1\13 2 7 on '?fad· - University of Pretoria

$: 1\13 2 7 on '?fad· - University of Pretoria$
Digitised by the Open Scholarship Programme in support of public access to information, University of Pretoria, 2017.

SER.473 ~ 1!) j:.t l[ !1fr.tv

1.~ b . _ ~Iff'/). 7 n. v. MIILONGO _L

/!~ J~rJM ?rMI!t!dU w--iM /)it-/j Kutale. continued. /) / d 3 3

49 • 1\13 2 7 on '?fad· A6anu nokufWanele 6asite me. ku6eleth1swa.

unine.te.le., nenina wemshake.zi. Kunele kuphume ingane, nje, 6ohe 6afati

na6e6e6amba, 6e.damuke. Ngoba phela se6ewedile use6ed1 wa6o. Se yiphumila ingane.

6adeda, nje, ngo6a tino netiphumayo atitshanji kuphatshwe. y16anu 6ekuyamba ngo6a tiyikuphila kwemunu.

e6eletshe. Ce.fati na6atshakntahe.yo, umunu 6amcw1ya

Athi mhla esinja nje, angaphumi. Agule afe, noma kufe ingane. Nga koke kuwutshetho nowe.ttwayo kokutshi ma ingane seyiphumile nemtanyane, nako konke nokuphumayo, me. ku6eletshwa, 6e.yahlehla 6ohe 6afe.t1 na-

2. na6e6eto6elethisa. Tino tohe netiphumileyo t1cocwe y16an1kat1 fat1 no6eletsheyo. Nekydla me. ese.govile ukuphekelwa y16ona. Neme.di ekugeze. awe.fujumetelwe yi6ona neti61 kulendlu noku6eletshelwe kuyona, atiphumi. Tishanelwa

cede t16ekwe 1ncwa6a endlini. Tote t16utshwe mhla kwe.wa 1ya6a kwe.hule. ingane.

Me. e6eletshe ufati uhlala kasi e.thi thekence. Atimince yihona kutohle.ngane.. kuja6uka. Kute kunge.tshi me. ey-e.mba ku ngene umoye. a6e nesiklwi, atshi me. eyamba kuye.mbe kutshi twexe twexe.

Me. ku6e luhuni kwe.te kwe funwa umunu wekuhiphela, uye e.tshi rna esecejile kuhiphela, agete tandle. tahe e.hombiswe iyomo ye.he yekuhiphela. A6e se-

3· 6uyela emuva keeyekele 6anu 6ehaya nese6edi wa6o.

50. Kuye kutshi me umunu etele in3ane yefwe.ne,

iye ingalinqeli libele lenine kute kuphele tisuku netiyisitshupha. inqele.

Kutshi ngelusuku lwesihombisa ke

Uma ingane kuyinombetana, iye inganqeli kute ku6e tisuku netine. Kutshi ngelwe sihlanu lusuku, ingqele.

Nito6ute kwekutsh1 yayidlani tohe letisuku? Ngitonitshela, ke. Yayi qhathatelwa ligula iphuze amasi. Ku6e sekuqalwa ligula layo ke ingane. {Njengo6a niva siga sekutshi, me umunu eqala nomumwe, nye etshi

4. noqe.liweyo, "Uyangi qala~ ke, wane!" A6e sephenjula ke lowo noqale nomumwe atshi, "Ngikuqela, nje, uyigula lesitshole yini ?").

L~ligule neliqaliweyo, ke, itolipbuza njalo


2.

SER.473

ingane. Liloku lithiwe njalo ma kusengwa. Iliphuze ite 16e nemandla ekudla amasi na vu6iweyo. Uma kwedeka ingawatshandi amasi, ixakwe ngawo ita iwafunje.

Ingeke ingane iphile ngeli6ele lenina lojwa. Iyalamba. Kufuneka italwe ceje idle amasi.

Kutshi, ke, ma sekufike lilanga leku6a inqele ingane, inqeliswe ke. Kojwa ingayeki kuphuza.

Uve kuye kutshi noma umunu e6ingelela unina wengane atshi, "Saku6ona!" Atshi, "Ehe!" Atshi, "Usaphila?"

5· Atshi, "Ehe! Ngingeva nina!" Atshi 1 "Isephuza ingane?" atshi", Ehe, isephuza" Ku6utwa wona amasi ukutshi isawaphuza yini, njengetshetho we kutshi ma ingene itelwe kuhle iphuze.

Me kungasengwa ehaya, 1ntus1 iye iqelwe kunomumwe umuti kuqelelwe ingane, yihona itophuza. Kwakungemahloni kuqelela ingane intusi emtini.

Me kungeho ndlela nelite yekutshola intusi, ke, kuye kutshi unina aloku eyisilela inqumbe yedo6e. Iphuze yona. Akufuneki ingane 16e nelihefece ngesisu nesineliphangu, idle 116ele lojwa. Kufuneka ingane iphuze. Ihuluphale. Isinde no ma umunu eyifukula. Inga61 yinywane nelule nje, isinde.

Inja6a neyede koku6e ingane inganqeli, me kuyingane yefwans kute kuphele tisuku netiyisitshupha

6. me kuyinombatane kuphele tisuku netine, kwedelwa koku6a ingene inganqeli uthu61. Kute kuhlembuluke 116ele kuqala. Atshi umdletene ma elehama likleze litshi kle, kle, kla! Yihona ingene ingeke inqele kufa. :ira lingakahlembuluki, iphuze emasi.

51. Ingane, (lusena) me lutelwe, lubosha

livangeti (lijengetimu) ngako ke, me iya6a ingoknwi, ingane iphutiswa ligxolo lemstnsi, lifujume tiwe, yihone litojudala livangeti liphume liphele. Neo6a yilona nelidala sitshaketshi enganeni. Me unine esesindile, ke, nengane seyihulile, yawa iya6a, i6e se ishunqiselwe ngetinyemetene. Ku6e sekufunwa nemahambi ke ekuboja, ibojwe ngawo.

Ku6e sekuyiwa kumunu nowati utshi weligula. 7. ~wumbe Awucwije ufekwe eliguleni lengane. Utshi ma

sewunqi6ilikile, ke, lusene lucucute. Lutshi ma selucucute kahulu, uhishwe eguleni. Kutshi ma unine esefune koku6aluphinje lucucute, awufake. Njelo, nje.

Kutshi nengenelimwe lilanga embe utshi wemasi eli6ele, ngo6a yilone 116ele nelidela kufa engt?neni. Utshi lowo ukhandwa ceje, uxovre ngentusi, ingene ibojwe ceje ihiphelwe esigqakini, un±na eyivimbe,


8.

SER.4?3

ingawuhiphi kute ktivushwe intusi. Itshi me iwuhipha kucale kuphume lulaza. Ku6e sekulandela imimpomgozi ye mesi eli6ele. Kuphume ke kufa engeneni.

Nakesuku rna ingane 1 hale, uyavuka unina efujumete lihembi ayicime, eyiphotisa.

53·

3

Ma kunzima, ufati e6eletsha enga6eletsh1, kutshi noma ta6a tohe setejiwe, kojwa kunga6eletsheki, kuyaphutshunywa impela. Kucala, kuye kutshi 6afat1 6a6one nekutshi uyesa6e yini ufati. Me esa6a, 6am6one, kokutshi ufuna kwehama ingane, 6amtshele 6amtshethise. 6a mshaye.

Me esehlule lohe lelosu, esadlule esa6a, kufunwe tinambo tetomo, a6oshwe ngato emanyongeni, ahleketwe. Kuhubutwe indlu tihiphelwe ngekandle. Tidonswe yimajoda ngakandle. Ku6e ngehatshi kulengiswe inambo etulu nato 6ophetelwa kuyo ngetandla. kweluswe lihanj'a lahe ke koku6e linganyakati. L16ambwe. Ma 6ekuyikwesa6a, nje, uyayitala ingane ilunge. Ku6e uyena ke nosale efutshelwa yitilonja tenambo, na6ehulekwe ngayo.

Futshi 6a6one 6afeti ma kunzime, nje, ufati engeve esa6a 6a6ike emajodeni kuphutshunywe umhipheli.

Kuye ku6onakale. Ngo6a u6ambwa a6ambwe, ate anuke umdlezane. Ku6onekele nje ukutshi uyatale impels ngo6e noma6ika seku6ona kals na6omvu. 6am6ambe 6emcinise aqule, aqule, ehanyula, ate ejuluke a6e madi teke. Afujumale ate aphole futshi. A6uye atshathele futshi.

6a6one ceje, 6aphutshume 6a61ke emajodeni. Aphutsr.ume um unu nokwati kufaka sandla. amhiphele.

Kanti kunesimwe sihatshi inngane 161gaxile yehluleka yiku phenjuka. Kunesimwe sihatshi 161fune kuphuma nyovane. Ma litshu6a lisehona, ayive ceje umkhokheli ay16uyisele emuva ayiphenjule. I6e seyita ngehloko ke. Me sesingaseho si hetshi, ayinqenqe ngato

10. tinyewo eyihiphele nyovane iphile. Uve umuntu etshi, "ngitele nyovnne."

Nomumwe ufWati, ingane yehluleke y1kuja6ula indlele yekuphume kutshi rna kunjalo a6one umkbipheli, amsike. Ipbume ingane.

53· Me ku6onaknl6 kokutshi kuluhuni kanti nefBti

ave esa6e., a6one umhipheli kokutshi cha, kuluhuni. Ake nihulume. Mhlaumbe u6ambwe e6aku6o. Emuliswanga

unwanwa. Alungiswanga ekhwa6o mhla enjayo. 6atshukutshele

na6akasi 6e6uta imahla. Nemandla yeyise kwekutsbi iphi?


11.

12.

13.

4.

54. ;<ta/ 21 SER.473• ·

Kuphume ufati nomjala ehaya, kenya nemnini muzi 6a shweleze kwe6akasi. 6a6onge amadloti 6a6a6aze impala! 6eshweleta kwekutshi Awu! Sedeni kunina 6asekutshini? Nisi6ambe ngani kufati wasi6ani6ani. Loku noma imandla engayi hipbanga nje, u6etotala nje ceje uyise ayiletshe na? Loku noma imahla ye6anu 6emtin1 engeyiphelelisanga, shwele, nine 6akekutshini, u6eto6eletsha nje ayilungise eyihiphe.

Loku noma e6e yiluhlanya ethuka nema~ungu emtini nayo ke imbuti nehlophe nehiphwe uyise eh1awula 6uphoxo 6engane yahe! Seningate ni6ulale S16ani 6ani ngesono sefWeti wahe? Yini yone ufwati! Shwele! Shwele 6aba. {6esho 6eY1hla6a imbuti leyo noma yiyomo) Kuhle ayitale nje ingane yasi6an16ani. u:reti ngaloko.

Ninga 6e senim6amba

Nempela ufati atale. Iphu me ihale ingane. Kanti kunesimwe sihatshi ufwati u6nmbwe

yimadloti emtini u6eph1ngile laphika. Wathuka a6anu wa6acova, wa6axova ehaya. Manje ke uyatala. Kufuneka ku hulume yena liciniso. Asho kokutshi lengane uyiphinge ku6ani wa sesulela n~enjoda yahesisu. Kwa tshi me 6emhulumisa 6akemtin1 wa6atshuka. Manje uyatisola nge kweda kwahe. Utotshi ma enga6e eslitshola 11tshu6a aye kuyise eti6ike elanje iyomo atohlawula.

A6e sesuka ke umnumzane weheya lapho, etshetha. Ebula tindlu ngenjuku. Ethi Shwele Nina 6ekwethu! Ningeke nim6ambe urwati was16an16ani! Myekeni atale! Utoya kolanja imehla leyo kuyise ahlawule! Uvumile Nivile. s16ani6ani ngefwati wahe! Shwele nina 6ekhwethu!

Ningeke ni6e seni6ulala N16at1 6afatj kuyitilima!

Iphume ingane iha1e.

Knnesimwe eihatshi ufati usuke e1unjelwe kwekutehi uyo kufa etala! Ngo6a phela mer.i..~:!.

amalumbo e6anu. Njengo6a u6ona kur.p,ashiwo nje ma umunu e6uta tinyanga taho, awutisho. Usuke efuna kuku6u1ala. Aconjanise ne11langa laho lekutala, ufe utala.

~a kuyili6ulawo, ke, futshi, ti nyanga tifike netihwama. Tishunqise, tiqo6e telaphe. Nomumwe atale, ngekusitwa yinyan&a leyo neyelaphe li6ulawo lelo.

55· Kunesimwe sihatshi ufati ashaywe

yil1thwa61 afe impala ecumbile, engatalanga. - Yitinja6a


SER.473·

teli6ulawo. /\13 /2 7 Ma kunjalo, ke, inyanga ithatha ukhono

inike injode yohe a mbo6ose esiswini, kuphume umoya, angate angowa6we ecumbile.

