Κοινωνική Γεωγραφία

1

26 Νοεμβρίου 2008

“Η ΑΥΘΑΊΡΕΤΗ ΔΌΜΗΣΗ ΩΣ ΤΡΌΠΟΣ ΛΎΣΗΣ ΤΟΥ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΟΎ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΉ ΑΘΉΝΑ

2



ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην εργασία αυτή, χρησιμοποιούνται δεδομένα από την ενδεικτική βιβλιογραφία* τα οποία εντάσσονται κατά κύριο λόγο στην μεταπολεμική περίοδο της οικιστικής Αθήνας, προκειμένου να διατυπωθούν λογικές και σημαντικές προτάσεις σχετικά με τα αίτια στα οποία στηρίχθηκε η αυθαίρετη δόμηση ως ένας αναγκαίος τρόπος για να επιλυθεί το μείζον πρόβλημα της στέγασης στην πρωτεύουσα της Ελλάδας η οποία ξεκινούσε και πάλι την ανάπτυξή της ως μία ελεύθερη και δημοκρατική χώρα.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Αθήνα στις μέρες μας αποτελεί μια σύγχρονη μητρόπολη και ένα μεγάλο οικονομικό κέντρο. Ωστόσο, είναι μια πόλη με περιορισμένους ανοιχτούς χώρους, ελάχιστο πράσινο, πυκνοκατοικημένες κεντρικές περιοχές και αραιοκατοικημένες περιφερειακές. Πώς όμως η Αθήνα έγινεη πόλη που είναι σήμερα; Και τι ρόλο έπαιξε ο πολεοδομικός σχεδιασμός στη σημερινή εικόνα της πρωτεύουσας; Θα αναλυθούν παρακάτω τα αίτια των

3



προαναφερθέντων καταλήξεων στις οποίες έχει περιέλθει ηπόλη των Αθηνών αλλά και ποιά συμπεράσματα μπορούν να προκύψουν. Το θέμα επικεντρώνεται στην μεταπολεμική εποχή (από το 1950 και μετά) όπου και συναντάται το κυρίως πρόβλημα.

ΑΘΗΝΑ – ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Για την Αθήνα η μεταπολεμική εποχή ξεκινά με σημαντική καθυστέρηση σε κλίμα που το σκιάζουν τα σκληρά βιώματα της ναζιστικής κατοχής (1941-44) και η τραγωδία του εμφύλιου πολέμου (1946-49). Η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας συγκροτεί αυτοτελή Περιφέρεια της Χώρας, την Περιφέρεια Αττικής, και είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό, οικονομική δραστηριότητα και πυκνότητα κατοίκησης περιοχή στο σύνολο του Εθνικού Χώρου. Περιλαμβάνει τέσσερις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις από τις οποίες οι δύο συναποτελούν το Πολεοδομικό Συγκρότημα του Λεκανοπεδίου και ενοποιούνται στη Μητροπολιτική Νομαρχία Αθηνών - Πειραιώς. Το 1853 έχει 36.000 κατοίκους, το 1900 φτάνει τις 300.000 και στις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου περίπου 1 εκατ. κατοίκους. Η ξαφνική αστικοποίηση που την έκανε να φτάσει τα 3,5 εκατομμύρια το 1991 οφείλεται αφ' ενόςστην εσωτερική μετακίνηση του πληθυσμού της χώρας και

