1

ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ

ΥΙΛΟΟΥΙΚΗ ΦΟΛΗ

ΣΜΗΜΑ ΥΙΛΟΛΟΓΙΑ

ΣΟΜΕΑ ΜΕΑΙΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΓΙΩΡΓΟ ΓΟΤΓΟΤΡΙΩΣΗ

Παπατηπήσειρ στο έπγο τος Αλέξιος Μακπεμβολίτη Διάλογος πλουσίων καὶ

πενήτων

Μεηαπηπρηαθή εξγαζία γηα ην κάζεκα ΜΔΦ 633

Γηδάζθσλ: Φξήζηνο Σηκειίδεο

Θεζζαινλίθε 2015

2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

Πξφινγνο.................................................................................................... 3

Δηζαγσγή.................................................................................................... 4

Βηβιηνγξαθία-Σπληνκνγξαθίεο.................................................................. 5

Ο δηάινγνο

Ο ηίηινο....................................................................................................... 6

Γηαηί δηάινγνο;............................................................................................ 7

Οη ραξαθηήξεο

Οη πέλεηεο................................................................................................... 9

Οη πινχζηνη................................................................................................. 11

Δπίκεηξν

Μεηάθξαζε................................................................................................. 12

Summary..................................................................................................... 21

3

ΠΡΟΛΟΓΟ

Ζ παξνχζα εξγαζία, έρνληαο κειεηήζεη δηεμνδηθά ηνλ Δηάινγν ηνπ Αιέμηνπ Μαθξεκβνιίηε,

αζρνιείηαη κε ηελ θαζαξά πεξηερνκεληθή πιεπξά ηνπ θεηκέλνπ. Σπγθεθξηκέλα, ζρνιηάδεη

ιεπηνκεξψο ηνλ ηίηιν ηνπ έξγνπ (ν νπνίνο έκεηλε παξακειεκέλνο απφ ηελ έξεπλα φια απηά

ηα ρξφληα), δηαηππψλεη γηα πξψηε θνξά κηα ζεσξία ζρεηηθά κε ηελ αηηηνιφγεζε ηεο ρξήζεο

ηνπ δηαινγηθνχ είδνπο απφ ηνλ ζπγγξαθέα θαη ζθηαγξαθεί δηεμνδηθά ηνπο δχν ραξαθηήξεο

ηνπ έξγνπ. Σην επίκεηξν ηεο εξγαζίαο, παξαηίζεηαη ε κεηάθξαζε ηνπ θεηκέλνπ ζηα λέα

ειιεληθά, ε νπνία είλαη θαη ε πξψηε πξνζπάζεηα απφδνζεο απηνχ ηνπ θεηκέλνπ ζηελ

λενειιεληθή γιψζζα. Τέινο, ε εξγαζία εθπνλήζεθε θαηά ην εαξηλφ εμάκελν ηνπ

αθαδεκατθνχ έηνπο 2014-15 γηα ην κεηαπηπρηαθφ κάζεκα ΜΔΦ 633: Ο δηάινγνο ζε

βπδαληηλά πεδνγξαθηθά θείκελα.

4

ΔΙΑΓΩΓΗ

Ο Δηάινγνο πινπζίσλ θαὶ πελήησλ ηνπ Αιέμηνπ Μαθξεκβνιίηε απνηειεί έλα απφ ηα πην

ηδηαίηεξα θαη πξσηφηππα έξγα ηεο βπδαληηλήο θαη φρη κφλν ινγνηερλίαο. Δίλαη ζεκαληηθφ εδψ

λα επηζεκαλζεί φηη απνηειεί ην κνλαδηθφ θείκελν κε έλα ηέηνην ζέκα ζηελ ηζηνξία φρη κφλν

ηεο βπδαληηλήο1 αιιά θαη ηεο δπηηθήο ινγνηερλίαο, ζηνηρείν πνπ θαζηζηά ην θείκελν εμαξρήο

ηδηαίηεξα ειθπζηηθφ ζηνλ αλαγλψζηε.

Γξακκέλν κεηαμχ 1342-45, ην έξγν παξνπζηάδεη κέζα απφ ηνλ δηάινγν πινπζίσλ θαη

πελήησλ ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα ηεο επνρήο απφ ηελ νπηηθή γσλία ησλ θησρψλ, κε ηνπο

νπνίνπο ζπληάζζεηαη νινθάλεξα ν ζπγγξαθέαο. Οη πέλεηεο παξνπζηάδνληαη λα αλαπηχζζνπλ

δηεμνδηθά ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπο, λα επηξξίπηνπλ ζσξεία θαηεγνξηψλ πξνο ηνπο

πινχζηνπο θαζψο θαη λα ζπληνλίδνπλ ηνλ δηάινγν θαη ηα επηκέξνπο ζέκαηα ηνπ. Ο ιφγνο ησλ

πινχζησλ, αληίζεηα, θαηαιακβάλεη ειάρηζην ρψξν κέζα ζην έξγν. Σπλήζσο παίξλνπλ ηνλ

ιφγν είηε γηα λα απνθξνχζνπλ κε θάπνην ζαζξφ επηρείξεκα θάπνηα θαηεγνξία ησλ πελήησλ

είηε γηα λα ππνζηεξίμνπλ θάπνηα αηεθκεξίσηε ζέζε ηνπο. Ο αλαγλψζηεο θαηαθέξλεη λα

ζθηαγξαθήζεη ηνλ ραξαθηήξα ησλ πινπζίσλ θπξίσο κέζα απφ ηηο θαηεγνξίεο ησλ θησρψλ

πξνο απηνχο, θάηη πνπ θαζηζηά ηελ παξνπζίαζε ησλ ραξαθηήξσλ νινθάλεξα κεξνιεπηηθή.

Τν ζπγθεθξηκέλν έξγν είλαη έλα αηφθην γέλλεκα ηεο επνρήο ηνπ. Ζ δηάζπαζε θαη ν

θαηαθεξκαηηζκφο ηνπ βπδαληηλνχ θνηλσληθνχ ζψκαηνο ζηα κέζα ηνπ 14νπ

αη. θαζψο θαη ε

ζηάζε ησλ Εεισηψλ (1342-9) ζα έπαημαλ αλακθίβνια ζεκαληηθφ ξφιν ζηε ζπγγξαθή ελφο

ηφζν ηδηφηππνπ έξγνπ. Τέινο, ην θείκελν θαηαθέξλεη λα εληππσζηάζεη ηνλ αλαγλψζηε κε ηελ

έληαζε, ηελ εηιηθξίλεηα θαη ηελ ζπνξαδηθά εκθαληδφκελε εηξσλεία ηνπ.

_____________ 1 Βι. Di Branco, ζ.15.

5

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ

Di Branco: Dialogo dei ricchi e dei poveri a cura di Marco Di Branco con una nota di

Bertrand Hemmerdinger, testo greco a fronte e postfazione di Gianfranco Fiaccadori, Palermo

2007.

Grumel: V. Grumel, La chronologie. Traité d'Études Byzantines, vol. I, Bibliothèque

byzantine, Paris 1958.

Sevcenko: Alexios Makrembolites and his “Dialogue between the rich and the poor” ζην I.

Sevcenko, Society and intellectual life in late Byzantium, Variorum Reprints, London 1981.

Καξαγηαλλφπνπινο: Η. Καξαγηαλλφπνπινο, Τν Βπδαληηλφ θξάηνο, Θεζζαινλίθε 20014.

6

Ο ΓΙΑΛΟΓΟ

Ο ηίηινο

Ο ηίηινο ηνπ έξγνπ απνηειεί έλαλ πνιχηηκν δείθηε πιεξνθφξεζεο ηνπ αλαγλψζηε ηφζν γηα

ην πεξηερφκελν φζν θαη γηα ην χθνο ή ηνλ ζθνπφ ηνπ ζπγγξαθέα. Σηε ζπγθεθξηκέλε

πεξίπησζε ν ηίηινο καο πιεξνθνξεί γηα ην γξακκαηεηαθφ είδνο ηνπ έξγνπ (Δηάινγνο), γηα

ηνπο ραξαθηήξεο ηνπ έξγνπ (πινπζίσλ θαὶ πελήησλ) θαη γηα ηελ θαζαξά ινγνηερληθή ηνπ

δηάζηαζε σο δηαινγηθή εζνπνηία (ηίλαο ἄλ εἶπνλ ιόγνπο πέλεηεο πξὸο πινπζίνπο θαὶ ηίλαο αὖ

πξὸο ηνὺο πέλεηαο νὗηνη). Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη ν ζπγγξαθέαο απνδίδεη ζηνπο

ραξαθηήξεο ηνπ έξγνπ ηηο νλνκαζίεο πινύζηνη θαη πέλεηεο, ραξαθηεξηζκνχο πνπ δελ

επηηξέπνπλ ζηνλ αλαγλψζηε λα ηαπηίζεη άκεζα ηνπο ραξαθηήξεο κε θάπνηα απφ ηηο

θνηλσληθνπνιηηηθέο ηάμεηο ηεο Παιαηνιφγεηαο επνρήο. Έηζη, ζα κπνξνχζε θαλείο λα ππνζέζεη

φηη ν ζπγγξαθέαο, ληψζνληαο ηελ αλάγθε λα κελ έξζεη ζε άκεζε ζχγθξνπζε ή ζπκπαξάηαμε

κε θάπνηα θνηλσληθή ηάμε ηεο επνρήο, επηιέγεη απηέο ηηο γεληθέο νλνκαζίεο.

Σε κηα ζεκείσζε πνπ βξίζθεηαη ζην πεξηζψξην δίλεηαη κηα ελδηαθέξνπζα ρξνληθή

πιεξνθνξία1. Σπγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη φηη ην θείκελν γξάθηεθε ὄηε ζπλερεῖο ζεηζκνὶ

θαζεκέξαλ ἐγέλνλην θαὶ ηῆο ζαιάζζεο πνιιαρνῦ ἐθβξαζκνὶ. Δθφζνλ είλαη γεληθά απνδεθηφ

πσο ε ζπγγξαθή ηνπ δηαιφγνπ ηνπνζεηείηαη κεηαμχ 1342-45, ελδέρεηαη λα ππνλνείηαη ε

θαηάξξεπζε ησλ ηεηρψλ ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ηζρπξφηαηνπο ζεηζκνχο ζην δηάζηεκα

κεηαμχ Οθησβξίνπ-Ννεκβξίνπ ηνπ έηνπο 1343. Παξάιιεια, κέζσ απηήο ηεο πεξηζσξηαθήο

αλαθνξάο ζα κπνξνχζαλ λα δηαηππσζνχλ θάπνηεο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ αηηία ζπγγξαθήο

ηνπ δηαιφγνπ. Δίλαη επξχηαηα απνδεθηφ πσο ν Βπδαληηλφο πνιηηηζκφο είλαη άξξεθηα

ζπλδεδεκέλνο κε ηελ Οξζφδνμε πίζηε. Ζ πιεηνλφηεηα ηεο Βπδαληηλήο θνηλσλίαο δξνχζε θαη

απνθάζηδε επεξεαδφκελε άκεζα απφ ηηο ρξηζηηαληθέο δηδαζθαιίεο θαη ζπρλά εθιάκβαλε

θπζηθά θαηλφκελα (πιεκκχξεο,ζεηζκνί) σο πξνκελχκαηα ή ηξφπνπο εθδήισζεο ηεο ζείαο

νξγήο ζηνπο αλζξψπνπο2. Κάηη ηέηνην ζα κπνξνχζε λα ηζρχεη θαη ζηε πεξίπησζε ηνπ Αιέμηνπ

Μαθξεκβνιίηε: δειαδή λα ζπγθινλίζηεθε ηφζν απφ ηε ζθνδξφηεηα ησλ ζεηζκψλ ψζηε λα

ηνπο εμέιαβε σο εθδήισζε ηεο ζείαο νξγήο απέλαληη ζηε θνηλσληθή αδηθία θαη λα ζέιεζε λα

γξάςεη έλα έξγν ηέηνην ην νπνίν ζα ςέγεη ηε θνηλσληθή αληζφηεηα θαη ζα θαλεξψλεη ηελ

επαηζζεζία ηνπ Μαθξεκβνιίηε πξνο ηα θαηλφκελα θνηλσληθήο παζνγέλεηαο, επηδηψθνληαο

έηζη λα ηχρεη ηεο εχλνηαο ηνπ Θενχ. Απηή ε ππφζεζε εληζρχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη θαη ζε

άιια έξγα ηνπ παξνπζηάδεηαη σο έλαο άλζξσπνο πνπ θνβάηαη ηελ ζεία νξγή θαη ςέγεη

ζπλερψο ηηο ακαξησιέο ζπκπεξηθνξέο ησλ Βπδαληηλψλ.

