Metafizik Üzerine Büyük Şerh: Büyük Alfa Kitabı, C.1-10 (İbn Rüşd)

Iğdır Uumlniversitesi Iğdır University

İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Journal of Divinity Faculty

Sayı No 2 Ekim October 2013 01-40

Iğdır Uuml İlahiyat

Fakuumlltesi Dergisi

Sayı 2 Ekim 2013

1

_____________________________________________________

Metafizik Uumlzerine Buumlyuumlk Şerh Buumlyuumlk Alfa Kitabı

C1-10

İBN RUumlŞD

Ccedilevirenler

FATİH OumlZKAN amp HACI KAYA amp İLYAS ALTUNER ne

Oumlzet Ortaccedilağrsquoın en buumlyuumlk Aristoteles yorumcusu olarak

kabul edilen İbn Ruumlşd buumlyuumlk filozofun hemen hemen buuml-

tuumln eserlerine kuumlccediluumlk orta ve buumlyuumlk olmak uumlzere uumlccedil şekilde

şerh yazmıştır Bu şerhler erken doumlnemde İbranice ve La-

tinceye ccedilevrilmiş ve hem Ortaccedilağ Avrupa felsefesini hem de

Yahudi duumlşuumlncesini derinden etkilemiştir Batıda İbn

Ruumlşdrsquouumln etkisi İbn Ruumlşdccediluumlluumlk akımı altında buumltuumln Avrupa-

yı sarmıştur Elinizdeki metin Metafizik eserine yazılan buuml-

yuumlk şerhin ikinci (aslında birinci) kitabı olan lsquoBuumlyuumlk Alfa

Kitabırsquonın ilk on yorumundan oluşmaktadır Bu kitabın ilk

kısımlarının ne Arapccedila ccedilevirisi ne de şerhi elimizde bulun-

maktadır Bunun yanında Latince ve İbranice ccedilevirilerinde

de buumlyuumlk şerhin eksik kısımlarına henuumlz rastlanmamıştır

Anahtar Kelimeler Aristoteles İbn Ruumlşd metafizik şerh

neden ilke element

Bu ccedilalışma lsquoEntelekya Mantık-Metafizik Okulursquo adı altında yuumlruumltuumllen ccedilalışmalar-

dan bir kesittir Ccedilevirinin yapıldğı kaynak iccedilin bkzİbn Ruumlşd Tefsicircr Macirc barsquodersquot-

Tabicirca ldquoGrand Commentairerdquo de la Meacutetaphysique ed Maurice Bouyges Beyrut Dacircrursquol-Maşrık 1986 Bibliotheca Arabica Scholasticorum (Seacuterie Arabe Tome V2) I 55-79 C1-10 987a6-988b19

YDoccedilDrIğdır Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Felsefe ve Din Bilimleri Boumlluumlmuuml ne Arş GoumlrIğdır Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Felsefe ve Din Bilimleri Boumlluumlmuuml

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

2

_____________________________________________________

Long Commentary on the Metaphysics The Book

Alpha Meizon C1-10

AVERROES

Translated by

FATİH OumlZKAN amp HACI KAYA amp İLYAS ALTUNER

Abstract Averroes who is accepted the greatest commen-

tator of Aristotle in the Midle Ages has written commen-

taries on almost all works of the great philosopher in three

manners at short middle and long These commentaries

have been translated into Hebrew and Latin in early period

and have influenced deeply both Middle Ages European

philosophy and Jewish thought In the West Averroesrsquo in-

fluence has pervaded the whole Europe under the name of

Averroism The present text has been composed of the

first ten commentaries of the lsquoBook Alpha Meizonrsquo the

second (in fact first) book of the long commentary on the

Metaphysics Neither has been in our hands Arabic transla-

tion of early parts of this book nor has its commentary In

addition missing parts of this long commentary have not

yet been encountered in Hebrew and Latin translations

Keywords Aristotle Averroes metaphysics commentary

cause principle element

Metafizik Uumlzerine Buumlyuumlk Şerh Buumlyuumlk Alfa Kitabı C 1-10



Sayı 2 Ekim 2013

3

copy

د اب ن رش

تفسير ما بعد الطبيعة

المقالة المرسومة باأللف الكبرى

انتلخيا

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

4

Buumlyuumlk Alfa Kitabı Yorumu

A51

T12 Metin

987a6-9 Bazı filozoflar her bir cisimsel tuumlruumln ilkesinin maddicirc tuumlr gibi bir şey

olduğunu kabul etmişlerdir Bu filozoflardan bir kısmı bu ilkeyi

neden (illet) olarak kabul etmiş ve hareketin kendisinden kaynak-

landığı şeyi buna eklemiştir [Bu nedenle] bu filozoflardan kimi

ilkeyi iki olarak ele alırken kimi de tek olarak ele almıştır

C1 Yorum

a [987a6-7] İlk doğa filozofları buumltuumln var olanların ilkesinin doumlrt

elementten biri olduğunda uzlaşmışlar ancak toprağı dışarıda tuta-

rak bazıları onun ateş bazıları hava bazıları da su olduğunu ileri

suumlrmuumlşlerdir3 Teologların bu goumlruumlşte olmadıklarına ilişkin goumlruumlşle-

re ileride değineceğiz4 Aristoteles ldquoBazı filozoflar her bir cisimsel

tuumlruumln ilkesinin maddicirc tuumlr gibi bir şey olduğunu kabul ettilerrdquo diye-

rek onların goumlruumlşlerinden bahsetmektedir Aristoteles bununla ilk

filozofların ilkeyi yalın cisimsel tuumlrlerden biri olarak kabul ettikle-

rini yani kimisinin ateşi kimisinin havayı kimisinin de suyu ilke

olarak benimsediklerini kastetmektedir Yine Aristoteles ldquomaddicirc

tuumlr gibirdquo demiştir5 Ccediluumlnkuuml biccedilimsiz madde (heyucirclacirc) bilkuvve iken

[soumlzuuml edilen] ilkeler bilfiildir ve gerccedilekte biccedilimsiz madde oluş ve

bozuluşa konu değilken bu ilkelerden her biri oluş ve bozuluşa

konu olur6 Bu filozoflar maddicirc nedenden başka bir nedeni kavra-

yamamışlardır

b [987a7-9] ldquoBu filozoflardan bir kısmı bu ilkeyi neden (illet) olarak

kabul etmiş ve hareketin kendisinden kaynaklandığı şeyi buna

eklemişlerdir [Bu nedenle] bu filozoflardan kimi ilkeyi iki olarak

ele alırken kimi de tek olarak ele almışlardırrdquo derken Aristoteles

şunu kastetmektedir Doğa filozoflarından sonra gelenler ise doğa

filozoflarının maddicirc neden (sebeb) hakkındaki goumlruumlşlerini kabul

etmekle birlikte hareket ettirici etkin nedeni de buna eklemişler-

dir Onlardan bazıları nedeni tek olarak alırken bazıları ise iki ola-

rak almışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

5

تفسيرالمق الة المرسومة باأللف الكبرى

A5

ال أرسطوطالي س T1 ق

ا واحدا كأنه نوع هيوالين فأما قوم فإهنم وضعوا هذه شيئوضعوا مبدأ كل نوع األجسام هذه جعلها بعضهم ثنتني وبعض عنه تكون احلركة و الذي شيءها الالعلة وأضافوا إلي

واحدة

987a6-9

التفسيرC1

ملا كانت القدماء األول من الطبيعيني قد اتفقوا على أن املبدأ جلميع املتكوانت واحد من األسطقسات األربعة فبعضهم كان يضع أنه النار وبعض أنه اهلواء وبعض أنه املاء ما عدا

وضعوا )م صحاب الشرائع قال إخبارا عنهاألرض كما سنقول فيما يستقبل إال ما قاله أيريد فاما القدماء فإهنم وضعوا مبدأ (ا واحدا كأنه نوع هيوالينشيئ مبدأ كل نوع األجسام

األجسام البسيطة أى إن منهم من وضع النار ومنهم أنواعا واحدا من كل نوع من شيئ ألن اهليوىل ابلقوة وهذه (كأنه نوع هيويل )اء وإمنا قال من وضع اهلواء ومنهم من وضع املال تكون وال تفسد وكل واحد من هذه كائن فاسد اليتابلفعل وألن اهليوىل ابحلقيقة هي

على طريق اهليوىل الذيوهؤالء مل يشعروا من األسباب إال ابلسبب

a

عنه تكون احلركة الذي شيءفأما قوم فإهنم وضعوا هذه العلة وأضافوا إليها ال)مث قال ما قوم ممن أتى بعد هؤالء فإهنم قالوا أيريد و (وبعض واحدةجعلها بعضهم ثنتني وهذه

هى احملركة والفاعل ومن هؤالء من اليتقال به هؤالء وزادوا العلة الذيابلسبب اهليوالين وضع هذه العلة واحدة ومنهم من وضعها ثنتني

b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin

987a9-13 İtalya Okulursquona gelinceye kadar yukarıda bahsettiğimiz uumlzere doğa

filozoflarının dışındakiler iki nedeni kabul etmelerinden ve bir

diğer neden yani hareketin kendisinden kaynaklandığı şeye dair

kimisinin tek ve kimisinin iki olduğunu soumlyleyerek farklı goumlruumlş

belirtmelerinin dışında ccedilok bir şey soumlylememişlerdir

C2 Yorum

a [987a9-10] Aristoteles ldquoİtalya Okulursquona gelinceye kadarrdquo soumlzuumlyle

muhtemelen bu okula kadar bu iki nedenin yani maddicirc ve etkin

nedenin kabul edilmesinin ccedilok zaman aldığını kastetmektedir

b [987a10-1] Aristoteles ldquoDiğerleri bu konuda az şey soumlyledilerrdquo der-

ken bununla formel nedeni kastettiğini duumlşuumlnuumlyorum Boumlylece

Aristoteles bu konuyu bu kitabın dışında Empedoklesrsquoten bahse-

derken anlatmıştır7 Empedokles et ve kemik diye bilinen şeyi ken-

disine ilke edinmiş ancak bu ilke varlıkların mahiyetini accedilıklamak-

ta yeterli olmamıştır İlkenin bu filozofun kabul ettiği altı ilkenin

yani maddicirc neden olarak kabul ettiği doumlrt element ile etkin neden

olarak kabul ettiği sevgi ve nefretin dışında bir şey olması gerekir8

c [987a11-3] Aristotelesrsquoin ldquohellipyukarıda bahsettiğimiz uumlzere doğa filo-

zoflarının dışındakiler iki nedeni kabul etmelerinden ve bir diğer

neden yani hareketin kendisinden kaynaklandığı şey hakkında ki-

misinin tek ve kimisinin iki olduğunu soumlyleyerek farklı goumlruumlş be-

lirtmelerinin dışında ccedilok bir şey soumlylememişlerdirrdquo soumlzuuml hareket

ettirici ilkeyi yalnızca akıl olarak kabul eden Anaksagoras ile sevgi

ve nefret olmak uumlzere iki tuumlrluuml kabul eden Empedoklesrsquoe işaret et-

mesi youmlnuumlyle kendiliğinden accedilık bir ifadedir

T3 Metin

987a13-9

Pythagorasccedilılar da yine aynı şekilde iki ilkenin var olduğunu soumlyle-

mişler [ancak] ilkeleri kendileri accedilısından accedilık ve kendilerine oumlzguuml

bir şekilde sonluluk ve bir ile sonsuzluk olarak kabul etmişlerdir

Onlar ilkeyi ateş toprak ve benzeri doğal bir şey olarak adlandır-

mamışlar aksine sonsuzluk ve bir olanın bizzat kendisini toumlz olarak

almışlar ve bu bakımdan onları ilke olarak kabul etmişler ve oumlylece

varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7


الما يسريا غري أنه كما قلت من إىل وقت اإليطاليني وتكلم ىف هذه اآلخرون غري هؤالء كا واحدة قول إهنأن الذين جبعلون العلل ثنتني خيتلفون ىف العلة األخرى ألن بعضهم ي

عنه تكون احلركة الذي شيءوبعض ثنتان أعىن ال

987a9-13

C2 التفسير

اتني العلتني إنه متادى األمر على االعرتاف هب (إىل وقت اإليطاليني)حيتمل أن يريد بقوله أعىن اهليوالنية والفاعل إىل وقت هذه الطائفة

a

أحسبه إمنا أراد به السبب (اآلخرون غري هؤالء كالما يسريا وقد تكلم ىف هذه) و قولهعلى طريق الصورة وذلك أنه قد حكى هذا ىف غري هذه املقالة عن إبن دقليس الذي

واللحم لكن مل يصرح أن ماهية األشياء جيب ه كان يتكلف معرفة ما هو العظمأعىن أنكان يضع هذا الرجل أعىن األربعة األسطقسات اليتأن تكون مبدأ سوى الستة مبادئ

واحملبة والعداوة اللذين كان يضعهما على طريق الفاعل كان يضعها على طريق اهليوىل اليت

b

ثنتني خيتلفون ىف العلة األخرى ألن غري أنه كما قلت من أن الذين جبعلون العلل)وقوله هو قول مفهوم (عنه احلركة الذي شيءان أعىن الا واحدة وبعض ثنتقول إهنبعضهم ي

كان يضع العقل هو احملرك فقط وإىل إبن دقليس الذيبنفسه ويشري به إىل أنكساغورش كان يضع احملرك اثنني احملبة والعداوة الذي

c


وضحت هلم اليتوهى اثنان على هذه اجلهة بعينها ئن املبادإفقالوا ما الفيثاغوريونأف شيءومل جتر عادهتم بتسمية فالقول ابلنهاية والواحد وغري املتناهى خيتصون به الذيو الواحد بعينه جوهرو بل غري املتناهى نفسه شبه ذلكأرض وما خر طبيعة مثل النار واألآ