4



αφ' ετέρου στην άφιξη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1922. Μέχρι το 1922 η επέκταση της Πρωτεύουσας ήταν ομόκεντρη, γύρω από τα δύο κέντρα της Αθήνας και του Πειραιά. Από τότε και μετά εμφανίστηκαν δύο τάσεις απορρόφησης του αστικού συγκεντρωτισμού: Η τάση αύξησηςτων πυκνοτήτων στις κεντρικές περιοχές με διαδοχική θεσμοθέτηση διαρκώς αυξανόμενων Συντελεστών Δόμησης. Και δεύτερον η τάση εποικισμού των προαστίων με τη μορφή δορυφόρων οικισμών, αυθαίρετης κύρια δόμησης σε πρώτη φάση που σταδιακά συνενώθηκαν. Ας αναλύσουμε πιοσυγκεκριμένα ποιες ήταν οι αιτίες για τις τάσεις αυτές που οδήγησαν στην αυθαίρετη δόμηση. Σημαντική συγκυρία για την πολεοδομική ανάπτυξη της Αθήνας αποτέλεσε η Μικρασιατική Καταστροφή. Οι 1.200.000 πρόσφυγες που ήλθαν στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα, 250.000 εκ τωνοποίων στην Αθήνα. Αυτό δημιούργησε έντονα προβλήματα στέγασης, ενώ έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες περιοχές αυθαιρέτων. Οι άνθρωποι που είχαν χάσει ξαφνικά τα σπίτια τους έψαχναν απεγνωσμένα μια κατοικίαστην Αθήνα. Μέσα στην αναστάτωση που προκλήθηκε από το αιφνίδιο ρεύμα προσφύγων που έψαχναν για σπίτι, οι νόμοι και η τάξη χαλάρωσαν δίνοντας τη θέση τους στην παρανομία και στο αίσθημα των Αθηναίων για πατριωτική αλληλεγγύη και βοήθεια. Έτσι, καινούργιες γειτονιές

5



γεννήθηκαν και το κράτος σύστησε την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Αθήνα να φιλοξενεί 1.000.000 κατοίκους. H αντιμετώπιση του οξύτατου στεγαστικού προβλήματος των 230.000 ομογενών προσφύγων από τη MικράAσία και των μεταναστών από την επαρχία και το εξωτερικό, ακύρωσαν ουσιαστικά τους μεγαλόπνοους πολεοδομικούς σχεδιασμούς της δεκαετίας του 1910. Παρά το σημαντικό έργο της πολιτείας για την οργανωμένη προσφυγική και λαϊκή στέγη, η εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση αποτελεί λύση ανάγκης για μεγάλη μερίδα των οικονομικά ασθενέστερων μετοίκων, που λόγω της αδυναμίας τους να πληρώσουν τη στέγαση και της άμεσης πρωτογενούς ανάγκης τους κατέφευγαν σε οποιαδήποτε παρανομία, αφού η νομοθεσία αδυνατούσε να τους βοηθήσει*. Tη στέγαση των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων αναλαμβάνει η ιδιωτική επιχειρηματική πρωτοβουλία, η οποία ευνοείται από μια σειρά οικονομικών μέτρων και νομοθετικών ρυθμίσεων. Έτσι στιςκεντρικές συνοικίες της Aθήνας εδραιώνεται ο τύπος της αστικής πολυκατοικίας και κάνει την εμφάνισή του το ιδιότυπο σύστημα της αντιπαροχής. Tότε είναι που η αγγλική ιδέα της κηπούπολης βρίσκει ευνοϊκό πεδίο εφαρμογής στα βόρεια και νότια προάστια της Aθήνας, το Ψυχικό, τη Φιλοθέη, τη Nέα Σμύρνη, το Π. Φάληρο κ.ά.

6



Aυτά ακριβώς τα χρόνια μια σειρά έργων υποδομής και πολεοδομικών παρεμβάσεων δημοσίου συμφέροντος -

* Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση μιας ομογενούς, η οποία είχε υποβάλει αίτηση δανείου για την απόκτηση πρώτης κατοικίας στη διοικητική περιφέρεια της Αθήνας. Μέχρι όμως την έγκρισή του μεσολάβησε αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο άλλαξε τόπο διαμονής. Εκ των υστέρων, η ομογενής ενημερώθηκε ότι το δάνειο δεν μπορεί να μεταφερθεί και προκειμένου να κάνει χρήση του προγράμματος, θα πρέπει υποχρεωτικά να αποκτήσει κατοικία στην Αθήνα, ενώ ζει και δραστηριοποιείται πλέον επαγγελματικά αλλού. (Μανόλης Σοφ. Στρατάκης, Βουλευτής ΠΑ.ΣΟ.Κ. Νομού Ηρακλείου)

