitidemAugustaNoster eainseruit , que lo

guntur Fast. lib. ubipacta Camænlam de Romana im

pe1ia vaticiriantem sie indueit a vers. 531

Et pea Augusto:patrie tutela manebit

B anc l'

as imper afrena tenere damnm.

Inde acpas nd asque Du licet ipse retard ,

Poudera cœlestimeu te paterna feret.

t ne ego perpetuis alim sam bar in aris

Sie Anou8rs novnm Jana numen crit.

cx quibus pèrspieuum fit quah topère cl . Nankin: erm

verit dum adseruit Ovidium libros Fosloram catalan:

saÿasùæ vivæ lc atflmc Augusto. Etenim nepos ille na

M qœDci qui licet recusaret , max tamen imperii pon

dera tulit , ndllus certe alins pfi tèrquam Tiberias adoptiOnefilias Augusti jam Divis annumerati ac idea nepos

Julii Cæsaris , inter Deo:ntique consecrati. Ipse etiam

Tibcn°

as,u t Tacitus testatu

r , perplexa et obscura ora

tione imperium a se primum rçpcere voluit , nec id se ac

cipere simulavit nisi postqnam senatus precibus nrsisset .

Quad et Suetoniuspaucis narravit Principatnm ait

quamvis neque occupare eotifestim neque agen dubi

taaset , et .statione'

militum bac est , vi et specie domi

nationis adœmta, din tamen “ CUSAVIT (NB .) impudentissimo anima ete. Velh

'

asvero testis coavasrem

suamore , id est , adnlatoiie , à c tradit , lib. li , cap. 1 2 4:Una tamen valut lnctatio civitatis fuit ; pu‘nantis cum

Cæsare senatus populique romani, u t statiaui patetnæ

suceederet illius u t potinsæqualem civem , quam emi

nentem liceret agere principem. Tandem magis ratione ,

quam honore vietns est :qaum quidquid tuendum non

De Cenat. Pisan. pag. sos.

Anna]. lib. init.

ln Tib. cap. 3 4.

.34 p . OV ID I I V I TA

fl ic mihi Cimmerio la ù‘

i dueitur e stas

Litare pellitœ inter agaaù Get» .

Scilicet Ovidius anna U. C . DCCLXII adfinem vertente , nt

suprademonsttafimus rclq ü as est ; adeoqne sa ta ab bac

termina e stas in medium annum U. C. DOCLXV III certis

sime cadit. Sub initium vero æslaiùea fuisse calamaman

data exinde discimus , quad Noster dicit , sa lam baneee

æstatcm quæ ipsi tum ducebatur, agendam sibi inter Cc

l88 6836 .

Anna C . xv ; U. C . neou 1x ; Ovid11 LVIfl et u x.

T . STAT IL!O TAURO , L. SCRIBONIO LŒONE COSS .

NULL! præterquam huic anna adsignanda venitEpistola IX lib. IV ex Ponto quamOvidius Gracina, causali

in posteriorem anni partem designato misit exoptans nt

eaposset Bamam antevenire quam ille fascesadsumsisset

eoxtBulm s vers. 3—8

Missaque Di f_

aeiabt auroram oceurrat ad illam

Bis senœfi n fl q u: tibiph‘

næ ù h‘

l .

U t quoniam sine me tange:Capitaiia cot ava,

E t tiam turbo pars ego nulla tue ;

ln domini subeat parles , et præstet amici

Offieiu1fl iussa literanœtradie.

Deinde tempus quo Græcmas consul futuras erat patet

ex vers. 5760

Altera le titiœ nec cedensœusa priori

Successor tau ti[ rater bonaria crit.

Nam fibifl ù a Gra ins Dscsm x

Iwiaœ JAN! susdpit ille l ia ; ete.

Significat nempe pacta Græcinam consnlatn functurnm

ad linem usqueDcccmbris fuiàse , maxqùe]ratmn kalendisJonaariis ei sucœssurum . Fraterautem ejus Ovidio dicitur

PER MASS ON . 3 35

FLACCÙ S vers. 69—75 quimeritadoctis eompluribus viris

jamdudumvisas est L.PouvouwsFu ccns, anniproximi,

U. C. DCCLXX , consul ordinarius inPastis signatus. Alias

quidem Floccus consulatum anna U. C . DCCLXVIII gessit.

Verum is ex Narbanoram gente fait ; ille vero Nasanis ami

ens ae Grædni frater , ex Pampaniis erat. Hoc nos doeet

antiquas—lapis a cl. Beinesio vu lgatas , qui inscribitnr

C. Pan ama C. F. Gememo pam . nas. etc. Probat et

Tacitns id Gü dni cognomen in Pampoaiamm familia

Fuisse , nommaannaU . C . DCCCX , sub Neranis principatu ,

Pan,… insignm fcminamPlantio quinom

sa Bn‘

b nnäs relaiil , unplowesse. Unde Reinesia Gre

cinas , ilia lapide sigm tns videtur blins ejusGræcini qui

cos. an. U. C. DCCLXIX , L . Pomponium Flaecum cas. au .

U. C. DCCLXX fratrem habuit sararem PampaniamGra

cinam , Plautii trinmpbalis uxorem . Ita et dactissimns No

risius 5 de L . Pompanio Flacco Syria:præside l s , in

Syntag. l ose . pag. 435.

Annal . lib. Xl l l cap. 3s.

3 At is ex inst. seq. diçtusP. (u nC .)Panp nias . M irum vero dou .

B einesium L. C . existimare pro vm ncr . van. legendum parsrscr.

rsnnûm atque in Prof FabÆa ent eater—avirimania, scil. X u n.

sn . ete. Nec certaalia proban t eu mpla consu li: fi lium etc. tam

infima dignitate ac PM] Fabn n , unquam functum esse.

Fi‘

liam potins dicendum en t,u t reete Ry ch îas ad il lum Taciti lac °

œnset turn ab M m G r:cü i et fn trls cil s u triusque bis temporibus

col s. turn ab a…‘

ala annas , quibus past Jah“

: Drusi (ilia , necem

superiuisse testis est Tacitus. Etenim ista Julia dolo M essalinœ sublata

an. U . C . nccxcv. Unde ad annum acc'

cx de quo agit ibidem Tacitus

elspü xv anni. Atu lterius adhuc e t ad fl aum atque U . C . ncccxxxv

vitam produ it. Additis enim n ad illum nccxcv (mnt neucaxxv. U t

reete historicus ille notan rit Iabgavan buic Pompon iœœtatem fuisse.

Si vera ea natalem vel ipsum annum U . C . nccnxx , quo Pmnpanins

F|aaens consu l fuit babnisset ; turn anna U . C . ncccxxxv iam annas

modo 1.xv nata fuisset ete.

5 De Epocbis Sym—Maced.Dü. [Il cap ." pag. 166 edit. Lips. at 141

edit. Flor.

1 36 P. OV I DI I V I T A

quit , gesserat consulatum an. U. C. DCCLXX Pamponia

Græcino fratrisemestricausalisnfl‘

ecto sucœssordatas;

quorum fmtri1m magistratus laudat Ovidius , lib. IV de

Pau la Eleg . 1x.

Aliud insuper argumentum ex inscriptianis fragmento

mutnamnr , quad apud ill. Ciampinnm Roma adservatum

cl. Henricus Capes, SylvaDucensis senator, adamplissininm

Cupcram Daventriensem consnlem , ac sammis plun°

bus

aliis muneribus tam egregie funetnm misit , Epistola Ra

mmau . C. MDCLXXXXV data, cujns apographum eruditis

simnaac amicissimus vir Eduard. Hall/tenus Ultrajeetinusmecum commnniœvit et quad postea apud cl. Fabre!

!a integrins legimus. Id sie se habet

GELOS DIV! AVGVSTI L. EX

POST MORTEM FIL1I SV I NO

FECIT ET DEDIC

1111. NONAS MAIAS T . sm rm o TAVBO

p . pompa

Jam vero Sisauna Slalilùzs Tauras cos. ordinarîns cum P.

Libonc , an. U. C. DCCLXIX ,Tacito et Dioni notatur ;

Fastique snfiiagantur. Igitur ille qui bac fragmento cumTanro signatur , quique u t satis elare apparet , dictus fuit

POMPONIUS , eadem anna sufiëetus consul est , in lacum

forteLibonis ; nec'

aliusvidetur quamPamponias Græa'

nus

Ovidii amiens , ae L . Pamponu FIacci frater. Dolendnm

est , quad omnia ejus nomina leginon_patnerint. Tearum

porro ibidem memoratum eamdem esse cum hujus anni

causale ,facile colligitnr ex alia lapide integro penes

eumdem ill . Ciampinam quem ipse cl. Capes etiam de

Synt. Inscr. pag . 701 n. 3 2 4.

Annal. lib. I l cap. 1 .

Lib. LVII pag. 61 2 .

2 38 P. OV ID I I V I TA

guawinadicta successit , idem quoque cognomen adam.»

sit quad et alii pastea continua nsurpu nnt. Nec alins,

quamTiberiushic intelligipotest, siquidemOvidius postes

de Augusto antecessore een jam defuncta et m ta,

loquitur, vers. 105—1 10 , et 1 2 7—134

Hinc porro patet F laman ilium non esse N…au . U. C. DCCLXVIII consnlem qunm Tacitns testeüm

Tiberium eo annaprimam comitis consularia habuisso. Id

eirca hand ante Flaceus ae Grædnus potuerunt eonsules

aTiberio designari nec etiam potuit hæc Nasanis Epis

tola, quam versamns , ante eadem comitiaeamdemque—au

uum seribi. Uude quæ superius diximus adeo valide can

firmantnr, u tnnllnm supersit dubium, quin eademEpistola

hoc anna DCCLXIX et quidem paulo ante lcalmdas Mans

(ex lapide sup. pag. præced. prolato Gracina jam eau

suli designato , et max magistratnm inituro ad anni forum

usque exitum missa fuerit.

III. Addamus et ibidem Ovidium docere , Pomponium

F[accum paulo ante hoc tempus Mysia Panloque præ

fectum fuisse , titulo prainde lg aliproprœloris quamnon

dum consul fuisset ; atque res armis præclam in ilia re

gione gessisse. Addit enim , vers. 75—80

Hine et lib. IV , Ep. XIII Ovidius id Tiberio tribuit , vers. 35:vid.

sup. pag. 3 32 .

Ex quibus mauï estum est carmen illud, iam Augusto vita functo ,

ac inter aidera locato fuisse. U t merita exinde cl. Joan. Vignali

miratus sit , vino dœ tiæifl 0 fi er. Vou in visum case , e t quidem ex hoc

poemate Angnsti Apotbeasin quam Ovidius in exsilio eeeinit , eidem

principi adhuc viventi seriptaminiase l e O la . Aalan.Pii pag . 85.

Annal. lib. I cap. 81 .

Moria dicitur Tacito lib. I cap. 80 etc. uti et in lapidibus apud

Grnterum variis. Illo pag. 453 Ti. M iu:Sy lva u:inscribitnr C laudiiCanaris mon . m ar…. Mœsm . Nandum enim in dnas provindas ,

superiarem ae inferiorem divisa fuerat ”asia.

2 40 p . ovu m V IT A

proculduhio carmiuis gratia quad getice ab eoconcinna

tum , supra vidimus.

V . Cæterasvero ejusdem libriEpistolas qaum temporisuotæ desint , nobis nou licet ad cartum adligare annum.

Patet tantum insuper XII Tuticano post Augusti obitum

datam esse , ex vers. 39 et 40. Eadeinde posterior est de

cima-quafln, nt collatio docet.

Anna C . xvu ; U . C . accu : Ovid11 et 1.x.

C . CE C ILIO RUFO ,L . POMPONIO FLACCO COSS.

I . Gseusmcuu his consulibus ad v11 kalend. Janin:

lfimnpbaw‘

sse de Cbcruscis Cbalh‘

saue etAngfivanïs quaque

aliwnationes usque ad Albin:colon! diserte tradit Taci

tus Ideirca hand ante hunc annum Ovidius FASTORUM

libros edidit ; siquidem istius lriampbimeminit lib . I , Sie

ipsum adloquens Janum , avers. 2 77

At eurpace lates motisque reeluderis armis ete.

Max Deus respondet

Pace fares ohdo ne qua discedere passit ;Cc sareoque dia n

lpseque pacta subjungit ad GermanicnmDixit et adtallens aculos diversa tuentes

Adspexit toto quidquid in orbe fuit.

Pa: erat et ses/ri Gam ania causa ln‘

unpbi

Tradiderat famulas iam tibi Eben :aquas etc.

Equidem jam ab anna U. C. DCCLXVIII ln‘

umpbus ille de

Germania eidem principi decretns fnerat , ut ipse Tacitus

ante narraverat zac prainde saltem hand ante istum an

num Fai fueruu t vulgati. Quad et alii characteres supra

Aunal. lib. I l cap. 41 .

ibid cap. 2 6.

OV ID I I V IT A

ante hunc annum editas esse , ex lib. Il ubipacta TIBE

BIUI laudat een templamm ras titntorem , a vers. 55

Pfineipia mim i:

d‘

aspüa delubris dicitur and :navis.

Nunc ubi sunt , illis que sunt sacrata h leudis

Templa Dec lauga pmcubuere die .

Cm ne simili a derent labeùetz m ina ,

Cavit sa raii provida cura l aci:

Sub quo delubris sentitur nnlla seneetus.

Nec satis est hamiues obligat ille Deos.

Templamm patitar , ta nplorum sm ete æ; aslu ,

Sit Superis , apto , mutua aura tui.

IIic nempe quam Ovidius notasset , Junoais&p la

plum , quadalim couterminum c diPbggiæ md tù' ides t,

Cybeles , dicatumkalemlisJarmsfuerat, 1tafunditusperiisse

quando bæc scribebat , ut tune temporis ne vestigia qui

dem illins templi superessent addit , providam

ducis , bac est imperatoriaT1bcrnitam rerum summam ge

rentis, curam cavisse ne talism inacæteris quoqueDearnm

templiaohtingeret ; quæ prainde jam restitncrat nudeNa

soni dicitur æmplaram pasilar et repasilor.

Jam vero Tacitus in hujusce anniactis bæc de Tiberiarecitat : Iisdem temporibusDeûm ædes vetnstate ant igni

abolitas , cœptasque ab Augusto , dedicavit :Libero ,

Liberæque et Gomri juxta circum maximum, quam A.

Posthumius dictator voverat eademque in loco adem

Flaræ ab Lucio et Mama publiciis ædilibus constitu

tam et Jana templum , quad apud forum olitorium

Quad erat in monte Palatino , u t ipsemet Augustus testatur in mo

numenta Aueyrano Æ em”atris magma in palah o/eci. Ibidem et iam

ante sima/cen a mairis Da ten fuisse seribit Dia lib. LXV I ad au . U . C .

uccx1. Ideirca halluciuatur Nardùæas , eensens Ovidium de altera Jm nis

d‘

aspila templo in loro olitorio inte lligeudum esse de Ant. Roma lib. V I ,

cap. x1v , pag. 398 et lib. V II cap. IV pag. 432 edit. Ita]. iu V ide

bac de re el. Baba r/[i notas in ealeberr. G ræ vn Præf. tom . IV Ant. Rom

\nnal. lib. cap . 49 .

pas J. MAS SON . 2 43

C. Duilins struxemt etc. En piares Dearnm ædes

quas hoc anna restitutes dedicavit Tiben'

us ut eo respicere

prorsas Nasa videatur.

Equidem hunc Osidu"

lacum ad Augustum , nan vera

Tzbm'

am solent nou modo commentatoæ s . sed et alii

complures daetissimiviri referre. At Noster , Augusto iammortua, Fastorum libros certnss1me recensait ae vnlgavit

u t supra pluribus demonstravimus. Igitur sacrati ducis na

mine nullus alins venit intelligeudus præterqnam ipse

Tibm‘

us siquidem cum een viventem laudat , ipsique ma

tnam Dearnm caram exaptat , aient et longævas annas ,

dum subjungit , vers. 65

Dent tibi Ce lestes , quot tu Ce la tibus annas

Prague tua maneant in statiane dama.

IV. Si vero pactanoster, post illum Germanici trium

phum Faslos ad umbilicu1n perduxit , ac in lueem emisit ;

binc necesse fuerit , -u t ante mediumhuncce annum minime

decesserit. Etenim Hieron_ymus in Chronica ejus obitum

refert ad annum Abraha MMXXXIII qui a Septembri sn

periofis anni decurrebat OVIDIUS, ait pactain exsilio

diem obiit , et juxta oppidum Tomas sepelitur. Quæ

proenl dubio nan secus ac alia de viris illustribus plu

rima, mutnatns est a Snetonio.

Quoad Ovidii sepulcbrum spectat , grave nou crit hic

adposnisse qua:Stephanus Zamæius in Analectis Dacia:

Antiquiætum profert : Eusebim seribit in Chronicis

Ovidium Tamis , oppido Mœsiæ .iuferîorîs , esse sapul

tum , quad nnnc Tames- Var esse pntatur , in fi'

uibns

Daciæ ,etiamsiin eodescriheuda varii sint veteres. Pan

tanus autem in libro deMagnifiœntîa, cap. 1 5, tradit ,

C ap. IV pag. 1 7 ad ealeem “ 'Olfgu gi Lam Cammentar. de Rep.

Ram . au . 1598.

»44 p . OV ID I I V IT A

ex are Geargn Trapemntn , Tamitm os Scythas Ovidio

pœ tæ vita defuucta, collata e publico pecnuia propter

ingenii nobilitatem tymbou magnifice stm xiæ e , ante

oppidi parlam , iu loœ maxime celebri :° qnamvis ille , et

» peregrinm esset , et ab Augusto Ce sareprosa iptus.Ve

mm banc u triusque conjœturam recentiarum experienfia

emeudavit. Scribit enim Gaspar Bmœbins , anna 1 508,

Ovidiisepulebmm , lapidenm ,cameratum , epitapbioqne

omatnm , in oppido Sabaria , patriaDivi Martini epis

capi, esse inventum . Id oppidum 1u Pannonia superiore

Ptolemæus panit , cujns meminitPlinius Autouiuns inItinm ño , Ammianus et alii.

Ortelius vero u t hoc iuseramns de Sabaria scribens

Sabada inquit Lazio Austria:oppidumest adAngmm

fluvium nomine Stain. Gaspar Bm schius dicit bic anna

IIDVIII sepulcbrum OVIDII NASONIS inventam testa

dine magnificnm et bac epitapbio amatum

Fawn nacu sn su s

Hie situs est vates quem divi Canaris ira

Augusti patria cedere iussit homo .

Sc pe miser voluit patriis accumbere terris

Sed frustra; hunc illi fata dedere lacum .

At , ne de horum carminum elegantia dispu temns , vix ere

dibile videtur , Ovidium Sabariæ, qnæ fuit aTamis band

parum dissita urbs , sepnlchrnm babnisse , maxime qaum

Hieronymus diserte scribat , cum juxta oppidum Tamas se

pallum fuisse. Nec id verisimile eflicit quadZamosius sub

jungit Creda autem cum (Ovidium)nan uno in loco

eonstitisse sed in Paunonias quandoque divertisse ut

tædinm solitudinis levaret , dactorum virarum consortia,

qui istbuc ex Italia frequentes adventahant , ubi cum

tandem mors insperata oppresserit. Absurdum enim

Comment. Beip. Born. lib. XII, cap. 2 .

2 46 p . OV ID I I V I TA p rza J. M AS S ON .

Net:certe quicquam in Nasanis operibus.

occurrit quad

nos ad ejus vitam ulterius promovendam cagat . Immo tem

porum signa, superius exinde discussa, huc tantumnos du

cunt , hieque prorsus deficinnt. Ut ratione testeque om

nino cat cat quad idem Zamosias habet Martuœ

(Ovidius) esse fertur ingmvœcente jam atate , anna v

Tiberii,kalendisJanuan 1, annaab urbe condita DCCLXXI,qoum servator Christus esset annas natus XXI . Neqne

sane ,V Tiberii annus cœpit , nisi die mensis Sextilis XIX ,

anniU. C. DCCLXX Capitolini , seu DCCa Yarroniani,

quocum currebat annas arc vulgaris sive christian: XVIII .

Ideirca Zamosius sc”

ripserat vel saltem scribere dbbuit ,

Christum XIX , non vero XXI annas natum fuisse, ilia Ia

bente annaU. C. DCCLXXI , Capitalino nempe , ac DCCLXXIIVu roniano cujnskakadîs Janaarü

'

s poetam abiisse , gratis

adfirmatar. Nec certior est bæc Cia/m i assertio Vixit

annas I N II , menses IX ,died Xl . ln exsilio mansit annas

septem , et dies XXI. Periit lial . Januarii qua die Titus

quoque Livius decessit. Omnes enim hinumeri sunt

erronei facileque ex superioribus diligenter discussis di

q ntur ; siquidem exinde constat NASONEM Ll X annas

et aliquot insupermenses vu nsse , atque V III exsiliianna

decessisse , ante nimirum&plembn‘

s initium quo juxtaEusebianiCbronicicalculas exiitannas illeAbrahæ MMXXXIH ,

cui Hieronymus , q usdem Chronici interpolator OV IDII

obitum adsiguavit .

Loco sup. cit.

Quad male negat Scaliger,ad tx annum deducens Nasanis exsilium

Animad. in Euseb. Cbron. pag. 183 et quidem invitis quas ipsemet ante

adposuit rationibus u t statim attenta lectori patchit.

P I N I S V I TÆ O V I D I I .

HERCUL IS C IOFAN I

DESCRIPTIO SULMÔNIS.

S ULM O , Carfmio mille abbino annis , et eo amplias di

ruto , Pelignomm metropolis aSOLYMO , ÆNEAE comite ,

et conditns et denominatus est u t testaturOvidius , Fast.

lib . IV ,vers. 79 , qaum ait

Haim m t Saiymm Phrygia comes anus ab Ida

Aqua Sulmonis mœnianomen babent ;

quad confirmat Silius Italiens lib. IX ubi loquitur de

Satrica cive Sulmonense qui prima bella punico anna

ab U. C. CDXŒH cum M . Atilio Regulo inAfricam tra

]ec1t, captuspostea cum rom. exercita aXantippo, Lacedæ

moniorum duce, Au tololumque regi ob virtutem dana da

tus , servitu tem serviebat. Is Satñcus u tramque lingnam et

latinam et punicam callens , qunm du ce Hannibale in Ita

liam reversas patriæ visenda cupidus Mancini ejus filii

quem non norat , accisi sibi arina adaptasset , ab altera

posteafilio , Solyma, qui paulo propiaspatriam excubias

faciebat , per errarem interficitur ; moriensque Romanos

admonet ut prælium differant. Quam quidem admonitio

nem Solymas , ob patris sui cædem se ipsum interimens

in clypeo scriptam reliquit. Silii bec verba sunt IX , 67

Xantippa captus , Libycis toleran t in aris

Servitium Satricus ; moa inter pramîa regi

Autalolm dana datas ab virtutis bonarem.

Huic damns et gemini fueruu t Sulmone relicti

Matris in uberîbus nati Mandans et una

Numina Rbetea Salymus nam Dardanaarigo ,

Et Phrygia genus apron o qui sceptra secutus

Æ nec c… maris fundan rat unu m

Ex sese dictam Solyman celebratacolonis

a4s HERCUL I S maramMax I taliapaulatim adtrito nomine Sua m.

At qunm barbaricis Satricus cum rege caten is

Advectus qua non spre tum si pascere t usus)Nœrere G etu lis Latias interpre te voce:

Pastquam passe datum Peligna revi3ere tecta

Et patrium sperare larem et ya: :equuah m

Ex quo colligimus Snlmonem conditum esse ante urbem

Ramam annas circiter CCCC. Accipio autem Ramam ari

ginem duxisse aTrojauis u t indicat Sallastius , acnounulli

alii auctores. SOLYMO autem ÆNAEA$ filiam uxorem tra

didit quatuor enim fuisse Æneæ filias legimus ; primam

inThracia alteram inPeloponesio tertiam inEpironuptas

reliquit ; quartam vero Solyma, qui secum e Trojavenerat ,tradidit victor postea inLatia Solymum cum parte copia

rum ad Marsas misit , qui urbem in Peliguis fundavit.

Unum ex splendidissimis Imliæmunicipiisfuit, u texL.Flori

verbis , qua:infraponam , perspicue adparet. De Sulmonc ,

de ejus situ quem nnnc quoque plane refert , deque cam

porun1 natura ac fertilitate itaNoster Am . Il XV I 1

Me pars Snlmo tenet Pe ligu i tertia ruris

Parva sed irriguis ora salubria aqu is.

Sol licet admata tellurem sidere Gudat

E t mice t Icarii stella proterva canis ;

An a pererrantur Peligna liquentibus undis ,Et viret in tenera fertilis herba sola

Terra fera: Cereria mu ltaque feraciar uvis

Dal quaque haœiferam Palladararus agar.

Perque resurgentes rivis labentibus herbas

Gn mineus madidam oespes abumbral humum .

Positus est Snlmo inmedio fere planitiei Xl l milliar. mon

tibus circumdatæ, qua:alicubiad tria alicubi vero ad quin

quewillia passuum in latitudiuem extenditur ; atque inter

duos amnes , quorum alter , quem veteres Giptium qui

ex Aufeiaaqua quæ pasteaMartiadictaest , emanat ) vocasse multi tradunt , ab Apennino (cujns pars, quadmto

2 52 H ER C UL I S C I O FAN I

Sv1na. n ana. near. vrrau . sm . pnz srar. summ er

Pu ren1nvs. neq 1m . vnsmns. 11 13 . cousu es. nu m….

Numialim qunm submeraregum imperia esset , quippe

annis abbinc plus minus quinquaginta Lannajarum prin

cipnm mista paret imperia quorum nnnc HORA‘

HUS ,

ejusquc filinsPHILIPPUS sunt superstites) tam ærci, quam

argentei, atque aurei quorum nonnnllos bodie reperiri

videmus , Sulmonc cudcbantnr. Unde ipsum a regibus

qui æstatc bic commarabantur semper plurimi esse fa

ctum quis non opinetur? L. Florns, de bella Mariano , sie

de Snlmanc literis consignavit Pasitis, inquit , singula

rumbominum fcrc pœuis,mnnicipiaItalia:Splendidissima

sub hasta venicrunt Spaletium Interamna Præneste ,

Flucntia. Nam Snlmonem vetns oppidum socinm atque

amicum (facinns indignum) nondum expngnatum , ut

absides jurebcllimodo , et morte damnatidncijubcntnr,sic damnatam civitatcm jussit Sylla deleri. Atque bac

est fartasse quad ait pacta noster ,Trist. II , 32 1 daleas

se res gestas Romanorum et patriæ non conscrips1ssc

Nan mihimatariam be llatrix Rama negabat

E t pins est patric fac ts referre labar.

Possumus prætcrea conpccrc poetam nostrum co carmine

etiam significare voluisse quad recensct Cæsar, I, mp. 18,

deBellaCivili, ubi itaest. InterimCæsarinuntiatur, Sul

mancuses quadoppidum aCorfinia septem millium inter

vallo abcst , cnpcre ea faccre , qua:vellet sed a Q . Ln

cretio senatore etAttia prabiberî , qui id oppidum septem

cohortinmpræsidio tenebant. Mittit co M. Antanium cum

legionis octavæ cohortibus quinque Sulmonenses simul

atque nostra signa viderunt partas apcrnerunt univer

sique et appidani et milites obviam gratnlantcs Antonia

cxierunt. LucretiusetAttiusdemuro sedcjcccrunt. Quam

2 54 nnnc . C IOFANI DESCRIPT IO SULMONIS .

celebrem qui inter alia operaPârthcniam in D. MARIE

historiam carmine hermco edidit. SERMONE‘

I‘

AM 1n u te

riareLatio insigne oppidum quadsubNICOLAI Cna m

cardinalis amplissimiac principis nobilissimi, ditione atque

imperia est I) ferc abbinc'

anuis coloniammisit , quadab

urbe XXXVI millia passuum distat Velitrîs XVI , Setia v ,

Priverno X , Tanacina XXIII sedbæ tres urbes ulterioœs

sunt Ncapolim versus. SUI.MONE vero quem in artum æs

tivnm habet circiter LX. Hoc autem oppidum com pta

comm temporum , quibus canditnm est , prannntiatioue

qua adhuc etiam multi abntnntur , a Sem oun (Safinonaenim italice dicendum est ) Serm0netam vocarunt. Mnltas

ac magnas ex variarnm bellorummotibus calamitates , cla

desquc qunm alias accepit , turn anna M . CCC. XLVII . QaadereÆneas Silvius, inDec . BlondiEpitom. lib. X : Lu

dovicns rexUngariæ , mnltorum precibus agitatns cum

paratiSsimo exercita l taliam petiit, primosq œSu lmonen

sesresistentes invenit, quas tamen inpotestatem redegit.

Item circiterann. M . CCC. LXXX u t idem seribit de his—

tar.

Enropæ : Rhenatns e captivitatc dimissus cum decem tri

remibns Ncapalim venit et vacataadse Jacobntio Cad

(lola et ejus consilio Scaphatnm petcns in deditionem

accepit deinde inSnlmonenscm profectus quamfrustra

arhem obsedisset agrumvastavit inccndia. Rnrsusnnno

M . CCCC. LX, FerdinandoAraguaia regnante, aJacobaDicinina captus et cxpngnatus est :anna autem vefl cnte , opera

AlexandriSfortiæ ab eademFerdinando receptus est. Postea

etacta triennia, et rebus inter eos compositis , sub ejusdemPicininiunacum civitatePinnensi, nounullisque aliisAprü

tii(nt»nunc laqnimur) appidis imperia mansit. Hæc pastrema ex BaptistaPignain ea libro quo Estensis familia

historiam persecutns est .

2 56 DISSERTAT IO

Augustum in filiæ incestu a pacta imprudente deprehen

sum conjectarentnr. Ab his ego multum disscntia. Utat

enim princeps ille primum adversus libidinesparamfirmus

fuerit , tntins tamea fuisset tanti facinoris interventorcm

opprimere patins quam exsilii contumelia irritare et co

submovere , nude tntins fortemaledicerct. Annan enim vc

rendum faisset ne uxori ne liberis neamieis causam irz

Cæweæ discedens proderet et sic tamen res emanaret ?

Au nec Julia quidem ipsa relegationis snæ ignominiam

nltafuisset incestiapprabria? videSuetouinm deAugusta

cap. 65. Au nec Ovidius quidem postmortem Augusti tale

quid eliminasset ? Ignorat ingenia principum , et mala:

canœientiæ su5picacissim03 terrores etfamæ indolem qui

ista tam facile credit ; sed u t adhuc arctiarc nada cons

tringam hujus rei assertares addo Ovidius mortuus est

anna IOlympiadis 1 99 septima exsilii tcstibns Eusebio ,

Hieranyma et Scaligero qui incidit in tertium Tibern.

Scptuagenañns ergo Augustus erat qunm relegaret Ovi

dium. Quis autem crcdat senem tam pradigiasæ libidinis

fuisse nt nec aElia quidem abstinerct ? Quem Suetonius ,cap. 7 1 ait , infamiam juvenilis impndicitiæ præsentis et

posteræ vitæ castitate refutasse. Julia etiam Elia jamtnm supra quadmgenariam crut , digna scilicet anus , in

qua senex depcriret !) et ex Dionis compnto ad annum

758 jam ante 2 7 annas in insulam Pandatariam cum filia

sua relegata a quo tempore nunquam licet deprecante

populo in gratiam rnrsns admissa, ut habet Suetonius.

Mirari itaquc subit tammagnas homines id facinus suspi

cari potuissc.

Dnbium autemnullum est , quin tnrpissimæ

opinionis auctor ipsis fuerit turpissimus Caligula, quias

DE OVIDII EXSILIO ET SEPULCHRO . 2 59

wustenWq auf einen Izüôsefien Iustigen PIa gebraefil , da

wa'

l m demæ lôenB rannen elwa einenSteinwurf lang , nabm

er mire» &ôel , liebe dœ lange Gras ab undwir andem

hufi‘

en and . dana räumen biswirdure/1 etIieÆe vestigiades

Gmbsleins gaminwerden. Als aber ane/1 die B ae/u£nôen

voilerMas bewaslmn irg Ieiefien[bmenein Slüdr vom Stein

gesehlagm habenwirdie B uc/u labenmit denMessem gemi

nigz l rnü Palm arg eôa t undfi in rein ausgewrkeÆtard hfimden du soldiermit des gedaelzlenWoinusk

_y Rede

Hic_

sitns est vates quem divi Cm ñs ira

Augusti Latiaœdere iussit huma.

Se pe miser voluit patd is accumbere terris

Sed frustra hunc illi fata dedere lacum .

”’ir haben vandenBairmenHarlz genwnmen Jœselbe mil

Palver inFever se]:warlzgM bl und die Bwfislabendamitausgeflülî auf das sie nicht kit/ttt wieder bemoses sollten.

DerOrt , dader Grabstein liegi adfines Græciæ id bewafintgewesen das sie/ze! man an allen'&dnimrfiên and an dem

zen:Panto sq , aberwirhabenun:nid !weiterwagendüfiên.

Vide Zeilcrnm Epist. CI) , pag . 677 . Cnm hoc autem

ratione laci ferme convenit Michala Lithuanns inFragmi

nibua, pag. 35 Ibi, inquiens , Borysthenœ involvitur

mariduodecim astiis divisas, etc. nude handpracu l ostia

Dnestri cognomen babent Vidono ab Ovidio pacta

qui ca in parte Panti u snlassc creditnr. Qnæ deinde

idem Michala addit de Trojæ ruderibns prope Kioviam

etiam Heracliti splenem movere passent. Lazins au tem

1160 DISSERT . DE OV IDII EXSILIO ET SEP.

lib. XII , fol. 967, tempore Frederici III , impm t. alind

illius paetæ manumentum repertum scribit Sam ariæ in

Ungarin, quad episcapus Jaurincnsis jure diœceseos sibi

vindicaverit , putatque indultn impeùatoOvidium exPonta

Sabariam se cantnlisse , ibiqne mortuum esse. Quc res

tantumdcm fidei mercri videtur , atque illud quad Isa

bella, regina Ungariæ Petra Angela Bargæo ostendisse

calamum argenteum Ovidii traditur Belgradi repertum.

Hoffmannns in Lexica., sub nomineOvidii.)Sedu tmeum

quoque , si quad est , judicium interponam ficta mihi vi

denturhœc omnia nam et Eusebii opinio OvidiumTomis

sepnltum antiquitatispræscriptîane se tnetnr, et maioœmhabet veri similitudinem vid. Scaligerum in Eusebium.

Fabnlæ autem Lithuanicæ incunabula faciledeprebenderît,

qui cogitavcrit qua ambita bæc gensaRomaniaoriginem

suamarcessere saleat. VideLansinrh Consult proPalauia,

et imprimis Michaloncm,Fragmine quarto . Nec novum est

suppasü 1t1as 1nscnpnanes vulgaripast fraudem AnniiVi

tu biensis. Qui autem Tomas bodie Baba aTurcis dici

pu tant , oppidum adhuc munitum et capaci portu instru

ctnm au t rem acn tanguat aut proxime absnnt averitate.

Situs enim laci convenit , licet recens Danubii tabnlaTa

mas paulo meridianaliarcs faciat. Sed contenti simœ bac

Catane.

N . B . Sequens discursus gallice conscriptas probabit nas in hs:

qnœstiane solvenda difliciliorcs. En.

2 62 D I SSER‘

I‘

AT I ON SUR LA CAU SE

favoris , Agrippa etMécène ; il avait étouffé plusieurs cons

piratians:onvantait sa clémence , lasévérité de sesmœurs ,la sagesse de ses lois. Il réunissait le sacerdoce et l

empire

tribun censeur , empereur et pontife il retenait tous l

pouvoirs. Il était appeléAuguste , père de lapatrie , fils d

dieu César , et déjà lui-même il avait des au tels dans plusieurs provinces de l

empire. Mais grand heureux e

puissant dans l’

univers , Auguste était , dans son palais

faible ,crédule et malheureux les chagrins damestiqu

assiégeaient sa vieillesse. Depuis lang—tems le monde la

coû tait moins à gouverner que sa famille. Tibère , ne pan

vau t plus supporter les débauct de Julie qu’

il n’

asai

ni accuser nirépudier selonTacite , s’

était retiré pendan

sept ans dans l’

île de Rhodes. Caius et Lucius César la

avaient fait ombrage Caius et Lucius César n’

étaient plus ;

Julie était exilée . Auguste avait perdu Marcellns , Octavie

et Drnsns. Germanicus l’

orgueil et l’

espoir des Romains ,

était l’

objet de la jalousie de Tibère. Tibère digne fils de

Livie , adopté parAuguste et désigné son successeur , déjàsur les degrés du trône craignait de n

y pas monter. Sa

sombre politique , son caractère et ses mœurs éponmtaient les Romains et Auguste lui—même. L

ambitiense

Livie remplissait l’

ame de son marid’

inquiétudes , de ter

rears et de soupçons elle était le premier artisan des in

trigues e t des désordres qui troublaient la famille des

Césars. Frère de Caius et de Lucius , que la mort avait

moissonnés au prinæms de leur âge Agrippa Posthu

mins , petit-fils d

Auguste eû t dû lui succéder Livie le

rendit suspect ; Auguste l’

asila; et , quelques années après,Tibère le fit mourir. Effrayé de Tibère tourmenté par

Livie affaibli par l’

âge , livré à des pratiques supersti

tieuses , sans conseil et sans amis aigri défiant et mal

DE L’

EX IL D’

OV I DE . a63

heureux , ayant vu périr lamoitié de sa famille , et réduit‘

a proscrire l’autre Auguste chassa de Rome l

héritier le

p lus prochedu trône des Césars. C’

est à cette époque pré

c isémentquefut exilée Julie sœurd’Agrippa etquidevait

c omme lui mourir dans son exil. C’

est à cette même épa

qne qu’

0vide fut relégué sur les bords inhospitaliers du

Pont—Enfi n. Du rapprochement qui n’

avait paint été fait

de ces trois exils , résulte au moins la possibilité de leur

assigner une même cause. Il est déjà permis de croire

qu’

0vide fut victime d’

une intrigue de cour. Protégé au

amant de la première Julie avait—il embrassé les intérêts

d’

Agrippa, fils de cette même Julie ? Avait—il osé défendre

ses droits auprès d’

Auguste dans un de ces mameas où

les souverains se souvenant qu’

ils sont hommes épan

cbent leurs chagrins devant les familiers de leur palais

N’

avait—il pas été témoin non de quelque inceste de l’

em

pereur, mais de quelque retour subit vers le légitime héri

tier, ou de quelque scène violente et honteuse entreTibère ,

Auguste et Livie ?N’

est—cc point là ce qu’

il avait vu , et ce

qu’

il ne pouvait révéler puisque c’

était le plus hau t secret

de l’

état ?On sait qu’

Augnste 6pmuvaquelquefois des remords d

avoir écarté son petit—fils du trône pour y faire

monter l’

étranger qu’

il avait adopté on sait qu’

il voulut

le rappeler de son exil Plu tarque et Tacite l’

attesteat.

Tacite nous représenteAuguste , accompagné du seul Fa

biusMaximus son confident,et l

amile plus cherd’

Ovidc ,

visitant lemalheureuxAgrippa dans l’

île de Planasie où

il était relégué , pleurant avec sonpetit—fils luiprodiguant

les témoignages de l’

affection d’

un père ; et , comme si ,

maître du monde il était déjadépendant de Tibère et de

Livie , a’

asm t donner à son petit—fils, reconnu par lui ia

nocent et calomnié , que l’

espoir qu’

il serait bientôt rap

DI S S ER'

I‘

AT ION SUR LA GAU SE

pelé de son exil. (Amal . lib . I . ) Maxime asa confier ce

secret important asa femme et celle-ci eut l’

imprudence

de le révéler à Livie Maxime se donna lamort , et Ovide

s’

accusad’

en être la cause Causamque , Maxime , mortisme

rear esse tua ; (Ex Paulo , IV,6 circonstance remarqua

ble , ct qui n’

aurait pas dû échapper à ceux qui ont voulu

expliquer les causes de l’

exil d’

Ovide. Maxime fut indis

cret , Ovide l’

avait été sans doute ; tous deux furent punis.

