TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK

ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç ve Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar

Amaç ve Kapsam

Madde 1 (1) Bu tebliğin maksadı, tekstil sektörünün çevreyeolabilecek olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi, çevreyleuyumlu yönetiminin sağlanması için üretim sırasındasuya/havaya/toprağa verilecek her türlü emisyon, deşarj veatıkların kontrolü ile hammadde ve enerjinin etkin kullanımı vetemiz üretim teknolojilerinin kullanımına ilişkin gerekli idarive teknik esasları düzenlemektir.

Hukuki Dayanak

Madde 2 – (1)

Bu tebliğ, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı ÇevreKanunu’nun 3 üncü Maddesi,

1/5/2003 tarihli ve 4856 sayılı Çevre ve Orman BakanlığıTeşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 9 uncu maddesi,

31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı Su Kirliliği KontrolüYönetmeliği’nin 4 üncü Maddesi ve 38 inci Maddesi,

05/07/2008 tarihli ve 26927 sayılı Atık Yönetimi GenelEsaslarına İlişkin Yönetmeliği’nin 5 inci Maddesi,

14/3/1991 tarihli ve 20814 sayılı Katı Atıkların KontrolüYönetmeliği’nin 4 üncü Maddesi,

14.03.2005 tarihli ve 25755 sayılı Tehlikeli AtıklarınKontrolü Yönetmeliği’nin 1 inci Maddesi, 5 inci Maddesi, 9uncu Maddesi, 15 inci Maddesi, 16 ıncı Maddesi,

03.07.2009 tarihli ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı HavaKirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin 6 ıncı maddesi

26.11.2005 tarihli ve 26005 sayılı Tehlikeli Maddelerin Suve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin KontrolüYönetmeliği’nin 5 inci maddesi

hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 3 – (1) Bu tebliğde geçen ;

a) Bakanlık : Çevre ve Şehircilik Bakanlığıb) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ): Bir su örneğindeki

organik ve oksitlenebilir inorganik bileşikleriyükseltgemek için gerekli oksijen miktarı

c) Mevcut En İyi Teknikler (MET) : Çevreyi bütüncül biryaklaşımla en üst düzeyde koruyan, teknik ve ekonomikaçıdan uygulanabilir teknikler

d) Azo Boya: Bünyesinde azo grubu (-N = N -) bulunduransentetik boyar madde

e) Yüzey aktif maddeler: Yüzeyde birikmeye eğilimi olan,suyun yüzey gerilimini azaltan kimyasal maddeleri(örnek: deterjanlar).

f) Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ): Suda bulunanorganik maddelerin aerobik mikroorganizmalartarafından oksitlenmesi için gerekli oksijenmiktarıdır.

g) Nanofiltrasyon (NF): Moleküler ağırlık sınırıultrafiltrasyon ile ters osmoz arasında (< 1000Dalton ) olan membran ayırma yöntemi

h) Mikrofiltrasyon (MF): Boyutu 20 nm’den büyüktanecikleri sıvılardan ayıran mambran ayırma yöntemi

i) Ters ozmoz (TO): Çeşitli molekül ve iyonları, basınçuygulaması ile sıvı fazdan ayırabilen membran ayırmayöntemi

j) Ultrafilitrasyon (UF): Moleküler ağırlıkları 1000-1000000 Da arasındaki maddeleri sıvıdan ayıranmembran ayırma yöntemi

k) Temiz üretim: Kirlilik yaratmayan veya en az düzeydeçevre kirliliğine neden olan üretim yöntemleri.

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

İlke ve Esaslar

Madde 4 – (1) Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin,sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleridoğrultusunda korunmasının sağlanması için kirliliğinkaynağında engellenmesi,

(2) Her türlü faaliyet sırasında Doğal kaynakların hammadde veenerjinin verimli kullanımının sağlanmasın için temiz üretimteknolojilerin kullanılması,

(3) Meydana gelen her türlü emisyon, deşarj ve atıklarınoluşumunu kaynağında azaltan ve geri kazanımını sağlayan çevreile uyumlu teknolojilerin kullanılması,

(4) Herhangi bir ürünün, üretim aşamasında çevreye zararvermeyecek veya en az zarar verecek şekilde tasarlanarak imaledilmesi,

(5) Yeni kurulacak ve kapasite artırımı yapılacak tesisleriçin yürütülen ÇED sürecinde, hammadde kullanımı, doğal kaynakve enerji tüketimi konusunda değerlendirme yapılırken,önceliğin temiz üretim tekniklerine verilmesinin sağlanması,

(6) Bu tebliğin ekinde yer alan EK-1 ve EK-3 ‘ünde verilentesis içi temiz üretim teknikleri kapsamında oluşturulan veonaylanan Temiz Üretim Planları kapsamındaki uygulamaların 2015ve 2017 yılında bitmesini müteakip alıcı ortam çevresel kalitestandartlarında iyileşme olmaması durumunda; EK-2 de verilenboru sonu artıma seçeneklerinin uygulanması,

(7) Günlük işleme kapasitesi 10 ton ve altında olan ön işleme,(yıkama, ağartma, pamuk paralatma işlemleri) iplik veya kumaşboyama tesisleri olan tesisler bu tebliğ hükümlerinden muaftır.

esastır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Görev, Yetki ve Sorumluluklar

Madde 5- Bakanlığın görev ve yetkileri ; (1)

a) Tekstil sektöründen kaynaklanan her türlü emisyon,deşarj ve atıkların çevreyle uyumlu bir şekildeyönetimini sağlayan program ve politikalarıbelirlemekle,

b) Bu tebliğin uygulanmasına yönelik işbirliği vekoordinasyonu sağlamakla,

c) Tekstil sektörünün çevreyle uyumlu bir şekildefaaliyetini sağlamaya yönelik teknoloji ve yönetimsistemlerinin kurulmasında ulusal ve uluslararasıişbirliğini sağlamakla, yükümlüdürler.

(2) Alıcı ortam Çevresel Kalite Standartlarının bu tebliğdebelirtilen MET’lerin uygulanması ile iyileşmemesi durumundaBakanlık daha kısıtlayıcı tedbirleri alır/aldırır. Madde 6 – (1) İl çevre ve Şehircilik müdürlüklerinin görev veyükümlülükleri ;

a) Tekstil sektörü tarafından hazırlanan/hazırlattırılanTemiz Üretim Planlarını (TÜP) onaylamakla,

b) Tekstil sektörü tarafından hazırlanan/hazırlattırılanTemiz Üretim Planlarının (TÜP) uygulanmasını sağlamakla,

c) Bu tebliğde belirlenen kapasiteler doğrultusundahazırlanan Temiz Üretim Planlarının (TÜP) uygulandığınıkontrol etmek ve denetlemekle,

d) Hazırlanan temiz üretim planlarına ait gelişme raporlarınıdeğerlendirmek ve uygulamaları kontrol etmekle,

yükümlüdürler.

Madde 7 –

Tekstil Üreticisinin Yükümlülükleri

(1) Tekstil üreticileri, entegre kirlilik önleme ve kontrolyaklaşımı çerçevesinde, gerek üretim gerekse her türlü emisyon,deşarj ve atıkların yönetimi süreçlerinde;

a) Bu tebliğin ekinde yer alan MET uygulamaları doğrultusundaEK-4’de verilen temiz üretim planlarını hazırlamak/hazırlatmakve onaylatmakla,

b) Her türlü emisyon, deşarj ve atıkların kontrolünü sağlamaklave mevcut en iyi teknikleri (MET) uygulamakla,

c) Hazırlanan temiz üretim planlarına ait gelişme raporlarınıhazırlamak ve İl çevre ve Şehircilik müdürlüklerine sunmakla,

(3) Temiz üretim teknikleri uygulamalarını bu tebliğdebelirtilen usul ve esaslara göre yapmakla,

(4) Bu Tebliğin yayım tarihinden sonra yapılacak ve bu Tebliğkapsamına giren tesislerin tüm ÇED onaylarında bu Tebliğhükümlerini uygulamakla, yükümlüdür.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜMTemiz Üretim Planı hazırlanması ve uygulanması

Madde 8 – (1) Temiz Üretim Planı(TÜP) hazırlanması ve uygulanması için verilen tarihler Tablo 1’de yer almaktadır.

Tablo 1:TÜP hazırlama ve uygulama tarihleri

Atıksu Arıtma TesisiKapasitesi (m3/gün)

TÜP sunmak için sontarih

TÜP’ün uygulanmasıiçin son tarih

≥ 1000 31.12. 2012 31.12. 2015

< 1000 31.12. 2013 31.12.2017

(2) Bu Tebliğin EK- 1‘inde, tüm tekstil sanayi için geneluygulamaları içeren ve A.1.1, A.1.2, A.1.3, A.2., A.3. anabaşlıkları adı altında bulunan MET uygulamalarından kenditesisleri için uygun olanları gerekçeleri belirterek TemizÜretim Planları hazırlanır.

(3) TÜP hazırlanırken bu Tebliğin EK- 1‘inde, B ana başlığı adıaltında verilen MET uygulamalarından tesis için uygun olanıseçilir ve gerekçesi ile TÜP’e işlenir.

(4) Ayrık atıksu sistemine sahip tesisler yine bu tebliğin EK-1 ‘inin C ana başlığı adı altında yer alan MET uygulamalarınıgerekçesi ile beraber TÜP’e işlemekle ve uygulamakla,

(5) Bu Tebliğin EK- 2 ‘sinde, tekstil endüstrisi için boru sonuMET uygulamaları adı altında belirlenen arıtma tekniklerindeuygun olan ve/veya olanlar seçilerek TÜP e işlenir.

(6) Bu Tebliğin EK- 3 ‘ünde emisyon ve atık yönetimi METuygulamalarından tesis için uygun olanları seçilerek TÜP’eişlenir.

(7) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar HakkındaYönetmelik kapsamında alınacak her türlü izin için, yenikurulacak tesisler bu tebliğin yürürlüğe girmesinden itibarendiğer tesisler ise var olan izin süreleri bitiminden sonrayapacakları başvurularda hazırlanan dosya ekinde TÜP’lerideekleyerek izin başvurusunda bulunacaktır.

(8) TÜP‘lerin onaylanmasını müteakip her yılın mayıs ayısonuna kadar gelişme raporunu İl Çevre ve ŞehircilikMüdürlüklerine sunulur.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Çeşitli ve Son Hükümler

Madde 9- Bu tebliğde belirtilen iş ve işlemleri TekstilÜreticisi, 12.11.2010 tarihli ve 27757 sayılı Çevre Görevlisive Çevre Danışmanlık Firmaları Hakkında Yönetmelik’tebelirlenen Çevre danışmanlık firmalarına ve/veya Çevregörevlisine yaptırmakla yükümlüdür.