ن هذه فالالتى يضعوهنا و يعدوهناوم

987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum

a [987a13-4] Aristoteles Pythagorasccedilıların iki ilkenin olduğu konu-

sunda doğa filozoflarıyla aynı goumlruumlşte olduklarını ancak doğa filo-

zoflarının bakış accedilısından değil de kendi bakış accedilılarından bu goumlruuml-

şe vardıklarını soumlylemiştir Aristoteles iki ilkenin doğasına ilişkin

Pythagorasccedilıların goumlruumlşlerinin doğa filozoflarının goumlruumlşlerinden

farklı olmasından dolayı bu değerlendirmeye ulaşmıştır

b [987a15-6] Bu iki okulun yalnızca iki ilkenin var olduğu konusunda

ortak oldukları soumlylendiğinde onların kendilerine oumlzguuml ilke anlayış-

larının olduğu soumlylenmiş olur Aristoteles ldquohellipilkeleri kendilerine

oumlzguuml bir şekilde sonluluk ve bir ile sonsuzluk diye ele almışlardırrdquo

soumlzuumlyle şunu kastetmektedir Pythagorasccedilılara oumlzguuml olan şey iki

ilkeyi tek bir anlama işaret eden sonluluk ve bir olan birinci ilke ve

sonsuzluk olan ikinci ilke olarak kabul etmeleridir Onlara goumlre bu

iki ilke ilk doumlnem doğa filozoflarındaki gibi maddicirc ve etkin neden

değil maddicirc ve formel nedendir

c [987a16-7] Yine Aristoteles ldquoOnlar ilkeyi ateş toprak ve benzeri

doğal bir şey olarak adlandırmamışlar aksine sonsuzluk ve bir ola-

nın bizzat kendisini toumlz olarak almışlardırrdquo derken Pythagorasccedilıla-

rın bu iki ilkeyi buumltuumln doğal varlıkların ortak ilkesi olarak kabul

etmekle birlikte doğa filozoflarının yaptığı şekliyle doğal şeylerin

yani harekete konu olan varlıkların ilkesini ateş ve toprak gibi doğal

bir ilke olarak benimsemediklerini kastetmektedir Bununla Aris-

toteles doğal şeyler iccedilin doğal bir ilke varsaymadıkları iccedilin bu ko-

nuyu kısaca ele aldıklarına işaret etmiştir

d [987a17-8] Pythagorasccedilılar bu iki ilkenin sayının ilkeleri sayının ise

doğal şeylerin toumlzuuml ve toumlzuumln ilkelerinin yine toumlz olduğuna inanmala-

rı bakımından bu iki ilkenin şeylerin ilkeleri olduğunu varsaymış-

lardır Aristoteles ldquohellipaksine sonsuzluk ve bir olanın bizzat kendisini

toumlz olarak almışlardırrdquo ifadesiyle buna goumlnderimde bulunmuştur

Dolayısıyla onların sonsuzluk ve bir olanın toumlz olması bakımından

ve yine varlıkların toumlzuuml olan sayının ilkesi olduğu iccedilin de bu iki

ilkenin toumlz olması accedilısından varlıkların ilkeleri olduğunu oumlne suumlr-

duumlklerini kastetmektedir Toumlzuumln ilkesinin yine toumlz olması gerekir




Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير

لكن من قبل ملبادئ اثنان فقطيقول فأما الفيثاغوريون فوافقوا الطبيعيني ىف قوهلم إن اوإمنا قال ذلك إهنا اثنان الح للطبيعيني الذيمن قبل النحو ال الح هلم الذيالنحو

ألن قوهلم ىف طبيعة هذه الثنائية غري قول أولئك فيها

a

كر ما خيص هؤالء فقال ذ اتن الفرقتان وهى الثنائية فقط و ملا ذكر ما تشرتك فيه هاخيتص به الذييريد و (لنهاية والواحد وغري املتناهىتصون به فالقول ابخي الذيو )

الفيثاغوريون هو إهنم جعلوا هذه الثنائية إما املبدأ الواحد فالنهاية والواحد اللذين يدلون هبما على معىن واحد وإما املبدأ الثاىن فغري املتناهى وهذه الثنائية عند هؤالء هى على

الصورة ال على طريق املادة و الفاعل كما كانت عند األقدمني من طريق املادة و الطبيعيني

b

آخر طبيعة مثل النار واألرض وما أشبه ذلك بل غري شيءومل جتر عادهتم بتسمية )مث قال يريد وهؤالء القوم مع جعلهم هذين املبدأين مشرتكني (تناهى نفسه والواحد بعينه جوهرامل

ات الطبيعية مل جيعلوا لألمور الطبيعية مبدأ طبيعيا أعىن األمور املتحركة جلمع املوجود مثل ما فعل الطبيعيون من جعلهم مبدأ األمور الطبيعية مبدأ طبيعيا مثل النار واألرض

وامنا أشار هبذا إىل تقصريهم إذ مل يضعوا لألشياء الطبيعية مبدأ طبيعيا

c

والعدد جوهر العدد ئهنما مبادأني من حيث اعتقدوا ئاملبد شياء هذينمنا وضعوا لألإو بل غري املتناهى نفسه ) وهو الذي دل عليه بقوله شياء الطبيعية ومبادى اجلوهر جوهراأل

للموجودات من أمنا جعلوا غري املتناهى والواحد بعينه مبدإيريد بل (والواحد بعينه جوهرهو الذيالعدد أيضا لكوهنما مبدأ ني جوهرئن هذين املبدأحيث هى جوهر و من حيث

ن يكون جوهراأللجوهر جيب أن املبدأو ذلك جوهر املوجودات

d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10

e [987a18-9] Aristoteles ldquohellipve bu bakımdan onları ilke olarak kabul

etmişler ve oumlylece varsaymışlardırrdquo soumlzuumlyle Pythagorasccedilıların sayı

olduğunu soumlyledikleri varlıkları bu iki ilkeden oluşturduklarını kas-

tetmektedir Onlar varlıkların sayı olduğunu ve sayının ilkelerinin

de bir ve ccedilok olduğunu duumlşuumlnmelerinden ve bu ikisinin varlıkların

ilkeleri olduklarını soumlylemelerinden dolayı bu sonuca varmışlardır

T4 Metin

987a21-8 Onlar goumlruumlneni ve şeylerin toumlzuuml olduğunu zannedip tanımını yap-

tıkları ilk varlığı tanımlamalarında ccedilok yuumlzeysel bir araştırma yap-

mışlardır Oumlrneğin ccedilift olma iki olmadan oumlnce geldiği hacirclde bir

kimsenin ccedilift olmayla iki olmayı aynı sanması gibi Ancak bir şeyin

aynı youmlnden hem ccedilift hem de iki olmasının imkacircnı yoktur Eğer

boumlyle olmazsa bir olan ccedilok olmuş olur ki bu onların karşılaşacak-

ları bir sonuccediltur ve de oumlnce ve sonra gelenden bunun gibi birccedilok

şey ortaya ccedilıkar

C4 Yorum

a [987a21-3] ldquoOnlar goumlruumlneni ve tanımını yaptıkları ilk varlığı tanım-

lamalarında ccedilok yuumlzeysel bir araştırma yapmışlardırrdquo Aristoteles

ldquoonlarrdquo derken Pythagorasccedilıları kastetmektedir Onlar varlıkları

araştırmak istediklerinde araştırmalarını ccedilok yuumlzeysel yapmışlardır

ccediluumlnkuuml gerek varlık gerekse bilgi bakımından daha iyi bilinen yani

toumlz olan ilk varlığı bir ve sonsuz ile sayı şeklinde tanımlamışlardır

b [987a23-5] ldquoBu onların şeylerin toumlzuuml olduğunu zannettikleri varlık-

tır Oumlrneğin ccedilift olma iki olmadan oumlnce geldiği hacirclde bir kimsenin

ccedilift olmayla iki olmayı aynı sanması gibi Oysaki bir şeyin aynı youmln-

den hem ccedilift hem de iki olmasının imkacircnı yokturrdquo soumlzuumlyle Aristo-

teles sayıların varlıklara yuumlklem olup onlarla nitelendirildiklerinden

dolayı varlıkların doğasının sayının doğası olduğunu varsaydıklarını

ifade etmiştir Oumlrneğin bir kimsenin ccedilift olmayla iki olmayı bir ve

aynı zannetmesi gibi Oysaki ccedilift olma iki olmaya goumlre daha genel

ve doğası gereği ondan oumlncedir Yani ccedilift olanın ortadan kalkmasıy-

la diğerinin de ortadan kalktığı diğerinin ortadan kalkması duru-

munda ccedilift olanın ortadan kalkmadığı ama diğeri var olduğunda

ccedilift olanın da var olması gerektiği anlatılmaktadır




Sayı 2 Ekim 2013

11

جعلوا املوجودات يريد ومن هذين املبدئني (ن هذه فالالتى يضعوهنا ويعدوهناوم)وقوله يقولون أهنا عدد يريد إهنم ملا تومهوا أن املوجودات عدد وأن مبادئ العدد هى اليت

الواحد والكثري قالوا إن هذين مها مبادئ املوجودات

e


ذكروه الذيواستعملوا النظر البسيط جدا ىف حتديدهم الظاهر واملوجود األول ابحلد كانوا يظنون أنه جوهر األمر مثل أن يظن إنسان أن الضعف واالثنينية الذيا هو وهذ شيءبه يكون ال الذيواحد بعينه ألن الضعف أقدم من االثنينية لكن ليس ابلوجه شيء

الذيضعفا فعليه بعينه يكون اثنني فإن مل يكن ذلك كذلك كان الواحد كثريا وهذا هو خر مثل هذهأاملتقدم واملتأخر أشياء عرض ألولئك وقد يوجد من

987a21-8

C4 التفسير

الذيحلد ابواستعملوا النظر البسيط جدا ىف حتديدهم الظاهر واملوجود األول ) قولهن ينظروا ىف املوجودات جعلوا أرادوا أملا يريد وهؤالء القوم يريد الفيثاغوريني (ذكروه

حقها أى أعرف أهو الذيحدوا املوجود األول و حني نظرهم منها ىف البسيط جدانه الواحد والغري أيعىن بقوهلم فيه ذكروه الذييعىن اجلوهر ابلتحديد ابلوجود واملعرفة

نه العددأمتناه و

a

ن الضعف أنسان إن يظن أمثل نه جوهر األمرأكانوا يظنون الذيوهذا هو )مث قال به الذيلكن ليس ابلوجه يةثنينقدم من اإلأن الضعف أل واحد بعينه شيءثنينية واإل

ن طبيعة املوجودات هى طبيعة أيريد وظنهم (ضعفا فعليه بعينه يكون اثنني شيءال يكونن أمثل ظن من ظن عداد حتمل على املوجودات و توصف هبان األأالعدد من قبل

عم من أن الضعف أى طبيعة واحدة من قبل أ ية شيء واحد بعينهثنينالضعف واإلذا إخر و ذا ارتفع ارتفع اآلإ الذيه نيرسم أب الذيى أ بعنه اقدم منها ابلطأثنينية و اإل

خر وجد هوذا وجد اآلإهو و رتفعيخر مل ارتفع اآل

b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12

c [987a25-6] ldquoAncak bir şeyin aynı youmlnden hem ccedilift hem de iki olma-

sının imkacircnı yokturrdquo Bir şey kendisine birden ccedilok yuumlklem olumlu

yuumlklendiğinde birden fazla olur Dolayısıyla soumlz konusu yuumlklemler

bir ve aynı şey olmadıkccedila onların o şeye aynı youmlnden olumlu yuumlk-

lem olması ve yuumlklemin de o şeyin toumlzuumlnuuml tarif etmesi gerekmez

d [987a26-7] ldquoEğer boumlyle olmazsa bir olan ccedilok olmuş olur ki bu

onların karşılaşacakları bir sonuccedilturrdquo Aristoteles eğer oumlnce gele-

nin doğası sonra gelenin doğasından farklı olmazsa bir olanın doğa-

sıyla ccedilok olanın doğasının bir ve aynı olacağını ya da ccedilok olanın bir

olan uumlzerine yuumlkleneceğini yine sayının varlıklardan oumlnce gelme-

sinden dolayı varlıkların sayılar olarak goumlruumllduumlğuuml durumda ccedilok ola-

nın bir ve bir olanın da ccedilok olacağını kastetmektedir

e [987a27] Aristoteles ldquohellipki bu onların karşılaşacakları bir sonuccedil-

turhelliprdquo soumlzuumlyle bir kimsenin bir olanın ccedilok olduğuna yani bir ve ccedilok

olanın tek bir şeyde bulunmasından dolayı zıtlıkların bir olduğuna

inanmasının imkacircnsız olması gibi varlıkların sayı olduğuna inanma-

sının da imkacircnsız olduğunu kastetmektedir

f

A6

[987a27-8] Aristoteles ldquohellipve oumlnce ve sonra gelenden bunun gibi

birccedilok şey ortaya ccedilıkarrdquo demiştir Oumlncelik bakımından duyulurlar-

dan oumlnce gelen şeylerden bu anlamda sayı gibi birccedilok şey ortaya

ccedilıkar dolayısıyla doğası gereği sayıdan oumlnce gelen şeyler dışarıda

tutularak sayı toumlze oumlzguuml kılınmamıştır Bu tamamıyla tanım youml-

nuumlnden oumlnce gelenin varlık youmlnuumlnden oumlnce gelmesinin gerekli ol-

madığına ilişkindir Bu konuyu toumlzle ilgili boumlluumlmlerde accedilıklayacağız

