ZARZĄDZANIE I MARKETING

Aspekty makro-i mikroekonomiczne Redaktor naukowy Teresa Orzeszko

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu

ZARZĄDZANIE I M~K_ETING _ 21

Aspekty makro-i mikroekonomiczne

j Redaktor naukowy ~ Teresa Orzeszko l

l l l ~

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu Wrocław 2002

Recenzenci

Halina Buk, Krzysztof R. Mazurski, Genowefa Sobczyk, Krystyna Znan iecka

Redaktor Wydawnictwa

K. Halina Kocur

Redaktor techniczn y

Barbara Łopusiewic::.

Korektor

Barbara Cibis

Skład i łamanie

Wiesłmv Wvmvsło

Projekt okładki

MacieJ Szłapka

Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy

© Copyright by Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu Wrocław 2002

PL ISSN 0324-8445 PL ISSN 1426-8604

Druk i oprawa: Zakład Graficzny AE we Wrocławiu. Zam. 104/2003

Nakład: l 00 egz.

Spis treści

Wstęp .. . .. . . .. . .... . .. . .. .. .. . . .. . . . 7

Franciszek Adamczuk : Instytucje rozwoju lokalnego- na przykładzie Federacji Pracodawców Polski Zachodniej (FPPZ) . . . . . . . . . . . . . 9

J a cek Adamek : Zastosowanie wybranych elementów polityki kredytu kupie-ckiego na przykładzie firmy X . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Ark a dius z Babczuk, Jo a nna Babczuk: Sekurytyzacja aktywów finan-sowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

B e at a Bai-Domańsk a: Inwestycje a budżety powiatów woj. dolnośląskiego w latach I 999-2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

A n n a B ar a n i e ck a : Marketingowe i logistyczne funkcje opakowań . . . . . 46 E l ż b i e t a H aj d u g a: Efektywne zarządzanie kosztami za pomocą rachunku

kosztów działań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Alicj a Janusz , Teresa Orzeszko : Polskie banki- sygnatariusze Dekla-

racji ONZ " Banking and Environment"- na tle krajowego sektora banków operacyjnych . Cz. 3. Kondycja finansowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

D a ria E. Jaremen: Rola kategoryzacji obiektów hotelarskich w procesie kształtowania jakości usług hotelarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

M aj a Je d l i ń s ka : Perspektywy wykorzystania benchmarkingu w polskich przedsiębiorstwach turystycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

J o a n n a Kog u t : Podstawowe układy rachunku kosztów w zakładach opieki zdrowotnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Małg o rzata Markowsk a : Wykorzystanie metod grupowania w badaniach nad konkurencyjnością regionów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l 03

T e re s a Orz e s z k o: Przepisy prawa i nadzór zewnętrzny w służbie realizacji zasady kontynuacji działania w bankach operacyjnych w Polsce . . . . . . li O

M a ł g orz a t a S o l ar z : Wpływ zmian zachodzących w otoczeniu banków na rozwój bankowości elektronicznej . Cz. 2. Otoczenie bliższe . . . . . . . . 121

D a n u t a S tra h I : Regionalne zróżnicowanie innowacyjności w Polsce . . . . 130 Magd a lena Swacha-Lec h : Istota powiązań bankowo-ubezpieczeniowych 136 Andrzej Sztando , Emilian Stańczyszyn: Wpływ sfery biznesu na

l o kalną politykę gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 S a b i n a Z ar e m b a: Marketing ekologiczny - odpowiedź na proekologiczne

potrzeby konsumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

6

Anetta Zielińska: Porządkowanie liniowe gmin woj. dolnośląskiego według wskaźników stanu ekorozwoju . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

.T o a n n a Z u c h e w i c z: Zarządzanie kosztami działań w przedsiębiorstwie jako koncepcja nowego podejścia do zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

Summaries

Franc i s z e k A d a m c z u k : The Institutions o f Local Development - by t he Example of the Federation of Western Poland Employers . . . . . . . . . . 14

.T a cek A d a m e k : Selected Elemen ts o f Commercial Credit Policy on t he Example of the X Company . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Arkadiusz Babczuk, Joanna Babczuk: Securitization ofFinancial Assets 34 Beata Bal-Domańska : Investments vs. the Budgets of Districts in Lower

