УНИВЕРЗИТЕТ “Св. КИРИЛ И МЕТОДИЈ” -СКОПЈЕ

ФАКУЛТЕТ ЗА ЕЛЕКТРОТЕХНИКА ИИНФОРМАЦИСКИ ТЕХНОЛОГИИ

- СЕМИНАРСКА -по предметот

ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ И ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО

ТемаПочисто производство при производство на

електрична енергија од јаглен

Ментор: Изработил:Проф.Д-р СнежанаЧундева

Стоименовски Боби, индекс бр. 41/2011e-mail:bbstoimenovski@gmail.com

Скопје, јули 2013

2

СодржинаАПСТРАКТ................................................................2КЛУЧНИ ЗБОРОВИ: ЕЛЕКТРОМАГНЕТНО ПОЛЕ, ЗДРАВСТВЕН РИЗИК, РИЗИК, ПЕРЦЕПЦИЈАНА РИЗИК................................................................2ВОВЕД...................................................................31 ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ......................................................41.1 ГЛОБАЛЕН КАРАКТЕР НА ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ.....................................41.2 ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ И МАЛИ И СРДНИ КОМПАНИИ..................................41.3 ПОЛИТИКАТА И КОМПАНИИТЕ ВО ИНТЕРЕС НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО..................51.4 ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ И ЖИВОТНА СРЕДИНА........................................51.5 ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ И ЕНЕРГИЈА.............................................61.6 ЗАКЛУЧОК............................................................6

2 ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО................................................62.1 ШТО Е ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО?............................................7

2.1.1 Која е спецификата на почисто производство?........................................................72.1.2 Кои се бенефитите на почисто производство..........................................................7

2.2 НАПУШТЕНИ ПРАКТИКИ ОД СТРАНА НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО.......................82.3 ПРИСТАПУВАЊЕ КОН ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО....................................8

2.3.1 Неколку фундементални пристапи кон почисто производство............................82.4 БЕНЕФИТИ НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО.......................................102.5 КЛУЧНИ ЕЛЕМЕНТИ НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО..........................11

3 ГЛОБАЛНО ЗАТОПЛУВАЊЕ...............................................113.1 ШТО БИ СЕ СЛУЧИЛО КОГА БИ НАСТАНАЛО ГЛОБАЛНО ЗАТОПЛУВАЊЕ?..................113.2 ИСТОРИЈА НА ВРЕМЕНСКИ ПРОМЕНИ.........................................113.3 ВРЕМЕНСКИТЕ ПРОМЕНИ, ДЕНЕС............................................123.4 КЛИМАТСКИ ПРОМЕНИ И КОМПАНИИТЕ........................................13

4 ПОЧИСТО ПРОИЗВОДАТВО И РУДАРСТВО...................................164.1 РЕЛЕВАНТНОСТ НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВО ВО РУДАРСТВОТО.......................16

5 ЧИСТИ ТEХНОЛОГИИ НА ЈАГЛЕН.........................................165.1 МЕЛЕН (ПРАШКАСТ) ЈАГЛЕН..............................................175.2 СУПЕРКРИТИЧННИ ЦЕНТРАЛИ НА ПРАШКАСТ ЈАГЛЕН..............................185.3 ЦИРКУЛИРАЊЕ СО ФЛУИДИЗИРАН СЛОЈ........................................18

5.3.1 Интегрирана гасификација во комбиниран циклус...................................................195.3.2 Адаптациај на постоечки објекти..............................................................................19

5.4 РАЗМИСЛУВАЊА ОКОЛУ ГОРИВОТО...........................................205.5 ПРАШКАСТ ЈАГЛЕН, SCPC И CFP.........................................205.6 IGCC.............................................................21

6 ЈАГЛЕРОД КОНЦЕНТРАЦИЈА И ФАЌАЊЕ....................................216.1 ТЕЧЕН ГАС ЗА РЕЦИКЛИРАЊЕ.............................................216.2 ХЕМИСКИ РАСТВОРУВАЧИ.................................................226.3 ФИЗИЧКИ РАСТВОРУВАЧИ.................................................22

1

7 Економска и еколошка перспектива на производство на електрична енегија од јаглен......................................................22

Апстракт

Потреба од создавање на концепт идеја начин на размислување запристап кон системот на почисто производство во систем на одржливразвој кој е во согласност со културата на компанијата и јавноста ,забележување на елементи на еден процес со кои ќе може да се создадебаза на знаење за добра анализа на статистичките и историски факти исоздавање на алатки кои ќе доведат до иновативни пронајдоци а тие паксе услов за развој и здрава околина.

2

Клучни зборови: CO2, одржлив развој, почистопроизводство, климатски промени, електрична енергија

3

ВоведДенес живееме во свет со безброј сценариа за крај на светотмеѓу кои и едно преживеавме во 2012 година но се уште наднас бдеат озонската дупка глобалното затоплување климатскитепромену но и потребата за одржливост на системите во коилугето живеат односно задоволување на нивните потреби без даги загрозиме можноста на идните генерации.За остварување на одржливиот равој постојат повеќе сценаријамеѓу кои како економски политички најинтересно е почистоотопроизводство со кое се обезбедува заштита на животнатасредина со методи на минимизирање на отпад, категоризација наемисии и отпад идентификување на фактори кои влијаат врзотпад и емиси и овозможување на системско решение напроблемите а сето тоа да доведе до помали емисии и да сезабават климатските промени а и покрај свесноста накомпаниите за штетноста на CO2 тие треба преку свои стратегииза заштитата на животната средина и во соработка со владитеда обезбедат одржлив развој .За да се долови еден комплетен систем на почисто производствокој се базира на решение на проблемот на изворот, нопрашањето каде е изворот во еден глобален ситем наразглдување на проблемот на почисто производство. Пр.Преоблемите околу решение на петролејската индустрија ииндустријата на јаглен односно глобалните решенија на почистопроизводство започнуваат на самото окно на јагленот прекутранспортот (еко екетирањето има побарувања да на секојпроизвод на етикатата стои колку емисии на гасови е потрошенододека производот да дојде до потрошувачот) производството икорисникот.Во подолниот текст ќе биде разгледани почисти технологи најаглен во процесот на производство на електрична енергија одјаглен како дел од еден глобален систем на почистотопроизводство кој нормално зрачи двонасочно кон своитепартнери и останати учесници во процесот на почистопроизводствоАнализата на системи на почисто производство во процесот напроизводство на електрична енергија од јаглен каде јасно сегледаат елементите кои се подложни за развој на технологии напочисто производство и историско следење од технички

4

технолошки и економски аспект ке овозможи да на одреденистатистички податоци се донесе вистинска анализа за да сепонуди решение од систем на почисто производство со коекомпанијата би добила бенефит.

