1

Ημερίδα

Προστασία Προσωπικών Δεδομένων – Σύγχρονες Θέσεις και Αναζητήσεις Νομική Βιβλιοθήκη

Αθήν α, 9 Δεκεμβρίου, 2013

Οξύς Google Glass οφθαλμός ες το πανθ’ οράν

Εισηγητής:

Μαρίνος Παπαδόπουλος Attorney-at-Law, Managing Partner of

PATSIS, PAPADOPOULOS, KAPONI, & ASSOCIATES (Attorneys-at-Law) Legal Lead Creative Commons Greece

Founding Member Open Knowledge Foundation Greece

E: marinos@marinos.com.gr

Linkedin: http://gr.linkedin.com/pub/marinos-papadopoulos/71/7a2/8bb Facebook: http://www.facebook.com/marinos.papadopoulos.77

ResearchGate: https://www.researchgate.net/profile/Marinos_Papadopoulos Academia: http://uoa.academia.edu/MarinosPapadopoulos

This text is licensed under the terms of Creative Commons Attribution v.4.0 license.

Slide 1: Title & Speaker

Κυρίες & Κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι:

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας εδώ σήμερα. Ευχαριστώ

τους διοργανωτές για την πρόσκληση σ’αυτήν την εκδήλωση με

ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

«Οξύς Google Glass οφθαλμός ες το πανθ’ οράν». Παράφραση

της ρήσης του Μένανδρου. Μα φυσικά έτσι είναι στο βαθμό που το

Google Glass μπορεί να συνδυαστεί με το διαδίκτυο και το

περιεχόμενό του. Σ’αυτό, θα συμφωνούσε κι ο ποιητής...

Slide 2: Google Glass

2

Στη θεματική της προστασίας των δεδομένων προσωπικού

χαρακτήρα και στις σύγχρονες θέσεις κι αναζητήσεις της Νομικής

Επιστήμης διάλεξα να σας μιλήσω για ένα πολυσυζητημένο προϊόν, το

Google Glass—τα γυαλιά της Google, δηλαδή, με τα οποία η εν λόγω

εταιρία, εκτός των άλλων, «βάζει γυαλιά» σε ανταγωνιστές της—αλλά

και ν’ασκήσω κριτική στις ακόμη περισσότερο συζητηθείσες

επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί για την προστασία των δεδομένων

προσωπικού χαρακτήρα ή/και των ευαίσθητων δεδομένων των

πολιτών, είτε πρόκειται για χρήστες του εν λόγω προϊόντος είτε για

τρίτους, ενόψει της κυκλοφορίας του Google Glass στην αγορά.

Τι είναι το προϊόν Google Glass;

Με μια φράση, είναι wearable computing machine, ή όπως

αλλιώς είναι γνωστή η κατηγορία του είδους, είναι body-born

computer, δηλαδή είναι ηλεκτρονικός υπολογιστής περιορισμένων

δυνατοτήτων που μπορεί να φορεθεί ως ζεύγος γυαλιών και να

συνδεθεί στο διαδίκτυο πολλαπλασιάζοντας τις δυνατότητές του σε

συνδυασμό με άλλη υπολογιστική μηχανή του χρήστη ή τρίτων ή με

το διαθέσιμο υπολογιστικό νέφος συστημάτων (cloud computing

environment).

Το 2λεπτο video παρουσίασης της εμπειρίας από τη χρήση του

προϊόντος της Google είναι παραστατικό:

http://www.google.com/glass/start/how-it-feels/index.html#video=hif-video

Slide 3: Google Glass

3

Το προϊόν αυτό έχει σχεδιαστεί σαν ένα ζευγάρι γυαλιά με

ενσωματωμένα τεχνολογικά στοιχεία έξυπνου τηλεφώνου, όπως έναν

επεξεργαστή, σκληρό δίσκο μεγέθους 16GB, τεχνολογική εφαρμογή

πρωτοκόλλου Bluetooth, και φυσικά αυτόνομη μπαταρία. Στη δεξιά

του πλευρά έχει mini οθόνη προβολής—κάτι σαν το head up display

που τοποθετείται ήδη σε ορισμένα αυτοκίνητα—τοποθετημένη κατά

τέτοιον τρόπο ώστε να καθιστά ορατό το προβαλλόμενο περιεχόμενό

της στο χρήση χωρίς να εμποδίζει την όρασή του πέρα από αυτό. Προς

το παρόν δεν υπάρχουν σχέδια της Google για παραγωγή του

προϊόντος αυτού με οθόνη προβολής στην αριστερή πλευρά—η εταιρία

θεωρεί ότι οι πάντες είναι right-eye dominant.

Το Google Glass έχει συνδεσιμότητα με το κινητό τηλέφωνο του

χρήστη είτε πρόκειται για συσκευή iPhone είτε για συσκευή που

τρέχει λειτουργικό σύστημα Android. Υποθέτω ότι τηλεφωνικές

συσκευές με λειτουργικό σύστημα της Microsoft δεν θα μείνουν εκτός

συνδεσιμότητας προς το Google Glass, αν και μεταξύ τους οι εταιρίες

μπορεί ν’ανταγωνίζονται ή να τρώγονται ποικιλοτρόπως—ήδη η

Microsoft προετοιμάζει τα δικά της γυαλιά για να κυκλοφορήσουν το

2014—όμως εντέλει γι’αυτές τις ανταγωνιζόμενες εταιρίες μετράει ο

καταναλωτής τόσο αυτός ή αυτή που κάνει χρήση των προϊόντων και

υπηρεσιών της όσο κι αυτός ή αυτή που κάνει χρήση προϊόντων ή

υπηρεσιών του ανταγωνιστή τους.

Το Google Glass είναι επίσης εξοπλισμένο με μια camera 5

megapixel ικανή να παίρνει φωτογραφίες ή video με μια απλή κίνηση

πατώντας κουμπί προσαρμοσμένο στο σκελετό των γυαλιών ή και με

φωνητική εντολή του χρήστη γι’αυτό. Το λογισμικό voice recognition

4

για το Google Glass επιτρέπει τις λειτουργίες του με φωνητικές εντολές

του χρήστη, υπόθετω προς το παρόν μόνο στην αγγλική γλώσσα.