Ku6e sekutshi ke inyan15e imhlide yehlukanise tijumbu.

14. Kunasimwe sihatshi kanti ingane 161saphila. Ayihiphe ceje ihole. 6ayiphutshume 6ayihiphe lujenda. 6ayincume iya6a 6ay1geze inikwe uninahulu, ayiphuzise amasi. Ma engakn~ugi, ayinqelise kuyena ehlise. Inqele li6ele laninahulu iphuze amasi iphile ingane.

56. Futshi me enele atele ceje afe, Ingane

iyondliwe wuninahulu. Ayiphuzise emesi ihule nje. Ma emusha eyinqelise kuyena.

57. Ingane inele italwe, nje, kul1ndwe kute

kuphume kohe nokuphumayo. Ahlehle unina. Ingane ikhale kasi. 6e6e se6ephangelana kuyoe nomwen1 6eya kofaka umunwe wesihombisa, 6eya kokopolota ludende enomweni, 6nyincume ke, se6elukh1phile lujenda.

15. Uma 6enealuhiphanga luye lwede koku6a sifu6a

16.

sengane sihlale s1hohota. Sinsongota. Njalo ma il~hwelwe ukhuhla~e uyihlale es1fu6en1. Tinyanga tibule titshi, ingane ayihi.phwang a lujenda rnhla italwayo.

Ino yes16111, ke, ma seyincumiwe iya6a, yahiphwa lujenda iyaeezwa ng~medi na6anjeyo. Yihona itokwetshuka ihale.

Uma se yigetiwe, ke, kwefWanele 1noakwe. Kwejelwe koku6a ita ingatshuki me tingane tiyi ncaka. Ngo6a ingene nen~enq~kw8n~a 1t8lwe, iye yetshuke rna

inoakwa seyiyinjala. Nemwe kutshi me iphathwa yitingane, tingati kokutshi ayincekwanga, titshi tiyayidlalisa tiyincake, ceje, ingane t16one itshi gongo, sine! Tite tiyitshele ngemadi ite 1vuke. Kanti yetbu kile.

Kukhweza umtanyana, ke, kuya ngetihlo6o te6anu. Na6amwe 6amumbela endlini. Na6amwe 6amumbela enyango na6amwe 6a mumbele ngakesi6ayen1. Na6amwe 6amumbele elixhaphotini neakefulen1. Loko, ke, kuya ngemasiko et16ongo ngeti6oneo te6enu.

Emuve kwalose6ed1, ke, kufwa nele koku6a ingane me seyi 6onakele kokutshi iyahala, 16e se 16onakala kokutshi iya~ya, iyachema.

Iphutiswa umsinsi inye livengati. Ma in;e.chami·, 1 thunci selwe ngesihumba seli gogo ( inyamatene)

ceje ichame. Kutshi kungawa 1Ja6a, ke, usuke, ke,


1?.

6. SER.473 1\13}27 use6ed1 wekwelapha Ino yekucala yiku6a ku6e hone lu bojo lwengene nolwediwe ngehlenga. Uncumwe kahle elilungwini, u6e ne mbo6o ngemuve nangembili. U6e se uhlokotwa ngelutshi ekhathi uphephethwe. U6e se ushiswa ke ngalahe utongene hone endunu yengane. Ugqo6wa ngemafutsha.

Sekuwuse6edi, ke. Tohe tisuku ingane iyebojwa. Uake6usuku me ihele, ibojwe. Nekemwini me iteteme ibojwa neka6ili nge lilenga, ekuseni nantambema.

Unine wengene, nome eyembile uha lihambi nehlongana nalo elati kokutshi elekuboja, afike aligxo6e alifake esitsheni neRiphe.the lihambi lekuboje ingane-. Me seligugile alihiphe efeke nelimwe.

Ibojwa noma ingaguli ingene. Kute kuphele umweka ·wohe nje ibojwu. Kutshi ke me se idutshulwa ukhuhlane, uyise aye kumunu nowati mehambi oyoqela lihambi ngeyuku. Ibojwe ingene, isinde.

Ma ku6onakala kokutshi mahambi aweveli, 18. kuye kutshiwe unina angayiboji ingane, abojelwe

yinomumwe umunu ngo6e kunesimwe sihatshi yena unina wengene unesitshudi nes161 nengama ngaso ingane. Me eneliphupho nelimumeleyo, unele aphuphe ceje kuse ingene seyigula. Ku6e sekufwanela koku6a yena angatiboj~l1, abojelwe yinomumwe umunu.

Futshi ma ingane idu6ulekile, kuye kushintshwe tikhundla, Kutshi nje ma sekuhwelele, unina ay16eletshe aye nayo lcunomumwe umuti e.mehambi iwafakele bona. Itshi me seyingqono i6uyele eheya.

55· Njengo6a rna ufeti e6eletshe in~ene iye

iphumele kesi, yene uyahlehla, ma sekupbume kohe. Uma kuhone uninatala ncnin6 notela ufeti, ku6a y16one

19. na6e.hle1ayo kokutshi inga.ne itoncumwa yimuphi ekhethi kwa6o 6o6o611i. Ngo6a 6o6o6111 6atwanele yikuyincuma

ingane 1ye6a. Jllla 6engeho 6o6o6111, kuhona nomumwe ufati

nofwaneleyo ngenxa ye6uhlo6o 6weligati noma yingokwejwayelano, uye ayincume njenzekuvana kwa6o. Ma futshi kungeho munu, unina weng~ne uyatincu~ela.

Ngo6a kuyilite nje kuncuma 1ye6e yengene. Umunu ma enga.kwati kable, uye alinganise elijolweni lengane. Atshetshe lucunga, eluhosha ~ndlini, nolwefuleleyo, noma yinabeluhile eto6anekela ngalo ingane. aluja6ule ehetsti lu6e yilubezu noluluhali. A6e sesika ngalo. Kutshi kunga sikeka, unina wengane aphephethe ngemoya wahe, ephephetha iya6a yengene


SER.473 J\'13/ 27 20. aphephethe ne mze.nyana. J ... 6ophe lifinjo. A6e se

tshatshwa ke umzanyana eye kombeJwa. Lucunga lu6ekwe eti61ni. Ngo6a net161 ati chithwc. Tishonelwa t16ekwe. Tote tichithwe mhla kwahule ingane. Unina atishanele atilahle ngakefuleni atimbele nbya6a newe enganeni eseindile endlini, waphuma. Ne;o6a umzanyana yena usuke embelwe ngeli lange noku6elethwa ngalo.

Mawele Tingane Netiningi, Tilwe~e.

60. Kutala :ne.wele akutange kuthokotise munu.

Umunu usale sethula nje me esuke esemconjile. ngo6a engasenakweja lutsho.

Kutala mawele kuya ngetihlofo te6anu. Uma

7

21. akhwenu, noma emtini la wenjele hona etalwa, nawe uyowatale. Kant! futshi uwena nowamemayo kokutshi watale.

Akufwanele kutshi ma ufiqa umunu etele e..mawele ufike umhleke, noma usho uphumesele utshi "We! ~ate wa.hlupheka lomunu! Utokwejenjani Marne! Mine angiwafuni neze amawele!" Ungalokotshi, nje, uyisho ino nenjenealeyo! Utowatala wena ngoso.

Sifumbu ungasihleki, utositala wene ngoso. Sish&ywa(inkawu) ungasihleki, utositale wena ngoso. Sishosha ungasihleki, utositalo wena ngoso. Lichije unga lihleki utilitshola kwaho ngoso. Nom& yirniphi umunu nonesic! ungamhleki utomtale umgona wena ngoso. ~a singatalwangA u wena sici nosihlekileyo, sitotalwa unanaho.

;:~ra ucona tino netiyi tici ku6anu, ungake 22. uhleke. Thule du, ma utshnnja kuhuluma ngato, 6onge..

Um6ongdle lowo nowemu kelisiwe. U6onge umda11 nodala e6e.nu netino toh8. Ungalokotshi u6onakalise umoya ~ekuchwephesha. Ma wejenjalo uyatilimata.

Kuhone e6anu na6atal& tilwene, ngingasasho tilima netigxaza amatshe. Ngisho tilwene.

Nomumwe umunu utala ingane nefuphi. Itshi noma isinjala i6e fuphi ihawule emajolweni ku6anu. Lihenja 116e lihulu, li6e nencegela. I6e nesiphongo nesihulu. I6e netingalo netinkulu kanye netitsho. Inya thel e nge6an·wanwa.

Ume. ke umunu ·eyihleka ino nenjalo, naye uyotala yona. Njengaxakekile Ubatha noweyenjele k\ili!tshiloli Q.ele. Wahleka Nomusa Mkhungo stele ingane

23. neyisishaywa. Eyiphethe eyinqelisa. Wemhleka wamhleka Wamhleka! Etshi, ".Au! yimuku yani le noyitelayo mame! Nalemuku i6uye 16e hlophe! Au! Mina ngiwuwena ngingat1joja nonomunu. bwuwu6ulali yini uhlola lo uwulahle! Au Suka! Ute udlale ngel16elo laho


8.

SE:H. 473· X13 I 2 7

unqeli se uhlolo lone.!" We.mhleka! We.~nhlc!':a! 'B~Ti nomo1. Ecomile. U

Utshe ~tshetshe, wayegoye. Kwekumlungela. Walo6olwa, wagqagqa Wafika nakemtini wasitshatsha kahle nje yena sisu wesitshi khanku. Wate wa6eletsha.

Kutshe ngelilanga lahe wa6ambwa y16afet1 wa6eletshe kahle kahulu, kenti uyat16ula. Ba6e letsha tingene netinatshu. Kwa tshi timuku leto

. \

nayeLloka ~ feti ngeto yens ke watshola tetinathu. Xwatshi 24. neti6ill ta6~ .• Yi6af.Wana nemwe ya6a yinombatana. Le

yenombatana ya6a neng&lo nenamathele etimbambweni yahlan~ana nenyarna yate yahewule la enjololwaneni. Yase igo6o. ke, yanc.matsbel& edesi kwel16els, nesandle sanamathela edas1 kwel16ele lesinxele. Lengelo kwaku eyesiphonso.

Ncnrr.e ingalo yahululeka nje, ayate yenamathela yona •.

Nomusa ~butho, eseyinombi, waye nesini neyulu. Ehleka lite. KwatGhi ngenclumwe lusuku watshi eyamba nenanamwe ame.nombntena, 6eyu kotshota ehlatshini lakemthavuna, 6ehlangana nofwane, nje, eyisishaywa. Tinyw~le tehe tihlophe, net1yophe tahe tihlophe. Ebinqe 11 beshwana, eli l;>inqele hlemwe. Li~rombe 1 i phekuka nj e, kweda 6ungane nje, ke, enja6eni yekubinqe.

Manje, lofwanyana weta, wets, wa.te weE a 25. keduze nalemanomba tana. Naye we~a n~emahlonyana,

e j inga kokut shi amenombe tana amumi selani. Nalamenombe.tana e6ukeka ethwele amehlo, eyem1'a nenombe tt~ns neyil igqengi , nayo enr;aye.ti.

Monje, naye u6enGDt1 kokutshi utoyamba ayambe a6a sehlangana nemenombatano na tomumis& endeleni. Ukuthi woyati, wuyeyctilungisc abinqe kahle. ~anje, ke, abinqilc na kahle. Kanti yimhle etohlangane nemethatha! Yemajo~a! VJo.hlupheka urwono.

Menje, useticaf:onge neno nayiyona, kokutshi yena afwani nonetirawe tin3e.ne. Yens um6ale wahe awuve umnyame njenge6enu. l'Jeochlo nhe ev8 e f7.rana nemehlo

,e6anu. Netinywele tahe atif~ani netinywele te6anu. Leno yamenyelise. Wesonjela esenyonyile. Yam6uka, ke,

26. inombatena. Waqala ~ayithunuka isini Nomusa. wakhunkutheka, rnanje. Ithe yedlulo. ingane '\Vayesehala. tinyembe ti Nomus&. Wey16ite ingene. Wahomba kubinqa kwayo etshi, "6a6a, utshi ufihleni ma ubinqe kanje? .Awubeke! Neno yaho ihlophe!" li.hleke Nomuse! Atshi, "J ... u: 6andl&! Ngane, Ungowa6ani? Unjani y1tlo um6ala wahe? Nyoko uhlophe yini? Tinywele leti wewukaje utishisa etiko yini mame'? '!.Ahleke, Ahleke, ate


28.

29.

SER.473 1\13/27

atichamele. A6uye atshi Au! Nkosi! Nanko uhlola! Kojwa utshi uyisilwano aini ~a unje mama?"

Yate yahela in~ane ayiphetshe ngenomo

eyiqophe..