İzleme ve denetimMADDE 10 – (1) Bu Tebliğe konu olan tesislerindeğerlendirilmesi için Bakanlık tarafından izlenme ve denetimprogramları hazırlanır.

YaptırımMADDE 11 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini yerine getirmeyenlere 2872sayılı Çevre Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göreyaptırım uygulanır.

YürürlükMADDE 12– (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

YürütmeMADDE 13 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Çevre ve Şehircilik Bakanıyürütür.

EK 1. TESİS İÇİ MET UYGULAMALARI

A. GENEL UYGULAMALAR

A.1. Tüm tekstil sanayii için MET:

A.1.1. Yönetim Bir Çevre Yönetim Sistemi kurmaktır. Çevre konusunda bilinçlenmek ve eğitim programlarında buna

yer vermektir. Tüm madde girdilerini ve çıktılarını gösteren, kütle

dengelerine dayalı yıllık atık envanter raporlarınınhazırlanmasıdır.

Üretim prosesine ilişkin tüm girdi ve çıktıları (hammadde,kimyasal, enerji, su, ürün, atıksu, hava emisyonları,çamur, katı atık, tehlikeli atık ve yan ürün) izlemektir.

Bakım ve temizlik için iyi uygulamalar yapmaktır. Çevresel etkiler gözönüne alınarak reçetelerin optimize

edilmesidir. Ekipmanlar için titreşim azaltıcı önlemlerin alınması ve

duvarlarda ses izolasyonunun yapılmasıdır. Her bir kimyasal maddeyi Madde Güvenlik Veri

Klavuzları'nda verilen talimatlara göre saklamak vedepolamaktır.

Tüm kimyasal dökülmelerine engel olmaktır. Dökülmegerçekleşti ise sahayı kontrol altına almak vetemizlemektir. Kimyasal döküntülerinin alıcı ortama vekanalizasyon sistemine karışmasının engellenmesidir.

A.1.2. Önlemler

A.1.2.1 Kimyasal dozlama (boyalar hariç): Otomatik dozlama ve dağıtımsistemleri kurmaktır.

A.1.2.2 Kimyasalların seçimi ve kullanımı: Kimyasal kullanılmaksızın üretimin mümkün olduğu

durumlarda, kimyasal kullanmamaktır. Kimyasal kullanımının şart olduğu durumlarda, risk esaslı

yaklaşımın benimsenmesidir. Yüzey Aktif Maddeler : Alkilfenol etoksilatlar ve diğer

tehlikeli maddeler yerine, biyolojik olarak kolayayrışabilir yüzey aktif maddelerin kullanılmasıdır.

Kompleks oluşturucu maddeler : Ön terbiye ve boyamaişlemlerinde aşağıdaki işlemlerin tümünü veya bir kısmını

uygulayarak kompleks oluşturucu maddelerin kullanımınıengellemek veya azaltmaktır:

o Temiz suyun yumuşatılması,o Ağartmadan önce kumaştan demirin uzaklaştırılması

için kuru proses uygulanması,o Asidik demineralizasyon veya tehlikeli olmayan

indirgen maddeler aracılığı ile kumaş içerisindendemirin giderilmesi,

o Hidrojen peroksidin optimum şartlar altındauygulanması,

o Biyolojik olarak kolay ayrışabilir kompleksoluşturucu maddelerin kullanılmasıdır.

Köpük Önleyici Maddeler : Aşağıdaki işlemlerin tümünü veyabir kısmını uygulayarak köpük önleyici maddelerinkullanımını engellemek veya azaltmaktır:

o Flottenin kumaş hareketi ile çalkalanmadığı yerlerdeflottesiz air-jetlerin kullanması

o Banyo içeriğinin tekrar kullanılmasıo Biyolojik olarak kolay ayrışabilir ve mineral yağ

içermeyen köpük önleyici maddelerin kullanılmasıdır.

A.1.3. Kullanılan elyaf ham maddelerinin seçimi:

Üretim proseslerinde hammadde olarak kullanılan elyafın dahaönce geçirdiği üretim aşamalarında ortaya çıkan çevreseletkilerinin dikkate alınmasıdır.

A.2. Su ve enerji yönetimi: Su ve enerji tüketiminin kontrol edilmesidir. Sürekli makinalarda akım kontrol cihazları ve otomatik

kapatma vanaları kullanılmasıdır. Kesikli makinalarda, banyo hacmi ve sıcaklığını kontrol

etmek için otomatik donanım kullanmaktır. İsrafı engellemek için üretim prosedürlerinin dökümante

edilmesidir. Üretimde zaman optimizasyonunun uygulanmasıdır. Farklı işlemleri tek adımda birleştirme olanaklarının

araştırılmasıdır. Kesikli proseslerde, düşük ve çok düşük flotte oranlı

makinaların kullanılmasıdır. Az girdili sürekli proseslerin kullanılmasıdır. Yıkama veriminin arttırılmasıdır. Soğutma sularının proses suyu olarak (aynı zamanda ısı

geri kazanımı da sağlayarak) tekrar kullanılmasıdır.

Ayrık atıksu akımlarının karakterizasyonu ile su/maddegeri kazanım ve tekrar kullanım imkanlarınındeğerlendirilmesidir.

Buhar kayıplarının engellenmesi için, makinalarda tambuhar izolasyonunun yapılmasıdır.

Enerji kayıplarının en aza indirilmesi için, boru, vana,tank ve makinaların izolasyonunun yapılmasıdır.

Buhar kondensatlarının tekrar kullanımı gibiuygulamalarla kazan dairelerinin optimize edilmesidir.

Atık gaz ve atıksulardan ısı geri kazanılmasıdır. Frekans kontrollü elektrik motorlarının kullanılmasıdır.

A.3. Atıkların yönetimiTüm tekstil sanayii için MET:

Katı atıkların ayrı toplanmasıdır. Büyük hacimli veya geri dönüşümlü konteynırIarın

kullanılmasıdır.

B. ÇEŞİTLİ TEKSTİL ÜRETİM PROSESLERİ İÇİN UYGULAMALAR

B.1 Yün yıkama

B.1.1. Su ile Yün Yıkama için MET: Ham yün elyafı seçiminin A.2’de (Kullanılan elyaf ham

maddelerinin seçimi) verilen şartlar uyarıncayapılmasıdır.

Alkilfenol etoksilat içeren yüzeyaktif maddeler yerinealkol etoksilat veya diğer biyolojik olarak kolayayrışabilir yüzeyaktif maddelerin kullanılmasıdır.

Yüksek kapasiteli kir uzaklaştırma/yağ geri kazanımdevrelerinin kullanılmasıdır [Su tüketim değerleri: ortave büyük ölçekli fabrikalar (yılda 15.000 ton yağıltılıyapak işleyen) için 2-4 l su/kg ham yün, küçük ölçeklifabrikalar için ise 6 l su /kg ham yün]. (Yıkanan hamyündeki yağın % 25-30'u geri kazanılabilir.)

Enerji tüketiminin 4-4,5 MJ/kg ham yün (3,5 MJ/kg termalenerji + 1 MJ/kg elektrik enerjisi) düzeyinedüşürülmesidir.

B.1.2. Organik Çözücü ile Yün Yıkama için MET: Alıcı ortama sızıntı ve kaçakların en aza indirilmesi

amacıyla tüm önlemlerin alınmasıdır.

B.2 Terbiye ve Halı Sanayileri

Ön Terbiye

B.2.1 Örgü kayganlaştırıcılarının (lubrikantlarının) kumaştanuzaklaştırılması için MET:

Madeni yağ esaslı kayganlaştırıcılar yerine, biyolojikolarak ayrışabilir nitelikli ve su bazlıkayganlaştırıcılar kullanılarak üretilmiş örgü kumaşlarınseçilmesidir.

Termofıksaj işleminin yıkama öncesinde gerçekleştirilmesive ramözden çıkan hava emisyonlarının, yağların ayrıolarak toplanmasına ve enerji geri kazanımına izin verenkuru elektrofıltrasyon sistemleri ile işleme tabitutulmasıdır.

Organik çözüçüler ile suda çözünmeyen yağlarıngiderilmesidir. Kalıcı kirleticilerin işlem sırasında(örneğin, ileri oksidasyon prosesleriyle) bozunmasıdır.

B.2.2 Haşıl Sökme için MET: Az girdili teknikler kullanılarak, verimli yıkama

sistemleriyle üretilmiş, biyolojik ayrışabilirliği yüksekmaddelerle haşıllanmış hammaddelerin seçilmesidir.

Hammadde kaynağının kontrol edilemediği durumlardaoksidasyonla haşıl sökme işleminin uygulanmasıdır.

Haşıl sökme/yıkama ve ağartmanın tek bir adımdabirleştirilmesidir.

Haşıl maddelerinin uygun yöntemler ile geri kazanılması veyeniden kullanılmasıdır.

B.2.3 Ağartma için MET: Hidrojen peroksit stabilizatörlerinin kullanımını en aza

indiren veya biyolojik ayrışabilirliği yüksek kompleksoluşturucu maddelerin kullanıldığı teknikler aracılığı ilehidrojen peroksit ağartmasının uygulanmasıdır.

Tek başına hidrojen peroksit ile ağartılamayan keten vesak elyafın ağartılmasında sodyum klorit kullanılmasıdır.İki adımlı hidrojen peroksit-klor dioksit ağartması tercihedilen bir seçenektir. (Elementel klor içermeyen klordioksit kullanılması sağlanmalıdır.)

Sodyum hipoklorit kullanımının, sadece yüksek beyazlığınistendiği durumlar ve kırılgan ve depolimerizasyonauğrayabilen kumaşlarla sınırlı tutulmasıdır.

B.2.4 Merserizasyon için MET: Aşağıda verilen uygulamalardan bir tanesinin yapılmasıdır: Merserizasyon durulama suyundaki alkalinin geri

kazanılması ve tekrar kullanılmasıdır. Alkali içeren atıksuların diğer ön işlemlerinde tekrar

kullanılmasıdır.

Boyama

B.2.5 Genel MET: Elyafa yüksek oranda tutunabilen boyaların

kullanılmasıdır. Boyaların elyafa yüksek oranda tutunabilmesini

engellemeyecek yardımcı kimyasalların kullanılmasıdır.

B.2.6 Boya formülasyonlarının dozlanması ve dağıtımı için MET: Aşağıdakilerin tümünü yapmaktır:

Boya sayısının azaltılmasıdır. (örneğin, trikromatiksistemlerin kullanılması ile)

Otomatik dozlama ve dağıtım sistemlerinin kullanılmasıdır.(sadece seyrek olarak kullanılan boyalar için manuelsistemler kullanılabilir)

B.2.7 Kesikli boyama işlemleri için MET: Buhar kayıplarının en aza indirilmesi için otomatik

kontrol mekanizmalı ekipman ve iyi bir izolasyonsisteminin kullanılmasıdır.

