ANKARA ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
EĞİTİM YÖNETİMİ VE POLİTİKASI ANABİLİM DALI
(EĞİTİM EKONOMİSİ VE PLANLAMASI DOKTORA PROGRAMI)
FİNLANDİYA EĞİTİM SİSTEMİ
EYT 6052 KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM YÖNETİMİ
DERS ÖDEVİ
Abdullah Bağcı
10620108
Prof. Dr. Ali Balcı
Ankara
Mayıs, 2013
Giriş
Finlandiya Eğitim Sistemi çeşitli platformlarda Türkiye
İçin örnek gösterilen bir sistemdir. Eğitimle ilgili
uluslararası kuruluşların değerlendirmeleri yayınlandığında
Türkiye’deki eğitim uzmanlarınca ve eğitimle ilgili kesimlerce
ülkemizdeki eğitim sisteminin durumuna hayıflanılırken
Finlandiya’nın eğitim istatistiklerine göndermede bulunulup
imrenilerek iki ülke sistemleri arasında karşılaştırmalar
yapılmaktadır. Yapılan karşılaştırmalar genellikle OECD
tarafından yayınlanan veriler çerçevesindedir. Oysa sağlıklı
bir karşılaştırma ancak ülkelerin sosyal, siyasal, kültürel,
coğrafi ve ekonomik yapıları dikkate alınarak eğitim
sistemlerinin ayrıntılı çözümlemesi yapıldıktan sonra mümkün
olabilir.
Bu çalışmada Finlandiya’nın tarihine, sosyal, siyasal,
kültürel, coğrafi ve ekonomik yapısına kısaca değinildikten
sonra ülkenin eğitim sistemi amaç, yapı ve yönetim süreçleri
açısından incelenmeye çalışılacaktır. Son olarak Türkiye ve
Finlandiya Eğitim Sistemlerinin kısa bir karşılaştırmasına yer
verilecektir.
Finlandiya’nın Kısa Tarihçesi ve Coğrafi, Sosyal, Siyasal ve
Ekonomik Yapısı
Nüfus ve yüzölçümü açısından küçük bir ülke sayılabilecek
ve çok eski bir tarihi olmayan Finlandiya bağımsızlığından
1
sonra geçen son yüz yılda Avrupa ve Dünya uygarlığına müzik,
edebiyat, sanat, mimari, spor, teknoloji ve diplomasi
alanlarında çok önemli katkılar sunmuştur. Finlandiya’nın bu
alanlardaki başarısında eğitim sisteminin rolü yadsınamaz. Bu
bölümde ülkenin tanınması ve eğitim sisteminin anlaşılması
amacıyla ülkenin tarihçesine, coğrafi, sosyal, siyasal ve
ekonomik yapısına kısaca değinilecektir.
Tarihçe. Finlandiya’nın tarihi kısaca dört döneme
ayrılarak incelenebilir. Bunlardan ilki olan tarihöncesi
dönemin bundan yaklaşık 10.500 yıl önce başladığı kabul
edilmektedir. Tarih öncesi dönemde ilk yerleşim yerlerinden
elde edilen bulgular sonucunda ülkede küçük kabilelerin
yaşadığı tahmin edilmektedir. Finlandiya tarihinde ikinci
önemli dönem ülkenin İsveç Krallığının bir parçası olduğu 1155
ve 1809 yıllarını kapsayan dönemdir. Ülke bu dönemde İsveç ve
Rusya arasında sıkışmış ve iki ülke arasındaki savaş ve
çatışmaların merkezi olmuştur. Bu mücadele ve savaşlar
sonucunda Rusya 1809 yılında Finlandiya’yı fethederek kendi
topraklarına katmıştır. Ruslar burada hukuki ve dini işlerde
özerk bir Fin Dukalığı kurmuş ve Fin tarihinin Özerklik Dönemi
veya İmparatorluk Dönemi olarak adlandırılabilecek 1917’deki
ülkenin bağımsızlığına kadar sürecek olan üçüncü dönemi
başlamıştır. Bu dönemde Finler siyasi, iktisadi ve askeri
açıdan devlet teşkilatlarını büyük ölçüde olgunlaştırmışlardır.
I. Dünya Savaşı’nın sonucu olarak Rusya’da oluşan kargaşa
ortamı Finlerin bağımsızlıklarının yolunu açmış ve Rusya’da
gerçekleşen Bolşevik devriminden sonra Finlandiya bağımsız bir
devlet olarak ortaya çıkmıştır. Böylelikle ülke tarihinin
dördüncü dönemi ya da diğer bir deyişle Bağımsızlık Dönemi
başlamıştır (Lavery, 2006). II. Dünya Savaşı sırasında
Finlandiya tekrar Rus (Sovyetler Birliği) işgaline uğramış
2
ancak yapılan Kış Savaşı (1939) ve Devam Savaşı (1941-1944)
sonucunda bazı topraklarının yitirilmesine rağmen ülke
bağımsızlığını koruyabilmiştir. Finler II. Dünya Savaşından
sonra tarafsızlık ve denge politikası izlenerek dünyanın en
istikrarlı ve müreffeh uluslarından birisi haline gelmiştir
(Singleton, 1998).
Coğrafi özellikleri. Avrupa’nın kuzeydoğusunda yer alan
Finlandiya batısında İsveç, kuzeyinde Norveç ve doğusunda Rusya
ile sınır komşusudur. Ülkenin geri kalan bölgelerini Baltık
Denizi çevreler. Ülke topraklarının yaklaşık üçte biri Kuzey
Kutup dairesi içindedir. Finlandiya’yı İskandinavya Yarımadası
içinde kabul edenler olduğu gibi İskandinavya’nın sadece bir
coğrafi bölgeye karşılık gelmediğini ve onun aynı zamanda ortak
bir kültür ve tarihi olan bir bölge olduğunu savunarak ülkeyi
İskandinavya’nın dışında görenler de vardır. Finlandiya 338,000
kilometrekarelik bir yüzölçümüne sahiptir ve yüzölçümü
açısından Avrupa’nın 7. büyük ülkesidir. Ülkenin güneydoğusu
Göller Bölgesi olarak bilinir ve bu bölgede yaklaşık 19 bin göl
vardır. Ülkenin doğu sınırı ormanlarla kaplıdır ve batısında da
geniş ovalar ve bazıları kurutulmuş bataklık alanlar bulunur.
Ülkedeki en yüksek nokta kuzeydeki Halti Dağı’dır. Finlandiya,
Alaska ve Sibirya gibi bölgelerle benzer enlemlerde bulunmasına
rağmen iklimi onlara kıyasla daha ılımandır. Ülkenin Kuzey
Kutup Dairesine yakın bölgelerinde kışları güneşin hiç
doğmadığı günler; yazları da güneşin hiç batmadığı günler
vardır (Lavery, 2006).