Amanombatana n6e esa~khute akate awanaka nekuwanaka.

Kweyambe k~r~yamba li soka. lahe latshi aye kogoye. Nempela wastfuna sijwa6a wabinqa ~eye kogoya. WaloCol'?.'~ wagqegqa. Wemitshtt kahle nje. 'Natshi mhle

e6eletshayo we tala sishaywa. SafW€:nfl nasona. leso nayettihlekile. Sefwa.na nqwe. Kwashe amedi eli~ujwini ku!lomusa. Yaphela nya isini. We.kha mise

rnanje.

Tasho talukwati tatshi "lileka phele

Mambuthwen1. Ne.yo isini yHho nowaviqela kumdali we6anu. Usekusonjetele ejute. Uto loku uhloka kahle nje ugonile. Sesija6ukela une.nomunu lo no wamganyo, umunu we:·lkhung"!Je ni. tene engesiyo ihleka6aye ni. Wena ~1yakuEongela!"

K-:,va6a 6ul1lun~u kuNomusa :<wa6e sengethi

6eyamhloka. Kanti 6ayamenane. Yahula isiva yahe yesishaywa. Waphinda

wehulelwa. watela isive futshi ya6a yisisheywa nayo. Wa.;;>hinje. futshi watale. isiva. Nayo ye.Ga yisisha. ywa futshi.

ake ni6one nje lusidi nol~ehle la lofati

weMkbungweni. lip;u~u ling8ka, ufika emtini, uhulelwa. wetshembe nawe utshi uto tala manje u6e SA utela ino

nexake a£anu nje.

Kutshi noma ~Gone Eonanga yenu uEe sewujings nje kokutshi uto6ehombisa kanjani in3ane yoho.

't.'eph inja wa;Ti thola nernwe i:!lgane, ~reEa

yinomba tan a. Ya6a vihle yini pho! Ya fwane nevi se. Yona Yt16a yl munu, n,i e, njen;ena6am'We f;anu. Ayate ya6a

nasiqi. ·,vaphin,ja fut~hi wahulelwa. V:atala inombi

futshi. 1afwena neyise navo. Ya6e yihle impela. kyate

ya6a nasiqi, ayete ya6a nesilungulela. Kwa6a ku,je neku,ja6ula kuNomu sa., kwa6a

sengatshi isini knyena ivaphela roanje. Ihlitiyo yahe

yahlela inesatelo • . 'Waphinja wetsbola nemwe ingane futshi. Nayo

ya6e yinombi. Yefwana neyisa. Ya6a yihle ayate ya6a

nasiqi. Wa~resema kutala.

Tahula tin?:ene tahe. .A.manombetana agana ohe. Enja kahle ~blala k&hle kahulu emitini yawo Nemajoja cwo awaphatsha kahle kahulu. .b.lala nawo


30.

31.

10.

SER.473 ,\13/27 /0 a.gqwalisa 1mit1 yawa, kajwe atange a.titale tishmva.

NeEafwsne ne6a E~tula (a(atsha tshu. 6a6a netimila netihle. 6atiphateha kehls. 6a5enwa yitinambi te6cnu na6ahulu. 6atal~ tingene nje netihle. Ayate ya6a hana ingane nc;.yefu ta yi so yef.e si shey;~P .•

Lena yaEa yinca6u nje, kwa~a k~lu6ala kakutshi lena yayicanje kukhathata Namuse. I~eje lsini yahe le neyayeja a6e yihleka6ayen1~ Uyene yej~e nowegona ina nembi. .ti.6afati na6agane tingc.ne tahe, 6ona 6agana tingane netihle. Naye me e6ana tingane te6cnanabe, waye6ona titible nje. Kwa6n uyena yejwa noEona eyaho ingene, newu;rise wetingann, iyi munu nonesiqi.

Coseleni yene weyefiqe ufeti etele amawele. WAtshi, "Au! Wat~ wa hlupheka lofati, mi~a ngeke ngithande ku tala tingane netininG1 lar1.~E1 linye. .r,an,je utakwejenjani ?"

'l.'E.yemje6ukela. Lt:ihO, ke wayengasho kol<:utshi u:mmhlcka. Kanti akwejiwa njal_o. A6a6atwa ama.wele. natshan,)e: kuhulumH ngawo, uye at~hi mahle~ lowa nawatshalileyo.

Umunu .h.m6ongele

Wacoma lisoka lahe, ke, "iia6uye welala wayogana nomumwe umunu. Waganu ~1piyakhe Danca.

Uthe mhl~ efeletshe wareJetsha tingane netinathu. Kwevakalaceje, A6anu 6a6a6eta,

Lisoka lehe nayeliyekile laseliconywe uHluphekile Khoza. Lenja6a yekutshi CoseJeni utele tingane netinuthu ivakele, lisoka lela lincumisile. Lincumelene nahluphekile. Saliva coje selija6uka 116uta ku Rluphekile litshi "Au! Coseleni utele tingene netinutbu? Werlelani yena ~piynkhe koku6e afike ayi6eke ingane, kuse a6eke nemwe, kuse a6eke nemwe .. i"

Wayesemfunj1sa ke El~phekile etshi, cha, ungasho njala. ':.ena rnu6ongele -utshi, .,·aete wesi ta'..<:ala coseleni watshola a6anu nn6!tning1 le.nga limwe. Lenja6a ayitshenje kunambitshwe. Akusiko kokutshi k~a sa waEeka nemwe kwasa wa6eka nemwe. Wa6eka ihlamvu :ra6a yimwe. Yona 1 ~eyo hlamvu kwaba e"e1 ur.looo. ~raphmno. abunu ""labat..,atnu.

61 • .Amawele anesizukulu. U::ie ekhwenu eke etalwa,

nawe uyawatala. Uma ungawatalanga, unwanaho uyowatala. Uma 32. engatalwa ekhwenu, kojwA etalwa emt1ni waha, nawe

uyowatala. Uma ungawatalanga, unanaho uyowe.tala. fJrna kungenjelo, ke, engatalwa ekhwenu, en

gatalwe nnkemtini waho, ura~atala ma wawahleka, etelwe yinomumwe umunu.

8i11mn ~e, naso s1nolufuto. Ma take tatalwa, tiyophinja titalwe kanti futshi kuyece6ukeka nje ti6e


SER. 473• 11. I f

sona eluhlo6wen1 nolutshile.

Tilima netenjaYo, etokuhlekwa. Ma umunu e6ona silima sekutalwa noma esekulimala, a6e sehlekisa ngaso ngo6a sona silimele, yena emuhle, usuke etimemela lishwa. Kunesimwe sihatshi kulimala umunu ekhwa6o, kwedele koku6a atshole . kuhleka eduze yean ekwati kuhleka ti11ma. Me. kutshanja, ke kumlinje ate agane esitale silima.

Ngako, ke umunu ahlel<:we. Li tshi livi lena-33. 6ajala, "Li tshetsha nokemsemo limu6eke en~rango 11 tshatshe

nokenyango 11mu6eke emsamo. (2) Ungasho kokutshi upheka endlunkulu, upbethele; Ngomuso uto6ulewa (3) Sifumbu sa6ona qhaqhazela. (Loko kusho kokutshi wena awunasiq1. Uhleka sifumbu. Kojwa umunu nowajale sifumbu angakulimate nawe u6e nelijumoi. 6akuhleke na6amwe). (4} U6ona mine. nje ngi6ona wena. (Ngesihatshi uhleka silima, wena utshi uhlekisa ngaso nje usita a6anu ukoze 6aku6one kahle, 6ayakujela. Uma se6e6ojwa 6ehleka wena. 6ekuhleka 6ulima 6aho uku6a utishaye sihlakaniphi neseklule umwedi we6enu. Kanti umwedi engaphinja akuphenjule nawe akwede inkamba 6ey16uta. (5) Lilumbo liya kaje (Kunesimwe sihatsbi noma umhlekile

umunu, rioma futshi etalwa kini mawele, uve ungehl elwe yilutsho wena. Kutshi tingane taho tehlelwa yisona saho, tijeze ngaso)

63. 34. Mawele, noma yitingane netitalwa ti6e tinathu,

35·

noma yitilima, ati6ulawa Tiyayekwa nje tihule. Anim6oni yini Mpande wasenutimba wamchacha?

Ani6on1 yini Shake engatange am6ulale nje. Ani6on1 yini esimwini ma ichumile 16a netiwumba (Si;rumba yimbila nohula ceje kutshi esihundleni soku6a uncashele sihwe6u, ungasincasheli uphume sibwe6u nesimumethe ino nemnyama, nenjengemsidi. Imuphu, nje, nemnyama) Kutshiwe iqhumile ke l_eyo simu ma inesiyumba.

Naku6anu ke, ma 6echumile 6a6a netilima tahona. Silima sitala na6ahle a6anu la6a. Ungeke uyeke kugana silima me sikweshela. Ungasigana nje. Uyotala na6ahle a6anu la6a na6evileyo. Umenjo awu6anekwa. Ungeke usho kokutshi ma ugane umunu nomuhle nongenasiqi, uyo6e ugane kahle. Kunesimwe

• sikhathi utokuhlupha me engakuhluphanga, uhlushwe yikungat-eli. Me utalile, kunesimwe sikhathi tingane takho tingevi.

Kanti nesilima., nje, sigane makutwenele. Uyoblala kahle. Awulwati lubambo lwaho. Lwatiwa yimadloti aho ojwa.

64. A6ana na6anesin1 kahulu y16anu 6eaifatana.

Y16ona futshi na6ambi. 6ayabinqa. Me umunu we sifatana


36·

37.

38.

12.

SER. 473· ;<;t 3 J 2 7 eseconje kukweda silime nekuhlekisa ngewe, angakukhiphe inyumbatana, ekhathi kwe6anu

Me kutalwa sici ehaye, ke, kuye kubekiswe kunina yena notalayo. Ku6onekale kokuthi sono sikuyena. Me kubekwa emuva empilweni yehe kuye ku 6onakale kokutshi kuh ona laha ahlekisa hone ngemunu nonesiqi. Ku6e sekusolwa yena ke kuthiwe uyavuna.

Nomumwe athi elungile, engatange ahleka munu kuyiloku atalwa, athi uyatala, atale ino nexaka kweda. Kanti ke kuloko, akusiso sono saha naye. S16usiso. Usi-6usiswa yina6akas1.

Uyati nawe kwekutshi ino nahlala ihlakWa, ayihawukelwa munu. Nethakathi anga6e wona uthi wahe e6ulala sillma.

Me u6utiphethe kahla, kepha utale sillma, usuke u6usisiwe. Noma uneneho elime.le nje enijala elimala emjela, nje, evelelwa yisiqi, yit1nja6a te6athakath1 noma yingoti yini, usuke u6usisiwe. Ngo6a akuho thakathi notokona uthi wahe a6ulale sifumbu. Uto sedan! sifumbu, loku sifumbu sesatifela nje? Uthakathi ufuna ku6ulala a6anu na6ahle na6ayiti ngqa6avu ••

Me uwumtali we6anu, lidloti laho likubekile, uyeqhanyukalwa yisiqi endlini yaho. Mhlaumbe unanaho alimale ngendlela nethile a6e yisifumbu. Lowo nwanwa kunesimwe sikhathi ote aphuziawe lu6isi. Atale netiningi tisiva leti netinombi.

Kunasimwa sikhathi andale eyosini. A6e yiyosikati. Akhombe nganokekhathi umunwe. Kuthi la6a na6a6emhleka 6ahlupheke 6ona amitini ya6o.

Njengo6a ligama llaho lithi, "Intlupheko kuqala, Uku6usa ngemuva. Nocala ngekuhlekwa uyena nogqina ngeku6usa. Nocala ngekuhleka uyena no gqlna ngekuhlupheka naye ahlekise 6anu ngekuhlupheka kwahe. Avune loko nakuhlwanyelayl.

65. Kuca6angelwe kokuthi lokutala nokunje, umunu

uyaku gwegwa. Ukumema ngo6a asuke ahleke umunu nonako. 66.

Ufatl ute aphume eti61ni asinje kande ahlangane ne6anu. Ma esesindile ke, 6ayangena a6alisa. nengene i6elethwe, icale 16elethiswe inombatanyana, nje, kwedelwe rna kuphole 1ya6a. Kuye ngekuya nje, ingane ita inqwale tandla, unina a6e a6aphekela nje 6anu 6esilisa ehaya.

Kutshi ma kuke kwedeka koku6a ayambe umdlezane aye kunomumwe u muti, a6e sethi ma esephuma athathe unotha wahona awugqo6e esiphongweni sahe, awuthi shwe!


SER. 473· k13J27 J3 Edele koku 6a ingane ingakhazeki yethuke ukuthi u6ekade eye ngapbi. Noma engene elawini useyapbuma usegqo6a unotha wabona njalo.

