ANKARA ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM YÖNETİMİ VE POLİTİKASI ANABİLİM DALI

(EĞİTİM EKONOMİSİ VE PLANLAMASI DOKTORA PROGRAMI)

FİNLANDİYA EĞİTİM SİSTEMİ

EYT 6052 KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİMİ

DERS ÖDEVİ

Abdullah Bağcı

10620108

Prof. Dr. Ali Balcı

Ankara

Mayıs, 2013

Giriş

Finlandiya Eğitim Sistemi çeşitli platformlarda Türkiye

İçin örnek gösterilen bir sistemdir. Eğitimle ilgili

uluslararası kuruluşların değerlendirmeleri yayınlandığında

Türkiye’deki eğitim uzmanlarınca ve eğitimle ilgili kesimlerce

ülkemizdeki eğitim sisteminin durumuna hayıflanılırken

Finlandiya’nın eğitim istatistiklerine göndermede bulunulup

imrenilerek iki ülke sistemleri arasında karşılaştırmalar

yapılmaktadır. Yapılan karşılaştırmalar genellikle OECD

tarafından yayınlanan veriler çerçevesindedir. Oysa sağlıklı

bir karşılaştırma ancak ülkelerin sosyal, siyasal, kültürel,

coğrafi ve ekonomik yapıları dikkate alınarak eğitim

sistemlerinin ayrıntılı çözümlemesi yapıldıktan sonra mümkün

olabilir.

Bu çalışmada Finlandiya’nın tarihine, sosyal, siyasal,

kültürel, coğrafi ve ekonomik yapısına kısaca değinildikten

sonra ülkenin eğitim sistemi amaç, yapı ve yönetim süreçleri

açısından incelenmeye çalışılacaktır. Son olarak Türkiye ve

Finlandiya Eğitim Sistemlerinin kısa bir karşılaştırmasına yer

verilecektir.

Finlandiya’nın Kısa Tarihçesi ve Coğrafi, Sosyal, Siyasal ve

Ekonomik Yapısı

Nüfus ve yüzölçümü açısından küçük bir ülke sayılabilecek

ve çok eski bir tarihi olmayan Finlandiya bağımsızlığından

1

sonra geçen son yüz yılda Avrupa ve Dünya uygarlığına müzik,

edebiyat, sanat, mimari, spor, teknoloji ve diplomasi

alanlarında çok önemli katkılar sunmuştur. Finlandiya’nın bu

alanlardaki başarısında eğitim sisteminin rolü yadsınamaz. Bu

bölümde ülkenin tanınması ve eğitim sisteminin anlaşılması

amacıyla ülkenin tarihçesine, coğrafi, sosyal, siyasal ve

ekonomik yapısına kısaca değinilecektir.

Tarihçe. Finlandiya’nın tarihi kısaca dört döneme

ayrılarak incelenebilir. Bunlardan ilki olan tarihöncesi

dönemin bundan yaklaşık 10.500 yıl önce başladığı kabul

edilmektedir. Tarih öncesi dönemde ilk yerleşim yerlerinden

elde edilen bulgular sonucunda ülkede küçük kabilelerin

yaşadığı tahmin edilmektedir. Finlandiya tarihinde ikinci

önemli dönem ülkenin İsveç Krallığının bir parçası olduğu 1155

ve 1809 yıllarını kapsayan dönemdir. Ülke bu dönemde İsveç ve

Rusya arasında sıkışmış ve iki ülke arasındaki savaş ve

çatışmaların merkezi olmuştur. Bu mücadele ve savaşlar

sonucunda Rusya 1809 yılında Finlandiya’yı fethederek kendi

topraklarına katmıştır. Ruslar burada hukuki ve dini işlerde

özerk bir Fin Dukalığı kurmuş ve Fin tarihinin Özerklik Dönemi

veya İmparatorluk Dönemi olarak adlandırılabilecek 1917’deki

ülkenin bağımsızlığına kadar sürecek olan üçüncü dönemi

başlamıştır. Bu dönemde Finler siyasi, iktisadi ve askeri

açıdan devlet teşkilatlarını büyük ölçüde olgunlaştırmışlardır.

I. Dünya Savaşı’nın sonucu olarak Rusya’da oluşan kargaşa

ortamı Finlerin bağımsızlıklarının yolunu açmış ve Rusya’da

gerçekleşen Bolşevik devriminden sonra Finlandiya bağımsız bir

devlet olarak ortaya çıkmıştır. Böylelikle ülke tarihinin

dördüncü dönemi ya da diğer bir deyişle Bağımsızlık Dönemi

başlamıştır (Lavery, 2006). II. Dünya Savaşı sırasında

Finlandiya tekrar Rus (Sovyetler Birliği) işgaline uğramış

2

ancak yapılan Kış Savaşı (1939) ve Devam Savaşı (1941-1944)

sonucunda bazı topraklarının yitirilmesine rağmen ülke

bağımsızlığını koruyabilmiştir. Finler II. Dünya Savaşından

sonra tarafsızlık ve denge politikası izlenerek dünyanın en

istikrarlı ve müreffeh uluslarından birisi haline gelmiştir

(Singleton, 1998).

Coğrafi özellikleri. Avrupa’nın kuzeydoğusunda yer alan

Finlandiya batısında İsveç, kuzeyinde Norveç ve doğusunda Rusya

ile sınır komşusudur. Ülkenin geri kalan bölgelerini Baltık

Denizi çevreler. Ülke topraklarının yaklaşık üçte biri Kuzey

Kutup dairesi içindedir. Finlandiya’yı İskandinavya Yarımadası

içinde kabul edenler olduğu gibi İskandinavya’nın sadece bir

coğrafi bölgeye karşılık gelmediğini ve onun aynı zamanda ortak

bir kültür ve tarihi olan bir bölge olduğunu savunarak ülkeyi

İskandinavya’nın dışında görenler de vardır. Finlandiya 338,000

kilometrekarelik bir yüzölçümüne sahiptir ve yüzölçümü

açısından Avrupa’nın 7. büyük ülkesidir. Ülkenin güneydoğusu

Göller Bölgesi olarak bilinir ve bu bölgede yaklaşık 19 bin göl

vardır. Ülkenin doğu sınırı ormanlarla kaplıdır ve batısında da

geniş ovalar ve bazıları kurutulmuş bataklık alanlar bulunur.

Ülkedeki en yüksek nokta kuzeydeki Halti Dağı’dır. Finlandiya,

Alaska ve Sibirya gibi bölgelerle benzer enlemlerde bulunmasına

rağmen iklimi onlara kıyasla daha ılımandır. Ülkenin Kuzey

Kutup Dairesine yakın bölgelerinde kışları güneşin hiç

doğmadığı günler; yazları da güneşin hiç batmadığı günler

vardır (Lavery, 2006).

