Târîh-i RâşidRÂŞİD MEHMED EFENDİ

-I-(1071-1114 / 1660-1703)

Hazırlayanlar

Abdülkadir ÖzcanYunus UğurBaki Çakır

Ahmet Zeki İzgöer

KLA­SİK­88. Ki tap

KLASİK­KİTAPLAR­2

TÂRÎH-İ­RÂŞİD­ve­ZEYLİ­Râşid­Mehmed­Efendi­ve­ Çelebizâde­İsmaîl­Âsım­Efendi(1071-1141­/­1660-1729)Cilt I-III

HazırlayanlarAbdülkadir­ÖzcanYunus­UğurBaki­ÇakırAhmet­Zeki­İzgöer

SekreteryaF.­Samime­İnceoğluOsman­Sacid­Arı­ Zeynep­Süslü­Berktaş

Arapça çeviriHalit­Özkan,­Asuman­Erkan­Emin

Farsça çeviriHakkı­Uygur,­Turgay­Şafak

ISBN 978-605-5245-16-0 Tk. NoISBN 978-605-5245-17-7 Cilt No

Bi­rin­ci­Ba­sım­Mayıs­2013

Ya­yın­Ha­zır­lık­Özgür­OralTa­sa­rım/Ka­pak­Sa­lih­Pul­cu

Bas­kı­Cilt­Elma­BasımSertifika No: 12027

Halkalı­Cad.­No.­164­B-4­Blok­Sefaköy-İstanbul

Tel:­[212]­697­30­30­

Vefa Cad. No: 48 34134 Vefa Fatih İstanbul

Tel 0212 520 66 41-42 Faks 0212 520 74 00

klasik@klasikyayinlari.com

www.klasikyayinlari.com

facebook.com/klasikyayinlari

twitter.com/klasikyayinlari

İ Ç İ N D E K İ L E R

1. Cilt Takdim ve Teşekkür VII

Önsöz IXGiriş - Râşid Mehmed Efendi XV

Metin Fihristi XXXV

Târîh-i Raşid Metni 1-637

2. Cilt Metin Fihristi VI

Târîh-i Râşid Metni 638-1298

3. Cilt Giriş - Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi VII

Metin Fihristi XIX

Târîh-i Çelebizâde Metni 1299-1629

Dizin 1630-1954

Takdim ve Teşekkür

VII

TAKDİM ve TEŞEKKÜR

Ül­ke­miz­de­ol­du­ğu­ka­dar­ulus­la­ra­ra­sı­dü­zey­de­de­Os­man­lı­ta­ri­hi­ve­me­de­ni­ye­ti­ne­yö­ne­lik­gittikçe­artan­ilginin,­geçen­on­yıl­için­de­aka­de­mik­ni­te­li­ği­ha­iz­çok­sa­yı­da­ça­lış­maya­zemin­hazırladığı­her­kes­çe­ma­lum­dur.­Söz­konusu­il­gi,­Os­man­lı­ta­rih­ve­medeni­ye­ti­nin­pek­çok­ala­nın­da­ha­tı­rı­sa­yı­lır­bir­li­te­ra­tü­rün­oluş­ma­sı­na­ve­si­le­ol­muş­tur.­Si­ya­sî,­kül­tü­rel,­ilim­ve­dü­şün­ce­ha­ya­tı­ko­nu­sun­da­birincil­kaynakların­neşri­konusundaki­eksiklik­ise­hâlen­devam­etmektedir.­Bu­ek­sik­li­ğin­gi­de­ril­me­si­an­cak­Os­man­lı­ha­ya­tı­nı­yan­sı­tan­kla­sik­le­rin­kü­tüp­ha­ne­raf­la­rın­da­ki­yal­nız­lık­la­rı­na­son­ve­rip­on­la­rı­neş­ret­mek­le­müm­kün­ola­cak­tır.­Sa­de­ce­Os­man­lı’yı­de­ğil,­gü­nü­müz­Türkiye’si­ni­de­da­ha­sağ­lık­lı­bir­şe­kil­de­an­la­ma­mı­za­ve­si­le­ola­cak­bu­ne­şir­fa­ali­ye­ti,­okuyucunun­söz­ko­nu­su­eser­le­re­da­ha­ra­hat­ulaş­ma­sı­nı­sağ­la­ya­ca­ğı­gi­bi­hak­la­rın­da­ye­ni­çalışma­la­rın­ya­pıl­ma­sı­na­da­im­kan­ta­nı­ya­cak­ve­ma­zi­miz­üze­rin­de­ki­ka­lın­ce­ha­let­per­de­si­nin­bir­par­ça­ol­sun­kal­dı­rıl­ma­sı­na­kapı­aralayacaktır.

Os­man­lı­ta­rih­ve­me­de­ni­ye­ti­nin­tüm­yön­le­ri­ile­da­ha­ya­kın­dan­ta­nın­ma­sı­nı­sağ­la­ma­ama­cı­nı­ta­şı­yan­Bi­lim­ve­Sa­nat­Vak­fı­Tür­ki­ye­Araş­tır­ma­la­rı­Mer­ke­zi­(BSV­TAM)­bu­dü­şün­ce­ler­doğ­rul­tu­sun­da,­ yaz­ma­ ha­lin­de­ki­ ba­zı­ kla­sik­ eser­le­rin­ ya­yı­na­ ha­zır­lan­ma­sı­nı­ ka­rar­laş­tır­mış­tır.­Şüp­he­siz­bu­tür­kla­sik­eser­le­rin­ya­yı­na­ha­zır­lan­ma­sı­sı­ra­sın­da;­yaz­ma­nüs­ha­la­rı­nın­tes­pit­ ve­de­ğer­len­di­ril­me­sin­den­baş­la­yıp,­ bun­la­rın­ kar­şı­laş­tı­rıl­ma­sı­na,­ doğ­ru­ bir­ şe­kil­de­gü­nü­müz­harf­le­ri­ne­ak­ta­rıl­ma­sı­na,­not­lan­dı­rıl­ma­sı­na,­di­zin­len­me­si­ne­ka­dar­sü­ren­zor­lu­ve­dik­kat­is­te­yen­bir­sü­reç­ten­geç­mek­el­zem­dir.­Bun­dan­do­la­yı,­hem­ya­yın­la­na­cak­eser­le­rin,­hem­de­bu­eser­le­ri­ya­yı­na­ha­zır­la­ya­cak­de­ğer­li­ilim­adam­la­rı­nın­tes­pi­tin­de­aza­mi­dü­zey­de­se­çi­ci­dav­ran­ma­yı­il­ke­edin­dik.­

Os­man­lı­ta­ri­hi­ni­derinlemesine­ta­nı­ma­mı­za­im­kan­sağ­la­ya­cak­bu­di­zi­nin­ilk­eseri­2007­yı­lında­yayınladığımız­Kınalızade­Ali­Çelebi’inin­Ahlâk-ı Alâi’si idi.­İkinci­ese­r­ola­rak,­Osmanlı­vekayinameleri­(kronikleri)­arasında­müstesna­bir­yere­sahip­olan­Mehmed­Raşid’in­(1670­1735)­Târîh-i Râşid’i­ve­Küçük­Çelebizâde­İsmail­Âsım­Efendi’nin­(1685­1760)­ona­yaptığı­zeyli­(ilave­cildi)­yayınlamayı­uygun­gördük.­Meşhur­Naîmâ Tarihi’nin­kapsadığı­son­yıldan,­yani­1660’tan­1729­tarihine­kadar­olayları­ihtiva­eden­bu­iki­eser,­dönemi­ve­genel­olarak­Osmanlı­ tarihini­anlamak­açısından­vazgeçilemez­kaynaklar­arasında­yer­almıştır.­ ­Nite­kim­yazılır­yazılmaz­nüshaları­çoğaltılmaya­başlamış,­Müteferrika­matbaasında­basılmış­ve­bu­sayede­sonraki­dönemlerde­de­sıkça­kullanılmıştır.­Biz­de­bu­yayını­gerçekleştirirken­Müteferrika­baskısını­esas­alarak­Süleymaniye­Kütüphanesi­Hekimoğlu­ve­Reisülküttab­nüshaları­ile­Medine­nüshasını­kullandık.­­

Yıllar­önce­BSV­TAM­bünyesindeki­bir­grup­arkadaşın­başlattığı­bu­çalışma­böylece­çok­önemli­bir­eserin­neşri­ile­sonuçlanmış­oldu.­İs­lam­ve­Os­man­lı­ta­ri­hi­alan­la­rın­da­me­tin­tec­

Târîh-i Râşid ve Zeyli

VIII

rü­be­si­ne­sa­hip­ve­ilmî­ça­lış­ma­la­rı­nı­yü­rüt­mek­te­olan­bu­grup­yıllar­içerisinde­genişleyerek­ese­rin­ ilk­ oku­ma­sı­nı­ yaptı­ ve­diz­gi­si­ni­ ger­çek­leş­tir­di­.­Bu­grupta­ yer­ alan­Os­man­Sa­cid­Arı,­Abdülkerim­Asılsoy,­Ebubekir­Ceylan,­Fatih­Çalışır,­Hilal­Çay,­Ya­se­min­Er­dinç­Çi­çek,­Selman­Dilek,­Sevgi­Güneş,­Fulya­İbanoğlu,­Ta­ha­İma­moğ­lu,­F.­Samime­İnceoğlu,­Sabite­İnceoğlu,­Abdülhamit­Kırmızı,­Haşim­Koç,­Kemal­Faruk­Molla,­Şule­Mutlu,­Emine­Özdemir,­N.­Bilge­Özel,­Sümeyye­Parıldar,­Reyhan­Sarıkaya,­Fatma­Sel­Turhan,­Fatma­Silkin,­Zey­nep­Süs­lü­Berk­taş,­Cengiz­Şeker,­Menekşe­Türkmen,­Yu­nus­Uğur,­Nilüfer­Usta,­Hüseyin­Üçyiğit,­Neşe­Vona,­Asiye­Yılmaz­ve­Gülsüm­Yiğit’e­böy­le­si­ne­bü­yük­bir­yü­kü­omuz­la­ma­konusunda­ver­dik­le­ri­des­tek­için­mü­te­şek­ki­riz.­Grubun­yorgun­düştüğü­bir­zamanda­Baki­Çakır­ve­Ahmet­Zeki­İzgöer­yardıma­koştu­ve­özellikle­4­6.­ciltlerin­transkripsiyonunu­ve­metinlerin­ikinci­okumasını­üstlendiler.­Osman­Sacid­Arı­ve­Zeynep­Süslü­Berktaş­metnin­ikinci­defa­gözden­geçirilmesi­ sürecinde­büyük­emek­verdiler.­Halit­Özkan­ve­Asuman­Erkan­Emin­metindeki­Arapça­ibarelerin­Hakkı­Uygur­ve­Turgay­Şafak­ise­Farsça­ibare­lerin­çevirisini­yaptılar.­Özgür­Oral­eser­üzerinde­çalıştı­ve­indeksi­için­büyük­gayret­sarf­etti.­Ahmet­Zeki­İzgöer­eseri­baştan­sona­titizlikle­tarayarak­hem­redaksiyon­yapmış­oldu­hem­de­kapsamlı­bir­indeks­hazırladı.­Betül­Algın­ve­Zeynep­Trabzonlu,­Ahmet­Zeki­Bey’e­yardımcı­oldu.­Mehmet­İpşirli­hocamıza­en­baştan­itibaren­çeşitli­meselelerle­ilgili­danıştık.­Himmetleri­dâim­olsun.­

Abdülkadir­Özcan­hocamız­bu­ eserin­ hazırlanma­ sürecindeki­ en­ önemli­ isimdir.­ Eserin­önemi,­nüshaları,­metnin­ve­indeksin­satır­satır­kontrolü,­giriş­yazıları­ile­baştan­sona­tüm­süreçlerde­bizim­yanı­başımızda­oldu.­Târîh-i Râşid’de­olduğu­gibi­başka­birçok­Osmanlı­tarih­eserinin­neşrine­rehberlik­eden­hocamıza­tarihçiler­olarak­medyun­ı­şükranız.­Ya­yın­sü­re­ci­nin­çe­şit­li­aşa­ma­la­rın­da­kat­kı­sı­bu­lu­nan­yayınevinden­Özgür­Oral­ve­Hayat­Ajans’tan­Salih­ Pulcu­ ve­Ayşenur­Gönen­başta­ olmak­ üzere­ di­ğer­ ze­vâ­ta­ da­ te­şek­kü­rü­ bir­ borç­bi­li­yo­ruz.­Bu­uzun­süreç­ve­büyük­gayret­kurumsal­bir­destek­ve­motivasyon­olmadan­olamazdı.­Mustafa­Özel­ve­Faruk­Deniz­şahsında­Bilim­ve­Sanat­Vakfı­yöneticilerine­ve­bu­eseri­gündemine­alıp­bu­aşamaya­getiren­Türkiye­Araştırmaları­Merkezi’nin­değerli­men­suplarına­ve­özellikle­Coşkun­Çakır,­Şevket­Kamil­Akar,­Yücel­Bulut,­F.­Samime­İnceoğlu,­Zahit­Atçıl,­Serhat­Aslaner­ve­Yusuf­Ziya­Altıntaş’a­katkı­ve­teşviklerinden­dolayı­teşekkür­ediyoruz.

Si­zi­bu­çok­de­ğer­li­eser­le­baş­ba­şa­bı­ra­kır­ken;­bun­dan­son­ra­ya­yın­la­ya­ca­ğı­mız­di­ğer­kla­sik­eser­ler­için­her­tür­lü­kat­kı­nı­zı­bek­le­di­ği­mi­zi­be­lir­ti­yor­ve­bu­tür­ka­li­te­li­ve­emek­mah­su­lü­ya­yın­la­rın­sa­yı­sı­nın­hız­la­art­ma­sı­nı­ümit­edi­yo­ruz.

Yunus UğurBilim ve Sanat Vakfı, Türkiye Araştırmaları Merkezi

Önsöz

IX

ÖNSÖZ

XV.­yüzyılda­daha­ziyade­şifahî­kaynaklara­dayalı­menâkıbnâme­ve­destanlarla­başlayan­Osmanlı­tarihçiliği,­II.­Murad­ve­II.­Mehmed­devirlerinde­gazânâme,­takvim,­anonim­Tevârîh­i­Âl­i­Osman­ve­şehnâme­türü­eserlerle­devam­etmiş,­ilk­standart­örneklerini­ise­II.­Bayezid’in­saltanatı­döne­minde­vermiştir.­Gerçekten­bu­dönemde­bir­yandan­geleneksel­gazânâme­ve­anonim­Osmanlı­tarihleri­meydana­getirilirken,­diğer­yandan­da­bu­padişahın­şifahî­emriyle­ ilk­umumi­Osmanlı­tarihleri­kaleme­alınmıştır.­

Geleneksel­gazânâme­(gazavâtnâme)­türü,­Yavuz­Sultan­Selim’in­saltanatı­zamanında­daha­ziya­de­“Selimnâme”,­bunun­oğlu­ve­halefi­Kanuni­Sultan­Süleyman­zamanında­ise­“Süleymannâme”­adları­altında­devam­ederken,­Fatih­döneminde­Osmanlı­ tarihini­ İslâm­tarihinin­uzantısı­olarak­gören­Şükrullah’ın­yazdığı­Behcetü’t-tevârîh­istisna­tutulursa­asıl­büyük­dünya­ve­genel­Osmanlı­tarihlerinin­XVI.­yüzyıl­sonlarından­itibaren­telif­edildiği­söylenebilir.­

Yarı­resmî­devlet­veya­daha­doğru­bir­ifadeyle­süslü­ve­minyatürlü­saray­tarihçiliği­olan­şehnâme­nüvîsliğin­Fatih­döneminde­ortaya­çıktığı,­fakat­asıl­kalıcı­ve­güzel­örneklerini­XVI.­yüzyıl­sonların­dan­itibaren­verdiği,­XVII.­yüzyıldan­sonra­ise­kaybolmaya­başladığı­malumdur.­

Fakat­henüz­gerçek­anlamda­resmî­devlet­tarihçiliği­yoktur.­XVII.­yüzyılın­ikinci­yarısında­(1663­1664)­IV.­Mehmed’in­şifahî­emriyle­Vekāyinâme’sini­yazmaya­başlayan­Abdurrahman­Abdi­Paşa’yı­resmî­devlet­tarihçisi­saymak­mümkün­değildir.­Zira­daha­önce­de­II.­Bayezid­İdrîs­i­Bitlisî­ile­İbn­Kemal­(Kemalpaşazâde)’e­şifahî­emirleriyle­tarihler­yazdırmıştı.­Osmanlı­Devleti­tarihinde­resmî­devlet­ta­rihçiliği­demek­olan­vak‘anüvisliğin­(aslı­vekāyi‘­nüvîslik)­Dîvân­ı­Hümâyun­kalemlerinden­biri­olarak­teşkili­ XVIII.­ yüzyıl­ başında­ II.­Mustafa’nın­ saltanatı­ (1695­1703)­ ve­Amcazâde­Hüseyin­Paşa’nın­sadrazamlığı­(1697­1702)­zamanında­olduğu­kesindir.­Böylece­Osmanlı­tarih­yazıcılığında­yeni­bir­tür­ortaya­çıkmış­ve­bazı­aksaklıklarla­saltanatın­sonuna­kadar­kesintisiz­devam­etmiştir.­Bu­arada­resmî­olmayan­(amatör)­tarihçilik­her­dönemde­varlığını­sürdürmüş­ve­güzel­örnekler­vermiştir.

Bizim­ neşrini­ hazırladığımız­ Târîh-i Râşid,­ ilk­ resmî­ vak‘anüvis­ Naîmâ­Mustafa­ Efendi’nin­ bı­raktığı­ (1660)­yılından­başlayan­ve­1722­ (Çelebizâde­zeyliyle­birlikte­1729)­yılına­kadar­devam­eden­bir­ dönemin­ tarihidir.­Naîmâ Tarihi­ gibi,­ ilk­ Türk­matbaasında­ 1153­ yılında­ üç­ cilt,­ 1282­yılında­da­beş­cilt­halinde­ iki­defa­basılıp­yayımlanmakla­Târîh-i Râşid­çok­okunan­ve­kullanı­lan­kaynaklar­arasında­yer­almıştır.­Bizim­Târîh-i Râşid’le­ilk­temasımız­Defterdar­Sarı­Mehmed­Paşa’nın­eseri­olan­Zübde-i Vekāyi‘ât­üzerindeki doktora­çalışmalarımız­sırasında­başlamıştı.­O­zaman,­Râşid­Mehmed­Efendi’nin­ilk­baskıda­birinci,­ikinci­baskıda­ise­ilk­iki­cildinin­çok­önemli­bir­kısmını­Zübde-i Vekāyi‘ât’tan­aldığı­tespit­edilmiş­ve­Târîh-i Râşid’in­kaynak­değeri­hakkın­da­şüpheye­düşülmüştü.­Zira­Mehmed­Râşid,­Mühürdar Tarihi­dışında­değil­Zübde’den,­diğer­kaynakları­arasında­yer­alan­Fındıklılı­Silâhdar­Mehmed­Ağa’nın­ünlü­Târîh’i­ ile­bunun­devamı­niteliğindeki­Nusretnâme’sinden­de­söz­etmiyor;­sadece­Yenicami­ve­külliyesinin­ inşasıyla­ ilgili­bilgileri­Abdi­Paşa’nın­yukarıda­sözü­edilen­Vekāyi‘nâme’sinden­aldığını­tasrih­ediyordu.­Resmî­tarihçi­ (vak‘anüvîs)­olması­hasebiyle­ve­özellikle­de­dönemi­olaylarını­kaleme­alması­sebebiyle­

Târîh-i Râşid ve Zeyli

X

bazı­olayların­yorumunda­çekingen­davranan­Râşid­Mehmed­Efendi’nin­eserini­şüphesiz­objektif­bir­kaynak­olarak­görmek­doğru­olmaz.­Târîh-i Râşid,­nâme­i­hümâyun,­tayin­tevcih,­azil­ve­kral­mektupları­ ile­ bazı­ sefâretnâmeler­ gibi­ resmî­ ve­ yarı­ resmî­belgeleri­ ihtiva­ etmesinin­ yanında,­içinde­bulunduğu­bazı­hadiseleri­gözlemlerine,­bazılarını­da­şifahî­kaynaklara­dayanarak­vermesi­bakımından­değer­kazanır.

Osmanlı­Devleti­tarihinin­doğru­olarak­anlaşılıp­yazılabilmesi­için­temel­kaynakların­ilmî­neşirlerinin­yapılarak­araştırıcıların­hizmetine­sunulmasının­zaruret­kesbettiği­bilinen­bir­gerektir.­Bu­amaçla­son­çeyrek­asırdır­gerek­yurt­içinde­ve­gerekse­yurt­dışında­birçok­tarih­kaynağının­yayımlanmış­olması­sevindiricidir.­Altı­yıl­kadar­önce­ilk­Osmanlı­vak‘anüvisi­Naîmâ­Mustafa­Efendi’nin­ünlü­Târih’i­ile­Sâmi,­Şâkir­ve­Subhî­tarihlerinin­neşri­bu­yolda­atılmış­önemli­adımlardır.­Bu­çalışmalar­bizim­de­cesaretimizi­arttırmış,­bu­iki­eser­arasını­kapsayan­Târîh-i Râşid’in­neşri­hususunda­Bilim­ve­Sanat­Vakfı­tarafından­yapılan­teklife­olumlu­cevap­verilmiştir.­Eseri­yayıma­hazırlarken,­ilk­yaz­malara­dayandığı­kesin­olan1­1153­Müteferrika­tab’ı­ile­muhtemelen­buna­istinad­eden­ikinci­neşri­(1282)­ esas­alınmış2,­ fakat­baskı­ sırasında­yapılmış­olan­bazı­ hata­ ve­eksiklikler­Süleymaniye­Kütüphanesi­Reisülküttap­ve­Hekimoğlu­nüshaları­ile­son­anda­elektronik­kopyası­elimize­geçen­Medine­Mescid­i­Nebevî­Kütüphanesi’ndeki­yazma­ile­yapılan­karşılaştırmalarla­ izale­edilmeye­çalışılmıştır.­Târîh-i Râşid’in­zeyli­olan­ve­onunla­birlikte­Târîh-i Çelebizâde Efendi­adıyla­iki­defa­basılarak­âdeta­bu­eserin­son­cildi­haline­gelen­Küçük­Çelebizâde­İsmail­Âsım­Efendi’nin­eseri­bizim­neşrimizde­de­yer­almış­ve­ayrı­bir­cilt­olmuştur.­

Metni­tesis­ederken­Arapça­âyet,­hadîs,­şiir,­dua­ve­bazı­ibareler­ile­Farsça­kelâm­ı­kibâr­ve­şiirler­aslî­harf­leriyle­yazılmış,­sık­geçen­bi­takdîrillâhi­te’âlâ,­bi­avni’lllahi­te’âlâ,­­inşâallahü­te’âlâ,­alâ­merâtibihim,­celle­şânuhû,­li’llâhi’l­hamd,­salât­ü­selâm­ve­benzeri­ibarelerin­anlamlarının­veril­mesinden­sarf­ı­nazar­olunmuştur.­Hazırlanan­metinde­basit­bir­transkripsiyon­kullanılmış,­esas­alınan­matbu­metin­ (M),­ karşılaştırmalarda­ kullanılan­ Reisülküttap­ nüshası­ (R),­ Hekimoğlu­ Ali­Paşa­nüshası­(H)­ve­Medine­nüshası­ise­(Me)­rumuzlarıyla­belirtilmiştir.­Zaman­zaman­da­matbu­Zübde-i Vekāyi‘ât’a­müracaat­edilerek­bazı­müşkillerin­halline­çalışılmıştır.­Genelde­kelime­başı­ve­sonundakiler­hariç­aynlar­(‘),­hemzeler­(’)­ile­tefrik­edilmiş;­gayn,­kaf­ve­sad­harf­lerinden­sonraki­uzun­heceler­(ā,­ū,­ī)­şeklinde­gösterilmiş;­kelime­ve­ibare­fazlalıkları­(+),­eksiklikleri­için­(­),­tarafı­mızdan­yapılan­düzeltme­ve­eklemeler­için­[­];­dipnot­açıklamaları­için­ise­(*)­işaretleri­kullanılmış­tır.­Daha­açık­ve­anlaşılır­hale­getirmek­için­metin­gerek­görüldükçe­paragraf­lara­ayrılmış;­rahat­anlaşılması­için­metne­nokta,­soru­işareti,­virgül­vb.­noktalama­işaretleri­ilave­edilmiş;­konuşma­ve­alıntıların­(“…”)­içinde­verilmesine­çalışılmış;­doğru­okunmasında­tereddüde­düşülen­kelime­lerin­asılları­yazılmıştır.­Eserin­dil­ve­üslûp­özellikleri­mümkün­mertebe­korunarak,­metnin­yazıldığı­asırdaki­ifade­şeklinin­yansıtılmasına­özen­gösterilmiştir.­Bu­arada,­Türkçe­kelimelerin­sonundaki­“b”ler­“p”­olarak­yazılmıştır.­Zeyli­ile­birlikte­1153’te­dört;­1282’de­ise­altı­cilt­halinde­yayımlanan­

1­Bastığı­kitapların­en­iyi­yazmalarına­dayanmada­özen­gösteren­ve­bu­eserlere­yer­yer­ilaveler­yaptığı,­bazı­ifade­düşüklüklerini­düzelttiği­bilinen­Müteferrika­İbrahim­Efendi’nin­Târîh-i Râşid’i­neşr­ederken­de­iyi­bir­nüshaya­istinat­ettiği,­eserin­üç­yazması­ile­yapılan­karşılaştırmalarda­istidlâl­olunmaktadır.

2­Bu­arada­her­iki­neşirde­yer­alan­ve­İbrahim­Müteferrika­tarafından­konulduğu­anlaşılan­“Unvânü’d-Dîbâce”­ile­ dönemin­ padişahı­ I.­ Mahmud,­ sadrazâmı­ İvazzâde­ Hacı­ Mehmed­ Paşa­ ve­ şeyhülislâmı­ Feyzullah­Efendizâde­Seyyid­Mustafa­Efendi’ye­izafe­edilen­dîbâce­yazıları­da­teberrüken­aynen­muhafaza­edilmiştir.

Önsöz

XI

Târîh-i Râşid,­tarafımızdan­üç­cilt­halinde­tertip­edilmiştir.­Sonradan­Nevşehirli­İbrahim­Paşa’nın­emriyle­kaleme­aldığı­ve­ağırlıklı­olarak­Zübde-i Vekāyi‘ât’a­dayanan­1071­1114/1660­1703­yılları­arası­olayları­­Müteferrika­tab’ında­ilk,­1282­tab’ında­ise­ilk­iki­cilttir­­tarafımızdan­birinci­cilt;­daha­önce­Sadrazam­Damad­(Şehid)­Ali­Paşa’nın­emriyle­kaleme­aldığı­1115­1134/1703­1722­yılları­arası­olayları­ikinci­cilt­ve­1134­1141/1722­1729­yılları­arası­hadiselerinin­anlatıldığı­Çelebizâde­İsmail­Âsım’ın­Târîh-i Râşid Zeyli­ise­üçüncü­cilt­ittihaz­edilmiş;­dizin­bu­üçüncü­cildin­sonunda­verilmiştir.­Çelebizâde Zeyli’nin­bu­neşrimizde­de­Râşid’in­kuyruğu­olmaktan­kurtulamamasının­başlıca­sebebi,­konu­bütünlüğünü­sağlamanın­yanı­sıra,­tek­dizinin­verilmesi­düşüncesidir.

Râşid Târihi ve­bunun­Çelebizâde Zeyli’nin­yeni­yazıya­aktarılmasında­birçok­kişi­çalışmıştır.­Bu­kişilerin­ yaptıkları­müsveddeler­ tarafımdan­ birkaç­ defa­ gözden­ geçirilmiş­ ve­metne­ son­ şekli­verilmiştir.­Emeği­geçenlerin­hepsine­burada­ayrı­ayrı­müteşekkir­olduğumu­belirtmek­ isterim.­Avrupa­kaynaklı­özel­ isimlerin­doğru­okunmasında­yardımlarını­gördüğüm­değerli­bilim­adamı­Prof.­Dr.­Kemal­Beydilli­ile­neşir­hususunda­bana­öncülük­eden,­Medine­yazmasının­dijital­kopya­sını­veren­ve­fikirlerinden­yararlandığım­aziz­meslektaşım­Prof.­Dr.­Mehmet­İpşirli’ye­de­medyun­ı­şükranım.­Râşid­Mehmed’in­ve­Çelebizade­İsmail­Asım’ın­hayatıyla­ile­ilgili­çok­kıymetli­ve­orijinal­bilgiler­veren­Sadreddinzâde­Mustafa­Efendi’nin­Cerîde’sinin­kopyasını­vererek­kullanma­imkânı­sağlayan­Yrd.­Doç.­Dr.­Selim­Karahasanoğlu’na­ayrıca­müteşekkirim.­Nihayet­böyle­hacimli­bir­eserin­dizinini­hazırlamak­gibi­müşkil­ve­meşakkatli­bir­işi­üstlenen,­bu­çalışması­sırasında­yaptığı­uyarılarla­metinde­imla­birliğinin­sağlanmasında­önemli­katkısı­bulunan­Dr.­Ahmet­Zeki­İzgöer’e­de­teşekkür­borçluyum.­Bu­arada­hemen­belirtmeliyim­ki,­Râşid­Mehmed’in,­çağdaşı­Fındıklılı’nın­aksine­lakap,­künye­ve­unvan­gibi­ayırıcı­sıfatları­fazla­kullanmaması­yüzünden­Abdullah,­Ahmed,­Mehmed,­Ali,­Hüseyin,­İsmail,­Mahmud,­Mustafa­vb.­çok­geçen­isimleri­tefrikte­büyük­zorluklarla­karşılaşılmış;­emin­olunmayan­kişiler­ayrı­yazılmıştır.­Tarafımdan­bir­yıla­yakın­süren­birleştirme­çalışmalarına­rağmen,­mutlaka­bazı­ iltibasların­olması­kaçınılmaz­düşüncesiyle,­araştırmacılar­dan­müsamaha­bekliyoruz.­Dizinde­ kişiler­mümkün­mertebe­en­ çok­ tanınan­ isim,­ lakap­ veya­künyesiyle­ sıralanmış;­ yer­ yer­ yapılan­ atıf­larla­ da­ kullanıcıya­ kolaylık­ sağlanmaya­ çalışılmıştır.­Yine­dizinde­yapılan­açıklamalarda­metnin­ imlâsına­bağlı­kalınmıştır.­Dizinde­kişi­adları­büyük,­kitap­ adları­ italik­ ve­ yer­ adları­ ile­müessese­ isimleri­ düz­ karakterde­ yazılmıştır.­Çalışmanın­ ta­başından­beri­ sürekli­ irtibat­ halinde­olduğum­ve­ fazla­uzun­olmayan­bir­ sürede­bitirilmesinde­âdeta­bir­ lokomotif­ rolü­oynayan­değerli­araştırmacı­Yunus­Uğur’un­hizmetlerini­hatırlamamak­mümkün­değildir.­Yayınevi­müdürümüz­başta­olmak­üzere,­metnin­kusursuz­bir­şekilde­tesisi­için­haftalarca­çalıştığımız­Ayşenur­Gönen­ile­Betül­Algın’ın­sabırlarını­da­burada­belirtmek­isterim.­Her­ikisine­de­müteşekkirim.

Son­olarak­ifade­etmek­isterim­ki,­metin­neşri­çalışmalarının­ne­kadar­nankör­olduğu,­bu­alanda­mesai­sarf­edenlerin­malumudur.­Zira­bu­çalışmalarda­yapılan­okuma­hataları­hemen­göze­çarpar­ve­hazırlayanı­töhmet­altında­bırakır.­Târîh-i Râşid­ve­Çelebizâde Zeyli­neşre­hazırlanırken­de­birçok­hata­ve­yanlışlıklar­yapılmış­olabilir.­İnsanı­rahatlatan,­bunların­mümkün­mertebe­asgariye­indirmek­için­gösterilen­azami­gayrettir.­Eserin­bütünü­üzerinde­yapılacak­daha­detaylı­analiz­çalışmalarına­kadar,­neşrimizin­işe­yarayacağı­düşüncesi­en­büyük­mutluluk­ve­sevinç­kaynağımız­olacaktır.

Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCANKüçükyalı – İstanbul 2013

XII

Râşid Mehmed Paşa ile Eşref Şah’a gönderilen hediyelerin listesi (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi)

nr. D.04152

XIII

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XIV

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XV

G İ R İ Ş

RÂŞİD MEHMED EFENDİ

A. HAYATIMuhtemelen 1670 yılı civarında İstanbul’da Fatih semtinde Beyceğiz Mahallesi Ni-şancı Caddesi’ndeki bir evde dünyaya geldi. Ailesi Malatya kökenli olup, “ulemâ-yı kirâmın ercmendi” olarak nitelenen babası Mustafa Efendi ilmiyede yetişmiş; tedriste Sultan Ahmed Medresesi müderrisliğine yükselmiş, kazâ mesleğinde ise ordu kadılığı yapmış; Bursa kadılığına kadar yükselmiş ve 5 Rebiülahir 1113 (9 Eylül 1701 tarihinde vefat etmiştir. Râşid babasının ölümüne “Bihişt’i cilvegâh-ı Mustafa ide Mevlâ” mıs-raıyla tarih düşürmüştür1.Râşid Mehmed Mustafa Efendi’nin küçük oğludur. Çocukluğundan itibaren iyi bir eği-tim gören ve dönemin ünlü âlimlerinden, bu arada Kazasker Abdülbâki Ârif Efendi’den ta’lik dersleri alan2 ve “Ebü’l-mekârim” künyesiyle, bazan da babasının doğum yerine nispetle “Malatîzâde” nisbesiyle anılan Râşid Mehmed Efendi, 1104 (1692-1693) yı-lında Şeyhülislâm Ebûsaidzâde Feyzullah Efendi’den mülazım oldu, bu arada meşi-hat müfettişi İdris Efendi’nin kızıyla evlendi.

Müderrislikleri ve Vak’anüvisliğiIII. Ahmed’in cülûsu senesinde (1703) Şeyhülislâm İmam Mehmed Efendi’nin tensi-biyle hâric derecesindeki medreseye alınacak müderrislerin kıdem ve imtihanla seçi-mi esası getirildiğinden, hizmet süresinin azlığı sebebiyle Râşid bu haktan yararlana-madı. Bu olayı Râşid, mezuniyeti 18 seneyi bulmuş, fakat hizmet yılı 18’in altında olan ve bir süredir attarlık, bakkallıkla iştigal edenlerin tekrar ilmiye mesleğine girdikleri şeklinde eleştirir3. Ancak ertesi yıl açılan imtihanı kazanarak ibtidâ-i hâric rütbesiy-le Şeyhülislâm Paşmakçızâde Ali Efendi tarafından 1116 cumâdelâhıresinde (1704 Ekim) Hacı İlyas Medresesi müderrisliğine tayin edildi. Üç yıl sonra hareket-i hâric de-

1 Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü’l-fudalâ (Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri külliyatı içinde neşreden: Abdülkadir Özcan), İstanbul 1989, IV, 180; Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, İstanbul 1315, IV, 411.

2 Müstakimzâde, Tuhfe-i hattâtîn, İstanbul 1928, s. 683, 719.

3 Râşid Mehmed Efendi, Târih (tesis ettiğimiz metin. Bundan sonra “Metin” şeklinde kullanılacak) İstanbul 2013, s. 718.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVI

recesiyle Anbar Gazi (Anber Kadı) Medresesi’ne4 geçen Râşid, 3 Rebiülevvel 1123 (21 Nisan 1711) tarihine kadar burada görev yaptı5. 1711’de ibtidâ-i dâhil rütbesiyle Halil Paşa Medresesi müderrisliğine getirildi ve 24 Ağustos 1714 tarihine kadar burada ça-lıştı6. Ardından hareket-i dâhil rütbesiyle Cağaloğlu’ndaki Hadım Hasan Paşa Medre-sesi müderrisliğine tayin edilen7; ayrıca “ilm ü inşâdaki mahâretinden” dolayı8 uhdesi-ne vak’anüvislik görevi verilen Râşid Efendi Sadrazam Damad Ali Paşa tarafından III. Ahmed’in cülûsundan itibaren hadiseleri yazmakla görevlendirildi9. Tayyarzâde Atâ Bey bu tayinde Vak’anüvis Naîmâ’nın Damad Ali Paşa’nın Mora seferine muhalefeti-nin rol oynadığını ifade ederse de, bu arada Şefik Mehmed Efendi’nin vak’anüvisliği söz konusudur10. Bu sıfatla Ali Paşa’nın maiyetinde Mora seferine katılan Mehmed Râşid, sefer dönüşü hatt-ı hümayunla bir rütbe yukarı medrese ve bir hıl’atle taltif edildi11. Bu arada Ali Paşa’nın iltifatlarına nail olan Râşid Mehmed, Ali Paşa’nın biri Mora seferi esnasında, diğeri ise Yenişehir Mevlevîhanesi’nde yaptığı ısrarlı nişancılık tekliflerini, mizacının müsait olmadığını öne sürerek kabul etmedi12. Bu yüzden sadra-zamın bazı sitemkâr sözlerine mazhar olduysa da onun gözünden düşmediği gibi hep yakınında olmaya devam etti. Bu arada Mora’nın fethi münasebetiyle etrafa gönderi-len 50 kadar fetihnameyi kaleme aldı ve bu münasebetle padişah tarafından kürklerle taltif edildi13. 1127 Muharreminde (Ocak 1715) Sahn-ı Semân’dan birine atanan Râşid Efendi, yine Sadrazam Ali Paşa’nın maiyetinde Avusturya (Varadin) seferine katıldı. Bu savaşta hâmisini kaybettikten sonra alınan mağlubiyet üzerine Sancak-ı Şerîf’le Belgrad’a dönenler arasında o da vardı14. Seferden döndükten sonra 1716 recebinde

4 Uşşakîzâde Tarihi, II, 787. Uşşakîzâde Tarihi’nde Anber Gazi’den Halil Paşa Medresesi’ne intikali 1123 re-bîülevvelinde/1711 nisandadır (s. 1065).

5 Şeyhî, s. 610.

6 Şeyhî, s. 666.

7 Şeyhî, s. 588.

8 Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (haz. Pervin Çapan), Ankara 2005, s. 255; Fatin Davud, Tezkire-i Hâtimetü’l-eş‘âr, İstanbul 1271, s. 111.

9 Kendisi vak’anüvisliğe tayini tarihini 1126 (1714) başları olarak verirse de (Târih, s. 1296), bir arşiv kay-dında vak’anüvisliğe tayininin 13 Safer 1127 (18 Şubat 1715) tarihinde olduğu ifade edilmektedir (bk. Sadreddinzâde Telhîsî Mustafa Efendi, Cerîde, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kâmil Kepeci, nr. 7500, s. 61. Ondan naklen Fazıl Işıközlü, VII. Türk Tarih Kongresi-Ankara- Bildiriler, Ankara 1973, II, 514. Bu farklılığın, Râşid’in önce Ali Paşa’nın şifahi emriyle olayları yazmaya başladığı, resmî görevin kendisine daha sonra verilmiş olmasıyla izahı mümkün olabilir.

10 Nitekim Vekayiü’l-fudalâ, II-III, 466; Âyine-i zurefâ, İstanbul 1314, s. 50 ve Târih-i Atâ, III, 38; Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakaik, s. 91 gibi bazı kaynaklarda Naîmâ’dan sonra Şefik Mehmed’in vak’anüvîsliğe getirildiği belirtilirse de Râşid bundan söz etmez (krş. Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, s. 304; Bekir Kütükoğlu, “Vekayinüvîs”, İA, XIII, 275).

11 Metin, s. 972, 973; Sadreddinzâde, s. 71, 72.

12 Metin, s. 961-962; Tayyarzâde Atâ, Târih, İstanbul , 1293, II, 95.

13 Metin, s. 967, 969.

14 Metin, s. 1019.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XVII

ibtidâ-i altmışlı derecesiyle Hankah-ı Kariye Medresesi müderrisliğine tayin edildi15. Daha sonra ikinci vezir ve sadaret kaymakamı bulunan Nevşehirli İbrahim Paşa’nın himayesine girdi16. Tarihe ve şiire meraklı olan İbrahim Paşa Râşid’i vak’anüvislik görevinde bırakmış ve olayları Naîmâ’nın bıraktığı yerden başlatmasını emretmiş17, sadrazam olduktan sonra da yazmakta olduğu vekayinâme ile yakından ilgilenmiş18, tasarruf ettiği Geyve arpalığını Taşköprü’ye çevirmiştir19. 1 Receb 1130 (31 Mayıs 1718) tarihinde hareket-i altmışlı derecesiyle Bayram Paşa Medresesi müderrisliğine getirilen20 Râşid Mehmed Efendi, iki yıl sonra da Büyük Ayasofya Medresesi müder-risliğine yükseltildi. 6 Haziran 1720’de mûsıla payesini elde etti21, ayrıca uhdesine askerî kassamlık görevi tevdi edildi22. 29 ay bu hizmette bulunduktan sonra, 1723 yılında Süleymaniye Medreseleri müderrisliği payesiyle kendisine Haremeyn müfet-tişliği görevi verildi23. “Allah Veziriâzam İbrahim Paşa’nın bu bendeye teveccühlerini arttırsın” şeklinde dua ettiği hâmisi sayesinde rahat bir hayat süren Râşid artık Lâle Devri’nin şair ve münevverleri arasında bulunuyordu. Zira halefi Çelebizâde İsmail Âsım ve çağdaşı Sâlim’in ifadesiyle, “fazl u kemâllerinden fazla şi‘r ü inşâda yegâne-i devrân ve zamânın ser-bülendi idi”24. İbrahim Paşa’nın yaptırdığı köşk, kasır, çeşme ve mescitler ile sultan ve şehzâde doğumlarına25 tarihler düşüren Râşid, tabii olarak Sâdâbâd ve Çırağan eğlencelerinin, sultan düğünlerinin ve helva sohbetlerinin de müdavimlerinden biriydi26. Ayrıca hale münasip Farsça şiirlerdeki başarısı sebebiyle elçi kabullerinde27, şehzâde talimi törenlerinde28 hazır bulunuyor, sadrazamın verdiği

15 Sâlim, s. 321.

16 Onun sadaret kaymakamı olması münasebetiyle kaleme aldığı, “Dediler Râşid bizimdir müjde ver târihini; Oldı İbrahim Paşa’n âsaf-ı kāimmakām” beyti meşhurdur (Haluk İpekten – Muammer Özergin, “Sultan Ah-med III Devri Hâdiselerine Âid Tarih Manzûmeleri” , Tarih Dergisi, İstanbul 1958, IX/13, s. 138, 145, 146. Aynı dergi, IX/14, s. 130, 138, 139, 140, 143, 144.

17 Metin, s. 1089 vd..

18 Hatta Sadreddinzâde’nin nakline göre (s. 74), bir genç kızın bir yeşil kuş tarafından Hicaz ve Kudüs tarafla-rında gezdirilmesi hadisesi kendisine anlatılan İbrahim Paşa bu olayı vakanüvisin yazmasını emretmiştir. Gerçekten Sadreddinzâde Cerîde’sinde yer alan bu hadise küçük bir farkla Târih-i Râşid’de de bulunmak-tadır (s. 978-979).

19 Sadreddinzâde, s. 94

20 Şeyhî, IV, s. 410.

21 Metin, s. 1297; Sadreddinzâde, s. 126.

22 Sadredinzâde, s. 158.

23 Metin, s. 1297-1298.

24 Metin, s. 1301-1302; Salim, Tezkire, s. 261.

25 Metin, s. 899. İpekten – Özergin, aynı makale, s. 138-145.

26 Çelebizâde Âsım, Târih-i Râşid Zeyli (tesis ettiğimiz metin olup, bundan sonra Metin şeklinde geçecektir), İstanbul 2013,s. 1521.

27 Metin, s. 1288, 1289, 1298.

28 Metin, s. 1234-1235.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVIII

ziyafetlere iştirak ediyor, bu vesile ile sık sık Sultan III. Ahmed’i görme fırsatı da bulu-yor ve eteğini öpme ayrıcalığına sahip oluyordu29. Bir defasında padişahın 85 hatve mesafeden bir ecnebî altınını vurması münasebetiyle yazdığı şiir ve düşürdüğü tarih üzerine, onun tarafından bir kese akçe ile taltif edilmişti30. Bu arada Padişah’ın em-riyle Kâğıthane’de ihya edilen Alibeyköyü mesiresinin adı olan “Husrevâbâd”’ı Râşid bulmuş ve bu isim Sultan Ahmed tarafından pek beğenilmiş; hatta Sultan Ahmed “fî-mâ-ba‘d câ-yı mezbûr bu ism ile mezkûr olsun” demiştir31. Râşid Mehmed Efendi İbrahim Paşa’nın sadrazamlığı döneminde beş yıl kadar vakanüvislik görevinde bu-lunmuştur.

KadılıklarıRâşid Mehmed Efendi 1135 ramazanında (Haziran 1723) Süleymaniye Medreseleri müderrisliğinden Edirne Kazâsı payesiyle Halep kadılığına gönderilince32, vakanüvis-lik görevine Küçük Çelebizâde İsmail Âsım Efendi getirildi33. Bu arada arpalıklarından biri Yenişehir’den mazul Râzi Efendi’ye, diğeri ise halefi Küçük Çelebizâde’ye vakf-ı tevliyet olarak verildi. Haremeyn müfettişliği de Kara Halil Damadı Abdullah Efendi’ye tevcih edildi34. Bu tayin İstanbul’dan ayrılmak Râşid’in hoşuna gitmemişti35. Nitekim hemen görev yerine gitmemiş, bir süre orada işleri yürütmek üzere Halep Kazâsı Başkâtibi Gürânî Ahmed Efendi’yi vekil yapmış ve durumdan Haleb Valisi Receb Paşa’yı haberdar et-mişti. 20 Ağustos 1723 tarihinde Halep’e giden Râşid burada hep İstanbul hayaliyle yaşadı. Fakat bu özlem fazla uzun sürmedi; birkaç ay sonra Edirne Kadılığı payesiyle kadılık görevinden alınarak 1 Rebîülevvel 1137 (18 Kasım 1724) tarihinde İstanbul’a çağrıldı36.

29 Metin, s. 1281.

30 Metin, s. 1225-1226.

31 Metin, s. 1227.

32 Metin, s. 1298; Şeyhî, s. 544-545, 624, 725.

33 Çelebizâde Âsım, Târih-i Râşid Zeyli, Metin, s. 1302.

34 Sadreddinzâde, s. 164.

35 Nitekim eserinin kısa bir otobiyografisi sayılabilecek kısmında verdiği malûmatta mealen; “eski tarihçiler-den Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi Târih’ini tamamladıktan sonra Sultan IV. Mehmed tarafından Rume-li kazaskerliğinden şeyhülislâmlığa yükseltildiğini; Naîmâ Mustafa Efendi’ye maaş bağlandığını ve göre-vinin resmîleştirildiğini belirtir. Kendisinin ise kat kat lütuflara mazhar olarak 1126/1714 yılı başlarında vak’anüvislik görevine getirildiğini; müderrislik görevlerini yanı sıra bu sıfatla Damad Ali Paşa’nın Mora ve Avusturya seferlerine katıldığını; Damad İbrahim Paşa’nın ve Sultan III. Ahmed’in bazı vakfiyelerini kaleme alarak büyük maddi iltifatlara mazhar olduğunu; ayrıca yazdığı şiirler ve düşürdüğü tarihler sebebiyle yine maddeten taltif edildiğini; 29 ay kadar İstanbul kısmet-i askeriyesi görevinde bulunduktan sonra Haleb kazasına getirildiğini; ancak vakanüvisliğin, nazarında birkaç Halep kadılığı değerinde” olduğunu ifade eder (Metin, s. 1296-1298).

36 Metin, s. 1610.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XIX

İran ElçiliğiO yıllarda İran meselesi devleti fazlaca meşgul ediyordu. Nitekim Devlet-i Aliyye’nin İran’daki gelişmelerden tedirgin olduğu ve bundan yararlanmak istemesinin, Râşid’e ait bir yazıda ifade edilmesi dikkat çekmektedir37. Fakat büyük ümitlerle Rusya ile yapılan İran’ın paylaşılması anlaşmasından beklenen sonuç çıkmamıştı. Safevî tahtı bir türlü paylaşılamıyor, Isfahan-İstanbul arasında elçiler gidip geliyordu. O sırada Eşref Han’a bir elçi gönderilmesi gerekiyordu38. Damad İbrahim Paşa bu görevi, Eşref Han’a gönderilecek mektupları tesvid eden ve bu münasebetle kendisine Edirne pa-yesi ihsan olunan39 ve sırtına samur kürk giydirilen Mehmed Râşid’e verdi. Zira Râşid onun nazarında zeki, anlayışlı, hazır-cevap, devlet sırlarını bilen ve gözeten birisiydi. En büyük özelliği ise hakîmane şairliği idi. Nevşehirli’ye göre, giden elçinin İran şu-arası yanında küçük düşmemesi lâzım geliyor, bir diplomatta bu önemli hasletlerin bulunması gerekiyordu. Fakat elçinin “erbâb-ı seyf ve kitâbetten” olması da teamül gereğiydi. Bu usulün bozulmaması için 7 Zilhicce 1140 (15 Temmuz 1728) tarihinde kendisine Mekke Kadılığı payesi40; ardından 25 Zilhicce 1140 (2 Ağustos 1728 tarihin-de de Rumeli Beylerbeyliği payesi verilen ve “rüşd ü fetânet ve ilm ü marifetle” bilinen Râşid bu göreve uygun görüldü41. Böylece Râşid üç tuğlu vezir konumuna gelmiş ve “paşa” unvanını elde etmiş bulunuyordu. Harc-ı râh olarak kendisine verilen 30 bin kuruş, bir süre önce vefat eden Kaptanıderya İbrahim Paşa’nın metrukâtından müsa-dere edilmişti. İran şahına gönderilen hediyeler arasında hazinede özel bir sandıkta saklanan kabzası değerli elmas ve mücevherlerle süslenmiş kılıç; ortasında mücev-her elmas ve altın bulunan sorguç; zümrüt, has ahırdan yakut başlık ve gümüş at takı-mı ile eyerler; çok değerli taşlarla süslü altın bilan ve topuz; zernişan yeşim, gerdâne; zincir-i mârî, zernişan yeşim hataî; ipek abâyî ve değerli kumaşlar, elbiselik ipek ku-maşlar, kadife yastıklar ile ok ve yay, hançer ve kozak gibi değeri 6099,5 kuruşu bulan kıymetli eşyalar yer alıyordu. Ayrıca dış hazineden tirkeş, Kaptanıderya İbrahim Paşa muhallefatından kadife gılaf, hataî bafte; Mengli Giray’dan satın alınan ok ve yay gılafı; kuyumcubaşıdan satın alınan hançer, kılıç ve kozaklar da gönderilmiştir42. 3 Ağustos 1728 tarihinde sadrazamın huzurunda hıl’at giyen Râşid Mehmed Paşa, aralarında kardeşi müderris Ubeydullah Hâmid Efendi’nin ve 15 dergâh-ı âlî çavuşu-

37 Aktepe, Patrona İsyanı, s. 74-75.

38 O sıradaki Osmanlı-İran münasebetleri ile ilgili olarak bk. M. Münir Aktepe, “Vak’anüvis Râşid Mehmed Efendi’nin Eşref Şah Nezdindeki Elçiliği ve Buna Takaddüm Eden Siyasî Muhabereler”, Türkiyat Mecmuası, XII, 155 vd.

39 Sadreddinzâde, s. 220.

40 Metin, s. 1610. Şeyhî bu payenin kendisine 7 Zilhicce 1140’ta verildiğini yazarsa da (s. 718), Sadreddinzâde bunun aslının olmayıp, İran’a hareketi öncesinde verildiğinden söz eder (s. 231).

41 Metin, s. 1296, 1610; Sadreddinzâde, s. 229; Râmiz, s. 108.

42 TSMA, nr., D. 04152; nr. D. 07298 (beni bu vesikalardan haberdar eden ve fotokopilerini veren değerli mes-lektaşım Prof. Dr. Mustafa Bilge’ye teşekkür ederim).

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XX

nun da bulunduğu43 300 kişiden müteşekkil maiyeti44 ile Beşiktaş’ta Sultan Ahmed’in huzurunda alay gösterdi. Mutad hıl’at törenini müteakip, kendisine mücevherli kılıç, yaldızlı tirkeş verildi ve elçilik hıl’ati giydirildi. Bu sırada elçi paşa sadrazamdan İran şahına verilecek nâme-i hümâyun ile İran itimâdüddevlesine ulaştırılacak mektupları teslim aldı45 ve Üsküdar’a geçti. Üç tuğ, mehterhâne, dokuz yedek vs. verilerek bü-yük bir törenle İbrahim Ağa Çayırlığı’na inen Mehmed Râşid Paşa 13 Safer 1141 (18 Eylül 1728) tarihinde İran’a hareket etti46. Râşid’in bu önemli yolculuğu ile ilgili stan-dart kaynaklarda bilgi yoktur. Cavid Baysun’un hususi kütüphanesinde bulunan bir mecmuadaki kayıtlardan onun Akşehir, Derbend, Ilgın, Konya, Antakya, 12 gün gibi uzunca bir süre kaldığı Haleb, Ayntab, Ruha (Urfa), Amid (Diyarbekir), Musul, Kerkük ve Bağdad güzergâhını izleyerek Isfahan’a ulaştığı anlaşılmaktadır47. Isfahan’a 4 Martta varan Râşid, elçilik görevini ifa ettikten sonra 31 Martta Hemedan’a uğramış, Tebriz ve Erzurum üzerinden48 İstanbul’a dönmüştür (Zilhicce 1141/Temmuz 1729). Bu arada Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa’nın doğum yeri Muşkara ile ilgili Şevval 1141 (Nisan 1729) tarihli vakfiyesinin şahitleri arasında İstanbul askerî kasamı olarak Mehmed Râşid’in de bulunduğu görülmektedir49.

İstanbul Kadılığı ve NefyiElçilik görevini başarıyla tamamlayan Mehmed Râşid’in rütbesi tekrar ilmiyeye çev-rilmiş, fakat uzunca bir süre yakınları tarafından “paşa efendimiz” olarak anılmıştır. O sırada İstanbul halkı yiyecek sıkıntısı içerisinde idi ve bu kıtlık, zamanın İstanbul Kadısı Zülâlî Hasan Efendi’nin ihmal ve uğursuzluğuna hamlediliyordu. Halkın da temayülüne uyularak Hasan Efendi görevinden alındı ve yerine 10 Zilhicce 1141 (7 Temmuz 1729) tarihinde Râşid Mehmed Efendi getirildi. Bir süre kendisine Şamî Ah-med Efendi’nin bâb nâibliği yaptığı nakledilir50. Gerçekten o sıralarda özellikle yağ sıkıntısı çekiliyordu. Bu hususta Rumeli’den yağ getirilmesine dair Rusçuk ve Silistre kadılarına hükümler gönderilirken, İstanbul Kadısı Râşid Mehmed Efendi’ye de hü-kümler gönderilmiştir. Râşid’in İstanbul kadılığı döneminin bir başka önemli hadisesi İstanbul’un çeşitli semtlerindeki harap kiliselerin tamirleri olup, bu hususta da aynı

43 Müstakimzâde, Tuhfe, s. 683, 719.

44 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İbnülemin-Hâriciye, nr. 856’dan naklen Aktepe, Türkiyat Mecmuası, s. 168-169.

45 Eşref Han’a gidecek mektubu bizzat tesvit eden Râşid’e 21 Rebiülevvel 1140 (6 Kasım 1727) tarihinde bu münasebetle Edirne payesi verilmiştir (Sadreddinzâde, s. 220). Yukarıda denildiği gibi, kendisi de Halep kadılığından Edirne payesiyle azl edildiğini belirtir.

46 Sadreddinzâde, s. 230, 231. Çelebizâde Âsım 20 Ağustos günü yola çıktığını belirtir, s. 1638-1639.

47 Baysun, Türkiyat Mecmuası, s. 147 vd.

48 Erzurum’a yaklaşınca kendisine, İran elçisinden önce İstanbul’a gelmesi emredilmiştir (Sadreddinzâde, s. 240).

49 Aktepe, “Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’ya Âid İki Vakfiye”, Tarih Dergisi (Eylül 1960 ), XI/15, s. 155.

