‌9399،‌زهعتاى‌4ي‌‌،‌ؼوار44ظال‌‌،طثيعي‌جغرافياي‌اي‌‌پصػ

‌9-‌22صص.

دیذگاه از های پیش از تاریخ ه گا ها در توزیع سکونت افکنه مخروطنقش

(عرب حاجیو ی جاجرود افکنه مخروطی موردی: ‌)مطالعه شناسی باستان زمین

رغشافیب، داـب تشای داـیبس طئسفطی، داـىذـ شا ملدی

ؿبػی، داـب تشا داـیبس ثبػتبـ حؼ فبضی ـی

ی رغشافیب، داـب تشا ؿبػی، داـىذ داـیبس الیـ لبػ ػضیضی

شوض تحمیمبت حیغی داـب ویؼت، اؼتبـ ی یس

آسی اؿیت ـ داـب ثشادفسد، اؼتب

18/09/1391تأییذ بیی: 18/10/1390پزیشؽ مب:

‌چكيذ

راي‌‌‌ریكررد‌‌،اي‌علوي‌گيري‌از‌ظایر‌رؼت‌ؼاظي‌تا‌تر‌اي‌اخير‌هطالعات‌تاظتاى‌در‌ظالاي‌تاظتاي‌داؼرت‌اظرت.‌در‌ایري‌‌‌‌‌هحطیي‌را‌در‌ؼاخت‌ؼرایط‌هحيطي‌هكاى‌اظتقرار‌

‌‌‌تا‌ذف‌تعييي‌قػ‌هخرط‌پصػ ‌‌ظركت‌را‌در‌تزیر ‌‌‌‌افكر ،‌راي‌پريػ‌از‌تراری ‌‌‌‌گراعرب‌در‌دؼت‌قرسیي‌هررد‌هطالعر‌قررار‌‌‌‌‌‌جاجرد‌در‌دؼت‌تراى‌‌حاجياي‌‌افك‌هخرط

‌گرافيک‌لگ‌عرثت‌تر‌‌‌گرفتذ.‌در‌ایي‌پصػ‌ضوي‌هطالعات‌هيذاي‌تا‌ایجاد‌تراؽ‌‌تيراي‌‌‌تررظري‌اارال‌‌‌تراي.‌وچيي‌یذگردا‌اقذام‌‌گا‌ظكت‌اي‌رظتي‌هحل‌تعييي‌یصگي

اظرتااد‌ؼرذ.‌‌‌ 9335‌‌9347راي‌‌‌اي‌ایي‌ظرال‌‌ا‌از‌عكط‌افك‌هخرطگيعیي‌ظطح‌‌گاتياظتااد‌ؼذ.‌‌Freehand‌‌ArcGISافساراي‌‌از‌رم‌لگا‌‌گرافيک‌‌تراي‌ترظين‌قؽ

‌LS 230‌‌افسارراي‌‌‌از‌ررم‌‌را‌‌ظجي‌رظب‌لهتري‌تراي‌داگرااظت‌ا‌از‌دظتگا‌ليسر‌GRADISTATدرذ‌ار‌‌‌‌ؽاى‌هري‌‌پصػتر‌گرفت‌ؼذ.‌تایج‌‌ا‌تراي‌تحليل‌آهاري‌رظب‌

تراي‌دظترظي‌ت‌خاک‌هاظة‌‌آب‌اافي‌تراي‌اؽرارزي‌‌ اي‌پيػ‌از‌تاری ‌گا‌ظكت‌ااثر‌‌هخرطاي‌هياي‌‌اتایي‌‌ري‌تخػي‌دیگر،‌ا‌يتفعال‌ظاخت‌ظاال‌‌ را‌اظرتقرار‌‌‌‌افكر

‌ترذام‌ؼرایط‌هعاعذي‌را‌تراي‌‌،اي‌اي‌صاح‌جریاى‌از‌حاصل‌ي‌ریسدا‌اي‌اذ.‌رظب‌یافت‌،جریراي‌در‌ترخري‌هرارد‌‌‌‌راي‌‌رظرب‌‌،ارد‌‌در‌عيي‌حال‌ا‌فران‌هي‌گا‌اظتقرار‌ظكت

راي‌‌‌ل‌اارا‌آرد‌اظت.‌وچريي‌تررظري‌‌‌‌جد‌هي‌هخاطراتي‌را‌تا‌تحويل‌ؼرایط‌اهعاعذ‌ترا‌ورایػ‌‌‌‌ظرایت‌ا‌را‌از‌هجارت‌‌ا‌‌هاجرت‌‌تغيير‌هعير‌ااال‌ل‌عثر‌ایي‌ااا‌،گيعیي

تاى‌تر‌‌‌هي‌تررظي‌.‌از‌دیگر‌تایج‌ایيا‌جاتجایي‌هحط‌ا‌را‌يس‌تذثال‌داؼت‌اظت‌دذ‌هيهاظرة‌‌‌یراتي‌‌را‌‌هكراى‌‌‌افك‌هخرطاي‌اصلي‌هجد‌تر‌ظطح‌‌راتط‌تيي‌حار‌عوقي‌ااال

‌ارد.اؼار‌‌،اي‌پيػ‌از‌تاری ‌اعاى‌دظت‌تا‌‌گا‌اظتقرار

‌.تاظتاي‌ظگس‌آتاد‌‌خؼ‌،عرب‌حاجيؼاظي،‌جاجرد،‌تاظتاى‌،‌زهييافك‌هخرط‌ا:‌اش‌اليذ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ :09123906019 یؼذ ؼئ E-mail: maghsoud@ut.ac.ir

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌2

‌هقذه

حیظتجیی ؿبػی ثبػتبػا اثضاسی ػدذ دس غبؼبت ث 1،ؿبػی ثبػتب صی بی ثشسػیاشص ی بی دیشیـ

اسائ ؿذ و یىـی اص آـب ی دیشیب ای یبفت اػت. ؼیبسبی ختفی ثشای ؿبخت حیظربیب یظ ،دسا واتشش

دس ،دس الـغ اؼـبی اػـت. بی ب ػىت ح حیغیثب ؿشایظ استجبط آ حیظ سفطی بی ثشسػی سػة

پشػؾ یـ ای ،ایشافالت شوضی ؿبػی ثبػتبغبؼبت یـشی، غشح ثد و مؾ ػبكـش حیغـی دس ؿـى

اـذ. دس د ی اتخبة ؿـذ اب تحت تأحیش چ ػ ب چ ثد ىب ػىت بی اؼبی یی اػتمشاسبرب ربثاحغبط

بی پیؾ اص تـبسی سی آـب ب ػىتبی ثؼیبس صیبدی رد داسذ و ثؼیبسی اص افى خشطدؿت تشا لضی

ـ ػـشة حبریبی ربرشد افى خشط ،لشاس داسذ. دس ای یب ی دس ایـ خلـف ثشخسداسـذ. ایـ اص یظـی خبك

ؼـجت ث دی غبؼبت اػت ث افى خشطبی ثبػتبی رد سی ای د ح عد تؼذ ی اػغ ث ،یظی

ؿبػی ثبػتب صی ؿبػی ثبػتبدس خلف زؿت،بی خثی اػت و دس ػب ـبی ؼـتمش سی ایـ د ح عـ

ؿذ اػت. افى خشط

خـثی ثـشای اػـتمشاس لؼی تداؿت ؿشایظ بػت، دی ثدس ثؼیبسی اص مبط رب، 2ب افى خشطوی عس ث

،. ایـ ـسد اـذ وـشد و فـشا پیؾ اص تبسی تب بی اص دس ،اؼبیب شاوض اػتمشاس ب ػىت ی یؼـی تػـؼ

ثى دس حب حبضش یـض ثؼـیبسی اص ،پیؾ اص تبسی تبسیخی یؼت ی ث دسحذد ،ب افى خشطب سی اػتمشاسب

اذ. ب ؿى شفتافى خشطسی ،بی اؼبی ی تفؼ ببی ختف تی وبسثشیشاوض رؼی

ب ثد اػت: اؼب تر ث چذ دی سد افىدس ع تبسی ، خشط

بثغ ثب اسصؽ تخشیجی ثد اػت؛خثی ثشای دػتشػی ث ح ،بافىسی خشطرد بی سػة .1

حـ ،دس ایشا یظ ثاص آة ثد ػشؿبس بی صیشصیی ػفش ب ح افى خشط .2 ـبی آة حفـش چـب

ؼتذ؛لبت

ـ ،ب افى بی یؼیی رد سی خشط ب وبب رشیب .3 وــبسصی كـبیغ شة،آة سد یبص سا ثشای ؿ

وذ؛ یفشا

ؼتذ؛ تر سد ،یض دػتشػی آػب آ دی ثای ػاسم .4

؛ذو ی فشا ی تفؼ بب داسای ؿیت الی ثد ؿشایظ سا ثشای ش افى خشطػغح تپشافی .5

خیض حبكـ ،آسـذ دػت ی بی ثبال ب و سػثبت خد سا اص حض زاسی رشیب سػة دی ثب افى خشط .6

؛ؼتذ

.داسای خبن ببػت ؿس ؼتذ عس ؼ ثو بی اتبیی ؼجی آب اص چب ی فبك ،بیت دس .7

اػـت وـ فتـی . ای ىب اػـت بی خجت یظیدی ب، ث افى بی اؼبی دس خشط تشوض فؼ بی ت دسالغ