Sosyal yapı. Finlandiya’nın 5.5 milyona yaklaşan bir
nüfusu vardır. Ülke nüfusunun % 93’ünün anadili Fince, %6’sının
anadili İşveçe’dir. Ülkedeki anadili İsveççe olan kesim
kendisini etnik bir azınlık olarak tanımlamamakta, konuştukları
dil açısından azınlıkta olan Finler olarak görmektedir. Fince
3
ve İsveççe ülkenin resmi dilleridir. Samiler ve Çingeneler
ülkedeki küçük azınlık gruplarıdır ve bu grupların da kendi
dilleri vardır. Göçmenlerin sayısı diğer İskandinav ülkelerine
oranla oldukça azdır (100 bin civarında). Fin halkının %84’ü
Lutheryan, %2’si Ortodoks’tur. Lutheryan ve Ortodoks Kiliseleri
eski devlet geleneklerinin gereği olarak devlet tarafından
desteklenmektedir. Protestan, Katolik, Yahudi ve Müslümanlar da
ülke nüfusunun %2’si kadardır. Ülke nüfusunun %13’ük bir kesimi
hiçbir dinle bağlantısının olmadığını beyan etmektedir. Nüfusun
büyük bölümü ülkenin güneyinde bulunan şehirlerde yaşamaktadır.
Finlandiya Avrupa’da nüfus yoğunluğunun en az olduğu ülkelerden
birisidir. Ülkenin önemli şehirleri Helsinki, Espoo, Vantaa,
Kauniainen, Tampere ve Turku’dur (Lavery, 2006).
Fin toplumunda kadının önemli bir yeri vardır. Finlandiya
kadınlara genel seçimlerde seçme ve seçilme hakkı verilen ilk
devlettir. Toplumun her kesiminde kadınlar önemli görevler
üstlenmişlerdir. Siyaset kurumunda, bürokraside, sanayide,
tarımda, ormancılıkta ve hayatın diğer alanlarında Fin
kadınlarını görmek mümkündür. Kadınların toplumdaki
sorumlulukları ülkelerin çoğunda olduğu gibi sosyal yardım ve
bakım işleriyle sınırlı değildir. Geleneksel olarak kadınların
eğitimine çok önem verilmektedir. Bu durum 19. yüzyılda erkek
çocukları aile çiftliklerinde çalıştırılırken kız çocuklarının
okula gönderilmesi geleneği veya II. Dünya Savaşından sonra
erkek nüfusunun azalarak evi geçindirme yükünün kadınların
üzerine binmesi durumu gibi çok çeşitli tarihsel ve sosyal
nedenlerle açıklanabilir (Singleton, 1998).
Siyasal yapı. Finlandiya çok partili parlamenter bir
demokrasidir. Devletin başı altı yıllığına seçilen
cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanının yetkileri son yapılan
değişiklikle sınırlandırılmış, başbakan ve meclisin yetkileri
4
artırılmıştır. Finlandiya Anayasasının ikinci maddesine göre
iktidar parlamento tarafından temsil edilen halka aittir. Fin
Meclisinin (Eduskunta) nispi temsil sistemine göre dört
yıllığına seçilmiş 200 üyesi vardır. Nispi temsil sisteminin
uygulandığı diğer birçok ülkeden farklı olarak Finlandiya’da
milletvekili adaylarını partiler değil seçmenler belirler.
Sürekli Fin parlamentosunda yer bulabilen başlıca partiler
muhafazakâr Ulusal Koalisyon Partisi, Sosyal Demokrat Parti ve
Merkez Partisi’dir (Lavery, 2006; finland.org.tr).
Finlandiya 1995’de Avrupa Birliğine dâhil olmuş ve 1999’da
da 11 birlik üyesi ülkeyle birlikte ortak para birimi olarak
Avro’yu kullanmaya başlamıştır (Lavery, 2006). Uluslararası
ilişkilerde tarafsızlık siyaseti güden Finlandiya soğuk savaş
döneminde ve sonrasında NATO’ya üye olmamıştır. Buna rağmen
Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında yürütülen birçok
operasyona asker, gözlemci ve yönetici desteği sağlamış ve
birliğin etkili bir üyesi haline gelmiştir (Singleton, 1998).
Ekonomik yapı. Finlandiya’nın eğitim yatırımları ülkenin
dünyadaki en rekabetçi ve gelişmiş ekonomilerinden birisine
sahip olmasında önemli rol oynamıştır. II. Dünya Savaşı
öncesinde büyük oranda tarıma ve ormancılığa dayalı olan ülke
ekonomisi sanayi devrimini yakalamakta geç kalmış olmakla
birlikte sanayi devriminden sonra bilgi teknolojileri
devriminin öncülerinden olmuştur. 2002 yılı verilerine göre
bilgi teknolojileri alanında nüfus büyüklüğüne göre alınan
patent sayısı açısından Avrupa Birliği ülkeleri arasında açık
ara öndedir. Finlandiya araştırma ve geliştirme faaliyetlerine
en çok kaynak ayıran ülkelerdendir. Fin ekonomisinin
başarısının altında yatan önemli etkenlerden birisi de ülkedeki
cinsiyet eşitliği ve sosyal adalettir. Finlandiya dünyada gelir
dağılımının en adaletli olduğu ülkelerden biri olmasının yanı
5
sıra milli gelirinin önemli bir oranını refah devleti oluşturma
amacı doğrultusunda eğitim ve sağlık hizmetlerine ayırmaktadır
(Lavery, 2006).
Ülkede kişi başına düşen milli gelir 2012 yılı itibariyle
36.500 Amerikan Dolarıdır. Ülke ekonomisinin yaklaşık %66’sını
hizmet sektörü, %31’ini sanayi sektörü ve %3’ünü tarım
oluşturmaktadır (finland.org.tr).
Finlandiya Eğitim Sistemi
Bu bölümde Finlandiya’nın ekonomik ve kültürel
gelişmişliğinde en önemli unsurlardan biri olan ülkenin eğitim
sistemi amaç, yapı ve süreç boyutlarıyla çözümlenmeye
çalışılacaktır.
Eğitim Politikaları ve Eğitim Sisteminin Genel Amaçları
Kalite, verimlilik, eşitlik ve uluslararasılaştırma
(beynelmilelcilik) Fin eğitim politikasının şekillenmesinde
dikkate alınan bazı anahtar kavramlardır. Finlandiya’da eğitim
ülkede refah toplumu oluşturulması ve geliştirilmesi amacına
hizmet eden bir araç olarak görülmesinin yanı sıra başlı başına
bir amaç olarak da görülür. Fin Eğitim Sisteminin temel ilkesi
herkesin yüksek kaliteli eğitim alabilmesini ve kaliteli
eğitime erişimde eşit olanaklara sahip olabilmesini
sağlamaktır. Etnik köken, yaş, sosyo-ekonomik durum veya
yaşanılan bölge gibi değişkenler ne olursa olsun eğitimin
herkes için ulaşılabilir olması ve yaşam boyu sürdürülebilir
kılınması esastır. Hükümet programlarında belirtilen eğitim ve
araştırma politikalarının hayata geçirilmesi noktasında her
dört yılda bir yayımlanan Eğitim ve Araştırmayı Geliştirme
Planları önemli belgelerdir. Son yayınlanan ve 2011-2016
yıllarında izlenecek politika ve gerçekleştirilecek amaçları
kapsayan Eğitim ve Araştırmayı Geliştirme Planı yoksulluk ve
eşitsizliklerin azaltılması, sürdürülebilir ekonomik büyümenin
6
desteklenmesi, istihdam artırılması ve rekabet gücünün
geliştirilmesi konularını vurgulamıştır. Eğitimde eşitliğin
sağlanması, her düzeyde eğitimin kalitesinin artırılması, yaşam
boyu öğrenmenin desteklenmesi, sosyo-ekonomik farlılıkların
eğitime erişimde etkisinin azaltılması ve işsizlikle mücadele
edilmesi son planda yer alan bazı temel amaçlardır (minedu.fi).