Cependant Auguste allait pardonner il allait rappeler

Ovide Cœperat Angu s derepta ignosære euhoe ez

Ponte , IV,6 ; il allait rappeler et safille et son petit

—fils

peu t—être ; Auguste mouru t subitement à Nole. Tibère fat

proclamé empereur ; Agrippa fut tué par un centurian ; et

Julie , sa mère , privée d’

alimcns périt du long supplice

de la faim. Dès lors l’

exil d’

Ovidc et celui de la seconde

Julie , sœur d’Agrippa ne durent avoir d’

autre terme que

lamort Il ne serapasdifficile de prouver que les diverses

conjectures émises jusqu’

à ce jour sur les causes de l’

exil

d’

0vide ne peuvent soutenir un examen réfléchi. Plusieursauteurs ont adopté d

après un historien du siècle,

(AureIius Victor) l opinion qu’

Ovide fut exilé pour avoir

composé les trois livres de l’

Art d’

aimer. Il est certain que

Voyes aussiPlutarque Œuvre:mom /er , tom . V II pag. 1 10 de la

traduction de Ricard. Pluh rque attribue à Fulvias ce qu’

0vide et Tacite

rapportent à Maxime.

L’

an 767 de Rome 14 ans avant J. C . Maxime et sa femmeM ari:

se donnent lamort pour avoir révélé la touchante entrevu e d‘Au guste

avec son petit—fi ls. Auguste meurt à Nole son petit

-fils est assassiné par

un centurian dans l’île Planasie ; sa fille meurt de faim (afirnenh

:detraetùl

dans l’Ile Pandataire au jourd’hui Sainte—Marie sur les côtes de la

Campanie Julie petite-fille d

’Auguste e t sœur d

Agrippa, m eurt après

sa aus d’

exil , l’an 781 de Rome dans la principale des iles D iamèd6 ,

Trûnetnrn (au jourd'hui Tremiti), sur les côtes de la Fouille . (Voyez

Tacite Anna/. Iih. I V, ea) .

-aGfi D I SSERTA‘

I‘

ION SUR LA CAUSE

séœr dans son ouvrage. Cnlias Rhodigim sniæ des

fiugmens d’

un certain Cacilias MiuntianusApuleius , eu

teur præqœ contemporain d’

Auguste et quiparaît avoir

le premier parlé d’un inceste de cet empereur :Palm»

quaque in em’

h’

um , quadAqwti incestumm’

dmet. (Autiq.

Lect . lib. XIII , cap. 1 . Mais il suffira de dire que , lors

queOvide fu t relégué chez les Sarm tes, Julie , triste objetde l

indignation de son père , était exilée de Rome depuis

dix ans. Plusieurs auteurs ont prétendu qu’

Augusæ avait

été surprisparOvidc , nonavec safille mais avæ a petite

fille. Cette conjecture ne répugne pas , comme lapm ière ,‘

a la chronologie , puisque l‘exil d

Ofide et celuide la se

ooudeJulie se rapportent à lamême-époque ; maison peut

alléguer, pour la détruire le silence de Suétone. =On doit

ajouter que le poète quelqn’

indiscret qu’on le suppose

seraitpas revenu sisouvent , même avec les expressions

les plus vagues , sur cequ’il avait vu s

il s’

était agi d’

un

crime qui eû t exposé Augusto au mépris du peuple ro

main. Les révélations d’

Ovide pouvaient donc compro

mettre le repos mais non la réputation et la gloire de

l’empereur. Le poète aurait-il osé dire à ce prince , dans

sonApologie Mafortune me -

paraît trop peu de chose ,

pour que j’essaie ici deme justifier, en rmonvelant vos

blessures ; c’

est déjà trop que vous enayez une fois ressenti les atteintes. L

inœste de Julie avec son grand

père, âgé desoixante—dixans était—il denature à êtrerendu

public dans certains cas ; c’est—h-dire comme le remarqu e

Bayle , par une personne qui se serait crue fort impor

tante ? N’

était-cc pas un crinle qu’ahsolument et sans

réserve il fallait tenir couvert d’un silence éternel Et

croira—t—ou que le maître dumonde se fû t bornéareléguer

Ovide loin de sapatrie si le secret dont celui—ci était dé

DE L’

EX I L B ’

OV IDE . 2 67

positaire avait pu par une manifestation échappée à la

vanité d’

un poète indiscret , ou légitimée par le désir de se

justifier aux yeux de ses contemporains et de lapostérité ,

au am chée par le malheur et le désespoir attacher au

nom d’

Auguste une flétrissnre éternelle et faire succéder

à l’

amour et à la vénération du peuple romain des senti

mcns contraires ? D’

autres écrivains ont pensé qu’

Ovide

fut exilépouravoirété témoin de quelques débauches de la

petite—fille de l

empereur. Mais il suffit de faire observer

qu’

Augœte ayant lui—même publié le déshannenr de sa

famille , Ovide ne pouvait être punid’

avoirvu ce que l’

em

pereur dénonçait au sénat , à -Rome à l’

univers ; impru

dcnce q 1i—luifut gans doute arrachéepar Livie , et dont il

se repentit avant samort il s’

écriait souvent dit Sénè

que Biende tout cela ne seraitam’

vé siAgrippa ouN e'

a‘

me

avaient vieu.La plupart des auteurs anciens , Tacite , Sué

tone , Velleius Paterculus ,Dion ,

Pline Sénèque Juve

nal etc. parlent de ladissolution desmœurs de lapetitefille d

Auguste. Valère—Maxime est peut—être le seul quiait

oué luidonner pour compagne assidue lapudeur. (DePu

M ix, lib. V, e. On pourrait trouvermatière 31 beau

coupdeconjœturæ contreLivie et contreTibère en faveur

des deuxJolies , dans ce passage de Velleius Paterculus

Julie , femme dont la fécondité fut également malben

muse et papr elle“ p our l’

état. lib. Il cap. 48

Ceux qui ontwala donner pourmotifde l’

exil d’

Ovide ,

h tdécouvcrte d’une intrigue avec l

une ou l’

autre des deux

Julies ont oubliéque c’

étaituu crime de lèsc—majesté , quifutpuni de mort dans Jules

—Antoine fils du triumvir.

(Tacit. Amal. lib. I.) Il est vrai que Quinüus Crispinus

homme consulaire , qu’

AppiusClaudius, ScmpmniusGrac

chns Scipion, et plusieurs autres sénateurs ou chevaliers

2 68 D I SSERTAT ION SUR LA CAU SE

qu’

au accusa d’avoir déshonoré la fille d

’Auguste et la

femme de Tibère , ne furent punis que comme s’il ne se

fû t agique d’une femme ordinaire ; Vell. Patere . lib. II

c . c’

est—à-dire qu’on leur appliqua la loiJulia, qm

condamnait 1 l’

exil les adultères de quelque condition

qu’ils fassent. Mais Ovide ne fut pasmême exilé ; il con

serva ses biens et ses droits de citoyen. Relégué aux ex

trémités de l’

empire , parmi les Barbares , tandis que les

autres exilés étaient envoyés dans des provinces beaucoupmoins éloignées, on eû t dit qu

Angnste voulait beaucoupmoins se venger et punir , qu

’ensevelir un secret important

sur une terre à peine connue des Romains. Ceux qui ont

cru qu’

Ovidc avait été exilé sur les bords du Pont—Baña ,

pour avoir désigné dans l’

Art d’

aimer , sans le nom de

Corinne la filIc ou la petite—fille de l

empereur n’ont

point réfléchi que la seconde Julie n’

était paint née lors

queOvide‘

a peine âgéde vingtans , chantait déjàCorinne

et ses amours. Ils n’ont point fait attention qu

Auguste ,ami des vers et poète lui

-même , n’

avait pu ignorer pen

dant vingt ans qu’Ovide avait célébré Corinne dans ses

Élégies ; et , pendant dix ans qu’il l

’avait nommée dans

sonArt d’

aimer. Dans tous les cas il devient impossible

de croire que le maître du monde ait voulu arrêter silongtems sa justice au que celui qui fut Octave ait pu , pen

dant dix ans retarder sa vengeance. Poinsinet de Sivry

publiadans leMercure de France (avril 1 773) une lettre

sur lavraie causede l’exil d

’Ovide. Ilprétendit qu

’Ovide

étant décemvir cut l’imprudence d

’informer de quelque

crime énorme , commis par le jeune Marcus Agrippa , et

que ce fu t en conséquence de ce forfait ébruité qu’

Au

gustcprit le partide reléguerceprince dans une île ainsi

que de le déclarerdéchu de sondroit à l’

empire et de sa

D I SSERTAT ION SUR LA CAU SE

d’une scène humiliante pourAuguste rapportéeparDian.

Athénodore un des familiers du palais impérial ayant sa

qu’

Augusteattendait une femmemariée et voulant lui'

do'

n

nerune leçonphilosophique mais dangereuse s‘

avias de

s’

habillerenfemme voilason visage ,—sefit porteren litière

jusqu’

à l’

appartement d’Auguste et sortant brusquement

de sa chaise , lepoignard à lamain Ne crains—tu pas ,

*lui

dit-il,que quelqueassassin, déguiséde lamêmemanière,ne

t’

ate lavie Auguste ajouteDion au lieude sc trouver

offensé remerciaAthénodore mais eû t—il puni d’

un exil

éternel un autre familier de son palais qni‘eû t ‘été témoin

de sonaventure ? L’abbé Dœfantaines a solidement réfuté

la conjecture des deux historiens. Il ne reste à examiner

que l’

opinion qui fait exilerOvide pouravoiraimé lachaste

Livie, ou du moins pouravoir en lemalheur de lavoirdans

le même état où‘

Diane fut surprise par le bergerAetéon,

et enfin pour avoir commis l’

imprudcnce de parler de ce

qu’

il avait vu . Ce qui a donné lieu à cette conjecture c’

est

que le poète dit dans son Apologie à Auguste : Pour

quoi ai-je vu quelque chose ? AinsiAetéonvit Diane

sans vêtemens il la vit sans chercher à la voir et il n’

en

devint pasmoins laproie de ses chiens. Mais une com’

paraison n’

est pas toujours une allusion; et en admettant

néanmoins qu’

Ovide eû t.aperçu par hasard Livie dans le

bain, Auguste l’

aurait-il punisicruellement pourune fau te

involontaire ? et s’il l

avait pmsrrit dans un premier em

portement , n’

est—il pas probable qu’

il se serait laissé flé

ehir ensuite aux prières de Maxime son confident aux

larmes de la femme d’

Ovide , qui avait été élevée dans la

famille des Césars aux supplications de plusieurs citoyens

m ammandablcs par leur crédit , leurs vertus et leurs di

gnités? Mais siAuguste avait pu rester inflexible , après

DE L’

EX I L B’

O V IDE . 2 7 1

samort , Livie n’

eû t—elle pas demandé la grâce du cou

pahle? et Tibère ,

sollicité par les amis du poète , dont

plusieurs étaient ses favoris , aurait—ii en quelques motifs

pour ne pas I’accorder

Il est donc vrai que les diverses opinions émises jusqu’

à

ce jour sur les causes de l’

exil d’

Ovide ne peuvent soa

tenir un examenréfléchi tandis quenulle invraiseinblance

ne se trouve dans celle qui suppose ce poète victime d’

un

coup d’

état. Il a t certain qu’

il fréquentait familièrement

le palais d’Auguste , qu

’il y avait été témoin de quelque

fait , ou dépositaire de quelque secret important. Il paraî t

constant qu’

il ne fut pas assez discret ; il écrivait à Pom

panias Gm ciuus: Lorsquemonvaisseau vagnait à pleines

voiles, onpouvaitm’

avertirdezpœndre garde aux écueils

maintenant que j’ai fait naufrage il est bien inutile de

m’enseigner la route que j

aurais dû tenir. (ex Pont.

II , Il mandait à son ami Carns , précepteur des en

fans de Germanie-as Tu étais le seul a qui je confiais

tous mes secrets , tous , excepté celui qui a causé ma

perte ; et si je te l’

avais communiqué , tu jouirais encore

de laprésence de tonami et par tes sages conse1ls , au

rais évité ma disgr✠(Trist. III , Ovide appelle

ailleurs safaute imprudrnce ,malheur. (ibid. 1, 6 ; III ,

Personne‘

a-Rome n’

ignore , &:rivaib il à Messalians que

jene fus coupable d’

aucun cri (ca'

pont. I , et cc

pendantil reconnaîtplusieurs faimqu’

ilméritait d’

être puni

pb sévèrement. Il loue. la clémence d’

Auguste Tn’

st. V,

2 et et . l’

au' doit surtout remarquer qu

il ne le con

jure pas de fu i , mais de changer son exil . (ibid. V , 2 .

Il recua 1 œ-femm , lorsqu’

elle imploreraLivie

ases -amis», qua dilsœalliaitæont kmaitre du Monde , de

demander pour-lui‘ un*cielrplns doux un pays moins bar

2 7 2 DI S SERTAT I ON SUR LA CAU SE

bare. (ex Ponl . I , 2 ; II , 2 III , 1 IV , “savait donc

que safaute n’

était pas de nature à être excusée , ou plu tôtil n

oubliait pas qu’

il avait dans le palais des Césars , des

ennemis puissans qui ne pourraient luipardonner. Il in

vitait Brutus FabiusMaximus Messalinus , Sextus Pom

pée , ane rien négligerpour fléchirAuguste ; il osait l’

im

plorer lui—même ; mais il ne s

adressa jamais‘

a Livie ni a

Tibère ; il n’

exhorta point ses amis à réclamer leur crédit ,

à les attendrir sur ses malheurs une seule fois , près de

succomber aux longues misères de son exil il invita sa

femme à tenter une démarche auprès de Livie mais avec

quelles précautions il lui recommandait de l’

aborder , de

choisir un moment favorable , lorsque Rome et lafamille

impériale seraient dans la joie d’

une fête publique lorsque

le sénat encorps se trouverait au palais d’

Auguste! Alors,dit Ovide , passez à travers la foule tombez aux pieds

de Junon et prosternée , d’

une voix tremblante, en

trecoupée de larmes , suppliez mais gardez—vous de

vouloir justifier ma fau te , et ne demandez pour tou te

grâce qu’

un exil moins rigoureux. (ex Paul . IIIGermanicus , ban de Tibère et deLivie , parce que les vœuxdes Romains l

appelaient à l’

empire protégeait secrète

ment Ovide. Parmi les amis les plus tendres lesplus cons

tans , les plus courageux du poète on remarque les plus

illustres favoris de Germanicus Carus précepteur de ses

enfans ; Salauus qui dès sa plus tendre enfance fu t le

compagnon des études du prince Suillius et SextusPom

pée , qui furent admis dans sa confidence et son amitié

Suillius communiquait sans doute à Germanicus sa cor

respondance avec un poète proscrit , puisque , dans ses

É légies, Ovide s’adressait tantôt au favoridu prince , tantôt

au prince lui-même et qu

il reconnaissait lui devoir de

2 74 D I SSERTAT ION son LA CAU SE

avaient cessé de vivre ; Auguste était mort subitement

Nole dans la Campanie (l’

an 767 Tibère régnait ;

Agrippa était tombé sous le fer d’

un assassin ; Julie , sa

mère avait terminé ses jours par le supplice de la faim ; et

désormais Ovide devait achever dans l’

exil sa vie et sami

sère. Dès—lors , circonstance bien remarquable dès—lors

les amis du poète n’

osèrent plus solliciter son pardon ;

Omnis pm nobisgroliamalaj ia'

l . (ez Pont. Il Ils ne

pouvaient former que des vœux impuissans ; et Suillius ,Carus , Salanus , attachés à Germanicus , cmignirent de

compromettre ce prince inutilement. Ovide lui—même cessa

d’

invoquer leur zèle et leur appui. Une seu le fois , Sextus

Pompée étant consul , le poète réclame son intervention

auprès de Tibère , non pour obtenir son rappel, mais un

changement d’

exil sous un ciel moins affreux (e: PonLIV, 8 et et il ne put même obtenir cette faible cou

solation. Toutes ces circonstances réunies , et il serait fa

cile de les vérifier par de nombreux extraits des Tvides et

des Ponl , semblent prouver qu’

Ovide était sincère

ment attaché à la famille et aux enfans d’

Auguste ; qu’il

ne se borna pas , comme les Romains , à faire des vœuxsecrets ; qu

il laissa connaitre ses sentimens généreux ; qu’

il

osa peut—être davantage , et qu

il ne fut pas plus difficile

à Livie d’

arracher à lavieillesse d’

Auguste la proscription

de ce poète que celle de Ju lie , que celle du malheureux

Agrippa, le dernierdes petits—fils de l

empereur. Les excès

de lapremièreJulie paraissent constatés par le témoignage

de l’

histoire. La haine toute—puissante de Livie parait les

avoir considérablement exagérés ; mais la crainte ou l’

adu

lation avaient dû les propager , quand on vit Auguste lui

même en faire une révélation effrayante . Le scandale de la

vie de sa petite—fille est moins certain :elle fu t accusée

DE L’

EX IL B’

O V ID E . 2 75

d’

adultère par le chefde l’

empire , et perdue sans retour.

Agrippa fut proscrit comme ayant un caractère sombre et

farouche ; et ce fut lamère de Tibers le plus sombre et

le plus féroce desRomains quiobtint ce triomphe odieux

ridicule , mais nécessaire à son ambition. Enfin , Ovide fut

condamné comme corrupteur des mœurs , dans une courcorrotnpue , par un monarque q ui avait aimé et protégé

les poètes les plus licencieux et qui lui-même avait com

posé des vers que l’auteurde l

Art d’

aimer eû t rougid’in

sérer dans ses bhants mais il fallait que Tibère régnât

il fallait perdre la famille d’

Auguste ; il fallait comprimer

ses partisans par la terreur on chercha des prétextes ; on

aggrava des fau tes ; l’

on supposa des crimes , et l’

on en

commit L’héritierdes Césars fu t assassiné ; la fille d

Au

guste mourut de faim sapetite-fille de misère ; Ovide , de

chagrin dans quatre exils différens mais qui paraissent

avoir en une même cause , et rattacher au même événement

quatre victimes de la haine d’

une femme dont l’

ambition

devait être si fatale à la famille d’

Auguste et au repos du

monde. Ginguené et M. Schoëll ont adopté cette Opinion

qui depuis 1809 a trouvé beaucoup de partisans , et

point de contradicteur3 .

Lavie d’

Ovide aoffert aux savans deux au tres questions

à résoudre depuis trois siècles ils n’

ont pu déterminer la

situation deTomes et le lieu oùfut le tombeau du poète

plusieurs savans ont pensé que Tomes était Tomi Tomis

wariaou Tomiswar dans laBulgarie d’

autres que c’

était

Kiew, sur le Borysthène quelques-uns ont cru retrouver

cette ancienne ville dans Saharic ou Stainen sur la Save

enAutriche. Mais ce qu’

Ovide rapporte de la situation de

Tomes «en—deçà du Danube , à l’égard de l’Italie Tn’

sles ,

lib. II et III), ne peut convenirnià Tomiswar , nià Kiew,

2 76 D ISSERTA‘I‘ION SUR LA cause

ni à la ville de Stain. Abraham Ortell prétend dans ses

Géograpfiqæ s en s’

appuyant de l’

autorité de

Bruschius que le tombeau d’Ovide fut découvert l

’an

1 518 , aSaharic ou Stain enAutriche sur lebordde la

Save , avec cette épitaphe gravée sur la partie extérieure

d’

une voû te magnifique épiü phe que Boxhorn rapporte

aussi dans ses Monuments illustn'

um Vimrwn et E logl‘

u

Amsterdam 1 638 in-folio

PATUM NECESSITATIS LEX.

BIC SITUS EST VATES QUEH DIV! CE SARIS

AUGUST! PATRIAGED…JUSSIT HUHO.

sans mses vowrrram 1s oœumnsnnru ns ;senmumu , nnnc rm am ene menu .

C’

est à Sm ar , ville de laBasse—Hongrie , sur le Bab ,

que d’autres savana placent la découverte du tombeau

d’

Ovide , dans lamême année 1 518, et avec lamême épi

taphe mais il en est sans doute de l’

épitaphc et du tom

beau comme de laplume ou stylet d’argent d

Ofi de, qu’en

1 540 , Isabe lle reine de Hongrie , fit voiraPierre—Ange

Bargée , et qu’on disait récemment trouvée dans les ruines

de Tm annm , aujourd’

hui Belgrade , à l’

embouchure de

la Save. En 1802 , le Moniteur et les autres joumaux deParisannoncèrent qu

en creusant les fondations d’une forteresse à l

’embouchure du Danube , des paysans russes

avaient découvert un tombeau qu’on croyait être celui

d’

Ovide, parce que c’était l

aqu’

était bâtie lavilledeTomes,

et que ces lieux étaient connus depuis long-kms sous le

nom de LacuIi 0vidoli , lacs d’

Ovide. Les mêmes journauxajoutaient qu

on avait trouvé dans le tombeau un buste

parfaitement ressemblant à ceux quenous avons de Julie

1178mssnnr . SURLACAUSE DEL’

EXILn*

ovmn.

sur les bords du Dniester. Pendant quelque tema'

on ne

parla que d’

Ovide , de son lac , et des ruines'

de Tomes

mais lorsque Potemkin eut quitté cette contrée , il n’

en

fut plus question. Cependant onn’

avait pasnégligéd’

ins

truire Catherine II de cette découverte; elle en fu t char

mês , et y crut peut-êtrede bonnefoi. Le tombeau d

Ovide ,

trouvé dans un pays conquis par ses armes, aurait fait au

tant de plaisir à cette femn‘

1e extraordinaire , que le gain

d’

une bataille. Aussi , lorsqu’en 1 79 1 ,

le traité de Jassy

portales frontières de laRussie jusqu’eu Dniester , le pre

mier soin de l’impératrice, q

ui ne perdit jamais de m e ses

projets sur l’empire Byzæm

tin , fut , en faisant construire

diverses forteresses sur la rive gauche du fleuve , de leur

donner des noms grecs ,‘

tels que T_yvuspol , Gregofiosp01 ,

en l’honneur de Grégoire Potemkin , et Ovidiopol , dans

le voisinage de Logout ÛWdoIobni. Cette ville est placée ,

sur les nouvelles cartes de la Russie à l’

embouchure du

Dniester. Le général deWoll_

and dirigea les travaux de

ces forteresses , 1 735 et aucune découverte ne

fut faite par les ouvriers.

DEDICAT IONES ET PRÆ FAT IONES

VAR IORUM

IN P. OV IDI I NASONIS

OPERA.

DAN IELIS HE INSII DEDICAT IO

aura nmr1ousn

m o nosn.1ssnro am noque

ADRIANO B L YEN B U RG I O .

QU EMADMO DUM in fructibus agricolarum Adriane

Blyenburgi, quædam estmaturitas , qua tempore exiguo ,

ac fere certo anni spatio desoribitur ac terminator, extra

quam citraque non œusistit ; ea pocscos romans:nobis

semper visa est ratio. Qua paulatim ad maturitaæm istam

venit , cuinihil addi nihil demipotest. Vidcn’

tu latinam

illam elegantiam Lucretii? Viden’

Afri nostri (cujus fabulas romani principes seripsisse putabautur) suavissimos lepores et decorum plane admirandum

? Viden’

ve

unstetem illam ac delicias Catalli? Viden’

cultum illum

invidendum ac inimitabilem Tibulli?Ver adultum carmi

nis latini aut æstatem vides nulla enim omamenta anni

nullæ herbæ , nulli flosculi quas optima parentu1n terra

parit , æque oculos affieiunt ut illaelegantes soimos per

tentant. Itaque , quemadmodum aurora ubi primum se

diffundit , ac gratissimo rubore illo suo cælum imbuit

2 80 DEDICAT IONE S

aut montium fastigia pertentat magis bomina oblectat

quam sol ipse , quem promittit :ita delicata ille lingua ,

turn se primum commoventis puritas quæ prins quam

poesis ipsa, quad non multivident , absoluta fuit ac per

fecta, quasinihilmajus exsp œtandum esset , eruditos ani

mds in admirationem sui traxit ac defixit. Cæterum , quem

admodum romans:res nihil æquc proprium aut consum

matumhabuere ac majestatem quam exmagnitudine im

perio , severitate morum ac felicitate , Deus immortalis

principi terrarum populo fataIiter servan t ita ad poeseos

fastigium ac culmen quædam adhoc deerant virtutes , qua:

poesin potins absolverent quam linguæ venustatem. Inter

quas majestas prima fuit. Quæ in Publ. Virgilio Maronelanta fuit , u t ne populi romani quidem majestati aut im

perii concedat. Qui Homerum Græciæ totius Deum ac

stupoæm hoc judicio ac meute legit u t poesia ejus universam in ordinem redigeœt ita imitatus fuit , u t qua

eumque in eo partim vetnstatimagis adscribenda , quam

æterno ac incompamhili poetæ genio judicioqne essent ,

partim quæ acriticis quos ille tot propemodumquot versus

habuit , non recte emendata aut infarcts essent , vel vita

ret , vel pro dignitate æterni populi expressit. Quem in

parte operis , in quo sæpissime adsurgit , curiosaPlacci se

cu ta est felicitas. Res1abant adhoc reliquæ virtutea, quas

v1x an1mo conceperant , qui cæteros non sine causamira

bantur facilitas, simplicitas, acumen ac velociü s ; iupri

mis au tem suavitas. Quæ virtus ut est cæterarum prima,

ita ex his constat. Que:in Publ. Ovidio Nasone equite

romane salva linguæ puritate , tales sunt ac tantæ u t , si

aliarom majestati cedat de qua in diverso genere ne cu

gitavit quidem nullum reperire possis cui in poesi loco

cedat. Et , quad magis admirere , nemo ei tarn dissimilis

a8s D ED ICAT I ON E S

genn ac suavitaüs scriptum imitatio affectuum in qui

bus semper regnat , in Amorum libris , vigor et luxuries

beats qua:fu turum spondet quantus tandem exstitit ; in

Arte ac Remedio Amoris disponendi ac dicendi ratio

gravissima sententia: narrationes ac communes loci,

quos cum maxima dexteritate ac jucunditate im erît ; in

Transformationum libris , præter alia non pauœ , sum

mum orbis sive cycli quem perpetuum conta it artifi

cium,facundia ac candor quantum sua ac poculidrî

indole excellunt , tantum admirationem et ingenium cujus

que excedunt. Et ubique , quot narrationes , tot Sirenum

cantica ac voces , hahes. Nemo poetarnm , argumenta grs

viors quod ex iia qua interiertmt patet ; nemo l evioraaut

hamiliora , exornanda sibi sumsit. Neminem dexteritate

similiversatum in u trisque , fidem faciunt præ cæteris que

exstant. Ad philosophism , cujus domos omnes ac familiaslustrarat , aut mathematum scientias qunm transit vol di

vertit quo obscuriors sunt qua:docet , eo minus hæret ,

magis candide ac simpliciter exponit quicquid didicit aut

docet :nam in ea parte , quam morslem dicunt , ita creber

est au t lotus , ut oraculaubique advitam‘

necessaria effna

dat neque sine muss Ethicen ex ejus scriptis quidam jamformarint semper sui similis au t major ; etiamœtate illa,

qua nonnulli desinunt au t languent. Ut fecunditatem

quam licentiam nonnulliaut lasciviam dixerunt , infelicitas

posts:aut senectus castigasse , suavitatem etiam auxisse

videstur. Quodin librisTristium, et quosdePonto scripsit,

quivis videt. In quibus cultum quidesiderant , judicium inhoc judicio desiderari etiam a nobis patientur qunm ne

que boc spectaret , cui satis esset , nihil ostentare in lnctu

neque cultus semper absit qui non ostentatur. Qu i non

deest in his libris , sed simplicitati ac candori, hoc est ,

ET PRÆ FAT IONES . 2 83

in stitu to maximi poetæ cedit. Illud autem , quantum sit

paucissimi intelligunt . Quanquam , in posterioribus pra

sertim, neque vigor idem semper adsit , et nonnunquam

manum‘

potius injicist fortuna viro quam senectus. Accedit

summa morum amabilitas ac candor summa amicorum

observantia ac cultus summa erga conjugem beniguitasac amor maximaparentum

reverentia ac studium summa

denique animi integritas ; quæ similem colorem scriptis

quoque affundunt , et imaginem in iis sui repræsentant.

Quas quo propios afinevates shest , clarins elucent , ideoque vehementins délectant

U t esse Phœhi dulcius lumen solet

Jam jam eadentis ; astra qunm repetunt vices ,

Premiturque dubius nod e vicina dies.

HER CULI S CIOFAN I SULMONENS IS

PRÆ FAT IO

IN EPI ST OLAS B ER O IDUM ,

1u usrm sm ° n ou:n cxzu ur1ssmo

DOM IN O sc 1p 10m G ONZAG Æ .

QUANTUM doctrinæ et elegantia:in his Epistolis adhi

buerit Ovrnms non invitus simihi perocmpationes li

ceret ostenderem et nidoctis&imisquibusqueperspectum

atque exploratum esset. Quid de artis poeticæ præceptisdieam qua:inhisinsunt unacum variis affectihus, quibus,

qui amant , u cmciantur , optime et prudm tissime expres

sis ? In quibus be c omniaita effid a et expressa leguntur ,vix u t apudnos liber sit qui cuni his merito conferatur

quamvis non bonum plane fatum sortitæ esse videantur.

2 84 D ED ICAT IONE S

Quam enim pueris (licet a fabulis cum priscis illis aucto

ribns incipiendum esse sentiam latinis literis operam da

turis in ipso limineexponi solitæ sint , levequiddam ac nu

gatorium esse vulgo existimantur. In errore huic simillimo

ii etiam versantur qui Æsopi fabulas opus sane elegan

tissimum , nullius , aut parvi admodum momenti esse pu

tent quod item pueris qui Græcis literis tradendi sunt

explanantur. Quas tsmen aPlatone etAristotele duobus

et loquendiet sentiendim gistrispræclarissimis, quiearum

testimoniis frequentissime utuntur, plurimifactas esse cer

tum atque cxploratum est.

G UID . MORILLONII DEDICAT IO

AD EPIS T O LAS H E R O IDUM ,

cesa1ssm o vmo

FRANC I SCO A CAM POG IRALDO .

VETERES illi quorum auctoritas cum sapientia ad hæc

nostrausque temporapmveotaest Franciscenobilium eru

ditissime non minus docte quam eleganter tres Gratin

quas Gracixépmœvocant , itadepingebant u t unaearum

veluti a nobis profecta aversam faciem teneret , relique

vero dus:nosadspicerent. Quo quidem exemplo monemur,

accepti beneficiinunquam immemores esse debere verum

illud aliquo cum fœnere rependere. Ego itaquc prisme

æmulabundus qunm attentiuscule mecum pensitarem

quantum inme _

tua beniguitas contulisset ne id in ingre

tum projecisse videaris , exigua compensatione , au t saltem

aliquo argumento animam nostrum , luis beneficiis pæue

obrutum tentillum levure constitui. Ideirco qunm superio

ribus diebus adialecticorummæaudrismentem relaxarem

2 86 DED ICAT ION ES

permuloet Ovidius rationibus argumentisque pervinœt

humans omnia esse har'

oane et moderate ferenda molli

objurgatione querelss muliebresque ejulationes excu tiet ;

virorum fortium exemplis singultus premet ac recondet

gemitus adlocutioneblanda lacrymasabstergebit et verum

esse demonstrabit , quod ait in oratione mp1’

cip’

nç diser

tissimus ac suavissimus rhetor Isocrates va?; +vx_aïç u i

;

vau dou:; odd‘e’r in i à

A7to @a'

pp aœœ WÀl

’! Mig-oc. Quibus cou

sentiunt hæc in scenis et scholis decantata m ake:

1’

; 1’v iavpo1

M’

y oc'

Aiy oç ya’

p ie 7 1’

d p aææ Mi”; p inc‘ b N ip ;

ia7 po‘

ç cd uara’«jupo

i

r » dOooç. Nempe u t canes vulnera sua

lambendo sanaat , illisque pro medicamento est lingua ;

sie animo ægroto et ieta doloris saucio salutaris est tem

pestive adhibits orationismedicina. Memoriæ prodidm nt

Democritus etTheophrastus viperarum hominumque mor

sus quibusdam tibiarum infractis modulatiouibus curari

quod et ischiadicis existimant prodesse plurimum. Contra

qunm Phrygios modos tibiœn incinebat , quasi repentino

furore ac rabie perciti, Galli Cybeles ferrum in se strin

gebant , etmembrasua laniabant qua:utinam insania tanto

intervallo ad comm gentiles non pervenisset. Non dissi

milis est vis orationis et facu ltas , qua:si vehementius in

aures audientium infunditur, quantumvis quietas et sedu

tas mentes concitat ac perturbat sin levins influit , per

turbatas et coucitatas sedat, oleoque tranquilliores reddit .

At ista:philosopho non oratorum , sunt consolandi

parles? Quid siphiloœph03 ipsos ostendero suas hortu

los , nude remedia morbie animorum petant , Ovidii fon

tibus irrigasse? Optime , ut meafert opinio de lacta mi

11uendo scripsit L. Annæus Seneca. Perlegite ejus consolationesadPolybium, ClaudiiCœsaris libertum ; adMartiam,

Cordi Cremu tiifiliam ; adHelviammattem nisimihicon

ET PRÆFAT I ON ES . 2 87

cesseritis Seneœm id totum Ovid11 carmen pervolutasse

edididsse in libros suos transtulisse ; ego vobis concedam

me nihilo plus sapere quam betam . Sinon crit otium , sut

pigebit perlegere istum laborem vobis dem m, et inter

explicandum singillatîm indicabo quid ex Ovidio Seneca

sumpserit , quid subripuerît :quamastutedissimularit mu

tuum , et quam callide commu tatis verbis , ceu signis et

notis sententiarum , furtum suum occultarit. Interpellabit

hic aliquis et ame Ovidium diest falso alienarum virtu

tumpræconio commendari quoniam eruditi viri nuper

huic carmini'

C. PedonisAlbinovaninomen inscripserunt.

Fateor, et vslde sumadmiratus ; nec adhuc intelligere potni

eur id fecerint. Veteœs certe membranes librosque ma

uuscriptos, aient consueverunt ejus rei testes nullos producunt :et ut producerent , quis æquus prator infirmis

et tituhantibus librm orum testimoniis fidem haberet et

secundum comm tabulas litem daret ac non potins ve

taret interdicto ne Ovidius deantiquapossessione , et velut

de avito fundo dejiceretur?Alio confugiunt etOvidianum

characterem non esse , nobis persuadere conantur. Equi

dem si versarer in meis numis , et illi parum locupletes

essent meam illis pecuniam“

ätius quam istuc crederem.

Quad au tem aiunt , clientm -M somm fuisse Albinova

num , et idcirca hæc seripsisse inh udem Drusi cujus comes in Germania faisset , et navigationeniin Oceano ver

sibus mandassst , comm pace discrim frustra sunt si

quidem ex iis ipsis versibus , qui°

hodieque exstant apud

Senecam et ex Com elioTacito , satis liquet , non ad bujosDrusi sed ad Germanici filii navigationem eos versus re

ferrioportere. Necmeliusdivinant quun1 hariolantur eum

dem esse Celsu1ü Albiuomnum scribam TiberiiNeronis

æqualem et familiarem Roœtii. Nunquam ille fuit tam

2 88 DEDI CAT ION ES

magniorisac spiritus , u t ejusmodi carmen funderet homo

pertenuis ingenii nec ingenui pudoris, ut aperte testatur

Horatius in quadamadJuliumFlorumEpist. 111, vs. 1 5:

Quid mihi Cebu:agit monitua multumque moncadas

Privatas ut quan t opes et tangere vitet

Scripts Palatinus quæcumque recepit Apollo

Ne si forte suas repetitum venerit olim

Grex avium plumas , moveat cornicula risum

Furtivis nudata coloribu&

Postremo ne cuiquam amplius illudat hæc Æsopiœ cor

nicula, neve , ut Cumanus asellus leonis gerat exuvias , plus

quinquagînta locorum comparatione ita compmhabo esse

Ovidii, ut , quodait malusarbitercomicorum, siquiscontra

scotist, nihil scotist. Unum hoc duntamt superest, ut Ovi

dianicarminis argumentumpaucis eloquar.AugustoCm ri

dnasfuisse uxoresaccepimus, ScriboniametLiviam; sponsa

enim Servilia Isaurici filiæ, conditione uti noluit, et Clau

diam Fulviæ virginem intactamque dimisit. Scriboniæ mo

res ex qua filiam suseepit Juliam legis Juliæ dedecus

ferre non valuit , eamque sibi res suas babere jussit. Liviam cognomento Drusillam captus insigni forma m_

a

trimouio ClaudiiTiberiiNeronis , cui jam filiumTiberian

genuerst , et ex altero gmvidam , domumabduxit ; ubi intra

meusem tertium hunc Brusum peperit cujus mortem deflet Ovidius ; olim Decimum , mox Neronem præuomim

quem tants suspicio fuit exvitrico per adulterii consuetudi

nemprou estum, ut græcus smariolus vulgo jactaretur 7 07;

e1iruæo3æ xa1’

rpipnawatJ‘ic . ExLivianihilAugustus libero

rum tulit nihilominus in liberum loco ac numero privi

gnoshabuitTiberiumatqueBrusum cosque ad reipubliœ

curam admovit , et jussit imperii partem capessere. De Ti

berio nihilhic necesse est pluradicere frater ejus DrususinAugustigratiam asenatu legibussolutus , ante legitimam

2 90 DED ICAT IONES

contulimus , ut apertior vobis esset et planiot ad Ovidiani

carminis explicationem via. Bahelia brevis libelli brevem

præû tiunculam qua tamen vereorne sit e quo prolixior;

et imitatus existimer malos architectos aut inapte ambi

liosos patres familias qui ne in re auguste

gustehabitare , aliquando parvisædibus magnapræstruùut

vestibula.

H . C IOFAN I , SULMONENSIS ,

PRÆFAT 10 IN HAL IEUT ICON

11.wsrm smo m n t

JOANN I BAPT IS TE AL BANO .

DIFFICII JOR sane ac fructuosior provincia est , quam

vulgus existimat , ejus , qui in veterum auctorum monu

mentis purgandis , sed non sine summo

omne suum studinmac diligentiam collocat modo aliquid

adgrediatur , ac præstet , quod reipubl . literaria intersit.

q ue duabus potissimum rationibus eflicere potest Quarum altera est ; si ejus operis quod illustrare studeat ,

priscum aliqnod exemplarnactus est , cujus opeatqueauxilio nixas , loca aliquot , siminus omnia , qua in eo tem

poris vitio depravata sunt feliciter emendet , atque in ia

tegmm resütuat. Alters vero si ejusdem generis libri, a

quo meadas auferre conetur , exemplar scriptum nullum

repperît , conjecturis ejus vulneribusmedicinamfacia‘t. Ex

bis emeudandi rationibus , tutior omnino et minus audax

priorest. Quanqmm si quisest , quiin utraque re aliquid,

quod doctorum bominum aurihus diguum sit , moliatur

is summis et prope divinis landibus adficiendus est ; cujus

E T PRÆ FAT IONE S . 2 9 1

generis homines et patrum nostrorum memoriamulti ex

c elluemnt etbac nostra ætatemultoplures excellunt ut

Victorias , Muretas , Sigonius Ciaccouus , Statius Ur

sinus , Scaliger, alii. Quorum ego insistens vestigiis , in

Ovmn Haummco opere qoum ad latinam sermonem

tum ad piscium naturas atque ingenia cognoscenda valde

u tili emendando atque illustrando non parvum studium

posui, veta isque exemplaris quodnullumexstathodiemo

die , ope destitutus ; conquisitis tamen præstantium viro

rum qui i1‘

1 talibas rebus summà cum lande versati sont

conjecturis quibusquasdammess addidi quammaximum

potni auxilium adtuli. AdjunxipræterœAristotelis Plutarchi,Æliadi, Oppiani Plinii aliorumque, quide pisci

bus multa etiam diligenñss1me literis consiguaruut , non

nulla loca, quibus qua inhoc valde laceratoopuscnlo sunt,vel optime illustrautur.

DOM IN ICI MAR II NIGRI

PRÆ FA'

I‘

l—O AD LI B R O S AM O R U M .