1 ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ

Светската комисија за животна средина и развој (познатакако Brutland комисија) го дефинира одржливиот развој какоРазвој кој ги задоволува потребите на сегашните генерации,без да ја загрози можноста на идните генерации да ги задоволисвоите потреби. Во суштина, одржлив развој е процес напромени во кој што користењето на ресурси, насочување наинвестиции, ориентацијата на техничкиот развој иинституционалните промени се во хармонија и ги зголемувааткако сегашните, така и идните потенцијали, со цел да сезадоволат човечките потреби и аспирации.Одржливиот развој вклучува три взаемно зависни и

испреплетени димензии Економска димензија (економски ресурси развој и раст) Димензии на животна средина (природни ресурси, заштита

и одржливо користење на природата и превенција и борбапротив загадувањето)

Социјална димензија (социјални ресурси, солидарност иборба против сиромаштијата).

5

Од горе наведените точки се гледаат можностите на одржливиотразвој кој вклучува можности за подобрување на социјалниот,економскиот и аспектот на животната средина во еденконтинуиран процес каде развојот на економијата ке биде вопаралелен процес со подобрувањето на животната средина а сетотоа ќе овозможи подобар социјален статус на населението .Горе наведеното треба да поттикне иницијативи на поединци

групи компании невладини влади ...кои ќе овозможат подобренаопшта рамка за подобри услови за живеење, социјала , квалитетна живот, вработување и на крај да се искористат придобивкитена горе спроведен систем но со мисла кон идните генерации даи се остави можност за подобар живот и социјално економскиразвој кој по дефениција за одржлив развој треба да обезбедиголема индивидуална слобода на делување, да се почитувазаконот на природата, животната средина и да нема негативнипоследици врз здравјето на луѓето.

1.1 Глобален карактер на одржлив развојГлобализацијата денес, односно протокот на стоки лугеенергија капитал ... меѓусебната поврзаност на државиформирање на нови гаснење на стари држави, валути неовозможува индувидуален карактер на одржливиот развој туку серазвива еден глобален развој кој се стреми кон свет соекономски развој, благосостојба , и подобра заштита наживотната средина за сите чинители во светот земајки гипредвид помалку развиените развиените, силните и слабите подпокровителство на демократијата, почитувањето на човековитеправа и отвореност кон светот да се бараат решенија заподобар економски и социјален развој висок степен навработенос како и постигнување на урамнотежен и одржливразвој.

1.2 Одржлив развој и мали и срдни компанииЗа мали и средни компании за да влезат во добар систем наодржлив развој потребна е и соодветна структура од еколошкикомунален и транспортен карактер

Развој на европски коридори Развој на локална патна мрежа Систем за водоснабдување Систем за отпадни води

6

Прочистителни станици Интигрирано управување со отпад

Горе наведените стапки се елементи кои како помош на малите исредни претпријатија е потребно да ги обезбеди државата нопокрај ова и самите мали и средни компании со свое делувањеможе да си помогнат за подобар одржлив развој како што е например заеедничка дистрибуција на различни производи кои гоовозможуваат тоа, заедничко вложување во развојни програми,програми за подобрување на правната рамка како примери засоработка на компаниите и за крај ќе ги спомнемеиндивидуалните можности на една мала,средна компанија какошто е негување на притпремиштвото користење на сите благодетишто ги дават современите можности за комуникација иинформатичките системи во правец на експлоатирање насовремените технолошки достигања ,рационално користење наенергија и суровини, зајакнување на човечките ресурсиреализирање на нивните потенцијали.

1.3 Политиката и компаниите во интерес напочисто производство

Спрегата помеѓу политиката и компаниите во сверата на одржливразвој во денешна фаза на развој е неминовна иаконезависноста на компаниите е нешто за кое тие треба да сестремат, сепак денес соработката помеѓу овие два чинитела воподолу наведените наводи води кон квалитет кој го нарекувамеодржлив развој :

Интегриран пристап во креирањето на политика на одржливразвој

Следење на потребите на индустријата и обезбедување наинфраструктурни објекти како патишта, гасовод,далноводи ...

Соработка помеѓу чинителите во создавањето на процесотна одржлив развој со внимателно одбран пристап напринципите на соработката

Стратегијата за одржлив развој е жива материја во којачинителите треба со свои удели постојано да јаразвиваат и надградуваат

7

1.4 Одржлив развој и животна срединаОд препораките од националната стратегија за одржлив развојна Р.Македонија дека животната средина треба да биде меѓусекторски приоритет на владата и од оукажувањата заусогласување на правната регулатива со европската со тоа ипразнините што се јавуваат кај нас се поставува прашањетокога имаме достапност до информациите која патека да се следидали ритамот на нашите или европските регулативи и којапатека ќе доведе до подобар резултат. Но без разлика наизборот на едно или друго или некоја комбинација треба да сеприпазат некои поведенија кои со добра веројатност водат кондобар резултат во областа на одржливиот развој

Подготовка на сет индикатори кои на една компанија ќе идадат информации за нејзиниот одржливост базиран намониторинг и информации за животна средина

Следење на иновативни алтернативни решенија вопотребната област кои овозможуваат заштита иподобрување на нарушена животна средина

Пратење на домашната но и развојот на европскатарегулатива

Зголемувањето на свеста на вработените во компанијата заживотната средина а со тоа и добивка и придонес накомпанијата кон јавноста за едно поинакво однесувањекон животната средина во целокупниот живот.

Внимателно но целовремено пратење на пазарот наалтернативни извори на енергија,

1.5 Одржлив развој и енергијаСекоја компанија која има политика за одржлив развој треба

да има свој став и кон енергијата и во своите развојнипланови да ги има предвид како светските така и домашнитеенергетски стратегији како и можноста да даде еден свој малпридонес кон климатските проблеми како глобален проблемКога станува збор за енергијат би било добро да се изготват

студии за можноста за користење на алтернативни извори наенергија и пред се да се одредат количините , цената(која имапазарна вредност) и имиџот (пример еко екетирање) на тааенергија за да може да се користи во компанијата.

8

Кога зборуваме за одржлив развој и енергијата во нашавадржава треба да се напомене дека сме ние голем увозник наенергија па затоа треба да се свртиме кон индустрии кои некористат големи количини на електрична енергија и имаат маловлијание на животната средина. Посебно место треба да го ставиме гасот и потребата на

компаниите во своите стратегии да имаат планови за леснопреминување на овој енергенс кој денес има најатрактивнацена.

1.6 ЗаклучокЗа развој на една компанија во правец на одржлив развој пред

се е потребно да се разбере концептот за одржлив развој и воеден постепен флексибилен процес да се прифаќаат неговитедобри вредности и можности кои се во склад со домашното,европското законодавство а со тоа компаниите да добијат еденнов квалитет во зголемена свест разбирање и менталитет наработникот во поглед на концептот на одржлив развој.