Finlandiya Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın 2020 vizyonu
çerçevesinde bilim (bilgi), katılımcılık ve yaratıcılığın
öncüsü bir toplum oluşturmanın Finlandiya’nın başarısının
teminatı olduğu belirtilmekte ve bu vizyon doğrultusunda
çeşitli amaçlara yer verilmektedir. Toplumdaki bilgi ve
yaratıcılık temelini güçlendirerek eğitim ve kültürün
cazibesini artırmak, sanayi ve iş yaşamındaki muhtemel
değişiklikleri öngörerek gerekli yeterliklere sahip işgücü
yetiştirmek, farklı bölgelerin gelişmesini desteklemek,
insanların yaşam kalitesini artırmak, toplumdaki değişimlerin
farkına vararak uygulamalarını değiştirip düzeltmek ve bütün
yurttaşların aktif bir vatandaş olabilmesi için kişisel
gelişimleri noktasında eşit fırsatlara sahip olmasını sağlamak
bu amaçlardan bazılarıdır (Ministry of Education and Culture,
2010).
Fin Ulusal Eğitim Kurulu’nun belirlediği 2020 stratejik
eğitim ve yetiştirme hedeflerinden bazıları da ulusal bir
entelektüel sermaye birikimi oluşturmak, eğitimde eşitlik ve
adaleti sağlamak, Finlandiya’yı öğrenme kültürünün öncüsü
yapmak, öğretim kadrosunun yeterliklerini artırmak, eğitim-
yetişme ortamlarını iyileştirmek ve bilgi-bilime dayalı
kararlar olmaktır. Öğrenme ve Yeterlikler 2020 başlıklı yayında Fin
Ulusal Eğitim Kurulu’nun temel değerleri olarak ta adalet,
tarafsızlık, şeffaflık ve güven maddelerine yer verilmiştir
(Finnish National Board of Education, 2011).
7
Finlandiya’da Eğitimle İlgili Yasal Düzenlemeler
2000 yılında yürürlüğe giren ve 2011 yılında bazı
değişiklikler yapılan Fin Anayasası herkesin ücretsiz temel
eğitim hakkını teminat altına alır. Anayasanın 16. Bölümünde
çeşitli kamu otoritelerini yasalarda daha detaylı bir şekilde
düzenlendiği şekliyle herkese ekonomik imkansızlıklardan
etkilenmeden ilgi, ihtiyaç ve kabiliyetleri doğrultusunda
eğitim ve kendisini geliştirme olanakları sunmakla yükümlü
tutar. Ayrıca Anayasanın 17. Bölümünde Finlandiya’nın ulusal
dillerinin Fince ve İsveççe olduğu ve ülkede yaşayan Samiler ve
Çingeneler gibi toplulukların kendi dil ve kültürlerini
muhafaza etme hakkı olduğu hükmü vardır (ibe.unesco.org, 2011).
Fin Anayasasının dışında Anayasa’da da belirtildiği üzere
Fin Eğitim Sistemini düzenleyen çok sayıda kanun ve kararname
vardır. 1998 yılında çıkarılan Eğitim Yasası’nda Finlandiya’da
yaşayan her çocuğun (kısa süreliğine ikamet edenler hariç)
zorunlu eğitime katılması gerektiği ve ders kitapları ile diğer
eğitim araç-gereçlerinin ücretsiz olduğu belirtilmektedir.
Bunun dışında her eğitim düzeyi (okul öncesi, temel eğitim,
ortaöğretim, yüksek öğretim, mesleki eğitim, yetişkin eğimi) ve
çeşitli eğitim konuları (öğretmen yeterlikleri, eğitimde
eşitlik, değerlendirme) ile ilgili ayrı ayrı kanun ve
kararnameler çıkartılmıştır (ibe.unesco.org, 2011).
Finlandiya Eğitim Sisteminin Yapılanması
Bu bölümde Finlandiya Eğitim Sisteminin yönetim
yapılanması ve sistem içindeki okul yapılanmasına yer
verilecektir.
Yönetim yapılanması. Finlandiya Eğitim Sisteminin
yönetiminde Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Ulusal Eğitim Kurulu ve
yerel yönetimler yetki ve sorumluluk sahibidir. Ülkede eğitim
8
faaliyetlerinin düzenlenmesinden sorumlu en üst düzey organ
Eğitim ve Kültür Bakanlığı’dır. Eğitim ve Kültür Bakanlığı
ülkedeki eğitim, bilim, araştırma, kültür, spor ve geçlik
politikalarının oluşturulmasından sorumludur. Bakanlık ayrıca
hükümet politikaları çerçevesinde eğitimle ilgili bütün
yönetmelikleri hazırlayan ve yönetim kararlarını alan organdır.
6 yaşından küçükler için olan anaokulları ve kreşler Sağlık ve
Sosyal İşler Bakanlığına, askeri okular Savunma Bakanlığına,
polis, sahil güvenlik ve itfaiye okulları ise İçişleri
Bakanlığına bağlıdır (ibe.unesco.org, 2011; Eğitim ve Kültür
Bakanlığı, 2010). Eğitim ve Kültür Bakanlığının teşkilat şeması
Şekil 1’de gösterilmektedir.
Şekil 1: Finlandiya Eğitim ve Yetiştirme Bakanlığı TeşkilatŞemasıKaynak: http://minedu.fi
9
Yetişkin Eğitimi Bir.
Eğitim Politikası Bölümü *Genel Eğitim Birimi* Mesleki Eğitim ve Yetiştirme Birimi
İletilim ve Halkla İlişkiler
Daimi Müsteşar
Eğitim ve Bilim Bakanı
Kültür ve Spor Bakanı
Uluslararası İlişkiler
Yönetim Bölümü*Bütçe ve Yönetim Birimi* İnsan kaynakları Birimi * Finansman Birimi ………
Gençlik, Spor ve Kültür Politikası Bölümü* Sanat Politikaları Birimi* Spor Birimi …………..
Yüksek Öğretim ve Bilim Politikası Bölümü*Yükseköğretim Politikaları Birimi* Bilim Politikaları Birimi * Bilgi Yön. Birimi
Teşkilat şemasında görüldüğü gibi Eğitim ve Kültür
Bakanlığı’nın başında birisi eğitim ve bilim faaliyetlerinden
diğeri kültür ve spor çalışmalarından sorumlu iki bakan
bulunmaktadır. Bakanlardan sonra en üst düzeyde bürokrat daimi
müsteşar’dır. Daimi müsteşara bağlı İletişim ve Halkla
İlişkiler ve Uluslar arası İlişkiler Birimleri bulunmaktadır.
Bakanlık merkez teşkilatlanması içinde ayrıca Eğitim
Politikaları, Yüksek Öğretim ve Bilim Politikaları, Gençlik,
Spor ve Kültür Politikaları Bölümleri ile Yönetim Bölümü
vardır. Dört ana bölümün altında alt birimler bulunmaktadır.