όπως είναι η βελτίωση της συγκοινωνίας, η αύξηση των πλατειών και τουπρασίνου- αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων και επισκεπτών της Aθήνας. Ιδιαίτερα μετά το 1950, κατά τη φάση συνολικής μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της χώρας, η Αθήνα με σημαντικούς ρυθμούς οικονομικής και δημογραφικής αύξησης και με αιχμή τη συγκέντρωση της σύγχρονης για εκείνη την εποχή βιομηχανίας, γρήγορα μεταβλήθηκε σε τόπο προτίμησης του αγροτικού πληθυσμού που συνέρεε γιαλόγους ευκαιριών απασχόλησης, καλύτερων συνθηκών διαβίωσης, οργανωμένων υποδομών και κοινωνικού εξοπλισμού. Ανάλογη με την οικονομική και δημογραφική ανάπτυξη της πόλης, υπήρξε και η οικιστική της εξέλιξη.Έτσι δημιουργήθηκε το Πολεοδομικό Συγκρότημα του

7



Λεκανοπεδίου*, το οποίο συνέχισε να αστικοποιείται έντονα μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του '80, οπόταν ανακόπηκε οριστικά ο αστικός συγκεντρωτισμός απότην υπόλοιπη χώρα και άρχισε μια πιο ισόρροπη κατανομή του πληθυσμού. Το Λεκανοπέδιο είναι ήδη στάσιμο δημογραφικά, με συμπτώματα μείωσης των μεγεθών, το μικρό δε πληθυσμιακό πλεόνασμα που προκύπτει από τη φυσική αύξηση σε συνδυασμό με τις εσωτερικές μετακινήσεις, τείνει να ενισχύσει τους περιαστικούς** οικισμούς της ενδοχώρας, ορισμένοι από τους οποίους εξελίσσονται σε μικρές πόλεις με αυτόνομο παραγωγικό δυναμικό. Έχουν γίνει διαδοχικές προσεγγίσεις στο σχεδιασμό της Πόλης και κάθε εποχή έχει δώσει το δικό της περιεχόμενο στην έννοια του ΡΣΑ1. Οι πρώτες προσπάθειες ξεκίνησαν τη μεταπολεμική περίοδο (τέλη δεκαετίας του '40) από το τότε Υπουργείο Ανοικοδομήσεως. Συνεχίστηκαν με την κυκλοφοριακή μελέτηW.SMITH (1963), το «Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών» του Υπουργείου Δημοσίων Έργων (Υπηρεσία Οικισμού, 1965) καιτο «Χωροταξικό Πρωτευούσης» ***(Δοξιάδης, 1972), χωρίς όμως να προωθηθούν οι σχετικές μελέτες για θεσμοθέτηση. 1ΡΣΑ=Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθηνών. Είναι το σύνολο των στόχων, των κατευθύνσεων, των προγραμμάτων και των μέτρων που προβλέπονται από το νόμο ως αναγκαία για τη χωροταξικήκαι πολεοδομική οργάνωσή της στα πλαίσια των πενταετών προγραμμάτων οικονομικής και

8



κοινωνικής ανάπτυξης. Ευρύτερη περιοχή Αθήνας για την εφαρμογή του νόμου αυτού είναι η περιοχή του νομού Αττικής και η Μακρόνησος εκτός από τα Κύθηρα (΄Αρθρο 1, παρ. 1).

*Το πολεοδομικό συγκρότημα των Αθηνών είχε πληθυσμό 4.017.000 κατοίκους κατά την απογραφή του 2008, αριθμός ο οποίος αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας. Ο μόνιμος πληθυσμός του συγκροτήματος φτάνει τους 4.340.634 κατοίκους.