ـبی بی رثی اجشص ثؼیبسی دیش اص ؿش بیی بذ سای، لشچه، شؼبس، ػب، داغب دس دا ؿش او

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Geoarchaeology

2. Alluvial fan

‌‌3از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

والػیه ارضای آ سا ـب ی افى خشطیه ،1 ی ؿبس ب لشاس داسذ. ؿى افى شطخایشا سی دذ. ؿـى

ؿـى ای چاشدذ. ـب ی سا افى خشطآة اص عشیك لبت حفش ؿذ ثش ػغح یه ثشداؿتچی ،2 ی ؿبس

ی ای حبتی اػت و اغـت دس ؛دذ بی ػیك آستضی ـب ی بی ؼی چب مؾ تىتیه سا ثش پیذایؾ چـ

ب رد داسد. افى خشطؼتشؽ بعك پبیىی ایشا ح

‌

‌‌افك‌هخرط.‌وایي‌از‌یک‌9ؼكل‌

‌

‌

‌اي‌احي‌‌افك‌هخرطاي‌عويق‌آرتسیي‌‌رظتااي‌پایكي‌ري‌‌اي‌گعلي،‌چا‌قػ‌تكتيک‌در‌پيذایػ‌چؽو‌.2ؼكل‌

‌(9387:‌225)گراتي،‌‌خؽک‌ایراى‌هراسي

‌

ثـ ازـب ؿـذ، اذن حذدعالی ذاسد غبؼبت ی دس ایشا ػبثمؿبػی ثبػتب غبؼبت صیی عسو ث

یثبص زؿت بی ػب ؿبػی ثبػتببی حفبسی ب پظؾ یـس ىـبسا ثـب ثشسػـی ،ـشدد. دس دؿـت تـشا

ثش ثشسػی ؿشایظ حیغی زؿـت، ػال ،پشدیغ لشچه ی تپ ثبػتبی ی ح علشچه سای دس ی غم بی سػة

غ ػی ثـشای ی بی دس تالؽ اؼب ی دذ آثیبسی لػی دػت پیذا وشدذ و ـب ی ؿجىث آحبسی اص یه

رأض‌هخرط

قاعذ‌هخرط

خرطهرأض‌

قاعذ‌هخرط

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌4

دیشی یس پظؾ. دس (Gillmor et al, 2009 & 2011) آة ثد اػت ثشداؿت فبسییبثی ث دػت ىـبسا

Gillmor) ـذ بی پیؾ اص تبسی دس دؿت تشا پشداخت ؼبـحیظ تأحیش آ ثش اػتمشاس ا ی شایظ دیشیـی ؿث ثشسػ

et al, 2011)ح ع بی سػة ی . دس دؿت لضی اؿیت ىبسا ثب غبؼ ـش ،ػـضآثبد ی بی ثبػتبی خؿـ

شدذ تب ساثغ ثی ؿشایظ حیغـی اػـتمشاس سد ثشسػی لشاس دادذ تالؽ و سا دس غم ب زاسی ع سػة سػة

حفـبسی ( دس رشیـب 1364. چی پذسای )(Schmidt et al, 2011) وذاؼب سا دس غم ثیب ،پیــای ساـی

ؿبػی سد ثشسػی لـشاس داد. ملـدی بی سػة غم، تغییشات الیی سا ثب اػتفبد اص داد بی ض ثشسػی سػة

خـشط بی پـیؾ اص تـبسی سی ب تصیغ ػىتپظـی دس (. 1387سا ثشسػـی وـشد )ملـدی، ی رـبرشد افىـ

یب اص ثی سفـت ییرب ربثغم ثش بفؼ بی احتب تأحیش حشوبت تىتیىی ؼ ،دس دؿت لضی وئیی ىبسا

دس د یـت ثشثشیب ،. دس ی صی(Quigley et al., 2011) سد غبؼ لشاس دادذسا پیؾ اص تبسی یب ب ػىت

ذیذ سا ثبپی رذاب، ی مب .(Berberian and Yeats, 1999 & 2001) وشدـذ ؿبػـی ثشسػـی سیىـشد صضـ

احتب تأحیش حشوـبت تىتـیىی سا ثـش ،ثئی صشا ی ساذی چؼىی دس غم ی ( ثب غبؼ1390كحجتی ىبسا )

بی پیؾ اص تبسی دؿت لضی ثشسػی وشدذ. چی دس دؿت لضی غبؼبت ثبػتب ربسؿبػی ب تشن ػىت

( ؿـیشاصی 1385كبحی ىـبسا ) ال، (1999)ـىس ىبسا اص ػی ؿبػی ثبػتب یب ( 1385) ىـبسا

كست رؼت ازب ؿذ اػت. دس ػبیش مبط ایشا ث ،شیختـ غبؼـبت حیغـی صـی ـسد دس ؿبػـی ثبػـتب

بت ؼـ تا ث غبؼبت ازب ؿـذ دس ػـیه، غب بی پیؾ اص تبسی ، غبسب اثضاسبی ػی ازب ؿذ و ی ح ع

دؿت ... اؿبس وشد. ثشسػی بثغ ــب ـی ت ثالغی، بی ثخـی ػذ زبت ی ازـب ؿـذ غبؼـبت دس دـذ وـ

،اذ كست خبف اؿبس ىشد ث افى خشط ی ث ػبسض ؿبػی ثبػتب صی وـ 2011دس ػـب اؿـیت ی ش مبـ

پـیؾ اص بی ب ػىتضیی دس ىب ،سی آ رد بی ذفش ب افى خشطتؼیی مؾ پظؾ،ذف اص ای

لضی اػت. تبسی دس دؿت تشا

بی ثبػتبی پیؾ اص تبسی ح عبی طئسفطی حیغی ىب اػتمشاس ؿبخت یظی پظؾذف اص ای

ؿـشایظ حیغـی دس ؿـبخت تـأحیش ،بیـت ـب دس ػبیتضیی تأحیش طئسفطی ثش ىب ـبثدی یی یـب رـب ربثـ

ـبی طئسفـطیىی ثـش ذف اص ایـ غبؼـ ثشسػـی تـأحیش ػبكـش یظـی ای، فت ث. اػتبی ثبػتبی ح ع

اػت.بی اؼبی یشی تصیغ اػتمشاسب ؿى

‌هرد‌هطالع‌ي‌هحذد

ـ حبری ی افى خشطربرشد دس دؿت تشا ی افى خشط ،سد غبؼ ی حذد اػـت. یضػـشة دس دؿـت ل

یـشد. ربرشد ثؼذ اص پبسچی سی دؿت ساـی ؿـى ـی ی زاسی سدخب ربرشد اص سػة ی افى خشط ثـ دیـ

سای یض ؼشف اػت. افى خشطسای ث ی ؼتشؽ ای خشط دس غم

ی ربرشد، سدخب ی ؿب سدخب ،ربرشد ی افى آثشیض خشط ی حض وچـه دس ی دبـذ، چـذ سدخبـ

ػـذ حای سد ث( اػت و ثؼذ اص حـ ی ربرشد دبذ ) بی ثی سدخب ؿب اػب چی ؿبخ

‌‌5از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

خظ ،تش 4000تچب دس غشة یىؼشی استفبػبت تب شص ی بؿ دس ؿشق ل صاد اب ی پیذذ. شد ی تیب ث

خشطؼبحت دذ. آثشیض سدخب سا تـىی ی ی حض تمؼی آة ـ 1214 ی رـبرشد افىـ غ ؼـبحت ویتششث

. ایـ اػـت 65/0آثشیض یض ی . ؼجت ؼبحت خشط ث ؼبحت حضاػتغ ویتششث 1858آثشیض ربرشد ی حض

، و فت ؿذ چ ویتشی آ الغ ؿذ اػت. ب ی ؿشق تشا لشاس داؿت ث فبك دس رة افى خشط

ؿشلی ػـشم 51° 49´تب 51 ° 30´ربرشد سی دؿت سای ؼتشد ؿذ اػت دس ع رغشافیبیی ی افى خشط

(.76 :1387یبفت اػت )ملدی، ؿبی ؼتشؽ 35° 28´ 30" تب 35° 10´رغشافیبیی

بی سی، پبوذؿت سای الغ ؿشػتب ی ای ػبسض دس اػتب تشا دس حذد ،وـسی ثذی ثخؾ اص ظش

یــ اص دیشثـبص ـسد ، خـبوی بی آثی دی ثشخسداسی اص پتبؼی دؿت سای ث ؿذ اػت. ثـد اػـت تر ـ

تشی بعك وـس اص ظش ؼتشؽ اػتمشاس ( ای حذد یىی اص غی93 :1382رتبثیب ىبسا، ) ـبی پـیؾ اص ـب

آذ اػت. 1 ی ؿبس آ دس رذ بی یظی ثبػتبی سی آ لشاس داسد و ی ح ع ػبیت ثیؾ اص اػتتبسی

‌(‌2005،اي‌هيذاي‌)فایل‌تررظي‌جاجردي‌‌افك‌هخرطاي‌تاظتاي‌هجد‌ري‌‌ظایت‌ي‌ام‌‌در‌.9جذل

در ام‌هحل‌ردیف

زس ی تتبی شح ػی غ پشدیغ ی تپ 1

ی ػی غآ پیه 2 ا

قبـخ دادآثبد ی تپ 3

ی ػی غ زس ی ػی تتبی شح كبدق آثبدی 4 یبی ػی غـ ا

یبی ػی غ شا احذآثبد وص 5

قبـخ ؿغبی )ػفبی( ی تپ 6

اػالی ـ آ ـ ػی غ حؼ د 7

ی ػی غ فخشآثبد 8 ا

ػی غ خبوؼتشی چب 9

غشة ؿش تـشا لـشاس داسد. دس الـغ دس ثخـؾ ػشة دس رة حبری افى خشطبی رد ثش ػغح اػتمشاسب

ثبػتبی ػضآثبد لشاس داسد. ایـ ی خؿ ،ویتشی رة لضی 52ویتشی غشة تشا 132رثی دؿت لضی،

دذ. ایـ ویتشی یىذیش لشاس داسذ یه تای اػتمشاس سا ـب ی 2ؿد و دس ثبػتبی ی ی تپ ػخؿ ؿب

ـ ػی غك ث )تؼ ب ؿب صاغ تپ ی ـ ػی غ) لجشػتب ی تپ ؿـ پیؾ اص یالد( ی ضاس ا ی ضاس پبیبی