PRE PARDUM illud mihi tantum studiose lector ex

multis que grammatici bac in patte quærenda tradidere ,

bisce in librisceusui“

quis videlicet comm sit titulus atque

eo quærendum diligentius existimavi, quod doctorum ho

minum bac in re sententia variant. Elegiarum nomine

multi tres hos libros adpellant :sed param recte ut mea

quidem fert opinio ; nam elegiæ quoque sunt , quasinTris

übus scripsit Naso unde incertas et ambiguuahic titulus

redderetur.AliiCorinnam vocant interquasestnosterHer

molens Barbarus qui, quoties ex hoc opere carmina cital

Ovidius , inquit in Coriuna etc. Verum non de Corinne

3 9 . DED I CAT I ONE S

solum hic loquitur auctor neque Corinnamsalam amavit

quad liquido palet ex Elegia IV et XIX libri Il Amarum

atque ex aliis in quibus fatetur ingenue Nasa se multa

rum puellarum amore captam fuisse. Non tsmen inficias

eo , Corinnam ei cæteris csriorm fuisse de eademque

frequentius scriptum esse‘

ut si amajori parte ducendussit titulus , parum peccent qui Corinnæ nomine hoc opus

vacant . Gravins autem illi errare mihi videntur , qui licet

manu scriptorum , depravato tamen exemplarium au

rtoritatem secuti has tres libellas De sine titq nomi

nant :ex quibus (quad maxime mirar) sunt LaurentiusVallensis, et Joannes Tortellius qui non inm diti ha

bentur. Hamm opinionem pluribus argummtis refellere

non apartet satis enim fuerit , poetæ sententiam et volun

tatcm de hujus operis titulo , ipsius verbis adduxisse. Nasa

igitur, lib. III deArte , hujus suioperis itameminit Deve

tribus libris , titulus quas signat Amarum , Blige quad

docilimolliter ore legas. Dixit quoque lib. III , El.

hujus operis teneri properentur amores Dum vacat.

Facile igiturnnnc constare cuivis poterit msiIpsæa(quad

aiunt) cæciori titulum esse Amora . Cæterum non ab re

fare existimo , si priusquam adAmarum interpretationem

deflectat oratio quid Elegia sit quæ ejus origo nudedi

catur, quinam tum apud Græcos , turn apud Latinas in

elegis scribendis floruerint , quam paucissimis astendero.

Elegiam sie diflinit Diomedes , ut dicat eam esse carmen

eompositum hexsmetro versa pentametroque , adinviœm

positis. Elegorum autem originem incertam esse , Hora

tius in Arte Poetics his carminibus testator Quismen exiguos elegos emiserit auctor Grammatici cer

tant , et adhuc sub judice lis est. Non desant interim,

qui Callinoum quemdam Elegia inventarem exstitisse tra

2 94 DED ICAT I ONES

Remediis ait Blanda pharetratos el,egda cante t amu

res. In elegiascribendis apud Græços (ut de. ignobilioribus taceam ) flomamnt Csllimæ hus quiin hoc su i

hendigenere princeps habitus est ; etPhiletas qui secun

das consensu plnrîmm occupant. Has se imitatumfuisse , Propertius , lib. III his carminibus fatetur Cal

limachimanes et CoisacraPhild æ In vestrum, quam,

me siuite irc nemm. Unde etiamse Romanum Calli

machumadpellat. Nasa quoqne, quasiCal limachiæmulus,inAmoribns , inquit Est ,qua:Callimachi pm nostris

rustia diœtCarmina. CatulIus etiam seCal limachistu

diasum astendit ad_Orü lum imscribens : Sed.tamm in

tantismœroribus Ortale,mitto Bæc express

a. tibi car

mins Battiadæ. Nec indega'

nter elegias seripsisse exis

timatur Euphorim . Apud Latinas vero inter elegiacos

poetas maxime celebres fueruut , ù tullus , Calvus , Cor

nelius Gallas Propertius , Tibullus et Ovidius. SedCalvi

et Gailinullaexstant opera. Tibullus , Fabii judicio , tersus

et elegans auctor, elegia:princeps. Sunt qui Propertium

malint. Ovidius ntroqne lascivior sed maxime emunctus

et pm picuus quimiram in modum hoc scribeudi genus

decoravit u t non immerita ipse de se dixerit Tantum

se nobis elegi debere faæutur, QuantumVirgilio nobiledebet opus. Illud tanquam corallafium nasadjunxisœ

libuit , Sacadam quemdamArgium primum elegias admu

sicos rhythmos caneœ instituisse.

H. momm ,

sm moumvsm,

O V ID I I D EF EN S IO , ET M ETAM ORPHO S E O N L AU S .

QUÛ AM , quam sciret poetam hunc nostrum esse fabu

2 91; DED ICAT I O‘

N E S

ubertatem simulque sententiarum verborumque gravi

tatem ,vix ut alins sit apud Latinas pacta, qui in bac re

ipsimerita præferri posait. Quid dieam de modo illo sin

gulari sc prope divino œnnectendi fabulam cum fabula?

in quo ita excelluit , ut nihil artificiosius , nihil præstau

tius nihil denique omatius au t dici sut fieriposait :quad

res diversissimas tractans adeo ingeniase ess connexuit ,

u t unamateriaplane videatur. Illud etiamminime reticm

dum est , latinos alim scriptaresad unum fere graca opera

in latinam vertisse sermonem a quibus eximia doctrina

atque eruditio arts est præstsntissima. Contra factum esse

a MaximoPlauude nemo ignorat , qui qunmoptime nos

set græcam lingnam poemanon babere , quad tants gratia

ac venustate , quants hoc , flueœt , e latino in grœcum id

transtulit. Quid multa . Artes amnes qua:antiquis not:

erant , qaum in aliis , qua conscripsit , operibus , tum

maxime in hoc ita declamvit , u t quamplurimi viri utrius

que lingua , qua:in pretia sunt intelligentia, atque acer

rimo judicio præstantes supra quam dici potest sd

mirentur.

G EORG I I BERSMANN IPRÆ FAT 10 IN METAMORPHO SEON L IBROS 9

A11 cu m sumu v1auu

D . PAULUM V ET ZERUM .

POETICEN Maximus Tyrina Platonicus definisse illam

quidemperbibetur«Am in , rËp r’

vx;éwwaM a’

r, J‘e’

a’

ç

p oria ip p fl p f , J‘i y r1ip , M oÀoy tvi

v bac est philoso

pbiam tempore quidem vetwtæn eomposürbne autem nummi:

DEDICAT IONE S

præfatione hujus‘

poanatis , quad selectissimamm totius

antiquitatis fabu larum quasi penus quidam est aliquid

verborum fin i, non inconsm tamum duxi. Atque de ratio

nibus illis atæntius cogitanti primo omnium in mentem

venit admirt1rî veteram solerfiam qui, ut lenœiniis qui

basdam animasbominumarerum obscun'

orum indagatioue

sbhorrentes , ad diacendum pellicerent , scientiæque ipsius

a‘

usteritatcm jucunditate qmdsm quasi adulœreu t , duo

cousœtatfi fuere, ia quibus plun°

mum esset illeeebræ , sua

vitatem scilicet uameramm ac commata fabularum. Qaain re judicii illomm rationemminime abm usse, facile ani

madVertet , qui de'

seipsa conjecturam feœrib Nonmodo

enimunusquisu nostrum experimr , qunmmaximamesse

in jucundiætis delœtatione diœeudi illecehrsm, tum ani

mhm quoque ipsum arationenummisadstfi ctamagis, quam

soluta, excitari:sed et mentis‘

sensum ingeniosissimis fa

bularum figmeutis delinitum sd scientisrum cognitionem

quasicondimento quadam obsonsri.Quad qunm ita sehabere existiman t , singu lareEuropa omamentum, Erasmus

Roterodamus poeticam collatione placenta , ex omnium

disciplinarum deliciis ac medullis conditæ tum similitu

dine compositi ex électissimis quibusque floatulis melli

ficii, adumbrsvit. Sane Lucretius pacta, qunm«ya,—…La

de natura rerum gravi'

plenoque carmine esset cumplen

rus , consilii sui rationem reddit nou…discrepantem ab hoc

vetenlm institu te eamque rèp£ ohï exponit nou inœnveniente quam pp pter singularem venustatem huc adscri

bere operæ pretium duximus , versibus bis elegantissimis

ab ao comprehensam , lib. IV, vers. 1 o—2 5

Id quoque enim non ah nulla ratione videtur

Sed veluti pueris absintbia tetra medeu tes

Quum dare conantur prins oras'

pocula circum

ET PRÆFA'

I‘

ION E S . 3 99

Contiuguu t mellis duki flavoque liquore

U t puerarum œtas improvida ludificetnr

Lahmrum tenus interea perpotet amarum

Ahsintbt laticem deceptaque nou capiatur ,

Sed patiua tali tac tu recresta valescat :

Sie ego.nnnc quoniam be c ratio plerumque videtur

Tristior esse quibus non est tractata retroque

Valgus sbhorret ab bac volui tibi suavilo<jnentiCarminc Pierio rationem expouere nostram

Et quasiMuseo dulciœu tingere melle

Si tibi forte animum ta|i ratione tenem

V ersibus in nostris passem dum perspicis amuem

Na…remm ac pem ntis utilitatem .

Omnino nan diversum fuit illorum ab hoc Lueretn con

silio institutum, in circumlinsndo quasiversuum suavitate

et fabularum dulcedine amaritudinem disciplinæ rerum

difficiliorum quo se id consecuturos putabant , u t invitati

amborum jucunditate a_

uditores libentius discerent ea

quorum simplex et horridior traditio sversurs erat ani

mas , et rasurs aures , præsertim delicstiores.Quemadmodum enim in picturs imaginibusqne colores plus adficiuut

quam lineaments, qunmpropterveritatisrepræsentstionem,

tum vero ob fallmdi quihas intueutur aptitudinem ita in

poemata, mmdacium probabilitate temperatummagis com

movet gmtiusqne est adpm tu carminis fabulaet figmento

destituti. Banc igitur u t primam-cousidemtioùs antiquis

simorum pbilomphomm rationœn exstitisse aliquis non

frustra putsverit its præter banc jumnditatîs commodi

tatem , quam sub fabularum invalucris tanquam sub pam

pinis uvas , reconditam esse constat , videntur mihi hami

nes sapientissimi etiam nounullam brevitsüs in eohabuisse

rationem , ut puts ejus quam ad docendum maxime judiunrent adpositam , non modo augusta rerum expositione

mu ltas senæutias compleetendo, sedetiam memoriaquam

3ao DEDI CA'

I‘

I ONE S

plurimum inservicndo cui iuprimisamies est. Quadquamsimiliter sibi persuasum haberet poetsrum æ pientissimus

Boratius banc de præceptionum conditione legem tulit

Qukquid præeipies esta brevis , u t eita dicta

Percipiau t animi dœiles , tm cantque fideles.

Omne supen acuum pleno de pectore manat.

Nota est plerisque omnibusPerseihistoria , quem adversus

Gargonum gentam , qusmm regins fuit Medusa , bellum

gessisse , græci scriptaresmemorant ; sedhujus rebus gestisfabulæ qaum alia admiscuerunt , turn narratiouem de Me

dusæ capite saxifico Dearnm ape sb ipsa amputato. Hæc

fabulose adficts , quantsm in summa brevitate continent

doctrinæ copiam , ad vitam atque mares conferentis? si

Perseum , scilicet rationem intelligss , Medussm vero una

cum saroribus ,voluptatum illecehrss , quæ ratione supe

rari solent divino adjuts suxilio :id quad ægis Minerva

innuit cum Mercurii gladio , et Orci gslea, quibus poete

illum srmavere. Quad siGorgones , quæ Dorcadss Ocani

E thiop1e1 1nsulas habitasse pérbibentur , aquas ipsas ia

terpretcris maris filiss Medussm vero partem earum te

nuiorem sc supernatantem Perseum denique salem nan

defuturæ sunt in bac ipsa fabuls subjectiones ingeniosa ,

de naturæ , Beique opificis actionibus mirabilibus. vires

suasnatura:impertientis. Sed ista prolixius nunoperSequi,

fabularumque utilitstes uberrimss excutere (qusmm alia ,

teste Hslicamssseo natura:opera dÀÀm piæç adumbrsta

continent aliæ humanarum calamitatum consolationem

babent ; sliæ terrores, auimorumqueperturbationes anobis

depellunt opiniom sque evellunt parum sanas ; alia:alia

rum utilitatum causa excogitatæ sunt) hæc inqusm per

sequi atque exponere nimia esset langum. Itaqua, barum

enarrstione inaliud tempus rejects venia nunc sd cæ teras

304 DED I CAT I ONE S

ducti in suam id lingnam converterent. Sed illius laudes

prosequi, hujus instituti non est Atque tanto jucun

diat em tibi fu turam pu tsvi horum librarum lectionem,

quanto tibi cas non modo orationis copiam , et verbo

ac sententiarum lnmina et adparstum vere oratorium pra

aliis commendare passe perspiciebam sed etiam argumen

tum , quad , præter liberslis doctrinæ copiam ubu rimam ,

chronicon quoddam complectitur sive bistoriæ «>iatque 7 17; « “Ma mia

—l n

RAPHAE LIS RE G I I PRÆFAT IO

AD M ETAM O RPH O S E S .

SE!) quid de Metsmorphosimults? Exemplarmihi,

u t semel dieam totiushumanæ et civilis vitæ esse videtur.Adeo plane adeo capiase , quæcumquc non eruditummo

do , verum dicendi quoque et agendi peritum efficere pos

sunt , a facundissimo pactaexplicantur. Nec injuriaGraci

quamvis se omnibus aliisnstionibus disciplinas tradidisse ,

ac nullius ipsi auxilio prorsas indiget e videri veliut hoc

tamenapus proptermaximam rerum cognitu pulcherrima

rum copiam , e nostrs linguain suam omnistudio interpre

tsndum vertendumque cursruut ut perqusm mirandum sit

bactenus in tants scriptorum turbs citra nllam accuratam

expositionem apud nostras its jscuisse at a paucis adma

dum perlegeretur quam præseitim et variam plerisque in

lacis exposcat eruditionem , et in primis adolescentibus

laudstsrum artium studio destinstis sit prælegendum. Nou

salam enim veteres historia: quæ propter antiquitatem

fabularum loco hahentur ex vetastissimis auctoribns col

lectæ , eleganter sb Ovidio describuntur , sed ita et geo

306 DED ICAT IONE S

lecturis fu üdium eamdemrem’

sæpius dicere potuit ; ia

ventas tam. est Sœurus quidam, ut est apud Senœm ,

quiMontanum œnteutias suas repd eodo eœraumm tem,

inter oratoru Ovidium vacan t ; Ovidium etiam m iss:

quad bene œssü œlinque1e :atque ejaarei testimoniumadducit ex lib.XIIIMetamœphos. Hecuba verl

'

_ deAchil

lis sævitia couquerentis. Egregias vero , quisqbio,tmdæ

Sœurus quidam ille fueüt , judex , et dignus qui in Am

phycti0num coneilium ob tam acre judicium recipiatm‘.

Seneca certe alibi de Ovidio 1ta sentit , at ingenii sammi

virum namim t Nec illiWdefuisse judicium ed eompes

rendambcœtiam carminum suoram, sedartimum quippe

qui sc pc testatus sit dœentiorem esse faciem , in qua

aliquis nævus esset . Hat:recte Seneca.Qu nquam hoc

planevideoSeneca , Quinüliaui sepasteaAuliGellii tem

paribus , labente jam .com imperia etiam dicendi arte, judicia quoque bominum satis iniquaexstitisse. Quoddehocauctore manifeste videmus, quem Cellitis douten t m l

adlegat. Quintilianns etiam satis frigide de co judiœt. Atego pace istorum dixerim odiossm Scauro Ovidii copiam,

ac minimum ejaa—poetæ opusmultis millibus Ccllii racemationumprætulerim u

_

t d_

eQuintiliano nihil dieam quem

eruditum virum judica sed Ovidio nequaquam preferen

dum , qui in rhetorici8'

aCicerone divertens atque ple

raque innovans ipsum artem_per se difficilem , nou paulo

absmriorem reddidit ; verum non est hujus laci nnnc ea

prosequi,

JOANN‘

IS PAS SERAT I I

1 11 ov1n11 1 uuoauil 1 un1c 1um ramn r10.

NUNQUAI fare ut semel expliœta Cansola

3 10 DED ICAT IQ NE S

præcipue poetaram qui amnes Suffeni saut e t Aq1i m.

IndulgetOvidius ingenia sua adyeü um, credo , œt aliquid

ex Africa novi an si genio sua indulgeœt , sapere md

tomm judicio diceretur Fahii sententia diaetnr inæuiœ

quad sua indulget ingenia? Bouis nost1is beuigflius et

liberalias citra œprebeusüuem nobis , ati conceditur.

Nostris ingeniis , tanqua‘

mequis, quo libitutn est eumque

vehimur campnmqac et ;plsniñem nacti non tam , iis ad

ducimus babcnas quam Iaxn as et immittimw. LasnivitOvidius , et luxurist ; hoc égo landi daco , .quod; tu vitia

vcrtis quad tu obesse putas, id ego prodeÆc adolescen

talaram studiis existimo. Et vero perv’

æuam, eo sierrte

mus judice , quem tumiquum ejm œnonaude“. Volo

inquit M. Tullins in de Omtoœ ,œ offen t inatbr

lescente fœc1mditas —na1u faciliuæ, sicut in vitibus , revo

cas tor quæ œ .nimium profuderunt , quam sinihil valet

materica, novasermentacultum excitantur :.ita vole esse

in adolescente nude aliquid amputem. Nonenim poæst

in eo succus esse diatumus quad nimis œleriter œt

maturitatem adeptum. Sed quid ego M. Tullium ad

pello ?Te tibi judicem fera ; te tais damasha tabulis , qui

longe plurs in mm sententiam disputasti capite quarto

libri sœuudi qua:et brevitatis causa præta eo at at ad

Senecam veniam cujus quo nomen est majus et graviorexistimatio bac est adcumtius censan refellenda. In libro

Controversiamm seconde , .coutroversia tertia quad opus

patrisne Seam , au filii sit alias videro), bac de Ovidioleguntur: Deelamahat Nasa raro controversias et non

nisiethicss libentiusdicebat suasorüs. Molcsta illierat

amais argumentatio verbis minime licenter asus est

nisi in cârminibus in quibus non ignoravit vitia sua

sed amavit. Manifestam potest esse quad rogatus ali

E T PRÆFAT IONE S . 3 1 1

quando ab amicis suis nt tolleret tres versus invicem

petiit , ut ipsa tres exciperet , ia quas nihil illis liceret.

E qua lex“

visa est scdpsernut illiquas tolli vellent in

iisdem coäcillis iidem versus creat ex quibus primum

fuisse narrabat Albinovsnus Pedo qui‘

in1er arbitras

fait &mbom qu w'

mm sem1bimmqn basem secun

mihi dolet versam tertium intercidisse.)Ex quo adparet ,subjungit Seneca sammiingenii viro , judicium non de

fuisse ad compœceudam licenfism carminum suoram

defuisse animam. Aiebat interim deœutiorem faciem

esse in qua aliquie nævus inœsct . Purgavimus ista

fare supra in defensione lascivia et Inxuriæ ,_quæ objicitur

aFabio quadautem ad nævum adtinet adsm tiœtnrOvi

dio grsvissimus auctor Alcæus quem nævo in srticulo

paeri impansias ddectatum esseadcepiœus. Pergit inOvi

diam Seneca, et in Conùoversia septima libri tertii Ai

ñus inquit , Flam banc sententiam dixit Ipse sui et

alimentum erat et damnum . Hunc Cæstins , quasi cor

rupte dixisset , objurgsns adparet te poetas studiose

legere. Istc sensus est ejus , qui hoc seculum amatoriis

non artibns tantum , sed sententiis implevit. Ovidius

enim in libro VIII , 877 Metamorph. dicit

Ipse sans artns Iacero divellere’

mursuCœpit et infelix minumù>et)e alebat.

Idemia Controversis quintaIibfi-noni Habet hocMon

tanus vitium sentenñassuasrepetendo corrumpit dum

non est contentus unam rem'

æmel bene dicere efbcit

ne bene dixerit et pmpter-hmo et alia quibus orator

potest poetæ similis videri salehat Sœurus Montanum

inter aratores Ovidium vocare ; nam et Ovidius nescit

quad bene cessit reliuquere Non multa referem qnæ

3 1 2 DEDI C 'AT °I ONE S

Montaniana Scanrns natabat ; uno hoc contentas cro.

Quam Polyxena esset adducta, utad tumalumAchillis

immolaretur Hecuba dixit einis ipse sepala‘

In genus

bot pugnal poterat hoc contentus esse ; adjecit tumulo

quoque :ensimwbostem. Nec bac contentas adjecitÆ oa

nlæfiwndafini. Aichat autem Scanrns rem veram

nonminus magnam virtutem esse , scire desineœ , quam

scire dicere. Attendite quam caca sit aliena carpendi

cupiditas dum Ovidium insimalat vitii errarem insiguem

m at , eumque duplicem ; et quad hæc sb Hecuba dici ait

antequam Polyxenaimmolaretur, quæ dicantur abHecuba

inhoc libro post necem Polyxe1iæ :et quad enreprebendit

in Ovidio , quæ in sammis et pastis et oratorilms laudan

tur. Homerus inAchillis ad matrem querimonia SM »

il “ ipac aéro’

ç «inetba; ter idem dixit ifl v, ixu ,

nec vitiasnm esse quicquamputat. Virgilias E n. 1 546in Orstione Ilianei:

Quem si feta virum servant , si vescitur aura

E theria neque adhuc crndelibns occubat nmbris.

Serm0nem banc demo non emeudatum pu tat , qunm satis

fuerit unum e tribus dixisse. Simile Ciceronis illud in per

duellionis muss Inclusum atque sbditnm latere in oc

culto ; et ignaviam suam parietam ac tenebrsrum custo

diis legere. Ejusmodi trecentamemorat ipassant , quæsi in aliis dicendi virtuteabahcalar , car in Ovidio vitia

existimsntur nihil causa:video nisiin co Seneœm voluisse

caninam exercerefamndiam, et severi censorispartcs sgere,

quasi nihil unquam in vita aut scriptis deliquerit. Quadsane mihiverbum Catania inmentem revacat , quimimn

se

aiebat eur non aruspex rident quam amspiæm adspieeæt.

Ita Senecsm miror tenuisse risum quoties libros suas le

geret ubi commendat paupertatem fenerstœnm omnium

3 14 DED I CAT IONE S

Ut tuame Conrade fides sibi jungit et ille

Rebus in adversis sape probatus amor.

Nou mihi si Lethas premant oblivia sensus

Eacidat hoc pietas pectore Iapsamea.

Tone quoqne fatalem qunmParcs minabitur bm m

Restabit memori nomen in ore tunm .

Ipse cinis te care mens , Conrade laquetur

Gestiet amdiaipsafavilla più.

Enul aœnœos Libya simittar in “ tus

Te duoc desertum non videatur iter.

Mittar iuaœeaos Nili Iatitautis ad artns

Te dia Ionginqnæ sint mihi nulla vic .

Ant ubi Taprobane modo milite captaBatavo

Evœat alipedes aquore Solis equus.

Buldns o mihin elle caput quadgiguit Hymettœ,

Quad legit Hyblæisera Siœna favi:

Sidera , temws crit mihi qunm super alta feraris

Gorgonei dorso prepete raptus equi

Ore sonans qnum Famemeum gestaloqnatur ;

Et te cm picuus eive Datavas eat.

Dictabunt numeros binc turba sororiaPhœbi

Hinc Deus auratam porriget ipse obelya .

Bella tibiMavorte canam discussa togato

Telaqne flexanimi falminc fracta soni.

LinguaPerideœsie landibus omnia voeis

Sœpe lom ta foris se pe Iocuta domi est.

Quem te cum rigidis mirataTrionibus Arctos

Quamlibet invitadistnlit arms manu .

Gallia quin etiam , quamvis facnnda loquenti

E t cnnctante rapax Sequans planait aqua.

Sen patrie attentam tibi cnria commodat aurem

Indomitaqne trahi voce senatus amatRomana talis pro libertate diserti

Armabat validant Tnllius ariaopem .

Nectars Socratici rorsas seu chartaPlatonis

Et blando Saphio numine fœta tenet.

Ire per annales avim entis ab ortn

Sen juvat historia m dum bibis anre fidemSen vacuam nostro stimuh risApolline mentem

Maxima laus .titulis surgit ubique tais.

E T PRÆFAT IONES .

Salve , anima angnsti salve iguen corporis

V ixque minus co lo mens spatiusasun.

Jam tibi per seras late spargenda nepotes

Perpetui1m vivo gloriastravit im .

Quando crit , immensaserie la satus bmœum ,

In patriam meritis nt setiers tais ?

Sepositim eum te ruris ut anguim

Rnris ubi ambitio non habet alla

Vossius u t lateri nou divelh ndus amico

Mnlceat aäoqm1s pectora fida anis

Vossius a prima nasœutis origine mundi

Cni senium prisci temporis om patot ;

Cui fingi in patrias felie obtigü artes

Progefi es magna nou p ait“e'

minæ .

l ila trahet su um Claries Ag—ippide CirrbsEt comite:dua t lah per arvaDes

:

Plurimus inespfis ridsbit Apollo

Et studia adflabit m ine nostrasua.

Huis quaque n‘ est u n Dati Deus ipsaPharma:

Pavit in Hamoniis vallibus bute gx ges.

Tesqua simul nobis M itsbunt hospita vates

G ru ia cum Latiaquas vetns urbe tulit.

M olliter exact: pars Optima se pe dici

Nasa , tibi fallet tempora ; Nasa , mihi.

Nasa mens ,(quid enim cantante sanarias illo

C rebra voluptatis canas terendns crit.

Maximus eloqnii cunstrieti legibus auctor ,

Seria sive paret pectine sive jocos.QuiPhœbo Mnsisqne suœ

'

V eneriqœ lepores

Et Charisin cunetas abstnlit anus opes.

Ipse liquor , vatam quo peetœa«dis n’

gantur ,

Parcins bac veus pauperiusque finit.

Tot licet 1ngeniis fœcnnda superbiat e tes

Si qua fides , nulla plus sibi lande placet.Illum ego detersa rugœæ sufl e se…:

Infamam et populos et sua seeli fera.

Ecce volnminibus ter quinquewnantis formaCarminamu tatas quad tibi se dat opus ,

Ut faciem espere novam sqnalon fagato

Parsm enti carmina fseta sui!

3 16 DEDI CAT IONES

Hoc peter in virides revoratns Iasonis annas

Ampbitryoniades hoc Iolaus erat.

Anguibns exuvias sie qunm posnere senila

Sie maribas a rvis sers inventa redit.

Nunc tibi se tradunt operis pre ludia justiPertexends mihi qui tua villadabit ;

Quam væ uus carie animns liberque suasque

Te sibi pm entem cernet adesse Deum .

Compectn:mihi quippe tuns Phœbnmqne faœntem

Cum latice Aonio Pegn idu que feret.

Hœc alind persant nt ageu tibns ptianobis

Publics vix tanti debnit esse sains.

Patria, da veniam quad non licet esse bestis ,

Dnm premit adsiduos nos tua cnrs qneror.

IIoc in procinctu meditabar cnrminamwataCariar 0 vita laminibusqfie mihi.

Bursas Hyperhoreœsidns glaciale sub U rs:

In Getica sedem tigere missa:humo ;

Me licet insaniaAquilonibus horridus e ther

Me nive me crnda grandine puiset bye

Inconcnssa feret nimbns brumale rigentes

Mens desiderii plans calore tai.

II . CIOFANI , SULMONENSIS ,

PRÆ FA'

I‘

I O

IN P. OVIDII NASONIS LIBROS FASTORUM .

EXomnibus veterampoetarammonumentis, nnllam ho

diemo die exstat opus , .quod au t eruditione ,

i

ant rebus

qua:adRomansm antiquitatem cognoscendam pertinen t ,

has OVIDII Fasto libros antecellat. Quad qunm perspicnnm sit , amici quidam mei harnm literarum quæ ab

humanitste nomen sortita sunt , intelligentiaornati effe

3 18 DEDI CAT IONES

GEORG I I BER8MANNI DEDICAT IO

I N FAS T O S etc.

am u sanuo vmo

D . H I ERONYM O A KAN I T Z.

QUAPROPTER quam superiorisemestriin communem

juventntis soh0la3ticæ usumMaronem edidissem aliaram

partim, meis quoque scholiis absem tionibusquc illustra

tum , ac (quad sine arrogsntiæ osæntatione ame dictum

sit)multis in lacis correctum opera:pretiummc facturam

patavi periclitando idem in Nasanis scriptis ; in quibussinon tantum difficultatîs nou minus profecta quam in

illo mendorum vel aliquanto etiam amplias inveniretur.

Neque vero ab bac institnto me deterruerunt quoramdam

de bac pacta judicia non admodum honorifiœ ; qunm 11s

opponerem contrariam de hoc ipsa qunm aliaram doctrinæ

eruditione et ingenu acumine præstantium viraram api

nionem tam iuprimis Julii Cæssris Scaligeri, at quanti

viril existimationem valde præclarsm . Non enim ignora

bam ab ipsa in hypemritico hunc nostrum illi poetaram

atati accenserî in qua quam cætersrnm ætatnm aliialias

a natura virtntes datas profitetur , cuncta simul inveniri

existimat , tam candorem venustatemque absque alla dic

tionis affectatione , haie esse peeuliarem arbitratur. Quadautem singularis exempli vir , neqi1e snæ dnntaxat patriæ

sed totius Germania:amamentam JoachimusCamerarius,

quad Ovidio tribnit elogium?quam in ilia laudem emi

32 2 DEDI CAT IO NES

patribns ut Macrobius refert tantam plebis gratiam

adeptns qua:antea cogebatur rationem dierum petere a

principibus civitatis ut natus ipse libertino patre si_

cut

Plinius scribit creatus sit ædilis curulis prææritîs C.Pe

tilio et Domitio , quorum .patœs eonsules fuerant ; quo

tempore ob dolorem omnis nobilitas dicituraunulos abjecisse. Nec nos lateat , fastum qunm pro annali libro acci

pitur frequentius secundæ dedinationis esse u t , Insta

balque dies qui dat nominafaslù et Tampam sifaslasyaæ

vdi: evolvere mundi. Invenitur tamen et qmrtæ apudLu

canum ; u t Endoxivücelnr/‘

asü'

ôwannas. Quad ejus errare prolatum Servius pu tat qui aPrisciano merita de

prebenditur qaum antiquiores quoque iuveniantur idem

similiterprotulisse Varro Virtutum causaJuliiCanaris,

qui fastus carrexit , mensis Julius appellatus est. Co

lumella Verum in bac ruris disciplina, aequor nunc Eu

daxi et Metouis , autiquorumque fastus astrologorum.

Scieudum sane Ovidium scripsisse duodecim Fastorum

libros, quorum bodie sex tantum exstant nonposteaquam

est relegatus in Pautam ut quidam adserunt adducti in

cam opinionem bis versibus qui leguu tur in quarto illius

operis libro vers. 81

Sulmonis gelidi, patrio , Germania nostre :(m ia)M e miserum!Scytbiao quam proenl ille solo est!

sed ante relegationem. Inscripserat enim hoc opus Au

gusto cujus editionem illa indignissima relegationis ca

lamitas impedivit ; quad pleuum est horum carminum ar

gumenta qua legimus in Trist. 11 , vers. 547

Ne tamea amne meum credas Opus esse remissum

Sc pe dedi nœtr: grandie vela roti.

DED ICAT IONES

rem exilem aridam conscris minutam et abjeclamadspementur ; œusæ ntquenonmodo non legendas poetas

esse sed ne attingendas quidem:qunm ad ao

lut: orationis uberius , ut dicitur, filum deducendum , ou

dicant nibil amnina nobis conduœre , neque”alind legen

tibus quam meram voluptatem adfem . Qu'

a u nten

tiam falsam esse , semper arbitrati sumus :pu tin enim

disciplina ea complectitur , qua:ad bellum”fi t , que

ad cousuetudinesbonorum mvicem etmalarnm, privatomm

atque apificum. Necuon deDeo atque inferis eleganlîuüm

tractat , ut Plata nou minus seite quam vere existü1avit.

Ennos ab ineunte ætate ad vivendi rationes addœit ; ea

mares , ea adfeetiones dacet ; ea etiam res gere

pùs cum

nudæ voluptatis sed caste moderationis gratia apümis

præœptaribus tradiderunt. Summas quaque aratores ve

teram poemata val ad lidem causamm ,vel ad omamen

tum elaquentia, adsmnpsisæ legimus ; nam pm ipuc qui

dem quam apud alias tum apud Ciceronem videmus

Accii Pacuvii, Lucilii Terentii Cœcilii et aliaram ia

seri versus satumagratiaet jucunditate. Adde quadoratori

apoetis in rebus spiritus in verbis sublimitas inadfecti

bus motus omnis , et inpersonisdecorpetitur. IdeaTheo

pbrastus, quidivinitate loquendi name:invenit nou

causa lectionem poetarnm plurimum dixit oratori cou

ferre etMarcusCicero facundia:literarumque parens in

earum lectione requiescere illum debere existimavit. QuidEuuius ? noune sancta:adpellabatpoetas quadquasiDeo

rumaliquoJoaoatquemm r:commmdalî nobisesse videmw.

TESTIMON IK ET JUDI C IA

V ET E R UM E T RECENT IOR UM ,

DE P. OV ID IO NASONE .

VELLE IUS Parsacuws, lib . Il cap. 36 : Tibullus

et Nasa perfœfissimi in forma operis sui.

SENECA, Natural. Quast. lib . III cap. 2 7 Insularum

modo eminentmantes et sparsas Cÿdadas argent ut ait

ille poetarnm ingeniosissimus, sicut illud pro magnitu

dine rei dixit , 0mm'

apmæs du rant quaque lüom

paulo , nisi tantum impetum ingenu et materia ad pue

riles inepüas reduxisset Metam. I , 304

Nat lupus inter aves fulvos vebit undakom .

Non est res satis sobria lascivire devor‘

ato orbe terra

rum. Dixit ingentia, et tante confusionîs imaginemeepit,

qunm dixit :

Exspatiatamunt per spem flumînacampos

pressæque Iabant sub gurgite tun es

Magnifice bac sinon curavit quid aves et lapifaciant .

Natari autem in diluvio et in illarapinapotest aut nan

eadem impetu pecus amne quo raptum erat , mersam

est ? Cancepisti imaginm quanh m debebas abrutis

omnibus terris cælo ipsa intemammeute. Perfer ; dices

enim quiddeœat, si cogitavafisorbem terrarumnatare.

(De bac Sœeaœcensum , vide Scbelium ad Dialogi de

Orataribus cap.

IDEM, Cou…iaxxvm Propterbac et alia, quibus

32 8 T EST IM ON IA E T I UD I C I À

aratorpoæst pod æ ämifis vidai , mübat Sm ms flwtanum inter aratores Ovidium voœre ; nam et Ovidius

nescit , quad bene œssit , rdinqueu . Non l 11t refe

ram que Mantaniana Scanrns vaœbat. Una bac cau

tentus era:qunmPalyxma esset abducta, nt ad tumu

lum Achillis immolaretnr , Bemba dixit , Metam. lib .

XIII , vers. 503 :

dnis ipse sepolti

In genus bac pugnat.

Paten t bac cantentus esse

tumulo quoque œnsimns bastem .

Nec bac contenus adjecit

M d: Iœnnda fui.

Aichat autem Scanrns rem veram nan minus magnam

virtutem esse scire desinere quam scire diacre.

Inu , C œtroversiaxxxm Vinicius , summus…Ovidii hunc aiebat sensum disertissime apud Nasa

nem Ovidium esse positum , quem ad fingendas similes

sententias aiebat esse memoria tenendum. OccisoAchille

bac epiphonemaa'

dpanit Met. lib. XII , vers. 607

Quad Priamusan dere senex past Hec tara pou et

Hoc fuit.

Qvnmumus, Instit. O m. lib. X , cap.

'

Isss‘

sima

in Heroicis quoque Ovidius , et nimium amatar ingenii

Medea videturmibi ostendere , quantum vir ille præstare

potuerit si ingenia sua tempemre quam indulgeæ

maluisset. VideQuintil . nast. edit. vol. IV.

330 TEST IMON IA ET JUD IC IAJULlUS Som eca inHyperm

lüa p. 788 Jam vero

ad cum pervenimus lacum in quo ingeniimagnitudo et

acumen judicii exercenda sunt. Quis enim de Ovidio

satis digne dicere possit , nedum ut andest cum repre

bendere etc .

Ex Joserm Scsu aemUno vincitur(nimirumManilius)quadnonpotestmanumtollere de tabula, et (quad tam falso quam immerita,

Ovidio objectum alim) nunquam sait desinere , etc.

Ibidem Hoc ut non mediocre vitium est in nitida

scriptare , ita puri sunt ab bac labe (nimia e…vacumiteratione)principespaetæ, Virgilinaet Ovidius.IDEE , in lib. IIIPœù

'

œs, pag:2 61 In omnibus illud

in primis cavendnm est ne inapte dismrras, nisi libros

oompanas cam ad rem destinatas quemadmodumOvi

dius fecit in librisTransformationum, et Lumuna

VIŒOBIUS, lib.XII Var. cap. 5 : Ovidius, ut aratione

ac versibus itavita et maribas enervatus.

COMPARAT IO T IBULLI ET OV IDI I .

xx “ M I NT“ “ BTOM CÆ

JOAC H IM I CAM ERAR I I .

DICAMUS et de levio artium studio ut Ciceroni

placet et ex illa nobiles poetas duos valuti in medium

producamus Tibullum atque Ovidium. Utrumque mal

lem ac tenerum , et facilem quiambo et amoresœcineœ,

et versieulis illas inclusere quasi remissi et solutioris cu

jusdam modi quas elegiacos vacant. De bis inter veterescontentio fuit uteralteripræferendusviden tur. Ego veto ,

DE P. OV IDIO NASONE . 33 1

quotiesTibulli carmina lego nihil amplias requiro neque

venustatis neque elegantia: dactrinam au tem et erudi

tionem admirar. Omnia arte studiaque summo climata

mihi videntur. Itaque inmaximafacilitate , ilia tsmen cnrs

elabarationis et diligentia conspicitur. Verbaoptima sen

tentia:exquisitæ , compositio omnibus u t ainat numeris

perfœta. Ex quo necesse est bac consequatur , carmina ut

sint et canon et splendida et concinna. Quid autem inOvidio quave laus eminet

? Primum ingenu lantavis, ac

tam agiles , tamque aclares matus tam prompts facultas,

tanta bonitas in bac parte natura: ut in facili et extem

para1i gener‘

e quadam , nihil repet ias nan salum quad

scriptis illius anteferm sed ne conferre quidem passis°

nihil 1n illis sollicitum , nihil quasitum , nihil anxium. Sen

tentiisverbaurgentnr, verbasm tentias incitant. Nullaao

pia nullum omamentum nulla insignia sunt orationis

quæ non investigaü:quidem au t conquisiæ fuerint ab bac

pacta sed que non illi u ltra occurrerint et subpetierint ;

u t jamaliquibusfastidiosisscilicet , affensîanimagis quam

delectatianî bæc esse soleant , et dolari invidia, ex quo

obtrectatio alienas quasi divitias insectans nascitur.

POETÆ EL E G IAC I ,

(anorau omnem rm rcxa. )

E n gravis et cultus , puraque simillimus amni

Dulciaque eloquio verba T ibullus habet.

Mollis et abstrusus tenerique Propertius oris

lnterdum Baœho sed trahit ille pedem.

At facilisNAs0 salenas pleno œquara velo

Pecton Ca talias divite fuudit opes.

Has celebrat blandos Elegeiadoctapoetas

Diversi quamvis laus suaquemque manet

332 TEST IMONI A ET JUDIC IA

APOLOG IE PRO POETIS LAT INIS ,

m attam M ü nam 111 nm »: ausum pag. 484.

TANTÆ semper omnibus admüatiœiOvidius fuit ,

ut non ingeniosas , sed 1ngeninm ipsum ; nan latina , sed

ipsalatinitar ,nonMusammsaœrdas, sed ipa m U num

numen sit habitus Quis enim—plnm î q. ù gmfiat‘ i æ

pactascripsit . Nec velim purraex saiptam a…apud fnerit ç£u l qui“ l…m 1 t

rit ; binc aa te Oùd‘

ù l inma gu aefi fi Wl

mentsnobis dedit :sadm divino Metinæ pbü onfi fi e

tale suî speünen u bibuit, nt diverses fibuhs

sima«temporum ratione ac serie :geatas tam ath iulbiliar

dine explicarit , ut nanwa1iæ ,.sedumaM eripossit ,dt

-l b

eo illius inventam G ræcitanquam ab aliisacaipiant,mi»musque Planadas unum ex Latinis omnibusGrade do

uarit (vide volumenquintumejus editionis.ÿdad latinam lingnam adtinet eruditiamnes uno are confi

tentar , si funditus illa esset amissa unius au tem Ovidii

scripta exstarcb t , ex illis commodissime passe restitui.