**Σύμφωνα με την υπ'αριθμ. ΣτΕ-725/82 του Συμβουλίου της Επικρατείας, με πρόταση του Υπουργού Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, αποφασίστηκε στο άρθρο 1,ότι ως περιαστικοί οικισμοί θεωρούνται όσοι βρίσκονται μέσα, σε επαφή ή σε απόσταση αλλά με λειτουργική εξάρτηση, από αστικά κέντρα ή από παραδοσιακούς, παραλιακούς και πόλους τουριστικού ενδιαφέροντος.

***Ως χωροταξικό "σχέδιο", σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία ορίζεται το: Σύνολο κειμένων και σχεδίων με τα οποία εκφράζονται οι γενικές αρχές και κατευθύνσεις της ακολουθητέας χωροταξικής πολιτικής, στο πλαίσιο των προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και καθορίζονται, κατά κύριο λόγο τα ακόλουθα: Η κατανομή και διάρθρωση του πληθυσμού, σε συνάρτηση με το πλέγμα δραστηριοτήτων, κατά τομείς παραγωγής. Η κατανομή και διάρθρωση των χρήσεων χώρου, κατά λειτουργίες και τομείς παραγωγής. Τα Εθνικά συγκοινωνιακά δίκτυα και τα υπόλοιπα δίκτυα κοινωνικής, οικονομικής και διοικητικής υποδομής. Οι εθνικοί δρυμοί, οι ζώνες πρασίνου και οι σημαντικοί προς διαφύλαξη και προστασία χώροι. Τα γενικά πλαίσια, οι όροι και οι περιορισμοί για την εξασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος. 'Άλλα κατά την κρίση του Υπουργού Περιβάλλοντας Χωροταξίας και Δημοσίων 'Έργων συναφή στοιχεία.

http://el.wikipedia.org/wiki/2008

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE

9



Πληθυσμιακή Εξέλιξη Πολεοδομικού Συγκροτήματος Πρωτευούσης

Χρονολογία

ΠληθυσμόςΈκτασ

ηΠυκνότηταΠληθυσμού

ΠροστιθείςΠληθυσμός

Νέα ΑύξησηΠληθυσμού

ΣυνολικήΑύξηση

1925443.000 κάτοικοι

412 χμ2

1.075 κάτοικοι/χμ2

+320.000 κάτοικοι

+260,1% 462%

19401.117.792 κάτοικοι

412 χμ2



+152,32% 614,32%

19511.376.202 κάτοικοι

412 χμ2


+ 258.410 κάτοικοι

+23,12% 637,43%

19611.848.179 κάτοικοι

412 χμ2


+ 471.977 κάτοικοι

+34,29% 671,72%

19712.542.349 κάτοικοι

412 χμ2



+27,30% 699,02%

19813.038.245 κάτοικοι

412 χμ2



+19,5% 718,525%

19913.072.992 κάτοικοι

412 χμ2



+1,14% 719,66%

20013.165.823 κάτοικοι

412 χμ2



+3,02% 722,68%

Ο πιο πάνω πίνακας δείχνει παραστατικά την αύξηση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός του μητροπολιτικού συγκροτήματος εμφανίζει τις παραπάνω διακυμάνσεις.(ΠΗΓΗ: Δήμος Αθηναίων)

10



Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε την μεταπολεμική περίοδο σε δύο μεγάλες υποπεριόδους2, από τις οποίες η πρώτη μπορείνα χαρακτηριστεί περίοδος της αυτοστέγασης (μέχρι το 1970). Και η δεύτερη περίοδος σταδιακής επικράτησης της αγοράς. Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η οικοδόμηση στράφηκε προς τα βορειοανατολικά προάστια και εμφανίζεται το φαινόμενο της προαστικοποίησης. Επίσης χαρακτηρίζεται από αλματώδη αύξηση της αγοράς κατοικίας (120%), σημαντική πτώση τηςαυτοστέγασης (24%) και ουσιαστικά εμφάνιση της αντιπαροχής*. Η συγκυρία για την αντιπαροχή είναι ιδιαίτερα ευνοική διότι απουσιάζουν οι περιοριστικοί κανονισμοί δόμησης ώστε να δημιουργούνται συνεχώς νέες ευκαιρίες αντιπαροχής και να διατηρείται το κόστος κατασκευής σε χαμηλά επίπεδα σε αντίθεση με το ποσοστό των αυθαίρετων κατοικιών που ευνοούνται από τις συνθήκες αυτές. Η ανάπτυξη δεν καθοδηγείται πια από τιςεξωτερικές, αλλά από τις εσωτερικές δυνάμεις μετασχηματισμού της πόλης: Τα μεσαία στρώματα εγκαταλείπουν τις κεντρικές περιοχές της πόλης και

