Prof. Dr. Mikdat KadıoğluProf. Dr. Mikdat KadıoğluİTÜ Afet Yönetim Merkezi İTÜ Afet Yönetim Merkezi
İTÜ Meteoroloji Müh.İTÜ Meteoroloji Müh. Böl. Öğretim ÜyesiBöl. Öğretim Ü[email protected]
Su Kıtlığının Su Kıtlığının NedenleriNedenleri
• AridityAridity– Kuru iklim
• KuraklıkKuraklık– Kuru periyotların sıklığı
• ÇölleşmeÇölleşme– Ormansızlaşma ve aşırı otlama
• Su StresiSu Stresi– Yüksek nüfus/Aşırı talep
• Çevre tahribatıÇevre tahribatı– Su havzalarının amaç dışı kullanımı– Su kaynaklarının kirletilmesi– Küresel iklim değişimi
Kuraklık Nedir?Kuraklık Nedir? Küresel İklim DeğişikliğiKüresel İklim Değişikliği Kuraklıkta Zarar AzaltmaKuraklıkta Zarar Azaltma Kuraklığa HazırlıkKuraklığa Hazırlık Kuraklık Tahmin ve Erken Kuraklık Tahmin ve Erken UyarısıUyarısı
ÖzetÖzet
Kapsam ...Kapsam ...
Kuraklık nedir?Kuraklık nedir?
1. Atmosferik bir 1. Atmosferik bir olaydırolaydır
2. Su kıtlığıdır2. Su kıtlığıdır3. Afettir3. Afettir
……
Bryant, E.A., 1993: Natural Hazards, Cambridge Univ. Press.
TürkiyeTürkiye•DepremDeprem•YangınYangın•Su baskınıSu baskını•Yer kaymasıYer kayması•Kaya düşmesiKaya düşmesi•Çığ Çığ •ve benzeri afetler...(1959, 7269/1)
TürkiyTürkiyee
CepheleCephelerr
Jet Jet akımlarıakımları
TürkiyeTürkiye Orta Enlemlerde Orta Enlemlerde Sel Sel ve ve KuraklıkKuraklık
Tehlikesine Açık bir Tehlikesine Açık bir ÜlkedirÜlkedir
Türkiye bir kuraklık ülkesidir:Türkiye bir kuraklık ülkesidir: Engelleyici Yüksek Basınç Merkezleri
.
Y
A
A
A
Riely and Spolton, (1981)
Sel Sel (?)(?)
KuraklıkKuraklık (?)(?)
“Normal”(1961-1990)
““Normal havaNormal hava”” diye bir şey yoktur! diye bir şey yoktur!Yağış, zamanda içinde büyük değişiklikler gösterirYağış, zamanda içinde büyük değişiklikler gösterir..
Türkiye bir kuraklık ülkesidir:Türkiye bir kuraklık ülkesidir: Topografik engelleme ve Yağmur gölgeleri vardır...
Konya Yıllık Toplam YağışlarıKonya Yıllık Toplam Yağışları
““Normal havaNormal hava”” diye bir şey yoktur! diye bir şey yoktur!Yağış, zamanda içinde büyük değişiklikler gösterirYağış, zamanda içinde büyük değişiklikler gösterir..
Yağışın yersel değişimi düzensizdir.Yağışın yersel değişimi düzensizdir.Türkiye'de suyun ve ihtiyacın dağılımı
farklıdır.
Ortalama yıllık toplam yağış miktarı (mm)
Su Kıtlığının Su Kıtlığının NedenleriNedenleri
•Çevre tahribatıÇevre tahribatı–Su havzalarının amaç dışı kullanımı–Su kaynaklarının kirletilmesi–Küresel iklim değişimi
Doğal iklim değişiminin nedenleriDoğal iklim değişiminin nedenleri
bu bu güngün
O-1
8
Son 750 bin yılSon 750 bin yıl
“İnsanlar yeryüzünden silinmedikçe bir daha Buz Çağı olmayacak”
James E. Hansen
Future Simulation (A2 Future Simulation (A2 [2071-2100] [2071-2100] minus RFminus RF [1961-1990] [1961-1990]): ): TemperatureTemperature
Arş.Gör. Arş.Gör. Barış ÖNOLBarış ÖNOL, 2007. İTÜ Meteoroloji , 2007. İTÜ Meteoroloji Müh. BölümüMüh. Bölümü
Kuru iklimlerde yağış düşerken kuru havada buharlaşarak havada virga (yağış izleri)
oluşur.
•Yağışın miktarı•Kar örtüsü•Yağışın mevsimsel dağılımı•Akışların maksimum olduğu zamanda değişim•...