Örneğin Eğitim Politikaları Bölümü’ne bağlı olarak Genel Eğitim
Birimi ve Mesleki Eğitim ve Yetiştirme Birimi faaliyet
göstermektedir. Yüksek Öğretim, Bilim, Yetişkin Eğitimi ve
Bilgi Yönetimi birimleri ise Yüksek Öğretim ve Bilim
Politikaları Bölümü’nün altında çalışmaktadır.
Eğitim ve Kültür Bakanlığına bağlı bir yapı olan Fin
Ulusal Eğitim Kurulu bakanlık tarafından belirlenen politika ve
genel amaçların hayata geçirilmesinden ve yüksek öğretim
dışındaki bütün eğitim düzeylerinde eğitimin geliştirilmesinden
sorumludur. Ulusal Eğitim Kurulunun çekirdek bir eğitim
programı hazırlamak, mesleki eğitimde ulusal yeterlikleri
belirlemek, eğitim faaliyetlerini ulusal düzeyde
değerlendirmek, öğretmenlerin eğitimlerinin finansmanının
sağlamak ve uluslararası diplomalara denklik vermek,
politekniklere ve üniversitelere öğrenci seçimini düzenlemek
gibi çok çeşitli görevleri vardır (ibe.unesco.org, 2011).
Kurulun teşkilat şeması Şekil 2’de gösterilmiştir.
10
Okul öncesi ve Temel Eğitim
Müdürler
Kurulu
Yetiştirme ve Yayınlar
Bilgi ve İletişim Teknolojileri (ICT) Mesleki
Yeterlikler
Anticipation
Mesleki Yetişkin Eğitimi
Mesleki Üst Ortaöğetim
Yetişkin ve Azınlıkların Eğ.
Genel Üst Ortaöğetim
Finansman ve Planlama
Yönetim ve İnsan Kaynakları
Öğrenci Kabul ve Bilgi Yön.
Bilgi ve Finansman Ser.
Değerlendirme
Genel Müdür
İSVEÇÇE EĞİTİM MÜD.
EĞİTİM SEKTÖRÜ VE YÖNETİMİ MÜD
BİLGİ İŞLEM VE DEĞERLENDİRMEMÜDÜRLÜĞÜ
MESLEKİ EĞİTİMMÜDÜRLÜĞÜ
GENEL EĞİTİMMÜDÜRLÜĞÜ
Genel MüdürYardımcısı
*İletişim* Uluslar arası İliş.* Stratejik Destek
İç Denetçi
FİN ULUSAL EĞİTİM KURULU
Şekil 2: Fin Ulusal Eğitim Kurulu Teşkilat ŞemasıKaynak: http://oph.fi
Şekil 2’de görüldüğü gibi Fin Ulusal Eğitim Kurulu’nu
faaliyetleri beş alt müdürlük tarafından yürütülmektedir. Fin
Ulusal Eğitim Kurulunda Genel Müdüre bağlı Genel Eğitim
Müdürlüğü, Mesleki Eğitim Müdürlüğü, Bilgi İşlem ve
Değerlendirme Müdürlüğü, Eğitim Sektörü ve Yönetimi Müdürlüğü,
İsveççe Eğitim Müdürlüğü ve onların altında faaliyet gösteren
çeşitli birimler bulunmaktadır.
Yerel düzeyde eğitim faaliyetlerinin yürütülmesinden
belediyeler sorumludur. Ülkede 336 belediye bulunmaktadır ve
her belediyenin bünyesinde belediye meclisi tarafından
seçilerek oluşturulan bir eğitim kurulu yapılanması vardır.
Temel eğitim veren okulların hemen hemen hepsinde ve
üniversiteler dışındaki diğer öğretim kurumlarında eğitim
11
faaliyetlerinin düzenlenmesi ve kısmen de finansmanı
belediyelerin yetki alanındadır (ibe.unesco.org, 2011).
Belediyeler çekirdek ulusal eğitim programları çerçevesinde
kendi bölgesindeki okullar için bölge eğitim programlarını
hazırlarlar. Okullarda hem ulusal hem de belediyenin
hazırladığı eğitim programına dayalı olarak kendi programlarını
oluştururlar. Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin seçimi de
belediyelerin yetkisindedir. Belediyeler öğretmen alımı
yetkisini okullara devredebilmektedir (Ministry of Education,
2009).
Okul Sistemi Yapılanması
Finlandiya’da okul yapılanası okul öncesi eğitim, temel
eğitim, üst ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerine
ayrılmıştır. Okul öncesinden yükseköğretime kadar bütün
kademelerde eğitim ücretsiz ve temel eğitim zorunludur
(Ministry of Education and Culture, 2012). Finlandiya’nın okul
sistemi yapılanması Şekil 3’de gösterilmiştir.
12
Olgunluk sınavı
Genel üst ortaöğretimTemel eğitim, 7-16 yaşları
Kapsamlı Okullar
Anasınıfı, 6 yaş
Mesleki eğitim kurumları*Çıraklık eğitimi veren yerlerde var
Mesleki yeterlikler
İleri Mesleki yeterlikl
er
Özel Mesleki yeterlikl
er
Lisans dereceleri
Üniversiteler
Yüksek lisans dereceleri
Politeknik lisans dereceleri
Politeknikler
Yüksek lisans dereceleri
Doktora dereceleriUzmanlık belgeleri Üniversiteler
Üç yıllık iş deneyimi
Olgunluk sınavıGenel üst ortaöğretim
okulları
Şekil 3: Finlandiya Okul Sistemi Yapılanması Kaynak: Ministry of Education and Culture, 2009, s.14’ten uyarlandı.
Okul öncesi eğitim. Finlandiya’da 0-6 yaş arasındaki
çocuklar için eğitim kreşlerde temel eğitime başlamadan önce
sadece 6 yaşındaki çocuklar için olan eğitim ise kreşlerde veya
anasınıflarında verilir. Kreşlerin ücretleri velilerin
gelirlerine göre belirlenir (ibe.unesco.org, 2011). Ülkede
okul öncesi eğitim zorunlu değildir. Buna rağmen 6 yaşıdaki
çocukların tamamına yakını ana sınıfına devam eder. Belediyeler
temel eğitimden önce her çocuğa bir yıllık ana sınıfı eğitimini
vermekle yükümlüdür (Ministry of Education and Culture, 2012).
Anasınıflarının %70’i kreşlerde %30’u da kapsamlı okullar
bünyesinde bulunmaktadır. Anasınıflarında yemek, sağlık ve
ulaşım masrafları devlet tarafından karşılanmaktadır (oph.fi,
2009).
Temel eğitim. İlkokulu ve alt ortaöğretimi kapsayan dokuz
yıllık kesintisiz zorunlu temel eğitim kapsamlı okul
(comprehensive school) olarak adlandırılan okullarda verilir.
İlk altı yılda eğitim sınıf öğretmenleri tarafından son üç
yılda ise her ders için farklı branş öğretmenleri tarafından
13
yerine getirilir. Yerel yönetimler gerekli gördükleri takdirde
kapsamlı okullarda eğitimi on yıl olarak düzenleyebilmektedir.
Temel eğitime başlama yaşı yedidir ancak yapılan
değerlendirmelerde daha erken okula başlaması uygun görülenler
bir yıl erken okula başlayabilmektedir (ibe.unesco.org, 2011).