ExDamm sHm sn libro de Constitutione Tragœdiæ,secundum Aristotelem.

Omnes Ovidius transcmdit , sive falsa probabilite ,

sive obscura perspicue sive u traque ornate , sive omnia

simpliciter sint exponenda. Falsa , ut in Meæmorpbosi;

obscura ut mathematics , et antiquitatis m ana inPastis ;

que ad mares pertinent , ubique etiam qunm ludit , aut

lascivit ; idque verbis et aratione vulgari. Ut et dicat quæ

334 rnsrm ouu ET m umu

traheret pradigiiinstar, avis et sulphure lustrandum exie

timet ; ut et Jasephus Scaliger. Julius autem inBhetaricis

(qui illius libricum aliisnanpaucis periemnt) -tanquam

absolutum et perfeü um omni ex parte exemplum scripta

ejus praponehat Neque temere alia auctoritate que da

eebat quad nan semel ex divino ejus virifilia andireme

mini , ubique confirmabat. Sed natura ejus viri, candar,

ingenuitas velocitas qua in narratianibus patissimum

elueet , supra votum est. Proximum est ergo, n ote de iis

indicate. »

BA…ŒS , adPapinu lib. Il , Silv. IV, 19 : Ben niti

dissimis verbis , et plane Calliope cantatriœfigms,…Ovidius , Metam. lib. V.

Adlib. III Silv. II , 38 QuamadoAnthedonfo…perdiderit nimia eleganter et poetico deseribitOvidius.

Ad lib. III , Silv. IV, 40 et 4 1 Narcissi fabulam pme

ultra hum mm. ingenium comiter et venuste deseribit

Ovidius.

Ad lib. I Theb . 150 Nimiaproperantia sepe pecœt

Ovidius quem tamen contestatio propüa excusabilioræ

facit , de opera busta valut auctoris rapta.

Ibid. vers. 2 19 Ovidius ingeniasissimus pœtamfii ,

tsmen raro eaut1ssimus.

Ad lib. Il 9 2 Sane ego Valerium Flaceum Argo

nautiea scribentem legere malo , quam vel Ovidium vel

Papinium quorum ille tenuem materiam lascivia utiqm

violasset aut depudiœsset , bic maguiloquenüa contri

n sœt.

Ibid. vers. 2 1 2 Famæ damns descriptionem inge

niasissimam (Metam. lib. XII qua acutiarem et venus

tiorem nulla ape humana mentis excagitmerîs.

Ibid. vers. 1 7 2 Mira suavitate et celeritate inimita

336 TE ST IM ON I A ET JUD I C IA

g:mtissimuspacta nulli veterum aut ingenia aut doctrine

eaneedens , mira brevitate dixit , etc.

Tama. Fu se , lib. Epist. 37 Ubique ingenium!

est Ovidius , quad nemo unquam nisi qui ipse ingenia

sus non esset negavit. Ubique doctus est Ovidius de qua

non minus apud amnes constat ? sed band equidem seia ,

au alibi doetior sit et ingeniasior, quam in secundo Tris

tium neque adeomirnm est ; causam suamapudAngus…agebat principem daetum principem poetam.

IDEM Epist. 7 1 Hand equidem seia situealiquidin

toto Latia quad elegantius et ingeniosiœ scriptum ab

ullo pacta fuerit , quam Elegia VIII libri Il Panti…ita sunt ibi omnia tersa ita omnia varia et m ïwwâ i

ui

m icra; iJ‘sa'

; 11m? 7 A4 @ugdt waluya .

HORHOF. de Patavinitate Liviam , cap. 5 Sant non

nulli, qui eadem injuria Ovidium adficiunt , u t in narra

tionibus prolixum et deelamatoriis argu tiis indulgentem ;

ac fuere non interveteres tantum sed et inter recentiares

qui hoc illum cavillo feriunt in quibus Vavassorem te

periri indignar sane nam quad Barthius ante ipsum idem

quoque in Ovidio reprehendit , nou moror ; erat minime

istarum rat um idoneus judex , longe ab illis elegauüis se

motus , quales in Ovidio deprehendimus. Ab bac vero ia

juria illum vindicavit Heiusius , u t non sua tantum , sed

Mureti JasepbiScaligeri et JaliiCæsañs patris sententiaqui tanquam absolutum et omni ex parte perfectum di

cendi exemplum commendavit , prodigu instar , avis ae

sulphurs lustrandos existimet , qui auctori tanto detra

berent.

T E ST IM ON IA E T JUD I C I AScilicet bac merui qunm de cælestibns nnns

Imperio lauras auspidnmqne dedi.

Scilicet hoc merui qunm tela emissa per auras

Aelia victrices constituere rates.

Cum qu ibus edomitnm rectoriœssimns oùem ,

E t rerum males Ce sariana fuit.

Quad potui feci nihil nt mortale tent

E t propriam lueem eonspicnamqne dedi.

Altera lux Divam genuit lux altera vatem .

Artificimeruit proximus esse Dec .

Illa dedit pnppim Scythkas qua finderet nada

Auxilium misere pra titit illa vic .

Hoc tibi , quam pictis fas est…Fa tih

Ide e tibi que sacras inter babenda dies.

Dixerat abstnpni eælnmqne albescere sensi ;

Lua c simu l nat:est et celebratamihi.

canas DE LITTÉRATURE DE LAHARPE ,

(Tam . I , Liv. I , Chap. IV , Sect.

OVIDE a été un des génies les plus heureusement nés

pour lapoésie et sonpoème desMétamorphoses est un des

plus beaux présens que nous ait fait l'

antiquité. C'

est dans

ce seul ouvrage , il est vrai qu’

il s'

est élevé fort au dessus

de tou tes ses au tres productions mais aussi quelle espèce

de mérite ne remarque t-on pas dans les Mélamorpboæs

?

Et d’

abord quel art prodigieux dans la texture du poème !

Comment Ovide a—t—il pu , de tant d‘

histoires différentes,

le plus souvent étrangères les unes aux au tres , former un

tout si bien suivi, si bien lié ? tenir toujours dans samainle fil imperceptible , qui, sans se rompre jamais ,

vous

guide dans ce dédale d’

aventures merveilleuses ? arranger

si bien cette foule d’

événemens , qu’

ils naissent tous les

uns des au tres ? introduire tant de personnages les uns

DE P. O V IDIO NASONE . 343

pour agir , les autres pour raconter , de manière que tout

marche et se développe sans interruption sans embarras

sans désordre , depuis la séparation des élémcns , quirem

place le chaos , jusqu’

à l’

apotbéose d’

Auguste? Ensuite ,

quelle flexibilité d’imagination et de style pour prendre

successivement tous les tous suivant la nature du sujetet pour diversifier par l

expression tant de dénoûmeus dont

le fond est toujours le même c’

est—à—dire , un changement

de forme !C’

est là surtout le plus grand charme de cette

lecture ; c’

est l’

étannante variétéde couleurs toujours adaptées à des tableaux toujours divers tantôt uobleset impa

sans jusqu’à la sublimité , tantôt simples jusqu

à lafamilia

rité les uns horribles les au tres tendres, ceux-cieffrayans ,

ceux-là gais , rians et doux.

Toutes ces peintures sont riches , etaucune ne paraî t

lui coû ter. Tour—à-tonr il vous élève vous attendrit vous

effraie , soit qu’

il ouvre le palais du Soleil sait qu’

il chante

les plaintes de l’

Amour, soit qu’

il peigne les fureurs de la

jalousie et les horreurs du crime . Il décrit aussi facilement

les combats que les voluptés les héros que les bergers

l’

Olympe qu’

un bocage , la caverne de l’

Envie que la ca

bane de Philémon. Nous ne savons pas au juste ce que lamythologie luiavait fourni, et ce qu

il a pu y ajouter ; maiscombien d

histoires charmantes!Que n’

a—t—on pas pris

dans cette source quin’

est pas encore épuisée Tous les

théâtres ont mis Ovide à contribution. Je sais qu’

on lui

reproche , et avec raison du luxe dans son style c’

est

a—dire trop d'

abondance et de parure ; mais cette abou

dance n’

est pas celle desmots qui cache le vide des idées ;c’

est le superflu d’une richesse réelle. Ses ornemens , mêmequand il en a trop ne laissent voirni le travail ni l

effort

enfin l’

e3prit , la grâce et la faei5té , trois choses qui ne

344 rrsrm oma ET m um u

l’

abandonnent jamais , couvrent sesnégligences su petiæs

recherches ; et l’

on peut dire de lui bien plus véritable

ment que de Sénèque qu’

il plaît même dans ses de'

/M s.

Quelqu’

un a dit de nos jours

J‘étais pour Ovide avingt ans ;

Je suis pour Horace à quarante.

S’

il a voulu dire qu’

Harace a le goû t plus sû r qu’

Ovidc ,

cela est incontestable ; mais je crois qu’

à tout âge on peut

aimer, et beaucoup , l’au teur des Métamorphoses. Voltaire

avait une grande admiration pour cet ouvrage, et l’

onsait

qu’il ne prodiguait pas la sienne. Sans doute on nepeut

comparer le style d’

Ovide à celui de Virgile { mais peut

être fallait-il que Virgile existât , pour que l’

onsentit bien

ce quimanque à Ovide.

(Le mûrs: tam. II , chap. x. )

Les élégies eomposées'

pendant son exil et qu’il intitula

LesTn'

sles , sont généralement fort médiocres. Il joint‘

ala

monotonie‘

a»sujet celle du style il a trop peu de senti

mens et beaucoup trop d’

esprit. On voit que ladouleurne

saurait passer de son ame jusque dans son style , et l’

on

croirait qu’

il s’

amuse de ses plaintes et de sesvers.

Ovide , né avec un génie facile et abondant , une ima

ginationriante et voluptueuse et comme aditMarmantel

Enfant gâté des M uses et des Grâces

De leurs trésors brillant dissipateur

Et des Plaisirs savant législateur.

Ovide était bien plus fait pour être le peintre des voluptés,

que le chantre du malheur. Ses trois livres des Amours ,

ouvrage de sa jeunesse , ont tout l’

éclat tou te lafraîcheur

de l’

âge , où il les composa il est impossible d’avoir plus

T E ST IM ON IA ET JU D I C IA

vous aime E lle ne tomberapasdu ciel , dit—il ilfanl laaler

eÀer. . Ne voilà—t-il pas une belle découverte? Viennent en

suite quantité de détails minutieux qu’

il faut renvoyer au

village des PehÏs—&ubs dans la carte de Tenim , et dont

quelques—nus pourraient être agréables dans une pièce ba

dine mais quine doivent pas être des leçons débitées d’

un

ton sérieux. L’

auteur y joint cinq ou six épisodes , plus

insipides plus déplacés les uns que les autres. Apropos

des spectacles , il raconte l’

enlèvement des Sabines s’

il

rent pro…efl h sdispositions que les femmes ont à aimer,il choisit décm ment la fable de Pasiphaé. En un.et ,

quoiqu’

il y ait quelques détails ingénieux etm1elques jolisvers , le tout ne présente qu

un ramage mesuré , et lafa

cilité de dire des riens en vers simples et négligés.

Ses Fastes , dont nous n’

avons que les six premiers li

vt es sont bien inférieurs mais ne sont pas nonplus sans

mérite cet ouvrage est aux Métamorphoses ce qu’

est un

dessin à un tableau . Les Fastes ont peu de coloris poé

tique ; mais on y remarque toujours lafacilité du trait . SesHéroïdes , sorte d

épîtres amoureuses que l’

on peut rap

pracherde sesF leg1es ont le défau t de se ressembler toutes

par le sujet . Ce sont toujours des amantes malheureuseset abandonnées ; c

est Phyllis quise plaint deDémophoan

Hypsipyle de Jason, Déjauire d’

Hercu le , Laodamie de Pro

tésilas , etc. On conçoit la monotonie qui résulte de cettesuite de plaintes , de reproches , de regrets qui reviennent

sans cesse ; mais on ne saurait employer plus d’

art et d’

es

prit à varier un fond si uniforme. Il y a même des marceaux touchans , et d

une sensibilité qui doit nous faire

comprendre aisément le grand succès qu’

obtint sa tragédie

de Médée. Nous ne l’

avons plus mais Quintilian a dit

qu’

elle faisait voir ce que l’

auteur aurait pu faire , s’

il avait

DE P. OV IDI O NAS ONE . 347

sa régler son génie , au lieu de s’

y abandonner. Il fau t

avoueren effet, avec les critiques lespluséclairés, qn’

Ovide,

dans tous ses ouvrages a plus au moins abusé d’

une fa

cilité toujours dangereuse quand on ne s’

en défie pas. Il

ne se refuse aucune manière de répéter la même pensée

et , quoique souvent elles soient tou tes agréables l’

une

nuit souvent al’

autre. On peu t luireprocher aussi les faux

brillans , les jeux de mots , les pemées fausses , la profu

sion des amemens Ainsi venant après Virgile , Horace et

Tibulle , les modèles de laperfection il amarqué le pre

mier de“ de ddüdenœ chez les Latins pour n’avoir pas

en un goût assez sévère et une compositionassez travaillée.

msromæ:ABRÉGÉE 111 LA 1.1rrÉu. ROMAINE ,

u n F. SCHΠLL

(Tom . I pag. 2 43 a“ 2 45 e t 2 46.

LESMétamorphoses, enquinze livres, sont le chef—d

œuvre

d’Ovide et luiassignent unrang parmi les premiers poètes

de l’

antiquité. Il y a réuni une suite de deux cent qua

rante-six fables de lamythologie, quicommencentau chaos,

et vont jusqu’

à la mort de César. Ce grand nombre de fa

bles est arrangé, autant qu’il était possible ,

en une suite

chronologique et ne forme qu’

un seul récit non inter

rompu . Le principal mérite du poète consiste dans l’

arti

fice qu’il a employépour réunirainsides objets disparates

et desévénemenspassés chez despeuplesdivers. Sesmovens

sont extrêmement variés. Tantôt l’esprit du poète découvreune ressemblance entre deux fables qu

il place l’

une à côté

de l’

autre pour formerdes peudans ; tantôt un dieu ou un

.:4s T E ST IMON IA ET morem

homme quia été le sujet d’

un récit , aété aussi acteur dans

un autre événement dont la narration est ainsi naturelle

ment amenée ; tantôt l’identité du local fournit le fil quiréunit des fables quin

’ont pas d

au tre analogie entre elles

Quelques métamorphoses sont placées comme épisode aumilieu d

un récit sans la forme d’

hymnes chantés par un

des acteurs ; d’

autres sont amenées par laconversation ; il

y en a qui sont rappprtées comme le sujet d’un tableau

que des mains industrieuses sont occupées à tracer sur un

tissu. Des…sont réunis en cercle ; un de ceux qu’

ona

coutume d’

y voir estabsent ; quelque malheur arrivé-dam

sa famille le retient son aventure devient le sujet d’

une

narration :elle éveille dans un des assistans le souvenir

d’

un malheur dont lui—même a été le témoin , et dont il

fait part à ses amis. Presque toujours les transitions sontsinaturelles que lafable paraît s

être présentée elle—même,

sans que le poète l’

eû t cherchée. Laforme dramatique que

l’

ouvrage a prise de cette manière , lui donne de la vie et

de la variété. Tou tes les fables finissent il est vrai par

unemétamorphose ; cette espèce d’

unifarmité tient à lana

ture du sujet , et on ne pourrait sans injustice la repro

cher au poète. Chaque fable forme un tableau accompli

des écarts et despassionsdont l’

homme est le jouet. L ’

ima

gination l’

esprit , la gaî té du poète brillent dans toute

cette composition on y remarque comme dans tous ses

ouvrages , le défaut de reproduire lamême idée sous tou tes

les formes , et de ne pouvoir quitter un objet aussi longtems qu

il lui fournit quelque détail agréable au spirituel.

Au reste , les métamorphoses elles-mêmes paraissent avoir

moinsd’

importance aux yeux du poète , que les fables aux

quelles elles tiennent ; il amême reçu quelques fables qui

ne se terminent pas par une métamorphose cependant il

350 T EST IMON I A ET JUD I C IA

lège , ont toujours de la peine acroire qu’un livre écrit

dans cette langue puisse avoir quelque intérêt cependant

il n’

existe peut—être pas , dans toute la littérature , un ou

vrage plus varié , plus piquant , plus agréable plus amu

sant , plus divertissant que les Métamorphoses d’

Ovide

c’

est la réunion de tout ce que l’

imagination des peuples

les plus ingénieux de tout ce que le génie des poètes de

l’antiquitéapu inventerdeplus aimable , de plus gracieux,

de plus surprenant , de plus merveilleux , de plus capable

de piquer la curiosité et de flatter ce goû t naturel atous

les hommes pour lü’üontes lesùblu et lesbm

songes. Il n’

y arien de plus insensé , de plusfou de plus

extravagant de plus semblable aux rêves d‘un cerveau en

délire que ces inventions brillantes des plus beaux esprits

de la Grèce. Mais convenons que , littéralement parlant ,‘

notre raison ne vau t pas leur folie à leur voix , toute la

nature s‘anime tou t l

univers se remplit de prestiges et de

miracles ; la terre et les cieux sont les théâtres des prodige:

lespluscharmans ou les plus sublimes ; chacune des étoiles

semées dans la voû te céleste devient une divinité ; l’

ombre

des bois le bord des ruisseaux , se peuplent d’

êtres en

chantés ; les fleurs de nos jardins intéressent parmille souvenirs attestent mille métamorphoses plus touchantes et

même plus instructives que toutes les leçons et toutes lesnomenclaturesde latriste botanique ; et l

herbedes champs

la plus simple trouve dans l’

antiquité des traditions et des

origines , un attrait qui fixe nos regards attache no tre es

prit , et captive délicieusement notre imagination charmée

Il y a peu de femmes bien élevées qui n’

aient entendu

parler de Narcisse de Pirame e_t Thisbé , de Philémon et

Baucis , de Phaéton et de ses sœurs de la métamorphose

de Daphné en laurier, d’

lo en génisse d’Actéon en cerf:

DE P. O V ID I O NASON E . 35 |

il y amême peu de jeunes demoiselles dans les lycées pom

peux , où l’

on forme aujourd’

hui leur enfance , quine as

chent mieux lamythologie que leur catéchisme , et quine

soient plus en état de répondre sur la religion des payens

que sur la leur ; le plus brillant de nos spectacles ne vit

pourainsidire , que des alimens qu’

il puise dans lesfictions

antiques ; et l’

Opéra n’

est, en quelque sorte , qu

’un dic

tionnaire de la fable en action. Voltaire a très-bien dit

Sinos peuples nouveaux sont chrétiens à lamesse

Ils sont payans à l’

opera.

Quel doit donc être 1mtérêt et l’

agrément d’

un poème

qui est le centre , et qu’

on peut regarder comme la source

d’

une instruction si attrayante , d’

une étude si douce , de

tant d’

amusemens enchanteurs !Ovide , qu’

on aime à ré

présenter comme un poète aimable comme un écrivain

léger , frivole , badin en qui l’

on ne voit que le chantre

des amours le législateur de Cytbère l’

oracle de laga

lanterie , était un homme fort savant :s’

il y avait en à

Rome une académie de belles lettres , il aurait été très

digne d’

en être ce n’

est que dans nos temsmodernes que

l’

esprit le talent , le génie l’am bilité les grâces sem

blent avoir fait divorce avec le savoir Homère était très

érudit ; il passe pour le plus grand géographe de l’

anti

quité et il savait au moins autant d’anatomie que Poda

lire et Chiron ; le docte Varron ne connaissait pas mieux

les antiquités et les origines de Rome de laToscane , de

la Grande Grèce , de l’

Italie entière , que Virgile , qui les

a si bien développées et décrites dans les derniers chants

de l’

Enéide ; et même l’

auteur des Géorgiques latines eu

tendait probablement mieux l’

économie rustique l’agri

culture l’

art du jardinage que l’

écrivain à qui nous de

352 T EST IM ON IA ET JUD I C IA

vous le poème plus ingénieux .que solide des Géorgiques

françaises , et le poème desd ardins , si joli, si mignard,si étincelant et si frivole ; il n

y avait à Rome ni augure

ni aruspice, ni grand-

prêtre de_Cybèle ni grand-

prêtre

de }upiter , qui fû t plus versé plus profond qu’Ovide

dans la connaissance de la religion et des cérémonies re

ligieuses son poème des Fastes en fait foi c’

est un trésor

d’

érudition théologique je suis persuadé que nous avons

peu de théologiens ,’

anciens licenciés d’

anciens docteurs

de Sorbonne quipossèdent mieux nos antiquités sacrées,

qui aient plus étudié les rite , les usages , les traditions de

notre culte , que le poète latin n’

avait approfondi ceuxdu

paganisme ; et nos rimeurs modernes, pleins de confiance

dans leur génie sans études , sans instructions , sans avoir

même réfléchi sur leur art , s’imaginent que pour faire debons ouvrages et pour arriver à lagloire, il suffi t de savoir

combinerune vingtaine demots , assemblerquelques rimes

oiseuses , et remplir la feuille et le revers d’

hémistiches

parasites le talentmême le plus heureux avorte , quand il

n’

est point développé par le travail fécondé par une forte

culture , nourri et soutenu par des connaissances solides

voilà ce qu’

il faut sans cesse redire et ce qu’

on ne doit

pas se lasser de répéter.

Les Métamomboæs ne sont pas une preuve moins frap

pante de l’

érudition d’

Ovide elle était telle , que souvent

il n’a pu s

’empêcher d

’en abuser, comme il abusait de son

esprit de son talent , de son imagination de sa facilité ,

de tous les dons que lanature luiavait prodigués avec une

si grande profusion. Il y a trop de mythologie dans ses

ouvrages ; je ne dis point dans sesMétamorphoses et dansses Fastes dont lamythologie est le fond et le sujet ; maisdans ses Élégies , dans ses Tristes , Qns Ÿ ‘ poème des

.ëâ‘

354 TEST IMONIA ET JUDIC IA DE P. ovmm.

chir de tels obstacles , ou plutôt qui pû t se jouer ainsi(lesplus grandes diŒm ltés. Le bonheur de l

exécution excuse

la témérité du projet il n’

est guère possible d’

être plus

hardi et plus heureux ; les Métamvpfioæs sont un tour (le

force , mais un tour de force fait:avec tant de grâce , avec

tant d’aisanœ avec un succès qui écarte sibien toute idée

de violence , d’

effort et de peine , qu’

on est tenté de croire

que l’

extrême difficulté du sujet , loin d’

être une barrière

pour la verve et l’

imagination du poète a servi de véhi

cule son fi nie dangereux exemple qui perdrait qui

conque voudrait'

lesuivre, sans avoir lesmünesm me:

dans le talent et lamême mobilité dans l'esprit:en. lit

térature, comme dans tout le reste , les exceptionsœ savi

raient faire loi et les invoquer , ce n’est point

justice mais exiger un pñvilége.

l’ l N lS TES‘

I‘

!I ONlORUM ET JUDIC IORUM DE OVIDIO NASON£ .

NOT ITIA L ITERAR IA

P. OV ID10 NA80NE .

AVERT IS SEMEN T .

Si Ovide n’

est pas un écrivainaussr parfait que Virgile et

Horace les sujetsou'

il et traités avec tous les taleusde l'

esprit

et toutes les ressources de la plus brillante imagia l'

ont

ses ouvrages presque aussi souvent que ceux de ses illustres

cius l’

av‘

ait ébauché dès les premüm années da r siècle.

Les éditeurs de l’

OVIDE de Deux—Ponts I’

ont confirmé avec

succès en 1 783 ; mais ceux de I'

OV1DE de Strasbourg ,en

1807 l’

ont bienperfectionné. Je rn'

honorerai de suivre les

traces de ces savons hommes ; heureux si à l'

aide de quelques

corrections et de nombreuses additions je réussis à présentersur Ovide une notice littéraire et bibliographique qui ne laisse

presque rien à désirer

DE ovmm NASONE . 359

962 . Alias memorat Harduinus in numis urbium illustra

tis . Neque vero ex ea quad nulli exstent T omitani numi

Augusto…honori percussi ante T rajanum , reste colli

gas, Tomüsnosnonparaisse imperiaRomano, Augusti tem

pore quam sblegntum illoab Augusto Ovidium ipse _p0etn

non patiatur nos dubitare . Exsilium vero ipsum indignius

fert Baudiu s in farragine carminum pag . 63 1 quam ipse

tu lit Ovidiu s. Enenim judice

Nulla potest tantum feritatem abvoÏvere causaNullus patricia fietas ab arte color

Sen quad aware doces submotus ab urbe Quirini es ,Sive quad an anum videris horribile.

Nam quad te memorant sobolewtemerassc tyranni,

in mares non cadit ista tuos

Nec œor esta tamen,fuerit tibiJulia cardi ,

Julia tam multis nobilitato precis etc.

Idcirœne Tomas trammitti Romula Siren

Dehuit et Latins deseruiæ e lares?

Nec venia dignos fuit inter probra tot nnns

E t vates et amans et generosas eques e tc.

Aliud visum auctori hexastichi quad infra adscripsi

Tu qui virgineos temerastî carmine vultus

Deme tuis lauras ,_

serta pudica comis.

Ista decent castos Heliconia signa poetas

Sannatiaherbe caput cingat amara tunm .

Gedat PegasidisPantimittendus ad undas ,

Ingenio periit quimains ipse sua.

Qu ede calamo ejus argenteo et sepu lchro inMasciareper

Baudio jungendus Gallm scripta M . Des/aude: in libro Parisiis et

Amstel. r7 15 ia—ra edito , l‘

Art de ne pw‘

nt s’ennu; er , cap. 5

De calamo Ovidii be c Hercules Ciaùnus in Ovidii vita Isabella

Paunaniæ regina circiterannum 1540 Ovidii calamum ex argento Tan

runi que est urbs inferioris Pannonic astendit Petra Angelo Bargc a

qui hoc ipsum mihi narravit , cum bac inscriptione 0vùüï Na ouri:ca

lamus qui non multo ante id tempus sub quibusdam antiquis m inis

fuerst repertus. Bum regina ipsa plurimi faeiebat e t veluti rem sectam

360 nomma tu ssu m

to feruntur , ea fabu lisperme lector adscribet , perinde ut

quad nuper scripsit M ironiusrelegatum in Calabriam.

V id . Bellara Descriptionem sepu lchriNasonum T . XII

Thes. Ant . Græv . pag . 1 038. Ia._Antonins Campanus,

Aprutinu5 episc0pus , libro septimaCarminum pag. 1 76

edit . Lips. Snlmonem Ovidiipatriam , itade bac cive sno

g loriantem inducit

Sim licet armorum tot millibus inclytaSuimo

E t Pelignorum gloria prima farar

N il habuiOvidio majus Nasane pac ta ;Soins is immensas vel mihi præstat opes.

Æ tates shenat labuntur regna, sednnns

Durat et in pretia est posteritatis honos.

Hercu les Ciofanm Snlm0nensis cu jns au tant ernditæ

inOvidium gentilem suum n0tœ', descriptionem Sulmonis

V ita:Ovidii præmisit , Aquilæ 1 578 ,ia Confer Petr.

Antonium Corsignanum de viris il lustribus Marsorum

cap . 2 ; Ovidii effigies (nisiV ediiPolliouia potins u t NA

}:ttN legerint viri eruditi pr0 postrem is literis nominis’

fl l

XAPEQN ) in numo apud illustrem Spanhemium Dias . de

11511 numismatnm pag. 54 T om . I, edit.Londinens.Vid.

et pag . 7 19 .

earum babahat. De eadem calamo Cœlius Cala gänus , qui et ipse in

Sarmatia fuit in elegiaqua Scytharum mares deseribit etc . T umulum

paetœ, past inventos sciliœt Ciceronis de Republ. libros, in mediaMascia

repertum narrst Isaac. Bullartus in Academia Scientiamm et Artium

tom . 1 pag. 87 in V ita Jam ais Zamoscii tumulaque iuseriptum car

men H ie situs est vates , quem Divi Ce saris iraAugusti Lada ccdere

j ussit humo. Sc pc miservoluit patñisœcumbere terris , Sed frustra hunc

illi fatadedere lacum. Idem tetrasticbon refert Sim . Stamv0lsim inmo

numentis Sarmatarum Cracov. 1655 , in-f0l. pag. 304.

Vo; age du Levant , par de l'

icone , à Liège , 1 73 1 ia-B°. tam . I ,

pag . ra7 Près du rivage de la mer Naim , du cété de l'Europe , au Wii de::

vieilles tours prespur rur‘

nées ça’

on appelle les tom l e Léandre . Quelqu e

unrprétendent qu’elles ont servi de primes Ovide 9uor

yue !’

dùlor‘

re assure

qu‘

il/‘

ai relégué en Calabre.

M em e est Is masqm de Saumery é«.n‘

sainM u tant. On a de lui p lusieur: «ntm w' t el‘as B .

36 2 NO T I T I A 'L IT E RAR I A

pondentes , et inter Ovidii poematapast ed . Venet . 1 485

et P…nsem 1 489 sæpius vulgatas 1 U1iæis ad Pene

lopen a. Demoflzoonäs ad Play-”idem , 3 . Paridis ad

Œnonen. Non nœ fi1git , Vassium petrem in lib . de poe

tis latinis eas 8ebino ind ignes indica e sed malumus sen

tentiæ aliaram virarum d0ctomm mbm ibere , qu ibus ge

nu inæ Sabini videntur ; in h is Nicolai Heinsii , qu i etiam

notis illustravit . In duos libros divisas fu isse tradit auctor

V itæ , quam e MS . Fam es. edidit N . Heinsius .

H eroidarummanuscriptum codicem non contemnendum

servat Bibl, Gotham . Exstant in cas notæ Jani Pm basü

Romani Joan . Scopœ Ac ronis Bamb i, Baptista:Egrm

tii Jodoci Badü , ne dia m illorum, qui totam Ovidium

illustrarunt ut G reg or. B e Jas . H icy lli Her

culis Ci0fani etc . Epistolas Heroidum Ovidii exempla ef

fimœre latino carmine E obanu s H amas Balduinm Cabi

lawins Jo . M eursiw, e t in sacrarum Heroidum libris Clau

dius Emen0æ uspag . 99 1 sqq . opemm . Didanis adE ucum

epifl olæ resp0ndit Nic . Heinsius , pag . ar 1 p0ematum ;

Phœdræ adHipp01ytum Sidronim S . I Epis tola Uliæis ad

Penel0pen prœter rem pro inedita venditatur in Ceb logo

Bibl . lectissimæ Sarrazianæ ,n . 1 7 70 ; in pag. 1 7 5.

I l . Amarum libri I I I , memorati Ovidio Art . III 343

Deve tribus libris, titulus q uas signat Amorum

B lige quad dad limolliter ore legas.

Hinc palet falli Hermolaum Barbarum qui illas libros

laudat sub titu lo Corinnæ Ovidii vel anotarem gloæ arum

veterum quas servo MSS et Jeremiam de M ontagnano ,

qu i m Epitoma Sapientiæ Venet . 1505 in edita vocat

Ovidium sine titu lo . Qu inque primum libros Nasa illins ar

B anc Eph tolam e mm uscripto in qua sine nomiue anchoris Ovi

disais adjuncts erat recenset et illustrst Eustachius Sm rüus Ana

lect. 1 1 .

DE P. O V ID IO NAS'

ONE 363

gumenti scripserat sed duos sustulit ut apparet ex hoc

epig‘

rammste ipsius prœfixo

Quimodo Nasanis fueramns quinque libelli

Tres sumus , hoc illi prætnlit auctor opus.

Ut jam nulla tibi nossit legisse voluph s ,

At levior demtis pœna duabus erit.

De 11sdem videtur intelligendus au ctor vitæ quam e Ç 0

dice Farnæ iano edidit Nic . Heinsius Scripsit inde

Epistola quasdam ad T iberu filiam,sub fal so nom ine ac

fict0 Garinaminscriptss que propter crimen læsæ majes

tstis combusæ fueruu t . Inde et exsilium meru it . Super

stites ceteros i…Alberti III, arch iducis Austriæ, in pro

sam G ermanicsm conversas servat Bibliotheca Cœssrea

Vindob0nem is. Vide Lambecium lib . Il pag . 985 .

III Artis amatoriæ libri to…:sic enim vetœtissima

exemplaria imcribunt has libros, teste Salmasio de Usu

ris pag. 2 80. Eos anna æ tatis XL I . scripsit Ovidius , ob

quas exsilio damnatum ab Augu sto legas apud Aurelium

V ictorem in vita Augusti et Frecu lphum VIII , 1a, Chro

nici ; atqu e decet ipse Ovidius T rist. III XIV, 6 Arti

bns , artifici quæ nocuere sua. De iisdem intelligenda ,

qua:max quam scriptis su is reliquia fugum sive exsilium

dictum negasset subjungit «_

T res mih i sunt nati canta

gia nostra secu ti. Ab Ovidio titu lum mutuati sunt Pet .

Jacobus Martellas Bonou iem is , qui carmen edidit Itali

cum tribus distinct…cantibus de arte amandi Deum

L’

Arte d’

aomar Dia , Bononiæ 1698 , in et T hom . Ra

vas1nus Permen3 1s in carmine Latino elegia00 de Arte

Am ndi S .Mariam Libri I l , Mutinæ 1 706 , ia Angli

co carmine fl eArt of Love , artem amandi, Nason1s imi

tat1ou e et castis non indignam aurihus,scripsitW. King

XIV libris Londini editam 1 7 14 ia Gallica Gonge de

Cessières , Parisiis 1 750 , ia et P. Jas. Bernard 1 780 ,

in G ermanico Anonymus Berolini 1 794 , ia

366 N OT I T IA L I T ERAR IA

Rænen 1 et Colou ieusi editionibus‘

sed inprimis sceatas

primasVenetæ et Florentini Codicis fidem ,argumenta li

brarum XIV emeudavit , notisque illustravit , et libran

XV , ex editione Ræneriana addidit 1n Tama posteriore

Stoæ disticha Basil . 1544 in et Visiti M aur-t‘

ai Piceni

Epitome in Ovidii Metamorphoses per singq fabulas,

carmine hen metro etpæ tsmfl ro descripta,Afi 1fi &. 1äôæ

in Jo . Paschii tetru tieba et Virgihï Solisw_

0nes in Me

tamorpboses Francof. 1596 ia Icones Qypn‘

au

Passæ o cum epigmmmatibus Latinis et G ermanieisAnto

nii Guiliemi Salsmanrti Arnhem . 1 507 , ia

Ovidii Metamorphoses per Hubertwn Goltz imn qm’

n

quaginta duabus tabulis icanum illmtm tæ ,folio oblongo,

fuere in Bibl . Menarsim a, psg. 52 . Imaginibns arc de

scriptis præter alias illustmverunt etiam Jo . Weichard deValvasor , additis quavis pagina epigrammatü Wagen

spergi 1580 ia-fol . et Ant . Tempesta Amstelodami

apud Cnil . Janssonium in Elegantissim e vero omnium

D esnos in Collection originale des tableauæ les plus intéres

sans des M étamorphoses d’

Ovide Paris 1 768 cui præi

verant dure editiones splendidæParisinæ alteraan . 1655

altera 1 733 hoc titulo Collection originale de: tableaux

les plus intéressons des M é tamorphoses d’

Ovide , publiée

en 1655 par M . l‘

Abbé de Marolles , imprimée à Paris la

année et pour la premièrefois sous le titre de T a

bleaux du T emple desMuses représentent les vertus et les

vices sur les pb s illustres Fables de l’

antiquité peintspar

Diepenbek élève de P. P. Rubens et présentés au public

tels que M . Faverea u les afait ex écuter par le Sr. B loc

Ejusdem Ovidius Satyrîcus MSS pluribus quam cnxx iconibus ar

natus, memoratur in præclaro ejus open vernaculo EM l es Ha ro”…Grain , lib. V I pag. 369.

DE P. OV ID I O NAS ONE . 37 1

matis eelebn vit, Paris. 16 74:Baptista:Mcnflmm‘

festorum

sacr0ru1m libri XII , quas Ovidii imitatione‘compoæ it

sæpifl editi mnt , ut Paris. 15 1 3 in—fol . A.rgbntor. 152 0

in-4° Medioh n. 1 540 Antwerp. 1576 in T om . I l

Opp.

JWoolæ '

AnJWtifu tos sacros bis verbis inter elie laudat Justus Lipsius

Carmina g i e quipes—as maten

e en…V IL I h

:üs æ sive I M…E‘egx‘

nmm libn'

17 . Jose

pb‘

as 50Œger ;'

sub Yv0nis VHüom ri *nomine latens, in

lom…æ ræ sR_

0b . T itii‘, p . 1 05 T iti ,

fl ip—'tW d œü uä, ü Œ u l n…libi‘08. EÔd€m gü*

Trisfi e,de T ñütibnä«

, et Pontu‘

m , dePont0 inseripsm nta

Bam:veuu n observatioüem perstrinxit I sœbm'

Du'

portus

Pom :pag. 187 .

V III . Epistola…=P0n…m l,sive e Ponta Ebn

IV,

versibus elegia. In hos quou libros exsteùt‘

collectaJoannisWeüzü, viri docti

et flilnnt‘is in et m on:

16 10, in—f0l. De’

00mmm tario k ribul . Merula'

et Phil .

Thæ dofl‘

Vupoortenii'

notis ali…qü e dicem'

iufn .= E

dudb11s !MSS 'Fabricii Bmendefi0ra reddidit Gis‘

elinus,‘

sive Fabricius ipse .

IXÏIBù, sive Dim:in Ibin 3 carmine Elegi_‘

aco ver

Add:la Fa b :Je I'Ëflùe par A“ . 611q et le: Ferte: a: le:

torum Ovid11 Gall”…Desaiutan; u Pl t £ tom. 1 pag. 13 sqq.

Tn‘

:ü'

a potins quam Je I h‘

:h‘

h x insaibendos esse bosce libros nota

verat iam Jul. C es. Scaliger, lib. Il l , œp. 1 2 6 sive nlt. Pœ tkeæ

Ibis avis Æ gyptia M p p p ; cœp ivç , de qua Plutarcbus , de So

lertia Animal. pag. 974. Auctor h goges Galeno adscript. tom. W,

fN0T 1T IA L IT ERARI Asuum amplias sesbentornm . Cœlius Rhodiginus XIII

Antiquar. Lection. 11 Cacilias Minutinnus Apu leius sit,

Corvinum (Bom ina et alii malaut Hygim ) ab Ovidio

Ibin appellatnm esse ex avis fœditate , cu iventrem rostro

pnrgare iusitnm sit et 1100 ex Callimachi imitatione.

Ovidius ipse , v. 45 1

Et qnibns exiguo volucrü «let libello est

De Callimachi poemata adversus Apollonium Rhodium,

cu jus titulus erat Ibis , et quod“

pridem intercidit , dixi

lib . I II Bibl . Græcæ , cap . xxx , pag. 486. In Ib inOvidii

exstat vetns interpres Gyn l«ln et aliis l audata , tu.

Chn‘

:t . Zam tt1‘

, Venet . 15 15 , in—fol . Carm ipmn m

Meü m0rpbœi et libris Pastoram , editum castet sine

et loco in—fol . et Venet . 1 484 , ia—fol . ibid. . eu—1495 ,…… Comm . eruditusDionysüW Baa

sii, equitisDolphinatü , œmmentnrins pr0<fi itù‘ d. 1633 ,

in atque iterum 166 1 , in additovetere

qu i in priore edit .desideratur. Is pag . 3 4 , seq . de hujus

carminis editionibus et interpretibns videndus est . Vou

rem interpretem alim ab edito evolvit Cœlius Rho«fg i

nus, atque Turnebus dolet luci non datum lib . IX , 2 5

Adversar. Quoèl et annotatum a veteri interprete fuen t ,

cu jus scrinia alii interpretes compilamnt , et scripta etsi

cap. 1 , pag. 37 1 ; et Galenus , de venu Secüone contra M sn—am ,

tom. X cap. pag. 399 edit. Paris. Confer Alcini emblema 87 et

Aldrovandi 0rnitbologiam tom. III , lib. XX , cap. 111 , pag .