____________ 1 Βι. Sevcenko, ζ. 200.

2 Φαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηνπ Αλδξφληθνπ Β` Παιαηνιφγνπ, ν νπνίνο χζηεξα

απφ ηνλ ζεηζκφ ην θαινθαίξη ηνπ 1296, θνβνχκελνο φηη πξφθεηηαη γηα εθδήισζε ηεο ζείαο

νξγήο, άιιαμε ην δηθαζηηθφ ζψκα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Βι. Grumel, ζ. 481.

7

Γηαηί δηάινγνο;

Τν ινγνηερληθφ είδνο ηνπ δηαιφγνπ έρεη κηα έληνλε παξνπζία ζηε γξακκαηεία ηφζν ηεο

χζηεξεο Αξραηφηεηαο φζν θαη ηεο Βπδαληηλήο επνρήο. Οη πεξηζζφηεξνη δηάινγνη ζπλδένληαη

άξξεθηα κε ηνλ Φξηζηηαληζκφ. Ο ζηφρνο ηνπο έγθεηηαη ζην λα πξνπαγαλδίζνπλ ηελ ππεξνρή

ηεο Οξζνδνμίαο έλαληη φισλ ησλ ππφινηπσλ ζξεζθεηψλ θαη αηξέζεσλ, αιιά θαη λα

απνζαθελίζνπλ ηηο δνγκαηηθέο απφςεηο ηεο Δθθιεζίαο1.

Ωζηφζν, ν Δηάινγνο ηνπ Μαθξεκβνιίηε δηαθέξεη ξηδηθά απφ ηνλ θαλφλα ησλ δηαινγηθψλ

έξγσλ πνπ γξάθηεθαλ κέρξη ηφηε. Κχξην θαη πξψηηζην κέιεκα ηνπ είλαη λα αλαδείμεη ηα

θνηλσληθά πξνβιήκαηα ηεο επνρήο ηνπ κέζα απφ ηελ νπηηθή γσλία ησλ θησρψλ. Έλα δήηεκα,

φκσο, πνπ δελ απαζρφιεζε κέρξη ζήκεξα ηελ έξεπλα είλαη ην γηαηί ν ζπγγξαθέαο επηιέγεη ην

είδνο ηνπ δηαιφγνπ γηα λα εθθξάζεη ηνπο θνηλσληθνχο ηνπ πξνβιεκαηηζκνχο θαη φρη θάπνην

άιιν απφ ηα ήδε ππάξρνληα ινγνηερληθά είδε.

Ο Αιέμηνο Μαθξεκβνιίηεο, πξνεξρφκελνο απφ ηα θησρά θνηλσληθά ζηξψκαηα, βξέζεθε

ζηελ ππεξεζία ηνπ ἐμηζσηή Παηξηθηψηε2 κέρξη ην ηέινο ηνπ θζηλνπψξνπ ηνπ 1342, νπφηε θαη

ν Παηξηθηψηεο δνινθνλήζεθε3. Δθφζνλ γλσξίδνπκε πσο ε ζπγγξαθή ηνπ έξγνπ ηνπνζεηείηαη

κεηαμχ 1342-45, ζα κπνξνχζε κε επηθχιαμε λα εηπσζεί πσο ε απνζχλδεζε ηνπ

Μαθξεκβνιίηε απφ ηνλ πςειφ αμησκαηνχρν ηνπ έδσζε ηε δπλαηφηεηα θαη ηελ ειεπζεξία λα

εθθξάζεη κε ηφικε ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο ηνπ αλεζπρίεο φληαο απνκαθξπζκέλνο απφ ηνπο

ζεζκνχο ηεο Βπδαληηλήο δηνίθεζεο. Όηαλ βξηζθφηαλ ζηελ ππεξεζία ηνπ Παηξηθηψηε, ζα

πξέπεη λα πεξηπιαλήζεθε σο νηθνλνκηθφο ειάζζσλ επφπηεο ζηελ Βπδαληηλή επαξρία4, θάηη

πνπ ζίγνπξα ηνλ έθεξε ζε άκεζε επαθή κε ηα πξνβιήκαηα θαη ηελ θνηλσληθή αληζφηεηα ηεο

ππαίζξνπ. Αξγφηεξα, ν Μαθξεκβνιίηεο γίλεηαη κέινο κηαο νκάδαο ινγίσλ θαη δάζθαινο,

επάγγεικα πνπ ηνπ απνθέξεη ειάρηζηα θέξδε θαη ηνλ θάλεη λα παξαπνληέηαη ζπλερψο γηα ηε

θηψρεηα θαη ηηο ζηεξήζεηο ηεο δσήο ηνπ5. Δπνκέλσο, ζην πξφζσπν ηνπ αλαγλσξίδεη θαλείο

έλαλ θαηαπηεζκέλν θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά άλζξσπν πνπ γλψξηδε απφ πξψην ρέξη ηηο

πιηθέο ζηεξήζεηο θαη ηε θνηλσληθή αληζφηεηα. Σηελ επνρή ηνπ Μαθξεκβνιίηε ππάξρνπλ θαη

άιινη θησρνί Βπδαληηλνί ιφγηνη, φπσο Θεφδσξνο Υξηαθελφο θαη Μηραήι Γαβξάο, πνπ

αλαθέξνληαη ζπλερψο κέζα ζηα έξγα ηνπο ζηηο πιηθέο ζηεξήζεηο ηεο δσήο ηνπο. Βαζηθφ ηνπο

ραξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη κηινχλ κφλν γηα ηε δηθή ηνπο θηψρεηα θαη δελ ηαπηίδνληαη κε ηνπο

ππφινηπνπο θησρνχο6. Σε αληίζεζε κε απηνχο, ν Αιέμηνο Μαθξεκβνιίηεο δείρλεη ζπάληα

θνηλσληθή επαηζζεζία, ζπκπάζεηα πξνο ηνπο θησρνχο θαη έκκεζα ηαπηίδεηαη καδί ηνπο.

Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηνπ δηαιφγνπ ζε έλα έξγν κε ηφζν έληνλε πνιηηηθή ρξνηά εμππεξεηεί

πηζαλφηαηα ηηο επηδηψμεηο ηνπ ζπγγξαθέα. Ο δηάινγνο, γλήζην ινγνηερληθφ είδνο θαη

αθεγεκαηηθφ κέζν ησλ ζεαηξηθψλ έξγσλ, πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ηεο ινγνηερληθήο ή

ζεαηξηθήο ζχκβαζεο πνπ ππεξβαίλεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα : νη ραξαθηήξεο, δηαλνεηηθά

γελλήκαηα ηνπ ζπγγξαθέα, επηθνξηίδνληαη κε ην λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπ ίδηνπ ή κηαο

__________ 1 Γηα ηνλ δηάινγν ζηελ χζηεξε Αξραηφηεηα θαη ην Βπδάληην βι. A. Cameron, Dialoguing in

Late Antiquity. 2 Βι. PLP 22077.

3 Βι. Sevcenko, ζ. 190-91.

4 Βι. Sevcenko, ζ. 191.

5 Βι. Sevcenko, ζ. 194.

6 Βι. Sevcenko, ζ. 187.

8

θνηλσληθήο νκάδαο θη έηζη απνθεχγεη θαλείο λα παξαζέζεη άκεζα ηηο πξνζσπηθέο ηνπ

απφςεηο. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα ηζρχεη θαη ζηε πεξίπησζε ηνπ Μαθξεκβνιίηε: ν ζπγγξαθέαο,

ληψζνληαο βαζηά ηελ θνηλσληθή θαη ηαμηθή αδηθία, λα ζέιεζε λα εθθξάζεη ηηο απφςεηο ηνπ

κέζσ ελφο ινγνηερληθνχ ραξαθηήξα, θάηη πνπ ηνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα απνπνηεζεί

νπνηαδήπνηε ζρέζε ηνπ κε ηέηνηεο απφςεηο ζηε πξαγκαηηθφηεηα. Θα πξέπεη παξάιιεια λα

ζπλππνινγηζηεί φηη ζην Βπδάληην ε θνηλνπνίεζε απφ θάπνηνλ απφςεσλ πνπ θαηαγγέινπλ

εκθαηηθά ηε θνηλσληθή αληζφηεηα ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη εκπφδην ηφζν γηα ηελ

θνηλσληθή αλέιημε ηνπ φζν θαη γηα ηελ απνδνρή ηνπ απφ ηελ αζηηθή ηάμε ηεο επνρήο, κε ηελ

νπνία ζπλεξγάζηεθε ηφζν εξγαζηαθά φζν θαη ινγνηερληθά ν Αιέμηνο Μαθξεκβνιίηεο θαη

κπνξεί λα επηδίσθε λα επαλαζπλδεζεί.

9

ΟΙ ΥΑΡΑΚΣΗΡΔ

Οη πέλεηεο

Αλακθηζβήηεηα ν 14νο

αη. είλαη κηα επνρή πνιιαπιψλ αλαθαηαηάμεσλ θαη

αλαδηακνξθψζεσλ ηνπ θνηλσληθνχ ζψκαηνο ηνπ Βπδαληίνπ. Ο Δηάινγνο θαηαθέξλεη λα

απνδψζεη ελαξγψο αξθεηέο φςεηο ησλ δηάθνξσλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ κέζα απφ ην

πξίζκα ησλ πελήησλ1.

Απφ ην ζχλνιν ηνπ έξγνπ γίλεηαη εκθαλέο φηη νη πέλεηεο αληηπξνζσπεχνπλ έλα κεγάιν

κέξνο ηεο Βπδαληηλήο θνηλσλίαο (πιῆζνο ἄπεηξνλ, λῦλ δ’ εἴισηεο ζρεδὸλ πάληεο, ζ. 213,ζη.