Sosyal yapı. Finlandiya’nın 5.5 milyona yaklaşan bir

nüfusu vardır. Ülke nüfusunun % 93’ünün anadili Fince, %6’sının

anadili İşveçe’dir. Ülkedeki anadili İsveççe olan kesim

kendisini etnik bir azınlık olarak tanımlamamakta, konuştukları

dil açısından azınlıkta olan Finler olarak görmektedir. Fince

3

ve İsveççe ülkenin resmi dilleridir. Samiler ve Çingeneler

ülkedeki küçük azınlık gruplarıdır ve bu grupların da kendi

dilleri vardır. Göçmenlerin sayısı diğer İskandinav ülkelerine

oranla oldukça azdır (100 bin civarında). Fin halkının %84’ü

Lutheryan, %2’si Ortodoks’tur. Lutheryan ve Ortodoks Kiliseleri

eski devlet geleneklerinin gereği olarak devlet tarafından

desteklenmektedir. Protestan, Katolik, Yahudi ve Müslümanlar da

ülke nüfusunun %2’si kadardır. Ülke nüfusunun %13’ük bir kesimi

hiçbir dinle bağlantısının olmadığını beyan etmektedir. Nüfusun

büyük bölümü ülkenin güneyinde bulunan şehirlerde yaşamaktadır.

Finlandiya Avrupa’da nüfus yoğunluğunun en az olduğu ülkelerden

birisidir. Ülkenin önemli şehirleri Helsinki, Espoo, Vantaa,

Kauniainen, Tampere ve Turku’dur (Lavery, 2006).

Fin toplumunda kadının önemli bir yeri vardır. Finlandiya

kadınlara genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı verilen ilk

devlettir. Toplumun her kesiminde kadınlar önemli görevler

üstlenmişlerdir. Siyaset kurumunda, bürokraside, sanayide,

tarımda, ormancılıkta ve hayatın diğer alanlarında Fin

kadınlarını görmek mümkündür. Kadınların toplumdaki

sorumlulukları ülkelerin çoğunda olduğu gibi sosyal yardım ve

bakım işleriyle sınırlı değildir. Geleneksel olarak kadınların

eğitimine çok önem verilmektedir. Bu durum 19. yüzyılda erkek

çocukları aile çiftliklerinde çalıştırılırken kız çocuklarının

okula gönderilmesi geleneği veya II. Dünya Savaşından sonra

erkek nüfusunun azalarak evi geçindirme yükünün kadınların

üzerine binmesi durumu gibi çok çeşitli tarihsel ve sosyal

nedenlerle açıklanabilir (Singleton, 1998).

Siyasal yapı. Finlandiya çok partili parlamenter bir

demokrasidir. Devletin başı altı yıllığına seçilen

cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanının yetkileri son yapılan

değişiklikle sınırlandırılmış, başbakan ve meclisin yetkileri

4

artırılmıştır. Finlandiya Anayasasının ikinci maddesine göre

iktidar parlamento tarafından temsil edilen halka aittir. Fin

Meclisinin (Eduskunta) nispi temsil sistemine göre dört

yıllığına seçilmiş 200 üyesi vardır. Nispi temsil sisteminin

uygulandığı diğer birçok ülkeden farklı olarak Finlandiya’da

milletvekili adaylarını partiler değil seçmenler belirler.

Sürekli Fin parlamentosunda yer bulabilen başlıca partiler

muhafazakâr Ulusal Koalisyon Partisi, Sosyal Demokrat Parti ve

Merkez Partisi’dir (Lavery, 2006; finland.org.tr).

Finlandiya 1995’de Avrupa Birliğine dâhil olmuş ve 1999’da

da 11 birlik üyesi ülkeyle birlikte ortak para birimi olarak

Avro’yu kullanmaya başlamıştır (Lavery, 2006). Uluslararası

ilişkilerde tarafsızlık siyaseti güden Finlandiya soğuk savaş

döneminde ve sonrasında NATO’ya üye olmamıştır. Buna rağmen

Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında yürütülen birçok

operasyona asker, gözlemci ve yönetici desteği sağlamış ve

birliğin etkili bir üyesi haline gelmiştir (Singleton, 1998).

Ekonomik yapı. Finlandiya’nın eğitim yatırımları ülkenin

dünyadaki en rekabetçi ve gelişmiş ekonomilerinden birisine

sahip olmasında önemli rol oynamıştır. II. Dünya Savaşı

öncesinde büyük oranda tarıma ve ormancılığa dayalı olan ülke

ekonomisi sanayi devrimini yakalamakta geç kalmış olmakla

birlikte sanayi devriminden sonra bilgi teknolojileri

devriminin öncülerinden olmuştur. 2002 yılı verilerine göre

bilgi teknolojileri alanında nüfus büyüklüğüne göre alınan

patent sayısı açısından Avrupa Birliği ülkeleri arasında açık

ara öndedir. Finlandiya araştırma ve geliştirme faaliyetlerine

en çok kaynak ayıran ülkelerdendir. Fin ekonomisinin

başarısının altında yatan önemli etkenlerden birisi de ülkedeki

cinsiyet eşitliği ve sosyal adalettir. Finlandiya dünyada gelir

dağılımının en adaletli olduğu ülkelerden biri olmasının yanı

5

sıra milli gelirinin önemli bir oranını refah devleti oluşturma

amacı doğrultusunda eğitim ve sağlık hizmetlerine ayırmaktadır

(Lavery, 2006).

Ülkede kişi başına düşen milli gelir 2012 yılı itibariyle

36.500 Amerikan Dolarıdır. Ülke ekonomisinin yaklaşık %66’sını

hizmet sektörü, %31’ini sanayi sektörü ve %3’ünü tarım

oluşturmaktadır (finland.org.tr).

Finlandiya Eğitim Sistemi

Bu bölümde Finlandiya’nın ekonomik ve kültürel

gelişmişliğinde en önemli unsurlardan biri olan ülkenin eğitim

sistemi amaç, yapı ve süreç boyutlarıyla çözümlenmeye

çalışılacaktır.

Eğitim Politikaları ve Eğitim Sisteminin Genel Amaçları

Kalite, verimlilik, eşitlik ve uluslararasılaştırma

(beynelmilelcilik) Fin eğitim politikasının şekillenmesinde

dikkate alınan bazı anahtar kavramlardır. Finlandiya’da eğitim

ülkede refah toplumu oluşturulması ve geliştirilmesi amacına

hizmet eden bir araç olarak görülmesinin yanı sıra başlı başına

bir amaç olarak da görülür. Fin Eğitim Sisteminin temel ilkesi

herkesin yüksek kaliteli eğitim alabilmesini ve kaliteli

eğitime erişimde eşit olanaklara sahip olabilmesini

sağlamaktır. Etnik köken, yaş, sosyo-ekonomik durum veya

yaşanılan bölge gibi değişkenler ne olursa olsun eğitimin

herkes için ulaşılabilir olması ve yaşam boyu sürdürülebilir

kılınması esastır. Hükümet programlarında belirtilen eğitim ve

araştırma politikalarının hayata geçirilmesi noktasında her

dört yılda bir yayımlanan Eğitim ve Araştırmayı Geliştirme

Planları önemli belgelerdir. Son yayınlanan ve 2011-2016

yıllarında izlenecek politika ve gerçekleştirilecek amaçları

kapsayan Eğitim ve Araştırmayı Geliştirme Planı yoksulluk ve

eşitsizliklerin azaltılması, sürdürülebilir ekonomik büyümenin

6

desteklenmesi, istihdam artırılması ve rekabet gücünün

geliştirilmesi konularını vurgulamıştır. Eğitimde eşitliğin

sağlanması, her düzeyde eğitimin kalitesinin artırılması, yaşam

boyu öğrenmenin desteklenmesi, sosyo-ekonomik farlılıkların

eğitime erişimde etkisinin azaltılması ve işsizlikle mücadele

edilmesi son planda yer alan bazı temel amaçlardır (minedu.fi).