Auctor la goges Galeno adscriptæ , cap. 1 et Plinius , V III , sy_ ,

H ist. notant inde banc avem ad dystrñs usum invéniendum bomifi us

ansam pm buiæe. Effigiem ejus babes in Tbesanro Gr”iano AntiquitRom. tom. V , pag. 796.

Labbeus , Bibl. novaMSS pag. 46 , memorat BemardiMm tti qui

rhetorîœm Bononia docuit subann. 1459 , expositionem in PoemaOvidiiadversus Ibin.

3 74 NOT'IT IA

‘m T ERARIA

grain illustravit Erasmus , Basilea 152 4 et apud Gryph.

1 546, in et Tom . I Opp . In Nusem Ovidiamm Erasmi

præfatio legitur inter e jus Epist ..XXIX , 1 6 , qui poema

tion illud Joanni -Moro , T hom filio , dicavib*0bsm a

tiones Hercuh‘

:Ciofani prodiemnt Snlm ne , 1593 ,1 in

D E PE RD I'

I‘

A.

D eperdäa Ovidii scripts diligenter enumerat Gyraldusz

in h is sex libros postremos Pastoram de quibus supra,

et Modem Tragædiam Qu intiliano X 1 et dialogo de

Oratoribus, cap . 1 2 laudatum .Ofi dius ipse Trist . II , 553.

.

Et dedimmm ich n ivun con—m ‘

»

Queque gravü debet verbacotbumusbebet.

Versam hunc ex illaafi'

ert Qu intilianns , VIII , 5

Sen m potui perdeœ an possin rogas?

quod Petrus Burmannus observat expressum . e: hoc V ir

gilii in Ciri, vers . 2 75

U tme si seru m potes , ne pa deœ.mali&

SenecaPaterSuasoria tertia: Hoc autem dicebat Gallio

Nasoni suo valde placu isse itaquc fecisse quod in multis

1111 13 versibu s V irgilii fecerat , non surripiendi causa sed

palam imitandi hoc animo , ut vellet agnos0i. Esse au tem

in tragœdia ejus fef or huc i”uc u t pkna Deo ._Quoniam

diserte Seneca , iterumque affirmat , plena . Deo dictufl1

esse imitatione V 1rg1]11 non occurrit alinsM aronis locus ,

qu i huc faciat , quam tritus ille 1n Eclegis , Javis omnia

plena , quorum verborum non alia mea sententia , quam

bæc , totns Deo.plenus sum ,

‘illi mea carmina cum . Ex his

1p31s porn Fabii '

et Senecœ locis patet , aliam longe esse

Medea»:Osidü &le q ua Tertull im us carmine scri

DE r. OV I D I O NASONE . 375

heroi00 , et er‘

merisV iñgilianîs versibus contexüm , quam

habuit Pirebln imenu et Salmœius , a quo acceptum ini

tium illius edidit P. Scriverius 1n fragmentisn icorum,

causis co1‘ruptæ eloquent1æ , cap . 1 2 Nec u llns Asinii aut

M em læ liber tam illustris est, quam M edea Ovidii au t

VariiTbyœtæ . 11 Aliorum, qub scripserat Ovidius bic est

index :Ds…m , Contrwar:iæ , et Saasofi æ .; quibus

“ laisse Nm…ta thtur Seneca Conù‘

overs. 10 ; .disci

palamrhetorisArellii Fassi e t Porcii Lattonia admira

tore_

m . M stapfitœü PhænomenonAmd , Lactant . II , 5,

et Probus in Georgia V irgilii. lEp1‘

g… , de qu ibus

vide Politim üm asp . 59 ; Min:. et fragments Ovidii aNic .

Hein:incollecte . Liber inmala:Po‘

etas . Quintilianns VI3 : Adjuvant nrbanitstem et versus commode positi seu

toti ut sont , quad adeo'facile est , u t Ovidius ex tetrasti

cbo Maori carmine (id est , poemate tc trasticbis constante)librum 1nmalœ poetas composnerit . Triua Cæ san

°

s

Tiberiide Illyriis, III , ia e Ponte . Carmen de landibus

Augustij am defimcä, sermone Getico Ovidius 1pss IV ,

1 3 , e Ponto. Ds bellaActiaoo ad T iberium libri Il . Vati

8 U PPO S I'I‘A OV I D IO .

I . ConsoIatio ad LiviamAugustum de morte Drusi Ne

ronis, quæ sub Ovidii nomine prodiit Venet . 14ya, in—fol.

cum Probæ Vügiliocent0nibns atqu e Ovidio in variis

codd. MSS tribu itnr Pedonü AÆinovam‘

est,u t dictu

m

supra c . 1 2 . Pedonem hunc æqualem suum Ovidius side

reum vocare non dubt ,IV , 6 , e Pou to. Consolationem

banc Ovidio præh r rem etiam adscripsit Pasœratius , et

Barthius LII] 13 Adversar.

376 son r u 1.rren.u u

u triusqu e lingnz , pag 198 seq . I o . T extoris Ofi cina,

pag . 2 80 seq . ; Andr . Scbottns , II . 5 1, Observat. Hu

man. I nlins Ce sar Bnlengerm de vem ti0ne C‘

1rci cap .

2 0 pag . 76 seq . Samuel Bœbartus in lim ine Hi…ici

et Frid . Hofmannus in Epigrammatis , pag . 158 seq . G t æœ

quadam de vocibus animalinm vocabula babes apud Cæsa

riom qu . LXXV III pag . 2 18 latina apud Am oninm

Epîgr. LXXV I . Sed de vocabu lis , quibus Grad e t La

tini voce:aviam et aliorum m imalium exprimant , præter

ante laudata et Apuleinm in Floridis V incentinm Bel

lovacensem XXII 6 ; Specu li naturalis ex libro Papiæ ,

CbM vüe h Tu gm m do lîbfi fifl bæ , cap. 1 et a.

380 NOT IT IA LITERARIA

Ovidii, et alia quadam nomine suompprm

junctim vnlgavit auctoribusque suis m uæ riptomm ope

magnum partem restituit Gd dasflu Francof. 16 10 in

In eo volumine occurrunt Epigrammata achd n fiœ de

VirgiliiXII libris Æneidos EpistolaOvidiana Penelopa

ad Ulixem , Græce reddita a 00 010 Utenbovio Ovidii

iunioris somnus CorneliiMaximianiGalli amores sive se:

elegis libellas de qu ibus dixi capite superiore . In

exemplo hu jun editionis quod exstat Hamburgi in Bibl.

Joannes variæ lectiones e manuscripto Codice adicas

sunt manu Frid. Lindebrogii quibus nonpaucaemeuda

tur et supplentur Ofilii Sergüni Elegia de police Albii

Ovidii Juventini elegia de Philomela Ju lii Sperati elegia

ejusdem argnmenti PampbiliMauriliani Pm pbflu , sive

de arte amandi Elegia:LXIII De Vetula, libri III cnm

præf. Leonis Protonotarii Bedæ Venerabilis elegiæ II , de

Cuculo BenigniFloriacensis elegiade excidioTrois: Be»

nardini CilæniiVeronensis , qu i Friderici III Imp. tem

poribus vixit , Amores , b . e . libellas elegiarum sive Oda

rum xxu , ad Jol iem , editas antes sub falso nomine Fran

ciseiOctsvii :Antonii Godri Urcei Bonouienaia Rhythmus

die S . Martini pronontistus. B enique claudit banc collec

tionem Goldu tinam elegis Baptistæ Mantuani Cam elitæ

contraPoetas impudiœ loquentes. Cbrist_

ianus Daumius in

Epistolaad Joscb . Fellerum Vetu läm Pseudo—M

Pampbilum et alia 0pu:æ la Goldastus se primum exmem

branis edere ratus est at ego habui editiones recenter

inventa typographia natas membranis illis longe meliom

et locupletiora . Ideo quam Vossius et alii st inde quæ in

Haim Manrilianimeminit Guermundus commenh rio in artemPdaciani. Ein:vero elegias et libros de Vetula quo: ipsos quoque aMau

f iliano scripts:Bartbius coniiciebat , cum manuscñpto contulit in coden

calice Lindebrogius.

Jo .

°

Frid. Peilerimonumentavaria inedita trimestriXI pag. 61 1 .

384 N OT IT IA L IT ER"

AR IA

cust. et .pag. caterm quand lectionem ab editionibus recmfio

ribus si pauœ qumlam leviora u cipias raro discedens teste

Frq tægio in Apparat literar. tom. pag. 476 seq. Cf. Sm iller

in Bibl. Acad. lngolstfl b incunab. typ. Faso. l pag. 36 et Denis

Annal. typ. Suppl . Part. I pag. 8.

Romana I , qua princepsOperam habetur , duobus voluminibus

ñu—fol. compœbcnss , ex recognitione Jo. Andrea Al a. Vo

lumen l complecütur libros Metam0rpboscon quibus pramissa

est Joan. Andreæ EpistolaadPaullum Il , dataRome qmn£odecinn

kai. Aug. M . COCO. LXXI . ln fine legunt …Aspicis illustris lector quicumque libellos

Si cupis artificum nominanosse lege

Aspen ridebia cognomina tentons forsan

M idget ars musia inscia verba virum.

Conradus Suueynbeim Am oldns Pannarlsque magistri

Rome impresscmnt talis multa simul.

Petrus cum fratre Francisco M aximus ambo

Huic operi apta…contrib…damnm .

Volumen l l 11sdem typis eodemque forte anno impresm , habet

Amorum libros I l l E legias de Arte Amandi Pulicœ , (le Re

medio Amoris Consolationem ad Liviam Epistolas fl eroides ,

Nuccm Medicatam faciem Ibin libros Trisfinm de Ponta et

Fastos. In fine horum legitur Finis VI üômmm Fastorum Ovidii-cd Ti. Cœsarm Gem nicumAug. Maitt. pag. 303 Panzer

tom. l l , pag. 43 5. Huius editionis non nisi 550 exempla-ia em i

gata fuisse ,1estatur lndex librorum ab A m. Pannarts et Cour.

Sweynbeîm impresmrum.

Bononiensis operam ia—fol. FranciscoPmæolam mœgnifi

et Francisco G onsagæ ,wdim liMantuano dicata. Post dedicatio

nem sequitur Vita Ovidii ad cujus calcem legitur Huins opu s

omnia Medea excepta, et triumpho Cæsaris et libello illo Pon

tica linguacomposiæ qua:incut iutemporum perierunt , BALTB ESAh

Azoovmos , civis Bononiensù bonesfissimo loco natus muams

IN sva c1vrran—z AM ‘

IS mm sæonm INVENTOR , et summa ne

cessitudine mihi conjuncüssiu_ms ad utilitatem humani generis im

pressit. M. CCCC. LXXI . Char. Rom. sine sign. cust. ct pag.

Maitt . P.

“8‘ 307 ; Panscr , tom. 1 , pag.noé ; coll. tom. IV, pag.:4:

386 NOT I T IA L I T ERARIA

tom ,“ pag. 1&…W fi Com æ ñ in Mæ täkm , ea efensioæ

d Com fi o in lbù Oüfi , edente Job. Calpburnio. lnfine:

Jacobi de Rubeis natione Gallici, anno salutioM . CCCC . LXXWldibus Septembris. Nicolao Marœllo duce Veneüamm. ia—foL

Pann e , tom. Il l pag. 1 05.

1475.

Metamorphoses cum Epistola Boni Accursu acl magnifiq u

equitem Ciccbum Simone“ , et vita Ovidii a Bom nrsio eol

lecta. In fine MeAiolani impressum per magis…Pbüippm

Je LangniaM o… , 1475, die 5Junii. 11 ia—foL—Pmser ,

tom. Il pag. 19 seq.

1476.

Mehmorphom in—fol. Præmissa est Epistola a(l Franc . Gon

sagam , cum pœtœ vita in cujus fine:MCCCCLm L In operis

ealœ legnntur bi versus

Finibns Am nio mot:: qui Cn aria in est

Aq nän tuannnc m ou tu ope

B ac modo œtbem &uemh 1r Ovidius

Non tua letl1eis fane poriret aquis

Carmine inœquali band tantum cantata Corinm

Te m oral quantum Naso poeta libens:

Dnm regit Aloides populos in pace feroces

Impressum hoc formü est cito majus opus.

Ergo Fm ariæ perAugustinum Camerium Char. rom. sine sign.

et pag.absque loci et typognmentione.— s er, tom. IV , p . 3 94.

bus Ooü ii , legitur Impressum Parma ductu et impensis meiStephani Gou lli Lugdunensis , M . CCCC . LXXV II

,die primo

Julii. Maitt. lnd. I l p, 1 09 ; n nich neue Nacht . tom . Il

pag. 73 , ubi uberior notifia ; Panser , tom. l l , pag . 35 1 seq.

DE ovnm o NASONE . 395

1 493.

Veneû: VI Operum. Veneù‘

i: per Cbri3 10phomm de Panic.

ia—foL Pamer , tom. I l l pag. 340.

Heroides Epifl olæ cum comment Ant. Volsci et Ubefl ini Cns

cenfimtiæ Ace. Saphus Epistola et über in Ibin cum comment

Domitii Calderini. In fine Et sic est finis hujus operis in quo

bæc omma continentur, etc . Quod opus fideliter accuraüu îme«;ue

impressum fuit Venefiis per Marünum de Ron do de Lam onibus

et Chñstopbom de qiefis anügnato (sic ) Cm onensem socios.

M. CCCC. LX…l l l , n x Kalend. Januarii.Lans Deo. ih—fol.

min.— Panm , tom. IV , pag . 447 .

com. Il l pag. 334. Vide ad ann. 1494.

Meh mœpbæ es cum integris ac…fissim‘

isBapt (Regu)enarraliouflms et nprebemioue illarum inepüamm quibus uhimu

Quamnio prime edifionis fuit inquiœ tus. In fine Ad lectorm .

Si quid forte litterm m immuh üone transpositione invm ione

appœiüone omiu iom aliam depu vafione ofl‘

enderis studiose

lector id conecfioni:äfiwlfi li adœribas rogat SimonTiciùm sis

cognomento bibihqua, cujus industriaRaph. Begins in boc opere

describm usus est Veneüis principe feliciss. Augmüno Barba

dico—œpfi'

mo Idus Septembres MGCCCXCIII . in—foi.— Pam ,

tom. I l l pag. 340.

1494

De Arte Amandi et de Remedio Amoris cum commento. In

fine Enarmtiones inOvidium de Arte Amandi et de Remedio‘

A…diligenter et accurate compositas a Bar1holomœo Merula

Mantuano. Impr& it Venetfis vir solers et lndœtüua Joannes de

Tridino alias T 2 cuinns. Anno a lutü M. OCCC . LXXXXIIII

W N…“ (in aliir…laribus ,—ab Nom

Augmdno Bü h dlæ dune lnclytb ec fœlirissimo. ia—fol Bibl.

Acad.Heidelb&g.

M morphorü cum intq ris ae emmè fissimia Raph. B egu

enam fionibus et repnbe—ione“brum ineptiurum quibus ulümm

qualeœio pñmæ editionis H t inquinata . Pmmittuntur operi:

402 NO T I T IA L I T ERAR IA

runt Tortellii orthogr. Panzer tom. IV , pag. 1 70 . E jusdemeditionis exemplum qdod simul continct libros Fastorum é tat

Ha lesias in Suppl. ad brev. Natit Lit. Ram. P. 1 pag. 449.

Metamorphoses. In fine P. Ovidii Nasanis M…rphosü

et cum ea commentafia dactissimi viri Raphaelis Regü de lit:

risque optime meriti sua œndari restituta feliciter expliciunt:

quad opus quanto studio quantaque :un et diligentia impressum

fuerit legentium crit judicium. ia—f0l. 5. l . a. et typogr. sed Vene

tiis impressa indice Panzero tom. III pag. 404 .

Meh morphoseæ Incipit absque prævia natitia. In fine legitur

Publii Ovidii NasanisPeligni poetæ clarissimi liber u ltimusM:

tam0rphoseus feliciter explicit in—fal. s. a. l. et typagr. Pl.

Braun , P. 1 pag. 109 ; Panzer , tom. IV , pag . 1 70.

Donati Grammatici peritiu imi fabulärmn breviatia Na

sanis elegm s et succincta. In fine m u ss sur…neo.

Petrus Manier Normanna Rhofiomag:nfis civis. in s. a. et l.

(Patavii. )— P2 nm , tam. Il , pag. 377Fastorum libri VL in s. a. l . et typogr. Ca l. Bü l. Regt

Poètes n. 1 153.

Fastorum libri cum comment Ant Constantiniet liMarsi

d ’arm es ia—fol. s. a. et typogr. Panzer tom. l l pag. 349.

LibriFastorum Tristium , de Ponta Pulice Philomela, Me

dieami11e faciei de Nuce , et Consolatio ad Liviam . in—fol. s. a. I.

et typogr. Denis Suppl. pag. 62 9.

Libri de Tristihus cum luculentiss. comment . in—ioL

sine indicio anni et ty‘

pogr. Bibl .Panseri P. 1 p. 1 5,n. 1 2 0.

In Ibin. Lipsia , per Martinum Herôipolensem. il l s. a.

Panzer Annal. tom. 1 . pag. 50 1 .

Liber deVetula. Infine : PubliiOvidiiNasanisPelignensis liber

de Vetulafinit. ia s.a. l. et typogr— Panzer

,tom. IV , p . 476

Catal. Mac Carthy tarn. I , pag. 409 . B .

Ovidii Nasanis Su lmonensis poe te de nuncia sagaci liber explicit.Petit it:

Op era /:de imprimé sur:1467 par Uln‘

e l e!. Manueldu Libraire [cm. I l pag, 604. B .

Ovidii Nasanis Su lmonensis poete triam puellarum liber incipit, in—4O.

Anh :opu cxle de se; lfi m‘

lld s non moins rant grs: le p récédent u fl i

des mêmes p eu rs. Vo] . Biblioth. Spencer. tous. Il , pag . 2 03. B .

DE OV ID IO NASONE . 403

E TAS Il . ALDlNA S . NAUGER IO MICYLL1ANA.

1 502 1 582 .

Quis prime Aldiuæ præfiœrit nobis nan cognitum. Secundam

cumvit Andr. Naugerius. Post quem Ovidio profiœrc Jac . Mi

cy llu Victar GiseIinus Hercules Cioflmi. Novi accessere inter

pretes quorum uti priorum curas complectitur editio Basileem is

ann. 1 543 seq. seu Micylliana.

1 502 sq.

Aldina I , Operon , 3 vol. in Prima volumine continentur

Ad Marinum Sa rto Epistola qui apud Gm cas scripserint

I n apopçü ug ; Aldo privilegium conœssuyn ad reip. literaria utili

tatem ; Orthographia dictionum græcarum per ordinem literarum ;VitaOvidii ex ipsius aperibus ; Index fabu larum et cæterorum quæ

insunt in hoc libro secundam ordinem alphabeti; OvidiiMetam0r

phoseon libri quindecim. In fine et Venetiis in sedibus Aldi

meuse O c tohri MD II Secundum habet Heroidum Epistolas

Auli Sahi ni Epistohs libros Amarum et de Arte Amandi , de

Remedio Amaris in Ibin Epistolam ad Liviam de morte Drusi ,

de Nuce de Mediœmine faciei. In fine Venetiis in ædibus

Aldi meuse DecemhriMDI]. In tertio exhibentur Fastorum

libri de Tristihus libri de Ponta. In fine Fastorum Venetiis

in Aldi Ram i Academia meuse Januario MDII . In fine_

Tris

tium et de Ponta Venetiis in Academia Aldi meuse Fe

bruaria MDIII.

Cavimus a!si quis nobis non credat avarus ,

Incidet in casses prada petitameas.

Panzer tom . V III pag . 355.

Epistolarum Heroidum liber. In fine Impressum Liptak per

Jacohum Thanner Hcrhipolensem MDII . ia Panzer ,

tom. V II , pag.

De Arte Amandi et Remedio Amoris. In fine Venuudzntur

Lugduni ah Jac. Huguetano :et Parrhisiis in vico Sand i Jacobi

sub Diva Virgine prope Sanctum Beucäctnù :impressit Lugduni

404 N O T I T IA L IT ERARIA

Nicolaus Woljf Alcmannus millesimo quingenæsimo secundo

pridie Nom s Januarîas. in Panzer tom. V II , pag. 2 78.

Metamorphosis. In fine Impressum Medialani per Joannem

Angelum Scinzenzel<u°

anna DominiMCCŒCÏI die l t l Junii.

in—f0l. cum fig . Panzer tam. IX pag. 533.

Fastorum libri , cum daohua commenh riis Antanu de Fano et

Pauli Marsi. In fine Venetiis Opera et impensa solertissimi viri

Jomm is Tacuiui de Tridino. Censore viro eruditissimo Barthol.

Meru laMantuano. Anno MCCCCCII , pridie Idus Octobris . ia—fol.

Panzer , tom. V III pag. 353.

1 503.

Tres de Arte Amandi libelli diügenfissime correcti. In fine

l ngeniosissimi vati: Ovidii Nasanis Sulmonenäs Ars Amandi

finit LiptzkaJacohoAbiegno impressaanna supraMDII I. in

— Panzer , tom. IX pag. 482 .

RemediaAmaris. In fine P. Ovid11 Nas. Sulm. de Remedio

Amoris libri duo bene emendati terminantur. lmpreœi Liptzb per

Jac . Thanner , anna a nat Christ. 1 503 , quinta decimadie Sep

temhris. Il l Panzer , llJld.

Epistola Sapphus ad Phaonem. In fine Impressum Liptzh per

Jacohum Thannet Herbip0lensem anna 1 503. ia — Panzer,

tom. V II , pag. 1 47 .

1 504.

Ovidius in Œnon1:(hoc est Epistola Paridis adŒnonem.

Liptzk per Jac. Thanner. ia Hades. suppl . P. 1 , p. 457 .

Metamorphosis cum comment Raph. Reg u. In fine :«Liber im

pœssus per magisùum C laudiumBwasi, aliasde Troyes, M . D .“Il ,die xxu Oct . Venundatur Lugduniah Jacobo H uguetano, eiu sdemcivitatis Bibliopola in vico Mercuriali etc. et Parisu s , in vico

S . Jacobi sub Diva Virgine prope S . Benedictum. ia

Panzer tom. VII pag. 2 80 .

Heroidum°

Epistole. Sapphus atque in Ibin argutie. In fine

Lugduni , per_

Nicolaum Walff MDV die Septemh. in—4°

Panzer , tom. V II pag. 2 82 .

406 NOT I T IA L I T E RARI A

Vend u s ex oŒcinaJa. Tacuini de Triänaprodiisse. Pause

tom. V III pag . 386.

Libri de Ponta cum luculentissfinis commentams Barth.M e

rnb:novüer in lueem emissis nec nonœsfigatissima tzhula qua

omnia varahuh amnes historias et quaque scitu dignissima, se

cundum alphabeti ordinem diligenfissiuæ compleä tur. In fine :

Enarrationes in Ovidium de Ponta impressit Venetiis vir dili

gentissimns Joannes de Tridino alias Tacuinus. Anno salutis

M . D . V II die nano mensis Octahris regnante Leonardo Lau

œdano principe inclyto ac felicissim0. in—fol.— Panzer ibid.

Libri de Ponta rum lncu lentissünis commentarîis Barthol. Me

rulæ . In fine lmpressit Medialani vir diligentiasimus magister

Leonardus Pachel anna Domini MDVH die 4 Dem—bris.iu—foL Panzer tom.XI pag. 461 .

1 508.

L iber Heroidnm Epistolarnm , liber Sapphus libellas in Ihin

cum expositione Ant Volsci Ubertini C lerici Domitii Calderiui

et Jodoci Badii singu larinm interpretum. Lugduni per Claudium

Daoost alias de Troyes. MDV III . in — Panzer, t VII , p. 2 90 .

Fastorum libri cum comment Ant. ConstantiiFaucosiaet li

Mami censore Barthoh Meru la. In fine Impressum Veuefiis ,

per Joannem Tacuinum de Tridino . MDV III die 1111 Junii.

ia—foL Panzer , tom. V III pag. 39 1 .

Joe. Cunslantii Fanensis collecü neorum hecatostyr prima in

Ibin Ovidii sarritiones aunoü tionnm in ejusdem Metamorphoses

assumenta aunotationnm. Impressa FaniabHieran. Sanrino. ia

— Bihl . Emtincb. P. IV , pag. 1 52,n. 903.

1 509 .

De Arte Amandi et de Remedio Amaris , cum comment . Barth.

Merulæ . In fine Venefiis per Joanncm Tacu inum de Tridino ,

MDIX , die XIX Septemhr. ia—fol. -Panzer tom. V III , p . 397.

Metamorphosis cum lncnlenfisaimis Raph . Regii enam fionihnt

In fine Apnd Georgium de Ruscanihœ Mediolauensem Vene

tiis , die 11 MaiiMDIX . in—fol. cum fig. Panzer tom. V I II ,

pag. 398.

Metamorflmsis moraliter m gistro ThomaWalleis Anglico,

DE P. OV ID I O NASONE . 4…dantur Lugduni et Thalassa etc. Lugduni impensis Jo. Babiani

bih50pobe MDXIV , 11 1 Kai. Nov. » ia Panzer tom. V II,

pag. 307 sq.

De Arte Amandi et Remedio Amoris libri cum enarratianibus

Barth. Memba Lagrlnni per Jacabum Myt ia Panzer

tam. V II , pag. 3o6.

De Remedio Amaris libri II , de Philomela elegia. Argentam li ,

inœdibas Schuren iu Harles. Suppl. P. I pag . 462 . Ineunt

quaque in Ibin et dePu lice .

T risti2 . In fine Impressum Liptal per Jæ ohum Thanner

Herbipolæ sem. MDXIV . ia Panzer tam . IX p. 492 .

1 51 5 et 1 51 6.

Alà°

na Il , 3 vol . ia curante Andr. Nangerîo.

Prodiit hoc ordine I . Heroides Elegiæ de Arte Amandi , de

Remedio Amoris de Nue: de Mediœmine faciei. In fine Ve

netiis , inœdihns Aldi et Andrem Saceri mens:Maia MDXV .

I l . C l.Ptolomæi inerrantium st:llamm signifiœüanes perNic. Leo

nicum e græco translatæ . XI I Romanorum menses in veteribus

monimentisRomæ reperti. P. Ovidii Nas. Fastorum libriV I . Tris

tium libriV , de Ponta libri IV , in Ibin, ad Liviam. In fine 11 Ve

netiis inædihnsAldi et Andrea:Saceri,meuse JanuarioMDXV I .»

III . Quæ in hoc volumine continentur Annoü tiones in omnia

Ovidu opera; Index Fabulamm et cœteramm qua:insunt hoc

libro secundum ordinem alphabeti ; Ovidii Metam0rphosean libri

XV . In fine Venetiis inædihus Aldi et AndremSaceri, meuse

Fehrwio MDXV I .

Ja. Bapt Eguatii in Ovid11 Heroides Sapphus Epistolam et

Ibin Ohservat. P. OvidiiNas.Heroides longe emeudaüssimæ ; einsdem Sappho ejusdem Ibis. In calce Ex ædihm Alex. Paganini

impressorum accuratissimi. Venetiis MDXV , die XV Jun. ia-fol.

min. Marles. Suppl. P. 1 , pag. 458.

Heroides cum commentariis. In fine Medialani per G o

tardam dePonte MDXV . ia—fol. Panzer tom. VI I , p. 394 .

Metam0rphoseon libri XV cum præùt Nic. G erbelii. In fine

Argentarati, ex ædihusMafi hiæ Schurerii, meuse Ju lio MDXV .»

ia Panzer , tom. VI , p g. 74»

NOT IT IA L I T ERARIA

1534 .

Metam0rphoseos libri XV , cum Raph. Rega Lactautii et Petri

Laucini comment. appositis etiam figuri& In fine Venetiis , in

ædibus Joannis Tacuiuide Tridino.Anno DuiMDXXX IIII die‘

vu Sept. ia.-fol. — Pauzer , tom. x , pag.

Hear. G larcaui Aduotatioues inOvidiiMeh morpbosiu . BasiIeæ,

Poeta:tres egreg u nnnc primum iu lacem editi. Grafii de ve

natioue lib. I . P. Ovidii Nas. Hah‘

euü'

æ n M . Anr. O lymp. Ne

mesiani Cyuegeticou lib. I et carmen Bncolicum ; T . Calphumii

Bucoliœ AdrianiCardinalis venatio. Infine V enetiis, ia ædihns

hæredum Aldi Manu tii et Andrea Sooeri. MDXXXIIII meuse

Februario. iu Panzer tom. VIII pag . 537.

Grztii de vemfioue lib. I . P. Ooiäi Nas. HaIia fiœn lfiu ace

phalus M . Aur. Olymp. Nemeziani Cynegeticonfih I ejus car

menBucolicum ; T . Calphurnii SicaliBucolica, perGæ rg.L0gum.

Augusta Vindelicomm inqflicin0 Henn‘

ciSteynen ia— s er,

tom. V I pag. 169 .

De Vetula. s. 11. I. et typogr. Ill

1 535.

Open . Lugduni apud Seb. Gryphiuru. ia Panzer , tom.

V II pag. 364.

Heroides Epistolæ P. Ovidii Nas. et A. Sahiui Responsiones ,

cum Guidonis Morilloui argumentis ac scholiis. His adjecimus Jo.

Bapt. Eguatii obsem tiouez. Omnia multo quam bactenus casuga

liota. Lugduni , apud Seb. Gryphium. 1 535. iu Bibl. Acad.

Heidelberg.

Heroides Epistolæ cum A. Sahiui respom ionibus ; in Ibin

libellus. His accm eruut Jo. Bapt. Egnatii obseryatioues et Gui

donis Morilloni in singulas epistolas argumenta et scholia. Poeta

vita in œlce addita. Lugduni, apud bœredes Simonis Vincenü'

i In

fine Diouysins ab Harsio ezcudebat Lugduhi, anuo MDXXXV .

iu Bibl. Acad. Heidelberg.

Tristium libri quinque a Fausto emendati adjectis ad singula

Elegia argumentis materiam distincfins euucleautibus. Pankù‘

s ,

apud Pn‘

gentiæn Caloarin in danse a ello , ad insigne gemina

rum Cyppamm.MDXXXV . iu —Pauzer tom. V III p. 190.

NOT IT IA LI T ERARIA.

1 580.

Heroides , c. u. UbertiniClerici JmiParrbasu Domitii Jod.

Badii. Ibis c. u. Christ. Zat oti. Vau ü'

& in

He 0ides. Parisiis. ia—1 2 .

Raptns Pmse pinæ lib. IV Fast. vs. 4 19Æ 18 ; Argon nlam

apud Colchoa res geste , e lib. V II Metamorph. vs. 7- 1 57. Iter

Æ neæ in Latium , ez Met. lib. XIII. Iter Milesium , e lib. I Trist.

E leg. 111. In Hodœporieorum s. Itinerum totias fere orbis lib. V II ,

a N ic . Rensnem collectis. Bosi1eœ apud Pamwm Le::y lhum.

1580. iu-8°

1581 .

He oidea Amorum libri , de Remedio Amcris de Media

mine faciei etc. Omnia ez aceurfl issimaAndr.n e ii a sfiga

tione. Lugduni apud Ant. Gryphim ia-1a.

Libellas in Ibin c. veteri iute prete ex bibliotL Nic. Montani.

Pari:is apud Dionys. a Prato. iu — £ on£ ann. 1573.

1 582 .

Opera. Antoerpiæ apud Plantin. iu—16. 3 vol.

P. O. N . Heroidum Epistolæ , una cum aliis ejusdem operibus ,

(sc. in Ibin , Amorum lib. III de Arte Amandi , de Remediis

Amaris Cousolat. ad Liviam de Nuce , de Mediœmine faciei ,

de Pulice de Philomela, Fragm. ex Epigrammatis ad Pisouem ,

Halieu tù ez postrema Jac. Micylli recognitione. c ofirrti ad

M . , apud Christoph. Corvinum impensis. Jo. Feyrabm dù‘

. in

Metam0rphoseon libriXV , ab Andr. Nange io castigati et Viet.

Giseliui scholiis illustrati. Landini typis Thom. Vnutrullen‘

i. in—16.

Metamorphoses cum bœvissimîs in singulas quasqne fahnl .

Lactau tii Placidi argumguüs. Omniamu lto diligeufius ac unquam

antea a Jo. Rænerio denuo recognita. Lugduni apud Ant. C ry

phium. ia—1 2 .

Fasto libri V I Tristium libri V , de Pouto libri IV , en

postrema Jac. Micylli recognitione. Francofizrti ad_M . , apud

Christoph. Corvinum impen:is Jo. q h ndii. in

E TAS I I I B ER SMAN N IANA.

1 582 162 8.

Auctore Greg. Bersmanno qui enris Nangera Micylli et Gi

432 NOT IT IA L IT ERARIA

dita in Acad. Regiomont. a Georg. Sabine , et in unum collectaet

edita studio et industria T . T . Acœsait efiam ex Natalia Gonitis

Mythologiis de fabularum uülitaæ varietate , ete. tractatio . Can

tahrigiæ , ca:«5036 . Thom . in

1 586.

Meh morpboœ0n libri XV , cum Raph. Rega explanat etc.

Vm ctiis apud N ic. MoœIum. ia—foL G oeùiiM. B . Dresd. I l

pag . 540 seq.

Fastorum Tristium et de Ponto libri in“in, ad L iviam.Ex

accuratissimis Andr. Naugerii Aldi Manutii et aliorum docti»

tigationibus. Lugduni apudAnt. Gryphûæ u in—1a.

1587.

Heroi«les Epistola cum interprd ih u H…et h o Par—1

rhasio ; Sappho cum Domitio ; Ibis cum Cbrütophom Zar0to

cum enarrationibus Jodoci Badii Ascensii in bæc omnia et anno

tationibus Jo. Bapt. Egnatii. Veneà‘

is apud Marc.Ant. Zalten‘

um.

ia Celui. de la Bibl. du Roi. Poètes. n. 1 1 35.

Metam0rpbœeon libriXV . ln singulas qua que fab11la argu

menta. Ex postrema Jac. Micylli recognitione. Franc ad

Man. in

Pastoram libri Tristium et ex Ponto. Aub 0 piœ. ia—1 3 .

1 588

Heroidum Epist01æ P. O . N . et A. Sahiui responsiones cum

G uid. Morilloni arg. et scholiis. Item Jo. Bapt. Egnatii observa

tiones. Nunc aJac. Rosetto auctæ scholiis , indiceque scholiomm

ac delectu versuum prudenler et argute dictorum. Vanca‘

is ex

bibliotheœ Aldina. in RenouardAnn. tom. I , pag.

Tristia ex Jac. Micylli recognitione et recensione novaG reg.

Beum nni, cum ejusdem annt Lipsia . ia

Meh morpbosœn libri XV , ab Andr. Naugerio castigati et

Viet. G iseliui scholiis illustrati. Lonäni , em dchat Rich . Field ,

impensis Jo. Harri‘

sow‘

. in—16.

Tristia. Colonie . ia

DE P. OV ID I O NASONE. 435

1604.

Bersmæmiana IV , Operum. Hez‘

delbergæ ex qfi'îdna Vaga

Iiana. in-B°

. 3 vol.1605.

Jo. Weitzii Colle…in libros Ovidii Tristium et de Ponte .

Erphordiæ apud Jo. Piston‘

um . in

1606.

Fastorum libri VI in usum Hassùcarum scholarum. CaseIlis

Fastorum , Triatium et de Punto libri. Antoa piœ apud

tium. ia—1 2 .

Goom. …o fabularum poeticam inOvidiiMe

1607 .

Bm manniæm ,V , Operum. Lipsia . in 3 vol.

Hero'

«les Epistola . Rotarodarm‘

. in

«T ristia, præmiu a vitaOvidii. Ingolstadii. ia

1608.

Meh morphoses cum notis Georg. Sahiui.a cqfizr fi. ia—1a.

1609.

Ecphrasis Metam0rpt Ovidii. Franafi rtc‘

. in cum

a re a Th. de Bry incisis.

1610.

P. Ovidii Nas. Erotica et Amatofia Opuscula, de Amoribus

Arte et Modis Amandi, nnnc primum ex vd ustis membranis et

manuscriptis eodieibus deprompta, et . in luœm edita diversa ab

iis quæ vulgo inter \ejm operaleguntur cum aliis quibusdam ejus

demargomentilibellis. Franœfi:rti apudWolfg . Richtem n. ia

Metamorphou s ct Heroidum Epi$ £0læ , ex accuratissimis viro

rum doet îss. m ügafiouîbœ emeudatæ . Heidelbergæ apud VageIinum. in

In P. Ovidii Nas. Tristium et de Ponto libros novi Oommen

tarii (Joe. Item B ortuliOvidiani id est Sententiæ et

Prowrbia ex aliquot poete monumenfia conquisita în locos

436 NO T IT IA L I T ERARIA

communes redacta, et commentafionihus exc ata. IngoIstadii cz

typogr.Adami Sadan‘

i. ia-f0l.

Catalecta. Franafiufi in

161 1

Opera. ln Corpore Poeü rnm Lat. Ed. Il .Aureliæ Alld r. apud

Sam . Crispinum. in 2 vol.

1 61 2 .

Opera. Ex qfi cina Plantinianu M phelengu . in—1 2 . 3 vol.

Metamorphoses. Tom i. iu

1 613.

Heroidum Epistola et Bu ponsioœs , Amorum libri III , de

Arte Amandi libri III , de fim eüoAnctil libri Il , aËap huju

generis ; omniaex accu…Amir. Naugem m ügahone m hque

G uid. Mori“oui argumentis ac scholiis illustran Cdom‘

a Aüobr.

Exwdebat Petr. de la Rouière. iu—1 2 .

P. O. N . Metam0rphoseon liher XV , sectionibœ et in cardem

argumentis probe distinctus et locupletatus. Ex ejusdemlibro X IIIAm oron judicium. Item Nasoniauum Pamdigmatieou id est

exempla moralia ex Metam0rpbosi etc. (com te Joe . Poum . )Monæ hii. in

Fastorum libri V I Tristium libri V , de Ponto libri IV, ad

Liviam in Ibin. Ex accuratissimis Andr. Naugerii Aldi Manutii

et aliorum doctiss. virorum castigatiouibus. Coloniæ Alb br. Excu

dehat Petr. de la Rouière. ia—1 2 .

1 614.

Opera, cum Andr. Nangm 1 Aldi Mauutii et aliorum a sfigat.

et notis. a coficrti. in- 1 2 . Bibl. U lïeubacb. tom. IV, p . 52 8.

Meh m0rpboses cum indice omnium vocabulomm ex biblio

theca Pompeii Pasealiui Bououiemis. Roma apud RIasmnl.

ia 2 vol.

P. Ovid11 Fastorum libri V I Tristium libri tres de Ponta libriV ,

ad Liviam ex accuratissimisAndrea Naugerii AldiManu tii aliorumque

dœ tissimorum virorum ca ligatiouibus. Lugduni , map /fl u Petri R igu l .

161 1 ia- 16.

I l a de pel /‘

le:noie:choü ie: chap : ouvrage ; et aux Fes/e: il ; l e

p lus un calendrier tiré de C im/«li et «afin . B.

446 NOT IT IA L 1T ER‘

AB IA

Tristium libriV .Nota dicfiourm pre cipue film… MIsaac Verhurgins. AmsteIodami. in—1 2 . Edifio præstam

Tristium libri V , de Ponto libri IV , et liberin Ibin , cumvib

auctoris. Editio postrema summo studio Colam‘

a l l e

naüanœ, typis et impensis&rütafisfiuæ næ iu—xa.

Tristia cum notis Jo. Minellii. Ratemdami. ia—1 2 .

1 7 14.

Opera. Petrus Barman…ad {idem veteram exemph rium a sti

gavit. Traj ecti Bat. ia—1 2 . 3 vol. sine notis. Burmannus in

tractandis poetis felicüsimus vir post Heinsinm idem poeta ut

Heiusius excellens mu ltaOvidii 1012 ex probatis cod. corru it

Epistolamm Heroühm liher, cum not.Dan. Crisp‘

ni.

ia Repetitio ed. 1 702 .

