Lykaonia Bölgesi’nde bir Frig Kaya Mezarı

Mustafa Büyükkolancı’ya ArmağanEssays in Honour of Mustafa Büyükkolancı

AYRIBASIM / OFFPRINT


Editör / Edited by

Celal ŞİMŞEKBahadır DUMANErim KONAKÇI

Baskı / Printed byMatsis Matbaa Hizmetleri

Sefaköy / İstanbulTel: 0212 624 21 11 www.matbaasistemleri.com

Sertifika No / Certificate No: 20706

Yapım ve Dağıtım / Production and DistributionZero Prod. San. Ltd. Şti.

Abdullah Sokak, No. 17, Taksim 34433 Istanbul - Turkey

Tel: +90 (212) 244 7521 Fax: +90 (212) 244 3209e.mail: [email protected]/eng

www.egeyayinlari.com


Editör / Edited by Celal Şimşek

Bahadır DumanErim Konakçı

ISBN 978-605-4701-53-7

© 2015 Ege Yayınları, İstanbul

Yayıncı Sertifika No / Publisher Certificate No: 14641

Bütün hakları saklıdır. / All rights reserved.

Kapak TasarımıMustafa Bilgin

Bu kitapta yayınlanan makalelerdeki bilimsel içerik ve etik ile ilgili tüm sorumluluklar yazarlarına aittir. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

The academic content and ethical responsibility of the articles published here rest upon their authors. Quotations may be made with proper citation.

İçindekiler / Contents

Sunuş ............................................................................................................................................................................. IXÖzgeçmiş ....................................................................................................................................................................... XIPervin Büyükkolancıİki Arkeoloğun 40 Yıl Meslek ve Gönül Birlikteliği ...................................................................................................... 1Celal ŞimşekDostum Mustafa Büyükkolancı ...................................................................................................................................... 5Belkıs SınıkMustafa Hocam ............................................................................................................................................................... 7A. Oğuz Alp – Alptekin OransayHan Nekropolü’nde Ele Geçen Roma Dönemi Seramikleri ........................................................................................... 9Maria Aurenhammer Die Ephesische Replik des Lysippischen Eros mit dem Bogen .................................................................................... 29Gökben AyhanAyasuluk İç Kalesi “Süzgeç Çanaklı” ve “Kaideli Süzgeç Çanaklı” Lüle Buluntuları ................................................ 41Özlem AytekAşağı Pınar Höyüğü’nde Bulunan Kil Bilezik/Halkalar Üzerine Bir Ön Değerlendirme ............................................ 55Asuman BaldıranStratonikeia’dan Rulet Bezemeli Unguentariumlar ...................................................................................................... 71Anton BammerDie Phöniker im Artemision von Ephesos .................................................................................................................... 85Emin BaşaranbilekÖdemiş’te Çoban Dede Türbesi ya da Kızıl Ali Zaviyesi ............................................................................................. 99Fahriye BayramMamatsminda (İbrikli) Kilisesi: Duvar Resimlerinin Tanımlanması Üzerine Bir Deneme ....................................... 115Aytekin Büyüközer – Zeliha GiderLykaonia Bölgesi’nde Bir Frig Kaya Mezarı .............................................................................................................. 145A. Vedat ÇelginEski Hellen Atletizmindeki Koşu Yarışmaları İçinde “Stadion Koşusu”nun Yeri ...................................................... 157Francesco D’AndriaPhrygia Hierapolisi Martyrion’u Hakkındaki Bir Kitabın Hikayesi ........................................................................... 171Fulya DedeoğluKüfü Çayı Vadisi M.Ö. 2. Binyıl Yerleşimleri ............................................................................................................ 193Zafer Derinİzmir, Yassıtepe Höyüğü Orta Tunç Çağı Yerleşimi ................................................................................................... 203Ertekin M. Doksanaltı – Deniz SevmenKonya Arkeoloji Müzesi’nden ‘Horoz Grubu’ Attik Bir Lekythos ‘Paridis Iudicium’ .............................................. 215

İçindekiler / ContentsVI

Bahadır DumanTripolis’teki Geç Bizans Kalesi .................................................................................................................................. 229Turan EfeKüllüoba’dan Çift Kulplu Fincan Formuna Ait İki Örnek ve Düşündürdükleri ......................................................... 247Helmut Engelmann Die Ostothek des Timaios (TAM II 487) .................................................................................................................... 253Rifat ErgeçGünümüz Müzeciliği’ne Bir Bakış ve Gaziantep Müzeleri ........................................................................................ 257Aydın ErönTralleis Geç Antik Çağ Kandil Kalıpları ..................................................................................................................... 263Akın Ersoy – Çağdaş Yılmaz – Sarp AlatepeliAntik Smyrna’nın Hellenistik-Roma Dönemi Kent İçi Kapalı Sistem Su Kanalları .................................................. 277Adil EvrenDidim–Altınkum Buluntuları: Bronz Silahlar ............................................................................................................ 285Ebru Fatma Fındık‘Eukharistia ve Prosphora’, Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazılarından Kutsal Ekmek Mührü ........................ 299Bilge Hürmüzlü – Ayça GerçekPisidia’da Yeni Bir Kale Yerleşmesi ........................................................................................................................... 309Fahri IşıkAnadolulu Ephesos Üzerine ........................................................................................................................................ 315Mehmet Akif IşıkAfganistan – Belh Kasabasındaki Muhammed Bahaeddin Veled Medresesi Kazısı .................................................. 339Werner JobstWandmosaik und Opus Sectile-Paviment der Grossen Klosterkirche von Mor Gabriel (Tur Abdin/Türkei) ............ 345Turhan KaçarGeç Antik Çağ Ermeni Tarihi ve Ermeniler Arasında Hıristiyanlık Üzerine Notlar .................................................. 361İlhan KayanKüçük Menderes Delta Ovasında (Selçuk) Derbent Vadisi’nin Jeomorfolojik Özellikleri ve Çukuriçi Höyüğü ...... 369Erim KonakçıAyasuluk Tepesi Orta Tunç Çağı Seramiği Üzerine Bir Değerlendirme .................................................................... 381Claudia Lang AuingerSakrale Versammlungsplätze in Römischen Städten? ................................................................................................ 405Ulrike MussThe Artemision at Ephesos: From Paganism to Christianity ...................................................................................... 413Umay OğuzhanoğluLaodikeia Erken Tunç Çağı 2 Mezarlığından Bir Çukur ve Düşündürdükleri ........................................................... 423Aenne Ohnesorg Fragmente des Bauschmucks vom Kroisos-Tempel Funde aus der Johanneskirche von Ephesos ............................. 435Ali OzanEge Gübre Yerleşimi Bağlamında Kıyı Ege’de Neolitik Çağ Yerleşimlerinin Yer Seçimi ve Yerleşme Tiplerinin Değerlendirilmesi ....................................................................................................................... 459Mehmet ÖzdoğanHöyük - Höyükleşme ve Höyükleri Tanımak ............................................................................................................. 471Ramazan Özgan – Ali Altınİznik/Nikaia’dan İkinci Bir Sütunlu Lahit (Res. 2-10) ............................................................................................... 485

İçindekiler / Contents VII

Mehmet Özhanlı – Tuçe GüngörPisidia Antiokheia’sı Mortarları .................................................................................................................................. 505Şükrü ÖzüdoğruKlasik Dönem’de Ksanthos Kenti Dynast (Bey) Ailesi ve Pers Komutanı Harpagos İlişkisi .................................... 515Georg A. PlattnerBelebte Architektur - Figuralkapitelle Aus Ephesos ................................................................................................... 525Aslı Saraçoğlu Tralleis Konut Alanı Kazılarında Bulunan Dokuma Ağırlıkları ................................................................................. 537Mehmet SevimParnassos Antik Kenti Erken Bizans Kilisesi ............................................................................................................. 547M. Ayşem SezginLaodikeia’dan Fil Betimlemeli Lahit Parçası ............................................................................................................. 559Bilal Söğüt – Banu YılmazYeldeğirmen Tepe Çalışmaları Ön Değerlendirmesi .................................................................................................. 569Nuran ŞahinKlaros Doğuran Ana Tanrıça Heykelciği ve Kolophon Ülkesi’nde Ana Tanrıça Kimliği .......................................... 587Celal ŞimşekLaodikeia’da M.S. 7. yy. Sonrası Yaşam .................................................................................................................... 597Oğuz TekinWeights in the Museums of Denizli, Kütahya and Afyon ........................................................................................... 613Mehmet TekocakAkşehir Müzesi’nden Bir Urartu Bronz Kemeri ......................................................................................................... 631Hilke ThürPeristylgärten in Ephesos? .......................................................................................................................................... 641Şükrü TülDeğirmendere Su Kaynakları Çevresindeki Arkeolojik Alanlar ................................................................................. 665Polat UlusoyKlazomenai’de Bulunmuş Lotus-Palmet Bezemeli Friz Parçasının Değerlendirilmesi ............................................. 679Gilbert WiplingerDie Türen in den Wohneinheiten 1 und 2 des Hanghauses 2 von Ephesos ................................................................ 689Kahraman YağızBir Troas Bölgesi Arkaik Nekropolisi: Antandros ...................................................................................................... 707Ahmet YaraşTelesphoros Heykeli (Edirne Müzesi 1148) ................................................................................................................ 723Barış YenerLaodikeia’dan Traverten Bir Ion Başlığı .................................................................................................................... 729Senem Yıldız – Ertuğ ÖnerKadıkalesi-Anaia ve Çevresinde (Kuşadası-Aydın) Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları ............................ 737Fuat YılmazAyasuluk Kalesi Kazısında Bulunmuş Bir Myken Vazosu Üzerine ........................................................................... 759Gülgün YılmazSt. Jean (Aziz Yuhanna) Kilisesi Atrium Kazılarında Bulunan Seramik Eserler ........................................................ 767K. Levent ZoroğluMüzeler ve Müze Uzmanlarının Akademik Araştırmacılığının Geliştirilmesi Konusunda Düşünceler ..................... 781Ayşe Zülkadiroğluİzmir / Bayındır Yakapınar Köyü Mezarlığı ve Üç Efe Mezar Taşı ........................................................................... 785

SUNUŞ

Türk Arkeolojisi bugün dünyada haklı bir üne sahipse, bunu geçmişten günümüze kadar bir çok değerli bilim insanımızın yaptığı özverili çalışma ve çabalara borçludur. Eskiden arkeoloji camiasının hemen hemen tamamı birbirini tanırdı. Çünkü bu meslek grubunu bir avuç insan sürdürüyordu. Günümüzde gerçekten bu bilim dalına uzman yetiştiren üniversiteler çoğaldı ve dolayısıyla arkeoloji mezunları da sayıca arttı. Bizler bu meslek için eski ve yeni kuşak ile bağlantıyı sağlayan son jenarasyonuz. Yeni nesil arkeologların çoğu eskiden bu mesleğe gönül vererek bu günlere taşıyanları fazla tanımaz.