(.2 ی ؿبس د پیؾ اص یالد( اػت )رذ ی ضاس ـ ك ث ػلش آپز پیؾ اص یالد( ػضآثبد )تؼ

ی ای ػبسض دس اػتب لـضی دس حـذد ،وـسی ثذی ثخؾاص ظش ی الـغ ؿـذ اػـت. رـبد صـشا ثـئی

زسد. ی افى خشطصشا اص غشة ثئی ـ لضی ی ، ربد افى خشطوشد اص ضدیىی سأع صشا ـ ـ ثئی داؼفب

خشطدس الغ تـب 49 ° 50' 1"سی دؿـت لـضی ؼـتشد ؿـذ اػـت دس عـ رغشافیـبیی ػـشة حـبری ی افىـ

ػشم ؿبی ؼتشؽ یبفت اػت. 35°52´57" تب 35° 42´52"ع ؿشلی ػشم رغشافیبیی °50 3' 33"

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌6

‌عرب‌حاجيآتریس‌‌ي‌‌حض‌افك‌هخرط‌هقعيت‌.2جذل

‌در‌ظایتام‌‌ردیف

اتمبی ػی غئیتیه پبیبی، صاغ 1

ی ػی غ لجشػتب 2 تب پبیبی ا

ثشض ػضآثبد 3

‌قسیي‌دؼت‌تراى‌اي‌تاظتاي‌در‌‌ظایت‌هقعيت‌ي‌قؽ‌.‌3ؼكل

‌ا‌هاد‌‌رغ

تحیـ ثـشای ذ ػـپغ ؿـ بی تپشافی تؼیی حـذد سد غبؼ ثب اػتفبد اص مـ ی اثتذا حذد دس ای پظؾ

ثشداؿت ػـپغ GPSب ثب اػتفبد اص ػبیت لؼی تبی الص ازب ؿذ. یشی اذاص ،افى خشطؿیت سفتشی

غم آسد ؿذ. ی سی مـ

،تـش 30 ثب لذست تفىیه SRTMاص تلبیش پظؾچی دس ای ـسد ی ثـشای ـبیؾ تپـشافی غمـ

)ػـب 1:2000(، 1335)ػـب 1:55000ـبی ـایی (، ػىـغ 2008) IRSای غبؼ اػتفبد ؿذ. اص تلبیش باس

1:25000بی اص مـ فؼ ب غیش فؼ ببی یؼیی وبب ی مـ ی ( ثشای تی 1347 ـبی تپشافی سلی، مــ

ـ ثـشای اػـتفبد ؿـذ اػـت. ،مـ پشداصؽ تلبیش سلی یـض ی افضاسبی تی ؿبػی ش صی 1:100000 ی تی

پظؾ ی پیـیثشسػی ثشای . ؿذ اػتاػتفبد Freehand ArcGISبی سد یبص اص ش افضاسبی يب مـ

ب شاتشی سػة سد. دس ثش ثشد ؿذ اػتای اص سؽ وتبثخب ،بافى خشطسی بی ختف غبؼ سؽ

‌‌7از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

،1ػبصی ثب دػـتب شاـتشی ؿذ ازب شاح آبد بی شدآسی ؿذ ثؼذ اص خـه ،یض ؿـذ ػـزی داـ

ؿذذ.ػپغ تحی حبػج LS 230 GRADISTATافضاسبی بی آبسی ثب اػتفبد اص ش داد ،دسبیت

و ضب ثب فلـ ـ چذ ثت ػیبت یذای وتش شدآسی اعالػبت تىیی، عی ثشایؿبیب روش ایى

خـشط بی عجیؼی لػی رد ثش ػـغح ثب ـبذ ثشسػی تشاـ ـ ثد ؿبػی ثبػتبیأت حفبسی افىـ

اػت و دس دؿت لشی فتیذ. ؿالذا تش ؿاذ دلیك ی ؼجت ث تی ،يػىغ ی تی ػـ ػـك تشاــ ثـ

حفـبسی ـبی بؿـی اص تشاـ ذ. دس ای خلف ردؿثشداؿت ب اعالػبت شثط ث سػة ؿذتش حفش 10تمشیجی

ثد اػت. ای غبؼوه ثؼیبس ثضسی دس ،بی آرشپضی دس دؿت تشا وبسخب

‌اي‌تحقيق‌یافت

‌ا‌گا‌در‌اظتقرار‌ظكت‌ا‌ي‌رظب‌قػ‌اذاز

چی ثش ؿذ اص مبعغ رد بی ازب ثب ثشسػی ی ؿـذ یشی اص غبؼبت ازـب تـا تـب ـی ،ؿبػـی ثبػـتب

ـبیی ثـب ؿـذ، آثشفـت . دس مبعغ ثشسػیوشدسا تزضی تحی افى خشطبی رد دس ػغح حذدی یظی آثشفت

بی بیی ثب ضخبت تفبت، دا الی ثذیی اػتذ. ؿتفبت ـبذ بی یظیی عس و ثذی ث ب، دا ضخبت

ـب اص ؿـشایظ تفـبت ، س تفبت 2ثذی دا یب سیضدا داسای سیضالی ی یب ب، دسؿت دذ تـىی

تاـذ اعالػـبت اسصؿـذی سا دس ایـ ـی ،(4ی ؿذ )ؿـى ؿـبس بی تشػی زاسی داسد. ثشسػی ي حیظ سػة

دذ. ب سا بیؾ ی اذاص داثد تفبتا ی دس دسر ،بی زوس ث ي تر خلف دس اختیبسب لشاس دذ.

ب التلبدی ی تفؼ بػبصی ػبیش خیض، اد لبح خثی سا ثشای وـبسصی، ػفبسیضدا حبك بی رد سػة

اػـت وـ فتـی . وـذ ایزـبد ـی افى خشطبیی اص ب دس ثخؾ ب وشد ؿشایظ خثی سا ثشای ایزبد اػتمشاس فشا

سػـی ـبی اذ وـ سػـة الغ ؿذ افى خشطدس ربیی اص ،بی ثبػتبی تبسیخی رد دس ایشا بیتػثؼیبسی اص

،ثب وی ػیت شاسػی بی دسالغ سػة ؿد. ػیتی دس آ ث فشاای یبفت ی ػـبصی ثؼـیبس بػـت ثشای ػـفب

خشطسی بی ثبػتبی رد تپ بی ث .ؼتذ رـبرشد ی افىـ ؿـشق لـضی ( رـة 3ی ؿـبس )ؿـى

ثبػتبی رـد داسد وـ ػبیت ثیؾ اص ی ربرشد افى خشط. سی اػت ای فتبسذ ی ؤ ،ػشة دس دؿت لضی حبری

ـبی ثبػـتبی ػبیت ی ب دس 2 1 ی ؿبس لشاس داسذ. دس رذ افى خشط ی ی دس ػظ یب لبػذ وبثیؾ

ػشة دسد ؿذ اػت. د حبریربرش بی افى خشطرد سی

آب اص حـس خـشط ی چی فبك افى خشطب تب سأع ػبیتای ی فبك ،4 3 ی ؿبس دس رذ

بی ثبػـتبی اص سأع خـشط ػبیت اوخش ی فبك ،ؿد دس رذ دیذ ی و دسبیت استفبع آب آذ اػت. ب

اػـتمشاس دس حـ ،عس وـ فتـ ؿـذ اػت. دس الغ ب آب ی اتخبة ؿذا ی دذ صیبد ثد ـب ؼجت ث

ـ ،(3-5 بی )ؿىرد بی اذاص ضخبت سػة ،بی ضثس ػبیت ثشای وـبسصی ث ػـبصی ثؼـیبس یـظ ػـفب

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Lazer Particle Analyzer 2. Lamination

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌8

ی غم .ؿذ یػتذ یذ ثب بعك دیش دادكست اج ت ب، ػفب ث ػبیتى دس ثشخی اص خلف ای بػت ثد، ث

الغ، دس بی تیذ ػفب پیؾ اص تبسی دس آزب رد داسد. و اج وبسب اػت وشیضن یىی اص ای بعك ـبی وبسـب

یه ؿشن كؼتی دسا پـیؾ اص تـبسی دسآسد اػـت. دس چغم سا (6 ی ؿبس ػبصی وشیضن )ؿى ػفب

كست اج تیذ ث بعك دیش كبدس ی ػفب ث ،ب ای وبسب ػـبصی ؿذ اػت. رد خـبن بػـت ثـشای ػـفب

(.6 ی بسؿ خد ادا دذ )ؿىدس غم ی تفؼ بیض ث ای دس ػبصی تیذ آرش دس بی ػفب ؿذ تب وبسب رت

دذ ثبػتبی پیـا ـب ی ی تپ پشدیغ لشچه ی تپ سیضدا سا دس بی ؿذ ضخبت صیبد سػة بی اسائ ي

خـشط بی صیـبدی ثـش ػـغح ایـ ب سػتب دس حب حبضش ؿشاشچ (. 5 4 بی )ؿى لـشاس داسد وـ سی افىـ