Metam0rpboseon libri XV . Jo. Geoæ. Walchiœ ad exemplar

probafissim0rum cod recm uit,m endavit et copiam ilbutravit

commenü fiis pbilologfi s et aliis admodumMinäii.Hpn‘

a ,

Lead. d iü chii et M . G . Wd à namu‘

. iu—1 2 .

E:ce1p ta ex Meh morpbosibus Fasfioque 0vidfi, cum notis Thom.

Johnsoni. Landini. in1 71 5.

Opera tris tomis comprehensa. Londini ex qÜic . Jac. T

et Jo.Watts. in—1 2 . curante Mich. Maittainb qui tomo III ad

didit varias aliquot lectiones.

Opera, ad exemplar N . Heiusu et P. Burmauniœsfigzta Pra

missa est Jo. G eorg.WalchiiDiatribe critica de latinitate poetim

Lipsia sarupi. G ledic hii et d manni. in-1 2 . 3 vol.

1 7 1 7 .

Open e ree. Heinsio—Burmaunünæ Amstelodam‘

. iu—1 2 . 3 vol.

h epatitio ed. 1 7 1 4.

Meh morphoseon libri XV expurgati. Interpretatione notis

et appeudiœ de B iia et heroibus Poeticis illusùavit Jos. Juven

cius. Rotomagi apud Richard et N ic . Lallam at. iu—1 2 .

1 7 18.

Opera curante Mich. Maittairim Lendini a q[fic. Jac. Tm

et Je. Watts. in—1 2 . 3 vol. Repetitio ed. 1 7 1 5.

44s NOT IT IA L I T ERAR IA

Trisüa cum not. Erdm. Uhsei. Edifio III. Lipn‘

a , dp d

Weidmanm in—1 2 .— V id. ann. 1 7 18.

Tristium libri et Ep. ex Ponto cum not. ad modum Sinceri

Aug. Vind. in

pefi tio ed. 1 7 1 4.

Metam0rpbose0n libri expurgsti cum notis etc. Jos. Juventu

Panäz'

is. in—1 2 maj. 2 vol.

1 7 2 6.

Tristium libri , cum notis l l inellu. Opera et studio N .

1 7 2 7.

Opera omnia, IV , volumiuibus com;>rehenu , cum

Jac. Micylli Here. Ciofani Dan. et Nic. Heinäomm et emersaliorum notis quibus ,

suas adjecit Petr.a anm .Anstelodæm‘

apud R. et J. Wetstenios et G . Smith. ia In tomo I sunt

Heroides , libri Amorum Ars Amatoria Remedia Amoris Me

dic2mina läciei Halieuticon, Epiœdion Drusi Sabini Ep. tres ;

tom. I l Meh morpboses cum eorumdem et Constantii Fanensis

et G laremi notis tom. III libri Fastorum cum eorumdem et

Car. Neapolis notis et libri Tristium et Ep. ePonto tom. IV ,

Ibis cum notis eorumdem et Jac . Constantii Fm ensm et Dion.

Salvagnii Boessii Appendix continens vitas et Elogia Ovidii

prælätiones virorum doctorum et tres indices. Promism t Hein

sius , se suas notas curis secundis cæ tigstas et auch s datur—um. Sed

pmmissanon potuit perficere , eratque Petr. Burmauuodestinatum ,

hoc dono mactare orhem eruditum. ls textum Heinsianum iterum

castigavit e libris scriptis et editis in coque constituend0 et emen

dando abHeiusu audaciasæpenumero discessit. NotasHeinsii tertia

parte ex ejus autograpbo auctiores edidit iisque suas adjecit ita

Il a une erreur grave don: la transcription du film de arf/e édition l e:

Métamorphoses iuprime'

e par le:frère:B erhou sou: le voile de l'

auou,ne

et dzh‘

gée par le P. Fabre , de l’

0rotoire . L’

Appendix de Diis e t Heroibus

Poeticis que I’

ou trouve , est le double de celui du P. Journ ey . La

d’

Ovide est d[/érm te aus:i de celleou composée ce céIèl rej ésuite. B .

NOT I T IA L IT ERARIA

Opera in tres tomos divisa. Amstelodami, apudWetsfen. iu—16.

Epistolæ Heroidum , ab omni ol:soœnitate purgatæ com a not

et interpretatione ad usum scholarum S. J. Ingolstadii. in

Metamorphoses. Edinburgi apud Rob. Fœebamium. ia—1 2 .

Metamorphoses , cum not. Minelliauis. Landini in- 1 2 .

Elegia:Tristium cum comment. Jac. Pou lani. Tymaoiæ iu

1 732 .

Meh morpboœs cum vers. gal]. et annot. Baniem . An sule

domi , apud Wetsten. et Smith. in-fol. mai. 2 vol . cum figuris a

Picarto aliisqne artifidbus sculptis.

Eadem editio , cum vers. belgica Is. Verburg m Ibid. apud cord.

in—fol.maj . 2 vol .

Eadem , cum vers. ani ca. Ibid. apudcoad. in-l'

oL maj. 2 vol.Tristium libri V , et Ep. exPonto b

'

bri IV , captai studiosæ°

)u

ventutis accommodati , oder deutliche und noch don q jfl‘

rler

stufi nnden Jugend eingerichtele Erkloerung der Bücher Tristium

und ex Ponto . . noch Art der durch Em. Sin… un dos Licht

p p benenAutorum.Augspurg rerlegts Mertz und Muj er. iu

1 733.

Opera. Venetz

is. iu- 1 2 cum appendiœ de Dusi

et Heroibus poe

ticis au ctore Jos. Juvencio.

1 734.

Epistola:Heroidum cum interpr. et notis Dan. Crispini. Lon

dini. ia

Tristia ex rec. et cum notis Is. Verburgu .Amstdodomi. in

1 735.

Opera, in tres tomos divisa. Arwtelodomi apudWetsten. in-2 4 .

Metam0rpbosœ cumnotis Minellii. Hofiu‘

œ. in

Metamorphoses , cum vers. Anglica ad verbum quantum fieri

potuit , facta per Jo. Clarke. Landini. ia

Fastorum libri , cum Car. Neapolis anapryxi, et additameutis Jo.

Felicis Palesii. m rmi. in—fol.

T ristium libri , cum not. Minellu . Hofniæ apud m‘

â sam Hier.

Christ. Paulli. in—8°

736.

Metam0mboses , cum notis Minellii. Haficiæ . iu

45. N O T IT IA L IT ERAR IA

1 743.

Epistola:Heroidum cum interpr. et notis Dan. Crispini. Lon

dini. in

Epistola Heroidum cum versione lat. proaiœ et notis aniN . Bailey. Lonäni. in

Metam0wboseon libri cum interpr. et notis Dan. Crispini.

h ndini. ia

Tristium libri singuli. Catalmeni apud CI. Bouchard. in

1 745.

Opera. Landini typis J. BündIey . in—16. 5 vol.

Opera. lnCorporePoetaram lat. cumversione italie:«lim ,

tome XXIII—XXV . Medialani. in

Epistola:Heroidum cumnot. Minellm Hdniæ 11d eIL in

Metam0rpb05eon libri expurgzü , cum interpu tzfione notis

et app mdice de B iia et Heroibus poeticü. Pan'

siis, apud riJuam

Ewens. in

Tristium libri et Ep. de Ponto cum notis germ. admodum

Sinceri. Augusta VindeI. in

1 746.

Epistolæ Heroidum cum vers. angl. et notis. Landini. ia

Florilegium poeticum ex Ovidio. Iondini apud H 1‘

Læçh. ia

1 747 .

Metam0rpbosœn libri cum variorum lectionibus et indice.Wi”:Abbé Banier

’s arguments and explanaäon of the history and

thology in english. London. in

Fastorum libri ex rec. P. Burmanni ; revisit , et notas maxime

criticas , tum aliorum , turn suas , itemque librormn singu lo

descriptionem adjecit Ge. Christ. Taubnerus. Laubæ et Lipsia

apud Wïfl 3en. in vol. quorum secundum prodiit ibid. 1 749.

indicem bistoñc0—pbilologicum in Fastos continens.

Fastorum libri ex editione P. Burmanni. Iondini. ia-8"

1 748.

Metamorphoses cum vers. anglica et notis. Landini apud Jos.

Davidson. ia

454 N O T I T IA L I T E RAR IA

1 757 .

Opera. Aœedit Cbrestomstbia historiam poeticam geogra

pbhm et cuiusvis generis antiquitates strictin ac dilndde expo

nens ; curanæ Petr. Millero. Berolini apud Hawk et Spa m

ia 4 vol.

Meh morpbœœ , cum notis germ. ad modnm Sincefi . Augusta

Vind. ia

1 758.

Opera, e recensione Nic. Heinsn cum eiusdem notis integri&

Præfatus est Jo. Aug. Ernesti ; curavit indicemque verbat im

c0piosüsimum adjecit Jo. Frid. Fischerus. Lipsia in Iiômria

Weidmannia. in vol.

Metamorphoses cum notis Mind liania Londin£ in

Tristium libri , cum vers. germ. Mich. Lory. Augm tœ Viol . et1

Tristium et Ep. exPonte libri cumnotis germ. Gottaebfingii.

1 759 .

Metam0rpboseon libri expurgati et explam tî cum appa dice de

B iia et Heroibus poeticis auctore Jos. Juvencio. Manuela? et

Ingolstadii sumpt . Jo. Franc. Xao. Craelz . in maj .

Meümorpbosœ cum vers. angl. et notis. Lonäni apud Jos.

Davidson. ia B epetitio cd. 1 748.

1 760.

Metamorphoses cum versione anglicaJo. Clarke. Landini. ia

Conf. ann. 1 735.

1 761 .

Epistolæ Hem idum , cum inærpreü tione et notisDan. Crispini.

Landini. in

Tristium libri cum not. Henr. Braum 1. Augusta Vind. , apud

Lotter. ia

1 76: et 1 793.

«1:Opera Parisus apud Jos. Barbey . ia—1 z . 3 vol.

Epistolæ Heroidum cum lat . vers. prosaica et notis anglicis

N . Bailey. Landini. ia Repetitîo ed. 1 744 .

456 NO T IT IA L I T ERAR IA

1 7 70.

Metam0rpboseon libri cum versione lat. prosfi ca et notis 1n

glicis N . Bailey. Landini. in

1 77 1 .

Metamorphoses.—Parisus. in

1 7 7 2 .

T ristium et ex Ponto libri ex rec. Petr. Burmafl h i et cum

notis T he0pb. Christoph. Harlesii. HerIangœ , apudWalther. in

ln libris Ponto duobus MSS Bavarico et Erfurtano m us est. la

notis conscribendis opes Heinsiam s Burmannianas ,V er-poema

nias , Verburgianas , aliasque contractas transfudit in banc editio

nem , casque oh ervationibus criticis , pbilologicis , pm cipueas

theticis de vitiis virtutibnsque quorumdam versuum poetià , lo

cupletavit.

1 773.

Opera, ex rec. Nic. Heinsn cum ejusdem notis integris. Pra

fatus est Jo. Aug. Ernesti. Curavit , indicemque verborum copio

sissimum adjecit Jo. Frid. Fiscbem s. Lipsia ,apud Weià mnn

ia vol. Conf. ann. 1 758.

Metamorphoses. Hola: sumpt. Orplmnotrophei. in—1 a.

1 775.

Tristium libri et Ep. ex Ponta cum notis germ. ad modum

Sinceri. Franeqfi1rti. ia

E lecta ex Ovidii Metam0rpboœon libris cum annot. in gratiam

rudiorum. Etonæ exeudeôat J. Pate. in

Electa ex Ovidio et T ibullo. Etonæ . in

I l est sans doute que:/ion iei de l‘

édition ainsi intitulé: M etamorpho

seon libri XV , cum notis gallicis et appendice gallico de Diis e t Hemi

bus poe ticis. Pan‘

:iis ,Ewens . 1 77 1 . ia—1 2 . Conf. au . 1 766.

Le: nale: tirées de Joan ne; mai:for! abrégée: son! qnelyaefoi: Iaù

ne: mais le p lus :oaren!fi ançaües. Ce qu‘

on appelle’Appenäx Fran

gais est un petit Dictionnaire my thologique. B .

DE p . OV ID IO NASONE . 4571 776.

Mch morpboæ s , ex rec . Burmanni. Norimôergæ apud Riegel.

ia min.

Tristia ex tec. Burmanni. Ibid. apud ezimdem. in min.

‘ 7 7 7

Metamorphoses lat. et ga“. Paris…. in- 1 a maj . 2 vol .

Fastorum iibri ex rer. Burmanni. N on‘

mbergæ , apud Riegel.

in min.

Ep. ex Ponto libri et Ibis , ex rec . Burmanni. Ibid. apud eum

dem. ia min.

1 778.

Metam0rpb0œs cum interpretatione et notis Dan. Crispini.

Landini. in

Meh motpbosœn libri cum notis ad faciliorem scholasfic0

rum usum acœmmodatîs . Metis apud Jo. Bapt. Collignon. ia -Æ°.Bepetitio ed. 1 750.

Tristium libri V , ex Ponto libri IV , et Ibis. Lectionis varie

tatem eruditorum conjecturas et clavem adjecit Jer. Jac. Ober

linus. Argentorati apud Jo. Frid. Stein. in Textus est

Burmann. l n notis potiores varias lectiones afiemntur. ln E legiis

de Ponto duo MSS . Argentinenses præsto fueruut . C lavis spectat

potissimum ad antiqu itatis et mythologiæ intelligentiam

Epistolæ selectæ ex Ponto , cum V ita Ovidii et Walcbn Dia

tribe critica de latinitate poetica ad usum gymnasiorum Treviren

sium. Conflaentiæ «unpt. J. C . Huber. in

' 7 79‘

Epistolarum Heroidum liher , ab omni obscœniü æ purgatus.

Iferbipoli apud Stah d. ia

Tristium libri. Ibid. apud eamdem . in

l idem. Fuldæ . ia

Tristium libri cum inærpretatione et notis Dan. Crispini. Lan

dini {ypis Car. Rioingfom in

Epistola de Punto. Herbim Ii apud StaheI. ia—8

"

1 780.

Opera, ad usum scholarum. Herbipoli apud S tabeL in

460 N OT IT IA L IT ERAR IA

Oœ'

ds Meh morphoæ n im Ansauge zum Geôrwch au] Sdmlax.

Von Alb. Christ. Meinebe. Braunschweig. ia min. Cni

editioni jungendæ.

1 79 3 .

ErIdaerende Anmerkungm zu Ovids Md amomhosen zum Ge

brauch mJSchuIen hem gegeôcn von Carl. G ottb. Lena Bruins

chweig. ia min. 2 vol.

Pastoram libri. Mannhemu apud Schwarz et Goetz. in min.

1 793.

Heroides ex rec.Petr. Burmanni.Norimberga , ex ofiie.RiegeLin min.

Meh morphoses. Hola s aupt 0mhanotmph ä. in—1a.Libri Tristium mit M W Anm rlængm u l

Scbwickert inEclogæ veteram poetaram hünorum cumm oh fiom Frid

G uill. Docringii. Gotha . in Ium ut Heroidum Epist. X

exArte Am. lib. I , vers. 685—746 Fast. lib. II avers. 685—853 ;

Fast. lib. V , avers. 1 59—378 ; ex Ponto lib. I II Epist .

1 794.

Metamorphoses. Für Schulas in einem Auswge hem sgegeben

1mn G . K. F. SeideL Berlin , bey Nauck. in Textus sub

jectas habet notas breves latine scriptas in quibus præ cipuæ led .

var. indicantur.

Auserlesm e Stacke der lat . Elegien—Dichter und Iy nka z Zm

Gebrauche auf Schalm hem gegeôen ron Carl. Gotth. Lem .

Braunschwäg. ia min. cum notis germanicis separato volu

mine excusis. Insunt Excerpta ex libris V I Fastorum He

roidum Epist. Artis Amatoriæ lib. II vers. nog T ristium

libri IV , Elegia x.

1 796.

Opera e rec. P. Burmanni. Curavit indicesqne rermn et

verborum philologicos adjecit Chr. G uil. Mitscberlicb. Gotfingm,

apud Jo. Christ. Dieter1‘

ch . ia maj. vol . quorum secundnm

prodiit 1 798. Indices adhuc exspectantur. A lectione Barma n.

subinde disc€ssit doctiss. editor.

DE p . O V ID I O NASONE . 46 1

797 °

Roemisclæ Anthologie oder Sammlung einiger lateinisohen Ge

dichte die gmmrhnlieh nicht in den Schu len gelesm werden. Zum

Gebrauch der Schulen ron Job. Heinr. Christ. Barby. Berlin

bey FeIisch. in Insunt ex Ovidio quædam Heroidum Ep

ex Pastis Excerpta, Consolatio ad Liviam.

l 7s8

Meh morpboses ex rec. Petr. Burmanni. N orimbergæ

R iegel. in min.

1 799.

Epistolæ ex Ponto. Hqfiziæ . in.

1802 .

Amatoria, e me. Petr. Burmanni cum varietate lectionis præ

cipua. Helmstadii , md Fleeka‘

sen. I l Partes. in Continet

eadem omnia, quœ habentur in ed. 1 788.

Mehm0rpboœs cum versione ganica et notis Fontanelli. Parisus. ia maj. 4 vol. cum fig .

Metam0rphoseon Chrestomathia in usum juventutis conscripta

ah A. W. Brorson. Hqfi1iœ. in

1804.

Heroidnm Epistolæ , cum vers. italicaMorosini. Vcuch‘

is. ia

Metamorphoses. Recensuit varietate lectionis notisque ia

struxit G ottl. Erdmann Gierig. Editio altera ad singulos prope

versus vel emeudatior, vel auctior. Lipsia sump lu E . B . Sehw1‘ekerùî ia maj. Tom. 1. 1804 ; tom. I I. 1807 . Præmissn est

Commentatîo de 0pereMeh morpbosœn Ovidiano in usum comm

qui nondum magnam contm emnt cum eo familiaritatem. Præstans

editio.

Fastorum libri cum versione gallicis carminibus express:, et

notis F. Desaintange. Parisiis. ia mai. 2 vol.

1806 et 1808.

Opera.Parma , apudAbys. Massi. in—fol. 6 voL— Splenädaed.

Metam0rpb0œs ad optimas ed. collata tironum institutioni

accommodatæ . Studio et cnrs J. J. Bellermanni. Eafi t-li. ia

464 NO T I T IA L I T ERAR IA

1 580.

Los quinœ libros de las Tnm form dones de Ovidio con 1111

Alegorias por DonAntonio Perez de Sigler. En Snlamanea Juan

Perez . ia Eadem versio repetita prodiit B urgis 1609. ia

1 586.

Del Meümorfoseos de Ovidio en octava rima traducido porFe

lipe Mey siete libros , con otras cosas del mismo. En T… ,

par Felipe Mey. in

1 589 .

Las Transformaciones de Ovidio en Terceros y octam rim» ,

con el comento y explicacion de las Fabulas reduciendolx à filo

sofia moral batural astrologia y historia por Pedro Sayn: de

Viana. En Valladolid, Diego Fernanda . in

Las Transform ciones de Ovidio en versos par Luis Hurtado.

En Toledo , Francisco de Guzman.

1 595.

LasTransformaciones de Ovidio en lingua espagnola dirigidas

Estevan de Yvarra. En Anvers , Petro Belleto. ia

161 3.

Remedia Amoris , hispanice versa a Lud. Carillo y So tom yor,

exstant in ejusdem 0peribus. Madrid . in pag. 78—107 .

162 8.

HeroydaOñdiana, Dido a Eneas con parafrasis espagnola y

morales reparos ilustrada por Seb. de Alvu ado y M vœr. En

Burdws. in

1 7 1 7—1 738.

Ohms de Ovidio traduzidas comentadas en castellan0 por el Doct

Diego Suarez de Figueras , a pellan de honor de Su Magestad , su

teniente de limosnero mayor y calificador del Santo Omeio. En

Madrtt , Francisco del H ierro. in 1 2 vol.

1609 . Metam01phoseos traduzidos en verso suelto y ottava rim: por

Antonio Peres. En Burgos , Varesio in—1 2 . B .

DE p . OV IDI O NASONE . 473

lice ad verbum quantum fieri potuit , facta. Or Ovid’

s Meta

morphoses with anEnglish translation as literal as possible. Done

with greatest care and from the best editions , for the more ex

peditious attainment of the senseand elegancy of this great Poet .

By John Clarke , aufi10r of the Essays uponEducation and Study.

London, printed for Bettesworth and Hitch. in

1 736.

Ovid’

s Metamorphoses. Translated by the most eminent

Hands , etc. , u t 1 7 1 7 . London. 2 vol. in

Ovid’

s Tristia. By John S tirling . London. in Repetiti0

ed. an. 1 72 8.

1 737 .

Translations from Ovid by M'. Jabez Hughes , in his Miscella

nie:in verse and prose. London printed by JohnWatts. in

17 39.

The Story ofPiramus and Thisbe fi'

om the fourth bookofOvid’

s

Meh m0rphoses translated into English verse byJohnHughes. In

hisWorks published byWilliam Duncomb. London. 2 vol . ia—1 2 .

1 740.

Ovid’s Amours. Book III Elegy I l l translated by Matthew

Prior. In MiscellaneousWorks. London. in Volume 11

pag. LX X X I I—LI Z I V I Ï.

1 742 .

Ajax’s Speech to the Grecian Knabhs &0m Ovid'

sMetamorph.

Book 1 3 , by Rob. Forbes. Aberdeen. in

1 746.

Ovid‘

sEpistles translated intoEnglish prose by Edward Jamieson. London , printed for Joseph Davidson. in

1 747.

Ovid’

s Art ofLove pm phrasedand adapted to the present state

with notes , by Henry Fielding. London C00per. in

1 748.

Ovid‘

s Metamorphoses translated into English prose ,with the

474 NOT IT IA L I T ERAR IA

Latin text and English notes. London printed for Joseph Da

vidsou. in’

s Elegy vm . Ovid laments that he could not gain admis

sion by Poetry to his m œnary Mis…by M'. Bmæne in the

Gentlm an‘

s Magazine for August 1 748 p. 374.

1 751 .

Ovid’

s Meü morphosœ. Translated by the most eminem

Hands etc. , u t 1 7 1 7 . London. 2 vol. ia

1 751 .

Sappho to Phaon au Epistle from Ovid ; the Fable ofDryope,

from the ninth book of Ovid‘

s Meùmorphoses ; Vertumnus and

Pomona, from the fouræentbbookov id‘

sMetam0rphosesJ‘

rms

lated into English verse by Alex . Pope. In hisWorks. London

1 752 . in V ol. p . 1 - 3 5 , 2 1 5—2 35, 3 38—1 49Pm el0pe to U lysses from Ovid. Being a specimœ of a new

translation of Ovid'

s Epistles. London , Bathurst in

ASpœimen ofanewtranslation ofOvid’s Epistles in the Gen

tleman'

s Magazine for June 1 752 p. 2 80 .

Ovid‘

s Tristia. By John. Stirling. London. ia B epetifio

edition. 1 7 2 8.

1 753.

Ovid’

s third book of the Art of Love translated into English

verse with notes by Mr.William Congreve. ln his Poems upon

several occasions annexed to the third volume of his Works.

London. 1 753 , in—1 2 . p. 1199

—3333 .

1 755.

The transformation of Acteon into a Stag translated from

Ovid‘

s Metamorphoses , in the Universal Magazine of Knowledgeand Pleasure for January 1 755, pag. 3 1 .

1 757 .

Ovid’

s Art ofLove , togethiærwith his Remedy ofLove. Trans

lated into English verse by several Hands. Towhich are added The

Court ofLove a tale , from Chaucer etc. London printed for

Jacob and Richard Tonson. ia

476 NOT I T IA.

L I T ERARIA

For the use and entertainment of the Ladies of Great Britain.

London , Horsfield. ia—1 2 .

1 765.

A newtranslation ofOvid’s Episfles into English prose with

the Latin text and order of construction in the opposite page , and

critical historical geographical notes in English from the best

commentators both ancient and modern besides a great number

of notes entire new. London , printed for G . Keith , etc. ia-B°.

1 767 .

Ovid’sEpistles translated into English prose. London. ill

Repetitio ed. 1 746.

l 759—1 7 70

The Creation of theWbrld translated from the first book of

Ovid‘

s Meh morphoses. A Description of the Golden Age. from

Ovid’

s Meh morphoses. ByM'. J. Dalatny , andTemp le ofFame

Ov. Met. Book XII translated by the m e , in the Town and

Country Magazine for the year 1 769 , pag. 1 59 sq. and l'

or the

year 1 7 70 , pag. 50 , 553.

1 773.

A translation of the filth Elegy of the first book, and the fourth

Elegy of the second book of Ovid‘

s Amours by a young Gen

tleman of the University ofCambridge in hisPoems and Transla

tions , 1 7 73. in

Phædra to Hippolytus translated from Ovid by J. C . late of

Trinity—Hall , Cambridge , in his poems , 1 7 73. in

Ovid’

s Meü morphoses translated by the most eminent Hands.

Adornedwith sculptures. The fourth edition. London , printed for

T . Davies , etc. in- 1 2 . vol.

1 781 .

Œnone to Paris an Epistle trmslat€d from Ovid. London

Law. in1 782 .

Translations from Ovid , by S . Rogers A. M . in his Poems on

various oc casions ; consisting of original pieces , and translations

from some of the most admired Latin classics. London 1 782 .

2 vol. in—1 2 .

480 NOT I T IA L IT ERAR IA

P.ŒüfiiMeÜ œpb sü , oda… cü m d h

ehräbung , von der Menschen , Thieren, andere Crœ_

turen Ve

Marüs,Vma îs,Merm ü, etc. letstwiedemmb, aufein neuwes, dengm ânm Vaterlandt teutscher Platinu m grossem N u ts undDienst

auss sondert l eiss mit sehuenca l‘

igum au ch dess Hoch

gelchrten Herrn Gerardi Lorichii der Fabeln ausslegung , reno

viert corrigiefl undau tag geben. Fraufi rt am Maya . ia

Emendatior editio versionis Alberto—Wikramianæ « que a textu

Latino minus aberrans. Repeüta a eqj‘iuü an. 162 5. 1 631 et

in—L‘ .

1652 .

Kurse Verfassungen fiber des Ovidii a äuugs—Baü rfi

hung mit einemkursen Inhalt der Bücherund Gedichtevermehrt ,

auch sonsten bin undwieder verbessert sum andermnah l ha us

gegeben von Johan George Schœben. Leipsîgs in c. fig.

Primaeditio prodiit sub titulo Ooü hm‘

sche Vm M gs—Beæ h

1664.

P. O. N . Tristiumlibri mit einer deutschen Uebersetsuug undAnmerkungen , durch Job. Heinrich Seyp. Dnm stad. ia

1689 .

Metamorphoses d’

0vidc enrondeaux ; Verwandlungen des Ovidiiin Rand—Gedichten. Nümh rg. in c. fig. liguo incisis.

1 702 .

Die Kunst au lichen oder Extract ans des OvidiiArte Amandi

aufVerlangm eines guten—Freundes übersetzt . Iusern libro ins

cripto :Châsdz‘

ebe Vesta und In'disehe Flora. (Nümherg.) 1 702 .

ia Auctor profitetur se obscœna omnia rescidisse.

1 704.

Brieffe der Heldinnen ietao sum crstcnmahl ihrer ungemeineu

Anmuth undVortrefilichkcit halber in ungezwungene teutscbe verse

tthersetst mit dcro bcygefitgten Liebes-und Leidens—Geschi

cbten wie auch allerhand courieusen Anmerkungen erh eutert

(vonGaspar Abel. ) Leipsi‘

g . in Non omnes sed dimidia

DE p . OV I D IO NASONE . 481

tantum Epistolarum Heroidum pars hoc volumine confinetur.Ple

niorem earum vm ioncm auctor prodire jussit an. 1 7 2 3. ubivid.

1 706.

Ovidii Briefe dcr Helden , von Job. U lr. von G erding. Leipzig .

in

1 709 .

Des drittenBuchs derTrauerelegien siebente E legie vonJunhcr.

ln dem siebenten Theil dcr Hofmannswaldauiu hen G edichte.

lkfiwük. 1 709 . in—8Ë1 7 1 1 .

Ovidii Mch morpbosis in ungcbundcncr Rede , nebst bin und

wieder untermiscbtenVersen , durch J. G . S . (Jah. Ge. S chmid )lCtum. Strassburg. il l Repetita ibid. 1 7 1 2 . in

1 7 1 3.

Ovids siebende Heroide. I tem die dritte Elegie des vierten Buchs

dcrLiebeselegien vonPhilander (Job.Barkh. Mcnkc.) In ejusdemPoëmatibus. Lipsia . 1 7 1 3. in

1 7 2 3.

Epist01æ Heroidnm , oder Briefe der Heldinnen , ietzo inage

sammt , nebst denen noch übrigen drei Antwort-Schreiben desAuli Sahiui, ihrer ungemeinenAnmutb undVortrcflichkeitwegeninungezwungene teutscheVerse übersetzt, undmit dero beigefiigtcnLiebes—und Leidensgcschichte herausgegeben (von Caspar Abel .)

Quedlinburg und Aschersleben in

1 7 2 4.

Uckrseü ungen aus dem Virgil Ovid und Theatre italien.

Bresslau . in

J. U'

. S. C . R . P. Ucberseü ungen aus dem Publ. Virgilio Ma

rone , P. Ovidio Nasone , etc. Wismor. ia1 330.

Uebersctsungen des Anfangs aus dem ersten Bache der Ver

wandlungen des Ovidius von M. Job. Heinrich Winkler. ln

dem ersten Band der Schriften der deutschen G esellsch. Leipzig.

1 730. in pag. 454 seqq.

482 NO T IT IA L IT ERAR IA

Die siebende Fabel aus dem erste nBuche der V erwandlungendes Ovidius , übersetst von M . Job. Heinrich Winklerm Im

aweyten Bande der nemlicben Schriften pag. 481 .

739

Des dritten Buchs der Trauerelegien dritte Elegie von May.

Im dritten Bande der Schriften der deutschen G esellschaft p. 607 .

C . F. Hinübers Uebcrsctaungcn einiger Trauer—Lieder aus dem

Ovidius (Lib. Eleg. 111. I II. 2 . 7 . 8. v. nebst einemAnhmge

von allerhand G edichten. Bremen. in Prodierunt una cum

ejusdem versione aliquot Odarum Horatii.

1 745.

Die siebende Fabel des ersten Buchs der Verwandlungen von

M . J. Christ. Broestedt.— Insertaejusdemm sioniLibri O«hmm

Horatii. Luneburgz‘

. 1 745. in

1 746.

Tcreus Philomela und Progne von In dema ch in

ncrtlichm Gedichten. Rost0ck. 1 746. in pag. 9 1 seqq.

1 753.

Pymmus undThisbe. Indem zehntenBande der Neuen En ci

terungen dcr Erkenntnis und des Vergnügem .

1 758.

Singulas Metamorphoses vertit J. J. Dusch in Alex. Popens

saemtlichenWerken mitWu burtons Commenh r aus dem Eng l.

übersetzt.Altona. 1 758— 64. 8 mai.

Trauerlicder desPublius Ovidius Naso in deutschen Reimen,

nebst einem Unterricht die deutschenVerse zu machen hcrau sge

geben von P. Michael Lory. Augsburg und Freyburg im Brissgam

in

1 763.

OvidsVerwandlungen aus dem Lateinischm (in gereimte Verse)ubersetzt von Job. Balthasar Sedlezki. Augsburg . ia

1 764.

Lehrreicher ZeiWertreib in Ovidianiscben Verwandlungen von

Job. Gottlieb. Lindner. Leipzig. in

434 NOT IT IA L IT ERARIA

AufdenTod einesPapageys. Nach dem Ovid ;des zweitenBuchssechste E legie. In den Belustigungœ fiir allerlei Leser. En t.

Bacndch. Leipzig 1 773. in pag. 37 .

1 7 74

Biblis und Caunus aus dem. Ovid. Verwandl . g.Buch v . 453

664. Von J. G . Schummel. In derUebersetaungsbibl. Wittenberg . 1 774. in pag . 360.

Pha‘

éthon eine Romanze. In den Romansm Milan 1 774.

ia‘ 7 7 7

Ovidius von derLiebe. Erstes—drittes buch. U ebcrsetzt vonJob.

Baptista von KnolL Fran/sf und Leipzig. ia Repfl iæ M

1 785. ia et Aug. Vind. 1 79 1 . in

Versuch einer Uebersetzung der filnfTnuerbücber des P. Ovi

dius Naso nebst Anmcrkungcn und der Lebensbeschreihung des

Dichters von Job. Heinr. KirckhofL Hamburg , bey Ba ss. ia

1 778.

Versuch einer Uchersetzuug der Briefe aus Ponto des P. Ovi

dins Naso nebst Anmerkungen von Job. Heinr. Kirckb0£ Hun

burg , bey Ba ss. in1 779 '

Des vortreflichen Dichters Ovidius Heldenbriefe , ins Deutsche

lihersctzt von Paul Benjamin Nassgott . Fran/rfi und Leipzig . ia

Ovids zehntc Heroide , vou einem Ungenannten. l n dem

Journal t‘

û r Freunde dcrReligion und I.itt. Augsburg . 1 779 . ia

1 780.

Aktaeon. In Baez/m’

: Preussiscbem Tempe. Kœnigsberg.

1 780. il l

Ovids flinf Bücher Trauergedichte aus dem Lateinischen über

sest und mit Anmerkungen begleitet (von Jah. Joe. Sell.)Halle ,bey Jah. Jac. Gebauer. ia—8°

1 781 .

Verwandlungen aus dem Ovid (von Bremen ) Leipzig , beySt‘hæie‘kert. in—1 2 .

Auf den Tod des Tibullus(Amor. III. vonAug. Rode — In

DE OV IDI O NASONE . 485

dem deutschen Museum 1 781 . St. 7 . Reeepta etiam in Sammlung

der besten zerstreu ten Uebersetzungenaus Griechen undRoemern.

Berlin. 1 783. in

1 782 .

Ovids Heldcnbriefe. Aus dem Laæiuischen übersetzt von

Lü‘

neburg bey Lem/ce. 1 782 et 1 787 . in 2 vol.

Pygmalion von Fr. L. Gr. zu Stolberg. Vide das deutsche

Museum. Mon. Mai. 1 782 . pag . 459 .

Ovids Festkalender oder Zeitbücher. Aus dem Lateinischen

übersetzt von Lüneburg bey Lem/te. in

1 783.

Ovids Verwanäungen , aufs neue verdeutscht. Eisenach. in

Biblis und Caunus von Schummel. Orpheus und Eurydice von

Piper. Pygmalion von Chr. Gr. von Stolberg. Der Schlaf und der

Neid vonPiper. In der Sammlung dcr beatcn zerstreu tenUeber

setzungen aus Griechen und Roemera. Berlin. 1 783. in

Medea Fragment einer p0ëtisohen Uebcrsetzung aus dem Ovid.

Metam. B . 7 . v. 164 2 2 0. von G . L . S.— In der Berliner

Monatscbrift 1 783. M. Men . pag. 2 33.

Apoll und Daphne nach dem Ovid. Ibid . mense Julio.

Orfeus und Eurydize nach Ovid. VerwandL 1 0 B . v. 9— 63

73— 82 . 1 1 . B. 1— 53. von Halem. Im deutschen Museum

1 783. 10. St. pag. 362 . sqq.

Ovidaufden Tod des Tibullus , von Karl Priedu Reinhardt.Inserta ejusdem versioniE leg. Tibu lli. Tun

ci. 1 783. in—8°

1 784,

Deutsche Anthologie dcr roemischen Elegiker von Job. Friedr.

Degen. Nürnberg . in Ineunt sequenfia Ovidni Amor. I.

E l. 1 . 3. 7. 1 3. 1 5. II . 6. et 16. III. 1 . 5. g . 10. 1 3. 1 5.Metamorph.

IV. 55— 166 Trist. 3. II I. 1 2 . et 1 3. IV . 2 . et g.

Ovids Vem ndlungcn , erstes Buch (v. 1 metrisch über

setzt von J. G . K. Schliiter. l n Schummcls Uchemeüer—Biblio

lhek, fortgest vou Schlüten Hannover 1 784. in p. 462 —478.

Recusa in der vo“staendigen Sammlung aller Uebersetzungen dcr

Gr. und R.a igficfi und Leipzig 1 785. iu pag. 462 .

486 NOT I T IA u rsnsnu

DerVerwandlm gæ erstesBuch v .—I SO. metrisch überseü t von

DL In der OllaPotrida 1 784. Dritt. St. pag. 1 5 1 .

1 785.

An eine untreue Geliebte. Nach Ovids Amor. Lib. I II . El. rl,.

von Alzinger. In der Quartslscbrîfi Flir aeltere Literatur und

neuere Lecture. Leipzig . 1 785. Iu

Ovids V erwandlungen ; funfzehn Bücher. Frey ubersctzt von

Ferdinand s. in

N iobe. Vcrwandl. B . 6 v . 1 1 5—3 1 3 metrisch liba sfl zt von

Aug. Rode. In den philosophischen und andern Gedichtæ aus

dem Latciniscbm . Hamburg . 1 785. in pag . 94 sqq.

Verwandlung der Io. Im deutschenMerkur 1 785. S t. in

Dædfl us und lkarus eine poËfische Uebersetmng aus Ovids

Kunst au lichen B . 2 v. 16—96 , von G . L. S . In

der Berliner Mon. Schrifl . 1 785. Dritt. Band. pag. 2 14 .

1 786.

Ovids Schule der Liebe das ist , dessen Liebeshændel Kunst

und Aneuey der Liebe. Neueste frcye UebŒsetwng. Berlin und

Leipzig. (Wien bey Moessle.) ia

Ovids Verwandlungen , metrisch überœtzt von Job. GeorgKarl

Schlüter. Leipzig , bey Sohæ iekefi . in

Philemon und Baucis metrisch übersetzt von Voss. In drm

Vossischen Musenalmanacbe.

1 787.

Ovids zehnte Heroide von G urlitt. Mit Catulls epischm

G esang von derVermachlung des Peleus und der Thetis. Leip zig .

1 787 . in pag. 7 1 sqq.

Heroide der Sappho an den Phaon. Cum Bien et Moscho , a

S . H . Catcl germanice versis. Berolini, 1 787 . in—1 2 .

Ovids Verwandhmgcm Funfzchn Bacher. Frey übersetzt von

Ferdinand Neue Audage. Halle im Verlag des Waysen

1 788.

Ovids erste Heroide von Lenz. InWiedcburgs humanist.Magazin 1 788. Viert. St. pag. 344—355.

488 NOT I T IA L IT ERAR IA

Arion aus Ovids Iahrhücbern frey übersetzt. InWiedcbmgsphilol. paed. Magasin 1 79 1 . Zw. St. n. 2 .

Dritte E legie des ersten Buchs der Trauerelegien metrisch

übersetzt von Lenz. Ibidem.

1 793.

Quatuor Ep. Ha nid. in lingnam Germ. versa cxstant in Friedt .

Ecks B lumen des Abend—undMorg mlands. Halle 1 793 . in

Ovids Kunst zu lichen. Ein G edicht in drey G esaengen mc

trisch übersetzt von I. G . K. Schlütæ . Leipzig im &hæ idæñ

sehen Verlagen. in

Ovids E legie auf den Tod eines Papageien , von Voss.

dem Vossischen Musenalmanach 1 793, p. 2 1 .

Ovids Verwandlungen nen übersetzt und hm usgegeben

einer G esellschaft.Wien. 3. Theile. 4 . c. fig.

P. Ovidius Naso desweilandwohlhcstallten roemisehcn Hof

poëten Meh morphoses , d. i. Verwandlungen. Mit aecbt &ansoesi

scberFreiheit übersetzt unddabey vonallenObscœuitaetensorgm

Iaxirt undpurgirt , durc malgundumHolzhirn dermflin …des Gymnasii zu Novaœmhla undmit Anmerkungen begleitet vom

Pastor Loci. Hamburg. 1 793 et 1 795. in

Zweite und vierte E legie des ersten Buchs der T raucrelegien

metrisch übersetzt von Lenz. In Wiedeburgs philol. pædag.

Mag. 1 793. Zw. St. n. 3 , und drit. St. n. 6.

[ 794

Ovids zehnte Heroide , von C.W. Ahlæardl . Im neuen deuts

chen Merkur 1 794. St. 1 1 . p. 3 1 0 sqq.