2 ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВОЗаштитата на животната средина е значаен приоритет заопштеството.А од овде се наметнува потребата да владитепостават стандарди за животна средина кои треба да сепретстават кон поединци и организации а тие да ги запазат.Одгоре наведеното се гледа потребата спрегата помеѓуиндустријата, владата и невладините организации се со цел дасе обезбеди подобра животна средина за сегашните и иднигенерации.Почисто производство на многу начини е дел од производниотпроцес кој овозможува најдобра пракса во сите свои фази какопроизводство, истражување, изградба, па и затворање со цел дасе обезбеди најдобра пракса во процесот на управување соживотна средина.Почисто производство е континуирана примена на интегриранипревентивни еколошки стратегии што се применува за процесипроизводи и услуги за да се зголеми севкупната ефикасност инамалување на ризиците за луѓето и животната средина. Тоа епроцес на постојано подобрување во животната средина иекономските перформанси, односно најдобра практика воуправување со животната средина.Горе наведеното претставувапромена на ставови одговорност во управувањето со животната

9

средина и проценка на технологии и опции односно тоа не есамо третман на крај од цевка или задоволување на некоивладини регулативи кои многу лесно се забораваат илиигнорираат во текот на работата.Почисто производство бара структурно целовито и со здравразум користење на луѓе и системи со цел да се подобритројната линија економија, екологија, социјала. Намалувањетона трошоците од отпад, емисии, трошоци по здравјето на лугетои подобрувањето на животна средина реализира заштеди со коисе отвараат нови пазари и подобра животна средина.Основна карактеристика на почисто производство е да се намализагадувањето а со тоа и да се намали трошокот кој пак сепресметува со животна средина сметководство која е моќнаалатка на менаџерите за пресметување на животна срединатрошоци.Мотивирањето на целокупната работна сила од менаџери довработени до ниво на интузијазам за почисто производство коеќе обезбеди економска корист долгорочни инвестиции воподобрен бенефит и имиџ на компаниите и што е уште поважнопобезбедна и почиста животна средина за идните генерации.

2.1Што е почисто производство?Синоним за најдобра практика во управувањето со животната

средина. Во суштина, почисто производство е континуираноспроведување на интегриран превентивна стратегија за животнасредина се применуваат за процеси, производи и услуги сосвесно минимизирање на отпадот и барања за санации во текотна целиот животен процес со цел да се зголеми севкупнатаефикасност и намалување на ризиците за луѓето и животнатасредина. Процес кој обезбедува постојано подобрување наживотната средина и економските перформанси.

2.1.1 Која е спецификата на почисто производство?Напуштање на сисстемот познат како end of pipe односно што

со создадените отпади и емисии. Почисто производство бараидентификување ремедијација минимизирање или отстранување напричините за отпад или емисија на самиот извор.

10

2.1.2 Кои се бенефитите на почисто производствоПоголема ефикасност во производство со поефикасно користење

на ресурси, економии во обработка и намалени или елиминираниотпади.Создавање на подобра резултати во областа на економијата и

животната средина како конпатибилни и неразделни цели напочисто производствоСе избегнува создавање на загадувањеИдентификација на нови можности и намалување на ризици

И на крај за бенефитот од отпадот би го цитирал Артур Кларк :Отпадот е само суровина но ние сме премногу глупи за да гокористиме”

2.2 Напуштени практики од страна на почистопроизводство

Третман на отпад (на пр стабилизација, херметичка,детоксикација, итн )

Отпад разредување во согласност со прописите (на прпостигнување усогласеност со мешање на вода заладење со потрошна вода на топилницата занамалување на концентрација на загадувачот, безнамалување на неговата маса, или празнење солениводи во реки / потоци во текот висок протокуслови);

Пренесување на опасни или токсични состојки од еденмедиум во друг (на пример, чистењето на селенпроцес гасови со сода, а потоа отстранување начистач чистка како отпадни води).

Причини за напуштање на горе наведените практика е тоа штопочисто производство бара испитување на сите компоненти наедна операција вклучувајки го целокупниот менаџерскиоперативен и технички кадар со своите индивидуалми иколективни капацитети за создавање на интегриран и ефикасенсистем.

2.3 Пристапување кон почисто производствоПроактивен, внимателен сеопфатен пристап кон управувањето на

животната средина е метод за пристапување кон почистопроизводство.Ваквиот пристап бара посветеност и проактивно

11

управување кое ќе овозможи подобрување на ефикасноста наодредени програми или процеси

Проактивно планирање Спроведување на управување со животната средина системи

(ЕМС) Животната средина ревизија Истражување и развој за ниско влијанието врз животната

средина на технологии решенија и стратегии Примена на ефективни, иновативен дизајн Зголемување на заедница за консултации Ефикасна Распределба на човечки и финансиски ресурси Континуирана согласност во функционирање на еден систем Менување на културните ставови кон континуирано

подобрување.

2.3.1 Неколку фундементални пристапи кон почистопроизводство

При менаџирање на процес на почисто производство треба дабидеме свесни дека усогласувањето на процесот со законскатарегулатива која може да има минамилчистички барања или крутсистем на казнувања кој води кон парцијални решенија накраток рок не овозможува секогаш најдопра практика бидеејкирегулативата секогаш заостанува врз брзиот и континуиранразвој на системот на почисто производство.Неефикасност генерираат зголемување на отпад, но

континуираниот технолошки развој може да го намали овој"отпад" и потенцијално да го конвертира во комерцијалновредни ресурси. Секогаш постои простор да се подобрииндустриските процеси. Еволутивно или постојано подобрувањена пристап е подобар од револуционерен пристап, бидеејќилуѓето се прилагодуваат подобро постепено на промена и со тоаи се враќа посветеноста. Тоа исто така се одразува напосветеноста на организацијата да се справи со некои отворенипрашања, и бараат подобрувања, како интегриран дел однеговиот бизнис пристап. Ова е во контраст со еднаорганизација која троши силно на "спасител технологија" илиекспертиза, можеби како одговор на регулаторните барања. Воовие околности, дури и ако тоа е соодветно и потребно

12

решение, вработените незадоволство или отпор кон промени можеда ја ограничи нејзината ефикасност.Ако не може да се измери, вие не можат да го контролираат.

Мерење на еколошките перформанси и карактеризирање наквалитетот и на количеството отпад што се создава е одфундаментално значење за почисто производство може да знаемедали еден проблем е податлив ако можеме да го измериме. Опциите на управување со животната средина и нивната

хиерархија со ризикот која ја носи секоја се прикажани наподолната слика и табела.