Η συνδεσιμότητα του εν λόγω φορετού υπολογιστή—το Google

Glass είναι ταυτόχρονια και φορετός και φορητός ηλεκτρονικός

υπολογιστής—, η συνδεσιμότητά του, λοιπόν, με το διαδίκτυο γίνεται

είτε μέσω του δικτύου 3G ή 4G κινητής τηλεφωνίας έχοντας συνδεθεί

το Google Glass με το φορητό υπολογιστή—το κινητό τηλέφωνο, το

tablet, ή το phablet, δηλαδή—μέσω πρωτοκόλλου Bluetooth είτε μέσω

Wi-Fi σε κάθε διαθέσιμο Wi-Fi cloud ή hot-spot.

Η διαχείριση από το χρήστη των δυνατών χρήσεων της συσκευής

μπορεί να γίνει, όπως ελέχθη, είτε με φωνητικές εντολές προς τη

συσκευή είτε με με χρήση του trackpad—κάτι ανάλογο του trackpad

που έχουν σήμερα σχεδόν όλοι οι φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές—

που βρίσκεται στο Google Glass πάνω στο δεξί βραχίονα των γυαλιών.

Η συσκευή τίθεται σε λειτουργία είτε πατώντας το διακόπτη εκκίνησης

αυτής που βρίσκεται επ’αυτής είτε φορώντας τη συσκευή και

κουνώντας το κεφάλι του χρήστη προς τα πίσω.

Slide 4: Τι κάνει;

Τι μπορεί να κάνει ο χρήσης μ’αυτή τη φορετή και φορητή

υπολογιστή μηχανή, χωρίς βέβαια αυτή να καταστεί αφόρητη γι’αυτόν

και για τους άλλους;

1. Να τραβήξει φωτογραφία ή video. Δεν μπορεί, ωστόσο, να στείλει

απευθείας τη φωτογραφία ή το video με email σε κάποιον άλλο, αλλά

μόνο μπορεί ν’ανεβάσει το οπτικοακουστικό υλικό στο λογαριασμό του

5

χρήστη στο Google+ ή στο MyGlass—η πρώτη είναι υπηρεσία

κοινωνικής δικτύωσης της Google, και η δεύτερη είναι υπηρεσία

σχεδιασμένη για το προϊόν Google Glass της ίδιας εταιρίας—κι από

εκεί να μοιραστεί με οποιονδήποτε τρίτον το παραχθέν

οπτικοακουστικό υλικό αναλόγως των ρυθμίσεων πρόσβασιμότητας

των τρίτων σ’αυτό που έχει επιλέξει ο χρήστης.

2. Μπορεί να λαμβάνει ειδοποιήσεις για λειτουργίες που τρέχουν στις

φορητές συσκευές με τις οποίες είναι συνδεδεμένο το Google Glass,

όπως κινητό τηλέφωνο, tablet, laptop—δεν θα μου’κανε εντύπωση να

δω σε λίγο καιρό δυνατότητα συνδεσιμότητας του Google Glass με

ηλεκτρονικό υπολογιστή οχήματος για τη διακίνηση μέσω αυτού κι

ενημέρωση του οδηγού των πληροφοριών που αφορούν στη λειτουργία

του οχήματος ή σε ηλεκτρονικό σύστημα ευφυών μεταφορών είτε

τοπικής είτε πανευρωπαϊκής εμβέλειας σύμφωνα με την Οδηγία

2010/40/ΕΕ. Για παράδειγμα μπορεί να ειδοποιείται ο χρήστης του

Google Glass για εισερχόμενο τηλεφώνημα ή μηνυμα ηλεκτρονικού

ταχυδρομείου, ή μήνυμα SMS και MMS βλέποντας όλες τις σχετικές

ειδοποιήσεις στην οθόνη του δεξιού ματιού του. Στην περίπτωση της

χρήσης με το Google Glass εφαρμογών περί την αυτοκίνηση και τις

ευφυείς μεταφορές, θα μπορούσαν κάλλιστα οι κατασκευαστές

αυτοκινήτων να μειώσουν το κόστος κατασκευής των οχημάτων μη

εξοπλίζοντας αυτά με head-up display, αλλά να δώσουν τη δυνατότητα

παροχής της σχετικής τεχνολογικής λύσης και παροχής

πληροφόρησης μέσω της Google διαμορφώνοντας τα υπολογιστικά

συστήματα των οχημάτων συμβατά με τις τεχνολογίες της Google.

6

Σήμερα, ήδη γίνεται κάτι ανάλογο με τις τεχνολογίες της Microsoft και

ορισμένους κατασκευαστές αυτοκινήτων.

3. Μπορεί να στέλνει ηλεκτρονικά μηνύματα (emails, SMS, MMS) ή να

απαντά σε τηλεφωνήματα. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται ο χρήστης

ν’απαντά αξιοποιώντας τη voice-recognition τεχνολογία της συσκευής,

δηλαδή να περιγράφει φωνητικά το περιεχόμενο του απαντητικού

μηνύματος.

4. Μπορεί να χρησιμοποιεί τη συσκευή με σκοπό την ενημέρωσή του για

τον καιρό, ή ως πλοηγό διαδρομής (σε συνδυασμό με την τεχνολογική

εφαρμογή Google Maps) ή για να ενεργήσει άλλες λειτουργίες που

σήμερα είναι εφικτές μέσα από τεχνολογικές εφαρμογές της Google

διαδικτυακά, όπως για παράδειγμα η μετάφραση: ο χρήστης μπορεί

να ρωτήσει το Google Glass πως λέγεται μια λέξη ή φράση σε κάποια

ξένη προς αυτόν γλώσσα, κι η συσκευή θ’απαντήσει φωνητικά σ’αυτόν.