اؼـب ی سد اػتفبد فبسیای اش سا ثبیذ دس پیـشفت دی و ؼتذبی ختف ػغح خشط پشاوذ لؼت

داؼت. افى خشطبی ختف تابیی ا دس اػتفبد اص لؼت ،بیتدس

‌ي‌جاجرد‌افك‌هخرطا‌تا‌رأض‌‌هحر‌‌ظایت‌ي‌ارتااع‌‌فاصل‌.3جذل

‌(kmهحر‌هخرط‌)فاصل‌تا‌‌(kmفاصل‌تا‌رأض‌هخرط‌) (mارتااع‌)‌ظایتام‌

66/0 58/13 1252 صاغ

2/1 45/11 1257 لجشػتب

95/0 77/11 1268 ػضآثبد

‌ي‌جاجرد‌افك‌هخرطا‌تا‌رأض‌‌هحر‌‌ظایت‌ي‌ارتااع‌‌فاصل‌.4جذل

‌(kmفاصل‌تا‌هحر‌هخرط‌)‌(kmفاصل‌تا‌رأض‌هخرط‌) (mارتااع‌) ظایتام‌

84/10 75/16 1008 پشدیغ ی تپ

48/3 17/12 1100 پیه

61/9 61/20 949 دادآثبد ی تپ

18/17 23/38 925 كبدق آثبدی

19/3 27/22 877 شا احذآثبد وص

86/7 05/15 1108 )ػفبی( ؿغبی

67/4 11/17 944 حؼ د

14/3 69/34 883 فخشآثبد

2/13 69/21 851 خبوؼتشی ی چب

‌‌9از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

‌پردیط‌ي‌تپ‌ي‌رض‌‌ظيلت‌در‌حاؼي.‌ضخاهت‌زیاد‌4ؼكل

‌پردیط‌ي‌تپ‌ي‌حاؼي‌لگپيؽا‌‌‌ي‌تپهجد‌تيي‌‌اي‌رظب‌لگاز‌ظوت‌راظت‌‌.5ؼكل

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌90

‌ي‌ظازي‌پيػ‌از‌تاری ‌هطق‌اي‌ظاال‌در‌سدیكي‌راهيي،‌اارگا‌فعالظازي‌‌ترتية‌از‌تاال‌ظوت‌راظت؛‌اارگا‌ظاال‌ت‌.‌6ؼكل

‌پردیط‌ي‌تپپردیط‌‌اارگا‌آجرپسي‌در‌هجارت‌‌ي‌تپاریسک،‌یک‌ااال‌قذیوي‌در‌اطراف‌

بی دؿت لضی ــبذ افى خشطتا سی بی دسا پیؾ اص تبسی سا ی ب دیش اص تصیغ اػتمشاس ی

(.3 ی ؿبس )ؿى وشد

، یىـی اص ؿـد ؿـشد ـی ؿب فالت شوضی ایشا ئی اصؿبختی رض رغشافیبی ثبػتبدیذب دؿت لضی و اص

سیض ب تشی راغ سػتبیی خبسیب سا دس خد ربی داد اػت. دس الغ ثبفت سػة ؼتؼذتشی بعمی اػت و لذیی

حبكخیض ثـد خبن یض ای ـی وــبسصی ؼـتشد ػـجت آثیـبسی ـب ؿـذ اػـت. دس اعـشاف دؿـت لـضی

افىــ خــشط اــذ. آ ؼــتشؽ یبفتــ دســبی صیــبدی ــبی وچــه ثــضسي ثؼــیبسی رــد داسد وــ اػــتمشاسب

داسدوتـشی ػـؼت ،بی ؿب دؿت افى خشط ی ثـ فبكـ اـب ،اـذ وـی دس زـبست یىـذیش لـشاس شفتـ

خـشط شتیت ت ث ،و ثضستشی آب ػؼت ثیـتشی داسذبی لؼت رثی افى خشط ػـشة حـبری خـشسد افىـ

بی دؿت لـضی دس لؼت ؿبی دس لؼت رثی دؿت لشاس داسذ. دا ،بی سد ثحج ب اػت. اػتمشاس

غشة( ث دا بی رثی اجشص اص ػی دیش )رة رة )ؿب( ث دا ػ اص یه ـبی غشثـی وـ بی ؿـب

دختش ؼـشف ـ بی شوضی ث ص آتـفـبی اسی ؿبی و ی حبؿی یؼی ذ و ای لؼتؿ یشوضی حذد

وـ ــشف ثـ ــبذ وـشد ـبی ایـ ص ؿبی و ی تا دس دا ی بی آتـفـبی ای ص سا . ػؼتذ

خـشط ـبی رـد سی ب )اػتمشاس غبؼبتی ی غم . رـد اػـت (ػـشة حـبری افىـ ـبی ثبػـتبی آحـبس تپ ـ

‌‌99از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

. ب سا ضشسی ػبخت اػت حیش آ ثش تصیغ اػتمشاسبأبی ای ػبسض ت ؿبخت یظی ،بی اؼبی اػتمشاسب

لجشػتب ی تپ صاغ، ی تپ ثبػتبی ػضآثبد لشاس داسد و ی خؿ افى خشطسی ای ، و فت ؿذ ب

اـذ. ؿبػب ثـد ثبػتب ی یظ تر ب اس سد ػبیت. ای ؼتذػضآثبد ی تپ ، لؼی ـت 3ی ؿـبس دس رـذ

3ی ؿـبس ث رذ تر ؿذ اػت. ؿتبی ضثس ػبیتفبك اص سأع خشط، فبك اص حس خشط استفبع

ػـ لؼی ـت 3ی ؿـبس ؿـى وـذ. ی ربرشد تأییذ ی افى ای فت سا دس سد خشط ،3ی ؿبس چی ؿى

ؿد و الحظ ی ،دذ. ثش ای اػبع اص یىذیش ـب ی آب ساؼجی ی فی ؿذ چی فبكثبػتبی ؼش ػبیت

ثـشداسی اص ثـش ای لؼت اص خـشط ثـشای لشاس داسذ و افى خشطاص سأع ؼجی صیبد ی ب یض ثب فبك ػبیتای

ػبیتتشػی ؿذ اص ضغ رثی يخبن آة بػت اػت. ـ 8ی ؿـبس ػضآثبد )ؿـى خـثی ضـخبت صیـبد ( ث

سیضداـ دذ. رد ثیؾ اص ـت تش سػة ػشة ـب ی حبری ی افى خشطسیضدا سا دس ای ثخؾ اص بی سػة

خـشط بی تحتبی ضخبت بػ سی سیض دس لؼت و بی الی سع ػیت ثب اؿـبس ؿـذ، ثـبس دیـش ی افىـ

ی ؿبس دس ؿىاػت. ی ربرشد افى خشطبی اػتمشاس یبفت سی ػبیتاسائ ؿذ دس خلف بی فتیذی ثش تأی

ــب داد ؿـذ اػـت. دس الـغ ي ی تی ثشایبی حفش ؿذ ب لؼی تثبػتبی ػضآثبد ی خؿ لؼی ت ،7

ـب دس وـ ب ای ػىت لؼی تدذ و ـب ی ،بی سد غبؼ افى خشطب ثش ػغح ب ػىت رببیی ح

ـ ی پیشی یاص ای خبك ‌خـشط ی ؿـى، غـبثك ثـب لـع لبػـذ عـس وـبی وـذ وـ ث ی ثـد دس حبؿـی

تاذ ضـع دذ و خد ی اسصؽ اص ظش دػتشػی ث خبن سیضدا سا بیؾ ی یه خظكست ب ث افى خشط

ثبؿذ. ای رذاب پظؾ

ـ یب آیذ و رشیب چی ثش ی ،افى خشطبسی مبعغ رد دس ش د اص الی عـس ی ثب اـشطی صیـبد وـ، ث

. رد چذی تش ػبكش سیضداذا سا تحت تأحیش لشاس داد افى خشطتبة ػغح ثـذی )سع ػیت( ثـذ الیـ

. چی ؿشایغی (8 5ی ؿبس بی )ؿى ای ثب اشطی و داسد بی كفح ـب اص یه دس آساؾ رشیب ،قـخ

رـد ،دیـش ػـی داؿت اػت. اص دس پیسا یض افى خشطبی تبة اػتذا ا ثد و ؼتشؽ شا ثب ثبسؽ

رشیبی ثب اشطی ثیـتش اػت ی دذ بیؾ ب، تش س لشض سػة دا ػبكش دسؿت ثب شا ،تش ضخبت بی و الی

،ػـشة حـبری ی سدخب بی ؿد. دس سػة خـه ثیـتش دیذ ی ای و دس ؿشایظ آة رـة ی دس تشاــ ی تپ ـ

داـ دسؿت یب ای سػة ،رة لجشػتب ی ػا خب دس تشاـ خثی لبث سدیبثی اػت. ث ای تغییشات ث ،لجشػتب

تـش ػـبتی 10حـذاوخش لغـش بیی ثب ػ ،تا دیذ. دس سد د یتشی 5/5تب 6/4تشی 6/2 تب 8/0 سا دس ػك

( ث Schmidtet al, 2011: 9اؿیت ىبسا )اص ػی ؿذ اسی اػالز ث ش سػة تر ثب لبث ـبذ اػت

1/1زاسی سا دس د ػبسی غـشح وـشد وـ دس یىـی لجشػتب ضدیه اػت. اؿیت ش سػة تپ صب تشن ػبوب

:Gillmor et al, 2009تش دس ػب اػت. ای ش دس دؿت تشا د تش دس ش ضاس ػـب ثـشآسد ؿـذ اػـت ) یی

زاسی سا دس ع صب ایظ تفبت سػةشثب اػتفبد اص یضس شاتشی یض ؿ ب ػزی سػة تبیذ حبك اص دا (.289

ـبی سػـة GH5 GH8بـذ ،ب دس ثؼضی الی ،ؿد ـبذ ی 5ی ؿبس و دس رذ دذ. ب ـب ی

یب تغییش ؿشایظ حیغی اػت. اص بثغ تفبت ػةؿد و حبك تأی س داسای ػ ب ـبذ ی

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌92

‌قثرظتاى‌‌ظگسآتاد‌در‌دؼت‌قریي‌تپاي‌حار‌ؼذ‌در‌اطراف‌‌تراؽ‌هقعيت.‌‌7ؼكل

قثرظتاى‌‌‌ي‌تپظگسآتاد،‌جب‌‌ي‌تپقثرظتاى‌‌‌ي‌تپهجد‌تيي‌‌اي‌رظب‌لگاز‌ظوت‌راظت‌‌.‌8ؼكل

‌ظگسآتاد‌ي‌تپجب‌

‌ا‌تحليل‌آهاري‌رظب

یـب ثیــتش دس ــأ یظ صـبی وـ د ، ثفیذ اػت م غبؼبت ح ب سػة ثشسػی ـأثشسػی ذ یب ب ثشای