Silesia Region in the Years 1999-2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 A n n a B ar a n i e ck a: The Marketing and Logistical Functions o f t he Packagi n g 53 E l ż b i e t a H aj d u g a: Effective Cost Management by Activity-Based Costing . 58 A l i ej a .T a n u s z, Tere sa Or z e sz ko: Polish Banks- Signatories of the UN

Declaration " Banking and Environment" - at the Rackground of National Operating Banks Sector. Part 3. Financial Standing . . . . . . . . . . . . . 73

D a ria E . .Taremen: The Role of the Hotel Classification System in Quality Managing of Hotel Services . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Maja .TedliJ'Iska : Perspectives of Using Benchmarking by Polish Tourist Enterprises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

.T o a n n a Kog u t: Basic Cost Accounting Systems in Health Care Units . . . . l 02 M a ł gorzata Markowska : The Use of Grouping Methods in Research in the

Regions Competitiveness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l 09 T e resa Orzeszko: Lega! Regulations and External Supervision to Facilitate

Continuous Activity of Operating Banks in Poland . . . . . . . . . . . . . 120 Małgorzata Solarz: Impact of Bank Environment Transformations on the

Development of Electronic Banking. Part 2. Direct Environment . . . . . . 129 D a n u t a S tra h l : Region al Differences in Poland in the Field o f Innovation . 135 M a gdalena S wacha-Lech: The Sense of the Bank-Insurance Connections 145 Andrzej Sztando, Emilian Stańczyszyn: The Influence of Business

S phere on the Local Economic Policy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Sabina Zaremba : Ecological Marketing - Answer the Ecological Con­

sumers Needs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Anetta Zielińska: Linear Classification of Communities of Lower Silesia

Voievodship Based on Sustainable Development Indices . . . . . . . . . . 172 .T o a n n a Z u c h e w i c z: Business Operations Management in an Enterprise as

a Concept of New Management Approach . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

PRACE NAUKOWE AKADEMII EKONOMICZNEJ WE WROCŁAWIU Nr 936 2002

Zarządzanie i Marketing 21

Andrzej Sztando, Emilian Stańczyszyn

WPŁ YW SFERY BIZNESU NA LOKALNĄ POLITYKĘ GOSPODARCZĄ

Publikacje poświęcone oddziaływaniu samorządu lokalnego na podmioty gos­podarcze ukazują się stosunkowo często. Natomiast rzadkości<l są prace poświęcone relacjom o przeciwnym kierunku . Celem niniejszej pracy jest prezentacja fragmentu owych relacji zidentyfikowanych przez autorów podczas pełnienia funkcji publicz­nych w sarnorządach lokalnych oraz w trakcie prac nad strategiami rozwoju i innymi projektami rozwojowymi kilkunastu gmin .

Lokalna polityka gospodarcza jest rozumiana jako: kompleks oddziaływań władzy

gminy, realizowanych za pomocą określonej palety instrumentów determinujących lub wpływających na decyzje wewnętrznych (lokalnych) i zewnętrznych (zlokalizo­wanych poza obszarem gminy) podmiotów gospodarczych oraz innych jednostek i osób związanych z działalnością gospodarczą, zmierzających do wprowadzenia i utrzymania gminy na długookresowej ścieżce rozwoju lokalnego . Składowym elementern lokalnej polityki gospodarczej są równ ież niektóre bezpośrednie decyzje alokacyjne. Zgodnie z powyższą definicją, ornawiana polityka ma służyć rozwojowi lokalnemu, którego istotnym składnikiem jest rozwój lokalnych podmiotów gospodar­czych. Nie ulega zatem wątpliwości, iż zlokalizowana na terenie gminy zbiorowość podmiotów gospodarczych powinna być traktowana nie tylko jako przedmiot, ale również jako podmiot lokalnej polityki gospodarczej.

Niezależnie od tego, czy rozpatrujemy przedmiotową czy też podmiotową rolę jednostek gospodarczych, możemy odnaleźć pewne formy ich wpływu na kształt

ornawianej polityki. Mogą również zaistnieć wyjątkowe w skali gminy przedmiotowe i podmiotowe formy wpływu pojedynczych firm. Praktyczne przejawy wszystkich tych form przedstawia niniejszy artykuł.