T5 Metin

987a29-b2

Felsefe okullarına dair goumlruumlşleri anlattıktan sonra Platon felsefesine

geccedililmiştir Platon ccedilokluk hakkında kendisinden oumlnceki goumlruumlşleri

izlemiştir birlik hakkındaki felseficirc goumlruumlşleri de İtalya Okulursquona

dayanır Varlıkların devamlı bir akış iccedilerisinde olduğunu ve bunlar

uumlzerine bir bilimin oluşturalamayacağını savunan Herakleitosccedilula-

rın goumlruumlşleri Demokritosrsquotan sonra [bir ve ccedilok olan hakkında]

ortaya ccedilıkan ilk goumlruumlş olmuş9 ve daha sonraki goumlruumlşler hep Herak-

leitosccedilu duumlşuumlnceler uumlzerine temellendirilmiştir Sokrates ise ahlacirckicirc

konularla ilgilenmiş tuumlmel doğayla ilgili bir şey soumlylememiştir10




Sayı 2 Ekim 2013

13

كن يريد ل (ضعفا فعليه بعينه يكون اثنني شيءال به يكون الذيلكن ليس ابلوجه و )مث قال قذا صدإشىء الواحد بعينه أن اليريد شىء ضعفا كان هبا اثننيالهبا كان اليتاجلهة ليس

عليه من جهة واحدة حىت ن يكون صدقها أفليس يلزم عليه حمموالت اكثر من واحد كون احملمول يعرف جوهر الشيءين أا واحدا وال شيئيكوان

c

خري شىء األالن مل تكن طبيعة إيريد ف (ن مل يكن ذلك كذلك كان الواحد كثرياإف)مث قال و كانت الكثرة حتمل على أغري طبيعة املتقدم كانت طبيعة الواحد وطبيعة الكثرة واحدة

ن العدد متقدم على أعدادا من قبل أنه لو كانت املوجودات إراد هبذا أ مناإو الواحد لكان الكثري واحدا والواحد كثريا املوجودات

d

ن املوجودات عدد هو أن احملال فيمن اعتقد أيريد (ولئكعرض أل الذيوهذا هو )وقوله ا ىف شىء واحدن املتضادات واحد لكوهنمأى أ ن الواحد كثريأكاحملال فيمن اعتقد

e

يريد وقد يوجد من األمور (خر مثل هذهأشياء أخر أوقد يوجد من املتقدم واملت)وقوله هى ىف هذا املعىن مبنزلة العدد شياء كثريةأاملتقدمة على احملسوسات هبذا النحو من التقدم

ا كله راجع وهذ بعفلم اختصت بكون العدد جوهرا دون سائر األشياء املتقدمة عليه ابلطكثر ىف مقاالت أوسنبني هذا ن يكون متقدما ابلوجودأليس جيب دن املتقدم ابحلأىل إ

اجلوهر

f

A6


تلك ىف الكثرة تتبعوكانت فالطوأوجدت فلسفة الفلسفة أنواعومن بعد ما ذكر من ول ما حدث بعد أوكان الينيطيى اإلأحبسب ر حاد فكانت فلسفته فيهاما ىف اآلأو

فيها علم يسنه لأو ن سائر املوجودات دائمة السيالنأراء اهلرقليني ىف آ دميقراطيسومل يتكلم خالقياتمنا تكلم ىف األإف ما سقراطأف ةخذها ابخر أراء فعلى هذا وهذه اآل

بشيء ىف الطبيعة الكلية

987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

a [987a29-30] Aristoteles ldquoFelsefe okullarına dair goumlruumlşleri anlattık-

tan sonra Platon felsefesine geccedililmiştirrdquo soumlzuumlyle varlıkları sayılar

olarak goumlren Pytahgorasccedilılar ve matematik bilimleri var olan şeyle-

rin ilkesi olarak kabul edenlerle Anaksagorasccedilılar Empedoklesccedililer

ve Demokristosccedilular gibi doğa filozoflarının felsefesinden sonra

gelenleri kastetmektedir

b [987a30-2] ldquoPlaton ccedilok ve bir hakkında kendisinden oumlnceki goumlruumlş-

leri izlemiştirrdquo Platon varlıklara dair pek ccedilok goumlruumlşuumlnde varlıkları

sayılar olarak goumlren Pythagorasccedilıları ve onlara yakın goumlruumlşte olanla-

rı bazı goumlruumlşlerinde de buguumln muhtemelen Frenk beldesi olarak

bilinen yer olan İtalyarsquodaki okulun ilk doğa filozofları olan Anaksa-

goras Empedokles Demokritos ve onların takipccedililerinin goumlruumlşleri-

ni izlemiştir Aristoteles Platonrsquoun birccedilok felseficirc goumlruumlşuumlnde mate-

matiği duyulur şeylerin nedenleri ya da duyulur şeylerin bizzat ken-

dileri olarak goumlren filozofları izlediğini soumlylemiştir Ccediluumlnkuuml buna

dair bilgiyi toumlzle ilgili boumlluumlmlerde accedilıklayacağımız uumlzere Platon

idealardan bahsederek ideaların doğasıyla sayıların doğasının bir ve

aynı olduğuna ve yine doumlrt elementin kenarları ve accedilıları birbirine

eşit olan ve Euklidesrsquoin eserinin11 sonunda bahsedilen beş cisim olan

yuumlzeylerden bileşik olduğuna inanmaktaydı Platon ilk maddeyle ve

buumltuumln duyulur bileşiklerin kendisinden bileştiği ilk doumlrt elementle

ilgili goumlruumlşlerinde doğa filozoflarını izlemiştir

c [987a32-3] ldquoDemokritosrsquotan sonra ortaya ccedilıkan ilk goumlruumlş olmuşhelliprdquo

Aristoteles bu kimse hakkında doğa filozoflarından biri olarak

bahsetmektedir ldquoHerakleitosccediluların goumlruumlşlerirdquo soumlzuumlyle ise şunu

kastetmiştir Onlar kendi zamanlarında felsefe yapan herkesin

goumlruumlşlerine kuşkuyla yaklaşmışlar ve şu duumlşuumlnceden hareketle bili-

min olamayacağını savunmuşlardır Bilgi zorunlu ve suumlreklidir bu-

rada ise bilime konu olan şey suumlrekli bir değişim iccedilindeki duyulur

şeylerden başka bir şey değildir Bilinen suumlrekli bir değişim iccedilindey-

se ona dair bilgi de suumlrekli bir değişim iccedilindedir Oumlyleyse suumlrekli

değişen bilgi de bilgi değildir burada hiccedilbir şekilde bilgiden soumlz

edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير

فالطون( يعىن بعد أمن الفلسفة وجدت فلسفة نواعيقول )ومن بعد ما وجدت هذه األن جعلوا التعاليم مبدأ األمور الذيفلسفة أصحاب األعداد وهم آل فيثاغورش وابجلملة

وآل ابن دقليس وآل دميقراطيساملوجودة وبعد فلسفة الطبيعيني وهم آل أنكساغورش

a

أكثر ىف يتبع أفالطون إن يعىن( الكثرة ىف هذه تتبع كانت إهنا أفالطون فلسفة ىف) وقوله وىف منهم يقرب ومن الفيثاغوريني يعىن األعداد بصحاب مذهب املوجودات ىف آرائه الطبيعيون كان أعلم وهللا وهناك االفرنج ببالد اليوم تعرف اليت وهى إيطاليا أهل األقل يتبع أفالطون قال إن وإمنا وآله دميقراطيس و وآله دقليس وابن وآله أنكساغورش األول

ابعياهنا احملسوسة األمور أو احملسوسة األمور أسباب التعاليم جعلوا نالذي فلسفته أكثر يف ما على حدوا العدد وطبيعة الصور طبيعة أن ويعتقد ابلصور يقول كان أفالطون ألن

من مركبة األربعة األسطقسات أن يعتقد كان و العلم هذا من اجلوهر مقاالت يف سنبني كتاب آخر يف املذكورة اخلمسة األجسام وهى والزوااي األضالع املتساوية السطوح األول األربعة ابألسطقسات قوله ويف األوىل ابهليوىل قوله يف الطبيعيني تبع وإمنا أوقليدس

احملسوسة املركبات مجيع تركبت منها أنأعىن

b

راء )آصحاب العلم الطبيعى أيعىن رجال من (نول ما حدث بعد فالأوكان )ه قولو نه إفقالوا ن شكوا على مجيع من كان يتعاطى الفلسفة يف ذلك الوقتالذيوهم (اهلرقليني

ال إعلق به العلم س هاهنا شيء يتليو و دائم يم ضرور علألن ال ليس هاهنا علم فالعلم به يف تغري دائم ذا كان املعلوم يف تغري دائمإو وهى يف تغري دائم احملسوسات

ذا علمإفليس هاهنا والعلم املتغري ليس علما

c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16

d [987a33-b1] Aristoteles ldquohellipve daha sonraki goumlruumlşler hep Heraklei-

tosccedilu duumlşuumlnceler uumlzerine temellendirilmiştirrdquo soumlzuumlyle buraya ka-

dar bahsettiğimiz goumlruumlşlerin Platonrsquoa kadar felsefe alanında araş-

tırma yapanların dayandıkları goumlruumlşler olduğunu kastetmektedir

e [987b1-2] Aristoteles uumlnluuml filozoflardan biri olmasına karşın Sokra-

tes hakkında uzunca durmamış şoumlyle demekle yetinmiştir ldquoSokra-

tes ise ahlacirckicirc konularla ilgilenmiş tuumlmel doğayla ilgili bir şey soumly-

lememiştirrdquo Bununla Aristoteles Sokratesrsquoin ahlacirck felsefesi alanın-

da goumlruumlş belirten ilk kişi olduğunu ancak bilim felsefesine ilişkin

kendisinden oumlnce gelenlerin goumlruumlşleri uumlzerine bir şey eklemediğini

kastetmiştir12

T6 Metin

987b4-19 Kabul edilir ki duyulur şeylerde sabit bir şey olmadığı iccedilin Platon

ideaların varlığını ebedicirc şeylerin varlığı gibi ele almıştır Yine deği-

şim suumlrekli olduğundan idealar iccedilin ortak olan tanımın duyulur

şeyler iccedilin de tanım olmasının imkacircnı yoktur Varlıklar iccedilin bir ve

aynı olan şeyler idealar diye adlandırılmıştır Buumltuumln duyulur şeyler

ise idealardan dolayı onlarla aynı adı almışlardır ad bakımından

benzer olan şeyler yalnızca tuumlr bakımından ortaktır ad bakımından

ortak olmanın dışında bir benzerlikleri yoktur13 Pythagorasccedilılar

benzetme yoluyla varlıkların sayılardan oluştuğunu soumlylerken Pla-

ton ise buna ad ortaklığını eklemiştir İster ad ortaklığı isterse tuumlr-

ler arasında var olan benzerlik olsun Pythagorasccedilılar bu konu hak-

kında genel araştırma yapmaktan geri durmuşlar ve hem duyulurlar

hakkında hem de şeyler arasında aracı varlık olduğunu varsaydıkları

matematiksel tuumlrler konusunda ısrarcı olmuşlardır Duyulur şeyle-

rin bir kısmı harekete konu olmayan suumlrekliliği olan şeylerken14

tuumlrler ise ccedilokluğa [yuumlklem olarak] bulunan şeylerdir Tuumlr her bir

şey iccedilin var olan şeydir ve yine diğer şeylerin nedenidir

C6 Yorum

a1 [987b4] Herakleitosccediluların kuşkusu Platonrsquou idealar oumlğretisine

youmlnelttiğinden Aristoteles bu burada kuşkunun Platonrsquou idealara

nasıl youmlnelttiği hatta onlara inanmaya nasıl zorladığını anlatmıştır




Sayı 2 Ekim 2013

17

انتهى اليتذكرانها هى اليتراء يريد فهذه اآل (خذها ابخرةأراء فعلى هذا وهذه اآل)مث قال ىل زمانهإيعىن يها الناظرون يف الفلسفةلإ

d

فامنا تكلم يف ما سقراطأف)قال وملا مل جير ذكرا لسقراط وكان من مشاهري احلكماءول من تكلم يف الفلسفة اخللقية ومل أنه أيريد (اخللفيات ومل يتكلم بشيء يف الطبيعة الكلية

علميةا على ما ذكره من تقدمه يف الفلسفة الشيئيزد

e


وليس يف احملسوسات ن كون هذا على مثال كون األشياء الباقيةأخذ أألنه يقبل ذلكذ كانت دائمة إ ن يكون للمحسوسات حد ما تشرتك فيهأيضا أوال ميكن شيء اثبت

منا إفاهنا ما مجيع احملسوساتأو ومسى الالتى هى للموجودات واحدة بعينها صورا التغيرينه زاد اشرتاك أال إ وعوالكثرة املتواطئة يف االسم مشاركة يف النا جلهأتقال هبذه ومن

ما أو ن املوجودات هى األعدادإقالوا فعلى طريق التشبيه ما الفيثاغوريونأو سماإلم إهنان فك يهاأبني األنواع الذيو التشابه أما االشرتاك أف سمنه زاد اشرتاك اإلإفالطون فأ

هنا أيقولون اليتالتعاليمية منا عاندوا يف احملسوسات واألنواعإو العام عنه صتركوا الفحفهى نواعما األأو ما احملسوسات فمنها ما هو دائم غري متحركأ متوسطة فيما بني األمور

اء يشا سبب األضيأوالنوع وع فهو هو الشيء املوجود لكل واحدالنو توجد اىل كثرة اليت خراأل