19) θαη απνηεινχληαη απφ αγξφηεο, νηθηαθνχο ππεξέηεο, λαπηεξγάηεο θαη ρεηξψλαθηεο (ἐμ

ἡκῶλ γὰξ νἱ ηὴλ γῆλ ἐξγαδόκελνη, νἱ ηὰο νἰθίαο, νἱ ηὰο ὁιθάδαο, νἱ ρεηξεπηζηήκνλεο, δη’ ὧλ αἱ

πόιεηο πᾶζαη ζπλίζηαληαη, ζ. 210,ζη. 8-10). Παξνπζηάδνληαη λα ππνθέξνπλ απφ ηε θηψρεηα

(ἡκᾶο ὑπ’ ἐλδείαο ἀζιίσο ςπρνξξαγνῦληαο, ζ. 203,ζη. 4-5) θαη λα βγάδνπλ πνιχ ιίγα ή ζρεδφλ

θαζφινπ ρξήκαηα απφ ηε δνπιεηά ηνπο (Πιὴλ πνιιὰ θαὶ ἡκεῖο θνπηῶκελ ἐμ ὤλ νὐδὲλ ἤ ὀιίγνλ

ηὸ θέξδνο γίλεηαη, ζ. 205,ζη. 28-9), ε νπνία είλαη απαξαίηεηε γηα ηνπο πινχζηνπο. Θεσξνχλ

φηη ηα πιηθά αγαζά πνπ θαηέρνπλ νη πινχζηνη δφζεθαλ απφ ηνλ Θεφ γηα φινπο ηνπο

αλζξψπνπο (ηὰ θνηλὰ, ζ. 203,ζη.3) θαη ηνπο θαινχλ λα δψζνπλ ζηνπο πέλεηεο έλα κέξνο απφ

απηά (κεηάδνηε ἡκῖλ ἐθ ηνῦ ὑκῶλ πεξηζζεύκαηνο, ζ. 208,ζη. 13-4). Πνιιέο θνξέο νη θησρνί

δελ δηαζέηνπλ ηνλ απαξαίηεην ξνπρηζκφ ιφγσ ηεο έλδεηαο (ηὰ....ἐθθόξηα ηνὺο θαζ’ ἡκᾶο

ἀπνζηεξήζαληεο πέλεηαο, ζ. 203,ζη. 11-2, ηὰ δὲ κέιε ἡκῶλ...γπκλὰ παξνξᾶηε, ηεθόκελα ηῷ

ιηκῷ θαὶ ηῷ ςύρεη πεγλπκέλα, ζ. 208,ζη. 23-4) θαη άζηεγνη ηξηγπξλνχλ ζηηο πφιεηο (ἄλδξαο

ὑπὸ δηαθόξσλ παζεκάησλ θαὶ γήξσο θαὶ πελίαο ηεηξπρσκέλνπο κέζνλ ηῆο πόιεσο ἀζιίσο

πεξηλνζηεῖλ, ζ. 213,ζη. 5-6). Ζ απιεζηία ησλ πινχζησλ ζα ηνπο νδεγήζεη ζίγνπξα ζηελ

Κφιαζε (ἐπὶ ηὰο θνιάζεηο ὠζεῖζζε, ζ. 211,ζη. 21), ελψ νη θησρνί, πηζηεχνληαο κε ηδηαίηεξε

ιαηξεία ζηνλ Θεφ, ζα θεξδίζνπλ ηελ αηψληα ζσηεξία ιφγσ ηεο επιάβεηαο ηνπο (ἔζηη

Χξηζηὸο...πξὸο ὄλ ἡκεῖο ἀεὶ βιέπνκελ θαὶ παξ’ νὗ γεγόλακελ θαὶ ἐμ νὗ δῶκελ, ζ. 211,ζη. 25-6).

Παξάιιεια, νη πινχζηνη ςέγνπλ ηελ χπαξμε νξηζκέλσλ θησρψλ πνπ, ιφγσ ηεο απιεζηίαο

ηνπο, ππνθξίλνληαη ηνπο αλήκπνξνπο πξνθεηκέλνπ λα μεγειάζνπλ ηνπο ππφινηπνπο πνιίηεο

θαη λα θεξδίζνπλ έηζη ρξήκαηα (πνιινὶ θαὶ ἐμ ὑκῶλ...ἐιθύζσζηλ, ζ. 212,ζη. 10-3). Δπηπιένλ,

νη πέλεηεο εθθξάδνπλ ηελ άπνςε φηη ε πελία είλαη έλα απαξαίηεην ζηνηρείν ηεο θνηλσλίαο

(έπείπεξ ἀλαγθαία...θζαξηηθόο, ζ. 213,ζη. 28-30) θαη φηη ε ειεεκνζχλε ησλ πινχζησλ πξνο

απηνχο ζα είλαη ηὸ θάξκαθνλ πξὸο ζσηεξίαλ ηνπο. Πξνθεηκέλνπ λα ιπζεί ην πξφβιεκα ηεο

άκεηξεο θνηλσληθήο αληζφηεηαο ηεο επνρήο, νη πέλεηεο πξνηείλνπλ σο ιχζε ηε ζχλαςε

επηγακηψλ κεηαμχ ησλ 2 πιεπξψλ (Δηὰ ηη δὲ θαὶ ηῷ γάκῳ...παξαδόμσο ἐπνίεζελ, ζ. 208,ζη. 3-

12).

Δίλαη μεθάζαξν φηη ν πξσηαγσληζηήο απηνχ ηνπ δηαιφγνπ είλαη νη πέλεηεο. Απφ ηηο 23

ζέζεηο πνπ παξαηίζεληαη κέζα ζην θείκελν ζηνπο πέλεηεο αλήθνπλ νη 12. Δπίζεο, ε

δηακφξθσζε ηνπ ραξαθηήξα ησλ πινπζίσλ γίλεηαη ζρεδφλ κφλν απφ ηα ιεγφκελα ησλ πελήη-

______________ 1 Βι. Sevcenko, ζ. 188.

10

σλ. Ο Αιέμηνο Μαθξεκβνιίηεο εκθαλψο ζπκπνλά θαη ζηεξίδεη ηνπο θησρνχο2, πηζηεχεη φηη

είλαη ηηκηφηεξνη εζηθά θαη ηαπηίδεηαη καδί ηνπο, αθνχ θαη απηφο πξνεξρφηαλ απφ ηα θησρά

θνηλσληθά ζηξψκαηα3.

Τέινο, νη πέλεηεο ζα κπνξνχζαλ λα ηαπηηζηνχλ κε ηνπο κηθξνύο, ηε θαηψηεξε δειαδή ηάμε

ηεο Υζηεξνβπδαληηλήο θνηλσλίαο πνπ θπηνδσνχζε θαη απαζρνινχληαλ θπξίσο ζηνπο αγξνχο

θαη ζηα ηερληθά εξγαζηήξηα ησλ πφιεσλ4.

_________ 2 Βι. Sevcenko, ζ. 197-98.

3 Βι. Sevcenko, ζ. 195.

4 Βι. Καξαγηαλλφπνπινο, ζ. 432.

11

Οη πινύζηνη

Ζ εηθφλα ηνπ ραξαθηήξα ησλ πινχζησλ κπνξεί λα απνηππσζεί θπξίσο κέζα απφ ηηο

θαηεγνξίεο πνπ ηνπο επηξξίπηνπλ ζε φιε ηελ έθηαζε ηνπ έξγνπ νη πέλεηεο, θάηη πνπ θάλεη ηε

παξνπζίαζε ηνπο απφ ηνλ Μαθξεκβνιίηε κεξνιεπηηθή.

Οη πινχζηνη αληηπξνζσπεχνπλ έλα κηθξφ θνκκάηη ηεο θνηλσλίαο (εὐαξίζκεηνη ὄληεο ἡκεῖο, ζ.

213,ζη. 20). Ζ θαηάθηεζε ηνπ πινχηνπ κπνξνχζε λα γίλεη κε έλαλ απφ ηνπο εμήο ηξφπνπο:

πςειή επηζηεκνληθή παηδεία, εκπφξην, εγθξάηεηα, αξπαγή, δπλαζηεία, παηξηθή θιεξνλνκηά

(πξόδεινο γὰξ ἡ αἰηία...ηνηνύησλ, ζ. 206-7,ζη. 26-3). Παξνπζηάδνληαη απφ ηνπο θησρνχο

άζπιαρλνη (ηῷ μίθεη ηῆο ἀζπιαγρλίαο, ζ. 203,ζη. 13-4), άπιεζηνη (ὑκᾶο δὲ θαὶ ηὰ ὑπὲξ ηὴλ

ρξείαλ θεθηεκέλνπο, ζ. 203,ζη. 5-6) θαη ρξπζνζήξεο (κόλα ηὰ ρξπζνῦ ςήγκαηα, ζ. 204,ζη. 6).

Καηά ηε Γεπηέξα Παξνπζία ζα ηηκσξεζνχλ γηα απηή ηνπο ηελ αλήζηθε πινιαηξεία (θαὶ

θαηαιηπόληεο...θξέαηνο, ζ. 205,ζη. 25-7) αθνχ ηελ πξνηάζζνπλ ζπλερψο σο χςηζηε αξρή ηεο

δσήο ηνπο (Τῆο ινγηθῆο ηξνθῆο...παξέρνληνο, ζ. 206,ζη. 11-5). Έλα ηέηνην ελδερφκελν δελ

ηνπο αλεζπρεί αθνχ ζεσξνχλ πσο έηζη έρεη νξηζηεί θαη δνκεζεί ν θφζκνο (Οὕησο ὤξηζηαη, ζ.

206,ζη. 16). Δπίζεο, θαίλεηαη πσο ζπλήζεηα ηεο επνρήο ήηαλ ην λα κε παξίζηαληαη νη

πινχζηνη ζε θνηλσληθέο εθδειψζεηο πνπ παξεπξίζθνληαλ θαη θησρνί θαη λα κελ ζπλάπηνπλ

γάκνπο καδί ηνπο (Τη δὲ θαὶ ὄηαλ...ζπλέιζεηε;, ζ. 207,ζη. 26-9). Σηαζεξά ραξαθηεξηζηηθά ηεο

δσήο ηνπο ήηαλ ε πνιπηειήο έλδπζε, ε θηήζε πνιπάξηζκσλ αγξψλ, ε πςειήο πνηφηεηαο

ηαηξηθή πεξίζαιςε, ε θηήζε πνιπηειψλ ζπηηηψλ θαη ε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζηε ζχγθιεην

(Ἀξθεῖ ὑκῖλ... ζάιαζζα, ζ. 209,ζη. 11-24). Τα ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο

θαηαηάζζνπλ ζηε θνηλσληθή ηάμε ησλ κέζσλ, ηεο κεζαίαο δειαδή ηάμεο ηεο

Υζηεξνβπδαληηλήο επνρήο1. Γηαθαηέρνληαη απφ κηα έθδειε αληηπάζεηα πξνο ηνπο θησρνχο, νη

νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη θεθήλεο θαη γπκλνὶ ζνθηζηαί. Θεσξνχλ πσο νη θησρνί δελ κπνξνχλ

λα αληηιεθζνχλ ηε δηθή ηνπο δπζηπρία πνπ αθνξκάηαη απφ ηε πξνζπάζεηα ηνπο λα απμήζνπλ

θαη λα δηαηεξήζνπλ ηε πεξηνπζία ηνπο, ελψ νη ππφινηπνη πινχζηνη θαη ε θξαηηθή εμνπζία

ηνπο επηβνπιεχνληαη θαη ηνπο θζνλνχλ (κεῖο δὲ πῶο νὐθ ἐπηθάκπηεζζε...θαηαβαπηίδνπζη, ζ.

212,ζη. 19-29). Παξάιιεια, θαηεγνξνχληαη απφ ηνπο θησρνχο φηη δελ ζπκίδνπλ ζε ηίπνηα

ηνπο πινχζηνπο ηνπ παξειζφληνο, νη νπνίνη βνεζνχζαλ ηνπο θησρνχο κε ηελ αλέγεξζε

επαγψλ θνηλσθειψλ ηδξπκάησλ (Ἀιι’ νὐ ρξὴ...ἐδέρεην, ζ. 213,ζη. 1-11). Οη πινχζηνη

ζπλδένπλ απηή ηνπο ηελ έιιεηςε θνηλσληθήο πξφλνηαο κε ηελ εδαθηθή ζπξξίθλσζε ηεο

απηνθξαηνξίαο θαη ηελ ειάηησζε ηεο επηξξνήο ηεο Οξζφδνμεο πίζηεο. Δπηπιένλ, είλαη πνιχ

κεγαιχηεξνο απφ πεξαζκέλεο επνρέο ν αξηζκφο ησλ θησρψλ (Ἀιι’ άγλνείη’, ὠγαζνί...πξὸο

πιῆζνο ἄπεηξνλ, ζ. 213,ζη. 12-20). Σην ηέινο ηνπ δηαιφγνπ νη πινχζηνη αηηηνινγνχλ μεθάζαξα

απηή ηνπο ηε καλία γηα ηελ χιε. Θεσξνχλ φηη ε θαηνρή πινχηνπ είλαη ε αηηία ζπλαλαζηξνθήο

ησλ ζπγγελψλ ηνπο κε απηνχο θαη πσο , αθφκα θαη λεθξνί, θαλέλαο δελ ζα ελδηαθεξφηαλ γηα

απηνχο αλ δελ ήηαλ πινχζηνη. Ζ θαηάθηεζε ηνπ πινχηνπ είλαη ε χςηζηε απαζρφιεζε ηεο

δσήο ηνπο θαη ζα δερηνχλ ηηο ζπλέπεηεο ηεο ζείαο νξγήο γηα απηή ηνπο ηελ επηινγή (Οἴδακελ

νὖλ...ὑπὲξ αὐηνῦ ἀλερόκεζα, ζ. 214-15,ζη. 24-10).