Mustafa Büyükkolancı eski ile yeni nesil arasında bağlantı kuran son grubu temsil eder. O, bazen araçla, bazen binek hayvanıyla ve bazen de yaya olarak Anadolu’nun antik kentlerini gezen, siyah-beyaz basit fotoğraf maki-nesiyle resim çeken, elinde kalem ve kağıt çizim yapan, belgeleyen, yayınlayan bir müzeci ve akademisyendir. Mustafa Büyükkolancı; Arif Müfid Mansel, Jale İnan, Halet Çambel, Sabahat Atlan, Ufuk Esin, Ekrem Akurgal, Harald Hauptmann gibi arkeolojinin duayenlerinden ders almış, Onların sohbetlerine katılmış, bu mesleği yaşa-mış, yaşatmış, paylaşmış ve diğer kuşaklara da sevdirmiş bir bilim insanıdır. O, kararlı, azimli, sevgi ve yaşam dolu bir insandır. Bu meziyetlerin bir arkeologda toplanması önemlidir. Bunun en güzel örneği ise sıra arkadaşı, meslektaşı ve hayat arkadaşı Pervin Büyükkolancı ile yarım asıra yaklaşan beraberliğidir.

Bir çok bilim dalında olduğu gibi arkeologları da geleceğe taşıyacak olan onların yaptığı çalışmalardır. Şüp-hesiz Mustafa Büyükkolancı, arkeoloji bilimine yaptığı katkılarla gelecekte hatırlanacaktır. Bu meslekte başarılı olabilmeniz için uzun bir çalışma ve hazırlık safhanızın olması gereklidir. Bu başarı yarışına çok iyi hazırlanmış-sanız birincilik alır ve taçlandırılırsınız. Mustafa Büyükkolancı, yaşamı ve arkeolojiye yaptığı hizmetler yönüyle bu kitapla taçlandırılmayı hak edenlerdendir.

Biz Mustafa Büyükkolancı için bir Armağan Kitabı hazırlamaya karar verdiğimizde kimlere davet yazısı gön-dermemiz gerektiği hususunda eşi Pervin Büyükkolancı ile birlikte çok zorlandık. Çünkü Mustafa Büyükkolancı’yı müze ve akademik camiada ulusal ve uluslararası alanda o kadar çok tanıyan ve seven olduğundan katılım düşün-düğümüzden de fazla oldu. Bu nedenle, Mustafa Büyükkolancı için hazırladığımız bu armağan kitabında farklı uzmanlık alanlarına sahip yerli ve yabancı bilim insanlarının yazıları yer almaktadır. Kendilerine katkılarından do-layı teşekkürü borç bilirim. Kitapta yer alan 63 çalışma yazarların soy isimlerine göre alfabetik sırayla verilmiştir.

Mustafa Büyükkolancı Anadolu’nun bir çok arkeolojik yerleşmesinde çalışmıştır. Ancak meslek yaşamının büyük bir bölümünü Efes ve Ayasuluk Tepesi-St. Jean Kilisesi’nin kazılması ve tanıtılmasına adamıştır. Gelecekte Efes ve Ayasuluk Tepesi-St. Jean Kilisesi denilince şüphesiz Mustafa Büyükkolancı’nın adı akla gelecektir. O’nun yaptığı kazı, restorasyon ve yayınlar bilim dünyasında kalıcı izler bırakmıştır. Kolay değil, bu arkeoloji bilimi için harcanan uzun bir hayat hikayesidir. Bunun yanında Akademisyen olarak da Mustafa Büyükkolancı hep hatırla-nacaktır. O’nunla birlikte Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü’nün bu günlere gelmesi için büyük çabalar sarfettik.

Her zaman söylediğim gibi, “gelecekte geçmişte yaptığımız güzel işlerle hatırlanacağız”. İşte Mustafa Büyükkolancı bir müzeci ve akademisyen olarak, arkeoloji bilimine yaptığı katkılarla hatırlanacaktır. Mustafa Büyükkolancı ile eşine daha nice güzellikleri paylaşacakları, yaşayacakları, sağlıklı ve başarılı bir ömür dileriz.

SunuşX

Son olarak bu kitabın hazırlanmasında büyük emeği geçen; Arkeolog Pervin Büyükkolancı, Yard. Doç. Dr. Bahadır Duman, Yard. Doç. Dr. Erim Konakçı, Uzm. Mustafa Bilgin, Arkeolog Ayşegül Arığ ve Ege Yayınları’nın sahibi Arkeolog Ahmet Boratav’a çok teşekkür ederim.

Güzellikleri yaşamak, yaşatmak ve paylaşmak dileklerimle...

Prof. Dr. Celal ŞİMŞEK 14.06.2014 Laodikeia Kazı Evi, Denizli

YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA BÜYÜKKOLANCI’NIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI

ÖZGEÇMİŞDoğumu 20 Ocak 1949 Isparta

Öğrenimi1967 Lise, Isparta Şaik Lisesi

1973 Lisans, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Bölümü

1996 Doktora, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji Bölümü

Mesleki ve Akademik Geçmişi1975-2002 Arkeolog Selçuk Efes Müzesi

1996-2002 Dr. Arkeolog, Selçuk Efes Müzesi

2002- Yard. Doç. Dr., Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü

İdari Görevleri2002-2013 Prehistorya Anabilim Dalı Başkanlığı, Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü

2009-2013 Arkeoloji Bölümü Başkan Yardımcılığı, Pamukkale Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü

Üyesi Olduğu Bilimsel Kuruluşlar 2013 Asil Üye, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Aldığı Yurt Dışı Burslar ve Yaptığı Araştırmalar1982 Alman Karl Duisberg Vakfı, Müzecilik ve teşhir incelemelerinde bulunmak üzere Almanya’ya gönderilmiştir. Köln,

Römisch Germanisches Museum’daki çalışmaların yanı sıra Almanya içinde Münih, Nürnberg ve Berlin ve dışındaki Londra, Paris ve Viyana müzelerinde incelemeler yapmıştır.

1999 Avusturya Arkeoloji Enstitüsü, Viyana ÖAI Kütüphanesinde Eski Efes Arkeolojisi üzerine araştırmalar ve yayın çalışması

Katıldığı Kazılar1969-1972 Prof. Dr. Ufuk Esin, Tepecik

1972 Prof. Dr. Ufuk Esin, Tülin Tepe

1973-1975 Prof. Dr. H. Hauptmann, Norşun Tepe

1972-1973 Prof. Dr. Jale İnan, Kremna

1973-1974 Prof. Dr. Jale İnan, Seleukeia-Lyrbe

1975-2006 Efes-Selçuk Müzesi Müdürlüğü, Efes, Ayasuluk-St. Jean Anıtı

1985-1987, 1995 Dr. Nurettin Yardımcı Başkanlığında Heyet Üyesi, Harran

1986 Heyet Üyesi, Arkeolog, Termessos

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büyükkolancı’nın Özgeçmişi ve YayınlarıXII

1991-1995 Efes Müzesi Müdürlüğü Başkanlığında Heyet Üyesi, Notion

1998-2005 Ülkü İzmirligil Başkanlığında Heyet Üyesi, Side Tiyatrosu

2000 Heyet Üyesi, Arkeolog, Zeugma

2003-2007 Prof. Dr. Celal Şimşek Başkanlığında Heyet Üyesi, Laodikeia

YürüttüğüKazılar1997-2002 Adada Antik Kenti Yüzey Araştırması

2004-2005 Pisidia Antiokheia Kazısı

2004 Adada Antik Kenti Kazısında bilimsel danışmanlık

2007- Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı

Tez Yöneticiliği2006 Sedat Akyol, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, “Phrygia Bölgesi’nde Ticaret”

2008 Zerrin Kuzu, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, “Laodikeia Hamamları”

Verdiği DerslerAnadolu’nunTarihi Coğrafyası (Arkeoloji Lisans)

Anadolu’nun Antik Kentleri (Arkeoloji Lisans)

Pisidia Arkeolojisi (Arkeoloji Yüksek Lisans)

Antik Kentler (Arkeoloji Yüksek Lisans)

Batı Anadolu’da MÖ. 2.Bin Anıtları (Arkeoloji Doktora)

Batı Anadolu’da Kentleşme Süreci (Arkeoloji Doktora)

YAYINLAR

Uluslararası Hakemli Dergilerde Yayınlanan Makaleler1982 “Zwei neugefundene Bauten der Johannes-Kirche von Ephesos: Baptisterion und Skeuophylakion”, İstanbuler

Mitteilungen 32, 236-257, Taf. 49-62, Beil. 1-4.

