ARAŞTIRMA SONUÇLARITOPLANTISI

2. CİLT

T.C.KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

32

T.C.KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

02-06 HAZİRAN 2014GAZİANTEP

32.ARAŞTIRMA SONUÇLARI

TOPLANTISI2. CİLT

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:3444-2Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No:168-2

YAYINA HAZIRLAYANLARDr. Adil ÖZME

Kapak ve UygulamaYusuf KOŞAR

ISSN: 1017-7663

Kapak Fotoğrafı: Ercan AŞKIN Karaman İli ve Mersin İli Mut İlçesi Antik Dönem Yerleşmeleri ve Yerleşim Düzenlemesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları

Not : Araştırma raporları, dil ve yazım açısından Dr. Adil ÖZME tarafından denetlenmiştir. Yayımlanan yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.

İsmail Aygül Ofset MatbaacılıkSan. Tic. Ltd. Şti., ANKARA-2014

Tel: 0312 310 59 95

İÇİNDEKİLER

Meral ORTAÇ 2013Yılı Bolu İli Merkez ve Mengen İlçeleri Arkeolojik Yüzey Araştırması ............1

Mehmet SAĞIR, İsmail ÖZER, İsmail BAYKARA, Serkan ŞAHİN, Seçil SAĞIR 2013 Yılı Kırıkkale ve Çorum İlleri Yüzey Araştırması.........................................23

Cesur PEHLEVAN, Ayşen AÇIKKOL YILDIRIM, Ayhan YİĞİT,Ahmet Cem ERKMAN, Ferhat KAYA 2013 Yılı Sivas İli ve İlçelerinde Neojen Dönem Omurgalı Fosil Yataklarının Araştırılması ..........................................................................33

Tevfik Emre ŞERİFOĞLU Mersin Aşağı Göksu Arkeolojik Kurtarma Yüzey Araştırması Projesi 2013 Sezonu Sonuçları .....................................................................................43

Çiler ÇİLİNGİROĞLU ÜNLÜSOY Bozyer (Salihli, Manisa) Prehistorik Çanak Çömleği Üzerine Bir Değerlendirme ..55

Nezahat CEYLAN, Yavuz GÜNAŞDI, İbrahim ÜNGÖR, Oktay ÖZGÜL,Yasin TOPALOĞLU, Akın BİNGÖL, Alpaslan CEYLAN 2013 Yılı Erzincan - Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları .....................................71

Maria ANDALORO The Cappadocia Wall Paintings Project: Research and Preservation: 1. The Rupestrian Habitat of the Göreme Area 2. The Church of the Forty Martyrs in Şahinefendi, Restoration and Opening to the Public ...................................................................................93

Beate BÖHLENDORF-ARSLAN Çanakkale İli, Ezine, Bayramiç ve Ayvacık İlçelerindeki Bizans Yerleşmeleri 2012 ve 2013 Yılı Araştırmaları ........................................111

Marc WAELKENS, Eva KAPTIjN, Branko MUšIč, jeroen POBLOME, julian RICHARD The 2013 Archeological and Geophysical Surveys in the Territory of Sagalassos....................................................................................131

Fulya DEDEOĞLU, Erim KONAKÇI, Ali OZAN Yukarı Menderes Havzası Dağlık Kesim Yüzey Araştırması Projesi 2013 Yılı Çalışmaları .......................................................................................151

Ayşe F. EROL Fatsa İlçesi Yüzey Araştırması 2013 ...............................................................161

Abdulkadir BARAN Thera Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları ..............175

Ayşe Ç. TÜRKER An Archaeological Survey of Early Christian-Byzantine Period on The Valleys That Reached the Hellespont: 2013 Research ...............................189

Şengül Dilek FUL, Murat TEKİN, Emine Saka AKIN, Tekin SUSAM Tokat İli-Sulusaray İlçesi-Sebastopolis Antik Kenti ve Çevresi 2013 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması ............................................................209