______________ 1 Βι. Καξαγηαλλφπνπινο, ζ. 431-32.

12

ΔΠΙΜΔΣΡΟ

Μεηάθξαζε

Γηάινγνο πινπζίσλ θαη θησρψλ˙ ηη ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ πεη νη θησρνί ζηνπο πινχζηνπο

θαη αθ’ εηέξνπ ηη απηνί ζηνπο θησρνχο.

<ΠΔΝΖΤΔΣ.> Μέρξη πφηε ζα αλερφκαζηε ηελ απιεζηία ζαο, αδεξθνί ιφγσ ηνπ Φξηζηνχ θαη

φρη ζηνλ ραξαθηήξα;. Μέρξη πφηε ν θνηλφο παηέξαο φισλ ζα ππνκέλεη λα παξαηεξεί εζάο λα

ηδηνπνηήζηε ηα θνηλά αγαζά;. Μέρξη πφηε δελ ζα εμνξγίδεηαη θαη δελ ζα ζπληαξάζζεη ηε γε,

βιέπνληαο εκάο λα ςπρνξξαγνχκε ειεεηλά απφ ηελ πείλα, ελψ εζάο λα θαηέρεηε πεξηζζφηεξα

απφ φζα αγαζά ρξεηάδεζηε θαη λα ηα ρψλεηε θάησ απφ ηε γε;. Φσξίο λα δέρεηαη απηά

θαζφινπ ε θνηλή φισλ κεηέξα ζα ηαξαρζεί θπζηθά θαη ζα θαηαπηεί νξγψλνληαο φζνπο ηα

θάλνπλ. Γελ επηζπκεί, αλ θαη είλαη άςπρε, απηά πνπ θάπνηε πξφειζαλ απφ ηελ θνηιηά ηεο λα

ηα θαηέρεη πάιη, αιιά ζε άιιεο θνηιηέο, ηηο δηθέο καο, λα ηα ζηείιεη.

Θπκεζείηε ινηπφλ ηη έρνπλ πάζεη απηνί πνπ θάπνηε άξπαμαλ απφ θησρνχο ζαλ εκάο ηνπο

θαξπνχο ηεο˙ δελ βιέπεηε ηελ εμάξηεζε ησλ ζσκάησλ, φηη ην φιν αζζελεί απφ έλα κέξνο

ηνπ;˙ δελ αηζζάλεζζε θαζφινπ ηε δηθή καο νδχλε θαη κέλεηε αλάιγεηνη έρνληαο απνθνπεί,

φπσο θαίλεηαη, απφ εκάο κε ην μίθνο ηεο αζπιαγρλίαο;˙ αθφκα θαη ηα πξψηα ζηνηρεία

γίλνληαη άπιεζηα θαη ερζξηθά, φηαλ βιέπνπλ ηα κέξε ηνπο λα αζζελνχλ. Μαθάξη λα ζαο

πείζνπλ απηνί πνπ ζηα ρξφληα ηνπ Νψε θαηαζηξάθεθαλ απφ ην λεξφ γηα ηηο ακέηξεηεο

ακαξηίεο ηνπο˙ νη Σνδνκίηεο, ηνπο νπνίνπο ε θσηηά πνπ ήξζε απφ πάλσ θαηέθαςε γηα ηε

θηιεδνλία ηνπο˙ νη Αηγχπηηνη πνπ θαιχθζεθαλ απφ αέξα θαη ζάιαζζα γηα ηελ θηιαξρία ηνπο˙

ν Γαζάλ θαη ν Αβηξψλ πνπ ηνπο θαηάπηε ε γε αλνίγνληαο εμαηηίαο ηεο θηινδνμίαο ηνπο.

Απερζάλεηαη, φπσο ζα κπνξνχζε λα πεη θάπνηνο, ην ζχλνιν ηα κέξε πνπ θαηαζηξέθνληαη κε

ηέηνηεο ακαξηίεο θαη , φηαλ απηά κέζα ζηελ ςπρή εγεξζνχλ1, ηα θαηαζηξέθεη ρσξίο έιενο κε

δηαηαγή ηνπ Πνηεηή, ψζηε λα κελ κηαίλνληαη ηα πγηή κέξε απφ απηά.

Δίλαη αμηνζαχκαζην φηη δελ νηθεηνπνηείζηε φια ηα ζηνηρεία αιιά κφλν ηα ςήγκαηα ρξπζνχ,

ζαλ ηα κηθξά πνληίθηα καδεχεηε ςίρνπια θαη ζαλ ηα κπξκήγθηα θφθθνπο θαη ηα ελαπνζέηεηε

ζπιιέγνληαο ηα ζε ηξχπεο˙ πεξηζζφηεξν ηα θαηέρεη θαζέλαο κφλνο ηνπ. Απηά, κελ

αληέρνληαο ηελ αδηθία πξνο εκάο, θεχγνπλ απφ ηα φξηα ηνπο, φπσο πνιιέο θνξέο έρεη ιερζεί.

Δθφζνλ απηά παξήρζεζαλ γηα θνηλή ρξήζε θαη νχηε ε θχζε ησλ δψσλ εκπνδίδεη ηελ

ζπκκεηνρή ζε απηά, πψο ζέιεηε λα είζηε νη κφλνη θάηνρνη ηνπο;˙ δελ βιέπεηε ηελ αλππαξμία

θαη ηε καηαηφηεηα ηνπο, φηη γξήγνξα πεγαίλνπλ ζε άιινπο θαηφρνπο θαη απφ απηνχο ακέζσο

εχθνια ζε άιινπο κεηαπεδνχλ;˙ αλ κπνξνχζαηε ράξε ζηνλ Θεφ λα θαηαιάβεηε ηνλ ήιην, δελ

ζα καο αμηψλαηε ηελ απφιαπζε ηνπ.

Πψο θαηαρξάδεζηε ηα αγαζά ηνπ θνηλνχ παηέξα, πεξηζζφηεξν δηθνχ καο, θαη δελ

ληξέπεζηε;˙ αλ καο μεπεξλάηε ζε αξεηή, ζπγραξεηήξηα˙ κάιινλ νχηε ηφηε ζα ήηαλ δίθαην νη

εξγάηεο ηεο αξεηήο λα νθείινπλ λα κηκνχληαη ηελ δηθαηνζχλε ηνπ Θενχ. Αλ δελ καο

μεπεξλάηε, πψο δελ θξίηηεηε θαη θέξεηε ακέξηκλα φηη ε αγαλάθηεζε ηνπ θνηλνχ παηέξα

επηηείλεηαη ηφζν πνιχ θαη φηη θπζηθά νκνίσο κε ηα άιια ζαο εγθιήκαηα ζα πξνζηεζεί απηφ,

____________ 1 Λαλζαζκέλα ν Sevcenko: Its spirit commoved (ζ. 216).

13

ην φηη ζε εζάο βαζίδεηαη ε δσή θαη ν ζάλαηνο ησλ αδεξθψλ ζαο;˙ φινη ιέλε φηη ν

ζάλαηνο απφ πείλα είλαη αθφξεηνο θαη φηη είλαη ν αιγεηλφηεξνο απφ φινπο ηνπο ζαλάηνπο˙

γηαηί ε ςπρή, έρνληαο έιιεηςε ηεο θαηάιιειεο ηξνθήο πνπ έξρεηαη απφ έμσ, ηξέθεηαη κε ην

ζψκα απφ ηελ αλάγθε ηεο θχζεο, φπσο ε θσηηά πνπ θαίεη ην ζθεχνο απφ πάλσ ηεο φηαλ ην

βξεη θελφ. Γηα απηφ ιηψλνπκε πεξηζζφηεξν απφ ηνλ θζφλν, αλ θαη έηζη ακαξηάλνπκε, φηαλ

βιέπνπκε εζάο, πνπ θαηέρεηε πνιιά αγαζά, λα κελ ιπγίδεηε κπξνζηά ζηε δηθή καο θηψρεηα

νχηε λα ζπεχδεηε κε θάπνην ειάρηζην δψξν λα ζβήζεηε ην θακίλη ηεο θηψρεηαο πνπ καο θαίεη˙

γηαηί αθφκα θαη θάηη κηθξφ ζα ήηαλ ζεκαληηθφ γηα εκάο.

Δθείλν ην θσο, ην νπνίν κε ην πνπ εκθαλίδεηαη δελ δηαιχεη ην ζθνηάδη, δελ ζα ην έιεγε

θαλείο θσο, φπσο αθξηβψο δελ ζα κπνξνχζε λα πεη θαλείο πινχην εθείλνλ πνπ δελ δηαιχεη ηελ

θηψρεηα αιιά έζραηε θηψρεηα θαη ζηέξεζε˙ γηαηί πνηέ δελ ρνξηαίλεη θάπνηνο πνπ έρεη θησρή

ςπρή˙ δελ ηαξάδεη ηε ζθέςε ηνπ απηφο πνπ δηαθαηέρεηαη απφ δίςα θαη πνπ ηνλ βιέπεη λα κελ

έρεη λεξφ˙ γηα απηφλ πνπ βιέπεη παληνχ λεξφ θαη δελ κπνξεί λα ην πάξεη γίλεηαη δηπιφ θαη

πνιιαπιφ ην βάζαλν θαη εχρεηαη λα κελ ππήξρε θαη λα κελ ην έβιεπε κε ηα κάηηα ηνπ. Όπσο

δελ ζα έιεγε θαλείο ξφδν θάπνην ινπινχδη πνπ δελ έρεη ηελ νζκή ηνπ ξφδνπ, αθφκα θαη αλ

εμαπαηά κε ηελ φςε ηνπ, νχηε νίλν έλα θξαζί πνπ δελ ηνλ κεζά, νχηε άξην έλα ςσκί πνπ δελ

ηξέθεη ην ζηνκάρη, νχηε θσηηά θάηη ην νπνίν δελ θαίεη, νχηε λεξφ θάηη πνπ δελ παγψλεη θαη

δελ δηψρλεη ηε δίςα, έηζη δελ κπνξεί λα νλνκαζηεί πινχηνο απηφο πνπ δελ ηξέθεη ηνλ θησρφ.

Γελ ληξέπεζηε αθνχγνληαο φζα θάλνπλ νη Δβξαίνη γηα ηνπο νκφθπινπο ηνπο θησρνχο θαη

ηνπο δηθνχο καο αηρκαιψηνπο, πψο απηνί δελ απαμηψλνπλ θαλέλαλ απφ απηνχο απφ ηελ

αξκφδνπζα θξνληίδα;˙ είλαη εμαηξεηηθά παξάινγν φηη νη Δβξαίνη θαη νη Μσακεζαλνί είλαη

ειεήκνλεο, ελψ νη πηζηνί ηνπ Φξηζηνχ, πνπ είλαη απφ ηε θχζε Τνπ θηιάλζξσπνο θαη

ειεήκνλαο, είλαη απνθξνπζηηθνί θαη θεηδσινί ζηνπο νκφθπινπο ηνπο. Έρεηε πάξεη εμαηηίαο

καο ηα αγαζά ηεο παξνχζαο δσήο θαη ζα πάξεηε θαη απηά ηεο κέιινπζαο, φζνη έρεηε έιενο.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Γελ είλαη δίθαην2 λα ηξέθνπκε δσξεάλ απηνχο πνπ δελ δνπιεχνπλ.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Δζείο πνηα ππεξεζία πξνζθέξαηε ζηνλ Γεζπφηε γηα απηά πνπ απνιακβάλεηε;˙

δελ νθείιεηε θαη εζείο νη ίδηνη απηά πνπ έρεηε ππνζρεζεί;˙ δελ ελαληηψλεζηε θαζεκεξηλά

ζρεδφλ ζε φιεο ηηο πξάμεηο θαη ηα ιφγηα ζαο;˙ δελ βιέπεηε άθξηηα ην παξφλ σο κφληκν;˙ δελ

αλακεηγλχεζζε θαθψο ζε άλνκν γάκν κε ηηο θφξεο ηεο Σνινκψληεηαο βδέιιαο;˙ δελ επαίξεζηε

κε ππεξεθάλεηα ζε εκάο γηα ηα πνιχηηκα αγαζά πνπ θαηέρεηε θαη καο ζηραίλεζηε ζαλ

ζθαζάξηα θαη κχγεο3;˙ χζηεξα, αθνχ εγθαηαιείςεηε απφ αλάγθε ηελ αιαδνλεία, πεγαίλεηε

γπκλνί ζηελ Κξίζε παίξλνληαο ηίπνηα πεξηζζφηεξν απφ έλα θαιάζη (κε λεξφ) απφ ην πεγάδη.