1988 (U. Muss ile birlikte), “Archaische Freiplastik aus Ephesos”, Öjh 58, Beiblatt 33-46.

1989 (D. Knibbe ile birlikte), “Zur Bauinschrift der Basilica auf dem sog. Staatsmarkt von Ephesos”, Öjh 59, Hauptblatt, 43-45.

1991 (H. Engelmann ile birlikte), “Inschriften aus Ephesos”, ZPE 86, 137-144

1993 “Fragmente der Bauplastik des Artemisions von Ephesos: Funde aus den Grabungen bei der Johanneskirche in Selçuk”, Öjh 62, Hauptblatt, 95-104.

1998 (H. Engelmann ile birlikte), “Inschriften aus Ephesos”, ZPE 120, 65-82.

1999 (U. Muss ile birlikte), “Neue Archaische Skulpturen aus der Umgebung von Ephesos”, Öjh 68, 33-40.

1999 (L. Vandeput ile birlikte), “Das Grosse Propylon in Kremna in Pisidien”, İstanbuler Mitteilungen 49, 213-248, Taf. 19-26.

2000 (M. Marginaenu-Carstoiu ile birlikte), “Neue lonische Kapitelle von Ephesos und Bemerkungen zu ihrer Geometrischen komposition”, Dacia 40-42, 1996-1998, 103-139.

2002 (E. Trinkl ile birlikte), “Eine Marmortafel mit der Darstellung einer Sage vom Ayasuluk (TR)” Instrumentum 16, 19-20.

2006 (C. Şimşek ile birlikte), “Laodikeia Antik Kenti Su Kaynakları ve Dağıtım Sistemi”, Adalya IX, 83-103

2006 (C. Şimşek ile birlikte), “Die Aquadukte und das Wasserverteiligungssystem von Laodikeia ad Lycum”, Cura Aquarum in Ephesos, Babesch, Supp 12-2006 (Ed. G. Wiplinger), Vol. 1, s. 137-146.

2007 (A. Ohnesorg ile birlikte), “Ein ionisches Kapitell mit glatten Voluten in Ephesos”, Istanbuler Mitteilungen 57, 209-233.

2010 (O. Russo ile birlikte), “Scultura della Prima Basilica di San Giovanni Efeso”, Quaderni della Rivista di Bizantinistica 15, 2-39, Tav. I-XLI.

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büyükkolancı’nın Özgeçmişi ve Yayınları XIII

Uluslararası Bilimsel Toplantılarda Sunulan ve Bildiri Kitabında (Proceedings) Basılan Bildiriler1995 “Zur Bauchronologie der Justinianischen Johanneskirche in Ephesos”, Akten des XII. Internationalen Kongresses für

Christliche Archaologie, Bonn 1991, Teil 1, Münster, 598-602, Taf. 75-78.1999 “Adada”, I. Uluslararası Pisidia Antiocheia Sempozyumu (Yalvaç 1997), 31-33.1999 “Excavation, Restoration and Conservation at the Church of St. John in Ephesus/ Selçuk, 1974-1998”, VII Simposio di

Efeso su S. Giovanni Apostolo, Turchia: La Chiesa e la sua storia 13, 321-326.1999 “Zum Skeuophylakion der Johanneskirche von Ephesos“, Efeso Paleocristiana e Bizantina-Frühchristliches und

Byzantinisches Ephesos, Roma 1996 (Hrsg. R. Pillinger – O. Kresten – F. Krinzinger – E. Russo), ÖaqW-Arch. Forc. Band 3, 100-103, Taf. 81-87.

1999 “Eine Klosterkirche auf dem Ayasoluk in Ephesos”, 100 Jahre Österreichische Forschungen in Ephesos, Akten des Symposions Wien 1995 (Ed. H. Friesinger – F. Krinzinger), 491-493, Taf. 110/2.

2000 “Excavations on Ayasuluk Hill in Selçuk/Turkey. A Contrbution to the Early History of Ephesus”, Die Agais und das Westliche Mittelmeer. Beziehunger und Wechsel wirkunger 8. Bis 5. Jh. V. Chr., Akten des Symposions Wien 1999 (Ed. F. Krinzinger), 39-43, Fig. 10-14.

2003 (A.B. Yalçın ile birlikte), “Gli Architravi Templon Medievale Della Basilica Di S. Giovanni”, IX Simposio di Efeso su S. Giovanni Apostolo, Turchia: La Chiesa e la sua storia 17, 293-305.

2007 “Apasa, Das Alte Ephesos und Ayasuluk”, Frühes Ionien Eine Bestandsaufname, Panionion-Symposion Güzelçamlı, 1999 (Ed. J. Cobek – V. von Graeve – W.D. Niemeier – K. Zimmermann), 21-26.

2008 “Quelques exemples de plüques de parapet des VII-VIII siecle provenant de Saint-Jean a Ephese”, La sculpture byzantine, VII-XII siecles, (Athenes 2000), BCH Supplement 49 (Ed. C. Pennas – C. Vanderheyde), 71-79.

Ulusal-Uluslararası Kitaplar ve Kitaplardaki Bölümler1995 “Tor der Verfolgung und die Festungsmauern, Johannesbasilika, Kapelle und Schatzkammer (Skeuophylakion),

Baptisterium, Atrium der Johanneskirche, Byzantinischer Aqudukt, Die byzantinisch-seldschukkische Zitadelle”, Ephesos der Neue Führer (Efes Rehberi, Yay. P. Scherrer), 192-198, “Die Kuppelkirche Johannes des Taufers in Şirince”, 239-240.

1997 (S. Erdemgil ile birlikte), “Jüngste archaologische Nachweise für die alteste Geschichte von Ephesos”, Ephesos, Gebaute Geschichte (Yay. F. Hueber), 26-28, “Die Johannesbasilika”, 104-107.

2000 “Aphrodisias, Klaros ve Euromos”, Heroische Landschaften, Eine pittoreske Reise zu den Staetten der türkischen Mittelmeerküste (Ed. J. Gorecki - E.Schallmayer), VPVZ, 34, 51-53.

2001 (A. Bammer – U. Muss ile birlikte), Der Atlar des Artemision von Ephesos, Wien.2008 (C. Zhuber-Okrog ile birlikte), “Bir Dünya Harikasına ait Mimari” Efes Artemisionu, Bir Tanrıçanın Kutsal Mekanı

(Ed. W. Seiper), Viyana, 129-139.2010 “Die Kapell beim Skeuophylakion”, Wandmalerei in Ephesos (Ed. N. Zimmermann - S. Ladstatter), Wien.2014 “Laodikeia Merkezi Hamam 2003-2007 Kazıları ve Sonuçları / Excavation and Results of Central Bath Laodikeia 2003-

2007”, 10. Yılında Laodikeia (2003-2013 Yılları), Laodikeia Çalışmaları 3, (Ed. C. Şimşek), İstanbul, 207-227.

Ulusal Dergilerde Yayınlanan Makaleler1988 “Efes Müzesine Gelen Dört Mezar Steli”, Türk Arkeoloji Dergisi 27, 73, 83. 1997 “Termessos N1 Yapısı”, Adalya 2, 117-127.1998 “Ayasuluk Tepesi Batı Yamacındaki Manastır”, Arkeoloji ve Sanat 82, 26-27.2007 (E. Doğan ile birlikte), “Efes Ayasuluk Tepesi’nde Bulunan Figürinler”, Arkeoloji Dergisi IX, (2007/1), 123-133.2010 (G.K. Öztaşkın ile birlikte), “Selçuk-Efes Müzesi’nde Sergilenen St. Jean Kilisesi’ne ait Korkuluk Levhaları ve Templon

Arşitravları”, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 7, 39-49.

Armağan Kitaplarında Yayınlanan Makaleler1999 “Ein Vierfigürenrelief des Meterkultes vom Panayır Dağ in Ephesos”, Steine und Wege, Festschrift für D. Knibbe zum

65., Geburststag, 19-21.2004 “Termessos Q1 Anıtı ve Iphigenia Kabartmaları”, 60. Yaşında Fahri Işık’a Armağan, Anadolu’da Doğdu (Yay.

T. Korkut), 209-218.2005 “Eski Efes-Ayasuluk Tepesi”, Ramazan Özgan’a Armağan (Yay. M. Şahin – H. Mert), 65-77.2008 “Side Dionysos Tapınağı’na İlişkin Yeni Bulgular”, Haluk Abbasoğlu’na Armağan, Euergetes (Yay. İ. Delemen),

239-262.

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büyükkolancı’nın Özgeçmişi ve YayınlarıXIV

2009 “Efes Artemis Tapınağı Kilise Olarak İşlev Gördü mü?”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat (Yay. H. Sağlamtimur – E. Abay – Z. Derin – A. Erdem – A. Batmaz – F. Dedeoğlu – M. Erdalkıran – M. Baştürk – E. Konakçı), İstanbul, 173-181.

2010 (C. Şimşek ile birlikte), “Ayasuluk’ta Bulunmuş (Efes) Nemesis Adak Steli”, Metropolis, Yolların Kesiştiği Yer, R. Meriç için Yazılar (Ed. S. Aybek – A.K. Öz), İstanbul, 81-85.

2011 “Efes Artemis Tapınağı’nda Önerilen Kilise”, Fabrica et ratiocinatio, in Architectur Bauforschung und Denkmalpflege, Festschrift von F. Hueber (Ed. J. Klein – A. Kolbitsch), Wien, 109-120.

2012 (B. Söğüt ile birlikte), “Ephesos-Ayasuluk Kompozit Başlığı”, Stratonikeia’dan-Lagina’ya-Ahmet Hoca’ya Armağan (Yay. B. Söğüt), İstanbul, 115-125.