Finlandiya Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın 2020 vizyonu

çerçevesinde bilim (bilgi), katılımcılık ve yaratıcılığın

öncüsü bir toplum oluşturmanın Finlandiya’nın başarısının

teminatı olduğu belirtilmekte ve bu vizyon doğrultusunda

çeşitli amaçlara yer verilmektedir. Toplumdaki bilgi ve

yaratıcılık temelini güçlendirerek eğitim ve kültürün

cazibesini artırmak, sanayi ve iş yaşamındaki muhtemel

değişiklikleri öngörerek gerekli yeterliklere sahip işgücü

yetiştirmek, farklı bölgelerin gelişmesini desteklemek,

insanların yaşam kalitesini artırmak, toplumdaki değişimlerin

farkına vararak uygulamalarını değiştirip düzeltmek ve bütün

yurttaşların aktif bir vatandaş olabilmesi için kişisel

gelişimleri noktasında eşit fırsatlara sahip olmasını sağlamak

bu amaçlardan bazılarıdır (Ministry of Education and Culture,

2010).

Fin Ulusal Eğitim Kurulu’nun belirlediği 2020 stratejik

eğitim ve yetiştirme hedeflerinden bazıları da ulusal bir

entelektüel sermaye birikimi oluşturmak, eğitimde eşitlik ve

adaleti sağlamak, Finlandiya’yı öğrenme kültürünün öncüsü

yapmak, öğretim kadrosunun yeterliklerini artırmak, eğitim-

yetişme ortamlarını iyileştirmek ve bilgi-bilime dayalı

kararlar olmaktır. Öğrenme ve Yeterlikler 2020 başlıklı yayında Fin

Ulusal Eğitim Kurulu’nun temel değerleri olarak ta adalet,

tarafsızlık, şeffaflık ve güven maddelerine yer verilmiştir

(Finnish National Board of Education, 2011).

7

Finlandiya’da Eğitimle İlgili Yasal Düzenlemeler

2000 yılında yürürlüğe giren ve 2011 yılında bazı

değişiklikler yapılan Fin Anayasası herkesin ücretsiz temel

eğitim hakkını teminat altına alır. Anayasanın 16. Bölümünde

çeşitli kamu otoritelerini yasalarda daha detaylı bir şekilde

düzenlendiği şekliyle herkese ekonomik imkansızlıklardan

etkilenmeden ilgi, ihtiyaç ve kabiliyetleri doğrultusunda

eğitim ve kendisini geliştirme olanakları sunmakla yükümlü

tutar. Ayrıca Anayasanın 17. Bölümünde Finlandiya’nın ulusal

dillerinin Fince ve İsveççe olduğu ve ülkede yaşayan Samiler ve

Çingeneler gibi toplulukların kendi dil ve kültürlerini

muhafaza etme hakkı olduğu hükmü vardır (ibe.unesco.org, 2011).

Fin Anayasasının dışında Anayasa’da da belirtildiği üzere

Fin Eğitim Sistemini düzenleyen çok sayıda kanun ve kararname

vardır. 1998 yılında çıkarılan Eğitim Yasası’nda Finlandiya’da

yaşayan her çocuğun (kısa süreliğine ikamet edenler hariç)

zorunlu eğitime katılması gerektiği ve ders kitapları ile diğer

eğitim araç-gereçlerinin ücretsiz olduğu belirtilmektedir.

Bunun dışında her eğitim düzeyi (okul öncesi, temel eğitim,

ortaöğretim, yüksek öğretim, mesleki eğitim, yetişkin eğimi) ve

çeşitli eğitim konuları (öğretmen yeterlikleri, eğitimde

eşitlik, değerlendirme) ile ilgili ayrı ayrı kanun ve

kararnameler çıkartılmıştır (ibe.unesco.org, 2011).

Finlandiya Eğitim Sisteminin Yapılanması

Bu bölümde Finlandiya Eğitim Sisteminin yönetim

yapılanması ve sistem içindeki okul yapılanmasına yer

verilecektir.

Yönetim yapılanması. Finlandiya Eğitim Sisteminin

yönetiminde Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Ulusal Eğitim Kurulu ve

yerel yönetimler yetki ve sorumluluk sahibidir. Ülkede eğitim

8

faaliyetlerinin düzenlenmesinden sorumlu en üst düzey organ

Eğitim ve Kültür Bakanlığı’dır. Eğitim ve Kültür Bakanlığı

ülkedeki eğitim, bilim, araştırma, kültür, spor ve geçlik

politikalarının oluşturulmasından sorumludur. Bakanlık ayrıca

hükümet politikaları çerçevesinde eğitimle ilgili bütün

yönetmelikleri hazırlayan ve yönetim kararlarını alan organdır.

6 yaşından küçükler için olan anaokulları ve kreşler Sağlık ve

Sosyal İşler Bakanlığına, askeri okular Savunma Bakanlığına,

polis, sahil güvenlik ve itfaiye okulları ise İçişleri

Bakanlığına bağlıdır (ibe.unesco.org, 2011; Eğitim ve Kültür

Bakanlığı, 2010). Eğitim ve Kültür Bakanlığının teşkilat şeması

Şekil 1’de gösterilmektedir.

Şekil 1: Finlandiya Eğitim ve Yetiştirme Bakanlığı TeşkilatŞemasıKaynak: http://minedu.fi

9

Yetişkin Eğitimi Bir.

Eğitim Politikası Bölümü *Genel Eğitim Birimi* Mesleki Eğitim ve Yetiştirme Birimi

İletilim ve Halkla İlişkiler

Daimi Müsteşar

Eğitim ve Bilim Bakanı

Kültür ve Spor Bakanı

Uluslararası İlişkiler

Yönetim Bölümü*Bütçe ve Yönetim Birimi* İnsan kaynakları Birimi * Finansman Birimi ………

Gençlik, Spor ve Kültür Politikası Bölümü* Sanat Politikaları Birimi* Spor Birimi …………..

Yüksek Öğretim ve Bilim Politikası Bölümü*Yükseköğretim Politikaları Birimi* Bilim Politikaları Birimi * Bilgi Yön. Birimi

Teşkilat şemasında görüldüğü gibi Eğitim ve Kültür

Bakanlığı’nın başında birisi eğitim ve bilim faaliyetlerinden

diğeri kültür ve spor çalışmalarından sorumlu iki bakan

bulunmaktadır. Bakanlardan sonra en üst düzeyde bürokrat daimi

müsteşar’dır. Daimi müsteşara bağlı İletişim ve Halkla

İlişkiler ve Uluslar arası İlişkiler Birimleri bulunmaktadır.

Bakanlık merkez teşkilatlanması içinde ayrıca Eğitim

Politikaları, Yüksek Öğretim ve Bilim Politikaları, Gençlik,

Spor ve Kültür Politikaları Bölümleri ile Yönetim Bölümü

vardır. Dört ana bölümün altında alt birimler bulunmaktadır.