Uma eye esimwini usefike eklazisela tinanga 39· ngeli6ele yibona tingeke tethuke tithi kade tiyambwa

umdlezane. 67.

Noma em6ona umyeni wahe, emphekela a6anamathelani. Manje, usemuhle ufati ewumdlezane! Ekade efuthwe ngekudla lobe lisonta! Usethanjeka~

Injoda yahe, im6uka imwayitele ku6e sengathi ingalala naye. Yona itolipho sa ligama, njengesiva yeshela. Ithi yeyi, Mas16an16an1, wota ngitoca6ula, wamu hle kanga6a wediwa yini kojwa!

A6e sephendula naye eqha6a ethi "suka! Muse kudlala ngami!" Amdlalise ma kungekho munu ate amhwapbulute! Athethe umdezane athi, "Yiyi! Ngitokushaya! Muse kudlala ngami.

Uyati ke nawe kokuthi ma ihlitiyo yabo imnandi inethemba nelihle, uye u6onakale nake6u sweni. Naye ke mdlezane uyaohacha! Ediwa yikweja6ulela ingane yahe!

40. Umyeni ate a6e nesikhwele nje 6o e6ona engasa-litholi leliyalungelo na6ekade enalo esakhulelwe ufati wehe. Kuthi noma e6esathi utomsilela gwayi, kuhale ingane. Alahle kasi athathe ingane.

Kojwa, ke, nempela, injoda yiftle. Umunu uyayithanda injoda yahe ngehlitiyo yohe yahe! Ute adele uyise nenina aye kogana injoda. Ayithande kahulu! Nayo imthande kahulu. Ku6e sekuthi ekhathi kwa6o, kuchamuke ingane • Ligugu lemagugu nama611i. Umunu nongatange a6e nayo ingane, ati lutho!

Luthando umunu utalwa nalo, n~o6a utalwa ngalo, udalwa ngalo. ~ngati kokuthi ngingalufwanisa

nani luthando. Luthando luyino nengafwani nanj kojwa luhona

ku6anu. Lweda umunu adele nomunwe tine. 41. Umunu angalala ekhathi kwanema6111,

AVuke ngeluvivi lwekuse. Luthando Luyedlulana. Lulojwa luthando lwe6ungene; Nothanda ngalo uyihlo nenyoko; Lulojwa luthanoo lwekutalana; Nothanda ngalo tingane tekhwenu netihlo6o. Lulojwa luthando nolukufiqa emwini; Lukwede uthande ingane yomunu. Uyithando unge~ihlo6o nayo.


14.

SER.473•

Uyithande yaliwa uyihlo nonyoko. Uyithande ku6e kuncane live, Weswele kokuthi utokwedenjani. Uma kuqhamuka umunu ekukhuta, Umzonde, kuthi yilwa naye.

}(13 /27

Loluthando lu6eketela sikhathi nesihulu, Kute kuphelele 111o6olo. Loluthando yilona nolwaha 1mit1, Yilona nolungena indoda nofati. Loluthando yilona noludala ingane Luyede ithandeke neku6anu. Lwede unina ayondle unyaka wohe, Uyise azule eyifunela mahambi

42. Luthando lwempela alunakwahlukaniswa. Yikufa kojwa nokuthatha nomumwe ku

Shiye Nomumwe. Ningamangali Nina me nginele ngiphathe

inda6a yengane qede ng16e sengiphatha inda6a yeluthando. Ayehlukaniswa lenja6a ngo6a iyayambisana.

Uyamba, nje, awati kokuthi wokwenjela ku6ani. Uyamba nje, uyomangala nje sewu6ona amehlwana nama6111 etelwe uwena nenjoda yaho.

Umunu esenengane, uke alale noninatala endlini, 6ebekisana lusana lute luhlakaniphe. Ufati eti6ula, uthanda kugadwa. Kuhona 1ngot1 yekungcinya ingane emakhaleni ngeli6ele. Ngo6a li6ele (ma6ele) ligwansile. Ingane inqela inqele, ate ajunywe yi6uthongo unina, aliyeke 116ele. Manje ke, seyesuthi

43. ingane. Awaseho amendla eku6a igudluke ingane eli6elen1. Nenina ulele uliyekile manje. Kuhona ingoti yeku6a ingane invalwe y1116ele amehala ife.

Ngakoke umshakazi ulala neninatala amgade amfundise kokuthi kwediwa njani.

Noma ikhala e6usuku, kufwanele 6avuke 6o6o6111 6ayiboje, 6ayiphuzise.

Nakemwini 6ayigeze 6ay1gqo6e 6ay1cho6e netinwala, ite igcwale tandla.

Umshakazi noma eye kothota ayishiye kuninatala, asale e:riphu zisa amasi, agijime asheshe a6uyeatonqelisa ingane.

Ngako ke n1ya6ona kokuthi unyeni yena sinqane sikhathi seku6a a6one ligugu leli lahe, ngo6a nalo liyatatazela, londle ligugu la6o (ingane).

44. Futhi akufuneki koku6a 6alale ndawonye, ngo6a kutosuke kuvuke inyame, kuthi a6ethendane, kenti ingane ayifuni kunuku6etwa.

Futhi yimahloni ku6ana ma ufati enengene aloku


15.

SEB.473· /{13)27 ecumbazwa yinjoda yahe.

Yens ufati kufwanele koku6a afwane njengo6a ayenjalo ngesibathi esamwesbela.

Ufwena, ke, yena ayati yohe lemithetho. Yena weti kokuthi ufati wabe uyamthande! Futhi usemtalele ingane. Muhle lofati sengati angamgona amca6ule amtshele kokuthi umthanda ka61 futhi usemsizile wamtalela umunu.

Ithi ingane rna seyigqwele tandla, ke, mahoti ayambe aye kolala nayo kwakhe. Kojwa phela utalela ekhwa6o. Asinde ceje aye elawini. Ayambe neninatala. Ufwana yena a6uyele ekhwa6o.

45. Kute kutshi, ke, rna uninatala ese6one k~hle kokutshi ufati wakwa khe usekwati kahle kulala nengane, futhi nengene esey16one kokuthi ikhula kahle, seyigqwele tandla, athuthe a6uyele kwakhe. a6uyele elawini.

Tilili ti6111. Nofati utol2la

Ufwana

esililini sahe, nefwana alale kwesahe. Noma 6ehlukene, tihlidiyo tiyatshanjana.

Ufwana a6uye esuku, ato6uka ingane yahe! 6ay16uke, 6et16uka kuyona. Mhlawumbe tindle6e ti:fwana netei.1ina, tinyawo tifwana neteyise. Mhlaumbe ingane ifwana neyise. 6ay16uke! 6ahulume ngayo. Ayilalise. 6alale! 6eqa6anga ngayo. Kunesimwe sihatshi 6ate 6apbuphe ngayo •

.Aphapbame ufwana esuku. Atshi, "hlamwelase," l~tshi Mamwelaae "Hhi!'' Atshi, "Ingane ilele?" Atshi "Ehe". ii.tshi, ".t~.ke weqe ute la!"

46. Atshi "Hha!" Angifuni! Ngitokwedani?" Atshi, "Ayi, 6o, eke ute la." Atshi, "Ayi angifuni nelite. Wonakele wena. Ung16itelan1? Awati kokutshi ngilala nengane?" Atshi, "Ayi 6o, wota la wena, Mine kanti sewangilahla yini?" Atshi, "She! Ngitoyitshela mana lemihu6a yaho. Mine. angifuni ungonise. Awati kokutsh1 1ngane 1yevakala ye6anu na6ay1manuku? Ufuna ngithukwe y16afati 6atshi injoda ngiyitshanja ka6i ngiyitshanja noma ngitele nengane seya6a umlwelwe nje!" Atshi, "Au wawuv& nga6ani loku, uyingane nje?" Atshi "A6e!

Ngiyati". 6alale. Kuse 6avuke, 6ayambe 6ede

imise6ed1 ya6o yelusuku. 6a6e 6eqa6anga ngenja6a ya6o na6e6eyibuluma esuku. 6aphakelane kudla lishone futshi. 6a6uyele endlini ya6o yekulala. 6ayi6uke ingane ya6o. 6ayi6uke 16amba 116ele ilinkofute ceje, 16uke


16. /(13/ 27 SER.4?3·

47. nina im~efunjele e116elen1. Kuye ngetisuku. Cathi 6e6ona s16e sihuphuka sandlena, senyuka ngel16ele. 6aya-6ona sesifika enomweni wenina. Iyamunya ifeka sandla enomweni wenina. Imu6uke emehlweni.

Nganolumwe lusuku 6ayi6one seyihuluma. Nganolumwe lusuku 6ay16one seyicala kullleka.

Inkulumo leya neyake yahulumwe, ayiyekiwe. Ihlala ihlele isuke imi. Kute ku6e yinyanga yesithathu. Ingane ite ithelekwe. Nemwe ite ihlale. Ihlala njalo nine amwati yise. Nengane ayi mwati yise.

I6uye isuke futshi inkulumo nganolumwe lusuku. 6alwe ku6e nje. Ate atshi ufwana nokwngqono ngitokulanjela uye kotshota, ngifike ngiku6ambe. Caxa6ane ku6e nje, engavumi umshakezi. 6e.vuke. Kuhlwe.

48. Calale. Isuke imi. Am6ite. Ale. Avuke ufwana afike angene engu6weni embathe. Ede loko nakwedayo, kojwa emphathe kahle. Avuke, Eqe ingane. Athathe sagile·sahe noma yinduku yahe ayi 6eke

1b

eluhahayini lwengane. A6e seyisusa eyiphenyeka la ihlala hone. A6uye alale.

A6e sevuka nine wengane. ageze sifu6a netingalo nema6ele nesisu, neno yahe, nematshanga, nemajolo netitsho netinyawo. Esule atshi du. A6uye alale. Luvalo lutshi baku, baku, baku!

Ingane ilele 16olile. Ayiyati lemikhu6a. Kanti ke, useyecile yise. Uyayicinisa. Wedela koku6a ihule kahle seyioinile. Utshetho lowo. Ingane iyeciwa. Uengeciwanga iyephuza kuyamba. Noma

49. seyiwncejile umwaka ingeciwanga, ngeke isheshe ihlakeniphe ingeoiwanga. Ingane iya dings kweciwa uyise. Kwngesiko kokutshi uto6e esehlala elala nenina tohe tisuku. Kojwa adele tihalo. Tikhalo tehlidiyo tiyayikhaza impilo yengane.

Uma ihlidiyo ihleti inelunondo, ingane akuyiphathi kahle nog6a inqela 116ele lenina.

ingane. li6ele,

Uma umunu ethukuthele akufwanele ayinqelise Kufwanele axole kucala. A6e.sel1phungula

ku6e yihona ayixhuma ingane. Kufwanele ma nihuluma neyise wengane, naye

e6eka sikhalo sabe, kuyiloku ekugqina u~gakatali, nempela eoinisile unanomunu, ethanda uku6e ake aku6onge eduze, e6onga uku6a umsitile, wamwedela ligama e6andla, naye eto6e uyise wemunu e~e nekucamba umunu ligama.

50. Lesihalo siyevakala egazini lemunu. Sifwanele siphenjulwe y16anu na6a 6111 na6atenayo. 6enengene nevileyo. 6ey16ona iphilile. tceje


51.

52.

17.

SER.473 tinyanga netinathu. Ma se6eyec11e ke, iya hlakanipha, ngo6a neEo 6oyise nenins 6ayehlakanipha.

Kunjengenombate.na, nje, ma isuke 1ngakacomi, 1suke indwe 6ile. Ay1katat1 similo sayo. Ayati noma iyotiphethe kanjani me seyicomile.

Ayati noma yokwehlulwa yikulala nenjoda w~la yacoma, ngo6a iyocoma ngenelimwe lilanga. Ku6e yimahloni, ke, neku6anu 1nomb1 ihlele ite 16e njele ingaoomi. Ithi isuka 16e icome. yeda amanyala yehlulwa yikulala.

Iyasuka lapho Ithatha

unanomunu, imfaka eqaleni. Ivulele tomo teyise. I6enga liqala: Injetone tinja6a tekwehluleka yikulala.

Kuyefwana ke nakumshakazi rna e6elethe. Usengozini neyulu. Ngo6a uyamba, nje, akatati noma utotiphatha kanjani.

Akuyi ngekucina kwemehlo nenomo lo, inja6a ikekutiphatsheni kwemunu enemunu wehe.

