KAJIAN KES FILEM “REDHA” - Universiti Utara Malaysia

Universlti Utara Malaysia

Hakcipta © tesis ini adalah milik pengarang dan/atau pemilik hakcipta lain. Salinan

boleh dimuat turun untuk kegunaan penyelidikan bukan komersil ataupun

pembelajaran individu tanpa kebenaran terlebih dahulu ataupun caj. Tesis ini tidak

boleh dihasilkan semula ataupun dipetik secara menyeluruh tanpa memperolehi

kebenaran bertulis daripada pemilik hakcipta. Kandungannya tidak boleh diubah

dalam format lain tanpa kebenaran rasmi pemilik hakcipta.


PENGURUSAN STRATEGIK DALAM PROSES PENERBITAN FILEM

CEREKA DI MALAYSIA: KAJIAN KES FILEM “REDHA”

MAHANTHERAN A/L MAXWELL

SARJANA SAINS (PENGURUSAN MEDIA)

UNIVERSITI UTARA MALAYSIA

2021


i

Kebenaran Penggunaan

Saya dengan ini mengemukakan tesis saya sebagai memenuhi syarat pengijazahan

Sarjana Sains (Pengurusan Media) dari Universiti Utara Malaysia. Saya bersetuju

bahawa Perpustakaan Universiti boleh memperolehi tesis ini secara percuma untuk

tujuan pemeriksaan. Saya juga bersetuju untuk membenarkan mana-mana pihak untuk

menyalin tesis ini dalam apa-apa cara sekalipun, secara keseluruhan atau

sebahagiannya. Bagi tujuan ilmiah permohonan boleh diperolehi melalui penyelia tesis

saya atau, dalam ketiadaan mereka, boleh memohon kepada Dekan Awang Had Salleh

Graduate School of Art and Sciences. Difahamkan bahawa mana-mana penyalinan

atau penerbitan atau penggunaan tesis ini atau bahagian-bahagiannya untuk

keuntungan kewangan tidak boleh dibenarkan tanpa kebenaran bertulis saya. Perlu

juga difahami bahawa pengiktirafan yang sewajarnya hendaklah diberikan kepada

saya dan Universiti Utara Malaysia boleh menggunakan mana-mana bahagian dalam

tesis saya jika di dapati bersesuaian untuk tujuan ilmiah.

Permintaan untuk kebenaran untuk menyalin atau menggunakan bahan-bahan yang

lain dalam tesis ini, secara keseluruhan atau sebahagian, hendaklah dialamatkan

kepada:

Dekan Awang Had Salleh Graduate School of Art and Sciences

College of Arts and Sciences UUM

Universiti Utara Malaysia

06010 UUM Sintok


ii

Abstrak

Filem merupakan komponen media yang efektif dalam menyampaikan mesej,

maklumat serta sumber hiburan. Malah, filem juga berfungsi sebagai penjana

keuntungan apabila filem dijadikan produk kepada sesebuah syarikat. Walaupun

banyak filem cereka diterbitkan, polemik filem tidak banyak berubah iaitu tidak

banyak filem berkualiti malah tidak berdaya saing. Kajian ini dibuat untuk mengenal

pasti elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi filem “Redha”.

Seterusnya, kajian ini juga mengkaji cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik

dalam produksi filem “Redha”. Kajian ini berpandukan Model Pengurusan Strategik

Pengeluaran Filem Cereka Bebas, Vitkauskaite 2017. Pendekatan kualitatif melalui

temu bual mendalam melibatkan sepuluh orang yang terlibat dalam penerbitan filem

“Redha” digunakan untuk kajian ini. Analisis dalam kajian ini adalah dengan

menggunakan analisis tematik yang diadaptasi dari kajian model ‘Product Oriented’

oleh Vitkauskaite (2020). Elemen utama yang diselidiki dalam kajian ini berpandukan

komponen fasa produksi, amalan pengurusan strategik, misi filem berjaya dan amalan

lain. Pengurusan strategik dilaksanakan dalam ketiga-tiga fasa produksi iaitu

praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Hasil kajian menunjukkan pengurusan

strategik diamalkan dalam produksi filem “Redha” dengan mengeluarkan sembilan

tema iaitu komunikasi, rantaian nilai, sistematik, kepimpinan, krew berkualiti, berdaya

saing, strategi, teknologi serta inovasi dan profesionalisme. Kajian ini juga mendapati