11



δημιουργούνται τα βόρεια και τα νότια προάστια, ενώ μένει στάσιμος ο πληθυσμός στα δυτικά.

*Τα στοιχεία αυτά δίνονται από το βιβλίο του Guy Burgel (1976) Αθήνα. Η ανάπτυξη μιας μεσογειακής πρωτεύουσας

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η απόκλιση της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής πορείας της Αθήνας από εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων εντείνεται κατά την περίοδο 1950-80. Αυτό οφείλεται κυρίως στην εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού της ελληνικής πρωτεύουσας κατά 220% περίπου και στον περιορισμένο ρυθμιστικό ρόλο της πολιτείας. Η Αθήνα ανακατασκευάζεται από την ιδιωτική πρωτοβουλία με το σύστημα της αντιπαροχής. Οι συνοικίες πλημμυρίζουν από πολυκατοικίες και το ιστορικό της κέντρο αφανίζεται. Η επέκταση της πόλης γίνεται χωρίς σχέδιο με αυθαίρετη δόμηση. Κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο η αστικοποίηση αναπτύχθηκε με ιδιαιτέρως γρήγορο ρυθμό ως

12



αποτέλεσμα της μετακίνησης αγροτικού πληθυσμού, η οποίαπροκλήθηκε κυρίως από τη στασιμότητα της αγροτικής οικονομίας. Το σημαντικό ποσοστό εξωτερικής μετανάστευσης, που αναπτύχθηκε παράλληλα με την ταχεία αστικοποίηση, αποτελεί σοβαρή ένδειξη για τη σχετικώς περιορισμένη δυνατότητα παραγωγικής ενσωμάτωσης την οποία μπορούσαν να προσφέρουν την εποχή εκείνη οι ελληνικές πόλεις στον αγροτικό υπερπληθυσμό. Η έλξη αγροτικού πληθυσμού από την αγορά εργασίας των μικρότερων πόλεων ήταν περιορισμένη σε σχέση με τις μεγαλύτερες-και ειδικά την Αθήνα-όπου η συγκέντρωση τωνδιοικητικών δραστηριοτήτων δημιούργησε περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης, έστω και αν αυτές ήταν συχνά ασταθείς και διάχυτες. Η διαφορά αυτή τόνωσε την ήδη υπάρχουσα δομή κυρίαρχης πόλης (primate city) στο ελληνικό αστικό δίκτυο και, συγκεντρώνοντας στη μεγάλη πόλη το δυναμικότερο κομμάτι της εσωτερικής αγοράς, δημιούργησε τις προϋποθέσεις συγκέντρωσης στον ίδιο χώρο μεγάλου τμήματος της αναπτυσσόμενης παραγωγικής δραστηριότητας και ιδιαιτέρως της βιομηχανίας. Οι διαδικασίες αστικοποίησης σε ένα περιβάλλον διάχυτων ευκαιριών απασχόλησης, σε αντίθεση με το οργανωμένο τοπίο που δημιούργησε σε άλλες συνθήκες η κυριαρχία τηςαπασχόλησης σε μεγάλες μεταποιητικές μονάδες, αντικατοπτρίζεται καθαρά στο δομημένο περιβάλλον των