İşlenecek lot büyüklüklerine en uygun olan makinelerinseçilmesidir.

Yeni makinelerin seçilminde düşük veya çok düşük flotteoranı; işlem flottesi ile yıkama flottelerininayrılabilmeleri; flottenin maldan, işlem sırasındaayrılabilmesi gibi özelliklerin aranmasıdır.

Taşar yıkama yöntemi yerine, doldur boşalt sistemlerinuygulanmasıdır.

Durulama suyunun bir sonraki boyamada tekrarkullanılmasıdır.

Teknik olarak mümkün olan durumlarda boya banyosununtekrar kullanılmasıdır.

B.2.8 Sürekli boyama işlemleri için MET: MET, konsantre flotte kayıplarının aşağıda sıralandığı

şekilde azaltılmasıdır: Az girdili proseslerin kullanılması ve emdirme ile boyama

teknikleri kullanıldığında emdirme teknesinin hacminin enaza indirilmesidir.

Kimyasalların ayrı hatlarla on-line olarak dağıtıldığı veuygulamadan hemen önce karıştırıldığı dağıtımsistemlerinin benimsenmesidir.

Emdirme f1ottelerinin dozlanmasında gelişmiş sistemlerinkullanılmasıdır.

Ters akımlı yıkamanın kullanılmasıdır. Elyafta kalan kirli suyun bir sonraki yıkama adımı

öncesinde elyafdan sıkma silindirleri ve benzeri ekipmankullanılarak alınmasıdır.

B.2.9 Poliester ve poliester karışımlarının dispers boyalarlaboyanması için MET:

Tehlikeli taşıyıcıların kullanımından kaçınılmasıdır. Aşağıdaki yöntemleri uygulayarak sodyum ditiyonit

kullanımınından kaçınmaktır:

o Sodyum ditiyonit yerine sülfinik asit türevileriesaslı indirgen maddelerin kullanılması.

o İndirgenme yerine, alkali ortamda hidrolitiksolubilizasyon ile temizlenebilen dispers boyalarınkullanılması.

Biyolojik ayrışabilirliği yüksek dispergatörler içerenoptimize edilmiş boya formülasyonlarının kullanılmasıdır.

B.2.10 Kükürtlü boyalarla boyama için MET: Konvansiyonel toz ve sıvı kükürtlü boyalar yerine, kükürt

içeriği %1'den düşük ön-indirgenmiş sıvı boyaformülasyonları veya stabilize edilmiş ön-indirgenmemişkükürt içermeyen boyarmaddelerin kullanılmasıdır.

Sodyum sülfür yerine öncelikle kükürt içermeyen indirgenmaddelerin veya sodyum ditiyonitin kullanılmasıdır.

Sadece boyarmaddenin indirgenmesi için gerektiği düzeydeindirgen maddenin kullanılmasını sağlayacak önlemlerinalınmasıdır. (örneğin, makine içindeki flotteden vehavadan oksijenin uzaklaştırılması için azot kullanılması)

Oksitleyici olarak hidrojen peroksidin tercih edilmesidir.

B.2.11 Reaktif boyalarla kesikli boyama için MET: Elyafa yüksek oranda tutunabilen ve düşük tuz gerektiren

reaktif boyaların kullanılmasıdır. Boyama sonrasındaki durulama ve nötralizasyon adımlarında,

sıcak durulama uygulanarak ve enerji geri kazanılarak,yüzeyaktif madde ve kompleks oluşturucu maddelerinkullanımından kaçınılmasıdır.

B.2.12 Reaktif boyalarla pad-batch (soğuk bekletme) yönteminegöre boyama için MET:

Üre kullanımından kaçınılması ve silikat içermeyen fiksajyöntemlerinin kullanılmasıdır.

B.2.12 Yünlülerin boyanması için MET: Krom boyalarının yerine reaktif boyaların kullanılması

veya bunun mümkün olmadığı durumlarda ise çok düşükkromlama metotlarının kullanılmasıdır.

Metal kompleks boyalarla boyamada ağır metallerin atıksuyakarışmasının minimize edilmesidir.

Asit ve bazik boyalarla gerçekleştirilen boyamalarda pHkontrol metodlarının uygulanmasıdır.

Baskı

B.2.13 Genel MET: Rotasyon baskıda, baskı patı kayıplarının azaltılmasıdır. Temizleme işlemlerinde su tüketiminin azaltılmasıdır. Düz kumaşların kısa metrajlı (100 m' den daha az)

üretimleri için dijital ink-jet baskı makinelerininkullanılmasıdır.

Halı ve hacimli kumaşların baskısı için dijital baskımakinelerinin kullanılmasıdır.

B.2.14 Reaktif baskılar için MET: Aşağıda verilen uygulamalardan bir tanesinin yapılması ile

üre kullanımından kaçınılmasıdır:o Kontrollü nem ilavesi ile tek adımIı baskı yöntemi o İki adımlı baskı yöntemi

B.2.15 Pigment baskılar için MET: Aşağıda verilen koşullara uygun baskı patlarının

kullanılmasıdır:o Düşük uçucu organik karbon emisyonlu (emisyon değeri

< 0,4 g Org.-C/kg tekstil)o Alkil fenol etoksilat (APEO) içermeyen ve yüksek

biyolojik ayrışabilirliğe sahipo Azaltılmış amonyak içeriğine sahip (emisyon değeri:

0,6 g NH3/kg tekstil)

Son İşlemler

B.2.16 Genel MET: Köpük, püskürtme gibi uygulama teknikleri ile atıksu

oluşumunun en aza indirilmesidir. Yalıtım, enerji geri kazanımı, mekanik ön kurutma

cihazları kullanımı gibi yöntemlerle ramözlerdeki enerjitüketiminin en aza indirilmesidir.

Düşük hava emisyonlu optimize edilmiş reçetelerinkullanılmasıdır.

B.2.17 Kolay bakım işlemleri için MET: Halı sektöründe formaldehit içermeyen çapraz-bağ

oluşturucu maddelerin kullanılması ve tekstil sanayiindeformaldehit içermeyen veya düşük düzey formaldehitli(formülasyonda < % 0,1 formaldehit içeren) çapraz bağoluşturucu maddelerin kullanılmasıdır.

B.2.18 Güve-yemezlik işlemleri için genel MET: Uygun malzeme hazırlama prosedürlerinin adapte

edilmesidir. Bu amaçla kullanılan kimyasalın % 98 verimle elyafa

geçmesinin sağlanmasıdır. Bu amaçla kullanılan kimyasal bir boya banyosunda

uygulanıyor ise:o İşlem sonunda pH < 4,5 olmasının sağlanması ve bu

mümkün değilse, haşerelere karşı kullanılankimyasalın ayrı bir adımda uygulanması ve flottenintekrar kullanılması

o Taşma sonucu dökülmelerin engellenmesio Boyama işleminde haşerelere karşı koruyucu maddenin

lifler tarafından alımını geciktirmeyen veengellemeyen boyama yardımcı maddelerininseçilmesidir.

B.2.19 Yumuşatma işlemleri için MET: Yumuşatıcıların kesikli boyama makinelerinde uygulanması

yerine, fulardlarda veya daha iyisi püskürtme ya da köpüksistemleriyle uygulanmasıdır.

Yıkama

B.2.20 Genel MET: Taşırarak yıkama/durulama yerine, doldur-boşalt yıkama

veya akıllı durulama tekniklerinin kullanılmasıdır. Sürekli işlemlerde su ve enerji tüketimini yüksek verimli

yıkama makinaları kullanarak ve enerji geri kazanımekipmanıları ile azaltmaktır.

Halojenli organik çözücülerin kullanımından kaçınılamadığıdurumlarda tamamı ile kapalı devre ekipmanlarınınkullanılmasıdır.

Nisbeten temiz yıkama/durulama kaynaklı atıksularıntemizlik amaçlı kulanımının değerlendirilmesidir.

C. AYRIK ATIKSULAR İÇİN MET UYGULAMALARI

C.1. Tekstil sanayi geneli için MET:

C.1.1 Yüksek düzeyde KOİ içeren atıksuların ayrı toplanması veayrı arıtılmasıdır (Haşıl sökme, boyama banyosu gibiişlemlerden/ünitelerden gelen yüksek KOİ (>5000 mg/L) içeren

atıksular 100 – 130°C’da yaklaşık 3 bar basınç altında oksijenile oksitlenebilir. Asidik ortamda, hidrogen peroksit ve demir(II)-tuzu ilavesiyele “Termal Fenton Prosesi” uygulanabilir. Buprosesle ön arıtmadan geçirilen yüksek KOİ’li atıksuların dahasonra diğer atıksularla birlikte arıtılmaları durumunda, deşarjstandartlarının (renk, toksisite, KOİ) sağlanabilmesi mümkünolabilmektedir).

C.1.2. Baskı Boya Çamurundan Atıksu Geri Kazanımıdır(Koagülasyon/çöktürme ön arıtma aşamasınan sonra baskı boyaçamuruna mikrofiltrasyon/ultrafiltrasyon (polypropylenefiltreler ile) uygulaması ile su geri kazanımı (% 90 oranında)mümkün olmaktadır. Mikrofiltrasyon/ultrafiltrasyon sonrasınanofiltrasyon uygulaması, baskı boyamada yıkama suyuniteliğinde su sağlayabilmektedir).

C.1.3. Terbiye Atıksularından kostik geri kazanımıdır(Konsantre kostik (270 - 300 g NaOH/l veya 170 -350 g NaOH/kgtextile substrate) ile terbiye işlemi sonucu ortaya çıkanyıkama suları (40 - 50 g NaOH/l) buharlaştırma ya da membranfiltrasyon yolu ile geri dönüştürülebilmektedir).

Terbiye atıksularından buharlaştırma ile kostik geri kazanımı : Buharlaştırma yönteminde; önelikle döner filtreler ya da basınçlı mikro-filtrasyon ile iri tanecikler ayrılmalı ve daha sonra ısı uygulaması ile buharlaştırma uygulanmalıdır. Buharlaştırmada, genelikle 3-aşamalı buharlaştırma uygulanmaktadır. Elde edilen konsantre kostik, çöktürme veya hidrojen peroksit ilavesi gibi tekniklerle saflaştırılmakta, rengi giderilmektedir.

Terbiye atıksularından membran filtrasyon ile kostik geri kazanımı :Yüksek pH‘ya dayanıklı membranların kullanıldığı nanofiltrasyon/ters ozmoz süreçleri ile kostik içeriği yüksek süzüntü suyu (yaklaşık % 6 NaOH) elde edilmesi ve elde edilen süzüntü suyunun buharlaştırma yoluyla konsantre edilerek istenen kostikiçeriğine (% 18-25) getirilmesi mümkündür.