Сл.1 Хиреархија на управување со отпад

Табела1 Релативен ризик профили на управување со животната срдина,Опцииопција одговор Ризик

( одговорност / корист )вклучување

Релативна финансиска корист

Заедница иРеакција на влада

Животна срдинабенефит

13

Почистопроизводство

Намалување на ризикот без отпад

Може да биде многу висока

Признавање преку награди

многу висока

сите

Минимум отпад (повторно користење и рециклирање)

Намалување на ризикот по отпад

Може да биде висок

Ниска Висока Луѓето коисе директно поврзани со прашањето

Третман наотпад (на крајот на цевката)

Санирање назагадено земјиште, прочистителни станици

многу непродуктивни и оперативни загуби

медиум медиумЖивотната средина Секција совлез од производство

Отстранување разблажување

Високи Купишта /контролирано ослободување

Непродуктивни капитални и оперативнизагуби

Високи НискиПотенцијални влијанија врз здравјето или животната средина

Проектменаџер

Одрекувањето

Вербално и писмено, само (негирање)

Потенцијалната загуба наработење

Многу висока

Не потенцијалниГлавни влијанија

Висок менаџмент

14

2.4 Бенефити на почисто производство

Придобивките од почисто производство вклучуваат намаленотпад, обновување на вредни нус-производи, подобрување наживотната средина, зголемување на ресурсите напродуктивноста, зголемена ефикасност, намалување напотрошувачката на енергија и целокупната намалување натрошоците. Континуирана примена на нова технологија,странични размислување и кохерентна организација-широкпристап кон почисто производство има неограничен потенцијалза остварување добивка на краток и долг рок.

Бенефити кон заедницата се намалување на простор задепонии, системи на отпадни води, водоснабдување, емисии настакланички гасови , смог, влијание врз флората, епидемии.Горе наведеното дава одговор на многубројните еколошкиорганизации регулаторни агенции дека индустрискиот,економскиот раст води неминовно кон деградација на животнатасредина

2.5 КЛУЧНИ ЕЛЕМЕНТИ НА ПОЧИСТО ПРОИЗВОДСТВОКлучни елементи во управувањето со почисто производство се

Корпоративни посветеност Интегрирањето еколошки системи за управување со општите

корпоративни системи за управување  Изборот на јадрото на тимот со детални податоци што ги

опфаќа сите деловни единици, кое јадро како последна целможе да ги опфати сите вработени

Сметководство на трошоците за животна средина, да сеидентификуваат и да ги следи вкупните трошоци воживотната средина, во паралела со други трошоци кои сесоочува работењето

Структурно, докажана методологија за спроведување напочисто производство, вклучувајќи проценка на животнатасредина, придобивките и заштеди на трошоците, како икомуникација овие проценки.

Важно е да се даде кредибилитет и кредит на заедницата занејзината улога во подобрувањето на ефикасноста во одреден

15

индустриски систем. Регулатива често заостанува од сегашнатареалност, но очекувањата на заедницата секогаш се движатнапред и на тој начин имаат важна улога помагајќи почистопроизводство и други промени.

3 ГЛОБАЛНО ЗАТОПЛУВАЊЕ

3.1 Што би се случило кога би настанало глобалнозатоплување?

На глобалното затоплување ќе дојде до реакција наприродата односно наместо суши и големи жештини би дошло доново ледено време.

Со зголемувањето на температурата би се топел снегот нагренланд и бидеејки таа вода е слатка и е полесна од соленатаби останала на површината на океанот. Голфската струја повеќене би можела да оди кон дното на океанот и би се прекиналонејзиното кружење, а температурата во умерениот појас бипаднала за 5 до 6 степени во рок од десет години. Ова бизначело и почеток на ново ледено време.

Заладувањето би довело до врнежи на снег во умерениотпојас а тоа би водело кон исчезнување на услови за живот? Аможност за живот на лугето би било околу екваторот.

Но дали новото ледено време е реално и за колку години тоаќе се појави дали некои претпоставки од 2000 год се точни икои се факторите кои влијаат врз оваа појава?

3.2 Историја на временски промениИма полно ивиденции каква била климата во минатото иако

мерењето е почнато доста касно, поточно термометарот еизмислен 1600 година, но со мерење на температурата сезанимавале мал број на научници како Галилеј и Декар.

Организирани мерења на времето се започнати доста подоцнаодносно 150 години по откривањето на термометарот а највредниво оваа област биле монасите во манастирот Клементинум воПрага, тие уредно ги забележувале сите податоци ос 1770година и тоа го прават до денес.

Голем број податоци се добиени од археолошкитеистражувања но и голем број на водени дневници во последнитеиљада години.

16

Од истражувањата на професор Павле Вујовиќ кој ги сортиралметеролошките записи од истражувањата на Професор ЉубомирСтојановиќ и едојдено до следните сознанија: Од 1000 до 1350година во Европа имало затоплување кое постепено го замениломини ледено време кое трало се до 1830 година. Во почетокотна ова време имало големи суши како во европа така и во Кинаи Америка пример е горењето на Москва, а за потребата одвнимателноста кон временските промени е примерот на Маитекои најубавите девојки ги фрлале во бунари длабоки и до 50метри а со тоа доаѓало до распаѓање на телата до големизарази кои го забрзало уништувањето на нивната цивилизација.И од 1350 до 1850 настанува мини ледено време пропратено соголеми заледувања на езера и реки за кои појави исто така имаголем број на записи

3.3 Временските промени, денесВо 2012 преживеавме еден крај на светот но постојат уште

многу причини кои ако не водат до крај на светот може да гопореметат нашиот начин на живот како што е глобалнотозагревање климатските промени озонски дупки од чији влијанијавулканите и земјотресите нанесоа големи штети но за среќа наограничен простор.

Но факт е дека климата може да влијае на целата планета пазатоа голем број стручни кадри стравуваат од последиците одглобалното затоплување. Но постојат и други страни па затоаденес се поставува прашањето за оправданост на проблемот илитоа е само уште една ујдурма за заплашување на светот а сотоа и огромна можност за заработка .

Денес Во науката не постои консензус околу ова прашањетака да една опција која е и најприфатена во светот и којаможе да се мери е дека јаглеродниот диоксид кој оди воатмосверата со уште некои други гасови ја зголемувааттемпературата на земјата го топи вечниот снег го зголемуванивото на морето до загрижувачко ниво, ги пропушта зраците накратки бранови а ги апсорбира зраците со долга брановадолжина и со тоа станува директе виновник за зголемување натемпературата денес. Покрај тоа гасовите од фреон јауништува озонската обвивка и тоа директно влијае на здравјетона лугето особено во летните месеци.

Гора наведената теорија како научна така и политичк енајповолна во светот има научници кои нудат и други теории.

17

Една од теориите ја има дадено и професорот од факултетотпо физика отсег метарологија пр. Младен Џуриќ кој има ставдека во земјината историја има доволно докази за тврдењедека климата се менува циклично веке со милиони години и декаво минатото непрестано се менуваат топли и ладни периоди..Неговиот став дека климата е еден сложен процес во којпрљавата индустрија прави еколошка штета но влијанието врзклимата е доста мал. И покрај влијанието на човечкиот факторклимата зависи и од многу други фактори како копно море сонцеенергија положај на останатите планети космички сили...