Akuyi ngekuthi uye6aleke ~ngeku6oni. Ngo6& nganelim?.'e 111&nge. uyote aku6one. Ngeke umunu umtshanja um6alekele tohe tisuku. Udinga ufunje tohe tindlela. Ufunje nendlela yekum6alekela. Ufunje nendlele yekumvika ngekumti6a. Ufunje nendlela yeku6a ulale naye nivumelene kahle. Ufunje nendlela yeku6a ma eku6bmbe n3eyeni ekuphoqe, umvike, ungemithi.

lt6anu a6afwani kEsi kwelilanga laha. Kuhona a6anu na6at1 liqhilo neliqale. 6e6afwane na6as1tshanja ka61 sifatana!

Kuhona a6enu Tilwane!

Timbwa: Umunu nonele am6one nje umunu wahe, atshanje kumudle ekhathi. Amgwabute sengathi utokwemuka.

Uma wehlelwe uhlola, ke, wewela esandleni senjoda rienjalo, juluke, nombi yemunu. Otose6eda uvikela ligama lemuti wakweho (ingane, nawe}.

Ufeti uneme~dla ekuwaha umuti wahe, ede injoda yahe 16e umnumzene, ihlonipheke naku6anu.

Yiyona leyo nja6a neyeda amajoda aganwe. Injoda nenga ganwe, ayihlakaniphi, ngo6a ayibi nasitshudi.

Uwena ke noyisitshudi so~numzane waho. Ngako, ke, kuble umweluleke kahle. Ungamtshethi si

futhi ungamvimeti. 53· Wena wephume ekhwenu uyaliwe yi6afat1.

6akuyala ngato tohe tino. Uyati kehle kokuthi wenjile la. Muse ke ukutihle6a, uhle6e yihlo Kutshiwe inombi yaSi6ani6ani yehlulekile.


54.

55·

56.

18. }\13 /27 SER.473 Ma uwumshaka~i utekiwe watala, usumjola. Usumfunjile nenyeni waho. Wati kahle ohe amasu okumngena.

Yeti kokuthi u6elethe, nje, Umuhle uya6a6a. Me wale ut~ku6ambe akuphoqe. Ma ekuphoqile, funja tindlela tP-ku mvike. Ngo6a nganolumwe lusuku rna e6ona kokuthi uyala lJtokuphekezele uye kotshota. Afike ehlathini eku6ambe.

Awubekeke, ungasenakuhala, u6embwe unyeni waho. roa kunjalo, mutshele, nje, umthambele, uthi kuye, she, Gambushe, angali, 6engi6on& ingane isenqane.

Utosho naye atshi, ayi ng1tokweda kehle nje nami, ngeke ngilimate.

r1Iusa, ke, kumet shwalela amehl o. Muse fut shi kushaywa yiluvalo. Cunga s16ind1. ngeluhlangothi. U6ophe uthi ngqi. emathangeni.

Uthambe. Clale Umkhombe

Nome usuvukile, ungamethwale11 amehlo. Thule, nje, ugeze kahle utimba waho, ubince. nigojuke umuphe kudla kahle nje, ungamcasukeli. Kuhlwe. ~iye kolala.

Ni6uke ingane niceje. Niyi dlalise. Ilale uyilalise. U6uye uze kuye manje.

Injoda, umunu uhuluma nayo esuku •. Amehlo esemane. Futhi seku ngese6anek1we nengelubaqa.

Uyingenele, nje, ngelisu nelihle. nangemoya nomuhle kahulu. Uthi kuye, "Ngane yekhwethu, uyati ngiyekuthanda, neikuthanda kahulu. Yiyo leno neyeda koku6e ngite laha ngitokugene. Ngiyeja6ula futshi ngo6e ngagana wena ngikutshanja ~engska.

Ngoku, ke, si6us1siwe n~o6a ses1yi6enu. Sesitele Nomabikili. Nami sengotshi noma ngihulumn ngawe, ngihulume ngayise waNomabikili. Uyam6ona Nomabikili, lo,·emuhle?" AvumeU6e sewuthi, Au! impela sesiy16anu. Nami sengiwufat~ leba ehaye.

Uya6ona, ke, Mfowethu, ingane yethu ihule kahle. iyasinda. Ayi nasici. Yithina, ke, nesingay16angela koku6a i6e lula, yephute nekuyanba,

nekuhlala, i6e yisinyefu. Cathi a6afati mhla 6engiyale, 6athi,

umunu ma etele alali ne njode njalo. Ume kwehlakala injoda imkhumbule kehulu, ingacela, nje, 6alale, kepha uyavuka kuyo uya geza a~ede engakayigoni ingane, ka nti kade egone injoda.

Kufwanele siyondle, ke, ingane yethu


57.

58.

SER.473 mnge.nami. ihlale. nemwe.

19.

/13/27 L~ute ingangenwa ukhuhlane. Isheshe

Isheshe 1me. Isheshe iyambe. Sithole

Uthini ke wena mnganami?" Au! Utofiqa kokuthi umunu wasilisa uva kahle. Me umtshela kahle uva kahle kahulu. Ngisho noyisidlwangudlwangu uva kahle ma umtshela kahle. Yiko loku nokweda a6anu 6e6eke liqala kumunu wes1fatena me ecindetole ingane noma emithele ingene inqane.

I.ltvaJo futhi luFi ka61. ~munu me eshadile e6elethe, aku6anekwa kokuthi wedani nendode yahe esuku. Kukhuluma in~ane.

Na6amwe 6ayeca ingane inqane. Ne6amwe 6ayeoa iceje tinyanga netinathu. Ma se6eyec1le a6a6uye 6ete ku6anu 6ato6atshela kokuthi Namhlanje kajc seca ingane.

Yi6unuku, ke, ino neyeda. ingane inga6ukeki kahle. Niysti ke, kokutshi yohe leno nengiyihuluma laha, ngihuluma ino neyayediwa endulo. Lngihulumi intlonipho yenu ninantsha esenati 1nqwod1. thine inqwadi yethu yikuveteluleko ngo6a 1Nyath1 i6utwa kwa6ekembili.

6unuku yilo6u. Indoda me ulele neyo, neds 6unuku 6ojwa. Uthetho we6anu, ke, in~lu yiffiwe la kulala injoda nefati. Yehlukeniswe yitilili. Injoda inemabuho ayo, nefWati unemahuho abe. Nenjoda inetiLgu6o tayo, nefat1 unetingu6o tahe. Injoda yendlul~ 16eke tine tayo tekulala ngendlela netshanja ku6eka ngayo esililini sayo. Netinjuku tayo nemabeshu vyo. Rayo yohe ino yayo. Netigiciki tayo tihlala esililini semejoda.. Nemunu weli6andla me engena uhlale esilini semajoda. Esigcikini.

Nefati unesilili sahe. T1ngu6o tahe tekulala netekugcoka netinotohe tahe ut16eka esililini sahe ngendlela netshanje ku6eka ngayo.

Titsha nemabojwe kuhlala emseleni emsamo. rrmunu wesifatanb ma engena uhlala

esililini se6afati. Anikwe sicamba. Netingene tihlala esililini se6afatt.

Ma kulalwa, ke, ngemvelo, a6anu 6ayimanono. Injoda ilala yojwa. Ufati ulala yejwa. Netingane tati loko. Kokutshi 6a6a ulala lahaya, mana alale lahayana. Kanti esuku, me sekulele tohe tingane 6aya6itana, nje, na6o. Kojwa rna se6ekususile loko

no6eku6ahluphile, ku6e yilowo acuyele esililini sahe.

/9

Ku6a yihonu elala 6uthongo, ke, esesil111n1 sahenoma kungena umunu enyango afiqe kungeho 5unuku 6okufiqa injoda


59·

60.

61.

20.

SER.473 ivuka esililini se6efat1, noma ufati evuka esililini semajoda.

6unuku, ke, y1lo6u, me utele, ukaje 1llale nenjode, geza ungake6uyeli enganeni. Upbaqule. U6uye ulale. Ngeke 16e nelutbo ingane. Ngo6a uyati ingane uyi6eke ematsbangeni abo. Uma, ke, nenjoda kade idlalela emathangeni abo, geza, ugeze 6obe 6unuku 6enjoda etimbeni ~abo. Ugeze ute uxube. Ngoba uyohobl~a. uyisinise, uyisinise, ingane, u6e se uyioa6ula. Iva 1ngane kokuthi uyioa6ula ngenomo nokaje uoe6ula ngawo yise. U6one seyi swama ingane. I6e lula.

Ingane itbanria kufihlelwa yohe muhu6a neyediwayo. Ngo6a yona ikuthande ngayo yobe ihlitiyo yayo. Nawe, ke, ilinje koku6a uy16onise kokutsbi unake yona kune6o 6ohe, ite ihule.

Yikugeza kuphela. Me ungahumbula kugeza ungakayi engen~ni uyo6e uwufati ngempela.

Simo semuti ~ato sah1w& uwena fati. Sitshudi senjcda yEho seciwa u~ena.

Luv·alo luyingoti. Unge6e uyotbi me

unengene nenqane, u61twe unyeni wabo, uye kuye uneluvalo. Utokwedeka keE1 ke61. Utoth1 uyalale, kwehlele lithonsi, wemithele ingene.

Ake ubeke, ke, ~hlaumbe eke sithi injode yaho iku61te inyange iyinye, yathi yona seyifuna kweoa ingene rr.anje. TJ6e uye.the, iku oinjetele ngekuthi nempele ma yeciwe ingane inenyangs yimwe.

Manje, keJ rna ungequngi si~inji, ucwenge kehle ekhenja lebo, wati ngekushesbe kokutsh1 umunu eblo6onga uya 6ophe athi ngqi. ~oa6ange n~ekuthi ~a

unge6ophanga ku tok~ehlela lithonsi wemtthe ngo6a umadi, unga6a yini?

Inyanga yimwe utele. ifuna k~eoiwe ingane.

Injoda yabo itshi

Uhlola lowo! unga6okwetshwala amehlo. ngekukhute.

Ma wehlelwa uhlola Thamba. uowenge. Ugqine

Ma uvike kable, ewate walalP-la t16on~o tenjoda ikutsbela kokutshi ikutshenja ka6i, une;eke

wemith.e. ake ubeke nj~, ingane inemjange itelwe.

u6e sewuyemitha wena. Seku zotbiw& u6ulaln lengane

noyiteleyo, ngo6e wewungetangn kutotala, wewute kutolelwe, sife6e ndini, nesi 6amoa injode siyifake egolo.

~hi! ~hi! ~hi! (Cekuphimisela ngematha).


21. 1<.13/27 SER.473

Bekake, ngo6a umthu61 uyayifulala ingane. ~e unentlantla, ke, ingaf1. I6e sinyefu. Ihlale ku te kusukume lengane noyinyefutile iyambe ku6e yihona isukumayo le nenjale-.

yafa ingane, u6ulawa umthu61,

)/

Ume ike 6eyakushaya a6afati. 6ath1 yithathe wena uye kotilahlela. Nempela uyethwale uye kokumba uyingqwa6e.

62. Ngako, ke, kufwanele impela uqaphele kahulu. U6e neseluleko nesihle enjodeni yaho. Uyifunjise koku6a nibekele ingane. Gngate wethukwe y16afati.

Kulula ka61 kubulisa ingene uyeke injoda. Ngo6a ngetinyange netiy11itho6a, ingane isiyayamba. Uthi uphela umwake 16e igijima Kuthi, ke, ma injode yaho i6uha11, isifuna kukukhetshata, uyitshele uthi, she, yamba uye kumans utshele vena asuse ingane.

Ito6uka 16uke 16one kokuthi ucinisile. Kepha iyi6one ingane yayo igijima, iganga, ihuluma. iye nayo kunina 1m5ute, nje, inqokola ithi, ayi mama, susa lomunu eli6eleni. Mujala Jomunu nogange kanBaka:

enganeni yami. 116ele igule. intl&6a? Ute

63. asile emahewu.

Uyo6e sethi nina, Ayi ~~acwa, ungasho njalo Akushiwo enganeni loko. Funa 1lidu6e

Yimina nje ne6eaengeswele intla6a. Iphi ungiphathele yona kusasa. Utshele mahothi

Kuyasn k~ avuke ayose6eda mshakazi. La kufujumala lilanga a6uya. Ninetala A.huqe 1hla6a ema6eleni. J..fike unwe.nwa athi uyanqela eve ku6a6a. J~hal e Afele. h6uyele: Athi nkofu, nkofu! Aphimise Ahele. Ninahulu athi Phi! Upelepele! Nengane ithi Phi! Pepepe! Iliyeke.

I6uye ilale kuninahulu. Imenyanye unina. Inele 16one li6ele iphimise 1thi Pbi! Pepepe!

Iphuz.e mahewu idle amasi noku~la kohe. Ite ihohlwe. Nemwe imjele njelo nina i6e se:rilele kuninahulu unomphelo.

Kuhle ke loko. Ingane yaEo a6anu 6ayihloniphe. Ihule. 6ayi suse. 6ey16uyisele kuninehulu. 6a6uye ke 6ona 6atotshanjena ke, 6etedele wohe amanyala e6u.