50 Kadılığa tayini münasebetiyle Sadreddinzâde kendisini ziyaret etmiştir (Cerîde, s. 241).

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXI

yıl Temmuzunda kendisine Divan-ı Hümâyun’dan hüküm çıkarılmıştır. Bu onun III. Ahmed dönemindeki son görevi oldu. Patrona ihtilâli arefesinde İstanbul esnafının, özellikle de işkembeci ve kebapçıların yeni dükkânlar açılmaması hakkındaki yoğun şikâyetlerinin ve İstanbul’daki yağ sıkıntısının had safhaya vardığı esnadaki kadılığı51 fazla uzun sürmedi. Zira 1730 yılında patlak veren Patrona İsyanı esnasında III. Ah-med tahtından indirilerek I. Mahmud tahta çıkarılmış, Sadrazam Nevşehirli Damad İbrahim Paşa katledilmiş, bu arada ona yakın olan birçok devlet adamı gibi Râşid de görevinden alınmıştı (18 Muharrem 1143/3 Ağustos 1730). Kendisine Manisa Kazâsı arpalık olarak verilen52 Râşid Mehmed, çok geçmeden İstanköy adasına sürüldü. Bu arada bazı devlet ricali gibi onun da evi yağmalandı53. Fakat birkaç gün sonra henüz menfasına varmadan ceza mahalli Bursa’ya çevrildiyse54 de, daha yolda iken bu defa Limni adasına nefyi55 emri geldi (2 Ramazan 1143/11 Mart 1731). Râşid iki sene ka-dar bu adada kaldı ve sürgün hayatının son yılını 26 Rebiülahır 1145/16 Ekim 1732 tarihinde nakledildiği Bursa’da geçirdi56. Sadreddinzâde’nin bir kaydından, dönemin şeyhülislâmı İshak Efendi’nin Râşid’in Bahçekapı’daki evine taşınmasından, vakanü-visimizin evinin burada olduğu anlaşılmaktadır57.

İstanbul’a Dönmesi, Anadolu Kazaskerliği ve Vefatıİstanbul’da I. Mahmud’un ilk yıllarında Patrona ve arkadaşları bertaraf edilmişti. Sa-daret mevkiinde Hekimoğlu Ali Paşa bulunuyordu. Nevşehirli’nin yetiştirmelerinden olan bu sadrazam, yakından tanıdığı Mehmed Râşid’i serbest bıraktırarak İstanbul’a getirtti ve kendisine Havassı-ı Mahmud Paşa Kazâsını arpalık verdi58. Bir süre Üskü-dar’daki yalısında ikamet eden Râşid, çok geçmeden taltifen Anadolu Kazaskerliği görevine tayin edildi59 (6 Rebîülevvel 1147/6 Ağustos 1734). Bir yıl kadar bu görevde kalan Mehmed Râşid Efendi, örfî süresini tamamlayamadan 17 Safer 1148 (9 Temmuz

51 Ahmed Refik, Onikinci Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı, İstanbul 1988, s.108, 118-119; İstanbul Müftülüğü Arşi-vi, İstanbul Bâb Defterleri, nr. 6/149, vr. 76a’dan naklen M. Aktepe, Patrona İsyanı, s. 29-30.

52 Şeyhî, s. 731; Sadreddinzâde, s. 254.

53 Sadreddinzâde, s. 257. Vak‘anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi Sâmî ve Şâkir Târihleri ile Birlikte (haz. Mesut Aydıner), İstanbul 2007, s. 46.

54 Vak’anüvis Subhî Mehmed, aynı eser, s. 80-81.

55 Sadreddinzâde, s. 262.

56 aynı eser, s. 281.

57 Cerîde, s. 296.

58 Serbest bırakılması 30 Rebiülevvel 1146/10 Eylül 1733, İstanbul’a gelmesi ise 3 Rebiülahır 1146/13 Eylül 1733’tür (aynı eser, s. 292, 293), s. 300.

59 Vak’anüvis Subhî Mehmed, aynı eser, s. 213, 232; İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakaik, s. 91. Bu münasebetle Râmiz Efendi’nin babası, “Sezâ Râşid Efendi sadr-ı zîbâ-yı Anadolu” mısraını tarih düşürmüştür (Âdâb-ı zurafâ, s. 107 vd.). Bu münasebetle Çağdaşı Sadreddinzâde 16 Cemaziyelevvel 1146 (25 Ekim 1733) tari-hinde kendisini ziyaret etmiştir (Cerîde, s. 306).

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXII

1735) tarihinde “müsteskādan vakt-i salâda” vefat etti60. Fatih Karagümrük’te Nişan-cı Mehmed Paşa Camii’nin ilerisinde oğlu Seyyid İbrahim Efendi’nin oturduğu evin civarında, Efdalzade Medresesi karşısındaki Zincirlikuyu Kabristanı’nda kayınpederi İdris Efendi’nin yanına defnedildi61. Ölümüne düşürülen tarihlerden, “Râşid Efendi ola adn-i cinâna zîver”, ve “sa‘âdetü’l-intikāl” mısra ve ibaresi meşhurdur. Mezar taşında ise “Ola Râşid Efendi’nin mekânı evc-i illiyyîn” mısraı yer alır62. Kendisi gibi değerli bir şair ve hattat olan büyük kardeşi Ubeydullah Said Efendi de ilmiyeden yetişmiş ve Anadolu kazaskerliğine kadar yükselmiştir. Keza oğlu İbrahim Edhem Efendi de ilmiyeden yetişmiş, Halep ve Mısır kadılıklarında bulunmuştur63. Şairliği ve Tarihçilik YönüÖteden beri şiirle meşgul olan ve Saliha Sultan ve Şehzade Selim’in doğumları ile bazı zevatın ölümlerine, bazı çeşme ve benzeri yapıların inşasına tarihler düşüren Râşid Mehmed Efendi64 son zamanlarında şiirle iştigalini arttırmıştır. Günümüze çok sayıda yazma nüshası intikal eden Divan’ından aşağıda söz edilecektir. Fakat şairlik yönü daha yüksek olmasına rağmen o hep vakanüvisliği65 ile tanınmıştır. Hatta onun bu iki yönü müstakil bir esere konu olmuş ve şairlik yönünün daha ağır bastığı sonucuna varılmıştır66. Şiir vadisinde hikemî tarzın güzel örneklerini veren Râşid’in, bu tarzın en büyük temsilcilerinden Nâbi ve Sâib’in tesiri altında olduğu nakledilir. Gazellerinde ise derin his ve duygu hakimdir. Vekayinâmesinde de görüldüğü gibi nesri yer yer secili ve nisbeten muğlâktır. Bunda şüphesiz iyi bir münşî olmasının rolü büyüktür. Nakilci bir tarih anlayışına sahip olan Râşid bu hususta meâlen, “Târihin konusunun geçmişin acîb ve garîb olaylarının aynen beyan edilmesi” olduğunu belirtir67. Ancak o da Tarihin lüzumuna inananlardan idi. Gazeteci Ali Kemal (ö. 1922) onun tarihçilik yönünü biraz da acımasız bir şekilde ve şiddetle eleştirir. Zira Râşid’i batılı bazı tarih-

60 Sadreddinzâde, s. 315. Subhî Tarihi, s. 253.

61 Cemaleddin Server, Râşid’in mezarının bulunduğunu ve kabir kitabesinde; “Dua idüp didim fevtinden âgâh olıcak târîh; İde Hakk meskenin Râşid Efendi evc-i illiyyîn” (1148) tarih beytinin yazılı olduğunu belirtirse de, günümüzde bu taşın nerde olduğu meçhuldür (“Râşid’in kabri ve kitâbesi bulundu”, Akşam, 16.XI.1956).

62 Fatih Günay, “Râşid Mehmed Efendi”, DİA, İstanbul 2007, XXXIV, 463-464.

63 Sadreddinzâde, s. 307; Sâlim, Tezkire, s. 451-2; İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-âsâr li-zeyli Zübdetü’l-eş‘âr, s. 114 vd.; Müstakimzâde, Tuhfe, s. 683; Sicill-i Osmânî, II, 351. İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-şakaik, s. 162-163.

64 Metin, s. 899 ve türlü yerler.

65 Nitekim kendini müverrih olarak değil, genellikle vekāyi‘-nüvîs, birçok yerde ise muharrir olarak tanıtması manidardır (Târih, türlü yerler. Bk. İndeks). Eserinin sonunda ise kendisinden “müellif” olarak söz eder (s. 1314). Müverrih sıfatını daha ziyade biyografisini veren müellifler kullanır (Şem‘dânîzâde Fındıklılı Süley-man Efendi, Mür’i’t-tevârih, nşr Münir Aktepe, İstanbul 1976, I, s. 12; Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, İstanbul 1955, II, 321). Ancak o zamanlarda “müverrih” sıfatının daha ziyade ebced hesabıyla man-zum tarih düşürenler için kullanıldığı da unutulmamalıdır.

66 Ali Kemal, Râşid Müverrih mi Şâir mi?, İstanbul 1334.

67 Metin, s. 643.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXIII

çilerle karşılaştırır ve ondan batıdaki gelişmelerden de söz etmesi gerektiğini vurgular. Ancak unutulmamalıdır ki, Râşid bir vak’anüvis, yani devletin tarihçisidir. Döneminin olaylarını yazmıştır. Yorum yapma imkânı kısıtlıdır. Zira himaye sisteminin hüküm sür-düğü o asırlarda zamanın olaylarını değil eleştirmek, eksiksiz ve tam olarak yazmak bile zordu. Önemli eleştiri gücüne sahip selefi Naîmâ, yaşadığı dönemi değil, yaklaşık bir asır öncesini kaleme almıştır. Keza bir başka eleştirici vak’anüvis olan Cevdet Paşa Sadullah Paşa’ya yazdığı mektupta, “..asr-ı hâzıra takarrüb olundukça iş ağırlaşıyor. Hakaik-ı ahvâli tasrîh değil telmîh bile güçleşiyor” derken68 yaşadığı zamanı yazmanın zorluğuna dikkat çekmektedir. Dolayısıyla Râşid Mehmed Efendi’yi kendi dönemi-ni yazmayan Naîmâ ve Cevdet Paşa ile karşılaştırmanın kıyâs ma‘a’l-fârık olacağı aşikârdır. Bu bakımdan Târih-i Râşid’de saray ve çevresi dışında dönemin sosyal ha-yatını bulmak zordur. Müellifin şahsî yorumları da gerçekten yok denecek kadar azdır. 1703 yılına kadar gelen dönem için kaynak olarak kullandığı Zübde-i Vekayiât’taki Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın yorumları bile Râşid tarafından terk edilmiştir. Ancak buna rağmen Târih-i Râşid’in 62 yıllık dönemin vazgeçilmez kaynaklarından olduğu kesindir. Onun boşlukları çağdaşları Defterdar Sarı Mehmed Paşa ile Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa’nın eserlerindeki malumat ve diğer bazı monografik eserlerle doldurula-bilir ve Târih-i Râşid’in de mutlaka böyle kıyaslanarak kullanılması gerekir.

B. ESERLERİÇağdaşlarında şiir ve inşâda mahareti teslim edilen Râşid Mehmed Efendi manzum ve mensur birçok eser kaleme almıştır.

I. Manzum Olanlar1. Sıhhatâbâd. “Râşid” mahlasıyla yazdığı manzum eserlerinin ilki Sıhhatâbâd veya

Sıhhatnâme adıyla bilinir. Şair, ağır bir hastalığa yakalanan Sultan III. Ahmed’in sağlığına kavuşması üzerine yazdığı 1500 beyitlik bu mesnevîsini ona takdim et-miştir. Eserin bilinen birkaç yazma nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY, nr. 2891 vr. 136b-186b’de; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, nr. 826 ve Hazine, nr. 49’da; Antalya Tekeli İlçe Halk Kütüphanesi, nr. 802’de kayıtlıdır.

2. Dîvan. Râşid’in manzum eserlerinin ikincisi ve asıl önemlisi Dîvân’ıdır. Yurt içinde 24, yurt dışında ise beş yazma nüshası tespit edilen Râşid Dîvânı’ındaki şiir sayısı nüshaya göre farklılık arz ederse de, genelde eser 30 (bir rivayete göre 27) kaside, 56 tarih manzumesi69, 264 gazel, 13 beyit, sekiz kıt’a, bir manzum arzuhal, 11 lü-gaz, 19 matla, 11 müfred, 12 rubai, beş şarkı, bir tahmîs, bir manzum takrîz ve bir

68 Tezâkir (nşr. Cavid Baysun), Ankara 1986, 40 – Tetimme, s. 218.

69 Tarih manzumelerinin bir kısmı için bk. H. İpekten – M. Kemal Özergin, “Sultan Ahmed III. Devri Hadiselerine Âid Tarih Manzumeleri”, Tarih Dergisi, IX/13 s. 138, 145, 146.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXIV

terciibend’den terekküp eder70. Dîvân-ı Râşid’in bazı yazma nüshaları Atıf Efendi Kütüphanesi, nr. 2073/1’de, Edirne İl Halk Kütüphanesi, Ahmed Bâdi, nr. 2188’de, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY, nr. 414, TY, nr. 620 ve TY, nr. 2831, vr. 136b – 186b’de; aynı kütüphane, İbnülemin, nr. 3084’te; Süleymaniye Kütüphanesi, Hafid Efendi, nr. 343, Husrev Paşa, nr. 531, 532 ve Hamidiye, nr. 1093’te; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr. 891’de ve Revan, nr. 767’de; Ankara Millî Kü-tüphane, nr. A008282’de kayıtlıdır. Râşid Dîvânı üzerinde Halit Biltekin tarafından yüksek lisans (1993) ; Fatih Günay tarafından ise doktora (2001) tez çalışmaları yapılmıştır. Şiirlerini Lâle Devri (1718-1730) gibi uzunca süren bir barış döneminde yazan Mehmed Râşid Efendi, ağırlıklı olarak insan aklına hitap eden Sebk-i Hindî tarzının iki önemli ismi Nâbi ve Sâib’in tesiri altında kalmıştır. Gazellerinde rindane bir anlayış hakimdir. Şairin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Emanet Hazinesi, nr. 1473 ve aynı kütüphane, Hazine, nr. 1070’de kayıtlı mecmualarda da bazı şiir-lerinin bulunduğu; aynı kütüphane, Revan, nr. 826’da Sıhhatnâme’si ile bazı tarih beyitlerinin yer aldığı nakledilir71.

II. Mensur Eserleri1. Fetihnâme. Râşid Mehmed’in mensur eserlerinin ilki Fetihnâme’dir. 1715 yılında

Damad (Şehid) Ali Paşa’nın maiyetinde katıldığı Mora seferi ve bu yarımadanın istirdadı üzerine Sultan III. Ahmed adına kaleme aldığı Fetihnâme’nin 50 kadar nüshası komşu ülkelere ve taşradaki yüksek rütbeli devlet görevlilerine gönde-rilmiştir72. Bilinen bir yazma nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 3655/4’te bulunmaktadır73.

2. Vakfiyeler. Aynı zamanda iyi bir münşî ve hattat olan Râşid Mehmed Efendi, Topka-pı Sarayı bünyesinde yapılan III. Ahmed Kütüphanesi ve Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’nın zevcesi Fatma Sultan ile birlikte İstanbul’da Şehzadebaşı’nda inşa ettir-diği külliye (Şevval 1141) ile Nevşehir’de yaptırdığı imaretin vakfiyelerini kaleme al-mış, bu vesileyle de yukarıda bahsedildiği gibi kese kese altınlarla taltif edilmiştir74.

3. Münşeât. Râşid’in yazdığı bazı mektup suretlerini ihtiva eden eserdir. Bir yazma-sı Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr. 1037’de kayıtlı75 olan eserde ağırlıklı olarak Halep kadılığı esnasında başta İbrahim Paşa’ya, Hekimoğlu Ali Paşa’ya, Şeyhülislâm Abdullah Efendi’ye, Dârüsaade Ağası Beşir Ağa’ya, Haleb

70 Günay, aynı madde, s. 464.

71 Karatay, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, İstanbul 1961, II, 186-187, 260.

72 Metin, s. 967.

73 Agâh Sırrı Levend, Gazavâtnâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavâtnâmesi, Ankara 1956, s. 137.

74 M. Aktepe tarafından değerlendirilen (Tarih Dergisi, XI/15, s. 149-160). Son iki vakfiye Vakıflar Genel Mü-dürlüğü Arşivi’nde bulunmaktadır. Bu vakfiyelerde Râşid Mehmed Efendi’nin de şahitler arasında yer aldığı görülmektedir (aynı makale, s. 159).

75 Karatay, I, 433-434.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXV

Valisi Receb Paşa’ya ve bazı naiblere yazdığı mektuplar yer alır. Baysun’un hususi kütüphanesindeki nüshada ise ağırlıklı olarak İran elçiliği esnasında kaleme aldığı mektupların bulunduğu belirtilir76.

4. Râşid Mehmed Efendi’nin mensur eserleri arasında zikri gereken bir başka çalış-ması, yukarıda sözü edilen Eşref Han’a yazdığı mektuplardır ki, müellifimizin bura-da da iyi bir inşa örneği gösterdiği anlaşılmaktadır. İran elçisi olarak, müşahedele-rini yazıp bir sefaretname bırakmamış olması ise önemli bir eksikliktir77.

5. TÂRİH. Mehmed Râşid’in en çok bilinen ve kaynak olarak kullanılan mensur eseri, kendi adına nispetle bilinen ve anılan Târîh’idir. Sadrazam Damad Ali Paşa ta-rafından vak’anüvisliğe getirilen Râşid, onun emriyle eserini önce III. Ahmed’in cülûsundan başlatmış; ancak bu veziriâzamın Varadin’de şehadetinden son-ra 1717 yılında ikinci vezir ve Rikâb-ı Hümâyun Kaymakamı Nevşehirli İbrahim Paşa’nın emriyle Vak’anüvis Naîmâ’nın bıraktığı yerden başlatıp 1071-1115/1660-1703 yılları arası olaylarını ilave etmiştir. Yazdığı dîbâcelerde Râşid, eserini kale-me alırken olayların tertip ve tebyininde seneyi esas aldığını ve bu hususta selefi Naîmâ’ya ittiba ettiğini belirtmiştir78.

a- İsmi meselesiMüellif eserine özel bir ad vermemiş gibi görülse de, 1282 tab‘ına göre Damad İb-rahim Paşa’nın sadrazamlığa getirilişi ile başlayan beşinci cildin başında, “cild-i ev-vel” dediği ilk kısım için Târîh-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye ifadesini79 kullanmasın-dan, Târîh-i Râşid’in isminin böyle olduğu düşünülebilir. Fakat bu isimlendirmenin dîbâcede geçmemesi ve belki de biraz uzunca olması, eserin hep Târîh-i Râşid diye anılmasına80 sebep olduğu söylenebilir.

b- Telif Sebebi ve TarihiRâşid, Şehid Ali Paşa’nın emriyle kaleme aldığı eserinin dîbâcesinde mealen, Târih fenninin basiret sahiplerinin gözünde yol gösterici bir ışık mesabesinde olduğunu belirtir. Bundan dolayı Devlet-i Aliyye’nin nimetlerinden yararlanan biri olarak te-

76 M. Cavid Baysun, “Müverrih Râşid Efendi’nin İran Elçiliğine Dair”, Türkiyat Mecmuası, IX (1949-1951), s. 145-150.

77 Merhum Cavid Baysun, özel kütüphanesinde olup kuvvetli bir ihtimalle Râşid’e ait olup yukarıda sözünü ettiğimiz mecmuada Bağdat’ta ve İran’da yazılmış bazı şiirler ile mektupların varlığından ve bu yolculuğa ait bazı aydınlatıcı kayıtlardan söz etmekte ise de (Türkiyat Mecmuası, IX, 146-147) anılan mecmuada İran’daki faaliyetlerinden bahis yoktur.

78 Metin, s. 9-10. Nitekim Çelebizâde İsmail Âsım Efendi Râşid Tarihi’nin Naîmâ Tarihi’ne nispetle şöhret buldu-ğunu ifade eder (Metin, s. 1301-1302). Aynı şekilde daha sonra kendi Tarih’inin de müstakil bir eser olarak değil, Târîh-i Râşid Zeyli olarak basılıp anıldığı da malumdur.

79 Metin, s. 1089.

80 Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ-Keşfi’z-zunûn an-esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn (Keşfü’z-zunûn zeyli), İstanbul 1972, I, 215.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXVI

şekkür babında olayları yazma düşüncesinde iken, bazı engeller yüzünden bir türlü gerçekleştiremediğini; ancak Sadrazam Ali Paşa’nın emri üzerine Sultan III. Ahmed devri olaylarını telife başladığını ifade eder81. 1071-1114/1660-1703 arası olayları-nın verildiği cildin dîbâcesinde ise, bu kısmın yazılmasında Sadrazam Damad İbra-him Paşa’nın şifahi emrinin etkili olduğunu belirtir. Bu uzun dîbâcede Râşid mea-len, Devlet-i Aliyye’nin tarihini yazmayı düşündüğünü, fakat ihmal yüzünden bir türlü gerçekleştiremediğini tekrarlar. Devamla, daha önce hüküm sürmüş Emevi, Abbasi, Deyâlime ve Çerâkise devletlerinin tarihlerinin yazılmış olduğunu; halbuki bu ülkele-rin Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye’ye nispetle denizden bir damla, güneşten bir zerre mesabesinde olduğunu belirten Râşid, böyle olmakla birlikte o devletlerin her bi-rinde vâkıanüvisler bulunduğunu, bunların da ülkelerinin tarihlerini yazdıklarını be-lirtir. Râşid, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye gibi, zorda kalmış herkesin sığınağı olmuş ve amacı din ve şeriatı yüceltmek olan bir büyük devletin tarihinin nisyan perdesin-de kalmasına razı olmadığından, Tarih fenninin ulema zümresinden ziyade padişah ve vezirlere gerekli olduğu inancından hareketle, Damad İbrahim Paşa’nın kendisini vak’anüvislik görevinde bıraktığını ve eserini merhum Naîmâ’nın bıraktığı yerden baş-latmasını istediğini ifade eder82. Mehmed Râşid Efendi, 62 yıl gibi uzun bir dönemin olaylarını veren kroniğini vak’anüvis olarak görev yaptığı 1714-1722 yılları arasında kaleme almıştır. c- MuhtevasıTârîh-i Râşid Vak’anüvîs Naîmâ Mustafa Efendi’nin bıraktığı 1071/1660 yılından başlar ve 1134 sonlarına (1722 Eylül) kadar gelir. Yukarıda ifade edildiği gibi Râşid Mehmed Efendi geleneksel Osmanlı vekayi yazımına bağlı kalarak ve örnek aldığı selefi Naîmâ Mustafa Efendi’ye uyarak hadiseleri yıl yıl, yani kronolojik olarak kaleme almıştır83. Geleneksel usule uygun olarak ölüm veya hal‘ şeklinde saltanattan ayrılan padişahlar dönemlerinde veziriazamlık, şeyhülislâmlık, Rumeli ve Anadolu kazaskerliği ile İstan-bul kadılığı gibi yüksek mevkilerde görev yapmış devlet adamlarından kısaca söz edilmiştir. Eserin başlıca konu başlıklarını muhasara ve fetihler, galebe ve hezimetler; başta Karlofça, Prut ve Pasarofça olmak üzere çeşitli ülkelerle yapılan barış anlaş-maları; tahta çıkma, arza girme ve elçi kabul törenleri, şehzade ve sultan düğünleri ile bayramlaşma, ulûfe ve mevlid merasimleri; bol bol azil, tayin, tevcih, ibka, nefiy ve siyaseten katl haberleri; isyan olayları ve sonuçları; zelzele, fırtına, yangın ve sel felaketi gibi tabii olaylar, inşa ve tamir faaliyetleri, malî meseleler ve devrin diğer sos-yal hadiseleri teşkil eder. Özellikle Nevşehirli İbrahim Paşa’nın sadareti dönemlerini

81 Metin, s. 643-646.

82 Metin, s. 5-9.

83 Matbularda 1078 ve 1079 yılları olaylarının başlığı mükerrer olarak verilirken, 1080 yılı olaylarının başlığı verilmemiştir. Aynı eksiklik yer yer karşılaştırmalarda kullandığımız Hekimoğlu, Reisülküttab ve Medine yazmaları için de söz konusudur.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXVII

kapsayan 1718 sonrasında başlayan Lale Devri eğlenceleri hakkında verdiği bilgiler önemli ve değerlidir.

d- Dili ve üslûbuAslında iyi bir münşî olan Mehmed Râşid Efendi eserini yazarken, herkesin yarar-lanması için açık bir dil kullanmada Naîmâ’ya ittiba ettiğini belirtirse de, yer yer münşîliğini ön plana çıkararak üslûbunu ağırlaştırdığı da gözlerden kaçmaz.

e- Yazma nüshaları 1153/1740 gibi müellifin vefatından beş yıl sonra gibi erken bir tarihte basılması-na rağmen Târîh-i Râşid’in birçok nüshası bulunmaktadır. Bunların İstanbul vakıf kütüphanelerinde bulunan 20 el yazmasının maddi tavsifleri için İstanbul Kütüpha-neleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları, s. 233-239’a; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde kayıtlı nüshalar için de Fehmi Edhem Karatay, Topkapı Sarayı Mü-zesi Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar Kataloğu, I, 283-287’ye; yurt dışı bazı nüshaları için ise şimdilik Franz Babinger’in Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, s. 294-295’e bakılabilir. Varlığı yakın zamanda fark edilen Medine nüshasının müellifin vefatından beş yıl önce istinsah edildiğinden yukarıda söz edilmişti. Bu arada bazı kütüpha-nelerdeki yazmaların sadece bir veya iki cildi bulunmakla, eksik oldukları da görül-mektedir. İstinsah tarihi belli yazmalardan da anlaşılacağı üzere bunların çoğu eserin basımından önce, hatta müellifin sağlığında çoğaltılmıştır. Buradan hareketle eserin kısa süre içerisinde büyük rağbet gördüğü ve meraklıları tarafından edinilmek isten-diği anlaşılabilir. Biz bu neşrimizde belki baskı hazırlıkları müellifin sağlığında başlayan Müteferrika İbrahim Efendi ile muhtemelen buna dayanan 1282 tab’ını esas aldık. Ama dizgi sıra-sında olması muhtemel okuma ve yanlışlar için müellifin sağlığında, hatta vefatından on yıl önce istinsah edilmiş Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu ve Reisülküttab nüshalarıyla yaptığımız sondaj usulü karşılaştırmalarla düzeltmeye çalıştık. Bu arada son zamanlarda elimize geçen ve yine Râşid’in vefatından beş yıl önce yani 1143 (1730) yılında çoğaltılmış olan Medine nüshasıyla da kabaca mukabele ederek sağlıklı bir metin vermeye çalıştık.

f- KaynaklarıYukarıda ifade edildiği gibi, olayları yıl yıl kaleme alan Râşid Mehmed Efendi genellik-le yazılı kaynaklarının adını vermez. Mesela, Damad İbrahim Paşa’nın emriyle sonra-dan kaleme aldığı 1671–1703 yılları arası olayları için kaynak bulmanın imkânsızlığını ifade ettikten sonra, bu zorluğu sadrazamın himmetiyle vukuf tahsil ettiğini belirtir84. 1715 yılı olaylarından söz ederken, Sünbül Ağa meselesini Kâtib Çelebi’nin Fezle-

84 Metin, s. 9-10.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXVIII

ke’sinden naklettiğini söyler85. Aynı yerde Köprülüzâde Fazıl Ahmed Paşa’nın Girit’i alış şartlarını Mühürdar Târihi’nden86 naklen verir. Yer yer Abdurrahman Abdi Paşa’nın Vekayinâme’sini de kullanan Râşid, Yeni Cami’nin inşası hadisesin ondan nakleder. Bu arada “zafer bulduğumuz târihler” şeklinde mechul kaynaklarına da işaret eder. Yapılan son araştırmalar ışığında Târih-i Râşid’in 1082-1115 (1671-1703) yılları arası olaylarını hemen aynen denilecek derecede Defterdar Sarı Mehmed Paşa’nın Zübde-i Vekayiât’ından aldığı ispatlanmıştır87. Râşid Zübde-i Vekayiât’ın muhtevasını o derece aynen aktarmıştır ki, bazı kütüphane kataloglarında Râşid Tarihi ile Zübde-i Vekayiât nüshaları karıştırılmıştır. Nitekim Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi İlâvesi, nr. 189’daki Târih-i Râşid yazması katalog fişine sehven Zübde-i Vekayiât nüshası ola-rak kaydedilmiştir. Gerçekten çoğu yerde Râşid, kaynağında bulunan âyet, hadîs, kelâm-ı kibâr, şiir vb. bazı kısımları da eserine almış; Zübde’de bulunan boşlukları ay-nen dercetmekle kaynağının eksikliklerini de yansıtmış; fakat çoğu yerde yaptığı aşırı hazif ve ihtisarlarla manayı bozacak hale getirmiş; keza tayin, terfi, tevcihat, vefeyat olaylarının vuku tarihlerinde ve lakaplarda yaptığı hazifler yüzünden çoğu zaman an-lam kaymalarına ve iltibaslara sebep olmuştur. Bazı özel isimlerde ve tarih kayıtların-da yaptığı zuhul ve hatalar ile de araştırıcıyı zor durumda bırakmıştır. Bu bakımdan, 1703 yılına kadar gelen olaylar için sadece Râşid Tarihi değil, Zübde-i Vekayiât’ın da mutlaka görülmesi ve kullanılması gerekmektedir88. Dönemin diğer kroniklerinden, yukarıda denildiği gibi başta Abdurrahman Abdi Paşa’nın Vekayinâme’si olmak üze-re89, yer yer Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa’nın Târih’inden ve bunun devamı olan Nusretnâme’sinden de faydalandığı görülmektedir90. Râşid özellikle 1703 Edirne Vak’ası’nı naklettiği Nusretnâme’den yararlanırken önemli haziflerde bulunmuş, tefer-ruatı atmış, manayı bozacak atlamalar yapmış ve bazı özel isimleri ihmal ederek dik-

85 Metin, 957 vd.

86 Metin, s. 958.

87 Râşid’in Ebülmekârim Rifat Efendi’ye izafe edilen Vekayinâme müsveddelerinden istifade ettiği öne sü-rülmüşse de, anılan müsveddeleri görmek mümkün olmadığından bu hususta kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Eserinin bir yerinde (Metin, s. 548) Naîmâ’nın Yevmiye Cerîdesi’nden söz etmektedir ki, gerçekten Râşid bu müsveddeleri görmüş ve kullanmış olmalıdır. Zira, eserinin ikinci dîbâcesinde yer alan mealen bu dönem olaylarının tertîb ve tebyîninde Naîmâ’ya iktida ettiğini belirtmesi dikkat çekicidir (Metin, s. 9-10). Râşid şayet bu Ceride’yi kullanmışsa, Sarı Mehmed Paşa’nın da kaynaklarından birinin bu müs-veddeler olduğu düşünülebilir. Ancak günümüze ulaşmadığından, bunların mahiyeti ve muhtevası şimdilik meçhulümüzdür.

88 Bu konuda geniş bilgi için bk. Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât (haz. Abdülkadir Özcan), na-şirin girişi, s. LXII vd.

89 Nitekim Râşid Eminönü’ndeki Valide Camii’nin açılış töreniyle ilgili bilgileri Abdi Paşa’dan aldığını açıkça belirtir (Târih, s. 69). Daha geniş bilgi için bk. Abdurrahman Abdi Paşa Vekāyi-nâmesi (haz. Fahri Ç. Derin), İstanbul 2008, naşirin girişi, s. LXI vd.

90 Akdes Nimet Kurat, İsveç Kralı XII. Karl’ın Türkiye’de Kaldığı Zamana Aid Metinler ve Vesikalar, Ekler I, s. VII; Nusretnâme (haz. Mehmet Topal, basılmamış doktora tezi), İstanbul 2001, s. XXXVIII-XLII.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXIX

katsiz bir nakilci konumuna düşmüştür91. Râşid’in kısmen Uşşakîzâde’nin Târih’inden yararlandığı öne sürülmüşse de92, bu paralelliği her iki müellifin ortak bir kaynağı kul-lanmış olmasıyla izah etmek daha doğru olmalıdır. Bu arada Mehmed Râşid şahidi olduğu hadiseleri, “muharrir-i fakīre yakīn hâsıl oldu”, “fakīr de orada bulunup”, “bu fakīr vâkıf-ı râz olduğumdan meşhûdum olan hakīkat-i hâl bu idi”93 ifadelerinden an-laşılacağı üzere, özellikle sık sık iştirak ettiği Şehid Ali Paşa’nın ve Nevşehirli İbrahim Paşa’nın meclislerinde edindiği gözlemlerini de eserine yansıtmıştır. Mesela, 5 Receb 1131 (24 Mayıs 1719) zelzelesinde Sadrazam İbrahim Paşa’yla birlikte Beykoz’da Hünkâr İskelesi’nde bulunuşunu, “yevm-i mezbûrda muharrir-i fakīr Hazret-i Sadr-ı âlî efendimiz ile Beykoz civarında Hünkâr İskelesi tabir olunur mahalde bir püşte üzerinde bulunup...” sözleriyle anlatır94. Keza ertesi yıl yapılan düğün merasimlerini yine göz-lemlerine dayanarak nakleder95. Bu arada, “mesmû‘dur”, “Enderûn ağalarından istimâ olunmuştur”, “rivâyet olunur ki”, “ocak ricâlinden işitilen şudur”, “ba‘zı mahremân-ı esrâr-ı devletin rivâyetleri üzre” gibi ifadelerinden anlaşılacağı üzere96 duyduklarını ve şifahî kaynaklarını da değerlendirdiği görülür. Mesela III. Ahmed’in cülûsunu tebrike gelen İran elçilik heyetinin masrafları için 261,5 kese harcandığını, hazine giderle-rine vâkıf kişilerden nakleder97. Bu arada zaman zaman dönemin şairlerinden Nâbi ve Abdülbâki Arif efendilerden şiir ve tarih düşürme alıntıları yapar98. Şehzadelerin sünnet düğünlerini de yazmakla görevlendirilen Râşid, bu eğlencelerin tafsilatını Veh-bi Efendi’nin yaptığını belirterek sözlerini kısa keser99. Râşid Mehmed, ayrıca Kara Mehmed Paşa’nın Viyana Sefaretnâmesi’sini100; Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Paris Sefaretnamesi’ni101 ve Dürrî Ahmed Efendi’nin İran Sefaretnamesi’ni102 kısmen özetleyerek vekayinâmesine dercetmiştir. Bu arada resmî devlet tarihçisi olması ha-sebiyle kendisine tanınan imkânlardan bol bol yararlanan Râşid Efendi, bazı resmî kayıtları ve mektupları da aynen veya mealen eserine dercetmiştir.

91 Orhan Köprülü, “Râşid Tarihinin Kaynaklarından Biri: Silahdar’ın Nusretnâmesi”, Türk Tarih Kurumu Belleten, XI/43 (Temmuz 1947), s. 473 vd.

92 Uşşakîzâde Tarihi, nâşirin girişi, s. CXXIV vd.

93 Metin, s. 534, 893, 1031, 1060.

94 Metin, s. 1164.

95 Metin, s. 1211.

96 Metin, s. 622, 633 ve türlü yerler.

97 Metin, s. 534.

98 Metin, s. 740, 746.

99 Metin, s. 1211.

100 Metin, s. 77-79.

101 Metin, s. 1237-1253.

102 Metin, s. 1256-1269.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXX

g- Tesirleri Erken tarihlerde iki defa basılması103, Târih-i Râşid’in yaygın olarak kullanılmasının en büyük sebebidir. Hatta bu yüzden ana kaynaklarından Zübde-i Vekayiât’ın uzunca bir süre gölgede kalmasına sebep olmuştur. Gerçekten daha yazıldığı asırda me-sela Silsiletü’l-Âsafiyye ve daha sonra Târîh-i Atâ gibi derleme eserler için kaynak olarak kullanılmaya başlanan104 Râşid Tarihi’nden, yazıldığı yıllarda Cerîde sahibi Sadreddinzâde Mustafa Efendi de nakillerde bulunur105. Târih-i Râşid XVII. asrın ikinci yarısı ve XVIII. asrın ilk çeyreği için başta Hammer ve Uzunçarşılı olmak üzere yaban-cı ve yerli modern tarih yazıcıları için de vazgeçilmez kaynak eserlerinden olmuş ve olmaya devam etmektedir.

h- Tertibi, Baskıları ve Üzerinde Yapılan ÇalışmalarRâşid Mehmed Efendi sonradan Nevşehirli’nin emriyle kaleme aldığı kısmı eserinin ilk cildi; Şehid Ali Paşa’nın emriyle daha önce III. Ahmed’in cülûsuyla (1115/1703) başlatıp 1130/1718 yılına kadar getirdiği kısmı ikinci cilt; Nevşehirli İbrahim Paşa’nın sadrazamlığa tayininden (1130/1718) 1134/1722’ye kadar gelen kısmını da üçüncü cilt itibar etmiştir. Müellifin tertibine göre, Târih-i Râşid 1153/1740 senesinde İbra-him Müteferrika tarafından basılmıştır. 1282 tab’ında ise Müteferrika baskısı Târih-i Râşid’in ilk iki cildi ikişer cilt, sonuncusu ise tek cilt olmak üzere beş cilt halinde yayımlanmıştır106. Müteferrika İbrahim baskısının baş kısımda yer alan kendisine ait takdim yazısı ile Sultan I. Mahmud’a, dönemin sadrazamı Hacı Ahmed Paşa’ya ve yine dönemin şeyhülislâmı Seyyid Feyzullah Efendizâde Seyyid Mahmud Efendi’ye ait takrizler bizim neşrimizde de aynen muhafaza edilmiştir. Bizim tertibimize göre, eserin 1071-1114/1660-1703 yılları arasını veren kısım ilk cilt, 1115-1134/1703-1722 yılları arası olaylarını veren kısım ikinci cilt itibar edilmiş ve sayfalar devam ettirilmiştir. 1134-1141/1722-1729 yılları arası olaylarını veren Çelebizâde İsmail Âsım’ın Târîh-i Râşid Zeyli ise ayrı bir cilt ittihaz edilmiş, fakat konu bütünlüğünü sağlamak için say-falar burada da devam ettirilmiş; umumi indeks bu cildin sonunda verilmiştir. Târih-i Râşid’in ilgili kısımları kısmen Sırp-Hırvat diline çevrilerek 1894 yılında Belgrad’da

103 Basımları tamamlanan Raşid ve Çelebizâde tarihlerinin fiyatı, ciltli ve cetvelli olursa 40’ar; ciltsiz ve cetvel-siz olursa 30’ar kuruş olarak belirlenmiştir (İstanbul kadısına evâsıt-ı Rebiülevvel 1154/Nisan-Mayıs 1741 tarihli I. Mahmud’un fermanı, A. Refik, XII. Asırda İstanbul Hayatı, s. 152-153). Son zamanlarda ortaya çıkan İbrahim Müteferrika terekesinde matbu Târih-i Râşid nüshalarının bulunduğu ve fiyatının 28 guruş olduğu tespit edilmiştir (Karahasanoğlu, s. 321).

104 Abdülkadir Özcan, “Silsiletü’l-Âsafiyye”, DİA, İstanbul 2009, XXXVII, 208.

105 s. 212.

106 Bu ikinci baskının bazı ciltlerinin dönemin padişahı Sultan Abdülaziz’e takdimiyle ilgili olarak bk. Bekir Kütükoğlu, “Vekayinüvîs”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1986, XIII, 276.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXXI

basılmıştır. Babinger Târih-i Râşid’in M. Norberg tarafından kısmen Turkiska rikest annaler adıyla tercüme edilip yayımlandığından söz eder (Hernösand 1822)107. Râşid Tarihi’nden alınmış III. Ahmed’in şehzadelerinin sünnet düğünüyle ilgili kısım bir mec-muaya dercedilmiştir108.

i- Kaynak DeğeriYukarıda denildiği gibi Râşid, eserinin dîbâcesinde mealen, Tarih fenninin basiret sa-hiplerinin gözünde yol gösterici bir ışık mesabesinde olduğunu belirtir; fakat eserinin hiçbir yerinde kendisini müverrih109 olarak değil, genellikle vekayinüvis ve muharrir olarak niteler. Gerçekten o bir devlet vak’anüvisidir ve sadece hadiseleri nakletmekle yetinir. Çoğu zaman da, “bi-hasebi’l-iktizâ-i mürâ’ât-ı vezâif cerh ü ta’dîl ettiğini” be-lirtir110. Yani, yorumcu tarihçilikten çok nakilciliği tercih eden Râşid, konu bütünlüğünü sağlamak için olsa gerek yer yer eski ciltlere havalelerde bulunur111. Eserinde saray düğünleri, merasimleri; İstanbul’daki inşaat faaliyetleri ve açılışlar; mesiregâhların tanzimi, Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’nın verdiği ziyafetler ile İstanbul’un eğlence ve sefahat âlemleri dışında, halkın sosyal hayatı hakkında doyurucu bilgilerin yete-rince yer almadığı söylenebilir. Bununla birlikte resmî belge suretlerini ihtiva etmekle bazı boşlukları doldurduğu da bir gerçektir. İhtiva ettiği 1660-1722 yılları arası tarihi-nin Râşid’in vekayinamesi görülmeden yazılması da mümkün değildir. Sonuç olarak, yaşadığı çağa ayak uydurabilmiş şahsiyetlerden biri olarak Mehmed Râşid Efendi’nin ilmiyenin kazâ ve tedris alanlarında başarılı görevlerde bulunmuş bir şahsiyet olduğu söylenmelidir. Şiir yönü kuvvetli olmakla birlikte vak’anüvis sıfatıyla yazdığı ünlü Târih’iyle bilinen ve anılan Râşid’in vak’anüvis ve kendi ifadesiyle “mu-harrir” olarak kaldığı, hiçbir zaman gerçek bir müverrih olamadığı rahatlıkla söylene-bilirse de, dönemini yazmış biri olarak yorumlardan kaçınmış olabileceği de gözden uzak tutulmamalıdır.

BİBLİYOGRAFYATopkapı Sarayı Müzesi Arşivi, nr. D. 04152; nr. D. 07298.Ahmed Refik, Âlimler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924, s. 302-328.aynı müellif (a. mlf.), Onikinci Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı, İstanbul 1988.a. mlf., “Râşid”, Yeni Mecmua (18 Temmuz 1918), sayı: 53.Aktepe, M. Münir, Patrona İsyanı, İstanbul 1958.

107 Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, s. 295.

108 TSMK, Hazine, nr. 1432.

109 “müverrih” kavramının o dönemlerde ebced hesabıyla manzum tarih düşürenler için kullanıldığı da unu-tulmamalıdır.

110 Metin, s. 10.

111 Metin, s. 1089, 1221.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXXII

a. mlf., “Vak’anüvis Râşid Mehmed Efendi’nin Eşref Şah Nezdindeki Elçiliği ve Buna Tekad-düm Eden Siyasî Muhabereler”, Türkiyat Mecmuası, XII (1955), 155 vd.

a.mlf., “Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’ya Âid İki Vakfiye”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi (Tarih Dergisi), XI/15 (Eylül 1960) İstanbul 1960, s. 149-160.

Ali Kemal, Râşid Müverrih mi Şâir mi?, İstanbul 1334.Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (trc. Coşkun Üçok), Ankara 1982.Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ-Keşfi’z-zunûn an-esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn

(Keşfü’z-zunûn zeyli), I, İstanbul 1972. a. mlf. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn, II, İstanbul 1955.Baysun, M. Cavid, “Müverrih Râşid Efendi’nin İran Elçiliğine Dair”, Türkiyat Mecmuası, IX

(1946-1951), İstanbul 1951, s. 145-150.Biltekin, Halit, “Vakanüvis Mehmed Râşid Efendi, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği”, Uluslararası

Sosyal Araştırmalar Dergisi, III/11 (İlkbahar 2010), s. 162-171.Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, III, İstanbul 1342.Cemaleddin, Osmanlı Tarih ve Müverrihleri (Âyîne-i zurafâ), İstanbul 1314.Cevdet Paşa, Tezâkir, 40 - Tetimme (nşr. Cavid Baysun), Ankara 1986, IV, 218.Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiat (haz. Abdülkadir Özcan), Ankara 1995, na-

şirin girişi.Fatin Davud, Tezkire-i Hâtimetü’l-eş‘âr, İstanbul 1271.Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakaik fî Hakkı ehli’l-hakaik (Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyil-

leri külliyatı içinde nşr. Abdülkadir Özcan), V, İstanbul 1989.Gibb, Elias J. W, A History of Otoman Poetry, IV, London 1967.Günay, Fatih, “Râşid Mehmed Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstan-

bul 2007, XXXIV, 463-465. Historische Bücherkunde Südosteuropa: Osmanischen reich Makedonien Albanien (ed.

Mathias Bernath – Karl Nehring), München 1988, II/1, s. 82. Işıközlü, Fazıl, “Başbakanlık Arşivinde Yeni Bulunmuş olan ve Sadreddinzâde Telhîsî Mustafa

Efendi tarafından tutulduğu anlaşılan H. 1123 - 1148 (1711 – 1735) yıllarına ait bir ceride (jurnal) ve Eklentisi”, VII. Türk Tarih Kongresi – Ankara: 25-29 Eylül 1970 – Kongreye Su-nulan Bildiriler, Ankara 1973, II, 514.

İpekten, Haluk – M. Kemal Özergin, “Sultan Ahmed III. Devri Hadiselerine ait Tarih Manzûmeleri”, Tarih Dergisi (Eylül 1958), IX/13, s. 138, 145, 146; aynı eser (Eylül 1959), IX/14, s. 130, 138, 139, 140, 143, 144.

Karahasanoğlu, Selim, “Osmanlı Matbaasının Başarısını/Başarısızlığını Yeniden Gözden Ge-çirmek ya da İbrahim Müteferrika’nın Terekesinin Tespitine Katkı”, Journal of Turkish Stu-dies – Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33/1 (Harvard University, 2009), s. 321.

Küçük Çelebizâde İsmail Âsım, Târih-i Râşid Zeyli (tesis ettiğimiz metin), İstanbul 2013, s. 1299 vd.

İsmail Beliğ, Nuhbetü’l-âsâr li-zeyl-i Zübdeti’l-eş‘âr (haz. Abdülkerim Abdülkadiroğlu), An-kara 1985.

Giriş: Râşîd Mehmed Efendi

XXXIII

İstanbul Kütüphaneleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları, Ankara 1943-1951.Karatay, Fehmi Edhem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, I-II,

İstanbul 1961.Köprülü, Orhan, “Râşid Tarihinin Kaynaklarından Biri: Silahdar’ın Nusretnâmesi”, Türk Tarih

Kurumu Belleten, XI/43 (Temmuz 1947), s. 473 vd.Kütükoğlu, Bekir, “Vekayinüvîs”, İA, İstanbul 1986, XIII, 275-276.Levend, Agâh Sırrı, Gazavâtnâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi, Ankara 1956.Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, İstanbul 1311, II. aynı eser, İstanbul [1315], IV.Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-âsâr min fevâidi’l-eş‘âr, İnceleme-Metin-

İndeks), haz. Pervin Çapan, Ankara 2005.Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin, Tuhfe-i Hattâtîn (nşr. İbnülemin Mahmud Kemal), İstan-

bul 1928.Özcan, Abdülkadir, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tezleri (Lisans –

Doktora), İstanbul 1984.a. mlf., “Silsiletü’l-Âsafiyye”, DİA, İstanbul 2009, XXXVII, 208.Özergin, M. Kemal, “Râşid, Mehmed”, İA, İstanbul 1988, IX, 632-634.Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük (haz. Sadık Erdem), An-

kara 1994.Râşid Mehmed Efendi, Târih (tesis ettiğimiz metin), I-II, İstanbul 2013. Sadreddinzâde Telhîsî Mustafa Efendi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kâmil Kepeci, Cerîde,

nr. 7500.Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-şuarâ (nşr. Adnan İnce), Ankara 2005.Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme (haz. Mehmet Topal, basılmamış doktora tezi),

İstanbul 2001, hazırlayanın girişi. Şem‘dânîzâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’i’t-tevârih (nşr Münir Aktepe), I, İstanbul 1976.Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü’l-fudalâ (Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri adı altında nşr. Ab-

dülkadir Özcan), IV, İstanbul 1989. Tayyar-zâde Atâ, Târih, II, İstanbul 1293.Uşşakîzâde es-Seyyid İbrahim Hasîb Efendi, Uşşâkîzâde Tarihi (haz. Raşit Gündoğdu), İs-

tanbul 2005.Vak‘anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi. Sâmî ve Şâkir Târihleri ile Birlikte (haz. Mesut

Aydıner), İstanbul 2007, s. 14, 46, 80-81, 213, 232, 253.Woodhead, Christine, “Rāshid”, EI2 (Fr.), Leiden 1995, VIII, 455-456.

Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCAN

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XXXV

UNVÂNÜ’D-DÎBÂCE 1

UNVÂN-I DÎBÂCE-İ HAZRET-İ ŞEHRİYÂRÎ 2UNVÂN-I DÎBÂCE-İ HAZRET-İ SADR-İ ÂSAFÎ 3UNVÂN-I DÎBÂCE-İ HAZRET-İ ŞEYHÜLİSLÂMÎ 4İBTİDÂ-İ VEKAYİ‘ VE AHVÂL-İ DEVLET-İ ALİYYE-İ OSMÂNİYYE 11

DER-AHD-İ SALTANAT-I GÂZÎ SULTÂN MEHMED HÂN 11

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE SEB‘ÎN VE ELF 12

İstîlâ-yı asker-i Nemçe be-memleket-i Erdel 12

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Âstâne 13

Tebdîl-i serdâr-ı cezîre-i Girid 13

Vuku‘-ı küsûf-ı mihr-i münîr 13

Katl-i Ruhullah Efendi ve Vecdî Efendi ve Mehmed Ağa 13

Azl-i vâlî-i Mısır ve nasb-ı defterdâr-ı şıkk-ı evvel 13

Tevcîh-i vezâret be-mutasarrıf-ı Silistre 14

Katl-i vâlî-i Haleb 14

Katl-i vezîr-i nâm-dâr Seydî Ahmed Paşa 14

Teveccüh-i hümâyûn bâ-mevkib-i şehinşâhî be-cânib-i Edirne 14

Nasb-ı kaimmakam-ı Âstâne Köprülüzâde Ahmed Paşa 14

Azîmet-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-temâşâ-yı Boğazhisarı 14

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE SEB‘ÎN VE ELF 16

Vefât-ı Tevki‘î Mustafa Paşa 16

Da‘vet-i Kaimmakam Ahmed Paşa be-Edirne 16

Nakl-i hümâyûn-ı cenâb-ı şehriyârî be-derûn-ı Edirne 16

İhrâc-ı rikâbdâr ağa ez-Sarây-ı Hümâyûn 16

Vefât-ı Sadr-ı âlî Köprülü Mehmed Paşa ve sadâret-i püser-i vey Ahmed Paşa 16

Sadâret-i Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa 18

Ahvâl-i fiten ve ihtilâl-i memleket-i Erdel 18

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-silâhdâr-ı şehriyârî 19

Tevcîh-i eyâlet-i Şam-ı şerîf be-kethudâ-yı yeniçeriyân Süleyman Ağa 19

Azl-i Şeyhülislâm Bursalı Mehmed Efendi ve tebdîl-i sadr-ı Rum bâ-hatt-ı hümâyûn 19

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-kethudâ-yı hazîne 20

Vefât-ı Kapudan-ı Deryâ Hüsam Beyzâde ve nasb-ı Abdülkadir Paşa be-cây-ı vey 20

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-ağa-yı yeniçeriyân 20

Hareket-i hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 20

Azl-i ser-bostâniyân-ı Âstâne 20

Duhûl-i mevkib-i saltanat be-derûn-ı İstanbul 20

Azl-i defterdâr-ı şıkk-ı evvel el-Hâc Hüseyin Paşa 21

Azl-i ağa-yı Bâbüssa‘âde Frenk Mehmed Ağa 21

VEKAYİ-İ SENE-İ SELÂSE VE SEB‘ÎN VE ELF 22

Vefât-ı sadrıa‘zam-ı sâbık Melek Ahmed Paşa 22

Firâr-kerden-i vâlî-i Bağdad Murtaza Paşa ve katl-i vey 22

Azl-i Şeyhülislâm Sun‘îzâde Efendi ve nasb-ı sadr-ı Rum 22

Hareket-i hümâyûn be-Edirne bâ-niyyet-i sefer-i Venedik 22

Ta‘yîn-i serdâr-ı ekrem be-cânib-i Nemçe 23

Nasb-ı kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn Kara Mustafa Paşa 23

Azl-i Sadr-ı Anadolu Abdurrahman Efendi ve nasb-ı İmâm-ı Sultânî Hâfız Efendi 23

METİN FİHRİSTİ

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXXVI

Azl-i ağa-yı dârüssa‘âdeti’ş-şerîfe 24

İhrâc-ı İmâm Ali Ağa ve Receb Ağa ez-Sarây-ı Hümâyûn 24

İhsân-ı tûğ u alem be-Tevki‘î Cafer Efendi 24

İhrâc-ı Musahib Hasan Ağa ez-Sarây-ı Hümâyûn 24

Mükâleme-i ahvâl-i sulh u ceng be-elçiyân-ı Nemçe 24

Ubûr-ı asâkir-i İslâm ez-cisr-i nehr-i Sava 25

Âmeden-i mektûb-ı başvekîl be-cânib-ı serdâr-ı ekrem 26

Âmeden-i Hânzâde Ahmed Giray Sultân bâ-asâkir-i Tatar 27

Meşveret-kerden-i serdâr-ı bülend-iktidâr be-erkân-ı devlet 27

Mükâleme-i tecdîd-i sulh u salâh ba-süferâ-yı çasar-ı Nemçe 28

Ubûr-ı asker-i me’mûr ez-cisr-i Estergon ve muhârebe-i îşân bâ-küffâr 29

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE SEB‘ÎN VE ELF 31

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet 31

Katl-i Reîsülküttâb Şâmîzâde ve Dâmâd-ı Vezîr İbrahim Paşa 31

Vezâret-i doğancıbaşı 31

Ta‘yîn-i Serdâr Ali Paşa berây-ı inşâ-yı cisirhâ 31

Âgaz-ı muhâsara-i Uyvar 32

Vusul-ı Hânzâde Ahmed Giray Sultân bâ-asker-i Tatar 33

Âmeden-i imdâd ez-taraf-ı çasar ve inhizâm-ı îşân 33

Feth ü teshîr-i Kal’a-i Uyvar be-tarîk-ı istîmân 34

Ta‘yîn-i Vezîr Hüseyin Paşa be-muhâsara-i kal‘a-i Tetre ve feth-i kal‘a-i mezbûre 35

Tevcîh-i eyâlet-i Ankara be-Kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî Yusuf Ağa 35

Tevcîh-i mansıb-ı vâlâ-yı vezâret be-Tevki‘î Cafer Efendi 36

Âmeden-i kral-ı Erdel be-cânib-i ordu-yı hümâyûn 36

İhrâc-ı Silâhdâr Ömer Ağa be-rütbe-i ulyâ-yı vezâret 36

Tekmîl-i mühimmât-ı kal‘a-i Uyvar ve avdet-i ordu-yı hümâyûn 37

Âmeden-i hıl‘at ve şimşîr ez-cânib-i hümâyûn be-taraf-ı serdâr-ı ekrem 37

Suret-i hatt-ı hümâyûn-ı mülâtafet-meşhûn 37

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Leve be-tarîk-ı istîmân 38

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Novigrad be-tarîk-ı istîmân 38

Avdet-i kral-ı Erdel ve voyvoda-i Eflak ve Boğdan ez-Budun 39

Itlâk-ı elçi-i Nemçe ez-meclis-i kal‘a-i Budun ve i‘âde-i vey be-diyâr-ı hod 39

Suret-i mektûb-ı serdâr-ı ekrem 39

Avdet-i ordu-yı hümâyûn ez-Budun be-cânib-i meştâ-yı Belgrad 40

Ta‘yîn-i Vezîr-i mükerrem Hüseyin Paşa vâlî-i Budun be-garet-i memleket-i Zirinoğlu 41

İhrâc u tevzî‘-i mevâcib-i tavâif-i askeriyye 41

Ta‘yîn-i meştâ be-esnâf-ı asâkir-i mansure 41

Âmeden-i mektûb-ı müsâlemet-üslûb ez-taraf-ı cumhûr-ı Leh 41

Zuhûr-ı in‘âm u kerem-i pâdişâhî be-hazret-i şeyhülislâm 41

Kahr u tedmîr-i Çengîzâde Ali Paşa 41

Hareket-i düşmen-i dîn be-muhâsara-i kal‘a-i üstüvâr-ı Sigetvar 42

Âmeden-i mektûb-ı hud‘a-üslûb ez-cânib-i Nemçe be-taraf-ı cenâb-ı serdâr-ı ekrem 43

Vürûd-ı mektûb-ı meserret-uslûb ez-cânib-i kral-ı Erdel 44

Hareket-i asker-i İslâm ez-meştâ-yı Belgrad be-cânib-i memleket-i Nemçe 44

Cem‘iyet-i erbâb-ı cihâd ve ahâlî-i Belgrad berây-ı du‘â-yı istiska 44

Âmeden-i haber-i muhâsara-i kal‘a-i Tetre ve irsâl-şuden-i imdâd 44

Âmeden-i mektûb-ı dîger ez-cânib-i vekîl-i çasar-ı Nemçe 45

Suret-i mektûb 45

Suret-i mektûb 47

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XXXVII

Müsâra‘at-ı asker-i İslâm berây-ı imdâd-ı kal‘a-i Kanije 47

Muhârebe-i Hüseyin Paşa bâ-leşker-i menhûs-ı düşmen-i dîn 48

Ferâgat-ı leşker-i küffâr ez-muhâsara-i Kanije 48

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Şehzâde Sultân Mustafa Hân 49

Mümâna‘at-ı düşmen-i dîn be-inşâ-i cisr-i Morava 49

İrsâl-i Musahib Yusuf Ağa be-cânib-i sadrıa‘zam 49

Müyesser-şuden-i feth ü teshîr-i Yenikal‘a-i mezbûre 50

Ta‘yîn-i vâlî-i Silistre berây-ı nakl-i tophâ ez-kal‘a-i Ösek 50

Azîmet-i ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Komaran ve feth ü teshîr-i kal‘a-i merkume 51

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE SEB‘ÎN VE ELF 52

Muhârebe-i mukaddime-i leşker-i İslâm bâ-küffâr 52

Âmeden-i mektûb ez-cânib-i başvekîl ve tahrîr-i cevâb 52

Suret-i mektûb-ı serdâr-ı ekrem 54

Avdet-i asâkir-i me’mûre ez-muhâsara-i kal‘a-i Leve 55

Ubûr-ı cisr-i Estergon ve firâr-ı küffâr ez-muhâsara-yı Uyvar 55

Vuku‘-ı şehrâyîn der-Edirne be-fermân-ı hümâyûn 56

Azîmet-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-sayd ü şikâr ve azl-i ser-bostaniyân-ı Edirne 56

Ahz u ihzâr-ı ba‘z-ı rüesâ-yı kuttâ‘-ı tarîk ez-taraf-ı Anadolu 56

Akd-i meclis-i meşveret der-otağ-ı sadr-ı âlî 56

Âmeden-i mektûb-ı müsâlemet-uslûb ez-cânib-i çasar 57

Suret-i nâme-i hümâyûn-ı müsâlemet-mazmûn be-cânib-i çasar-ı Nemçe 57

Vefât-ı vâlî-yi Erzurum ve tevcîh-i eyâlet-i mezbûre be-çukadâr-ı şehriyârî 59

Azîmet-i şehriyâr-ı âlî-tebâr be-cânib-i Yanbolu berây-ı sayd ü şikâr 60

Âmeden-i haber-ârâm-ı asker-i İslâm der-meştâ-yı Belgrad 60

Zuhûr-ı hışm u gazab-ı pâdişâhî be-kethudâ-yı Sarây-ı Hümâyûn 60

Vusul-ı Derdehânoğlu be-rikâb-ı hümâyûn ve katl-i vey 60

Avdet-i pâdişâh-ı âlem-penâh ez-Yanbolu be-cânib-i Sarây-ı Edirne 61

Ta‘yîn-i Kara Mehmed Ağa be-hidmet sefâret be-cânib-i Nemçe 61

Vusul-ı Zülfikar Bey be-rikâb-ı hümâyûn ve katl-i vey 61

İrsâl-i hıl‘at ve şimşîr be-cânib-i serdâr-ı Girid 62

Katl-i Lârî Mehmed be-hüccet-i kadî-i İstanbul Merhabazâde 62

Vuku‘-ı hâlet-i garîbe 62

Temâşa-yı san‘at-ı cânbâz-ı üstâd der-sarây 62

Katl-i Sivri Bölükbaşı der-Bâb-ı Hümâyûn 62

İn‘âm-ı esb be-şeyhülislâm efendi ez-taraf-ı hümâyûn 63

Arz-ı Gayetü’l-Beyân te’lîf-i ser-etıbbâ be-rikâb-ı hümâyûn-ı şehriyârî 63

Tebdîl-i mîrâhûr-ı evvel ve nasb-ı sânî 63

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ ve mîr-i mîrân 63

Tevcîh-i eyâlet-i Cidde be-tarîk-ı emânet 63

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Ferecik berây-ı sayd ü şikâr 63

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne 64

Vusul-i Elçi Mehmed Paşa be-ordu-yı hümâyûn der-Belgrad 64

Âmeden-i mektûb-ı Hân-ı âlî-şân be-rikâb-ı hümâyûn 64

Avdet-i Şehinşâh-ı şevket-penâh ez-Ferecik be-Sarây-ı Edirne 64

Cirid-bâzî-i Mısriyyân der-huzûr-ı hümâyûn 64

Tebdîl-i ağa-yı Bâbüssa‘âde 65

Vusul-i serdâr-ı ekrem be-Cisr-i Mustafa Paşa ve in‘âmât-ı şehriyârî be-vezîr-i müşârün-ileyh 65

Duhûl-i serdâr-ı ekrem ve sadrıa‘zam be-derûn-ı Edirne 65

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXXVIII

Nasb-ı otak-ı hümâyûn der-miyâne-i hıyâm-ı asker-i İslâm 66

İnhidâm-ı ba‘z-ı mevâzi‘-i kal‘a-i Van ez-zelzele-i azîme 66

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE SEB‘ÎN VE ELF 67

Sudûr-ı mezîd-i inâyet-i Pâdişâh-ı âlem-penâh be-Musahib Mustafa Ağa ve izn-i hümâyûn be-meşk-i nişân-ı âlî-şân 67

Azîmet-i hazret-i Vâlide Sultân be-Âstâne-i sa‘âdet 67

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Defterdâr Ahmed Efendi 67

Vusul-i elçi-i Nemçe be-rikâb-ı hümâyûn der-Edirne 67

İrsâl-i hazret-i Haseki Sultân be-taraf-ı Âstâne 68

Hareket-i hümâyûn ez-dârü’s-saltana-i Edirne be-Âstâne-i sa‘âdet 68

Azîmet-i kapudan paşa be-Âstâne 68

Ziyâret-kerden-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-merkad-ı Yazıcızâde Mehmed Efendi 68

Hareket-i hümâyûn ez-Gelibolu be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 69

Akd-i meclis-i Mevlûd-i şerîf der-Câmi‘-i Hazret-i Vâlide Sultân 69

Vusul-ı donanma-yı hümâyûn be-liman-ı Tersâne 69

Tamâm şuden-i câmi‘-i vâlâ-yı Hazret-i Vâlide Sultân 69

Ziyâfet-kerden-i hazret-i serdâr-ı ekrem be-elçi-i Nemçe der-hisar-ı Anadolu 71

Tertîb-i dîvân-ı ulûfe ve teslîm-i nâme-i hümâyûn be-Elçi-i Nemçe 71

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu 71

Azîmet-i hümâyûn be-Sarây-ı Çatalca 71

Tertîb-i meclis-i meşveret der-huzûr-ı Âsafî berây-ı sefer-i Girid 71

Tevcîh-i livâ-i Hersek ve livâ-i Ankara 72

İnşâ-i minâre ve minber der-mescid-i Sarây-ı Davud Paşa 72

Vefât-ı sadrıa‘zam-ı sâbık Mehmed Paşa 72

Tertîb-i Dîvân-ı Hümâyûn der-Sarây-ı Âlî bâ-harâc-ı mevâcib 73

Teveccüh-i hümâyûn-ı şehinşâhî be-Sarây-ı Çatalca 73

Teşrîf-i cenâb-ı şehriyârî be-temâşâ-yı cebehâne 73

Azîmet-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-temâşâ-yı mesîre-i Kemerler 73

Azl-i Tatar Hân ve nasb-ı Adil Giray Hân be-cây-ı vey 74

Âmeden-i niyâznâme-i cumhûr-ı Venedik berây-ı recâ-yı sulh u salâh 74

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Edirne berây-ı sefer-i Venedik 75

Da‘vet-i musahib-i sâbık Tavşan Ağa ez-Bozcaada 75

Nasb-ı Kapudan-ı deryâ Kaplan Paşa 75

Vefât-ı muhâfız-ı eyâlet-i Budun 75

Hareket-i hümâyûn ez-Âstâne-i sa‘âdet be-cânib-i Edirne 75

Âmeden-i elçi Mehmed Paşa ez-cânib-i memleket-i Nemçe 76

Suret-i nâme-i çasar be-rikâb-ı hümâyûn 76

Takrîr-i elçi Mehmed Paşa mâcerâ-yı ahvâl-râ ez-azîmet-i hod tâ be-avdet 77

Suret-i Takrîr 77

İmdâd-kerden-i Pâdişâh-ı gayret-penâh berây-ı tertîb-i mühimmât-ı sefer ez-hazîne-i Enderûn 79

Teslîm-i Livâ-i Hazret-i Resûlullah be-dest-i Cenâb-ı serdâr-ı ekrem 79

Vuku‘-ı ihtilâl ve nizâ‘ der-miyâne-i vülât-ı eyâlet-i Basra 80

Hareket-i serdâr-ı ekrem bâ-asâkir-i İslâm ez-Edirne be-cânib-i cezîre-i Girid 80

İbka-i vezâret-i müteka‘id Çil Ahmed Paşa 80

Âmeden-i mektûb-ı zafer-mashûb ez-vâlî-i Bosna 81

Vefât-ı Çil Ahmed Paşa ve Gürcü İbrahim Paşa 81

Vuku‘-ı küsûf-ı mihr-i münîr be-takdîr-i Melik-i Kadîr 81

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE SEB‘ÎN VE ELF 82

Tevcîh-i rütbe-i âliye-i vezâret be-ser-çavuşân 82

Sudûr-ı fermân-ı hümâyûn berây-ı tertîb-i şâtırân ez-hademe-i Enderûn 82

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XXXIX

Ta‘yîn-i vâlî-i Bosna berây-ı tahrîb-i kal‘a-i Venedik 82

Tevcîh-i rütbe-i âliye-i vezâret be-musahib-i şehriyârî Mustafa Ağa 82

Arz-ı müellef-i sadr-ı Anadolu be-cenâb-ı pâdişâh-ı âlem-penâh 83

İrsâl-i hıl‘at ve şimşîr be-cânib-i serdâr-ı ekrem 83

İhzâr-ı Yahûdî-i meşhûr be-huzûr-ı pâdişâhî ve İslâm-ı vey 84

Kırâat-i Mevlûd-i şerîf der-Câmi‘-i Sultân Selim 84

Çehresâyî-i elçi-i Moskov be-rikâb-ı hümâyûn 84

Azîmet-i hümâyûn be-cânib-i Yanbolu berây-ı sayd ü şikâr 84

Âmeden-i Kapudan Kaplan Paşa be-cânib-i rikâb-ı hümâyûn 85

Teşrîf-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-hâne-i Şeyh Vanî Efendi 85

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire be-vâlî-i Sivas İbrahim Paşa 85

Azl-i kadî‘asker-i Rumeli Abdurrahman Efendi 85

Ta‘yîn-i Vezîr Mahmud Paşa be-cem‘-i asker-i Anadolu 85

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 85

Vürûd-ı telhîs-i serdâr-ı ekrem berây-ı isti‘câl-i hareket-i donanma-yı hümâyûn 85

Çehresâyî-i elçi-i Leh be-rikâb-ı hümâyûn 86

Ahz u ihzâr-ı Mehdî Muhammed be-huzûr-ı hümâyûn 86

İrsâl-i hıl‘at ü şimşîr be-cânib-i serdâr-ı ekrem 86

Âgaz-ı du‘â der-cevâmi‘ berây-ı nusret-i asâkir-i İslâm 86

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE SEB‘ÎN VE ELF 87

Teşrîf-i hümâyûn be-otak-ı kaimmakam paşa 87

Çehresâyî-i elçi-i Kazak be-rikâb-ı kâm-yâb-ı şehriyârî 87

Teslîm-i nâme-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-elçi-i Leh 87

Akd-i tezvîc-i Fatma Sultân be-cenâb-ı Vezîr-i mükerrem Yusuf Paşa 87

Vürûd-ı telhîs-i hazret-i serdâr-ı ekrem be-rikâb-ı hümâyûn 88

Hedm-i merkad-ı Kanber Baba be-irâde-i Şeyh Vanî Efendi 88

Nasb ü ta‘yîn-i kaimmakam-ı Edirne berây-ı temşiyet-i umûr-ı ibâd 88

Hareket-i hümâyûn-ı Pâdişâh-ı devrân be-cânib-i Filibe 88

Âmeden-i miftâh-ı şerîf ve perde-i mübâreke-i Ka‘be-i mükerreme 89

Hareket-i hümâyûn ez-Karapınar 89

Hücûm-i küffâr ber-kal‘a-i Çandarlı ve inhizâm-ı melâ‘în-i hâsirîn 89

Avdet-i pâdişâh-ı âlem-penâh ez-Filibe be-cânib-i Edirne 90

Çehresâyî-i elçi-i Moskov be-rikâb-ı hümâyûn 90

Akd-i meclis-i ziyâret-i Hırka-i Şerîfe ber-mu‘tâd-ı kadîm 90

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn bi-niyyet-i sefer-i Girid 90

Suâl-i şehriyâr-ı nezâket-şi‘âr ez-müneccimbaşı 90

Vefât-ı ağa-yı Dârüssa‘âdeti’ş-şerîfe Muslu Ağa 91

Vurûd-ı telhîs-i serdâr-ı ekrem ez-cânib-i cezîre-i Girid 91

Hulâsa-i mefhûm-i telhîs-i cenâb-ı serdâr-ı bülend-iktidâr 91

Tafsil-i ahvâl-i ihtilâl-i eyâlet-i Basra 92

Avdet-i elçi-i Moskov ve vusul-i elçi-i Barabaş 93

Tebdîl-i ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 93

İrsâl-i hıl‘at ve şimşîr be-cânib-i serdâr-ı ekrem 93

Tebdîl-i vâlî-i Bosna ve ihrâc-ı çukadâr-ı şehriyârî ez-Enderûn 93

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE SEB‘ÎN VE ELF 94

İrsâl-i hazret-i Vâlide Sultân ve Haseki Sultân be-cânib-i Âstâne 94

Muhârebe-i sefâin-i Mağrib bâ-Kapudan Corci 94

İn‘âm-ı huyûl-ı dilkeş-endâm be-sudûr ve vükelâ-i kirâm 94

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XL

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn be-sahrâ-yı Timurtaş 95

Çehresâyî-i elçi-i Felemenk be-rikâb-ı hümâyûn 95

İhzâr-ı Şerhî Mehmed Paşa be-huzûr-ı hümâyûn ve katl-i vey 95

Sudûr-ı izn-i hümâyûn be-meks-i şeyhülislâm efendi der-Edirne 95

Hareket-i hümâyûn-ı pâdişâh-ı enâm ez-sahrâ-yı Timurtaş 95

Âmeden-i haber-i meserret-eser ez-cânib-i cezîre-i Girid 96

Vusul-i Şeyhülislâm be-rikâb-ı hümâyûn 96

Hareket-i hümâyûn ez-Siroz be-cânib-i Yenişehir 96

Tasmîm-i meks ü ârâm der-meştâ-yı Yenişehir ve tertîb-i levâzım 97

Vusul-i musahib paşa be-mevkib-i hümâyûn 97

Mükâleme-i elçi-i Venedik be-kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn 97

Katl-i ümenâ be-töhmet-i irtikâb-ı zulm ü te‘addî 98

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire ve Silistre ve Temeşvar 98

İrsâl-i hıl‘at be-cânib-i hazret-i serdâr-ı ekrem 98

Temâşâ-yı muhârebe-i sefâin ez-sâhil-i deryâ 98

Tevcîh-i eyâlet-i Şehrizor ve Mora 99

İktizâ-yı fasd ez-cânib-i şehriyârî 99

Tebdîl-i hazînedâr-ı Enderûn-ı şehriyârî 99

Da‘vet-i vükelâ-yı devlet be-mesîre-i karye-i Doğan 99

Vusul-i Kaimmakam İbrahim Paşa be-Âstâne 99

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂNE VE SEB‘ÎN VE ELF 100

Tertîb-i cem‘iyyet-i du‘â berây-ı ta‘lîm-i Şehzâde Sultân Mustafa Hân 100

Mübâhase-i ilm-i şerîf der-huzûr-ı hümâyûn 100

Teşrîf-i hazret-i Pâdişâh-ı âlem be-hâne-i şeyhülislâm 101

Tevcîh-i eyâlet-i Trabzon be-Mîr Muhammed ez-ümerâ-i şâh-ı Acem 101

Katl-i Sührâb Mehmed Paşa vâlî-i eyâlet-i Bosna 101

Vürûd-ı haber-i inhizâm-ı donanma-yı Françe der-cezîre-i Girid ez-taraf-ı serdâr-ı ekrem 101

Vefât-ı Nişâncı Cafer Paşa ve nasb-ı Abdi Paşa 102

Vuku‘-ı ihtilâl der-Basra ve tebdîl-i vâlî 102

Vefât-ı Ser-etıbbâ-i hâssa Salih Efendi 102

Tafsil-i ahvâl-i muhâsara-i Kandiye ve feth-i kal‘a-i mezbûre 102

Suret-i mektûb-ı serdâr-ı ekrem be-cânib-i Cumhûr 113

Suret-i mektûb-ı Cuvan Petro der-cevâb-ı mektûb-ı ceneral-i deryâ 115

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE SEB‘ÎN VE ELF 121

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂNE VE ELF 136

Azîmet-i hümâyûn be-meştâ-yı Selanik 144

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i Askeriyye 144

Vusul-ı cenâb-ı şehriyârî be-meştâ-yı Selanik 144

Vusul-i sadreyn be-meştâ-yı Selanik 144

Âmeden-i haber-i vefât-ı vâlî-i Mısır 144

Dâmen-bûs-ı tehniyet-i îd der-Selanik 144

Vusul-i vâlî-yi Mısır be-rikâb-ı hümâyûn 144

Vuku‘-ı hareket-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 145

Vefât-ı sadr-ı Rum Abdurrahimzâde Efendi 145

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE SEMÂNÎN VE ELF 146

Vusul-i hümâyûn be-sahrâ-yı Timurtaş 146

Vusul-i serdâr-ı ekrem be-rikâb-ı kâm-yâb 146

İlbâs-ı hıl‘at-i umûm be-erkân-ı devlet 147

İhrâc-ı silâhdâr ağa be-rütbe-i vezâret 147

Sudûr-ı fermân-ı pâdişâhî be-hedm-i meyhânehâ 147

Âmeden-i elçi-i kebîr ez-cânib-i Venedik ve çehresâyî-i vey be-rikâb-ı hümâyûn 147

Teşrîf-i cenâb-ı şehriyârî be-ziyâfet-i sadr-ı Anadolu 148

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XLI

Mübâdele-i manâsıb-ı kaimmakam ve vâlî-i Budun 148

Azîmet-i hümâyûn be-cânib-i Zağra-i Atîk berây-ı sayd ü şikâr 148

Tebdîl-i Sadr-ı Rum Dahkî Efendi 148

Azl-i Hâfız Mehmed Efendi kadî‘asker-i Anadolu 148

Vuku‘-ı Dîvân-ı Hümâyûn ve çehresâyî-i elçi-i Françe be-rikâb-ı kâm-yâb 148

Tevcîh-i vezâret be-ağa-yı yeniçeriyân 148

Tevcîh-i sadr-ı Rum be-kadî-i Mısır Ali Efendi 149

Vefât-ı vâlî-i Bosna ve tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ 149

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn be-niyyet-i sefer-i Venedik 149

Azl ü tebdîl-i hân-ı Kırım Adil Giray Hân 149

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE SEMÂNÎN VE ELF 150

Teşrîf-i cenâb-ı şehriyârî be-otak 150

Ferâgat ez-sefer-i Venedik ve teveccüh-kerden be-yaylak-ı Despot 150

Tebdîl-i ağa-yı dârüssa‘âde 150

Ta‘yîn-i kaimmakam-ı Âstâne be-cânib-i cezîre-i Girid 150

Nasb-ı Mîrâhûr-ı sânî Kara İbrahim kethudâ 151

Tasmîm-i sefer-i Yemen ve ferâgat ez-azîmet-i mezbûre 151

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vülât ü vüzerâ 151

Garîbe-i hikmet-i Samedâniyye 151

Âmeden-i haber-i isyân ve nakz-ı ahd-i kefere-i Leh 152

Suret-i nâme-i hümâyûn 152

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn berây-ı azîmet-i sefer-i Leh 153

Da‘vet-i hân-ı Kırım be-sefer-i hümâyûn 153

Tebdîl-i kaimmakam ve ser-bostâniyân-ı Âstâne 153

Tevcîh-i eyâlet-i Hanya be-Ankebut Ahmed Paşa 153

İlbâs-ı hıla‘-ı fâhire be-umûm-ı erkân-ı Devlet-i Aliyye 153

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSE VE SEMÂNÎN VE ELF 154

Teşrîf-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-otak-ı hümâyûn 154

İhsân-ı esbân-ı sefer be-ricâl-i devlet 154

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu ve kadî-i İstanbul 154

Âmeden-i nâme ez-kral-ı bed-fi‘âl-i Leh 154

Terceme-i nâme-i Leh 155

Suret-i mektûb-ı sadrıa‘zamî 156

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne ve tafsil-i ahvâl-i vekayi‘-i sefer-i Leh 157

Tecdîd-i akd-i sulh u salâh bâ-kefere-i Leh 166

Avdet-i mevkib-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 169

Ta‘yîn-i Musahib Paşa berây-ı da‘vet-i hazret-i Vâlide Sultân be-cânib-i Edirne 171

Tevcîh-i kethudâ-yı sadr-i âlî be-Ser-çavuşân Süleyman Ağa 171

Vuku‘-ı mübâşeret-i binâ-i kasr-ı Sarrachâne ve Sarây-ı Akpınar 171

Tebdîlât-ı manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm 171

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE SEMÂNÎN VE ELF 172

Zuhûr-ı sefer-i hümâyûn-ı zafer-makrûn be-cânib-i kefere-i Leh 172

İrtihâl-i kethudâ-yı hazret-i Haseki Sultân 172

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire be-Hüseyin Paşa 172

Tebdîl-i kudât-ı asâkir-i Rumeli ve Anadolu 172

İlbâs-ı hıl‘at-i umûm be-erkân-ı devlet ve ihrâc-ı otak-ı hümâyûn 172

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne ve vekayi‘-i sâire der-esnâ-yı sefer-i Leh 173

Suret-i nâme-i hümâyûn 174

Hücûm-i kefere-i Leh be-havâlî-i Hotin ve avdet-i asker ve te’hîr-i sefer be-vakt-i bahâr 175

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Sultân Ahmed Hân 177

Keyfiyyet-i dâmen-bûs-ı tehniyet-i îd-i sa‘îd 177

Azîmet-i hümâyûn-ı şehriyârî be-sayd ü şikâr 177

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XLII

Vefât-ı kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet 177

Azl-i Şeyhülislâm Minkarîzâde ve nasb-ı Ali Efendi be-câ-yı vey 178

Ahvâl-i garîbe-i elçi-i Özbek 178

İstîlâ-yı İstefan be-cânib-i Boğdan 179

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn ve da‘vet-i hân-ı Kırım be-sefer-i hümâyûn 179

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE SEMÂNÎN VE ELF 180

Vusul-i yeniçeriyân be-meştâ-yı Hacıoğlupazarı ve hareket-i hümâyûn 180

Mülâkat-ı sadr-ı âlî be-şehriyâr-ı gerdûn-vakar ve bakıyye-i ahvâl-i sefer-i hümâyûn 180

Tahvîl-i sefer-i hümâyûn be-cânib-i kefere-i Moskov 182

Sudûr-ı fermân-ı hümâyûn-ı Pâdişâh-ı gîtî-sitân berây-ı tertîb-i levâzım-ı sûr-ı pür-sürûr-i hıtân 186

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE SEMÂNÎN VE ELF 187

Tafsil-i ahvâl-i sûr-ı pür-sürûr-i hıtân-ı hümâyûn 187

Akd-i duhter-i sa‘d-ahter-i şehriyârî be-Musahib Mustafa Paşa 189

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-Defterdâr-ı şıkk-ı evvel Vezîr Ahmed Paşa 191

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne 191

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE SEMÂNÎN VE ELF 192

Cem‘iyyet ve isyân-ı asâkir-i tuğyân-meâsir ber-vâlî-i Mısır Ahmed Paşa 192

Hareket-i hümâyûn-ı şehriyâr-ı kâm-kâr be-cânib-i Âstâne ber-vech-i ihtisâr 192

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire berây-ı azîmet-i Bahr-ı Sefîd 193

Nakl-i hıyâm-ı ordu-yı hümâyûn be-Okmeydanı 193

Vefât-ı serdâr-ı Leh ve nasb-ı serdâr-ı cedîd 193

Tebdîl-i sadr-ı Rum ve sadr-ı Anadolu 193

Tertîb-i Dîvân-ı Hümâyûn berây-ı ihrâc-ı mevâcib 193

Tevcîh-i eyâlet-i Tunus ve Cezâyir 193

Hareket-i hümâyûn ez-Âstâne be-cânib-i Edirne 194

İrtihâl-i hazret-i Vezîria‘zam Köprülüzâde Ahmed Paşa 194

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-mîrâhûr-ı evvel 195

Musalaha-i Hân-ı Kırım Selim Giray Hân bâ-kefere-i Leh 195

Vürûd-ı mahzar ez-cânib-i Cezâyir ve Trablus der-hakk-ı ümerâ 196

Tebdîl-i vâlî-yi Trablus ve ser-çavuşân 197

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 197

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet 197

Vürûd-ı haber-i isyân-ı hatman-ı Kazak 197

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE SEMÂNÎN VE ELF 199

Hareket-i sadrıa‘zam be-cânib-i Âstâne 199

Nefy ü tesyîr-i Şeyh Mısrî Efendi be-cezîre-i Limni 199

Tevcîh-i eyâlet-i Diyarbekir be-Vezîr-i mükerrem Defterdâr Ahmed Paşa 199

Teşrîf-i hazret-i Vâlide Sultân be-Âstâne 199

Azl-i sadr-ı Anadolu Bâlî Efendi ve nasb-ı Hamid Efendi 200

Azîmet-i donanma-yı hümâyûn 200

Azl-i Defterdâr-ı şıkk-ı evvel el-Hâc Mehmed Efendi 200

Ta‘yîn-i vâlî-i Şam berây-ı tedmîr-i eşkıyâ-yı urbân 200

Duhûl-i elçi-i Leh be-Dîvân-ı Hümâyûn-ı pâdişâhî 201

Vürûd-ı haber-i avdet-i hân-ı Kırım ve serdâr ez-sefer-i Çehrin 201

Azl-i sadr-ı Rum ve sadr-ı Anadolu 201

Tebdîlât-ı vülât-ı etrâf-ı memâlik-i mahrûsa 201

Akd-i meclis-i meşveret der-huzûr-ı sadr-ı âlî berây-ı sefer-i Çehrin 201

Tebdîlât-ı vülât ve hazerât-ı vüzerâ-yı izâm ve nasb-ı kapudan paşa 202

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XLIII

Azîmet-i hümâyûn-ı şehinşâhî be-Çatalca berây-ı sayd ü şikâr 202

Âmeden-i hazîne-i Mısır ve nefy-i mîr-i hazîne Ramazan Bey 202

Azl-i Selim Giray Hân ve Serdâr Uzun İbrahim Paşa 202

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn berây-ı sefer-i Çehrin 202

Avdet-i hümâyûn ez-sayd ü şikâr 202

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE SEMÂNÎN VE ELF 203

Rağbet-kerden-i elçi-i Leh be-kabûl-i musalaha-i Hân-ı âlî-şân 203

İlbâs-ı hıl‘at-i umûm der-huzûr-ı hümâyûn-ı şehriyârî 203

Hareket-i hümâyûn be-Sahrâ-yı Davud Paşa 203

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘ÎN VE ELF 208

Azîmet-i hümâyûn be-Âstâne 208

Hareket-i sadrıa‘zam be-İstanbul ve vuku‘-ı donanma-yı hümâyûn 208

Zuhûr-ı harîk der-Bâb-ı Fenar 208

Tebdîl-i kapudan-ı deryâ 208

Vezâret-i ağa-yı yeniçeriyân 209

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu ve kadî-i İstanbul 209

Azîmet-i donanma-yı hümâyûn be-cânib-i Karadeniz 209

Zuhûr-ı elmas-ı zî-kıymet 209

Binâ-yı bâğçe-i Beşiktaş 209

Tevcîh-i vezâret be-Kethudâ-yı hazîne Mermer Mehmed Ağa 210

Azl-i kapu ağası ve sâir ağayân-ı Harem 210

Azl-i ağa-yı yeniçeriyân 210

Cem‘iyyet-i ta‘lîm-i şehzâdegân 210

Binâ-i kal‘ahâ der-memerr-i Kazak 211

Nefy-i Karabaş Şeyh Ali Efendi 211

Ta‘yîn-i Defterdâr Ahmed Paşa be-tahrîr-i Kamaniçe 211

Zuhûr-ı ahbâr-ı nakz-ı ahd-ı çar-ı Moskof ve vuku‘-ı sefer-i hümâyûn ber-vey 211

Vefât-ı Dahkî Mustafa Efendi 211

Sedd ü ta‘tîl-i mahkeme-i Balat 212

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE TİS‘ÎN VE ELF 213

Tebdîl-i sadr-ı Rum 213

Âmeden-i elçi-i Moskov 213

Teka‘üd-i Sâ‘atçi Mehmed Paşa 213

Zuhûr-ı harîk der-suk-ı Mahmud Paşa 213

Vefât-ı Mermer Mehmed Paşa ve tahrîr-i hazîne-i Enderûn 213

Ta‘yîn-i zâbıta der-men‘-i kesr-i nukud 214

Arz-ı hüner-kerden-i Cânbâz Şâhîn 214

Azîmet-i kapudan paşa be-cânib-i Karadeniz 214

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm 214

Zuhûr-ı vak‘a-i garîbe ve azl-i nakibüleşrâf efendi 214

Tevcîh-i vezâret be-Köprülüzâde Mustafa Bey 215

Vuku‘-ı mâdde-i garîbe-i recm 215

Azl ü nefy-i ser-kilarî-i Enderûn 215

Nefy-i Musa Efendi 216

Katl-i mîr-i mîrân-ı Ahısha 216

Azl-i kadî-i İstanbul 216

Azîmet-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 216

Hareket-i sadrıa‘zam ve ordu-yı hümâyûn be-Edirne 216

Vefât-ı Kapudan Kaplan Mustafa Paşa 216

Katl-i Hasan Ağa kethudâ-yı sadr-ı âlî 217

Vusul-i pâdişâh-ı âlem-penâh be-mahrûse-i Edirne 217

Zuhûr-ı seyl-i azîm der-Mekke-i mükerreme 217

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE TİS‘ÎN VE ELF 218

Tecdîd-i sulh u salâh be-çar-ı hîle-kâr-ı Moskov 218

Vefât-ı Canboladzâde ve Ankebut Ahmed Paşa 218

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XLIV

Vusul-i hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 218

Vusul-i sadrıa‘zam be-Âstâne 219

Tashîh-i esâmî-i zümre-i sipâh u silâhdâr 219

Katl-i me’mûrân-ı mübâya‘a-i zehâir 219

Avdet-i nâme-resân-ı Moskov 219

Azîmet-i donanma-yı hümâyûn be-cânib-i Akdeniz 219

Tebdîlât-ı vülât-ı etrâf 220

Ta‘yîn-i mîrâhûr-ı evvel be-cânib-i Mekke-i mükerreme 220

Nefy-i Vâ‘iz Ömer Efendi 220

Fesâd-ı sefînehâ-yı Françe der-Liman-ı Sakız 220

Binâ-i Sarây-ı cedîd der-hazret-i Eyyûb 221

Keyfiyyet-i katl-i Patburunzâde Mehmed Halîfe 221

Bâ‘is-i zuhûr-ı sefer-i Üngürus 222

Ta‘yîn-i Ser‘asker Hasan Paşa mîr-i mîrân-ı Varat be-memleket-i Macar 223

İstîlâ-yı Nemçe be-kal‘ahâ-yı Çatvar ve Sakmar 224

Vefât-ı Esîrî Mehmed Efendi 224

Vefât-ı İzzetî Efendi 224

Zuhûr-ı harîk der-Galata 224

Muâheze-i elçi-i Fransa 224

Tebdîlât-ı Sadr-ı Anadolu ve kazâ-i İstanbul 226

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSE VE TİS‘ÎN VE ELF 227

Vefât-ı vâlî-i Erzurum Çelebi Hasan Paşa 227

Ahz u katl-i Melhem ser-eşkıyâ-yı urbân 227

Tebdîlât-ı vülât-ı Diyarbekir ve Haleb 227

Vurûd-ı elçi-i çar-ı Moskov 227

Vefât-ı Mîrzâ Efendi 228

Vefât-ı Kevâkibîzâde Şeyh Mehmed Efendi 228

Avdet-i elçi-i Moskov 228

Vurûd-ı i‘tizâr-nâme-i kral-ı Françe berây-ı fitne-i Sakız 229

Vuku‘-ı fitne-i kadî der-Sarây-ı Bosna 229

Firâr-ı üsârâ ve ta‘zîr-i zâbitân 230

Ta‘yîn-i serdâr be-taraf-ı tâife-i Nemçe 230

Âmeden-i elçi-i Nemçe 231

Da‘vet-i vâlî-i Haleb be-Âstâne 231

Tebdîl-i manâsıb-ı vüzerâ-yı etrâf 231

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn 231

Nasb-ı kaimmakam-ı Âstâne 232

Teveccüh-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 232

Tevcîh-i havâss-ı Musahib Paşa be-mîr-i mîrân 232

Hedm-i manastır-ı kebîr der- cezîre-i Değirmenlik 232

Vurûd-ı elçi-i çar-ı Moskov 232

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE TİS‘ÎN VE ELF 233

Zuhûr-ı harîk-ı azîm der-İstanbul 233

Muâheze-i Balyos-ı Venedik 233

Azl ü nasb-ı sudûr-ı ulemâ 233

Zuhûr-ı harîk der-Kurşunlu Mahzen 233

Def‘a-i zuhûr-ı harîk der-İstanbul 234

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-sefer-i Nemçe 234

Keşîden-i mevâşî be-çerâ-gâh 234

Tebdîl-i kethudâ-yı hazret-i Vâlide Sultân 234

Azîmet-i serdâr-ı ekrem be-memleket-i a‘dâ-yı dîn 234

Nasb-ı kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn 235

Vusul-i asker-i İslâm be-sahrâ-yı Ösek 235

Mülâkat-ı kral-ı Kurs be-ordu-yı hümâyûn 235

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı Ösek 235

Sebeb-i imtidâd-ı meks ü tevakkuf der-sahrâ-yı kal‘a-i İstoni-Belgrad 235

Mürâca‘at-ı Bakanoğlu ve Zirinoğlu 236

İstikbâl-i hazret-i hân-ı Kırım 236

Meşveret der-huzûr-ı sadr-ı âlî 237

Vuku‘-ı harîk der-kal‘a-i Estergon 237

Vusul-i vâlî-i Budun be-ordu-yı hümâyûn 237

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-İstoni-Belgrad 237

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-kal‘a-i Yanık 237

Meşveret der-otak-ı serdâr-ı ekrem 239

Azîmet-i asker-i İslâm be-kal‘a-i Beç 241

Feth-i kal‘ahâ-yı Tata ve Papa 241

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XLV

Ta‘yîn-i Nureddin Sultân be-cânib-i tabur 241

Feth-i kal‘a-i Ovar 242

Vurûd-ı müjde-i hezîmet-i tabur 242

Feth-i kal‘a-i Hanburg 243

Tahrîb ü teshîr-i bilâd-ı küffâr 243

Azîmet-i asker-i İslâm be-cânib-i Beç 244

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Beç 245

Şehâdet-i mîr-i mîrân-ı Rumeli der-muhârebe 246

Âmeden-i hıl‘at ü şimşîr be-cânib-i serdâr-ı ekrem 246

Beyân-ı şecâ‘at ü ikdâm-ı guzât 246

Vefât-ı Defterdâr Ahmed Paşa 247

Tebdîl-i Defterdâr Hasan Efendi 247

İrtihâl-i Hazret-i Vâlide Sultân 248

Nasb-ı kethudâ-yı Haseki Sultân 248

Fütûr-ı asker-i İslâm der-muhârebe ve dâ‘vet-i vâlî-i Budun ve inhizâm-ı asker 248

Garet-i hazîne ve eşyâ 250

Adem-i imdâd-ı Françe be-tâife-i Nemçe 250

Tebdîl-i manâsıb-ı vüzerâ 251

Vusul-ı ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Budun 251

Âmeden-i leşker-i küffâr be-muhâsara-i kal‘a-i Estergon 251

Tebdîl-i hân-ı Kırım Murad Giray 252

Hareket-i hümâyûn ez-Budun 252

Katl-i muhâfızân-ı kal‘a-i Estergon 253

Ta‘yîn-i vâlî-i Şam be-muhâfaza-i Peşte 253

Hareket-i hümâyûn ez-Belgrad be-cânib-i meştâ-yı Edirne 253

Ta‘yîn-i Köprülüzâde be-muhâfaza-i Bender 253

Vusul-ı ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Belgrad 253

Vefât-ı muhâfız-ı Peşte Sarı Hüseyin Paşa 254

Nakz-ı ahd-kerden-i kefere-i Venedik 254

Firâr-ı Balyos-ı Venedik 255

İstîlâ-yı kefere-i Venedik be-kal‘a-i Ayamavra 255

Zuhûr-ı kahr-ı pâdişâhî der-hakk-ı serdâr-ı ekrem 256

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE TİS‘ÎN VE ELF 257

Tafsil-i katl-i serdâr-ı ekrem der-Belgrad 257

Nasb-ı serdâr-ı ordu-yı hümâyûn ve ağa-yı yeniçeriyân 259

İsyân-ı tâife-i Kazak 259

Nasb-ı reîsülküttâb der-Edirne 261

Salb-i reîs-i sâbık der-mahrûse-i Edirne 261

Itlâk-ı tercemân-ı mahbûs 261

Nasb-ı kaimmakam-ı rikâb 261

Nasb-ı Mîrâhûr-ı evvel Şahin Mustafa Ağa 261

Vefât-ı kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî 262

Katl-i defterdâr-ı sâbık Hasan Paşa 262

Nasb-ı kadî‘asker-i Anadolu 263

Da‘vet-i Mehmed Paşa ez-Trablus berây-ı defterdârî 263

Ta‘yîn-i serdâr be-cânib-i Mora 263

Da‘vet-i Köprülüzâde Mustafa Paşa be-Edirne 263

Nasb-ı kapudan paşa der-Edirne 263

Ref‘-i vezâret-i Köprülüzâde Mustafa Paşa 264

Tebdîl-i mîrâhûr-ı evvel 264

Nasb-ı hazret-i Hân-ı âlî-şân 264

Avdet-i Hân be-cânib-i Babadağı 265

Nasb-ı muhâfız-ı Budun İbrahim Paşa 265

Tebdîl-i manâsıb-ı vülât-ı etrâf 265

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 265

İnşâ-i kalyonhâ der-Tersâne 265

İhrâc-ı asker-i nefîr-i âmm be-cânib-i Babadağı 266

Ta‘yîn-i Nedîm-i Sultânî İshak Efendi be-cânib-i Mısır 266

Ta‘arruz-ı kefere-i Makarska be-tüccâr-ı İslam 267

Hareket-i ser‘asker ez-meştâ-yı Belgrad 267

Mübâşeret-i küffâr-ı hâk-sâr be-muhâsara-i kal‘a-i Budun 269

İnhizâm-ı Ser‘asker Süleyman Paşa 269

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XLVI

Şehâdet-i muhâfız-ı kal‘a-i Budun Vezîr-i mükerrem Kara Mehmed Paşa 270

Hüsn-i tedbîr-i Vezîr İbrahim Paşa der-Budun 271

Zuhûr-ı avâtıf-ı mülûkâne berây-ı halâs-ı Budun 273

Ta‘mîr-i kal‘a-i metîne-i Budun 273

Halâs-ı kal‘a-i Kamaniçe ez-muhâsara-i kefere-i Leh 273

İn‘âmât-ı pâdişâhî berây-ı halâs-ı Kamaniçe 274

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE TİS‘ÎN VE ELF 275

Ta‘yîn-i asker be-muhâfaza-i Budun 275

Tedmîr-i küffâr der-Kapoşvar 275

Tebdîl-i ser‘asker-i cânib-i Üngürus 275

Tebdîl-i manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm 275

Vürûd-ı elçi-i Françe berây-ı tecdîd-i sulh 275

Zuhûr-ı mâl-i medfûn der-hâne-i Defterdâr Hasan Paşa 276

İrtihâl-i şeyh-i Nova eş-Şeyh Mustafa Efendi 276

Müdâfa‘a-i düşmen-i dîn der-İskenderiye 276

İhdâs-ı sefâyin ve nasb-ı ümerâ-i deryâ 276

Muhâsara-i kal‘a-i Koron ez-cânib-i küffâr 278

Tedârük ve levâzım-ı mühimmât-ı serhad 280

Vefât-ı Mahmud Paşa der-kal‘a-i Kamaniçe 281

Azl-i vâlî-i Şam der-Edirne 281

Sarf-ı mâl berây-ı mevâcib ü mühimmât-ı donanma-yı hümâyûn 281

Azl-i muhâfız-ı Kandiye ve ta‘yîn-i muhâfız-ı Hanya 281

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Sonlok ve muhâfız-ı Arat 282

Muhâsara-i Segedin ez-cânib-i Hayzer ve firâr-ı küffâr 282

İrsâl-i asâkir-i İslâm be-cânib-i Belgrad 282

Tertîb-i cezâ-yı Ferhadzâde berây-ı zulm ü bî-dâd 283

Azîmet-i Vezîr-i mükerrem İbrahim Paşa be-muhâsara-i Estergon 283

Nefy-i Atpazârî eş-Şeyh Osman Efendi 283

İnhirâf-ı mizâc-ı sadrıa‘zam ve nasb-ı kaimmakam 283

Azl-i Defterdâr Mehmed Paşa 283

İhzâr-ı kral-ı Kurs be-cânib-i Belgrad 284

İstîlâ-yı küffâr-ı hâk-sâr be-kal‘a-i Uyvar 284

Azîmet-i asker-i İslâm be-muhâsara-i kal‘a-i Pasova 285

Tebdîl-i ser‘asker-i cezîre-i Mora 285

Muhâsara-i Moton ez-taraf-ı küffâr ve muhârebe-i asker 285

Vuku‘-ı muhârebe bâ-düşmen-i dîn der-hudûd-ı Bosna 286

Katl-i vezîr-i mükerrem Ser‘asker İbrahim Paşa 286

Vefât-ı Beyâzîzâde Efendi 287

Nasb-ı ser‘asker-i cedîd be-cânib-i Üngürus 287

İrtihâl-i Şeyh Vanî Efendi der-Bursa 288

Vefât-ı Sâ‘atçi Mehmed Paşa 288

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE TİS‘ÎN VE ELF 289

Azl-i Vezîria‘zam Kara İbrahim Paşa 289

Azl-i sadr-ı Anadolu 290

Tevcîh-i vezâret be-kethudâ-yı Âsaf-ı sâbık 290

Nasb-ı kapudan paşa 290

Ta‘yîn-i zamîme be-havâss-ı Vezîr-i mükerrem Şahin Mustafa Paşa 290

Nefy-i vezîria‘zam-ı sâbık be-cezîre-i Rodos 290

Teşrîf-i cenâb-ı pâdişâhî be-Sarây-ı Edirne 291

Tebdîl-i muhâfız-ı Sakız ve ağa-yı yeniçeriyân 291

Ta‘yîn-i Serdâr-ı ekrem Süleyman Paşa be-sefer-i Üngürus ve tedârük-i mühimmât 291

Tevcîh-i kaimmakamî-i rikâb-ı hümâyûn be-Mîrâhûr-ı evvel Receb Ağa 291

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-emîn-i cev Hüseyin Efendi 292

İmdâd kerden-i şehriyârî berây-ı mesarıf-i sefer ez-hazîne-i Enderûn 292

Azîmet-i hümâyûn be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 292

Tevcîh-i eyâlet-i Basra be-Gümrükçü el-Hâc Hüseyin Paşa 292

Âmeden-i elçi-i Leh ve Barabaş 293

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XLVII

Hareket-i ordu-yı hümâyûn be-sefer-i Üngürus ve muhâsara-i Budun ez-taraf-ı küffâr 293

Tertîb-i hıfz ve mühimmât-ı İstoni-Belgrad 295

Tebdîl-i Muhâfız-ı Kanije 295

Tebdîl-i Şeyhülislâm 295

Nasb-ı sadr-ı Rum 295

Azîmet-i serdâr-ı ekrem be-kal‘a-i Segedin 296

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Peçuy ve Şikloviş 296

Tertîb-i hıfz ve mühimmât-ı sügur-ı İslâm 296

Ta‘yîn-i meştâ be-Kalgay Sultân bâ-Tatar 296

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE TİS‘ÎN VE ELF 297

İstîlâ-yı düşmen-i dîn be-kal‘a-i Segedin 297

Taleb-i imdâd-ı seferiyye ez-memâlik-i mahrûsa 297

Taleb-i asker ez-mîr-i urbân-ı Bâdiye 297

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-kethudâ-yı Haseki Sultân 298

Teftîş-i neferât-ı tâife-i sipâh ü silâhdâr 298

İrsâl-i mevâcib-i serhad ber-vech-i nakd 298

Akd-i meclis-i meşveret ve nefy-i Hamid Efendi 298

Vefât-ı Vezîr Silâhdâr Hüseyin Paşa 299

Vefât-ı vâlî-i Basra Hüseyin Paşa 300

Azl-i defterdâr-ı ordu-yı hümâyûn 300

Tebdîl-i vülât-ı eyâlet-i Bosna ve Rumeli 301

Nefy-i mahdûm-ı Minkarîzâde Efendi 301

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı meştâ-yı Belgrad 301

Tahlîs-i esîr İsmail Paşa ez-dest-i küffâr 303

Nasb-ı Serçeşme Yeğen Osman ve vâlî-i Karaman Kemânkeş Ahmed Bey 303

Ta‘kib-i tabur-ı makhûr-ı küffâr 303

Azl-i vâlî-i Anadolu be-töhmet-i adem-i itâ‘at 304

Hücûm-ı küffâr be-cânib-i Kırım 304

Azîmet-i serdâr-ı ekrem be-cânib-i Varadin 305

Kabz-ı mâl-i Kadî‘asker Hamid Efendi ez-cânib-i mîrî 305

Ta‘yîn-i asker be-cânib-i tabur-ı makhûr 305

Tahrîr-i mahzar ez-cânib-i ordu-yı hümâyûn be-rikâb-ı pâdişâhî 307

Suret-i mahzar-ı tavâif-i askeriyye 307

Avdet-i vâlî-i Diyarbekir ve ağa-yı yeniçeriyân ve kadî-i ordu be-Varadin 309

Vurûd-ı haber-i muhâsara-i kal‘a-i Dukin be-taraf-ı ordu 309

Âmeden-i haber-i fitne ez-ordu-yı hümâyûn ve irsâl-i mîrâhûr-ı sânî ez-taraf-ı rikâb-ı hümâyûn 309

Ta‘yîn-i ser‘asker be-meştâ-yı Belgrad 310

Vusul-i Süleyman Paşa be-Âstâne-i sa‘âdet 310

Meşveret der-huzûr-ı hümâyûn 310

Vusul-i silâhdâr-ı şehriyârî be-cânib-i Serdâr-ı cedîd Siyavuş Paşa 311

İstîlâ-yı düşmen-i dîn be-İstoni-Belgrad ve Sigetvar 311

İttifâk-ı erbâb-ı fitne be-i‘dâm-ı ba‘z-ı ricâl-i devlet 311

Azl-i Kaimmakam Receb Paşa ve firâr-ı vey 313

Nasb-ı kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet 314

Taleb-i mâl-ı mîrî ez-emîn-i Tersâne ve emîn-i Gümrük 314

Nasb-ı defterdâr ve başbâkikulu der-ordu 314

Vusul-i hatt-ı hümâyûn be-ordu-yı hümâyûn 315

Vürûd-ı mahzar-ı asker berây-ı tebdîl-i ağa-yı dârüssa‘âde 315

İstîlâ-yı kefere-i Nemçe be-kılâ‘-ı memleket-i Erdel 316

Tebdîl-i sadr-ı Rum ve Anadolu ve kadî-i İstanbul 316

İrtihâl-i Nakibüleşrâf Es‘adzâde Efendi 316

Vusul-i Haseki Ağa be-Âstâne ve ba‘z-ı tebdîlât 316

Vefât-ı şeyhülislâm efendi 317

Müsadere-i Yusuf Ağa ez-taraf-ı mîrî 317

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-mahmiyye-i Edirne 317

İrsâl-i mahzar ez-ordu-yı hümâyûn berây-ı hal‘-i pâdişâh-ı âlem-penâh 318

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XLVIII

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE TİS‘ÎN VE ELF 319

Vuku‘-ı cülûs-ı hümâyûn der-Âstâne 319

Beyân-ı hâl-i Hudâvendigâr-ı sâbık Sultân Mehmed Hân 320

Zikr-i mesned-ârâyân-ı vezâret-i uzmâ ve vekâlet-i kübrâ 320

Zikr-i meşâyıh-ı İslâm 321 سلمهم العزيز العليم

Kudât-ı asâkir-i sadr-ı Rumeli 322

Kadî‘askerân-ı sadr-ı Anadolu 323

Kudât-ı dârü’s-saltana-i Kostantiniyyetü’l- mahmiyye 324

Tafsil-i vekayi‘-i ahd-i saltanat-ı Pâdişâh-ı zamân ve sultân-ı devrân es-Sultân ibnü’s-Sultân es-Sultân Süleyman Hân ibnü’s-Sultân İbrahim Hân 325

Zuhûr-ı Receb Paşa ez-ihtifâ 325

Vusul-ı ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Âstâne 326

İstinkâf-ı Yeğen Osman Paşa ez-duhûl-i şehr 326

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne 326

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-Silâhdâr-ı şehriyârî Hasan Paşa 326

İrcâ‘-ı Yusuf Ağa ez-merhale-i İznik 326

Cem‘iyyet-i zorba-yı asker ve fitne vü fesâd-ı îşân 326

Katl-i Kaimmakam-ı sâbık Receb Paşa be-ikdâm-ı zorba-yı asker 327

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 327

Cem‘iyyet-i eşkıyâ berây-ı bahşiş-i cülûs-ı hümâyûn 327

Tasallut-ı eşkıyâ be-iltizâm-ı mukata‘ât 328

Tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân be-ibrâm-ı zorba 328

Tevcîh-i eyâlet-i Rumeli be-Yeğen Osman Paşa 329

Tedârük ü tevzî‘-i cülûsiyye-i asâkir 329

Ziyâret-kerden-i şehriyâr-i âlem be-türbe-i Ebî Eyyûb-i Ensarî-râ 329

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-kethudâ-yı hazîne 329

Tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân berây-ı def‘-i fitne 330

Avdet-i vâlî-i Diyarbekir ve ağa-yı yeniçeriyân ve kadî-i ordu be-Varadin 330

Vürûd-ı haber-i muhâsara-i Dukin be-taraf-ı Ordu 331

Kabz-ı emvâl-i Yusuf Ağa der-Mısır ez-taraf-ı mîrî 331

İrsâl-i kaimmakam-ı rikâb be-muhâfaza-i Seddülbahr 331

Tebdîl-i şeyhülislâm efendi 332

Azl-i Kethudâ-yı Yeniçeriyân Abdullah Ağa 332

Katl-i ağa-yı yeniçeriyân 332

Hücûm-ı eşkıyâ be-Sarây-ı Âsafî ve şehâdet-i Vezîria‘zam 333

Cemi‘yyet-i buğat der-Ağa Kapusu 334

Nasb-ı Kaimmakam İsmail Paşa 334

Zuhûr-ı gayret-i Hakk der-bâre-i zorba-yı eşkıyâ-yı asker 334

Teslîm-i mühr-i hümâyûn be-İsmail Paşa 335

Azl ü tebdîl-i sudûr-ı ulemâ 335

Nasb-ı ağa-yı yeniçeriyân ve mîrâhûr-ı evvel ve sânî ve kethudâ-yı bevvâbân 335

Ahz ve katl-i Hacı Ali ez-gürûh-ı zorba-yı eşkıyâ 335

Teftîş-i emvâl-i garetzede-i Siyavuş Paşa 335

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Eğre 336

Tefvîz-i ser‘askerî-i Üngürus be-cânib-i Yeğen Osman Paşa 337

İstîlâ-yı düşmen-i dîn be-kal‘a-i Knin 337

İstîlâ ve hücûm-ı küffâr be-havâlî-i Bosna 337

Ta‘yîn-i asker-i nefîr-i âmm be-kahr u tedmîr-i Yeğen Osman Paşa 338

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum be-Silâhdâr-ı şehriyârî-yi sâbık Mustafa Paşa 338

İhrâc-ı asker-i nefîr-i âmm be-tedmîr-i tâife-i Türedi

ez-vilâyet-i Anadolu 339

Ahz u habs-i Kara Mustafa Paşa Kethudâ-yı Yeğen Osman Paşa 339

İhrâc-ı evânî-i zer ü sîm ez-hazîne-i Hâs-âhûr 339

Âmeden-i şükât ez-muhassıl-i Rumeli ve katl-i vey 339

Azl ü habs-i Defterdâr Hüseyin Efendi 340

Azl-i Vezîria‘zam Tevki‘î İsmail Paşa 340

İbka-yı mansıb-ı ser‘askerî-i Üngürus Yeğen Osman Paşa 340

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

XLIX

Tevcîh-i elviye be-rüesâ-yı tâife-i Türedi 340

Itlâk-ı Kara Mustafa Paşa ez-etbâ‘-ı Yeğen Osman Paşa 341

Itlâk-ı Defterdâr-ı sâbık Hüseyin Efendi ve tevcîh-i vezâret-i vey 341

İhrâc-ı silâhdâr-ı şehriyârî 341

Azl-i Defterdâr Ramazan Efendi 341

Hareket-i eşkıyâ der-derûn-ı kal‘a-i Kandiye 341

İzhâr-ı rağbet be-akd-i sulh-i Nemçe ez-cânib-i elçi-i Felemenk 342

Tevcîh-i livâ-yı Maraş be-başbâkikulu 343

Fitne-i tavâif-i askeriyye der-kal‘a-i Temeşvar 343

Tevcîh-i rûznâmçe-i evvel be-Süleyman Efendizâde Mustafa Efendi 343

Zuhûr-ı vak‘a-i Yeğen Osman Paşa der-Belgrad 343

Tevcîh-i vezâret be-Defterdâr el-Hâc Mehmed Beyefendi 345

Azl ü tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân ve kethudâ bey 345

Da‘vet-kerden-i Defterdâr-ı sâbık Ali Paşa be-Âstâne 346

Âmeden-i kefere-i Venedik be-muhâsara-i Eğriboz 346

Sudûr-ı fermân-ı âlî der-kat‘-ı mangır der-Darbhâne 347

Nasb-ı emîn-i hamr ve emîn-i resm-i nev-peydâ-yı duhân 347

Meks ü ârâm-ı Devlet-i Aliyye der-Edirne ve terk-i sefer ü hareket 348

Vuku‘-ı zelzele-i azîme der-şehr-i İzmir 348

Vuku‘-ı muhârebât-ı adîde der-havâlî-i Öziçe 348

Âmeden-i küffâr-ı Nemçe be-muhâsara-i kal‘a-i Belgrad 349

Keyfiyyet-i hâl-i firâriyân-ı Belgrad bâ-sefâyin-i nehr-i Tuna 350

İstîlâ-yı küffâr be-hısn-ı hasin-i Belgrad-ı sengîn-âbâd ve kal‘a-i Semendire 350

Ta‘yîn-i Yeğen Osman Paşa be-muhâfaza-i etrâf-ı serhad 351

Ta‘yîn-i Zülfikar Efendi be-tarîk-ı sefâret be-cânib-i Nemçe 351

VEKAYİ‘-İ SENE-İ Mİ’E VE ELF 353

Tevcîh-i vezâret be-Ser-çavuşân Salt Ahmed Ağa 353

Sudûr-ı fermân-ı âlî be-ziyâde-i revâc-ı mangır 353

Tevcîh-i mansıb-ı kapudanî be-Kalaylı Ahmed Paşa 353

Müşâvere-i ahvâl-i seferiyye der-huzûr-ı sadr-ı âlî 353

Katl-i Ağa-yı Yeniçeriyân-ı sâbık Yusuf Ağa 355

Katl ü tedmîr-i cem‘-i kesîr be-töhmet-i şekavet 355

Katl-i Kethudâ-yı Yeniçeriyân-ı sâbık Kel Ömer Ağa 356

Sudûr-ı hatt-ı hümâyûn berây-ı da‘vet-i Hân-ı âlî-şân ve vusul-i cenâb-ı hânî be-Edirne 356