Thomas CORSTEN, Oliver HÜLDEN Forschungen in Der Kibyratis im jahre 2013 Kibyratis Araştırmaları 2013 .......227

Christopher H. ROOSEVELT, Christina LUKE, Bradley SEKEDAT, Peter COBB The Central Lydia Archaeological Survey: 2013 Work at Kaymakçı and in the Marmara Lake Basin ..............................................................................239

Yusuf ALBAYRAK, S. İrem MUTLU Soğmatar Kutsal Alanı ve Yakın Çevresi Yüzey Araştırması, 2013 ....................259

İsmail ÖZER, Mehmet SAĞIR, Serkan ŞAHİN, İsmail BAYKARA, Erksin GÜLEÇ 2013 Yılı Muğla ve Çanakkale İlleri Yüzey Araştırması .....................................279

Murat ARSLAN, Nihal TÜNER ÖNEN 2013 Yılı Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu Yüzey Araştırması .....................289

Hatice Özyurt ÖZCAN Karia Bölgesi Bizans Dönemi Duvar Resimleri Üzerine İncelemeler- 2013 ‘Muğla’nın Yatağan, Milas ve Datça İlçelerindeki Çalışmalar’ ............................301

Bahattin ÇELİK Şanlıurfa İli Merkez İlçesi Neolitik Çağ ve Öncesi Yüzey Araştırması, 2013 ......311

Füsun TÜLEK Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışması ............................329

Hatice PAMİR Antakya, Kuseyr Yaylası Kırsal Alan Yüzey Araştırmaları ..................................353

Ali BORAN, Tolga BOZKURT, Mehmet MUTLU, Hasan YAŞAR Ortaçağdan Günümüze Konya İli ve Güneybatı İlçeleri Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları .......................................................................................373

IX

F. Arzu DEMİREL Burdur İli ve İlçelerinde Neojen ve Pleistosen Dönem Fosil Lokalitelerinin Tespiti Yüzey Araştırması-2013 ......................................393

İrfan YILDIZ, Zekai ERDAL, Dursun YILDIZ, Erkan KOÇ, Mustafa Hakan ÇİMEN Diyarbakır İli ve İlçeleri Ortaçağ ve Sonrasına Ait Mimari ve Sanat Eserlerinin İncelenmesi Yüzey Araştırması-2013 “Çınar – Hani İlçeleri” ......................................................................................401

Adnan DİLER, Şahin GÜMÜŞ, Mazlum ÇUR Bodrum Yarımadası Leleg Yerleşimleri, Adalar, Aspat (Strobilos), Kissebükü (Anastasioupolis), Damlıboğaz (Hydai), Sedir Adası (Kedreai) Yüzey Araştırmaları 2013 ................................................................................423

Güner SAĞIR Kars İli ve Çevresinde Yer Alan Ortaçağ Ermeni Kiliseleri Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları ..........................................................447

Günder VARİNLİOĞLU Boğsak Yüzey Araştırması 2013 .....................................................................465

Hamdi ŞAHİN, Aşkım ÖZDİZBAY Dağlık Kilikia Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları 2013 .........................475

Hatice KALKAN Antik Hypaipa Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması - 2013 ..............................491

Sachihiro OMURA 2013 Yılı Kırşehir İlinde Yapılan Yüzey Araştırmaları .......................................503

Nilüfer PEKER, B. Tolga UYAR Güzelöz-Başköy ve Çevresi Bizans Dönemi Yerleşimleri 2013 .........................513

Winfried HELD, Deniz KAPLAN, Henning BURWITZ, Ansgar BRUNN 2013 Yılı Tarsus Donuk Taş Yüzey Araştırması ...............................................529

279

2013 YILI MUĞLA VE ÇANAKKALE İLLERİ YÜZEY ARAŞTIRMASI

İsmail ÖZER*Mehmet SAĞIR

Serkan ŞAHİNİsmail BAYKARA

Erksin GÜLEÇ

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlü-ğü tarafından başkanlığım altında yapılmasına izin verilen 2013 yılı Muğla ve Çanakkale İlleri Yüzey Araştırması 2–11 Kasım 2013 tarihleri arasında gerçek-leştirilmiştir. Araştırmada Bakanlık Temsilcisi olarak Bodrum Sualtı Müzesi Müdürlüğü Uzmanı Seda Deniz Kesici görev almıştır.