987b4-19

C6 التفسير

علم يذكر يف أخذ وهللا أ فالطون اىل القول ابلصورأحرك الذيك اهلرقليني هو شملا كان وجب عليه اعتقاد الصورأحىت ه اىل ذلككهذا الفصل كيف حر

a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18

a2 [987b4-7] ldquoDuyulur şeylerde sabit bir şey olmadığı iccedilin Platon

ideaların varlığını ebedicirc şeylerin varlığı gibi ele almıştırrdquo soumlzuumlyle

şunu kastetmektedir Bir şey bir cinste ve bir tuumlrde varlık kazanın-

ca ebedicirc varlıkların o cinste varlık kazanmasında olduğu gibi so-

mut bir şahsın o cinste varlık kazanması duumlşuumlncesi Platonrsquou proto-

tip ve formlar olan ideaları varsaymaya youmlneltmiştir Oumlyle ki [so-

mut ve ebedicirc şeylerin bir cinste var olmaları arasındaki] durum

hiccedilbir şekilde değişmez ve bunun ilineksel olması imkacircnsızdır

Değişimin suumlrekliliğinden dolayı duyulur şeylerde sabit bir şey

olmadığına ve yine duyulur şeyler iccedilin ortak bir tanımın olmasının

imkacircnsızlığına ben de katılıyorum [Oysa ben] tek tek her bir tuumlruumln

şahıslarında bulunan anlamların bir ve aynı olup bunların şeylerin

tanımı ve zihnin dışında zorunlu olarak bulunan şeyler olduğuna

inanıyorum Platon buna idealar ve prototipler yani duyulur şeyle-

rin formları ve doğal şeylerin prototipleri demiştir15 Oumlyle ki bunlar

doğal varlıklara tıpkı bir sanatkacircrın yapılan resme bakması gibi

bakar Oumlyle olmadığında [gelişiguumlzel olarak] herhangi bir şeyden

herhangi bir şey meydana gelir ki insanın sperminden hep insan ve

atın sperminden hep atın meydana gelmesi muumlmkuumln olmaz

b [987b8-9] ldquoBuumltuumln duyulur şeyler ise idealardan dolayı onlarla aynı

adı almışlardırhelliprdquo soumlzuumlyle Aristoteles Platoncuların bundan dolayı

buumltuumln duyulur şeylerin bu ideaların doğasıyla tanımlandığına ve bir

şeyin kendi prototipinden hareketle var olması gibi idealardan pay

almakla var olduklarına inandıklarını kastetmektedir Yani duyulur

şeylerdeki uyum ve duumlzen idealardan pay almakla ortaya ccedilıkmıştır

c [987b9-11] Aristoteles ldquohellipad bakımından benzer olan şeyler yalnızca

tuumlr bakımından ortaktır ad bakımından ortak olmanın dışında bir

benzerlikleri yokturrdquo derken şunu kastetmektedir Ancak birden

ccedilok şeye işaret eden benzer adlar o şeylerdeki ortak bir anlama

işaret etmektedir İdealar oumlğretisine gelince bunda birden ccedilok şey

iccedilin ortak bir anlam yoktur ki tuumlrlerin adları ortak olsun Dolayı-

sıyla bu oumlğretide genel bir anlam olmayıp yalnızca ad ortaklığı var-

dır Bu nedenle Aristoteles ldquohellipad bakımından ortak olmanın dışın-

da bir benzerlikleri yokturrdquo demiştir




Sayı 2 Ekim 2013

19

وليس ىف احملسوسات شيء ن كون هذا على مثال كون األشياء الباقيةأخذ أألنه )فقوله نس جنه ملا وجد يف إ لصورىل القول املثل واإفالطون أمنا حرك إن يريد و أحيتمل (اثبت

شخاص الباقية ليه يف ذلك على مثال كون األإن كون الشخص املشار إ نس و نوع نوعجنه ليس أواعتقد ن يكون ذلك ابلعرضأو مل ميكن مرن خيل األأمن غري يف ذلك اجلنس

ذ إ ن يكون للمحسوسات حد تشرتك فيهأا ضوال ميكن اي اثبت يءىف احملسوسات شواحدة بعينها وهى وع نوع شخاص نأل دتوج اليتن املعاىن أاعتقد ت دائمة التغريكان

ى هى صور لالشياء أو مساها صورا ومثال مور ضرورية خارج النفسأحدود األشياء هى ى شيء أال كان إو عو ىل صورة املصنإ نعليها كما ينظر الصاإتنظر احملسوسة ومثل للطبيعة

نسان دائما وعن مىن الفرس فرس إنسان ومل يكن عن مىن اإل ى شيء اتفقأاتفق من دائما

a2

ن أيريد واعتقدوا ملكان هذا (جلهاأمنا تقال هبذه ومن إما مجيع احملسوسات فاهنا أو (مث قال جلها كما يوجد الشيء من قبل أمنا توجد من إو منا حتد هبذه الطبيعةإاحملسوسات يعمج

منا وجد من اجل املثالإ نظام فيهاى الرتتيب والأ مثاله

b

ن أال إيريد (سمإلنه زاد اشرتاك اأال إ وعوالكثرة املتواطئة يف االسم مشاركة يف الن)وقوله وعلى تدل من األشياء الكثرية على معىن واحد مشرتك فيها اليتمساء املتواطئة هى األ

مشرتكة نواعمساء األأثريين فرتجع ليس يكون هاهنا معىن واحد مشرتك لك القول ابلصور (سمنه زاد اشرتاك اإلأال )إو لذلك قال ال اللفظ فقطإفال يكون هنالك معىن عام

c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20

d [987b11-3] ldquoPythagorasccedilılar benzetme yoluyla varlıkların sayılardan

oluştuğunu soumlylerken Platon ise buna ad ortaklığını eklemiştirrdquo

Aristoteles şunu kastetmektedir Sayıları varlıklara benzetmeleri

Pythagorasccedilıları varlıkların sayılar oldukları goumlruumlşuumlne youmlneltmiştir

Nitekim onlar sayıların bizzat varlıklar olduklarına inanmaktaydı-

lar Sayılar ve varlıklar arasında ad ortaklığının bulunması onlar iccedilin

bağlayıcı olmamış ve bu goumlruumlş tuumlrlerdeki ad ortaklığını eklemeye

onları youmlneltmemiştir Platon ise ad ortaklığını eklemiş ve bunu

gerekli goumlrmuumlştuumlr

e [987b13] Buumlyuumlk olasılıkla Platon bu goumlruumlşle oumlnceki filozoflardan

birinin varlıkların nedenlerinin bir ve varlık gibi genel cinsler oldu-

ğuna inandığına ancak ad ortaklığına ise inanmadığına işaret etmiş-

tir Buradan hareketle Parmenides sayı bakımından bir olana işa-

ret eden varlık adıyla cins bakımından bir olana işaret eden varlık

adını birbirinden ayrı tutmadığından bu nedenle de varlığın buumltuuml-

nuumlyle sayı bakımından bir olduğuna inandığından dolayı hataya

duumlşmuumlştuumlr

f [987b13-4] Aristoteles ldquoİster ad ortaklığı isterse tuumlrler arasında var

olan benzerlik olsun Pythagorasccedilılar bu konu hakkında genel araş-

tırma yapmaktan geri durmuşlarhelliprdquo derken bununla Platonrsquoa işaret

etmiştir Nitekim Platon bireyler arasındaki ortaklığı araştırdığı

hacirclde tuumlrler arasındaki ortaklığı araştırması gerekirken tuumlrler ara-

sındaki ortaklığı araştırmayı terk etmiştir Aristotelesrsquoin bunu soumly-

lemesinin nedeni şudur Platon en son tuumlrlerin idealar olduğunu

soumlylediğinde ya bunun benzerini oumlteki tuumlrler hakkında da soumlyleme-

si gerekir ki bu durumda da formların formları olması gerekir ve bu

durum sonsuza dek suumlruumlp gider ya da buumltuumln tuumlrlerin zihnin dışında

var olmayıp zihinde var olan akledilir şeyler olduğunu soumlylemesi

gerekir

g1 [987b14-5] Aristoteles ldquohellipve hem duyulurlar hakkında hem de şeyler

arasında aracı varlık olduğunu varsaydıkları matematiksel tuumlrler

konusunda ısrarcı olmuşlardırrdquo ifadesiyle onların cinslerin doğasını

araştırmayıp tuumlrlerin doğasını araştırmalarının nedeninin tuumlrleri

olması bakımından tuumlrleri incelemek değil de ısrarla bir tezi ccediluumlruumlt-

mek bakımından inceleme yapmaları olduğunu kastetmektedir




Sayı 2 Ekim 2013

21

ما أو ن املوجودات هى األعدادإقالوا فعلى طريق التشبيه ما الفيثاغوريونأو )مث قال ن ىل القول أبإمنا دعاهم إنه إما الفيثاغوريون فأيريد ف (سمنه زاد اشرتاك اإلإفالطون فأ

فلم افاعتقدوا اهنا املوجودات انفسه هنم شبهوا األعداد ابملوجوداتإ عدادأاملوجودات سم إىل زايدة إسم مشرتك بني األعداد وبني املوجودات وال دعاهم القول إيلزمهم وجود مه القول بهز و لأك رت سم املشفانه زاد اإل فالطونأما أو نواعمشرتك يف األ

d

سباب املوجودات أن إن من كان يعتقد من القدماء أىل إشار هبذا أمنا إن يكون أوحيتمل ومن هنا مسا مشرتكاإن هاهنا أمل يكن يعتقد العامة مثل الواحد و املوجودجناس هى األ

سم املوجود الدال على الواحد ابلعدد وعلى الواحد إبني قغلط برمنيدس حني مل يفر ن املوجود كله واحد ابلعددأفاعتقد ابجلنس

e

العام صم تركوا الفحإهنف كان يهاأبني األنواع الذيو التشابه أما االشرتاك أف)مث قال شخاصبني األ الذيشرتاك نه ملا فحص عن اإلإوذلك فالطونأىل إيشري بذلك (عنه

بني الذيعن االشرتاك فحصن يأوقد كان جيب عليه عا نو بني األ الذيشرتاك ترك اإلمثل ذلك ن يقول أهنا صور إخرية ذا قال يف األنواع األإألنه يلزمه منا قال ذلكإو عا األنو

هى اعمجيع األنو قول إنو يأىل غري هناية إمير ذلك و فيكون للصور صور عا يف سائر األنو فسال وجود هلا خارج الن مور معقولة موجودة يف النفسأ

f

هنا متوسطة فيما بني أيقولون اليتالتعاليمية اعمنا عاندوا يف احملسوسات واألنو إو )وقوله ن إ جناسومل ينظروا يف طبيعة األ اعىف طبيعة األنو منا نظرواإهنم أيف يريد والسبب (األمور

عأنوا منا كان على جهة املعاندة ومل يكن على جهة البحث عنها مبا هى إفحصهم

g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22

g2 [987b15] Bu nedenle bir kısım filozoflar duyulur şeylere ya da bu

duyulur şeylerdeki matematiksel şeylere ilişkin bilimin olamayaca-

ğına dair Herakleitosccedilu kuşkuya karşı ccedilıktıklarında her iki durum-

da da bu kuşkuyu ortadan kaldırmak iccedilin idealar ve idealar ile du-

yulur şeyler arasında bir aracı doğa ileri suumlrmuumlşlerdir Eğer onlar bir

şeyi doğası gereği araştırmış olsalardı duyulur ve matematiksel

şeyler hakkındaki yanıt bir ve aynı olurdu

h [987b16-7] Platonrsquoun bu karşı ccedilıkışı buumltuumlnuumlyle geccedilersiz olunca Aris-

toteles Herakleitosccedilulara kendisiyle yapılacak doğru bir karşı ccedilıkış-

tan bahsederek şoumlyle demiştir ldquoDuyulur şeylerin bir kısmı harekete

konu olmayan suumlrekliliği olan şeylerken tuumlrler ise birden ccedilok var-

lıklara [yuumlklem olarak] bulunan şeylerdir Tuumlr her bir şey iccedilin var

olan şeydir ve yine diğer şeylerin nedenidirrdquo Herakleitosccediluların

duyulur şeylerin suumlrekli bir değişim iccedilinde bulunduğu youmlnuumlndeki

goumlruumlşuumlne Platoncuların şu şekilde karşı ccedilıkmaları doğrudur Duyu-

lur şeylerde adına form denilen bizzat değişmeyip sabit olan ve

yine madde denilen suumlrekli değişen bir şey vardır

i [987b17-8] Aristoteles ldquohelliptuumlrler ise birden ccedilok varlıklara [yuumlklem

olarak] bulunan şeydir Tuumlr her bir şey iccedilin var olan şeydirhelliprdquo de-

miştir Aristoteles bunu idealar oumlğretisine ve de bireylerin kendile-

rinde addan başka ortak olan bir şeyin bulunmadığını ileri suumlrerek

bilimi geccedilersiz goumlrenlere karşı ifade etmiştir Nitekim tuumlruumln tanımı

her birinin var olması bakımından sayıca birden ccedilok şeyde bulunan

anlam şeklinde ortaya ccedilıkınca [maddeden] ayrık formların tek tek

her biri olması bakımından duyulur şeylerde bulunmasının imkacircnı

bir yana bu formların varlıklarını ve mahiyetlerini bilmenin

imkacircnsız olduğu ortaya ccedilıkmaktadır Aynı şekilde tuumlruumln yukarıdaki

tanımından tuumlruumln kendisine yuumlklem olduğu ccedilokluğun bir ve aynı

lafızda değil de kendisindeki bir ve aynı anlamda ortak olduğu gouml-

ruumlnmektedir

k [987b18-9] Aristotelesrsquoin ldquohellipve yine tuumlr diğer şeylerin nedenidirrdquo ya

da diğer şeyler iccedilin nedendir derken bireylerin nedenini değil de

bireylere ilişkin bilginin nedeni olduğunu kastetmektedir




Sayı 2 Ekim 2013

23

هى اليتالعلم عن احملسوسات وعن األشياء ولذلك ملا عاند قوم شك اهلرقليني يف ارتفاعيف احملسوسات وهى التعاليم قالوا ابلصور وبطبيعة متوسطة بني الصور واحملسوسات لينحل هلم هبذا القول الشك يف األمرين مجيعا ولو نظروا األمر حبسب طبيعته لكان اجلواب