ؿشایظ تفبت حیغی چذ ،ب ثد سػة بیچذ بی بی، د بی، ػ اذ. یه سػثی مؾ داؿت رس اتتصیغ

ی (. دس غم1367ذ )ػی حشی، د بیؾ یبی سػثی سا الی بی ثد سػة ـأ ـبی سد غبؼ الیـ

چـی . ؼـتذ چذبی ی دیشب بی الی ػ 8 5بی بی، یه 13 7، 3بی بی،د 18 4 ،1

بی یؼـیی احـشاف ؼـیش بی وبب و حبك ػجس رشیبدذ سا ـب ی ب ای ـأبی تفبت سػة یظی

Ghabrestan

قبرستان

Garden

باغ

Sagzabad

سگزآباد

‌‌93از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

ؿـبخق زاسی ثؼـتی داسد ، ع ػب ح ؿشایظ سػةب ث ع جغ سػة ی سػةآب اػت. یبی اذاص

.دذؿشایظ اشطی سا ـب ی رس ات ی حذاوخش یـضا یـبی اـذاص 6/1388ثـب رـة لجشػـتب ثشاثـش ی دس بـ

یىش 17/7، ثشاثش ثب رس ات ی وتشی یضا یبی اذاص 10ی ث الی كتؼ ،یىش اػـت 7ی شثط ثـ الیـ

ث استجبط ثی ػ تشویت اكی سػة )ؿ، بػ ( چـ اص ظـش اـذاص چـ اص ظـش تر ثب (.5 ی ؿبس )رذ

بی ( سػة1974ثش اػبع سؽ فه ) ،رغ ؼجت دسكذ ش یه اص ػبكش اكی ـزاسی شثط ث ش الیـ ـب

دس ش رس ات ی یضا تصیغ یىاختی اذاصچی . اػت 1ؿیـ ای بػ 2 ی ی ؿبسب ،ػا خب ث .ؿذ

(. احشاف ؼیـبس 5 ی ؿبس )رذ ؿذ اػتبی سػة ثب اػتفبد اص ضشیت رسؿذی حبػج تكیف یه اص

اشطی رجـی یب ؿشایظ بی سػة تب چ اذاص ث یىذیش ضدیه اػت ػب ی دذ رس ات تـىیدذ و ـب ی

ی ؼىػی ثب یـضا احـشاف ؼیـبس داسد. ساثغ ،چی یضا رسؿذی دذ.زاسی سا ـب یػشػت ػب سػة

2فـه اسد ی ب رسؿذی پیـبد ؿذ بی ثب دسر و بی ،ؿذ یشی اذاصبی مبدیش رسؿذی

5 رسؿذی خیی ثذ 4ی رسؿذی ثذدسر ،( مبیؼ ؿد1961) 3( فشیذ1957) ـب رسؿـذی دس ثشخی ـ

ث اختالف دس آؿفتی آة تغییش ب . اختالف و دس رسؿذی سػةدذ ب ـب ی سا دس ای سػة 6ظ تب خةتػ

یضا تمبس دس پشاوذی (.Casshyap and Khan, 1982زاسی ؼجت داد ؿذ اػت ) بی سػةدس ػشػت رشیب

بی تمـبس مـذاس . دس حیؿذ اػتبی سػثی حبػج ؿذی ثشای ش یه اص وذ ی ػی ث رس ات ی اذاص

وـذ مذاس ،دسؿت ثیـتش رس اتبی ثب حی 7ؿذی خجتوذ ،سیض ثیـتش رس اتبی ثب دس حیؿذی كفش اػت، وذ

اػـت ؿذی خجت غبـت تب وذ ؿذی فیوذ ؿذ مذاس بی ثشسػی . دس سػةاػت 8ؿذی فی وـ یـبی . ـ

دا ثـب تصیـغ وـذ دسؿت بی افضایؾ سػة .اػتشاشطی ؿشایظ پ ی غجی دذ ـب ؼتذ،ؿذی فی داسای وذ

ت ثیــتش ؿذی خجت )وی دذ. تصیغ وذی فشایذبی فشػبیـی سا ـب یبی سیض غجی داتخی ،ؿذی فی

ی بی ب دذ. دس ثی الیزاسی سا ـب یسیضدا( تبی ث سػة بی سػة ، 2، 1ـبی رة لجشػـتب، الیـ

دس حبیؼتذ، دا دسؿت رس اتغ ؿذی صیبد فی تز داسای وذ 18 14، 12، 10 وـ 13 7، 5، 4، 3ـبی ـ

.(5 ی ؿبس )رذؼتذ سیضدا رس اتغ ؿذی خجت تز سای وذاد 16 8، 6بی تمبس ثد

. ؿـذ ب ث سؽ فه حبػـج یضا وـیذی شوذا اص ب، سػة ثشای تزضی تحی حـی چبچـ

حبـت 10وستیـه آ سا پتـی ،تش ثبؿذ اش حی پ 9آ سا پتوستیه ،داسای وـیذی یب ن تیضی ثیـتش ثبؿذ

،یذ. ث ثیب دیشضوستیه سا ای د ثی ی دس ای حبػج رسؿذی لؼت یبی حی ثـب رسؿـذی دجبـ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ1. Sandy Gravel

2. Folk and Ward

3. Friedman

4. Bad Sorting

5. Very Bad Sorting

6. Moderately Well Sorted

7. Positive Skewness

8. Negative Skewness

9. Leptokurtic

10. Platykurtic

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌94

وستیـه بی پتـی بی پتوستیه لؼت ػظ داسای رسؿذی ثتش دس حیدس حی .ؿدحی مبیؼ ی

ذ ثؼـیبس تشتیت داسای حی ثؼـیبس وــی ی سد غبؼ و ثی حی داسای رسؿذی ثتش اػت. دس غمدجب

ـبی دس حـیظ دس رـبی دیـش ـب س ثش ای داسد و لؼتی اص سػـة مذاسبی ثؼیبس پبیی وـیذی اؿب اػت،پ

حیغـی اػـت ث ؿـشایظ بعحؼ بیپبساتشاص (. یضا وـیذی چی 1957 ،)فه اسد اذشاشطی رس ؿذپ

دـذ. دس بی لجی سا ـب ـی بی رسؿذیػذ ػب احتبال ،ثشسػیدس احذبی سد وـیذی صیبد بدیشفمذا م

، 10 ـبی الی ،ضوستیه 18 16، 13، 3 بی پتوستیه، الی 7 6، 1 بی الی بی سػة ،سد غبؼ ی ب

(. 5 ی ؿبس )رذ ؼتذوستیه خیی پتی 8 5، 4، 2بی وستیه الی پتی 14 12

سد ثشسػـی ثـب بی ، تحی سػةدس بیت دـذ وـ ؿـشایظ آـبسی ــب ـی ـبی ثـ پـبساتش تر ـ

اجت .دذ شاشطی سا ـب یبی پ لجشػتب اص ػب صیبدی ثشخسداس ثد ؿشایظ حیظ ی تپ زاسی دس اعشاف سػة

عس وـ فتـ بؿد. حیظ آسا سػثی یض دیذ ی سیضدا ثب رسؿذی خة بی ب رد سػة دس ثشخی الی

لجشػتب ثد اػت. ی تپ ؿذ دس تشو ؤحشی تغییش ؿشایظ حیغی اص ػا ،ؿذ

تاى‌تا‌اظتااد‌از‌قثرظ‌ي‌تپجب‌‌ي‌تذي‌فلک‌‌ارد‌در‌گوا‌ا‌تر‌اظاض‌طثق‌‌تافت‌و‌ظجي‌تصيف‌دا‌.5جذل‌

‌LS 230‌‌GRADISTATافسار‌‌دظتگا‌ليسر‌گرالهتري‌‌رم

Mean(Micron) Kurtosis Skewness Textural Group Sample Type‌Sample

152.3 Leptokurtic Very Fine

Skewed Muddy Sand

Bimodal, Very Poorly

Sorted GH1

917 Very

Platykurtic

Very Fine

Skewed Sandy Gravel Polymodal, Poorly Sorted GH2

9.55 Mesokurtic Symmetrical Mud Unimodal, Poorly Sorted GH3

147 Very

Platykurtic Symmetrical Sandy Mud

Bimodal, Very Poorly

Sorted GH4

151.3 Very

Platykurtic Symmetrical Muddy Sand

Trimodal, Very Poorly

Sorted GH5

197.2 Leptokurtic Coarse Skewed Slightly Gravelly Sand Polymodal, Poorly Sorted GH6

7.17 Leptokurtic Symmetrical Mud Unimodal, Poorly Sorted GH7

155.2 Very

Leptokurtic Coarse Skewed Slightly Gravelly Sand Trimodal, Poorly Sorted GH8

1388.6 Platykurtic Very Fine

Skewed Sandy Gravel Polymodal, Poorly Sorted GH10

854.9 Platykurtic Very Fine

Skewed Gravelly Sand Polymodal, Poorly Sorted GH12

8.09 Mesokurtic Symmetrical Mud Unimodal, Poorly Sorted GH13

855.1 Platykurtic Very Fine

Skewed Gravelly Sand Polymodal, Poorly Sorted GH14

786.6.7 Mesokurtic Coarse Skewed Gravelly Sand Polymodal, Poorly Sorted GH16

1843.8 Mesokurtic Very Fine

Skewed Sandy Gravel

Bimodal, very poorly

sorted GH18

‌‌95از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

‌ا‌گا‌‌تأثير‌آى‌تر‌ظكت‌افك‌هخرطاي‌رأض‌‌حار‌عوقي‌آترا

بی تأحیش جد اػت. دس الغ اؼب ب دس ای لؼت اص دؿت ثی ب ب یض دس اػتمشاس ػىت عسوی حفش ػمی وبب ث

ثبثش ای دس ىبی اػـتمشاس ،اذ بی ػیك ثشخسداس جد تغییش ؼیش یب اػتحلب آة اص وبب تىطیپیؾ اص تبسی ثب