13



ελληνικών πόλεων. Η Αθήνα εμφανίζει σαφή σχήματα κοινωνικής ιεράρχησης στο εσωτερικό της, όπως προκύπτειαπό τη χαρτογράφηση πολλών και διαφόρων κοινωνικοδημογραφικών μεταβλητών. Τα σχήματα αυτά και ηεξέλιξή τους συναρτώνται με τις μεταβολές στη δομή της αγοράς εργασίας και τις επιπτώσεις τους στην κοινωνικοεπαγγελματική δομή των πόλεων, καθώς και με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στην αγορά γης και κατοικίας. Η μεταπολεμική περίοδος σημαδεύτηκε από τη μεγάλη μείωση των χειρωνακτικών επαγγελμάτων και την αύξηση των υψηλών και μεσαίων επαγγελματικών κατηγοριώνπου συνήθως εντάσσονται στον γρήγορα αναπτυσσόμενο τομέα των υπηρεσιών. Η εξέλιξη αυτή, που συνδέθηκε και με τη σημαντική άνοδο του επιπέδου εκπαίδευσης, δεν οδήγησε σε πόλωση την κοινωνική δομή, η οποία κινήθηκε μάλλον προς τη διόγκωση των μεσαίων της θέσεων. Κατά συνέπεια, η ανάπτυξη των κοινωνικά διαχωριστικών σχημάτων στο χώρο της πόλης και η έντασή της κατά τις πρόσφατες δεκαετίες συνδέεται κυρίως με τις αλλαγές στην αγορά γης και κατοικίας, όπου παραδοσιακοί τρόποι κοινωνικά διάχυτης πρόσβασης στην ιδιοκατοίκηση σταδιακά υποκαταστάθηκαν από κλασικότερα εμπορευματικά σχήματα, στο πλαίσιο των οποίων η χωροθέτηση της κατοικίας συναρτάται πολύ πιο άμεσα με την κοινωνικοεισοδηματική κατηγορία.

14



ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ

Το ελληνικό κράτος δεν ανέπτυξε ιδιαίτερη δραστηριότηταμε την κλασική μορφή του παρεμβατικού κράτους πρόνοιας που προγραμματίζει και σχεδιάζει για το δημόσιο συμφέρον, αλλά έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των διαδικασιών κοινωνικής αναπαραγωγής στιςπόλεις μέσω των πελατειακών πρακτικών, με τις οποίες ευνόησε τη διατήρηση-και ανάπτυξη-ρόλων κοινωνικής οργάνωσης από την οικογένεια. Το σχήμα αυτό επέτρεψε τηγρήγορη ένταξη ευρέων πληθυσμών στην αστική πραγματικότητα, ιδιαιτέρως μέσω των χαμηλού κόστους στεγαστικών ευκαιριών* (νομίμων και μη), αλλά είχε ως αντίτιμο τη συσσώρευση χρονίων προβλημάτων που εμποδίζουν πλέον σοβαρά την εύρυθμη λειτουργία των πόλεων με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις. Η αποκατάστασητης εύρυθμης λειτουργίας απαιτεί σηματικά νέα έργα, τωνοποίων το κόστος αυξάνεται τόσο λόγω των μεγάλων κενών που πρέπει να καλυφθούν όσο και λόγω της απουσίας πρόβλεψης για τη χωροθέτησή τους με αποτέλεσμα το υψηλόκόστος των απαιτούμενων απαλλοτριώσεων και αναδιευθετήσεων. Η εικόνα ανοργάνωτου συνόλου της πόληςτης Αθήνας συνδέθηκε άμεσα με τη συνολική μορφή της κρατικής παρέμβασης στην κοινωνική αναπαραγωγή. Αυτή η επιλεκτική-πελατειακή παρέμβαση κυριάρχησε

15



περιορίζοντας και υπονομεύοντας το νομιμοποιητικό αποτέλεσμα της δραστηριότητας του κράτους που στοχεύει στην εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος. Έτσι, ευνοήθηκε η οικογενειοκεντρική αντιμετώπιση των βασικώνζητημάτων της κοινωνικής αναπαραγωγής (στέγαση, απασχόληση, εκπαίδευση), η οποία δημιούργησε ανακλαστικά απαξίωσης του δημοσίου συμφέροντος, αφού η