Araştırmamızın amaçları; Orta ve Kuzey Batı Anadolu’daki oldukça zen-gin fosil yataklarının Batı Anadolu’daki yayılım alanlarının saptanması, lite-ratürde adı geçen fosil bulgu alanlarının bugünkü durumlarının kontrol edil-mesi, bu lokalitelerden yola çıkılarak fosil içerme potansiyeli yüksek alanlar-da yeni lokalitelerin saptanması, hem eski hem de yeni tespit edilecek GPS yardımıyla koordinatlarının tespit edilmesi ve Ege kıyılarındaki fosil insan varlığına ait olası kanıtların elde edilmesi olarak sayılabilir.

* Prof. Dr. İsmail ÖZER, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölü-mü, Sıhhiye-Ankara/TÜRKİYE.

Prof. Dr. Mehmet SAĞIR, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bö-lümü, Sıhhiye, Ankara/TÜRKİYE.

Araş.Gör. Serkan ŞAHİN, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bö-lümü, Sıhhiye-Ankara/TÜRKİYE.

Yard. Doç. Dr. İsmail BAYKARA, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Antropoloji Bö-lümü, Van/TÜRKİYE.

Prof. Dr. Erksin GÜLEÇ, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bö-lümü, Sıhhiye-Ankara/TÜRKİYE.

280

İlkini 2012 yılında gerçekleştirdiğimiz yüzey araştırmasının ilk ayağında Muğla İli ziyaret edilmişti. Bu ildeki bilinen tüm fosil çalışmaları gözden ge-çirilmiş ve varsa GPS kayıtları, yoksa yayınlardaki konum bilgileri tablet bil-gisayar üzerindeki GPS Essentials uygulamasına kaydedilmiştir ve araştırma için günlük rotalar çıkartılmıştır. Rotalara uydu haritaları yardımıyla tespit edilen ve fosil bulgu içermesi muhtemel çökeller de dahil edilerek bu bölgeler de mümkün olduğunca kontrol edilmiş ve fosil bulgu içeren eski ve yeni tüm lokalitelerin GPS koordinatları haritalara işlenmiştir. 2013 yılı çalışmaları da Muğla İlinde yukarıda belirtilen metotlarla devam ettirilmiştir.

2013 YILI ÇALIŞMALARI

Neojen Dönem Araştırmaları

Muğla İlinde 2013 yılında yapacağımız kısa süreli bir mağara araştırma-sının ardından bu ildeki araştırmalarımızı tamamlayarak Çanakkale İli’ne geçmeyi planlamamıza rağmen, fosil lokalitelerinde yaptığımız kontrollerde bahar aylarında sürülmüş ve tarla olarak kullanılan alanlarda yeni fosil bul-guların açığa çıktığı gözlenmiştir. Bu nedenle bir önceki sezonda dolaştığımız Miyosen çökellerini bir kez daha gözden geçirmek zorunda kaldığımız için 2013 yılı araştırmaları da tümüyle Muğla İli’nde gerçekleştirilmiştir. 2012 yı-lındaki çalışmalar il merkezinin kuzey, kuzeybatı ve batısındaki 15x50 km.lik Yatağan havzası Neojen Dönem tabakalarında yapılırken, 2013 yılı araştırma-ları kontrol amaçlı olarak Milas-Ören-Yatağan hattındaki Neojen çökellerin-de (Resim: 1) ve güney ve güneydoğuda Marmaris-Fethiye hattındaki karstik kayaç alanlarında (Resim: 2) gerçekleştirilmiştir.