واحدا يف احملسوسات والتعاليم

g2

ينبغى أن يعاند به هؤالء فقال الذيكله فاسدا ذكر العناد الصحيح وملا كان هذا العنادتوجد إىل كثرة والنوع اليت)أما احملسوسات فمنها ما هو دائم غري متحرك وأما األنواع فهى

خر( يريد وأما قوهلم إن احد والنوع أيضا سبب األشياء األفهو هو الشيء املوجود لكل و نادهم الصحيح أن يقال هلم أن املوجودات احملسوسة فيها شيء احملسوسات يف تغري دائم فع

غري متغري ابلذات بل اثبت وهى الصورة وفيها ما يتغري دائما وهى اهليوىل

h

توجد للكثرة والنوع فهو هو الشيء املوجود لكل واحد( اليتوأما قوله )وأما األنواع فهى ه ليس هاهنا شيء تشرتك فيه قال إنمقابلة من فإمنا قاله يف مقابلة القول ابلصور ويف

األشخاص إال اإلسم فقط وهم املبطلون للعلم وذلك أنه إذا ظهر من حد النوع إنه املعىن املوجود لكثريين ابلعدد من طريق ما كل واحد منها موجود ظهر أن الصور املفارقة

عن أن تكون معرفة ليس ميكن أن تكون موجودة للمحسوسات على أهنا هى هى فضال حيمل عليها النوع تشرتك يف اليتوجودها وماهياهتا وكذلك يظهر من هذا احلد أن الكثرة

معىن واحد فيها ال يف لفظ واحد

i

خر( احد والنوع أيضا سبب األشياء األوأما قوله )والنوع فهو هو الشيء املوجود لكل و لعلم ابألشخاص ال سبب األشخاصر فإمنا أراد به سبب اخأو سبب ألشياء آ

k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin

987b21-5 Bir olanda ortak olma bakımından bu şeyler tuumlrlerdir Bir olanın

toumlz olduğunu soumlyleyen ve kendisine bir denilen başka bir şeyin

bulunmadığını ileri suumlren kimse Pythagorasccedilıların sayıların şeylerin

toumlzuumlnuumln nedeni olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerine yaklaşmış olur Ccediluumln-

kuuml bu onların goumlruumlşuumlduumlr

C7 Yorum

a [987b21-2] ldquoBir olanda ortak olma bakımından bu şeyler tuumlrlerdirrdquo

Soumlzuumlyle Aristoteles bireyle tuumlr arasındaki farkı kastetmiş olmalıdır

ldquobu şeylerrdquo soumlzuuml de bireylere işaret etmektedir Sanki Aristoteles

bir olanın kendisinde ortak olmak bakımından değil de tek tek her

bir şeye oumlzguuml olmak bakımından kendisine işaret edilen şeylerdeki

ortak anlamın bireysel bir olan olduğu goumlruumlşuumlndedir Şeylerde or-

tak olarak bulunan bir olan anlam tuumlr diye adlandırılır

b [987b22-5] Aristoteles ldquoBir olanın toumlz olduğunu soumlyleyen ve kendi-

sine bir denilen başka bir şeyin bulunmadığını ileri suumlren kimse

Pythagorasccedilıların goumlruumlşlerine yaklaşmış olurrdquo derken bir olanın

sayı bakımından toumlz olduğunu sayı bakımından bir olan olmayıp

başka bir tuumlr bakımından bir olduğu soumlylenen başka bir şeyin bu-

lunmadığını ileri suumlren kimse Pythagorasccedilıların sayıların başka

şeylerin toumlzuumlnuumln nedeni olduğu youmlnuumlndeki goumlruumlşlerine yaklaşmış

olur Aristoteles ldquoyaklaşmış olurrdquo demiştir parccedilalanmayan atom

goumlruumlşuumlne sahip filozoflar oldukları iccedilin onlara goumlre toumlz ya da bir

olan yoktur Bundan başka atomcu goumlruumlş soumlz konusu olduğunda

sayıların şeylerin toumlzuuml olduğunu ileri suumlrenleri bağlayan imkacircnsız

durumlar onlar iccedilin de bağlayıcı olur Ccediluumlnkuuml her iki okul da atomla-

rın nasıl bitişik olduğunu ve de parccedilalanmayan bir olanın edilgi etki

ve doumlnuumlşuumln iccedilin nasıl neden olduğunu accedilıklayamamıştır Nitekim

boumlluumlnmeyen bir olan şey madde ve formdan bileşiktir ve her mad-

de ve formdan bileşik olan şey ise boumlluumlnebilirdir Bu konu Fizik

kitabında buumltuumlncuumll bir şekilde accedilıklanmıştır




Sayı 2 Ekim 2013

25


الواحد جوهر قال إنما من أف عا فهى األنو شرتاك يف الواحدمن تلك على طريق اإل اليتو ن أفقد قال قريبا من قول الفيثاغورين من ه واحدقال إني خر موجودآوليس شيء

ولئكأى أفان هذا هو ر خراألعداد سبب جوهر األشياء األ

987b21-5

C7 التفسير

قن يريد هبذا الفر أحيتمل نوع(ال هوف شرتاك يف الواحدمن تلك على طريق اإل اليتو )قوله ما أفكانه قال شخاصىل األإشارة إ (من تلك اليتو )ويكون قوله الشجص والنوع بني

ل خيص واحداب فيه ليها من جهة ما ليس تشرتكإيف األشياء املشار الذياملعىن الواحد الذييوجد مشرتكا فيها فهو الذيما املعىن الواحد أو واحدا منها فهو الواحد الثخصى

لنوعايسمى

a

فقد قال ه واحدقال إنخر موجود يآوليس شيء الواحد جوهر قال إنما من أف)وقوله الواحد ابلعدد جوهر وليس هاهنا شيء قال إنما من فأيريد (قريبا من قول الفيثاغورين

فقد قال قريبا من قول خر غري الواحد ابلعددآنوع بنه واحد أخر موجود يقال فيه آألن هؤالء هم (قريبا)قال مناإو خرن األعداد هى سبب جوهر األشياء األأثاغوريني من في ال هذا اجلزءإو واحد أفان هؤالء ليس عندهم جوهر ال يتجزى الذيصحاب اجلزء أ

ن كلى الفريقني إوذلك اء هى األعداديجواهر األش قال إنتلزم من اليتفتلزمهم احملاالت منقسم وال كيف يكون هذا الواحد الغري ن يقولوا كيف يوجد من هذه متصلأال يقدرون

ن قبل التغيري كان مركبا من مادة وصورة وكل إفانه ستحالةسببا لألنفعال والفعل واإل تبني يف العلم الطبيعى وهذا كله قد فهو منقسم مركب من مادة وصورة

b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin

987b25-988a2 Onlardan bir kısmı tıpkı bir gibi iki olanı sonsuz olanın yerine

geccedilirmiş ve bir kısmı da kendilerine oumlzguuml olarak sonsuz olanın

buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk olandan ibaret olduğunu ileri suumlrmuumlştuumlr Kimisi

sayıları duyulur şeylerden ibaret goumlruumlrken kimisi de bu duyulur

şeylerin sayılar olduğunu ileri suumlruumlp matematiksel şeyleri bunlar

arasında aracı varlık olarak goumlrmemişlerdir Bir olanı ve sayıları

şeylerin dışında goumlrenler ise Pythagorasccedilıların goumlruumlşlerini benim-

sememişlerdir Onlar tanımları araştırmak suretiyle tuumlrlere youmlnel-

mişlerdir ccediluumlnkuuml onlardan oumlnceki filozoflarda diyalektik sanatı

yoktu İkili başka bir doğayı ele alan kimse bunu tıpkı bir şeyin

kendi benzerinden ccedilıktığı gibi tek sayılar dışında [diğer] sayıların

kendilerinden doğal olarak ccedilıktığı bir şey olarak ele almıştır Oysa

gerccedilek ise bunun tam tersidir Ccediluumlnkuuml onlar şeylerin maddeden

ccedilıktığını doğru kabul etmişlerdir

C8 Yorum

a [987b25] İlkeleri bir olan ve sonsuz olan diye iki olarak ele alan

kimselerden bir gurup sonsuz olanın ikilikten ccedilıktığını ve bu ikili-

ğin sonsuz olanı buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk diye ikiye ayıranlar gibi zıt olarak

ele almadıklarını Aristoteles ifade etmekte ldquotıpkı bir gibirdquo derken

yani ikili olarak ele almadıklarını soumlylerken de buna işaret etmekte-

dir

b [987b26-7] Aristoteles ldquohellipve bir kısmı da kendilerine oumlzguuml olarak

sonsuz olanın nedeninin buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk olduğunu ileri suumlrmuumlş-

tuumlrrdquo soumlzuumlyle o kimselerin sonsuz olanın nedenini sonsuz buumlyuumlk-

luumlklerde geccedilerli olan buumlyuumlk ve kuumlccediluumlkten ibaret olan ikilik olarak ele

aldıklarını kastetmektedir Aristotles ldquokendilerine oumlzguumlrdquo demiştir

ccediluumlnkuuml onlar oumlnceki filozofların uzlaştıkları gibi ilkeleri buumlyuumlk ve

kuumlccediluumlkten oluşan iki zıt ilkeyle bu ikisine konu olabilen bir olandan

oluşmak uumlzere uumlccedil ilke olarak ele almışlardır İlkeleri bir olan ve

ikilikten meydana gelen sonsuz diye ele alanlar ise bir olan ve son-

suz olandan oluşan iki zıt ilke iccedilin asla bir konu belirlememişlerdir




Sayı 2 Ekim 2013

27


منهم من جعل غري املتناهى من الكبري و ثنني كوحدة اهى اإلتنمنهم من جعل بدل غري املو جعل األعداد من احملسوسات ومنهم من قال إن هذه من منهمو هذا فخاصو الصغريو

ما من صري الواحد أف وليس جيعلون األشياء التعاليمية فيما بني هذه ر هى األعداداألمو ىل األنواع ابلفحص عن إمنا تطرقوا إف وليس كما فعل الفيثاغوريون واألعداد غري األمور

ن أخرى الثنائية من قبل ما من جعل الطبيعة األأو وائل صناعة اجلدلومل يكن لأل احلدود ضتعر اليتما أو شىء عن مماثلهالوائل تتولد عنها تولدا طبيعيا كما يتولد األاألعداد سوى

ن هذه من اهليوىل جيرى على الصوابفالقول أب هنا بعكس ذلكإف

987b25-988a2

C8 التفسير

منهم من جعل غري املتناهى الواحد وغري املتناهى ن جعلوا املبادئ اثنانالذييقول إن وهو ثنينية متضادة مثل من جعلها من الكبري والصغرياإل ثنينية ومل جيعلن اإلعتولدا م

ثنائية جيعلها مل ى أدل عليه بقوله كوحدة ما الذي

a

منهم من و يريد (هذا فخاصو الصغريو غري املناهى الكبري العلة من جعل ومنهم) قال مثىل غري إعظام الصغري اللذين ميران يف األو الكبري هى اليت يةنثنياإل هىملتناغري ا جعل علة

ثالثة على ما اتفق عليه القدماء ئألن هؤالء جعلوا املباد ص(خا اذفه)منا قال إو هنايةن الذيما أو هو الواحد الذيوضوع القابل هلما املو الضدان اللذان مها الكبري والصغري