W celu prawidłowego prowadzenia lokalnej polityki gospodarczej władza lokal­na 1 powinna dysponować informacjami na temat stanu (profil działalności. zatrud-

' Autorzy przyjęli w niniejszej pracy założenie . że władza lokalna to rada gminy, czyli jej organ stanow i4cy i kontrolujqcy. oraz zarząd gm iny. czyli organ wykonawczy. Mimo takiej złożoności st ruktury władzy autorzy przyjęli koncepcję posługiwania się określeniem .. władza lokalna (gminna) " . a nie

147

ntenie, inwestycje, zyski, dekapitalizacja majątku itd.) lokalnych podmiotów gos­podarczych. O przedmiotowej roli zbiorowości podmiotów gospodarczych możemy mówić wtedy, gdy są one wyłącznie źródłem takich informacji. Wpływ sfery biznesu na kształt lokalnej polityki gospodarczej, który odbywa się za pomocą ich transferu,

ma charakter pasywny. gdyż wyłącznie władza lokalna projektuje kształt działań mających być konstruktywną i sprzyjającą rozwojowi gminy reakcją na ziden­tyfikowany stan.

Pasywny wpływ na lokalną politykę gospodarczą poszczególnych firm jest zróżnicowany . Wbrew pozorom różnice nie zawsze wynikają z roli , jaką odgrywają one w układzach lokalnym i ponadlokalnym. Dodatnia zależność między znaczeniem podmiotu a rozmiarem jego pasywnego wpływu wprawdzie istnieje , lecz ma charakter stochastyczny - szczególnie w firmach dużych. Dzieje się tak dlatego, iż niejedno­krotnie władze gmin adresują lokalną politykę gospodarczą wyłącznie lub przede wszystkim. do małych i średnich przedsiębiorstw.

Wyniki analiz procedur wspierania przedsiębiorczości stosowanych w poszczegól­nych gminach pozwalają twierdzić, iż:

l. Cała sfera biznesu danej gminy ma największy pasywny wpływ na kształt

omawianej polityki poprzez: dane charakteryzujące jej wielowymiarową strukturę i powiązania z pozagos­podm·czymi płaszczyznami rozwoju lokalnego gromadzone w diagnozie prospek­tywnej (analizie strategicznej) stanowiącej bazę informacyjną procesu konstrukcji strategii rozwoju lokalnego lub lokalnego programu polityki gospodarczej, opinie o lokalnych warunkach prowadzenia działalności gospodarczej, wyrażane za pomocą ankiet. których wyniki stanowią integralną część wymienionej diag­nozy. 2. Pojedyncze podmioty gospodarcze mają największy pasywny wpływ na kształt

omawianej polityki wtedy , gdy ich potencjał stanowi znaczący lub większościowy udział w zbiorczych danych na temat całej sfery biznesu gminy, stanowiących

e lement wymienionej diagnozy.

Związek między istotnością pasywnego wpływu owych danych a procesem sporządzania strategii rozwoju lokalnego nie jest przypadkowy. Informacje gromadzo­ne w toku budowy lub istotnej modyfikacji strategii rozwoju gminy mają na nią bezpośredni wpływ, a zatem również na jej podstawowy składnik, jakim jest strategia stymulacji rozwoju przedsiębiorczości. Dane pozyskiwane po rozpoczęciu realizacji

terminem .. władze lokalne (gminne)'' . pragnąc podkreślić , iż działania organów gminy są (powinny być) zgodne. jednorodne i komplementarne. Władza lokalna jest zatem jednym gremialnym reprezentantem interesów wspólnoty lokalnej . Wprowadzenie liczby mnogiej - władze lokalne. w odniesieniu do pojedynczej gminy może sugerować sprzeczność interesów i działań organów gminy lub co najmniej moż li wość zaistnienia braku koordynacji działań. Termin "władze lokalne'' został zatem użyty wyłącznic tam, gdzie mowa jest o władzach co najmniej dwóch gmin. Zbliżone założenia stają s ię również udziałem innych badaczy samorządu lokalnego. Por. np. M. Trojanek: Kształtowanie atrakcvjno.{ci obszaru jako plllentjalnego miejsca lokalizacji inwestyLji. W: Strategia i polityka rozwoju gmin i województw - pod­

stow.\· 111etodvcme. Warszawa-Poznań -Zielona Góra: Zachodnie Centrum Organizacji 1996. s. 139.