2013 yılı çalışmalarına başladığımız Yatağan havzasının genel jeolojik ya-pısı Menderes masifinin metamorfik kayaçlarını kaplayan kırmızı katmanlar-dan oluşmaktadır. Bu katmanlar ayrıca konglomeralar, kumtaşı, çamurtaşı ve silttaşı özellikli alüvyal akıntılarla karakterizedir ve zengin fosil yataklarını içermektedir.

Yatağan İlçesi’nde Miyosen Döneme tarihlendirilen pek çok lokalitenin varlığı bilinmektedir. Özellikle Şerefköy Köyü civarında yapılan araştırma-larda birçok alanda fosil varlığı gözlenmektedir. Geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yılki araştırmada da Şerefköy 1 olarak tanımlanan Üst Miyosen lokalitesi ziyaret edildi (K: 37 21 47.5, D: 28 13 47.1) ve bu yıl köy yolunun hemen ke-

281

narında açılan toprak yolun zemininde karasal memeli hayvanlara ait yeni birçok fosilin açığa çıktığı gözlendi (Resim: 3). Şerefköy’ün çıkışında bulunan ve literatürde Şerefköy 2 olarak tanımlanan ve Üst Miyosen Döneme tarih-lendirilen diğer bir lokalitede (K: 37 21 47.0, D: 28 14 12.5) ise geçtiğimiz yıl olduğu gibi yol yarmasındaki kesitlerde ve civardaki tarlalarda yeni açığa çıktığı anlaşılan pekçok fosilin varlığı gözlendi (Resim: 4). Şerefköy civarında bulunan her iki lokalite de tahribata açıktır ve günden güne içerdiği insitu fosil bulguları tahrip olmaktadır.

Yatağan İlçesi’nin hemen doğusunda bulunan ve literatürde Üst Miyosen olarak tanımlanan Elekçi lokalitesinde (K: 37 20 42.6, D: 28 10 19.7) geçtiğimiz yıl yapılan araştırmalarda tarla olarak kullanım nedeniyle yüzeyde herhangi bir fosil bulguya rastlanılamamıştı. Bu yıl yapılan kontrollerde ise bir parça fosil bulgunun açığa çıktığı gözlendi.

2012 yılında Salihpaşalar-Kemikalan Mevkii’nde gerçekleştirilen çalışma-larda ormanlık alanda birden çok lokalitenin varlığı tespit edilmişti. Litera-türde de bu alandaki fosil zenginliği daha önceden bilinmekteydi. Bu lokali-telerden bu yıl tekrar gittiğimiz Kemikalan 2 lokalitesinde (K: 37 15 59.9, D: 28 16 25.1) ormanın içerisinde açılan toprak bir yolun zemininde çeşitli türden karasal hayvanlara ait hem insitu hem de taşınmış birçok fosil gözlendi (Re-sim: 5). Kemikalan mevkiinde oldukça geniş bir bölgede saptanan fosil bul-guların büyük bir hızla tahrip oldukları gözlenmektedir. Özellikle insanların sebep olduğu tahribatlar Muğla İli’nin belki de en zengin fosil yataklarından birisini giderek yok etmektedir. Bu alanların da, Şerefköy lokalitelerinde ol-duğu gibi koruma altına alınması ve kısa süreli de olsa henüz tahrip olmamış insitu alanlarda kurtarma kazıları yapılması ülkemiz tabiat varlıklarının ko-runması açısından büyük önem taşımaktadır.

Milas’ın güneyindeki ve Milas-Ören karayolu civarındaki araştırmada öncelikle Beçin lokalitesi ziyaret edildi. Beçin’i geçince yolun sağ tarafında yeralan bir tepede bulunan ve literatürde Üst Miyosen Dönem olarak kayde-dilmiş olan sedimanlarda (K: 37 15 41.0, D: 27 48 14.3) fosile rastlanılamazken, daha sonra yine Üst Miyosen olarak tanımlanmış Akbelen lokalitesine (K: 37 10 42.6, D: 27 50 46.6) gidildi. Akbelen’de de herhangi bir fosil varlığı gözlen-medi.