Müşâvere-i sefer ve tertîb-i cezâ-yı Yeğen Osman Paşa 356

Ta‘yîn-şuden-i defterdâr paşa be-muhâfaza-yı Kandiye 357

Azl ü nefy-i Kadî-i İstanbul Mîrzâ Mustafa Efendi 357

Men‘ ü ref‘-i tâife-i Saruca ve Segbân 357

Zuhûr-ı keyfiyyet-i acîbe der-kârhâne-i top 358

Zuhûr-ı fitne vü fesâd der-Kamaniçe 358

Muhârebe-i kral-ı Kurs be-kefere-i Nemçe der-sâhil-i nehr-i Tuna 358

Tekrâr-ı isyân-ı Ciridoğlu 359

Muhârebe-i Gedik Paşa bâ-Hüseyin Paşa 359

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Muhâfız-ı Hanya Halil Paşa 361

Tertîb-i cezâ-yı Yeğen Osman Paşa ve hevâdârân-ı vey 361

Azîmet-i hümâyûn be-sefer-i Üngürus 362

Meks ü ârâm-ı Vâlide Sultân der-Edirne 362

Tevcîh-i vezâret be-Amucazâde 362

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Sofya 362

Vuku‘-ı muhârebe vü mukatele ez-cânib-i Bosna 362

Kat‘-ı mankır der-Saraybosna 363

Katl-i Seyyid Paşa ser‘asker-i sâdât 363

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire be-Kethudâ Ahmed Paşa 363

Târîh-i Râşid ve Zeyli

L

Muhârebe-i Ser‘asker Receb Paşa be-cânib-i küffâr 363

İnhizâm-ı kefere-i Haydûd der-havâlî-i Bosna 364

Feth ü teshîr-i kal‘a-i İzvornik 365

Tahlîs-i kal‘a-i İrşeve ez-hücûm-ı küffâr 365

Muhârebe-i donanma-yı hümâyûn der-nehr-i Tuna bâ-sefâyin-i küffâr 365

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Fethülislâm 365

Ta‘yîn-i asâkir-i İslâm-ı vâfire berây-ı muhâfaza-i Niş 366

Ameden eşkıyâ-yı Türedi ez-cânib-i mısr-ı Kahire 366

İnhizâm-ı Ser‘asker Receb Paşa 366

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Niş 367

Hücûm ve avdet-i küffâr ez-cânib-i Eflak 368

Akd-i meclis-i meşveret be-re‘y-i umûr-ı seferiyye 368

Tevcîh-i kaimmakam-ı rikâb be-Kethudâ-yı Sadr-ı âlî Çelebi Mehmed Ağa 369

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE Mİ’E VE ELF 370

Avdet-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 370

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Vidin ve Fethülislâm 370

Katl-i Arab Receb Paşa ve nefy-i Kethudâ-yı Yeniçeriyân Receb Ağa 370

Nusret-i asker-i İslâm der-Boğaz-ı Dırağman 371

Katl-i eşkıyâ-yı Türedi 371

Âmeden-i küffâr be-Üsküb 371

Ta‘yîn-i Halil Paşa be-cânib-i Kaçanik 372

Meşveret-i erkân-ı devlet ve a‘yân-ı saltanat berây-ı tebdîl-i sadr-ı âlî 372

Vusul-i Kaimmakam Vezîr-i mükerrem Hazînedâr Ali Paşa be-Edirne 373

Nefy ü tesyîr-i sadrıa‘zam-ı sâbık Mustafa Paşa be-kasaba-i Malkara 373

Vusul-ı sadr-ı âlî-i cedîd be-Edirne 373

Mübâşeret-i sadr-ı âlî berây-ı ref‘-i mezâlim 374

İ‘âde ve müsadere ve habs-i kaimmakam-ı sabık 374

Vusul-ı kethudâ-yı bevvâbân be-ordu-yı hümâyûn 374

İhzâr ve habs-i etbâ‘-ı sadrıa‘zam-ı sâbık 374

Ahz u kabz-ı emvâl-i sadrıa‘zam-ı sabık be-cânib-i mîrî 375

Ahz u kabz-ı emvâl-i Kaimmakam-ı sabık Mehmed Paşa ve katl-i vey 375

Ref‘-i rüsûm-ı muhdese-i hamr 375

Nasb-ı Kethudâ-yı Yeniçeriyân Mehmed Ağa 375

Tevcîh-i emâret be-kâtib-i yeniçeriyân ma‘a-muhzır ağa 375

Sa‘y-i Kethudâ-yı Yeniçeriyân Eğinli Mehmed Ağa be-cânib-i mîrî 376

Katl-i Bektaş Ağazâde ve Şeyhzâde 376

Tebdîl-i reîsülküttâb ve rûznâmçe-i evvel 376

Tevcîh-i eyâlet-i Bağdad 376

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum be-muhâfız-ı Hanya 377

Nasb-ı ağa-yı yeniçeriyân 377

Tevcîh-i eyâlet-i Diyarbekir be-Kemânkeş Ahmed Paşa 377

Tebdîl-i kapudan-ı deryâ 377

Vuku‘-ı ba‘z-ı tebdîlât ü tevcîhât 377

Tevcîh-i eyâlet-i Trablus be-kaimmakam-ı sâbık 377

Tevcîh-i Kazâ-i Mekke-i mükerreme be-Kadî-i ordu-yı hümâyûn Abdullah Efendi 378

Mübâşeret-i te’dîb-i ahâlî-i Kıbrıs 378

Meks ü karâr-ı Hân-ı âlî-şân der-Kırım berây-ı hareket-i Moskov 378

Akd-i meclis-i meşveret der-huzûr-ı Hân-ı âlî-şân 378

Vusul-i Koca Halil Paşa be-ordu-yı hümâyûn ve avdet-i asker-i İslâm be-cânib-i Edirne 379

Muhârebe-i Hân-ı âlî-şân der-Kosova 379

Kahr u tedmîr-i a‘dâ-yı dîn der-havâlî-i Prizrin 380

Firâr-ı küffâr-ı hâk-sâr ez-Priştine 381

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Novaberda 381

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Edirne 381

Tebdîl-i vâlî-i eyâlet-i Şam 382

Tertîb-i cezâ-yı Serçeşme Tokmak Bölükbaşı 382

Nakl-i sadr-ı Anadolu be-sadr-ı Rum ve kadî-i İstanbul be-sadr-ı Anadolu 382

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LI

Vefât-ı sadrıa‘zam-ı sâbık Mustafa Paşa 382

İhrâc-ı Kâtib-i ağa-yı dârüssa‘âde be-muhâsebe-i Haremeyni’ş-şerîfeyn 382

Tebdîlât-ı ba‘z-ı vülât-ı etrâf 382

İrtihâl-i hazret-i Vâlide Sultân 382

Ta‘yîn-i hâs be-Kethudâ kadın 383

Ref‘-i hedâyâ-yı îdiyye ez-ricâl-i devlet 383

Ta‘yîn-i silâhşor-ı şehriyârî be-Mısır berây-ı tahsil-i gılâl 383

İb‘âd-ı Hoca-i sultânî Arabzâde ez-kurb-i pâdişâhî 384

Azl-i ağa-yı dârüssa‘âde berây-ı hilâf-gîrî-i sadr-ı âlî 384

Azl ü müsadere-i kâtib-i sâbık-ı ağa-yı dârüssa‘âde 385

Katl-i Vezîria‘zam-ı sâbık İsmail Paşa 385

Zuhûr-ı harîk der-kurb-i Ebî Eyyûbi Ensarî 385

Gark-şuden-i ba‘z-ı sefâyin ez-şiddet-i rüzgâr 386

Azl-i Defterdâr Yusuf Efendi 386

Tebdîl-i Nakibüleşrâf 386

Katl-i Mîr-i mîrân-ı Adana Harmuş Mehmed Paşa 386

Azl-i Ser-cebeciyân Mustafa Ağa 386

Azl-i Şeyhülislâm Debbâğzâde Mehmed Efendi 386

Katl-i Kâtib-i sâbık-ı ağa-yı Dârüssa‘âde Mehmed Efendi 387

Ref‘-i vezâret-i Ser‘asker Mahmud Paşa 387

Vuku‘-ı zelzele-i azîme 387

Nefy-i Atpazârî eş-Şeyh Osman Efendi 387

Avdet-i Şeyhülislâm-ı sâbık Ali Efendi be-Âstâne 387

Nasb-ı Kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet el-Hâc Ali Paşa 388

Tevcîh-i eyâlet-i Basra be-Ahmed Paşa 388

Hareket-i serdâr-ı ekrem be-sefer-i hümâyûn 388

Muhâsara-i kal‘a-i Şehirköyü 388

İnhizâm-ı asker-i Hayzer be-cânib-i Erdel 389

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Vidin 389

Nusret-i İslâmiyân der-nezd-i Rahova 390

Vusul-i asâkir-i Tatar-ı sabâ-reftâr be-ordu-yı hümâyûn 390

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Niş 390

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE Mİ’E VE ELF 392

Vuku‘-ı feth ü teshîr-i kal‘a-i Semendire 392

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Belgrad 392

Vürûd-ı hatt-ı hümâyûn ve teşrîfât-ı celîle-i şehriyârî 394

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 394

Azîmet-i Serdâr-ı kâm-kâr be-kal‘a-i Ösek 394

Tecâvüz-i kefere-i Venedik ez-etrâf-ı hudûd 395

Feth ü teshîr-i ada der-miyân-ı nehr-i Tuna 396

Teslîm-i miftâh-ı Kamâme be-kefere-i Françe 397

Tebdîl-i vâlî-i Trablus ve Kıbrıs 397

Katl-i Metmet Osman Paşa 397

İnşâ-i sefînehâ-yı nehr-i Tuna 397

Mübâya‘a-i zehâir be-tarîkı’n-nakd ez-sevâhil-i nehr-i Tuna 397

İrsâl-i asâkir be-cânib-i Erdel ve inhizâm-ı küffâr 398

Azîmet-i Selim Giray Hân be-hacc-ı şerîf 400

Nasb-ı Şeyhü’l-harem-i Medîne-i münevvere Yusuf Ağa 400

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm 401

İrtihâl-i Atpazârî eş-Şeyh Osman Efendi der-kal‘a-i Magosa 401

Tertîb-i hudûd ve mekadîr be-revâc-ı envâ‘-ı nukud 401

Vefât-ı Vâlî-i Mısır Ahmed Paşa ve nasb-ı vekîl be-cây-ı vey 401

Tertîb-i nizâm-ı cedîd be-ahvâl-i cizye der-memâlik-i mahrûsa 401

Müsâmaha-i sadr-ı âlî der-ahvâl-i narh-ı es‘âr 402

Îcâd-ı mukata‘a-i resm-i duhân be-vech-i istiklâl 402

Tefvîz-i tedmîr-i İbn-i Vâfî şaki be-vâlî-i Mısır 403

Ta‘yîn-i hâs be-Vâlî-i Diyarbekir el-Hâc Ali Paşa 403

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LII

Me’mûriyyet-i Kadî-i Mekke Abdullah Efendi be-ikamet der-kazâ-i Circe 403

Hareket-i donanma-yı hümâyûn be-cânib-i Bahr-ı Sefîd 403

Zuhûr-ı fitne vü fesâd der-miyân-ı ahâlî-i cezîre-i Kıbrıs 404

Meks ü ârâm-ı Pâdişâh-ı enâm der-Âstâne ve hareket-i serdâr-ı ekrem be-Edirne 405

Nefy-i ba‘z-ı ricâl ez-tâife-i ulemâ be-cezîre-i Kıbrıs 406

Nasb-ı kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet Amucazâde 406

Hareket-i serdâr-ı ekrem ma‘a ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Edirne 406

İrtihâl-i hazret-i Sultân Süleyman Hân 406 رمحة اهلل عليه

Mesned-ârâyân-ı sadâret-i uzmâ der-müddet-i saltanat-ı Pâdişâh-ı mağfûr 407

Mesned-ârâyân-ı sadr-ı celîlü’l-kadr-i meşîhat-i İslâmiyye 407

Kudât-ı asâkir-i Rumeli 407

Kudât-ı asâkir-i sadr-ı Anadolu 408

Sadr-nişînân-ı rütbe-i vâlâ-yı nekabet-i eşrâf 408

Kudât-ı Kostantiniyyetü’l-mahmiyye 408

Vusul-i haber-i cülûs-ı Ahmed Hân-ı Sânî be-ordu-yı hümâyûn 408

Teşrîfât-ı hümâyûn be-Câmi‘-i Atîk berây-ı tekallüd-i şimşîr-i âlem-gîr-i mülûkâne 409

Azl-i Ser-etıbbâ-i hâssa Hayâtîzâde 409

İhrâc-ı ba‘z-ı ağayân der-rikâb-ı şehriyârî 409

İrtihâl-i İmâm-ı sâbık Hanefî İbrahim Efendi der-cezîre-i Kıbrıs 409

Vusul-i mühr-i şerîf ve hatt-ı hümâyûn be-cânib-i serdâr-ı ekrem 409

Azîmet-i serdâr-ı ekrem be-mukabele-i a‘dâ-i dîn ve vuku‘-ı muhârebe-i azîme 409

Galebe-i donanma-yı İslâm der-nehr-i Tuna be-sefâyin-i küffâr 411

Serdârî-i Halil Paşa ve ağa-şuden-i kethudâ-yı yeniçeriyân be-ittifâk-ı nâs 411

Tevcîh-i sadâret-i uzmâ be-Kaimmakam Ali Paşa ve kaimmakamî-i rikâb be-Silâhdâr Ali Ağa 412

Me’mûriyyet-i sadr-ı âlî be-azîmet-i sefer 412

Müşâvere berây-ı azîmet-i sadr-ı âlî be-sefer ve mu‘âraza-i sadr-ı Rum 412

Azl-i Sadr-ı Rum Yahya Efendi berây-ı mu‘âraza bâ-sadrıa‘zam 413

Ta‘yîn-şuden-i Mahmud Beyzâde ve Ser-bostaniyân-ı Edirne be-teftîş-i kefere-i Haydûd 413

Tecâvüz-i kefere-i Leh be-cânib-i hudûd ve ihrâc-ı asker-i nefîr-i âmm berây-ı muhâfaza 413

Tevcîh-i mansıb-ı serdârî be-Vezîr Pîr Halil Paşa 413

İsal-i zehâyir be-hısn-ı hasin-i Temeşvar 414

Halâs-ı kal‘a-i Lipova ez-muhâsara-i küffâr be-imdâd-ı muhâfız-ı Temeşvar 414

Te’hîr-i azîmet-i sadr-ı âlî be-sefer-i hümâyûn be-mevsim-i bahâr 414

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSE VE Mİ’E VE ELF 415

Katl-i Kethudâ-yı Sadr-ı Şehîd Mustafa Efendi 415

İhzâr-ı Defterdâr be-rikâb-ı hümâyûn ve tevcîh-i defterdârî be-Ali Efendi 415

Tebdîlât-ı vülât ve tertîb-i mühimmât-ı sügur-ı İslâmiyye 415

Vusul-i asker-i İslâm be-Edirne 415

İrtihâl-i Mu‘allim-i sultânî Arabzâde Abdülvehhâb Efendi der-kurb-i Medîne-i münevvere 416

Rehâ-yâften-i Esîr Mustafa Paşa ez-dest-i küffâr 416

Itlâk-ı menfî-şudegân-ı ulemâ ez-cezîre-i Kıbrıs 416

Tertîb-i cezâ-yı erbâb-ı fitne vü tuğyân ez-ahâlî-i Şam 416

Katl-i Vâlî-i Basra Defterdâr Hüseyin Paşa 417

Katl-i Sahib-i ayâr Mustafa be-töhmet-i vefret-i mâl 417

Tevcîh-i livâ-yı Hama ve Humus be-Şerîf Sa‘d 417

Tard ü teb‘îd-i Silâhşor Muslu Ağa ez-rikâb-ı hümâyûn 417

Tevcîh-i vezâret be-kethudâ-yı hazîne ve tebdîlât-ı ba‘z-ı vüzerâ 417

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LIII

Azl ü katl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Eğinli Mehmed Ağa 417

Azl-i Hân-ı Kırım Saadet Giray ve nasb-ı Safa Giray Hân 418

Tevcîh-i emânet-i defter be-Defterdâr-ı sâbık Ramazan Efendi 419

Vefât-ı Ağa-yı Dârüssa‘âde Ahmed Ağa 419

Vuku‘-ı hâlet-i garîbe der-husus-ı şerâfet-i Mekke 419

Vürûd-ı haber-i isyân-ı Mâni‘ şaki ve şehâdet-i vâlî-i Basra 420

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Defterdâr Ali Efendi 420

Katl-i Kemânkeş Ahmed Paşa ve Deli Ömer Paşa ve Yumak Paşa 420

Vürûd-ı sefer ez-cânib-i şâh-ı Acem 421

İhrâc-ı mevâcib ve vuku‘-ı arz der-Dîvân-ı Hümâyûn 421

Teslîm-i kal‘a-i Karapusa be-cânib-i Devlet-i Aliyye ez-taraf-ı kapudan-ı kal‘a 421

Azl-i Şeyhülislâm Feyzullah Efendi 421

Hücûm-ı kefere-i Nemçe be-kal‘a-i Varat 421

Azl-i Ağa-yı Dârüssa‘âde İsmail Ağa 422

İstirdâd-ı mühr-i hümâyûn ez-Vezîria‘zam Ali Paşa 423

Tecdîd-i mansıb-ı ser‘askerî be-Hazret-i Halil Paşa 424

İbka-yı riyâset be-Ebûbekir Efendi ber-vech-i te’bîd 424

Çehresâyî-i kral-ı Kurs be-rikâb-ı hümâyûn 424

Sudûr-ı izin be-tertîb-i hedâyâ-yı merfû‘a-i erkân-ı devlet 424

İrtihâl-i Hazret-i Şeyhülislâm Ali Efendi 424

Azl ü nefy-i Sadr-ı Rum Erzincanî es-Seyyid Ali Efendi 424

Vusul-i Sadrıa‘zam el-Hâc Ali Paşa be-şehr-i Edirne 425

Da‘vet-i vâlî-i Trablus berây-ı kaimmakam-ı rikâb 425

Da‘vet-i kaimmakam-ı Âstâne berây-ı ağa-yı yeniçeriyân-ı dergâh-ı âlî 425

Tebdîl-i defterdâr ve vâlî-i Kıbrıs 425

İrtihâl-i şeyh Himmet Efendi 425

Kahr u tedmîr-i kefere-i Haydûd 426

Katl-i Vâlî-i Kıbrıs Ali Paşa 426

Katl-i Vâlî-i Erzurum Esîrî Halil Paşa 426

Tevcîh-i eyâlet-i Bağdad be-Muhassıl-ı Haleb Ahmed Ağa 426

Teslîm-i nâme-i hümâyûn be-elçi-i Acem der-huzûr-ı hümâyûn 427

Avdet-i Zülfikar Efendi ez-memleket-i Nemçe 427

İlbâs-ı hıl‘at-i kaimmakamî be-Mustafa Paşa 428

İndifâ‘-ı âsâr-ı fitne vü fesâd ez-havâlî-i Trablusşam 428

Hareket-i Vezîria‘zam ve Serdâr-ı ekrem el-Hâc Ali Paşa be-cânib-i Belgrad 428

Müşâvere der-Sahrâ-yı Belgrad ve ittifâk-ı ârâ be-ta‘mîr-i kal‘a-i mezbûre 429

Âmeden-i kefere-i Venedik be-muhâsara-i kal‘a-i Todori 429

Hücûm-ı kefere-i Haydûd be-garet-i hazîne 432

Vefât-ı Vâlî-i cedîd-i Basra Salt Ahmed Paşa 432

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE Mİ’E VE ELF 433

Velâdet-i şehzâdegân ve vuku‘-ı şehr-âyîn 433

Azl-i sadr-ı Anadolu 433

Azl-i Hân-ı Kırım Saadet Giray Hân 433

Vefât-ı sadr-ı Anadolu 433

Avdet-i Vezîria‘zam serdâr-ı ekrem ez-Belgrad be-cânib-i Edirne 433

Ta‘yîn-i müstahfızân ve asâkir-i sâire be-kal‘a-i Karapusa 434

İrtihâl-i Hazret-i Sultân Mehmed Hân-ı Gazî 434 رمحة اهلل عليه

Azl ve müsadere-i Defterdâr Canib Ahmed Efendi 434

Azl-i Vezîria‘zam el-Hâc Ali Paşa 435

Tevcîh-i defterdârî be-Kirli İsmail Efendi 436

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LIV

Tebdîl-i kadî‘asker-i sadr-ı Anadolu 436

Tevcîh-i eyâlet-i Kıbrıs be-Vâlî-i Sivas Kalaylı Ahmed Paşa 437

Tebdîl-i voyvoda-i Boğdan 437

Tevcîh-i kaimmakamî-i rikâb be-Kethudâ-yı Âsafî Osman Ağa 437

Katl-i Vezîria‘zam-ı esbak Arabacı Koca Ali Paşa 437

Vefât-ı Nigâhî Mustafa Efendi ve zabt-ı zer ü emvâl-i vey 437

Tebdîl-i kadî-i Kostantiniyye 438

Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân İsmail Paşa 438

Darb-ı hıyâm-ı serdâr-ı ekrem be-Akpınar ve sa‘y ü ihtimâm-ı tertîb-i umûr-ı sefer 438

Âmeden-i elçi-i Özbek 438

Vefât-ı muhâfız-ı Özi 438

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire 439

Nüzûl-i sa‘ika be-minârehâ-yı Câmi‘-i Şerîf-i merhûm Sultân Selim Hân 439

İrtihâl-i Şehzâde Sultân Selim 439

Zuhûr-ı vak‘a-i garîbe der-esnâ-i hatm-i tefsîr 439

Zuhûr-ı harîk der-dâhil-i Bâb-ı Cebe‘ali 440

Tevcîh-i emâret-i Resmo be-Reîs-i sâbık Mehmed Bey 440

İ‘âde-i Şeyh Manevî Efendi be-Âstâne-i sa‘âdet 441

Âmeden-i Mısrî Efendi be-Edirne ve i‘âde-i vey be-cezîre-i Limni 441

Teveccüh-i ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Erdel 441

Katl-i Vezîr Mustafa Paşa Mutasarrıf-ı livâ-i Bolu 442

Hareket-i serdâr-ı ekrem ez-Edirne be-cânib-i Rusçuk 442

Tezâyüd-i şekavet ü tuğyân-ı Mani Şaki der-eyâlet-i Basra 444

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE Mİ’E VE ELF 446

Der-beyân-ı bakıyye-i ahvâl-i seferiyye 446

Vuku-ı harîk-ı kebîr der-İstanbul 450

Vuku‘-ı harîk-ı dîger der-nezd-i Bâb-ı Ayazma 450

Azl-i Kaimmakam-ı Âstâne 450

Azl-i Sadr-ı Rum Paşmakçızâde es-Seyyid Ali Efendi ve me’zûnî-i vey be-azîmet-i Âstâne 451

Ta‘mîr-i mevâzi‘-i Belgrad ve tertîb-i zehâir-i Temeşvar ve Göle 451

Avdet-i serdâr-ı ekrem ez-Belgrad ve ihrâc-ı mevâcib 451

Âmeden-i Hân-ı âlî-şân be-rikâb-ı hümâyûn 452

Teşrîf-i hümâyûn be-Sarây-ı sadr-ı âlî ve meşveret-i ahvâl-i devlet 453

Vefât-ı kaimmakam-ı rikâb ve ihrâc-ı silâhdâr-ı şehriyârî be-cây-ı vey 453

Azl-i Kaimmakam-ı Âstâne Kalaylı Ahmed Paşa 453

Azl-i reîs-i etıbbâ-i hâssa Hasan Efendi ve nasb-ı es-Seyyid Yusuf Efendi 454

Vürûd-ı haber-i irtihâl-i Muhâfız-ı Bağdad Ahmed Paşa 454

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum ve akd-i Rukiye Sultân be-Gürcü Mehmed Paşa 455

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 455

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire be-Ser-cebeciyân Ali Ağa 455

Hücûm-ı nusret-lüzûm-ı Tatar be-derûn-ı memleket-i Erdel 455

Katl-i İsmail Paşa Mutasarrıf-ı livâ-i Bursa 456

İrtihâl-i Hazret-i Şeyh Mısrî Efendi 456

Azl-i Vezîria‘zam Bozoklu Mustafa Paşa ve nasb-ı Defterdâr-ı sâbık Ali Paşa 456

İrsâl-i mâl berây-ı mesarıf-i mühimme-i Belgrad ve eyâlet-i Bosna 457

Azl ü nefy-i Ağa-yı Dârüssa‘âde Nezir Ağa 457

Akd ü tezvîc-i Ümmü Gülsüm Sultân be-Kaimmakam-ı Rikâb Osman Paşa 457

İbka-kerden-i eyâlet-i Şam be-Vâlî-i ma‘zûl İsmail Paşa 458

Vusul-i Sadrıa‘zam Ali Paşa be-cânib-i Edirne 458

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-Hazînedâr Ali Paşa ez-ref‘-i dîger Ali Paşa 459

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LV

Azl-i Kaimmakam-ı Rikâb Osman Paşa ve nasb-ı Kethudâ-yı Âsafî Abdullah Ağa be-cây-ı vey 459

Da‘vet-i Murad Paşa berây-ı ağa-yı yeniçeriyân 459

Azl-i sadr-ı Rum Yahya Efendi ve nasb-ı Sadık Efendi be-cây-ı vey 459

Da‘vet-i Esîr Mustafa Paşa be-kaimmakamî-i Âstâne 460

Azl-i Şeyhülislâm Feyzullah Efendi ve nasb-ı Sadık Mehmed Efendi be-cây-ı vey 460

Tekerrür-i İmâm Mehmed Efendi be-rütbe-i sadâret-i Rum 460

Katl-i İsmail Ağa Ser-cebeciyân-ı dergâh-ı âlî 460

Ta‘yîn-i Tursun Mehmed Paşa berây-ı tedmîr-i Revâfız der-cibâl-i Trablus 460

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Edirne be-cânib-i dârü’l-cihâd-ı Belgrad 461

İstîlâ-yı küffâr be-kal‘a-i Gabela ve isyân-ı ba‘z-ı re‘âyâ 461

Azl ve me’mûriyyet-i Defterdâr İsmail Paşa be-cânib-i Bosna 463

Vefât-ı Kaimmakam Abdullah Paşa ve nasb-ı Ser-cebeciyân Ahmed Ağa be-cây-ı vey 463

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE Mİ’E VE ELF 464

Vusul-i Hân-ı âlî-şân-ı Kırım el-Hâc Selim Giray Hân be-ordu-yı hümâyûn 464

Azîmet ü avdet-i asâkir-i me’mûre be-muhâsara-i Gabela 464

Muhâsara-i kal‘a-i Varadin ve tafsil-i ahvâl-i sefer 465

Vusul-i bedel-i cizye-i Dobra-Venedik be-Hazîne-i âmire 466

Tekrâr-ı muhâsara-i kal‘a-i Gabela ez-taraf-ı Devlet-i Aliyye ve istîlâ-yı küffâr be-ba‘z-ı bika‘ 467

Muhârebe-i Şahbaz Giray Sultân be-küffâr-ı Leh der-kurb-i Kamaniçe 468

Azîmet-i Hân-ı âlî-şân be-Rusçuk ez-nehr-i Tuna 468

Velâdet-i duhter-i sa‘d-ahter-i şehriyârî Atike Sultân 468

Hücûm-ı donanma-yı menhûs-ı kefere-i Venedik be-cezîre-i Sakız ve giriftârî-i kal‘a-i merkume 469

Âmeden-i haber-i istîlâ-yı a‘dâ be-cezîre-i Sakız ve tedârük-i esbâb-ı nez‘-i ân 470

Tekrâr nefy-kerden-i Feyzullah Efendi ve habs-şuden-i Dâmâd Hasan Paşa 471

Vefât-ı hemşîre-i Pâdişâh-ı âlem-penâh Gevherhân Sultân 472

Zuhûr-ı şahs-ı garîb be-nâm-ı Mehdî der-derûn-ı Edirne 472

Tevcîh-i livâ-i İlbasan be-Reîsülküttâb Ebûbekir Efendi ve nasb-ı riyâset be-Râmî Efendi 472

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı Belgrad be-cânib-i Edirne 472

Zuhûr-ı keyfiyyet-i garîbe der-Câmi‘-i Sultân Selim der-şehr-i Edirne 473

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Filibe ve nasb-ı hıyâm be-meydân-ı Sarây 473

Tecdîd ü tebdîl-i serdâr-ı asker-i me’mûre berây-ı nez‘ ü teshîr-i cezîre-i Sakız 474

Tevcîhât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm 474

Tebdîl-i serdâr-ı Mora ve muhâfız-ı cezîre-i Eğriboz 474

Şehâdet-i Solakzâde Ahmed Paşa be-hücûm-ı üsârâ 474

Binâ ve inşâ-i palankahâ der-ba‘z-ı sevâhil-i nehr-i Tuna 475

Tevcîh-i eyâlet-i Haleb be-Dursun Mehmed Paşa ve ta‘yîn-i hâs be-muhâfız-ı Belgrad 475

Azl ve kal‘a-bend-şuden-i Kapudan Yusuf Paşa 475

Sudûr-ı fermân-ı âlî be-tahrîr-i serdengeçdi-i sipâh u silâhdâr 475

Itlâk-ı Dâmâd Hasan Paşa ez-habs ve me’mûr-gerden be-muhâfaza-i Azak 476

Nefy-i Müftî-i sâbık Feyzullah Efendi be-cezîre-i İbrim 476

Nefy-i sadr-ı Rum-ı sâbık Yahya Efendi be-medîne-i Haleb 476

Zuhûr-ı fitne-i şerâfet ve azl ü tebdîl-i Şerîf Sa‘d 476

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LVI

Vuku‘-ı harîk der-etrâf-ı Bezzâzistân 478

Âmeden-i Hân-ı âlî-şân be-Edirne 478

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Genç Mehmed Paşa 478

Sudûr-ı fermân-ı âlî be-müdâvemet-i Dîvân-ı Hümâyûn 478

Tevcîh-i ba‘z-ı mukata‘ât-ı mîriyye ber-vech-i mâlikâne bâ-mu‘accele 478

Azl ü nefy-i halîfe-i muhâsebe-i Anadolu ve azl-i hâce-i kalem-i mezbûr 479

Vürûd-ı haber-i vuku‘-ı harb ü kıtâl der-miyân-ı ahâlî-i Cezâyir ve Trablus 480

Tevcîh-i ba‘z-ı manâsıb-ı dîvâniyye 480

Azl ve katl-i Fındık Mehmed Paşa ve tevcîh-i eyâlet-i Kandiye ve Hanya 481

İrtihâl-i Pâdişâh-ı mebrûr Hazret-i Sultân Ahmed Hân-ı Sânî ve cülûs-i hümâyûn-ı Hazret-i Sultân Mustafa Hân-ı Sânî 481 ابد اهلل ملكه

Terceme-i Pâdişâh-ı mebrûr 482

Mesned-ârâyân-ı sadâret-i uzmâ der-müddet-i saltanat-ı Pâdişâh-ı mebrûr 483

Sadr-pîrâyân-ı mesned-i vâlâ-yı fetvâ 483

Sadr-nişînân-ı kadî‘askerân-ı Rumeli 483

Mesned-ârâyân-ı sadâret-i Anadolu 483

Sadr-pîrâyân-ı nekabet-i eşrâf 484

Kudât-ı dârü’s-saltana-i Kostantiniyyetü’l-mahmiyye 484

Vürûd-ı hatt-ı hümâyûn berây-ı meşveret-i azîmet-i sefer-i hümâyûn be-sadr-ı âlî 484

Suret-i hatt-ı hümâyûn 484

Azl-i Baltazâde Mahmud Ağa Kethudâ-yı Yeniçeriyân-ı Dergâh-ı âlî 485

Da‘vet-i hazret-i vâlide sultân be-şehr-i Edirne 485

Tertîb-i mühimmât-ı seferiyye ve isti‘câl-i asâkir 486

Azl ü habs-i kaimmakam-ı rikâb 486

Azl-i ağa-yı yeniçeriyân 486

Nasb-ı Mîrâhûr-ı evvel Çalık Ahmed Ağa 486

Tebdîl-i kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyarî 486

Da‘vet-i Ebezâde Efendi be-şehr-i Edirne ve tevcîh-i sadr-ı Anadolu be-vey 486

Azl-i ağa-yı dârüssa‘âdeti’ş-şerîfe 487

Vusul-i hazret-i vâlide sultân be-şehr-i Edirne 487

Tevcîh-i kaimmakamî-i rikâb-ı hümâyûn be-Elmas Paşa 487

Muhârebe-i Şerîf Sa‘d bâ-Şerîf Abdullah 487

Nusret-i donanma-yı hümâyûn ve feth-i kal‘a-i Sakız 488

Itlâk-ı Kaimmakam-ı sâbık Ahmed Paşa ez-habs 491

Sudûr-ı hatt-ı hümâyûn be-müsadere-i Nezir Ağa ve İsmail Ağa 491

Sudûr-ı fermân berây-ı cülûsiyye-i vezâyif-i askerî 491

Tevzî‘-i atâyâ-yı cülûsiyye be-tavâyif-i askeriyye 492

Da‘vet-i es-Seyyid Feyzullah Efendi ez-Erzurum 492

Azl-i Şeyhülislâm Sadık Mehmed Efendi ve nasb-ı Sadr-ı Rum Mîrzâ Efendi 492

Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire ve eyâlet-i Şam 493

Nasb-ı Defterdâr Canib Ahmed Efendi ve ba‘z-ı tebdîlât 493

Katl-i Yorgaki zimmî be-töhmet-i câsûsî 493

Habs ü ıtlâk-ı Osman Efendi ve Abdi Halîfe 493

Tebdîlât-ı ba‘z-ı zâbitân-ı asker 493

Vusul-i mu‘allim-i sultânî es-Seyyid Feyzullah Efendi be-Edirne 493

Zuhûr-ı vak‘a-i garîbe der-Cisr-i Mustafa Paşa ve azl-i Sadr-ı âlî Ali Paşa 494

Azl-i Nakibüleşrâf Fenarîzâde ve nasb-ı Hocazâde Efendi 495

Tevcîh-i hidmet-i tevki‘ be-Karanfilzâde 495

Azl-i Ağa-yı Dârüssa‘âde Ali Ağa ve nasb-ı Nezir Ağa 495

Da‘vet-i Dâmâd Hasan Paşa berây-ı kaimmakamî-i rikab 495

Afv ü in‘âm-ı bakıyye-i zehâir be-fukarâ-yı re‘âyâ 495

Duhûl-i mâl-ı müsadere-i Nezir Ağa ve İsmail Ağa be-hazîne 496

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LVII

Azl-i Kapudan Hüseyin Paşa ve nasb-ı Mezemorta be-cây-ı vey 496

Tebdîl-i kethudâ-yı sadr-ı âlî ve ser-çavuşân 496

Keyfiyyet-i tasaddî-i Şeyhzâde Ahmed Paşa be-katl-i hîş 496

Azîmet-i Şahbaz Giray Sultân be-garet ve vilâyet-i Leh 497

İhrâc-ı mevâcib ve duhûl-i elçi-i Özbek be-huzûr-ı hümâyûn 497

Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Yusuf Paşa ve nasb-ı Mahmud Ağa 498

Teşrîf-i Mu‘allim-i sultânî es-Seyyid Feyzullah Efendi be-mesned-i Fetvâ 498

Ta‘yîn-i Yusuf Paşa be-muhâfaza-i Boğazhisar 498

Avdet-i ser‘asker-i Mora be-cânib-i İstefe be-tarîk-ı inhizâm 498

Nefy-i Vezîria‘zam-ı sâbık Ali Paşa ve habs ü katl-i mûmâ-ileyh 500

Itlâk-ı Tevki‘î Mehmed Paşa ve sâir etbâ‘-ı sadr-ı sâbık ez-habs 500

Binâ-yı palanka-i cedîde der-İspençe der-havâlî-i Hersek 500

Tefvîz-i ba‘z-ı mukata‘ât be-muhassılîn ve a‘yân-ı vilâyet 500

Tertîb-i nizâm-ı cedîd be-cizye-i Kıbtiyân 501

Katl-i Kaimmakam-ı menfî Ahmed Paşa der-Midilli 501

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-ordu-yı hümâyûn be-cânib-i dârü’l-cihâd-ı Belgrad 501

Zuhûr-ı kudret-i Sani‘-i bî-hemtâ der-medîne-i Filibe 501

İnhizâm-ı Katana-i Nemçe der-kurb-i nehr-i Morava 502

Tebdîl-i vâlî-i Diyarbekir be-töhmet-i adem-i iltihâk be-ordu-yı hümâyûn 502

İrsâl-i zehâir be-ba‘z-ı kılâ‘ der-serhadd-i Bosna ve vuku‘-ı muhârebe 502

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Belgrad ve akd-i meclis-i meşveret berây-ı ahvâl-i sefer 503

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE Mİ’E VE ELF 504

Binâ-i cisr-i azîm ber-nehr-i Tuna berây-ı ubûr-ı asâkir-i İslâm 504

Binâ-i tabyahâ ve vaz‘-ı asker berây-ı muhâfaza-i Belgrad 504

Azl ü tebdîl-i kapudan-ı nehr-i Tuna 504

İrsâl-i kral-ı Kurs be-Âstâne-i sa‘âdet 505

İrsâl-i Harem-i hümâyûn-ı şehriyârî ez-taraf-ı Belgrad be-kazâ-i Niğbolu 505

Ubûr-ı ordu-yı hümâyûn ez-cisr-i Tuna ve vekayi‘-i ahvâl-i seferiyye 505

Azl-i Defterdâr-ı şıkk-ı evvel Canib Ahmed Efendi 510

Vürûd-ı haber-i nasr u zafer ez-taraf-ı donanma-yı hümâyûn 510

Ref‘-i nâm-ı Saruca ve Segbân ez-vilâyet-i Anadolu 511

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 511

Tevcîh-i vezâret be-İbrahim Paşa ve ba‘z-ı tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ 512

Hareket-i hümâyûn ez-Niğbolu be-cânib-i dârü’s-saltana 512

Tevcîh-i ulûfehâ-yı teka‘üd be-ba‘z-ı vüzerâ-i izâm 512

Vusul-i mevkib-i saltanat be-Edirne ve hareket-i hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 512

Ref‘-i emâret-i reîsülküttâb Ebûbekir Efendi ve tevcîh-i rûznâmçe-i evvel be-vey 513

Asalet-i defterdârî be-Köseç Halil Efendi ve tevcîh-i ba‘z-ı manâsıb-ı hâcegân 513

Nasb-ı kethudâ-yı sadr-ı âlî ve tevcîh-i ba‘z-ı manâsıb-ı kalemiyye 513

Tebdîl-i ser-topcıyân-ı dergâh-ı âlî 513

Vusul-i cenâb-ı şehriyârî be-Âstâne-i sa‘âdet 513

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-mutasarrıf-ı eyâlet-i Rakka 514

Hücûm-ı kefere-i Moskov be-muhâsara-i kal‘a-i Azak ve avdet-i bâ-haybet-i îşân 514

Tevcîh-i muhâsebe-i Anadolu be-Küçük Müezzin Çelebi 515

Vürûd-ı haber-i istîlâ-yı küffâr-ı be-kal‘a-i Doğan 515

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LVIII

Ta‘yîn-i asâkir be-cânib-i memleket-i Basra 516

Vürûd-ı haber-i vefât-ı Vezîr Koca Halil Paşa 516

Vefât-ı Vâlî-i Rakka Kadîzâde Hüseyin Paşa 516

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Tersâne-i âmire 516

Tebdîl-i voyvoda-i Boğdan 516

Tevcîh-i vezâret ve eyâlet-i Erzurum be-Kethudâ BâkiAğa 517

Katl-i Vezîr Genç Mehmed Paşa 517

Azl-i Sadr-ı Rum Mîrzâ Mustafa Efendi ve nasb-ı Erzincanî es-Seyyid Ali Efendi 517

İlhâk-ı ba‘z-ı elviye be-Müfettiş-i eşkıyâ Yusuf Paşa 517

Vusul-i sefâyin-i Trablus be-Âstâne ve vürûd-ı haber-i nusret ez-sefâyin-i Cezâyir 517

Müsadere-i ağa-yı haseki ve İbrahim Ağa Hazînedâr-ı Sadrıa‘zam Kara İbrahim Paşa 517

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire 518

Teşrîf-i hümâyûn be-sahrâ-yı Davud Paşa 518

Sudûr-ı emr-i cedîd be-nizâm-ı vezâyif 518

Vürûd-ı haber-i nusret ez-cânib-i Mora 518

Nasb-ı Emîrü’l-hâc Mehmed Paşa 518

Me’mûriyyet-i İbrahim Hânzâde ve Cevân Kapucuzâde ve Köprülüzâde be-sefer-i hümâyûn 519

Tevcîh-i Kazâ-i Yenişehir ve rütbe-i İstanbul be-mahdûm-ı Şeyhülislâm es-Seyyid Fethullah Efendi 519

Firâr-ı Gürcü Mehmed Paşa ez-kal‘a-i Seddülbahr 519

Hareket-i hümâyûn ez-Sahrâ-yı Davud Paşa be-cânib-i Edirne 520

Velâdet-i duhter-i sa‘d-ahter-i şehriyârî 520

Taleb-i neferât ez-defterdâr ve hâcegân-ı Dîvân 520

İnhizâm u firâr-ı ba‘z-ı kefere-i Nemçe ez-pîşgâh-ı Yeni Palanka 520

Sudûr-ı evâmir-i isti‘câl berây-ı tahsil-i bedel-i sürsat ez-a‘yân-ı memleket 520

Vürûd-ı haber-i nusret ez-Mehmed Bey ve el-Hâc Hüseyin Kapudan 521

Âmeden-i haber-i vusul-i zehâir be-kal‘a-i Kamaniçe 521

Ta‘yîn-şuden-i emîn-i defter berây-ı nizâm-ı ahvâl-i gılâl-i Haremeyn 521

Müsadere-i Kara Bayram Ağa 521

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-cânib-i Sofya 522

Zuhûr-ı ba‘z-ı vekayi‘ vü ahvâl der-cânib-i Mora 522

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE Mİ’E VE ELF 523

Velâdet-i şehzâde-i âlî-nijâd Sultân Mahmud 523

Hareket-i hümâyûn ez-sahrâ-yı Sofya be-cânib-i Belgrad 523

Vürûd-ı haber-i muhâsara-i kal‘a-i Temeşvar ve azîmet-i hümâyûn berây-ı tahlîs-i kal‘a-i merkume ez-dest-i muhâsara-i küffâr 523

İzdiyâd-ı rüsûm-ı mu‘ayyene-i gümrük-i duhân 527

İnhizâm-ı kefere-i Venedik ez-muhâsara-i kal‘a-i Ülgün 528

Tevcîh-i muhâfaza-i Belgrad be-Vezîr-i mükerrem Hüseyin Paşa 529

Hareket-i hümâyûn ez-sahrâ-yı Belgrad 529

Tebdîlât-ı manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-i izâm 529

Vusul-i mevkib-i hümâyûn be-Edirne 530

Vefât-ı Vâlî-i Diyarbekir Hüseyin Paşa 530

Tevcîh-i vezâret ve eyâlet-i Adana be-Kethudâ-yı Âsafî Fazlı Ağa 530

Ta‘yîn-i Vezîr Osman Paşa berây-ı nizâm-ı Anadolu 530

Kat‘-ı dînâr-ı cedîd bâ-sikke-i tuğrâ-yı şerîf 530

Tebdîl-i ser-cebeciyân-ı dergâh-ı âli 531

Tevcîh-i livâ-i Cidde be-Ahmed Bey ez-ümerâ-i Mısrıyye 531

İstîlâ-yı kefere-i Moskov be-kal‘a-i Azak 531

Me’mûriyyet-i ser-çavuşân ve mîrâhûr-ı sânî be-tahrîr-i neferât 532

Azl-i Reîsülküttâb Râmî Mehmed Efendi 533

Azl-i Sadr-ı Rum Erzincanî es-Seyyid Ali Efendi ve nasb-ı Ebezâde Efendi 533

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LIX

Ahz u katl-kerden-i Vezîr Gürcü Mehmed Paşa 533

Vusul ü avdet-i şâh-ı Acem berây-ı tehniyet-i cülûs-ı hümâyûn 533

Katl-i Vâlî-i Karaman Tırnakçı İbrahim Paşa 534

Vusul-i meblağ-ı matlûb ez-ulûfehâ-yı Dîvân-ı Mısır 535

Temâm-şuden-i binâ-yı Câmi‘-i Şerîf-i Hazret-i Vâlide Sultân der-nezd-i Galata 535

Azl-i Emîrü’l-hâc Mehmed Paşa ve nasb-ı Arslan Paşa 535

Katl-şuden-i Emîn-i Tersâne-i âmire Sahib-i ayâr Yusuf Efendi 535

Mahv-ı sikke-i kefere ve darb-ı tuğrâ-yı hümâyûn be-zolota ve guruş 536

Ta‘ahhüd-i mîr-i mîrân-ı Rumeli be-iskân-ı re‘âyâ be-menâzil-i miyâne-i Niş ve Belgrad 536

Mutâlebe-i kesr-i mâl-ı irsâliyye ez-vâlî-i Mısır 536

Binâ-yı kârhâne-i cedîd der-kasaba-i Pravişte 537

Katl-i Yasef Yahûdî Emîn-i Darbhâne-i Mısır 537

Tertîb-i donanma-yı Bahreyn ve nehr-i Tuna 537

Ref‘-i vezâret-i İbşir Hasan Paşa 538

Binâ-i kal‘a-i Açu der-sâhil-i nehr-i Kuban 538

Müsadere-i ser-bostaniyân-ı Âstâne 539

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn be-azîmet-i sefer-i Nemçe 539

Me’mûriyyet-i Yusuf Paşa ve Hüseyin Paşa be-cânib-i Özi 539

Sudûr-ı ruhsat be-ikamet-i Nakibüleşrâf der-Âstâne 539

Me’mûriyyet-i mîr-i mîrân-ı Rumeli be-tathîr-i tarîk-ı Belgrad 539

Teşrîf-i pâdişâhî be-otak ve hareket-i hümâyûn ez-Edirne 540

İnhizâm-ı a‘dâ-yı dîn ez-muhâsara-i kal‘a-i Bihke 540

Azl ü nefy ve müsadere-i Daltaban Mustafa Paşa 541

Tevsî‘-i tarîk-ı cedîd der-râh-ı Kızıl Derbend 541

Avdet-i küffâr ez-muhâsara-i Poçitel ve Novasin 541

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE Mİ’E VE ELF 542

Vusûl-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Belgrad 542

Feth-i palanka-i Şebeş ez-cânib-i muhâfız-ı Temeşvar 542

Tasmîm-i meks ü ârâm der-Belgrad ve temşiyet-i ba‘z-ı umûr 542

Vürûd-ı haber-i nusret ez-donanma-yı hümâyûn 543

Müşâvere-i harekât-ı seferiyye ve tafsil-i keyfiyyet-i ahvâl-i harb ü kıtâl ve vuku‘-ı hezîmet ve avdet 543

Tevcîh-i vezâret be-Kethudâ-yı sadrıa‘zam-ı sâbık Abdi Ağa 547

Da‘vet-i Muhâfız-ı Belgrad Amucazâde Hüseyin Paşa berây-ı sadâret-i uzmâ 547

Hareket-i hümâyûn ez-sahrâ-yı Temeşvar 548

Ticâret-i Ser-kassabân Kara Mehmed Ağa der-inhizâm 548

Tebdîlât-ı ba‘z-ı muhâfızîn-i sügur 548

Zuhûr-ı ba‘z-ı hâlât-ı garîbe der-eyâlet-i Basra 549

Hareket-i hümâyûn ez-sahrâ-yı Belgrad be-cânib-i Edirne 549

Tard ü ib‘âd-ı Küçük Müezzin Çelebi ez-meclis-i hümâyûn 550

Azl-i kaimmakam ve tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân ve cebeciyân 550

Tebdîl-i mîrâhûr-ı evvel ve sânî 550

Nasb-ı Reîsülküttab Râmî Efendi 550

Tevcîh-i vezâret be-kethudâ-yı bevvâbân ve ba‘z-ı tebdîlât 551

İstîlâ-yı küffâr-ı hâk-sâr be-eyâlet-i Bosna 551

Zuhûr-ı nukud-ı Baltazâde ve İbrahim Paşa 551

Nasb-şuden-i Emîrü’l-hâc Ahmed Paşa 552

Tevcîh-i sadr-ı Anadolu be-mahdûm-ı Şeyhülislâm es-Seyyid Fethullah Efendi 552

İzdiyâd-ı resm-i mevzû‘-i bid‘at-i kahve 552

Azl-i Vâlî-i Mısır Vezîr İsmail Paşa 553

Vürûd-ı haber-i nusret ez-asâkir-i Tatar 553

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Defterdâr Köseç Halil Efendi 553

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LX

Azl-i Sadr-ı Rum Ebezâde Efendi 553

Tevcîh-i eyâlet-i Kıbrıs ve ibka-i muhassıl-ı Aydın 553

İncimâd-ı Halic-i Kâğıdhane ve zuhûr-ı semek-i kebîr 553

Tevcîh-i hidmet-i nişân-ı hümâyûn be-Bahri Paşa 554

Taleb-i imdâd-ı seferiyye ez-ba‘z-ı ricâl-i devlet 554

Vürûd-ı elçi-i Acem Rüstem Hân be-miftâh-ı Basra 554

Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân İbrahim Paşa 554

Tebdîl-i vâlî-i Bağdad ve ta‘yîn-i asâkir be-taraf-ı merkum 555

Ta‘yîn-şuden-i sefîr-i mahsus be-cânib-i şâh-ı Acem 555

Zuhûr-ı âvâze-i sulh u salâh der-miyân-ı Devlet-i Aliyye ve çasar-ı Nemçe 556

Meks ü ârâm-ı Şehinşâh-ı enâm der-Edirne ve azîmet-i serdâr-ı ekrem be-sefer-i hümâyûn 557

VEKAYİ‘-İ SENE-İ AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Vefât-ı muhassıl-ı Aydın 558

Vürûd-ı haber-i nusret ez-cânib-i Bosna 558

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Sofya ve irsâl-i murahhas-ı devlet be-cânib-i Belgrad 558

Katl-i Vâlî-i Sivas Vezîr İsmail Paşa 559

Azl-i Ser-cebeciyân Mehmed Ağa 559

Vusul-i Hân-ı Kırım el-Hâc Selim Giray Hân be-ordu-yı hümâyûn ve nusret-i Tatar 559

Nakl-i erkân-ı Rikâb ez-hıyâm be-derûn-ı şehr-i Edirne 560

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Belgrad ve azîmet-i me’mûrân-ı mükâleme be-cânib-i Karloviçe 560

Azl-i Muhâfız-ı Belgrad Vezîr-i mükerrem Bıyıklı Mehmed Paşa 561

Vürûd-ı haber-i nusret ez-donanma-yı hümâyûn 561

İhrâk-ı bârûthâne der-kurb-i Şehremini der-Âstâne 561

Vürûd-ı haber-i nusret ü zafer ez-cânib-i Bosna 562

İrtihâl-i Ebû Sa‘idzâde Feyzullah Efendi 562

İhrâk-ı mahzenhâ-i zehâir der-Belgrad 563

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Belgrad 563

Vürûd-ı haber-i nusret ez-cânib-i Kaplan Giray Sultân 563

Velâdet-i Şehzâde Sultân Mehmed 563

Vusul-i Defterdâr Mustafa Efendi be-ordu-yı hümâyûn 564

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet ve ba‘z-ı tebdîlât-ı vüzerâ-yı izâm 564

Vusul-i Serdâr-ı ekrem Hüseyin Paşa be-mahrûse-i Edirne 564

İbka vü takrîr-i kaimmakam-ı rikâb ve Âstâne-i sa‘âdet 565

Keyfiyyet-i ahvâl-i mükâleme ve in‘ikad-ı sulh u salâh bâ-Nemçe ve Leh ve Venedik ve Moskov 565

Mevâdd-ı musalaha-i kefere-i Leh bâ-Devlet-i Aliyye 571

Mevâdd-ı Musalaha-i tâife-i Venedik 575

Vusul-i Reîsülküttâb Râmî Efendi be-Edirne bâ-temessükât-ı sulh ve tetimmât-ı ahvâl-i musalaha 578

Vürûd-ı ba‘z-ı havâdis-i Basra ez-Bağdad 579

Ref‘-i tekâlîf-i seferiyye ve mezâlim-i vülât ez-re‘âyâ 579

Katl-i Şaki Eyüboğlu be-mübâşeret-i muhassıl-ı Aydın 580

Katl-i Emîrü’l-hacc Ahmed Paşa der-Edirne 580

Mübâdele-i manâsıb-ı Nakibüleşrâf Hocazâde Efendi be-sadr-ı Anadolu mahdûm-ı Şeyhülislâm es-Seyyid Fethullah Efendi 581

İrtihâl-i duhter-i şehriyâr-ı kâm-kârî Rukiye Sultân 581

Tevcîh-i mansıb-ı vâlâ-yı hânî-i iklîm-i Kırım be-Devlet Giray Hân ez-kasr-ı yed-i pedereş el-Hâc Selim Giray 581

Ref‘-i cizye-i re‘âyâ-yı Temeşvar ve Belgrad der-sene-i bin yüz on bir 582

Vaz‘-ı şem‘ der-türbe-i şerîfe-i Hazret-i Yahya 582 عليه السالم

Velâdet-i Şehzâde-i cevân-baht Sultân Hasan 582

Binâ-yı odahâ-yı cedîd ez-tâife-i Yeniçeriyân 582

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LXI

Âmeden-i elçi-i Leh be-taleb-i ahidnâme-i hümâyûn 583

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Sultân Hüseyin 583

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ-AŞERE VE Mİ’E VE ELF 584

Tebdîl-i vâlî-i Bağdad 584

Ta‘yîn ü irsâl-kerden-i elçi ez-cânib-i Devlet-i Aliyye be-taraf-ı çasar-ı Nemçe 584

Hareket-i hümâyûn-ı şehriyârî ez-Edirne be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 585

Âmeden-i elçi-i çar-ı Moskov berây-ı mükâleme-i sulh u salâh 585

Vürûd-ı elçi-i kebîr ez-Venedik be-cânib-i Devlet-i Aliyye 585

Firâr-ı Bebe Süleyman ez-hücûm-ı vâlî-i Bağdad 585

Tahliye-i kılâ‘-ı vâkı‘a der-havâlî-i hudûd-ı Leh 586

Âmeden-i balyos-ı cedîd ez-Françe ve huşûnet-i vey der-Dîvân-ı Hümâyûn 586

Âmeden-i elçi-i kebîr ez-taraf-ı çasar-ı Nemçe 587

İbka vü takrîr-i eyâlet-i Mısır be-Vezîr Kara Mehmed Paşa 587

Ta‘yîn-i Elçi İbrahim Paşa be-muhâfaza-i Temeşvar 588

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ-AŞERE VE Mİ’E VE ELF 589

Der-zikr-i avdet-i elçi-i Dobra-Venedik 589

Ta‘yîn-şuden-i hâvâs be-kerîme-i mükerreme-i şehriyârî 589

Mükâleme-i sulh bâ-elçi-i çar-ı Moskov 589

Âmeden-i haber-i garet-şuden-i huccâc be-dest-i eşkıyâ-yı urbân 594

Ref‘-şuden-i vezâret-i Hüseyin Paşa Vâlî-i sâbık-ı Mısır 594

Nasb-ı kral-ı Leh be-Nalkıran-ı hizlân 595

Azl-i Defterdâr Mustafa Efendi 595

Ta‘yîn-şuden-i Emîrü’l-hâc Vezîr Hasan Paşa 595

Vefât-ı Ali Paşa Muhâfız-ı Belgrad 595

Azl-i Ağa-yı Dârüssa‘âde Ali Ağa ve nasb-ı Nezir Ağa 595

Keyfiyyet-i münâza‘a-i Gazî Giray bâ-Hân-ı Kırım Devlet Giray 596

Nefy-i el-Hâc Selim Giray Hân be-Siroz 597

Azl-i Defterdâr Canib Ahmed Efendi 597

Teshîr-i kal‘a-i Kurna ve Basra 597

Katl-i Vâlî-i Diyarbekir Bıyıklı Mehmed Paşa 601

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSE-AŞERE VE Mİ’E VE ELF 602

Tertîb-i meclis-i bi‘set ve velâdet-i Sultân-Serîr-i Risâlet der-Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevvere 602