Έτσι, για παράδειγμα, υποθέτω πως αν ο χρήστης ρωτούσε «πως

λέγεται ο σταυροφόρος—για να μην πω μουτζαχεντίν—της προστασίας

δεδομενων προσωπικού χαρακτήρα στην Ευρώπη;» η συσκευή

θ’απαντούσε «Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα της

Ελλάδας!». Με τη χρήση αυτής της συσκευής μπορεί να δει κανείς το

ημερολόγιο που τηρεί στο cloud της Google. Θα μου προξενούσε

ιδιαίτερα θετική εντύπωση αν τύχαινε, για παράδειγμα, να δω

δικηγόρο στην Ελλάδα με Google Glass σε ακροατήριο δικάζοντος

δικαστηρίου να ενημερώνεται από αυτό για τις άλλες δικασίμους του

σε Ελληνικά δικαστήρια—αντί να κρατά ανά χείρας το ογκώδες και

ξεπερασμένο τεφτέρι/ημερολόγιο του ΔΣΑ ή άλλου δικηγορικού

συλλόγου—προκειμένου να συνεννοηθεί με το δικαστή του δικάζοντος

7

δικαστηρίου για την ημερομηνία της εξ αναβολής δικασίμου της

υπόθεσής του επ’αυτού!

Slide 5: Τι δεν κάνει;

Τι δεν μπορεί να κάνει ο χρήστης με το Google Glass;

Ο χρήστης δεν μπορεί να κοιτάζει κάποιον ή να φωτογραφίζει

καποιον και να ζητάει από τη συσκευή να προβεί σε αναγνώριση

αυτού (facial recognition) και ανεύρεση δεδομένων περί αυτού στο

διαδίκτυο. Αυτό δεν μπορεί να γίνει—τουλάχιστον προς το παρόν.

Ο χρήστης δεν μπορεί να ενεργοποιεί τη συσκευή με βιομετρικά

δεδομένα της ίριδας του ματιού του ή άλλα βιομετρικά δεδομένα. Το

Google Glass δεν έχει λειτουργία σχετική με βιομετρικά δεδομένα του

χρήστη, εν αντιθέσει με άλλους φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές

όπως laptops ή κινητά τηλέφωνα που παρέχουν σήμερα λειτουργίες

εκκίνησης, κλειδώματος/ξεκλειδώματος με χρήση βιομετρικών

δεδομένων είτε δακτυλικών αποτυπωμάτων είτε της ίριδας του ματιού.

Κατά τη γνώμη μου θα’πρεπε να μπορεί να γίνει αυτό, δηλαδή να

παρέχει το Google Glass λειτουργίες εκκίνησης,

κλειδώματος/ξεκλειδώματος με χρήση βιομετρικών δεδομένων με

χρήση της ίριδας του ματιού, αφού περιορίζεται ο υφιστάμενος

κίνδυνος για κάθε φορητή υπολογιστική συσκευή συνεπώς

υφιστάμενος και για το Google Glass να χαθούν ή ξεχαστούν κάπου

τα γυαλιά του χρήστη και να τα βρει κάποιος τρίτος αποκτώντας

κατοχή στα ενσωματωμένα δεδομένα που είτε δεν έχουν μεταφερθεί

online μέσω υπολογιστικού νέφους σε ασφαλή χώρο αποθήκευσης

8

σ’αυτό του χρήστη είτε έχουν μεταφερθεί σ’αυτό μ’απλή αντιγραφή των

δεδομένων—άρα υπάρχουν τα δεδομένα και στο Glass.

Επιπλέον, δεν μου φαίνεται ιδιαίτερα κομψό—αν και είναι

εφικτό—να μπορεί κανείς να κάνει χρήση του Google Glass φορώντας

ήδη γυαλιά μειωπίας/πρεσβυωπίας ή άλλης πάθησης όρασης. Τα

Google γυαλιά πάνω από γυαλιά οράσεως ή ηλίου στερούνται

πρακτικότητας κι αποδεκτής αισθητικής. Η σκέψη της εικόνας χρήστη

που τα φορά πάνω από τα δικά του γυαλιά μου φαίρνει στο νου

ηλικιωμένους διοπτριοφόρους με δύο ή τρία ζευγάρια

«πατομπούκαλα» να κρέμονται από το λαιμό τους. Υποθέτω πως οι

πρωτοπόροι χρήστες της τεχνολογίας που τυχαίνει να είναι ήδη

διοπτριοφόροι θ’αγαπήσουν τους φακούς επαφής χάριν χρήσης του

Google Glass.

Και δεν μπορεί κανείς να έχει σε συνεχή λειτουργία τον εν λόγω

φορετό και φορητό υπολογιστή αφού, επί του παρόντος, τουλάχιστον,

η διάρκεια ισχύος της μπαταρίας του είναι περίπου 3,5 ώρες

λειτουργίας της συσκευής.

Slide 6: Privacy/Data Protection Authorities

Για το Google Glass έχει παραχθεί τεχνηέντως προ της

παρουσίασής του στην αγορά αρκετό hype—φημολογία ως

κεκαλυμμένη διαφήμιση, θα λέγαμε ελληνιστί—που μεταξύ άλλων

σκοπό έχει τη δημιουργία αυξημένης προσδοκίας για την κυκλοφορία

του προϊόντος στη διεθνή αγορά. Όμως, στα πλαίσια αυτής της

φημολογίας ενστικτώδης υπήρξε και η αντίδραση φορέων αρμοδίων

9

για την προστασία ευαίσθητων δεδομένων και δεδομένων προσωπικού

χαρακτήρα τόσο σε Ευρώπη όσο και εκτός αυτής.