2013 “Müzeci Kökenli Dostum, Bilim İnsanı Levent Zoroğlu’na”, İstanbul, K. Levent Zoroğlu’na Armağan-Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu (Ed. M. Tekocak), İstanbul, 1-2.

Ulusal Bilimsel Toplantılarda Sunulan ve Bildiri Kitabında Basılan Bildiriler1981 “Ayasuluk (St.Jean) Çevresinde yapılan 1980 Yılı çalışmaları”, III. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara 1980, 125-127,

Taf. 41-42.

1991 (Ü. Yüğrük ile birlikte), “Efes Müzesi 1989 Yılı Çalışmaları Özeti” , 1. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara 1990, 177-189.

1992 (S. Erdemgil ile birlikte), “1990 Yılı Efes-Ayasuluk Tepesi Prehistorik Kazısı”, XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı 2, Çanakkale 1991, 265-282.

1996 “1994 Yılı Notion Kazıları”, VI. Müze Kurtarma Kazıları Semineri 1995 Kuşadası, 371-381.

1998 “Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) 1996 Yılı Kazıları”, VIII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, 1997 Kuşadası, 69-84.

1998 “Apasas, Eski Efes ve Ayasuluk”, Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu, Eylül 1997, 31-40.

1999 “Selçuk-Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) 1997 Yılı Kazı ve Araştırmaları”, IX. Müze Kurtarma Kazıları Semineri Antalya 1998, 361-370.

2000 “1974-1998 Yıllarında Selçuk-Efes St. Jean Anıtı ve Çevresinde Yapılan Kazı, Restorasyon ve Çevre Düzenleme Çalışmaları”, 10. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Kuşadası 1999, 19-24.

2001 “Selçuk Ayasuluk Tepesi 1999 Yılı Kazıları”, 11. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu Denizli 2000, 1-4.

2002 “St. Jean Anıtı ve Ayasuluk Tepesi 2000 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, Kuşadası 2001, 237-240.

2003 (Ü. İzmirligil, “Side Tiyatrosu ve Çevresinde Kazı, Onarım Ön Çalışmaları” İçinde), “Parados 1 ve 2 Kazıları sonucu Sahne Binası Cephe Mimarisi”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara 2002, Cilt 2, 267-269.

2005 (C. Şimşek, “Laodikeia 2003 Yılı Kazıları” İçinde), “Laodikeia Hamam Bazilika Kazıları 2003”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Konya 2004, 311-312.

2005 (Ü. İzmirligil, “Side Tiyatrosu ve Çevresinde Kazı, Onarım Çalışmaları (2003)” İçinde), “ Side Dionysos Tapınağı”, 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu” Ürgüp 2004, Ankara 283-285.

2006 (C. Şimşek, “2004 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazısı” İçinde) “Hamam Bazilika Kazı Çalışmaları 2004”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Antalya 2005, 427-428.

2007 “Laodikeia ve Hierapolis Hamamlarının Kazı Sonuçlarına Göre İki Kentin Son Dönemleri”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, Eylül 2006, 51-56.

2007 (C. Şimşek, “2005 Yılı Laodikeia Kazı Çalışmaları” İçinde), “Merkezi Hamam Kazısı 2005”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Konya 2006, 469-472.

2007 “Yassıhöyük’te Yapılan Kazı ve Araştırmaların Işığında Acıpayam Ovası’nın Tarihöncesi Çağları”, I. Acıpayam Sempozyumu Bildirileri, Acıpayam 2004, 134-141.

2008 (C. Şimşek, “2006 Yılı Laodikeia Antik Kenti Kazıları” İçinde), “Merkezi Hamam Kazısı 2006”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt, Kocaeli 2007, 112-114.

2008 “Selçuk Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) ‘Apasas’ mı ?”, Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz Geç Tunç Çağı Kültürleri Üzerine Yeni Araştırmalar Sempozyumu (Mayıs 2007), (Ed. A. Erkanal – S. Günel – U. Deniz), Ankara, 41-55.

2009 “Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı 2007 Yılı Kazıları”, 30 Kazı Sonuçları Toplantısı 4. Cilt, Ankara 2008, 219-232.

2010 “2008 Yılı Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı 3. Cilt, Denizli 2009, 131-144.

2010 “Side Tiyatrosu Batı Parados Kazıları ve Side Dionysos Tapınağı’na İlişkin Yeni Bulgular”, Side’ye Emek Verenler Sempozyumu, 20-22 Nisan 2007 Side (Yay. Ü. İzmirligil – G. Tanyeli – Z. Ahunbay), İstanbul, 92-102.

Yrd. Doç. Dr. Mustafa Büyükkolancı’nın Özgeçmişi ve Yayınları XV

2011 “Ayasuluk’ta Yeni Bulunan Kale Köşkü ve Hamamı”, XIII. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Denizli, Ekim 2009 (Ed. K. Pektaş ve Ark.), İstanbul, 143-154.

2011 “2009 Yılı Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt, İstanbul 2010, 82-95.

2011 “Adada Antik Kenti”, Eğirdir Turizm Sempozyumu, 1-4 Aralık 2011, Turizmde Yeni Ufuklar Bildiriler Kitabı, Isparta, 295-306.

2012 “Selçuk Ayasuluk Kalesi ve St. Jean Kilisesi 2010-2011 Yılları Kazı ve Onarım Çalışmaları”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir 19-21 Ekim 2011, Cilt I, Eskişehir, 169-178.

2013 “Adada Antik Kenti ve Geleceği”, Pisidia Araştırmaları I Sempozyum Bildiri Kitabı (Ed. B. Hürmüzlü – M. Fırat – A. Gerçek), Isparta, 197-214.

DİĞER YAYINLARKitap/Kitapçık1995 (S. Erdemgil ile birlikte), Notion-Claros.

1998 ADADA, Pisidia’da Antik Bir Kent.

1998 “Lyrbe-Seleukeia C1 ve C2 yapıları”, Toroslar’da Bir Antik Kent Lyrbe-Seleukeia? (Yay. J. İnan – N. Başgelen), 68-72.

2000 (Efes Müzesi Uzmanları ile birlikte), Ephesos Museum (Yay. D. Gümüş).

2002 St. Jean, Hayatı ve Anıtı ve Anıtı (Kilisesi), 2001 – St. John, The Life and the Monument of St. John, 2001-Heilige Johannes, Das Leben des Heiligen Johannes und die Johanneskirche.

2002 “Efes Müzesi’ne Yeni Gelen Venetor ve Gladyatör Kabartmaları/ Neue Venatoren und Gladyatorenreliefs im Ephesos Museum”, Efes Gladyatörleri, Öğleden Sonra Ölüm/Gladiatoren in Ephesos, tod am nachmittag, 83-88.

2011 “Skeuophylakion Yanındaki Şapel Freskleri”, Efes Duvar Resimleri, Freskleri, (Ed. N. Zimmerman – S. Ladstatter – Alm. İng. Türkçe), İstanbul, 197-201.

2013 Aziz Yuhanna Hac Kilisesi ve Ayasuluk Kalesi - The Pilgrim Church of St. John and Ayasuluk Castle, Hitit Color, İstanbul.

Yerel Dergiler1978 “St.Jean Bazilikası Atriumu” Efes Müze Yıllığı 2, 38-42.

1991 “Efes St.Jean Kilisesi” Ege Mimarlık , 9.

1996 “Sütçüler-Adada” Isvak-Ün 1, 9-10.

1998 “Şirince Köyü ve Kiliseleri” İşbank Kültür ve Sanat 38, 58-62.

2000 “Efes Tarihçesi”, Uygarlığın Beşiği Selçuk, 1, 7-8.

2001 “Değişen Efes” Turing, 43-49.

2005 “Efes Gladyatörleri”, National Geographic Türkiye, Aralık 2005, 154-155.

2009 “Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı, Ephesos’un Beş Bin Yıllık Tarihsel Süreci’nin Başlangıcı”, Aktüel Arkeoloji 11, Nisan 2009, 88-95.

LYKAONIA BÖLGESİ’NDE BİR FRİG KAYA MEZARI

Aytekin BÜYÜKÖZER* – Zeliha GİDER**

GirişLykaonia Bölgesi sınırları içerisinde kalan Seydişehir ve çevresinde, 2008 yılında başlayan ve halen devam etmekte olan yüzey araştırmalarında oldukça önemli veriler elde edilmiştir1. Bu çalışmalarda, daha önceki araş-tırmacılar tarafından tespit edilen pek çok yerleşim birimi tekrar ziyaret edilerek, bu alanlarla ilgili yeni değer-lendirmelerde bulunulmuş, ayrıca şimdiye kadar literatüre girmemiş yerleşim birimlerinin de tespiti yapılmıştır. Bu yerleşim birimlerinde Klasik Dönem’den Bizans Dönemi içlerine kadar kullanım gören kutsal alanlar, işlikler, çeşitli kamu yapıları ve sivil mimariye ait pek çok kalıntı belgelenmiştir. Bununla birlikte çalışmalarda elde edilen verilerin büyük bir kısmını ölü kültü ile ilgili kalıntılar oluşturmaktadır. Çalışma bölgesinin hemen her yerinde çok sayıda ostothek gövde ve kapağı ile lahit tekneleri ve kaya mezarları tespit edilmiştir. Söz konusu kaya mezar-ları içinde İncesu Köyü yakınlarında yer alan bir mezar, iç düzenlemesindeki detaylar bakımından bölgedeki diğer kaya mezarlarından ayrılmaktadır.