فلم جيعلوا للضدين اللذين مها نينيةثالواحد وغري املتناهى املتولد من اإل ئجعلوا املباد صالأالواحد وغري املتناهى موضوعا

b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28

c [987b27-8] ldquoKimisi sayıları duyulur şeylerden ibaret goumlrmuumlşlerdirrdquo

derken Aristoteles ilkelerin sayılar olduğu goumlruumlşuumlnuuml savunanlardan

bir kısmının onların duyulur şeylerin bir parccedilası yani duyulur şeyle-

rin formları olduğunu ileri suumlrduumlğuumlnuuml kastetmektedir Bunlar idea-

ları ve sayıları kabul eden kimselerdir Bir kısmı ise duyulur şeylerin

sayıların bizzat kendileri olduğunu ileri suumlren Pythagorasccedilılardır

d [987b29] İdealar goumlruumlşuumlnuuml ileri suumlrenlerden kimisi sayıların oumlzetle

matematiğin konusunun idealarla duyulur şeyler arasında aracı

doğalar olduğunu kabul edince ve Pythagorasccedilılar ise bu iki goumlruumlş-

ten herhangi birini ileri suumlrmeyip genel olarak sayıların varlıkların

kendisinden bileştiği şeyler olduğunu ileri suumlruumlnce Aristoteles

onların bu goumlruumlşleri hakkında ldquoMatematiksel şeyleri bunlar arasında

aracı varlık olarak goumlrmemişlerdirrdquo demiştir Aristoteles muhteme-

len bu ifadeyi sayıların idealar olduğunu ileri suumlrenler hakkında

kullanmıştır Şoumlyle ki bunlar iki gruba ayrılmaktadır Bu kitabın on

uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde ilk filozoflardan bahsettiğimiz uumlzere bu filozof-

lardan bir kısmı sayıların ve ideaların bir ve aynı doğaya sahip oldu-

ğunu ileri suumlrerken bir kısmı da sayıların doğasının ideaların doğa-

sından farklı olduğunu ve onların idealarla duyulurlar arasında aracı

bir doğa olduklarını ileri suumlrmuumlştuumlr

e [987b29-32] ldquoBir olanı ve sayıları şeylerin dışında goumlrenler ise Pyt-

hagorasccedilıların goumlruumlşlerini benimsememişlerdir Onlar tanımları

araştırmak suretiyle tuumlrlere youmlnelmişlerdirrdquo Aistoteles şunu kas-

tetmektedir Bir olanı ve sayıları duyulur şeylerin bir parccedilası olarak

goumlrenlere ve de Pythagorasccedilıların kabul ettiği gibi sayının varlıkla-

rın bizatihi kendisi yani formel bir parccedilası olduğunu ileri suumlrme-

yenlere gelince onlar tanımın doğasını yani şeylerde iccedilkin bulunan

formun nereden geldiğini araştırarak idealar oumlğretisine ve ideaların

sayılar olduğu oumlğretisine youmlnelmişlerdir Zihnin dışında tanımlanan

şeyler değişkendir ve bu onlara goumlre tanımların yerine ideaları

koymayı veya tanımların bizzat kendisinin idealar olduğunu gerek-

tirmektedir ve yine bu onlara goumlre bu durumu yani ideaların mad-

delerden ayrık olmasını ideaların doğasıyla sayının doğasının farklı

olmadığını gerektirmektedir Nitekim eğer idealar varsa onların

doğasının sayının doğasından farklı olması imkacircnsızdır




Sayı 2 Ekim 2013

29

ومنهم من جعل األعداد من احملسوسات ومنهم من قال إن هذه األمور هى )وقوله من ن املبادئ هى األعداد من جعل األعداد جزءا إن قالوا الذييريد ومن هؤالء (األعداد

ومنهم من قال إن احملسوسات صحاب الصور واألعدادأوهم ى صورا هلاأاحملسوسات وهم الفيثاغوريون نفسهاأهى األعداد

c

ع متوسطة بني ئالتعاليم طبا وعوملا كان من القائلني ابلصور من جعل األعداد وابجلملة موضمنا كانوا يقولون إد من القولني و وكان الفيثاغوريون ليس يقولون بواح اتسالصور واحملسو

وليس جيعلون )ثر قوهلم أقال يف تركبت منها املوجودات اليتن األعداد جبملتها هى أن أن يقولون الذيمنا قاله عن إن يكون هذا أو حيتمل (التعاليمية فيما بني هذه شياءاأل

والصور طبيعة منهم من يقول إن األعداد ن هؤالء فرقتانأوذلك األعداد هى صورهنا طبيعة متوسطة بني إو واحدة ومنهم من يقول إن طبيعة األعداد هى غري طبيعة الصور

الصور واحملسوسات على ما حكاه عن القدماء ىف الثالثة عشر من هذا الكتاب

d

منا إف وليس كما فعل الفيثاغوريون األمور منما من صري الواحد واألعداد أف)مث قال ما من صري الواحد واألعداد جزءا من أيريد ف (ىل األنواع ابلفحص عن احلدودإتطرقوا

ى جزءا أس املوجودات كما فعل الفيثاغوريون نفن العدد هو أولوا يقو ومل األمور احملسوسةوالقول ابهنا اعداد من قبل فحصهم عن طبيعة ىل القول ابلصورإفامنا تطرقوا صوراي

فاوجب واألشياء احملدودة خارج النفس متغرية ت الصورة فيهاعىن من اين اتأ دوداحلواوجب كون الصور و احلدود ابنفسها هى الصورأن جيعلوا حمل احلدود أذلك عندهم

ن أوذلك ال تكون طبيعتها غري طبيعة العددأعىن كوهنا مفارقة للمواد أ عندهم هبذه احلال طبيعتها غري طبيعة العدد ن تكونأن كانت موجودة فليس ميكن إالصور

e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30

f [987b33-988a2] ldquoİkili başka bir doğayı ele alan kimse bunu tıpkı bir

şeyin kendi benzerinden ccedilıktığı gibi tek sayılar dışında [diğer] sayı-

ların kendilerinden doğal olarak ccedilıktığı bir şey olarak ele almıştır

Oysa gerccedilek bunun tam tersidir Ccediluumlnkuuml onlar şeylerin maddeden

ccedilıktığını doğru kabul etmişlerdirrdquo derken Aristoteles şunu kastet-

miştir Tıpkı bir şeyin kendi benzerinden ortaya ccedilıktığı gibi tek

sayılar hariccedil sayıların kendisinden doğal bir şekilde ortaya ccedilıkma-

sından hareketle ikiliyi formel doğa bakımından değil de maddicirc

doğa bakımından ele alıp sonsuz olanın nedeni yapanlara gelince

bu filozoflar doğruyu soumlylemişlerdir Ccediluumlnkuuml eğer bu durum ikilik

iccedilin ilineksel bir şeyse bu fiil onda suumlrekli var olmaz Ccediluumlnkuuml bir

şeyde ilineksel olarak bulunan bunun tersidir yani o bir şeyde en

az olarak bulunmaktadır

g [988a1-2] Nitekim Aristoteles ldquoOysa gerccedilekte olan ise bunun tam

tersidirrdquo derken de buna işaret etmiştir

T9 Metin

988a4-16 Tuumlr bir olmada ve ccedilokluğu meydana getirmede farklılık arz eder

Oumlrneğin kendisi nedeniyle ccedilokluğun meydana geldiği erkek gibi Bu

onların ifade ettiği ilkelerin oumlrnekleri ve benzerleridir Platon tuumlruuml

Problemlere Dair kitabında bu şekilde tanımlamıştır İfade edilen-

lerden accedilıkccedila anlaşılmaktadır ki Platon şeyin mahiyeti ve maddicirc

youmlnden olan şey diye iki nedeni kullanmıştır Tuumlrler ise geriye

kalan şeylerin mahiyetinin nedenidir Tuumlrler bir olandır ve maddicirc

youmlnden olan şey ise tuumlrlerin ve tuumlrlerde bulunduğu ifade edilen

şeylerin kendisinde bulunduğu konudur Ccediluumlnkuuml ikiliğin mahiyeti

buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk olmadır Yine Platon bu elementleri iyiliğin ve

oumlvuumllenin nedeni yapmıştır elementlerin her biri de diğerlerinin

nedenidir Bunlar ilkelere dair ortaya konan araştırmada ifade etti-

ğimiz şeylerdir

C9 Yorum

a1 [988a4-6] ldquoTuumlr bir olmada ve ccedilokluğu meydana getirmede farklılık

arz eder Oumlrneğin kendisi nedeniyle ccedilokluğun meydana geldiği

erkek gibi Bunlar ilkelerin oumlrnekleri ve benzerleridirrdquo Bu ifade

kendisinden oumlnce gelenden kopuktur




Sayı 2 Ekim 2013

31

وائل تتولد عنها ن األعداد سوى األأخرى الثنائية من قبل ما من جعل الطبيعة األأو )مث قال ن فالقول أب هنا بعكس ذلكإف ضتعر اليتما أو شىء عن مماثلهالتولدا طبيعيا كما يتولد

هنا من طبيعة أن جعلوا الثنائية على الذيما أيريد و (هذه من اهليوىل جيرى على الصوابن منها تتولد األعداد غري االفراد تولدا طبيعيا كما أيوىل ال من طبيعة الصور من قبل اهل

مرا عارضاأألن هذا لو كان فقد قالوا صوااب هنا علة غري املتناهىإيتولد الشيء مما مياثله و يلفى للشيء ابلعرض هو بعكس الذيألن ملا كان يلفى هلا هذا الفعل دائما ثننيلإل قلياأنه يوجد للشيء إىن عأ هذا

f

g (هنا بعكس ذلكإتعرض ف اليتما أو )دل عليه بقوله الذيوهذا هو


أمثلةفهذه الكثرةوكذلك الذكر يكون فيه الكثرةنه واحد و يفعل ألنوع خيتلف يف او نه حدها على هذا النحو يف إفالطون فأما أف أولئككان يقول هبا اليتوتشبيهات املبادئ

على اليتومها ماهية الشيء و علتنيمنا استعمل إنه إوهو ظاهر مما قيل املطالبكتابه يف هنا الواحد والشيء إف اعما األنو أف الباقيةهى علة ماهية األمور اعن األنو إف جهة اهليوىل

فان ماهية األنواعهنا يف إقال ع ومنها ما يا فيها توجد األنو اليتهو اهليوىل املوضوعة الذيكل األطقسات واحملمودن السبب يف اجليد أعظى أنه إيضا فأو والصغريالثنائية الكبري

وائلن البحث وقع عنها يف األإقلنا اليتوهى األشياء للباقيةواحد منها

988a4-16

C9 التفسير

فهذه الكثرةوكذلك الذكر يكون فيه نه واحد و يفعل الكثرةألنوع خيتلف يف او )قوله مقطوعا مما قبله قعكذا و (ولئكأكان يقول هبا اليتمثلة وتشبيهات املبادئ أ

a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32

a2 [988a6-7] Bu formların bireyleri meydana getirdiğini savunanların

ileri suumlrduumlğuuml bir tuumlr kanıtlamadır Ccediluumlnkuuml formların doğası ccedilokluğu

meydana getiren yani ccedilokluğu doğuran erkeğin doğasına benzer

b [988a7] Soumlz konusu kanıtlama Aristotelesrsquoin ifade ettiği fakat

nuumlshada bulunmayan kanıtlamalardan biri olduğunda Aristoteles

ldquoBunlar ilkelerin oumlrnekleri ve benzerleridirrdquo demiştir O burada

şunu kastetmiştir Bunlar bu şeylerin ilkeler olduğunu ileri suumlrenle-

rin dayandığı kanıtlar ve benzetmelerdir Yani onlar tuumlrler ile ger-

ccedilek ilkeler arasında var olduğunu duumlşuumlnduumlkleri benzerlikten hare-

ketle tuumlrlerin ilkeler olduğunu duumlşuumlnmuumlşlerdir

c [c] [988a7-8] ldquoPlaton tuumlruuml Problemlere Dair kitabında bu şekilde

tanımlamıştırrdquo Yani Platon tuumlrleri formel ve etkin neden olmak

bakımından ilkeler diye tanımlamıştır16

d [988a8-10] Sonra ldquoİfade edilenlerden accedilıkccedila anlaşılmaktadır ki

Platon iki neden kullanmıştır Bunlar şeyin mahiyeti ve maddicirc youmln-

den olandırrdquo demiştir Yani Platon şeylerin mahiyetlerini ve ta-

nımlarını şeylerin formları yapmıştır Maddicirc olanı ise mahiyetlerin

ve tanımların kendileri iccedilin form olduğu şeyler yapmıştır

e [988a10-1] Aristoteles ldquoTuumlrler geriye kalan şeylerin mahiyetinin

nedenidirrdquo soumlzuumlyle Platonrsquoa goumlre tuumlrlerin yani formların geriye

kalan şeylerin yani form olmayan şeylerin mahiyeti olduklarını

kastetmektedir

f [988a11-2] ldquoTuumlrler bir olandır Maddicirc youmlnden olan şey ise tuumlrlerin

kendisinde bulunduğu konudurrdquo Aristoteles bu ifadesiyle şunu

kastetmiştir Gerccedilekte bu şekilde adlandırılan tuumlrler genel form ve

maddenin bileşimidir Oumlrneğin insan tuumlruuml Platonrsquoun duumlşuumlncesinde

olduğu gibi yalnızca insanın formu değil aksine madde ve formun

bileşimidir

g [988a12-4] Aristoteles ldquohelliptuumlrlerde bulunduğu ifade edilen şeylerhellip

Ccediluumlnkuuml ikiliğin mahiyeti buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk olandırrdquo Demiştir Form-

ların tuumlrler olmadığının kanıtı form olan şeyin mahiyetinin kendi-

sinden bir parccedila olması bakımından tuumlrde bulunduğunun soumlylenme-

sidir Oumlrneğin ikiliğin ilke olduğunu soumlyleyenlere goumlre ikiliğin ma-

hiyeti buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk olandır Oysa buumlyuumlk ve kuumlccediluumlk ikilik değildir




Sayı 2 Ekim 2013

33

ن الصور هى الفاعلة إكان يقول هبا من قال اليتستدالالت اإل نوع من األنواعوهو كثرةنه يولد أعين أ الكثرةيفعل الذيألن طبيعتها تشبه طبيعة الذكر اصلألشخ

a2

قال النسخةسقطت من اليتم هتحد ما ذكره من استدالالأستدالل وملا كان هذا من اإلليها إركن اليتستدالالت والتشبيهات يريد فهذه هى اإل املبادئ(وتشبيهات أمثلةفهذه )

اعتومهوا بني األنو الذين هبذا النحو من الشبه أعين أ مبادئاء ن هذه األشيإمن قال مبادئن ألنواع أواملبادئ احلقيقية تومهوا

b

اعنه حد األنو أيعىن املطالب(نه حدها على هذا النحو يف كتابه يف إفالطون فأما أف)وقوله الفاعلهنا مبادئ على طريق الصورة وطريق إ

c

اهليوىل(على جهة اليتومها ماهية الشيء و فقطمنا استعمل علتني إنه أهر وهو ظا)مث قال هى اليتياء وجعل اهليوىل األشياء شنه جعل ماهيات األشياء وحدودها هى صور األأيعىن هلاصور

d

ى الصور هى عنده أ اعن األنو إيريد ف الباقية(هى علة ماهية األمور اعن األنو إف)مث قال صوراليست اليتعىن أ الباقيةمور ماهية األ

e

(عا فيها توجد األنو اليتهو اهليوىل املوضوعة الذينه الواحد والشيء إف لنوعما اأف)وقوله مثال واهليوىل العامةالصورة وعهنا جممإف سم ابحلقيقةتسمى هبذا اإل اليت اعما األنو أيريد فمن وعبل اجملم فالطونأكان يذهب اليه نسان ليس هو صورته فقط كمااإل فسن نإذلك