ـب سا دس ( ػك ای وبب1387بی صساػی خد اتمب دذ. ملدی ) آة سا ث صی ساحتی ث اذتثوشدذ و پیذا ی

تش ضاسؽ وشد اػت. چی ػك وبب 15ای 12 ،ی ربرشد افى خشطلؼت ػیبی ی ـبی اكـی سدخبـ

(. ثشخی ػب تىتیه سا ثـش 9 ی ؿبس تش ثشآسد ؿذ اػت )ؿى 9-8حذد افى خشطب سد ث ػشة حبری

الیـی سا ػبـ اكـی حفـش تح الت ،داذ ثشخی دیش ی ؤحشبی اكی خبسد ؿذ اص وؼتب حفش ػمی رشیب

،ضاس ػـب پـیؾ 7تب 9یشا اص ب سا دس ا افى خشطاوش فتبحی حفش ػمی وذ. یلذاد ب دس ای ثخؾ سدخب

، یؼی ضب ثب اػتمشاس Walker and Fattahi, 2011: 1270)داذ ) ی ب جد سػة افضایؾ سعثت فشا ی تیز

ب ثب غبؼبت اؿیت چی ؿیشاصی )ؿیشاصی صاغ. ای داد ی تپ اتمبی دس ػی غاؼب دس ئیتیه پبیبی

ثد الی دس ای دس غبثمت داسد. دػت شعة ( جی ثش رد یبب آة130 :1375 ىبسا،

‌

‌‌گام‌رد‌ت‌دؼت‌عرب‌حاجي‌ي‌.‌حار‌عوقي‌جریاى‌ردخا‌9ؼكل

‌

‌ا‌گا‌ظكتاي‌گيعیي‌تر‌اظتقرار‌‌تأثير‌جریاى

فشادی ثبی یؼیی ی رشیبو عس ث وـشد دس تصیـغ ،ػـبصی آة ـسد یـبص ثـشای ؿـشة، وــبسصی ػـفب

سطح ث تر ثد اػت. دس الغ ضدیه ثد ث بثغ آثی ثب ؤحش تبسیخی ثؼیبس ی پیؾ اص تبسی دس بی اػتمشاسب

ـبیی اػـتمشاس ب دس ح ػبیت ،ی ربرشد افى خشطسی ثد اػت. ثؼیبس ، آبكار رفته در دريافت دانش به

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌96

ؿبػـی ـبی سػـة اػـت. ثشسػـی وـشد ـی ـب ػجـس ػـبیت ربرشد اص ضدیىی ی بیی اص سدخب اذ و ؿبخ یبفت

(Gillmor et al, 2009 , 2011رد وبب ) ای اص ای 6ی ؿبس دس ؿى .وذ یبی دیشی سا دس ح احجبت

وـ دس ضدیىـی اذ وشدی سا ثشای اػتمشاس اتخبة ح ،بی پیؾ اص تبسی . دس الغ اؼبؿد دیذ یبی دیشی وبب

ص ربرشد چی اػتفبد ا ی سی سدخب دی احذاث ػذ ث ،بی اخیش دس ػب فتی اػت ب بثغ آة ثبؿذ. وبب

ـب ـش ـذاسد، ـبی ضثـس آثـی رشیـب ػبیتبی ضدیه بی ثبالدػت خشط، دس وبب آة سدخب دس لؼت

ای اػت و ب ث عجیؼت ای وبب ،دس الغ آة رد داسد. صیبد و بصاد ثؼیبس بی صیبد رشیب یبفت ػیالة ثبسؽ

سدی یـض دس ثؼضی اسد حبت پیچب ،افى خشطبی ختف عس دائ تغییش ؼیش داد ض برشت ث ثخؾ ث

،اػتمشاس سػتبب راغ پیؾ اص تـبسی یـض دس ح ىشدیتاذ تأحیش اىبس وذ ای ی پیذا ی حـ ییرـب ربثـ

ـ ـبی 10 ی ؿبس داؿت ثبؿذ. دس ؿى ی آةب یی رشیبرب ثربشا ث ،آب ػىت ی و رـب ربثـ ـبی یی وبـب

ؿـذ اػـت. ثـش ایـ اػـبع ب تشػی ظ دفؼبت رشیب آة دس ش یه اص وببب تػ افى خشطیؼیی ثش ػغح

‌.اػتاحتب تغییش ؼیش رشیب ثیـتش ثد اىب رشیب آة وتش ،ؿی خشط ضدیىتش ی ی چ ث لبػذش

‌

‌‌اافك‌هخرطاي‌گيعیي‌ظطح‌ط‌دفعات‌جریاى‌در‌ااال.‌هتظ90ؼكل

(Rachocki, 1981)‌

‌‌97از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

ثش اػتمشاسب ىشدیبی یؼیی تأحیش اىبس ثبػتبی ػضآثبد یض رشیب ی دس خؿ اـذ. دس ایزـب ثـشای ب داؿـت

صب اػتمشاس سدالص اػت تضیحی دس ،ضثس ی ب دس غم بی یؼیی ثش تصیغ اػتمشاسب ؿذ تأحیش رشیب سؿ

صاغـ، ی تپ ) ػبیتب ای ػ ی یچعس و اؼب دس غم داد ؿد. ث لجشػـتب ی تپ ـ ی تپ ـ عـس ػـضآثبد( ثـ

لجشػـتب ثـ ی تپ صاغ ث لجشػتب ػپغ اص ی تپ دالیی اص ثى اؼب ثب ث ،ضب تحت اؿغب اؼب جد اػت

ـ ثیـب ایبی غم سا تا تای اػتمشاسب اػت. ثش اػبع غبؼبت ازب ؿذ یوشدػضآثبد برشت ی تپ

اص ـیالد دس پـیؾ 4240تـب 4460 5070تـب 5370ص اؿـغب صاغـ ا ) ی صاغ ث اؿغب اؼب دسآذ تپ اثتذا وشد و

خـبی صاغ ی تپ ،و لجشػتب اؿغب ؿذ بیثؼذ اص آ ،اص یالد ثد اػت( پیؾ 3000 3200تب 4200لجشػتب اص

Fazeli & Abbasnejad Sereshtiاؿغب ؿذ اػت ) ثؼذػب پیؾ اص یالد ث 2100ػضآثبد یض اص ی تپ اص ػى

ت عـالی دس ثؼـذ اص ایـ ـذ ذػب دس ای غم حضس ذاؿت 900دس ع ب (. ایى چشا اؼب2005:11 ی تپ ـ

ـ ایى چشا اؼب ذػضآثبد اػتمشاس یبفت اـذ، ش دادب ىب اػتمشاس خد سا دس دسا پیؾ اص تبسی ثـ ایـ تشتیـت تغیی

.ثبؿذبی یؼیی وبب یی سدخب حرب ربثبؿی اص سد ب یث ؿاذ، سیىشدضػی اػت و ثب

. دس ؿد سؿی دیذ ی بی لذیی ث آثشا ،ػشة حبری ی افى خشطسی ی ثبػتبی ػضآثبد، دسالغ دس خؿ

ػبیتثی ،ح ؿذ اص تی بی يث تر حمیمت ثب ( رـد 8 ی ؿـبس بی ػـضآثبد رـة لجشػـتب )ؿـى

ـبی ـي داـ دس دسؿـت ـبی ؿـد. رـد سػـة دیـذ ـی بی ضثس ػبیتلی ثی ـخی سدخب ؿـذ، ثیـب

. ؿبیذ یىـی اص ػتالجشػتب ػضآثبد ی تپ بی یؼیی اص ثی یىی اص وبب ای فت ثػجس سدخب یب ی دذ ـب

،اػت وشدخد ؼغف ؿبػب سا ث ثبػتبی و فىش ر ثبػتب ی ب دس ای خؿ ب یی اػتمشاسرب ربثدالی اكی

دسبیت ایزبد ؿشایظ ببػت اػتمشاس اؼـب لجشػتب ی تپ ب اص چذ ضاس ػب لج ثشخسد آ ثب یی رشیبرب ربث

لجشػتب اػـت وـ ی تپ ؿذ اص رة تی ي ،8ی ؿبس ؿى ثبػتبی ػضآثبد ثد اػت. ی تپ برشت آب ث

ػبكش سیضدا رد داسدثیـتش ب ای سػةدذ و دس صیش دا سا ـب ی دسؿت تش سػة 2مذاس ی دـذ ــب

وـشد ضثس اػت و ؿشایظ سا ثشای اػتمشاس اؼب ببػت ػبیتبی ػیالثی ثب ثشخسد رشیب تشتیـت ثـب اػـت. ثـذی

بی ػیالثی وـ وــبسصی صـذی آـب سا لجشػتب رد رشیب ػبیتؿذ ؿشایظ ثشای صذی اؼب دس ببػت

داـ پ اذ. ػذ رد ػبكش دسؿت ػضآثبد برشت وشد ػبیتب ث وشد اػت، اؼب تذیذ ی ی شسػـة دس بـ

ـبی اػت و سػة . ای دسحبیوذ ای فت سا تأییذ ی ،(8ی ؿبس ػضآثبد )ؿى ػبیترة رـد ی سیضداـ

سا ثـ ب آساـؾ ػب بػت یب سػةذ و د ای آسای سا ـب ی رشیب كفح ،و پیـتش فت ؿذ ب

ای بی ایی تلـبیش ـباس ث ػىغ تر و ثب 11ی چی ؿى ؿبس اسغب آسد اػت. ، دػـت آـذ ثـ

ــب سا سی آ ـبی ثبػـتبی ػـبیت لؼی تػشة حبری ی افى خشطسی سا فؼ ببی لذیی، تشن آثشا

دذ. لجشػتب ػضآثبد ـب ی ػبیتخثی ػجس یه وبب تشن سا ثی د ای ؿى ث دذ. ی

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌98

ؼذ‌‌فعلي‌هجد‌ري‌‌تازگي‌فعال‌اي‌گيعیي‌قذیوي،‌ت‌.‌جریاى99ؼكل

‌عرب‌افك‌حاجي‌هخرط

‌

بی اكی یی آب ـد اػت. دس حب حبضش وببرب ربثبی یؼیی وبب ی ربرشد افى خشطسی

وـشد بی دیشی ػجس ی اب دس زؿت اص ؼیش ،دس ؿشق خشط لشاس داسذ عس ػذ ث ـبی اـذ. ؿـاذ ایـ وبـب