148

zadm1 warunkujących osiągnięcie celów strategicznych mają już najczęściej charakter bieżący i są gromadzone tylko w celach kontrolnych i korekcyjnych.

Podmiotowa rola - w zakresie kształtowania lokalnej polityki gospodarczej -zlokalizowanych na terenie gminy firm ujawnia się wtedy, gdy ich przedstawiciele biorą udział w kształtowaniu gminnych koncepcji wspomagania rozwoju przedsiębiorczośc i . Podobnie jak w przypadku wpływu pasywnego, tak i aktywny wpływ odbywa się m.in. podczas tworzenia strategii rozwoju gminy. Ma on miejsce wtedy, gdy:

przedstawiciele przedsiębiorstw (zwykle właściciele lub członkowie naczelnej kadry kierowniczej ) biorą udział w spotkaniach konsultacyjnych, zwanych naj­częściej warsztatami strategicznymi, poprzez badania ankietowe poprzedzające opracowanie strategii przedstawiciele przedsiębiorstw prezentują swoje podstawowe problemy zw iązane z funkcjonowa­niem samorządu gminy, ich przyczyny oraz oczekiwane sposoby rozwiązań, rola przedsiębiorstwa w układzie lokalnym jest tak duża, iż. jego przedstawiciele są współtwórcami strategii rozwoju gminy (chodzi tu zwykle o powiązanie

strategii rozwoju gminy ze strategią rozwoju przedsiębiorstwa), przedstawiciele organizacji reprezentujących interesy przedsiębiorców składają

projekty fragmentów strategii rozwoju gminy poświęcone rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości.

przedstawiciele podmiotów gospodarczych lub ich organizacji opiniują projekt strategii rozwoju gminy, pochodzący spoza rady gminy i reprezentujący interesy przedsiębiorców człon ­

kowie komisji rozwoju gospodarczego". funkcjonującej w radzie gminy, służą jako ciało doradcze i opiniodawcze, przedsiębiorcy lub reprezentujące ich organizacje prowadzą Iobbying na rzecz przyjęcia danego kształtu strategii rozwoju gminy i wchodzących w jej skład

programów lokalnej polityki gospodarczej, przedstawiciele podmiotu gospodarczego współdecydują o kształcie strategii, ponieważ będzie on wykonawcą (współwykonawcą) lub jednym z ważnych źródeł

finansowania co najmniej jednego zadania strategicznego. Aktywny wpływ przedsiębiorstw na kształt lokalnej polityki gospodarczej może

mieć miejsce również poza okresem tworzenia strategii . Jednakże w wielu wypadkach przyjmuje on postać zbliżoną do tej, która jest charakterystyczna dla okresu jej tworzenia. Dotyczy to przede wszystkim: wpływu podmiotu będącego wykonawcą (współwykonawcą) lub źródłem finansowania danego przedsięwzięcia, lobbyingu , działalności członków komisji rozwoju gospodarczego wywodzących się spoza rady gminy oraz tworzenia projektów działań wspierających przedsiębiorczość. Istni e ją również formy aktywnego wpływu typowe tylko dla działalności bieżącej , takie jak wnioskowanie o zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,

~ Mowa tu o komisji zajmującej s ię relacjami między działalnością władz gminy a rozwojem gospodarczym gminy. W praktyce może ona mieć inną nazwę.

149

o umorzenie zaległości podatkowych czy też uzgadnianie szczegółów współdziałania w sytuacji, gdy władza lokalna ściśle współpracuje z danym podmiotem gospodar­czym. Do aktywnego. bieżącego wpływu można także zaliczyć akt wyborczy:; , w którym uczestniczą również przedsiębiorcy zamieszkujący w gminie. Najrzadziej stosowaną i najbardziej spektakularną formą prezentowanych oddziaływań są protes­ty , a nawet strajki organizowane jako wyraz dezaprobaty dla działań władzy lokalnej . Za przykład może posłużyć strajk właścicieli podmiotów wykorzystujących komunal­ne lokale użytkowe przeciwko wysokim cenom najmu oraz protest użytkowników targowiska komunalnego przeciwko zasadom jego wykorzystywan ia, odbywające się kolejno w latach 1997 i 1999 w jednym z największych miast Dolnego Śląska •.