64. nuku 6ekuts~;anjena kwaE.o. Ma U vi 1 e 116u'Tloa 6a6umbe futshi.

Kuhle loko. Sengihulu~e kahulu. Ngisu3wa yinja6a yeku6o

nana kwemdlezane e6onana newekwahe. Yinkulu,ke, inja6a yeku6onana kwa6o. Ngizamile, ke, kuyinca~Ila, ngayithatha

n3etihloko. 68.

Me ufati e6elethe yeja6ula ka61 injoda. Nge

lilanga na6angaze 6ahlole 6o6othothu ngalo, imtshele ithi au! wangisita ngane ye6anu wang1talela umunu. Ngase ngen-


66.

67.

22. SER. 473.

cen11e ng16ona uya1uta ngithi uyafa,

69.

J<13)27 22

Ingane uyay16uka eja6ule. Ithi ma seyegqwe1e tandla, naye atshi eke 6amnike ayiphathe. Mempela ake ayiphathe naye. Aydilalise, ekokomele. Nena e6ona kokuthi 6ayaxhelana nengane, eke amwesulele ngayo aye kotshota, noma aye efuleni. Me kuyinjoda nenomuaa, iyidlaliae ingane. Makuyinjoda nengenamusa 1yin1ke U;~zanyana wayo.

70. Injoda ib1ala yethemba. Noma ingaphumeaeli

1yat1 ehlidiyweni kokuthi ufati uyiphathele ingane yayo. Noma iye i6e aengathi ayinake lutho nje, inakile.

71. Imithetho 1.

-~ ~ . Ma ufati e6elethe, tihlo6o te116andla tima

enyango t16onge tithi siya6onga NanaGumede, use6ed1le kweh1uka na tidumbu, na~o ke 6atibeke1e imihuhlane.

Ufati no6elethe athu1e angaphenju11 Atigu6utele ngengu6o yahe yeku1a1a. Kuphenjule ninata1e athi, "Use6edi1e unanaGumede. Uaengita1ele injoda, na-mi sengitogana. 6ahleke. 6eh1ukane, ke •. Tib1o6o teaifatana tone tingene ehathi t16onge tingeni1e. T16one nengane.

( 2)

Me kufika umunu, noma owesilisa noma owesifatana ephethe inyamatane nembi, ufike ate6ule. A61te 111ah1e athungise1e ingane, ukute ingakhazeki.

Ma kuwnfati, enengane nese yad1a ttnyamatene netiyu1u, uye eluhabayini.

ahiphe 116ele lahe, ashaye leyo ngane ngalo E~ela yihona 1ngeke yethuke.

( 3)

Umunu ete1e u6a nelibojwe lahe yejwa, nesitsha sahe sekud1ela, nel16we lahe lekusila kuala kwahe nemadi ahe. Ahlangani ngalutho ne6anu na6amwe. Ud1a yejwa. Apheke1we. Kote kuwe 1ya6a yengane, asinje aphume ke ah1angane ne6anu.

{4) Ingane inele italwe nje, incumwe iya6a,

Yembathiswe. I6as•lwe unilo ngetuni teligoco lenina. se yithuh11elwa amasi iphutiawe. Inganqe 11 kunina.

igezwe. I6e Ma

kuyinombatana, kote kuhlambu1uke 116e1e inqele ngelilanga lesihlanu. Ufwana ote anqe1e lange lesihombisa. Ku6e sekucalwa ligula

Ma

1ntus1. Ithiwe

1ayo ke, ingane. kungasengwa ehaya, iqelelwe kunomumwe.umuti . eliguleni lengane.

Ma 1ngenakutholaka1a njawo, unina uyisilela incumbe iphuze yona.


68.

SER. 473. }(13/27

13 ( 5)

Ma ufati a6elethe, tihundla tiphaqulwa ngehle6a. .Ma sekuqundeke amehlo, 11hle6a aphume nawo ewnsakate e6wanin1.

Yena, ke, uti6utha ngengu6o yehe ahlale kasi. Angahulumi nema joda ote asinje.

Ufati uyatiphaculela tihundla tahe, ngo6a me ephaculelwa yinomumwe, uye a6e nesidena ka61. 6eye 6amwolele uhla6a nje kuphela. Kutshf la sekuswelela, athathe ingu6o yahe

asakate uhla6a wahe.

kuyena, amwale Aphacule a6eke.

yekulala aphume

A6e sefika uninatala esem6ekale amadi ekugeza utimba nashisayo. Ageze ceje embathe 1ngu6o yekulala a6uye.

Atohlala enilweni w ahe nengane. Adle, ephekelwa uninatala. Alale kasi.

Avuke kusemnysma ngoso aye kolala endleleni. Alale ngesisu abeke edasi. A6uye alale abeke ehla. Avuke a6uyele endlini aye kolala hone.

Luku kwejelwa tiseka. Ukute ti ngamhatshati wade loku, Ku6e sekusa ceje kuyambe a6anu endleleni 6atitshatshe. Yena anga6e esalumwa.

Ma utati e6elethe, akufwanele athethe. Kuhle, 69. nje, atihlalele enehlidiyo nehle. Angathethi. Njengo6a

6engikade nginitshela ngempe.tho nehle nekufwanele aphathe ngayo injoda yahe, ngisagcizelela futhi. Ngithi Unime.tala, neyise wenyeni, ma6athokote ngehlidiyo nehle yemdlezane.

Netingane kuhle atiphethe kahle. Tihlale titshokotile. Yena uyino neyulu ehaya. Tingane titshanja ekhwakhe, ngo6a kuhona ingane. Kuhle anganqishani. Atiphe kudla tingene.

Umuti awuphathe ngeluxolo. Uto6ona, ke. Ingane itophila. Ingane ayitshanji kunqela sihlungu kunina. Si6anga kuta etimbeni wengane. Ngako, ke lulaka alu funeki. Kuhle6a akufuneki. Kwe6a akufuneki. Ku6anga sihlungu nesi61 enganeni.

Simile sengane, isinqela e116eleni kunina.

70. 6usela, ne6uthakath1, ne6uxoki, nani, nani, nekesimilweni sen1na, ingane iya yinqela eli6eleni.

Ngako, ke, uthetho we6anu na6ajala, utshi, utati nonqelisayo utva nele ayambise kahle. Angakhalisi. Ukute na6akasi 6ayambise kahle ekondlani ingane, 6ayiphungele

emihuhlaneni. Nempela kunjiliciniso laku. Ngitonitshela

inja6ana:-Nsonono Ngu6o wagana Mchutshwa. Dlomo. 6atala

tingane neti6111. Wathi emithi ingane yesitshatshu,wabu

nguka Mchutshwa. Weyambe elapha.


24.

SER. 473• }(13 J 2 7

Wate wayitala ingane. Yahula yate yagijima. Yathumwa efuleni ingane seyiyinjala.

Wahlala ufati, watshi ngitoke ngimjumate. Ngeke ngicome Ngeke ngiph1nge. Ng1tolima kudla ngondle tingane namametala.

Nempela, wahlala, wahlala, wa6ona, Mefu! injoda yahe.

71. If1ka njalo lenjoda yethwele umgodla wekwela-pha vo. Ayati naye kokuthi iyeta. Seyiyisixhofungana, nje, semfunzana.

Aphume Mangu6o! Awn6one lomfunzana uta. Angawati. Aphume a ye kolanja intusi yengane emtini wemahelwane wahe la eyiqela hone intusi yengane.

Utshe ephumn elisangweni, waye 6ona lofuda utongena ehaya. Wa6uya nentusi. Uvafika, ufiqa esetshe 6o6ofiya! Au! Angene Mangu6o. Athi ntla! Memo! Uwena lo ngane yehwethu~ Sau6ona! Av~~e.

Aul Wafa yindlala umunu. "WeBejane.!" "Ma!" "Wota la". Gi, gi, gi,! Angene Bejana. "6amba leso sihukukati semi nesitalelayo usincume. Ngitophekela yihlo nangu etofela ehaya yindlala.

Eja6ule Bejana atshi ~lami 11 hanja. Athi 72. Mphekwa elami linqonjo. Atshi zincane Elami linqojo.

Ayicuthe Bejana ayibo6ose. Atshatshe t16inj1 osele yise. Mphekwa ehame matshumbu. Naye awose. 6enaZincane. Ayambe Bejana nes1tshe6e seti6inji, nemmese. Tinone! Aye kuyise.

Afike atsh1, "Sak6ona 6a6a". Avume. A6eke phansi inyama. Atshi yise, "Wota uchawule fwana wami amchawule. A6e serngaxa ehathi kwematshanga. A6ute 1mpilo. A6ute kokutshi 6ahuluphele nje 6adlan1? Atshi Au! Sidle yohe ino. Nemasi siwalanja kahulu. Man~ apheke nesithalaphishi, nemjokwe ede nesingungungu, ede nemahewu, apheke nedo-6e tabontshisi, neliphalishi. Apheke ne luphuthu ede sititinywa, Apheke nasi gwamba. Netomo, 6oBlomu naMayibovu setiyaxegisa. Titotala s1vu6e • • ·Akumbila ekonyini 6a6a. Mana Ave awatshola

Amathanga! Agqwe le>likonyi lawo wojwa. Bontshisi ugqwele 73• masaka nema6111 khulu yena wahe ungesimolo. Njalo me

ngiphuma kolusa, hulu ang161t~ ngitodla lutiti, kunesimwe sihatshi awnpheke wome siwudle".

WeBejana! Suyawadla thins amathumbu manje!" Kusho uMphekwe.!

"Ha6e! Neyi inyema yaho 6a6a!" "Qo6a phela Ndodane sidle". Aqo6e, engasenasihundla, e6ona kokutS,hi

aphela amathumbu kuMphekwa. Yise amuphe licatha lengingila nel1s16inji. Ayambe. 6awadle amathumbu, 6e.wadle, 6e.wa~le,


SER. 473• /{13 J 2 7 2)

6awaceje. 6elum1sane licatsha les16inj1 nelengingila. Zinqane athi, "Au! Bejana, usute uya kohlala

kumunu site sitshi ·asikunqishe nematshumbu nje unqenge leliqatsha les161nji se ngatshi mana ave atosipha inyame? Au! Suka! Usitshanja ka61 s161nnj1 nawe!" Athi Bejana,

74. "Hha6e! U6a6a lo, ave kuwumunu!" Atshi Zinqane, We! U6a6a waho wejwa lowo. Mine anginaye 6e6a. Wena Bejana uto6elethwa umunu a yam!.lo n~w'-'"•

Ivutshwe inyama. Aphake Mangu6o. Am6ekele licolo, nenede, neliphko. E6eka esitshe6eni. Umkhwepha awe 6ele tingane. nesifu6a necala. Yena edle unede. Ashiye liphiko ebodweni.

Aphake Masohwapha. Aphake le unYeni wahe. Athele nemhlu di esitsheni a6eke esitshe6eni aemizi. A6eke luhezo. Adle. Aphakele netingane naye ati phakele. 6adle 6asuthe.

Athi Bejana, se6esuth1, "We6a6a, Mana muble ngo6a usi hla6ela inyama njalo, sidle sesuthe". Athule nje Zinqane.

Kulalwe, kuse, kulalwe kuse njelo qe. Angate am6uta Mangu6o unyeni wahe kokuthi waye yanbeleni nokuthi

75· tiphi tomo natise6edayo eyambile eyambile. Yena, nje, amphekele kudla, amwedele umusa. Wahlala, wahlala, enyonyile Mohutsheva, wate wanq16ilika manje. Wahuluma. Wathi, "Awu! Kwa6a kuhle Mangu6o, fati wami, walima watsbola kudla. Tingane tihuluphele! · Ahleke Mangu6o, nganolunqane luhleko. Athi, "Qhwe, qhwe! Phela nginelisu Dlomo! Yiyo leno neyeda koku6a ungiteke. Wa6ona kokuthi tingane taho ngingatondla ngendlala.

Ahleke Mchutshwa. Athi, Ehene! Mine ngiyakwati ku6ona ufati! Nga kuteka ngi6ona nje kokuthi nwufati impala fati wami. ihlidiyo yaho le.

Ngakutekela yona

Ngiyamangala ngifike tomo tami setingaka, futshi tihuluphele kangaka! Netingane tami tingake Nekudla kwami kungaka, netuku tami tibuza egqekeni. Ku6e sengathi 6engihona kanti 6engingeho.

76. Atshi Mangu6o, "Au! Impala ~fowethu 6onga lidlodi lekhwenu. Yilona nelangibekayo. Nga ngiyedeni yalunga."

Atshi Mchutshwa AU! Nemi u6one kuyiloku nginyamalele, nje, n0ediwa yiyona indlela nengayamba. Ng1yi6ona kokuthi iyeta. Ngase ngithi ake ngiye kokwelapha yihona ngitotshola tomo ngitshenge kudla. Kojwa ngayamba ka61, ka6i. A6anu a6atange 6angiholele

tomo tami. Ngate nga6apha tona.