Terbiye atıksularının diğer proseslerde kullanılması :Yüksek pH değerine sahip atıksuların, çeşitli tekstil ön işlem süreçlerinde kullanılaral değerlendirilmesi mümkündür.

C.1.4 Atık Boyama Banyosu Çözeltisinin Boyamada YenidenKullanımıdır (Boyama banyosu atıksularının boyama sonrasıyıkama atıksularından ayrılması ile, atık boyama banyosununyeniden kullanımı mümkün olabilmektedir. Boyama banyosunun

yeniden kullanımıyla atıksu debisinde, BOİ ve KOİ yüklerindeönemlli düzeyde azalma sağlanabilmektedir. Bunun yanında buyöntemle, boyama atıksularının da geri kazanımı mümkünolabilmektedir).

Boyama banyosunun depolanması: Banyo çözeltisi, bir tankta yada ikinci bir boyama makinasında depolanır. O esnada boşaltılanboyama makina yıkaması gerçekleşir. Boya banyosu yan hattakullanılmaya devam edilebilir. Yıkaması biten hatta, banyoçözeltisi yeniden pompalanır.

Boyama banyosundaki boya ve kimyasal eksiklerinin giderilmesi ve yenidenkullanımı: Boyama banyosunda bir bulanıklık mevcutsa da öncelikleekstraksiyon ile (örneğin toluen kullanılarak) bulanıklıkgiderilir. Daha sonra eksilen boya ve kimyasallar eklenir.Farklı banyo çözeltileri için farklı boyama banyosuiyileştirme yöntemleri geliştirilmesi gerekebilir.

C.1.5 Boyama Atıksularının Geri Kullanımıdır (Arıtma sonrasuboyama atıksularının yeniden kullanımı mümkün olmaktadır.Böylelikle, boyama sonrası yıkama atıksularında çözünmüş katıkonsantrasyonu 3500 mg/l’den 5000 - 6000 mg/l’yeazalabilmektedir. Boyama atıksularının geri kazanımında C.5.1,C.5.2 ve C.5.3’de verilen yöntemler uygulanabilir).

Boyama Sonrası Yıkama Atıksularınıın Membran Filtrasyon ile Geri Kazanımı: Boyama banyosu atıksularının nanofiltrasyon/ters ozmoz ile yaklaşık 7-10 bar’lık bir basınç uygulaması ile arıtılması sonucu, % 65-70 mertebesinde yeniden kullanılabilir süzüntü suyu üretilebilmektedir. Sıcak olan boyama banyosu atıksularından elde edilen sıcak süzüntü suyu, boyama sonrası yıkamada yeniden kullanılabilmektedir.

Boyama Sonrası Yıkama Atıksularının Adsorpsiyon ile Geri Kazanımı: Boyamaatıksularının (özellikle ilk yıkama atıksuları) aktif karbon ile arıtılması ve bu yolla organik bileşenlerin etkin gideriminin sağlanması mümkündür. Aktif karbon kolonlarında geçirilen atıksuyun tuz içeriği (yaklaşık 80 g/l) değişmemekte, atıksu parlak ve renksiz bir forma dönüşmekte; dolayısıyla, banyo çözeltisi hazırlamakta kullanılabilmektedir.Sıcak atıksuların aktif karbondan geçirilebiliyor olması, enerji tasarrufu da sağlamaktadır.

Boyama Atıksularının Kimyasal Çöktürme ile Arıtımı : Pamuklu tekstil imalatından kaynaklanan boyama atıksularının kimyasal çöktürme ile geri kazanılması mümkündür. Aluminyum sülfat, katyonik

organik polielektrolit ve çok düşük dozda anyonik polieletrolitin birlikte kullanılması durumunda en iy sonuç alınabilmektedir. Bu proses ile yüksek (> % 90)renlk giderimi ve düşük KOİ giderimi (% 40-50) elde edilebilmektedir. Elde edilen suyun, değişik amaçlarla kullanılabilmesi mümkün olmaktadır. Bu metot, yüksek çözünmüş katı madde, sıcaklık, deterjan ve KOİ içeriğinden olumsuz etkilenmektedir.

C.1.6 Ön Terbiye ve Bitim İşlemleri Atıksuları Hariç DiğerAtıksuların Geri Kazanımıdır (Ön terbiye (hidrofilleştirme veağartma) ve bitim işlemlerinden (emdirme flottesi atıkları)gelen atıksular hariç, diğer atıksular birleştirilerekultrafiltrasyon + nanofiltrasyon + ters ozmoz uygulaması ileüretim sürecine geri dönüştürülebilir).

C.1.7 Haşıl Sökme Atıksularının Geri Kazanımıdır.

Haşıl Sökme Atıksularının Oksidasyonu: Bkz. C.1

Haşıl Sökme Atıksularının Membran filtrasyonu: Polyvinyl alcohol, polyacrylates, carboxymethyl cellulose ve nişasta ( carboxymethyl starch) gibi suda çözünür haşıl kimyasalları yıkama sularından ultrafiltrasyon ile geri kazınılabilmektedir.Sıcak haşıl sökme atıksuları 20 - 30 g/l düzeyinde haşıl kimyasalı içermektedir. Ultrafiltrasyon ile, 150 - 350 g/l düzeyine çıkartılabilen ultrafiltrasyon konsantresi haşıllamadayeniden kullanılabilir. Ultrafiltrasyondan gelen süzüntü suyu ise, yıkamada yeniden kullanılabilir. Sıcak haşıl sökme atıksuları soğutulmadan bu işlem gerçekleştirilebildiğinden, tekrar ısıtma gerekmemektedir. Bu proses, % 80-85 oranında haşıl kimyasalının geri kazanımını sağlamaktadır.

C.1.8 Yüksek pH Değerine Sahip Kostik İçeren TerbiyeAtıksularının Sülfürük/Sitrik Asit Yerine Alternatif Yollar ileNötralizasyonudur (Yüksek pH’lı terbiye atıksularınınnötralizasyonu için CO2 kullanımı daha iyi bir alternatiftir.Özellikle sıvı karbondioksit kullanımı, çevre için toksisiteriski taşıyan diğer tüm kimyasalların yerine rahatlıklakullanılmaktadır. Terbiye işlemleri sonrasında yapılanyıkamalardan kaynaklanan yüksek pH’lı suların arıtma öncesinötralize etmek için –varsa- kojenerasyon ünitesinden çıkanatık CO2 gazı ile asidifikasyonu mümkündür. Bu sistem için,kojenerasyondan atılan havanın CO2 gazı değerinin yüksek olmasıgereklidir).

C.1.9 Soğutma Sularının Geri Kullanımıdır (Ürünle temas etmeyensoğutma sularının, bir kapalı devre içerisinde döndürülmesi vekullanılan suların bir depoy aaktarılarak proses içinde yenidenkullanılması mümkündür).

C.1.10 Baskı Boyama Bandı Temizliğinden Gelen Yıkama SularınınGeri Kullanımıdır (Hafif renkli ve içeriğinde lifbulundurabilen bu atıksuların mekanik bir filtrasyon sonrasıbir tankta toplanarak, aynı proseste yeniden kullanılmasımümkündür. Bu pratik, özellikle, temiz su ilavesinin az olduğudurumlarda geçerli olup, % 70 oranında su tasarrufusağlayabilir).

C.1.11. Baskı Boyama veya Lateks İçeren (Halı Sanayi)Atıksuların Ön Arıtımıdır (Pigment boya ya da lateks içeren buatıksuların, kimyasal çöktürme+ yumaklaştırma ile ön arıtımdangeçirilmesi ve ortaya çıkan çamurun yakılması mümkündür).

C.1.12 Azo Boyalar İçeren Emdirme Boyama Atıksularının AerobikArıtma Öncesi Ön Arıtımıdır (Azo boyalar içeren emdirme boyamaatıksularının, aerobik boru sonu arıtma öncesi anaerobikarıtılması etkin renk giderimi sağlanabilmesi için uygundur).

C.1.13 Soğutma Sularının Ayrı Toplanması ve Geri Kullanımıdır (Kumaşla/iplikle temas etmeyen soğutma suları bir tankta toplanıp, boyama, beyazlatma, yıkama gibi sıcak su gerektiren işlemlerde kullanılabilir. Örneğin: kondenser-soğutma suları, eşanjör suları, kompressörlerden gelen sular vb.)

C.1.14 Boyama Sonrası Son Yıkama Tankı AtıksuyunKullanımıdır (Boyama Sonrası uygulanan son yıkamadan gelenatıksular, nispeten temiz olduklarından, boyama banyosuhazırlamada kullanılır).

C2. Su ile Yün Yıkama için MET:

C.2.1Yağ-gres içeren yün yıkama atıksularının geri kazanımıdır(Yağ-gres içeren yün yıkama atıksularının buharlaştırmayöntemiyle tümüyle prosese geri çevrilmesi geri kalan çamurunyakma yöntemi ile bertaraf edilmesi mümkündür. Bu süreç, mevcuttekstil fabrikalarından da uygulanabilir).

EK 2. TEKSTİL ENDÜSTRİSİ ATIKSULARI İÇİN BORU SONU METUYGULAMALARI

Boru sonu arıtma yaklaşımı en son düşünülmesi gereken seçenekolmakla beraber, halen endüstriyel atı ksuların arıtımındaçoğunlukla uygulanmaktadır. Tekstil endüstrisi atıksuları içinde boru sonu arıtma ve alıcı ortama deşarj en yaygın uygulananmetotdur. Tekstil endüstrisi atıksularının karakterleri oldukçadeğişken ve kompleks olduğundan dolayı boru sonu arıtma veatıksuların müteakip tesis içi geri kullanımında farklı arıtmateknolojileri kullanılmaktadır.

Tekstil endüstrisi atıksularının boru sonu arıtımı ve tesis içigeri kullanımında uygulanan MET:

A.1. Biyolojik Arıtmadır (Aerobik ya da anaerobik biyolojikarıtma sistemleri ile tekstil endüstrisi atıksularındaki kolayve zor parçalanabilen organik maddelerin giderimi sağlanabilir.Tekstil endüstrisi atıksularının arıtımı için en çok kullanılanbiyolojik arıtma prosesleri aerobik aktif çamur prosesi veanaerobik-aerobik sıralı ardışık arıtma prosesleridir).