Kończąc prezentację postaci ingerencji sfery biznesu w lokalną politykę gospodar­czą należy wskazać. iż ingerencja ta nie zawsze ma charakter pozytywny. Niepożąda­ny wpływ. oczywiście związany wyłącznie z aktywną rolą przedstawicieli sfery bi ;:nesu, może przyjmować dwie podstawowe formy.

Pierwsza polega na prowadzeniu działań zmierzających do przyznania preferencji podmiotowi, którego strategia działania nie jest zbieżna z interesem całego układu lokalnego lub charakteryzuje się niskim prawdopodobie1'1stwem osiągnięcia takiej t.bieżności. Dzieje się tak np . wtedy, gdy kierownictwo objętego kryzysem podmiotu gospodarczego ubiega się o umorzenie zaległości podatkowych \ nie przedstawiając jednocześni e wiarygodnego programu naprawczego.

Druga to Iobbying przeciwko decyzjom rady gminy służącym rozwojowi lokalnej przedsiębiorczośc i. Jako przykład można tu wymienić naciski organ izacji kupieckich. stosunkowo częste we współczesnej Polsce. mające na celu niedopuszczenie do ulokowan ia supermarketu na terenie gminy.

Postawa władzy lokalnej wobec oddziaływania na kierunki prowadzonej przez nią polityki powinna być jednak otwarta. Koncepcje wysuwane przez ś rodowisko biznesu są niejednokrotnie cenne. Prawidłowe stymulowanie rozwoju lokalnej przedsiębior­czości wymaga stałego dialogu między przedsiębiorcami a władzą gminy. Rolą tej ostatniej jest oddz ielenie wskazań zbieżnych z rozwojem lokalnym od tych, które S<l

z nim sprzeczne.

Literatura

[l] M. Trojanek: Kszraltowanie curakc)jno.fci obszaru jako potentja/nego miejsca lokalizmji inwestnji. W: Strategia i po!il."ka rozwoju gmin i wojell'ództw - podstawy merodycme. Warszawa-Poznań-Zielona

Góra: Zachodnie Centrum Organizacji 1996.

' Chodzi tu o wybory do rady gminy . " Biorąc pod uwagę negatywny. antypromocyjny charakter tych zdarzeń. autorzy postanowili utajnić

nazw<; przedmiotowej miejscowości. ; Są to zaległośc i z tytułu opóźnień w uiszczaniu podatków stanowiących uochód budżetu gminy.

150

[2) Sagdziński L.S .: Lokalna polityka go.vpodarcza (w okresie transformatji systemowej). Toruń: UMK 1994.

[3) Broi R., Sztando A. : Strategia rozwoju lokalnego. Projekt pilowiowy - Lądek Ztlrój. Warszawa: Dolnośląskie Centrum Szkolenia Samoi·ządowego. Brytyjski Fundusz know-how. Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej 1998.

[4] Chlebuś M.: Polityka go.l'podarcza gminy. Warszawa: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej 1991. [5] Kozarawicz H. , Panasiewicz Z .. Sztando A.: Koncepcja współdziałania strategiemego specjalnej strefy

ekonomicznej i lokalnych imtywtji jej otoczenia społeczno-gospodarczego . .,Samorząd Terytorialny'· 1998 nr 7-8 .

[6] Sztando A. : Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiolliw gospodarczych . .. Samo­rząd Terytorialny ' · 1999 nr 7-8.

(7) Sztando A.: Lokalny interwencjonizm .wm.orządowy. W: Studia regionalne i lokalne. Warszawa: Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW 2000.

THE INFLUENCE OF BUSINESS SPHERE ON THE LOCAL ECONOMIC POLICY

Summary

The authors of the text present the influence of business sphere on the local economic policy. which i s Ied by the authorities o f Polish communes . They distinguish twa main types of t his influence. The first type - the passive one - takes place by delivering the information to the self-governments about the profile of

activity , employment, investment, profit, property decapitalization. etc . The active influence of the companies is perceived when their representatives take part in creating mmmunal premises o f entrepreneur­ship development. Furtber in the article, the auth01·s characterize both positive and negative effects of the two ways of the influence. They also relate to des i red reactions o f the !ocal authorities towards t he Iobbying

of the economic subjects owners .