10 günlük araştırma sonucunda Muğla İl Merkezi’nin kuzey, batı ve gü-neybatısında gözlenen Neojen tabakalarındaki fosil araştırmaları tamamlan-

282

mış oldu. Geçtiğimiz yıl il merkezinin kuzeybatı, batı ve güneybatısında ger-çekleştirilen araştırmalarla birleştirildiğinde Muğla İli’ndeki fosil potansiyeli yoğunluğunun zengin olmakla beraber tahribata oldukça açık durumda bu-lunduğu gözlenmiştir.

Pleistosen Dönem Araştırmaları

Muğla İli’nde yaşadığı düşünülen Paleolitik Dönem insanlarının varlığı-nı tespite yönelik olarak yapılan araştırmalar il genelinde gerçekleştirilmek-le birlikte, büyük oranda Marmaris, Ortaca ve Fethiye hattında yoğunlaşan mağaralar değerlendirilmeye çalışılmıştır. İlk durağımızda Ula İlçesi’nin do-ğusunda bulunan ve Alicin Tepe olarak isimlendirilen tepenin yamaçlarında bulunan kaya mezarlarının üzerinde literatürde Yedidelik Mağarası olarak tanımlanan mağaraya gidildi (K: 37 06 24.6, D: 28 25 27.2). Cezaevi arazisi-ne oldukça yakın bir bölgedeki tepenin dik yamaçlarında bulunan mağarada dolgu tabakası gözlenemedi (Resim: 6).

Ortaca İlçesi, Karadonlar Köyü’nün hemen kenarında yan yana 3 adet ma-ğara bulunmaktadır. Denize ve buraya uzanan vadiye yakın bir tepe üzerin-deki kayalıklarda Çene 1, Çene 2 ve Çene 3 olarak tanımlanmış mağaralar ve kaya mezarları tespit edildi (K: 36 47 12.9, D: 28 43 26.2). Ancak her üç mağarada da Paleolitik iskana ilişkin herhangi bir bulgu ve dolgu tabakasına ulaşılamadı (Resim: 7).

Fethiye İlçesi, İnlice Beldesi’nin 1 km. kadar doğusundaki kayalıklarda literatürde yer almayan yaklaşık 50 m. aralıklı 2 adet mağara bulunmaktadır. Tarafımızdan İnlice 1 (K: 36 45 21.7, D: 28 59 19.1) ve İnlice 2 (K: 36 45 18.9, D: 28 59 10.1) olarak isimlendirilen mağaralarda Paleolitik iskana ilişkin her-hangi bir bulgu yok (Resim: 8). Daha sonra Beldenin 1 km. kadar batısında otoyolun kenarında bulunan Memeli Mağarası’na gidildi (K: 36 44 29.2, D: 28 57 56.8). Burada da herhangi bir Paleolitik bulguya rastlanılamadı (Resim: 9).

Fethiye İlçe merkezinden Ölüdeniz’e doğru uzanan yolun her iki yönün-deki yamaçların vadiye bakan yüzlerinde irili ufaklı pek çok mağara bulun-maktadır. Bu yol üzerinde Fethiye ilçe merkezine yakın tepelerde karayolu-nun hemen karşısındaki yamaçlarda kaya mezarlarının hemen üzerinde bü-yük birkaç mağara (K: 36 36 43.5, D: 29 08 51.8) gözlendi. Bir kısmı şu anda ağıl olarak kullanılan mağaralarda Paleolitik Dönem bulgularına rastlanıla-

283

madı. Yolun devamında ise Ölüdeniz sahilinin kuzeybatı yamaçlarının en üst noktasında ağız açıklığı büyük bir mağara (K: 36 33 28.2, D: 29 06 36.2) gözlendi, ancak oldukça sarp kayalıkların üzerindeki mağaraya gidilemediği için literatürde kaydı olmayan bu mağaraya ilişkin bulgular araştırılamadı.