Örneğin Eğitim Politikaları Bölümü’ne bağlı olarak Genel Eğitim

Birimi ve Mesleki Eğitim ve Yetiştirme Birimi faaliyet

göstermektedir. Yüksek Öğretim, Bilim, Yetişkin Eğitimi ve

Bilgi Yönetimi birimleri ise Yüksek Öğretim ve Bilim

Politikaları Bölümü’nün altında çalışmaktadır.

Eğitim ve Kültür Bakanlığına bağlı bir yapı olan Fin

Ulusal Eğitim Kurulu bakanlık tarafından belirlenen politika ve

genel amaçların hayata geçirilmesinden ve yüksek öğretim

dışındaki bütün eğitim düzeylerinde eğitimin geliştirilmesinden

sorumludur. Ulusal Eğitim Kurulunun çekirdek bir eğitim

programı hazırlamak, mesleki eğitimde ulusal yeterlikleri

belirlemek, eğitim faaliyetlerini ulusal düzeyde

değerlendirmek, öğretmenlerin eğitimlerinin finansmanının

sağlamak ve uluslararası diplomalara denklik vermek,

politekniklere ve üniversitelere öğrenci seçimini düzenlemek

gibi çok çeşitli görevleri vardır (ibe.unesco.org, 2011).

Kurulun teşkilat şeması Şekil 2’de gösterilmiştir.

10

Okul öncesi ve Temel Eğitim

Müdürler

Kurulu

Yetiştirme ve Yayınlar

Bilgi ve İletişim Teknolojileri (ICT) Mesleki

Yeterlikler

Anticipation

Mesleki Yetişkin Eğitimi

Mesleki Üst Ortaöğetim

Yetişkin ve Azınlıkların Eğ.

Genel Üst Ortaöğetim

Finansman ve Planlama

Yönetim ve İnsan Kaynakları

Öğrenci Kabul ve Bilgi Yön.

Bilgi ve Finansman Ser.

Değerlendirme

Genel Müdür

İSVEÇÇE EĞİTİM MÜD.

EĞİTİM SEKTÖRÜ VE YÖNETİMİ MÜD

BİLGİ İŞLEM VE DEĞERLENDİRMEMÜDÜRLÜĞÜ

MESLEKİ EĞİTİMMÜDÜRLÜĞÜ

GENEL EĞİTİMMÜDÜRLÜĞÜ

Genel MüdürYardımcısı

*İletişim* Uluslar arası İliş.* Stratejik Destek

İç Denetçi

FİN ULUSAL EĞİTİM KURULU

Şekil 2: Fin Ulusal Eğitim Kurulu Teşkilat ŞemasıKaynak: http://oph.fi

Şekil 2’de görüldüğü gibi Fin Ulusal Eğitim Kurulu’nu

faaliyetleri beş alt müdürlük tarafından yürütülmektedir. Fin

Ulusal Eğitim Kurulunda Genel Müdüre bağlı Genel Eğitim

Müdürlüğü, Mesleki Eğitim Müdürlüğü, Bilgi İşlem ve

Değerlendirme Müdürlüğü, Eğitim Sektörü ve Yönetimi Müdürlüğü,

İsveççe Eğitim Müdürlüğü ve onların altında faaliyet gösteren

çeşitli birimler bulunmaktadır.

Yerel düzeyde eğitim faaliyetlerinin yürütülmesinden

belediyeler sorumludur. Ülkede 336 belediye bulunmaktadır ve

her belediyenin bünyesinde belediye meclisi tarafından

seçilerek oluşturulan bir eğitim kurulu yapılanması vardır.

Temel eğitim veren okulların hemen hemen hepsinde ve

üniversiteler dışındaki diğer öğretim kurumlarında eğitim

11

faaliyetlerinin düzenlenmesi ve kısmen de finansmanı

belediyelerin yetki alanındadır (ibe.unesco.org, 2011).

Belediyeler çekirdek ulusal eğitim programları çerçevesinde

kendi bölgesindeki okullar için bölge eğitim programlarını

hazırlarlar. Okullarda hem ulusal hem de belediyenin

hazırladığı eğitim programına dayalı olarak kendi programlarını

oluştururlar. Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin seçimi de

belediyelerin yetkisindedir. Belediyeler öğretmen alımı

yetkisini okullara devredebilmektedir (Ministry of Education,

2009).

Okul Sistemi Yapılanması

Finlandiya’da okul yapılanası okul öncesi eğitim, temel

eğitim, üst ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerine

ayrılmıştır. Okul öncesinden yükseköğretime kadar bütün

kademelerde eğitim ücretsiz ve temel eğitim zorunludur

(Ministry of Education and Culture, 2012). Finlandiya’nın okul

sistemi yapılanması Şekil 3’de gösterilmiştir.

12

Olgunluk sınavı

Genel üst ortaöğretimTemel eğitim, 7-16 yaşları

Kapsamlı Okullar

Anasınıfı, 6 yaş

Mesleki eğitim kurumları*Çıraklık eğitimi veren yerlerde var

Mesleki yeterlikler

İleri Mesleki yeterlikl

er

Özel Mesleki yeterlikl

er

Lisans dereceleri

Üniversiteler

Yüksek lisans dereceleri

Politeknik lisans dereceleri

Politeknikler

Yüksek lisans dereceleri

Doktora dereceleriUzmanlık belgeleri Üniversiteler

Üç yıllık iş deneyimi

Olgunluk sınavıGenel üst ortaöğretim

okulları

Şekil 3: Finlandiya Okul Sistemi Yapılanması Kaynak: Ministry of Education and Culture, 2009, s.14’ten uyarlandı.

Okul öncesi eğitim. Finlandiya’da 0-6 yaş arasındaki

çocuklar için eğitim kreşlerde temel eğitime başlamadan önce

sadece 6 yaşındaki çocuklar için olan eğitim ise kreşlerde veya

anasınıflarında verilir. Kreşlerin ücretleri velilerin

gelirlerine göre belirlenir (ibe.unesco.org, 2011). Ülkede

okul öncesi eğitim zorunlu değildir. Buna rağmen 6 yaşıdaki

çocukların tamamına yakını ana sınıfına devam eder. Belediyeler

temel eğitimden önce her çocuğa bir yıllık ana sınıfı eğitimini

vermekle yükümlüdür (Ministry of Education and Culture, 2012).

Anasınıflarının %70’i kreşlerde %30’u da kapsamlı okullar

bünyesinde bulunmaktadır. Anasınıflarında yemek, sağlık ve

ulaşım masrafları devlet tarafından karşılanmaktadır (oph.fi,

2009).

Temel eğitim. İlkokulu ve alt ortaöğretimi kapsayan dokuz

yıllık kesintisiz zorunlu temel eğitim kapsamlı okul

(comprehensive school) olarak adlandırılan okullarda verilir.

İlk altı yılda eğitim sınıf öğretmenleri tarafından son üç

yılda ise her ders için farklı branş öğretmenleri tarafından

13

yerine getirilir. Yerel yönetimler gerekli gördükleri takdirde

kapsamlı okullarda eğitimi on yıl olarak düzenleyebilmektedir.

Temel eğitime başlama yaşı yedidir ancak yapılan

değerlendirmelerde daha erken okula başlaması uygun görülenler

bir yıl erken okula başlayabilmektedir (ibe.unesco.org, 2011).