3.4 Климатски промени и компаниитеГолем број на компаниите се свесни дека со своето работење

влијаат врз глобалната слика на климатските промени и сесвесни за последиците и во најлоша варијанта ги прататзаконските регулативи или одат чекор понапред градејки своистратегии и принципи во однаос на нивното влијание врзклиматските промени. За пример ќе ја земеме компанијата Chervon

(www.chevron.com) ;чија историја датира уште од 1879 год.Нивниот бизнис концепт се состои од обезбедување на енергијакоја обезбедува напредок на човештвото. И со истражување дасе научи како да се користат глобалните ресурси со еднарешителност и генијалност да се исполнат денешните комплексниенергетски предизвици.Chervon признава дека употребата на фосилни горива за

задоволување на енергетските потреби ја зголемува емисијатана стаклени гасови во атмосверата и грижата за овој проблемја споделува со владата на САД и јавноста.Според нивните истражувања а кои се темелат на сегашната

проекција на населението и наталитетот светското побарувањена енергија во текот на следните 25 години значително ќе сезголеми а кој најголем дел од нив би се добил од фосилнигорива. (на ова нивна теза како контра одговор би билатезата дека во развојот на енергетскиот сектор ни требаквантен скок а пример за тоа е добивање на енергија базиранна водород Доста добар напредок во овој дел имаат научницитеод исланд)Заради нивната претпоставка компанијата има изработено

седум принципи со кои се штити околлината без да се поткопарастот на глобалната економија. Подолу кратко ќе ги дадеме

18

принципите а идејата е да имаме едно почетно видување врз коипринципи почива една светска компанија и врз база на нив даможе да се градат принципи на некои други компании совклучување нормално на нејзината култура историја истатистика на развој.

1. Глобален АнгажманНамалувањето на стаклени гасови мора да се дели рамноправно

почнувајки од најголемите загадувачи во светот прекудолгорочни национални стратегии.Стакленички гасови не го признаваат суверена граници. Тоа е

кумулативен ефект на стакленички гасови во атмосферата којавлијае на климата, а тоа ќе бара интегрирани и флексибилниглобални јаглеродни управувања со ефект на промени.Chervon заклучува дека денес најголемо загадување прават

развиените земји но најбрз развој на емисии имаме во земјитево развој. Поради тоа нивната идеја е намалување настакленички гасови во топ десет нации со тоа ќе се обезбедисигурност во намалување на стакленички гасови а ќе сеобезбеди и рамноправност на индивидуалните земји.

2. Енергетска безбедностНафта, јаглен и природен гас се очекува да доминираатснабдувањето со енергија во децениите што доаѓаат.Климатската политика мора да ја признае улогата на овиекритични извори на енергија за да се обезбеди сигурноста наснабдувањето и економскиот раст.Покрај горе наведениот принцип сепак е потребно да сеискористат сите алтернативни извори на енергија кои можат дасе развијат

3. Зголемена безбедностЕнергетска ефикасност и конзервација се најдиректните иефективни извори на "нова" енергија без емисиите настакленички гасови. Владините програми за промовирање наенергетската ефикасност и заштитата мора да продолжи и требада се зајакне. Покрај тоа, приватниот сектор треба да гизголемат напорите за подобрување на ефикасноста во сè, одпроизводство и превоз до градење на управување иградежништвото.

19

Конечно, потрошувачите треба да бидат посветени на однесувањеи донесување одлуки со кои може да се минимизираат нивнитеиндивидуални јаглероден диоксид влијанија.

4. Умерен и флексибилен пристапНамалувањето на стаклени гасови мора да ја избегнат можностана економско реметење и овозможи реален промет на капитал воуслови на нови технологии кои овозможуваат ниска емисија најаглен.За спроведување на ова цел препорачуваат така наречениконтролни пунктови кои ги имаат достапно најновите информацииод наука и економски влијанија

5. Широк еднаков третманШирок и еднаков третман на сите сектори на економијата енеопходно да се обезбеди.Односно треба секој сектор иликомпанија да бидат сразмерно оптоварени.Стакленички гасови се во функција на многу активности, одпроизводство земјоделството ,култура на домашно живеење,сообраќајна култура. Политиката на стаклени гасови треба дасе спроведува подеднакво во сите сектори . Овој метод ја делиодговорноста размерно на голем број чинители што може да бидееден од пред условите за успех во операвијата намалување настаклени гасови.

6. Овозможување на технологииВладината поддршка и партнерство со приватниот сектор запред-конкурентна истражување и развој во јаглерод ублажувањеи чиста енергија технологии мора да продолжи со забрзанотемпо.Нова технологија и како уште непознати технолошки откритијаимаат потенцијал за значително намалување на емисиите настакленички гасови, ако тие можат да бидат развиени закомерцијални употреби. Во исто време, ние треба да сфатимедека немаме "волшебно стапче", и климатските променибенефиции ќе дојдат од повеќе решенија кои ќе бидат развиениво текот на времето. Затоа е потребно поттикнување капиталниинвестиции во технологијата и инфраструктурата .

Енергетска ефикасност Технологија може да се создадезголемена енергетска ефикасност во широк спектар наактивности. Згради, на пример, директно и индиректно сегенерираат значителни емисии. Новите достигнувања во

20

дизајнот и конструкцијата, како што е вентилација двојнифасади, стакло премази и напредни батерии кои можат даскладираат сончевата енергија, може значително да јанамали побарувачката и да обезбеди пониски емисии наCO2.

Природниот гас е околу половина СО2 интензивен воспоредба со јагленот по единица на електрична енергијапроизведена. Нова технологија може да им овозможи наефикасно производство и транспорт на природен гас запроизводство на електрична енергија, како и развојот наулта чист дизел гориво од природен гас.

Биогорива и Обновливите извори на енергија Технологијатанапредува низ широк спектар на обновливи извори наенергија-биогорива, ветер, соларна, геотермална и други.Целулозни конверзија технологија, на пример, во моментове под развој за да се овозможи широк спектар наземјоделски и шумски отпад да бидат произведени во не-јаглерод транспорт горива

Нуклеарната енергија е уште една опција во енергетскиотпортфолио и е јаглерод-диоксид слободна. Значајни чекорисе направени во оперативниот безбедност и подобрувања ќетреба да продолжат, како и мерки за справување со отпадскладирање прашања.

Снимање и складирање на јаглен СО2 произлегуваат одпроизводство и согорување на фосилни горива може да бидезаробен и чуваа со тековните технологии, но тоа изискуваголеми трошоци. Да го фати значителен износ на емисиитена CO2 во светот, особено од јаглен во термоелектраните,ќе бараат нови, големи инфраструктури. Иницијативи се вотек за унапредување на оваа технологија. Дополнителнонамалување на трошоците и проценка на комерцијализацијана оваа технологија е критична.7. Транспарентност

Трошоците, ризиците, размени и несигурности поврзани соклиматските политики мора да бидат јавно соопштениРазвој на решенија за климатските промени предизвик ќе бидекомплексен потфат. Тоа е од витално значење да се разбере ицелосно да комуницираат на економските и социјалните трошоцина различни политики и проектираните придобивки за животнатасредина, како во блиска иднина и на долг рок, така што може

21

да се договорат за решенија кои се рамноправни, балансирана иефикасна.Секоја компанија која би градела некоја стратегија во погледна климатските промени треба да е прагматична реална ифлексибилна за решенија да е свесна за еден век потрошеновреме за создавање на енергетска индустрија и половина да седоведе до денешно ниво на компјутеризација иинтернет.Решенијата за климатските промени се многу посложении долгорочен проблем кој бара решение на повеќе проблми и сопериодична контрола на квалитетот на постигнатите резултати.И за крај успех е успешна политика во областа на климатскипромени и пораст на глобалниот економски раст.