( سد ثشسػی لـشاس شفتـ Gillmor et al, 2009 & 2011یس ىبسا ) اص ػیپشدیغ ی تپ دیشی دس حای

دذ. پشدیغ ـب ی ی تپ وبب تشوی سا دس ثخؾ رثی 12 ی ؿبس اػت. ؿى

‌پردیط‌ي‌تپ.‌یک‌ااال‌هترک‌در‌تخػ‌جتي‌92ؼكل‌

‌

‌‌99از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

ؿـى وتـب دس ثتا ی اؼبی سا ی بی یؼیی تأحیش آب ثش تصیغ اػتمشاسب بی رشیب دس زع یظی

صیش فشػت وشد:

آة سد یبص سا ثـشای ؿـشة، وــبسصی ػـبخت ،یشذ ی ػشچـبیی یؼیی بیی و اص وبب رشیب

وذ. یصذی بو دس راس آ ثیذ افشادی تذاسن یػفب

ؿـد تـب ؿذ. ی اش رت ـی ی رب ربثب دائی جد اغت دس ػشم خشط ب یب رشیب ای وبب

ؿذ. رب ربث افى خشطدس ػغح آب،یی رب ربثاص پیشیبی ثبػتبی یض ث ب اػتمشاس

ؿبذی ،بی دیشی . ای وببوشدب ـبذ تا دس ضدیىی اغت اػتمشاسب بی دیشی سا ی ؿاذ وبب

ؼتذ. افى خشطب دس ػشم ثش تغییش ؼیش برشت ای رشیب

‌گيري‌تيج

بی ثبػتبی داسد. غبؼبت ح عاػتمشاس یی ؿشایظ حیغی حشی دس تجحؤ مؾ ،ای سؿت عس وی غبؼبت ثی ث

ب سا ـسد اسصیـبثی ح عب، ؿشایظ حیغی صب اػتمشاس ذفشطئسفطی ثب تؼیی ؿشایظ سػثی ثشسػی تح

ب دس ػی حب وـ ؿـشایظ دذ و ای ذفش ػشة ـب ی بی ربرشد حبری افى خشط ی دذ. غبؼ لشاس ی

دیبیـه اص ظش ،آسذ بی ثبػتبی پیؾ اص تبسی فشا ی ح ع ی خثی سا ثشای اػتمشاس اؼب تػؼ فؼ ـب ،ؿـب

ـزاسی ثـش ػـغح . ؿـشایظ سػـة وشدـذ ـی ؼبػذ سا ثشای ثخـی اص ػغح خد فـشا ایزبد ؿشایظ ب اس اىب

،سیضدا بی ثب اشطی و سػةكست فیب اػت و سد ا كست آیب بی ث بی ث ،ب یض افى خشط

بی فیب ثب تضی رشیب آة ثشای مبكـذ ػی حب رشیب. دس وذ یؼش ی اؼب سا ثیـتش دساصذ تاىب اػتمشاس

ؾ پـی ؾ اص بی پیؾ اص تبسی سا ثی بی اؼب ی تفؼ بػبصی فضوبسی( اىب ؼتشؽ سصی كؼتی )ثیـتش ػفبوـب

تاذ ؿشایظ ؼبػذ ایزبد ؿذ سا ثـشای ـذتی ثـ ی ،ب تغییش ؼیش برشت ی رشیب ػیی. اص اذ وشد یفشا

ؼیـتی جتی ثش داذاسی وـبسصی تب حذدی كـؼتی ،بی دسا پیؾ اص تبسی ؿشایظ بؼبػذ تجذی وذ. اؼب

ثـشای اػـتمشاس بچبس ىب دیـشی سا اذ ث ی ثشخسداس جدبیثب چی تذیذ سدسییالص ثشای فبسی اذ اص داؿت

ذاؿت اػت. ای ؿشایظ سا دس دؿت تشا لـضی و دس ثؼیبسی اسد فبك چذای اص ىب ا اذ وشد یاتخبة

اـذ ثشداسی اؼب سا فشا وشد س ثشبی صیبدی اىب اػتمشا افى خشط. ربیی و وشدتا ـبذ خثی ی ث

بی ربرشد افى خشطبی ثبػتبی سد غبؼ سی ح عاذ. وشدبپزیش شیضیی آب سا یض رب ربث ،حب دس ػی

خـشط ػـغح ـبی . غبؼبت آتی ثب اػتفبد اص وشطی سػـة فق اػتؿشایظ ی ثبصتبثذ ػشة حبری ـب افىـ

رضئیبت ثیـتشی اص ؿـشایظ حیغـی دس ای خلف تشی تاذ اعالػبت دلیك ی ب، تش سػة دلیك ی چی غبؼ

خلف. دس ای وذبی ثبػتبی فشا ح عاػتمشاس ح اعالػـبت ػـبیش صیـ ،ـبی ػـی چـ ی دیشیـ

ش خاذ ثد. ؤحثؼیبس بذ آ، ؿبػی ثبػتب ، یبؿبػی ثبػتبؿبػی، ربس الی

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌20

‌هات

ػبصب صی ؿبػی وـس، ضاسؽ چبح ـذ. ؼاظي‌پيؽا،‌ؼاظي‌زهاي‌حااري‌تاظتاى‌چي، 1364پذسای، چش.

تررظي‌آب‌زیرزهيي‌دؼت‌راهيي‌جت‌، 1383صتبثیب، غالشضب؛ سفیؼی اب، ػبس؛ ػی پب، ػیذ وبظ؛ رؼفشی، حذ.

.91-102، كق. 48بی رغشافیبیی، ؿبس پظؾ اظتااد‌از‌آتياري‌اراضي،

ــیشاصی ــش ،ؿ ــشي ؛ص ــب ،تج ــىس ؛بسبست ــب ،ـ ــبحی ؛شر ــت ،الك ارغ‌هقررذهاتي‌هطالعررات‌‌گررس، 1385. ا.. حى

ؼؽن‌پيػ‌از‌‌ي‌زاغ:‌تالغ‌تراي‌تازظازي‌پؼػ‌گياي‌دؼت‌قسیي‌در‌سار‌ي‌ؼاظي‌در‌تپ‌گيا‌تاظتاى

.127 – 134 كق. ،4ای، ؿبس سؿت ؿبػی غبؼبت یب بی ثبػتب پظؾ ی د فلب ،هيالد

،ػضیـضی ؛آسی ،اؿیت ؛بسن ،وئیی ؛حؼ ،فبضی ـی ؛شتضی ،فتبحی ؛سضب كحجتی، ،ملـدی ؛لبػـ ،1390. ـشا

فیضیه صی فضب، ػب ی فلب )دؼت‌‌قسیي(،گوؽذ‌‌ي‌راذگي‌پاى‌چعكيي‌‌اثر‌احتوالي‌آى‌تر‌سار

.17-31كق. ، 2 ؿبس ،37

هطالعر‌هرردي:‌گعرل‌‌‌‌ ظاخت‌تر‌تكاهل‌لذفرم‌اي‌ااترري‌ایراى‌هرارسي،‌‌تأثير‌زهيي، 1387ساثی، اثمبػـ.

.، داـب تشااسػب دوتشدؽير‌‌اار،‌

‌ي‌افك‌هردي‌:‌هخرط‌ي‌هطالع‌،ا‌افك‌ر‌در‌تحل‌شئهرفلشي‌هخرطثؤتررظي‌عاهل‌ه، 1387 .ملدی، شا

.73- 92. ، كق65بی رغشافیبی عجیؼی، ؿبس پظؾ ،جاجرد

‌‌گا، 1385. سحـت ،بدسی ؛احذ ،چبیچی ایشخیض ؛شرب، ـىس ؛ا.. حىت الكبحی، پريػ‌از‌تراریخي‌‌‌‌ي‌گاري‌هحطر

.26-46 كق. ،4ای، ؿبس سؿت غبؼبت یب ؿبػی بی ثبػتب پظؾ ی د فلب،‌زاغ‌در‌دؼت‌قسیي

اتـبسات آػتب لذع سضی، ـذ. ؼاظي،رظب، 1367ػی حشی، سضب.

Berberian, M., Yeats, R. S., 1999, Patterns of Historical Earthquake Rupture in the Iranian

Plateau, Bulletin of the Seismological Society of America, Vol. 89, No. 1, PP.120-139.

Berberian, M., Yeats, R. S., 2001, Contribution of Archaeological Data to Studies of

Earthquake History in the Iranian Plateau, Journal of Structural Geology, Vol. 23, PP.

563-584.

Casshyap, S. M. and Khan, Z. A., 1982, Palaeohydrology of Permian Gondwana Streams in

Bokarobasin, Bihar, Jour. Geol. Soc, Vol. 23, PP. 419-430.

Coningham, R.A.E., Fazeli, H., Young, R.L., Gillmore, G.K., Karimian, H., Magshoudi, M.,

Donahue, R.E., Batt, C.M., 2006, Socio-economic Transformations: Settlement

Survey in the Tehran Plain and Excavations at Tepe Pardis, Iran, Vol. 44, PP.33-62.

Fazeli, N. H., Abbasnejad Sereshti, R., 2005, Social Transformation and Interregional

Interaction in the Qazvin Plain During the 5th

, 4th

, and 3rd

Millennia BC,

Archaeologische Mitteilung Aus Iran und Turan, No. 37, PP. 7-26.