والصورةاهليوىل

f

يريد والدليل الصغري(ة هى الكبري و ائين ماهية الثنإف اعنه يف األنو إو منها ما يقال )وقوله لنوع اهى الصورة هى يف اليتن ماهية الشيء إنه يقال إ األنواعن الصور ليست هى أعلى

والصغريهنا مبدأ هى الكبري فان ماهيتها عند القائلني أب لثنائيةامثل منههنا جزء أمن جهة الثنائيةو الكبري والصغري غري

g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34

h [988a14-5] Aristoteles ldquoYine Platon bu elementleri iyiliğin ve oumlvuuml-

lenin nedeni yapmıştırrdquo derken şunu kastetmektedir Platon mad-

de ve form derken [bunları] iyilik ve oumlvuumllen ile bunların karşıtının

nedeni olarak goumlstermesi bunun kanıtıdır Oysaki bunlar madde ve

form olmaktan oumlte bir şey değildir

i [988a15] Aristoteles ldquoElementlerin her biri de diğerlerinin nedeni-

dirrdquo ifadesiyle Platonrsquoun varlıklarda belirginleşen diğer şeylerin

nedeni olarak madde ve form oldukları hacirclde varsaymış olduğu

elementlerden biri olmak bakımından oumlvuumlleni ve iyiliği goumlsterdiğini

kastetmektedir

k

A7

[988a15-6] Ardından Aristoteles geriye kalan şeyleri şoumlylece yorum-

lamıştır ldquoBunlar ilkelere dair ortaya konan araştırmada ifade etti-

ğimiz şeylerdirrdquo Aristoteles bu ifadesiyle şunu kastetmektedir

Bunlar varlıklarda belirginleşen ve nedenleri ilkelerden hareketle

goumlsterilmek istenen ve bundan dolayı da ilkelerin kendilerinden

hareketle doğrulanmak istendiği şeylerdir Aristoteles bunu onların

ilkelerin araştırılması sırasında varlıklarda belirginleşen şeylerin

tamamına uygunluklarının araştırıldığını soumlyleyerek ifade etmiştir

Ccediluumlnkuuml varlıklardaki fenomenlerle uyuşmadığı zaman varlıklar iccedilin

ilkeler olarak varsayılanlar doğru olmaz ilkelerin ancak fenomen-

lerle uyuştuğu zaman doğru olması muumlmkuumln olur Dolayısıyla fe-

nomenler ilkelere işaret etmedikccedile ilkeler ilke olmaları bakımın-

dan fenomenlere zorunlu olarak işaret etmez Yani sonra gelen

şeyler oumlnce gelenin varlığına işaret ettiği zaman oumlnce gelenin sonra

gelen iccedilin ilke olması doğru olur Nitekim bu Burhan sanatında

accedilıklanmıştır

T1017

Metin

988b17-9 Tuumlm bu filozofların başka bir neden ekleme imkacircnları olmadığın-

dan dolayı bize tanıklık etmeleri normaldir Bununla birlikte ister

hepsi ister bir kısmı hakkında olsun araştırmanın ilkeler hakkında

olduğu accedilıktır




Sayı 2 Ekim 2013

35

نه أيريد ومن الدليل األسطقسات(ن السبب يف اجليد واحملمود أعطى أنه إيضا فأو )وقوله ال املادة إوليس ذلك عطى علة اجليد واحملمود و مقابلهاأنه إملادة والصورة يقول اب والصورة

h

تظهر يف اليتعطى بسبب األشياء الباقية أنه أيريد (كل واحد منها للباقية)وقوله ومها سطقسني اللذين وضعهمااملوجودات من احملمود واجليد من قبل كل واحد من األ

املادة والصورة

i

ن البحث وقع عنها يف إقلنا اليتاء شيوهى األ)فقال ء الباقيةشيامث فسر ما تلك األن تعطى أيرام اليتتظهر يف املوجودات وهى اليت ةخر أيريد وهذه هى األمساء املت (وائلاألألن عند طلب منا قال ذلكإو ن تصحح املبادئ من قبل ذلكأسباهبا من قبل املبادئ و أ

ذا مل توافق األمور إنه أوذلك دئ يطلب منها موافقتها جلميع ما يظهر يف املوجوداتاملباذا إو حيع من كوهنا مبادئ للموجودات غري صحوضكان ما الظاهرة يف املوجوداتهنا أن تكون صحيحة ومل يدل ابلضرورة من قبل ذلك على أمكن أوافقت األمور الظاهرة

خرة على وجود أذا دلت األمور املتإنه أعىن أ الظاهرةمبادئ حىت تدل عليها األمور وقد تبني هذا يف صناعة الربهان ن املتقدمة مبادئ هلاح أاملتقدمة ص

k

A7


ومع ذلك خرىأن يزيدوا علة أألنه ال ميكنهم ن يكون مجيع هؤالء يشهد لناأوخليق و على بعضهاأحناء ما على مجيع هذه األإملبادئ ن البحث يقع عن اأنه بني إف

988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36

a [988b17] Aristoteles onların nedenlerin cinslerinin sayısına dair

goumlruumlş belirtmelerinin ve araştırmalarını burada sona erdirmelerinin

normal olduğunu soumlylemektedir Onların belirtilen nedenlerin

dışında yani maddicirc formel ereksel ve etkin nedenin dışında beşinci

bir neden eklemeleri muumlmkuumln değildir

b [987b18-9] Aristotelesrsquoin ldquoBununla birlikte ister hepsi ister bir

kısmı hakkında olsun araştırmanın ilkeler hakkında olduğu accedilık-

tırrdquo soumlzuumlnden kastı şudur Bununla birlikte varlıkların her birindeki

belirttiğimiz ilkelerin tuumlmuumlne ya da bir kısmına dair araştırmaların-

da oumlnceki filozofların belirttiğimiz ilkelerin sayısına bir eklemede

bulunmadıkları accedilıktır

Notlar

1 Ccedileviride geccedilen [T] ve [C] gibi ifadeler Latince lsquoTextusrsquo ve lsquoCommentusrsquo

terimlerinin ilk harflerinden oluşmaktadır ve Bouyges tarafından metne

konulmuştur Birincisi Arapccedila Metafizik metnine ve ikincisi ise İbn

Ruumlşdrsquouumln yorumlarına işaret etmektedir İbn Ruumlşdrsquouumln Aristotlesrsquoe atıf

cuumlmleleri iccedilin [a] gibi imler lsquoBuumlyuumlk Alfa Kitabırsquonın ilgili boumlluumlmuumlne işaret

etmek iccedilin ise [A] simgesi kullanılmıştır [987ahellip] gibi ifadeler Aristote-

lesrsquoin metnindeki numaralandırmaya goumlnderimde bulunmaktadır

2 Eserin tek Arapccedila elyazması Leiden Uumlniversitesi Kuumltuumlphanesirsquonde bu-

lunmaktadır MS Leiden Universiteitsbibliotheek Or 2074 Elyazmanın

geniş bir tanıtımı iccedilin bkz Maurice Bouyges Notice Averroegraves Tafsir Ma

Barsquod at-Tabiat (Bibliotheca Arabica Scholasticorum Serie Arabe VI) s

xxvii vd İbn Ruumlşdrsquouumln kullandığı Buumlyuumlk Alfa Kitabırsquona ait Arapccedila metin

Nazicircf b Eymen tarafından ccedilevrilmiştir Bu kitap A5 987a6rsquodan yani 5

Kitabın sonundan itibaren başlamaktadır Buumlyuumlk Alfa Kitabı ile ilgili

olarak bkz Amos Bertolacci ldquoThe Arabic Version of the Book Alpha

Meizon of Aristotlersquos Metaphysics and the Testimony of MS Bibl

Apostolica Vaticana Ott Lat 2048rdquo Les Traducteurs au Travail Leur

Manuscrits et Leur Meacutethodes ed J Hamesse Turnhout Brepols Publish-

ers 2001 s 173 Bertolacci ldquoOn the Arabic Translations of Aristotlersquos

Metaphysicsrdquo Arabic Sciences and Philosophy 15 2005 s 253

3 Yunancadan Arapccedilaya yapılan ilk ccedilevirilerde doumlrt element ( ) iccedilin

lsquoanacircsicircrrsquo (عناصري) yerine lsquoustukussacirctrsquo (أسطقسات) terimi kullanılmıştır




Sayı 2 Ekim 2013

37

نه إ ليه فحصهمإجناس العلل وما انتهى أن يكون ما قال هؤالء يف عدد أيقول وخليق على طريق اليتعىن العلل أ ذكرهتا اليتعلى العلل ن يزيدوا علة خامسةأليس ميكنهم

املادة والصورة والغاية والفاعل

a

و على أحناء ما على مجيع هذه األإن البحث يقع عن املبادئ أنه بني إف ومع ذلك)وقوله ن يزيدوا على عدد أن القدماء مل يقدروا أذ قد تبني إ نه من البنيإيريد ومع هذا ف (بعضها

و على أذكران اليتن يقع على مجيع تلك املبادئ أما إن الفحص إذكران الذياملبادئ بعضها ىف واحد واحد من املوجودات

b

4 İbn Ruumlşd lsquoteologlarrsquo (أصحاب الشرائع) derken Yunan mitolojisinin oumlncuuml anla-

tıcıları olan Homeros ve Hesiodosrsquou kastetmektedir

5 Aristoteles lsquomaddersquo (ὕλη) ile Platonrsquoun da kullandığı ve ideal duumlnya ile

real duumlnya arasındaki bağlantıyı sağlayan lsquobiccedilimsiz maddersquoyi kastetmek-

tedir Arapccedila literatuumlre de lsquoheyucirclacircrsquo (هيوىل) olarak giren bu terim buumltuumln

maddicirc şeylerin ilk nuumlvesi olması bakımından lsquomaddicirc nedenrsquo iccedilin de

lsquoheyucirclacircnicircrsquo (هيوالىن) terimi kullanılmıştır

6 Aristoteles iccedilin potansiyel bilkuvve (δυν μ ς ابلقوة) olmayla edimsel

bilfiil ( ν ργ ابلفعل) olma arasında buumlyuumlk bir fark vardır Ona goumlre bil-

kuvve olan oluş ve bozuluşa konu değilken bilfiil olan oluş ve bozuluşa

konu olur Ccediluumlnkuuml bozuluşun olması iccedilin bir oluşun olması gerekirken

oluşun olması iccedilin de bir fiil yani hareket gereklidir Bu nedenle madde

oumlzuumlnde bilkuvve iken maddeden ccedilıkan şeyler bilfiil durumdadırlar Ccediluumln-

kuuml İbn Sicircnacircrsquonın da belirttiği gibi herhangi bir şey buumltuumln youmlnlerden bil-

kuvve değildir bilfiil olması imkacircnsız olanın kuvvesi de yoktur Es-

Simacircursquot-Tabicircicirc Fizik Tr ccedilev Muhittin Macit amp Ferruh Oumlzpilavcı İs-

tanbul Litera Yayıncılık 2004-5 I 99 Yine Aristotelesrsquoe goumlre edimsel-

lik potansiyellikten uumlstuumln bir vasıftır potansiyel olma aynı zamanda ol-

mamayı da iccedilinde muumlmkuumln kılar Oysa edimsel olan daima var olanı tem-

sil ettiği ve oumlncesiz ve sonrasız olma zorunlu olma her zaman edimselliği

gerektirdiği iccedilin Aristoteles accedilısından edimsel olma potansiyel olmayı

oumlnceden zaten kendinde barındırmaktadır Bkz Metaphysica trans Da-

vid Ross The Works of Aristotle ed David Ross Oxford Clarendon

Press 1908-52 VIII 1050b6 vd Tuumlrkccedile ccedileviri iccedilin bkz Metafizik ccedilev

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38

Ahmet Arslan İstanbul Sosyal Yayınlar 1996 Detaylı accedilıklama iccedilin bkz

David Ross Aristotle London amp New York Routledge 2005 ss 183-5

7 İbn Ruumlşdrsquouumln başka kitap dediği Metafizik eserinin doumlrduumlncuuml kitabı olan

lsquoGamma Kitabırsquodır Burada Aristoteles Empedoklesrsquoin sevgi ve nefretle

ilgili goumlruumlşlerinin nedenler ve ilkelerle ilgili olarak diğer filozoflardan da-

ha az ccedilelişkili olduğunu soumlylemektedir Metafizik 1000b12-7 Bkz İbn

Ruumlşd Tefsicircr Macirc Barsquodersquot-Tabicirca T15t II 256

8 Empedokles lsquosevgirsquo (φ λί حمبة) ve lsquonefretrsquoi (ν ῖκ ς عداوة) doumlrt elementin

yanına yerleştirmiş bu elementlerin birleşme ve ayrışmasından hareketle

evrendeki varlıkların oluş ve bozuluşunu accedilıklamaya ccedilalışmıştır İbn

Ruumlşd ldquobu kitabın dışında Empedoklesrsquoten bahsederken anlatmıştırrdquo der-

ken Oluş ve Bozuluş Uumlzerine adlı kitabı kastetmiştir Bu eserde Aristoteles

Empedoklesrsquoin elementlerin birleşme ve ayrışmasından başka bir oluş ve

bozuluşu kabul etmediğini soumlylemektedir De Generatione et Corruptione

trans H H Joachim The Works of Aristotle II 314b5-15

9 İbn Ruumlşdrsquouumln kullandığı Arapccedila ccedileviri Demokritosrsquoun Herakleitosrsquotan

sonra gelmesi nedeniyle yanlıştır Asıl metinde Demokritos yerine Krati-

los adı geccedilmektedir Kratilos ise Platonrsquoun hocası ve arkadaşıdır Şehris-

tanicircrsquonin aktardığı pasajlarda da doğru olarak Kratilos adı geccedilmektedir