Temel eğitimde öğrencilerin değerlendirilmesinde
öğretmenler yetkili ve sorumludur. Öğrencilere öğretmenler
tarafından yapılan süreç ve sonuç değerlendirmeleri sonucunda
her yılın sonunda bir karne ve dokuzuncu sınıfın sonucunda da
temel eğitim sertifikası verilir. Değerlendirme kriterleri
ulusal çekirdek müfredatta belirtilir. Temel eğitimde ayrıca
öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini değerlendirebilmeleri de
amaçlanır. Ulusal düzeyde veri elde edilebilmesi amacıyla ülke
genelinde altıncı ve dokuzuncu sınıflarda Ulusal Eğitim Kurulu
tarafından uygulanan matematik, anadil ve edebiyat sınavları
yapılmaktadır (Ministry of Education and Culture, 2012).
Temel eğitimin eğitim programlarında yer alan belli başlı
dersler matematik, anadil (Fince veya İsveççe), ikinci ulusal
dil (Fince veya İsveççe), yabancı diller, biyoloji-coğrafya,
fizik-kimya, sağlık, din (Lutheryanlık veya Ortodoksluk) veya
ahlak bilgisi, tarih-sosyal bilimler, beden eğitimi, müzik,
görsel sanatlar, el sanatları ve ev ekonomisidir. Programda
belediyeler tarafından belirlenen seçmeli derslerde
bulunmaktadır. Temel eğitimin ilk altı yılında 19 ila 24
arasında değişen haftalık ders saatleri altıncı yıldan sonra
30’a çıkmaktadır (ibe.unesco.org, 2011).
Finlandiya’da 2010 yılı verilerine göre toplam yaklaşık 1
milyon 200 bin öğrencinin yarısından fazlası (yaklaşık 531 bin)
temel eğitim düzeyindedir. Öğrenci başına düşen öğretmen sayısı
ilkokul kademesinde 19, alt ortaöğretim kademesinde ise 17’dir
(Ministry of Education and Culture, 2010). 2012 yılı verilerine
14
göre 2011 yılında 81 kapsamlı okul kapanmış bu okulların sayısı
2789’a düşmüştür. Temel eğitim düzeyinde ayrıca güzel sanatlar
eğitimi veren kapsamlı özel eğitim okulları vardır. 2012
verilerine göre 118 özel eğitim okulu ve bu okullara devam eden
6200 öğrenci bulunmaktadır (stat.fi).
Üst ortaöğretim. Finlandiya’da üst ortaöğretim genel üst
ortaöğretim ve mesleki eğitim olmak üzere ikiye ayrılır. Temel
eğitimi bitirenlerin %54’ü üst ortaöğretim kurumlarına, %40’ı
mesleki eğitim kurumlarına, %6’sı ise isteğe bağlı onuncu
sınıfa devam eder veya iş hayatına başlar (Milli Eğitim
Bakanlığı [MEB], 2006). Öğrenciler üst ortaöğretime ulusal bir
başvuru ve yerleştirme sistemiyle geçerler. Öğrencilerin
seçiminde temel ölçüt onların temel eğitim boyunca aldıkları
notlardır. Mesleki eğitime başvuranların iş deneyimleri de
dikkate alınır ve onlar için ayrı yetenek sınavları
yapılabilir. Hem üst ortaöğretim hem de mesleki eğitim
genellikle üç yıl sürer. Bu süre üst ortaöğretimde alınmasını
gereken derslerin (her biri 38 saat süren 75 ders), mesleki
eğitimde de alınması gereken kredilerin (120 kredi, 40 saatlik
dersin karşılığı bir kredi) tamamlanma süresine bağlı olarak
değişebilmektedir. Her iki eğitimi tamamlayanlar da bitirme
sertifikalarıyla üniversitelere veya politekniklere
başvurabilmektedir (Ministry of Education, 2009).
Üç yıllık eğitimde daha az mesleki eğitim veren çıraklık
okulları veya mesleki eğitim kurumları da bulunmakta ve
buralara devam edenlere temel mesleki yeterlik sertifikası
verilmektedir. Çıraklık eğitiminin teorik dersleri mesleki
eğitim kurumlarında veya yetişkin eğitimi merkeslerinde
verilmektedir. Çıraklık eğitiminde teorik dersler eğitim
programının yaklaşık yüzde %20’sini oluştururken bu oran
mesleki eğitim kurumlarında %80’dir (ibe.unesco.org, 2011).
15
Üst ortaöğretimin eğitim programları zorunlu, seçmeli
(uzmanlaşma dersleri) ve uygulamalı derslerden oluşur. Zorunlu
derslerin çoğu temel eğitim programında yer alan zorunlu
derslerle aynıdır. Temel eğitim programından farklı olarak
genel üst ortaöğretim programında felsefe ve psikoloji dersleri
bulunmaktadır. Ayrıca öğrenciler zorunlu derslerle paralel olan
en az on seçmeli alan dersi seçmek zorundadır. Zorunlu
derslerin değerlendirmesi 4 ila 10 arasında değişen rakamsal
notlarla yapılır. Seçmeli ve uygulamalı derslerde müfredatta
belirlenmiş çok çeşitli değerlendirme yöntemleri (geçti-kaldı,
sözlü, öğrencinin kendi değerlendirmesi) kullanılabilmektedir.
Genel üst ortaöğretimin sonunda öğrenciler anadil, ikinci
ulusal dil, yabancı dil ve matematiğin yanında, fen veya sosyal
alan derslerinin birini seçerek en az dört dersi kapsayan bir
olgunluk sınavına girmekte ve bu sınavı ve üst ortaöğretimde
alınan dersleri başarıyla tamamlayanlara detaylı üst
ortaöğretim sertifikaları verilmektedir. Mesleki eğitimde
değerlendirme Avrupa Birliği’nin Avrupa Yeterlikler Çerçevesi
gereğince değerlendirme sistemi değişmiş pekiyi (excellent),
iyi (good) ve geçer (satisfactory) notlarının verildiği üç
dereceli sisteme geçilmiştir (ibe.unesco.org, 2011).
Finlandiya’da kapsamlı okullardan daha yavaş olmasına
rağmen üst ortaöğretim okullarının ve meslek enstitülerinin
sayıları da geçmiş yıllara göre azalma eğilimi göstermektedir.
Finlandiya İstatistik Kurumu 2012 yılı verilerine göre ülkede
388 genel üst ortaöğretim okulunda 118.500 ve 128 meslek
enstitüsünde yaklaşık 180 bin öğrenci bulunmaktadır (stat.fi).
Yükseköğretim. Finlandiya’da yükseköğretimde ikili bir
yapılanma vardır. Ülkede yükseköğretim hem üniversitelerde hem
de politekniklerde verilmektedir. Politekniklerde lisans
programları genellikle 3-3.5 yıl (180-240 AKTS kredisi),
16
üniversitelerde ise 3 yıl (180 AKTS kredisi) sürmektedir.
Yüksek lisans programları ise tam zamanlı devam edildiği
takdirde politekniklerde 1-1.5 yıl (60-90 AKTS kredisi)
üniversitelerde 2 yıl (120 AKTS kredisi) sürmektedir.