Folk, R. L., Ward, W. C., 1957, Brazos River Bar, A Study in the Significance of Grain-size

Parameters, Journal of Sedimentary Petrology, Vol. 27, PP. 3-27.

Folk, R.L., 1966, A Review of Grain-size Parameters, Sedimentology, Vol. 6, PP. 73-93.

‌‌29از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

Friedman, G.M., 1961, Distinction between Dune, Beach and River Sands from Their

Textural Characteristics, Journal of Sedimentary Petrology, Vol. 31, No. 4, PP.514-529.

Gillmore, G. K., Coningham, R. A. E., Fazeli, H.,Young, R., Maghsoudi M., Batt C.M.,

Rushworth, G., 2009, Irrigation on the Tehran Plain, Iran: Tepe Pardis - The site of a

Possible Neolithic Irrigation Feature? Catena, Vol. 78, PP. 285-300.

‎Gillmore, G. K., Stevense, T., Buykeart, J. P., Coningham, R. A. E., Batt, C., Fazeli, H., Young,

R., Maghsoudi, M., 2011, Geoarchaeology and the Value of Multidisciplinary

Palaeoenvironmental Approaches: A Case Study from the Tehran Plain, Iran,

Geological Society, No. PP. 352 49-67.

Goorabi, A., 2008, Effect of Neotectonic on Landform Evolution in Central of Iran, Case

Study: Anar and Dehshir Faults, Ph.D. Thetiss, University of Tehran.

Maghsoudi‎, ‎M., 2008, Effect of Allvial Fans on Distribution of Settelment in South East of

Tehran, Case Study: Jajroud Alluvial Fan ‎, ‎IGC‎, ‎Tunis‎, PP.‎60.

Maghsoudi, M., 2008. Assessment of Effective Factors on Evolution of Alluvial Fans, Case

Study: Jajroud Alluvial Fan, Journal of Physical Research Quarterly, No. 65, PP.73-92.

Maghsoudi, Mehran, Simpson, I. A, Kourampas, Nikos, Fazeli, Hassan, 2012, Geoarchaelogy

of Prehistoric sites in Tehran and Qazvin Plains, International conference on

Geomorphic Processes and Geoarchaeology, 20-24 september 2012, 173-175

Mashkour, M., Fontugne, M., Hatte, C., 1999, Investigations on the Evolution of Subsistence

Economy in the Qazvin Plain (Iran) from the Neolithic to the Iron Age, Antiquity,

Vol. 73, No.279, PP. 65-76.

Molla Salehi, H., Mashkour, M., Chaychi A., Naderi, R., 2006, Chronology of Zagheh

Prehistoric Site in Qazvin Plain, Archeological Research, No. 4, PP.26-46.

Mosavi Harami, R., 1988, Sedimentology, Astane Ghodse Razavi publicatiom, Mashhad.

Pedrami, M., 1985, Stratigraphy Choronology of Archalogical Excavation in Pishva,

Geological Survey of Iran, Unpublished Report.

Quigley, M., Fattahi, M., Sohbati, R., Schmidt, A., 2011, Palaeoseismicity and Pottery:

Investigating Earthquake and Archaeological Chronologies on the Hajiarab Alluvial

Fan, Iran, Quaternary International, Vol. 242, No. 1, PP. 185-195.

Rachocki, A., 1981, Alluviall Fans, John Wiley & Sons, New York.

Schmidt, A., Fazeli, H., 2007, Tape Ghabristan: A Chacolithic Tell Buried in Alluvium,

Archaeological Prospection, No. 14, PP. 38-46.

Schmidt, A., Quigley, M., Fattahi, M., Azizi, G., Maghsoudi, M., Fazeli, H., 2011, Systems

Holocene Settlement Shifts and Palaeoenvironments on the Central Iranian Plateau:

Investigating Linked System, the Holocene, Vol. 21, No. 4, PP. 583-595.

Shirazi, Z., Tenberg, M., Mashkour M, Molla Salehi, 2006, Preliminary Report of

Archaeobotanical Research in Zagheh, Archeological Research, No. 4, PP. 127-134.

Sohbati, R., Fattahi, M., Fazeli, H., Quigley, M., Schmidt, A., Azizi, Gh., and Maghsoudi, M.,

2011, Cheskin, Blind Thrust and Its Probable Effect on the Missing Millennium

(Qazvin Plain), Journal of Physic and Space, Vol. 37, No. 2, PP. 17-31.

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌22

Walker, R. T., A, Fattahi, M., 2011, A Framework of Holocene and Late Pleistocene

Environmental Change in Eastern Iran Inferred from the Dating of Periods of

Alluvial Fan Abandonment, River Terracing, and Lake Deposition, Quaternary

Science Reviews, Vol. 30, PP. 1257-1272.

Zehtabiyan, G., Rafiei Emam, E., Alavipanah, S. K., Jafari, M., 2004, Assessment of Varamin

plain ground water for usage in land irrigation, Geographical Research, No 48,

PP. 91-102.

‌‌23از‌دیذگا....‌اي‌پيػ‌از‌تاری ‌‌گا‌ا‌در‌تزی ‌ظكت‌افك‌قػ‌هخرط

Geoarchaeology of Alluvial Fans: A Case Study from Jajroud and Hajiarab Alluvial Fans in Iran

Maghsoudi M.

Associate Prof., Faculty of Geography, University of Tehran

Fazeli Nashli H.

Associate Prof., Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Iran

Azizi GH.

Associate Prof., Faculty of Geography, University of Tehran

Gillmore G.

Centre for Earth and Environmental Sciences Research (CEESR), Kingston University, Penrhyn Road, Kingston-upon-Thames KT1 2EE, UK

Schmit A.

Archaeological Sciences, University of Bradford

Received: 08/01/2012 Accepted: 09/12/2012

Extended Abstract

Introduction

Alluvial fans in Iran portray the extensive records of occupation by prehistoric human. In fact,

alluvial fan had supplied good condition for the settlement of prehistoric human. Settlement

pattern and human-environment interactions over this landform have been depended to the kind

of sediments and distribution of braided rivers on the fans. Shifts in settlement patterns over

these landforms are a subject that many archaeologist and geoarchaeologist have studied and

researched it. Alluvial fan always becomes a landform that attracts human as a location for

living. Fresh water and appropriate soil for drinking, cultivation, making pottery, making mud-

brick and other activities are easily available for settlers without a need to high technology. In

foot hill of Alborz and Zagros Mountains there are numerous alluvial fans and prehistoric

settlements as well as many new towns and villages which are located over these landforms.

Methodology

The study area is located in Tehran and Qazvin plains, on the Jajroud and Hajiarab alluvial fans.

Jajroud alluvial fan is located at the south west of Tehran. There are many prehistoric mound on

this fan that belongs to Neolithic to Iron Age. Also in Hajiarab alluvial fan there are three sites

that form a cluster that putative to Sagzabad Cluster including Tepe Zagheh, Tepe Ghabristan

and Tepe Sagzabad located two kilometer for from each other. In this research SRTM images

were used for producing the map of mounds position. For sediment analysis three trenches near

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــE-mail: Maghsoud@ut.ac.ir Tel: 09123906019

‌‌9399زهعتاى،‌4ي‌‌ؼوار‌،44در‌‌،طثيعياي‌جغرافياي‌‌پصػ‌24

to Sagzabad cluster were dug up to 10 meter deep. Over the Jajroud alluvial fan we considered

artificial trench that was made for mud-brick inquiries as well as information of previous

excavation and digging the new trench. In order to find new and old braided river in alluvial fan

we used aerial photo of 1:55000 (1935) and 1:20000 (1967) as well as IRS satellite images (year

2008). For preparation of graphic logs and different maps and figures, ArcGIS and Freehand

soft wares were used for drawing and manipulating the maps and figures.

Results and Discussion

Results showed that in both alluvial fans, tells were located at the middle and distal of the fans,

In fact fine sediment in lower part of fans is a good source for pottery and cultivation and

making mud brick. In Kahrizak area, lots of Kilns for making the pottery showed vast industrial

activities because of appropriate soil and water. Sedimentary records on graphic logs show a

very thick of fine sediments that show a sheet flow with low energy in these sites. Also in both

of two fans there was fluvial sediment with coarser sediment existed near the settlements tell.

It’s obvious that in Qazvin plain these fluvial sediments are coarser with higher energy perhaps

because of existing torrential rain and short distance between basin and alluvial fan. In Qazvin

plain fluvial and coarse sediments in 5.5 meter deep showed a high energy fluvial system. If we

accepted the sedimentation rate that mentioned by Schmidt (Schmidt et al, 2011) we reach to

date of abandonment of settlement (Ghabristan). Therefore we concluded that the fluvial

environmental condition forced people to leave the tell. Also fan head trenching by tectonic

activities and climatic changes keeps the river 12 to 15 meter deep in Jajroud alluvial fan and 8

to 9 meter deep in Hajiarab alluvial fan. It finally led people to establish their tells in the lower

part of alluvial fans. In fact prehistoric human couldn’t bring up water from such deep trench

and they selected the lower part of fans for living. Interpretation of aerial photos also showed

the changing and migration of braided river in both two fans especially Sagzabad cluster.

Conclusion

In fact interdisciplinary approaches in archaeological research have a major role to

determination of human-environmental interactions and social-economic activities of prehistoric

people. In this research we tried to establish a framework for assessing the effect of alluvial fans

on distribution pattern of settlements in Tehran and Qazvin plains. The study showed that in

spite of this fact that these landforms create good condition for site formation but in some cases

a different condition was shown due to active dynamism of themselves that led the settlement to

shift over the fans. In fact High energy fluvial environment sometimes treated the settlement

mound in alluvial fans. Future studies with precise sedimentology and chronological data could

reveal more information about for mation of settlement and even subsistence practices as well as

socio-economic and cultural situations in prehistoric era.

Keywords: Alluvial fan, Geoarchaeology, Sagzabad cluster, Jajroud, Hajiarab.