Mezarın bulunduğu İncesu Köyü, Seydişehir’in 8 km. kuzeydoğusunda yer almaktadır. Yöre halkı tarafından “Düm Düm Kayası” olarak adlandırılan mezar, köyün doğusundaki tepenin güney eteğindedir. Büyük boyutlu bir doğal kayanın oyulmasıyla oluşturulan mezar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultuludur (Fig. 1-2). Giriş kısmı güney-doğu yöndedir. Kaya bloğunun üst kısmında bir sunu çanağı bulunmaktadır. Özenli bir işçiliğe sahip olan mezar defineciler tarafından yapılan bazı tahribatlar dışında genel olarak iyi korunmuştur.

Kaya mezarı, H. Swoboda, J. Keil ve F. Knoll tarafından bölgede yapılan araştırmalar sırasında görülmüş ve kı-saca tanımlanmıştır. Araştırmacılar mezarla ilgili herhangi bir değerlendirmede bulunmamıştır2. Daha sonra A. Baldıran başkanlığındaki bir ekip tarafından bölgede yapılan yüzey araştırmaları sırasında 2010 yılında İncesu köyü ziyaret edilmiş3, burada bulunan birkaç işlik bloğuyla birlikte mezardan da kısaca söz edilmiş, ancak detay verilmemiştir4.

Mezarın bulunduğu alanın çevresinde yapılan çalışmalarda herhangi bir yerleşim izine rastlanmamıştır. Ancak mezarın varlığı yakın çevrede mutlaka küçük de olsa bir yerleşime işaret etmektedir. Mezarın bulunduğu yere en yakın merkez ise Vasada Antik Kentidir. Amblada ile birlikte bölgenin iki önemli merkezinden biri konumundaki Vasada, İncesu köyüne kuş uçumu yaklaşık 5 km. mesafededir.

* Dr., Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Konya-TR. E.mail: [email protected]** Dr., Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Konya-TR. E.mail: [email protected] 1 Seydişehir ve çevresinde yapılan yüzey araştırmaları için bkz. Baldıran 2010, 121-134; Baldıran 2011, 221-230; Baldıran vd. 2012, 69-90;

Baldıran vd. 2013, 85-96; Baldıran vd. 2014, 395-410. 2 Swoboda vd. 1935, 109-110, fig. 13. 3 Bu mezarın yayını konusunda bizleri destekleyen Araştırma Başkanı Sn. Prof. Dr. Asuman Baldıran’a teşekkür ederiz. 4 İncesu köy merkezinde yapılan çalışmalarda sadece 2 adet pres mili ağırlığı ile söz konusu kaya mezarı tespit edilmiştir. Bkz. Baldıran vd. 2012,

76, fig. 9.

Aytekin Büyüközer – Zeliha Gider146

Cephe DüzenlemesiMezarın girişi, kaya kütlesinin güneydoğu cephesinde, yer seviyesindedir. 0,98x0,77x0,50 m. ölçülerindeki giriş doğrudan mezar odasına açılmaktadır (Fig. 2-3). Girişin her iki yanı tıraşlanarak, düz bir yüzey oluşturulmuş ve bu yüzeye söve ile lentoyu oluşturan profiller işlenmiştir5. Cephede herhangi bir kabartma veya yazıt bulunma-maktadır. Bu şekliyle mezarın cephesi bazı araştırmacılarca “yalın” veya “sade cephe”6 olarak adlandırılan gruba girmektedir. Buna karşın mezarın cephesi Lykaonia ve komşu bölge Isauria’da tespit edilen yalın cepheli kaya mezarlarından daha özenli bir işçiliğe sahiptir. Özellikle kapı çerçevesini oluşturan zengin profillerin varlığıyla bu grupta değerlendirilen mezarlardan ayrılmaktadır7. Girişin iç cephesinin üç kenarına 0,20 m. genişliğinde, düz yü-zeyli silmeler işlenmiştir. Biri girişin sağ üst köşesine, diğeri üst ortaya yakın alana yatay açılmış iki adet yuvarlak formlu geçme yuvası vardır. Bu düzenleme, mezar odasının dikdörtgen plaka şeklindeki taş bir kapıyla kapatıldı-ğını göstermektedir. Eşik seviyesi tamamen toprakla kaplı olduğundan, buradaki düzenleme tespit edilememiştir.

Plan ve Donanım KlineMezar, yaklaşık kare planlı tek bir odadan oluşmaktadır. 3,00x2,85x2,30 m. boyutlarındaki mezar odasında, girişin her iki yanına ve karşıya oyulmuş üç adet kline8 ve bu klinelerin ortasında bir gezinti yeri vardır (Fig. 4). Duvara bitişik olarak ana kayadan yontulmuş olan klinelerden kuzeydoğudaki 0,80x1,98x0,51 m., güneybatıdaki 0,85x2,09x0,51 m., kuzeybatıdaki ise 0,91x2,44x0,68 m. boyutlarındadır. Girişin karşındaki kline diğerlerine na-zaran daha uzun, daha geniş ve daha yüksek işlenmiştir. Boyutları ve özenli işçiliği, bu klinenin mezar sahibi için düzenlendiğini düşündürmektedir.

Lykaonia Bölgesi’ndeki pek çok oda mezar içerisinde genellikle ana kayadan yontulmuş, sayıları 1 ile 3 arasında değişen basit ölü yatakları bulunmaktadır9. İncesu kaya mezarında ise bölgedeki örneklerin aksine ahşap kons-trüksiyona öykünmeli klineler kullanılmıştır10. Klinelerin üst kısmı, Anadolu’daki pek çok nekropolde görülen mezar odalarındaki basit ölü yataklarından farklı olarak, tüm kenarlarda genişliği 0,10 ile 0,18 m. arasında deği-şen, 0,03 m. yüksekliğindeki çerçeveler ile sınırlandırılarak, ortası çukurlaştırılmıştır (Fig. 5). Kline üzerindeki bu düzenleme, Frigya Bölgesi’ndeki Karakaya Mezarı11 ile büyük benzerlik göstermektedir. Ayrıca Zey Köyü 9 numaralı mezardaki klinede de benzer bir uygulama vardır12.

Girişin her iki yanındaki klinelerin ön cephesine kline ayakları işlenmiştir (Fig. 6). Bunlar ahşap veya metal takli-di, dörtgen kesitli, oldukça sade dekore edilen kabartma ayaklardır. Lykaonia Bölgesi’nde böylesi bir kline ayağı tespit edilmemişken, bunların benzerlerine yine Frigya Bölgesi’nde rastlamaktayız. C.H.E. Haspels tarafından

5 Frigya Bölgesi’ndeki Gökçe Kısık’ta yer alan ve Frig Dönemi’ne tarihlendirilen kaya mezarının girişinde de söve ve lentoyu oluşturan profiller İncesu kaya mezarındaki gibi verilmiştir (Haspels 1971, 134, fig. 245, 545.7). Karia Bölgesi’ndeki tapınak cepheli bazı mezarların giriş kısmında söve ve lento profilleri, İncesu kaya mezarının girişinde bulunan profillerden biraz daha özenli işçiliğe sahip olmakla birlikle genel olarak benzer bir form göstermektedir (Henry 2009, fig. 15, 17).

6 O. Doğanay’ın Isauria Bölgesi kaya mezarları ile ilgili çalışmasında yaptığı tipoloji için bkz. Doğanay 2009, 69-76.

7 Bölgedeki yalın cepheli kaya mezarlarında, cepheye yönelik detaylı bir işçilik olmayıp, sadece kaya yüzeyine bir girişin açıldığı tespit edilmiştir. Bu cephe işçiliği Lykaonia ve Isauria Bölgesi’nde en çok tercih edilen tiptir. Lykaonia örnekleri için bkz. Karauğuz vd. 2004, 9; Baldıran vd. 2012, 73, fig. 3. Isauria için bkz. Doğanay 2009, 73.

8 “Kline sedir yada yatak anlamına gelir ve mezarda ölünün bu sedirde uyuyacağı veya sedire uzanarak ölü kültünün adetlerine göre yakınları tarafından verilen cenaze yemeğini yiyeceğine inanılırdı”. Bkz. Er – Söğüt 2005, 100-101.

9 Küçük Muhsine örnekleri için bkz. Karauğuz vd. 2004, 7-26.10 Mezar odalarında kline kullanımının orijini için bkz. McLauchlin 1985, 142-145; Tüfekçi-Sivas 2008, 1172. 11 Tüfekçi-Sivas 2008, 1170, fig. 8.12 Sivas 2012, 263, fig. 2b.

Lykaonia Bölgesi’nde Bir Frig Kaya Mezarı 147

Frig Dönemi’ne tarihlendirilen ve onun tanımlamasına göre B gurubuna13 giren Köhnüş Vadisi 26 numaralı me-zar, üç klineli, tek odalı bir mezar olup kline ayakları İncesu örneği ile büyük benzerlik içindedir14. Yine aynı nek-ropolde yer alan ve Haspels’in gruplandırmasına göre C grubuna15 giren 17 numaralı mezardaki kline ayakları da İncesu örneği ile benzeşmektedir16. İncesu kaya mezarının kline ayaklarına benzeyen bir başka Frig mezarı Midas Kent’te yer almaktadır. C.H.E. Haspels tarafından “triclinium tomb” olarak adlandırılan üç klineli oda mezarda girişin tam karşısında yer alan kline ayağı bizim örneğimizle aynıdır17.