*Α' Αντιπρόεδρος ΔΗ.ΣΥ στην ημερησία:”Η Πολιτεία και διαχρονικά το Κράτος, με την έλλειψη ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής, άφησε την κατάσταση ανεξέλεγκτη, με αποτέλεσμα, ουσιαστικά, να πλήττονται τα νεαρά ζευγάρια, οι πρόσφυγες και οι χαμηλά αμειβόμενοι, που ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητες δυσκολίες, στην προσπάθεια κάλυψης της βασικής ανθρώπινης ανάγκης για απόκτηση κατοικίας. Η στενότητα δανεισμού από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το απαγορευτικό ύψος των επιτοκίων καθιστά δύσκολη την απόκτηση πρώτης κατοικίας.”

ικανοποίηση των οικογενειακών αιτημάτων και αναγκών έπρεπε να επιζητεί την κατά παρέκκλιση διευθέτηση και συχνά να αυθαιρετεί ενεργά σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Επομένως, συνοψίζοντας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δύο είναι οι κύριες αιτίες για την αυθαιρεσία στη δόμηση της μεταπολεμικής Αθήνας. Πρώτη αιτία αποτελεί η

16



Μικρασιατική καταστροφή που εξαιτίας της χιλιάδες πρόσφυγες κατέφυγαν στην Αθήνα με τα προαναφερθέντα αποτελέσματα. Δεύτερη αιτία εξίσου σημαντική είναι η εκρηκτική οικονομική και δημογραφική αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας με μία από τις ελαττωματικές συνέπεις να είναι η αντιπαροχή. Τέλος, μπορούμε να βρούμε τραγικά λάθη στην αντιμετώπιση του προβλήματος από τις τότε κυβερνήσεις, της ανομίας που ανέχονταν καιπαρακινούσαν και των πελατειακών σχέσεων που εφήρμοζαν.Μακροπρόθεσμα, οι διαδικασίες αυτές επισώρευσαν σημαντικά προβλήματα υποδομής, τα οποία καλείται σήμερανα επιλύσει με αυξημένο κόστος ο επιβεβλημένος εκσυχρονισμός των ελληνικών πόλεων.

2 Ο διαχωρισμός αυτός συμφωνεί με σχετικούς υπολογισμούς του Εμμανουήλ (1979:26) και ΔΕΠΟΣ (1980:35).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

17



1). Θ.Μαλούτας (1990) Κατοικία, Οικογένεια. Ανάλυση των μεταπολεμικών πρακτικών στέγασης Αθήνα ΕΞΑΝΤΑΣ

2). Thomas Maloutas (2003) The self-promoted housing solutions in post-war Athens, Dept of Planning, University of Thessaly

3). Guy Burgel (1976) Η ανάπτυξη μιας μεσογειακής πρωτεύουσας Αθήνα ΕΞΑΝΤΑΣ.

4). Λίλα Λεοντίδου (1989) Πόλεις της σιωπής Αθήνα Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ.

5) Βικτώρια Τζούμα (Ημ/νία δημοσίευσης:30/08/08) άρθρο Η πόλη που έγινε... Αθήνα. Η πολεοδομική εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας από το μεσοπόλεμο μέχρι την μεγάλη διόγκωση των αρχών του 20ού αιώνα . εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος.

6) ΧΑΡΑ ΤΖΑΝΑΒΑΡΑ (Ημ/νια δημσίευσης:12/12/2007), Πώς φτάσαμε στην Αθήνα-χάος συνέντευξη του κ. ΔΙΟΝΥΣΗ ΖΗΒΑ, ομότιμου καθηγητή της Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου. εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

7) www . ekke . gr Διαδικτυακός τόπος του ΕΚΚΕ Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

8). http :// www . cityofathens . gr Διαδυκτιακός τόπος του Δήμου Αθηναίων.

http://www.cityofathens.gr/

http://www.ekke.gr/

Κοινωνική Γεωγραφία

Documents

Transcript of Κοινωνική Γεωγραφία