Azl-i Ser-çavuşân Mustafa Ağa 602

İnhidâm-ı cisr-i Sarrachâne der-Edirne 602

Tebdîl-i kethudâ-yı sadr-ı âlî 603

Vefât-ı Vâlî-i Van İbrahim Paşa 603

Nefy-i Emîrü’l-hâcc-ı sâbık Hasan Paşa be-cezîre-i Sakız ve katl-i kethudâ-yı paşa-yı müşârün-ileyh 603

Binâ-yı sedd-i kârgîr der-İskenderiye 603

İhrâc-ı surre der-şehr-i Edirne 604

Azîmet-i hümâyûn be-sayd ü şikâr 604

Tebdîl-i emîrü’l-hâc 604

Vuku‘-ı harîk der-İstanbul 604

İrsâl-i ücret-i segbân be-cânib-i Devlet Giray Han 604

Vefât-ı Kadî‘asker-i Anadolu Abdullah Efendi ve nasb-ı Arif Efendi 604

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Köprülüzâde Abdullah Bey 605

İskân-ı kral-ı Kurs be-İznikmid 605

Tevcîh-i emânet-i Gümüşhane 605

Âmeden-i haber-i inhizâm-ı urbân der-nehr-i Diyab 605

Tevcîh-i rütbe-i meşîhat-ı İslâmiyye be-mahdûm-ı Şeyhülislâmî es-Seyyid Fethullah Efendi 606

Ta‘mîr ü termîm-i kılâ‘-ı Belgrad ve Temeşvar 606

Târîh-i Râşid ve Zeyli

LXII

Ta‘yîn-i meşâyıh be-vilâyet-i Rumeli 607

Âmeden-i elçi-i cedîd ez-İngiltere 607

Tevcîh-i vezâret ve akd ü tezvîc-i Rukiye Sultân be-Maktûlzâde Ali Bey 607

Âmeden-i haber-i intizâm-ı ahvâl-i ahâlî-i Trablusgarb ve Tunus 607

Tezvîc-i kerîme-i mükerreme-i şehriyârî 607

Ta‘yîn-i mu‘allim [be] Sultân Mahmud 608

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-eyâlet-i Şehrizor be-Kethudâ-yı Âsafî Hasan Ağa 608

Azl-i sadr-ı Rum es-Seyyid Ali Efendi ve nasb-ı Dede Efendi 608

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A-AŞERE VE Mİ’E VE ELF 609

Katl-i Kıblelizâde Mîrâhûr-ı evvel 609

Nüzûl-i savâ‘ik 609

Nasb-ı emîrü’l-hâcc-ı Şam 609

Katl-i Eyüboğlu be-töhmet-i zulm ü bî-dâd 609

Vürûd-ı atıyye vü vazîfe be-Naîmâ Efendi 610

Nefy-i Sadr-ı Rum Yahya Efendi be-Haleb 610

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet der-esnâ-i nüzûl-i kalyon-ı cedîd be-rûy-i deryâ 611

İrsâl-i ücret-i segbân 611

Nizâm-ı neferât ve mukata‘ât-ı kal‘a-i Bağdad 611

Avdet-i Şeyhülislâmzâde be-Edirne 611

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ 612

Tebdîlât-ı dûde-i Bektâşiyân 612

Ta‘mîr-i kal‘a-i Özi 612

Mübâşeret-i ihyâ-i ma‘den-i Sidrekapsi 612

Azl-i Sadrıa‘zam Amucazâde Hüseyin Paşa ve nasb-ı Daltaban Mustafa Paşa 613

İrtihâl-i sadrıa‘zam-ı sâbık Hüseyin Paşa 615

Habs ve müsadere-i ba‘z-ı etbâ‘-ı sadrıa‘zam-ı sâbık 616

Vekâlet-i Ser-kassabân Kara Mehmed Ağa be-kethudâ-yı sadr-ı âlî 616

Tebdîl-i imâm-ı sadr-ı âlî ez-taraf-ı Şeyhülislâm 616

Vürûd-ı atâyâ-yı Sultânî be-cânib-i sadr-ı âlî 616

İtmâm-ı mevâcib-i sipâh u silâhdâr 617

İlbâs-ı semmûr kürk ez-taraf-ı sadr-ı âlî be-hoca-i şehzâde 617

Âmeden-i semmûr kürk be-sadr-ı âlî ez-taraf-ı Hatice Sultân 617

Vusul-i kethudâ-yı sadr-ı âlî be-Edirne 617

Müsadere-i Ahmed Efendi ez-etbâ‘-ı sadrıa‘zam-ı sâbık 617

Nakl ü ric‘at-i hümâyûn be-Sarây-ı Edirne 618

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum 618

Ta‘mîr-i ba‘z-ı mevâzi‘-i Haremeyn-i muhteremeyn 618

Tedârük-i zehâir berây-ı sayd ü şikâr 618

Mübâşeret-i kal‘a-i cedîd der-Akıntı 619

Mülâkat-ı elçi-i Moskov be-cânib-i Âsafî 619

Azîmet-i İmâm-ı evvel-i sultânî Salih Efendi be-hacc-ı şerîf 620

Âmeden-i ser-tırâşî-i pâdişâhî be-sadr-ı âlî 620

Âmeden-i esb ez-taraf-ı hümâyûn be-sadr-ı âlî 620

Teftîş-i neferât-ı çavuşân-ı dergâh-ı âlî 620

Vak‘a-i garîbe-i Şeyh Ma‘nevî Efendi 621

Tevcîh-i eyâlet-i Adana be-Mîrâhûr-ı evvel Yusuf Ağa 621

Avdet-i Şeyhülislâmzâde Mustafa Efendi ez-Kazâ-i Mekke-i mükerreme 622

Men‘-i sefâyin ez-nakl-i âlât-ı harb be-memâlik-i a‘dâ-yı dîn 622

Zuhûr-ı ba‘z-ı tebdîlât 622

Da‘vet-i şehriyârî be-Sarây-ı sadr-ı âlî 623

Ta‘yîn-i emîn-i Surre 623

İhrâc-ı mevâcib 623

İsti‘mâl-i kallâvî der-Dîvân-ı Hümâyûn ve alay 623

Tebdîl-i şerâfet bâ-kasr-ı yed-i Şerîf Sa‘d 624

Teşrîf-i sadr-ı âlî be-Hâs-âhûr 624

Azîmet-i hümâyûn be-şikâr 624

Âmeden-i hıl‘at-i semmûr ve hançer-i mücevher be-sadr-ı âlî ez-cânib-i Vâlide Sultân 624

Metin Fihristi: Târîh-i Raşid

LXIII

Tevcîh-i eyâlet-i Bosna ve Temeşvar 624

Âmeden-i haber-i vefât-ı Vezîr İsmail Paşa der-memleket-i Acem 625

Habs-i elçi-i Güril 625

Tebdîl-i kapudan-ı deryâ 625

Katl-i İbrahim Paşa Vâlî-i Diyarbekir 625

Firâr-ı Hasan Paşa Vâlî-i Şehrizor ez-katl ve katl-i Bayram Ağa 626

Vürûd-ı müdde‘î-i sefâret ez-imâm-ı Yemen 626

Âmeden-i Pâdişâh-ı zî-şân ez-şikâr 626

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Reîsülküttâb Râmî Mehmed Efendi 627

İrsâl-i asker be-cânib-i Babadağı 627

Zuhûr-ı fitne-i Tatar ve isyân-ı Hân-ı Kırım Devlet Giray Hân 627

Azl-i Defterdâr Muhsinzâde ve nasb-ı Mustafa Efendi 629

Tafsil-i vak‘a-i Devlet Giray Hân 629

Azl-i Vezîria‘zam Daltaban Mustafa Paşa ve nasb-ı Râmî Mehmed Paşa 630

Nasb-ı kethudâ-yı sadr-ı âlî 632

İndifâ‘-ı fitne-i Tatar 632

Vefât-ı Evliyâ Mehmed Efendi 632

Tevcîh-i ulûfe-i teka‘üd be-Tevki‘î Ahmed Paşa 633

Tebdîl-i reîsülküttâb 633

Tevcîh-i kaimmakam-ı Âstâne be-Köprülüzâde Abdullah Paşa 633

Velâdet-i Şehzâde Sultân Murad 634

Tevcîh-i eyâlet-i Kandiye be-Kalaylıkoz Ahmed Paşa 634

İmdâd ez-taraf-ı devlet be-mesarıf-i vâlî-i eyâlet-i Bağdad 634

Zuhûr-ı sefer-i Gürcistan ve ta‘yîn-i asâkir-i İslâm 634

Nasb-ı Sadr-ı Anadolu be-Mahdûm-ı es-Seyyid Mustafa Efendi 635

İhtimâm-ı sadr-ı âlî be-umûr-ı tersâne ve ahvâl-i mâl-ı mîrî 635

Nasb-ı kadî-i İstanbul es-Seyyid Mahmud Efendi 635

Vefât-ı Defterdâr-ı kalyonhâ Hasan Efendi ez-ta‘zîr-i sadr-ı âlî 636

Tevcîh-i pâyehâ be-Hoca-i şehzâde es-Seyyid İbrahim Efendi ve Mîrzâzâde Efendi 636

Vuku‘-ı zelzele der-kazâ-i Denizli 636

Keyfiyyet-i tehniyet-i îd-i sa‘îd der-Sarây-ı Hümâyûn 636

İhrâc-ı kethudâ-yı Âsafî Ali Ağa ve tebdîlât-ı Ocak 637

Azl-i Defterdâr Mustafa Efendi ve nasb-ı Mektûbî Mehmed Efendi 637

Târîh-i RâşidRÂŞİD MEHMED EFENDİ

METİN-I-

(1071-1114 / 1660-1703)

Târîh-i RâşidRâşid Mehmed Efendi

1

UNVÂNÜ’D-DÎBÂCE

Çend rûzdan kinâye ömr-i endek-mâye-i azîzü’l-meâl-i serî‘ü’z-zevâlde tahlîd-i zikr-i cemîl ile hayât-ı tâze tahsîli teraşşuh-ı mâü’l-hayât-ı midâd-ı ehl-i irfâna vâbeste idiği bedîhî olmağla her asrın erbâb-ı fikr u hayâli dil-sîr-i na‘mâ-yı yağma-yı birr ü ihsânları oldukları selâtîn-i izâm ve havâkīn-i kirâmın meâsir ü mefâhirlerini sebt ü tahrîre sarf-ı kudret ve be-tahsīs selâtîn-i güzîn-i nasfet-âyîn-i Osmâniyânın nevâl-i hân-ı inâyetleriyle perveriş bulan ashâb-ı fezâil-i erbâb-ı kemâlât düstûrü’l-amel-i fermân-fermâyân-ı cihân olmağa şâyân âsâr-ı celîle ve etvâr-ı cemîlelerini tahrîr-i dil-pezîr üzre sebk-i kālıb-ı zabt ve bu Devlet-i Aliyye-i muhalledetü’l-ikbâlin vekāyi‘i tefâsīlini zabt u tahrîr ile eslâfın nâm-ı nîgûlarını ilâ-inkırâzi’d-deverân pîrâye-i zebân-ı tezkâr ve ahlâfın nice mâddede inhilâl-i ukde-i eşkâllerine medâr olacak fevâid-i celîleyi nakş-ı sahâyif-i evrâk etmeleriyle îfâ-yı hukūka ve edâ-yı şükr-i ni‘mete bezl-i himmet edegelmeleriyle bu emr-i zî-şân-ı vâcibü’t-temşiyetin temşiyeti tarîkleri sâliklerine mazhar-ı müzâheret-i tevfîk-i hidâyet refîkle mümâşât eden mevâlî-i izâmdan fuzalâ-yı asrının vâdî-i ta‘bîr ve edâda ser-bülendi menzil-resân-ı menâhic ü merâşidin hûş-mendi Ebü’l-mekârim ve’l-mehâmid Mevlânâ Mehmed el-med‘uvv be-Raşid Efendi merhûm mukaddemâ namzed-i hidmet-i zabt u vekāyi‘ olan Na‘îmâ Efendi’nin elf-i kâmile-i hicriyyeden ibtidâ birle menâh-cemmâze-i kalem-i dilkeş-hırâmı olan bin yetmiş senesi vekāyi‘i zeyline ilâve ettikleri târîh-i bî-nazîr ve yine mevâlî-i izâm ve mehâdîm-i kirâm ve fuzalâ-yı tâze-gûyân-ı asr u zamândan Küçük Çelebizâde nâmıyla şehîr Mevlânâ İsmail Âsım Efendi’nin Târîh-i merkūmun mîkāt-ı hâtimesi olan bin yüz otuz beş senesi gurre-i garrâsından şürû‘ ve bin yüz kırk bir senesi evâhırına gelince târîh-i merkūmun hıl‘at-i fâhire-i nazm u tertîb ve zâbıta-i dîbâ-tırâzına cümleden eşhâ vü ehvâ ve elezz ü ahlâ ta‘lîk ettikleri zeyl-i zîbâ-zîverleri el-hak şâyeste-i enzâr-ı ulü’l-ebsār ve sezâ-vâr-ı nazar-ı ayn-ı dekāyık-bîn-i zevi’l-i‘tibâr olup vakt ü zamânın hasb-i hâli mütevekkilân-ı mehâmm-ı cumhûr ve mütekeffilân-ı hall ü akd-i mübhemât-ı umûr olan vükelâ-yı izâm ve vüzerâ-yı kirâm ve ricâl-i devlet ve müdebbirân-ı mehâmm-ı saltanata rehber ve reh-nümâ âsâr-ı celîle olmağla fevâyid ü mevâyidini ta‘mîm içün bundan esbak zebân-bürîde ve dil-beste rüsûm u nükūş tertîb ve ibârâtı şikeste beste-i hâme-i nev-peydâ-yı sınâ‘iyye ve midâd-ı mütemâdiyü’l-bekā-yı tıbâ‘iyye ile âsâr-ı merkūmeyi ketb ü tahrîre ve nüshalarını tevfîr ü teksîre mübâderet ve şürû‘ olunmuş idi. ةةةة ةةةةة ة ةةةةة bu eyyâm-ı meymenet-iktirânda emr-i tatbî‘ vü temsîli itmâm ve hitâma resîde oldu.

.

Târîh-i RâşidRÂŞİD MEHMED EFENDİ

-II-(1115-1134 / 1703-1722)

Hazırlayanlar

Abdülkadir Özcan

Baki ÇakırYunus Uğur

Ahmet Zeki İzgöer

KLA­SİK­88. Ki tap

KLASİK­KİTAPLAR­2

TÂRÎH-İ­RÂŞİD­ve­ZEYLİ­Râşid­Mehmed­Efendi­ve­ Çelebizâde­İsmaîl­Âsım­Efendi(1071-1141­/­1660-1729)Cilt I-III

HazırlayanlarAbdülkadir­ÖzcanYunus­UğurBaki­ÇakırAhmet­Zeki­İzgöer

SekreteryaF.­Samime­İnceoğluOsman­Sacid­Arı­ Zeynep­Süslü­Berktaş

Arapça çeviriHalit­Özkan,­Asuman­Erkan­Emin

Farsça çeviriHakkı­Uygur,­Turgay­Şafak

ISBN 978-605-5245-16-0 Tk. NoISBN 978-605-5245-18-4 Cilt No

Bi­rin­ci­Ba­sım­Mayıs­2013

Ya­yın­Ha­zır­lık­Özgür­OralTa­sa­rım/Ka­pak­Sa­lih­Pul­cu

Bas­kı­Cilt­Elma­BasımSertifika No: 12027

Halkalı­Cad.­No.­164­B-4­Blok­Sefaköy-İstanbul

Tel:­[212]­697­30­30­

Vefa Cad. No: 48 34134 Vefa Fatih İstanbul

Tel 0212 520 66 41-42 Faks 0212 520 74 00

klasik@klasikyayinlari.com

www.klasikyayinlari.com

facebook.com/klasikyayinlari

twitter.com/klasikyayinlari

İ Ç İ N D E K İ L E R

1. Cilt

Takdim ve Teşekkür VII

Önsöz IXGiriş - Râşid Mehmed Efendi XV

Metin Fihristi XXXV

Târîh-i Raşid Metni 1-637

2. Cilt Metin Fihristi VI

Târîh-i Râşid Metni 638-1298

3. Cilt Giriş - Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi VII

Metin Fihristi XIX

Târîh-i Çelebizâde Metni 1299-1629

Dizin 1630-1954

Târîh-i Râşid ve Zeyli

VI

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Tevcîh-i pâye-i sadr-ı Rum be-mahâdîm-i Şeyhülislâm 638

Tertîb ü irsâl-i müstahfızân ve mühimmât be-kal‘a-i Yafa 638

Mübâşeret-i nesc-i çuka ve akmişe der-memâlik-i mahrûsa 638

İrtihâl-i Şehzâde Sultân Mehmed 639

Binâ-yı çeşme-i âb-ı Yonca 639

İhrâc-ı neferât-ı Mısır ez-Edirne 639

Ta‘yîn-i kethudâ-yı vâlî-i Adana be-istikbâl-i huccâc 639

Cem‘iyyet-i cebeciyân be-taleb-i mevâcib-i güzeşte 640

Mübâşeret-i velâyim-i duhterân-ı Şehinşâhî 640

Tevcîh-i eyâlet-i Belgrad be-Ağa-yı Yeniçeriyân Ali Ağa 641

Muhârebe-i huccâc-ı müslimîn be-eşkıyâ-yı urbân 641

Tevcîh-i eyâlet-i Basra Başcı Mehmed Paşa 642

Beyân-ı keyfiyyet-i tertîb-i vâkı‘ât ve ahvâl-i kevniyye der-în mecmû‘a-i havâdis ü vekayi‘ 646

Esbâb-ı zuhûr-ı fitne 649

Şehâdet-i ser-segbâniyân der-meydân 656

Neşr-i mürâselehâ-yı da‘vet 657

Cem‘-şuden-i ulemâ ve ricâl-i devlet be-meydân 659

Mübâhase-i terk-i salât-ı cum‘a 660

Âmeden-i ser-bostaniyân be-meydân 660

Zuhûr-ı Karakaş 661

Nasb-ı müftî es-Seyyid Ali Efendi be-ittifâk 661

Nasb-ı ser-segbâniyân Çalık Ahmed Ağa 661

Tahrîr-i mahzar be-cânib-i rikâb-ı hümâyûn 662

Reften-i ulemâ be-hânehâ-yı hîşten 663

Temâruz-ı Müftî es-Seyyid Ali Efendi 663

Nasb-ı müftî Mehmed Efendi 663

Nasb-ı kaimmakam Ahmed Paşa 663

Nasb-ı sadr-ı Rum 663

Nasb-ı sadr-ı Anadolu 664

Nasb-ı ağa-yı yeniçeriyân Çalık Ahmed Ağa 664

Nasb-ı ağa-yı sipâhiyân Salih Ağa 664

Zuhûr-ı İmâm-ı Müteseyyid 665

İnsidâd-ı dekâkîn 665

Nakl-i cem‘iyyet be-sâha-i Yenibâğçe 665

Zuhûr-ı Torıcanlı Ahmed 667

Vusûl-i haber-i sudûr-ı fitne be-Edirne 667

Âmeden-i ricâl-i devlet be-Sarây-ı şeyhülislâm efendi berây-ı meşveret ve irsâl-i kethudâ-yı yeniçeriyân be-İstanbul 667

Akd-i meclis-i meşveret der-Sarây-ı hazret-i sadrıa‘zam 668

İhrâc-ı Silâhdâr Ali Ağa ez-Enderûn be-rütbe-i vezâret 669

Meşveret der-Sarây-ı sadr-ı âlî ve nefy-i elçiyân-ı İstanbul 670

Ahz-ı dâmâd-ı şeyhülislâm efendi 670

Nasb-ı kadî-i İstanbul 672

Nasb-ı defterdâr Abdullah Efendi 672

Halâs-ı Mîrâhûr-ı sânî ez-dest-i erbâb-ı cem‘iyyet 672

Avdet-i elçiyân ez-cânib-i Edirne 673

Zuhûr-ı Hasan Paşa ez-ihtifâ 673

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-ağa-yı yeniçeriyân ve ser-bostaniyân 674

İrsâl-i evâmir-i isti‘câl be-vülât-ı Rumeli 674

Ta‘yîn-i mîr-i mîrân be-zabt-ı sevâhil ez-Edirne 674

Sa‘y-i Kaimmakam Hasan Paşa be-tedârük-i sefer-i Edirne 675

Tertîb-i esnâf-ı asâkir 675

Keyfiyyet-i acîbe-i erbâb-ı cem‘iyyet 675

İrsâl-i serdengeçdiyân be-İznikmid 675

Ahz ü ihzâr-ı ebnâ-i Vanî Efendi 675

Tertîb-i tophâ ve zehâir-i menâzil-i râh-ı Edirne 676

Cem‘-i asker ez-cânib-i saltanat 676

METİN FİHRİSTİ

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidVII

Tahlîf-i tavâif-i askeriyye 676

Tahrîr-i serdengeçdiyân-ı sipâh u silâhdâr 677

Nasb-ı sudûr-ı Rum ve Anadolu 677

Nasb-ı kethudâ-yı yeniçeriyân der-İstanbul 678

Gasb-ı emvâl-i şeyhülislâm efendi 678

Azîmet-i erbâb-ı cem‘iyyet be-cânib-i Edirne 678

Hurûc-ı Vezîria‘zam be-sahrâ-yı Edirne 681

Avdet-i Yörük Hasan Paşa 682

Meşveret-i ceng ü cidâl 682

Nasb-ı otağ-ı pâdişâhî der-ordu-yı hümâyûn 682

Tevcîh-i sadr-ı Fetvâ be-sadr-ı Anadolu 683

Katl-i ebnâ-i Vanî Efendi 683

Tertîb-i esbâb-ı harb ü ceng ez-cânib-i saltanat 683

Firâr-ı Sadrıa‘zam Râmî Mehmed Paşa 684

Avdet-i hümâyûn be-Edirne 684

Ric‘at-i Müftî Efendi be-Edirne 685

Telâki-i asker-i tarafeyn 685

Ahvâl-i sükkân-ı Edirne 685

İbka-i manâsıb-ı erkân-ı devlet 686

Vuku‘-ı bey‘at-i vükelâ ez-Pâdişâh-ı zamân 686

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn berây-ı azîmet-i Âstâne 687

Tevcîh-i imâmet-i sultânî be-ser-hayl-i gurûh-i sâdât es-Seyyid Mustafa Efendi 687

Nefy-i musahibân 687

Teşrîf-i hümâyûn be-namâz-ı cum‘a 688

Nasb-ı mîrâhûr-ı evvel ve sânî 688

Vuku‘-ı hareket-i hümâyûn 688

Azl-i ser-topçuyân-ı dergâh-ı âlî 689

Zuhûr-ı gulgule der-ordu 690

İlbâs-ı hıl‘at be-ağa-yı dârüssa‘âde 690

Tevzî‘-i cülûsiyye ve mevâcib 690

Teşrîf-i hümâyûn be-Sarây-ı Buçukdepe 691

Ahz ü ihzâr-ı Şeyhülislâm 691

Rıhlet-i şehzâde-i Hudâvendigâr-ı sâbık 693

Asâlet-i vekîl-i kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî 693

Hareket-i hümâyûn ez-sâhil-i Tunca 693

İrsâl-i Sultân Mustafa Hân be-Sarây-ı Hümâyûn 693

Azl-i silâhdâr-ı şehriyârî olan İbşir Ağa 693

Meşveret-i erbâb-ı cem‘iyyet 694

Duhûl-i mevkib-i saltanat be-derûn-ı İstanbul 695

Habs-i Nezir Ağa ve evlâd-ı Müftî-i şehîd 696

Zuhûr-ı harîk der-kurb-ı Alaca-hammâm 697

Zuhûr-ı fitne-i bostaniyân der-derûn-ı sarây 697

Azl-i Ser-bostaniyân Mehmed Ağa 699

Ta‘yîn-i Yusuf Ağa be-cem‘-i gılmân-ı devşirme 699

Nefy-i ağa-yı sâbık-ı dârüssa‘âde 699

Azl ü tebdîl-i voyvoda-i Boğdan 699

Âmeden-i elçi-i Moskov be-huzûr-ı sadrıa‘zam 700

Âmeden-i haber-i vürûd-ı elçi-i cedîd ez-Venedik 700

Nasb-ı vâlî-i Şam Osman Paşa 700

Azl ü nefy-i ser-çavuşân 701

Tevcîh-i eyâlet-i Bosna be-Vezîr Doğramacı Mehmed Paşa 701

Tevcîh-i eyâlet-i Haleb be-Silâhdâr Ali Paşa 701

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Tersâne-i âmire 701

Âmeden-i peyâm-ı ârâm-ı ümerâ der-Rize ba‘d ez-avdet-i sefer-i Gürcü 701

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm 701

Ziyâfet-i ağa-yı yeniçeriyân be-cenâb-ı şehriyârî 701

Nefy-i evlâd u akrıbâ-i Şeyhülislâm-ı şehîd 702

İktizâ-kerden-i tedmîr-i ba‘z-ı eşkıyâ 702

Azl ü nefy ve katl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Çalık Ahmed Paşa 703

Nasb-ı ağa-yı yeniçeriyân Çelebi Mehmed Ağa 705

Azl ü nefy-i kethudâ-i Yeniçeriyân Dîv Ali ve Muhzır Ağa 705

Nefy-i ser-bostaniyân Mehmed Ağa 705

Âmeden-i elçi-i Özbek 705

Tertîb-i nizâm ve mevâcib-i asker 706

Muâheze-i Muhsinzâde Mehmed Efendi 706

Te’kîd-i itmâm-ı kal‘a-i Cedîd be-fermân-ı hümâyûn 707

Itlâk-ı Mîrzâ Mustafa Efendi ez-nefy 707

Azl-i Vezîria‘zam Ahmed Paşa ve nasb-ı Dâmâd Hasan Paşa 708

Nefy-i Vezîria‘zam-ı sâbık Ahmed Paşa be-cânib-i İnebahtı 711

Tevcîh-i mansıb-ı defterdârî be-Kaimmakam Hasan Paşa 711

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vülât-ı etrâf 711

Vürûd-ı Silâhdâr Ali Paşa ez-Edirne be-taraf-ı Âstâne 711

Azl-i Ağa-yı Bâbüssa‘âde Mahmud Ağa 712

Nakl-i Sadr-ı Anadolu Abdurrahimzâde be-sadr-ı Rumeli 712

Târîh-i Râşid ve Zeyli

VIII

Tevcîh-i mîrâhûrî-i evvel be-Mehmed Halîfe 712

Te’dîb-i ba‘z-ı eşkıyâ 712

Ahz u nefy-i Salih Ağa Ağa-yı Sipâhiyân 714

Vusul-i Ebezâde Efendi be-Âstâne 714

Nefy-i es-Seyyid Mahmud Efendi be-Bursa 714

Akd-i meclis-i Mevlûd-i Nebevî 715

Nasb-ı Kapudan Osman Paşa 715

Azl-i ser-bostaniyân-ı Edirne 715

Zuhûr-ı sadrıa‘zam-ı sâbık Râmî Paşa ez-ihtifâ 715

İrtihâl-i Hudâvendigâr-ı sâbık Sultân Mustafa Hân 716

İmtihân berây-ı medrese-i hâric 718

Da‘vet-i vüzerâ ve ulemâ be-Sarây-ı Hümâyûn berây-ı ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 718

Azl-i Şeyhülislâm Mehmed Efendi 718

Azl ü nefy-i kadî-i İstanbul Ahmed Efendi be-kal‘a-i Magosa 719

Nasb-ı kadî-i İstanbul ve İmâm-ı Sultânî 719

Azl-i ağa-yı sipâhiyân 720

İhrâc-ı mevâcib 720

Vusul-i Kadî‘asker Yahya Efendi be-İstanbul 720

Tehniyet-i îd-i sa‘îd-i fıtr 720

Silâhdâr-şuden-i İbrahim Bey 720

Vefât-ı Emîrü’l-hâc Arslan Paşa 721

Tevcîh-i eyâlet-i Rumeli be-Defterdâr Firârî Vezîr Hüseyin Paşa ve nasb-ı Defterdârî Mehmed Efendi 721

Vürûd-ı arz-ı Hân-ı âlî-şân berây-ı ahvâl-i Moskov 721

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ 722

Sudûr-ı ihtimâm-ı berây-ı itmâm-ı şanes-i cedîd 722

Hareket ve azîmet-i donanma-yı hümâyûn be-Karadeniz 722

Azl-i ser-zağarcıyân ve seksoncuyân 722

Tebdîl-i muhâfız-ı Eğriboz ve vâlî-i Karaman 722

Zuhûr-ı Rakofcioğlu 723

Ta‘yîn-i asâkir be-muhâfaza-i huccâc 723

Zuhûr-ı Köprülüzâde Abdullah Paşa ez-ihtifâ 723

İbka-ı şerâfet be-Şerîf Sa‘d 723

Âmeden-i hazîne-i Mısır 724

Tehniyet-i îd-i sa‘îd 724

Azl-i Silâhdâr-ı şehriyârî İbrahim Bey 724

Zuhûr-ı sefer-i Gürcistan 725

Binâ-yı kasr-ı cedîd der-Harem-i hümâyûn 725

Azl-i sadr-ı Anadolu La‘lîzâde Efendi 725

Ba‘z-ı tebdîlât 725

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ 726Vürûd-ı mahzar ez-cânib- i Kırım 726Azl-i Ağa-yı Dârüssa‘âde Abdurrahman Ağa ve nasb-ı Süleyman Ağa 727Nakl-i hümâyûn be-bâğçe-i Tersâne 728Meyl-i tab‘-ı hümâyûn be-tîr-endâzî 728Binâ-yı kal‘a der-kurb-ı Biylân 728Nizâm-ı ahvâl-i sikke 728Azl-i bî-hengâm-ı Ser-topçuyân Abdülkerim Ağa 729Binâ-yı mahzen-i mühimmât ve meştâ-yı levendât der-Tersâne 729Tahrîr-i Havâss-ı hümâyûn ve ze‘âmet ve tîmâr 729Temâm-şuden-i kalyon-ı cedîd 729Itlâk-ı üsârâ-yı Moskov 729Da‘vet-i Osman Paşa be-Âstâne 730Kırâat-i Mevlûd-i şerîf 730Tevcîh-i Eyâlet-i Mısır be-Teberdâr Süleyman Paşa 730Nakl-i hümâyûn be-Bâğçe-i Tersâne 730Tevcîh-i vezâret be-Kethudâ İsmail Ağa 730Nasb-ı vâlî-i Şam ve emîrü’l-hâc 731Tebdîl-i mîrâhûr-ı sânî ve ağa-yı sipâh 731Azl-i Sadrıa‘zam Hasan Paşa ve nasb-ı Kalaylı Ahmed Paşa 731Nasb-ı sadr-ı Rum Yahya Efendi ve azl ü nefy-i Abdurrahimzâde 732Azl-i kadî-i İstanbul 732Katl-i Hüseyin Ağa ve nefy-i Cüce Hamza 733Tebdîl-i ser-bostaniyân-i Âstâne 733Tevcîh-i eyâlet-i mısr-ı Kahire be-muhâfız-ı cezîre-i Kıbrıs Râmî Mehmed Paşa 733Tevcîh-i vezâret be-Silâhdâr-ı sâbık İbrahim Bey 733Tebdîl-i ağa-yı Bâbüssa‘âde 734Tebdîl-i ağa-yı sipâh u silâhdâr 734Tebdîl-i vâlî-i Adana ve mîr-i mîrân-ı Hamid ve Kastamonu 734İhrâc-ı mevâcib ve müsûl-i elçi-yi Özbek bi-huzûr-ı hümâyûn 734Suhten-i kalyon-ı Fransız 735Tebdîl-i nakibüleşrâf ve kadî-i Edirne 735Def‘-i ihtilâl-i ahâlî-i Mekke-i mükerreme 735Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-cânib-i şehriyârî 735Nefy-i Emîn-i Fetvâ Mehmed Efendi be-cezîre-i Kıbrıs 735

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidIX

Velâdet-i duhter-i sa‘d-ahter-i şehriyârî 735Neşr-i evâmir-i adâlet 736Âmeden-i elçi ez-cânib-i Âyûke Hân 736Telef-i ba‘z-ı sefâyîn ez-donanma-yı hümâyûn der-Bahr-ı Siyâh 736Tevcîh-i vezâret be-Mîrâhûr-ı evvel Mehmed Ağa 737Vusul-i Kethudâ-yı Âsafî Halil Ağa be-Âstâne 737Hikâye-i garîbe-i sadrıa‘zam 737Tebdîl-i kadî-i İstanbul 738Tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân 738Teşrîf-i hümâyûn be-temâşâ-yı hazîne-i Raht 738Teshîr-i kalyon-ı korsan der-Bahr-i Sefîd 739Tebdîl-i ağa-yı sipâh u silâhdâr ve katl-i Mîr-i mîrân-ı Selanik Hasan Paşa 739Tevcîh-i sadr-ı Anadolu be-Mecdî Mehmed Efendi 739Temâm-şuden-i kalyon-ı cedîd 739Vefât-ı vâlî-i İnebahtı ve Trabzon ve tebdîlât-ı vüzerâ 739Azl-i Vezîria‘zam Kalaylı Paşa ve nasb-ı Teberdâr Mehmed Paşa 740Nasb-ı Kethudâ-yı Âsafî Osman Ağa 745Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Hasan Ağa ve nasb-ı Tortumlu İbrahim Ağa 745Tevcîh-i kapudanî be-Frenk Abdurrahman Paşa 745Tebdîlât-ı ocak-ı yeniçeriyân 745Da‘vet-i Ali Paşa ez-Trablus be-Âstâne 746Azl-i Kadî-i İstanbul Hasan Efendi 746

Nasb-ı Rûznâmçe-i evvel es-Seyyid Yahya Efendi 746Tebdîl-i sadr-ı Anadolu 746Tebdîl-i silâhdâr-ı şehriyârî 746Vefât-ı el-Hâc Selim Giray Hân 747Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 747Tehniyet-i îd-i şerîf 747Tevcîh-i Kazâ-i Mekke-i mükerreme ve mısr-ı Kahire 747Azl-i Ser-çavuşân Türk Ahmed Ağa 747Azl-i Defterdâr Mehmed Efendi ve Nasb-ı İsmail Efendi 748Tebdîl-i kadî-i Edirne ve Bursa 748Azl-i ağa-yı yeniçeriyân-ı dergâh-ı âlî 748Tehniyet-i îd-i sa‘îd 748Temâm-şuden-i baştarda-i hümâyûn 748Hitân-ı şehzâdegân 748Vusul-i hazîne-i Mısır 748

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Vürûd-ı ba‘z-ı havâdis ez-memleket-i Leh ve Moskov 749

Hareket-i donanma-yı hümâyûn 749

Sudûr-ı emr-i âlî be-ihzâr-ı Vâlî-i Trablus İsmail Paşa 750

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ 750

Vefât-ı Sadr-ı Rum Yahya Efendi ve nasb-ı Ebezâde Abdullah Efendi 750

Azl-i Defterdâr İsmail Efendi ve nasb-ı Mehmed Efendi 751

Tertîb-i meclis-i mes‘ûd-i Mevlûd 752

Şehâdet-i Hüseyin Paşa der-muhârebe-i Küleyb 752

Firâr-ı Cizyedâr Hüseyin Ağa ez-habs 753

Azîmet-i hümâyûn be-mesîre-i Kemerler 753

Tevcîh-i mansıb-ı Tevki‘î be-Vezîr Osman Paşa 754

Mübâdele-i manâsıb-ı Vâlî-i Bosna ve Eğriboz 754

İrtihâl-i Vezîria‘zam-ı sâbık Ahmed Paşa 754

Nakl-i hümâyûn be-Hadîka-i Hâssa 754

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne 754

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 754

İhrâc-ı surre 754

Nasb-ı Mîrâhûr-ı evvel Osman Ağa 754

Âmeden-i sefâyin-i sultâniyye ez-Bahr-ı Sefîd 755

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Sultân Mehmed 755

Âmeden-i elçi-i Acem berây-ı tebrîk-i cülûs-i hümâyûn 755

Nefy-i ağa-yı Bâbüssa‘âde 755

Vefât-ı duhter-i Hudâvendigâr-ı sâbık Zeyneb Sultân 755

Şeref-yâften-i erkân-ı devlet be-ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 755

Çehresâyî-i elçi-i Acem be-hâk-i serîr-i şevket-masir 756

Zuhûr-ı harîk der-Tersâne-i âmire 756 بقضاء اهلل تعاىل

Nasb-ı kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî es-Seyyid Yahya Efendi 756

Mutâlebe-i mâl ez-Kara Mehmed Paşa 756

Vefât-ı Sadr-ı Anadolu Kara Bekir Efendi 757

Tebdîlât-ı ba‘z-ı hademe-i Dîvân ve rikâb-ı hümâyûn 757

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ 757

Velâdet-i Şehzâde Sultân İsa 757

Tehniyet-i îd-i sa‘îd 757

Târîh-i Râşid ve Zeyli

X

Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-elçi-i şâh-ı Acem 757

Azl-i kadî-i Mekke-i mükerreme Hüseyin Efendi ve Tezkire-i evvel Mustafa Efendi 758

Teslîm-i nâme-i hümâyûn be-elçi-i şâh-ı Acem 760

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Techîz-i sefâyin berây-ı Bahr-i Sefîd 761

Vusul-i hazîne-i Mısır be-Âstâne 761

Azl-i Sadrıa‘zam Teberdâr Mehmed Paşa ve nasb-ı Çorlulu Ali Paşa 761

Tevcîh-i Erzurum be-Sadr-ı sâbık Mehmed Paşa 763

Tafsil-i ahvâl-i eyâlet-i Basra 763

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ 766

Nakl-i hümâyûn be-Hadîka-i Tersâne 766

İktizâ-i azîmet-i donanma-yı hümâyûn be-cânib-i Karadeniz 766

İrtihâl-i Şehzâde Sultân İsa 767

Nasb-ı ağa-yı silâhdârân ve emîn-i gümrük-i Âstâne 767

Ta‘yîn-i neferât berây-ı muhâfaza-i Kudüs-i şerîf 767

Binâ-yı hısn-ı cedîd der-Geyikova 767

Çehresâyî-i elçi-i Özbek be-rikâb-ı hümâyûn 767

Velâdet-i Şehzâde-i cevân-baht Sultân Ali 767

Akd-i meclis-i Mevlûd-i şerîf 768

Azl-i Sadr-ı Anadolu Halil Efendi ve nasb-ı Mahmud Efendi 768

Tebdîlât-ı muhâfız-ı kal‘a-i Temeşvar 768

Çehresâyî-i elçi-i Venedik be-hâk-i serîr-i şevket-masir 768

Ta‘yîn-i şâtırân-ı rikâb-ı hümâyûn 768

Tebdîl-i ser-çavuşân ve mîrâhûr-ı evvel 768

Azl-i Defterdâr es-Seyyid Yahya Efendi 769

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-Vezîr Ali Paşa 769

İlbâs-ı kapaniçe be-sadr-ı âlî 769

Nasb-ı Sadr-ı Rum Ârif Efendi 769

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne 769

İrtihâl-i şehzâde Sultân Ali 770

Nakl-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-Sarây-ı Cedîd 770

Tevcîh-i eyâlet-i Trabzon ve Diyarbekir 770

Nizâm-ı ba‘z-ı umûr-ı mîriyye 770

İnşâ-i kalyonhâ der-sevâhil-i Bahr-ı Siyâh 771

Firâr-ı Mehmed Paşa Emîrül-hâcc-ı sabık 771

Vürûd-ı elçi-i Nemçe berây-ı te’kîd-i sulh u salâh 771

Tebdîlât-ı kibâr-ı dede-i Bektâşiyân 771

Nasb-ı kadî-i İstanbul Dâmâdzâde Ahmed Efendi 771

İhrâc-ı surre-i Haremeyn-i muhteremeyn 771

Tebdîl-i ser-bostaniyân-ı Edirne 772

Nasb-ı sadr-ı Rum Atâullah Efendi 772

İbka ve ref‘-i vezâret-i ba‘z-ı vüzerâ 772

Nefy-i Ser-kassabân Mehmed Ağa 772

Firâr-ı Mu‘abbir Mahmud Efendi ez-dest-i mübâşir-i hod 772

Tevcîh-i mansıb-ı kapudanî be-Kethudâ-yı Âsafî İbrahim Ağa 773

İstirdâd-ı evâmir-i sefîr-i Basra ez-dest-i Mübâşir Hasan Ağa 773

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ-i izâm 773

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 773

Dâmen-bûs-ı îd-i sa‘îd 773

Velâdet-i Hatice Sultân 773

Tebdîl-i ser-bostaniyân-ı Âstâne 773

Azl-i Müftî es-Seyyid Ali Efendi ve nasb-ı Sâdık Efendi 773

Ref‘-i vezâret-i kapudan-ı Sâbık Veli Paşa 774

Nefy-i Şeyhülislâm-ı sâbık be-Sinob 775

Dâmen-bûs-ı tehniyet-i îd-i sa‘îd 775

Tebdîlât-ı dûde-i Bektâşiyân 775

Tebdîl-i Kazâ-i Edirne ve Bursa 775

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Azl-i Gazî Giray Hân ve nasb-ı Kaplan Giray Hân 776

Müşâreket-i sadreyn be-Müfti’l-enâm der-tevcîhât 776

Velâdet-i Rukiye Sultân 777

Hareket ve azîmet-i donanma-yı hümâyûn 777

Avdet-i elçi-i Özbek 777

Tertîb-i çırâğan der-şükûfe-zâr-ı Sarây-ı Hümâyûn 777

Vürûd-ı havâdis ez-memleket-i Moskov 777

Rîhten-i tophâ der-Tophâne 779

Nakl-i hümâyûn be-Hadîka-i Karaağaç 779

İhrâc-ı mevâcib-i asker 779

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXI

Vuku‘-ı zelzele 779

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı vüzerâ 779

Vuku‘-ı harîk der sûk-ı Vezneciler 779

Tertîb-i meclis-i Mevlûd 779

Zuhûr-ı keyfiyyet-i acîbe 780

Tebdîlât-ı dûde-i Bektâşiyân 780

Vefat-ı kadî-i Mekke der-esnâ-i tarîk 780

Ba‘z-ı tebdîlât-ı Enderûn-ı hümâyûn 781

Temâm-şuden-i câmi‘-i cedîd-i hazret-i sadr-ı âlî 781

Vusul-i hazîne-i Mısır 781

İsabet-i nâr be-bârûthâne-i Gelibolu 781

Azl-i Emîrü’l-hâc Süleyman Paşa ve ba‘z-ı tebdîlât 781

Katl-i Firârî Hasan Paşa der-Âstâne 781

Ref‘-i müşâreket-i sadreyn be-Müfti’l-enâm der-tevcîhât 783

Vuku‘-ı nusret ü zafer der-Bahr-ı Sefîd 784

Katl-i nakib-i Kudüs-i şerîf 784

İsabet-i âteş be-Bârûthâne-i İskender Çelebi 784

İrtihâl-i Rukiye Sultân 785

Tevcîh-i vezâret be-Kethudâ-yı Hazîne-i Receb Ağa 785

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-Dâmâd Hasan Paşa 785

İhrâc-ı mevâcib 785

Velâdet-i Şehzâde Sultân Selîm 785

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu ve kadî-i İstanbul 785

Tebdîl-şuden-i voyvoda-i Boğdan 785

Âmeden-i donanma-yı hümâyûn 786

Vefât-ı Ser-etıbbâ Nuh Efendi 786

Nasb-ı Ser-etıbbâ Mehmed Efendi 786

Tebdîl-i sadr-ı Rumeli 787

Vefât-ı Ser-çavuşân Şehrî Mehmed Ağa 787

Tertîb-i dîvân ve ihrâc-ı mevâcib 787

İrtihâl-i Teberdâr Süleyman Paşa 787

Nasb-ı Kadî-i İstanbul Sahhâfzâde Efendi 787

İrtihâl-i Hatice Sultân 788

Azl-i Şeyhülislâm Sadık Efendi ve nasb-ı Ebezâde Efendi 788

Ta‘yîn-i hudûd bâ-defterlüyân-ı Hân-ı Kırım ve vüzerâ-i izâm 788

Tebdîl-i defterdâr-ı şıkk-ı evvel 788

Velâdet-i Şehzâde Sultân Murad 788

Vefât-ı Râmî Mehmed Paşa 789

Âmeden-i hazîne-i Mısır 790

VEKAYİ‘-İ SENE-İ IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF Temâm-şuden-i Câmi‘-i şerîf-i kapudan paşa 791

Vefât-ı Şehzâde Sultân Murad 791

Akd ü tezvîc-i Emine Sultân ve Ayşe Sultân 791

Tevcîh-i vezâret be-Kethudâ-yı Âsafî Abdurrahman Ağa 792

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 792

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire 792

Temlîk-i Sarây-ı Zeyrek be-Ayşe Sultân 793

İrtihâl-i şehzâde Sultân Selim 793

Nakl-i hümâyûn be-Hadîka-i Karaağaç 793

Akd-i meclis-i Mevlûd-i şerîf 793

Tebdîl-i ağa-yı sipâh 793

İnhirâf-ı mizâc-ı Dâver-i devrân 793

Tebdîlât-ı ba‘z-ı vülât 794

Zuhûr-ı harîk der-Ebî Eyyûbi Ensarî 794

Vefât-ı vâ‘iz-i Ayasofya 794

Nasb-ı Emîrü’l-hâc Osmanzâde Nasuh Paşa 794

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 795

Âmeden-i Vezîr Sirke Osman Paşa 795

Tebdîl-i kethudâ-yı sadrıa‘zam 795

İrsâl-i Surre-i şerîfe be-Haremeyn-i muhteremeyn 795

Âmeden-i haber-i vefât-ı vâlî-i Belgrad 795

Ta‘mîr-i râh-ı âb-ı Halkalı 795

Nakl-i hümâyûn be-Sarây-ı Hümâyûn 796

Tebdîl-i ağa-yı zümre-i silâhdârân 796

Âmeden-i donanma-yı hümâyûn 796

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu 796

İrtihâl-i Zeyneb Sultân 796

Mübâşeret-i binâ-yı Câmi‘-i şerîf-i Vâlide Sultân 797

Vuku‘-ı harîk der-kurb-ı Hoca Paşa 797

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 797

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 797

Suhten-i kalyon der-tersâne 797

Evzâ‘-ı bî-edebâne-i neferât-ı yeniçeriyân 798

Tebdîl-i Hân-ı Kırım berây-ı hezîmet ez-muhârebe-i tâife-i Kabarta 798

İcâd-ı lengerhâ-yı sefâyin ve binâ-yı kârhâne 799

Âmeden-i miftâh-ı kal‘a-i Vehran ez-taraf-ı Cezâyir 800

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XII

İsabet-i sa‘ika be-cebehâne-i kal‘a-i Limni 801

Tebdîl-i ağa-yı sipâh 801

Ta‘mîr-i Sarây-ı Hazret-i Fatma Sultân 801

Zikr-i Dâmâdî-i Silâhdâr Ali Ağa 801

Ahvâl-i sefer-i Basra ve kahr-ı urbân 803

Azl-i sadreyn ve kadî-i İstanbul 803

Dest-bûs-ı îd-i sa‘îd 804

Âmeden-i hazîne-i Mısır 804

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Temâm-şuden-i dârü’l-hadîs-i sadrıa‘zam 805

Temâm-şuden-i baştarda ve kalyon 805

İhrâc-ı mevâcib 805

İrsâl-i sefâyîn be-muhâfaza-i Akdeniz 805

Zuhûr-ı şahs-ı garîb ez-memleket-i Fas ve vürûd-ı nâme 805

Azl-i kâtib-i Ağa-yı Dârüssa‘âde İbrahim Efendi 806

Tertîb-i çırâğan der-Sarây-ı Hümâyûn 807

Vuku‘-ı sûr-ı pür-sürûr-ı duhter-i sa‘d-ahter-i cenâb-ı şehriyârî 807

Kırâat-ı Mevlûd-i şerîf 812

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-tersâne 812

Katl-i Küleyb Şeyh-i Salma der-Şam 812

Vefât-ı Mîr-i alem Rakkas Ali Ağa 813

Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-hazret-i pâdişâh-ı âlem-penâh 813

Nakl-i hümâyûn be-hâne-i Mehmed Paşa der-Beşiktaş 813

Ta‘yîn-i asker be-muhâfaza-i kal‘a-i Cedîd 814

Azl-i ser-topçuyân 814

Zabt-ı sefîne-i korsan 814

Zuhûr-ı seyl-i azîm der-İstanbul 814

Ta‘yîn-i asker be-muhâfaza-i Bender 814

Ta‘yîn-şuden-i hâss-ı Kıbrıs be-Dâmâd Paşa 814

İrsâl-i hıl‘at be-taraf-ı hazret-i Şerîf 814

Azl-i defterdâr efendi 815

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-i etrâf 815

Zikr-i ahvâl-i kral-ı İsveç 815

İhrâc-ı mevâcib-i askeriyye 821

Zabt-ı kalyon-ı korsan 822

Tevcîh-i livâ-i Selanik be-defterdâr-ı sâbık 822

Azl-i Muhâfız-ı Özi Abdurrahman Paşa 822

Avdet-i Kalgay Sultân be-cânib-i Kırım 822

Ta‘yîn-i asâkir-i vâfire berây-ı muhâfaza-i havâlî-i Bender 823

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 823

Hücûm-ı Moskov be-asker-i kral-ı İsveç 823

Tevcîh-i eyâlet-i Rumeli be-Vezîr Abdurrahman Paşa 824

Vürûd-ı elçi-i İsveç be-cânib-i Devlet-i Aliyye 824

Firâr-ı Derviş Ağa ve zamm-ı livâ-i İznikmid be-Defterdâr-ı sâbık Mehmed Paşa 824

Âmeden-i elçi-i Özbek 825

Zabt-ı kalyon-ı korsan 825

Vusul-i sefâyîn-i mîriyye 825

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-kapudan paşa 825

Ta‘yîn-şuden-i ebnâ-i sipâh u silâhdâr be-muhâfaza-i Bender 825

Ta‘mîr-şuden-i kal‘a-i Or ve binâ-i tabyahâ 825

Mukabele-i Moskov be-leşker-i kral-ı İsveç 825

Binâ-yı kasr-ı âlî ve kâşâne-i şâhâne der-Sarây-ı Cedîd 826

Vefât-ı Şeyhülislâm-ı sâbık Sadık Mehmed Efendi 826

İrsâl-i muhassıl-ı Aydın be-taraf-ı Nasuh Paşa 826

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 827

Mükâleme-i elçi-i çar-ı Moskov be-Yusuf Paşa 827

Da‘vet-i Numan Paşa be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 828

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 828

Azl-i voyvoda-i Boğdan Mihal 828

Tebdîlât-ı manâsıb-ı ba‘z-ı vülât-ı etrâf 828

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Sultân Abdülmelik 829

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-i izâm 829

Velâdet-i Zeyneb Sultân 829

Teftîş-i keyfiyyet-i tecâvüz-i Moskov ve tecdîd-i musalaha 829

Dest-bûs-ı îd-i sa‘îd 830

Âmeden-i balyos-ı cedîd ez-cânib-i Venedik 830

Azl-i imâm-ı sultânî-i evvel ve sânî 830

İrsâl-i nâme-i hümâyûn be-kral-ı İsveç 831

Tavsıye-i ri‘âyet-i şurût-ı sulh be-cânib-i Hân-ı âlî-şân 831

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXIII

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Tebdîl-i sadreyn 832

Âmeden-i hazîne-i Mısır 832

Zifâf-ı Vezîr Numan Paşa 832

İrtihâl-i Hazret-i Şehzâde Sultân Abdülmelik 832

Azl-i kadî-i İstanbul 832

Ziyâfet-i Kapudan Mehmed Paşa 832

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-tersâne 832

Nasb-ı İmâm-ı Sultânî Hatîb-i Sultân Mehmed 833

İhrâc-ı mevâcib-i asker 833

Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-hazret-i şehriyâr-ı şevket-medâr 833

Vuku‘-ı zifâf-ı Safiye Sultân be-Maktûlzâde Ali Paşa 833

Tertîb-i meclis-i Mevlûd-i şerîf 834

İrtihâl-i Sivasîzâde eş-Şeyh Abdülbaki Efendi 834

Teşrîk-i Hân-ı âlî-şân be-Yusuf Paşa der-tedbîr-i umûr-ı kral-ı İsveç 834

Azl-i Sadrıa‘zam Ali Paşa ve nasb-ı Numan Paşa 835

Tebdîlât-ı manâsıb-ı vüzerâ-i izâm 836

İlbâs-ı hıl‘at-i kabaniçe be-sadr-ı âlî 837

Âmeden-i elçi ez-taraf-ı Ayuke Hân 837

Tedbîr-i azîmet-i İsveç ez-cânib-i sadrıa‘zam-ı cedîd Numan Paşa 837

Azl-i Şeyhülislâm Ebezâde Abdullah Efendi ve nasb-ı Başmakcızâde es-Seyyid Ali Efendi 837

Vefât-ı Zeyneb Sultân 838

Vuku‘-ı ba‘z-ı tebdîlât der-manâsıb-ı vüzerâ 838

İrsâl-i hıl‘at ve nâme be-şerîf-i Mekke-i mükerreme 838

Tebdîl-i ağa-yı sipâh ve mukabele-i süvârî 839

Tebdîl-i kethudâ-yı sadr-ı âlî 839

Azl-i Sadrıa‘zam Numan Paşa ve nasb-ı Teberdâr Mehmed Paşa def‘a-i sâniye 839

Vuku‘-ı Dîvân-ı Hümâyûn ve ihrâc-ı mevâcib-i askeriyye 840

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht Sultân Süleyman 840

Ahz u zabt-ı sefîne-i Manyatoğlu 841

Zuhûr-ı keyfiyyet-i garîbe der-Bâb-ı Edirne ez-ebvâb-ı Âstâne 841

Vefât-ı Hasan Paşa 841

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne 841

İhrâc-ı Surre-i hümâyûn 841

Vusul-i sadrıa‘zam be-Âstâne-i sa‘âdet 841

Tebdîlât-ı ba‘z-ı vülât 842

Velâdet-i Hatice Sultân 842

Nasb-ı ağa-yı yeniçeriyân 842

İrsâl-i yeniçeriyân be-muhâfaza-i Babadağı 842

Nakl-i hümâyûn be-Hadîka-i Hâssa 842

Tebdîl-i mîrâhûrân ve kethudâ-yı bevvâbân-ı sultânî 842

Âmeden-i Hân-ı âlî-şân be-Âstâne-i sa‘âdet 843

Da‘vet-i sudûr-ı devlet berây-ı ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 843

Müsûl-i Hân-ı âlî-şân be-huzûr-ı hümâyûn 843

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 843

Vuku‘-ı sefer-i nusret-eser be-kefere-i Moskov 844

Azl ü habs ve müsadere-i Vezîr Yusuf Paşa 845

Şeref-yâbî-i erkân-ı devlet be-çehresâyî-i rikâb-ı müstetâb 846

Tebdîl-i voyvoda-i Boğdan 846

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 846

Ahz u habs-i balyos-ı çar-ı Moskov der-Yedikulle 846

Tebdîl-i ağa-yı silâhdârân ve defterdâr-ı şıkk-ı sânî 846

İrsâl-i mektûb-ı sadr-ı âlî be-taraf-ı Nemçe 847

Vürûd-ı nâme-i kraliçe-i İngiliz 847

Şeref-yâbî-i erkân-ı devlet be-hâk-bûsî-i saltanat berây-ı tehniyet-i îd-i sa‘îd 847

Tebdîl-i reîsülküttâb ve beylikçi 847

VEKAYİ-İ SENE-İ SELÂSE VE İŞRÎNE VE Mİ’E VE ELF

İhrâc-ı tûğ-ı pür-fürûğ 848

Me’mûriyyet-i vâlî-i Erzurum ve Trabzon be-ubûr-ı cânib-i Kırım 848

Şürû‘-ı ikamet-i salât der-Câmi‘-i şerîf-i cedîd-i Vâlide Sultân 848

Nasb-ı hıyâm be-Sahrâ-yı Davud Paşa 849

Vuku‘-ı alay-ı ordu-yı hümâyûn ve yeniçeriyân-ı dergâh-ı âlî 849

Tevcîh-i kaimmakamî-i Âstâne be-Dâmâd-ı mükerrem Ali Paşa 849

Vuku‘-ı alay-ı cebeciyân ve topçuyân ve top arabacıyân 849

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XIV

Teşrîf-i Serdâr-ı ekrem ve Vezîria‘zam Teberdâr Mehmed Paşa be-otak-ı hîş 850

Azl-i ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 850

İhrâc-ı mevâcib-i askeriyye 850

Tebdîl-i kaimmakam der-Âstâne-i sa‘âdet 850

Tevcîh-i eyâlet-i Edirne be-Kürd Bayramzâde 852

Hareket-i donanma-yı hümâyûn 852

Azîmet-i serdâr-ı ekrem be-savb-ı maksud 852

Azl-i vâlî-i Kandiye be-şikâyet-i re‘âyâ 852

Vusul-i hazîne-i Mısır 853

İrsâl-i hıl‘at ve şimşîr be-Hân-ı âlî-şân 853

Vuku‘-ı cem‘iyyet-i Mevlûd-i şerîf 853

Tebdîl-i sadreyn 853

Mürûr u ubûr-ı asker ez-Âstâne be-sefer-i hümâyûn 853

Âmeden-i ser-i maktû‘-ı Rişvanzâde 854

Mübâşeret-i du‘â-yı gazâ vü cihâd der-cevâmi‘-i şerîfe 854

İrsâl-i hıl‘at ve şimşîr be-cânib-i serdâr-ı ekrem 854

Tebdîl-i kadî-i İstanbul 855

Tafsîl-i mâ-cerâ-yı sefer-i nusret-eser 855

İrsâl-i hıla‘-ı fâhire be-erkân-ı a‘yân-ı ordu-yı hümâyûn ve hatt-ı şerîf berây-ı da‘vet 858