Mezar odalarında kline kullanımına ilişkin en erken bulgular Lidya mezarlarında tespit edilmiş olup, bunlar M.Ö. 6. yy.a tarihlendirilmiştir18. Klinelerin Frig mezar mimarisine Lidya mezarlarından geçtiği düşünülmekte-dir. C.H.E. Haspels tarafından II. grupta değerlendirilen İncesu mezarına benzer örnekler, Frig Beylerinin Lidya Krallığı’na bağlı prenslikler olarak varlıklarını sürdürdükleri döneme tarihlemektedir19. T. Tüfekçi-Sivas bölgede tespit ettiği bazı mezarları, klinelerin varlığını da dikkate alarak M.Ö. 6. yy.a tarihlemiştir20. Bu doğrultuda Frig kaya mezarlarında klinelerin M.Ö. 6. yy.da ortaya çıktığı ve sonrasında uzun bir süre kullanılmaya devam ettiği söylenebilir21.

TavanMezarın iç duvarlarının tamamı tek sıra panellere ayrılmıştır (Fig. 7-9). Bu paneller, girişin her iki yanındaki duvarlarda klinelerden itibaren 0,52 m., karşı duvarda ise 0,34 m. yükseklikte başlamaktadır. Çoğunlukla Frigya Bölgesi’ndeki kaya mezarlarının dış cephesini süsleyen bu paneller, İncesu mezarında iç cepheye taşınmıştır. Geniş çerçeveler ile sınırlandırılan panellerin içinde herhangi bir kabartma ya da boya izine rastlanmamıştır22. Panellerden sonra çatı konstrüksiyonu başlamaktadır. Mezar odasının tavanı beşik çatı şeklinde düzenlenmiş olup karşılıklı iki kısa duvara orta dikmeli üçgen alınlıklar kabartma olarak işlenmiştir (Fig. 4, 9). Uzun yan duvarlarda, panellerin üst bitiminden itibaren başlayan, yukarıya doğru eğimli devam ederek tavanın orta noktasında kesişen, karşılıklı işlenmiş üç adet ahşap taklidi mertek vardır (Fig. 4). Bu mertekler arası beş sıra destek kirişi ile panellere ayrılmıştır (Fig. 8).

Lykaonia Bölgesi kaya mezarlarında tavan düzenlemesinde ahşap taklidi uygulama tespit edilmemiştir. Böl-gedeki oda mezarların tavanları genellikle ya düz bitirilmiş ya da tonozlu biçimde şekillendirilmiştir23. Bazı

13 C.H.E. Haspels, Dağlık Frigya’daki mezarları iki ana guruba ayırmıştır. I. grup, zemin seviyesinden yüksekte, kareye yakın girişli, küçük boyutlu, beşik çatılı ve gösterişsiz mezarlardan oluşmaktadır. Haspels bu grubu kendi içinde A, B, C, D olmak üzere 4 alt gruba ayırmıştır. Bu alt gruplandırmaya göre A grubu yataksız mezarları ifade ederken, B grubu üç yataklı mezarları, C grubu iki yataklı mezarları, D grubu ise tek yataklı mezarları kapsamaktadır. II. gruptaki mezarlar ise normal oda boyutlarındadır. Mimari elemanlar ahşap yansımalarına uygun olarak özenli bir işçilikle kayaya işlenmişlerdir. Oda içlerinde, duvar kenarlarında klineler vardır. Bunların normal boyuttaki giriş kapıları silmelerle bezelidir (Haspels 1971, 112-138). Gruplandırma için ayrıca bkz. Sivas 1999, 127.

14 Haspels 1971, 120, fig. 536.6.15 İki yataklı oda mezarlar C grubunu oluşturmaktadır. Bkz. Haspels 1971, 112-138; Sivas 1999,127; Sivas 2012, 262.16 Haspels 1971, 121, fig. 537.2.17 Haspels 1971, 127, fig. 56, 542.3, 542.5-6. Midas Kent’te bulunan Batı Mezar’ın kline ayakları dörtgen kesitli biçimleriyle İncesu örneğine

benzemektedir. Fakat bunlar, çift volüt bezemesiyle farklı bir işçilik gösterir. Batı Mezarı için bkz. Tüfekçi-Sivas 1999, 21; Berndt 2002, 21, fig. 26; Sivas 2003, 286, fig. 2; Sivas 2012, 268, fig. 8.

18 McLauchlin 1985, 142-145; Tüfekçi-Sivas 2008, 1172; Sivas 2012, 264.19 Haspels 1971, 126-134.20 Tüfekçi-Sivas 2008, 1172-1173.21 Klasik Dönem mezarlarında görülen klineler için bkz. Kurtz – Boardman 1971, 273-282. Roma Dönemi mezarlarındaki klineler için bkz.

Toynbee 1996, 214-226.22 Frigya Bölgesi’ndeki kaya mezarlarının dış cephesinde görülen panellerin içi genellikle baklava dilimi motifleriyle bezenmiştir. Bkz. Haspels

1971, fig. 513.3, 514, 515.1, 516.23 Karauğuz vd. 2004, 8.


örneklerde sadece gezinti alanının üst kısmında beşik çatı düzenlemesi vardır ancak bunların hiçbirinde ahşap çatı konstrüksiyonu betimlenmemiştir24. Bölgeye yabancı olan bu uygulamanın Isauria25, Dağlık Kilikia26 ve Karia Bölgesi’nde27 de örneğine rastlanmamıştır. Kaya mezarlarında, beşik çatılı tavanın ahşap konstrüksiyon taklidi kabartmalarla bezenmesi sadece Frig kaya mezarlarında görülen bir gelenektir. Bunlar, geleneksel bir Frig evin-deki iç mimarinin kayalara oyulmuş şeklidir28. Özellikle Dağlık Frigya Bölgesi kaya mezarlarında, cephe ve plan düzenlemeleri farklı olsa da hem Frig Dönemi’ne tarihlendirilen mezarlarda hem de Frig kültürü etkisiyle Helle-nistik ve Roma Dönemi’nde inşa edilen oda mezarlarda beşik çatılı tavan kullanılmıştır29. Bu mezarların bir kısmı sadece düz bir beşik çatıya sahip iken, bir kısmında beşik çatıda ahşap konstrüksiyon taklitleri görülmektedir.

İncesu kaya mezarında görülen beşik çatı ve ahşap konstrüksiyon taklidi kabartmalara sahip mezarların benzerleri Frigya Bölgesi’nde yapılan araştırmalarda Midas Kent, Dübecik, Doğanlı Kale, Yapıldak Kale, Zey Köyü ile Köh-nüş Vadisi’nde tespit edilmiş ve bunlar Frig Dönemi’ne tarihlendirilmiştir. Zey Köyü’ndeki 5 no.lu mezar30 ile Ya-pıldak Kale’deki iki odalı mezarın her iki odası31 da beşik çatılıdır fakat bunlarda ahşap taklidi kabartmalar yoktur. Zey Köyü 9 no.lu mezar32 ile Köhnüş Vadisi’ndeki “Yılanlı Taş” olarak adlandırılan 38 numaralı mezarlarda33 ise sadece orta dikmeli üçgen alınlıklar kabartma olarak işlenmiştir. Midas Kent’te bulunan ve C.H.E. Haspels tarafından “triclinium tomb” olarak adlandırılan kaya mezarı dromoslu ve iki odalı planıyla İncesu mezarından ayrılmaktadır fakat ahşap konstrüksiyona sahip beşik çatısı İncesu mezarı ile benzerdir. Midas Kent’te yer alan bir diğer tek odalı kaya mezarının beşik çatısında ahşap taklidi kabartmalar bulunmaktadır34. Fakat bunlar İncesu me-zarına nazaran daha sade işlenmiştir. Doğanlı Kale35, Zey Köyü 1 no.lu mezar36 ve Köhnüş Vadisi’ndeki 17 no.lu mezarın37 beşik çatısı ve bu çatıda yer alan zengin ahşap taklidi kabartmalar İncesu mezarıyla oldukça benzerdir.

Midas Kent’te 1970’li yılların başında bulunan bir oda mezar işçilik ve plan açısından önemlidir. Dikdörtgen planlı mezar odasında özenli işçiliğe sahip iki kline vardır. Tavan beşik çatılı olup ahşap unsurlar kabartma olarak verilmiştir38. Bunların dışında, 2000’li yılların başında T. Tüfekçi-Sivas başkanlığında bölgede başlatılan çalış-malarda C.H.E. Haspels’in tespit ettiği mezarlar dışında beşik çatılı mezarlar tespit edilmiştir. Bunlardan Gavur-kayası 1 ve 2 numaralı mezarlar, özensiz işçiliklerine rağmen, beşik çatılı biçimleriyle geleneği sürdürmektedir39. T. Tüfekçi-Sivas tarafında tespit edilen bir başka örnek Sivrihisar yakınlarındaki Karakaya Köyü’nde yer almakta-dır40. Buradaki örnek drosmoslu girişi ve iki odalı olmasıyla bölgedeki diğer kaya mezarlarından ayrılsa da her iki

24 Karauğuz vd. 2004, 8, lev. LI, LXI, LXXI.25 Doğanay 2009, 291-352. Isauria Bölgesi’nin en önemli kaya mezarlarından biri olan Yelbeyi mezarının tavanı da düzdür (Er 2010, 125-133,

çiz. 1)26 Er-Scarborough 1991, 127-328; Er – Söğüt 2005, 97-110.27 Thera antik kenti yakınlarında yer alan Taşyenice (Roos 2006, 35-38, lev. 16.1-6, 47.1; Henry 2009, 69, fig. 20) ve Çamköy Mevkii’nde (Roos

2006, 41-42, lev. 19.4-5; Baran 2014, 176-177, fig. 7) bulunan kaya mezarlarında beşik çatı görülse de ahşap konstrüksiyon bulunmamaktadır.28 Sivas 1999, 125.29 Kortanoğlu 2012, 298.30 Tüfekçi-Sivas 2005, 220, fig. 17; Sivas 2012, 274-276, fig. 17.31 Haspels 1971, 115-116, fig. 118-119, 532; Tüfekçi-Sivas 2008, 1171-1172.32 Tüfekçi-Sivas 2005, 220, fig. 7; Sivas 2012, 274-279, fig. 18-19.33 Ramsay 1882, 20-24, fig. 6-7; Ramsay 1888, 354-367, fig. 1-9; Haspels 1971, 130, fig. 544.34 Haspels 1971, 112, fig. 530.1-2.35 Haspels 1971, 114, fig. 530.3, 6, 10.36 Tüfekçi-Sivas 2005, 220, fig. 6; Sivas 2012, 274-276, fig. 16.37 Haspels 1971, 121, fig. 537.38 Tüfekçi-Sivas 1999, 21; Berndt 2002, 21, fig. 26; Sivas 2003, 286, fig. 2; Sivas 2012, 268, fig. 8.39 Sivas 1999, 123-130, fig. 2-10.40 Tüfekçi-Sivas 2008, 1169-1176.


odanın da beşik çatılı olması bölgenin geleneğine uymaktadır. Özellikle arka odadaki çatı düzenlemesinde görülen ahşap konstrüksiyon, İncesu örneği ile benzeşmektedir41. Ön odada ahşap konstrüksiyon görülmemesine karşın, kırmızı boya ile kabartmaların yerlerinin belirtilmiş olması aynı tip mezarların inşa teknikleri hakkında ipucu ver-mesi açısından da önemlidir42.