Έτσι λοιπόν, στις 18 Ιουνίου του τρέχοντος έτους η Επίτροπος

Jennifer Stoddart για Αρχής για την προστασία των προσωπικών

δεδομένων του Καναδά και 36 επικεφαλείς εθνικών και διεθνών

φορέων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων απέστειλαν

επιστολή προς τον Larry Page, Chief Executive Officer της Google

καλώντας τον να προβεί σε διάλογο μαζί τους αποκαλύπτοντας

στοιχεία για τη λειτουργία του Google Glass που μέχρι τότε τελούσε σε

στάδιο beta-testing και μυστικής προετοιμασίας της τελικής

παραγωγής του προϊόντος. Οι υπογράφοντες επικεφαλείς Αρχών

προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ζητούν από την

Google με την εν λόγω επιστολή τους να τους αποκαλυφθούν στοιχεία

για το προϊόν που μπορεί ν’αφορούν στην προστασία της ιδιωτικότητας

και των προσωπικών δεδομένων είτε των χρηστών είτε τρίτων. Όπως

χαρακτηριστικά αναφέρεται στην εν λόγω επιστολή, αφορμή για τη

σύνταξη και αποστολή της είναι η εκτεταμένη αρθρογραφία και

κάλυψη στα media για το αναμενόμενο προϊόν και οι εκφρασθείσες

δι’αυτής της αρθρογραφίας και μιντιακής έκθεσης επιφυλάξεις για την

προστασία των προσωπικών δεδομένων στα πλαίσια της

φημολογούμενης λειτουργίας του προϊόντος.

«As you have undoubtedly noticed, Google Glass has been the subject of many articles that

have raised concerns about the obvious, and perhaps less obvious, privacy implications of a

device that can be worn by an individual and used to film and record audio of other

people. Fears of ubiquitous surveillance of individuals by other individuals, whether through

such recordings or through other applications currently being developed, have been

raised. Questions about Google’s collection of such data and what it means in terms of

Google’s revamped privacy policy have also started to appear». ....

10

«...To date, what information we have about Google Glass, how it operates, how it could be

used, and how Google might make use of the data collected via Glass largely comes from

media reports, which contain a great deal of speculation,...»

Slide 7: Ερωτήματα Αρχών

Οι επικεφαλείς των Αρχών για την προστασία των προσωπικών

δεδομένων που υπογράφουν την εν λόγω επιστολή θέτουν δι’αυτής

εύλογα, θα μπορούσε να πει κανείς, ερωτήματα μεταξύ των οποίων

περιλαμβάνονται τα εξής:

Πως συμμορφώνεται το Google Glass με την κείμενη νομοθεσία για

την προστασία των προσωπικών δεδομένων;

Ποιες είναι εγγυήσεις για την προστασία της ιδιωτικότητας που

τίθενται από τη Google και τους developers που αναπτύσσουν

εφαρμογές για το προϊόν αυτό;

Ποιες είναι οι πληροφορίες που μπορεί να συλλεγούν δια της

χρήσης του προϊόντος από τη Google και πως μοιράζεται αυτές τις

πληροφορίες με τρίτους, όπως οι developers εφαρμογών για το

προϊόν;

Πως η Google χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που συλλέγει από τη

χρήση του προϊόντος;

Τι σκέφτεται η Google να πράξει στο μέλλον αναφορικά με την

ενδεχόμενη ή πιθανή αναβάθμιση του προϊόντος με εφαρμογή

facial recognition;

Slide 8: Ερωτήματα Αρχών

11

Έχει σκεφτεί να κάνει κάτι η Google αναφορικά με τη υφέρπουσα

ανησυχία στην αγορά περί το προϊόν και ειδικότερα με την

ενδεχόμενη ή φημολογούμενη δυνατότητά του να καταγράφει

κρυφά τις δραστηριότητες άλλων ανθρώπων;

Έχει, μήπως, η Google διεξάγει έρευνα και συντάξει αναφορά με

τ’αποτελέσματα αυτής για τον κίνδυνο προσβολής της ιδιωτικότητας

από τη χρήση του προϊόντος αυτού; Θα μπορούσε η εταιρία να

μοιραστεί τ’αποτελέσματα των ενδεχομένων ερευνών της με τις

Αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων;

Θα ήταν πρόθυμη η Google να κάνει επίδειξη του προϊόντος της

στις Αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων ή/και να επιτρέψει

σ’αυτές να υποβάλουν το προϊόν σε έλεγχο για την προστασία των

προσωπικών δεδομένων που καταγράφονται κι αποθηκεύονται

σ’αυτό;

Επίσης, οι συντάκτες της εν λόγω επιστολής ζητούν από τη Google

δια του CEO αυτής να μπει σε διάλογο μαζί τους αποκαλύπτοντας

σ’αυτούς στοιχεία του Google Glass που—κατά το χρόνο της

υποβολής της εν λόγω επιστολής στη Google με τα εύλογα, όπως είπα,

ερωτήματα—η εταιρία προετοιμάζει το προϊόν με άκρα μυστικότητα,

δηλαδή, όπως είναι αυτονόητο σε τέτοιες περιπτώσεις η Google

προετοιμάζει το εν λόγω προϊόν παίρνοντας μέτρα για την προστασία

της τεχνογνωσίας της περί αυτό αλλά κι αυτό καθεαυτό ως

βιομηχανικό απόρρητο μέχρι τουλάχιστον να το διαθέσει στην αγορά

εξασφαλίζοντας έτσι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι προϊόντων που

αναμένεται ν’ανταγωνιστούν το Google Glass όπως το υπό

12

προετοιμασία αντίστοιχο προϊόν της Microsoft ή τα διάφορα smart

watches που κάνουν ήδη την εμφάνισή τους διεθνώς παραγόμενα από

ανταγωνιστές της Google.

Slide 9: Στην ουσία, τι;

Μ’αλλα λόγια, αν το καλοσκεφτείτε, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι

κι μερικοί από εσάς εκπρόσωποι ή στελέχη Αρχής για την προστασία

των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ζητούν οι συντάκτες της εν

λόγω επιστολής το διάλογο με τη Google και την άρση του

βιομηχανικού απορρήτου της, και δη προ της διάθεσης στην αγορά

του Google Glass, όχι μόνο ενόψει ερωτημάτων όπως αυτά που ήδη

αναφέρθηκαν, αλλά κι ενόψει γενικότερα ηθικών ζητημάτων—

απροσδιόριστα κι αόριστα αναφερομένων στην εν λόγω επιστολή—περί

τη χρήση της φορετής τεχνολογίας (wearable computing).