cabaran di atasi dari segi strategi, komunikasi, rantaian nilai, sistematik dan

kepimpinan dengan menggunakan pengurusan strategik. Di samping itu pelakon

wanita utama yang tidak yakin diberi latihan berenang sehingga mengembalikan

keyakinan diri untuk berlakon dengan baik. Berdasarkan kepada dapatan kajian yang

diolah melalui Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka terdapat

elemen pengurusan strategik dan penyelesaian cabaran pengurusan strategik yang

diamalkan dalam produksi filem “Redha” sehingga memenangi anugerah di peringkat

nasional dan antarabangsa. Justeru, kajian ini menyumbang kepada pembentukan

Model Pengurusan Strategik Filem Cereka di Malaysia.

Kata kunci: Fasa produksi, Amalan pengurusan strategik, Misi filem berjaya, Amalan

lain, Filem cereka.


iii

Abstract

Film is an effective components of media in conveying messages, information and

entertainment sources. In fact, it also serves as a profit generator when a film is made

into a product to a company. Although many feature films are produced, polemics

films have not changed much, not many quality films and are even uncompetitive. This

study is done to identify strategic management elements practiced in the production of

film Redha. The study also examined the challenges and solutions for strategic

management in the production of film Redha. This study is based on the Strategic

Management Model of An Independent Film Production Company, Vitkauskaite 2017.

A qualitative approach through in-depth interviews with ten people involved in the

film production Redha is applied for the study. The analysis in this study is by applying

the thematic analysis which was adapted from ‘Product Oriented’ model by

Vitkauskaite (2020). The key elements investigated in this study are based on

production phase components, strategic management practices, successful film

missions and other practices. Strategic management is carried out in all three phases

of production which are pre-production, production and post-production. The results

show that strategic management was practiced in film production Redha by producing

nine themes namely communications, value chain, systematic, leadership, quality

crew, competitive, strategy, technology and innovation, and professionalism. This

study also found that the challenges are overcame in terms of strategy, communication,

value chain, systematic and leadership using strategic management. In addition, the

leading actress who was not convinced was given swimming training to restore her

self-confidence and acted well. Based on the findings cultivated through the Feature

Film Production Strategic Management Model, there are strategic management

elements and solutions which practiced in the production of film Redha thereby won

awards nationally and internationally. Thus, this study contributed a Strategic

Management Feature Film Model in Malaysia.

Keywords: Production phase, Strategic management practices, Successful film

mission, Other practices, Feature films.


iv

Penghargaan

Saya bersyukur kepada Maha Esa yang telah memberikan semangat, kebolehan dan

kecekalan dalam perjalanan menyempurnakan tesis ini. Saya ingin mengucapkan setinggi

tinggi terima kasih kepada penyelia saya Arwah Dr. Norizah Aripin yang telah membantu

dan memberi tunjuk ajar kepada saya dalam penulisan tesis ini. Beliau tidak serik-serik

dalam memberi panduan dan nasihat sepanjang penulisan sarjana ini. Ucapan terima kasih

kepada penyelia saya Dr. Aselawati binti Che Ab Adziz dan Prof.Madya Dr. Awan binti

Ismail.

Ucapan terima kasih kepada Prof. Dr. Hatta Azad Khan kerana memberikan pendapat dan

tunjuk ajar dalam penulisan tesis Sarjana ini. Tidak lupa juga Prof. Dr. Ches Skinner yang

sentiasa memberi motivasi dan nasihat sepanjang penulisan tesis ini.

Setinggi terima kasih kepada ibu saya yang sentiasa berdoa agar saya berjaya dalam

perjalanan ini.

Akhir sekali, kepada orang yang berkongsi kehidupan ini dengan saya iaitu isteri saya

Sally Chan Pek Yuen yang sentiasa memberikan sokongan dan dorongan dalam

menyempurnakan tesis ini. Sokongan untuk mendengar dan motivasi beliau yang

berterusan telah membawa kepada penyempurnaan tesis Sarjana ini. Akhir sekali, saya

ingin mengucapkan terima kasih kepada semua yang telah memberikan nasihat, motivasi

dan panduan.


v

Isi Kandungan

Kebenaran Penggunaan ................................................................................................. i

Abstrak ......................................................................................................................... ii

Abstract ...................................................................................................................... iii

Penghargaan ................................................................................................................ iv