Dağlık Frigya Bölgesi’nde sadece Frig Dönemi’nde değil Hellenistik ve Roma Dönemi’nde de Frig mezar mima-risinin izleri görülebilmektedir. Zahren Deresi’ndeki bir oda mezar Hellenistik Dönem’e tarihlendirilmesine rağ-men, beşik çatısı ve kayaya yansıyan ahşap konstrüksiyonu ile eski geleneği sürdürmektedir43. R.E. Kortanoğlu, Dağlık Frigya Bölgesi’nde Hellenistik ve Roma Dönemi’ne tarihlendirilen 118 adet tek odalı kaya mezarı tespit etmiştir44. Büyük bölümü dikdörtgen planlı olan bu mezarların 16’sı iç kısımda beşik çatılı bir düzenlemeye sa-hiptir45. R.E. Kortanoğlu’na göre Hellenistik ve Roma Dönemlerinde oyulmuş olan kaya mezarlarından özellikle Hasırca Çiftliği, Kümbet-Asmacık, Kümbet Körestan, Yapıldak Asar Kaya, Yazılıkaya, Güllü Ören, Dübecik, Zahren Dere, Beyköy ve Boncukluinler gibi Frig Dönemi’ne ait kaya anıtları ile kaya mezarları içinde ve çevre-sinde bulunan mezarlarda daha çok Frig mezar mimarisi unsurları görülmektedir46.

Frigya Bölgesi dışında Paphlagonia’daki kaya mezarlarında benzer tavan düzenlemeleri tespit edilmiştir47. Evka-ya, Aygırkayası, Gerdekboğazı, İskilip 3 no.lu kaya mezarı, Alaca 1 no.lu mezarı, Aşağı Güneyköy kaya mezarı ve Kadınca Köyü kaya mezarlarında beşik çatı görülmektedir48. Ancak bu örneklerde görülen tavan düzenlemesi ve ahşap konstrüksiyon bölgenin mezar mimarisi geleneğine tamamen yabancı olup bunlar Frig mezar mimarisinin, Paphlagonia mezarlarını etkilediğini gösteren kanıtlardır49.

Sunu ÇanağıMezarın oyulduğu kaya kütlesinin üst kısmında, 0,40 m. çapında ve 0,68 m. derinliğinde bir sunu çanağı vardır (Fig. 10). Sunu çanağı da mezardaki Frig kökenli unsurlardan biridir. Her ne kadar Frig mezarlarında görülen sunu çanaklarının kökeninin Urartu kaynaklı olduğu belirtilse de İncesu kaya mezarındaki sunu çanağı, mezardaki di-ğer unsurlarla beraber Frig’den alınmış olmalıdır50. Frigya’da Aslantaş, Yapıldak Kale ve Döğer’de benzer formda sunu çanakları bulunmaktadır51.

SonuçAnadolu’nun merkezinde bulunan Lykaonia Bölgesi bu coğrafi konumu nedeniyle farklı kültürlerin etkisine faz-laca maruz kalmıştır. Frig kültürünün etkileri de bölgedeki bir çok merkezde tespit edilmiştir. Bu etki özellikle Kybele ana tanrıça kültüyle kendini göstermektedir52. Konya yakınlarındaki Sızma Kasabası’nda bir Kybele

41 Tüfekçi-Sivas 2008, 1170-1171, fig. 2, 6-7.42 Tüfekçi-Sivas 2008, 1170, fig. 2, 4.43 Haspels 1971, 161-162, fig. 550; Kortanoğlu 2008, 73-74, lev. 66.3-69.44 Kortanoğlu 2008, 56.45 Kortanoğlu 2008, 56; Kortanoğlu 2012, 298.46 Kortanoğlu 2012, 298.47 Dökü 2008, 103.48 Bölgedeki, Kargı Ambarkaya kaya mezarı ile İskilip 2 no.lu kaya mezarında ahşap konstrüksiyon boyama ile verilmiş olup bunlar aynı grup Frig

kökenli mezarlar içinde değerlendirilmiştir (Dökü 2008, 103).49 Dökü 2008, 103-104.50 Çevik 2000, 100. Urartu mezarlarındaki sunu çanakları için bkz. Çevik 2000, 54-57.51 Haspels 1971, fig. 128; Çevik 2000, 100.52 Baldıran – Söğüt 2002, 45-69; Baldıran – Söğüt 2010, 257-278.


Kutsal Alanı olduğu bilinmektedir53. Beyşehir yakınlarındaki Karahisar Köyü, Kybele kültünün en yoğun gö-rüldüğü yerleşim birimlerinden biridir. Burada kabartmalı ve kabartmasız kaya mihrapları, dikme taş oyuklar, nişli ve nişsiz sunu çanakları, basamaklı sunaklar ve açık hava tapınağı tespit edilmiştir54. Bostandere ile Ketenli Kasabası’nı birbirine bağlayan karayolunun doğusundaki bir tepe üzerinde yer alan, üst bitimine aslan kabartması işlenmiş basamaklı sunak, Frig kültürünün bölgedeki etkisini gösteren önemli örneklerden biridir55. Ayrıca Lyka-onia ve Isauria Bölgesi’nde56 tespit edilen basamaklı sunaklar, özellikle ana tanrıça kültü konusunda Frigya’nın bölgeye etkisini açıkça göstermektedir57. Buna karşın Lykaonia Bölgesi kaya mezarlarında Frig etkisi yok dene-cek kadar azdır. İncesu kaya mezarı bu anlamda bölgede Frig mezar mimarisini yansıtan ilk ve şimdilik bilinen tek örnek durumundadır.

Mezar içinde ve çevresinde mezarın tarihlendirilmesine yardımcı olacak materyal yoktur. Kaya işçiliklerini tek başına tarihlendirmek oldukça zordur. Mezarın her açıdan etkilendiği Frig nekropollerindeki kaya mezarlarının tarihlendirilmesinde C.H.E. Haspels, mimari özellikler ve mezarlar üzerinde görülen bazı kabartmalardan yola çıkarak, bir değerlendirme yapmıştır. Bu değerlendirmeye göre I. grubu oluşturan, zemin seviyesinden yüksekte, kareye yakın girişli, küçük boyutlu, beşik çatılı ve gösterişsiz mezarlar, genel olarak M.Ö. 8. yy.ın 3. çeyreğine tarihlendirilmiştir58. Normal bir oda boyutunda plana sahip, mimari elemanların ahşap yansımalarına uygun ola-rak özenli bir işçilikle kayaya işlendiği ve duvar kenarlarında klinelerin bulunduğu, normal boyutlardaki giriş kapısının zengin profillerle bezendiği mezarlar ise II. grup başlığı altında değerlendirilmiş ve bunlar M.Ö. 6. yy.ın 2. çeyreğine tarihlendirilmiştir59. İncesu mezarı plan, iç düzenleme ve giriş kapısının biçimi açısından Dağlık Frigya nekropollerindeki II. grup mezarlarla oldukça benzerdir. Ancak bu grup için önerilen M.Ö. 6. yy. tarihini destekleyecek herhangi bir veri yoktur. Bunun yanı sıra Frig etkisinde yapılan kaya mezarlarının Hellenistik ve Roma Dönemi’nde inşasının devam ettiği de bilinmektedir60. Genellikle erken dönem Frig mezarlarının yakın çevresinde bulunan bu mezarlar, erken örneklerin etkisinde şekillendirilmiştir. İncesu mezarının Frig geleneğinde inşa edilen mezarların yoğun olarak görüldüğü bir dönemde planlanmış olması muhtemeldir.

53 Arık 1956, 23; Robinson 1927, 28; Ramsay 1918, 148; Baldıran – Söğüt 2002, 45-46. Sızmada Kybele’ye Zizimene adıyla tapınılmaktadır.54 Baldıran – Söğüt 2002, 45-69.55 Baldıran vd. 2012, 75-76, fig. 8.56 Doğanay – Karauğuz 2008, 45-68.57 Isauria Bölgesi’nin güneyindeki Dibektaşı antik yerleşim alanında bulunan bir kaya anıtı bazı uzmanlarca Frig kültürünün bölgedeki

yansımalarından biri olarak yorumlanmıştır (Bahar 1991, 44; Bahar 1996, 72-73, fig. 18; Bahar 1999, 16-17, lev. 45; Işık 1996, 34-35, fig. 15; Zoroğlu 1994, 301-305, lev. 27.1.1-2, lev. 27.2.1; Baldıran 2006, 11-12, fig. 11; Yılmaz 2005, 98-106, fig. 37-43; Doğanay – Karauğuz 2008, 51, 63-64, fig. 16; Doğanay 2012, 200, fig. 1). Ancak bizim bölgede yaptığımız çalışmalar sonrasında bu anıtın basamaklı sunak olmayıp, basamaklarla yükseltilmiş bir kaya ostotheği olduğu sonucuna varılmıştır. Bu mezarla ilgili çalışma yayın aşamasındadır.