Κυρίες & Κύριοι, αναρωτιέμαι, υπάρχει κανείς αναμεσά μας

σήμερα—συμπεριλαμβανομενων, ίσως, και των εκλεκτών συναδέλφων

που υπηρετούν στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού

Χαρακτήρα, που ειρήσθω εν παρόδω δεν ήταν ανάμεσα στις Αρχές για

την προστασία των προσωπικών δεδομένων που απέστειλαν την

αναφερθείσα επιστολή στη Google—αναρωτιέμαι, λοιπόν, αν κανείς

από εσάς ευρισκόμενος στη θέση του Larry Page θ’απαντούσε στην

επιστολή των Αρχών για την προστασία δεδομένων προσωπικού

χαρακτήρα και ιδιωτικότητας με τρόπο που θ’αποκάλυπτε τα

βιομηχανικά μυστικά της εταιρίας του για προϊόν που’χει ήδη

δημιουργήσει τόσο μεγάλη προσμονή (hype) διεθνώς στην αγορά;

13

Slide 10: Απάντηση Google

Κι όμως, απάντηση της Google υπήρξε. Στις 27 Ιουνίου 2013—

εννέα ημέρες μετά τη σύνταξη κι αποστολή της εν λόγω επιστολής—η

Google δια της θυγατρικής της Google France και του Peter Fleisher,

Global Privacy Counsel της εταιρίας, απάντησε στους επικεφαλείς των

Αρχών προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στην

απάντησή της η Google:

1. Τονίζει ότι το Google Glass έχει σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη

ζητήματα περί την προστασία της ιδιωτικότητας και των

προσωπικών δεδομένων∙ ο σχεδιασμός του προϋποθέτει την

προηγούμενη συναίνεση των χρηστών του για την έναρξη

λειτουργίας του.

2. Λέει ότι ο διάλογος για τη βελτίωση του προϊόντος είναι

υφιστάμενος στα πλαίσια των σχεδίων της εταιρίας για την ανάπτυξή

του—όμως, αυτός ο διάλογος προβλέπεται μεταξύ της εταιρίας και

των δοκιμαστών (Explorers) ή αλλιώς γνωστών και ως beta-testers

χρηστών αποκλειστικά στην Αμερική οι οποίοι δοκιμάζουν το

προϊόν σ’όλα τα στάδια της ανάπτυξής του μέχρι και τον τελικό

σχεδιασμό και παραγωγή του.

3. Δίνει κάποιες πληροφορίες για το προϊόν, που αφορούν σε

αποφάσεις τετελεσμένες για τα χαρακτηριστικά του, δηλαδή λέει ότι

αυτό:

14

a. Ενεργοποιεί τις λειτουργίες του μόνον κατόπιν ελέγχου του

χρήστη του είτε πρόκειται για φωνητικές εντολές είτε για άλλο

τρόπο χειρισμού του.

b. Παρέχει, μάλιστα, και δημοσιοποιημένο video προυσίασης

του τρόπου λειτουργίας του προϊόντος, δηλαδή το 2λεπτο

σχεδόν video με τα basics της λειτουργίας του στο link

https://www.youtube.com/watch?v=4EvNxWhskf8

c. Εξηγεί ότι οι χρήστες του προϊόντος θα μπορούν να

χειρίζονται μέσα από τη MyGlass εφαρμογή του προϊόντος στο

διαδίκτυο τις ρυθμίσεις του, στις οποίες περιλαμβάνονται

προφανώς και ρυθμίσεις ιδιωτικότητας, αλλά και ρυθμίσεις

που αφορούν στα δεδομένα και πληροφορίες που

διακινούνται μέσα από το προϊόν.

d. Εξηγεί ότι οι τρίτοι developers που θα διαμορφώσουν

λογισμικές εφαρμογές για το Google Glass, τις

αποκαλούμενες Glassware περιορίζονται από την πολιτική

της Google. Έτσι, για παράδειγμα, δεν θα μπορούν να

διαμορφώσουν Glassware με facial recognition applications

γιατί η Google έχει αποφασίσει να μη συμπεριλαμβάνεται

τέτοια εφαρμογή στο Google Glass επί του παρόντος. Επίσης,

δεν θα είναι δυνατό να υπάρξει εφαρμογή του προϊόντος που

να ενεργοποιεί την camera αυτού, είτε για φωτογραφία είτε για

video, χωρίς αυτό να είναι εμφανές στην οθόνη—και άρα

εμφανές τόσο για το χρήστη του Google Glass όσο και για

τους τρίτους γύρω του. Όπως, χαρακτηριστικά, λέγεται στην

απάντηση της εταιρίας, το Google Glass έχει built-in

15

employing etiquette της χρήσης του—δηλαδή εμφανείς

προειδοποιήσεις της χρήσης του—έτσι ώστε τόσο οι χρήστες

όσο κι οι τρίτοι στο άμεσο περιβάλλον τους να μπορούν

ν’αντιληφθούν το πότε είναι σε λειτουργία το προϊόν και τι

κάνουν οι χρήστες του μ’αυτό.

e. Παρέχει στους χρήστες του Google Glass τη δυνατότητα να

μεταβιβάσουν το προϊόν σε τρίτον αφού προηγουμένως έχουν

διαγράψει οριστικά τα δεδομένα και τις πληροφορίες που

αποθηκεύονται σ’αυτό δηλαδή στη φορετή συσκευή.

Δυνατότητα διαγραφής των προσωπικών δεδομένων παρέχεται

και γι’αυτά που έχουν συλλεγεί κι έχουν περαιτέρω καταστεί

αντικείμενο επεξεργασίας μέσω των διαδικτυακών εφαρμογών

Google+ και MyGlass. Συνεπώς, το προϊόν παρέχει τη

δυνατότητα για το «δικαίωμα στην ψηφιακή λήθη» σύμφωνα

με το άρ.17 της Πρότασης Κανονισμού του Ευρωπαϊκού

Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου υπ’αριθμό 11/2012 της

25ης Ιανουαρίου 2012, με οριστική διαγραφή των

πληροφοριών και δεδομένων που φιλοξενούνται σ’αυτό ή στις

διαδικτυακές εφαρμογές του.