Future Simulation (A2 minus RF): PrecipitationFuture Simulation (A2 minus RF): Precipitation
Arş.Gör. Arş.Gör. Barış ÖNOLBarış ÖNOL, 2007. İTÜ Meteoroloji , 2007. İTÜ Meteoroloji Müh. BölümüMüh. Bölümü
(Ref: Frederic and others,
1997) Water
availability
Küresel Küresel
İklim İklim
Değişimi Değişimi
veve
SuSu
Oluşumsıklığı(yıl)
İklimsel parametrelerinin değerleri (X)X
Şu anki iklimyüksek ekstremlerin
oluşma ihtimali
Xcc
Değişmiş iklim
Başa çıkmaaralığı
Değişen iklim ile beraber ekstrem (sel, kuraklık, vb)
hava olayları artıyor
Meteorolojik Meteorolojik afetlerden dolayı afetlerden dolayı ekonomik kayıplar ekonomik kayıplar
artıyor! artıyor!
TürkiyeTürkiye’’de artması beklenen de artması beklenen afetler:afetler:
1.1. Kuraklık Kuraklık (kıtlık,orman (kıtlık,orman yangını, sıcak hava yangını, sıcak hava dalgaları, tarımsal dalgaları, tarımsal haşareler, …)haşareler, …)
2.2. Ani Seller Ani Seller (şiddetli (şiddetli yağmur ve yıldırımlar)yağmur ve yıldırımlar)
3.3. Deniz Su Seviye Deniz Su Seviye Yükselmeleri...Yükselmeleri...
Tek başına uygulanan kriz yönetimi:•Tepkiseldir,•Eşgüdüm yoktur,•Hedef kitle yanlıştır,•Etkisizdir,•Zamansızdır,•Güven vermez ve•Afetin felakete dönüşmesine yardımcı olur...
Kriz Yönetimine Kriz Yönetimine Hayır!Hayır!
Kriz Kriz yönetiyönetimimi
Tek başına Kriz Yönetiminin panik
ve vurdum duymazlık gibi iki aşaması vardır:
Modern Afet Yönetim Modern Afet Yönetim SistemiSistemi
12
34Müdahale
Hazırlık
İyileştirme
Zarar Azaltma
Risk yönetimi
Kriz yönetimi
Düzeltme
Koruma
Tahmin ve Erken Uyarı
Yeniden yapılanma
Etki
Analizi
Afet
İklim Değişikliğine Uyum + Afet Risk Yönetimi = İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ RİSK
YÖNETİMİIPCC (2012) SREX olan İklim
“Değişikliğine Uyumu Geliştirmek için Aşırı Olayların Riskini ve Afetleri Yönetmek”
• SG azaltma• Temiz enerji
kaynakları• Enerji
verimliği• Su
verimliliği• Ağaçlandırma• Tarım
alanlarının korunması
• Çevrenin korunması
• Su havzalarının korunması
• Geri dönüşüm• Yeniden
kullanma• Doğru tüketim• Su
Yapılarının düşük akıma göre planlanması
• …
• Kıtlık• Tarım• Göçler• Su
Kaynakları
• Enerji• Orman• Erozyon• Çölleşme• Sağlık• Turizm• Yapan
Hayatı• İş
Sürekliliği
• ..
• Gözlem, veri tabanı
• Tehlike ve Risk Analizleri
• İzleme • Tahmin
(kuraklık endeksleri)
• Erken uyarı
• Arazi ve su kullanımı
• Şehir ve sanayi yer secimi
• ...
• Mevzuat ve standartlar• Bütünleşik müdahale
planı ve su bütçeleri• Bütünleşik su ve entegre
havza yönetimi• Gıda güvencesi
politikaları• Müdahale kapasitesi• Çölleşmeyle mücadele• Erozyonla mücadele• Buharlaşmanın
azaltılması• Alt yapıdaki su
kaçaklarının azaltılması• Haşereyle mücadele• Verimli sulama
yöntemleri• Kuraklığa dayanıklı
bitki türü secimi• Yoksullukla mücadele• Eğitim ve bilinçlendirme• Sigorta, Hava Türevleri• Tatbikatlar• Bilimsel araştırmalar• …
Kuraklık Risk Yönetimi
Plansız ve çarpık kentleşmeye izin
vermeyelim
Şehir planlamasını bilimsel yapalım
Yaşanabilir Şehir İçin
% 75% 71
% 45% 48
% 72
3035404550556065707580
2002 2003 2004 2005 2006
FİİLİ KAYIP - KAÇAK ORANLARI
%Şehir şebeklerindeki su sızıntılarınınŞehir şebeklerindeki su sızıntılarının
Önlenmesi şartÖnlenmesi şart
1.Az Tüket 1.Az Tüket 2.Yeniden Kullan 2.Yeniden Kullan 3.Geri Dönüştür!3.Geri Dönüştür!
Tüketim alışkanlıklarımızı Tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmeliyiz:değiştirmeliyiz:
Damla sulamaDamla sulama
Kaynak: (TEMA, 2005)
Mikro sulamaMikro sulama
Yağmurlama Yağmurlama sulamasulama
Tava sulamaTava sulama
%92%92 %7%7
%1%1
Sulama Suyuna Dikkat!Sulama Suyuna Dikkat!•Büyük Sprinkler kullanmayın. (Suyun %65’i buharlaşma ve rüzgar ile boşa harcanıyor.)