Temel eğitimde öğrencilerin değerlendirilmesinde

öğretmenler yetkili ve sorumludur. Öğrencilere öğretmenler

tarafından yapılan süreç ve sonuç değerlendirmeleri sonucunda

her yılın sonunda bir karne ve dokuzuncu sınıfın sonucunda da

temel eğitim sertifikası verilir. Değerlendirme kriterleri

ulusal çekirdek müfredatta belirtilir. Temel eğitimde ayrıca

öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini değerlendirebilmeleri de

amaçlanır. Ulusal düzeyde veri elde edilebilmesi amacıyla ülke

genelinde altıncı ve dokuzuncu sınıflarda Ulusal Eğitim Kurulu

tarafından uygulanan matematik, anadil ve edebiyat sınavları

yapılmaktadır (Ministry of Education and Culture, 2012).

Temel eğitimin eğitim programlarında yer alan belli başlı

dersler matematik, anadil (Fince veya İsveççe), ikinci ulusal

dil (Fince veya İsveççe), yabancı diller, biyoloji-coğrafya,

fizik-kimya, sağlık, din (Lutheryanlık veya Ortodoksluk) veya

ahlak bilgisi, tarih-sosyal bilimler, beden eğitimi, müzik,

görsel sanatlar, el sanatları ve ev ekonomisidir. Programda

belediyeler tarafından belirlenen seçmeli derslerde

bulunmaktadır. Temel eğitimin ilk altı yılında 19 ila 24

arasında değişen haftalık ders saatleri altıncı yıldan sonra

30’a çıkmaktadır (ibe.unesco.org, 2011).

Finlandiya’da 2010 yılı verilerine göre toplam yaklaşık 1

milyon 200 bin öğrencinin yarısından fazlası (yaklaşık 531 bin)

temel eğitim düzeyindedir. Öğrenci başına düşen öğretmen sayısı

ilkokul kademesinde 19, alt ortaöğretim kademesinde ise 17’dir

(Ministry of Education and Culture, 2010). 2012 yılı verilerine

14

göre 2011 yılında 81 kapsamlı okul kapanmış bu okulların sayısı

2789’a düşmüştür. Temel eğitim düzeyinde ayrıca güzel sanatlar

eğitimi veren kapsamlı özel eğitim okulları vardır. 2012

verilerine göre 118 özel eğitim okulu ve bu okullara devam eden

6200 öğrenci bulunmaktadır (stat.fi).

Üst ortaöğretim. Finlandiya’da üst ortaöğretim genel üst

ortaöğretim ve mesleki eğitim olmak üzere ikiye ayrılır. Temel

eğitimi bitirenlerin %54’ü üst ortaöğretim kurumlarına, %40’ı

mesleki eğitim kurumlarına, %6’sı ise isteğe bağlı onuncu

sınıfa devam eder veya iş hayatına başlar (Milli Eğitim

Bakanlığı [MEB], 2006). Öğrenciler üst ortaöğretime ulusal bir

başvuru ve yerleştirme sistemiyle geçerler. Öğrencilerin

seçiminde temel ölçüt onların temel eğitim boyunca aldıkları

notlardır. Mesleki eğitime başvuranların iş deneyimleri de

dikkate alınır ve onlar için ayrı yetenek sınavları

yapılabilir. Hem üst ortaöğretim hem de mesleki eğitim

genellikle üç yıl sürer. Bu süre üst ortaöğretimde alınmasını

gereken derslerin (her biri 38 saat süren 75 ders), mesleki

eğitimde de alınması gereken kredilerin (120 kredi, 40 saatlik

dersin karşılığı bir kredi) tamamlanma süresine bağlı olarak

değişebilmektedir. Her iki eğitimi tamamlayanlar da bitirme

sertifikalarıyla üniversitelere veya politekniklere

başvurabilmektedir (Ministry of Education, 2009).

Üç yıllık eğitimde daha az mesleki eğitim veren çıraklık

okulları veya mesleki eğitim kurumları da bulunmakta ve

buralara devam edenlere temel mesleki yeterlik sertifikası

verilmektedir. Çıraklık eğitiminin teorik dersleri mesleki

eğitim kurumlarında veya yetişkin eğitimi merkeslerinde

verilmektedir. Çıraklık eğitiminde teorik dersler eğitim

programının yaklaşık yüzde %20’sini oluştururken bu oran

mesleki eğitim kurumlarında %80’dir (ibe.unesco.org, 2011).

15

Üst ortaöğretimin eğitim programları zorunlu, seçmeli

(uzmanlaşma dersleri) ve uygulamalı derslerden oluşur. Zorunlu

derslerin çoğu temel eğitim programında yer alan zorunlu

derslerle aynıdır. Temel eğitim programından farklı olarak

genel üst ortaöğretim programında felsefe ve psikoloji dersleri

bulunmaktadır. Ayrıca öğrenciler zorunlu derslerle paralel olan

en az on seçmeli alan dersi seçmek zorundadır. Zorunlu

derslerin değerlendirmesi 4 ila 10 arasında değişen rakamsal

notlarla yapılır. Seçmeli ve uygulamalı derslerde müfredatta

belirlenmiş çok çeşitli değerlendirme yöntemleri (geçti-kaldı,

sözlü, öğrencinin kendi değerlendirmesi) kullanılabilmektedir.

Genel üst ortaöğretimin sonunda öğrenciler anadil, ikinci

ulusal dil, yabancı dil ve matematiğin yanında, fen veya sosyal

alan derslerinin birini seçerek en az dört dersi kapsayan bir

olgunluk sınavına girmekte ve bu sınavı ve üst ortaöğretimde

alınan dersleri başarıyla tamamlayanlara detaylı üst

ortaöğretim sertifikaları verilmektedir. Mesleki eğitimde

değerlendirme Avrupa Birliği’nin Avrupa Yeterlikler Çerçevesi

gereğince değerlendirme sistemi değişmiş pekiyi (excellent),

iyi (good) ve geçer (satisfactory) notlarının verildiği üç

dereceli sisteme geçilmiştir (ibe.unesco.org, 2011).

Finlandiya’da kapsamlı okullardan daha yavaş olmasına

rağmen üst ortaöğretim okullarının ve meslek enstitülerinin

sayıları da geçmiş yıllara göre azalma eğilimi göstermektedir.

Finlandiya İstatistik Kurumu 2012 yılı verilerine göre ülkede

388 genel üst ortaöğretim okulunda 118.500 ve 128 meslek

enstitüsünde yaklaşık 180 bin öğrenci bulunmaktadır (stat.fi).

Yükseköğretim. Finlandiya’da yükseköğretimde ikili bir

yapılanma vardır. Ülkede yükseköğretim hem üniversitelerde hem

de politekniklerde verilmektedir. Politekniklerde lisans

programları genellikle 3-3.5 yıl (180-240 AKTS kredisi),

16

üniversitelerde ise 3 yıl (180 AKTS kredisi) sürmektedir.

Yüksek lisans programları ise tam zamanlı devam edildiği

takdirde politekniklerde 1-1.5 yıl (60-90 AKTS kredisi)

üniversitelerde 2 yıl (120 AKTS kredisi) sürmektedir.