Milas-Ören karayolu üzerindeki Ulaş Kasabası’nda bulunan bir lokalitede (K: 37 12 56.1, D: 27 49 37.7, Yük: 77 m.) yapılan araştırmada, Paleolitik Döne-me ait olabileceğini düşündüğümüz sileks bir yonga tespit edildi (Resim: 10).

Muğla İli’nde Paleolitik iskan açısından 2 yıllık araştırma sonucunda yö-rede pek çok mağara bulunmasına karşın, bunların olası bir iskanı yansıtan herhangi bir depozit barındırmadığı gözlenmiştir. Aslında çevresindeki iller-de pek çok paleolitik bulgu varken, Muğla İli’ndeki bu iskan yokluğuna yük-seklikleri 2000-2500 m.yi bulan ve İli çevreleyen birçok sıradağın bir bariyer oluşturmasının sebep olduğu akla gelmektedir.

Ege kıyılarındaki Neojen ve Pleistosen dönemlere ait karasal fosil ve insan varlığına ait buluntuların tespit edilmesine yönelik projemizin Muğla İli’ne ait kısmı tamamlanmış olup, önümüzdeki yıl Çanakkale İli’ndeki araştırma-nın gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

TEŞEKKüR

Çalışma izni nedeniyle Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne, çalışmamız sırasındaki yardımları ve ilgileri nedeniyle başta Sayın Kaan Erge olmak üzere Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne, araştırma sırasındaki özverili çalışmaları nedeniyle sayın Seda Deniz Kesici’ye şükranlarımızı su-narız.

KAYNAKÇA

ALÇİÇEK, H., 2010, “Stratigraphic correlation of the Neogene basins in so-uthwestern Anatolia: Regional palaeogeographical, palaeoclimatic and tectonic implications”, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 291: 297-318.

GÜLEÇ, E., G. SARAÇ, 1993, Türkiye Omurgalı Fosil Yataklarının Araştırılması Projesi, MTA Yayınları.

284

GÜLEÇ, E., İ. ÖZER, İ. BAYKARA, S. ŞAHİN, G. BAYKAL, 2012, “2010 Yılı Muğla, Denizli ve Hatay illeri yüzey araştırması”, T.c. Kültür ve Turizm Bakanlığı 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı-III, 171-182, Ankara.

ÖZER, İ., M. SAĞIR, S. ŞAHİN, İ. BAYKARA, E. GÜLEÇ, 2014, “2012 Yılı Muğla ve Çanakkale illeri yüzey araştırması”, T.c. Kültür ve Turizm Bakan-lığı 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı-I, 297-303, Ankara.

SICKENBERG, O., J.D. BECKER-PLATEN, H. TOBIEN, 1975, “Die Gliede-rung der Kanozoischen Sedimente der Turkei nach Vertebraten-Fauneng-ruppen”, Geologisches Jahrbuch, B15: 1-100.

285

Resim 1: Muğla İl merkezinin batısında bulunan lokaliteler.

Resim 2: Muğla İl merkezinin güneyinde bulunan lokaliteler.

286Resim 5: Kemikalan (Yeni 2) fosil lokalitesi.

Resim 3: Şerefköy 1 fosil lokalitesi.

Resim 4: Şerefköy 2 fosil lokalitesi.

287Resim 7: Ortaca- Çene 1, Çene 2 ve Çene 3 mağaraları.

Resim 6: Ula- Yedidelik Mağarası.

288

Resim 9: Fethiye- Memeli Mağarası.

Resim 10: Ulaş lokalitesi yonga buluntusu.

Resim 8: Fethiye- İnlice 1 ve İnlice 2 mağaraları.