4 ПОЧИСТО ПРОИЗВОДАТВО И РУДАРСТВО

4.1 Релевантност на почисто производство ворударството

Природата на рударската индустрија значи дека постои широкпростор за несакани ефекти врз човековото здравје и животнатасредина. Влијанија врз животната средина може да се случи вотекот на различните фази на рударството, вклучувајќи:

Истражување Работа на отворена јама или подземни рудници; Редукција на руди Одделување на вредни минерали за време на мелењето

на руди Обработка на вредни минерали од хидро,био металуршки

процеси; Рефенирање на електрохемиски или растворувачи за

екстракција или комплексни процеси Управување со отпадот од рударството, обработка и

преработка.Многу отпад генериран од различни фази на рударството од

минатото е складирано на најразлични начини. Во голема меранепланирани или лошо испланиран "погодност, поставеност" и

22

најчесто со лоша оценка на стабилноста на матријалот. СоСтерилизација дупчење и други практики треба да се утврдидали поставеноста на овие области имаат рудна вредност и далисо достапната технологија е комерцијално исплатлива и далиима можност да дочека нови технологии кои ќе овозможаткомерцијалност и тоа е во согласност со агендата 21 на ОН од1992 год која се однесува на оптимизација на користењекористени матријали каде е тоа можно а остатоците да се одпроизводни процеси.Додека рударската индустрија се гледа себеси како снабдувач,

неговото работење често бараат употреба на широк спектар нахемикалии (на пример колектори, пена-индуктори, горива,мазива, хемиски реагенси како цијанид, дупчење течности) коизавршуваат како отпад. Покрај горе наведените имаме и другиотпадоци во рудничките области, истражувачки кампови, помошниоперации како што се пристаништа потоа транспортот односножелезница патишта.Јасно е дека во рударството постои потенцијал за влијание

врз животната средина да се појави во секој стадиум, минералипреработка и за време на помошни операции. Австралискотоискуство вели дека рудниците имаат традиционален пристап науправување со ризиците по животната средина а тоа е трошењена еколошки технологии и капацитети а се прави многу малку заскриените еколошки трошоци (1. Wilmhurst, T, 1997—What isEnvironmental Accounting)За разлика од традиционалните методи почисто производство

обезбедува докажани алтернативни стратегии кои постојанообезбедуваат минимизирање на ризикот поживотна средина ворударската индустрија .

5 Чисти тeхнологии на јагленВо 4.1 видовме дека почисто производство опфаќа еден пат од

окно или коп ...транспорт ...пеработка односно затвара еденширок циклус кој овозможува проучување на систем на почистопроизводство во повеќе фази . Во подолниот текст ќе серазгледа чиста јаглен технологија во проиводство наелектрична енергија.Ќе бидат прикажани неколку технологии на согорување на

јаглен со преглед на капиталните трошкови и ефикасна проценка

23

на технологија и на крај ќе биде прикажана зависноста натехнологијата од изворот односно од квалитетот на рудата

5.1 Мелен (прашкаст) јагленПоради историски континуитет на кратко ќе ја разгледамешемата на функционирање на овој тип централи и ќе укажеме нанејзините карактеристики и можности за развој

Во овие централи фино мелен јаглен се уфрла во котел совоздух каде тој согорува и ослободува енергија во форма натоплина. Топлината се користи за производство на пареа одводата која поминува низ цевките кои се наоѓат на зидовите одкотелот. Висока температура и висок притисок на пареата потоапоминува низ парната турбина која е поврзана со генератор запроизводство на електрична енергија.После поминувањето напареата низ турбината пареата се лади и по пат накондензација во вид на течност се враќа назад низ цевките накотелот и процесот започнува повторно.Иако во вакви централиможе да се користат различни видови на јаглен ефикасноста нацентралата многу зависи од дизајнот на самата.Карактеристиките на овие централи во однос на животна срединасе лоши и тие се карактеризираат со производство назначителни количини на сулфур диоксид и азотен оксид кои сеглавни компоненти на кисели дождови и смог соодветно. Така

24

да првично некои компании имаат прејдено на ниски сулфурниемисии или пак користење на скапи технологии на намалување наемисиите.Пост согорувањето на гас расчистување во овие централи можеда бара големи капитални инвистиции. Потребно е опрема заотстранување на честички (електростатско таложење, или вреќафилтри) SO2 е контролиран со додавање на десулфитизатори надимните гасови а азотните оксиди се намалуваат со селективникаталитички редукција.Со зголемувањето на свеста за штетите што ги прави CO2 истапување во сила на ново законодавство беше ставено вопрашање исплатливоста на овој тип на централи со користење наметоди на заробување на CO2, но за среќа постојат и другиметоди кои цената н на заробување на CO2 може да ја направатконкурентна (течен гас рециклирање) . Но главен проблем наовие централи да CO2 е само 25% од содржината на целиот гасшто го дава централата и со тоа цената на фаќање ќе бидеголема.

5.2 Суперкритичнни централи на прашкаст ЈагленИст принцип на работа како централите на прачкаст јаглен самошто работат на многу повисоки темоератури и притисоци штоовозможиле нови технологии и матријали и даваат многу помалиемисии а проблемите главно се исти како на претходните.

5.3 Циркулирање со флуидизиран слојВо циркулацијата на флуидизованиот воздух мелениот јаглен иваровник се внесуваат во слој со пепел и јаглеродни честичкитогаш на нив доаѓа со голема брзина загреан воздух (Сл2).Воздухот во комбустерот се внесува на две нивоа за контролана согорување и минимизирање на можноста за формирање наазотниот оксид. Комората за согорување е постројка со вода заформирање на пареа. Честичките и продуктите на согорувањепатуваат до циклонот каде цврстите тела се одделуваат одгасот и се враќаат во конбустерот на понатамошна оксидацијаОваа технологија се карактеризира со ниска топлина содржинана јаглен. Од термодинамочки и поглед на ефикасност е истакако со прашкаст јаглен и досегашните истражувања зазголемена ефикасност потребни се големи капитални инвестиции.