4. Και καταλήγει η απαντητική επιστολή της Google με την

υπενθύμιση ότι αφενός οι κατά τόπο νομικοί και άλλοι ειδικοί περί

την προστασία της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων

της εταιρίας είναι στη διάθεση των τοπικών Αρχών για την

προστασία αυτών των έννομων αγαθών, αφετέρου ότι ενόψει μη

ολοκλήρωσης της διαδικασίας παραγωγής του προϊόντος ενδέχεται

16

να υπάρξουν αλλαγές στα χαρακτηριστικά του όπως αυτά έχουν

ήδη αποφασιστεί και διαμορφωθεί.

Slide 11: Κριτική

Το προϊόν Google Glass είναι καινοτόμο εκ προϊμίου αφού

κανείς άλλος δεν έχει κατασκευάσει και διαθέσει στην αγορά κάτι

παρόμοιο μέχρι σήμερα. Εξ αυτού, λοιπόν, του λόγου της καινοτομίας

του προϊόντος και της φημολογίας περί αυτό δικαιολογείται εν μέρει η

σπουδή των Αρχών για την ερωτώμενη συμβατότητα του προϊόντος με

το θεσμικό πλαίσιο περί την προστασία της ιδιωτικότητας και των

δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Αυτό, όμως, που δεν

δικαιολογείται είναι η προσδοκία των Αρχών ότι η Google θα

μπορούσε πιθανόν να άρει το «επτασφράγιστο» βιομηχανικό της

απόρρητο και ν’αποκαλύψει στις Αρχές κάθε πληροφορία που αφορά

στο Google Glass πριν από την κυκλοφορία του προϊόντος. Υπ’αυτήν

την έννοια η επιστολή των Αρχών της 18ης Ιουνίου προς την Google

ήταν τουλάχιστον άκαιρη κι ενδεικτική, κατά τη γνώμη μου, του πόσο

εκτός επιχειρηματικής ή και άλλης πραγματικότητας περί την

καινοτομία στην καθημερινής χρήσης τεχνολογία είναι συνήθως τα

στελέχη των Ανεξάρτητων Αρχών για την προστασία των προσωπικών

δεδομένων και της ιδιωτικότητας.

Η χρήση του προϊόντος Google Glass δεν τελεί εκτός πλαισίου

της πολιτικής ασφάλειας και ιδιωτικότητας της Google. Έτσι, και για

την περίπτωση του Google Glass όπως και για τις άλλες τεχνολογικές

εφαρμογές της εταιρίας, τα κέντρα επεξεργασίας των δεδομένων που

17

διακινούνται μέσω αυτού και των MyGlass ή Google+ λογαριασμών

των χρηστών του στο διαδίκτυο, και τα οποία διατηρεί τόσο στην

Ευρώπη όσο και στις Η.Π.Α. η Google, ισχύουν οι κανόνες

αποθήκευσης που είναι σύμφωνοι με την πολιτική ασφαλείας και

ιδιωτικότητας της εταιρίας, καθώς και με τις αρχές του «ασφαλούς

λιμένα», στις οποίες η εταιρία έχει προσχωρήσει. Συνεπώς, θα ήταν

τουλάχιστον ανόητο να υποθέσει η οποιαδήποτε Αρχή για την

προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ότι η Google

σκέφτεται να ρίξει στην αγορά προϊόν η χρήση του οποίου θα

συνιστούσε «κερκόπορτα» για την παραβίαση της ιδιωτικότητας ή των

προσωπικών δεδομένων είτε των χρηστών του είτε τρίτων σε σχέση με

την ισχύ, κατόπιν πολλών νομικών βασάνων και δικαστικών

περιπετειών της εν λόγω εταιρίας, των διαμορφωμένων όρων

προστασίας της ιδιωτικότητας και σεβασμού των προσωπικών

δεδομένων που έχει υιοθετήσει η Google για όλες τις τεχνολογικές

εφαρμογές της.

Μια προσεκτική ματιά στις σχεδιασμένες υπηρεσίες που θα

παρέχονται μέσω του Google Glass πείθει ότι στην ουσία δεν

πρόκειται για νέες υπηρεσίες, αλλά στην ουσία για νέο hardware και

software που καθιστά γνωστές υπηρεσίες προσιτές στο υφιστάμενο ή

εν δυνάμει πελατειακό κοινό της εταιρίας παρεχόμενες με ασυνήθιστο

τρόπο. Επομένως, κι γι’αυτό το λόγο δεν θα μπορούσε να περιμένει

κανείς ότι η Google θα παρέκκλινε των ισχυόντων νομικών κανόνων

περί την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικότητας

επ’αυτών αναφορικά με υπηρεσίες που θα παρέχονται με το Google

Glass.

18

Slide 12: Ας δούμε πέρα από το Glass

Η ματιά, όμως, ενός επαγγελματία—ακόμη και δικηγόρου—που

μπορεί να δει μακρύτερα από τη συνήθως κοντόφθαλμη οπτική των

τεχνοφοβικών Αρχών, είτε αυτές είναι αρμόδιες για την προστασία των

προσωπικών δεδομένων είτε άλλες που συνήθως δεν εισφέρουν τίποτα

άλλο στη τεχνολογική ή τεχνονομική καινοτομία πλην προσκομμάτων

και εμποδίων σ’αυτήν, θα μπορούσε να δει στο Google Glass

εφαρμογές εξαιρετικού ενδιαφέροντος για τον εμπλουτισμό των ήδη

παρεχόμενων υπηρεσιών με real-time οπτικοακουστικά δεδομένα

ικανά να δημιουργήσουν στο χρήστη των υπηρεσιών της Google μια

οπτικοακουστική αντίληψη της πραγματικότητας που δεν θα’ναι πλέον

ούτε εικονική ούτε η πραγματικότητα του ενός.