Δκείο, φκσο, θνπηάδνπκε πνιχ θαη απφ απηφλ ηνλ θφπν ην θέξδνο είλαη ειάρηζην ή θαλέλα˙

γηα εζάο αθνινπζεί κεγάιν θέξδνο κε ιίγν κφρζν. Δίκαζηε πνιχ ιππεκέλνη φηαλ βιέπνπκε ηα

πξάγκαηα πνπ ζεσξνχκε πνιχηηκα λα πεξηθξνλνχληαη απφ εζάο θαη θαλείο πσιεηήο δελ ζέιεη

λα δερηεί σο πιεξσκή ην νκνξθφηεξν πξάγκα απφ φια φζα έιαβε ν άλζξσπνο απφ ηνλ Θεφ,

ρσξίο ην νπνίν δελ ζα ππήξρε νχηε γλψζε ηνπ Θενχ νχηε δηάθξηζε αξεηήο θαη θαθίαο, εκείο

ζα ήκαζηαλ αζιηφηεξνη απφ ηα ίδηα ηα εμακβιψκαηα θαη ζα πεζαίλακε ηε ζηηγκή ηεο γέλλαο˙

____________ 2 Λαλζαζκέλα ν Sevcenko: it is not fitting (ζ. 218).

3 Λαλζαζκέλα ν Sevcenko: mice (ζ. 218).

14

κφλν απφ απηφ δελ δνχκε θαιά, δελ είκαζηε ζσζκέλνη, εμνπζηάδνπκε ηα πάληα, φληαο

αζζελείο, μερσξίδνπκε απφ ηα δψα ηεο γεο θαη ζπλνκηινχκε κε ηνπο αγγέινπο θαη ηνλ Θεφ;

<ΠΛΟΥΣΗΟΗ.> Πψο πεξηθξνλνχκε ηελ ππφιεςε θαη ηελ αμηνπξέπεηα ζαο;.

<ΠΔΝΖΤΔΣ.> Πξνηηκψληαο ηε ζσκαηηθή απφ ηε λνεηηθή ηξνθή θαη ηε ζαξθηθή θαη γήηλε

απφιαπζε απφ ηελ πλεπκαηηθή θαη νπξάληα. Ζ κηα πεγαίλεη ζηελ ςπρή ελψ ε άιιε ζην

απνρσξεηήξην θαη δηψρλεηαη κε ηα πεξηηηψκαηα. Γηα απηφ φζν ε ςπρή ππεξηεξεί ηνπ

ζψκαηνο, ηφζν ν δφηεο ηεο ςπρήο ππεξέρεη απηνχ πνπ παξέρεη ηνλ άξην.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Έηζη έρεη νξηζηεί, ψζηε εζείο πάληα λα δπζηπρείηε θαη λα παζαίλεηε ηα

πάλδεηλα, ελψ γηα καο ηα πξάγκαηα λα πεγαίλνπλ νκαιά.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Απηφ είλαη ακθίβνιν, ζνθψηαηνη˙ αλ έπξεπε φινη νη πινχζηνη λα είλαη θαινί,

αθνχ ν πινχηνο ηνπο δφζεθε απφ ηνλ Θεφ, έπξεπε θαη φινη νη θησρνί λα είλαη θαθνί, φληαο

απνκαθξπζκέλνη απφ ηνλ Θεφ. Όκσο, δελ είλαη έηζη, δελ είλαη˙ γηαηί δελ ζα κπνξνχζε λα γίλεη

ην αηχρεκα λα απνμελσζνχκε απφ ηνλ ίδην ηνλ Θεφ˙ νχηε εζείο κπνξείηε λα εμνξγίδεζηε

ηφζν, ψζηε λα ιέηε θαη λα ελλνείηε ηέηνηα παξάμελα πξάγκαηα, λα ππνζηεξίδεηε φηη νη

θησρνί απνκαθξχλζεθαλ απφ ηνλ Θεφ, ηνπο νπνίνπο ν Ίδηνο επιφγεζε θαη πεξηζζφηεξν ηνπο

έθαλε αδειθνχο ηνπ. Πψο πηψρεπζαλ θαη πείλαζαλ πινχζηνη;˙ πψο απηνί πνπ απνιακβάλνπλ

ηα αγαζά ηνπο εδψ ζηε γε ηα ζηεξνχληαη ζηελ άιιε δσή;˙ είλαη νινθάλεξε άξα ε αηηία ηεο

απφθηεζεο ρξεκάησλ ζε έλαλ λνπλερή˙ πινπηαίλεη θαλείο είηε απφ γλψζε, είηε απφ εκπφξην,

άιινο απφ εγθξάηεηα, άιινη απφ ιεία, πνιινί απφ εμνπζία ή απφ παηξηθή θιεξνλνκηά θαη ηα

ζπλαθή. Άιινη πάιη πηψρεπζαλ απφ ηηο αληίζεηεο αηηίεο.

Αλ ζέιεηε λα πιεχζεηε αθπκάηηζηα ζηε ζάιαζζα ηεο δσήο, δείηε καο κε έιενο θαη δψζηε

έλα κέξνο ηνπ θνξηίνπ ησλ δηθψλ ζαο θαξαβηψλ ζηα κηθξά πινηάξηα καο, ψζηε λα

κπνξέζνπκε απφ εδψ ακθφηεξνη λα αγθπξνβνιήζνπκε κε θπβεξλήηε ηνλ Θεφ ζην ιηκάλη ηεο

ζσηεξίαο θαη νχηε εζείο λα βπζηζηείηε απφ ην βάξνο νχηε εκείο κε ηε ζεηξά καο λα

θινληδφκαζηε απφ ηελ έιιεηςε βάξνπο θαη λα γέξλνπκε.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Γελ είλαη ινγηθφ, θαθφηπρνη, λα ππνζηεξίδεηε απηά˙ γηαηί ην ζχλνιν έιθεη ηα

κέξε θαη φρη ην αληίζεην˙ φπσο θαη ν ήιηνο αθαηξεί ηελ νπηηθή δπλαηφηεηα ζε απηφλ πνπ

ζέιεη λα ηνλ θνηηάμεη.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Αγαζνί, ζε εκάο, φκσο, έιεηςε ην ζχλνιν θαη δελ απφκεηλε νχηε κέξνο νχηε ην

ειάρηζην θνκκάηη ελφο κέξνπο, αιιά κφλν γπκλά ζψκαηα θαη ε ηαιαηπσξία θαη αζιηφηεηα

ηνπο, δελ έρεηε λα πάξεηε θάηη απφ καο, φπσο ν Απφιισλαο απφ ηνλ ηπθιφ. Γηα απηφ, αθνχ

ζηακαηήζεηε ηηο ςπρξέο απνινγίεο, θαηεβείηε καδί καο ζην θακίλη ηεο θηψρεηαο πνπ πάληα

καο θαίεη γηα λα κείλεηε άθαπηνη φπσο νη ηξεηο παίδεο απφ ην θακίλη ηεο Βαβπιψλαο θαη λα

γεπηείηε, φπσο εθείλνη, ηε δηθή καο δξνζηά. Γελ ζα αλερηεί ν θνηλφο παηέξαο φισλ λα

απνθαιείηαη άδηθνο γηα ηελ απιεζηία ζαο θαη ηελ άκεηξε αληζφηεηα. Γελ βιέπεηε ηη γίλεηαη

φηαλ έλα ζηνηρείν έρεη πεξηζζφηεξα θαη θαηαιακβάλεη ηε ζέζε ησλ ππφινηπσλ;˙ δελ

θαηέζηξεςε κεηά ην ίδην θαη απηφ πνπ θαηέιαβε ζαλαηψλνληαο ηε δσληαλή χπαξμε;.

Όηαλ απνθεχγεηε γάκνπο, ζπλεζηηάζεηο θαη ζπλαλαζηξνθέο κε εκάο, δελ απνζηξέθεζηε

μεθάζαξα ηε δηθή ζαο θχζε;˙ ηη βιάπηεη ηε θχζε ζαο φηαλ θαζήζεηε καδί κε έλαλ θαιφ

θησρφ άλζξσπν ή κηιήζεηε ή παληξεπηείηε;˙ δελ γλσξίδεηε φηη ν Υηφο ηνπ Θενχ ζπκβίσλε κε

15

ηέηνηνπο αλζξψπνπο θαη ζεσξνχζε απηφ ην πξάγκα δφμα θαη φρη αηηκία;˙ αλ αδηθήζεθε πνηέ

έλα παγψλη ζηε θχζε ηνπ απφ κηα θάξγηα πνπ έηπρε λα ζπλαληήζεη, ζα κπνξνχζαηε θαη εζείο

λα αδηθεζείηε απφ θησρνχο πνπ ζπλαληήζαηε˙ εθεί είλαη κφλν θνηλσλία χιεο, εδψ είλαη ,

φκσο, ηαπηνπνίεζε κνξθήο θαη θχζεο˙ φπσο βιέπεηε, δεκηνπξγεζήθακε φρη κφλν απφ χιε

αιιά θαη απφ αυιία, ζηελ νπνία έρνπκε φινη αλεμαηξέησο εμίζνπ ηελ επγέλεηα˙ θαη δελ

πξέπεη κε ηελ χιε κηα γηα πάληα λα πξνζθνιινχκαζηε θαη λα ζηραηλφκαζηε ηελ αυιία, κέζσ

ηεο νπνίαο εμνκνηψλεηαη θαηά ην δπλαηφ πεξηζζφηεξν ν άλζξσπνο ζηνλ Θεφ.

Γηαηί δελ ρξεζηκνπνηνχκε ηνλ γάκν γηα ηελ αζθάιεηα ηεο ζχλεζεο θαη ηεο αγηφηεηαο αιιά

πεξηζζφηεξν γηα εκπφξην θαη θαπειεία, πνπ κε απηφλ ηνλ ηξφπν έζθαιαλ πνιιέο θνξέο απηνί

πνπ μεθεχγνπλ απφ ην κέηξν θαη έραζαλ παηδηά θαη αγαζά;˙ ηη ζα θάλνπλ νη θνπέιεο πνπ δελ

έρνπλ ηίπνηα;˙ δελ ζα δηαθζείξνπλ , ινηπφλ, αλαγθαζηηθά καδί κε ηα ζψκαηα θαη ηηο ςπρέο

ηνπο ιφγσ ηεο δηθήο ζαο απιεζηίαο;˙ πξέπεη ε θνπέια πνπ δελ έρεη ηίπνηα λα παληξεχεηαη κε

ηνλ πινχζην γακπξφ θαη ην αληίζηξνθν θαη έηζη ζα κπνξνχζε ε θηψρεηα λα κεηξηαζηεί, ε

νπνία, φπσο γλσξίδσ, δελ επηθξαηεί δηαθνξεηηθά ζηε δσή απφ ην λα ζκίγεη ηα φκνηα κεηαμχ

ηνπο, ελψ ε κίμε ησλ αληίζεησλ απνθεχγεη ηηο αθξφηεηεο ηνπο θαη παξάγεη παξαδφμσο ηε

κεζφηεηα.