77·

78.

79·

26. bl!.R. 473. 1<13/ 2 7

At shi ~langu6o, ''Au Akunaqala Dlomo, ngo6a

ufiqe sidle nathi Ak~efwananga njengona kwakungatshi kuto6a yindlala.

i!o.tshi Mchutshwa, ".Au! Impala 1<uble ku6a

nofati nophaphemeyo." A.hleke mangu6o eja6ule.. Naye Mchutshwa eja6ulc.

Kufike a6anu 6eto6ona Mchutshwa.

yitelukati. Tiningi. Tingene. Tithi, Au!

A6anu, nje, NanaNgu6o!

Late laE.uye lelihumusha laho?" 1>. thi Nsonono, "Ayi , 6o! Musani ku61ta injode yami ngelihumusha, Yanihumushelani

yenu? hni6on1 kokuthi yayiyose6edela indlala? Ngaku6e

sidlani live lifile nje?" il.U! A6atbene amendla) loku

6e6ete 6emconjile Mchutshws 6ethi 6atomndundulnla! 6e6e sehethi "Au! ate ashiye ufati

kangaka?" Athi Mangu6o, ~Au! Weyetohlala nami tinge~e tidleni ngo6a wayamba indlala niyi6ona. Welapha wathcla tomo wathenga '<udle n.gato. Ani6on1 tingane tihuluphele nje? \ Nake nangiEona ngitoqela kunina?"

J>. thi, "An16oni ke ngalomwake, kudla kuhona. Au! 6a6uyele kuye Mcbutshwa.

Au! 6avuma. U6uvilen,

6atsh1, ".Au! 6a6a sishiyele. "~thi, "Gwayi awuho", esho ehipha

1 idosha, e6a f-ukutela. Tithi talukati, "Au! NanaDlomo Wateka 116we

lefati. Uhlidiyohle! Uku6e kwakuyinomumwe ufati wewu yofiqa ephetha ingene yanomumwe umunu. Kojwa uNanaNguho,

athendi nakwejwayelane nemunu we~ilisa. EjatSule nal•1chut shwe. J. t sh:l. Rht=:~ne! Ngafla.

nelihenje nelihle lekuteke Tidle, tidle, talukwati tiyambe. Ngo6a Manguno wa6uve wati.phakele sigwamba.

Aqe6ange Mchutshwa kokuthi, "lofati wediwe

yini angengifuti kokutshi ngangiyephi? Nome ngifika

nginGcm,hethele lutho, afuni nakungitbukuthelela?".

! .. uthi nganolumwe lu suku amt shele a thi, "Au!

~~rangu6o: U6one nei te ngif.,uye nje, ngene yam1, ngi 6uyiswa yiliphupho. Yiloku ngi lala nigphuphe ngiku6cna

umude uzacile umm.jame. U6ophe in'rwana nernnyama ebanja ~ayifopbela n~e dasi kwesiJevu saho. Uyamba ~mbili. Ngemuve., uchutshwa u€aEe. wami nosewafe, ethukuthele kaf.i. Ngi6e sengiphaphama. Ngi~uye ngilble ngiphuphe kona loko. Ngevuk:e 1hlid1.yo yami yeshaywa yiluvalo keG1. Ngeqa6anga

kokuthi n~ofika ufile. Ngese ngiya 6uye. 1.l'lleke . iangu6o athi "Au! 6a6a Uyengati.

Wangisita ngane yehwethu, wangi6uyisela wene. Nemi sengiva 6unu. Ngese ngikuhumbule ke61". Atshi

Mchut~hwe, "Au! neane yami, An~eti kokuthi ngangingenwe yini ngishiye ingane yami inje. NG.ANCH UNGUKILE!


80.

81.

82.

Sillt. 4?3. 27. f-.13/27 Ahleke ~iianguEo atshi, "Akuneni n~o6a

usu6uyile. Athi, "Impala ngi kuthanda ka61 ~angu6o, ngo6a uku6a wawuyinomumwe ufati, 6engingeke ngingena naleha ehaya. Ufuyon;ithungele ngenomo ungichithe!' U6e ufwanele, ngo6a ngifika nje Angiphethe nolunqi. Kojwa awungi 6uti nekunr?;i6uta loku. U~riloku unehlioiyo nehle nje. Unjengo6a WD wunjalo mhle ~gikushiyayo.

Atshi ~onguFo, "ngediwe yingo6a ngiyakutshanj&.~

Kwaphele tiny~nga netintPthu Mangu6o engukemithi. Kwothi ngale yesine wemitha. Yaphela yanye inyanga. Kuthe nganeyes16il1, weva Mengu6o kol<uthi 1\iichutshwa uconywe yilijikati. Wathukuthela ka.61 MaNgu6o.

Wam6uta. Wasuke wambokela n~elulaks. Wathula Man~u6o. 6eshwi1Ana nalelijikati. Manje ~angu6o ~aphenjuka lite. 1ath1 eva weva sekutshiwa usetshanjwa ufati wemunu nowa'bungukayo. Uthe eva kwakuthiwe usethanjwa yinelimwe liphulaphiko. ~athu

kuthela ka6i ~angu6o. Leno ayato vamphatha nelite kahle. Ncn.)o,~F.. manjP •TEH:Iweila imbwa, n .,e. Y."amdu6elE nekudla yamthethisa, yalinga nokumshaya,

Weyesemfunela inyenga yeku tomphekela imithi ngo6a emi thi. Kwamuoen,.::;e11 so kohe loko Nsonono. Nsso6a emimnakeni utleti ~tiphekela y~na tihlem'bezo ngo6a naye uyinyanga. Impelo yuyiphek~, ke, i~itti inyanga leyo.

K&nti uyiqoka nje lP-nyange. use qonywe udadewa6o. Weva Tt1sngu6o! ~ajinwo knfi. 6ohlalisana kn6i ka6i nail«ohutshwa.

Kojwa kwethi n~an~limwo lilanga eseto6eletha, n,1e, wasola kujumbe kwetinyewo. I no ne~Ta,,.in~ate inga mweda neze. Kojwo waqaGunga kokuthi kumbe yinelimwe

lisu. K~etshi, kc, la inyanga ihlephukile,

weva la elale kokutsh1 nohla uto 6eletha. Nokoke atange amtsbele ninetala, ngo6e pb~la umunu ave eth1 esacala kusikwa a6e esesho. Uke a yambe nako nje ete a6one kokuthi nempela sekumkhahl~met1le, atshela a6anu. Ngo6a ma esheshe esho, 6aye •.

6amhlalise endlini kuphela. 6am6ambe. Kute ku6e sengsthi umunu uphuzelwe kanti cha.

Kuthe la. kuhala tuku, weva Mangu6o. Wasuka waguca. Ya6ona injoda ya.thi, ngim61te yini mana? Athi, "She, eke wede kahle." AFone ~chutshwa, amtshele nina. J~..6e seta. iifil{e a6ase unilo. .A thi ku.Mchutshwa eyam'be


SER. 473. 28.

t\13 1 2 7 ayom6itela ..:.lamchwagi. ¥ena wayedela nje ukute amncumele iya6a yengane ngo6a Mangu6o tohe tingane leti a6elethiswa munu. Uyatitalela nje, kahle.

2anje, ke, isuke ingane. Iphelele. Afike

Mamchwagi. 6amtho6e nge6wan1 6endlela. 6asixukute sisu Isuke 6am6embe. I6uye ithule~ Isuke ngekusisitheka. Kuthe kuthatha kwakuvela ino nehlopbe. Ninatala ungembili ~amchwagi ungemuva. Ninatala ase6oni k~hle emehlweni. Yena uthi kuta ihloko. athi khanula.

83. ucinise nombi yemunu! C~nisa. 6am6~mbe.

Tiphume tinyawo. a6e satshi ninatala, Au! Mamchwegi eke uto6ona kokuthi yinyama yani le nephumayo. Ha! Ingane seyiphume nyovane, seyihawule ngesisu Au! Au! Atatatele lllamchwagi r..; thi Au! N~awa thole amanyale nohla au! Au! 6athi Mchutshwa aye kolanja umh1pheli. Ayambe afike engeho. Edbile aye kunomumwe! ~6uye naye. 6athi 6engena nje wayeyiwalakahla isive yahe nehlophe! Incwa6a! 6ayithatha. Yacubuka. Eayichela ngemadi! Au! Yacubuka flayinqaka! .Au! im! phinde! ayate yahala. Kwakuphela kuphela.

Kant1 ingane ithe ita nyove nje ye6e 16embelele n~etandla es1lev1ni sayo. Futhi tinjololwene tenetele esifuCeni. Kanti ingane iyulu ingan3engane yetinyanga netinathu. Nina yaphuma se bshaywa y1lithwa61.

84. Wethi umhipheli 6ekuconje ingoti •. n~o6a umhipheli wekucala a6angaho. Uku6a u6ephuthumekile, u6eyoh1phelwa A6e hone unwanwa. Akusecala ke k~~hlukene tijumbu. Ingane ayi thandi kushaywa umoya. likhenda lisekesiswini n~o6a inele istaywe umoye ceje yethuke ihele. Manje ke ma ingane ihalela esiswini, iyeminza eligatini iminze ife.

Ku6a lula me in~:ane 1 te nvovane, kuphuthumeke ahishelwe ingakaminzi ingane.

Wayesethi Nsonono ogehlidiyo, Wo! Akunaqala. Loku u bona Mphekwa isiva yami, noma ngingasatalanga nemwe ingane angihathali.

Mchutshwa wachu6eka nekwenakala kwahe. Kwathi nganelimwe lilange Mphekwe wahwelwa

uhuhlene. ~angu6o waya enyengeni wamtholela amahambi emhuhlane.

Kwaphela amalenga nayilishumi yaahona ingane. Au! Mangu6o waphela amandln Wenona kokuthi

akus1t1 kwethemba ino yehle6a, ngo6a iyadlula. Na6akasi wa6axolisa okokuthi a6amY.olel6 ngengqondo ~P~enayo ngengane yahe. Nenjoda eyishaya ngayo lengane ethi noma nginBasatali


GEH. 473.

kulungile Ihona isi ve. yemi ~phekwe. J<i 3 /2 7 We.6ita injoda yahe wexolisa kuyona wethi

ayimxolele ngo6a u6ese'•iphathe ka61 elwe neyo. Yamxolela injoda. rrayo yetsni iyagqine kugsnga.

Nempela yayeka. 1Tamangu6o weyeka kuthethe.. Waphinda wahulelwa. 6aphathana kahlG nenyeni wahe wate wa6eletha. We.tala isiva yehe nehlophe Ligama layo le6a uNda6a. Ye.fwana neyise nje lengane. Yanqela yate

86. yesuswa e6eleni ingakhatshatange. Ngelenja6a ngenana kona kakuthi umunu wahiwa

ngeligati lanomumwe. tJma ligati lelo nelitokwaha umunu linesihlungu, umunu nowahiwayo alungi.

72. Ingane me itelwe iyelaphwa. Kuthi me

sekuwe 1ya6a, kufunwe tinyamatane tohe tiphelele. Tishiswe tishe. Ingane ithunciselwe ngato. I6ambwe unina naye embule ma6ele, yihona nawo titowathuncele tinyamatane, ngo6a ayikudla kwengane.

T1th1 me setishile, ka tigaywe. Kuthathwe ueidi wato ugqo6we eluhabey1n1 lwengene, nakesiphongweni sayo. Usidt noeeleyo ugqo6we ema6elen1 en1na wengane. Iwunqele ke ingane. Noseleyo nvutshutelwe emahambini

87. engnne, ekuboja nekuphuta.

88.

Kuhlale kubona imbita yengnne nephuzwayo iphume ngekasi. Kuhlale kuhona lihambi lekuboja nekuha6ula. Kuhlale kuhona lubojo lwengane. Ma ike vatsh1 ehe! iyabojwa iyaphutiswa, iya gezwa, ngo6a lihona nelihambi lekuyigeza. Kuguge lelo liqhithwe kufakwe nelisha. Njalo. nje.

Kuhlale kuhona uthi wenina wekuphalata. Kuthi ma ephuphe ka61, avuke ngeluvivi lwekusa aphalate. Athathe ingane aye koyigezela hone lebo ngethi lowo na6ephnlata ngawo. Yihona ke leloph~pho lingeke layigulisa ingane, 16e nenyametane.

Mfe.ni sen1 :.!blanye.wo wayeyingane yaNoga.da. Atange at1co6e tinyema tane koku6a tiphelele. Wathi eye, kuto6a nani. Ingane yahula ya6a yulu. Ayate yahlakaniphi".