Για παράδειγμα, ας δούμε την υπηρεσία Google Maps

εμπλουτισμένη με οπτικοακουστικό υλικό χρηστών του Google Glass

κατάλληλα επεξεργασμένο από την Google, εντός σύντομου χρονικού

διαστήματος από τότε που το εισφέρουν οι χρήστες στην υπηρεσία

Google Maps έτσι ώστε να έχουν διαγραφεί από αυτό προσωπικά

δεδομένα χρηστών ή/και τρίτων. Στην ουσία αναφέρομαι σε τεχνική

crowdsourcing οπτικοακουστικού υλικού για το Google Maps

αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Google Glass το οποίο μπορεί

ν’αξιοποιηθεί από τους χρήστες τόσο για την απόλαυση της

εμπλουτισμένης εμπειρίας του Google Maps (παθητικά, δηλαδή, σε

σχέση μ’αυτήν την εμπλουτισμένη υπηρεσία) όσο και για τον

περαιτέρω εμπλουτισμό της υπηρεσίας Google Maps με audiovisual

19

περιεχόμενο που οι ίδιοι οι χρήστες του Google Glass παράγουν

(ενεργητικά, δηλαδή, σε σχέση με την εμπλουτισμένη υπηρεσία

Google Maps). Σ’αυτή τη δεύτερη περίπτωση της ενεργητικής

συμμετοχής για τον εμπλουτισμό της υπηρεσίας Google Maps με

οπτικοακουστικό υλικό, θα μπορούσε ν’αναπτυχθεί ολόκληρη

οικονομία με bitcoins.

Η επεξεργασία των προαναφερθέντων οπτικοακουστικών

στοιχείων ακόμη κι αν αυτά συνιστούν απλά προσωπικά δεδομένα

προς το σκοπό της παροχής υπηρεσιών χαρτών και πλοήγησης

αποτελεί θεμιτό σκοπό και επιτρέπεται για την ικανοποίηση του

έννομου συμφέροντος του υπευθύνου της επεξεργασίας, σύμφωνα με

όσα δέχθηκε η Ελληνική Αρχή για την προστασία των δεδομένων

προσωπικού χαρακτήρα με την υπ’ αριθμό 91/2009 Απόφασή της

αλλά και με την υπ’αριθμό 53/2011 Απόφασή της σε σχέση με τις

υπηρεσίες εικονικής περιήγησης. Το σύννομο της επεξεργασίας θα

πρέπει να κριθεί με βάση τη διάταξη του άρθρου 5§2 στοιχ. ε) του

ν.2472/1997 στο μέτρο που προηγούμενη συγκατάθεση για την

απεικόνιση ή μη ενός ατόμου ή άλλων προσδιοριστικών στοιχείων του,

δεν είναι δυνατή και ούτε συντρέχει άλλος λόγος επεξεργασίας από

όσους αναφέρονται στο ίδιο άρθρο. Η τήρηση της αρχής της

αναλογικότητας είναι απαραίτητη προϋπόθεση του περιορισμού των

ατομικών δικαιωμάτων από το κράτος, αλλά το ίδιο ισχύει και στις

σχέσεις μεταξύ ιδιωτών (κατ’επιταγήν ερμηνείας του άρθρου 25§1 Σ).

Ο ν. 2472/1997 διαπνέεται από αυτή την αρχή της αναλογικότητας,

καθόσον η διάταξη του άρθρου 4§1 στοιχ. β) θέτει ως γενική αρχή ότι

τα δεδομένα πρέπει να είναι πρόσφορα και αναγκαία για την επίτευξη

20

του σκοπού της επεξεργασίας, ενώ οι διατάξεις των άρθρων 5 και 7

ανάγουν την αναγκαιότητα ως προϋπόθεση της νομιμότητας της

επεξεργασίας, επαγόμενες σχετική υποχρέωση του υπευθύνου της

επεξεργασίας.

Η έκφανση της αναγκαιότητας θέτει στο δίκαιο των προσωπικών

δεδομένων την ειδικότερη αρχή της ελαχιστοποίησης των δεδομένων

που πρόκειται να τύχουν επεξεργασίας. Σε σχέση, λοιπόν, με την υπό

κρίση υπηρεσία Google Maps εμπλουτισμένη με οπτικοακουστικό

υλικό των χρηστών του Google Glass θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι

τα άτομα, των οποίων τα προσωπικά δεδομένα υφίστανται

επεξεργασία—αν αυτά δεν είναι οι χρήστες του Google Glass, για τους

οποίους ισχύει ότι είναι εκ των πραγμάτων πελάτες της Google—δεν

έχουν προηγούμενη συναλλακτική επαφή με τον υπεύθυνο

επεξεργασίας της εταιρίας αυτής που θα δικαιολογούσε την

επεξεργασία αυτή. Θα πρέπει, συνεπώς, να τηρηθούν συγκεκριμένες

προϋποθέσεις από τη Google για την αξιοποίηση στο πλαίσιο της

υπηρεσίας Google Maps των δεδομένων που συλλέγουν οι χρήστες του

Google Glass ώστε να ελαχιστοποιηθεί η επεξεργασία των προσωπικών

δεδομένων για όσο διάστημα είναι αναγκαίο για την επίτευξη του

σκοπού της εμπλουτισμένης υπηρεσίας Google Maps και να

διασφαλισθούν τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων.

Όσον αφορά στην απεικόνιση προσώπων και πινακίδων

οχημάτων, ή άλλων στοιχείων που μπορούν ν’αξιολογηθούν ως

προσωπικά δεδομένα, και τα οποία έχουν παραχθεί με χρήση του

Google Glass, μπορεί και θα πρέπει να εφαρμόζεται η τεχνική της

«θόλωσης» από την εταιρία Google κι εφόσον το οπτικοακουστικό

21

υλικό που τ’απεικονίζει έχει εισφερθεί από τους χρήστες του Google

Glass για τον εμπλουτισμό της υπηρεσίας Google Maps. Εφόσον από

την επεξεργασία των οπτικοακουστικών δεδομένων που εισφέρουν οι

χρήστες στη Google δεν είναι δυνατή η αναγνώριση των προσώπων και

των πινακίδων οχημάτων μ’εφαρμογή της τεχνικής της «θόλωσης», τα

σχετικά δεδομένα καθίστανται ανώνυμα για την εταιρία. Η θόλωση

αυτή μπορεί, μάλιστα, να πραγματοποιείται αυτοματοποιημένα, με

την εφαρμογή ειδικού λογισμικού της Google.