Γηα λα κελ θζείξνπκε εμίζνπ θαη ηα δχν κέξε, δψζηε καο θάηη απφ ην πεξίζζεπκα ζαο γηα

λα κε γίλεη ζθνπιήθη- φπσο ην κάλλα θάπνηε ζην Ηζξαήι, φζν απνηακηεπφηαλ πάλσ απφ ηελ

αλάγθε γηα ηελ επφκελε κέξα- πνπ ζα ζαο θαηαηξψεη ζηνλ αηψλα ηνλ άπαληα. Σεβαζηείηε ηελ

θνηλή θχζε θαη ηε κνηξαζηά ησλ έκςπρσλ θαη άςπρσλ ζε φια˙ πψο απηά δελ θξαηάλε γηα ηνλ

εαπηφ ηνπο ηα δηθά ηνπο, αιιά ηα δίλνπλ ζε φινπο γηα απφιαπζε;˙ ηαΐζηε καο ζαλ ηα ζθπιηά

ζαο θαη ληχζηε καο ζαλ ηα άινγα ζαο˙ πεξηζζφηεξν γηα ηνλ Φξηζηφ θάληε ην, ν νπνίνο

δέρεηαη απηά πνπ ζπκβαίλνπλ ζε εκάο. Νηξαπείηε Απηφλ πνπ ζαο ηξέθεη κε ηε δηθή ηνπ

ζάξθα θαη κελ θαηαζηνιίδεηε ηηο ζάξθεο ησλ αιφγσλ κε αζήκη, ελψ παξαβιέπεηε ηα δηθά καο

γπκλά κέιε, κάιινλ ηα πνιχηηκα κέιε ηνπ Φξηζηνχ, λα ιηψλνπλ απφ ηελ πείλα θαη λα

παγψλνπλ απφ ην ςχρνο. Πψο ζα ην αλερζεί Απηφο πνπ παξάηεζε ηα δηθά ηνπ γηα εκάο;˙ ζαο

αξθεί φηη ν Γεζπφηεο ζαο επέιεμε θαη ζαο έδσζε θαιχηεξε κνίξα, αλ βέβαηα είλαη θαιχηεξνο

απηφο πνπ δίλεη απφ απηφλ πνπ παίξλεη, θαη ν άλζξσπνο εμαηηίαο απηνχ κεγαινπξεπψο θαη

αμηφηηκα δέρεηαη ηελ νλνκαζία ηνπ δίθαηνπ, φπσο θαη απηφο πνπ δαλείδεηαη απνθεχγνληαο

επράξηζηα ηελ εμφθιεζε έρεη ηελ νλνκαζία ηνπ ακαξησινχ.

Αο είλαη δηθή ζαο ε πνιπηέιεηα θαη δηθή καο ε ηξνθή, φπσο θαη ηα κάηηα δηθά καο θαη ν

ιάξπγγαο δηθφο ζαο˙ νη ξψγεο δηθέο καο θαη δηθφο ζαο ν ηξχγνο, δηθά ζαο ην κνζράην θξαζί

θαη ηα ρξπζά θχπειια θαη δηθά καο ην παιηφ μεζπκαζκέλν θξαζί θαη ηα πήιηλα ζθεχε˙ δηθφ

ζαο ην ιακπξφ θαη ρξπζνπιεγκέλν ξνχρν θαη δηθά καο ηα ηξίρηλα πθάζκαηα˙ δηθά ζαο ε

ριηδή θαη νη δηάθνξεο πίηεο θαη δηθά καο ην άδπκν ςσκί θαη ηα παζηά˙4 δηθά ζαο ηα

λνκίζκαηα απφ ηελ πξψηε πνηφηεηα ρξπζνχ πνπ θπιάζζνληαη ρχκα ζε μχιηλα θηβψηηα θαη

δηθά καο ηα λνκίζκαηα πνπ απνηεινχληαη απφ αζήκη θαη ραιθφ θαη πξννξίδνληαη γηα ηε

θαζεκεξηλή καο ηξνθή ˙ γηα εζάο φια λα έρνπλ ζθνπφ ηελ επραξίζηεζε, γηα εκάο ηελ ρξεία

θαη ηελ ίδηα ηελ αλάγθε ηνπ ζψκαηνο˙ επεηδή ζε εζάο έρεη δνζεί ε αθζαξζία θαη ζε εκάο έρεη

θαηαθπξσζεί ε αζιηφηεηα.

Σαο αξθεί ε ειεπζεξνζηνκία, φηη φινη αθνχλ πξνζεθηηθά ηα ιφγηα ζαο θαη ζέηνπλ ππφ ηελ

εμνπζία ζαο ην απηί ηνπο, φπνηνη θαη αλ ηπραίλεη λα είλαη˙ ζαο αξθεί λα ηππεχεηε πάληα θαη λα

_____________ 4 Λαλζαζκέλα ν Sevcenko: dried fish (ζ. 221).

16

ζέξλεηε απφ πίζσ ζαο παξάζηηα θαη θφιαθεο˙ ζαο αξθεί λα θνξάηε ζρεδφλ θαζεκεξηλά

ιακπξά ελδχκαηα˙ ζαο αξθεί λα δηαζθέδαδεηε θαη λα επραξηζηηέζηε˙ ζαο αξθεί ην νιφηεια

θνξησκέλν ηξαπέδη˙ ηα ιακπξά ππλνδσκάηηα πνπ ηξαβνχλ ηα βιέκκαηα φισλ˙ θαη ζε απηά

ηα μέλα θαη ζηνιηζκέλα πθάζκαηα απφ ρξπζάθη θαη αζήκη θαη ηα παξάμελα θαη σξαηφηαηα

ραιηά˙ ην πιήζνο ησλ θίισλ θαη ηα εγθψκηα γηα ράξε ηνπο˙ ε θξνληίδα ησλ ππεξεηψλ˙ ε

επραξίζηεζε ησλ ινπηξψλ˙ ε θξνληίδα ηεο δσήο απφ ηνπο θαιχηεξνπο γηαηξνχο θαη ηα

θάξκαθα˙ ε επσδία ησλ κχξσλ θαη ηα αξψκαηα απφ ηελ Αίγππην˙ ε απφιαπζε ησλ ζπηηηψλ

θαη ε αλαπλνή ησλ επράξηζησλ αλέκσλ ζε θαιφ θαηξφ απφ ηα ηξηψξνθα ζπίηηα ˙ ε

πξσηνθαζεδξία ζηηο ζπλαζξνίζεηο˙ ε θαηνρή αγαζψλ θαη ε απφιαπζε ηνπο˙ ν ζεβαζκφο, ε

ηηκή θαη ε πξνζθχλεζε απφ φινπο˙ ε ηάρηζηε εθπιήξσζε ησλ επηζπκηψλ θαη ε αξκαζηά ησλ

ππφινηπσλ αγαζψλ, φζα παξάγνπλ ηα πέξαηα ηεο γεο θαη ηα βάζε ηεο ζάιαζζαο˙ εκείο πνπ

δνχκε γηα πάληα ζηε θηψρεηα ζηεξνχκαζηε φια απηά αλεμαηξέησο θαη θαζφινπ δελ

ζπκκεηέρνπκε ζε απηά. Τα ελδχκαηα αιιάδνληαη απφ εζάο αλάινγα κε ηελ πνηφηεηα θαη ηε

κεηαβνιή ηνπ θαηξνχ, ελψ εκάο θαιχπηεη ην θνπξειηαζκέλν θαη γεκάην βξσκηά,

θαηαζηξνθηθά θαη άζιηα δσχθηα5 παλσθφξη πνπ ηπραίλεη πάληα λα έρνπκε˙ ην ρεηξφηεξν είλαη

φηη καο πεξηκέλεη θαη άιιε απαξαίηεηε ηηκσξία αλ δελ είκαζηε επραξηζηεκέλνη κε απηά, ελψ

εζείο κπνξείηε λα ειπίδεηε ζηε Βαζηιεία ησλ νπξαλψλ, αλ καο θνηηάμεηε κε έιενο.

Αλαθαηλίζηε εκάο ηνπο ζπληεηξηκκέλνπο, ηνπο νπνίνπο ν νξγηζκέλνο ρξφλνο θαηέζηξεςε

άζιηα κε ην βαξχηαην ηνπ ξφπαιν γηα ηελ άηαθηε ζπκπεξηθνξά ησλ παηδηψλ ηνπ, ψζηε ν

θνηλφο καο παηέξαο λα αλαθαηλίζεη ηηο ςπρέο ζαο θαη λα ηηο θάλεη πιήξεηο θσηφο˙ αλ θάλεηε

θάηη γηα θάπνηνλ εθηφο απφ εζάο, απηφ ην ίδην ζα απνιαχζεηε εζείο απφ ηνλ θνηλφ παηέξα˙

δψζηε καο θάηη απφ ην πεξίζζεπκα ζαο, θίινη θαη αδεξθνί, αθφκα θαη αλ απηφ ην ζηραίλεζηε

θαη ε αθνή ζαο δελ ην δέρεηαη˙ θαλείο δελ είλαη θίινο ή αδεξθφο ησλ θησρψλ, αλ δελ έρεη

αλάγθε θάπνπ ηε δνπιεηά ηνπο, θαη ηφηε πνιχ ιίγν˙ έπεηηα, ζαλ λα ήηαλ λεθξφο, καο μερλάεη

απφ ηελ θαξδηά ηνπ απηφο πνπ πξηλ απφ ιίγν ηάρα καο αγαπνχζε.

Αλ θαη θαηλφκαζηε ζε εζάο ρακεξπείο εμαηηίαο ηεο απνξίαο, είκαζηε πνιχ ζπρλά ρξήζηκνη

εθ θχζεσο˙ δηαρσξηδφκαζηε απφ εζάο ιφγσ ηεο πεξηνπζίαο θαη φρη ηεο θχζεο θαη

αλαγθαζηηθά ρξεηάδεζηε ηε βνήζεηα καο. Απφ εκάο πξνέξρνληαη απηνί πνπ δνπιεχνπλ ηε γε,

ηα ζπίηηα, ηα πινία, νη ρεηξψλαθηεο, απφ ηνπο νπνίνπο απνηεινχληαη φιεο νη πφιεηο˙ απφ εζάο

ηνπο ίδηνπο πνηνη πξνέξρνληαη;˙ -γηαηί πξέπεη λα εηπσζεί θαη απηφ, αλ θαη είλαη βαξχ γηα εζάο-

νη παίρηεο δαξηψλ, νη θηιήδνλνη, απηνί πνπ αζρνινχληαη κε ηηο θνηλέο καο ζπκθνξέο απφ

απιεζηία, απηνί πνπ πξνθαινχλ ηαξαρέο ζηηο πφιεηο θαη απμάλνπλ ηε θηψρεηα˙ γηαηί ν

απηνθξάηνξαο ζα θαηλφηαλ λα θάλεη κηα αθηεξσκαηηθή πξάμε ζηνλ Θεφ αλ έδησρλε απφ ηα

αλάθηνξα απηνχο πνπ δελ θξνληίδνπλ γηα ηνπο δηθνχο ηνπο, ψζηε λα κε κπνξνχζε λα

κνιπλζεί θαη ν ίδηνο απφ ηελ θαθία ηνπο.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Ξεξάζαηε πνιιά απαηειά ιφγηα, θεθήλεο, ελαληίνλ καο, απφ ηα νπνία ηα

πεξηζζφηεξα αγγίδνπλ ηα δχν άθξα˙ γηαηί ηα πεξηζζφηεξα πξνέξρνληαη απφ ηελ θιεςηά, ηε

κέζε, ηηο ειηζηφηεηεο, ηηο δηαβνιέο, ηνπο θζφλνπο θαη ηνπο θφλνπο˙ εζείο ιαλζαζκέλα

ηνπνζεηείηε απηά ζην κέζν.