25

5.3.1 IGCC Интегрирана гасификација во комбиниран циклус

26

Во овој тип на конфигурација на јаглерод во јаглен хемискиреагира со пареа на високи температури за да се произведезапалив гас кој првенствено е мешавина од водород и јаглеродмоноксид. Метанот исто така може да боде присутен.Гасот може да биде прочистен пред согорување и каков таков секористи во гасната турбина кој го вози генераторот којпроизведува електрична енергија.Пос гасовите кои излагаат одгасната турбина се сеуште на висока температура и може да секористат за производство на пареа а тоа овозможувапроизводство на електрична енергија. Ваквиот процес епоиефикасен од претходнообразложените.Аможноста на чистење гасови пред согорување е многу важен делна системот.Ова овозможува контрола на NOx i SO2 по понискацена отколку кај пост согорување контрола а бидеејки CO2 е сопоголема концентрација во издувните гасови тој епоедноставен и поевтин за фаќање.Треба да се напомене дека овие централи се сметаат за копроизводители на хемикалии како амоњак базирани ѓубрива чистидизел горива и многу други производи.

5.3.2 Адаптациај на постоечки објектиВо некои случаеви може да биде атрактивно осовременувањето напостоечки објекти како IGCC објекти. Ова може да биде особеноважи во случаи на постари, помалку ефикасни прашкасти јагленединици или на природен гас комбиниран циклус единици.Постарите прашкасти јаглен единици имаат зголемени трошоциза одржување поради зголемена акумулација на абење наматријалот на постојаната опрема а замената на истата опремаможе да бара исполнување на регулатива со понов датум којабара дополнителни контроли на трошоците за контрола назагадувањето.Историски постарите капацитети се со помалкапацитет па така и трошковите по единица моќност сепоголеми. Така да модернизација кон IGCC е економскиоправдана ако некои делови од постоечката опрема како јагленракување трансформатори далноводи централа на пареа се водобра состојба за да се употребат но исто така е потребен уадекватен физички простор за додавање на опрема.Сепак главната улога за една ваква адаптација не ја игратехнологијата туку ја игра цената на гасот и сите придружнитрошкови што одаст околу гасот.

27

5.4 Размислувања околу горивотоКога размислуваме која јаглен технологија ќе ја примениме иливо кој правец на подобрување на процесот ќе одиме важно е дапојдеме од изворот по правилото на почисто производствоодносно да го знаеме квалитетот на горивото чиј квалитет ќеима директни ефект врз оперативните и капиталните инвестиции.Содржината на влаг,пепел,сулфур...топлотната вредност најагленот има влијание врз дизајнот на погонот.

5.5Прашкаст јаглен, SCPC и CFPПознавањето на недостатоцита на јагленот што влева во погонотна нас може да ни даде правци на дејствување кои ќе доведатдо поефикасно и почисто производство.Својствата на јагленот директно влијаат врз дизајнот накотелот. Исто така влијаат врз топлотната стапка и големинатана фабриката односно на оперативните и капитални трошоци .Пример низок пепел ја омекнува температурата а тоа барапониска температура на излезниот гас што пак бара поголемаповршина за пренос на топлина во котелот а со тоа сезголемува неговата големина. Исто така Јаглен со високасодржина на пепел ќе ја намали котел ефикасноста порадидодатната енергија за вжештување на котелот на работнатемпература а со тоа ја смалува енергијата за да се створипареа.Содржината на влага во горивото, исто така, ја намалуваефикасноста на фабриката од исти причини како пепелта. Таа,исто така влијае на согорувањето до одреден степен што можеда резултира во дополнителни намалување на ефикасноста накотелот.Содржина на сулфур во горивото има значително влијание врздизајнот на котелот и работењето. Во процесот на согорувањена сулфур, реагира со кислород за да формираат SO2 и сулфуртриокис (SO3). Ако низводно температурата на гасот е доволнониска, SO3 формира сулфурна киселина со штетните ефекти врзопремата на фабриката. Затоа, сулфурот во јаглен влијае наминимум дозволените температури на излезниот гас и директновлијае на ефикасноста на централата бидејќи некои одтоплинска енергија мора да ја напушти фабриката со течен гаснаместо да бидат префрлени на пареата.

28

Сите прашкасти централи се ограничени на горивото кое гокористат и секоја промена во однос на тоа значи и пад наоперативната ефикасност и промена во емисиите.

5.6 IGCC Дизајнот и работењето на IGCC централи исто така е многузависно од својствата на горивото за кои зборувавме вопретходната глава но овде влијанието е со помал обим.Такакритични проблеми ке ја спомнеме влагата каде е потребноповеќе енергија за да се ослободи од врзаните елементи вовлагата во горивото со што дополнително ја намалуваефикасноста додека поради процесот на чистење на гасотсулфурот е помалку критичен и главно се сведува наелементарен сулфур или сулфурна киселина кои производи многуполесно се отклонуваат во процесот на пред чистење отколку накрајот од цевката, иако е во помал обем на влијание пепелтаја намалува ефикасноста.IGCC Системи се многу пофлексибилни во однос на квалитетот нагоривото кое може да се користи во фабриката

6 Проценка на трошоци и ефикасност

6.1 Капитални трошковиВо проценка на капиталните трошоци треба да спомнеме декасите типови на централи зависат од многу фактори кои ги ималокацијата каде таа ќе се поставува како што сеGreenfile/brownfield статус цена на земјиштето, археолошкидозволи, достапност на вода за ладење достапност наелектрична енергија ако ги земеме овде и варијабилните ценина челик бетон и други градежни матријали можеме дазаклушиме дека цената на капиталната инвестиција еваријабилна и зависи од цената на одредени матријали напазарот.Инаку изборот на земја достапност на вода струјаконфигурација на теренот и влијанието на загадување ба одемисси на објекѕтот како самостојно така и и во склоп надругите загадувачи може да се мапираат со совтверскоторешение на арц гис.Сепак пресметката на трошкови вклучува многу фактори ипретпоставки како што е цената на капиталот, даночната стапка, шемата на амортизација и итн. Сите овие претпоставки прават

29

различна проценка на капиталните трошоци. Еден од побитнитефактори за зголемената цена е и намалениот број на работнаснага на сведскиот пазар што изработува ваков тип на погони,

6.2 Топлина ЦенаВо принцио IGCC единици с поефикасни од прашкастте така штотие имаат пониска топлинска стапкаЕдна типична прашкастацентрала може да има топлинска стапка од 9500 до 10000Btu/kwh а за понови технологии кај IGCC 8700 Btu/kwh [2] .Итоплотна стапка од 7369 Btu/kwh е пријавена за ултрасуперкритична прашкаста јаглен технологија [3]Сите технологии на фаќање на јаглен се користи големаколишина на енергија и тие значително ќе ја зголемат стапкатана топлина без разлика која единица ќе ги запосли. Во едновакво сценарио IGCC единиците поради високата концентрацијана CO2 ќе ппретрпи најмалку губитоци на ефикасност.