Kitacircbursquol-Milel versquon-Nihal ed William Cureton London The Society for

the Publication of Oriental Texts 1842-6 II 288 Tuumlrkccedile ccedileviri iccedilin bkz

Milel ve Nihal Dinler Mezhepler ve Felseficirc Sistemler Tarihi ccedilev Mustafa

Oumlz İstanbul Litera Yayıncılık 2011 s 311 Şehristacircnicirc ve Nazicircf nuumlshala-

rının Aristotelesrsquoin asıl metniyle karşılaştırmalı tablosu iccedilin bkz Berto-

lacci ldquoOn the Arabic Translations of Aristotlersquos Metaphysicsrdquo ss 264-6

10 ldquoOumlte yandan Sokrates ahlacircksal konularla meşgul olmakta ve bir buumltuumln

olarak doğal duumlnyayı bir yana bırakıp tuumlmeli bu ahlacircksal konularda

aramaktaydırdquo Aristoteles Metafizik 987b1-3 Burada İbn Ruumlşdrsquouumln

kullandığı Arapccedila Metafizik ccedilevirisiyle Aristotelesrsquoten aktardığımız pasaj

birbirini tutmamakta Sokrates ile ilgili olarak onun tuumlmellerle

ilgilenmediği belirtilmektedir Oysa Aristotelesrsquoin metninde Sokratesrsquoin

tuumlmelleri ahlacirckicirc olanda aradığından bahsedilmektedir Diğer yandan İbn

Ruumlşd Metafizik uumlzerine yazdığı kuumlccediluumlk şerhte Sokrates zamanında ezelicirc

akledilir şeylerin var olduğu goumlruumlşuumlnuumln kabucircl edildiğini akledilir şeylerin

ruhun dışında da var olup duyulur şeylerin toumlzlerinin ilkeleri olduğunu




Sayı 2 Ekim 2013

39

soumlylemektedir Arapccedila metin ve Tuumlrkccedile ccedileviri iccedilin bkz Telhicircs Macirc barsquodersquot-

Tabicirca Metafizik Şerhi Tr ccedilev Muhittin Macit İstanbul Litera

Yayıncılık 2004 s 46 Yine İngilizce ccedileviri iccedilin bkz On Aristotlersquos

ldquoMetaphysicsrdquo An Annotated Translation of the So-Called Epitome trans

Ruumldiger Arnzen Berlin Walter de Gruyter 2010 s 70 Alexander

şerhinde Sokratesrsquoin doğal varlıklara değil de tuumlmel kavram ve tanımlara

youmlneldiğini soumlylemiştir Alexander of Aphrodisias On Aristotlersquos

Metaphysics 1 trans WE Dooley Ithaca NY Cornell University Press

1989 s 77 Thomas Aquinas da Sokratesrsquoin duyulur şeylerin bilinmesiyle

ilgilenmediğini fiziksel şeylerin doğasını araştırmayıp ahlacirckicirc şeylere

youmlneldiğini ve ahlacirck alanındaki araştırmalarından yola ccedilıkarak tuumlmel

bilgiyi ve tanımı elde ettiğini soumlylemektedir Commentary on the

Metaphysics of Aristotle trans John P Rowan Chicago Henry Regnery

Company 1961 I 110152 Suaacuterez Sokrates ile ilgili olarak onun insanın

uumlzerinde olan şeylerin bir oumlnemi olmadığı ve insanın kendisini aşan şeyler

konusunda araştırma yapmaması gerektiği konusundaki soumlzlerini aktarır

Francisco Suaacuterez A Commentary on Aristotlersquos Metaphysics or A Most Ample

Index to the Metaphysics of Aristotle trans John P Doyle Milwaukee

Marquette University Press 2004 s 29

11 Platonrsquoun etkilendiği Elementler (Σ ῖ ) adlı eserde Euklides matema-

tik ve geometrik incelemelerden bahsetmektedir İbn Ruumlşdrsquouumln kastettiği

kısım eserin 13 kitabının 18 oumlnermesidir Bu oumlnermenin başlığı şoumlyledir

ldquoBeş figuumlruumln kenarlarını goumlstermek ve onları başka bir figuumlrle karşılaştır-

makrdquo Bkz The Thirteen Books of Euclidrsquos Elements trans Thomas Little

Heath Cambridge Cambridge University Press 1908 III 503-11 Arap-

ccedila metin iccedilin bkz Kitacircb Tahricircr Usucircl li-Oklicircdes min Tersquolicircf Hoca Nasicircrursquod-dicircn

et-Tucircsicirc Romae In Typographia Medicea 1594 [Harvard University

Houghton Library Accessed 04012004] ss 449-53

12 İbn Ruumlşd lsquobilim felsefesirsquo (الفلسفة العلمية) terimiyle gerccedilekte kesin kanıta

dayalı lsquoapodeiktikrsquo (ἀπόδ κ κη) yani lsquoburhacircnicircrsquo (برهاىن) felsefe yapma tarzını

belirtmektedir Latince ccedileviride lsquophilosophia speculatiarsquo (kuramsal

felsefe) terimi kullanılmıştır Bkz Aristotelis Stagiritae Peripateticorum

Principis Metaphysicorum cum Averrois Cordubensis Commentariis Venetiis

Cominus de Tridino Montisferrati 1560 C5 22E

13 Yunanca metindeki lsquoidealarrsquo (ἴδη) terimi Arapccedilaya lsquotuumlrlerrsquo demek olan

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40

lsquoenvacircrsquo (أنواع) olarak yanlış ccedilevrilmiştir Yine İbn Ruumlşd lsquomatematiksel nes-

nelerrsquo ( ὰ μ θ μ κὰ) yerine lsquomatematiksel tuumlrlerrsquo (األنواع التعليمية) ifadesini

kullanmıştır Bu pasajla ilgili olarak İbn Sicircnacircrsquonın lsquomatematiksel şeylerrsquo

ifadesi konuyu daha doğru olarak anlatmaktadır Kitacircbursquoş-Şifacirc (األمور التعليمية)

el-İlacirchiyyacirct Metafizik Tr ccedilev Ekrem Demirli amp Oumlmer Tuumlrker İstanbul

Litera Yayıncılık 2004-5 II 56 Ayrıca bkz Bertolacci ldquoOn the Arabic

Translations of Aristotlersquos Metaphysicsrdquo s 262

14 Burada soumlzuuml edilen ve Platon tarafından kabucircl edildiği oumlne suumlruumllen

lsquosuumlrekli ve hareketsiz varlıkların duyulur şeylerden olduğursquo ifadesi

gerccedilekte Aristotelesrsquoin anlatımıyla uyuşmamaktadır Dolayısıyla İbn

Ruumlşd tarafından kullanılan Arapccedila Metafizik ccedilevirisi konuyu farklı

aktardığından İbn Ruumlşd tarafından yapılacak olan yorumlar da farklı

olacaktır Aristoteles Platonrsquoun matematiksel varlıkları kabucircl ederek bu

varlıkların hareketsiz ve suumlrekli oluşundan dolayı ebedicirc ve de ideaların

biricik oluşuna bakarak da ccedilokluğu ifade etmesinden dolayı bunları aracı

varlıklar olarak varsaydığını soumlylemektedir Metafizik 987b14-8

15 İbn Ruumlşd Platonrsquoun Yunanca lsquoidealarrsquo ( ἴδ ς ἴδέ ς) teriminin karşılığı

olarak Arapccedilada genellikle kullanılan lsquomuumlsuumllrsquo (مثل) soumlzcuumlğuumlnuuml lsquoprototiplerrsquo

anlamında kullanmakta idealar iccedilin ise lsquosuverrsquo (صور) soumlzcuumlğuumlnuuml oumlnermek-

tedir İbn Ruumlşd Platonrsquoun ideal duumlnya ile real duumlnya arasında ara varlık

olarak Pythagorasccedilılardan oumlduumlnccedil aldığı matematiksel şeyleri kullandığını

bilmekte ve idelalarla matematiksel nesneler arasında bir ayrım yapmak-

tadır Yine Latince ccedileviride de aynı hassasiyetin goumlzetilmiş olduğu idea-

lar yerine lsquoformarsquo ve prototipler yerine de lsquoexemplariarsquo soumlzcuumlğuumlnuumln kulla-

nıldığı goumlruumllmektedir Bkz Aristotelis Stagiritae Peripateticorum Principis

Metaphysicorum cum Averrois Cordubensis Commentariis C6 23B

16 İbn Ruumlşdrsquouumln Problemlere Dair dediği eser Timaios (Τίμ ς) adlı kitaptır

Bu kitap evrenin meydana getirilişiyle ilgili olarak yazılmıştır Platon

evrenin yaratılışını doumlrt element ile accedilıklamaya ccedilalıştığından maddicirc ne-

deni evrendeki buumltuumln canlıları iccediline alacak varlığa uygun olan bir biccedilim-

den bahsettiği iccedilin de formel nedeni kabul etmiştir Bkz Plato Timaeus

trans Benjamin Jowett The Dialogues of Plato London Oxford Univer-

sity Press 1892 III 33a-b

17 988a17-b17 arasında İbn Ruumlşdrsquoe ait herhangi bir yorum bulunmamaktadır

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

2

_____________________________________________________

Long Commentary on the Metaphysics The Book

Alpha Meizon C1-10

AVERROES

Translated by

FATİH OumlZKAN amp HACI KAYA amp İLYAS ALTUNER

Abstract Averroes who is accepted the greatest commen-

tator of Aristotle in the Midle Ages has written commen-

taries on almost all works of the great philosopher in three

manners at short middle and long These commentaries

have been translated into Hebrew and Latin in early period

and have influenced deeply both Middle Ages European

philosophy and Jewish thought In the West Averroesrsquo in-

fluence has pervaded the whole Europe under the name of

Averroism The present text has been composed of the

first ten commentaries of the lsquoBook Alpha Meizonrsquo the

second (in fact first) book of the long commentary on the

Metaphysics Neither has been in our hands Arabic transla-

tion of early parts of this book nor has its commentary In

addition missing parts of this long commentary have not

yet been encountered in Hebrew and Latin translations

Keywords Aristotle Averroes metaphysics commentary

cause principle element




Sayı 2 Ekim 2013

3

copy

د اب ن رش



انتلخيا

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

4


A51

T12 Metin






C1 Yorum















yamamışlardır









rak almışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

5


A5



واحدة

987a6-9

التفسيرC1





a



b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin






C2 Yorum




















T3 Metin

987a13-9







varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

3

copy

د اب ن رش



انتلخيا

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

4


A51

T12 Metin






C1 Yorum















yamamışlardır









rak almışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

5


A5



واحدة

987a6-9

التفسيرC1





a



b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin






C2 Yorum




















T3 Metin

987a13-9







varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

4


A51

T12 Metin






C1 Yorum















yamamışlardır









rak almışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

5


A5



واحدة

987a6-9

التفسيرC1





a



b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin






C2 Yorum




















T3 Metin

987a13-9







varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

5


A5



واحدة

987a6-9

التفسيرC1





a



b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin






C2 Yorum




















T3 Metin

987a13-9







varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

6

T2 Metin






C2 Yorum




















T3 Metin

987a13-9







varsaymışlardır




Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

7




987a9-13

C2 التفسير


a




b



c




987a13-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

8

C3 Yorum





































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

9

C3 التفسير



a




b




c




d

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

10







T4 Metin









C4 Yorum






















Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

11



e




987a21-8

C4 التفسير




a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

12


















f

A6








T5 Metin

987a29-b2













Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

13



c



d


e



اجلوهر

f

A6





987a29-b2

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

14

C5 Yorum

































edilemez




Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

15

C5 التفسير



a





b




c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

16











kastetmiştir12

T6 Metin


















C6 Yorum







Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

17


d



e







987b4-19

C6 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

18






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

19






a2



b



c

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

20





























gerekir










Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

21



d



e




f



g1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

22






























ruumlnmektedir







Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

23



g2




h





i


k

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

24

T7 Metin






C7 Yorum




























Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

25




987b21-5

C7 التفسير



لنوعايسمى

a





b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

26

T8 Metin















C8 Yorum






dir














Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

27






987b25-988a2

C8 التفسير



a




b

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

28







































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

29



c





d





e

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

30
















T9 Metin













ğimiz şeylerdir

C9 Yorum








Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

31




f







988a4-16

C9 التفسير


a1

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

32






















kastetmektedir






bileşimidir










Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

33


a2



b


c


d


e



f



g

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

34










kastetmektedir

k

A7

















T1017

Metin








Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

35


h



i




k

A7



988b17-9

İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

36












Notlar


























Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

37



a



b

























İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

38







































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40






































Sayı 2 Ekim 2013

39




































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































İbn Ruumlşd



Sayı 2 Ekim 2013

40



































Metafizik Üzerine Büyük Şerh: Büyük Alfa Kitabı, C.1-10 (İbn Rüşd)

Documents

Transcript of Metafizik Üzerine Büyük Şerh: Büyük Alfa Kitabı, C.1-10 (İbn Rüşd)