A.1.1. Düşük besin/mikroorganizma (F/M) oranına sahip aktif çamur sistemi : Tekstil endüstrisi atıksuları biyolojik olarak kolayparçalanabilen, biyolojik olarak zor parçalanan ve biyolojikolarak parçalanamayan şeklinde sınıflandırılabilen birçokdeğişik organik ve inorganik maddenin heterojen birkarışımıdır. Klasik aktif çamur sistemlerinde, biyolojik olarakkolay parçalanabilen bileşikler mineralize edilebilirkenbiyolojik olarak zor parçalanabilen bileşikler düşükbesin/mikroorganizma (F/M) oranında (<0,15 kg BOİ5/kg MLSS.gün)işletilen aktif çamur sistemlerinde mineralize edilebilirler.Düşük F/M oranına sahip aktif çamur sistemlerinde %70-95oranında KOİ, %45-65 toplam karbon (TC), %60-70 yüzey aktifmadde giderilebilir. Aerobik aktif çamur prosesleriyle tekstilatıksularından renk giderimi genel olarak <%50 seviyelerindekalmaktadır.

A.1.2. Anaerobik arıtma : Yüksek konsantrasyonda boyar maddeiçeren tekstil atıksuları anaerobik olarak arıtılabilmektedir.Azo boyar maddeleri, anaerobik şartlarda tersinir olmayacakşekilde parçalanabilmektedir. Bu da boyar maddelerin rengininkaybolmasına sebep olmaktadır. Bununla birlikte kalan aromatikbileşikler hafif sarımtırak renk vermektedir. Anaerobik arıtma

ile azo boyar maddelerin oluşturduğu rengin %90’ıgiderilebilmektedir.

A.1.3. Anaerobik-aerobik arıtma prosesi : Anaerobik arıtma (A.1.2.)sonrasında suda kalan aromatik aminlerin giderilmesi içinanaerobik prosesin devamında aerobik proses uygulanabilir.Anaerobik-aerobik sıralı arıtma sistemi tekstil atıksularındanKOİ ve renk gideriminde etkili bir biyolojik arıtma prosesidir.

A.2. Fizikokimyasal Arıtmadır (Koagülasyon/flokülasyon,çöktürme, iyon değiştirme, adsorpsiyon proseslerini kapsayanarıtma teknolojileri fizikokimyasal arıtma şeklindetanımlanmaktadır).

A.2.1. Koagülasyon/flokülasyon: Boyar madde içeren tekstilatıksularından renk gidermek için hem inorganik (alüm, kireç,magnezyum ve demir tuzları) hem de organik (polimerler)koagülanlar, tek tek veya kombinasyonlar olarak kullanılır.Tekstil sektöründe kullanılan boyaların çok çeşitliliğinden vesıkı renk deşarj limitleri yüzünden inorganik koagülanlarlayeterli sonuçlar elde edilememektedir. Çok büyük miktarda çamuroluşturmaları dezavantajdır. Organik polimerler daha iyi renkgiderimi ve düşük çamur üretimi göstermesine rağmenkoagülasyon/flokülasyon sonucunda meydana gelen çamurunbertarafında olumsuz etkileri bulunmaktadır. Katyonikpolimerler de renk gideriminde dispers, küp ve sülfür boyalariçeren tekstil atıksularında etkili olmasına rağmen reaktif,azo, asit ve bazik boyalar içeren atıksulardan renk gidermedeetkili değildirler. Fakat fosfor seviyesini düşürme avantajlarıvardır.

A.2.2. Flokülasyon/çökelme ile tekstil atıksuyu arıtılması ve oluşan çamurunyakılması : Tekstil atıksularının arıtımında flokülanlarıneklenmesinden sonra çökeltme ile renk ve KOİ giderimiyapılabilmektedir. KOİ ve renk gideriminin maksimum olması içinflokülanların özel olarak seçilmesi gereklidir. Birçok durumdaen iyi arıtma performansı alüminyumsülfat, katyonik organikpolimer ve oldukça az miktarda anyonik polimerin kombinasyonuile sağlanabilmektedir. Yüksek konsantrasyondaki (>500 mg/L)sülfatlar betona zarar vermesine rağmen, klorür yerine sülfatkullanımı tercih edilmektedir. Sülfatların sudanuzaklaştırılması klorüre kıyasla daha kolaydır. Üsteliksülfatların kullanılması atıksulara ve yakılarak yok edilecekçamura klorür bileşiklerin karışmasını da önlemektir.Flokülanların dozajı (1000 mg/L KOİ değerindeki karma tekstil

atıksuyu için) yaklaşık olarak alüminyumsülfat: 400-600 mg/L,katyonik organik polimer: 50-200 mg/L, anyonik polimer: 1-2mg/L değerlerindedir. Bu arıtma sistemi ile %40-50 KOİ ve %80-90 renk giderimi sağlanabilmektedir.

A.2.3. Adsorbanlar (Adsorpsiyon): Aktif karbon tekstilatıksularının arıtılmasında, özellikle renk giderimi için ençok kullanılan adsorbandır. Aktif karbon, atıksudaki organikbileşenleri etkili şekilde giderirken inorganiklerigidermemektedir. Kullanım sonrası aktif karbon doygunluğaulaştıktan sonra rejenere edilip yeniden kullanılabilir ya dabertaraf edilir. Atık aktif karbonlardan organikler süzülerek,ileride kirlilik problemine neden olabileceği için bertarafıdikkatli yapılmalıdır. Diğer adsorbanlar silika, cüruf külü veçeşitli killer gibi inorganik adsorbanlardır. Çeşitli ticariadsorbanlar, oluşturdukları çamurun bertarafı problemliolmasına rağmen reaktif boya banyosundan oluşan atıksulardakirengin gideriminde etkilidirler. Biyoadsorbanlar, doğal oluşanpolimerlerdir ve iyon değiştirici olarak kullanılabildiklerigibi adsorpsiyona olanak tanıyan yapıya da sahiptirler.Sentetik selüloz biyoadsorbanlar da geliştirilmiştir ve önçalışmalar reaktif boyalardan kaynaklanan rengi gidermede umutverici sonuçlar göstermiştir.

A.3. Oksidasyon/İleri Oksidasyon Prosesleriyle Arıtmadır:(Oksidanlar (ozon, klor, klordioksit, permanganat, oksijen vb.)atıksu içerisindeki organik kökenli boyar maddeleri mineralizeederek ve/veya kısmen okside ederek KOİ ve renk giderimisağlayabilmektedirler. Ayrıca ileri oksidasyon prosesleri(ozon+hidrojen peroksit, ultraviyole radyasyon+hidrojenperoksit, ultraviyole radyasyon+ozon, TiO2+ozon, Fenton reaktifivb.), oluşturdukları hidroksil radikalleri (OH●) seçici olmadığıiçin hem KOİ hem de renk gideriminde oldukça başarılı arıtmaprosesleridir. İleri oksidasyon prosesleri ile tekstilatıksularından %80-90 verimle KOİ ve %85-95 verimle renkgiderimi sağlanabilmektedir).

A.4. Membran Prosesleriyle Arıtmadır (Tekstil atıksularınınarıtımında kullanılan basınçlı membran proseslerimikrofiltrasyon (MF), ultrafiltrasyon (UF), nanofiltrasyon (NF)ve ters ozmosdur (TO). Genellikle NF ve TO renk, organik maddeve iletkenlik gideriminde ve su geri kazanımında etkiliproseslerdir).

A.4.1. Tekstil atıksularının membran prosesleri ile arıtılması ve geri kullanılması:Tekstil endüstrisinden kaynaklanan atıksular dengeleme venötralizasyon işlerini takiben sırasıyla UF, NF ve TO membranprosesleriyle arıtılabilir ve TO çıkışından alınan arıtılmış sudirek tekstil endüstrisi üretim proseslerinde gerikullanılabilir.

A.4.2. Membran biyoreaktör (MBR): Aerobik biyolojik arıtma vemembran prosesinin kombinasyonundan oluşan MBR sistemi ileyüksek derecede ve kompleks kirliliğe sahip tekstilatıksularının arıtımı oldukça yüksek verimlesağlanabilmektedir. MBR sistemi ile karma tekstilatıksularından yaklaşık %75-90 verimle KOİ ve %60-90 verimlerenk giderimi sağlanabilmektedir.

A.4.3. Membran biyoreaktör (MBR)+Nanofiltrasyon (NF): Tekstilatıksularının arıtılması ve yeniden geri kullanımı için en iyitekniklerden bir tanesi de MBR çıkış suyunun NF prosesindearıtılmasıdır. Bu bileşik membran konfigürasyonu ile %90-98 KOİve %95-99 renk giderimi sağlanabilmekte ve NF çıkışındakiarıtılmış su tesis içerisinde geri kullanılabilmektedir.

A.5. Birleşik Arıtma Prosesleri: Tekstil endüstrisi atıksuyukompleks ve değişken olduğu için bütün atıksuyun arıtımında veatıksuyun geri dönüşümünde tek bir arıtma tekniğininkullanılması mümkün olmayabilir. Yukarıda belirtilen arıtmatekniklerinden birden fazlası kullanılarak tekstil atıksularıarıtılarak deşarj edilebilir ya da geri kazanılarak tesisiçinde kullanılabilir.

A.5.1.Atıksuların yaklaşık %60’lık su geri kazanımı ile arıtılması (Aktifçamur+adsorpsiyon+çökelme+flokülasyon/presipitasyon/flotasyon+kumfiltrasyonu+aktif karbon filtrasyonu+TO: Tekstil endüstrisinin tümproseslerinden kaynaklanan karma atıksu dengeleme venötralizasyon işlemlerinden sonra aktif çamur prosesi ilebiyolojik olarak arıtılmasını takiben boyar maddelerin ve zorparçalanan ve parçalanamayan organik maddelerinuzaklaştırılması için linyit tozu ile (0,8-1,0 kg/m3 doz)adsorpsiyon işlemine tabi tutulabilir. Adsorpsiyon ve çökelmeişleminden sonra suda kalan linyit tanelerinin uzaklaştırılmasıiçin flokülan olarak alüminyum potasyumsülfat ve birpolielektrolit ilave edilerek presipitasyon ve flotasyon işlemiuygulanabilir. Bu işlemlerin ardından suda kalan süspansiyonhaldeki katıları ve bazı organik bileşikleri uzaklaştırmak içinhızlı kum filtrasyonu uygulanabilir. Son olarak aktif karbon

filtrelerden geçirilen su ters ozmos işlemi ile nihai olarakarıtılabilir. Bu birleşik arıtma ile tesis içerisinde oluşanatıksu arıtılarak %60’ı yeniden tesis içerisindekullanılabilir.

A.5.2. Atıksuların biyolojik, fiziksel ve kimyasal olarak kombine arıtılması : Aktif çamur sisteminde, düşük F/M oranı şartlarında arıtmada(A.1.1.) hem biyolojik olarak kolay parçalanabilen hem de zorparçalanan organiklerin arıtımı sağlanabilmektedir. Ancak busistem biyolojik olarak parçalanamayan inert organiklerinarıtılabilmesi için yeterli olmamaktadır. Biyolojik olarakparçalanamayan inert organik ya da inorganik maddeleri içerenatıksuların ek işlemlerle arıtılmaları gereklidir. Bir çokdurumda aktif çamur prosesine ilaveten flokülasyon/çökelme,koagülasyon/flokülasyon/çökelme, ozonlama, aktif çamura tozaktif karbon (TAK) uygulaması yapılabilmektedir. Aktif çamuraTAK ilavesiyle biyolojik ve fizikokimyasal (adsorpsiyon)giderim mekanizmaları eş zamanlı olarak birleştirilebilir. Bukombinasyonla arıtılan tekstil atıksularından %80-95 KOİ ve%85-95 renk giderimi elde edilebilir.