Amor. I , Eleg. 1 et v ;w, x , et 1111 ; III , v 11 et rx ; Trist. I ,

E leg. 1 11 rhythmis germanicis elegantissime « pressit I. C . F.

Manso in Nachtraegcn zu Sulzcrs allgemeiner Theorie dcr schoencn

Künste. Leipzig . 1 794. in T ome III part. 1 1 pag. sqq.

Ovids Verwandlungen m ontes und zehntes Buch (von C. I . G .

Haymann.)Fn2 drichsstadt. in Conf. an. 1 77 2 .

1 795.

Ovids Briefe der Heldinnen metrisch ubersetzt mit Anmcrkun

gen von I . G . K. Schlüter. Leipzig. in

DE OV IDI O NASONE . 489

Ovids Kunst zu lichen in der Versart des Originals übersetzt

von Friedr. Karl von Stromhcck. Goeth‘

ngen bey Jah. Christoph.

Dieterich. in

Ovids Werkc von der Liebe. Nach Blumauer travestirt von

CarlWilh. Friedr. Schaber. Berlin und Leipzig. in 3 Th.

1 796.

Ovids zehnte Heroide , Ariadneund Thcseus mit Anmcrkun

gen von C . F. Becher. Goerliz , bey Anton. in

Ovids Heilmittel der Liebe in der Versart des Originals mit

erlaeutemdcnAnmerkungen und einer Skizze von dem Leben des

Dichters von F. K. von Stromhcck. Braunsehweig. il l

Ovids Mittel wider die Liebe metrisch lihersetzt und mit er

laeutcrndern Anmerkungen von I . G . K. Schlüter. Leipzig ,bey

Sahwiekefi . ia

Ovids Lieder der Liche metrisch ubersetzt und mit crlaeuærn

dem Anmerkungen von I. G . K. Schlüter. Leipzig bey Sehwiekert. in

Ibis cine Schm ebscbrifl , metrisch ubertzt undmitAumerk.Von

I . G . C . Scblütœ. Leipzig bey SehwielærL in—8°

‘ 797 ‘

Ovids sacmtliche VVerkc. Erster Band. DessenVerwandlungenübersetzt von Hcynemann. Frankfi1rt am M . bey Hermann. 1 797 .

in Zweiær Band. Dessen Heroiden ubersetzt mit AnmcËkun

gen von N . G . Eichhofi°

1 798. Dritter Band. Dessen c tkalendcr ,

iibersetzt von I. Ph. Kœbs. 1 799 .

OvidsHeroiden aus dem Laæinischen in jambischeVerse ubersetzt undmit erklaœcnden Anmerkungen begleitet (von G . F .W.

Thyme.) Samu und Leipzig , bey Ackermann. in

Mittal wider die Liebe metrisch üha setzt mit Anmcrkungen.

G . Schlüter. Leipzig. in

Ovids vier Bücher der Briefe ans d. Pontus , metrisch übersetz t

mit erlawærnden Anmerkungen von 1. G . K. Schlüter. Leipzigbey Sehwiekert. ia

1 798.

Verwandlungen nach P. Ovidius Naso von Joh. Heinr. Voss.

Berlin bey Vieweg. 2 Theile. ia—8°

490 N OT IT IA L IT ERAR I A

Ovids fünf Traucrbücber metrisch übersetzt und mit erklaerm

den Anmerkungen von I . G‘

. K. Schlüter. Ia "p zig . ini—8°

ITAL ICÆ .

1481 .

I libri de Arte Amandi (tradotti in terza rima , sa1za nome del

#adnüore.) Milano per Lionardo Pachel e Ulderiæ Seinczen

1 488

Ovidio de'

Arte Amandi in V olgare , in terza rima. In fine

Impressum Florentin: per Antonium venetum. Anno salutis

MCCCCLXXXVIII. V. idus Augusti. Il l

1 489 .

Le Epistole diOvidio , v0lgarinate daDominion daMontieeflo ,

toscm o. Brescia. in

149 1 .

Epistole de Ovidio in (adaou) rima. In fine Finiscono le

Epistole de Ovidio in rima Impresse per D. pre (pm byüm )Baptistade farfengo nella citta de Bressadel anno M . cccclxxn i. Die

v de novembrio. In seenndoj i o legitur Incomin€n el libro delle

Epistole diOvidio in rima volgarizzate per messere Domenico da

Monticielli toscano , etc. ia

1494 .

Ovidio de Arte Amandi , tradotto in terra rima. AM ilano, per

Filippo de Mantegaz£ in

1 497 .

Ovidio Metam0rphose0s (per G ia. deBons1‘

gmm ) In fine «Fine

de lo Ovidio Mctamorphoseos vulgare. Stampato in V enetia per

JoanneRosso vercellese ad insh ntiadel nobile uomo messerLucan

tonio Zonta Fiorentino del M . CCCC . LXXKXV IL A di 1: del

mcse de aprile. in- folio.

L’

Eroidi in prosa (sensa luogo ne ternpo). In prima pag. fol. 1

DE p . OV ID I O NASON E . 493

perante Io inclito Principe Antonio Grimano duche de Venetîa.

in—fol .

Le Md amorpbosi in terza rima per Lorenzo Spirito daPerugia.

In Venezia per Giorgiode Ruscani. in—foL con fig.

Tutti gli libri de Ovidio Metam0rphosœs tradutti dal litteral in

verso vulgar con le suc al legorie in prosa. Infine Qui finiscc

I’

Ovidic Meæmomhoseos composto perNicolaAngostini et stam

pato in Venetia per Jacamo da Leco ad instantia de Nicolo Zop

pino et Vincentia di Pollo suo compagno correnti gli anni del

Signore. M. D. XXII. a giorni‘

sette dimagio regnanæ lo inclito

Principe messer Antonio G rimani. in

Ovidio deArteAmandi vulgarc historiato. novamente stampato.

Infine Stampata inVinegiaperFrancesco Tacuina de Tridino.

MDXXII . A di u n . de julio. in

1 52 6.

L’Artc d

Amare in terzetti. Venezia. in

1532 .

Epistole d’

Ovidio ,tradotte di latino in lingua toscana. Per lo

eccellentisaimo dottore messer Carlo Figiovm nî cittadino fiorcn

tino. Infine Qui finiscono le Epistole di Ovidio. Novamente

stampate in V inegiz per maestro Bernardino de Vitali Venctianm

Del mese di aprile. M. D. XXXII. in

Epistole d’

Ovidio di latino in lingua toscana tradotte (da Carlo

Figiaoonni e nuovamente cou sommadiligenza can ette InfineIn Venetia, per Pietro e Cornelio Nipote di Nicolini da Sabio.

MDXXXI I. in

1533.

Le Meh morfosi d’Ovidio tradotte in ottava rima daNicolo

degli Agostini. In Venetia , per Giovanni da Leeea. in con fig.

Eadem versio. In Venelio presse N iocola Zoppina. 1 533. A di

16. di maggio. ia

Le Mch morfosi diOvidio colle sue allegorie. M ilano. ia

1 535.

Ovidio de Arte Amandivolgare historiato e uovamenæ corretto

508 N'

OT IT IA L IT ERARI A

le Chiefd'

Amours et les Sept Arts libè aulx G ene/ve. in .in

a. a. 11. Chat . goth.

Ovide de l'

Art d'

Aimæ avec laClef d’

Amour:et les Sept Arts

lihéranlx le Remede d‘

Amours (d‘

Æne2 s Sylvius avecque les ad

ditions de Baptiste Mantouan ; plus un discours faict à l'

honneur de

l‘

amour chaste pudicque au mépris de l‘

impudicqu€ . Paris parN ic

Bouioua, in—16. s. a. n.

LaBible desPoëtos ou lesMétamorphoses d‘

Ofidc . Paris, du:

Jehan Petit. ia—foL Char. goth.

1 505.

Les XXI Epistres d'

Ovide , translatéa par Och vicn de Saint

G elais. Paris Jehan TnppereI. ia- 4

'

1 509 .

Ovide du Remede d‘

Amour , translaté nouvellement enfrançois,

avec l’

expositiondes Fables consom æs au texte. l afine Impr.

à Paris le quatrième jour de feuhrier l’

an 1509 , pourAntoineVe

rard. in-fol.

1 52 2 .

Les XXI Epistres d’

0vide , translatées par Octavien de Saint

G elais. Chez Olivier AmonIlet Lyon, 1 52 2 le 19 juillet in

1 52 3.

La Bible des Poëtes d’

Oñ de méü morpbosé€ , translatée de latin

(de ThomasWaleys) en françois (par Colard Mansion.)Paris , par

M ichel le Noir. ia—foL Char. goth . c. fig.

1 52 5.

Les XXI Epistres d‘

Ovide ,trm slstées par Octavien de Saint

G elais. Paris le 2 3 jour de feubrior MDXXV. in Char. goth.

c. textu latin. et Egg.

Le premier livre des Métamorphoses d‘

0vide translaté en vers

françois par Clement Marot. Lyon Gryphius , ill Char. goth.

DE p . OV I DI O NASONE . 509

1 530.

Le grand Olympe des Histoires poeticques du Prince de Poësie

Ovide Naso en saMétamorphose Œuvre authenücque et de hault

artifice pleine d‘

honneste récréation ; traduit du latin en prose

françoise. Lyon, chez Roma nMorin. in

1 532 .

Idem liber. Lugduni apud eumdem. Infine « Imprimé nou

vellement à Lyon par fidele imprimeur Denys de Harsu l‘

an de

grace 1532 . in

Les cent Epigœmmes avec la vision , la Complaincte de vertu

traduicte de frere Baptiste Mantuan et la Fable de l’

Amoureuse

Biblis et de Caunus tradnicte d’

Ovide par Michel d’

Amboyse.

Pan‘

s, chez Jehan Longi:. ia

1 534.

Les XXI Epistres d‘

Ovide translatées parOctavien de Saint

G elais nouvellement revues et corrigées. Paris Guillaume de

Bou n d . in—1 2 .

Le dixième Livre dgsMétamorphoses d'Ovide , traduict en prose ,

avec laComplaincte du Noyer , par Michel d‘

Amboise. Paris , par

les freres Angeb‘

ers. in s. a. n. Idem Amboisius Epistolas

ad Ovidianas responsorîas edidit 154 1 . Pan‘

siü apud Dion. Janol .

1 536

Ovide de l’

Art d'

Aymer translate en françois. LaC lefd’

Amour.

Les Sept Arts libéraulx. Le Remede d‘

Amour composé par Eneas

Sylvius etc. Infine Cy fine le Remede d‘Amours nouvellement

primé (à Paris.) 1 536. in- 1 2 .

Le premier livre de la Métamorphose translaté par Clement

Marot. Paris, par Estienne Boflet diet le Faulcheur. in

1537 .

Le grand Olympe, etc. Paris , Pierre Sergent. 3 vol. in c. fig.

Ce volume renferme dixÉpîtresd'Ovide traduites envers parAndré

de la Vigne. B .

5 10 NOT IT IA L I T ERARIA

1 538.

Les XXI Epistres d‘

0vide translatées par O ctavia de Saint

G elais nouvellement revues et corrigée .On les vend 1Paris enl1

grande rue St. Jacques par Vioant Ga d…ia

Le grand Olympe etc. Paris , parArnould l’

Angdiu et John

Real . ia Char. goth . c. fig.

1 54 1 .

Les XXI Epitra d’

Ovide , transh téæ par Octavien de

G elais. Paris par Denys Janot. ia 16.

1 544.

Les mêmes , imprimées à Rouen par N ic. le Bons , pom Pb m

Regnault. in—16.

Quatre Elegies d‘

Ovide en ses Amours (I. 3. 5. II . 4.

traduictes en rime fiançoise parFrançois Habert ; dans ses EpltresCupidinicques. Paris . ia s. a.

1 545.

Le premier et le second livre de laMétam0rphose d’

Ovfih , tra

duicts envers françois par Clement Marot. Dans lesŒuvres de CL

Marot. Lyon 1545. in et dans lesautres editions.

1 546.

Les XXI Epistres d’

Ovide transh tées par Octavien de Saint

Gelais nouvellement revues et corrigées :s’

ensuivent quatre Epis

tres d'

Ovide nouvellement faic tes et composées par André de la

Vigne. Paris , Nic. du Chemin. in—16.

1 547 .

LeProcès d’Aiax et d

U lysses pour les armes d‘Achilks contenu

au treizième livre de laMétamorphose translate en vers françoispar Jacques Colin. Premise la description desdictes armes tn nslatée

du grec d’Homeœ. Lyon , par Pierre de Tours. ia

L’

Elegie d’

0vide sur la complaincte du Noyer en vers françois

par Calvy de la Fontaine. Paris , Arnould’

Angelier. ia-1fi. s. a.

5 1 2 NO T IT IA L IT ERAR I A

1 557 .

LaMétamorphose d‘

Ovide figurée. (En vers françois , avec les

figures du petit Bernard.) l yon, Jean de Tour-nes. in—1 2 .

— IIe

petita ibid. ap. enmd. 1 564. in—1 2 . et Parisiis ap. Hier. de Mamef

1 566. in—16.

1 56 1 .

Le quatrième et sixième livre de l’Ene

1‘

de de Virgile , avec la

complaincŒ de B idon‘

aEnée prise d’

Ovide ete. traduicts en frau

çois par Joach. du Bellay. Paris , Fed. Morel. in

1 57 1 .

Les loyaq Infortunez (lafable de Ge‘

is et d’

Aleyoue) pris d‘

O

vide en vers françois par Scevole de Sainte Marthe. Dans le se

cond livre de ses imitations et traductions recueillies de divers

Poëæs grecs et latins. Paris , chez Fed.Morel , 157 1 , in—1 2 , et

dans, l’

édition de ses Œuvres 1633. Paris , cher Villery in

sous le titre les Ahy ons.

1 573.

LesXXI Epitresd’Ovide les dix premieres traduitespar Charles

Fontaine etc. Lyon Jean de Tom-nes. in—16. Repd itîo ed.

1 556.

Les quinze livres de la Métamorphose d‘

Ovide interprétés en

rime fiançoise selon la phrase latine parFrançois Habert Paris

de l‘

imprimerie de Jer. deMumej et Gw'

l . Cavellat. in—1 8. c. fig.

1 576.

Le grand Olympe , etc. Paris , par Nic. Bonfons. in— 1 6.

1 578.

Le Noyer , pris d’

Ovide , en vers françois par Ant. de Cotel ;

dans ses mignardes et gayes Poësies à Paris 1 578. ia

1570. Les quinze livres de laMétamorphose d’Ovide,trad. du latin

en français. Partir, Rue/[e , in—1fi. B .

1 579. L‘

Art d‘Aimer, livres 1 et II , trad. en quan

—sins français , par

P. Le Loyer conseiller au présidial d’

Angers. Paris , ia et dans les

Œuvres poétiques de l'

auteur.Paris , 1579 . in—1 2 . B.

D E P. OV ID IO NASONE . 5 13

1580.

Les XXI Épîtres d‘Ovide les dix premieres traduitesparCharles

Fontaine etc. Paris , Hier. de Marne}:in—1 2 . c. fig.

1 583.

Le grand Olympe etc . revu corrigé et mis en meilleur langage

par Loys Turquet . Lyon, Jean de Toumes. in—16

1584.

Le Combat d‘

Hercule et d’Ache10us , pris d

Ovide ; par J. du

Bellay. Dans lesŒuvres de Joachim du Bellay. Baris 1 584 .

in

1 595.

Les Histoires des Poèt es comprises au grand Olympe et en

suyvant la Métamorphose d‘

Ovide , et autres additions et histoires

poétiques propres pour la poésie par Christophe DeŒam . Nyon

1 597.

Le grand Olympe , ou Métamorphose d’

Ovide , traductionnou

velle par le du Bartas. Lyon Jean de Team s. in—16.

160 1 .

Les quinze livres de laMétamorphose d‘

Ovide contenant l’

O

lympe des histoires poétiques traduits en francois ; revus corrigés

et augmentés de plusieurs figures outre les précédentes impres

sions. Rouen in-16. c. fig.

1603.

Épîtres de Canacée Macarée , de Sapho aPhaon , d’

Helme àParis d

Hypermenestre à Lynceus dePénélope à Ulysse traduites

1 582 . Les quinze livres des Métamorphoses d’

Ovide interprétés en

rimes françaises parFr. Ham ] 1582 , 3 v. petit in—1 2 . B .

1588. Élégie ou Complainte du Noyer , extraite desŒuvres d’Ovide

et traduite en vers héroïques , par Jean Ruyr , charmesien secrétaire du

chapitre de Saint—Dies ; dans les Poésies mêlées de l

’auteur , 1 la suite

des Triomphes de Pétrarque. Troyes ,1 588. in B.

s«4 NOT IT IA L I T ERARIA

par differens auteurs les quatre premieres en prose la derniere en

vers. Dans le livre intitulé :Les Fleurs de bien dire , recueillies des

cabinets des plus rares esprits de ce tenu etc. à Paris c hezMatthieu

Guillemot. in 1 2 .

Les Métamorphoses d‘

Ovide en vers françois par le Sieur deMassac. Paris. in

1609.

Epistres de Bidon à Buée et deHero à Léandre, it. Les Amours

de Pirame et de Thühée , en vers fiançois , imité du quatrième

livre des Métamorphoses par F. G . de laRoq ue ; parmi sesŒu

vrea politiques , à Paris. 1609. in—1 2 .

16 1 2 .

Les XXI Epistres d‘

Ovide traduites en prose par le Sieur de

Deimier , avec la traduction d‘

une Epistre d’

Aulus Sabinas ; ala

suite de ses Lettres amoureuses. Paris 1 6 1 2 . in

Le premier livre des Remedes contre l‘

amour, traduit en prose

par Nic. Renouard. Paris , chez la veuve de Matthieu GuiüemoL

in—1 2 .

LesMétamorphosesd’Ovide (traduites en prose avec XV Dis

cours contenans l‘

explicationmorale des fables, parNic. Renouard

Paris , veuve de Matthieu Guillemot. ia c. fig.

16 13.

Epltre de Phyllis à Demophoon , imitée du latin d’

Oñde par

Jean Prevôt. Dans le Boccage de l’

auteur, immimé àPoitiers 1 61 3.in-1 2 . Tom. 5. p. 407 .

3

1605. Le treizième livre des Métamorphose: d‘Ovide mis en vers

par Baym . e t Ch . de Massac père e t fils. Paris , Du Bu y , 1605. ia—1 2 . B.

161 1 . LaM étamorphose d’

Ovide mise de nouveau en meilleur fran

çais , conformément au latin , avec le commentaire d‘

icelle extraite du

latin de Canteros. Rouen , B a“

nsart. ia- 16. B.

31615. Les Fleurs de l

‘Éloquenœ françoise , extraictea d es Épîtreshéroïques d

Ovide tant par les sieurs Du Perron et de Renouard ,

qu’

autres des plus relevés esprits de ce tema. Pa ir, Tousl Du Bu y .

516 NOT IT IA L IT ERARIA

Les Métamorphose d’

Ofide de nouveau traduites en fiançois,

avec XV Discours etc. Ensemble les Epltres d’Ovide traduites par

les Siem du Perron, de laBrosse de Lingenda et Hedelin. G;

162 5.

Les M…hosœ, traduites parNic. Renouard Paris , Guil

Lez Regrets d’Ovide , traduits en prose parJeanDinard. Paris,

de l‘

imprimerie de Robert Efienne chez Henri Sam. in

162 6.

Les Epistres d’

Ovide en vers fiançois avec des Commentaires

fort curieux par Claude—Gaspard Bachet sieur de Ma iriac , pre

T…. Repetita ibid. 1631 .

LesMétamorphoses d’

Ovide , traduites par Nic. Renour d. Pa

ris. in c. fig."

162 9 .

Plaintes de Pénélope à Ulysse pour sa trop longueabsence, tra

duites en vers par J. D. du Perron , avec la lettre de Phyllis

Démophoon en prose ; dans le Recueil desŒuvres de du Perron.

Paris. in—fol.

1633.

Les Amours d’Ovide etc. par le S

'. de Bellefieur. Paris. in

Repetitio ed. 162 1 .

Les Métamorphoses , traduites par Nic. Renouard. Paris, chez

N ic . et Jean de la Coste . in

1 637 .

Eadem versio. Pan‘

sus apud Petr. Büloina ia—foL— Repefitio

ed. 1 619 .

162 8. M étamorphoses d’Ovide , traduites en français. Rouen , l am

sez . in avec fig. en bois.

1634. L’Art d‘Aimer d’Ovide , et les Remèdes d

’Amour , trad. en

français par Renouard. Rouen 1634. in- 1 2 . B.

DE F . OV I D I O NAS ONE . 5 1 7

1640.

Eadem. Parisiis. in c. fig.

1 64 1 .

Ibis d’

0vide , traduit en vers françois , et mis en deux parties ,par Emmanuel Trippault. Première partie. Orléans. ia—1 2 .

1649.

L’

Ovide bouffon , ou les Métam orphoses burlesques par L . Ri

cher. Paris , Quinet , in — Répéfit2 ibid. 1662 et 1665. in—1 2 .

1650.

L’

Herototechnie ou l’Art d’Aimer d

Ofi de en vers burlesques,

par le S'. D. L . M. B . Paris [ia

Ovide en belle humeur, deM . d’Assouci (Charles Coypeau), en

richi de toutes ses figures burlesques. Paris. in Repetita ibid.

1653 et 1664. in—1 2 .

1651 .

Les Métamorphoses, traduites par Nic. Renom d. Paris , Au

gustin Courbet ia—fol.

1653.

Les Métamorphoses d’

Ovide traduites en prose fiançoise le

Jugement deParis ; quinze Discours contenant l’

explication morale

des Fables ; ensemble quelques Épltres traduites d’

Ovide et divers

autres traités ; savoir Roland furieux premier chant imité des

vers italiens de l’

Arioste etc. Rouen, J. Berthelin. 1653 et 1654in—8°

1655.

Les Métamorphoses d’Ovide , traduites en françois par Pierre

du Ryer , avec dés explications sur toutes les fables. Paris. in

1660 seq.

LesŒuvres d’

Ovide (exceptaMetam01phosi) traduites en fian

Une édition de Hollande suivant la copil iwm‘

née Parir 1651

petit in—1a, fait partie de lacollection des Elsevirs. B.

5 18 NOT IT IA‘

L ÎT ERAR I A

çois avec des remarques , par Michel de Marolles. 1 0 vol. in

et in c. textu lat.

Les Elegies amoureuses d’

Ovide (au nombre de dix4 ept ) et le

premier livre de l’Art d

Aimer en vers françois par Jean N icole,

président à l‘

Election de Chartres ; dans le Recueil de sesŒuvres ,

à Paris. 1660 , 1684 , 1693et 1 705. ia- 1 2 .

Les Métamorphoses d’Ovide traduites en françois avec de

nouvelles explications historiques morales et politiques parPierre

du Ryer , de l’

académie française , et le Jugement de l‘iris , par

N icolas Renouard, Paris. iii—fol. c. fig .

V oici le détail des Œuvres d’Ovide traduites en français par l

abbé

de Marolles ; savoir

Les livres de l’Art d’Aimer e t de

, Remède.d’Amour , à quoi sont

ajoutés les poèmes de l’Art d

‘embellir le visage du Noyer , des Poissons

de laPuce et du langage des bêtes et des oiseaux en latin e t en fran

çais avec desnotes.Paris Pierre Lamy 1660 ia Berl in 1660 in—1 a.

ÉpîtresH ém ides en latin et en français avec desremarques. Pa ir,veuve Lamy , 1661 in

Les Amours d’

une traductionnouvelle avec le texte à côté et des

remarques et une dédicacealaplus belle c’est—

a-dire à laVérité.Paris ,

veuve Lamy , 166 1 in

Les Fastes avec le texte à côté et des Remarques. Paris ,Laz y

1660 ia

Les Tristes , en latin et en français , avec des remarques. Pa ir

B illaine , 166 1 ia

Le Livre contre Ibis -avec le texte latin et la V ie du Poète et des

remarques fort amples. Parir, B il laine , 1661 in

Recueil de diverses pièces d’

Ovide et d’

au tres poètes Anciens , di

visé en deux parties en latin et en français. Paris 166 1 in

Les quatre livres des Épîtres d’0vide , écrites à plusieurs de ses

amis du lieu de son exil dans la province de Pont avec des rem arques.

Paris B iI/aine , 166 1 il l

Divers endroits d’

Ovide traduits en vers savoir:les É log œqu’

O

vide a faits de V irgile les commencemens des Fastes et des Métamor

phoses un endroit du quinzième livre de ce dernier ouvrage sur le mont

E tna ; fragment d’

un discours des Poissons intitulé par Ovide Halieuti

con; fragment d’un au tre intitulé le d

ange ; autre contre l‘Envie ; la se

conde Élégie desŒuvres d’

Ovide sur lamort du perroque t de C orinne

au tre piéce intitulée Ph‘

lomèle , ou le Rossignol . Paris , sans date , in

Les Métamorphoses d'Ovide en quatrains. Pa ir, Langlois, 1677 .

ia B .

5ao NOT I T IA L I T ERAR IA

Métamorphoses d’

Ofide en Rondeaux (par l s. de Benserade.)Pan

s de l‘

Imprimerie Royale. in c. fig.

Traduction des Epltres d‘

Ovide en vers françois. Rouen Pierre

1677.

Les Métamorphoses d’0üde , en latin et en&ançois, de latra

enfi chie de très—belles figures ; avec le Jugement deParis par Nic.

Renouard , et quelques Epitn s choisies d‘

Ovide pt tie en prose ,

partie envers par les meilleurs auteurs. Bmæeües. Foppens. ia—fol.

1 679.

LesMétamorphoses d‘Oüde enRondeau par l s. de Bensende.

Xm ærdæu chezAbr.Woÿgm g. in

1680.

Les Métamorphoses de la traduction de P. du Ryan Huis ,

Etienne Loyson. 3 vol. in- 1 a.

1685.

LesEpitres et toutes les Elegies amoureuses d’

0vide (traduites

par Jean Barrin). A La Haye , de HandL 1685 et 1 701 . in—1 2 .

Philemon et Baucis :plus , les Filles de Minée sujets tirés desMétamorphoses d

'

Ovide et imités en vers françois par Jeande laFontaine ; dans le premier volume intitulé Ouvrages de prose et

de poè‘

sù des Sieur:de Maurmz‘

x et de la Fontaine. Paris. 1685.

1686.

Traduction des Elegies amoureuses d'

Ovide en vers fiançois.

Rouen , veuve d’Ant. Mamy . in—l a.

1693.

Les Métamorphoses d’

Ovide , de la traduction de P. du Ryer.

Amsterdam. Mortier. 3 vol. ia- 1 3 .

1696.

L’Art d‘Aimttr d

'

Ovide en vers françois. Cologne. BaItIu d‘

Egmont. in—t a.

Cette traduction est de L. Ferrier de laMartinière. Elle a été réim

DE P. OV ID I O NASONE . 52 1

L’

Art d’

Aimcr , et les Remedes d‘

Amour. Paris. 2 vol. in—t a.

1 697 .

LesŒuvres d’

Ovide traduction nouvelle par EtienneAlgay de

Martignac , avec des remarques et le latin à côté. Lyon, Horace

Malin. 9 vol. in- 1 a.

Les Métamorphoses d’0vide , mises en vers françois par Thom.

Corneille. Paris , J. B . Coignæ d. 3 vol. in—1 a. c. fig.

1698.

Les mêmes. Liege , Jean Franç . a carL 3 vol. ia—1 a. c. fig.

1 70 1 .

Les Métamorphoses d‘

Ovide , avec des explications à la fin de

chaque fable traduction nouvelle parM. l‘

abbé de Bellegarde avec

quelques Epitres choisies d‘

Ovide traduites par lemême. Paris P.

Emay . vol. in c. fig.

1 703 .

Les Métamorphoses d’

Ovide en latin et françois, de latraduction

de P. du fl yer, avec ses explications. Amsterdam , chez P. et J.

B laew, Janssons Wœsberge, Boom et Gœflwls. in—fol. c . fig.

1 703.

Les Epitæ s et toutes les Elegies amoureuses d’

Ovide , (traduites

par Jean e in.) Cologne , Marteau. vol. in c . tenu lat.

et fig.

1 704.

LesMétamorphoses de latraductiondeP. du Ryer. Paris , veuve

Bar6in. 3 vol. in—1 2 .

1 7 1 1 .

Traduction de quelques vers choisis du uoùiM e livre de l’Art

primée sous ce titre Ovide Amoureux ou l‘École des Ama r. La Haye

(Rouen). 1698 , in- 1 a.

Les Prieep ler (d ans , du même auteur (Paris , 1678 , ia—1 3 ) con

tiennent des imitations de plusieurs morceaux des Métamorphoses d‘

O

vide ; la ressemblance qui se trouve entre les vers de l’imitateur des H e‘

Iamorp loser et ceux du traducteur de l‘

Art J’Aùœr , ne permet pas de

douter que les deux ouvragesn‘appartiennent un seul etmême auteur.B .

5aa N OT I T IA L IT ERAR IA

d’Aimer et de l

Elegie X du quatrième livre des T ristes, par Alex.

de Prepetit de Grammont ; dans sonRecueil de diverses traductions

d‘

Horace et autres Pan‘

s. in—1 a.

1 7 1 2 .

Les Métamorphoses d’

Ovide , traduction nouvelle par M. de

M egarä { édition corrigée. Paris. a-vol . in

1 7 14 .

L’

Art d’

Aimer et le Remede d’

Amour tradu ction envers ; dans

le Tome second des Œuvres diverses du S' . D . (De L osme de

Montchesnay.) Amsterdam . in—1 a.

LesMétamorphoses d‘

0vide en Rondeau , par l s. deBensm de

Amsterdam , Wetsteim vol. ia

Le premier livre des Fastes d’

0vide traduction nouvelle , avec

des notes critiques et historiques par M. Leman. Paris. ia—m .

1 7 16.

Commentaires sur les Epitœs d’

0vide avec latraduction en vers

françois des mêmes Epitres , par Cl. Gaspard-B uhet de M eairiao

Nouvelle édition publiée par de Sallengre. A La Haye H.

Sunset. vol. in

Les Métamorphoses d°

0vide. Traduction nouvelle par M. de

Bellegarde. Amsterdam , Etienne Roger. 2 vol. in—1 2 .

1 7 18.

Les Métamorphoses d’

0vide , de la traduction de P. du flyer.

Amsterdam. 3 vol. ia—1 2 . c. fig.

1 7 1 2 . Le Noyer sur le grand chemin Élégie d’

Ovide expliquée en

français à l'

usage des écoliers. PubliiOvidiiNasonis elegia de Nu ce .

Le Noyer sur le grand chemin élégie d'

0vide traduite envers français ,

(par le P. Henri Boillot, ; esuite). Ly on , Claude Ju l /el , 1 7 1 1 . ia-xx. B.

Il fau t lire ainsi ce t article . 1 7 1 4. L'

Art d'

Aimer poeme imité

d'

O vidc e t le Remède d'Amour , traduit d

0vide dans le tom e second

des Œuvres diverses du S . D . (de Blainville). Amsterdam. ia- 1 a.

V oy . le Dictionnaire des Anonymes. Seconde édition. Paris , 181 3 . T. a

N°. L

'abbé Gouie t dans sa B iéliotfièouefi an; aiæ , t. V I p. 398,

avait à la vérité pris Losme de Montchesnay pour traducteur et imitateur

d’0vide mais on lui fit reconnaitre son erreur et il nomma Blainville

dans les additions et corrections quiprécèdent son tome VII v. lap.

NO T I T IA L I T ERAR IA

1 737.

Recueil de traductions en vers françois contenant lePoëme de

Petrone sur la guerre civile deux Epines d‘

0üde (H eroid Epist.

18 et Trist. I . avec des remarques et des conjectures sur le

Pm igilium Veneris , par Jean Boubier. Amsterdam in

1 738.

Lemême , augmenté d‘

une imitation en vers français desVeille'

es

de Iafl te de Vénus. Pan‘

s. ia—1 i .

Les Métam0rphoses d‘

Ovide traduites en fiançois avec des re

marques et des expliœtions historiques , par l‘

abbé Danier. Paris ,

2 vol. in c. fig. et 3 vol. in—1 2 .

Les E legies d‘

0vide pendant son exil , traduites par Kervfllam

avec des remarques critiques et historiques. Nouvelle edition. Pa

ris , d’

Harry . in vol. cum textu lat.

1 74 2 .

Recueil de Fables choisies extraites des Pates d‘

Ovide avec

des notes sur chaque fable et la Consolation à l’

lmperatriœ Livie

sur lamort de Drusus par Km i“ars. Paris d’

Harry . in c.

textu lat.

1 744. Imitation de l’Art d’Aimer et du Remède d

Amour d'

0vide ,

suivant les mœurs de ce siècle en vers.Amsterdam (Paris) 1 744. in B .

1 750. Œuvres d’0y ide tome premier , contenant ses Amours , son

Art d’Aimer et ses É légies écrites de Pont. V igne ttes , médaillon d

‘O

vide sou tenu par trois amours et deux colombes. P. l‘

a mi de]. et Sa ÿ l .Au bas Édition royale DCC L .

Œuvres d'

Ovidc . Tome second contenant son Remède d‘Amour ses

Fastcs et ses Tristes M ême vignette. Edition royale ,006 L . ira

Frédéric Il roi de Prusse auteur de cet ouvrage l‘afait h prima à

La Haye par Néau lme. On n‘en a tiré que douze exemplaires. Je n

’en ai

vu que les deux frontispices des deux tomes in avec la V ie B istori

que d'

0vide qui était après le titre du premier tome cette vie ne contient

rien de particulier. (Note manuscrite du P. B rolin ).

En la même année 1 750 , paru t une nouvelle édition de l‘

ouvrage de

Gouge de Cessieres intitu lé l'

Art d’

Aimer poème héroïque en

chants. Amsterdam (Paris) 1 750. in On trouve à lasuite sous le titre

d'l de

e de l’Art d

‘Aimerd

0n‘

de desréflexionsassez étendues sur ce poème

DE P. OV ID I O NASONE . 52 5

1 756.

LesŒuvres Galantes et Amoureuses d’

0vide , traduites en vers

françois. A Cythere. ia RepeütaArgentorati, 1 763. 3 vol.

ia—1 a.

1 761 .

Les Elegies ou les Tristes d’

Ovide latin ét françois. Bm elles.

in—8°

1 763.

Nouvelle traduction desHeroïdes d’

0vide.Paris. 8 mai. c. fig.

1 767 .

Les Métamorphoses d’

Ovide , en latin et en fiançois de la tra

duction de M. l‘

abbé Banier , avec des expliœüons historiques et

des figures gravées sur les dessins des meilleurs Peintres françois ,

par les soins des Sieurs le Mire et Basan. Pan‘

s Desp1‘

lly et Guil

Iyn. 4 vol. in

N ouvelle traduction desMétamorphoses d’

0vide par M. Fonta

nelle. Paris Panckowke. vol. 8 mai.

1 768.

Les Métamorphoses d’

Ofi de de la traduction de M. l’

abbé Da

nier. Pan‘

s. 3 vol. in—1 a.

1 7 7 1 .

LesŒuvres Galantes et Amoureuœs d’

Ofi de , contenant l’

Art

d’

Aimer , le Remede d’

Amour , les Epitres et les Elegies Amou

reuses. Nouvelle édition. Amsterdam , M ich. Rey. vol. in-1 a.

Lesmêmes. Londres. 2 vol. in—1 Repetiü ibid. 1 785.

latin l‘œcas1on de quelques principes que l

’abbé Desfontaines avait

voulu établir sur les mœurs et usages des Anciens par rapport à l’amour.

1 751 . L’art d

Aimer en trois chants et le Remède d‘

Amour , traduction

d’

0vide en deux chants , et ornée de figures. Amsterdam (Paris) 1 751 .

ia Traduction souvent réimprimée c’est

|

celle qui se trouve dans les

différentes éditions des Œuvres Galanter et Amoamases d’0vide. On n

en

connait pas l’auteur. B .

Renmprimée en 181aches Volland. B .

NO T I T IA L I T ERAR IA

1 778.

Les Métamorphoses envers françois avec des notes , par M. de

Sainü nge. Traduction nouvelle (livre Paris. ia

1 780.

Lesmêmes traduites parM. de Fontanelle. Paris. vol. ia—1 a.

Fahlu t hæ‘

û , extraites des Fastes d’

Ovide , en latin, traduites

en finnç0is , avec des notes par J. M. de Kervillam Paris , Nyon.

in

1 783.

T raduction des Fastes d’0vide , avec des notes et des recherches

de critique d’histoire et de philos0phie etc. parM . Bayeux. Buren,

Boucher. vol . ia c. fig .3

Bayeux a eu une fin déplorable ; nommé commissaire du roi, et

ensuite procureur—général syndic du département du Calvados il

fut mis en prison et massacré par la populace de Caen le 6 sep

tembre 1 79a comme complice des ministres Montmorin et de

Lessart.

La traduction des Pastea lui avait attiré de justes éloges pour

l‘élégance et la noblesse de son

'

style , et surtout pour le discours

préliminaire et les'

notes qui accompagnent cet ouvrage. Le tra

1 778. M étamorphoses d’

Ovidc , traduction nouvelle avec le latin à

côté, nouvelle édition re touchée avec soin (par de Barrett.)Paris , B ad en.

1 7 78. Deux vol. ia—n .

Il est très-probable que Barrett n’a fait que revoir une ancienne édi

tion de la traduction de Dubois-Fontanelle ; cependant dans l‘

édition

de 1 796 le nom de Barrett se lit sur le frontispice comme s’il était le

véritable auteur de cette traduction. B .

Le traducteur n’a point revu ce tte édition. B .

31 783. L

art d’Aimerd’0vide, traductionnouvelle , (parM .Masson de

Saint-Amand.)Paris , Carin 1 783. ia- 18.

1 784. Traduction nouvelle de l’

Art d'

Aimer d’

0vide (par M .Masœn

de Saint—Amand.)Pan‘

s , Valade , 1 784. in-18.

Cette édition est la même que la précédente le frontispice seul a été

changé. B.

1 784. L‘

art d’Aimer d

Ovide traduction nouvelle par M .

(Gran1e). Londres et Paris , Dido! 1 785. ia B .

N O T IT IA L I T ERAR I A

‘ 79 7 °

Les Remedes d‘

Amour, Poëme d’

Ovide traduit nouvellement ,

avec des notes , par J. B . C . Grainville. Pan‘

s. in

1 798.

Poemes sur le Phénix , traduits du latin de Lactanoe , de C lan

dieu , de Lu mens et d’

0vide. (Publ. par Ma de la Tor .)Paris ,P. Dugnur. in

—18.

1 799 .

Œuvres complettes d’

0vide (traduites'

par differem au teurs.)Edition imprimée sons les yeux et par les soins de J. Ch. Pouœliœ

Paris , Debarle. Au vu . 7 vol. in et ia—8°

Les Amours d’

Ovide , traduction libre en vers suividu Remède

d’

Amour imité (par le Manys.)Paris Égmn. ia—1 a. c. fig .

LesMétam orphoses traduction nouvelle avec des notes à l’

n

sage des écoles primaires et centrales ; par Jacq. Charles Louis

Malfilâtre Paris , Masson. 3 vol. in

1 800.

Traduction en vers des Métamorphoses d‘

Ovide par F. de

Saintange avec des commentaires et seize

ville. 2 vol. in c . fig.

Cette traduction est l’

entreprise littéraire la plus forte quiait

été faite depuis longtems en vers français. Pour l’achever il fallait

avec beaucoup de talent une patience infatigable. Quelqu’attrsit

qu’

Ovide puisse avoir , c’

est l’

effet d’

une constance peu commune ,

que de rester pendant près de vingt ans attaché à ses pas , appliqué

à rendre les beautés de son meilleur ouvrage dans une langue

quelquefois indigente et souvent rebelle ; détaché pour ainsi dire

de soi de ses propres pensées pour être tou t à lui et tou t occupé des siennes.

Le produit d’

un travail si long et si pénible est un poème de

quinze mille vers riche varié , rempli de descriptions brillantes

d’

images vives et de sentimens passionnés ; l’un des poèmes qui

existent dans notre langue où l’

on trouve le plus de morceaux

C’

est à tort qu’on a attribué cette traduction

DE p . OV ID IO NASON E . 52 9

bons à relire et peut—être même où dans chacun de ces

ceaux on trouve le plus de bons vers.