7 Јаглерод Концентрација и фаќањеCO2 може да се концентрира и заробува со најразличнитехнологии кои ќе имаат различни резултати во поглед натрошоци и ефикасност. Подоле ќе опишеме неколку технологии коможе да имаат главна улога во технологиите на електрани тоасе

Течен гас Рециклирање Хемиски растворувачи Физички растворувачи

30

7.1 Течен гас за рециклирање

Рециклирање на отпадниот гас е процес во кој CO2 во постсогорувачкиот продукт е концентриран со рецеклирање наодбадниот гас со враќање назад во патеката на O2.Типична концентрација на CO2 во текот на продуктот е 80-85%што ко олеснува заробувањето на CO2 и ја намалува емисијатана сите гасови по единица генерирана енергијаа.

7.2 Хемиски растворувачиМожна употреба и во прачкасти и ICCP електрани.Мнозинствотона хемиски растворувачи се органски базирани и сеподелени вотри категории примарна секундарна и терцијална

7.3 Физички растворувачиЗа разлика од хемиски растворувачи, физички растворувачи сеспособни за апсорбирање на CO2 без хемиска реакција. Физичкирастворувачи покажуваат големо ветување во фаќањето CO2 одIGCC, бидејќи тие се совршено прилагоден за висок притисок напареа. Повеќе за сите овие проблематики може да сенајде во делото напроф. Др Жељко Богдан, Технологија на чист јаглен востратегија и развој на електро енергетски процеси и.

31

8 Економска и еколошка перспектива на производствона електрична енегија од јаглен

Денес на светско ниво имаме значителни вложувања воистражување заради подобра технологија и економскаисплатливост во користењето на јаглен за производство наелектрична енергија, каде најголема енергија се троши вопроцесот на намалување на емисии на CO2. Во 2006 годинацената за заробување и складирање на CO2 што се случува присогорување на фосилните горива изнесувала 40- 60 $ / tCO2 [1]и се сметала за скапа .ЗА пример можеме да го земеме и европскиот програм CASTOR којима за цел одвојување на CO2 од димните гасови и со нивнопоминување низ апсорбер од димните гасови се одвојува 90% CO2геолошки.идејата на овој проект кој се одвива во данскатацентрала Elsam е да се покаже дека цената на емитуванитагасови од 40-60eur/t CO2 mo\e da se spu[tin a 20-30 eur/tCO2и да покаже дека овој метод од поглед на капацитет сигурности влијание врз животната средина и поттикнување на развој наедна интегрирана стратегија која ќе ги поврзува фаќањетотранспортот и складирањето на CO2.Една од најперспективните технологии се смета интегрирањетосо гасот и тука некои експерти иммат мислење дека моше да седојде до нулта емисија но во тој правец во 2000 година едноамеричко истражување во поглед на тогашните цени и ситуации Друг интересен проект финансиран од Американското Departmentof Energy (DOE) од со врфдност од 1,3 миљарда долари е Future Genчија цел е градење и менаџирање на погон на јаглен соприближно нулта емисија на штетни гасови кон околината.Ваквиот проект треба да ја покаже технолошката исплатливост иекономската исплатливост на еден ваков погон. Идејаата е даима гасификација на јагленот и Water Shift реактор запроизводство на водорот и јаглероден диоксид од вода ијаглероден моноксид. Оклу 90% од CO2 ќе биде одвоен сомембранска технологија и геолошки складирана. Сепретпоставува дека цената на еден ваков погон би билаповисока за 10-15 % поскапа од конвенцијалната енергијасостепен на искористенст од 50% . Самите вакви инвенстицци инивната важност може да се поткрепи со Америчката стратегијаза продажба на почиста јаглен технологија до 2030 год каде

32

може да сенајде анализа на целиот бизнис со јаглен наземјината топка.

Референци[1] Clean Coal Technologies (2006), Australian Uranium Association, briefing paper #83,Melbourne, http: //www.uic.com.au/nip83.htm

[2] W. Rosenberg, D. Alpern, M. Walker, “Deploy IGCC In This Decade with 3Party Covenant Financing,” same conference as the above.

[3] R. Baumgartner, J. Kern, The 600 MW Advanced Ultra-Supercritical ReferencePower Plant Development Program for Northrhine Westphalia, Electric PowerConference 2005, Session 6, Chicago.

ЛитератураEnergija/Ekonomija/Ekologija broj 1 mart 2011 savez energетиćara

Market-Based Advanced Coal Power Systems U.S. Department of Energy Office of Fossil EnergyWashington, DC 20585

Tehnologije Ëistog ugljena u strategiji. Bogdan, Æ., ÆivkoviÊ, S. A., DokmanoviÊ, V., MeriÊ,J.,

Kentucky coal mining practice guidelines for water quality management University of Kentucky

COAL REMINING BEST MANAGEMENT PRACTICES GUIDANCE MANUAL Office of Water Office of Scienceand Technology Engineering and Analysis Division U.S. Environmental Protection AgencyWashington DC, 20460

2012 Clean Coal Day International Symposium

POLICY PERSPECTIVES & OPTIONS FOR CLEAN COAL INDUSTRY DEVELOPMENT Gürcan Gülen, Dmitry Volkov, Michelle Michot Foss Center for Energy Economics, The University of Texas at Austin

Best practice environmental management in mining ENVIRONMENT AUSTRALIA

Clean Coal Technologies Purdue University

BENEFITS OF INVESTMENTS IN CLEAN COAL TECHNOLOGY American Coalition for Clean Coal Electricity

Clean Coal Technology National Mining Association |101 Constitution Ave. NW • Suite500 East,Washington, D.C., 20001 | (202) 463-2600 | www.nma.org

Clean Coal Technology Roadmap “CURC/EPRI/DOE Consensus Roadmap” Background Information http://www.netl.doe.gov/coalpower/ccpi/pubs/CCT-Roadmap-Background.pdf

33

Potential Exports of U.S. Clean Coal Technology through 2030 U.S. Department of Commerce

BEST PRACTICES IN THE PETROLEUM INDUSTRY NIKOLAS P. CHEREMISINOFF PAUL ROSENFELD

The Employment Impact of Cleaner Production on the Firm Level Empirical Evidence from a Survey in Five European Countries KLAUS RENNINGS AND THOMAS ZWICK CENTRE FOR EUROPEAN ECONOMIC RESEARCH (ZEW)MANNHEIM, MARCH 2001 eMail: rennings@zew.de, zwick@zew.de

Employment Impacts of Cleaner Production – Evidence from a German Study Using Case Studies and Surveys Friedhelm Pfeiffer, Klaus Rennings*

Profits from Cleaner Production A Self-Help Tool for Small to Medium-Sized Businesses New South Wales Department of State and Regional Development and New South Wales Environment Protection Authority for and on behalf of the Crown in right of the State of NewSouth Wales.

UNIDO CLEANER PRODUCTION TOOLKISTRATEGIJI UNITED NATIONS INDUSTRIAL DEVELOPMENT ORGANIZATION

Национална стратегија за одржлив развој на РМ

34