A.5.3. Koagülasyon/flokülasyon/çökelme ve mikrofiltrasyon prosesi: Tekstilatıksuları içindeki organik boyalar ve bileşiklerpolialüminyumklorür ya da polialüminyumfosfat ile koagülasyonve flokülasyona tabi tutulabilir. Çökelme işleminden çıkansular mikrofiltrasyon ile arıtılabilir. Bu arıtmakombinasyonundan elde edilen KOİ giderim verimi %80-90aralığında olabilmektedir. Mikrofiltrasyon çıkışından alınan sutesis içerisinde temizlik amacıyla yeniden kullanılabilir.

A.5.4. Biyolojik arıtma öncesi oksidasyon/ileri oksidasyon: Amaç biyolojikolarak zor parçalanan veya parçalanamayan organik maddelerioksidasyon/ileri oksidasyon prosesleri ile biyolojik olarakkolay parçalanan organiklere dönüştürmek ve müteakip aerobikbiyolojik arıtmada gidermektir.

A.5.4.1. Ozonlama+aktif çamur sistemi: Tekstil atıksuyu içerisindekibiyolojik olarak kolayca parçalanamayan kimyasal bileşiklerinparçalanması ve renk giderim veriminin artırılması içinozonlama ve aktif çamur beraber kullanılabilir. Ozonlama veaktif çamurun beraber kullanıldığı arıtma sisteminde çıkış suyuKOİ değeri 50 mg/L’ye kadar düşürülebilir.

A.5.5. Biyolojik arıtma sonrası oksidasyon/ileri oksidasyon : Amaç biyolojikarıtma sonrası kalan ve biyolojik olarak zor

parçalanan/parçalanamayan organikleri mineralize etmek ve ilaverenk giderimi sağlamaktır.

A.5.5.1.Aktif çamur sistemi+flokülasyon/çökelme+ozonlama : Nitrifikasyon ve denitrifikasyon işlemlerini de içerenaktif çamur prosesi ile biyolojik arıtmadan sonra KOİ’nindaha da azaltılması için flokülasyon/çökelme (FeCl2 vekireç) uygulanıp, daha sonra da rengin ve yüzey aktifmaddelerin giderilmesi için ozon uygulanabilir. Bu sistemdeçıkış KOİ değeri 50-100 mg/L’ye kadar düşürülebilir.

A.5.6. Biyolojik ve fizikokimyasal arıtma : Organik madde ve renkgiderim veriminin artırılması amacıyla aerobik ya da anaerobikbiyolojik arıtmayı müteakip fizikokimyasal arıtmaproseslerinden bir ya da birkaç tanesi ile yüksek verimle KOİve renk giderimi elde edilebilir.

A.5.6.1. Aktif çamur sistemi+flokülasyon/çökelme+kum filtresi : Aktifçamur prosesiyle biyolojik olarak arıtmayı takibenuygulanan flokülasyon/çökelme ile (FeCl2 ve kireç) ilaverenk giderimi gerçekleştirilebilir ve daha sonra atıksu kumfiltrelerinden geçirilerek üçüncül arıtım uygulanabilir. Busistemde çıkış KOİ değeri 100 mg/L’ye kadar düşürülebilir.

A.5.6.2. Aktif çamur sistemi+toz aktif karbon+kum filtresi: Aktifçamur prosesiyle toz aktif karbon uygulaması ve kumfiltresinden geçirmek vasıtasıyla çıkış suyu KOİ değeri 20mg/L değerlerine düşürülebilir ve iyi bir renk giderimverimi elde edilebilir.

A.5.7. Biyolojik ve membran prosesleriyle arıtma : Tekstil atıksularınıniyi derecede arıtılıp özellikle arıtılan suyun yenidenkullanımı için biyolojik arıtmayı müteakip membran prosesleriile arıtma yapılabilir.

A.5.7.1. Aerobik arıtma ve nanofiltrasyon (NF): Aerobik olarakaktif çamur prosesi ile ön arıtılmış tekstil atıksularınananofiltrasyon uygulaması ile genellikle >%85 KOİ, >%90renk ve yaklaşık %50 iletkenlik giderimi sağlanabilir.

A.5.7.2. Anaerobik arıtma ve nanofiltrasyon (NF) : Anaerobik olarakön arıtılmış tekstil atıksularına nanofiltrasyon uygulamasıile genellikle >%85 KOİ, >%90 renk ve yaklaşık %50iletkenlik giderimi sağlanabilir.

EK 3. EMİSYON VE ATIK YÖNETİMİ MET UYGULAMALARI

A. Gaz Emisyonları

A.1. Genel

Tüm tekstil sanayiinden (tekstil hammaddelerinden, yardımcımadde ve kimyasallardan ve makinalardan) kaynaklanan fugitifemisyonlar için MET:

hammadde ve yardımcı madde olarak daha az toksik ve dahadüşük emisyona yol açan maddelerin kullanılması

Enerji tasarrufu yoluyla yakıt tüketiminin ve kirleticiemisyonlarının azaltılmasıdır.

A.2. Çeşitli Tekstil Üretim Prosesleri İçin Uygulamalar

Buhar Üretimi:MET;

A.2.1. Buhar Kazanları: Buhar kazanlarında yumuşak sudevresinde blöf yapmaktır (yapılan blöflerde her % 5 oranındaartış ile yakıt tüketiminde %1-1,5 artış sağlanabilir).

A.2.2. Ekonomizer: Kazan besleme suyunun ekonomizerde atıkgazısısı ile mümkün olduğunca ısıtılması (Yakıt maliyetleri % 1azaltma sağlanabilir).

A.2.3. Yanma Havası Sıcaklığının artırılması: (Yanma havasısıcaklığının mümkün olduğunca ısıtılması ile kazan veriminde %2artış sağlanabilir).

A.2.4. Yakma Hızı ve Yük Değişimi: Buhar kazanlarının en yüksekverimde çalıştırılması için brülör kapasitesinin arttırılması(%70-90 düzeyinde). Kazan verimi optimize edilmelidir. Kazanyükünün çok sık değişmesi, kazan verimini olumsuz etkiler.Buhar depolaması buhar ihtiyacındaki değişimlerindengelenmesini sağlar. Kazan yakma sürelerinin ve kontrolsistemlerinin optimize edilmesi, kazanın kapatılmasını takibenbaca klapelerinin de kapatılması ile soğuk havanın kazanısoğutmasının önüne geçilmesi, bir tek kazan yerine eşdeğerkapasiteyi birden fazla kazan ile elde etmek kazan etkinliğiniartırır.

Buhar Dağıtımı ve Kullanımı: MET;

A.2.5. İzolasyon: Buhar dağıtım sistemindeki bütün sıcakyüzeylerin izole edilmesi (İzolasyon borulardan kaynaklanan ısıkayıplarını %90 azaltır).

A.2.6. İyi işletmecilik uygulamaları: Buhar dağıtımsistemlerinde, MET uygulamaları;

- Buhar kapanlarının fonksiyonların tam olarakyapabilmesinin sağlanması

- Buhar kaçaklarının engellenmesi- Buhar sıcaklığı prosesin istediği minimum seviyelere

indirilmesi- Buhar kullanıcılarının ihtiyacını kazanın tam yük konumuna

göre optimize edilmesi- Uç kullanıcılacıların ısı değişitirici yüzey alanlarının

yeterli hava sirkülasyonu için maksimize edilmesi- Buhar hattındaki vanaların işletmedeki ilgili birimde

çalışmanın olmadığı uzun süreler için kapatılmasıdır.

A.2.7. Isı Değiştiricilerin İzolasyonu: Isı değiştiricilerdeyüksek sıcaklıkta çıkış akımlarından enerjinin giriş suyunaaktarılmasında izolasyon uygulaması.

A.2.8. Tesisin Çevresel Koşullarının İyileştirilmesi: Tesisiçinde nem ve sıcaklık için optimum koşullar belirlenerek aşırıenerji tüketiminin engellenmesi, ihtiyaç olmadığı sürelerdeışık ve klima sistemlerinin kapatılması.

Isı Enerjiji Kullanan Makine ve Aksamlarda Alınması Gereken Tedbirler

A.2.9. Basınçlı Hava Sistemi: MET;

Basınçlı hava ihtiyacının optimize edilmesi (Basınçta %10’luk azaltma yıllık kompresör işletme maliyelerinde %5tasaaruf imkanı verir)

Hava Kaçaklarının önlenmesi Kompresör kapasitesinin optimize edilmesi Kompresör kontrol sisteminin kurulması (Birden çok

kompresörün bulunduğu işletmelerde kontrol sistemininkurulması %5 ile % 20 arasında tasaaruf imkanısağlamaktadır).

Giriş havası sıcaklığının 4oC azaltılması (basınçlı havaüretim kapasitesini % 1 artırır)

Kompresör hacminin uygun şekilde havalandırılması Hava girişine nem tutucu takılmasıdır.

A.2.10. Soğutma Sistemi: MET;

Soğutma yükünün azaltılması (Sıcak iklim bölgelerindeüretim hacimlerinin soğutulmasında makinaların veaydınlatmaların gereksiz çalışmasının engellenmesi ve ilegereksiz ısı girişi engelenerek ve sıcaklıkların aşırıdüşük tutulması engellenerek soğutma yükü azaltılabilir).

Yoğuşma sıcaklığının azaltılması (1oC azaltılması yıllıksoğutma giderlerini %2-4 arasında azaltmaktadır).

Yoğuşma sıcaklığının azaltılması için kondenserdeyoğuşmayan gaz oluşumu engellenmesi,

Sıvı soğutucu akışkanının kondensöre girişininengellenmesi,

Kompresör basıncının aşırı yükselmesinin engellenmesi, Kondensör ınısı değiştiricisinin tıkanmasının

engellenmesi, fan ve pompa arızalarının önlenmesi Evaporasyon sıcaklığının yükseltilmesi (Evaporasyon

sıcaklığının 1oC yükseltilmesi durumunda yıllık soğutmagiderlerinde %2-4 arasında azaltmaktadır)

Kompresör kontrolü (Kompresör kontrolününgerçekleştirilmesi ile önemli oranda işletme gideridüşürülebilir. Uygun kontrolleri sağlanmaması durumundaişletme giderlerini %20 artırmaktadır).