Isi Kandungan .............................................................................................................. v

Senarai Jadual.............................................................................................................. ix

Senarai Rajah ............................................................................................................... x

Senarai Lampiran ........................................................................................................ xi

Singkatan Perkataan ................................................................................................... xii

BAB SATU PENGENALAN ..................................................................................... 1

1.1 Pengenalan ............................................................................................................. 1

1.2 Latar belakang kajian ............................................................................................. 2

1.3 Pernyataan masalah ................................................................................................ 5

1.4 Persoalan kajian ................................................................................................... 20

1.5 Objektif kajian ...................................................................................................... 20

1.6 Kepentingan kajian............................................................................................... 21

1.6.1 Kepentingan kerangka teori ....................................................................... 21

1.6.2 Kepentingan metodologi kajian ................................................................. 22

1.6.3 Kepentingan pengurusan produksi dalam industri filem ........................... 23

1.7 Skop kajian ........................................................................................................... 24

1.8 Definisi konsep kajian .......................................................................................... 25

1.8.1 Filem cereka ............................................................................................... 26

1.8.2 Pengurusan strategik .................................................................................. 26

1.8.3 Pengurusan produksi .................................................................................. 28

1.8.4 Praproduksi ................................................................................................ 28

1.8.5 Produksi ..................................................................................................... 29

1.8.6 Pascaproduksi ............................................................................................ 29

1.8.7 Cabaran dan Penyelesaian Pengurusan Strategik Produksi Filem Cereka . 30

1.9 Kajian kes ............................................................................................................. 31

1.10 Rumusan bab ...................................................................................................... 31

BAB DUA ULASAN LITERATUR ........................................................................ 33


vi

2.1 Pengenalan ........................................................................................................... 33

2.1.1 Perkembangan Produksi Filem Di Alaf Baharu ......................................... 33

2.2 Industri filem cereka dan pengurusan produksi ................................................... 40

2.3 Insentif dan dasar industri filem di Malaysia ....................................................... 49

2.4 Penentu kejayaan produksi filem cereka .............................................................. 55

2.5 Filem “Redha” dan Profil Current Pictures Sdn Bhd ........................................... 68

2.6 Proses amalan pengurusan strategik..................................................................... 72

2.6.1 Definisi pengurusan strategik..................................................................... 72

2.6.2 Proses-proses pengurusan strategik ........................................................... 77

2.6.3 Faktor menentukan kejayaan pengurusan strategik ................................... 83

2.7 Pengurusan strategik dalam industri perfileman cereka....................................... 89

2.8 Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas .......................... 95

2.9 Kerangka konseptual kajian ............................................................................... 100

2.10 Rumusan Bab ................................................................................................... 104

BAB TIGA METODOLOGI KAJIAN ................................................................ 106

3.1 Pengenalan ......................................................................................................... 106

3.2 Rasional memilih pendekatan kualitatif ............................................................. 106

3.3 Lokasi kajian ...................................................................................................... 111

3.4 Proses menjana data ........................................................................................... 113

3.5 Set soalan temu bual tidak berstruktur ............................................................... 114

3.6 Proses persampelan ............................................................................................ 117

3.7 Membina hubungan dengan informan ............................................................... 119

3.8 Peralatan dan peranti rakaman dan pengurusan data ......................................... 120

3.9 Penyemakan dan pembersihan data ................................................................... 121

3.10 Analisis data ..................................................................................................... 122

3.10.1 Rasional analisis data kualitatif ............................................................. 122

3.10.2 Analisis tematik ..................................................................................... 123

3.10.3 Proses pengekodan ................................................................................. 124

3.11 Ujian kebolehpercayaan dan ketekalan pengekodan........................................ 125

3.12 Peranan pengkaji .............................................................................................. 127

3.13 Jangka masa kajian ........................................................................................... 128

3.14 Kajian rintis ...................................................................................................... 128

3.15 Etika kajian dan kerahsiaan .............................................................................. 129


vii

3.16 Rumusan bab .................................................................................................... 131

BAB EMPAT ANALISIS DAN DAPATAN KAJIAN ........................................ 132

4.1 Pengenalan ......................................................................................................... 132

4.2 Profil Informan ................................................................................................... 132

4.3 Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam Produksi Filem “Redha”

.................................................................................................................................. 136