Politekniklerde yüksek lisans yapmak isteyenlerin lisansı

bitirmiş olmanın yanında üç yıllık bir iş deneyimine sahip olma

şartını da karşılamaları gerekmektedir. Üniversitelerde tıp

programları 6 yıl (360 AKTS kredisi), diş hekimliği programları

da 5.5 yıl (330 AKTS kredisi) devam ermektedir. Yüksek lisastan

sonra bir alanda uzmanlık (licentiate) belgeleri iki yılda

alınabilmektedir. Tam zamanlı çalışıldığı takdirde tez yazmanın

zorunlu olduğu doktora programları 4 yılda bitirilebilmektedir

(OECD, 2009; ibe.unesco.org, 2011). 2012 yılı verilerine göre

ülkede 27 Politeknikte yaklaşık 150 bin ve 16 üniversitede

168300 öğrenci bulunmaktadır. Ülke nüfusunun %28’i

yükseköğretim görmüştür (stat.fi).

Özel eğitim. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin

eğitimi mümkün olduğu ölçüde normal temel eğitim programı

içerisinde kapsamlı okullarda normal sınıflarda ek özel eğitim

programlarıyla sağlanmaya çalışılmaktadır. Kapsamlı okullarda

özel eğitim öğrencilerinin eğitiminden ve özel eğitim

programlarının yürütülmesinden sorumlu özel eğitim öğretmenleri

bulunmaktadır. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için üst

orta öğretimde de destek programlar uygulanmaktadır (Ministry

of Education and Culture, 2012). Kapsamlı okullara devam

edemeyecek olan ağır fiziksel veya zihinsel engeli bulunan

öğrencilerin eğitimi ayrı özel eğitim okul ve sınıflarında

verilmektedir (ibe.unesco.org, 2011).

Yetişkin eğitimi. Finlandiya’nın yetişkin eğitimine

oldukça önem veren bir ülke olduğu söylenebilir. Çalışma

çağındaki nüfusun yarısı (1.7 milyon) çeşitli yetişkin eğitimi

17

programlarına devam etmekte ve bu programların finansmanını

devlet sağlamaktadır. Yetişkin eğitimiyle yurttaşların

yaşamboyu öğrenmesinin desteklenmesi, topluma uyumun ve

toplumsal eşitliğin sağlanması amaçlanmaktadır (oph.fi). Ülkede

2012 yılı verilerine göre yetişkin eğitiminin verildiği 196

yetişkin eğitimi merkezi, 82 halk lisesi ve 20 yaz üniversitesi

bulunmaktadır (stat.fi).

Öğretmen Yetiştirme

Finlandiya’da bütün öğretmenlerin eğitimi ve

yetiştirilmesinden üniversite ve politeknikler sorumludur. Okul

öncesi öğretmenleri ve sınıf öğretmneleri üniversiteler

bünyesinde yer alan eğitim fakültelerinde veya öğretmen

yetiştirme bölümlerinde yetiştirilir. Sınıf öğetmenleri eğitim

fakültelerinden beş yıllık bir eğitimin sonunda eğitim alanında

bir yüksek lisans derecesiyle (300 AKTS kredisi) mezun olurlar.

Okul öncesi öğretmenleri için ise eğitim alanında üç yıllık

eğitimin sonunda lisans derecesine (180 AKTS kredisi) sahip

olmak yeterlidir. Sınıf öğretmenlerinin seçimi üniversite giriş

sınavına göre yapılmaktadır. Sınıf öğretmenliği ülkede çok

prestijli bir meslektir. Sınıf öğretmenliği programları

üniversitelerin en çok tercih edilen programlarındandır ve

başvuranların ancak %10-15’i programlara kabul

edilebilmektedir. Temel eğitim ve üst orta öğretimdeki branş

öğretmenleri ile mesleki eğitimde görev yapan kültür dersleri

öğretmenleri üniversitelerin belirli alanlarında bir veya iki

yıl okuduktan sonra veya kendi alanlarında eğitimlerini (yüksek

lisans) tamamladıktan sonra öğretmen üniversitelerdeki öğretmen

yetiştirme bölümlerine başvurmakta ve AKTS sistemine göre 80

kredilik (60 kredi teorik ders, 20 kredi uygulama dersi) terori

ve uygulamanın birlikte sunulduğu pedagojik formasyon dersleri

almaktadır. Branş öğretmenlerinin öğretmen yetiştirme

18

bölümlerince seçimi de başvuranların alanlarındaki akademik

ortalamalarına göre ve mülakatla yapılmaktadır. Meslek

öğretmenleri kendi alanlarında yüksek lisans derecesini

aldıktan ve üç yıl iş deneyimi kazandıktan sonra

üniversitelerdeki öğretmen yetiştirme bölümlerinin

politekniklerdeki benzeri olan meslek öğretmeni yetiştirme

bölümlerine başvurarak AKTS sistemine göre 80 kredilik terori

ve uygulamanın birlikte sunulduğu bir pedagojik formasyondan

sonra öğretmen olabilmektedir (Ministry of Education, 2009).

Finlandiya’da öğretmenlerin hizmetiçi eğitiminde temel

sorumluluk çalışılan kurumlara aittir. Öğretmenler yılda en az

üç günlük bir hizmetiçi eğitim programına katılmak zorundadır

(Ekinci ve Öter, 2010). Öğretmenlerin hizmet içi eğitimleri

üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerinde, üniversite ve

politekniklerin öğretmen yetiştirme bölümlerinde veya yaz

üniversitelerinde yapılmaktadır. Ülkedeki öğretmenlerin %94’ü

kadrolu çalışmaktadır. Öğretmen atamaları genellikle yerel

yönetimlerin sorumluluğundadır. Öğretmen maaşları bölgeden

bölgeye değişiklik gösterebilmektedir. Öğretmenlerin haftalık

ders yükleri 16 ila 24 arasında değişmektedir (ibe.unesco.org,

2011).

Finlandiya Eğitim Sisteminin Yönetim Süreçleri

Fin Eğitim Sistemine ilişkin yönetim süreçleri karar alma

ve planlama, denetleme ve değerlendirme ile finansman

başlıkları altında açıklanmaya çalışılacaktır.

Karar alma ve planlama. Finlandiya’da ulusal düzeyde

eğitim politikalarının oluşturulması, eğitimle ilgili genel

19

amaçların belirlenmesi ve yasal düzenlemelerin hazırlanması

Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın; eğitim politikalarının

uygulanması, somut amaçların ortaya konulması, okul öncesi

eğitim, temel eğitim, üst ortaöğretim ve yetişkin eğitiminde

kullanılcak çekirdek program ve temel yöntemlerin belirlenmesi

ise Ulusal Eğitim Kurulunun sorumluluğundadır. Yerel yönetimler

(belediyeler) ise eğitime ayrılan kaynakların kullanılması,

ulusal programa dayalı olarak yerel eğitim programlarının

hazırlanması ve personelinin işe alınması ve yerelde eğitim

faaliyetlerinin düzenlenmesi konularında yetki sahibidir.

Okullara ne kadar özerklik tanınacağına da belediyeler karar

verir. Belediyeler isterlerse öğretmenlerin işe alınması ve

sınıf büyüklüğü gibi eğitimle ilgili kararların alınması

yetkisini okullara bırakabilmektedir. Her okul ayrıca ulusal

eğitim programı ve yerel eğitim programı çerçevesinde kendi

eğitim programlarını hazırlamakla yükümlüdür (Ministry of

Education, 2012; Ministry of Education, 2009).