___________ 5 Λαλζαζκέλα ν Sevcenko: lice (ζ. 222).

17

ΠΔΝΖΤΔΣ. Ναη, εκείο απφ απηά ηα άθξα δελ πήξακε νχηε ιεθηά νχηε θάηη απφ ηα αλαγθαία˙

επεηδή ην έλα άθξν ζηεξείηαη ηα αλαγθαία απφ θαθία θαη ζπκκεηέρεη ζηε δηθή καο αζιηφηεηα,

ελψ ην άιιν , ληπκέλν κε αζπιαγρλία θαη αιαδνλεία, δελ θνίηαμε εκάο πνηέ κε έιενο, εθηφο

εάλ έλαο γξήγνξνο πξεζβεπηήο απφ ηνλ Φάξνληα εξρφηαλ˙ ηφηε κφιηο πνπ καο ζπκνχληαη˙

φιν ηνλ ππφινηπν αλεμαηξέησο ρξφλν πξνζβιέπνπκε ζην δηθφ ζαο έιενο κηιψληαο ζαο κε

ζάξξνο γηα απηφλ ηνλ ζθνπφ.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Αλ ζαο δίλακε ηνλ δηθφ καο πινχην, άζιηνη, ηα παηδηά καο ζα γηλφληνπζαλ ζαλ

θη εζάο.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Υπεξηζρχεη, αμηνζαχκαζηνη, ην πλεπκαηηθφ ξεηφ πνπ ιέεη φηη δελ γλσξίδεηε γηα

πνηνλ καδεχεηε απηά˙ νχηε ε δνζκέλε απφ ηνλ Θεφ πξνζεπρή ζπγρσξεί λα θαηέρνπλ θαη λα

απνηακηεχνπλ ηφζα πνιιά αγαζά απηνί πνπ δεηνχλ απφ ηνλ Θεφ ην θαζεκεξηλφ ςσκί˙ δελ ην

έθαλαλ νχηε νη Δβξαίνη φηαλ είραλ ελαπνζέζεη ηελ ειπίδα ηνπο ζηνλ Κχξην νχηε είλαη δίθαην

γηα απηνχο πνπ δελ γλσξίδνπλ ηη ζα ηνπο ζπκβεί ψξα κε ηελ ψξα λα ζθέθηνληαη γηα ηα

κειινληηθά θαη ε ζεία παξαβνιή ιέεη φηη δελ θαξπνθφξεζε ε γε ηνπ πινχζηνπ˙ πψο ζα

θξνληίζεη ν Παηέξαο ησλ πλεπκάησλ ηα παηδηά ζαο φηαλ απηά έρνπλ γίλεη ε αηηία ηεο

θηψρεηαο ησλ άιισλ;˙ γηαηί Απηφο, φληαο ε δηθαηνζχλε, ακέζσο ηα θζνλεί θαη ηα παηδηά, πνπ

γλσξίδεη φηη δελ έρνπλ απηή ηελ πξνζηαζία, δίθαηα ηα θξνληίδεη θαη θάλεη πεξίθεκα θαη

επηθαλή ηα παηδηά πνπ δελ είραλ ηε θξνληίδα ησλ βηνινγηθψλ ηνπο γνλέσλ.

Γελ ζαο δηδάζθνπλ απηά πνπ βιέπεηε θαζεκεξηλά, πφζν πνιχ ππεξηεξνχλ ησλ

πινπηηζκέλσλ απφ εζάο παηδηψλ απηά πνπ ε Πξφλνηα παξέιαβε γπκλά θαη αθξφληηζηα;˙

θαλείο λνπλερήο δελ ζα αληάιιαζε απηή ηε θξνληίδα γηα φια ηα ρξήκαηα ηνπ Κξνίζνπ. Γηαηί

ην κεξίδην απφ ηνλ θφπν καο, ην νπνίν ζχκθσλα κε ηνλ λφκν καο αλήθεη, δελ καο δίλεηε γηα

ηελ ςπρηθή ζαο ζσηεξία , αιιά ζην ηέινο δίλεηε θαη απηφ ζηα παηδηά ζαο, θάλνληαο ηα πάληα

κε εκπάζεηα;˙ δελ αθνχζαηε ζε πνηνπο ζα ραξίζεη ηε Βαζηιεία Τνπ ν Γφηεο ησλ αγαζψλ;˙ αλ

ην έθαλε γηα ηνπο γηνπο θαη ηηο θφξεο ζαο, ζπγραξεηήξηα˙ αλ ην έθαλε γηα εκάο ηνπο ίδηνπο,

είλαη κάηαηα ε ειπίδα ζαο. Πξνζθαιείζηε ζε άθζαξηεο αίζνπζεο ιφγσ ηνπ νίθηνπ πξνο εκάο,

σζείζηε ζε ηηκσξίεο ρσξίο έιενο γηα ηα ακέηξεηα δψξα πξνο εκάο.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Τη ζα θάλνπκε αλ θζάζνπλ ηα δχζθνια γεξαηεηά θαη νη αξξψζηηεο πνπ ηα

ζπλνδεχνπλ ή θάπνηα άιιε δπζηπρία απφ ηελ πεξηπέηεηα ηεο δσήο θαη δελ βνεζήζεη ν

ρξπζφο;˙ δελ ζα πεζάλνπκε θαηεπζείαλ επνλείδηζηα;.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Όρη θπζηθά, ππάξρεη ν Φξηζηφο αληί ηνπ ρξπζνχ, πξνο ηνλ νπνίν εκείο πάληα

πξνζβιέπνπκε θαη απφ ηνλ νπνίν γελλεζήθακε, δνχκε θαη ζα αλαπιεξψζεη κε δψξεζε

αγαζψλ φιε ηελ έλδεηα απηψλ πνπ αθέζεθαλ θάησ αληί γηα επάλσ. Σχκθσλα κε ηα ιφγηα ηνπ

Ίδηνπ, αλαγθαζηηθά ζα αθνινπζήζνπλ θαη νη θάησ, φπσο ε ζθηά ην ζψκα˙ δελ γλσξίδεηε φηη

απηφο ν ζπιινγηζκφο παίξλεη ηελ ειπίδα γηα ηνλ Θεφ απφ ηελ ςπρή θαη κεγαιψλεη ηελ πίζηε

θαη ηε θηινδσξία ηνπ Θενχ;˙ γηαηί ε πείξα καο δίδαμε λα ζεσξνχκε ηελ ειπίδα βεβαηφηεξε

απφ απηά πνπ έρνπλ ζηα ρέξηα ηνπο άιινη. Απηφο έρεη ηε δχλακε κε θάζε ηξφπν αθφκα θαη

απφ μεξή πέηξα λα βγάιεη εχθνια λεξφ θαη απφ ιίγα ςσκηά λα ρνξηάζεη ρηιηάδεο αλζξψπνπο˙

ε δπζηξνπία, ε αβεβαηφηεηα θαη ε απηζηία ζαο θάλεη ζηελφ ην ρέξη πνπ δηνηθεί ηα πάληα.

Αλ ήκαζηαλ ζε έξεκν, ζα ήηαλ εχθνιν γηα Απηφλ λα καο ζξέςεη ηψξα, φπσο θάπνηε ηνπο

αγλψκνλεο Ηνπδαίνπο˙ εδψ , δνθηκάδνληαο ηελ αληνρή θαη ηελ ππαθνή καο, ζηεξεί απφ εκάο

πνιιέο θνξέο ηα αλαγθαία γηα ράξε ζαο, ψζηε λα κπνξέζεηε λα ηχρεηε ηεο ζσηεξίαο κέζσ

ηνπ νίθηνπ πξνο εκάο.

18

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Πνιινί απφ εζάο, άξηζηνη, δελ ζηακαηάλε, αλ θαη θαηέρνπλ επαξθή αγαζά, απφ

απιεζηία λα επαηηνχλ, κεξηθνί γπκλψλνπλ ηα κέιε ηνπο ηνλ ρεηκψλα ππνθξηλφκελνη ηνπο

αθξαία θησρνχο θαη ηξίδνπλ ηα δφληηα γηα λα πξνζειθχζνπλ έηζη ηνλ νίθην απηψλ πνπ ηνπο

βιέπνπλ. Δμαηηίαο ηνπο, απηνί πνπ δελ έρνπλ ηίπνηα δελ γίλνληαη πηζηεπηνί θαη πεζαίλνπλ απφ

ηελ πείλα.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Δθείλνη δελ ζα επηλννχζαλ απηά ηα πξάγκαηα ελαληίνλ ηεο δσήο ησλ ίδησλ, αλ

εζείο ήζαζηαλ πξφζπκνη γηα θαιέο πξάμεηο˙ ηζρχεη ε εληνιή πνπ ιέεη φηη απηνί πνπ ειενχλ

κηκνχκελνη ηνλ Θεφ πξέπεη λα ηα ζθέθηνληαη απηά, λα θάλνπλ πνιιέο πξάμεηο θαη λα

δέρνληαη λα καο αγαπνχλ φπσο ηνπο εαπηνχο ηνπο.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Πψο δελ ιπγίδεηε κε ηηο ζπκθνξέο καο;˙ αγλνείηε, φπσο θαίλεηαη, ηελ νξγή ησλ

απηνθξαηφξσλ ελαληίνλ καο, ηηο επηβνπιέο, ηηο δηαβνιέο θαη ηνλ πθέξπνληα θζφλν ησλ

ηζάμησλ καο γηα απηνχο πνπ επηπρνχλ, πφζε είλαη ε θξνληίδα καο λα απμήζνπκε ηελ

πεξηνπζία καο θαη πφζνο πάιη ν θφβνο καο λα ηε δηαηεξήζνπκε θαη εζείο καο ζεσξείηε απφ

απηά επηπρηζκέλνπο. Δίλαη δπζθνιφηεξν, βέβαηα, λα δηαηεξήζεη θαλείο ηα αγαζά ηνπ παξά λα

ηα θαηαθηήζεη. Μάζεηε φηη εδνλή δελ είλαη ε πνιπηέιεηα αιιά ην λα έρεηο αλψηεξεο έγλνηεο

ζηε ςπρή ζνπ, ην λα θνηκάζαη ακέξηκλα, ην νπνίν αθξηβψο καο αθαηξεί ε θξνληίδα ηνπ

πινχηνπ θαη νη ππνςίεο πνπ αθνινπζνχλ απηή απφ παληνχ, νη νπνίεο άζιηα θαηαβπζίδνπλ

ςπρή θαη ζψκα ζε απφγλσζε.

Τη έθαλαλ νη πεξηζζφηεξνη απφ εζάο, απνθξνπζηηθνί απαηεψλεο;˙ δελ δηάιεμαλ ηελ θηψρεηα

απφ ηε θαθία ηνπο, ηελ νπνία δελ ζα αληάιιαδαλ κε ηηο κεγαιχηεξεο ηηκέο, αλ θάπνηνο ήζειε

λα ηνπο απαιιάμεη απφ απηή;.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Γελ πξέπεη λα πεξηθξνλείηε εμαηηίαο απηψλ θαη εθείλνπο πνπ δπζηπρνχλ κε

άιινλ ηξφπν. Δμαηηίαο απηψλ, πξέπεη κάιινλ θαη εθείλνπο λα επεξγεηείηε θαη λα κελ

απνθεχγεη ν αιεζηλά ειεήκνλαο λα απιψλεη ην ρέξη. Θπκεζείηε, ηξηζεπηπρηζκέλνη, απηνχο

πνπ θάπνηε ήηαλ πινχζηνη φπσο εζείο θαη δελ κπνξνχζαλ λα αλέρνληαη λα βιέπνπλ ην

ειεεηλφ ζέακα εμαληιεκέλσλ απφ παζήζεηο, γεξαηεηά θαη θηψρεηα αλζξψπσλ λα ηξηγπξλνχλ

άζιηα ζην θέληξν ηεο πφιεο˙ ηνπο είραλ λα κέλνπλ ή ζε μελψλεο, ή ζε γεξνθνκεία, ή ζε

λνζνθνκεία, ή ζε νξθαλνηξνθεία ή ζε άιια ηέηνηα ηδξχκαηα. Οη πινχζηνη θξφληηδαλ αιεζηλά

ηηο θησρφηεξεο παξζέλεο, ηε κφξθσζε ησλ άπνξσλ θαη ησλ νξθαλψλ, ηελ θαηαζθεπή

λπκθηθψλ ζαιάκσλ θαη φια ηα άιια αλεμαηξέησο πνπ ρξεηάδνληαη νη θησρνί˙ ηφηε ν αέξαο

γηα ηίπνηα απφ απηά δελ δερφηαλ ζηελαγκφ.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Αγλνείηε, θαινί, πφζε ήηαλ ε αθζνλία ησλ αγαζψλ εθείλνλ ηνλ θαηξφ, ηφηε πνπ

άθκαδαλ ε εμνπζία θαη ε πίζηε καο. Καηείρακε ηα πέξαηα φιεο ηεο γεο, ελψ ηψξα δελ καο