Ya6a yisibuzengana nje. I the la iyufwana. yahlala ihleka nje. A6anu 6ath1 yihleka6ayeni. Ithe la icala kweshela, tayala t1.nomb1. Ugoku, yaphuma esuku 1yoma enyango wemuti laha 1thanda inombi yehona noma utati wahona. Kuthi esuku la umunu eth1 uyaphuma uyosho6inga, e6one ngemunu nje eeem6amba.

6ate 6atshelana ngaye a6anu. Kwatbi kayeye, wa6amba umkaYeye. Waphuma Yeye wamshaya


blili.. 473. 30. )(13j27

wamkhehleta majolo. 6afika 6ekhwa6o 6amwethwala. ~ta~;e

aganwe. Wate wafa e yis111ma ngo6a at1shanga tinyamatnne tahe

eseyingane.

Ma sey1b1ba amatinyo 1ngane futhi kuye ku6e hona

uthi noyi tihlr~mvwana netimpunga. Noye wediwe ugexo. Ufakwe

89. laha eqalen1 wengane. Leno yedelwa koku6a amatinyo ate aphume kahle angayihatshati ingane. Futshi akush1wo kokutshi

yimatinyo.

y1Ganwanwa.

~uye kutshiwe y16atshakatsh1.

73.

Noma kutshiwe

Ufeti enqelisa avuk1 aphume endlini lilunga

11.11gokaphum1 ngo6a u tokwecf::l. 1ru1honj o yana.Gayemba esuku. Ma

seliphumile lilanga, ke, uyaphuma ngo6a lilanga liwutshi. Ma

selihla6ile kuleyo njawo, noma utshakathi e6ejwe6ele koku6a

ute ufele hona laho, ungeke ufe. Ngo6a lilanga selelaphile.

Kuyesa6ekH ke koku6a ufati enqelisa noma em1th1 eoe.

Ngo6a uto6a nemeco. Umeoo utonqelwa yingane eli6\3len1. Ubo

90. sewufike u6ange kufa kwe nyematane e~anen1. U6one ingane

y(:~.ko igula ishone luhahAyi ehatshi. Kutshiwe 1nenyamatane

neyulu.

y1muqu.

Njongengane yahlatimntana neyagula yate yanqipha ya

lshona luhnhayi ehathi. Unina edwe6elwe uthakathi

ngemeoo. Wasehwelwa yimajolo. Wathi la ukhwela ehanja

tam'bemisa tinyanga. Wathimula 11gat1. Kojwa kwasala

emaj oh weni . Kwase kunqelwa yingane. Yona ke ayelephekanga.

Yafa. AOjwa wa6uye wnsinja unina.

Ma ingane seyihulile, neya6a ya~a, iya6elethwa.

Ku6uthwe ti61 t1yombelwa nga ketulen1, cj,ja kusinjwe endl1n1.

lngane ihucwe Dt;eliuomvu. lphumele enyango. 16oniswe lilanga

ngo6a seyi hul1le phela. 91. Amajoda yibanu na6aluhuni. AGavami kuhla6ela

92.

a6nfat1 ~e6onga kokuthi 6atele. Gahla6a 6ethetha madlodi.

Fu tshi Uffiti alu tsho nj e emaj oG.en1. Ngiye ngiGuke

nchlnnje. Ugi6ane a6afuti se6(: limelwa nget1ya61. Sekuhlaku la a6anu 6elitoho. Ngimengale. Angati kokutshi la6afati

6a6engedenjan1 kuoala. 6a6enbeke Ga gane.

lnombi yay1bon1selwa. Isiva icale ngekuyihlola

inombi ingalc!lyesheli. lyihlole kokutsh1 iyakwati kulima na?

Nekutshi iyakwati kutshota na'( Nekutshi iya kwati kuhlnkula

isimu iyiceje, na? Nekutshi 1ya f1nyela yini ma 16ambe use6edi

na? Nekutshi 1yakwnti kusila kudla ihe emadi na?

nayo.

Tohe letino uti6ona ebonisile engakohulumi lutsho

Athi ma esey16one weneliswa yikutshi ingeke yamhle6a

ngabitsho noma eyiteka, ku6e yihona ehulumayo ke. hla ethanda


SER. 473. :n. /113/27 jj

ayi teke. Ngo6a na6o 6afwana a6a t1teke11 6nfwat1. Ufat1

umtekela unyoko. Ma eseqhanguzile. Kuye kuth1 me esefikile

mshakazi, Ahe amad1, atshote tun1, alime masimu, ahlaku le, apheke asinje, ede yohe 1m1se6edi. Angalinjeli munu kokutshi

utomusita. Yena nje ahutshale a6e"yisi lwane. Me eke wagula enyoluka sisu, 6ahlekise ngaye 6eth1

uyilivila, tomo talahleka lalo6ola inyoka inc nje neyetela

93. k~lala emwini ngo6a esuku ayilali 1116ele yinjoda. 6amthuke 6amthuke unanomunu, ate afwane nes111ma.

Nenjoda yahe ite inyunde. Ngo6a abahloniti. Nayo

Gay~ yitshela 6athi wadlala ngetomo wena walo6ola inyoka. Uthetho wawunje. Kwakuye kutshi me urwena eganwe

etelwe netinombi noma tine nama tiyisi hlenu, nato tikehaye

tingenjanga ndawo, t16onge mhla kungena mshakezi. Ngeke ke tiphinje tiphathe se6edi ngesan~l&.

Titohlala nje, Tibinjele kuoopha mshakezi. Athi ma eye

ese6ed1n1 6asele 6emhle6a nenina. Ma kuwufatana noy111 vile, ate anyonye 6esikan1sa nenina, 6emoopha unanomunu.

94. Nomumwe unanomunu ahuthale. Kwale t1hlel1 tinombi afinyele unanomu Ayifingqe yohe 1mise6ed1. 6oswela nekutshi

oatomhle6a·ngekuthin1.

Nokwatekwa uMveli k~a6n y1noa6a. Ehle nako le entlwenge ni la ayelapha hone. Wa:fika ufeti wehlulwa yikusila

wapheka dobe ke ngoku. Watihlu6a. 6ahuze lilusnbo a6anu

6athi atihlu6wa dobe. Akutenge kwe deke koku6e umunu ahlu6e do6e. Uyatihlatuna umunu angatihlu61.

Kwahlala kwahlola no kuwufati kwatiyambela. Enga6e

kwaye kwenjelaphi ngeke ngikutshele.

nje.

6a6ona ngo6a 6engasaku6om

Uma ufati ehlulwa use6ed1 etekwe ngetomo, usuke

ethuka yise nenina. Ngo6a nakemtini ungafika 6emgoona 6edelela 95. yise nenine 6e6athuka ngehlamba yeku6agoonela tomo na6atidlela

livila. 6alinge ne kumgodusa 6athi aye ku6oyise nenina

6amyale 6ona 6adla tomo ngeno ya6o ingalungile. Kojwa nalo livila ma litala 6aye 6atitshanje tingane.

Nalo lite litshole sihundla ngekutala. Kanti siga nesihone, nesi shiwo kumanombatana

nay1mavila, utshi ma uyihuta 163 nenomo, kuye kutshiwe, "We!

Unje? Yihlo ate at16ite tiphelele. Ma ekugqagqise tingaphele~

ngeke a6uye eti tshole. • Mkamhofo wayehutshele eyisilw~ne: Ninatala

wayetele amanombatena, kuhona iyimwe neyayingakenje egqagqa.

Namamwe enjele kuje. Nemwe yenjele eduze. lyili Vila.


96.

9?.

98.

u.lili.. 473.

lnyefuta. ltshi nemwe ihlala a6e etala nemwe. Engaphek1. Gumede sewashaya washaya wate wa6uka, engadl1. Ate adle mn

etiphekele. Tingane sewntichu6a ambili ~dle ekhwa6o la etalwa. bona.

Nagumeje weyete amlsnjele ayodle ekhweni l~e ma

ene;ntiphekele. · Neye ns6omhofo wayenoena kupheka kojwa engqono

kune nombi ynhe.

Ngoku, ke, kwafika mahoti. Nina wayencena, nje, kupheka, enendlela yeku6a yinqonqela. Kungenyulelwa munu

kwahe. Kojwa ekuvunja kudla, kwegqwale imigoj~ ncmi6ili.

6edla sipata.

Kojwa, ke, kudla kwahe kwakufi6aLonakali ngooa kwakungadliwn. Uriqe tingane tahe tiyambe tinqiba.

We..fika ceje umshaknzi kwaphC'la kohe 1 oko. Watshota ligoco. W F.th a nmad 1. v;aph eka. v:alimn. v. uhl akul a. ~asinja. Wathi le umunu ephrllllbukela amngenise amnike ino

yekuhlala, run6ingel~le. Amenyulele kudln chleka kP..hle. Netjngane trune,1wayela. HetnGurneje tathutha ekhwa6o

teda kumshakuzi. Ue6anu 6ejwayela kn6or:lhofo. 6l1IIljumi sa

mhofo a6anu. 6asho 6athi, watekn mhofo. Na6amwe bnjumisa yise nenine wamuhoti 6eth1 uaiie.ln ngempela la6anu.

~avuka ke umuti wekhwa~o mhofo. Uvuka njalo

uvuswa ufoti.

lngane futsh1 akufuneki iphatshwe y16anu 6ohe.

Ngo6a na6amwe 6anu 6onela kasi. Bek isiGusi so waqi shs Yvafa oyi ngane. 'rinyamatane

wayeshunqiselwe ngato kojwa kuhona tinyamatnne netimbi

neyengatnnge ashunc::selwe nguto.

nesihulu.

Wnyemuhle ku6i, enesihlu thu

Kuthi ngameli.mwe lilanga kungena jnjoda. Ninahulu

uyi c;onile nje ingane. lnjoda ihangeke yilengnne nehlophe,

nehle. Nenesihluthu. iyi tshatshe. Nino \'7engane utshatshe 1mb1 to wo.ya efulen1.

lijiki la ehaya. lnjoda le itshat~he ingnne 1y1gone.

lyifum~athise lithongwane layo.

Kuhona

Yalijejeln ceje ingane ya hsla yate ya6a nesilingot1. Yalala kuninahulu. v~·atshi efika nino, ephumn e:t"uleni, wHfika

.;

1ngane seyilele. ~ay1tshatshe wa y16eletsha~ 7ayiloku •

ines111ngoti. Yate yavuka. Yavuka yahala. Yahala kahulu! Ninahulu wengane way a kuyena ~i6a6il1 waqela

ngemusa kokutshi ma ephetshe utshi nomu6i kuhlo cyithunqisele

99. ingane. Ngo6a uyitshatshe ceje yahala . oi6a6ili atshi, cha, Angiwu phetshe utshi kojwa

uhona kQJna awuho. Angaphumi nalivi. Asuke ayambe.


100.

tiER. 473. 4 3) 2 7 S16uye salukati. Sifike ingane seyihala ayisavum1

nal16ele. Seyijubuke imadi iphethwe unina. Neyise useme

ngetinyawo. Ne6anu 6elij iki se6eqhi thekile.

A6e seyihuluma 1nja6a ninahulu etshi, "kuf'ike

Si6~6jl1 la, watshatsha lusana walunika lithongwane lahe.

Lwahala njalo. Lwate lwal1ngota. Mshakaz1 welinga neku6ash1~ nelusena ayambe aye ku&16a6ili atokwe lapha ingane.

Yala injoda yahe yetshi ngeke kulunge ngo6a kunga6a

sengatshi 6ayamnukn Si6a6ili kanti yiliqala kunuka umunu.

Kwatshi kusenjalo kwachamuka Twe6u. Mfowa6o

mshakazi, kunemwe indlu. Wanjetishaya inyangana. ~yam6a

etshwele tihwama.

Wafika ingane ingeve ihnla, se yehle neluhahayi!

Wuthulula tihwama waco6n. Wathunqisa. Ayate yathula

Waphinja wathulula WAco6a waco6a Watshi ayihunyulwe t1ngu6o

ingane. Nina wayigeza ngethi. v.a6ita lilnhle wayithuncisela

nge tino tahe. Ingane yahlada lujenja noluje nolungangenyoka.

Yasuke yaphila njalo. Kwaphela kohe.

Watshi Twe6u, "Au! Yemajoja! Lomunu ubeconje

ku6ulala ingane kani? Uyiphathisa sikhwehlela SeMpofu? bengite

ngayishisela ngaso kandu6a ihlade lenyoka neyede koku6a kwehle

luh&hayi enganen1. Yasinja njalo ingane. Yasitwa uTwe6u, •

naye e6eth1 uya tiyambela nje eto6ona jajewa6o.

1\13 2 7 on '?fad· - University of Pretoria

Documents

Transcript of 1\13 2 7 on '?fad· - University of Pretoria