Denetleme ve değerlendirme. Finlandiya Temel Eğitim

Yasasında eğitim denetimin işlevi öğrenme ortamlarının

iyileştirilmesi ve eğitimin geliştirilmesi olarak

belirtilmiştir. Bu işlevi yerine getirmek üzere dışarıdan okul

ziyaretleri yaparak değerlendirmede bulunulan bir denetim

mekanizması yoktur. Sistem eğitim ortamlarının iyileştirilmesi

ve eğitim programlarında yer verilen hedeflerin karşılanması

noktasında öğretmenlerin ve eğitim yöneticilerinin yaptığı

değerlendirmelere dayanmaktadır. Her okul kendi denetimin ve

değerlendirmesini okul müdürünün başkanlığında okul yönetim

kurulları aracılığıyla yapmaktadır. Ayrıca ülkede temel

eğitim, üst ortaöğretim ve yetişkin eğitiminin

değerlendirilmesi konusunda Eğitim ve Kültür Bakanlığına eğitim

faaliyetleri konusunda raporlar hazırlayarak yardımcı olan ve

20

özerk bir kurum olan Eğitimin Değerlendirmesi Kurulu

bulunmaktadır. Üniversiteler ve politeknikler kendi faaliyet ve

çıktılarını değerlendirmekle sorumludurlar. Bu yaparken Yüksek

Öğretim Değerlendirme Kurulundan da yardım alırlar (Ministry of

Education, 2009; Ekinci ve Öter, 2010; Ministry of Education,

2012).

Finansman. Finlandiya’da gayrisafi milli hâsıladan eğitime

ayrılan pay %6,4’tür. Bu oran OECD ortalamasının üstündedir

(UNESCO, 2012). Ülkede eğitimin finanse edilmesinde hem merkezi

yönetim hem de yerel yönetimler sorumludur. Temel eğitim ve üst

ortaöğretimin finansmanının %57’i merkezi bütçeden

karşılanırken %43’ü belediyelerce sağlanmaktadır (Ekinci ve

Öter, 2010). Finlandiya’da yükseköğretimin finansmanı da büyük

oranda kamu kaynaklarıyla sağlanır. 2012 yılı verilerine göre

yükseköğretimin için kullanılan finansal kaynağın %95,8’ini

kamu kaynakları oluşturmaktadır (UNESCO, 2012). Toplam eğitim

harcamaları içinde yüksek öğretim ve araştırma faaliyetlerinin

oranı %27,2’dir (stat.fi). Eğitimde fırsat eşitliğinin

sağlanabilmesi için ülkede iyi işleyen bir burs ve kredi

sistemi vardır. Yükseköğretimdeki öğrenciler harç ödemezler ve

okurken devletten burs desteği görürler. Ayrıca bankalardan

alınan çok düşük faizli devlet garantili krediler mevcuttur.

Üniversite öğrencileri Fin aile gelenekleri gereği ailelerinden

maddi destek almazlar (OECD, 2009)

Finlandiya’nın PISA (OECD Porgram for International

Student Assessment) başarısı.

Finlandiya’nın eğitim sisteminin güçlü yönlerini ve Fin

öğrencilerin PISA başarısının nedenlerini anlamak adına ülkemiz

için de uluslararası önemli bir başarı göstergesi olarak kabul

edilen PISA sonuçlarına kısaca değinilecektir. Fin öğrenciler

2000, 2003, 2006 ve 2009 PISA sonuçlarına göre okuma-yazma

21

becerileri ile matematik ve fen okuryazarlığı alanlarının

hepsinde OECD ortalamasının çok üstünde önemli başarılar

göstermiştir. PISA 2009 sonuçlarına göre Fin öğrenciler fen

alanında en yüksek puanı, okuma-yazma becerileri alanında Güney

Koreli öğrencilerden sonra ikinci en yüksek puanı almış

matematik alanında da birçok gelişmiş ülke öğrencilerini geride

bırakmıştır. PISA sonuçları Fin öğrencilerin başarısını

göstermekle birlikte Finlandiya’da okullar arası başarı

farklarının ve öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeylerinden

kaynaklanan seviye farklarının az olduğunu da ortaya

koymaktadır. Örneğin, Finlandiya ve İsviçre’nin ortalama

puanları birbirine yakın olmasına rağmen İsviçre’de alt ve üst

sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerin arasındaki fark çok daha

fazladır (OECD, 2012). Bu durum Fin Eğitim Sisteminin eşitlik

ve adalet hedeflerinin başarısının bir göstergesi olarak

değerlendirilebilir. Eğitimde eşitliğin sağlanmış olmasının

yanında Finlandiya’nın PISA başarının altında yatan çok çeşitli

nedenlerden sözedilebilir. PISA’nın amaçları ve Fin Eğitim

Sisteminin amaçlarının örtüşmesi, tarihsel ve kültürel

faktörler, öğretmen yeterlikleri ve öğretmenlerin statüsü,

ülkede homojen bir toplum yapısının olması ve göçmen nüfusunun

diğer gelişmiş ülkelere oranla azlığı, Fincenin yapısı, özel ve

yardımcı eğitim çalışmalarının etkililiği, değerlendirme ve

planlama süreçlerinde öğretmen ve öğrencilerin dâhil edilmesi

Fin başarısının nedenlerinden bazıları olarak sıralanabilir

(Çobanoğlu ve Kasapoğlu, 2010; Ministry of Education and

Traing, 2009).

Finlandiya ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı ve

Süreç Boyutlarıyla Karşılaştırılması

22

Finlandiya ve Türk Eğitim sistemleri incelendiğinde

benzerliklerden çok farklılıklar dikkat çekmektedir. Bu

farklılıklarla birlikte bazı benzerlikler amaç, yapı ve süreç

boyutlarıyla karşılaştırılmalı olarak Tablo 1’de özetle

gösterilmeye çalışılmıştır.

Tablo 1: Fin ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı veSüreç Boyutlarıyla Karşılaştırılması

Finlandiya Türkiye

Amaç

Adalet, tarafsızlık,şeffaflık, güvenilkeleri

Kalite, verimlilik,eşitlik vebeynelmilelcilikvurgusu

Eğitimin kendisininbir amaç olması

Yaşam boyu öğrenmenindesteklenmesi

Ekonomik büyümenindesteklenmesi

Katılımcı ve yaratıcıbir toplum oluşturma

Ulusal bir entelektüelsermaye birikimioluşturmak

Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve Atatürk milliyetçiliği benimsetme

Ferdin ve toplumun mutluluğu

Millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerleri benimsetme

Fırsat ve imkân eşitliği sağlama

Lâik demokrasi eğitimi verme

İktisadi, sosyal, kültürel kalkınmayı sağlama

Eğitim hakkı

23

Yapı

Ulusal düzeydeBakanlık ve UlusalEğitim Kurulu yereldüzeyde belediyeler

Yerel yönetimlere özerklik tanıyan uygulamalar

9(6-3)-3 şeklindeokul yapılanması

Kesintisiz 9 yıllıkzorunlu eğitim (Özeleğitim okulları)