Le fruit en doit donc être une gloire solide et une place (lia

tinguée dans l’

estime de ceux qui aiment véritablement la poésie

et qui savent apprécier les beautés et‘

les difficultés de son langage.

Une autre classe , plus nombreuse doit aussi de la reconnaissance

à l’

auteur c’est celle des femmes et des hommes qui ont été

femmes dans leurs études et à qui les langues anciennes sont

étrangères. Le traducteur d’

Ovide a créé pour eux et pour elles un

des ouvrages les plus agréables de l’

antiquité celui de tous dont

la connaissance est la plus nécessaire pour l’intelligence generale

de la langue poétique et de celle des arls.

Ce n’

est pas que ce travail qui donne un si juste sujet à l ’êloge ne pû t fournir aussi un assez vaste champ à la critique si

l’

on s‘

attachait al’

em iner dans toutes ses parties si l’on suivait

scrupuleusement et pour ainsi dire vers pour vers la comparai

son de la copie avec l’

original. Mais il faut avoir égard à l’

énorme

et presqu’

insurmontable difficulté de l’exécution ; au génie si diffé

rent des deux langues aux considérations particu lières qui en ré

sultent en faveur du .poète qui traduit , enfin au\

mérite incontes

table et très-grand d’

avoir malgré tant d’

enü aves su conserver

assez de liberté de style pour produire un poème qui se fait lire

avec beaucoup de plaisir où sont importées dans notre idiome

poétique des richesses qui lui étaient tout—â—fait étrangères ; un

poème qui, malgré ses défauts , amérité les suffrages de Voltaire

et ceux de tout ce que notre littérature avait de plus distingué.

La traduction est accompagnée de notes dont une partie est au

bas des pages et l’

autre rejetée ala fin de chacun des deux vo

lun es. I l y a dans plusieurs du goû t et une érudition littéraire

bien digérés ; mais plusieurs aussi gagnemient à être retouchées.

Celles , par exemple qui ont trait aux allégories mythologiques

ne sont pas toutes au niveau des connaissances acquises sur ce

sujet.

(Extrait de laDérade philosophique n°‘ du 2 0 germinal et du 1 0

floréal an 1x [ 10 et 30 avril articles de M. Ginguené.)On trouve dans le Magasin encyclopédique T . 38 pag. 184 et

suiv. des observations de M.Millin sur les principales erreurs que

530 NOT IT IA L I T ERARIA

renferme la traduction de M. de Saintange relativement aux cua

naissanœ3 mythologiques. B .

1801 .

Métamorphoses d’

Ovide ornées de 1 38 figures d‘

après les des

sins de Seb. Le Clerc , précédées de la vie d’

0vide et d’

un abœgé

de l’

histoire poétique ; ouvrage destiné à l’

instruction de la jas

nesse. Pan‘

s Cordier. vol. in—4°

Dans cet ouvrage chaque fable d’

0vide porte en tête deux vers

latins qui correspondent au texte original. B .

1803 .

Les Métamorphoses d’

Ovide , traduites par J. G . Dubois—Pon

tanelle. Nouvelle édition, revue corrigée et augmentée de notes

par l’auteur. On (M. F. G . Desfontaines) y a joint un Diction

naire mythologique et des notes explicatives d’

après Banier, Da

puis , Noël etc. Paris , chez Duprat , Le Tellier et Comp . 4 vol.

8 mai. c . textu lat. et fig .

Le traducteur présente l’

exactitude comme un avantage qu’

il a

sur l’

abbé Ranier ; mais , par oelamême il nous paraît avoir le dé

savantage visible de faire ressortir encore plus le défaut principal

de son auteur qui dans ses longueurs a au moins le mérite d’

of

frir souvent à ses lecteurs de belles images revêtues des formes séduism tes de la poésie. Suh tituez une prose quelqu

exacte qu‘

elle

soit , à ces brillans accessoires toute lamagie disparaît , et le lec

teur ne sent plus que la maigreur et la stérilité du fond. Ajoutezà cela l

effet nécessaire d’

un style traînant et sans couleur quel

quefois même incorrect , et ces défauts trop remarquables dans

l’

ouvrage de M. Dubois—Fontanelle , complèteront le désench n

tement. B .

L’Art d

Aimer d’

0vide , suivi du Remède d’

Amour , traduit

nouvellement avec des remarques par F. A. D. L . (Avede de Loyserolles.)Pan

s P. Ancelle. in

Métamorphoses d’

Ovide , traduites par Malfilätr& N ouvelle édi

tion enrichie de 194 fig. Paris P. Crapart. 3 vol. ia

T raduction en vers desMétamorphoses d’

0vide avec des com

533 NOT IT IA L IT EBAB IA

& peü e , d… ù œ pæ vfi d p fêü t ù b ü l è

$üntangt efl m fi vänqæ u k œfl e h ü e“ . Sà rl-trinm# ,

il a pd—èfi qü qfi où ü h gü k ñüe q e k t“

so forœ ; i a ç dqm‘oü éb dé fch ü d e ç ‘ p uväl M ;

ca n n ot , i pa i l s’

êüe ù é fl œ u pæ trop à œæ fi ifi é

qü d k rü ullfl…dï u læ g ùæ afl , mfi s ç &vieu t u

m el iu s—cd s.

(…à la flm eM îqæ ù x" m sfloî , a t ide ù

gais par M. Bicber0lle. Paris , Bom b. in- 1 a.

1805.

La Mét—œpboses d‘Oride , traduction nouvefle m le texte

latin , suivie de l’

analyse de l’

a püd ion des Fables pl Bm ier , et

de notes géographiques , historique , mythologique et critiques ,

par M . G . Th. V illenave ; omée de gravures 1?q k

DIM. Le Barbier , Monsiau et Mom u. Paris , Didd l’d ae

. 4 vol.

Les essais malhewen des traducteurs d’

0vide ont excité le sÈle

de M . Villenave ; il a voulu nous donner enfin une bonne tradot

tion des Métamorphoses et le succès a couronné ses efi'

orts

Exact fidèle élégant et harmonieux sa proa imite assez beu

m ent la variété , la souplesse et les grâces d’

0vide ; attentif à

conserver à l’

au teur romain sa physionomie , il lui laisse tout le

luxe de sa richesse et ne l’

a pas tr0p corrigé du défaut de l’

exc8

d’

esprit , comme C henier le reprochait un jour à Saintm gr , avecune malice d

éloges qui surprit la œndeur de l’

amour propre du

coupable. Les intérêts de la pudeur , pour laquelle notre langue a

de grands scrupules de délicatesse dans les écrits , ont obligéM . "il

lenave avoiler quelques uns des tableaux du maî tre ; mais , sauf

cette légère infidélité , il s

applique anous donner Ovide tout en

tier. l l s’

élève il s’

abaisse avec lui ; comme Ovide il prend tous

les tous , et ne manque , au besoin ni de vigueur ni d’

é loa nce.

Pourtant quelques défauts se sont glissés dans un ouvrage d’

une si

longue haleine ony desirerait en plusieurs endroits de la conci

DE P. OV ID IO NASON IS. 533

sion et de la rapidité. D‘

autrefois la phrase , sans être interrom

pue aurait besoin d’

ètre suspendue par des repos qui la rendraient

plus élégante et plus svelte , sans lui ôter le nombre et la richesse.

L’

auteur sent bien la beauté des images mais il ne les reproduit

pas toujours. Des traits essentiels manquent chez lui au magni

fique début du poème. il lui arrive de traduire la pensée et d’

ou

blier l’

image faute qui nuit à l’

intelligence du texte comparé à la

version. On le surprend à substituer le langage timide d'

une prose

élégante mais vulgaire à l’expression originale et figurée du poète ;

on voudrait plus de hardiesse un plus grandnombre de ces choses

qui paraissent avoir été faites d’

un jet heureux comme l’

écume

qui sortit du pinceau lancé dit—on par l’

un de nos Apelles sur

son tableau . Mais ces reproches , faciles à multiplier ne sauraient

détruire le mérite d’

une traduction qui a dû coû ter tant de veilles.

N’

oublions pas que l’

auteur a joint à son édition de savantes notes

en français qui étaient indispensables , et une vie d’

Ovide qui ex

plique pour la première fois l’

énigme obscure des causes de sa

longue et cruelle irxfortune. On ne peut nier que celui qui nous

offre un travail si complet ne fasse un présent au monde litté

raire. Les poètes les prosateurs les artistes les femmes qui ne

peuvent lire l’

original tous ceux qui ont du goû t et un esprit

cultivé doivent remercier l‘

auteur et se procurer sa traduction.

Si le mérite littéraire en fait un bel ouvrage la typographie et la

gravure se sont disputé l’

honneur d’

en faire un monument digne

d’

Ovide. Le texte imprimé chez P. Didot l’

aîné atteste les soins

que cet habile imprimeur donne ases magnifiques éditions ; mais

ce qui ajoute singulièrement au prix de celle—ci ce sont cent qua

rante estampes dont les dessins ont été confiés à des hommes habiles. Dans ces estampes la Création du Monde l

’Age d

Or

Phaéton effrayé sur le char de son père ; Diane surprise au bain

avec ses Nymphes par Actéon attachent les regards et la pensée

par le talent de la composition et la perfection du burin. Ainsi

donc lanouvelle traduction d’

Ovide réunit tous les genres de mé

rite qui doivent lamettre au nombre des bons et beaux livres et

M . Villenave aura pour récompense l’honneur d

avoir attaché son

nom à un nom qui ne peut plus mourir.

(Extrait de l’A6eük du 2 février 182 a article de M . Tissot.)

NOT IT IA L I T ERAR IA

166a.

Uyflegging over de Metam0rphosis of hm chepph g vanP. Ovi

dins Nam , door K. Vermanden t’

Amsterdam. ia—1 a.

1 665.

Avond—school voor vryers en vrysters , om in de fi ne—b u t

gmefi'

ent tewerden na de lessen van Ovidius , geh ofi m nyt sync

&ie boeh n de Arte Amandi, door J.Westerbœn.

s Grau. in

1666.

N ieuwwood—school , of raad tegen de liefde , volgens de lestenvan Ovidius geh ohben nyt sync twee bochicadeRemedio amoris

door. J.Westerbæn.

’s Gros. in

167 1 .

P.OvidiusNasoos herscheppinge, verh fl t doorJob. van Vondel.

t’Amsterdam. ia

169 2 .

P. Ovidius Nasoos trenergesangen , in Nd erduytscb overgeset ,

en met a nækeningen verrykt , door D. R . (Dam Ha…) teUtrecht. in

1697 .

Alle dewet ima vanP. Ovidius Naso vertaalt doorAbu-ah. Va

lentyn. tot Amsterdam. 3 Deelen. ia—t a.

P. Ovidius Nasoos troostdicht aan Livia Augusta in Neder

duytse vaarzen overgexet , met h nt—teykeningen doorDan. Hara t.

te Utrecht. ia

1 700.

Alle dewerken vanOvidius , vertaalt door Valentyn, 3 Da im ,

met by de 300. printen door le C lerc. t’

Amsterdam. in

702 .

DeklagendeNooteboom, overgeset doorDan. Havart. te Utrecht.

ia

1 703.

De hm chq pinge vanOvidius vertaalt door Joh. vanWon“

540 NOT I T IA L I T ERAR IA

1 51 5.

Ovidii Heroides. Venitiis August. de Zannis de Pod esin.

1 805.

P. Ovidii Nasonis Metamorphoses ; decensuit F. Schoenberger.

Nitidaet accm ta editio . Vindobom apud Richter. vol . ia

1809 .

L’éditiondesMétamorphoses publiée cette année par VanLen

nep aobtenu en 181 2 une seconde édition augmentée e t corrigée.

181 7 .

P. OvidiiNu onis Fastorum libri quisupersunt sex , c umanno

tationibus in uberiorem operis explicati0nem adjectis in usum

schola regiaWeshnonasteriensis editio tertia in—m .

1818.

Frid. Hem . Bothe Vindiciæ Ovidimæ sive annotationæ in

P. Ovidii Nasonis Metam0rphoseon lib. XV ,in quibus annota

üonibus recem entur lectiones cod. MSS . academie:regiœ Bero

linensis ; accedunt Joan. Hem . Vossii , viri celêherrimi lectiones

et notæ. Gotüngœ in

182 1 .

P. Ovid11 Nawnis opera, ex editione Burmanniana cum varns

lectionibus , notis variorum notitia litteraria et indice locuplefis

simo accurate recensita.Landini, cumnte et imprimente A. J. Valpy ,

A. Ill . alim soc . Pemô. Coll . Owen. 8 vol. in

TRADU C T ION S E SPAG NO LE S.

1 597 .

Voyez ci- devant pag . 465. Cette traduction des H éro‘

ides

d’

Ovide par Diégo Mexico fut imprimée pour la première fois

l’

année précédente à la nouvelle G renade. Elle a été reproduite

Séville en 1608 , et elle fait partie de la collection de Fernanda…Madrid, 1 797 . On doit au même auteur une traduction de l

ibis .

1636.

Traducion a lapalga di Ovidio porPedro Barberan di Cueva.

DE 9 . ovmwNASONE . 54.

Ajouter en note à l’

article de l’

Art d’

Aimer p. 485. Une

ancienne traduction en vers espagnols fut sévérement supprimée.

Une traduction en prose par D. M. A. R . imprimée à Madrid

dans les derniers tems a éprouvé le même sort.

TRADU C T ION S AN G LAI SE S.

16 2 0.

Thomas Overbury chevalier de l’

éper0n d’

or , 2 publié à Lon

dres en 162 0 , une traduction anglaise de l’

Art d’

Aimer d’

Ovide ;

elleest très—rare. Le Musée britannique en possède unexemplaire.

1 639 .

Ovid’

s Heroical epistles by Sherbwe ia

Ovid’

s epistles travestied in

1640.

La traduction des Fastes d’

Ovide en vers anglais par Jean

G ower est bien de cette année mais elle a été immimée à Cambridge et non à Londres.

1658.

l nvective or curse against Ibis , by Jones. Om nia 1658 réim

primé en 1667 .

166 1 .

ThreeBoobs ofPubliusOvidius Naso deArteAmandi translatedwith historical poetical and topographical annotations by Francis

Wolferston of the inner temple G ent . Landini.

1680.

Thewits paraphrased in a burlesque on the several translations

of Ovid’

s epistles. London.

Ovid travestied or burlesque upon Ovid’

s epistles byAlexan

der Radcliffe ofGray’

s inn Gent. London.

180 1 .

Ovid’

s Art of love translated by eminem persons. ia—18.

NOT IT IA L l T ERAE I À .

1803.

Pour heroic epistles translated into english vertes. Alaster ,in—t a.

1808.

The Art of love in three books ; the remedy of love ; the Art

of beauty ; and amores angl . vers. cum nofis angl. et sex ciegan

tibus tabulis:b ndùu‘

, ia

1 81 1 .

OvidiiMch m0rphoses lat. et angl. à T . Orgen Landim‘

, in

versio perelegans.

T B ADU C T ION S I TAL IE N N E&

1 794 .

V . p. 507. Il paraît que cette traduction des Amours d‘

Ovide

publiée sousle nom deDm iIIo Ipponiense, est deFederico Gawiani.Il en existe une seconde édition. Ch

sopoä Bodom‘

1804 3 vol.

in

1806.

Metamorphoses in vers. ita]. à Cl. Bondi. 2 vol. petit in—8‘

réim;>rimés à Venise , 1807 2 vol . in

544 D I SS ERT AT IO

voœnt , eradere non potuerat vel neglexerat dum illo usus ins

trumento eonabatur NA£ fl N formare ex parte nominis KAIZAP£ DN

quæ solummodo monetarii cu lpa, seu negligmüa in ip o nummo

pcreussa primitus en t Ex posterioribus nimium istius voœbuli

litteris ZAPEfl N haud diŒeilc vairo artifieii fuit NazaN scalm .

Dolum ut longius prosequar, Operæ pretium non est , qunm melius

eundem posait Lector intelligere ex Nwmni definefl ione his

præfixa et multo quidem aceuratioœ, quam ill: jan dudum aviris

illustrissimis divu lgata.

I l l . Itaque vel binc palam fit eo in Nummo nihil aliud sup

plendum et legendum quam quod in alio ejusdem generis at in

tegerrimo conspicitur penes illustrissimum comitem Pembmkiæ

cum aliis quamplurimü et rarissimis quemque hic etim repræ

sentamus. ln hujus nempe prima facie elegm üssimis litteris uti et

evidentissimis , legitur oram oz m u seum , circum caput ia

berbe at qu0d ærugine sie est inductum , u t valtus hand certa di

gnosei possit etiamsi censeam cum omnino asc mfi . Ab aversa

deinde parte habeturcaputbarbatum et laureatum quantum lieetper

m dem æruginem indicat e , atque adeo ipsiusmet Jovi: hae sigm

turn Epig mpbe MENsNAPOZ nsrrn 10r ,id est a dcr Par

rbasz‘

ifl chs , non vero , ut doetissimus Spanhemius supplebat et

interpreü batur M enandri Parrbasu .

IV . Hunc autem Nummum antea possidebat Cl. Joh. Langhhm

apud qu em cum c lim descripseram ; idemque proinde est qu0d

dissimuh œnolo nee debeo ) qu em protuli, ut qui Lülerisfizgien

tibas nomen quoque Pollionis habcret V erum in hunc errorem

incram inductus qu0dwilam Ovidii aliquot post annis deli

neaus in meis reperiœm schedis puncta inter voces , 0Yll l M 0$ ac

KAI£ APEfl N adnotata quæ tune festinanter nimis scribens intellexi

ac si signifiearcnt alias interfuisse litteras quæ hand clare lege

rentur qunm tamen ipsaforent extra epigraphes eirculum signata

Sie et ah altera nummi parte , candem ob causam hæ tantum exhi

bentur litteræ MENA —AEIOï que pars sunt integrarnm vocum ME:

NANAPOZ “APPAZIOÏ.

DE AN T I QUO V E I D I I NUMM O . 545

nec aliud indigitent prœter quam quod Galli Grenelis voeaut B anc

igitur festinationemmeam vel sima is temeritatem facile postea

detexi qunm eundem N ummum in GazaPcmômlciana diligenfius

tractavi. Unde nnnc illum somma (ide comme delineatum lectoribus exhibeo ut mihi lihentius præ teritum condonent errah 1m.

V . Nihilo tamen minus POLI.ION IS cognomen ipsimet VEIDIO

fuisse ex aliis constat N ummis in eadem urbe Cœsorm mais.

Unum id genus Æ r. primi moduli inspiciendum mihi præhuit vir

CLMode U ltrajectinus qui, dum viveret , seientiam quoque Nu

mismaticam eolebat. Illi par erat quem Goliziu s jam dudum vulga

verat binc cum Augusti capite nudo hae epigraphe OTHIAIOX

no.v ums xs1zsrmn I llinc cum templo octo columnarum bisqne

nominibus umm sroz usrrsmor similem quoad caput et

templum , in ære mediocri penes insignem , qoum io vivis esset

mercatorem Londiuensem nomine Lualon , qui cum ex Asia ,

Smymaoe attu lerat. Verum in eo KAIZAPEfl N modo legebatur

eæ teris litteris omnino detritis. Unde est quod posæa qunm Nu

mismatieaLaxtonis supellex in potentissimiducis DEVON IÆ Gazam

transir€t nummus iste fuerit neglectus nee amplius cum potne

rim ibidem reperire. ldcirco afin—mare nequeo eandem in isto ac

inModiano et GollzianoNummo epigraphen circum caput primitus

impressam fuisse , vel potins haneee :DDAAIDN KAIZAPm N . Hoc

certe modo se legisse C l. Sm hcmfics testatur circa iguohan

caput in anteriori area Nummi ærei (inter praciars AugustæChristinæ cimelia) , cujus aversa pars idem templum ferebat iia

dem pariter integrisnominibus MENANAPOZHAPAZIOI‘

Eundem

In Aug. Tab. 75 n. 2 3 3 4. In Gollz ii tamen Rei anliyuae fi er.

Col. 3 65 , editionis Bùei , Typothetarum incuria male seribitur owzA102 , e tc . Gunn tamen in ejusdem Tila . editione prima, ab ipso Golt:ioau . 1 579 , fac ta rec te p. 166 , habeatur Oï fl lMO! M M ŒN.

Sie hand omnino bene cum simplici P,u ti et HOM ŒN non secus

ac Vail lant/w; qunm tamen“M A…fun itserihendum ; quomodo etiamH ere/lia:neete habe t. Nec aliter alii num

mi lapida ac aliquotics editiœriptores. V id. Dion. Lib . LIV p . 538 , OÏBMOXann u m lib.LV III

p . 633 , omrrn iozm u mu ; Lib. LX , p. 680. mu m; (legoroman)HoM lM Ï. Lib. XLV l l l p. 365 383 .Plat. in Cu . 732

546 D I S S ERT AT I O

CL MamlIius inter Augmù‘

Nummos æri quidem incisos sed

nondum vulgfl os et cum ejusdem principiaœpitæ:represenb ü£V I. Alium insuperModæ no consentientem celeb . Joan. Vaillant

posädebat ; quem tamea ipsemet pessime sie descripsit DOA

Alfl .N xomnmor mu seum.Pollio Cupedü F. Cæsarsm inm

Palestina Capot Augusti sine laura . MENANAP0:m rasxor.

MemuderParrhasiiF. Templum octo colum um a da ti» Ca

ducæm . Ad enndem provocat Ill. Spu h müu inNoviss. Operis

dePræ3t Num. tom. 1 p. 54 not. mu g. dum in ipso textu hace

seribit Eæstat vero in Gaza M edicca alias adhuc a si…qui huj us Mm dri Parrbasiifl ii ilidem meminit nummus isque

in eadem urbe Cœsarca et soloAugusto similiter percussus in quo

lu‘

nc nmuumwxorussroz xu xsrmn Pollio Cupedius Casa

riensium cum Augm ti capite iIlinc caput barbatum cum

cfipu‘

one , MENANAPOE nsrsmor Menander Parrllasu . Quibus

in verbis plura sunt em ts ut ex superius adnoh tis liquet. N ec

dubium est quin C l.Vir aliismajoris momenti negotiis diam s

eaeom erit ex loco Vailluntu ase allegato qm legebat in Gaza

Meäccæ Catalogo quem apud cum sœpius vidi; si quidem inspec

tum sibiNummumfuisse non indicat.Præ terea in schedis ipsiusmet

e: sororc nepotis viridocti et optimi, Freder. Bonncti repet io

eundem M ediceum Nummum sie descriptum KA12 APEQNK OT

nano» Cap . Aug. ln Aversa Cap. barbatum MENANAPOZ

HAPEPAEIOY. Huj us Menaudri [est]Ovidius Ronù m‘

ai et Pollia

Regina Sueciæ . HAPPAZIOY in Morellio me vidisse memini sed

cum templo. Unde colligere licet in hoceeMedicæ Gazæ Numno

POIIionis nomen hand eomparuisse idque a C l. Spanhamb in sua

descriptione et quidem ut dixi ex Vaillantio superadditum

esse atque adeo Nummum Mediceum omnino paœm alteri Pan

ôrokiarwet Rondaninianq

seu Ottohoniano ,fuisse :quippe qui

Num. Impp. Gr. in Aug. p. 4, cd. Amat.

Cuius humanissîmus frater , et in ofiicio successor , easd. sebedas

mecum eommunieaœ dignatus est qoum Londini publia regisBorussia

negotiaeuraret.

548 D I S SER'

I‘AT IO

su em haheù At ha ü u q anfiæ n fimœ…h cæm a

pliœtiones bac de voce nihil ad rem nostram ùeiunt. Addammodo

ess coniectnris tantum sufl’ultas, se envoce in lapide hand integra,

ideoque pro arbitrio suppleta natas esse ; atque melins commise

si legamus CÆSABa is ut Vcidii M ani:Parma hae voce ia

signetur ipsemet Veidius Pollia.

IX. Alius est lapis hoc loco minime prææreundus qui qunm

plures ejusdem , si non viri, saltem Genüs Libertas menoret , ve

rumproinde ejus pm nomen et nomen proRomana eonmetudine

nos decet , quanquam Pollionis cognom nadesse nequit Manutius

quidem ex cujus ofihogmphia Gmtcrus inscriptionem profert ,

Iocum ubi exstiterit Marmor indicare neglexit ; sed ad eandan

Cd oniam Benæ c nam pertinuisse omnino videtur. Sie nempe

habet :P. a nvsP. L. Parnocsrs . Avovsn 1. Benzvmrrn.

ommsroa. D. Hoc. monvmm rvn cavssa. su n.

m . sv1s. n e1vnovu . eva.P. Venom . P. L. Panonaum rnn n .

m . vsnus. pam . o u . m . P. Venom. P. L . Pulm '

rmo.

mam . m . a ux. P. L . mam . En quater eodem modo id

nomen Vntntvs seribitur. Nec aliter mihi occurrit Tm cinæ in

medio circitermuro adPortam Romansm ; ubi perspicue legiV EI

mvs Q. F. Vm1vs Q. F. quamvis cætera tegeœt arbor ficus ex

muro surgem qum tantinon fi debantur ut longiorem ibimom

facerem seahmqne adhiberem ; satis habens veram exinde prioris

nominis seripturm obsm asse.

X. Nostra pariter caussa hand parum confirmatur m m oreo

Ephesi monumento. Il . OYHAÎOY ABA2 KANTOY quod ewemt

ornato:sau m roz , quodque Latine itidem ent iuseriptum ,

Mani/m on. Pal. G r. p. 162 e le . Adde Salma . not. ad Regille Inscr.

p. 93 94. Attameu mihi nequaquam persuadere pœsum , Cc saæ n hic

esse supplendum et de Julii Ce sanîr effigie intelligendum au t Impera

toris inter D1vos relati effigiem filio adhucdum inter mod ale:viventidi

catam fuisse.

Insc. synt. p. 333 n. 7 .

V id. Spou . I tiner. T . III p. 133 , edit. Lugd.

DE ANT IQU O V EI D I I NUM M O . 54g

uti hæc docent P. V1—:mvs Anm sm s et alia ejusdem familianomina P. Van. N toam . Venu . P. F. Psv1.m& Inde enim

manifestum est quod si nomen Græcis enuneiatum litteris orn

AIOZ , latine VEDIVS en t , sie quoque Græeum 01‘

B IAIOZ , fuerit

latinem vs , nequaquam vero Ovm1vs. U t necesse huie argu

mento corrobormdo non sit , hic discutere an sœlptoris vel ex

seriptoris cu lpa nune habeamus OYHAIOE et Vedius pro OYHiAIOZ

ae a lus. Neque magis requiritur ut definiamus que ratione

famosus ille Eques Roma ns se enAmicis Augusti quamquam

Liber-tinus gencre scribatur latine in vulgatis1Tullii Seneeæ

Plinii et Taciti 5 eodieibus a vsPou m, atque apud Dioncm

grace Oï HAIOX HDAAlaN . Facile profecto acribiafuit prioris syl

labe omittere quod DiphtonguaEI latine seu 111 græee eundem

sonum ac simple: E sive H vulgo babereh At æque stringit ilia

ratioeinatio nostra quocumque modo id nomen scribatur, VEI

n1vs aut Vnn1vs.

Xl . Novaprætereaargumentanobis suppeditat genius etm bgia

linguæ Gm cæ . Eñnde enim primum constat, OVIDI I nomenG race

scribendum fuisse OŒ IAIOX vel OBÎAÎOZ ; alias prima nominis

littera et syllabe periisset atque adeo nomen ipsum in aliud plane

diversum esset mutatum. Nunquam sane “IPO! pro OT‘

HPOZ mihi

occurrit etsi aliqu0ties inNummis zem oz , pro zaornroz , le

gerim. AtVcrus ac Sacem passim inNummis lapidibusque M P0!

et saornroz seribuntur, rarissime veronero:et zennroz.Deinde

quidem longum sæpissime apud græeos uti etapud latinos per 111

seribitur. Sie ANTONEINO}:pro Am oumvs mmmrss pro

nmn s, etc ; veram 1 breve per 111 nunquam , ni fallor exprimitur.

Plin. Hist. lib. IX ,e. xx111.

Dia. lib. LIV , p. 536.

Ad Attie. lib. V I , epist. 1 .

Lib. III de In: c. u , et de C lem . lib. I , e. xvnr ubi tamen in

nounullis codd. c ü:Pollia in aliis IleäwPol lia legitur.

Annal. lib. I e. x.

Loc . cit.

LETTRE

n‘on m eum comune sn serm on DE nuss1s ,

SUR LE TOMBEAU D'

OVIDE .

'

LE S observations suivantes parslü ont sans doute asset intéra

santes aux amis de l‘

antiquité et de l‘

histoire et elles pourront servir

à rectifier des faits curieux voici de quoi il s‘

agit. Il vient de ne

tomber , par hasard , entre les mains quelques feuilles du Moni

teur :eo parcourant le n° 347 , au XI , 4 septembre , si la avec

surprise l‘

article Anh‘

quile‘

s , qui se trouve page 1533 . Cet artic le

renferme presqu’autant d

erreurs que de lignes. Citons d‘

abord la

première phrase de l‘

article en question

En creusant les fondations d‘

une forteresse sur les bords du

Liman, à l'

embouchure du Danube , les paysans russes ont dé

couvert un tombeau que les antiquaires du même pays croient

être celui d‘

Ovide.

Le mot de limon revient souvent dans les papiers russes ; peut

être en verra—t—ou ici avec plaisir une courte explication. Liman

ou limon a probablement une origine celtique ainsi que l‘

ancienne

dénomination du lac de. G enève semble encore indiquer. Il signifie

peu t—e tre un lac ; mais les Russes l

emploient dans une acception un

peu dilÏérm te.

Ils nomment limon l‘

embouchure d’

une rivière lorsque cette

embouchure formant une espèce de golfe ne communique avec

V oy. la Décade Ph‘

lœopäiqsæ , t. XL 30 vente“ au 2 11 (ar mars

1804) p. Sas et le Magasin Ency c lopédr‘

que°

, t . LI“ ,ou 9

° année

t . V . Paris , p. 366. Voy . ri-devant , p. a61 la Dissertation de

M . V illenave sur la cause de l'

exil d‘

Ovide.

SUR L E T OM BEAU B’

OV IDE . 553

lamer que par un détroit fort resserré. Un limon sera donc

l’

on veut un grand lac qui aura une communication directe avec

la mer. Cependant un lac qui en communiquant avec la mer ,

ne recev ait point en même tems les eaux de quelque grande ri

viere , ne serait pas un limon et de même une rivière qui, en se

jetant dans lamer , ne formerait pas à son embouchure un golfe on

un lac terminé par un détroit n'

ofl'

rirait point un limon. Ceci ex

plique qu‘

on jette les yeux sur une bonne carte on verra que

l‘

embouchure du Danube n’

a point de limon. Au reste il faut se

souvenir que les Russes emploient exclusivement ce terme pour

quelques golfes ou embouchures dans lamer Noire ils disent le

limon d’

Ostcholmf du Dnie'

per du Dniesler ou d’

Ala‘

rmon etc. ;

mais ils ne diront point le liman de la N eoo de laDwino. J‘

ai

suivi les flottes et les armées russes à l ’embouchure du Danube et

je n‘

y ai point entendu parler de limon. Supposé cependant que

quelques Russes nomment par analogie limon l‘

embouchure

du Danube je prie le rédacteur de déclarer à quelle époque les

paysans russes ont pu creuser les fondations d’

une forteresse sur

les bords de ce liman. LaRussie moderne n’

a jamais reculé ses frontieres jusqu

au Danube ses armées victorieuses ont à la vérité

franchi ce fleuve ; elles ont occupé pasmgèroment des places et

des positions sur ces bords mais elles n’

ont jamais songé à y bâtirdes forteresses il est done très—plaisant d

entendre dire que les

antiquaires du même pays croient que le tombeau découpert est celui

d’

Ocide. Les contrées marécageuses et demi—sauvages quiavoisinent

les bouches du Danube ne sont habitées que par les faibles restes

des Tartares vagabonds du Bouda‘

okou de la Bessoroôie par des

Bulgaresabrutis et par des Cosaques Zap0roguœ émigrés de Russie.

Que le lecteur décide si de pareils antiquaires peuvent être cités

ce qui suit est aussi peu exact que ce quia précédé.

Les raisons que ces antiquaires donnent de leur opinion sont ,

1‘

que c’

est dans cet endroit qu'

était bâtie la ville de Tomé lien

d’exil de ce poète infortuné a° que ces lieux sont connus depuis

longtems sous le nom de Lawli Ovicloulani lacs d‘

0vide.

Si les rédacteurs avaient précisément désigné le lieu où ils pré

554 LE T T RE

tendent que ces paysans russes ont creusé les fondations d‘

une for

teresse les antiq uaires éclairés pourraient aisément décider si ce

lienrépond en effet à l’emplacement de laville deTomé :l’expressionvague sur les bords du limon à l

’embouchure duDanube ne permet

aucune discussion. Personne n’

a pu mieux savoir qn’

0vide lui

même le lieu oùAuguste l’

exila or , Ovide s’

explique chirement ;

il dit que le lieu de son exil était voisin du Pont—Baña et da bun

ehes duDanube ; il parle des glaces qui couvraient souvent ce fleuve

et facilitaient les incursions des Gètes des Daees et de ph simrs

autres peuples barbares répandus sur les rives opposées. D‘

ail

leurs du tems d’

Auguste ladomination romaine était bombe par

le Danube dans ces contrées—B ; cet empereur n’

adonc pu reléguer

Ovide au—delà de ce fleuve , c’est—à—dire , ao—delà des limites de l

em

pire. Il s’

ensuit que Tomé était sur la rive droite du Danube non

loin de l’

embouchure et qu’il est impossible que des paysans russes

aient jamais pu creuser les fondations d’

une forteresse sur les ruines

de cette ville et y déterrer le tombeau de l’

amant de Ju lie.

Selon les rédacteurs le lieu de l’

exil d’

Ovide est connu depuis

longtems sous le nom de Loculi Ovidoli. Il serait diŒeile de com

mettre en géographie une erreur plus grossière que celle—ci. Le

lieu que les Moldaves nomment effectivement Logon! Ûoidouloni ,

non Loculi Ooidoli est à plus de quarante lieues de labouche méridionale du Danube non loin de laquelle la ville de Tomé était

située. Lagou l Ovidouloni est un lac sur larive du Dniester (l’

ancien

Tyras) non loin du liman de ce fleuve et vis—à-vis d’

Akirmm

ville et forteresse turque située sur la rive droite ; d’

ailleurs le

nom que lui donnent les Moldaves , ne signifie pas le lac d’

0fi de

comme on le prétend ici; il veut dire lac des brebis. Cette circons

tance seule serait suflisante pour détruire tout le raisonnement des

rédacteurs. Nous avons été sur les lieux accompagnés de p lusieurs

boiaradeJassy hommes très—versés dans l’

histoire et les antiques

de leur pays voici ce qu’

ils nous ont dit‘

a ce su jet . Au trefois laMoldavie , maintenant resserrée par le Pruth s

étendait jusqu’

au

Dniester. Cette province fut toujours vexée par les Turcs et son

mise à diverses espèces de tributs. Un des plus onéreux était et est

556 LE T T RE

rapportant ce quia donné lieu à l’

erreur que nous croyons devoir

détruire pu nos observations fondées sur l’

histoire et la géogra

ph , et ùiæ m læ bæ x münæ .

Im qne vm h fln ù œpæmbæ 1 789 , Ie fameux prince Po

ta ün 'vint metu—e le siége devant Afi rm , il ed enditwla rla

Lagonl Ovidouloni qui se trouvait dans le voisinage ; la conformité

des sons lui rappela le nom d’

Ovide. Il en fut frappé ; on en parla.

Les complaisant connaissant le fi ible de ce prinœ pour t ce

qui concernait les antiquités d’

un pays qu’

il regr & déjà

sa conquête , ne m qnèræ t pas de saisir cette ocasiou è ùire

leur cour. Ils assurés—ent hardiment qu’

Ovide avait certat

donné son nom au læ en m tîon , et que c’

étät läqu’

il fl læ’

t

placer l’

ancienne ville de Tomé , sur la situa tion de lau k les

n’

avaient pu s’

accorder encore.

L’

onaime à croire ce quiflatte. Le prince savait fort bienqu’

0vide

n’

avait jamais pu être relégué sur les bords du Dniester à une aussi

grande distance de l’

empire romain , mais il fitœmbhnt de \e croire ,

et vit avec plus de plaisir encore que d‘

autres le crossenL Nous

disons qu’

il fit semblant de le croire ca nous convaincus

qu’

intérieurement il ne le croyait pas. Il était trop éclairé pour

donner dans une erreur aussi palpable ; aussi n’

ofl onna— t—il ni

fouilles ni recherches qu elconques. J’

étais alors présent ; et c’

est

à cette occasion que je fus visiter le lac avec quelques seigneurs

Moldave& Quoiqu’

il ensoit , pendant quelque tems onne parlaque

d’

Ovide , de son lac et de Tomé ; mais lorsque Potemkin eut quitté

cette contrée il n’

en fut plus question. Cependant on n’

avait pas

négligé d’

instrnire l 1mpératrice de cette prétendue découverte ; elle

en fut charmée , et y crut peut—être de bonne foi. Cette femme ex

traordinaire aimait le singulier le merveilleux, et tout ce qui pouvait

donner quelque lustre son règne. Il est certain que la découverte

d’

un monument intéressant dans un pays conquis par ses armes

lui aurait fait autant de plaisir que le gain d’

une bataille.

Lorsquepar lapaix de Jassy en 1 79 1 laRussie poussa ses fron

L‘

au teur de cet article était l’

un de ses aides—de-camp.

sur. LE T OM BEAU D’

OV IDE . 557

tières jusqu’

au Dniester le premier soin de l 1mpératrice fut de re

peupler les déserts qu’elle venait de se faire céder. On y attira des

colonsmoldaves ony déporta lespaysans polonais.Elle ordonnaen

même tems laconstruction de diverses forteresses le long du Dnies

ter pour les opposeraux places turques de larive droite et , selon

l’usage de cette princesse , qui ne perdit jamais de vue ses projets

sur l’

a pire byzantin elle fit donner des noms grecs à tous ces

nouveaux établissemens. C’

est ainsi que le village de Doubazar fut

métamorphosé en Tyraspol et que le fort construit vis—à—vis de

Bender fut nommé Grigoriopol en l’honneur dePotemkin dont le

nom était Grégoire. Le voisinage de Logoul Ovidoq ni ayant paru

l’emplacement le plus favorable pour une forteresse destinée à

briderAkirman, on ne maq pas de lui donner le nom d’

Ovi

diopol ville d’

0vide sans autre examen. Cette ville se trouve sur

les nouvelles œrtes de laRussie. Si les rédacteurs s’

étaient donné

la peine d’

y jeter un regard ils l‘auraient vue à l

embouchure du

Dniester et ne l’

auraient point fait bâtir à celle du Danube oùles

Russes modernes n’

ont jamais possédé un pouce de terre.

Le général deWolland eut ladirection de tous ces ouvrages dans

les années 1 79 2 1 793 , 1 794 et 1 795 et j’

ai:étémoi—même en

partie témoin de leur construction. Les ouvriers n

’ont rien déterré

à cette époque ; et M. deWolland que j’

ai connu très—particuliè

rement ne m’

a jamais fait mention de la moindre découverte. Il

est possible que par la suite on ait trouvé un tombeau mais acoup

sûr ce n’

est pas celui d’

Ovide. Quant au prétendu buste de Julie

il est permis de douter de son existence aussi long—tem que

M. Kohler inspecteur du Musée des antiques de l’empereur de

Russie n’

instruirapas le public de cette découverte et qu’il n

’af

flrmera pas qu’il a été efl

ectivement trouvé dans les fondemm de

la nouvelle ville d’0vidiopol. Je m

en rapporterai volontiers à sabonne foi et à ses connaissances bienappréciées.On déclarm pour

tant qu’

un buste trouvé à Oviäopol qui aurait quelque ress

blance avec une tête de Jelie ne prouverait pas qu’Ovide ait jamais

habité cette contrée et que ce soit là qu’

il fallû t placer l’

ancienne

T omé.

560 INDEX SPEC IAL I S

Joann a MASSON Drssrnu rxo DE Annovo a

Pou roxrs

LarrnED’

UN ANC1EN com une AU ssnvmr DE Rnssm

SUl L3 T OM EA‘Î IŸ OVHJE 0 0 0 0 0 0

F IN IS VOLUM INIS 0CTAVL