•Mikro Sulama Sistemleri Kullanın
Bulaşık makinasına bulaşıkları koymadan önce musluk altında tutarak
yıkamayın…
Enerji ve Su Tasarrufu İçin
““PlansızlığıPlansızlığıplanlayanlar, planlayanlar, başarısızlığa başarısızlığa planlanmıştırplanlanmıştır
””
•Tepkisel•Eşgüdüm yok•Hedef kitle yanlış•Etkisiz.
•Zamansız•Güven vermez•Afetin felakete dönüşmesine yardımcı olur.
Hydrolojik DöngüHydrolojik Döngü Hydro-illojik Hydro-illojik DöngüDöngü
Kuraklığın tanımı ve çeşitleriKuraklığın tanımı ve çeşitleri?? Meteorolojik Kuraklık:Meteorolojik Kuraklık: Belli bir dönemin ortalamasına göre yağış miktarının az olması. Hidrolojik Kuraklık:Hidrolojik Kuraklık: Nehir, göl ve yeraltı su kaynaklarında azalan su miktarı. Tarımsal Kuraklık:Tarımsal Kuraklık: Ürün için gerektiği zaman toprak neminin yetersiz olması. Sosyo-ekonomik Kuraklık:Sosyo-ekonomik Kuraklık: Toplumun üretim ve tüketim faaliyetlerini etkileyen su eksikliği.
Kuraklık Kuraklık
Olduğunu Olduğunu
Nasıl Nasıl Anlarız?Anlarız?
• YağışYağış• Dere ve Nehirlerdeki Dere ve Nehirlerdeki AkışAkış
• Yer altı Su SeviyesiYer altı Su Seviyesi• Kuraklık İndeksleriKuraklık İndeksleri• Rezervuar seviyeleriRezervuar seviyeleri
Hidrolojik Döngü
280
240
200
160
120
80
40
0 J J A S O N D J F M A M
D ro ug h t W a rn in g
D ro ug h t
N o rm al
Stor
age (b
illion
gall
ons)
Trigger: O peration C urves for C annonsville,P epacton, and N eversink R eservoirsRezervuar Su SeviyesiRezervuar Su Seviyesi
AylarAylar
KurakKurak
KuraklıkKuraklıkİzlemeİzleme
NormalNormal
Depolanmış Su Miktarı (milyar galon)
Kuraklığın İzlenmesi (ABD Kuraklığın İzlenmesi (ABD örneği)örneği)
Palmer Endeksi
USGS Akım
NDVI Bitki Endeksi
30-günlük yağ. USDA Toprak
C.
CPC Toprak Nemi
Basit Bir Uygulama:Kuraklık SeviyeleriKuraklık Seviyeleri
İzleme Uyarı Acil Durum
Yağış Eksikliği(12 aylık kuraklık
süresince)
Normal yağıştan %15
(eksik)
Normal yağıştan %25
(eksik)
Normal yağıştan %35
(eksik)
Akımlar
30-günlük ortalama akım bu zamanın
%75’i boyunca düşük oldu
30-günlük ortalama akım bu zamanın
%90’ı boyunca düşük oldu
30-günlük ortalama akım bu zamanın
%95’i boyunca düşük oldu
Yeraltı Su Seviyesi
30-günlük ortalama seviye bu
zamanın %75’i boyunca düşük
oldu
30-günlük ortalama seviye bu
zamanın %75’i boyunca düşük
oldu
30-günlük ortalama seviye bu
zamanın %95’i boyunca düşük
olduToprak Nemi-
Palmer Kuraklık Şiddet Endeksi
Değer –2.00 ila –
2.99
Değer –3.00 ila –
3.99Değer –4 veya
daha az
Kuraklık Önlemlerine Kuraklık Önlemlerine ÖrnekÖrnek
İzlemeİzleme/Watch% 5 ila %10 arasında gönüllü su tasarrufu
UyarıUyarı/Warning% 10 ila %15 arasında gönüllü su tasarrufu
AcilAcil/EmergencyGereksiz Su Kullanımında Zorunlu Kısıtlama
Basit Bir Uygulama:Basit Bir Uygulama:Kuraklık Trendini İzlemeKuraklık Trendini İzleme
YağışYağış
AkışAkış
Yer altı (Kuyu) Yer altı (Kuyu) SeviyeleriSeviyeleri
AylarAylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
12
YılYıl 2001
Normal veya üstündeNormalin altı
ÖZETÖZETin in Özeti:• SU YILISU YILInın başı 1 EKİM’de
yürürlüğe girmek üzere bir
• SU BÜTÇESİSU BÜTÇESİ, tüm yıl boyunca
• SU KAYNAKLARININ TAKİBİ SU KAYNAKLARININ TAKİBİ ve
• gerektiğinde ÖNLEMLERİN ALINMASI ÖNLEMLERİN ALINMASI için bir KURAKLIK PLANIKURAKLIK PLANI hazırlanıp uygulanmalı.
• Tüm çalışmalar İKLİM RİSK YÖNETİMİ kapsamında yapılmalı.
Top Related