Politekniklerde yüksek lisans yapmak isteyenlerin lisansı
bitirmiş olmanın yanında üç yıllık bir iş deneyimine sahip olma
şartını da karşılamaları gerekmektedir. Üniversitelerde tıp
programları 6 yıl (360 AKTS kredisi), diş hekimliği programları
da 5.5 yıl (330 AKTS kredisi) devam ermektedir. Yüksek lisastan
sonra bir alanda uzmanlık (licentiate) belgeleri iki yılda
alınabilmektedir. Tam zamanlı çalışıldığı takdirde tez yazmanın
zorunlu olduğu doktora programları 4 yılda bitirilebilmektedir
(OECD, 2009; ibe.unesco.org, 2011). 2012 yılı verilerine göre
ülkede 27 Politeknikte yaklaşık 150 bin ve 16 üniversitede
168300 öğrenci bulunmaktadır. Ülke nüfusunun %28’i
yükseköğretim görmüştür (stat.fi).
Özel eğitim. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin
eğitimi mümkün olduğu ölçüde normal temel eğitim programı
içerisinde kapsamlı okullarda normal sınıflarda ek özel eğitim
programlarıyla sağlanmaya çalışılmaktadır. Kapsamlı okullarda
özel eğitim öğrencilerinin eğitiminden ve özel eğitim
programlarının yürütülmesinden sorumlu özel eğitim öğretmenleri
bulunmaktadır. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için üst
orta öğretimde de destek programlar uygulanmaktadır (Ministry
of Education and Culture, 2012). Kapsamlı okullara devam
edemeyecek olan ağır fiziksel veya zihinsel engeli bulunan
öğrencilerin eğitimi ayrı özel eğitim okul ve sınıflarında
verilmektedir (ibe.unesco.org, 2011).
Yetişkin eğitimi. Finlandiya’nın yetişkin eğitimine
oldukça önem veren bir ülke olduğu söylenebilir. Çalışma
çağındaki nüfusun yarısı (1.7 milyon) çeşitli yetişkin eğitimi
17
programlarına devam etmekte ve bu programların finansmanını
devlet sağlamaktadır. Yetişkin eğitimiyle yurttaşların
yaşamboyu öğrenmesinin desteklenmesi, topluma uyumun ve
toplumsal eşitliğin sağlanması amaçlanmaktadır (oph.fi). Ülkede
2012 yılı verilerine göre yetişkin eğitiminin verildiği 196
yetişkin eğitimi merkezi, 82 halk lisesi ve 20 yaz üniversitesi
bulunmaktadır (stat.fi).
Öğretmen Yetiştirme
Finlandiya’da bütün öğretmenlerin eğitimi ve
yetiştirilmesinden üniversite ve politeknikler sorumludur. Okul
öncesi öğretmenleri ve sınıf öğretmneleri üniversiteler
bünyesinde yer alan eğitim fakültelerinde veya öğretmen
yetiştirme bölümlerinde yetiştirilir. Sınıf öğetmenleri eğitim
fakültelerinden beş yıllık bir eğitimin sonunda eğitim alanında
bir yüksek lisans derecesiyle (300 AKTS kredisi) mezun olurlar.
Okul öncesi öğretmenleri için ise eğitim alanında üç yıllık
eğitimin sonunda lisans derecesine (180 AKTS kredisi) sahip
olmak yeterlidir. Sınıf öğretmenlerinin seçimi üniversite giriş
sınavına göre yapılmaktadır. Sınıf öğretmenliği ülkede çok
prestijli bir meslektir. Sınıf öğretmenliği programları
üniversitelerin en çok tercih edilen programlarındandır ve
başvuranların ancak %10-15’i programlara kabul
edilebilmektedir. Temel eğitim ve üst orta öğretimdeki branş
öğretmenleri ile mesleki eğitimde görev yapan kültür dersleri
öğretmenleri üniversitelerin belirli alanlarında bir veya iki
yıl okuduktan sonra veya kendi alanlarında eğitimlerini (yüksek
lisans) tamamladıktan sonra öğretmen üniversitelerdeki öğretmen
yetiştirme bölümlerine başvurmakta ve AKTS sistemine göre 80
kredilik (60 kredi teorik ders, 20 kredi uygulama dersi) terori
ve uygulamanın birlikte sunulduğu pedagojik formasyon dersleri
almaktadır. Branş öğretmenlerinin öğretmen yetiştirme
18
bölümlerince seçimi de başvuranların alanlarındaki akademik
ortalamalarına göre ve mülakatla yapılmaktadır. Meslek
öğretmenleri kendi alanlarında yüksek lisans derecesini
aldıktan ve üç yıl iş deneyimi kazandıktan sonra
üniversitelerdeki öğretmen yetiştirme bölümlerinin
politekniklerdeki benzeri olan meslek öğretmeni yetiştirme
bölümlerine başvurarak AKTS sistemine göre 80 kredilik terori
ve uygulamanın birlikte sunulduğu bir pedagojik formasyondan
sonra öğretmen olabilmektedir (Ministry of Education, 2009).
Finlandiya’da öğretmenlerin hizmetiçi eğitiminde temel
sorumluluk çalışılan kurumlara aittir. Öğretmenler yılda en az
üç günlük bir hizmetiçi eğitim programına katılmak zorundadır
(Ekinci ve Öter, 2010). Öğretmenlerin hizmet içi eğitimleri
üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerinde, üniversite ve
politekniklerin öğretmen yetiştirme bölümlerinde veya yaz
üniversitelerinde yapılmaktadır. Ülkedeki öğretmenlerin %94’ü
kadrolu çalışmaktadır. Öğretmen atamaları genellikle yerel
yönetimlerin sorumluluğundadır. Öğretmen maaşları bölgeden
bölgeye değişiklik gösterebilmektedir. Öğretmenlerin haftalık
ders yükleri 16 ila 24 arasında değişmektedir (ibe.unesco.org,
2011).
Finlandiya Eğitim Sisteminin Yönetim Süreçleri
Fin Eğitim Sistemine ilişkin yönetim süreçleri karar alma
ve planlama, denetleme ve değerlendirme ile finansman
başlıkları altında açıklanmaya çalışılacaktır.
Karar alma ve planlama. Finlandiya’da ulusal düzeyde
eğitim politikalarının oluşturulması, eğitimle ilgili genel
19
amaçların belirlenmesi ve yasal düzenlemelerin hazırlanması
Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın; eğitim politikalarının
uygulanması, somut amaçların ortaya konulması, okul öncesi
eğitim, temel eğitim, üst ortaöğretim ve yetişkin eğitiminde
kullanılcak çekirdek program ve temel yöntemlerin belirlenmesi
ise Ulusal Eğitim Kurulunun sorumluluğundadır. Yerel yönetimler
(belediyeler) ise eğitime ayrılan kaynakların kullanılması,
ulusal programa dayalı olarak yerel eğitim programlarının
hazırlanması ve personelinin işe alınması ve yerelde eğitim
faaliyetlerinin düzenlenmesi konularında yetki sahibidir.
Okullara ne kadar özerklik tanınacağına da belediyeler karar
verir. Belediyeler isterlerse öğretmenlerin işe alınması ve
sınıf büyüklüğü gibi eğitimle ilgili kararların alınması
yetkisini okullara bırakabilmektedir. Her okul ayrıca ulusal
eğitim programı ve yerel eğitim programı çerçevesinde kendi
eğitim programlarını hazırlamakla yükümlüdür (Ministry of
Education, 2012; Ministry of Education, 2009).