Hava Kirliliğinin Azaltılması için Önlemler: MET;

Solvent bazlı ürünler yerine su bazlı ürünlerinkullanılması

Partikül emisyonlarıbıb sulu yıkama sistemlerikullanılarak kontrol edilmesi

Buhar kazanlarının işletme optimizasyonu ile NOx ve SO2emisyonlarının azaltılması,

Toksik kimyasallar yerine MSDS bilgileri dikkate alınarakeşdeğerlerinin kullanılması,

Hava Kirletici kaynaklar ve bunların emisyonlarınınbelirlenmesi,

Üretim programının toksik ve zararlı hava kirleticileroluşturmayacak şekilde planlanması,

İyi işletmecilik uygulamaları ile kimyasal maddelerindökülmelerinin ve buharlaşarak hava kirlenmesine yolaçmalarının önlenmesi,

Emisyon kaynaklarının sürekli ölçüm ve kayıtlarınıntutulmasının sağlanması,

Emisyon kaynaklarında yer alan uçucu organik maddeleryoğunlaştırma, sulu yıkama ve termal yakma gibiyöntemlerle kaynağında kontrol edilmesidir.

B. Atıklar

B.1. Atıksu artıma tesislerinde oluşan arıtma çamuru için MET:

Çamurun tuğla yapımında kullanılmasıdır. Isı geri kazanımı sağlayacak şekilde, baca gazı

emisyonlarının yönetmeliklerle uyumlu olduğu yakmatesislerinde bertaraf edilmesidir.

B.2 Baskı Boya Çamuru için MET: Baskı boya çamurunun gerikullanımıdır . Boyama işlemi sonrası, baskı boya çamurunun prosesintüm aşamalarından toplanması mümkündür. Modern baskı boyamamakineleri bünyesinde çamur toplama özelliği mevcuttur. Bu şekilde,tehlikeli atık üretiminde, % 60 mertebesinde azalma sağlamakmümkündür.

MET UygulamalarıKOİ

giderimi(%)

Renk giderimi

(%)

Çıkışsuyu KOİdeğeri(mg/L)

Çıkışsuyu renkdeğeri (Pt-Corenk

birimi)Biyolojik arıtmaDüşük besin/mikroorganizma (F/M) oranına sahipaktif çamur sistemi 70-95 <50

Anaerobik arıtma 40-60 80-90*Anaerobik-aerobik arıtma prosesi 80-90 80-90*Fizikokimyasal ArıtmaKoagülasyon/flokülasyon 40-50 60-80Flokülasyon/çökelme ile tekstil atıksuyuarıtılması ve oluşan çamurun yakılması 40-50 80-90

Adsorbanlar (Adsorpsiyon)Oksidasyon/İleri Oksidasyon Prosesleriyle Arıtma 80-90 85-95Membran Prosesleriyle ArıtmaTekstil atıksularının membran prosesleri ilearıtılması ve geri kullanılması >90 >90

Membran biyoreaktör (MBR) 75-90 60-90 30-60 30-70Membran biyoreaktör (MBR)+Nanofiltrasyon (NF) 90-98 95-99Birleşik Arıtma ProsesleriAtıksuların yaklaşık %60’lık su geri kazanımıile arıtılması (Aktifçamur+adsorpsiyon+çökelme+flokülasyon/presipitasyon/flotasyon+kum filtrasyonu+aktif karbonfiltrasyonu+ters ozmos (TO)

>90 >90

Atıksuların biyolojik, fiziksel ve kimyasalolarak kombine arıtılması 80-95 85-95

Koagülasyon/flokülasyon/çökelme vemikrofiltrasyon prosesi 80-90

Biyolojik arıtma öncesi oksidasyon/ileri oksidasyonOzonlama+aktif çamur sistemi >80 40-60Biyolojik arıtma sonrası oksidasyon/ileri oksidasyonAktif çamur sistemi+flokülasyon/çökelme+ozonlama >90 50-100Biyolojik ve fizikokimyasal arıtmaAktif çamur sistemi+flokülasyon/çökelme+kumfiltresi >90 90-120

Aktif çamur sistemi+toz aktif karbon+kumfiltresi >90 20-40

Biyolojik ve membran prosesleriyle arıtmaAerobik arıtma ve nanofiltrasyon (NF) >85 >90Anaerobik arıtma ve nanofiltrasyon (NF) >85 >90

EK 4. TEMİZ ÜRETİM PLANI

TEMİZ ÜRETİM PLANI

AKSİYON PLANI HAZIRLAMA VE UYGULAMA

Açıklamalar

Bu föyler firmanızın Temiz Üretim Aksiyon Planının temel yönetim dokumanlarını oluşturacaktır. Aksiyon Planı uygulanabilir olarak değerlendirilmiş temiz üretim seçeneklerinin uygulanması için gereklidir. Aksiyon Planı projelerin ilerlemesini yansıtmak için düzenli olarak güncellenmelidir. Aksiyon Planını tamamlamak için firmada geniş bir çalışma takımı kurulmalıdır. Aksiyon Planının oluşturulması ve yönetiminde, çalışma takımındaki her bir takım üyesiiçin görev ve sorumluluk dağılımı yapılmalıdır. Temiz üretim seçeneklerinin başarılı bir şekilde uygulanması için çalışma takımındaki yöneticilerin ve tüm üyelerin mutlaka görev sorumluluklarını yerine getirmeleri gerekir.

Firma Adı: ______________________________________________

1. PROSES AKIM DİYAGRAMI

Açıklamalar

Firmanızın üretim prosesinin proses akım diyagramını belirtilen kısmaçiziniz. Öncelikle üretim prosesi içindeki her bireysel operasyon için bir blok çiziniz ve müteakiben blokları birbirine bağlayınız. Sonra tüm madde akımlarını çiziniz. Size bırakılan aşağıdaki alan yeterli değilse, üretim operasyonlarınızın temel alanlarını gösteren genel bir akım diyagramı çiziniz. Farklı sayfalarda, her temel alan için detaylı akım diyagramları çiziniz. (Ek sayfa kullanabilirsiniz)

Aşağıda belirtilen girdiler dahil üretim prosesinize giren tüm girdileri mutlaka gösteriniz:

Ürün için hammaddeler (ürün bileşenleri, içerikleri) Prosesde kullanılan ikincil/yardımcı maddeler (temizlik

maddeleri, yağlar, katalizörler, soğutucular, vs) Diğer girdiler (elektrik, doğal gaz, su, basınçlı hava, vs)

Her bir operasyonunuzdan çıkan tüm çıktıları da mutlaka ekleyiniz. Çıktılar aşağıdakileri içerecektir:

Ürünler Atıklar (geri dönüşebilir olanlar, kontrol edilmiş olan atıklar,

genel atıklar, vs) Deşarjlar (atıksu, yağmur suyu, vs) Hava emisyonları (koku, toz, sera gazları, vs) Enerji

2. MALZEME GİRDİLERİ

Açıklamalar

Girdi malzemelerinin miktarlarını belirleyiniz. Proses akım diyagramınızda tanımladığınız maliyet arz eden tüm malzeme girdilerinizi yazınız. Girdilerin miktarlarını belirtiniz. Her bir girdi malzemesinin kullanıldığı ve proses akım diyagramında gösterilen temel alanları belirtiniz.

Ürün için hammaddeler (ürün bileşenleri, içerikleri) Prosesde kullanılan ikincil/yardımcı maddeler (temizlik

maddeleri, yağlar, katalizörler, soğutucular, vs) Diğer girdiler

TABLO 1

Malzeme Yıllık miktar Kullanım alanları

Hammaddeler (paketleme dahil üretim için kullanılan tüm

hammaddeler)

Prosesde kullanılan ikincil/yan maddeler (ürün/üretim harici

hammaddeler)

Diğerleri (elektrik, doğal gaz, su, basınçlı hava, vs)

3. MALZEME ÇIKTILARI

Açıklamalar

Çıktı malzemelerinin miktarlarını belirleyiniz. Proses akım diyagramınızda tanımladığınız maliyet arz eden tüm malzeme çıktılarını yazınız. Herbirinin miktarını ve yaklaşık değerini (birimbelirterek) yazınız.

Atıklar (geri dönüşebilir olanlar, kontrol edilmiş olan atıklar,genel atıklar, vs)

Deşarjlar (atıksu, yağmur suyu, vs) Hava emisyonları (koku, toz, sera gazları, vs)

TABLO 2

Atık Yıllık miktar Oluşan atığın maliyeti veya

üretim değeri

Sıvı ve katı atıklar

Atıksu (kanalizasyona deşarjlar)

Havaya emisyonlar

4. ENERJİ

Açıklamalar

Firmanızda enerji tüketen temel ekipmanları ve aktiviteleri listeleyiniz. Bunun için bina servislerini, ofis ekipmanlarını, altyapı sistemlerini ve üretim proseslerini dikkate alınız. Her prosesin veya enerji tüketen herhangi bir aktivitenin ne tür yakıt gerektirdiğini yazınız. Enerji tüketimleri nelerdir, belirtiniz.

Bina servisleri ofis aydınlatması, ısıtma ve soğutma/klima sistemlerini içerebilir. Ofis ekipmanları bilgisayarları, fotokopi makineleri, vs içerir. Altyapı ve diğer hizmet sistemleri buhar ve sıcak su boylerlerini, basınçlı hava kompresörlerini, sıvı gazları (oksijen, azot gibi), kaynak gazlarını içerebilir. Üretim prosesleri tüm operasyonel ekipmanları içerir. Diğer ekipmanlar ulaşım ve taşıma/nakliye araçları olabilir.

Detaylı enerji tüketim verileri mevcut değilse, bir önceki senenin toplam her tür enerji ödeme faturalarını bildiriniz. Üretim hacmi, mevsimsel ve diğer faktörler açısından belirtilen yıl önceki yıllara göre tipik bir yıl mı olmuştur, belirtiniz.

TABLO 3

Enerji tüketenekipmanlar/prosesler

Yakıt türü Yıllık enerjitüketimi

Bina servisleri

Ofis ekipmanları

Üretim prosesleri

Diğerleri

5. SU

Açıklamalar

Firmanızda su ile ilgili bütün aktiviteleri ve prosesleri listeleyiniz (Proses suyu, kullanım suyu (temizlik, bahçe sulama, tuvaletler vb.) gibi bütün kullanımlar dahil edilecektir). Bütün kullanımlar için su kullanımı (geri kullanımlar dahil olmak üzere) akış şeması verilecektir.

TABLO 4

Su kullanan aktiviteler/prosesler

Kullanılan suyuntipi (geri kazanılmış, kuyusuyu, şebeke suyu vb)

Yıllık kullanım miktarı

6. ENERJİ VE SU KULLANIMININ OPTİMİZE EDİLMESİ

Açıklamalar

Aşağıdaki kontrol listesi, firmanızdaki mevcut enerji ve su yönetimi uygulamalarının değerlendirilmesi, enerji ve suyun daha verimli olarak kullanılabilmesi için ne gibi önlemlerin alınması gerektiğininbelirlenmesinde kullanılır.