Kreşler ve anasınıfları

9. sınıftan sonrabaşlayan meslekieğitim vepoliteknikler

Yüksek lisans mezunuöğretmenler

Merkez (bakanlık)teşkilatı ve taşrateşkilatları

Merkeziyetçi bir yapı 4-4-4 şeklinde okul

yapılanması Kesintili 12 yıllık

zorunlu eğitim Kreşler, anaokulları ve

ana sınıfları 5. ve 8. sınıftan sonra

verilen meslekeğitimleri

Meslek liseleri veMeslek Yüksekokulları

Genellikle lisansmezunu öğretmenler

Süre

ç

Merkezde politikaoluşturma

Yerel yönetimlerinkarar sürecinekatılımı

Ulusal çekirdekprogram, yerelyönetimlerinprogramları ve okulprogramları

İç denetim vedeğerlendirme

Merkezden ve yereldendağıtılan kamukaynakları

Belediyelerce yapılanöğretmen ve okulyöneticisi atamaları

PISA’da başarılı

Merkezi karar alma veyerel düzeyde uygulama

Ulusal eğitimprogramları

Teftiş KuruluBaşkanlığı, merkezidışarıdan denetim

Merkezden dağıtılan kamu kaynakları

Merkezi öğretmen ve yönetici atamaları

PISA’da başarısız

İki ülkenin eğitim sistemlerinin amaçlarına ve ilkelerine

bakıldığında Finlandiya eğitim sisteminde eşitlik ve adalet

vurgusunun daha belirgin olduğu görülmektedir. Bunun yanında

24

Finlandiya’da eğitim politikalarına yön veren şeffaflık,

güven, uluslararasılaşma gibi bazı ilkelere Türk Milli Eğitim

Sisteminde yer verilmemektedir. Fin Eğitim Sisteminin dikkat

çeken farklı amaçlarından birisi de eğitimin kendisinin bir

amaç olarak nitelenmesidir. Her iki sistemde de iktisadi ve

kültürel kalkınma ile demokrat yurttaş yetiştirme konularında

benzer amaçlara yer verilmektedir.

Yapı boyutunda iki sistem arasındaki en kayda değer fark

eğitimin düzenlenmesinde yerel yönetimlerin yetki ve

sorumlulukları noktasında görülmektedir. Türkiye’de belediyeler

eğitimin yönetiminde Finlandiya’ya göre çok daha az yetki ve

sorumluluk sahibidir. Finlandiya’da eğitim faaliyetlerinin

yürütülmesinde yerel yönetimlere, okullara ve hatta

öğretmenlere kanunlar çerçevesinde belli oranda özerklik

tanınmaktadır. Türkiye’de ise hiyerarşik bir merkeziyetçi yapı

bulunmaktadır. İki ülkenin yükseköğretim sistemlerinin

yapılanması da farklıdır. Finlandiya’da politeknik ve

üniversitelerden oluşan ikili bir yapılanma vardır. Ayrıca

Finlandiya’da YÖK benzeri bir yapı bulunmamaktadır. Üniversite

ve politekniklerin görece daha özerk oldukları

değerlendirilebilir. Ayrıca iki sistemdeki öğretmen yetiştirme

uygulamaları ve öğretmenlerin sistemde üstlendikleri roller de

farklıdır.

Süreç boyutunda ise eğitim programlarının oluşturulması,

eğitim faaliyetlerinin denetlenmesi ve değerlendirilmesi,

öğretmen ve eğitim yöneticilerinin atanması ile karar alma

süreçleri farklılıklar göstermektedir.

Sonuç

Her ne kadar Finlandiya Eğitim Sistemiyle ilgili

göstergeler olumlu olsa da ülkenin ve eğitim sistemin daha iyi

25

anlaşılabilmesi için eleştirel bir yaklaşımla derinlemesine bir

analiz gereklidir. Finlandiya Eğitim Sistemi hakkında sistemin

dışında bulunanlarca uzaktan ve yüzeysel bir değerlendirmeyle

bütün süreç ve yapıların sorunsuz ve mükemmel olduğu yargısına

varmak kolaycı bir çözümleme olacaktır. İstatistiksel verilere

dayalı olarak medyada ve akademik camiada sıkça sitayişle

bahsedilen ve diğer ülkeler için örnek gösterilen Finlandiya

Eğitim Sisteminin evrensel nitelikteki güçlü yönleri

değerlendirildikten sonra ülkedeki iyi uygulamalar Türkiye’de

de yapılabilir ancak bu uyarlamalar yapılırken Finlandiya’nın

Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar farklı olan sosyal, siyasi,

ekonomik, demografik ve kültürel özelliklerinin de dikkate

alınmasında fayda vardır.

Yararlanılan Kaynaklar

Çobanoğlu, R. ve Kasapoğlu, K. (2010). PISA’da Fin Başarısının Nedenleri

ve Nasılları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi

39, 121-131.

http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/201039RAH%C4%B0ME

%20%C3%87OBANO%C4%9ELU.pdf adresinden 07.05.2013

tarihinde erişilmiştir.

Ekinci, A.ve Öter, M. (2010). Finlandiya’da Eğitim ve Öğretmen Yetiştirme

Sistemi. Çalışma Ziyareti Raporu.

http://duabpo.dicle.edu.tr/oygem/dosya/Finlandiya_Raporu.

pdf adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

26

Finlandiya Eğitim İstatistikleri.

http://www.stat.fi/til/kou_en.html adresinden 07.05.2013

tarihinde erişilmiştir.

Finlandiya’da Okul Öncesi Eğitim.

http://www.oph.fi/english/education/pre-primary_education

adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

Finlandiya Eğitim Politikaları.

http://www.minedu.fi/OPM/Koulutus/koulutuspolitiikka/raho

itus/?lang=en adresinden 07.05.2013 tarihinde

erişilmiştir.

Finlandiya Hakkında Genel Bilgiler.

http://www.finland.org.tr/public/default.aspx?

nodeid=45075&contentlan=2&culture=en-US adresinden

07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

Finnish National Board of Education (2011). Learning and Competence

2020 Strategy of the Finnish National Board of Education (FNBE).

http://www.oph.fi/download/135542_learning_and_competence_2020.

pdf adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

Finnish National Board of Education (2011). The School of

Opportunities. Towards Every Learner’s Full Potential.

http://www.oph.fi/english/publications/2011/the_school_of_opportunities

adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

Lavery, J. (2006). The History of Finland. London, Greenwood Press.

27

Ministry of Education and Culture (2012). Finnish Education in a

Nutshell. Helsinki, Ministry of Education Publications

Ministry of Education (2009). Finnish Education System and PISA.

Helsinki, Ministry of Education Publications

OECD (2012). Education at a Glance 2012. www.oecd.org adresinden

17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

OECD (2009). OECD Reviews of Tertiary Education Finland. www.oecd.org

adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

Singleton, F. (1998). A Short History of Finland. Cambridge, Cambridge

University Press.

Sirkku, K, Jarkko H, and Tommi K. (2009). The Finnish Education System

and Pisa. Helsinki: Ministry of Education Press

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Türkiye ve Avrupa Birliği Üyelerinin

Eğitim Sistemleri. Ankara, Kalkan Matbacılık

UNESCO (2011). World Data on Education 2010-2011. Finland. www.unesco.org

adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.

UNESCO. (2012). Education for All (EFA) Global Monitoring Report. Paris,

UNESCO Publishing

28