İ‘lâm-ı kabûl-i musalaha ez-taraf-ı hümâyûn 858

Vusul-i voyvoda-i cedîd be-memleket-i Boğdan 858

İstircâ‘-ı küffâr ez-garet-i İbrail 858

Vusul-i kethudâ-yı bevvâbân be-ordu-yı hümâyûn 859

Avdet-i serdâr-ı ekrem be-ordu-yı hümâyûn 859

Azl-i Vezîria‘zam Mehmed Paşa ve nasb-ı Yusuf Paşa 859

Hareket-i sadr-ı âlî-i cedîd be-ordu-yı hümâyûn be-taraf-ı Âstâne-i sa‘âdet 862

Tebdîl-i ser-çavuşân 862

Tevcîh-i kapudanî bâ-vezâret Ser-bostaniyân Ahmed Ağa 863

Âmeden-i elçi ez-taraf-ı Barabaş ve Potkalı 863

Katl-i Osman Kethudâ ve Mektûbî Ömer Efendi 863

Tebdîl-i Nakibüleşrâf 863

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 864

Tebdîl-i defterdâr 864

Tebdîl-i sadr-ı Rum ve sadr-ı Anadolu 864

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

İrtihâl-i Müfti’l-enâm Mevlânâ es-Seyyid Ali Efendi 865

Âmeden-i mektûb ez-taraf-ı Nemçe ba‘de Elçi-i meb‘ûs Seyfullah Ağa 866

Müşâvere-i te’hîr-i sefer-i nusret-eser be-cânib-i Moskov 866

Azl-i ser-çavuşân berây-ı mâdde-i mîrâs-ı Kavanozzâde 866

Tertîb-i meclis-i mes‘ûd-ı Mevlûd-i şerîf 867

Vürûd-ı nâme ez-taraf-ı çasar-ı cedîd 867

Tebdîl-i sadr-ı Rum 867

Tebdîl-i defterdâr-ı şıkk-ı evvel 867

Vuku‘-ı ihtilâl-i azîm der-Mısır 867

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe-i Fahr-i Mevcûdât der-huzûr-ı hümâyûn 870

İhrâc-ı mevâcib-i asâkir 870

Tahkik-i nakz-ı ahd-i Moskov ve tasmîm-i sefer-i hümâyûn 870

Azl-i Vezîria‘zam Yusuf Paşa ve nasb-ı Süleyman Paşa 871

Tefvîz-i hidmet-i tuğrâ-yı hümâyûn be-Silâhdâr İbrahim Ağa 871

Tebdîl-i ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 871

İhrâc-ı tûğ-ı pür-fürûğ be-Bâb-ı Hümâyûn 871

Nasb-ı kaimmâkam-ı Âstâne-i sa‘âdet ve ağa-yı yeniçeriyân 872

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i Edirne 872

İrsâl-i atıyye vü hıl‘at be-Hân-ı âlî-şân 872

Azîmet-i erkân-ı devlet be-Sarây-ı Hümâyûn berây-ı tehniyet-i îd-i sa‘îd 873

Sarf-ı himmet ü ihtimâm be-irsâl-i kral-ı İsveç be-diyâr-ı hîş 873

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet ve kapudan paşa 873

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Ahz-ı kral-ı İsveç be-mübâşeret-i Hân-ı âlî-şân ve ser‘asker-i Bender 874

Azl-i Şeyhülislâm Ebezâde Abdullah Efendi ve nasb-ı Atâullâh Efendi 875

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXV

Azl-i Devlet Giray Hân ve nasb-ı Kaplan Giray Hân 875

Azl-i Sadrıa‘zam Süleyman Paşa ve nasb-ı Kapudan İbrahim Paşa 875

Vusul-i Kaplan Giray Hân be-medîne-i Edirne 875

Azl-i Vezîria‘zam İbrahim Paşa eş-şehîr be-İbrahim Hoca 875

Keyfiyyet-i karâr-ı sadâret-i uzmâ der-Kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn Ali Paşa 876

Nizâm-ı maslahat-ı musalaha-i Moskov 876

Azl-i Şeyhülislâm Atâullâh Efendi ve nasb-ı Mahmud Efendi 876

Azl-i ağa-yı Yeniçeriyân ve Ser-segbâniyân 877

Azl-i Ser-çavuş Uzun Yusuf Ağa 877

Azl-i Defterdâr Dâmâd Mehmed Efendi ve nasb-ı Mustafa Paşa 877

Tebdîl-i vâlî-i Belgrad ve muhâfız-ı Bender 877

Ta’yîn-i ba‘z-ı ricâl-i devlet be-kat‘-ı hudûd-ı Moskov 877

Me’mûriyyet-i Yusuf Paşa-yı Leng be-tedmîr-i Nasuh Paşa 878

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 878

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 878

İrtihâl-i Abdülbaki Ârif Efendi 878

Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Ebûbekir Ağa be-töhmet-i irtişâ 879

Tebdîl-i Kapudan-ı Deryâ Vezîr-i sâbık Süleyman Paşa 879

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 880

Azl-i Kapudan Aşçı Mehmed Paşa 880

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Azl-i Defterdâr-ı Şıkk-ı Evvel Mustafa Paşa ve Nasb-ı Osman Efendi 881

Âmeden-i ser-i maktû‘-ı Emîrü’l-hâc Nasuh Paşa 881

Vuku‘-ı cem‘iyyet-i Mevlûd-i şerîf 884

Azl-i sadr-ı Rum ve sadr-ı Anadolu 884

Avdet-i me’mûrân-ı kat‘-ı hudûd be-Âstâne-i sa‘âdet 884

Azl-i Defterdâr Osman Efendi ve nasb-ı el-Hâc Mehmed Efendi 884

Me’mûriyyet-i vâlî ve kadî-i Mısır be-tertîb-i cezâ-i mütegallibe-i ahâlî 884

Nasb-ı kadî-i Bursa Murad Efendi 885

Ziyâret-i mu‘tâde-i Hırka-i Şerîfe 885

Muhârebe-i Vezîr-i mükerrem Numan Paşa be-usat-ı Karadağ 885

Nefy ü tagrîb-i müftiyeyn-i sâbıkayn Ebezâde Abdullah Efendi ve Atâullah Efendi 886

Tevcîh-i Kazâ-i Galata be-Salim Mehmed Efendi 886

Zuhûr-ı sefer-i nusret-eser be-memleket-i kefere-i Venedik 886

Tevcîh-i manâsıb-ı dîvâniyye be-me’mûrân-ı kat‘-ı hudûd-ı Moskov 887

Vusul-i haber-i reften-i kral-ı İsveç be-diyâr-ı hîş 887

Tevcîh-i eyâlet-i Cidde ve livâ-i Habeş 888

Nasb-ı Reîsülküttâb el-Hâc Mustafa Efendi ve Mektûbî es-Seyyid Abdullah Efendi 888

Vuku‘-ı meşveret-i sefer der-huzûr-ı hümâyûn 888

Tevcîh-i vezâret-i kaimmakamî-i rikâb be-Mîrâhûr-ı evvel Mehmed Ağa 888

Âmeden-i haber-i gark-ı Müftî-i sâbık menfî Ebezâde Abdullah Efendi 888

Azl-i Şeyhülislâm Mahmud Efendi ve nasb-ı Mîrzâ Mustafa Efendi 888

Vürûd-ı haber-i irtihâl-i Kalaylı Ahmed Paşa 889

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet ve azl-i kapudan paşa 890

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Temâm-şuden-i binâ-yı Sarây-ı Galata 891

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn 891

Tevcîh-i manâsıb-ı mevâlî ve tertîb-i silsile-i medâris 892

Vuku‘-ı harîk der-Galata 892

Tebdîlât-ı ser-cebeciyân ve ağa-yı sipâhiyân ve ba‘z-ı hâcegân 892

Tebdîl-i ser-etıbbâ-i hâssa 892

Nasb-ı kadî-i ordu-yı hümâyûn 892

Ref‘-i mâlikâne-i âdet-i ağnâm 893

Vuku‘-ı mâdde-i garîbe ez-âsâr-ı sun‘-i İlâhî 893

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVI

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı ümenâ ve hâcegân 893

Nasb-ı hıyâm be-Sahrâ-yı Davud Paşa 893

Azl-i Kadî-i Kostantiniyye Veliyyüddin Efendi ve nasb-ı Süleyman Efendi 893

Tevcîh-i Kazâ-i Haleb ve Yenişehir ve vuku‘-ı silsile 893

Vuku‘-ı alay-ı ordu-yı hümâyûn 894

Hareket-i yeniçeriyân ve cebeciyân ve topçuyân ez-İstanbul 894

Hareket-i serdâr-ı ekrem ez-Âstâne-i sa‘âdet 894

Zuhûr-ı inhirâf-ı nâ-gâh-ı mizâc-ı Şeyhülislâm Mîrzâ Efendi 894

İlbâs-ı hıl‘at-i kaimmakamî-i Âstâne be-Çerkes Mehmed Paşa 895

Tertîb-i meclis-i mu‘tâd-ı Mevlûd-i şerîf der-Câmi‘-i Ebî Eyyûbi Ensarî 895

Tuğyân-ı Abbas-ı şaki ve keyfiyyet-i helâk-i vey 895

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire 897

Hareket-i hümâyûn-ı şehriyârî be-cânib-i Edirne 897

Nakl-i hıyâm-ı dâire-i hümâyûn be-sahrâ-yı Timurtaş 897

Hareket-i tavâyif-i askeriyye be-cânib-i Mora 898

Velâdet-i Saliha Sultân 898

Tebdîl-i muhâfız-ı Belgrad ve kaimmakam-ı Âstâne-i sa‘âdet ve kethudâ-yı Vâlide Sultân 898

Hareket-i serdâr-ı ekrem be-ordu-yı hümâyûn be-sefer-i nusret-eser 899

Sudûr-ı emr-i hümâyûn berây-ı ta‘mîr-i Câmi‘-i Emirli 899

Velâdet-i şehzâde-i cevân-baht-ı Sultân Selim 899

Azl ü tebdîl-i kadî-i Edirne bâ-şikâyet-i ahâlî 900

Azl-i bî-hengâm-ı kadî-i Kostantiniyye 900

Nefy-i Kevâkibîzâde Veliyyüddin Efendi ve Mustafa Efendi birâder-i vey be-Haleb 900

Vusul-i kethudâ-yı hazret-i vâlide sultân be-Edirne 900

İhtimâm-ı serdâr-ı ekrem der-muhâfaza-i mezâri‘-i re‘âyâ 900

İrâde-i hümâyûn-ı şehriyârî be-nizâm-ı ahvâl-i mülâzemet 901

Suret-i hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn 901

Tahsis-i çerâ-gâh-ı Siroz be-devâbhâ-yı zümre-i sipâh u silâhdâr 901

Katl-i Mehmed Efendi Reîs-i hulefâ-yı kalem-i ma‘den 902

Tertîb-i nizâm-ı mikdâr-ı mülâzemet 902

Suret-i hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn 902

Vusul-i firâriyân-ı soltat be-ordu-yı hümâyûn 903

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Selanik 903

Âmeden-i donanma-yı hümâyûn be-Liman-ı Selanik 903

Tefe’ül-kerden-i Padişâh-ı dil-âgâh berây-ı ahvâl-i sefer 904

Teftîş-i defter-i muhâsebe-i Anadolu 904

Me’mûriyyet-i nısf-ı asâkir-i Mısrıyye be-donanma-yı hümâyûn 906

Me’mûriyet-i zu‘amâ be-mülâzemet-i selâm 906

Tevcîh-i eyâlet-i Şehrizor be-Hasan Paşazâde 906

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı Selanik 907

Vusul-i vâlî-i Adana be-ordu-yı hümâyûn 907

Azl ü tebdîl-i Vâlî-i Karaman Ali Paşa 907

Tevcîh-i eyâlet-i mezbûre be-Acem Mustafa Paşa ve Yusuf Paşa 907

Vusul-i ordu-yı hümâyûn [be-]Yenişehir 908

Firâr-kerden ve katl-i memâlîk-i serdâr-ı ekrem 908

Tevcîh-i emâret-i Alâiye be-Abdülmü’min Efendi 908

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı Yenişehir 909

Vusul-i vâlî-i Diyarbekir be-ordu-yı hümâyûn 909

Sudûr-ı evâmir-i aliyye be-nizâm-ı umûr-ı menzil 909

Zuhûr-ı mükâfât be-me’mûrân-ı teftîş-i kalem-i muhâsebe-i Anadolu 910

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı İstefe 910

Akd-i meclis-i meşveret der-huzûr-ı serdâr-ı ekrem 910

Vürûd-ı haber-i feth ü tesyîr-i kal‘a-i cezîre-i İstendil 910

Tefe’ül-i serdâr-ı ekrem berây-ı ahvâl-i sefer der-cezîre-i Mora 911

Azîmet-i Ser‘asker Mustafa Paşa be-cânib-i Kastel 912

Azl-i sadreyn be-sebeb-i arzıhâl-i manzûm 912

Vusul-i vâlî-i Sivas be-ordu-yı hümâyûn 912

İnşâ-i tabya der-kurb-i İnebahtı berây-ı muhâsara-i Kastel 912

Vusul-i vâlî-i Haleb be-ordu-yı hümâyûn 913

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXVII

Ahz-ı ba‘z-ı cevâsîs der-kasaba-i İstefe 913

Tesviye-i umûr-ı zehâir-i ordu-yı hümâyûn 913

Teftîş-i neferât-ı sipâh u silâhdâr 914

Me’mûriyyet-i vâlî-i Haleb be-nakl-i tophâ 914

Hübûb-ı rîh-i şedîd 914

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı İstefe 914

Âmeden-i üsârâ-yı Venedik ez-taraf-ı ser-martolos 915

İltihâk-ı zümre-i sipâh u silâhdâr be-ordu-yı hümâyûn 915

İrsâl-i sakkayân be-me’mûrân-ı nakl-i tophâ 915

Duhûl-i ordu-yı hümâyûn be-cezîre-i Mora ve ba‘z-ı ahvâl-i sefer 915

Muhâsara-i kal‘a-i Gördüs 916

Azl-i Müfti’l-enâm Mîrzâ Efendi ve tebdîl-i sadr-ı Rum 917

Hareket-i hümâyûn be-cânib-i yaylak-ı Despot 917

Ba‘z-ı ahvâl-i vâkı‘a der-muhâsara-i kal‘a-i Gördüs 918

Ta‘yîn-i mîr-i mîrân-ı Karaman be-tathîr-i râh-ı Kastel 920

Katl-i mutasarrıf-ı livâ-i Hamid 920

Ta‘yîn-i vâlî-i Haleb be-tathîr-i tarîk-ı Anabolu 920

Tevcîh-i livâ-i Tırhala be-A‘rec Osman Ağa 920

İlbâs-ı hıl‘at be-rüesâ-yı asker 920

Azl-i kethudâ-yı yeniçeriyân 921

Tebdîl-i tezkire-i evvel ve sânî 921

Feth-i cezîre-i İğne be-tarîk-ı istîmân 921

Azl-i ağa-yı zümre-i silâhdârân 922

Katl-i kethudâ-yı Nasuh Paşa 922

Nasb-ı kadî be-kal‘a-i Gördüs 922

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sâha-i Gördüs ve âgaz-ı muhâsara-i Anabolu 922

Nefs-i Anabolu’da zuhûr eden mühimmât ü cebehânedir 924

Hareket-i hümâyûn ez-Filibe be-cânib-i Yaylak-ı Despot 926

Hareket-i ordu-yı hümâyûn be-cânib-i kal‘a-i Moton ve ba‘z-ı vekayi‘ 927

Vuku‘-ı harîk-ı azîm der-İstanbul 927

Ba‘z-ı vekayi‘-i ordu-yı hümâyûn der-cezîre-i Mora 927

Vusul-i haber-i feth-i Anabolu be-rikâb-ı hümâyûn 928

İnhizâm-ı küffâr ez-muhâsara-i Preveze 928

Teşrîf-i serdâr-ı ekrem be-temâşâ-yı kal‘a-i Anabolu 929

İlbâs-ı hıl‘at-i umûm ve vürûd-ı hatt-ı hümâyûn 929

Suret-i hatt-ı hümâyûn 930

Ta‘yîn-i donanma-yı hümâyûn be-muhâsara-i kal‘a-i Koron 931

Vusul-i haber-i avdet-i hümâyûn ez-Despot 931

Muâheze-i ba‘z-ı kesân berây-ı arzıhâl-i manzûm 931

Âmeden-i haber-i sefer-i Sincar ez-vâlî-i Bağdad 932

Nakl ü tesyîr-i tophâ be-cânib-i Moton ve Koron 935

Ta‘mîr-i Câmi‘-i şerîf-i hazret-i şehriyârî der-Anabolu 936

Ta‘yîn-i Osman Ağa be-muhâfaza-i kal‘a-i Anabolu 936

Hareket-i asâkir-i İslâm be-cânib-i Moton ve Koron 936

Teshîr-i ser-keşân-ı kefere-i kûh-ı Manya 936

Vürûd-ı haber-i teshîr-i cezîre-i İğne be-ordu-yı hümâyûn 937

Zabt-ı kılâ‘-ı Moton ve Koron ve Anavarin be-tahliye-i küffâr 937

Katl-i ba‘z-ı ser-keşân ez-erbâb-ı tîmâr be-töhmet-i zulm ü te‘addî 937

Muzâyaka-i âb der-muhâsara-i kal‘a-i Moton 938

Hareket-i hümâyûn ez-Yaylak-ı Despot 938

Vusul-i donanma-yı hümâyûn ve firâr-ı donanma-yı a‘dâ ez-Moton 939

Vürûd-ı haber-i feth ü teshîr-i Kastel ez-ordu-yı hümâyûn 939

Feth-i kal‘a-i Moton 940

Sudûr-ı emr-i âlî be-tahsil-i rüsûm-ı re‘âyâ vü berâyâ der-Bilâd-ı Selâse 940

Avdet-i ordu-yı hümâyûn ez-kal‘a-i Moton 941

Tashîh-i esâme-i ba‘z-ı neferât ve sipâh u silâhdâr 942

Vürûd-ı haber-i feth-i kılâ‘-i Kastel ve Moton ve Koron ve Anavarin be-taraf-ı pâdişâhî 943

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı Misistre be-tarafı Benefşe 943

Avdet-i hümâyûn ez-sahrâ-yı Siroz be-taraf-ı Edirne 943

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVIII

Vürûd-ı haber-i feth-i kal‘a-i cezîre-i Çuka ba-taraf-ı ordu-yı hümâyûn 943

Salb-ı tercemân-ı Venedik der-Âstâne-i sa‘âdet 944

Katl-i Emîn-i sâbık-ı Tersâne Hüseyin Ağa 944

Ta‘yîn-i küttâb berây-ı tahrîr-i cezîre-i Mora 944

Azl-i Ağa-yı Yeniçeriyân-ı Dergâh-ı âlî Kürd Hasan Ağa 944

Ta‘yîn-şuden-i Maktûlzâde Vezîr Ali Paşa be-muhâfaza-i sefâyin-i zahîre 945

Ta‘yîn-şuden-i Reîsülküttâb efendi berây-ı tecessüs-i ahvâl-i kapudan paşa 945

Ta‘yîn şuden-i Mevkufâtî İbrahim Efendi be-tahrîr-i cezîre-i İstendil ve İğne 946

Terk-i isti‘câl der-istîsal-i mürtedân-ı Misistre 947

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-sahrâ-yı İsfile ve ta‘yîn-i muhâfızîn-i kılâ‘ 947

Katl-i Muhâfız-ı Anabolu Kara Osman Paşa 947

Tevcîh-i ulûfe-i teka‘üd be-ba‘z-ı mîr-i mîrân 948

Vusûl-i ordu-yı hümâyûn be-Anabolu ve ta‘yîn-şuden-i muharrirân be-cezîre-i Mora 948

Sudûr-ı emr-i âlî be-katl-i Şeyh Ebûbekir-i Siyâhî 949

Âmeden-i silâhdâr-ı şehriyârî be-hıl‘at-i umûm 949

Sûret-i hatt-ı hümâyûn 949

Vefât-ı Şeyhülislâm-ı sâbık Atâullah Efendi 950

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum ve Haleb ve ta‘yîn-i mîr-i mîrân-ı Anadolu be-muhâfaza-i Kastel 951

Katl-i Kaytas Bey ez-mütegallibe-i ümerâ-i mısr-ı Kahire 951

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 952

Tertîb-i ba‘z-ı umûr-ı cezîre ve avdet-i ordu-yı hümâyûn 954

Nasb-ı defterdâr-ı Mora Muhsinzâde Abdullah Ağa 954

Tahliye-i sebîl-i firâriyân-ı asker 954

Sudûr-ı ikab be-muhâfız-ı Bosna 955

Tevcîh-i Kazâ-yı Kudüs-i Şerîf be-Ser-etıbbâ-i sâbık Mehmed Efendi 955

Vürûd-i haber-i feth ü teshîr der-kılâ‘-ı Suda ve İsperlonka 955

Kelâm-ı Kâtib Çelebi der-Fezleke 957

İ‘tirâz-ı Ebûsa‘îdzâde der-hâmiş-i nüsha-i Fezleke 958

Nasb-ı mîr-i alay be-cezîre-i Mora 959

Sudûr-ı emr-i şerîf be-iskân-ı ahâlî-i Mora 959

Ba‘z-ı vekayi‘ der-ordu-yı hümâyûn 959

Vuku‘-ı harîk der-Sarây-ı Atîk 960

İsti‘câl-i serdâr-ı ekrem be-cânib-i Edirne 961

Tebdîl-i ağa-yı silâhdârân 961

İhrâc-ı mevâcib der-Yenişehir 961

Nasb-ı Ser-çavuşân İsmail Ağa 961

Teklîf-i mansıb-ı tuğrâ-yı şerîf be-Muharrir-i Fakir ez-taraf-ı sadr-ı âlî 961

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Yenişehir ve ba‘z-ı vekayi‘ der-Selanik 962

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Selanik 963

Vusul-i serdâr-ı ekrem be-Edirne 964

İrtihâl-i hazret-i vâlide sultân be-dâr-ı beka 965

Ta‘yîn-şuden-i Kaimmakam-ı Rikâb Mehmed Paşa be-nakl-i na‘ş-ı Vâlide Sultân der-cânib-i Astâne-i sa‘âdet 966

Azl ü habs-i Ser-kassabân-ı sâbık Hazînedâr Mehmed Ağa 967

Ref‘-i medrese-i Kaimmakam Mehmed Paşazâde 967

Ta‘yîn-i kaimmakam-ı sâbık be-muhâfaza-i Bender 967

İrsâl-i fütûhâtnâme be-memâlik-i mahrûsa 967

Sudûr-ı izin be-avdet-i sipâh u silâhdâr 968

Vuku‘-ı şehr-âyîn der-şehr-i Edirne ve hareket-i mevkib-i hümâyûn be-cânib-i Âstâne-i sa‘âdet 968

Vusul-i mevkib-i hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 968

Vuku‘-ı resm-i kadîm-i mu‘âyede 969

Katl-i Kaimmakam-ı Rikâb-ı sâbık Mehmed Paşa 969

Ta‘yîn şuden-i meştâ der-Ebî Eyyûbi Ensarî 969 عليه رمحة البارى

Tehniyet-i îd-i sa‘îd 970

Vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Âstâne-i sa‘âdet 970

Vuku‘-ı şehr-âyîn der-İstanbul 970

Tevcîh-i Kazâ-i Edirne be-Durmuşzâde Efendi 970

İt‘âm-ı fukarâ-yı Üsküdar be-imâret-i Vâlide Sultân 970

Tevcîh-i emâret-i Habeş be-Reîs-i sâbık Abdülkerim Bey 971

Isdâr-ı evâmir-i şerîfe be-men‘-i kat‘-ı âlet-i tenâsül be-Mısır 971

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXIX

Isdâr-ı hatt-ı hümâyûn be-ref‘-i mâlikâne 971

Tebdîl-i kaimmakam-ı Âstâne 972

Gark-ı sefîne-i İstefelizâde 972

Ta‘yîn-i mübâşirân be-kabz-ı emvâl-i mütegallibe-i mısr-ı Kahire 972

Tevcîh-i pâye-i Anadolu be-kadî-i ordu-yı hümâyûn 972

Suret-i hatt-ı hümâyûn 973

Salb-ı Menekşelioğlu 973

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Ref‘-i vezâret-i Vâlî Yörük Hasan Paşa 974

Nasb-ı Müfettiş-i Evkaf Sunullah Efendi 974

Tevcîh-i eyâlet-i Erzurum be-Ser-bostaniyân Halil Ağa 975

Tevcîh-i Kazâ-yı Filibe be-dâmâd-ı emîn-i Tersâne ve azl-i kadî-i Galata ve Mekke-i mükerreme ve Eyyûbi Ensarî 975 عليه الرمحة

Hedm ü tahrîb-i Manastır-ı Mağra Moloz bâ-fermân-ı âlî 975

Nasb-ı tevki‘î be-Selim Efendi 976

Ta‘yîn-i muhâfızân be-kılâ‘-ı Mora 976

Zuhûr-ı Vak‘a-yı Yahûdiyân 976

Tahkik-i sefer-i hümâyûn be-cânib-i Körfez 977

İhrâc-ı tûğ-ı hümâyûn ber-mu‘tâd-ı kadîm 977

İlhâk-ı livâ-i Eğriboz be-eyâlet-i Cezîre-i Mora 977

Akd-i meclis-i Mevlûd-i şerîf der-Câmi‘-i Ebî Eyyûbi Ensarî 978

Vürûd-ı hazîne ez-cânib-i mısr-ı Kahire 978

Tebdîl-i ser‘asker be-cezîre-i Mora 978

Tebdîl-i kadî-i ordu-yı hümâyûn 978

Vuku‘-ı harîk der-sûk-ı Karaman 978

Zuhûr-ı hârika-i garîbe 978

Nasb-ı hıyâm be-Sahrâ-yı Davud Paşa 979

Tebdîl-i sadreyn 979

Tevcîh-i Kazâ-i Yenişehir ve Selanik 979

Hareket-i donanma-yı hümâyûn ez-Tersâne-i âmire 979

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 979

Nasb-ı kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn 979

Hareket-i hümâyûn be-sahrâ-yı Davud Paşa ve ba‘z-ı vekayi‘ 980

Sudûr-ı evâmir-i aliyye berây-ı nizâm-ı tevcîhât-ı kazâ 981

Zuhûr-ı sikke-i cedîd Zer-i İstanbul 981

Zuhûr-ı sefer-i Nemçe ve vuku‘-ı meşveret 981

Suret-i kaime-i sefer-i Nemçe, ki müsvedde-i kalem-i sadrıa‘zam est 983

Terceme-i kâğıd-ı mütekebbirâne-i Başvekîl 986

Mübâşeret-i ba‘z-ı levâzım-ı sefer-i Nemçe 993

Da‘vet-i Hân-ı âlî-şân be-sefer-i hümâyûn 993

Umûr-ı müte‘allıka be-sefer-i Nemçe 994

Da‘vet-i Rakofçioğlu Kral-ı Erdel 994

İhrâc-ı donanma-yı Tuna ve hareket-i hümâyûn be-Edirne 995

Muhâfaza-i mahlûlât-ı Mısrıyye 995

İclâ-yı Mîrzâzâde Efendi be-kazâ-i Pravadi 995

Vusul-i Pâdişâh-ı enâm ve serdâr-ı ekrem be-Edirne 995

Nakl-i sudûr-ı a‘yân-ı rikâb-ı hümâyûn be-derûn-ı Edirne 996

Vusul-i mîr-i mîrân-ı Anadolu ve Hudâvendigâr be-ordu-yı hümâyûn 996

Müşâvere der-huzûr-ı hümâyûn der-Sarây-ı Edirne 996

Azîmet-i asâkir be-savb-ı maksûd 997

Azl-i ağa-yı sipâh u silâhdâr 998

Tevcîh-i pâyehâ be-kadî-i İstanbul ve ordu-yı hümâyûn 999

Avdet-i kethudâ-yı bâb-ı çasar-ı Nemçe 999

Mazmûn-ı mektûb-ı sadr-ı âlî 999

Hareket-i serdâr-ı ekrem be-cânib-i Belgrad 1000

Vusul be-Filibe ve vuku‘-ı ba‘z-ı vekayi‘ der-belde-i merkume 1000

Mübâşeret-i binâ-i şans der-Temürkapu 1003

İrsâl-i neferât be-muhâfaza-i ba‘z-ı kılâ‘ 1003

Ref‘-i vezâret-i Vâlî-i Basra Hasan Paşa 1004

Sudûr-ı emr-i âlî be-teftîş-i eşkıyâ 1005

Sudûr-ı evâmir-i isti‘câl-ı asker 1005

Men-i bey‘-i kütüb be-tüccâr-ı etrâf 1005

Men‘-i te‘addî-i cizyedârân be-re‘âyâ 1005

Firâr-ı dü nefer ez-diyâr-ı Nemçe 1006

Âmeden-i Elçi-i Leh be-ordu-yı hümâyûn 1006

Nasb-ı Şeyhü’l-harem Mehmed Paşa 1007

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XX

Vusûl-i mîr-i mîrân-ı Karaman be-ordu-yı hümâyûn 1008

Vusûl-i ordu-yı hümâyûn be-Sahrâ-yı Niş 1008

Lühûk-ı asker-i Tatar be-ordu-yı hümâyûn 1008

Hareket-i pîşrevân-ı asker-i İslâm be-Sahrâ-yı Niş 1008

Katl-i Veli Paşa 1009

Katl-i Petro Kâtib-i Ser-balyos-ı Françe 1009

Tevcîh-i Kazâ-i Basra be-Ser-etıbbâ-i sâbık Mehmed Efendi 1010

İrsâl-i mâl ve asker be-sefer-i Körfez 1010

Katl-i Vâlî-i Bosna Uzun Yusuf Paşa 1010

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-sahrâ-yı Belgrad ve ba‘z-ı vekayi‘ der-mahall-i mezbûr 1010

Vürûd-ı i‘lâm-ı vâlî-i Rakka der-mâdde-i müdde‘iyân-ı sefâret-i Françe 1013

Azîmet-i asker be-cânib-i kal‘a-i Varadin 1013

Zuhûr-ı nakd-i medfûn der-Bağdad 1014

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Sahrâ-yı Zemin ve ahvâl-i muhârebe ve avdet be-cânib-i Belgrad 1014

Müşâvere-i erkân-ı devlet berây-ı i‘lâm-ı haber-i hezîmet der-Sahrâ-yı Belgrad 1022

Ahvâl-i ser‘asker-i Körfez ve kapudan paşa 1027

Nasb-ı Emîrü’l-hâc İbrahim Paşa 1028

Itlâk-ı Kadî‘asker-i sâbık Mîrzâzâde Şeyh Mehmed Efendi ez-nefy 1028

Kabz-ı emvâl-i Şehîd Ali Paşa 1029

Vürûd-ı haber-i mahsurî-i kal‘a-i Temeşvar be-ordu-yı hümâyûn 1029

Vürûd-ı zuhûr-ı mühr-i hümâyûn be-muhâfız-ı kal‘a-i Belgrad Arnavud Halil Paşa 1029

Ref‘-i tûğ-ı Mîr-i mîrân-ı Erzurum Ahmed Paşa 1030

Tebdîlât-ı ba‘z-ı hâcegân-ı dîvân 1030

Ahz ü habs-i tevâbi‘-i Serdâr-ı şehîd 1030

Nasb-ı kethudâ İbrahim Efendi ve Reîsülküttâb 1030

Tevcîh-i vezâret be-Defterdâr el-Hâc Mehmed Efendi ve Sarı Ahmed Paşa 1031

İstircâ‘-i hatt-ı hümâyûn be-katl-i Hüseyin Paşazâde el-Hâc Mehmed Beyefendi 1032

Tebdîl-i kadıyân-ı Şam-ı şerîf ve Kudüs-i Şerîf 1032

Katl-i Kethudâ-yı Serdâr-ı Şehîd İbrahim Ağa 1032

Tebdîl-i kadî-i İstanbul 1033

İrsâl-kerden-i ağa-yı yeniçeriyân-ı dergâh-ı âlî be-kal‘a-i Temeşvar 1033

Nasb-ı kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn İbrahim Paşa 1034

Tevcîh-i eyâlet-i Karaman be-Şehsüvârzâde 1034

Tevcîh-i vezâret ve eyâlet-i Rumeli be-Ali Paşa 1034

Tevcîh-i vezâret be-Mîrzâ Mehmed Paşa 1034

Giriftârî-i kal‘a-i Temeşvar be-dest-i küffâr-ı hâk-sâr 1034

Avdet-i ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Edirne 1035

Ta‘yîn-şuden-i Defterdâr-ı sâbık Mustafa Paşa be-muhâfaza-i kal‘a-i Belgrad 1036

Zuhûr-ı afv-ı hazret-i kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn der-hakk-ı ba‘z-ı bed-hâhân-ı hod 1038

Ta‘yîn-şuden-i Haydar Ağa be-ihzâr-ı asâkir-i Mısır 1038

Nasb-ı kethudâ-yı hazret-i kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn 1039

Vuku‘-ı harîk der-İstanbul 1040

Ahz-ı ba‘z-ı eşkıyâ 1040

Azîmet-i hümâyûn berây-ı meks der-Edirne 1040

Zuhûr-ı nusret fi’l-cümle der-cânib-i Venedik 1041

Vusul-i serdâr-ı ekrem ve ordu-yı hümâyûn be-Edirne 1041

Vürûd-ı haber-i garet-i Bükreş ve ahz-ı voyvoda-i Eflak 1041

Müşâvere-i hıfz-ı bilâd der-huzûr-ı hümâyûn 1043

Nasb-ı ser‘asker be-cezîre-i Mora A‘rec Osman Paşa 1044

İrtihâl-i Müfti’l-enâm Menteşzâde Abdurrahim Efendi 1045

Tebdîl-i reîsülküttâb ve ba‘z-ı hâcegân-ı dîvân 1045

Ba‘z-ı tevcîhât-ı müte‘allıka be-vüzerâ-yı izâm 1045

Vusul-i Şeyhülislâm İsmail Efendi be-Edirne 1046

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE IŞRÎN VE Mİ’E VE ELF

Nasb-ı hân-ı Kırım Kara Devlet Giray Hân 1047

Nasb u azl-i Tevki‘î Maktûlzâde Ali Paşa 1047

Tevcîh-i Kazâ-i Üsküdar be-Tevki‘î Selim Efendi 1048

Tevcîh-i livâ-i Selanik be-Defterdâr el-Hâc Mehmed Paşa 1048

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXXI

Itlâk-ı Kevâkibîzâde Veliyyüddin Efendi ve birâder-i o Mustafa Efendi 1049

Tebdîlât-ı ba‘z-ı hâcegân-ı dîvân 1049

Nasb-ı defterdâr Vezîr Dâmâd Mehmed Paşa 1049

Velâdet-i şehzâdegân-ı cevân-bahtân Sultân Mehmed ve Sultân Mustafa 1050

Tebdîl-i hân-ı Kırım ve nasb-ı Saadet Giray Hân 1050

Vürûd-ı da‘vet-i elçi-i Hind 1050

Tertîb-i mühimmât-ı leşker-i Macar 1051

Isdâr-ı evâmir-i ekîde berây-ı cem‘-i asâkir 1051

Taleb-i neferât ez-Defterdâr-ı sâbık Mehmed Paşa 1051

Vuku‘-ı meşveret berây-ı ahvâl-i serdâr-ı Eflak 1052

Avdet-i Saadet Giray Hân be-cânib-i Kırım 1054

Tebdîl-i kadî-i Edirne 1054

Tebdîl-i ağayân-ı sipâh u silâhdâr ve ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 1055

Dâmâd-ı pâdişâhî şuden-i hazret-i Kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn İbrahim Paşa 1055

Tebdîlât-ı ağayân-ı rikâb-ı kâm-yâb-ı şehriyârî 1055

Azl-i Defterdâr Dâmâd Mehmed Paşa ve nasb-ı Osman Efendi 1056

Vuku‘-ı meclis-i mes‘ûd-ı Mevlûd-i Nebevî 1056

Vusul-i Kapudan Vezîr-i mükerrem İbrahim Paşa ve ahz ü habs-i Kapudan-ı sâbık Canım Hoca 1056

Vefât-ı Hân-ı sâbık Kara Devlet Giray Hân 1056

Katl-i Defterdâr-ı sâbık Vezîr Sarı Mehmed Paşa 1057

Azl ü vefât-ı Sadr-ı Rum Sahhâfzâde es-Seyyid Mehmed Efendi ve tevcîh-i sadâret-i Rum ve Anadolu 1057

Cem‘ ü tanzîm-i umûr-ı asâkir ve ba‘z-ı ahvâl-i seferiyye 1058

Vürûd-ı Ağa-yı Yeniçeriyân-ı Dergâh-ı âlî Vezîr Hüseyin Paşa ez-Eflak be-Edirne 1059

İrtihâl-i Hattât-ı hatt-ı ta‘lîk-ı be-nâm Durmuşzâde Ahmed Efendi 1059

Nasb-ı otak-ı hümâyûn be-sahrâ-yı Sarây-ı Edirne 1061

Tebdîl-i kadî-i İstanbul 1061

Kesr-i donanma-yı menhûse-i Nemçe der-nehr-i Tuna 1061

Tevcîh-i Kazâ-i Ordu-yı hümâyûn ve ba‘z-ı manâsıb-ı aklâm 1061

Tebdîl-i Ağa-yı Yeniçeriyân-ı Dergâh-ı âlî Vezîr Hüseyin Paşa 1062

Tebdîl-i ağa-yı sipâh ve ser-çavuşân 1062

Vürûd-ı haber-i zabt ü teshîr-i palanka-i Mehâdiye 1062

Mübâdele-i manâsıb-ı kethudâ-yı sadr-ı âlî ve kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî 1063

Vusul-i emvâl-i müsadere ez-Mısır 1063

Hareket-i ordu-yı hümâyûn be-cânib-i Belgrad 1063

Vuku‘-ı ba‘z-ı tevcîhât der-rikâb-ı hümâyûn 1064

Sudûr-ı fermân-ı du‘â be-taraf-ı Âstâne-i sa‘âdet 1064

Mülâkat-kerden-i donanma-yı hümâyûn be-donanma-yı menhûse-i Venedik 1064

Vusul-i ordu-yı hümâyûn be-Sahrâ-yı Niş ve ba‘z-ı ahvâl-i seferiyye 1065

Hareket-i hümâyûn ez-Edirne be-cânib-i Sofya 1065

İnhirâf-ı mizâc-ı hazret-i Dâmâd İbrahim Paşa ve tevcîh-i vezâret be-Mîrâhûr-ı evvel İbrahim Ağa 1065

Me’mûriyyet-i Vezîr Receb Paşa be-cânib-i Erdel 1066

Hareket-i ordu-yı hümâyûn ez-Sahrâ-yı Niş be-taraf-ı Belgrad ve vuku‘-ı muhârebe-i tabur ve ser-encâm-ı kâr 1066

İstîlâ-yı küffâr-ı hâk-sâr be-kal‘a-i Belgrad 1070

Vefât-kerden-i Vezîr-i mükerrem ü gayûr Dâmâd Mehmed Paşa 1071

Azl-i Serdâr-ı ekrem ve Sadrıa‘zam Halil Paşa ve nasb-ı Tevki‘î Vezîr Mehmed Paşa 1072

Tard ü teb‘îd-i Reîs Kadri Efendi ve Haydar Ağa ez-ordu-yı hümâyûn 1073

Mâ-cerâ-yı ahvâl-i ser‘asker-i Eflak Vezîr Receb Paşa 1073

Temşiyet-i ba‘z-ı umûr u ahvâl ve avdet-i hümâyûn ez-Sofya 1074

İbtidâ-yı zuhûr-ı sit ü sadâ-yı sulh u salâh 1075

Vuku‘-ı harîk der-Galata 1076

Avdet-i hümâyûn ez-Tatarpazarı be-Edirne 1076

Vusul-i kral-ı Erdel Rakofçioğlu be-Edirne 1076

Avdet-i serdâr-ı ekrem be-cânib-i Edirne 1076

Vuku‘-ı ba‘z-ı tevcîhât-ı müte‘allıka be-vüzerâ-yı izâm 1077

Ref‘ ü teskîn-i ihtilâlât-ı sû-i harekât-ı tavâyif-i askeriyye 1077

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXII

Vürûd-ı haber-i zafer-eser ez-cânib-i Bosna 1078

Avdet-i ordu-yı hümâyûn ez-Sofya be-cânib-i Edirne 1078

Vuku‘-ı nusret-i deryâ ve vusul-i donanma-yı hümâyûn be-Tersâne-i âmire ve telef-i ba‘z-ı sefâyin-i mîrî 1079

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF Tebdîlât-ı ba‘z-ı vüzerâ-i izâm ve tevcîhât-ı sâire 1080

Azl-i Defterdâr Osman Efendi ve nasb-ı el-Hâc Mustafa Efendi 1080

Vürûd-ı silâhdâr-ı şehriyârî be-Âstâne-i sa‘âdet berây-ı ihrâc-ı ba‘z-ı eşyâ ez-Hazîne-i âmire 1081

Tebdîl-i ağa-yı yeniçeriyân-ı dergâh-ı âlî 1082

Sudûr-ı emr-i âlî be-istirdâd-ı üsârâ-yı cânib-i Eflak 1082

İrsâl-i mâl berây-ı tertîb-i umûr-ı muhâfaza-i Bosna 1082

Meşveret-i umûm berây-ı musalaha-i Nemçe 1082

Tanzîm-i imdâdât-ı seferiyye ve hazeriyye 1083

Tebdîlât-ı ba‘z-ı manâsıb-ı dîvâniyye 1084

Tebdîl-i sadr-ı Rum ve Anadolu 1084

Tevcîh-i eyâlet-i Rumeli be-Vezîr Abdi Paşa 1084

Tebdîl-i kadî-i İstanbul 1084

Tevcîh-i rütbe-i âliye-i vezâret be-Köprülüzâde Es‘ad Bey ve Defterdâr-ı sâbık Osman Efendi 1084

İhtirâk-ı kalyon ve mahzen der-Tersâne-i âmire ve azl-i Kapudan Vezîr İbrahim Paşa 1085

Tevcîh-i Kazâ-yı Ordu-yı hümâyûn be-Feyzullah Efendi 1086

Tanzîm-i ba‘z-ı umûr ve ahvâl-i mükâleme 1086

Hareket-i hazret-i serdâr-ı ekrem ez-Sarây-ı Edirne be-hıyâm-ı ordu-yı hümâyûn 1087

Tebdîl-i emîn-i Tersâne-i âmire ve hareket-i donanma-yı hümâyûn 1087

Azl-i Şeyhülislâm İsmail Efendi ve nasb-ı Abdullah Efendi 1087

Azl-i Sadrıa‘zam Mehmed Paşa ve nasb-ı hazret-i Dâmâd-ı mükerrem İbrahim Paşa 1091

Tevcîh-i rütbe-i vezâret be-Kethudâ-yı Bevvâban-ı şehriyârî Mustafa Bey 1093

Âmeden-i erkân-ı devlet be-tebrîk-i sadâret-i hazret-i Vezîria‘zam 1094

Vusul-i Kaimmakam-ı rikâb-ı hümâyûn Ali Paşa be-Edirne 1094

Mürûr-ı ba‘z-ı levendât ve tavâyif-i sâire-i askeriyye ez-Edirne 1094

Hareket-i serdâr-ı ekrem ez-Edirne be-cânib-i Sofya 1095

Vürûd-ı ba‘z-ı levendât ve asâkir-i sâire be-Edirne 1095

Vusul-i vâlî-i Diyarbekir ve mîr-i mîrân-ı Adana be-Edirne 1096

Helâk-i Tabîb Teymünoğlu be-mübâşeret-i hod 1096

Hareket-i hazret-i serdâr-ı ekrem ez-Filibe be-cânib-i Sofya 1097

Vuku‘-ı harîk-ı azîm der-İstanbul 1097

İn‘ikad-ı sulh u salâh bâ-kefere-i Nemçe ve Venedik 1098

Suret-i ruhsat-nâme-i hümâyûn 1111

Nâme-i hümâyûn-ı şevket-makrûn ez-cânib-i Şehinşâh-ı rub‘-ı meskûn berây-ı kabûl-i tenfîz-i mevâdd-ı musalaha ber-mûceb-i temessük be-taraf-ı çasar-ı Nemçe 1115

Suret-i nâme-i hümâyûn-ı şevket-makrûn be-cânib-i Çasar berây-ı tenfîz-i akd-i mevâdd-ı ticâret der-memâlik-i mahrûsa ve memleket-i Nemçe 1123

Suret-i nâme-i hümâyûn-ı şevket-makrûn be-cânib-i cumhûr-ı Venedik berây-ı tenfîz-i temessükât-ı sulh u salâh 1128

Sükûn-ı kil ü kal be-vürûd-ı haber-i sulh der-Edirne 1136

Vürûd-ı tenbîh-nâme-i hazret-i sadr-ı âlî be-Vâ‘iz İspirîzâde Efendi 1137

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe 1138

Vürûd-ı haber-i kesr ü hezîmet-i cünd-i makhûr-ı Venedik der-muhâsara-i kal’a-i Ülgün 1138

Ber-vech-i arpalık İskenderiye sancağına mutasarrıf olup hâlâ Ülgün tarafına me’mûr tavâyif-i askere başbuğ olan Kurd Mehmed Paşa ve İskenderiye kadîsına hüküm ki, 1139

Avdet ve vusul-i hazret-i serdâr-ı ekrem be-Edirne 1140

Nizâm-ı ahvâl-i cezîre-i Mora ve tahrîr-i cedîd 1142

Vürûd ve avdet-i elçi-i Moskov 1142

Ta‘yîn-i Hüseyin Efendi Emîn-i Defter berây-ı kabz-ı mâl-ı defterdâr-ı Mısır 1143

Avdet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 1143

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXXIII

Mîlâd-ı Şehzâde-i cevân-baht Sultân Bayezid 1144

Hareket-i hümâyûn-ı şehriyârî ez-Edirne be-cânib-i Âstâne 1144

Nefy-i Müderris Turşucuzâde be-vatan-ı hîş 1144

Azl ve nasb-ı Nakibüleşrâf 1145

Azl ü nasb-ı kethudâ-yı bevvâban-ı şehriyârî ve Mîrâhûr-ı sânî 1145

Mu‘âyede-i îd-i Adhâ 1145

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Nakl-i hazret-i sadr-ı âlî be-sarây-ı nev-bünyâd 1146

İhrâc-ı mevâcib ve beyân-ı sıyânet-i mâl-ı mîrî der-sefer-i musalaha 1146

Men‘-i i‘ânet-i milel-i Nasarâ be-taraf-ı Nemçe 1146

Tertîb-i mevâcib-i neferât-ı Kal’a-i Hotin ve kal‘a-i Şam-ı şerîf 1147

Ref‘-i levendât ve segbân 1147

Tevcîhât-ı manâsıb-ı kitâbet ve atâyâ-yı Âsafî be-zümre-i derd-mendân-ı hâcegân 1148

Tebdîl-i ağa-yı Yeniçeriyân 1148

Vuku‘-ı münâza‘a der-kat‘-ı hudûd 1148

Tefvîz-i nizâm-ı ba‘z-ı mukata‘ât-ı Bosna be-taraf-ı vâlî 1149

Ahz-ı şuhûd-i zûr be-da‘vâ-yı musanna‘ 1149

Âmeden-i haber-i vefât-ı Numan Paşa 1149

Vürûd-ı haber-i helâk-ı kral-ı İsveç 1150

Vaz‘-ı esâs-ı kütübhâne der-derûn-ı Sarây-ı Hümâyûn 1150

Sudûr-ı izn ü ruhsat ve ta‘yîn-i müvellâ vü mübâşir be-ta‘mîr-i Kamâme-i meşhûre 1150

Ba‘s ü irsâl-i elçi be-cânib-i çasar-ı Nemçe 1151

Suret-i nâme-i hümâyûn 1152

Tertîb-i mühimmât-ı binâ-i Kal’a-i Niş ve Vidin 1153

Nasb-ı kethudâ-yı mükerrem-i hazret-i sadrıa‘zamî dâmâd-ı hîş Mehmed Ağa 1155

Tevcîh-i sadr-ı Anadolu be-Ser-etıbbâ-i hâssa Ömer Efendi 1156

İrsâl-i nâme-i hümâyûn berây-ı nizâm-ı ahvâl-i kahve be-cânib-i İmâm-ı Yemen 1157

Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-cânib-i hazret-i şehriyârî 1157

Tahrîr-i cezîre-i Sakız 1158

Vuku‘-ı fitne-i azîme der-Kal’a-i Niş ve Vidin 1158

Tebdîl-i Ağa-yı Yeniçeriyân Ahmed Ağa 1162

Azl-i Defterdâr-ı Şıkk-ı Evvel el-Hâc Mustafa Efendi 1163

Nüzûl-i Savâ‘ik 1163

Ta‘mîr-i Bâğçe-i Kandilli 1163

Sudûr-ı emr-i âlî be-ta‘mîr-i cevâmi‘ 1163

Vuku‘-ı Zelzele-i Azîme 1164

Âmeden-i elçi-i Moskov 1164

Hatm-kerden-i Şehzâde-i cevân-baht 1164

İrsâl-i elçi be-cânib-i şâh-ı Acem 1165

Vuku‘-ı harîk-ı azîm der-İstanbul 1165

Binâ-i cidâr-ı Dolmabâğçe ve nakl-i hümâyûn be-Bâğçe-i Beşiktaş 1166

Nefy-i Kadî‘asker Kevâkibîzâde Efendi 1166

Vürûd-ı elçi-i Nemçe be-Âstâne-i sa‘âdet 1167

Nakl-i hümâyûn be-Sarây-ı Eyyûb 1167

Ziyâfet-i hazret-i sadr-ı âlî be-elçi-i Nemçe 1168

Çehresâyî-i elçi-i Moskov be-huzûr-ı hazret-i sadr-ı âlî 1168

İzdiyâd-ı bahâ-i sîm ve revâc-ı zolota-i cedîd 1168

Tebdîlât-ı muhâfız-ı Hanya ve Eğriboz 1169

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İSNÂ VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Me’zûniyyet-i hân-ı Kırım be-sefer-i Çerkes 1170

Velâdet-i Râbia Sultân 1170

İbtidâ-i ders der-kitâbhâne-i Sarây-ı Hümâyûn 1170

Tahrîr-i cezîre-i Sakız ve vaz‘-ı rüsûm-ı mu‘tâde be-emti‘a-i cezîre-i mezbûre 1171

Velâdet ü irtihâl-i Şehzâde Sultân Abdullah 1171

Men‘-i ba‘z-ı muhdesât ez-İstanbul ve muzâfât-ı sâire-i mahrûse-i mezbûre 1171

Nakl-i Kadî-i Kudüs Kütahyavî Ahmed Efendi be-Kazâ-i Şam 1172

Akd-i meclis-i Mevlûd-i mes‘ûd 1172

Tevcîh-i rütbe-i mîr-i mîrân-ı Rumeli be-Muhassıl-ı Aydın Abdullah Paşa 1172

Vürûd-ı nâme-i kraliçe-i İsveç 1172

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXIV

Mükâleme-i te’yîd-i sulh u salâh bâ-elçi-i Moskov 1172

Afv-ı Kadî‘asker Kevâkibîzâde Efendi ez-nefy 1174

Tebdîl-i Emîrü’l-hâcc-ı Şam 1174

Zuhûr-ı âsâr-ı sa‘y-i mîrî be-ihtimâm-ı hazret-i sadr-ı âlî 1174

Tertîb-i cezâ-yı ser-keşân-ı belde-i Van 1175

Mâ-cerâ-yı İbrahim Kethudâ ve Osman Paşa der-Bosna 1175

Vefât-ı hazret-i Şeyh Mehmed Murad Efendi 1176

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu ve Nakibüleşrâf 1178

Te’bîd-i şerâfet be-Şerîf Yahya 1178

Ahz u salb-ı Korsan Burunsuz 1178

Katl-i Bölükbaşı Solak Ali 1179

Atâyâ-yı hazret-i sadrıa‘zamî 1179

Ziyâfet-i vedâ‘ be-elçi-i Nemçe ve tüfeng-endâzî-i hazret-i Âsafî 1179

İrtihâl-i Kara Murad Efendi 1180

Azîmet-i Rakofçioğlu be-Tekfurdağı berây-ı meks ü ârâm 1180

Vürûd-ı üsârâ-yı müslimîn ez-Françe ve bezl-i atâyâ be-îşân 1181

Teslîm-i nâme-i hümâyûn-ı şevket-makrûn be-elçi-i Nemçe 1181

Suret-i nâme-i hümâyûn be-taraf-ı çasar-ı Nemçe 1181

Ziyâfet-i çerâğân der-sâhil-sâray-ı hazret-i sadr-ı âlî be-cenâb-ı hümâyûn-ı şehriyârî 1183

İhrâc-ı mevâcib 1183

Suret-i hatt-ı hümâyûn 1183

İbtidâ-i ders-i şerîf der-Dârü’l-hadîs-i hazret-i sadrıa‘zamî 1184

Zuhûr-ı harîk ve sukut-ı ba‘z-ı küberâ-yı ricâl-i devlet ez-bâm 1185

Vürûd-ı nâme-i çar-ı Moskov berây-ı teşekkür-i in‘ikad-ı sulh-ı müebbed 1185

Katl-i Nazmizâde ve tertîb-i cezâ-yı katilân-ı vey 1185

Nakl-i hümâyûn be-hadîka-i Tersâne ve Beşiktaş 1186

İrsâl-i elçi be-cânib-i Françe 1186

Vekayi‘-i eyyâm-ı meserret-encâm-ı sûr-ı hümâyûn-ı meymenet-makrûn-ı Şehinşâhî 1187

Vuku‘-ı sûr-ı izdivâc-ı hazret-i Emetullah Sultân 1189 دامت عصمتها

Nişân nâmıyla Vezîr-i müşârün-ileyh Osman Paşa tarafından haly ü hedâyâ-yı mu‘tâdedir 1190

Nakl-i otak be-Meydân-ı Tîr berây-ı sûr-ı hümâyûn 1192

Hıtân-ı necl-i necîb-i hazret-i sadr-ı âlî 1211

Tenzîlat-ı mevâcib-i kılâ‘-ı Anadolu 1211

İsveç Kraliçesi Anna’dan rızâsıyla zevci Frederikoş kral olmasını müş‘ir Devlet-i Aliyye cânibine irsâl eylediği żarâ‘at-nâmeleridir 1212

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SELÂSE VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Çehresâyî-i elçi-i Venedik be-cânib-i serîr-i şevket-masir-i Sultânî 1213

Ref‘-i vezâret-i Halil Paşa ve nefy-i vey be-cezîre-i Limni ve katl-i kethudâyeş 1213

Tevcîh-i livâ-yı Resmo be-Muhâfız-ı Hanya Köprülüzâde Vezîr Esad Paşa 1213

İhrâc-ı mevâcib-i tavâyif-i askeriyye 1214

Suret-i hatt-ı hümâyûn 1214

Azl-i kadî-i İstanbul 1214

Salb-ı eşkıyâ be-töhmet-i sirka 1214

Nizâm-ı umûr-ı mîr-i mîrân-ı ümerâ-i sultân 1215

Keyfiyyet-i meclis-i Mevlûd-i şerîf 1215

Tashîh-i esâmî-i serdengeçdiyân 1216

Nizâm-ı te’mîn-i mesâlik der-vilâyet-i Anadolu 1216

Tertîb-i sefer-i Mevâlî ve Abbâsiyyûn 1217

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu 1217

Me’mûriyyet-i el-Hâc Mustafa Efendi be-ta‘mîr-i Mescid-i Aksa 1217

Azl ü nefy-i Ser-bostaniyân Seyyid Mehmed Ağa 1218

Vefât-ı Abdülkadir Efendi Rûznâmçe-i evvel 1221

Ziyâfet-i sadr-ı âlî be-cânib-i şehriyârî 1221

Sudûr-ı emr-i âlî berây-ı meks ü ârâm-ı Kethudâ İbrahim Efendi der-İzmir 1222

Vürûd-ı mahzar ez-Mısır ve tevcîh-i eyâlet-i merkume be-Vâlî-i Hanya Vezîria‘zam-ı Esbak Mehmed Paşa 1222

Binâ-i fenar der-Kızkullesi 1224

Metin Fihristi: Târîh-i RaşidXXV

İsabet-i mühre-i tüfeng-i pâdişâhî ber-zer-i Efrencî 1225

İrsâl-i pûşîde-i müzerkeş be-kürsî-i Mevlid-i şerîf der-Mekke-i mükerreme 1226

Vürûd-ı Şerîf Yahya be-Âstâne ve avdeteş be-cânib-i Şam 1226

Bünyâd-ı havz ve cisir der-Husrevâbâd 1227

Vuku‘-ı harîk der-kurb-ı Sultân Selim 1227

Sudûr-ı fermân-ı âlî berây-ı tertîb-i mâhiyye der-minâre-i Câmi‘-i Vâlide Sultân der-Üsküdar 1228

Alay-ı îd-i Fıtr 1228

Vuku‘-ı harîk der-Balat 1228

Katl-i hamîr-kâr-ı furun-ı Vezneciler be-töhmet-i vaz‘-ı kundak 1229

Zuhûr-ı âsâr-ı takayyüd-i hazret-i sadr-ı âlî der-sa‘y-i mîrî 1229

Men‘-i hicret-i re‘âyâ-yı etrâf ez-mevâtın-i hîş 1231

Azl-i Emîn-i Tersâne-i âmire 1231

Vefât-ı Kapudan Süleyman Paşa ve nasb-kerden-i Vezîr-i mükerrem Tevki‘î Mustafa Paşa 1232

Tertîb-i meclis-i âlî berây-ı ta‘lîm-i şehzâdegân-ı cevân-bahtân 1233

Vusul-i donanma-yı hümâyûn bâ-Tersâne-i âmire 1237

Vusul-i Elçi Mehmed Efendi be-Âstâne ez-memleket-i Françe 1237

Takrîr-i Sefîr-i müşârün-ileyh 1237

Katl-i Mîr-i mîrân-ı Sivas ve firâr-ı Mehmed Ağa Ser-bostaniyân-ı sâbık 1253

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘A VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

İctimâ‘-i süferâ-yı Özbek der-Âstâne 1254

Helâk-i sefâyin-i Ülgün der-Venedik ve i‘tizâr-ı tâife-i merkume 1255

Hübûb-i rîh-ı şedîd 1255

Avdet ve vusul-i Dürrî Efendi be-Âstâne ez-cânib-i İran 1256

Takrîr-i Elçi-i müşârün-ileyh 1256

Azl ü tebdîl-i Ağa-yı Silâhdârân 1269

Tebdîl-i Kadî‘asker-i Rumeli 1269

Tecdîd-i bâb-ı Et Meydânı 1270

Vusul-i Elçi Murtaza Kulu Hân ez-cânib-i Şâh-ı Acem 1270

Müşerref-şuden-i elçi-i Acem be-dâmen-bûs-ı hazret-i sadr-ı âlî 1271

Binâ-yı Câmi‘-i şerîf-i Ortaköy ez-cânib-i kethudâ-yı hazret-i sadr-ı âlî 1275

Vürûd-ı haber-i hasâret fi’l-cümle-i huccâc ve tebdîl-i Emîrü’l-hâc 1276

Da‘vet-i elçi-i Acem ez-kıbel-i hazret-i sadr-ı âlî be-cilve-gâh-ı Kâğıdhane 1277

İrtihâl-i Şeyh Süleyman Efendi Vâ‘iz-i Câmi‘-i Şerîf-i Ayasofya-i Kebîr 1279

Me’zûn-şuden-i sefîr-i Acem be-ziyâret-i sudûr-ı devlet ve temâşâ-yı hadâyık-ı hümâyûn ve mevâzi‘-i sâire 1280

Suret-i hatt-ı hümâyûn 1281

Da‘vet-i sefîr-i Acem ez-kıbel-i hazret-i kapudan paşa bâ-Tersâne-i âmire 1282

Ziyâfet-i ağa-yı Yeniçeriyân be-cenâb-ı hazret-i sadrıa‘zam 1284

Avdet-i Elçi-i Şâh-ı Acem Murtaza Kulu Hân 1284

Vuku‘-ı harîk der-kurb-ı Zâviye-i Emîr Buhârî 1285

Vürûd-ı haber-i vefât-ı Kara Mehmed Paşa 1286

Vürûd-ı haber-i istîlây-ı İbn-i Mîr Üveys be-dârü’l-mülk-i Isfahan 1287

Âmeden-i arz u mahzar ez-cânib-i Medîne berây-ı vuku‘-ı ihtilâl 1288

Ziyâfet-i çırâğan der-sâhil-hâne-i hazret-i sadr-ı âlî 1288

Azl ü tebdîl-i ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî 1289

Nüzûl-i kalyon-ı kebîr ve teşrîf-i hümâyûn be-Tersâne-i âmire 1289

Tebdîl-i sadr-ı Anadolu ve vuku‘-ı silsile-i medâris 1289

Vürûd-ı peyâm-ı irtihâl-i Muhâfız-ı Eğriboz İbrahim Paşa 1290

Tenbîh-i vaz‘-ı mâhyehâ der-mecmû‘-ı cevâmi‘-i selâtîn 1291

Vuku‘-ı harîk der-Kasımpaşa ve İstanbul 1291

Alay-ı hazret-i sadr-ı âlî der-yevm-i sâlis-i îd 1292

Hitâm-ı binâ-yı Sa‘dâbâd ve teşrîf-i hümâyûn be-mahall-i mezbûr 1293

Hâtime der-ahvâl-i Müellif-i Fakir 1296

Târîh-i RâşidRÂŞİD MEHMED EFENDİ

METİN-II-

(1115-1134 / 1703-1722)

Târîh-i RâşidRâşid Mehmed Efendi

638

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE-AŞERE VE Mİ’E VE ELF

Tevcîh-i pâye-i sadr-ı Rum be-mahâdîm-i Şeyhülislâm

Şeyhülislâm efendi hazretleri dil-dâde-i izzet-i evlâd ü etbâ‘ olmağla mâh-ı muharremü’l-harâmın üçüncü günü mahdûmlarından bi’l-fi‘l Anadolu Kādî‘askeri es-Seyyid Mustafa Efendi’ye ve henüz Bursa’dan gelen es-Seyyid Ahmed Efendi’ye pâye-i sadr-ı Rum ihsân ve kudemâ-yı tarîkı sebk etmek sürûruyla mübtehic ü şâdân eylediler. Lâkin Şehzâde Hocası es-Seyyid İbrahim Efendi birâderlerinin pâye-i sadâret-i Rum ile tevkīr olunduklarından, “hased-i ihvân” kā‘ide-i kadîmesi üzre dil-gîr olup peder-i şefekat-güsteri mahdûm-ı merkūmun melâl ü infi‘âlinden habîr oldukla-rında, birâderlerine pâ-dâş-ı rütbe-i sadâret olmak içün anı dahi Rumeli pâyesi ihsânıyla tatyîb ve fetvâ emîni olan Mansūrîzâde Ahmed Efendi’yi dahi İstanbul pâyesi sürûruyla tatrîb eylediler.