TABLO 5

Sizin firmanız için uygulanabilir? (E/H)

Firmanızda uygulanmıştır? (E/H/kısmi)

Gerekli aksiyonlar


Enerji ve su politikası geliştirilmesi İlgili kişilere enerji ve su yönetimi ile ilgili sorumlulukların paylaştırılması Enerji ve su tasarrufu hedeflerinin belirlenmesi Enerji ve su kullanımının alt kullanımlarda detaylı sayaçlandırılması için gerekli ekipmanın kurulması Enerji ve su tüketiminin daha önceki dönemlerle (yıllar/aylar vb) karşılaştırılabilm



Gerekli aksiyonlar


esi için izlenmesi için sürekli izleme sisteminin kurulması Enerji ve su tüketimini ölçen aletlerindeki ölçüm sonuçlarınınsürekli olarak kaydedilmesi Enerji ve su tüketimindeki artışların belirlenmesi için sistem kurulması Enerji ve su tüketiminin üretime bağlı olarak karşılaştırılması için performans indikatörlerinin geliştirilmesi Enerji ve su verilerinin mevcutraporlama sistemi içerisine adapte edilmesi Enerji ve su tasarrufunun ilgili personel ile tartışılması Personelin enerji ve su tasarrufu konusundaki bilinçlenmesinin ve onların faaliyetlerinin enerji ve su tasarrufunu nasıl etkilediğinin



Gerekli aksiyonlar


artırılması Personelin enerji ve su tasarrufu konusundaki görüşleri için birpersonel tavsiye şemasının oluşturulması Enerji ve su verimli satın almapolitikasının geliştirilmesi Satın almadan sorumlu personelinsatın alınacak alternatiflerin uzun süreli işletme maliyetlerinin değerlendirilebilmesi için eğitilmesi Bütün ekipman/binalardaki tarifnamelerde enerji ve su verimliliğinin ilave edilmesi

7. TEMİZ ÜRETİM AMAÇLARIMIZ

Uzun süreli amaçlarımız (Bizim tasarımızdan yapılacak operasyonlar ile üretilen atık miktarının azaltılması vb.):

......... .................. .................. ................... .......................... ............................. ............................. ............................ ...........................

7.1. Temiz üretim önceliklerimiz ve hedeflerimiz

Açıklamalar

Tablo 6’da, belirlediğiniz öncelikler çerçevesinde, temiz üretim seçeneklerinizi; amaçlarını, hedeflerini ve anahtar performans göstergesini belirtiniz.

TABLO 6

Temiz Üretim Seçeneklerimiz (malzeme, atık, enerji, su kullanımına ilişkin) Ör: Boyama ünitelerindeki solventler

AmaçÖr: Solvent kullanımının azaltılması

HedefÖr: 2014’e kadar solventlerin %90’ı geri kullanılacaktır.

Anahtar Performans GöstergesiÖr: her ay satın alınansolventin miktarı

7.2. Önerilen temiz üretim projeleri

Önerilen temiz üretim projelerini maliyetleri ve faydaları ile birlikte Tablo 7’de veriniz.

TABLO 7

Temiz üretim projesi Maliyeti Tasarruf

Beklenen çıktılar ve diğer faydalar

Performas değerlendirilmesi için anahtar gösterge

7.3. Proje uygulama planları

TABLO 8

Proje Bitiş tarihi

Gerekli iş paketleri

İş paketleriiçin sorumluluklar

İş paketlerinin bitiş tarihleri Durum

7.4. Daha fazla değerlendirme gerektiren seçeneklerGözden geçirme daha fazla değerlendirmeye gerek olmayan, dikkate değer proje seçeneklerini tanımlamalıdır. Bazı seçenekler için ise uygulamaya geçirilebilme yönünden daha fazla değerlendirilmeye ihtiyaç vardır. Yüksek maliyetli/yüksek getirimli projelerin değerlendirilmesi, küçük ve düşük öncelikli projelere göre daha detaylı olmalıdır.

a) Teknik değerlendirme

TABLO 9

Temizüretimseçeneği

Ekipman/materyalin

mevcudiyeti?

Gerekli hizmetler/

Operatör eğitimi

Seçenekteknikolarakuygulanabilirmi?

(evet/hayır/belki)

Öncelik

(yüksek/

orta/düşük)

Gösterge

Şu ankiperformans

Beklenenperformans

b) Finansal UygulanabilirlikProjenin finansal açıdan doğru bir yatırım olup olmadığını değerlendirmek için proje getirisini şirketinizin asgari yatırım getirisi kabulleri ile karşılaştırın. Not: Bu aşamada yatırım maliyetleri tahmini değerlerden oluştuğu için asgari yatırım getiri beklentilerine yakin olan yatırım alternatifleri kabul edilemez alternatifler olarak değerlendirilmektense, düşük öncelik verilerek değerlendirme kapsamında bulundurulmalı.

Şirketin öngördüğü azami geri dönüş süresi = ...................Ay

TABLO 10

Temiz üretim seçeneği

Beklenen toplam yatırım maliyeti

Beklenen toplam yıllık tasarruflar

Geri ödeme süresi

Seçenek maliolarak uygulanabilir midir? (evet/hayır/belki)

Öncelik (yüksek/ orta/ düşük)

c) Çevresel Değerlendirme

Açıklamalar

Çevresel değerlendirme projenin devamında ilave gerekçeler ortaya koyabilir. Aşağıdaki tabloyu Temiz Üretim seçenek(ler)i için doldurunuz. Mümkün olduğunca faydaları sayısallaştırınız. Bunun gerçekleştirilemediği durumlarda sadece evet veya hayır yazınız.

TABLO 10

Temiz üretim seçeneği

Tüketimde azalım Miktar veyatoksisitede azalım Bu seçenek

çevreselaçıdansağlıklımıdır?(evet/hayır/belki)

Öncelik(yüksek/ orta/düşük)

Mate

ryalle

r

Ener

ji

Su Katı

veya

sıvı

Hava

em

isyonlar

ı

Ürün

deki

kirl

eticil

e

5.6 TEMİZ ÜRETİMİN YÖNETİM SİSTEMİ İÇİNE ENTEGRASYONU

Açıklamalar

Aşağıdaki listeyi kullanarak şirketinizde halihazırda uygulanan çevreyönetimini ve uygulamalarınıza Temiz Üretimin ne şekilde entegre edileceğini değerlendirebilirsiniz. Listelenmiş seçenekleri uygulamak, işiniz için Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) sertifikası almak yolunda bir adım olacaktır.

Faaliyet Planınıza önerilen gelişmeleri ekleyiniz.

TABLO 11

Seçenek

İşiniz

e uy

gula

nabili

r mi

?

İşiniz

e uy

gula

nmış m

ıdır

?

Gerekli faaliyet?

Çevre politikanız var mıdır? Çevre politikanız bir sürekli gelişim taahüdü içerir mi? Çevre politikanız hedef veamaçlar içerir mi? Çevre politikanız hangi sıklıkla hedef ve politikanın kendisinin gözden geçirileceğini ortaya koyar mı? Çevre politikanız faaliyetlerinizin, hizmet ve ürünlerinizin çevre yönünü dikkate alır mı? Çevre politikanız performansınızı çalışanlarınız ve kamu ilene şekilde paylaşacağınızıbelirtiyor mu?

Seçenek

İşin

ize

uygu

lana

bili

r mi

?

İşin

ize

uygu

lanm

ış m

ıdır

?

Gerekli faaliyet?

İşlem, hizmet ve ürünlerinizin çevre boyutunu tanımlayacak prosedürleriniz var mıdır?Hangi çevre boyutlarının çevre üzerinde önemli etkileri olduğunu saptayacak prosedürlerinizvar mıdır? Yasal gereklilikleri tanımlayacak ve değerlendirecek prosedürleriniz var mıdır?Çevre yönetim programı için sorumluluklar dağıtılmış ve belgelendirilmiş midir? Çevre yönetim programınızın planlanması aşamasında tüm ilgili bölümler göz önüne alınmışmıdır? Çalışma hedefleri kurulan çevre politikası ile uyumlu mudur? Çevre yönetimi için kaynak, yetenek ve finansman sağlanmış ve belgelendirilmiş midir? ÇYS uygulamalarını ve raporlamaları denetleyecekbir yönetim temsilcisi atanmış mıdır? Çalışanlara işin olası ters etkileri ve performans geliştirmenin faydaları hakkında farkındalık eğitimi verilmiş midir?

Seçenek

İşin

ize

uygu

lana

bili

r mi

?

İşin

ize

uygu

lanm

ış m

ıdır

?

Gerekli faaliyet?

Çalışanlara ÇYS çerçevesinde acil durumlara hazırlılık konusunu da içerir nitelikli görev ve sorumluluklar hakkında farkındalık eğitimi verilmiş midir? Çalışanlara ÇYS ile uyumunönemi ve uyumsuzluğun olası sonuçları hakkında farkındalık eğitimi verilmiş midir? Çevre performansını iç ve dış paydaşlara iletecek prosedürler oluşturulmuş mudur? ÇYS belgeleri doğru, gözden geçirilmiş, yenilenmiş ve tarihli midir? ÇYS politikasından sapmaları engelleyecek prosedürler tanımlanmış mıdır? Tedarikçi ve yüklenicilereilişkin konuları da kapsayan işletme kriterleri tanımlanmış mıdır? Acil durumlarda izlenecek prosedürler oluşturulmuş? Acil durumlarda izlenecek prosedürler denenmiş, gözden geçirilmiş ve yenilenmiş midir? ÇYS faaliyetleri izlenip ölçülmekte, elde edilen sonuçlar kaydedilmekte

Seçenek

İşin

ize

uygu

lana

bili

r mi

?

İşin

ize

uygu

lanm

ış m

ıdır

?

Gerekli faaliyet?

midir? İzlemede kullanılan donanım kalibre edilmiş vebakımdan geçirilmiş midir?Çalışanlar ÇYS ile uyumsuzlukları araştırıp bunların etkilerini azaltıcı önlemler alırlar mı? Düzeltici ve önleyici faaliyetler etkinin büyüklüğüne göre mi saptanmaktadır? Düzenli aralıklarla ÇYS denetimi gerçekleştirilmekte midir?Denetim programı kapsamlı mıdır ve çevresel önceliklere dayalı mıdır? ÇYS’nin etkinliği düzenli olarak gözden geçirilip revize edilir mi?

TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ

Documents

Transcript of TEKSTİL SEKTÖRÜNDE ENTEGRE KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROL TEBLİĞİ