έρεη απνκείλεη ην έδαθνο θακίαο επαξρίαο˙ ηφηε θαηείρακε φια ηα έζλε θαη ηψξα

ππνδνπισζήθακε ζε φινπο, αθνχ έηζη ε Πξφλνηα, πνπ εμνπζηάδεη ηνλ θφζκν, θάλεη ηα

πξάγκαηα άλσ θάησ θαη κεηαθέξεη ηελ εμνπζία απφ ην έλα έζλνο ζην άιιν˙ αγλνείηε φηη ηφηε

δελ ήηαλ θαλέλαο θησρφο νχηε αηρκάισηνο˙ ηψξα ζρεδφλ φινη είλαη δνχινη θαη

ηξηζαηρκάισηνη. Τη ζα κπνξνχζακε λα θάλνπκε εκείο, φληαο ιηγνζηνί, γηα έλα άπεηξν

πιήζνο;˙ ηφηε ν απηνθξάηνξαο, αλ έβξηζθε θάπνηνλ κεγάιν ζεζαπξφ, δελ ηνλ

πξνζεηαηξηδφηαλ, αιιά δηέηαδε απηφλ πνπ ηνλ βξήθε λα ηνλ ρξεζηκνπνηήζεη˙ ηψξα αξπάδνπλ

εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο θαη ηηο πεξηνπζίεο ησλ λεθξψλ, επεηδή ηα θέξδε ηνπο ιηγφζηεςαλ.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Υπήξραλ, ππήξραλ θαη ηφηε θησρνί, αλ θαη δελ ήηαλ ηφζνη πνιινί, θαη πάληνηε

ζα ππάξρνπλ, ψζπνπ ν Φξηζηφο, πνπ είλαη ν Ίδηνο ε αιήζεηα, ην απνθαζίζεη λα κελ ππάξρνπλ

19

θαη νπδέπνηε ζα εθιείςνπλ. Αλ ζηνπο θησρνχο δελ παξέρνληαη αηρκαισζίεο, παξέρνληαη

φκσο αξπαγέο, πιενλεμία, νξθάληα, λαπάγηα θαη ηα ππφινηπα αιιεπάιιεια παζήκαηα ηεο

δσήο επεηδή ε θηψρεηα είλαη αλαγθαία ζηε ζχζηαζε ηνπ θφζκνπ, φπσο ηα πξψηα θαη αξρηθά

ζψκαηα, ε νπνία επηθξαηεί ζε απηά κε αθζνλία, ελψ ν πινχηνο ζπαλίδεη επεηδή θζείξεη ηα

θαιά πξάγκαηα. Αλ ηψξα νη θησρνί θαη νη αηρκάισηνη είλαη πεξηζζφηεξνη εμαηηίαο ησλ

ακέηξεησλ παζεκάησλ, καθάξη θαη ε ζθέςε ζαο λα δείρλεη πεξηζζφηεξν νίθην˙ ν ρξφλνο

ηψξα απαηηεί απηφ ην θάξκαθν γηα ηε ζσηεξία θαη απηφ αξθεί έλαληη φισλ γηα λα ζαο εληάμεη

ζηε ρνξεία ησλ αγίσλ θαη πεξηζζφηεξν ζε εθείλνπο πνπ παξείραλ απφ ηα αλαγθαία γηα

απηνχο αγαζά. Απηά ηα νπνία ιίγν κεηά ζα αθήζεηε πεζαίλνληαο, δαλείζηε ηα ζε εκάο,

κάιινλ κέζσ εκψλ ζηνλ θνηλφ Γεζπφηε, ψζηε αληί απηψλ λα αλαιάβεηε ηε δηνίθεζε

πεξηζζφηεξσλ αγαζψλ.

Γλσξίδεηε φηη δελ ιακβάλνπκε ηηο επεξγεζίεο ζαο δσξεάλ, αιιά θαηεπζείαλ ζαο

αληαπνδίδνπκε επραξηζηίεο, επρέο, επαίλνπο, πξνζθπλήζεηο, εγθψκηα, ππνθιίζεηο θαη ζαο

ηθεηεχνπκε ζρεδφλ ζαλ ζενχο˙ απηά δελ ηα δεηάηε, ηα απαηηείηε απφ εκάο˙ επεηδή ν Γεζπφηεο

γηα ράξε καο ζαο παξέδσζε απηά ηα αγαζά. Γηα απηφ, απνξξίπηνληαο ηε ζπζία γηα ηνλ Ίδην,

απαηηεί απαξαίηεηα ην έιενο ζε εκάο, ιέεη ρηιηάδεο θξάζεηο γηα απηφ, ππφζρεηαη εμαηηίαο

απηνχ ηελ θάζαξζε θάζε ακαξηίαο, ηε ζπκκεηνρή ζηε Βαζηιεία Τνπ θαη θαζηζηά ππεχζπλν

πνιιψλ πξαγκάησλ απηφλ πνπ δηαρεηξίζηεθε θαιά απηά πνπ ηνπ εκπηζηεχηεθαλ.

Γψζηε, ινηπφλ, ζε εκάο ηα δηθά καο αγαζά, πεξηζζφηεξν ζηνλ θνηλφ Παηέξα˙ γηαηί Απηφο ηα

παίξλεη, αθφκα θαη αλ εκείο απιψλνπκε ην ρέξη, δελ ληξέπεηαη λα δαλείδεηαη ηα δηθά Τνπ ζαλ

λα είλαη μέλα θαη ηα δίλεη ακέζσο κε ηφθνπο˙ αλ δαλείζεηε ηα ίζα ρσξίο επγλσκνζχλε ζε

Απηφλ πνπ ζαο έδσζε, ζα ηα δψζεη φια ζε άιινπο ζπλεηνχο θαη πηζηνχο δηαρεηξηζηέο, νη

νπνίνη δελ ζα θξνληίζνπλ κφλν ηα δηθά ηνπο, αιιά ζα λνηαζηνχλ αιεζηλά θαη γηα απηά πνπ

έιαβαλ. Σπλεζίδεη λα δίλεη θηψρεηα ζηνλ ζπάηαιν, αξξψζηηα ζε απηφλ πνπ ρεηξίζηεθε θαθά

ηελ πγεία ηνπ, θάπνηε έρζξα ζηε βιαβεξή θηιία, ζθιαβηά ζηελ ςπρνθζφξν ειεπζεξία θαη

θάλεη θαιχηεξνπο εμαηηίαο ησλ αληίζεησλ απηνχο πνπ δελ ρεηξίζηεθαλ θαιά ηελ πεξηνπζία

ηεο ζνθίαο θαη απνδνθηκάζηεθαλ σο αλίδενη, θάηη ην νπνίν έρνπλ πάζεη πνιινί απφ εζάο.

ΠΛΟΥΣΗΟΗ. Γλσξίδνπκε, ινηπφλ, ηα γλσξίδνπκε πεξηζζφηεξν απφ εζάο, γπκλνί ζνθηζηέο˙ αλ

απηνί πνπ αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα καο δελ αληηιακβάλνληαλ ηνλ ήρν ηνπ ρξπζαθηνχ καο,

δελ ζα εξρφληνπζαλ πνηέ λα καο επηζθεθζνχλ θαη λα καο θξνληίζνπλ, νχηε θίινο, νχηε

γείηνλαο, νχηε αδεξθφο, νχηε θαλέλαο άιινο, νχηε ζα αμίσλαλ γηα ηνλ ζάλαην καο ηελ

αξκφδνπζα ηηκή, νχηε ζα ππήξρε έξηδα κεηαμχ ησλ εθθιεζηψλ γηα ηελ ηαθή καο, δελ ζα καο

ππνδερφληνπζαλ σξαίνη θαη ππέξιακπξνη ηάθνη, νχηε ςαικνί θαη ζξήλνη, νχηε εγθψκηα

ξεηφξσλ, νχηε πιεζψξα θψησλ θαη επγελψλ ζηελ εθθνξά καο, νχηε θξαπγέο, δάθξπα θαη

ζηεζνθνπήκαηα ζπγγελψλ, νχηε ηα ζξελεηηθά άζκαηα πνπ δεκηνπξγνχλ θαη ζηα νπνία

πξνεμάξρνπλ νη γπλαίθεο, νχηε ε ηηκή γηα φια απηά, αιιά, ζαλ λα ήκαζηαλ θάπνην βάξνο, ζα

θεηηφκαζηαλ γηα αξθεηφ θαηξφ αλέγγηρηνη, φινη ζα έπαηξλαλ ην βιέκκα ηνπο απφ εκάο θαη

πνιχ θαηξφ κεηά απηνί πνπ ρξεηάδνληαλ ην ζπίηη καο ζα έλσλαλ άηηκα ην ρψκα καο, κε

αλερφκελνη ηε δπζσδία, κε ην ρψκα ηεο γεο.

Γηα λα κελ μεπέζνπκε ζε φια απηά θαη ηχρνπκε ηέηνηαο δσήο θαη ηαθήο, ην νπνίν δίδαμε θαη

ζε εζάο ε πείξα, ν ρξπζφο είλαη γηα εκάο θπζηθά αμεπέξαζηνο θαη πξνηηκφηεξνο απφ ηηο

ςπρέο καο θαη ε απφθηεζε θαη δηαθχιαμε ηνπ απφ παληνχ είλαη πνιππφζεηε θαη αλερφκαζηε

λα πάζνπκε ηα πάληα γηα απηφλ.

ΠΔΝΖΤΔΣ. Καη πνηα είλαη ε αμία, θάιιηζηνη, ησλ θξνθνδείιησλ δαθξχσλ ή ησλ ηάθσλ θαη

ησλ γαηψλ πνπ ζα δερηνχλ ηα ζψκαηα ζαο απέλαληη ζηηο αηψληεο θαηνηθίεο, φηαλ ζα

δηαδερζνχλ ηηο ςπρέο ε αηψληα ζιίςε θαη ε ηηκσξία, απφ ηηο νπνίεο απνκαθξχλεζηε πνιιέο

20

θνξέο θαη απφ ερζξνχο, θαη νη ηάθνη ησλ εξψσλ ζα θαιχςνπλ ηα ιείςαλα αρξείσλ θαη

αζεβψλ αλζξψπσλ;˙ ηη λφεκα έρεη ε δφμα φηαλ βαζίδεηαη ζηελ αλάγθε θαη ηελ πεξηνπζία;˙

πνηα είλαη ε ζπκθνξά ηεο ζηέξεζεο απηψλ γηα εθείλνλ πνπ είλαη ειεήκνλαο ζηελ ςπρή, έρεη

ηνπνζεηήζεη ηνλ πινχην θαη ην φλνκα ηνπ ζηνλ νπξαλφ θαη δελ θάλεη πξάμεηο άμηεο δαθξχσλ;.

Οη πλεπκαηηθνί άλδξεο καο δηδάζθνπλ φηη δελ ππάξρεη θακία πςειφηεξε ηηκή γηα απηνχο

πνπ πεζαίλνπλ απφ ηε θαιή θήκε, αθφκα θαη αλ έδεζαλ κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν ηε δσή ηνπο,

αθφκα θαη αλ ηνπο δερηεί νπνηνδήπνηε κέξνο ηεο θηίζεο. Όρη κφλν ηε θήκε αιιά θαη ηελ

άδνμε ηαθή ζεσξνχλ νη πλεπκαηηθνί άλδξεο αηηία γηα θαιχηεξε αλάζηαζε, ηελ νπνία καθάξη

θαη εζείο, νη κηκεηέο ηνπ ειεήκνλα Φξηζηνχ, λα αμησζείηε κε ηε ράξε θαη ηε θηιαλζξσπία

Τνπ, ζηνλ Οπνίν αξκφδεη θάζε δφμα, ηηκή θαη πξνζθχλεζε αηψληα, ακήλ.

21

SUMMARY

The main axis of this paper is Alexios Makrembolites` work Dialogue between rich and

poor, which is least studied until nowadays. At first, a detailed commentary on the title takes

place for the first time, a theory about the justification of the use of the dialoguic genre by the

author is shaped for the first time and the two characters of the work are been delineated

thoroughly. In the addendum of the paper, the translation of the work is quoted in modern

greek language, which is also the first attempt by someone to convey this work in modern

greek.