Tertîb ü irsâl-i müstahfızân ve mühimmât be-kal‘a-i Yafa

Kudüs-i şerîf ve Gazze ve Remle ve Nablus iskeleleri olan Yafa kal‘ası korsan keferesi ve urbân eşkıyâsı istîlâsından muhâfaza olunmak gāyetü’l-gāye mühimm ü muktazî olduğunu arz u mahzar ile der-i devlet-medâra inhâ vü i‘lâm eylemeleriyle, yüz nefer müstahfız ve altı çorbacı ve iki kul çavuşu ve bir kal‘a kethudâsı ve bir dizdâr ta‘yîn ve on kıt‘a şâhî top ve üçer vakıyye atar üç pâre top ve beşer vakıyye yuvarlak atar iki kıt‘a top müceddeden Âstâne-i sa‘âdetde vâki‘ top kârhânesinde dökdirilüp ve envâ‘ından iki bin aded gülle ve iki yüz kantar bârût tertîb ü ihzâr olundukdan sonra, cümlesini bir sefîne ile donanma-yı hümâyûn kalyonlarıyla irsâl ve fermân olunduğu minvâl üzre andan dahi bir kalyon ile kal‘a-i mezbûreye îsāl olundu.

Mübâşeret-i nesc-i çuka ve akmişe der-memâlik-i mahrûsa

Sāhib-i devlet hazretleri Selanik’de çuka işleyen Yehûdîleri Edirne’ye ihzâr edüp, “milel-i Nasārâ çukanın tesnîm ve sıbg397 ve levâzım-ı sâiresini memâlik-i mahrûsadan alurlar iken, bi-zim memleketimizde çuka işlenmemek kusūr-ı himmetden gayrı hâlete mahmûl değildir, eğer çuka işletdirmeye bir sūret verebilürseniz üstâdlarınıza me’mûlden ziyâde ihsân ü in‘âm ve çuka levâzımı min-ba‘d tâife-i Efrenc’e bey‘ etdirilmemekde kemâ-yenbagī sa‘y ü ihtimâm olunur” deyü buyurduklarında işlemek üzre iddi‘â ve iltizâm eylediler. Ve Bursa’dan harîr ve dîbâ ve kumâş işleyenleri dahi getürdüp memâlik-i Efrenciyyeden gelen dîbâ ve hatâyî ve sâir akmişe

397 sıbg H: ضيع M

Târîh-i ÇelebizâdeÇELEBİZÂDE İSMAÎL ÂSIM EFENDİ

-III-(1134-1141 / 1722-1729)

Hazırlayanlar

Abdülkadir ÖzcanAhmet Zeki İzgöer

Yunus UğurBaki Çakır

KLA­SİK­88. Ki tap

KLASİK­KİTAPLAR­2

TÂRÎH-İ­RÂŞİD­ve­ZEYLİ­Râşid­Mehmed­Efendi­ve­ Çelebizâde­İsmaîl­Âsım­Efendi(1071-1141­/­1660-1729)Cilt I-III

HazırlayanlarAbdülkadir­ÖzcanYunus­UğurBaki­ÇakırAhmet­Zeki­İzgöer

SekreteryaF.­Samime­İnceoğluOsman­Sacid­Arı­ Zeynep­Süslü­Berktaş

Arapça çeviriHalit­Özkan,­Asuman­Erkan­Emin

Farsça çeviriHakkı­Uygur,­Turgay­Şafak

ISBN 978-605-5245-16-0 Tk. NoISBN 978-605-5245-19-1 Cilt No

Bi­rin­ci­Ba­sım­Mayıs­2013

Ya­yın­Ha­zır­lık­Özgür­OralTa­sa­rım/Ka­pak­Sa­lih­Pul­cu

Bas­kı­Cilt­Elma­BasımSertifika No: 12027

Halkalı­Cad.­No.­164­B-4­Blok­Sefaköy-İstanbul

Tel:­[212]­697­30­30­

Vefa Cad. No: 48 34134 Vefa Fatih İstanbul

Tel 0212 520 66 41-42 Faks 0212 520 74 00

klasik@klasikyayinlari.com

www.klasikyayinlari.com

facebook.com/klasikyayinlari

twitter.com/klasikyayinlari

İ Ç İ N D E K İ L E R

1. Cilt

Takdim ve Teşekkür VII

Önsöz IXGiriş - Râşid Mehmed Efendi XV

Metin Fihristi XXXV

Târîh-i Raşid Metni 1-637

2. Cilt Metin Fihristi VI

Târîh-i Râşid Metni 638-1298

3. Cilt Giriş - Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi VII

Metin Fihristi XIX

Târîh-i Çelebizâde Metni 1299-1629

Dizin 1630-1954

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

VII

KÜÇÜK ÇELEBİZÂDE İSMAİL ÂSIM EFENDİ

A. HAYATIİsmail Efendi daha ziyade, II. Mustafa zamanında reisülküttaplık yapmış olan baba-sı Mehmed Efendi’nin (ö. 1118/1706) sıfatına nikbetle Küçük Çelebizâde1 veya sadece Çelebizâde olarak anılır. Çocuk ve torunlar için genellikle bu ikinci nisbenin kullanılmış olmasından hareketle, Baysun’a göre İsmail Efendi, babasına olan nisbetini belirtirken “Küçük Çelebizâde”, aile nisbesi olarak da “Çelebizâde”yi tercih etmiş olmalıdır2. Şiirle-rinde kullandığı mahlası “Âsım” olup daha çok bu adla tanınmıştır. Müstakimzâde’nin 77 yaşında öldüğü kaydı3 dikkate alınırsa, İsmail Efendi’nin İstanbul’da muhtemelen 1096 (1685) yılı civarında dünyaya geldiği söylenebilir. Babasının hatırına olsa gerek 1108 (1696-1697) yılında 12 gibi çok küçük sayılabilecek yaşta zamanın Şeyhülislâm Seyyid Feyzullah Efendi’den (ö. 1703) icazet aldıysa da4 tedris hayatına ancak 1120 (1708) yılında Ebezâde Abdullah Efendi’nin şeyhülislâmlığı zamanında başlayabildi5. Asıl eğitimini de zamanın en değerli alimlerinden bu ara dönemde aldı. Özellikle devrin ünlü şair, musikişi-nas ve hattatı Abdülbâki Ârif Efendi’den faydalandı. Onun meclislerine devam ederek inşâ kabiliyetini geliştirdi6. Hat sanatında kırık ta‘lik denilen türde kendisine has bir tavır ortaya koydu. Öyle ki, bu hususta Müstakimzâde, “şikest ta‘lîkde bir tavr-ı hâs peydâ eylemişdir ki, kemâl-i tarâveti Nergisîzâde’ye göz açdırmaz, Fasih’e söz söyletmez ve Durmuşzâde şöyle dursun mâ bihi’l-iftihâr-ı cümle-i ehl-i kemâl idi” der7. Nitekim bu husus el yazıla-

1 Müellif kendisini “Küçük Çelebizâde denmekle şöhretyâb olan… İsmail Âsım” sözleriyle niteler. Târih-i Râşid Zeyli (bundan sonra Metin şeklinde geçecek), s. 1302.

2 “Çelebizâde”, İslâm Ansiklopedisi (İA), III, 371.3 Tuhfe-i Hattâtîn, s. 650.4 Sâlim, s. 485. Recaizâde, Feyzullah Efendi’den mülâzım oluşunu 1100 (1698-1699) senesi olarak verir

(s. 47).5 Tezkire yazarı Mustafa Safâyî onun küçük yaşta mülâzemetinin akranlarının kıskançlığını celbettiğini be-

lirtir (s. 414). Çağdaşı Sâlim 1120 Recebinde (Eylül-Ekim 1708) Şeyhülislâm Paşmakçızâde Ali Efendi za-manında Kenan Paşa Medresesi müderrisi olduğundan söz ederse de (Tezkire, s. 485), o tarihte meşihat makamında Ebezâde Abdullah Efendi bulunuyordu (Danişmend, V, 135);Vâsıf, Tarih, s. 144.

6 Safâyî, Tezkire, s. 414; Sâlim, Tezkire, s. 452.7 Tuhfe-i Hattâtîn, s. 651.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

VIII

rının da bulunduğu Dîvan’ının Beyazıt Devlet Kütüphanesi nüshasında (nr. 5644) açıkça görülmektedir. İsmail Âsım Efendi’nin, vefatı münasebetiyle, kendisine babalık yaptığını söylediği ve veliyyinimetim dediği Defter Emîni Mustafa Efendi’nin de himaye ve lütuflarını gördüğü anlaşılmaktadır8.

Müderrislikleri ve vak’anüvisliği

Müderrislik hayatının tamamı İstanbul’da geçen İsmail Âsım Efendi, tesbit edilebildiği ka-darıyla 1120 (1708)’de önce ibtidâ-i hâric derecesindeki Kenan Paşa Medresesi’ne ta-yin edildi9. 7 Şaban 1125 (Ağustos-Eylül 1713)’te hareket-i hâric derecesindeki Dizdariye Medresesi’ne yükseltildi10. Dört buçuk yıl kadar bu görevde kalan Âsım Efendi, muhteme-len akrabasından Vezir Tezkireci İbrahim Paşa’nın tavassutuyla 1718’de Demirkapı’daki Ahmed Paşa Medresesi’ne, kısa süre sonra da Mûsıla-i Sahn derecesindeki Ârifiye Med-resesi müderrisliğine getirildi11 (Cemaziyelevvel 1131/Nisan-Mayıs 1719). Çok geçmeden Sadrazam Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’nın etrafına topladığı ilim ve sanat erbabından biri olan Küçük Çelebizâde’ye 2 Temmuz 1723 (28 Ramazan 1135)’te Râşid Mehmed Efendi’nin yerine vak‘anüvislik görevi de verildi12. Bu arada kendisine 1 Zilkade 1143 (8 Mayıs 1731)’ten itibaren tasarruf etmek üzere Taşköprü kazası arpalığı tevcih edildi13. Bu tarihten itibaren devlet ricali ile daha fazla temas halinde olan Çelebizâde Âsım Efendi, ya-pılan resmî veya özel toplantılara, düğün şenliklerine, Çırağan eğlencelerine ve helva soh-betlerine katıldı14; aynı yıl içinde 29 Rebiülahir 1136 (26 Ocak 1724) tarihinde Hekimbaşı Kazasker Ömer Efendi (ö. 1724) tarafından İstanbul’da Molla Güranî semtinde kurulan Mûsıla-i Sahn derecesindeki medreseye nakledilen15 Âsım Efendi bu arada onun kızıyla evlendi16. Çok geçmeden Sahn-ı Seman müderrisi olan Âsım Efendi, bir süre sonra tedris

8 Metin, s. 1607.9 Bu münasebetle Osmanzâde Tâib Efendi, “Müderrislerde el-hakk Âsım-ı hoş-gû müsellemdir” senasını

yapmıştır (Râmiz, s. 203). 10 Münşeât, s. 139; Sadreddinzâde, s. 43.11 Şeyhî Mehmed Efendi 6 Cumâdelûlâ 1129 (18 Nisan 1717) tarihinde hâric derecesindeki Dizdâriyye

ma‘a-Molla Gürânî’den alındığını belirtir (Vekayiü’l-fudalâ, IV, s. 509).12 Metin, s. 1302. Âsım, bir süre sonra, yazdığı tarihten bir cüz takdim edince, Sadrazam İbrahim Paşa’nın

huzurunda “ûd-ı mâverdî, anber-i hâm ve yüzlük bir tesbihle” taltif edilmiştir (aynı eser, s. 1419).

13 Sadreddinzâde, s. 164; Bekir Kütükoğlu, “Vekayinüvis”, İA, XIII, 276.14 Metin, s. 1352, 1478.15 Metin, s. 1355. Sadreddinzâde, s. 171. 16 Metin, göst. yer. Müstakimzâde, Tuhfe, s. 650; Rifat Efendi, Devhatü’l-meşâyıh ma‘a-Zeyl, s. 101; Âyîne-i

zurafâ, s. 46. Vak’anüvis Vâsıf’a göre (Târih, s. 144) İsmail Âsım Efendi, eski şeyhülislâmlardan Ebûishak İsmail Efendi’nin kızıyla evlenmiştir. Bu onun ikinci evliliği olmalıysa da, Müstakimzâde’nin ve Baysun’un da ifade ettiği gibi, Ömer Efendi Ebûishak İsmail Efendi’nin (ö. 1725) damadıdır. Bu durumda Âsım’ın ka-yınpederi ile bacanak olması söz konusudur ki, bu ihtimalden uzaktır. Bu mesele Müstakimzâde’nin diğer eseri Devhatü’l-meşâyıh’ta olduğu gibi (s. 101) daha sonraki tarihçiler tarafından karıştırılmış olmalıdır (Cemâleddin, s. 46).

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

IX

mertebelerinin en üstünü olan Süleymaniye müderrisliğine getirildi17. Sultan I. Mahmud’un cülûsundan bir yıl kadar sonra da vak‘anüvislikten alındı (1143/1731).

KadılıklarıKazâ görevine Şaban ayı başından başlamak üzere Rebîülevvel 1145 (Eylül 1732)’te Ku-düs payesi ile Yenişehr-i Fener kadılığında18 başlayan İsmail Âsım Efendi19 15 ay bu ma-kamda kaldı. İstanbul’a döndükten sonra uzun bir mazuliyet dönemi geçirdi; 14 Muharrem 1148 (6 Haziran 1735) tarihinde kendisine Ornos arpalığı verildi20. Daha sonra birer yıllığına Mekke payesiyle Bursa (1152/1738-9) ve ardından fiilen Medine (1157/1744) kadılıkların-da bulundu. Bu sırada hac farizasını eda etti. 2 Zilkade 1161 (24 Ekim 1748) tarihinde İs-tanbul kadılığına getirilen Küçük Çelebizâde21, 3 Ekim 1749’a kadar bu görevde kaldı. Bu defa altı seneden fazla mazuliyet hayatı yaşadı. Bu süre zarfında kendisine arpalık olarak Kuşadası, ardından da Keşan kazâları verildi.

Anadolu Kazaskerliği, Şeyhülislâmlığı ve Vefatı:Ekim 1755’te kendisine Anadolu kazaskerliği payesi22 tevcih edildiyse de, Râgıb Mehmed Paşa’nın sadareti döneminde ikbali parlayan İsmail Âsım Efendi onun tarafından fiilen Anadolu kazaskerliğine getirildi (Şaban 1170/Nisan 1757); çok geçmeden de uhdesine Rumeli kazaskerliği payesi tevcih edildi23. 5 Zilkade 1172 (30 Haziran 1759) tarihinde Salih Efendi’nin yerine şeyhülislâmlığa tayin edilen24 İsmail Âsım Efendi’nin bu görevi hakkında, başta Sadrazam Râgıb Paşa olmak üzere dönemin birçok şairi tarafından tarih düşürül-müştür25. Râgıb Paşa’nın düşürdüğü tarih,

“Binde bir ancak düşer bu resme târîh-i latîf Câh-ı Fetvâ olsun İsmâ‘il Efendi’ye sa‘îd” dir.

Halil Resa Efendi’nin söylediği tarih, “Oldu İsmail Efendi izz ile müfti’l-enâm”dır.

17 Sâlim, s. 485; Râmiz, s. 203. Şeyhî, 1142 Cumâdelûlâsında (Aralık 1729) mûsıla-i Süleymaniye itibariyle Murad Paşa-yı Cedîd Medresesi müderrisliğinden hâmis-i Süleymâniyye itibariyle Gevherhan Sultan Medresesi müderrisi olduğunu belirtir (V. Fudalâ, IV, 665).

18 Münşeât, s. 181; Sadreddinzâde, Cerîde, s. 280; Subhî, s. 171; Şem‘dânîzâde, Mür’i’t-tevârîh, I, 32; Vâsıf, s. 144.

19 Bu münasebetle o, “Yenişehr’e revân oldum, usandım eski şehirden” der (Münşeât, s. 181).20 Sadreddinzâde, s. 314.21 İzzî, Târih, vr. 186a; Şem‘dânîzâde, I, 145. Râmiz bu göreve 1163’te getirildiğini yazar (s. 203).22 Münşeât, s. 37 vd.; Vâsıf, s.56. Râmiz, Anadolu kazaskerliğine 1171’de getirildiğini belirtir (s. 204).23 Râmiz, s. 204; Vâsıf, Târih, 144.24 Vâsıf, Târih, s. 129.25 Çoğu taltif görmek için düşürülen bu tarihleri Âsım Efendi pek beğenmez.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

X

Dönemin ünlü kadın şairi Fıtnat Hanım ise,“Harf-i menkūt ile yazup târîh İki mısra‘ kilk-i sihr-âyîn Yümn-i devlet ile bi-hamdi’llah Oldu Âsım Efendi müftî-i dîn”

kıt‘asını söylemiştir26. Bir başka tarih de, “Fâzıl-ı devrân” ifadesidir. O sıralarda iyice yaşlanmış olan Âsım Efendi, bir süre sonra halsiz düşmüş, hastalanmış, hatta Sadrazam Râgıb Paşa’nın bir davetine bile icabet edememiş ve 28 Cemaziyelahir 1173 (16 Şubat 1760) cumartesi gecesi tesbih çekerken ölmüştür27. Halk arasında zehirlen-miş olduğu28 yolunda çıkan dedikoduların aslı yoktur. Vefatına çağdaşı Şâir Nevres Efendi, “Âsım İsmail Efendi kıldı Firdevs’i mekân”mısraıyla tarih düşürmüştür. Sekiz ay kadar yani 232 gün29 şeyhülislâmlık makamında ka-lan Çelebizâde İsmail Âsım Efendi’nin cenaze namazı Nakibüleşraf İdriszâde Emîn Efendi imametiyle30, başta Sadrazam Râgıb Paşa olmak üzere kaptanıderya, nişancı, kazaskerler, nakîbüleşrâf, İstanbul kadısı, ocak ağaları, defterdar efendi vs. gibi önemli devlet ricalinin31 ve kalabalık bir halk kitlesinin katılımıyla Fatih Camii’nde kılınmıştır. Naaşı Molla Güranî Mahallesi’nde oturduğu konak civarındaki32 kayınpederi Reisületıbba Ömer Efendi’nin Medresesi haziresine defn edilmiştir.

Hayrâtı ve ÇocuklarıKayınpederinin yaptırdığı medreseyi mektep, çeşme ve kütüphane ilâvesiyle İsmail Âsım Efendi genişletmiş33, hatta zamanla burası onun adıyla anılır olmuştur34. Bazıları Vak’anüvis Vâsıf tarafından bizzat görülen 1000’lerce kitabından bir kısmını vakfettiği kütüphane 1310

26 Râmiz, göst. yer.27 Sözü doğru kişilerden naklen Vak’anüvis Hâkim Mehmed Efendi’ye göre; vefatı gecesi ikindiden sonra

hazırlanmış fetvaları imzalayan Çelebizâde; “el-hamdü lillah umûr-ı fetvâmız tamâm, resîde-i hüsn-i hitâm oldu” sözlerini söylemiş, daha sonra akşam ve yatsı namazlarını kılarak mâbeyn odasına girip oturmuş ve tesbihini alıp sesle cehren tevhîd-i şerîf çekerken son nefesini vermiştir (Hâkim, Târih, II, vr. 30a-31a); Vâsıf, Târih, I, 144.

28 Şem‘dânîzâde, II-A, s. 37.29 Müstakimzâde, bu 232 adedinin Lâ âsıme’l-yevme min emri’llâh âyet-i kerîmesindeki (Kur’ân, Hûd

sûresi, âyet: 43) “lâ âsım” ifadesinin adedine denk düştüğüne işaret eder (Tuhfe, s. 651). 30 Müstakimzâde, Tuhfe, s. 651. Vâsıf, cenaze namazının Ayasofya şeyhi tarafından kıldırıldığını ifade eder

(Târih, s. 144).31 Vâsıf, s. 144.32 Millet Caddesi, Fındıkzâde semtindeki Pîrî Paşa Camii’nin karşısında (Ayvansarâyî, H. Cevâmi, s. 58-59)

bulunan bu yerin adı bazı kaynaklarda “Yüksekkaldırım” olarak verilir (Rifat Efendi, Devhatü’l-meşâyıh, s. 101; Sicill-i Osmânî, I, 306; İlmiyye Sâlnâmesi, s. 533).

33 Şeyhî Mehmed Efendi, mu‘allimhane ilâvesinin kayınpederi Ömer Efendi tarafından vasiyet ve tavsiye edildiğini belirtir (Vekayiü’l-Fudalâ, IV, s. 559).

34 Rifat Efendi, s. 101.

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

XI

(1892) İstanbul zelzelesinde harap olduğundan buradaki kitaplar, o dönemde Kütübhâne-i Umûmî adıyla anılan bugünkü Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ne nakledilmiştir35. Aynı hazi-rede Âsım Efendi ailesinin diğer bazı fertlerinin de kabirleri bulunmakta idi36. Mezar taşın-da, “Şeyhülislâm ve Müfti’l-enâm iken vedâ-yı âlem-i fânî eden merhûm ve mağfûrun-leh Çelebizâde İsmail Âsım Efendi rûhu içün el-fâtiha (sene: 1173)” yazılıdır. Âsım Efendi’nin oğlu Mehmed Es’ad Efendi 1189 rebîülâhırında (Haziran 1775) Edirne kadısı olmuş ve ora-da ölmüştür. Torunu Seyyid Mehmed Zeynelâbidin Efendi ise 1815-1818 yılları arasında şeyhülislâmlık yapmıştır37.

ŞairliğiKaynaklarda her fende mahir, ârif, âlim, zeki, efendi, elsine-i selâsede şâir ve nâzım biri olarak nitelenen Çelebizâde Âsım Efendi, Vak’anüvis Ahmed Vâsıf tarafından inşâda Hârizmî Ebû Bekir (ö. 993), Vassâf (ö. 1328?), Hâce-i Cihân ve Bedîüzzaman el-Hemedanî (ö. 1008) ile mukayese edilir; nazımda ise, şiiri “Seb‘a-i Mu‘allaka”nın sekizinci olarak nite-lenir38. Râmiz ise inşâda Veysî, Nergisî ve Atâyî ile kıyaslar; Fârisî’de sâhib-i asr, Türkî’de yegâne-i dehr olduğunu söyler39. Şem‘dânîzâde, “70 yıldır Çelebizâde’likle meşhûr, ehl-i târîh, te’sîr-i esmâ zâtında bulunduğu için sadr-ı Rumeli olmaksızın şeyhülislâm nasb olun-du” der40. Recaîzâde Mahmud Ekrem ise şiirlerinin zararsız olduğunu; çağdaşı Nedîm’i taklide çalışmışsa da41 başarılı olamadığını; ancak hâlâ geçerli güzel nâdirelerinin bulun-duğunu ve nazar-ı hikmet ve kudret-i tabîatına delil şiirlerinin varlığını kabul eder; bu arada Ziya Paşa’nın Çelebizâde’yi tenkidini doğru bulmaz42. Çağdaşlarınca ilim, sanat ve ahlak bakımlarından üstün özelliklere sahip ve musikîye me-raklı biri olarak nitelenen ve hasımları tarafından dahi üstünlüğü teslim edilen Çelebizâde İsmail Âsım Efendi’nin, küçük yaşlardan itibaren İstanbul’un münevver ve kibar meclisle-rinde hazır bulunmuş hoşsohbet biri olduğu anlaşılmaktadır. Zamanının çoğunu okumak ve kendini yetiştirmekle geçiren, uzun mazuliyet yıllarında ise tamamen kitaplarına veren İsmail Âsım Efendi’nin, kendisine halef ve rakip olabilecek kişilere dahi iyiliklerde bulun-ması, iyi huylu ve hayırsever biri olduğuna delalet eder. Şeyhülislâmlığı döneminde hediye kabul etmediği de nakledilir. Zengin biri olmayan, hemen bütün parasını kitaba veren43

35 Vâsıf, Târih, s. 145; İsmail Erünsal, Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara 2008, s. 204, 324.36 Ancak maalesef bu medrese ve civarının bulunduğu yerde bugün bir otel yer almaktadır (Mübahat

Kütükoğlu (XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, s. 143).37 Ahmed Cevdet, Târih, X, 184; Sicill-i Osmânî, I, 266; Danişmend, V, 151-152.38 Vâsıf, s. 144.39 Âdâb-ı zurafâ, s. 205; Rifat Efendi, Devhatü’l-meşâyıh ma‘a-Zeyl, s. 101. 40 Mür’i’t-tevârîh, II-A, s. 32-33. Krş. Devhatü’l-meşâyıh ma‘a-Zeyl, s. 101.41 Gerçekten Çelebizâde, “Âferîn tab‘ına teşhîs edemem eş‘ârım; Âsımâ, nazm-ı Nedîmâ ile yek-reng midir”

derken kendini Nedîm’le kıyaslamış ve denk tutmuş gibidir. 42 Kudemâdan Birkaç Şâir, s. 47-51.43 Hâkim, Târih, vr. 30b.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XII

Çelebizâde Âsım Efendi’nin ikamet ettiği Molla Güranî semtindeki konak ile Rumelihisa-rı’ndaki yalı zevcesine ait idi. Bazı mektuplarından, hayatının sonlarına doğru Beşiktaş sırtlarında bir ev satın almak istediği anlaşılmaktadır. İstanbul kütüphanelerinde onun im-zasını taşıyan kitaplara rastlanması, gerçekten büyük bir kitaplığının bulunmuş olabilece-ğine delalet eder44. Mütedeyyin biri olan Küçük Çelebizâde’nin tasavvufa meyli, Münşeât’ında devrinin Şam’da oturan Nakşibendî ricalinden Şeyh AlîmAllah Hindî, Edirne’de ikamet eden Şeyh Sezâî-i Gülşenî ve Yenişehir’de oturan Akovalızâde Hatem Efendi gibi ünlü tarikat şeyhle-riyle olan ilişkisini gösteren mektuplardan anlaşılır. Müstakimzâde’ye göre, kendisi Mevlevî tarikatine intisap etmiş ve Edirne Mevlevîhanesi Şeyhi şair Enîs Receb Dede’ye bağlanmış ve ondan inabe almıştır45. Fakat zühd ve takvâda aşırıya gitmeyip, oldukça rind bir mizaca sahip olduğu da belirtilmelidir. Nitekim bu özelliğini bazı şiirlerinde yansıtmıştır. III. Ahmed devrinin önemli olayları münasebetiyle kasideler ve tarih manzumeleri de ya-zan46 Âsım Efendi’nin, başarılı bazı gazeller de kaleme almışsa da, bu vadide dönemin ünlü şairleri Nedim, Seyyid Vehbî ve Nevres derecesine çıkamadığı nakledilir47. Ancak dil ve ifadesinin zarafet ve metaneti ile ilmiyye mensubu şairler arasında önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. Bazı kaynaklarda üç dilde şiirlerinin bulunduğu ifade edilirse48 de, Dîvan’nında Arapça şiire rastlanmaz49. Ancak Lâle Devri’nde teşkil edilen Tercüme Heyeti’ne dahil biri olarak bu dilden çeviriler yaptığı bilinmektedir.

B. ESERLERİI. Telifleri1. Divan. Manzum ve mensur eserleri ile tercümeleri bulunan Küçük Çelebizâde İsmail

Âsım Efendi’nin şiirlerini ihtiva eden müretteb bir Dîvan’ı vardır. 1268 yılında İstanbul’da yapılan taş baskısı bütün şiirlerini ihtiva etmemektedir. Zira gerek Târih’inde, gerekse Münşeât’ında, hatta bazı mecmualarda başka şiirleri de yer almaktadır. Matbu Divân’da 3 na‘t, 84 gazel, 17 kaside, 2 Fârisî gazel, 38 târih, 14 kıt’a 14 rubâî, 1 Fârisî rubaî ve 5 beyit bulunmaktadır. Cavid Baysun, hazinedarı Ali Efendi tarafından istinsah edilen

44 Ahmed Vâsıf Efendi, binlerce kitabını bizzat gördüğünden söz eder ki (Târih, s.145), o zamanda bu kadar el yazmasının toplanması oldukça zor ve pahalı bir iştir. Baysun, aynı madde, s. 373.

45 Tuhfe, s. 651; Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’ş-Şakaik, s. 397. 46 Osmanzâde Tâib’in ölümüne, “Âh peyderpey idüp Âsım dedim; Göçdü Osmânzâde Tâib âh âh” (Metin,

s. 1386; Râmiz, s. 50) mısraını söylemiş; 1150 (1737) yılında Köprülü zâde Hafız Ahmed Paşa tarafından savaşsız olarak Niş’in istirdadı münasebetiyle, “Alındı, Nemçe 1150’de almış iken Niş’i” mısraını tarih düşürmüştür (Subhî, s. 410; Ayvansarâyî, Vefeyât, s. 89). Kezâ, 1727’de Simkeşhâne’nin inşası müna-sebetiyle de, “Dedi kim târîhi oldu Sîmkeşhâne binâ” mısraını söylemiştir (Ayvansarâyî, Mecmû-i tevârîh, s. 300). Nihavend ve Ulukerd’in fetihlerine de tarihler düşürmüştür (Metin, s. 1413).

47 Baysun, s. 374.48 Vâsıf, Târih, I, 180.49 Nitekim Safâyî sadece Farsça ve Türkçe şiirlerinin bulunduğundan söz eder (Tezkire, s. 414-415).

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

XIII

ve şairinin de ilâvelerde bulunduğu Beyazıt Devlet Kütüphanesi yazması50 (nr. 5644) ile özel kütüphanesinde yine müellifin hatt-ı destiyle kaleme alınan mecmuanın incelenme-sinden sonra daha tam bir Âsım Divanı ortaya konulabileceği kanaatindedir51. Sağlam, pürüzsüz ve samimî ifadeleri ile XVIII. yüzyıl Türk edebiyatının seçkin şahsiyetleri arasın-da bulunan İsmail Âsım Efendi’nin şiirleri Türk asıllı İranlı şair Sâib (ö. 1671) ile Osmanlı şairleri Nâbî ve Sâbit tarzındadır. Yani bu şiirlerde his ve hayalden çok fikrî ve hikemî unsurlar hakimdir52. Ancak, Âsım dönemin zirve şairi Ahmed Nedim Efendi tarzında “nedîmâne” gazeller de kaleme almış, hatta bazan kendisini Nedîm’le kıyaslamış53, sele-fi Vak‘anüvis Râşid Mehmed ile Sadrazam Râgıb Paşa’nın şiirlerine de nazireler yazmış-tır. O sırada İstanbul’a gelen İran elçisi Murtaza Kuli Han’ın “Nâmî” mahlası ile yazdığı Türkçe ve Farsça şiirlerine de nazireler yazan Âsım Efendi’nin Âzerî edebiyatıyla da ilgili olduğu anlaşılmaktadır54. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 2661’de ve Viyana Milli Kütüphanesi, nr. 738’de, TSMK, Revan, nr. 858’de, Hazine, nr. 911’de ve Yeniler, nr. 1855’te Âsım Dîvanı’nın yazmaları vardır. Aynı zamanda bir tarih kaynağı olan bu eserde 1716-1742 yılları arası olayları hakkında önemli bilgiler de yer alır. Bazı gazellerinin aynı kütüphane, Emanet Hazinesi, nr. 1470’te kayıtlı mecmua içinde bulunduğu nakledilir55.

2. Münşeât. İsmail Âsım Efendi’nin kaleme aldığı mektuplar, mensuplarından Lutfullah Efendi tarafından toplanmış ve Sahhaf Esad Efendi marifetiyle 5 Cemâziyelahır 1286 tarihinde Münşeât-ı Âsım Efendi adıyla İstanbul’da yayımlanmıştır. 234 kadar yazının pek çoğunu Çelebizâde kendisi yazmış, Lutfullah Efendi’nin yazdıklarını ise gözden ge-çirip düzeltmiştir. Bazıları müsvedde halindeki mektuplar genellikle devrin bazı şeyhleri, Mengli Giray, başta Râgıb Mehmed ve Hekimoğlu Ali paşalar olmak üzere bazı vezirler, valiler ve şeyhülislâmlar için kaleme alınmıştır. Bazı mecmualarda Âsım Efendi’nin baş-ka mektuplarına da rastlanmaktadır.

3. TÂRİH. Kendisini “müverrih” değil56, daha ziyade “muharrir” olarak nitelese de, Çele-bizâde Âsım daha ziyade vak’anüvisliği57 ve bu münasebetle kaleme aldığı Târih’i ile ün yapmıştır. 2 Temmuz 1723’te vak‘anüvisliğe getirilen, fakat eserini selefi Râşid’in bıraktığı 8 Zilkade 1134 (2 Temmuz 1722)’den başlatan Âsım Efendi eserini 3 Muharrem 1142 (29 Temmuz 1729)’ye kadar getirmiş, böylece yedi yıllık vekayii kaleme almıştır. Ne kendisi ne de halefi Sâmi Efendi tarafından yazılmayan 1142 senesi olayları eksik kalmış, bu boşluk XX. yüzyılda Mehmed Ârif Bey tarafından doldurulmaya çalışılmış-

50 Bu nüshada 3 na‘t, 17 kaside, 2’si Farsça 8 gazel, 38 tarih manzumesi, 14 kıt‘a, 1’i Farsça 15 rubâî ve 5 beyit yer almaktadır.

51 Baysun, İA, XIII, 374-375.52 Bu tarzın bazı örnekleri için bk. Gibb, IV, 74-78; Osmanlı Müellifleri, III, 44-45.53 Mehmet Zeki Pakalın, “Âsım”, İslâm – Türk Ansiklopedisi, I, 559-560.54 Baysun, göst. yer.55 Karatay, II, 199, 241.56 Bu sıfatın o dönemde ebced hesabıyla tarih düşürenler için kullanıldığı hatırlatılmalıdır.57 Metin, s. 1501, 1504, 1508, 1545, 1645.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XIV

tır58. Özel bir adı olmayan fakat hep Târih-i Râşid Zeyli veya Târîh-i Çelebizâde adıyla anılan ve onunla birlikte iki defa basılan (1152, 1282), dolayısıyla çokça okunan ve kullanılan Çelebizâde Âsım Efendi’nin Târih’i genel olarak tayin ve aziller, elçi kabulleri, helva sohbetleri, Sâdâbâd eğlenceleri ve sultan düğünleri -ki o bunların çoğunda bizzat hazır bulunmuştur- olmak üzere, Osmanlı-İran ve Rusya münasebetleri hakkında bilgi-ler verir. Eserde tanınmış kişilerin biyografileri hakkında da kısa bilgiler yer alır. Başlıca kaynakları, yaşadığı dönemi yazdığı için müellifin kendi gözlemleridir. Bunlar da genel-de elçi kabulleri, Sâdâbâd eğlenceleri, helva sohbetleri ve sultan düğünleridir. Ancak devlet tarihçisi olması hasebiyle bazı resmî evrakı görme ve kullanma fırsatı da bulan İsmail Âsım Efendi, Rusya ile yapılan mukasemenâmeyi59, beş adet hatt-ı hümâyunu, İran seferi için verilen dört fetvayı, Nevşehirli İbrahim Paşa’nın Bağdat Valisi Ahmed Paşa’ya gönderdiği kaimeyi de eserine dercetmiştir. Osmanlı-İran savaşları hakkında verdiği detaylı bilgiler, ordudan gönderilen resmî yazıları da görmüş olabileceği kanaati-ni vermektedir60. Fakat o, Naîmâ ve Cevdet Paşa hariç diğer vak‘anüvisler gibi devrinin sadece parlak olaylarını kaleme almış, netameli konulara ve halkın sosyal hayatına pek temas etmemiştir. Ali Cânip, Âsım’ın Târih’i için, “Nevşehirli İbrahim Paşa’nın mensur ve sathî bir medhiyesinden ibarettir” derken biraz aşırıya kaçmış da olsa bu gerçeğe işaret eder61. Bu bakımdan ihtiyatlı kullanmak şartıyla Âsım’ın Târih-i Râşid Zeyli 1134-1142 (1722-1729) yılları arası olayları için önemli bir kaynak durumundadır.

Selefi Râşid’in eserinin eki ve devamı olarak erken tarihlerde iki defa basılmış olmasıyla çok okunan ve çok kullanılan Âsım’ın Târih’i üzerinde ciddi bir akademik çalışma yapılma-mış, sadece şahıs, yer ve mansıp indeksleri üzerinde iki lisans tezi hazırlanmıştır62. Daha müellifinin sağlığında basılmış (1153/1740) olmasına rağmen eserin yurt içinde ve yurt dışında birçok yazma nüshası vardır. Franz Babinger müellif eliyle yazılmış bir nüshasının Münih’te Bavyera Kütüphanesi, nr. 69’da bulunduğunu ifade eder63. Târîh-i Çelebizâde’nin yurt içinde Köprülü Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa, nr. 208’de, Süleymaniye Kütüphane-si, Lâleli, nr. 2008’de ve Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 1140’ta, Nuruosmaniye Kütüphanesi, nr. 3096’da64; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr. 1814 ve 1442’de, Revan, nr. 1353 ve l354’te nüshaları vardır65. Tarih-Coğrafya Yazmaları Kütüphaneleri Katalogları, s. 131 vd. da gösterilen Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 4791 ve Bağdatlı

58 “Silsile-i vukuât-ı Devlet-i Aliyye’de zapt edilmeyen 1142 senesi hâdisâtı”, Târih-i Osmânî Encümeni Mecmuası, I/1 (1328), s. 53 vd.

59 Metin, s. 1400 vd.60 Baysun, İA, III, 374.61 “Çelebizâde Âsım”, Hayat, Ankara 1928, I, 20.62 Abdülkadir Özcan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tezleri, s. 129. 63 Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, s. 321. Bu arada Babinger’in aynı yerde belirttiği, Necib Âsım tara-

fından TOEM’de yayımlanan “Müverrih Âsım Efendi’nin metrûkât-ı târihiyyesinden birkaç parça” adlı makalesi (VI/23, s. 553 vd) Çelebizâde’ye değil Mütercim Âsım Efendi’ye (ö. 1819) aittir.

64 İstanbul Kütüphaneleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları, s. 131 vd.65 Karatay, TSMK Türkçe Yazmalar, I, 287, 288-289.

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

XV

Vehbi Efendi, nr. 1230 nüshaları Çelebizâde Âsım’ın değil, Mütercim Âsım’ın kroniğidir. Târih-i Râşid Zeyli’nin M. Norberg tarafından kısmen İsveç diline tercüme edildiği (Turkiska rikest annaler, Hernösand 1822) belirtilir66.Çelebizâde’nin dili ve üslûbu takipçisi olduğunu belirttiği selefi Râşid Mehmed Efendi’nin-ki gibi ise de, yer yer muğlaklaştığı da gözlerden kaçmaz. Nitekim çağdaşı Vak’anüvis Hâkim Mehmed Efendi tarafından, “hayli hüsn-i ta‘bîrât sahibi ve düstûr-ı inşâya bağlı biri” olarak nitelenmiştir67. Tarihinin kaynak değeri ise yukarıda denildiği gibi, öteki vak’anüvis tarihleri gibi olup, yorum ve eleştiri yok gibidir. Müstakimzâde, Çelebizâde Âsım’ın bir de Mevlûd Risâlesi’inin bulunduğunu belirtirse de68, günümüze hiçbir nüshasının ulaşmadığı bu eser hakkında bilgimiz yoktur. Ancak Dîvan’ında birkaç na‘tın bulunduğu bilinmektedir. Bazı eserlerde Âsım Efendi’nin fetvala-rına da tesadüf edilmektedir69.

II. TercümeleriArapça ve Farsça’yı çok iyi bilen70 İsmail Âsım Efendi Lâle Devri’nde kurulan Tercüme He-yeti üyelerinden birisi idi71. Antepli Aynî’nin Ikdü’l-cümân fî Târîhi ehli’z-zemân72 adlı ese-rinin Arapça’dan Türkçe’ye çevrilmesinde emeği geçtiği gibi, Sadrazam Damad İbrahim Paşa’nın emriyle 1419 yılında Timurlu hükümdarı Şahruh tarafından Hıtay ülkesine gönde-rilen elçilik heyetinden Hoca Gıyaseddin Nakkaş73 tarafından yazılan Acâibü’l-letâif’i (Hıtay Seyahatnâmesi) Farsça’dan Türkçe’ye tercüme etmiştir. Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, nr. 826, 827 ve 828’de yazmaları bulunan eser Ali Emîrî tarafından yayımlanmıştır74 (İstanbul 1331). İfade ve üslûbu, yerine ve muhatabına göre değişen Çelebizâde Âsım Efendi -ki bunun ör-nekleri Münşeât’ında görülmektedir- vak‘ anüvis sıfatıyla yazdığı Târih’inde selefi Râşid’in yolunu takip ettiğini ve “lügat-ı nâdire ve emsâl kullanmadığını” söylese de, yukarıda belir-tildiği gibi yer yer oldukça ağır ifadelere de yer vermiştir.

66 Babinger, s. 321.67 Târih, vr. 30b.68 Tuhfe-i Hattâtîn, s. 651.69 Ahmed, Netîcetü’l-fetâvâ, s. 24. Bir örnek için bak. İlmiye Sâlnâmesi, s. 533.70 Râmiz bu hususta, “Fârisî’de sâhib-i asr, Türkî’de yegâne-i dehr” olduğunu belirtir (Âdâb-ı zurafâ, s. 203

vd.)71 Metin, s. 1485; İpşirli, “Lâle Devri’nde Teşkil Edilen Tercüme Heyetine Dair Bazı Gözlemler”, Osmanlı İlmî

ve Meslekî Cemiyetleri (haz. E. İhsanoğlu), İstanbul 1987, s. 33-4; Salim Aydüz, “Lâle Devri’nde Yapılan İlmî faaliyetler”, Divan: İlmî Araştırmalar (1997) , II/3, s. 143 vd.

72 Bu tercümede eserin Edirne Selimiye Camii Kütüphanesi’ndeki yazması kullanılmıştır (Metin, s. 1485 359).

73 İsmail Aka, Mirza Şahruh ve Zamanı, Ankara 1994, s. 173.74 Nâşir bu tercüme için, “pek nezîh, selîs, üstâdâne elfâz ile aslındaki letâfetin aslâ kaybolmadığını” be-

lirtir. Bu neşirle ilgili tenkit için bk. Fuad Köprülü, “Kitâbiyat Tenkitleri: Acâibü’l-letâif...”Milli Tetebbular Mecmuası, II, 351 vd.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVI

BİBLİYOGRAFYA

Ahmed, Netîcetü’l-fetâvâ, İstanbul 1265, s. 24.

Ahmed Cevdet, Târih, İstanbul 1309, X, 184; XII, 89 vd.

Ahmed Rifat Efendi, Devhatü’l-meşâyıh ma‘a-zeyl, İstanbul, tarihsiz (Müstakimzâde’ye nispetle tıpkıbasım neşir Ziya Kazıcı - İstanbul 1978).

Ahmed Tevfik, “Çelebizâde Âsım Efendi merhûm”, Tercümân-ı Hakîkat (6 Kânunusâni 1900).

Ahmed Vâsıf, Târih, Bulak 1243, I, 56, 129, 143-145.

Aka, İsmail, Mirza Şahruh ve Zamanı, Ankara 1994, s. 173.

Ali Canip, “Çelebizâde Âsım”, Hayat, Ankara 1928, I, 20.

“Âsım, Çelebizâde”, Türk Ansiklopedisi, İstanbul 1971, III, 449.

Aydüz, Salim, “Lâle Devri’nde Yapılan İlmî faaliyetler”, Divan: İlmî Araştırmalar, II/3, İstan-bul 1997, s. 143 vd.

Babinger, Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri (trc. C. Üçok), Ankara 1982, s. 320-321.

Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1983, II, 785.

Baysun, M. Cavid, “Çelebizâde, İsmail Âsım Efendi”, İslâm Ansiklopedisi (İA), İstanbul 1977, III, 370-375.

Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1342, III, 43-45.

Cemaleddin Mehmed, Osmanlı Tarih ve Müverrihleri (Âyîne-i Zurefâ), İstanbul 1314, s. 45-46.

Çelebizâde İsmail Âsım Efendi, Târih (tesis ettiğimiz Metin), İstanbul 2013, türlü yerler.

a. mlf., Münşeât, İstanbul 1286.

“Çelebizâde İsmail Âsım Efendi”, Türk Ansiklopedisi, Ankara 1963, XI, 441.

Dânişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1971, V, 142.

Ergun, Sadettin Nüzhet, Türk Şairleri, İstanbul 1936, I, 108-111.

Erünsal, İsmail, Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri, Ankara 2008, s. 204, 324.

Fatîn Davud, Tezkire-i Hâtimetü’l-eş‘âr, İstanbul 1271, s. 265.

Fındıklılı İsmet Efendi, Tekmiletü’-Şakaik fî hakk-ı Ehli’l-hakaik (Şakaik-ı Nu’maniye ve Ze-yilleri külliyatı içinde nşr. Abdülkadir Özcan), İstanbul 1989, V, 397.

Flügel, Gustav, Die arabischen, persischen und türkischen handschriften der Kaiserlich-Königlichen Hofbibliothek zu Wien, Wien 1865, I, 687 vd.

Gibb, Elias J. W, A History of Otoman Poetry, London 1967, IV, 74-78.

Küçük Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

XVII

Hâfız Hüseyin, Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Selâtîn ve Meşâhîr-i Ricâl (nşr. Fahri Ç. derin), İstan-bul 1978, s. 89.

a. mlf., Hadîkatü’l-cevâmi (Camilerimiz Ansiklopedisi adıyla yayımlayan İhsan Erzi), İstan-bul 1987, II, 58-59.

a. mlf., Mecmûa-i Vefeyât (haz. Fahri Ç. Derin - Vahid Çabuk), İstanbul 1985, s. 273, 309.Hâkim Mehmed Efendi, Târih, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Bağdat Köşkü, nr.

233, vr. 30a-31a.İlmiyye Salnâmesi, İstanbul 1334, s. 532-533.İpşirli, Mehmet, “Lâle Devri’nde Teşkil Edilen Tercüme Heyetine Dair Bazı Gözlemler”,

Osmanlı İlmî ve Meslekî Cemiyetleri (haz. E. İhsanoğlu), İstanbul 1987, s. 33-34. İstanbul Kütüphaneleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları, İstanbul 1943-51, II, 131 vd.İzzî Süleyman, Târih, İstanbul 1199, s. 186a.Karatay, F. Edhem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, İstan-

bul 1961, I, 287, 288; II, 199, 241.Kütükoğlu, Bekir, “Vekayinüvîs”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1986, XIII, 276.Kütükoğlu, Mübahat S., XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara 2000.Mehmed Ârif, “Silsile-i vukuât-ı Devlet-i Aliyye’de zapt edilmeyen 1142 senesi hadisâtı”,

Târih-i Osmânî Encümeni Mecmuası, I/1 (1328), s. 54-55. Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, İstanbul 1308, I, 366.Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü’l-âsâr min fevâidi’l-eş‘âr, İnceleme-Me-

tin-İndeks), haz. Pervin Çapan, Ankara 2005, s. 414-415.Müstakimzâde Süleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hattâtîn (nşr. İbnülemin Mahmud Kemal İnal),

İstanbul 1928, 650-651.Özcan, Abdülkadir, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tezleri, İstanbul

1984, s. 129.a.mlf., “Âsım Efendi, Çelebizâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul

1991, III, 477-478.Pakalın, Mehmet Zeki, “Âsım”, İslâm-Türk Ansiklopedisi, İstanbul 1941, I, 559-560.Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı: İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük (haz. Sadık Erdem), An-

kara 1994, s. 50, 203-206, 229. Recaîzâde Mahmud Ekrem, Kudemâdan Birkaç Şair, İstanbul 1305, s. 47-51. Rifat Efendi,

Devhatü’l-meşâyıh ma‘a-Zeyl, İstanbul 1978, s. 101. Sadreddinzâde Telhîsî Mustafa Efendi, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kâmil Kepeci, Cerîde,

nr. 7500.Sâlim Efendi, Tezkiretü’ş-şuarâ (nşr. Adnan İnce), Ankara 2005, s. 485-486.

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XVIII

Şem‘dânîzâde Fındıklılı Süleyman Efendi Tarihi - Mür’i’t-tevârih (nşr. Münir Aktepe), İstan-bul 1976, I, s. XXIII, 32, 139, 142, 145, aynı eser, İstanbul 1978, II-A, s. 32, 33, 34, 37.

Şeyhî Mehmed Efendi, Vekayiü’l-fudalâ (Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri külliyatı içinde nşr. Abdülkadir Özcan), İstanbul 1989, IV, 509, 665.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1959, IV/2, s. 486-488. Vak‘anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi. Sâmî, Şâkir Tarihleri ile Birlikte (haz. Mesut

Aydıner), İstanbul 2007, s.171, 410.Walsh, J. R., “Çelebizâde İsmail Âsım Efendi”, Encyclopédie de l’Islam (Fransızca), Leiden

1954, II, 20.

Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCAN

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXIX

Besmele [Giriş] 1299

Azl-i kadî-i İstanbul Birâderzâde Efendi ve nasb-ı Mehmed Sâlim Efendi 1302

Teşrîf-i sultânî be-Tersâne-i âmire berây-ı temâşâ-yı vaz‘-ı bünyâd-ı kalyon ve bâ‘is-i tecdîd-i Dîvânhâne 1302

Tevcîh-i pâye-i mîr-i mîrânî-i Rumeli be-Kethudâ-yı Hazret-i Sadr-ı âlî Mehmed Ağa 1303

VEKAYİ‘-İ SENE-İ HAMSE VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Katl-i Ser-bevvâbîn el-Hâc Osman Ağa 1304

Vuku‘-ı harîk der-Üsküdar 1305

Vefât-ı ser-bostâniyân Ahmed Ağa 1305

Vefât-ı Şeyhülislâm-ı sâbık Mîrzâ Mustafa Efendi 1305

Vürûd-ı haber-i vefât-ı Vezîr Abdi Paşa 1306

Vürûd-ı haber-i vefât-ı Maktûlzâde Vezîr Ali Paşa 1306

Vürûd-ı haber-i vefât-ı Şehsüvârzâde Vezîr Mehmed Paşa 1307

Terfî‘-i pâye-i kazâ-i Medîne-i münevvere 1307

Suret-i hatt-ı hümâyûn-ı kerâmet-makrûn 1308

Tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn 1308

Terfî‘-i rütbe-i Dımaşku’ş-Şam 1308

Nefy-i Kevâkibîzâde Mustafa Efendi ve vefât-ı emîn-i Fetvâ Sâcidî Ali Efendi 1308

Teşrîf-i hümâyûn berây-ı müşâhede-i Hazîne-i Enderûn 1309

Mütâba‘at-ı ehl-i Şirvan ve tevcîh-i eyâlet-i merkume be-Hacı Davud Hân 1310

Teşrîf-i hümâyûn-ı şevket-makrûn-ı be-sarây-ı hazret-i sadr-ı âlî 1312

Tevcîh-i eyâlet-i Adana be-ağa-yı Türkmen Ali Bey 1312

Tebdîl-i sadreyn-i muhteremeyn 1313

Velâdet-i bâ-sa‘âdet-i Sultân Numan 1313 عمره اهلل تعاىل

Tebdîl-i ba‘z-ı manâsıb-ı hâcegân-ı dîvân 1313

Şehâdet-i kadî-i İzmir Mustafa Efendi 1313

Teşrîf-i hümâyûn be-Sâhil-sarây-ı Âsafî berây-ı temâşâ-yı Çırağan-ı lâlezâr 1314

Vefât-ı Vezîr Mehmed Paşa Kethudâ-yı Vâlide Sultân 1315

Azl-i Ser-çavuşân Ahmed Ağa ve nasb-ı Ebûbekir Ağa 1316

Vefât-ı Vezîr Hasan Paşa muhâfız-ı İnebahtı 1317

Azl-i kadî-i İstanbul Mehmed Sâlim Efendi ve nasb-ı İshak Efendi 1317

Sudûr-ı fermân-ı hikmet-karîn berây-ı sâhten-i mâhye der-mecmû‘-ı cevâmi‘-i selâtîn 1317

Vefât-ı Şirvânî Ebûbekir Efendi 1318

Zikr-i dâmen-bûs-ı îd-i ramazân 1319

Teşrîf-i hümâyûn be-Sarây-ı Âsafî der-esnâ-yı îd 1320

Zikr-i alay-ı yevm-i sâlis-i îd 1320

Ziyâfet-i Âsafî be-cenâb-ı şehriyâr-ı İskender-nihâd der-temâşâgâh-ı Sa‘dâbâd 1321

Zikr-i musahhar-şuden-i kal‘a-i Tiflis ve Göri 1322

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı hâcegân-ı dîvân 1324

Nüzûl-i üç anbârlı ve ziyâfet-i kapudan paşa der-Tersâne-i âmire 1325

İmtiyâz-yâften-i sâhil-serâhâ-i ricâl-i devlet ez-emâkin-i erbâb-ı zimmet 1326

Vefât-ı sadr-ı Anadolu Tosyalı Mustafa Efendi ve sadâret-i Yahyazâde Ahmed Efendi 1327

Tevcîh-i eyâlet-i Trabzon be-Mîr-i mîrân-ı Kars Mustafa Paşa bâ-vezâret ve me’mûriyet-i vey be-cânib-i Şirvan 1328

METİN FİHRİSTİ

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XX

Azl-i Ser-bostâniyân Ahmed Ağa ve nasb-ı Sirozlu İbrahim Ağa 1330

Sebeb-i zuhûr-ı sefer-i İran ve ta‘yîn-i sipehsâlârân 1330

Suret-i fetvâ-yı şerîfe 1332

Suret-i fetvâ-yı dîger 1332

Mu‘âyede-i adhâ 1333

Vuku‘-ı harîk der-sûk-ı Karaman-ı Büzürg 1333

Nakl-i hümâyûn-ı ez-Eyyûb be-sarây-ı Sultân 1334

Velâdet-i Hazret-i Emetullâh Sultân 1334

Azl-i Silahdâr İbrahim Paşa ez-sipehsâlârî ve nasb-ı Ârifî Ahmed Paşa 1334

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SİTTE VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Âmeden-i elçi Berhûrdâr Hân ez-cânib-i Şehzâde Tahmasb ve tevkif-i vey der-Erzurum 1336

Âmeden-i Murtazâ Kulubey ez-cânib-i İ‘timâdüddevle-i Şehzâde Tahmasb 1336

Reften-i Ser‘asker İbrahim Paşa be-şehr-i Gence ve avdet-i O 1337

Vefât-ı Vezîr Ali Paşa Vâlî-i Cidde 1338

Zuhûr-ı harîk der-Fındıklı 1338

Binâ-yı küçük ocak der-Tophâne 1338

Tevcîh-i Erzurum be-Vezîr Hacı Mustafa Paşa 1339

Mîr-i mîrân-şuden-i Hüseyin Ağa ve Hasan Ağa ve Boğazlıyanlızâde Mehmed Ağa 1339

Feth-i diyâr-ı Kirmanşâhân 1339

Âmeden-i elçi-i Venedik 1340

Vefât-ı Sekbânbaşı Mustafa Ağa 1341

Tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn 1341

Akd-i meclis-i mevlûd-i şerîf 1341

Katl-i ba‘z-ı bugat-ı ümerâ-i mısr-ı Kahire 1341

Vusul-i peyâm-ı musahhar-şuden-i eyâlet-i Erdilan 1343

Teşrîf-i sultânî be-Sarây-ı Âsafî berây-ı sohbet-i helvâ 1344

Azl-i Şerîf Yahya ve nasb-ı Şerîf Abdullah 1344

Vuku‘-ı harîk der-Küçük Mustafa Paşa 1345

Dâmâd-ı pâdişâhî-şuden-i Mehmed Bey ve Ali Bey ve Çerkes Osman Paşazâde Ahmed Paşa bâ-vezâret 1345

Vefât-ı Ağa-yı yeniçeriyân Mehmed Ağa ve silsile-i ağayân-ı Bektâşiyye 1346

Vefât-ı Seyfullah Efendi muhâsib-i evvel 1347

Vefât-ı Vezîr Silahdâr İbrahim Paşa 1347

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm 1348

Tevki‘î-şuden-i Dâmâd-ı sultânî Vezîr Ali Paşa 1348

Binâ-yı sahrınc der-Tophâne-i âmire 1348

Akd ü tezvîc-i selâtîn-i ismet-âyîn be-Vezîr Mehmed Paşa ve Ali Paşa 1349

Tertîb-i velîme vü ziyâfet 1350

Alay-ı cihâz ve arûs-ı ismet-me’nûs 1351

Vefât-ı Sadr-ı Rum Ömer Efendi Reîsü’l-etıbbâ 1354

Katl-i Mamalızâde Ömer Paşa 1356

İtâ‘at-i tâife-i Abaza ve İslâm-ı ümerâ-yı îşân 1356

Vefât-ı sipehsâlâr Vezîr Hasan Paşa vâlî-i Bağdad 1358

Tevcîh-i eyâlet-i Basra be-Abdurrahman Paşa bâ-vezâret 1358

Vefât-ı Ahmed Paşa muhâfız-ı Mora 1359

İtâ‘at-i ahâlî-i Selmas ve Kürdkıran ve Karabağ ve Enzel 1359

İhrâk-ı sarây-ı Muhsinzâde Vezîr Abdullah Paşa 1359

Ta‘yîn-i ba‘z-ı ümerâ-yı deryâ berây-ı ta‘mîr-i kal‘a-i Azak 1359

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî be-sâhil-sarây-ı Âsafî 1360

Zuhûr-ı harîk der-mevâzi‘-i müte‘addide 1360

Âmeden-i cevâb-ı mektûb-ı Âsafî ez-taraf-ı Çar-ı Moskov ve nefy-i Kemal Efendi 1360

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî ez-sâhil-Sarây-ı Âsafî be-Sarây-ı Hümâyûn 1361

İtâ‘at-i Feridun Hân ve ibka-yı livâ-yı Meraga 1361

Feth-i Hoy ve Çors 1361

Azl-i Sadr-ı Anadolu Yahyazâde Ahmed Efendi ve nasb-ı Çivizâde Efendi 1365

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXXI

Azl-i kadî-i İstanbul İshak Efendi ve nasb-ı Sun‘ullah Efendi 1365

Takrîr-i ders-i tefsîr der-huzûr-ı Sadr-ı Âsaf-tedbîr 1366

Dâmen-bûs-ı Sultân-ı Cihân der-Îd-i Ramazân 1366

Tevcîh-i eyâlet-i Trabzon be-Vezîr Receb Paşa ve ihsân-ı vezâret be-İshak Paşa vâlî-i Çıldır 1367

Zikr-i alay-ı rûz-ı çârüm-i îd 1367

Ziyâfet-i sadrıa‘zam be-cenâb-ı Şehinşâh-ı ekrem der-Sa‘dâbâd 1367

Vefât-ı Osman Efendi ve tevcîh-i kazâ-i Mekke-i mükerreme be-Zülâlî Hasan Efendi ve ihsân-ı pâye bâ-Kâmî Mehmed Efendi 1368

Yasağ-ı isti‘mâl-i haşîş ve nefy-i gonçe-nûşân-ı muhâl-endîş 1368

İtâ‘at-i ahâlî-i Somhit 1369

Mükâleme-i murahhasân-ı Devlet-i Aliyye bâ-kethudâ-yı bâb-ı Moskov berây-ı memâlik-i Acem ve müşâvere-i külliye der-huzûr-ı hümâyûn ve indifâ‘-ı gaile-i sefer-i Moskov ve tahrîr-i ahidnâme ez-tarafeyn 1369

Suret-i ahidnâme-i hümâyûn 1379

Evvelki mâdde 1380

İkinci mâdde 1381

Üçüncü mâdde 1382

Dördüncü mâdde 1382

Beşinci mâdde 1383

Altıncı mâdde 1383

Hâtime 1383

Tebdîl ve ibka-yı manâsıb-ı hâcegân 1384

Nakl-i hümâyûn-ı sultân be-sâhil-sarây-ı Beşiktaş 1384

Vefât-ı Kadî-i Mısır Osmanzâde Ahmed Efendi 1385

Tecdîd-i minâre-i Câmi‘-i şerîf-i Ebî Eyyûbi Ensarî 1386

Me’zûn-şuden-i Devlet Giray Hân be-ikamet-i der-zay‘a-i hod 1386

Vefât-ı Hazret-i Emetullah Sultân 1387

Tevcîh-i Rûznâmçe-i büzürg be-Enişte Ali Efendi 1387

Vefât-ı Kâmî Mehmed Efendi 1387

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî be-hadîka-i Karaağaç 1388

Dâmen-bûs-ı pâdişâhî der-îd-i adhâ 1388

Ziyâfet-i Âsafî be-Şehinşâh-ı cihân-penâh der-Sa‘dâbâd 1388

Vuku‘-ı harîk der-Çârsû-yı Mîrâhûr 1389

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEB‘A VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Salb-i Ermeni-i Acem der-pîşgâh-ı Hân-ı Vezîr 1390

Feth ü teshîr-i diyâr-ı Hemedan 1391

Suret-i hatt-ı hümâyûn-ı belâgat-meşhûn 1395

Azl-i Sa‘âdet Giray Hân ve nasb-ı Mengli Giray Hân 1396

Âmeden-i elçi-i Françe ve ihrâc-ı mevâcib 1398

Vürûd-ı ba‘z-ı ahbâr-ı ferah-bahşâ ez-cânib-i Vâlî-i Tiflis Vezîr Receb Paşa 1398

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrân 1399

Afv ü ıtlâk-ı Kevâkibîzâde Mustafa Efendi 1399

Zikr-i ba‘z-ı fütûhât der-havâlî-i Hemedan 1400

İnşâ-yı bendhâ-yı âb der-Kemerler 1401

Feth ü teshîr-i kal‘a-i Revan ve şehr-i Ordubad ve Nahcıvan 1402

Suret-i hatt-ı hümâyûn 1411

Ziyâfet-i hazret-i Âsafî be-Hân-ı âlî-şân 1412

Nâme-i hümâyûn-sitâden elçi-i Françe 1412

Azîmet-i Hân-ı âlî-şân be-cânib-i Kırım 1412

Vuku‘-ı harîk der-Fındıklı 1412

Tevcîh-i eyâlet-i Anadolu be-Silâhdâr-ı şehriyârî Mehmed Ağa 1413

Feth-i Nihavend ve Ulukerd 1413

Reften-i Köprülüzâde Abdullah Paşa be-şehr-i Tebriz ve avdet-kerden-i vey be-temâşâ-yı Tasuc 1413

Vefât-ı Feridun Paşa ve tevcîh-i ba‘z-ı manâsıb-ı İran 1416

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXII

Hânden-i nazm-ı Mevlûd-i Nebevî 1416

Teşrîf-i hümâyûn-ı sultânî be-Sarây-ı Âsafî berây-ı sohbet-i helvâ 1417

Vefât-ı kadî-i İstanbul Sun‘ullah Efendi ve nasb-ı İmâm-ı şehriyârî Abdurrahman Efendi 1417

Tevcîh-i eyâlet-i Habeş ve livâ-i Cidde be-Çavuşbaşı Ebûbekir Ağa bâ-vezâret 1417

Tevcîh-i eyâlet-i Şam ve emâret-i huccâc be-Azmzâde İsmail Paşa 1418

Katre ez-bahr-ı cûd-ı Âsafî 1418

Vefât-ı Kevâkibîzâde Mustafa Efendi 1420

Zikr-i inşâ-i sefâin-i mîrî der-Bender-i Süveys 1420

Azl-i Tezkire-i evvel Habeşîzâde Efendi ve Tezkire-i sânî Seyyid Hâşim Efendi ve afv ü ibka-yı îşân 1421

Vilâdet-i Hazret-i Nâile Sultân 1422 عمرها اهلل تعاىل

Vefât-ı Topçubaşı İbrahim Ağa 1422

Zikr-i harîk der-kurb-ı Hocapaşa 1422

Zikr-i ba‘z-ı ta‘mîrât der-Haremeyn-i muhteremeyn 1422 شرفهم اهلل تعاىل

Vilâdet-i bâ-sa‘âdet-i Şehzâde Abdülhamid 1423 عمر اهلل تعاىل

Helâk-i Çar-ı Moskov Petro Alekseviç 1423

Nakl-i hümâyûn-ı Sultân-ı cihân be-sâhil-sarây-ı Vâlide Sultân 1424

Nakl-i hazret-i Âsafî be-sâhil-sarây-ı Emnâbâd 1424

Teşrîf-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-sâhil-Sarây-ı Âsafî’ der-Beşiktaş 1424

Tevcîh-i livâ-i Kazak be-Mîr Ali Bey 1425

Tevcîh-i eyâlet-i Hemedan be-Kara Mustafa Paşa ve Şehrizor be-Defterdâr Osman Paşa 1425

Vefât-ı Vâlî-i Kandiye Vezîr Kapudan İbrahim Paşa 1425

Tevcîh-i livâ-i Dergezin be-Mîr Mahmud-ı Sarâyî 1426

Zikr-i binâ-i kitâbhâne-i sultânî der-Yeni Câmi‘ 1426

Zikr-i ba‘z-ı evzâ‘-ı küstâhâne-i Bektâşiyân bâ-Ser‘asker-i Revan Ahmed Paşa 1426

Zikr-i binâ-i kârhâne-i kâşî-gerân der-Tekfur Sarâyı 1427

Zuhûr-ı harîk der-Halıcılar Köşkü 1428

Nakl-i sultânî ez-sâhil-Sarây-ı Âsafî be-Sarây-ı Hümâyûn 1428

Zuhûr-ı harîk-ı der-kurb-ı Gedikpaşa 1428

Zikr-i ahvâl-i Gerçek Davud ve sebeb-i zuhûr-ı tulumbacıyân 1428

Zikr-i ihrâc-ı mevâcib be-sipâh 1429

Suret-i hatt-ı hümâyûn be-sadrıa‘zam 1430

İhsân-ı vezâret be-Emîrü’l-hâc Azmzâde İsmail Paşa ve tevcîh-i Trablusşam

be-birâdereş Süleyman Bey 1430

Tebdîl-i sadreyn-i muhteremeyn ve tevcîh-i kazâ-i Bursa be-Mehmed Efendi 1430

Zikr-i takrîr-i tefsîr der-huzûr-ı Âsaf-ı sahib-i takrîr 1431

Zikr-i tebrîk-i îd-i ferah-fâl 1431

Zikr-i feth-i Zenoz ve şehr-i Merend 1431

Zikr-i alay-ı yevm-i sâlis-i îd 1432

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm 1433

Tevcîh-i eyâlet-i Kars bâ-mîr-i mîrânî be-Hacı Mustafa Paşazâde Ali Bey 1433

Ziyâfet-i Âsafî be-cânib-i Şehinşâhî der-Sa‘dâbâd 1433

Teşrîf-i sultânî be-temâşâ-yı bendhâ der-Kemerler 1434

Tevcîh-i kazâ-i Edirne ve Şam ve Mısır 1434

Tebdîl-i manâsıb-ı hâcegân-ı dîvân 1434

Teşrîf-i sultânî be-çiftlik-i Gümrük emîni 1434

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî be-sarây-ı Beşiktaş 1435

Vuku‘-ı harîk der-nezd-i Câmi‘-i Sultân Selim ve Çukurbostân 1435

Azl-i Ser-bostâniyân Sirozî İbrahim Ağa 1435

Vefât-ı Devlet Giray Hân 1436

Zikr-i ta‘mîr-i sûr-ı İstanbul 1436

Vilâdet-i Hazret-i Nazife Sultân 1437 عمرها اهلل تعاىل

Vuku‘-ı harîk der-Ermeni Hânı 1437

Vefât-ı Şeyhülislâm-ı sâbık İsmail Efendi 1438

Nakl-i sultânî be-Hadîka-i Karaağaç 1439

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXXIII

Tebrîk-i îd-i sa‘îd 1439

Akd ü tezvîc-i Ayşe Sultân 1439

Feth ü teshîr-i diyâr-ı Tebriz 1439

Zabt u teshîr-i Sâmin ve Âstâne 1445

Mürûr-ı leşker-i Tatar be-cânib-i Üsküdar ve ta‘yîn-i Kalgay Sultân be-cânib-i Tebriz ve Hemedan ve Nureddin Sultân be-taraf-ı Gence ve Şirvan 1445

İsyân ve firâr-ı Cantimur pîşvâ-yı ümerâ-yı Şirin ez-Kırım 1446

Maktûlî-i Mahmud Hân-ı Afgan ve cânişînî-i Eşref Hân der-Isfahan 1447

VEKAYİ‘-İ SENE-İ SEMÂN VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Feth ü teshîr-i Lori ve Gence 1449

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır be-muhâfaza-i Kandiye Hacı Ali Paşa 1451

Ta‘yîn-i seksoncubaşı ağa berây-ı te’dîb-i eşkıyâ-yı neferât-ı kal‘a-i Azak 1451

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 1452

Sûret-i hatt-ı hümâyûn-ı nevâziş-makrûn 1452

Me’mûr-şuden-i Hân-ı âlî-şân berây-ı def‘-i fitne-i Cantimur 1453

İhsân-ı vezâret ve eyâlet-i Anadolu be-Vâlî-i Halebü’ş-şehbâ Ali Paşa 1453

Müteka‘id-şuden-i Köprülüzâde Es‘ad Paşa 1453

İskân-ı ahâlî-i ba‘z-ı nevâhî-i Revan der-evtân-ı kadîme-i îşân 1454

Sudûr-ı fermân-ı berây-ı men‘-i seby ü istirkak-ı etfâl ü nisvân-ı ahâlî-i İran 1454

Tevcîh-i Eyâlet-i Rakka be-Ser‘asker-i Tebriz Abdullah Paşa ve ihsân-ı Eyâlet-i Van

be-ferzendeş-i Abdurrahman Bey 1455

Zabt u teshîr-i mülk-i Luristan 1455

Binâ-i Darbhâne der-Tebriz ve me’mûr-şuden-i Yeşillizâde defterdâr ve muharrir-i Tebriz be-nezâret-i Darbhâne 1456

Nasb ü irsâl-i Şâh-bender Ömer Ağa be-diyâr-ı Nemçe 1456

Vefât-ı Mu‘îd Ahmed Efendi ve tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn 1457

Vefât-ı Kürd Hasan Paşa ve tevcîh-i livâ-yı Hanya be-Mehmed Paşa 1457

Me’mûr-şuden-i zu‘amâ ve erbâb-ı tîmâr-ı kalem-i Deryâ ve Mensûhât be-muhâfaza-i Tebriz 1457

Tertîb-i nizâm-ı sikke-i hümâyûn 1458

Hânden-i nazm-ı mevlûd-i Nebevî 1458

Vefât-ı Seyyid Ahmed Efendi Hoca-i Numan Paşa 1459

Azl ü nefy-i Kalgay Safa Giray Sultân be-cezîre-i Sakız 1460

Men‘-i ruhbânân-ı Efrenc ez-geşt ü güzâr der-memâlik-i mahrûsa 1460

Tebdîl-i manâsıb-i ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrân 1460

Vefât-ı sadr-ı Anadolu Yahyazâde Efendi 1461

Akd-i sulh der-miyân-ı ahâlî-i Tunus ve Nemçe be-vesâtat-i Tavîl İsmail Ağa 1461

Suret-i temessük-i musalaha-i ahâlî-i Tunus bâ-Nemçe 1462

Mâdde-i ûlâ 1463

Mâdde-i sâniye 1463

Mâdde-i sâlise 1464

Mâdde-i râbi‘a 1464

Mâdde-i hâmise 1464

Mâdde-i sâdise 1464

Mâdde-i sâbi‘a 1464

Mâdde-i sâmine 1465

Mâdde-i tâsi‘a 1465

Mâdde-i âşire 1465

Mâdde-i hâdiye-aşer 1466

Mâdde-i sâniye-aşer 1466

Mâdde-i sâlise-aşer 1466

Musahhar-şuden-i Meraga ve tevcîh-i livâ-i Meraga ve Mekri ve Savukbulak be-Abdülaziz Paşa 1466

İhsân-ı mîr-i mîrânî be-mîrlivâ-i Kazak Ali Bey 1467

Vefât-ı Çivizâde Atâullah Efendi 1467

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXIV

Zabt u teshîr-i diyâr-ı Urumi 1468

İrcâ‘-ı Latif Mîrzâ be-cânib-i ser‘asker-i Hemedan 1468

Muhâfaza ve tathîr-i mecârî-i âb-ı Kemerhâ 1469

İrsâl-i nümûne-i zer ve tanzîm-i ahvâl-i sikke-i hümâyûn der-bilâd-ı İran 1469

Azl-i Kadî-i İstanbul İmâm-ı şehriyârî Abdurrahman Efendi ve nasb-ı Kethudâzâde Mehmed Said Efendi 1470

Musahhar-şuden-i Karadağ ve Erdebil ve tevcîh-i livâ-i Erdebil be-Kethudâ-yı Abdullah Paşa Mehmed Ağa 1470

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm 1471

Te’dîb-i ba‘z-ı eşkıyâ be-töhmet-i ihrâk-ı Sîmkeşhâne 1471

Teşrîf-i hümâyûn-ı be-Sarây-ı Âsafî berây-ı sohbet-i helvâ 1473

Vefât-ı Defterdâr Osman Paşa ve ihsân-ı vezâret be-Kürd İbrahim Paşa ve tevcîh-i Adana be-Ömer Bey bâ-mîr-i mîrânî 1473

İhrâc-ı mevâcib-i sipâh 1474

İtâ‘at-i Hân-ı Mugan Safi Kuluhân 1474

Vuku‘-ı harîk der-kurb-ı Sarrachâne 1474

İbka-yı sipehsâlârî-i ser‘askerân-ı İran 1474

Tevcîh-i Eyâlet-i mısr-ı Kahire be-Vâlî-i sâbık Vezîr Mehmed Paşa 1475

Vefât-ı Seyyid Fâiz Efendi ve tevcîh-i kazâ-i Mısır be-Mîrzâzâde Neylî Efendi 1477

Âmeden-i Abdülaziz Sultân ez-cânib-i Eşref Hân ve i‘âde-i vey be-taraf-ı Isfahan 1478

Sûret-i fetvâ-yı şerîfe 1482

Vefât-ı Safâyî Efendi ve tevcîh-i Defterdârî-i Şıkk-ı sânî bâ-Nahîfî Efendi 1482

Vilâdet-i Esmâ Sultân 1483 عمر اهلل تعاىل

Tevcîh-i pâye-i Mekke-i mükerreme be-Emîn-i Fetvâ Mehmed Selim Efendi 1483

İhrâc-ı surre ve irsâl-i evâmir ü ahkâm berây-ı muhâfaza-i surre-i hümâyûn 1484

Zikr-i terceme-şuden-i Târîh-i Aynî ve Habîbü’s-siyer 1484

Vefât-ı Şerîf Yahya 1485

Sudûr-ı fermân berây-ı men‘-i muhtekirân-ı hîzem 1486

Ziyâfet-i nevrûziyye-i ağa-yı yeniçeriyân be-hazret-i sadr-ı âlî 1486

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî be-Sarây-ı Vâlide Sultân der-Eyyûb 1487

Teşrîf-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-sâhil-Sarây-ı Âsafî der-Beşiktaş 1487

İlhâk-ı livâ-i İskenderiye be-muhâfız-ı Eğriboz Hasan Paşa berây-ı te’dîb-i ahâlî-i Ülgün 1487

Akd-i sulh der-miyân-ı ahâlî-i Trablus ve Nemçe 1487

Nakl-i hümâyûn sultân be-sarây-ı pâdişâhî 1488

İhrâc-ı mevâcib-i sipâh 1488

Teşrîf-i hümâyûn-ı berây-ı temâşâ-yı çerâgan be-hadîka-i enîka-i kapudan paşa 1488

Te’bîd-i şerâfet bâ-şerîf-i Mekke Şerîf Abdullah 1489

Zikr-i atıyye-i Âsafî bâ-sudûr-ı ulemâ-yı izâm ve mevâlî-i kirâm 1489

Ziyâret-i Hırka-i Şerîfe ve azl-i kâtib-i çavuşân Mustafa Efendi 1490

Zuhûr-ı harîk der-Tahte’l-kal‘a 1490

Kırâat-i ders der-huzûr-ı Âsafî 1491

Azl-i Ser-bostâniyân Vidinli Mustafa Ağa 1491

Azl-i sadreyn Paşmakçızâde ve Salih Efendi 1491

Sudûr-ı fermân berây-ı îkad-ı kanâdîl der-şeb-i îd 1492

Zikr-i tebrîk-i îd-i ferruh-fâl 1492

Zuhûr-ı harîk der-kurb-ı Sarây-ı Atîk 1492

İhsân-ı nigîn-i elmâs be-cânib-i Sadr-ı Âsaf-iltibâs 1493

Zikr-i alay-ı yevm-i sâlis-i îd 1493

Sudûr-ı fermân berây-ı elbise-i bî-edebânî-i ricâl ü nisvân 1493

Zikr-i binâ-yı câmi‘ ve hammâm der-bâğçe-i Bebek ve tesmiye-i vey be-nâm-ı Hümâyûnâbâd 1494

Ziyâfet-i Âsafî be-cânib-i şehriyâr-ı enâm der-Sa‘dâbâd ve zuhûr-ı harîk der-Nahl-bend 1495

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrân Şehsüvârzâde Zeynelabidin Bey 1495

Me’mûr-şuden-i Derviş Mehmed Ağa berây-ı kat‘-ı hudûd-ı cânib-i Şirvan 1495

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXXV

Silsile-i manâsıb-ı hâcegân-ı Dîvân 1496

Muhârebe-i Abdurrahman Paşa bâ-aşâir-i Şahseven ve Şikaki ve katl-i müte‘ayyinân-ı revâfız-ı Erdebil 1496

Nakl-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-Sarây-ı Beşiktaş 1498

Müsemmâ-şuden-i kasaba-i Muşkara be-nâm-ı Nevşehir 1498

Ziyâfet-i Âsafî der-sâhil-sarây-ı Neşatâbâd-ı nev-bünyâd 1498

Tamâm-şuden-i hayrât-ı celîle-i Âsafî der-nezd-i Hocapaşa 1499

İrsâl-i cemâ‘at-i yeniçeriyân be-muhâfaza-i bender-i Cidde 1500

İhyâ-kerden-i hazret-i Sadrü’l-vüzerâ kasaba-i Hân-ı Hacı Hamza-râ 1500

Katl-i Osman Efendi Defterdâr-ı Kandiye 1501

Me’mûr-şuden-i rûznâmçeci Mustafa Efendi be-cânib-i Tebriz berây-ı mükâleme

bâ-murahhas-ı Şehzâde Tahmasb 1501

Gerden-i cem‘iyyet-i eşkıyâ-yı urbân 1502

Me’mûr-şuden-i Kaplan Giray Hân be-ikamet der-Bursa 1503

Katl-i Sun‘ullah Paşa Vâlî-i İçel 1503

Reften-i Çelebi Mehmed Efendi bâ-Merâmî Ahmed Efendi ve Bekir Ağa be-mısr-ı Kahire 1504

Azl-i Ser-bostâniyân-ı Edirne Ali Ağa ve nasb-ı Karayılanzâde Mehmed Paşa Vâlî-i Tırhala 1504

Tevcîh-i kazâ-i Edirne bâ-Râzî Abdüllatif Efendi 1505

Akd-i tezvîc-i Hazret-i Safiye Sultân be-Mîrzâ Mehmed Paşa 1505

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî ez-sarây-ı Beşiktaş be-hadîka-i Karaağaç 1505

Vefât-ı Mühürdâr Hasan Ağa vekîl-i mîrâhûr-ı kebîr-i şehriyârî 1506

Zikr-i mu‘âyede-i îd-i adhâ 1506

Vefât-ı Emîn-i Fetvâ Mehmed Selim Efendi 1506

Ziyâfet-i Âsafî be-cenâb-ı pâdişâh-ı âlem-penâh der-nüzhet-gâh-ı Sa‘dâbâd 1507

Katl-i Molla Abdüssamed-i Kırımî der-kal‘a-i Seddülbahr 1508

Sudûr-ı fermân berây-ı men‘-i binâ-yı tahte-bend der-bâlâ-yı bâmhâ 1508

Ser‘asker-şuden-i Vezîr Ali Paşa der-cânib-i Tebriz be-cây-ı Vezîr Abdullah Paşa 1508

Tevcîh-i livâ-i İnebahtı bâ-Şahin Mehmed Ağa 1509

VEKAYİ‘-İ SENE-İ TİS‘A VE SELÂSÎN VE Mİ’E VE ELF

Nakl-i hümâyûn ez-Eyyûb be-Sarây-ı Cedîd-i sultânî 1510

Avdet-i Nureddin Sultân ez-Gence bâ-leşker-i Tatar be-cânib-i Kırım 1510

Sudûr-ı fermân berây-ı tertîb-i cezâ-yı levendât ve eşkıyâ der-vilâyet-i Anadolu 1510

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 1511

Tertîb-i nizâm-ı dûdmân-ı bostâniyân-ı Edirne 1511

Vefât-ı sadr-ı Rum Uşşâkizâde ve sadâret-i Feyzullah Efendi 1512

Vuku‘-ı harîk-ı cüz’î der-kurb-ı Çukurhammâm 1513

Azl-i voyvoda-i Boğdan Mihal ve nasb-ı İskerletzâde Tercemân-ı Dîvân-ı Hümâyûn 1513

Vürûd-ı peyâm-ı inhizâm-ı Mâni‘oğlu ez-cânib-i Vezîr Abdurrahman Paşa Vâlî-i Basra 1513

Azl-i Zağarcıbaşı Mustafa Ağa ve nasb-ı Hacı Ahmed Ağa 1514

Tamâm-şuden-i oda-i teberdârân-ı Sarây-ı Atîk ve teşrîf-i hümâyûn-ı sultânî 1514

Vefât-ı Köprülüzâde Es‘ad Paşa 1515

Me’zûn-şuden-i Safâ Giray Sultân be-ikamet-i der-zay‘a-i hod 1516

Ta‘yîn-i narh u kıymet bâ-piyâz-ı lâle-i Rumî 1516

Zuhûr-ı harîk-ı cüz’î der-kurb-ı Câmi‘-i Mehmed Paşa 1517

Hânden-i nazm-ı Mevlûd-i Nebevî 1517

Tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn 1517

Tezkire-i sânî şuden-i İbrahim Efendi be-cây-ı merhûm Hâşim Efendi 1518

Vefât-ı Vezîr Receb Paşa ve tevcîh-i Revan be-Hüseyin Paşazâde Mustafa Bey bâ-vezâret 1518

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXVI

Kethudâ-yı Bevvâbân-ı şehriyârî şuden-i Mehmed Paşa ve Ser-bostâniyân-ı Edirne geşten-i ammeş Ahmed Bey 1519

Reften-i Ser‘asker-i Gence Hacı Mustafa Paşa be-Şemahı ve avdet-i vey ba‘d-ez-tamâm-ı nizâm-ı Şirvan ve şikest-dân-ı vey be-Erâmine-i Sağnak 1519

Teşrîf-i hümâyûn-ı pâdişâhî ve cenâb-ı Sadâret-penâhî be-sohbet-i helvâ-yı kapudan paşa ve kethudâ paşa 1521

Vilâdet ve vefât-ı Sabiha Sultân 1522

Tevcîh-i Halhâl be-Muhammed Kuluhân bâ-mîr-i mîrânî ve livâ-i Hoy bâ-Süleyman Ağa be-mîr-i mîrânî 1523

Vaz‘-ı esâs-ı kasr-ı hümâyûn ve dâire-i ağayân-ı Enderûn der-Hadîka-i Tersâne 1523

Azl-i Kethudâzâde Mehmed Efendi Kadî-i İslâmbol ve nasb-ı Şeyhzâde Mehmed Efendi 1523

Zikr-i muhârebe-i Ahmed Paşa Vâlî-i Bağdad be-Eşref Hân-ı Afgan 1524

Vefât-ı Hazret-i Nâile Sultân 1529

Teşrîf-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-sohbet-i helvâ-yı Sadâret-penâhî 1529

Tevcîh-i eyâlet-i Anadolu bâ-vezâret be-Çavuşbaşı Hacı Mustafa Ağa 1530

Tevcîh-i elviye ve manâsıb bâ-mîr-i mîrânî be-a‘yân-ı ağayân 1530

Vefât-ı Vezîr Küçük Osman Paşa ve mîr-i mîrânî-i İsmail Paşazâde İbrahim Bey 1531

Tamâm-şuden-i binâ-i Darbhâne-i âmire der-Sarây-ı Hümâyûn 1531

Vefât-ı Atinalı Osman Efendi ez-kibâr-ı hâcegân-ı Dîvân 1532

İhsân-ı vezâret be-Vâlî-i Aydın Abdullah Paşa 1532

Ser-çavuşân-ı dergâh-ı âlî-şuden-i İsmail Ağa 1533

Vefât-ı Mustafa Efendi Rûznâmçe-i Büzürg 1533

Sudûr-ı fermân berây-ı binâ-yı kal‘a-Novi der-Bosna 1533

İhrâc-ı surre-i hümâyûn 1534

Maktûl-şuden-i vâlî-i Meraga be-dest-i Ferruh Paşa 1534

Zuhûr-ı Şâhkulu Hân ve indifâ‘-ı fitne-i ân 1535

Giriftâr-şuden-i korsan Andronaki 1536

Ziyâfet-i Nevrûziyye-i ağa-yı yeniçeriyân be-hazret-i sadr-ı âlî 1537

Tesyîr-i kalyon-ı Karavele be-sûy-ı deryâ 1537

Vefât-ı Hazret-i Emetullah Sultân 1538

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i asker 1538

Maktûlî-i Deli Ömer Paşa be-dest-i ba‘z-ı erbâb-ı tuğyân 1538

Tevcîh-i Karaman bâ-Silahdâr Mehmed Paşa 1539

Teşrîf-i hümâyûn-ı Sultânî berây-ı temâşâ-yı çerâgan bâ-Ferahâbâd 1539

Zamm ü idhâl-i ba‘z-ı meşâyıh be-tertîb-i silsile-i meşâyıh-ı cevâmi‘-i selâtîn 1540

Tevcîh-i eyâlet-i Kâhet bâ-Muhammedkulu Hân be-rütbe-i mîr-i mîrânî 1540

Teşrîf-i sadr-ı âlî-şân sarây-ı Kethudâ-yı Âsafî-râ berây-ı temâşâ-yı çerâgan 1541

Azl-i sadr-ı Anadolu ve nasb-ı Köseç Şaban Efendi 1541

Takrîr-i tefsîr der-huzûr-ı Sadr-ı Aristo-tedbîr 1542

Zikr-i tebrîk-i îd-i ferruh-fâl 1542

Zikr-i alay-ı îd-i şehr-ârây 1542

Ziyâfet-i Âsaf-ı sahib-i irşâd be-cânib-i şehriyâr-ı kerem-mu‘tâd der-Sa‘dâbâd 1543

Tebdîl-i manâsıb-ı hâcegân-ı dîvân 1544

Âğaz-ı binâ-yı kal‘a-i vâlâ der-Bababurnu be-himmet-i Kapudan-ı Deryâ Vezîr Mustafa Paşa 1544

Tevcîh-i kazâ-i Mısır be-Kütahî Ahmed Efendi 1545

Reften-i Âsaf-ı pâkîze-gevher be-temâşâ-yı bendhâ der-Kemerler 1545

Sudûr-ı fermân berây-ı ihrâc-ı tâife-i Yahûd ez-civâr-ı Yeni Câmi‘ 1545

Me’mûr-şuden-i kethudâ-yı bevvâbân-ı şehriyârî be-nezd-i sipehsâlâr-ı cânib-i Isfahan 1546

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXXVII

İskân-ı ba‘z-ı tâife-i Nogay der-arâzî-i İsmailgeçidi ve Akkirman 1546

Zuhûr-ı san‘at-ı tab‘ u temsîl-i kütüb-i edebiyye ve hikemiyye der-diyâr-ı Rum 1546

Vürûd-ı ba‘z-ı ahbâr-ı neşât-engîz ez-taraf-ı sipehsâlâr be-Tebriz 1548

Nakl-i hümâyûn-ı Sultânî be-sâhil-Sarây-ı Âsafî der-Beşiktaş 1549

Ta‘mîr-i anbâr-ı gılâl ve mahzenhâ der-Süveys ve Cisr-i Hayta-i Garîk der-Feyum 1550

Terfî‘-i kazâ-i Nevşehir be-rütbe-i sitte ve tertîb-i müstahfızân-ı kal‘a 1550

Ziyâfet-i kapudan paşa ve cenâb-ı Şehinşâh-ı adl-i‘tiyâd der-kasr-ı Süreyyâ-yı nev-bünyâd 1551

Tevcîh-i kazâ-i Edirne ve Bursa ve Şam ve Tebriz 1552

Reften-i Ubeydullah Efendi be-kazâ-i Ordu be-cânib-i Hemedan 1552

Katl-i Şâhsüvârzâde Seyyid Osman Paşa muhâfız-ı Bender 1552

Zikr-i mu‘âyede-i îd-i adhâ 1553

Nakl-i hümâyûn-ı Sultânî ez-sâhil-Sarây-ı Âsafî der-Beşiktaş be-sarây-ı Vâlide Sultân der-Eyyûb 1553

VEKAYİ‘-İ SENE-İ ERBA‘ÎN VE Mİ’E VE ELF

Şikest-yâften-i Şahseven ve ba‘z-ı ilât der-havâlî-i Erdebil ve deşt-i Mugan 1554

Vefât-ı Kevâkibîzâde Veliyyüddin Efendi 1555

Me’zûn-şuden-i ahâlî-i bilâd-ı Anadolu be-izâle-i eşkıyâ-yı levendât 1556

Tebdîl-i vâlî-i Rumeli ve Bosna 1556

Sudûr-ı fermân berây-ı nizâm 1556

Mürden-i Çariçe-i Moskov ve âmeden-i nâme ez-cânib-i Çar-ı cedîd 1557

İhrâc-ı mevâcib-i asker ve âmeden-i elçi-i Nederlande be-Dîvân-ı Hümâyûn 1558

Vuku‘-ı harîk der-nezd-i Bâb-ı Zindân 1558

Nakl-i Âsafî ez-Eyyûb be-sâhil-sarây-ı Emnâbâd 1558

Azl-i Kalgay Adil Giray Sultân ve nasb-ı Selâmet Giray Sultân 1559

Zuhûr-ı harîk-ı cüz’î der-kurb-ı Avretpazarı 1559

Reften-i cenâb-ı pâdişâh-ı âlem-penâh be-temâşâgâh-ı havz-ı Sultân Osman 1559

Vefât-ı imâm-ı sânî-i sultânî ve nasb-ı Pîrîzâde Mehmed Efendi 1559

Bed’-i ta‘lîm-i hazret-i Kur’ân be-cânib-i Şehzâde Nu‘mân 1560 حفظه اهلل املنان

Binâ-yı câmi‘-i pür-nûr-ı Fatma Sultân 1561 عمرها اهلل تعاىل

Nakl-i hümâyûn-ı pâdişâhî be-Sarây-ı Hümâyûn 1562

Hânden-i nazm-ı Mevlûd-i Nebevî 1563

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrânân 1563

Ta‘mîr-i kal‘a-i Top-Karaağaç ve ta‘yîn-i muhâfızîn be-kal‘a-i mezbûre 1563

Vilâdet-i bâ-sa‘âdet-i Rebî‘a Sultân 1564

İn‘ikad-ı sulh be-Eşref Şâh-ı Afgan 1564

Sadrıa‘zam-ı merhûm Dâmâd İbrahim Paşa’nın kendi kalemiyle tahrîr idüp Bağdad Vâlîsi Hasan Paşazâde Ahmed Paşa’ya gönderdiği kaimenin suretidir: 1570

İbka-yı vezâret-i sadrıa‘zam-ı esbak Halil Paşa 1575

Tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn bâ-Boluvîzâde Seyyid Mehmed Efendi ve Hocazâde Seyyid Ömer Efendi 1576

Katl-i Ömer Kethudâ-yı çavuşân-ı Mısır ve Seyfi Hazînedâr-ı Çerkes Mehmed Bey 1576

Vefât-ı Tezkire-i evvel Habeşîzâde Efendi 1576

Tertîb-i sohbet-i helvâ-kerden-i Kethudâ-yı Âsafî Mehmed Paşa 1577

Ref‘-i imdâd-ı seferiyye ez-vilâyet-i Rumeli ve Anadolu 1578

Azl-i Kadî-i İstanbul Şeyhzâde Efendi ve nasb-ı Emîr Efendizâde es-Seyyid Zeynelabidin Efendi 1578

Teşrîf-i hümâyûn be-sohbet-i helvâ-yı Sadrıa‘zam ve Kapudan Mustafa Paşa 1578

Teşrîf-i hümâyûn-ı bâ-vüzerâ-yı izâm be-Vezîrbâğçesi 1579

Târîh-i Râşid ve Zeyli

XXVIII

Ta‘yîn-i leşker berây-ı te’dîb-i tâife-i Abaza ve indifâ‘-ı fitne-i tâife-i hâife 1579

İhrâc-ı mevâcib-i sipâh 1581

Tebdîl-i manâsıb-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrânân 1581

Azl-i Sadr-ı Anadolu Şaban Efendi ve nasb-ı Birâderzâde Mustafa Efendi 1581

Zikr-i maktûl-şuden-i dü-nefer ez-mu‘teberât-ı tüccâr-ı İngiltere der-bender-i Cidde be-dest-i erâzil ü evbâş 1582

Tamâm-şuden-i tahdîd-i cânib-i Gence ve Şirvan ve me’zûn-şuden-i Derviş Mehmed Ağa be-avdet 1583

Vefât-ı Köseç Şaban Efendi 1584

Tevcîh-i Trabzon bâ-Abdurrahman Paşa ve eyâlet-i Van bâ-Benli Mustafa Paşa 1584

İndifâ‘-ı fitne ve ihtilâl-i eşkıyâ-yı İzmir 1585

Azl-i kadî-i İzmir Recebzâde Efendi 1586

Vilâdet-i Hazret-i Şehzâde Seyfeddin 1586 عمره اهلل تعاىل

Vefât-ı Mîrzâ Mehmed Paşa ve tevcîh-i eyâlet-i Kandiye bâ-Vezîr Halil Paşa 1587

Katl-i Yeni Dünya Hüseyin Ağa 1587

Ziyâfet-i Nevrûziyye-i ağa-yı yeniçeriyân be-hazret-i sadr-ı âlî 1588

Vilâdet-i Hazret-i Zübeyde Sultân 1588 عمرها اهلل تعاىل

Azl-i Hân-ı Şirvan Hacı Davud Hân ve nasb-ı Sürhây Hân 1588

Vefât-ı Rebî‘a Sultân 1589

Azl-i ağa-yı silâhdârân Halil Ağa ve nasb-ı Ahmed Ağa 1589

Zikr-i isyân-ı Adil Giray ve fitne-i Tatar-ı Nogay ve indifâ‘-ı fesâd-ı îşân be-me’mûriyyet-i Hân-ı âlî-şân 1589

Âmeden-i ruûs-ı maktû‘a-i ba‘z-ı ümerâ-i Mısır be-Âstâne-i sa‘âdet 1592

Çerâgan-ı sultânî der-Sarây-ı Hümâyûn ve teşrîf-i şehriyârî be-çerâgan-ı Âsafî ve Kapudan Mustafa Paşa ve kethudâ paşa 1592

Azl-i ağa-yı sipâhiyân Mehmed Bey ve nasb-ı Derviş Mehmed Ağa 1593

Takrîr-i ders-i tefsîr der-huzûr-ı Âsaf-ı Aristo-tedbîr 1593

Tebrîk-i îd-i sa‘îd-i Ramazân 1594

Zikr-i alay-ı yevm-i sâlis 1594

Nakl-i hümâyûn be-sâhil-sarây-ı Vâlide Sultân 1595

Ziyâfet-i sadrıa‘zam be-cenâb-ı şehriyâr-ı âlem der-Sa‘dâbâd 1595

Azl-i sadr-ı Rûm Feyzullah Efendi ve nasb-ı Nakibüleşrâf Seyyid Zeynelabidin Efendi 1595

Azl-i Ser-bostâniyân Mehmed Ağa ve nasb-ı Hacı Süleyman Ağa 1595

İbka vü tebdîl-i manâsıb-ı hâcegân-ı Dîvân ve ağayân-ı cebeciyân ve topçuyân 1596

Dâmâd-ı pâdişâhî-şuden-i muhâfız-ı Revan Deli Hüseyin Paşazâde Mustafa Paşa ve Silâhdâr-ı şehriyârî Mehmed Ağa ve Mîrâhûr-ı sagir Mustafa Bey 1596

Âmeden-i Abdülbâki Paşa be-Âstâne-i sa‘âdet 1598

Tevcîh-i eyâlet-i Mısır bâ-Ebûbekir Paşa ve nakl-i Mehmed Paşa be-Cidde 1598

Tezvîc-i Emine Sultân be-Vâlî-i Aydın Vezîr Abdullah Paşa 1598

Tevcîh-i eyâlet-i Tebriz bâ-vezâret bâ-Yusuf Paşa ve nakl-i Vezîr Ali Paşa be-eyâlet-i Şehrizor 1598

İtâ‘at-i ahâlî-i memleket-i Huveyze 1598

Tevcîh-i eyâlet-i Kirmanşâhân bâ-Peçuy[lu] Hasan Bey be-mîr-i mîrân 1600

Teşrîf-i hümâyûn bâ-vüzerâ-yı izâm be-hadîka-i emîn-i matbah der-Hisar-ı Rumeli 1600

Azl-i Vezîr İbşir Paşa ez-eyâlet-i Kefe ve nasb-ı Ali Paşa 1600

Me’mûr-şuden-i vâlî-i Rumeli be-avdet bâ-muhâfaza-i Niş 1601

Âmeden-i Baht Giray Sultân bâ-asker-i Kalmuk be-cânib-i Kuban ve ric‘at-i îşân ve itâ‘at-i Baht Giray Sultân 1602

Mu‘âyede-i îd-i adhâ 1603

Zuhûr-ı İsmail Kalender ve muhârebe-i vey bâ-hâkim-i Halhal Muhammedkulu Paşa ve şikest-yâften-i Kalender 1604

Seyl-i azîm der-havâlî-i Halîc-i Bahr-ı Siyâh 1604

Metin Fihristi: Târîh-i ÇelebizâdeXXIX

VEKAYİ‘-İ SENE-İ İHDÂ VE ERBA‘ÎN VE Mİ’E VE ELF

Tevcîh-i Erzurum be-Silâhdâr-ı şehriyârî Mehmed Ağa 1605

Tebdîl-i manâsıb-ı ba‘z-ı vüzerâ-yı izâm ve mîr-i mîrânân-ı be-nâm 1605

Vefât-ı Yusuf Paşa ve tevcîh-i eyâlet-i Tebriz be-Vâlî-i Anadolu Mustafa Paşa 1605

Reften-i Abdullah Paşa ez-İstanbul be-cânib-i Aydın 1605

Tenzîl-i kalyon-ı üç anbarlı be-deryâ 1606

Nakl-i hümâyûn-ı sultânî be-sarây-ı Beşiktaş 1606

Tevcîh-i kazâ-i Haremeyn-i muhteremeyn 1606

Vefât-ı Emîn-i Defter-i hâkanî Mustafa Efendi 1606

Muhâsara-kerden-i Abdürrezzak Erdebil-râ ve şikest-i hurden-i Rey be-İsmail Kalender ve inhizâm-ı Kâzım Sultân der-pîş-i kal‘a-i Cusin 1607

Katl-i Boğazlıyanlıoğlu Mehmed Paşa 1610

Elçi-şuden-i Raşid Mehmed Efendi be-cânib-i Isfahan 1610

Vefât-ı Kethudâzâde Mehmed Efendi 1611

Tevcîh-i kazâ-i Edirne ve Bursa ve Şam 1612

Tevcîh-i Sivas bâ-Ali Paşa ve Şehrizor bâ-Abdurrahman Paşa 1612

Nakl-i hümâyûn ez-sarây-ı Beşiktaş be-sarây-ı Vâlide Sultân der-Eyyûb 1612

Me’mûr-şuden-i Hacı Davud Hân be-ikamet der-cezîre-i Rodos 1612

Hânden-i nazm-ı Mevlûd-i Nebevî 1612

Ta‘yîn-i vakf berây-ı hânden-i Mevlûd-i şerîf der-oda-i teberdârân-ı Sarây-ı Atîk 1612

Zafer-yâften-i vâlî-i Diyarbekir İbrahim Paşa be-aşîret-i Şikaki der-nâhiye-i Müşkin 1613

Zuhûr-ı harîk der-Üsküdar 1613

Vefât-ı Şeyhülislâm-ı sâbık Mehmed Efendi 1614

Tevcîh-i kazâ-i Selanik ve Yenişehir ve İzmir 1614

Nakl-i hümâyûn ez-Eyyûb be-Sarây-ı sultânî 1615

İlbâs-ı hıl‘at-i vezâret be-Silâhdâr-ı şehriyârî

Mehmed Paşa ve Mîrâhûr-ı sânî Mustafa Paşa 1615

Akd-i Ayşe Sultân bâ-Silahdâr Mehmed Paşa ve Zeyneb Sultân bâ-Mustafa Paşa

ve alay-ı cihâz-ı arûs-ı Ayşe Sultân 1615

Azl-i Kadî-i İstanbul Emîr Efendizâde ve nasb-ı Zülâlî Hasan Efendi 1616

Alay-ı cihâz ve arûs-ı Zeyneb Sultân 1616

Nişesten-i Karavele der-sâhil-i Ayastefanos 1616

Sohbet-i helvâ-yı Âsafî ve Kapudan Mustafa Paşa ve kethudâ paşa 1617

Tevcîh-i pâye-i Rumeli bâ-Abdülbâki Paşa 1617

İhrâc-ı mevâcib-i sipâh 1617

Men‘-i fürûhten ve âverden-i kibâr-ı üsârâ-yı Acem be-Âstâne-i sa‘âdet 1617

Âmeden-i kethudâ-yı bâb-ı Nemçe be-Dîvân-ı Hümâyûn 1618

Tevcîh-i nakabet-i eşrâf bâ-Emîr Efendizâde es-Seyyid Zeynelabidin Efendi 1618

Sudûr-ı fermân berây-ı nizâm-ı tarîk-ı kudât 1618

Şikest-hurden-i cem‘iyyet-i Şahseven ez-dest-i Serhây Hân ve İbrahim Paşa ve istîmân-ı Abdürrezzak 1619

İhrâc-ı mevâcib-i tavâif-i askeriyye 1620

Tevcîh-i eyâlet-i Van ve İçel ve Karaman 1621

Vefât-ı Acemzâde Mehmed Efendi Defterdâr-ı Şıkk-ı sâlis 1621

Tebrîk-i îd-i sa‘îd-i ramazân 1621

Zikr-i alay-ı yevm-i sâlis-i şehr-i şevvâl 1621

Da‘vet-i Hân-ı âlî-şân be-temâşâgâh-ı Sa‘dâbâd 1622

Tevcîh-i manâsıb-ı sadreyn-i muhteremeyn 1623

İhsân-ı rütbe-i mîr-i mîrânî be-Merdân Ali Ağa ve tevcîh-i Yenikal‘a be-vey 1624

Tevcîh-i pâye-i Edirne be-Monlâ Ebussu‘ûd Efendi ve ihsân-ı arpalık 1624

Azl-i bî-hengâm-ı kadî-i İstanbul Zülâlî Hasan Efendi ve nasb-ı Raşid Mehmed Efendi be-cây-ı vey 1624

Âmeden-i elçi-i Eşref Şâh be-dergâh-ı hazret-i pâdişâh-ı âlem-penâh 1624

Târîh-i ÇelebizâdeÇELEBİZÂDE İSMAÎL ÂSIM EFENDİ

METİN-III-

(1134-1141 / 1722-1729)

Târîh-i ÇelebizâdeÇelebizâde İsmaîl Âsım Efendi

1299

بسم اهلل الرمحن الرحيم

محدى كه بنور قدس آراسته اند محدى كه چوبزم انس پریاسته اند محدى كه بدان محد تقرب جويند آنها كه زهر دو كون برخاسته اند894

Nüvîsende-i vekāyi‘-i kevn ü mekân ve nigârende-i sahâyif-i dârü’l-mülk-i âlem-i imkân olan kalem-i mu‘ciz-rakam vesātatıyla âferînende-i zemîn ü zamân ve rûzî-dehende-i kâffe-i ins ü cân Hazret-i Hudâvend-i Vâcibü’l-Vücûd-ı bî-zevâlin ma‘rûz-ı dergâh-ı kibriyâ ve ulûhiyyeti ve selsebîl-i tahiyyât ü dürûd ber-mûceb-i

Beyit پریوزه فلك نه بسودى كف وجود نام حممد ار نبدى نقش آن نكني895

ravza-i gınâ-yı âlem ve devha-i garrâ-yı âdeme sermâye-i feyezân-ı mâü’l-hayât-ı vücûd olan Sultân-ı dârü’l-mülk-i risâlet Şehinşâh-ı taht-ı âlî-baht-ı besâlet reh-nümâ-yı sübül-i pîşvâ-yı enbiyâ vü rusül

Nazım

حممد شه ال جوردى سرير كزو هست هسىت عمارت پدير زمني و فلك يك غبار رهش ازل با ابد يك متاشا كهجباىن كه تو سن برا نكيخته جناح مالئك فرو رخيته حبضرت كمر يسته بر عزم كار مياجنى با مر زش كرد كار كرم بني كز احسان امتپناه896كنه ما كنيم او بود عذر خواه

894 Hamd Kuds nuruyla bezenmiş Ünse bezmi gibi süslenmiştir. O hamd ile yakınlık arar Her iki alemden beri olanlar

895 O mührün üzerinde Muhammed’in adı nakş olmasaydı Felek varlık alemine çıkmazdı

896 Muhammed tahtın değerli şahıdır Varlık ondan alır varlığını Zemin ve felek yolunun bir tozudur Ezelden ebede her şey bir bakışıdır Serkeşlik eden cana meleklerin kanatları iner 2