Denetleme ve değerlendirme. Finlandiya Temel Eğitim
Yasasında eğitim denetimin işlevi öğrenme ortamlarının
iyileştirilmesi ve eğitimin geliştirilmesi olarak
belirtilmiştir. Bu işlevi yerine getirmek üzere dışarıdan okul
ziyaretleri yaparak değerlendirmede bulunulan bir denetim
mekanizması yoktur. Sistem eğitim ortamlarının iyileştirilmesi
ve eğitim programlarında yer verilen hedeflerin karşılanması
noktasında öğretmenlerin ve eğitim yöneticilerinin yaptığı
değerlendirmelere dayanmaktadır. Her okul kendi denetimin ve
değerlendirmesini okul müdürünün başkanlığında okul yönetim
kurulları aracılığıyla yapmaktadır. Ayrıca ülkede temel
eğitim, üst ortaöğretim ve yetişkin eğitiminin
değerlendirilmesi konusunda Eğitim ve Kültür Bakanlığına eğitim
faaliyetleri konusunda raporlar hazırlayarak yardımcı olan ve
20
özerk bir kurum olan Eğitimin Değerlendirmesi Kurulu
bulunmaktadır. Üniversiteler ve politeknikler kendi faaliyet ve
çıktılarını değerlendirmekle sorumludurlar. Bu yaparken Yüksek
Öğretim Değerlendirme Kurulundan da yardım alırlar (Ministry of
Education, 2009; Ekinci ve Öter, 2010; Ministry of Education,
2012).
Finansman. Finlandiya’da gayrisafi milli hâsıladan eğitime
ayrılan pay %6,4’tür. Bu oran OECD ortalamasının üstündedir
(UNESCO, 2012). Ülkede eğitimin finanse edilmesinde hem merkezi
yönetim hem de yerel yönetimler sorumludur. Temel eğitim ve üst
ortaöğretimin finansmanının %57’i merkezi bütçeden
karşılanırken %43’ü belediyelerce sağlanmaktadır (Ekinci ve
Öter, 2010). Finlandiya’da yükseköğretimin finansmanı da büyük
oranda kamu kaynaklarıyla sağlanır. 2012 yılı verilerine göre
yükseköğretimin için kullanılan finansal kaynağın %95,8’ini
kamu kaynakları oluşturmaktadır (UNESCO, 2012). Toplam eğitim
harcamaları içinde yüksek öğretim ve araştırma faaliyetlerinin
oranı %27,2’dir (stat.fi). Eğitimde fırsat eşitliğinin
sağlanabilmesi için ülkede iyi işleyen bir burs ve kredi
sistemi vardır. Yükseköğretimdeki öğrenciler harç ödemezler ve
okurken devletten burs desteği görürler. Ayrıca bankalardan
alınan çok düşük faizli devlet garantili krediler mevcuttur.
Üniversite öğrencileri Fin aile gelenekleri gereği ailelerinden
maddi destek almazlar (OECD, 2009)
Finlandiya’nın PISA (OECD Porgram for International
Student Assessment) başarısı.
Finlandiya’nın eğitim sisteminin güçlü yönlerini ve Fin
öğrencilerin PISA başarısının nedenlerini anlamak adına ülkemiz
için de uluslararası önemli bir başarı göstergesi olarak kabul
edilen PISA sonuçlarına kısaca değinilecektir. Fin öğrenciler
2000, 2003, 2006 ve 2009 PISA sonuçlarına göre okuma-yazma
21
becerileri ile matematik ve fen okuryazarlığı alanlarının
hepsinde OECD ortalamasının çok üstünde önemli başarılar
göstermiştir. PISA 2009 sonuçlarına göre Fin öğrenciler fen
alanında en yüksek puanı, okuma-yazma becerileri alanında Güney
Koreli öğrencilerden sonra ikinci en yüksek puanı almış
matematik alanında da birçok gelişmiş ülke öğrencilerini geride
bırakmıştır. PISA sonuçları Fin öğrencilerin başarısını
göstermekle birlikte Finlandiya’da okullar arası başarı
farklarının ve öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeylerinden
kaynaklanan seviye farklarının az olduğunu da ortaya
koymaktadır. Örneğin, Finlandiya ve İsviçre’nin ortalama
puanları birbirine yakın olmasına rağmen İsviçre’de alt ve üst
sosyo-ekonomik düzeydeki öğrencilerin arasındaki fark çok daha
fazladır (OECD, 2012). Bu durum Fin Eğitim Sisteminin eşitlik
ve adalet hedeflerinin başarısının bir göstergesi olarak
değerlendirilebilir. Eğitimde eşitliğin sağlanmış olmasının
yanında Finlandiya’nın PISA başarının altında yatan çok çeşitli
nedenlerden sözedilebilir. PISA’nın amaçları ve Fin Eğitim
Sisteminin amaçlarının örtüşmesi, tarihsel ve kültürel
faktörler, öğretmen yeterlikleri ve öğretmenlerin statüsü,
ülkede homojen bir toplum yapısının olması ve göçmen nüfusunun
diğer gelişmiş ülkelere oranla azlığı, Fincenin yapısı, özel ve
yardımcı eğitim çalışmalarının etkililiği, değerlendirme ve
planlama süreçlerinde öğretmen ve öğrencilerin dâhil edilmesi
Fin başarısının nedenlerinden bazıları olarak sıralanabilir
(Çobanoğlu ve Kasapoğlu, 2010; Ministry of Education and
Traing, 2009).
Finlandiya ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı ve
Süreç Boyutlarıyla Karşılaştırılması
22
Finlandiya ve Türk Eğitim sistemleri incelendiğinde
benzerliklerden çok farklılıklar dikkat çekmektedir. Bu
farklılıklarla birlikte bazı benzerlikler amaç, yapı ve süreç
boyutlarıyla karşılaştırılmalı olarak Tablo 1’de özetle
gösterilmeye çalışılmıştır.