58 Haspels 1971, 112-126.59 Haspels 1971, 136.60 Kortanoğlu 2012, 298.


Kısaltmalar ve BibliyografyaArık 1956 R.O. Arık, Ankara-Konya, Eskişehir-Yazılıkaya Geziler, Ankara, 1956.

Bahar 1991 H. Bahar, Isauria Bölgesi Tarihi (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya, 1991.

Bahar 1996 H. Bahar, “Isauria Bölgesi’nin Antik Çağdaki Yerleşim Merkezleri”, Anadolu Araştırmaları XIV, Prof. Dr. Afif Erzen’e Armağan, İstanbul, 1996, 51-91.

Bahar 1999 H. Bahar, Demirçağında Konya ve Çevresi, Konya, 1999.

Baldıran vd. 2012 A. Baldıran – A. Büyüközer – Z. Gider, “Taşkent-Seydişehir 2010 Yılı Yüzey Araştırması”, 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, Ankara, 2012, 69-90.

Baldıran vd. 2013 A. Baldıran – A. Büyüközer – Z. Gider, “Taşkent-Seydişehir 2011 Yılı Yüzey Araştırması”, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara, 2013, 85-96.

Baldıran vd. 2014 A. Baldıran – A. Büyüközer – Z. Gider, “Taşkent-Seydişehir 2012 Yılı Yüzey Araştırması”, 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Ankara, 2014, 395-410

Baldıran – Söğüt 2002 Baldıran – B. Söğüt, “Lykaonia Bölgesinde Kybele Kültü: Beyşehir ve Seydişehir İlçeleri”, S.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 14, 2002, 45-69.

Baldıran – Söğüt 2010 Baldıran – B. Söğüt, “Kybele Monument in Lykaonia Region Beyşehir and Seydişehir Counties”, Proceedings of the International Symposium, Trade and Production Through the Ages, Konya, 2010, 257-278.

Baldıran 2006 A. Baldıran, “The arms and armours on the relief from the region of Lykaonia”, Anodos 4-5/2004-2005, Trnava, 2006, 9-16.

Baldıran 2010 A. Baldıran, “Taşkent-Seydişehir 2008 Yılı Yüzey Araştırması”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, Ankara, 2012, 121-134.

Baldıran 2011 A. Baldıran, “Taşkent-Seydişehir 2009 Yılı Yüzey Araştırması”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, Ankara, 2012, 221-230.

Baran 2014 A. Baran, “Thera Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırmaları 2012”, 31. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara, 2014, 174-189.

Berndt 2002 D. Berndt, Midasstadt in Phrygien Eine sagenumwobene Stätte im anatolischen Hochland, Mainz, 2002.

Çevik 2000 N. Çevik, Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Ankara, 2000.

Doğanay – Karauğuz 2008 O. Doğanay – G. Karauğuz, “Isauria Bölgesi Basamaklı Kaya Anıtları”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 127, 2008,

45-68.

Doğanay 2009 O. Doğanay, Isauria Bölgesi Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Konya, 2009.

Doğanay 2012 O. Doğanay, “Isauria Bölgesi’nde Tanrılar ve Kültler”, Stratonikeia’dan Lagina’ya, Ahmet Adil Tırpan Armağanı (Ed. B. Söğüt), İstanbul, 2012, 199-217.

Dökü 2008 F.E. Dökü, Paphlagonia Bölgesi Kaya Mezarları ve Kaya Tapınakları (Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Antalya, 2008.

Er – Söğüt 2005 Y. Er – B. Söğüt, “Dağlık Kilikya’da Olba-Diocaesarea Nekropollerindeki Kaya Mezarları”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, Sayı 5, 2005, 97-110.

Er 2010 Y. Er, “İsauria’da Yelbeyi Kaya Mezarı ve Süvari Kabartması”, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 7, 2010, 125-133.

Er-Scarborough 1991 Y. Er-Scarborough, The Funerary Monuments of Clicia Tracheia, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Cornell University, 1991.

Haspels 1971 C.H.E. Haspels, The Highlands of Phrygia. Sites and Monuments, Princeton, 1971.

Henry 2009 O. Henry, Tombes de Carie; Arcitecture Funérarie et Culture Carienne VIe-IIe Siècle Av. J.-C. Rennes, 2009.

Işık 1996 F. Işık, “Pamphilya ve Anadolu Gerçeği”, Adalya I, 1996, 23-44.

Karauğuz vd. 2004 G. Karauğuz – H. İ. Kunt – O. Doğanay, Lykaonia Bölgesi Kaya Mezarları (Küçük Muhsine), Konya, 2004.

Kortanoğlu 2008 R.E. Kortanoğlu, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları, Eskişehir, 2008.

Kortanoğlu 2012 R.E. Kortanoğlu, “Dağlık Frigya Bölgesi Hellenistik ve Roma Dönemi Kaya Mezarlarında Frig Etkileri/ Phrygian Influences on the Hellenistic and Roman Rock-cut Tombs of the Phrygian Highlands”, Frigler, Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde / Phrygians, In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments (Ed. T. Tüfekçi-Sivas – H. Sivas), İstanbul, 2012, 288-307.

Kurtz – Boardman 1971 D.C. Kurtz – J. Boardman, Greek Burial Customs, New York, 1971.


McLauchlin 1985 B.K. McLauchlin, Lydian Graves and Burial Customs, Berkeley, 1985.

Ramsay 1882 W.M. Ramsay, “The Rock Necropolies of Phrygia”, JHS 3, 1882, 1-32.

Ramsay 1888 W.M. Ramsay, “A Study of Prygian Art”, JHS 9, 1888, 350-382.

Ramsay 1918 W.M. Ramsay, “Studies in the History and Art of the Eastern Provinces”, JHS 38, 1918, 147-176.

Robinson 1927 D.M. Robinson, “The Discovery of A Prehistoric Site at Sızma”, AJA XXXI-1, 1927, 26-50.

Roos 2006 P. Roos, Survey of Rock-Cut Chamber Tombs in Caria 2, SIMA LXXII: 2, Göteborg, 2006.

Sivas 1999 T. Sivas, “Eskişehir’den İki Yeni Phryg (Frig) Kaya Mezarı”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı I, 1999, 123-133.

Sivas 2003 T. Sivas, “Eskişehir-Kütahya-Afyon İlleri 2001 Yılı Yüzey Araştırması”, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, Ankara, 2003, 285-298.

Sivas 2012 H. Sivas, “Frig Kaya Mezarları / Phrygian Rock-Cut Tombs”, Frigler: Midas’ın Ülkesinde Anıtların Gölgesinde / Phrygians. In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments (Ed. T. Tüfekçi-Sivas – H. Sivas), İstanbul, 2012, 260-285.

Swoboda vd. 1935 H. Swoboda – J. Keil – F. Knoll, Denkmäler aus Lykaonien, Pamphylien und Isaurien, Prag, 1935.

Toynbee 1996 J.M.C. Toynbee, Death and Burial in the Roman World, Baltimore, 1996.

Tüfekçi Sivas 1999 T. Tüfekçi Sivas, Eskişehir- Afyonkarahisar- Kütahya İl Sınırları İçindeki Kaya Anıtları, Eskişehir, 1999.

Tüfekçi Sivas 2005 T. Tüfekçi Sivas, “Phrygian Rock-Cut Monuments from Western Phrygia, with Observations on Their Cult Functions”, Anatolian Iron Ages 5, Proceedings of the Fifth Iron Ages Colloquium held at Van, 6-10 August 2001 (Ed. A. Çilingiroğlu – G. Darbyshire), Ankara, 2005, 217-226.

Tüfekçi Sivas 2008 T. Tüfekçi Sivas, “Karakaya Frig Mezarı”, EUERGETES: Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı II. Cilt (Ed. İ. Delemen – S. Çokay-Kepçe – A. Özdizbay – Ö. Turak), İstanbul, 2008, 1169-1176.

Yılmaz 2005 M. Yılmaz, Bozkır Çevresinin (Hadim-Ahırlı-Yalıhüyük) Antik Tarihi ve Eserleri: Isauria, Konya, 2005.

Zoroğlu 1994 K. Levent Zoroğlu, “Cilicia Tracheia In The Iron Age: The Khilakku Problem”, Anatolian Iron Age 3, Anadolu Demir Çağları 3, The Proceedings of Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 August 1990 (Ed. A. Çilingiroğlu – D. French), Ankara, 1994, 301-309.


Fig. 1İncesu kaya mezarının genel görünüşü

Fig. 2 İncesu kaya mezarı

Fig. 3 Mezarın girişi


Fig. 4 İncesu kaya mezarının plan ve kesit çizimleri

Fig. 5 Ahşap konstrüksiyona öykünmeli kline Fig. 6 Kline ayağı


Fig. 9 Orta dikmeli üçgen alınlık

Fig. 7 Mezarın duvarlarına işlenmiş paneller

Fig. 10 Kayanın üst yüzeyine açılmış sunu çukuru

Fig. 8 Duvarlardaki paneller ve çatı düzenlemesi

Lykaonia Bölgesi’nde bir Frig Kaya Mezarı

Documents

Transcript of Lykaonia Bölgesi’nde bir Frig Kaya Mezarı