Όσον αφορά στην επεξεργασία οπτικοακουστικού υλικού που

συνιστά ευαίσθητα δεδομένα, γίνεται δεκτό ότι η επεξεργασία

ευαίσθητων δεδομένων θα παραβίαζε την αρχή της αναλογικότητας σε

σχέση με το συγκεκριμένο σκοπό επεξεργασίας και την παροχή των

υπηρεσιών της εταιρίας στα πλαίσια του Google Maps ή άλλης

υπηρεσίας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η Google να λάβει μέτρα για

την αποφυγή ή ελαχιστοποίηση του κινδύνου λήψης και περαιτέρω

επεξεργασίας οπτικοακουστικού υλικού των χρηστών του Google

Glass που εισφέρεται για τον εμπλουτισμό της υπηρεσίας Google

Maps και που ενδεχομένως αποκαλύπτει το υλικό αυτό ευαίσθητα

δεδομένα υποκειμένων δεδομένων, όπως σε σχέση με θρησκευτικούς

χώρους, νοσηλευτήρια, οίκους ανοχής κλπ.

Το crowdsourcing για audiovisual υλικό που παράγουν οι

χρήστες του Google Glass για τον εμπλουτισμό της υπηρεσίας Google

Maps—ή ενδεχομένως κι άλλης υπηρεσίας της εταιρίας—θα μπορούσε

ν’αποτελεί ειδική εφαρμογή της Google Maps σε μεθοδολογία που θα

περιελάμβανε μέθοδο συλλογής δεδομένων, μέθοδο ενσωμάτωσης

δεδομένων, και μέθοδο διανομής δεδομένων. Για τη συλλογή όλο και

22

περισσότερων οπτικοακουστικών δεδομένων η Google θα μπορούσε να

υιοθετήσει ένα σύστημα ανταμοιβής των χρηστών με «εικονικό

χρήμα»—τα λεγόμενα bitcoins—δηλαδή εικονικές πιστωτικές μονάδες

εξαργυρώσιμες για την παροχή άλλων υπηρεσιών της Google στους

χρήστες παράγοντας έτσι οικονομία αγοράς που σχετίζεται με την

τεχνολογική ανάπτυξη.

Αυτά, βέβαια, που σας περιγράφω δεν είναι επιστημονική, μη

νομική, φαντασία. Στην Ελλάδα της κρίσης και της αναπτυξιακής

αφασίας υπάρχει πρόγραμμα για την υλοποίηση τέτοιων εφαρμογών

με μεθόδους εξόρυξης γνώσης και επεξεργασίας δεδομένων που

προέρχοναι από δεδομένα του παγκόσμιου ιστού, δηλαδή web-data, ή

από Κοινωνικά Δίκτυα δήλαδή Social Networks data ή από άλλες

πηγές. Στην κατεύθυνση αυτή υπάρχει συνεργασία με το Ινστιτούτο

Πληροφορικής και Τηλεματικής του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και

Τεχνολογικής Ανάπτυξης στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ερευνητικού

έργου «WeKnowIT» και αφορά στην επεξεργασία δεδομένων από

κοινωνικά δίκτυα (π.χ. φωτογραφίες από Flickr, σχόλια από

Facebook, κλπ.) από τα οποία μπορούν να εξαχθούν ταξιδιωτικές

προτιμήσεις χρηστών, αλλά και διάφορες ιδιότητες και

χαρακτηριστικά (attributes) που μπορούν να αποδοθούν ή να

χαρακτηρίσουν διάφορες γεωγραφικές τοποθεσίες, μνημεία και άλλα

αξιοθέατα. Η επεξεργασία των πηγαίων δεδομένων και η εξαγωγή

χρήσιμης δευτερογενούς πληροφορίας από αυτά γίνεται με σύγχρονες

τεχνικές εξόρυξης γνώσης και σημαντικής ανάλυσης (semantic

analysis).

23

Slide 13: Τεχνοφοβικές Αρχές through the Glass

Σε όλες αυτές, αλλά και άλλες πολλές, τεχνολογικές εξελίξεις, η

τεχνοφοβική συμπεριφορά των Αρχών, όπως συνήθως είναι οι Αρχές

για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, που ως επί το

πλείστον απαρτίζονται από επιστήμονες που ουδεμία εμπειρία ή

σχέση έχουν με την παραγωγή εκ του μηδενός καινοτομίας στον τομέα

των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών ούτε έχουν

σχέση ή εμπειρία με την επιχειρηματική ανάπτυξη τεχνολογικά

προηγμένων προϊόντων ή υπηρεσιών σε συνθήκες έντονου

ανταγωνισμού—πολλοί από αυτούς δεν έχουν καν ποτέ ασκήσει

ελεύθερο επάγγελμα δικηγόρου—εκδηλώνεται συνήθως παθητικά ή

αρνητικά και εν πάση περιπτώσει συνιστά ως τεχνοφοβική έκφραση

ανασταλτικό παράγοντα εξελίξεων της κοινωνίας μας επί τα βελτίω. Η

άκαιρη, αοριστόλογη και ανούσια επιστολή της 18ης Ιουνίου των

εκπροσώπων των Αρχών για την προστασία των προσωπικών

δεδομένων και της ιδιωτικότητας προς τη Google αποδεικνύει του

λόγου το αληθές. Και βέβαια, αισθάνομαι ικανοποίηση που η

Ελληνική Αρχή για την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

δεν προσυπέγραψε την εν λόγω επιστολή.

Σας ευχαριστώ,