Tablo 1: Fin ve Türk Eğitim Sistemlerinin Amaç, Yapı veSüreç Boyutlarıyla Karşılaştırılması
Finlandiya Türkiye
Amaç
Adalet, tarafsızlık,şeffaflık, güvenilkeleri
Kalite, verimlilik,eşitlik vebeynelmilelcilikvurgusu
Eğitimin kendisininbir amaç olması
Yaşam boyu öğrenmenindesteklenmesi
Ekonomik büyümenindesteklenmesi
Katılımcı ve yaratıcıbir toplum oluşturma
Ulusal bir entelektüelsermaye birikimioluşturmak
Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve Atatürk milliyetçiliği benimsetme
Ferdin ve toplumun mutluluğu
Millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerleri benimsetme
Fırsat ve imkân eşitliği sağlama
Lâik demokrasi eğitimi verme
İktisadi, sosyal, kültürel kalkınmayı sağlama
Eğitim hakkı
23
Yapı
Ulusal düzeydeBakanlık ve UlusalEğitim Kurulu yereldüzeyde belediyeler
Yerel yönetimlere özerklik tanıyan uygulamalar
9(6-3)-3 şeklindeokul yapılanması
Kesintisiz 9 yıllıkzorunlu eğitim (Özeleğitim okulları)
Kreşler ve anasınıfları
9. sınıftan sonrabaşlayan meslekieğitim vepoliteknikler
Yüksek lisans mezunuöğretmenler
Merkez (bakanlık)teşkilatı ve taşrateşkilatları
Merkeziyetçi bir yapı 4-4-4 şeklinde okul
yapılanması Kesintili 12 yıllık
zorunlu eğitim Kreşler, anaokulları ve
ana sınıfları 5. ve 8. sınıftan sonra
verilen meslekeğitimleri
Meslek liseleri veMeslek Yüksekokulları
Genellikle lisansmezunu öğretmenler
Süre
ç
Merkezde politikaoluşturma
Yerel yönetimlerinkarar sürecinekatılımı
Ulusal çekirdekprogram, yerelyönetimlerinprogramları ve okulprogramları
İç denetim vedeğerlendirme
Merkezden ve yereldendağıtılan kamukaynakları
Belediyelerce yapılanöğretmen ve okulyöneticisi atamaları
PISA’da başarılı
Merkezi karar alma veyerel düzeyde uygulama
Ulusal eğitimprogramları
Teftiş KuruluBaşkanlığı, merkezidışarıdan denetim
Merkezden dağıtılan kamu kaynakları
Merkezi öğretmen ve yönetici atamaları
PISA’da başarısız
İki ülkenin eğitim sistemlerinin amaçlarına ve ilkelerine
bakıldığında Finlandiya eğitim sisteminde eşitlik ve adalet
vurgusunun daha belirgin olduğu görülmektedir. Bunun yanında
24
Finlandiya’da eğitim politikalarına yön veren şeffaflık,
güven, uluslararasılaşma gibi bazı ilkelere Türk Milli Eğitim
Sisteminde yer verilmemektedir. Fin Eğitim Sisteminin dikkat
çeken farklı amaçlarından birisi de eğitimin kendisinin bir
amaç olarak nitelenmesidir. Her iki sistemde de iktisadi ve
kültürel kalkınma ile demokrat yurttaş yetiştirme konularında
benzer amaçlara yer verilmektedir.
Yapı boyutunda iki sistem arasındaki en kayda değer fark
eğitimin düzenlenmesinde yerel yönetimlerin yetki ve
sorumlulukları noktasında görülmektedir. Türkiye’de belediyeler
eğitimin yönetiminde Finlandiya’ya göre çok daha az yetki ve
sorumluluk sahibidir. Finlandiya’da eğitim faaliyetlerinin
yürütülmesinde yerel yönetimlere, okullara ve hatta
öğretmenlere kanunlar çerçevesinde belli oranda özerklik
tanınmaktadır. Türkiye’de ise hiyerarşik bir merkeziyetçi yapı
bulunmaktadır. İki ülkenin yükseköğretim sistemlerinin
yapılanması da farklıdır. Finlandiya’da politeknik ve
üniversitelerden oluşan ikili bir yapılanma vardır. Ayrıca
Finlandiya’da YÖK benzeri bir yapı bulunmamaktadır. Üniversite
ve politekniklerin görece daha özerk oldukları
değerlendirilebilir. Ayrıca iki sistemdeki öğretmen yetiştirme
uygulamaları ve öğretmenlerin sistemde üstlendikleri roller de
farklıdır.
Süreç boyutunda ise eğitim programlarının oluşturulması,
eğitim faaliyetlerinin denetlenmesi ve değerlendirilmesi,
öğretmen ve eğitim yöneticilerinin atanması ile karar alma
süreçleri farklılıklar göstermektedir.
Sonuç
Her ne kadar Finlandiya Eğitim Sistemiyle ilgili
göstergeler olumlu olsa da ülkenin ve eğitim sistemin daha iyi
25
anlaşılabilmesi için eleştirel bir yaklaşımla derinlemesine bir
analiz gereklidir. Finlandiya Eğitim Sistemi hakkında sistemin
dışında bulunanlarca uzaktan ve yüzeysel bir değerlendirmeyle
bütün süreç ve yapıların sorunsuz ve mükemmel olduğu yargısına
varmak kolaycı bir çözümleme olacaktır. İstatistiksel verilere
dayalı olarak medyada ve akademik camiada sıkça sitayişle
bahsedilen ve diğer ülkeler için örnek gösterilen Finlandiya
Eğitim Sisteminin evrensel nitelikteki güçlü yönleri
değerlendirildikten sonra ülkedeki iyi uygulamalar Türkiye’de
de yapılabilir ancak bu uyarlamalar yapılırken Finlandiya’nın
Türkiye ile kıyaslanamayacak kadar farklı olan sosyal, siyasi,
ekonomik, demografik ve kültürel özelliklerinin de dikkate
alınmasında fayda vardır.
Yararlanılan Kaynaklar
Çobanoğlu, R. ve Kasapoğlu, K. (2010). PISA’da Fin Başarısının Nedenleri
ve Nasılları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
39, 121-131.
http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/201039RAH%C4%B0ME
%20%C3%87OBANO%C4%9ELU.pdf adresinden 07.05.2013
tarihinde erişilmiştir.
Ekinci, A.ve Öter, M. (2010). Finlandiya’da Eğitim ve Öğretmen Yetiştirme
Sistemi. Çalışma Ziyareti Raporu.
http://duabpo.dicle.edu.tr/oygem/dosya/Finlandiya_Raporu.
pdf adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
26
Finlandiya Eğitim İstatistikleri.
http://www.stat.fi/til/kou_en.html adresinden 07.05.2013
tarihinde erişilmiştir.
Finlandiya’da Okul Öncesi Eğitim.
http://www.oph.fi/english/education/pre-primary_education
adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
Finlandiya Eğitim Politikaları.
http://www.minedu.fi/OPM/Koulutus/koulutuspolitiikka/raho
itus/?lang=en adresinden 07.05.2013 tarihinde
erişilmiştir.
Finlandiya Hakkında Genel Bilgiler.
http://www.finland.org.tr/public/default.aspx?
nodeid=45075&contentlan=2&culture=en-US adresinden
07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
Finnish National Board of Education (2011). Learning and Competence
2020 Strategy of the Finnish National Board of Education (FNBE).
http://www.oph.fi/download/135542_learning_and_competence_2020.
pdf adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
Finnish National Board of Education (2011). The School of
Opportunities. Towards Every Learner’s Full Potential.
http://www.oph.fi/english/publications/2011/the_school_of_opportunities
adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
Lavery, J. (2006). The History of Finland. London, Greenwood Press.
27
Ministry of Education and Culture (2012). Finnish Education in a
Nutshell. Helsinki, Ministry of Education Publications
Ministry of Education (2009). Finnish Education System and PISA.
Helsinki, Ministry of Education Publications
OECD (2012). Education at a Glance 2012. www.oecd.org adresinden
17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
OECD (2009). OECD Reviews of Tertiary Education Finland. www.oecd.org
adresinden 17.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
Singleton, F. (1998). A Short History of Finland. Cambridge, Cambridge
University Press.
Sirkku, K, Jarkko H, and Tommi K. (2009). The Finnish Education System
and Pisa. Helsinki: Ministry of Education Press
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Türkiye ve Avrupa Birliği Üyelerinin
Eğitim Sistemleri. Ankara, Kalkan Matbacılık
UNESCO (2011). World Data on Education 2010-2011. Finland. www.unesco.org
adresinden 07.05.2013 tarihinde erişilmiştir.
UNESCO. (2012). Education for All (EFA) Global Monitoring Report. Paris,
UNESCO Publishing
28
Top Related