4.3.1 Fasa Produksi yang diamalkan dalam pengurusan strategik penerbitan

filem “Redha” adalah melalui tiga fasa iaitu (i) praproduksi, (ii) produksi dan

(iii) pascaproduksi............................................................................................. 138

4.3.1.1 Fasa Praproduksi ......................................................................... 138

4.3.1.2 Fasa Produksi ............................................................................... 159

4.3.1.3 Fasa Pascaproduksi ...................................................................... 173

4.3.2 Amalan pengurusan strategik (menganalisis situasi, menggubal strategi,

melaksanakan strategi, menilai pelaksanaan strategi dan penambahbaikan) yang

digunakan. ......................................................................................................... 180

4.3.3 Amalan pengurusan strategik yang lain yang digunakan. ....................... 192

4.3.4 Misi Filem Berjaya .................................................................................. 196

4.4 Cabaran dan Penyelesaian Pengurusan Strategik Produksi Filem “Redha” ...... 201

4.4.1 Cabaran dan Penyelesaian Misi Filem Berjaya .............................................. 201

(i) Strategi ....................................................................................................... 202

(ii) Komunikasi ............................................................................................... 204

(iii) Rantaian Nilai .......................................................................................... 207

(iv) Sistematik ................................................................................................. 210

(v) Kepimpinan ............................................................................................... 215

4.5 Rumusan Bab ..................................................................................................... 221

BAB LIMA PERBINCANGAN DAN RUMUSAN ............................................. 223

5.1 Pengenalan ......................................................................................................... 223

5.2 Ringkasan Kajian ............................................................................................... 223

5.3 Perbincangan ...................................................................................................... 224

5.3.1 Mengenal pasti elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam

produksi filem “Redha”. ................................................................................... 225

5.3.2 Fasa Produksi ........................................................................................... 225

5.3.3 Amalan Pengurusan Strategik .................................................................. 228


viii

5.3.4 Misi Filem Berjaya .................................................................................. 232

5.3.5 Amalan Lain ............................................................................................. 234

5.5 Sumbangan Kepada Teori ....................................................................... 239

5.6 Sumbangan Kepada Metodologi ............................................................. 246

5.7 Sumbangan Kepada Pengamal ................................................................ 247

5.8 Limitasi Kajian ........................................................................................ 248

5.9 Cadangan Penyelidikan Masa Depan ...................................................... 249

5.10 Kesimpulan .............................................................................................. 250

5.11 Rumusan Bab ........................................................................................... 250

RUJUKAN ................................................................................................................. 251

LAMPIRAN ............................................................................................................... 275


ix

Senarai Jadual

Jadual 1.1 Lima Belas Buah Filem Cereka Utama Dari Segi Kutipan Terbanyak

Pecah panggung di Malaysia ........................................................................................ 8

Jadual 1.2 Kutipan Jualan Tiket dan Bilangan Filem Cereka Dikeluarkan Di

Malaysia Dari Tahun 2015-2018 ............................................................................... 14

Jadual 2.1 Proses Pengeluaran Filem dan Aktiviti Di Setiap Peringkat .................... 44

Jadual 3.1 Maklumat Temu bual Yang Dijalankan .................................................. 112

Jadual 4.1 Profil Informan........................................................................................ 133


x

Senarai Rajah

Rajah 1.1. Komponen Pengurusan Strategik Yang Difokus Dalam Kajian ............... 27

Rajah 2.1. Kitaran Proses Pengeluaran Filem. ........................................................... 42

Rajah 2.2. Rantai Nilai Produksi Filem. .................................................................... 48

Rajah 2.3. Strategi Syarikat – Faktor-faktor Kejayaan Industri Filem. ..................... 61

Rajah 2.4. Manfaat Pengurusan Strategik. ................................................................. 76

Rajah 2.5. Lima Fungsi Pengurusan Strategik. .......................................................... 78

Rajah 2.6. Model Pengurusan Strategik. .................................................................... 80

Rajah 2.7. Proses Pengurusan Strategik. .................................................................... 81

Rajah 2.8. Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluar Filem Bebas. ............... 97

Rajah 2.9. Kerangka Konseptual Kajian .................................................................. 102

Rajah 3.1. Rumusan Pelaksanaan Keseluruhan Kajian ............................................ 130

Rajah 4.1. Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam Produksi Filem

“Redha” .................................................................................................................... 137

Rajah 4.2. Pengurusan sistematik pascaproduksi ..................................................... 175

Rajah 4.3. Cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik dalam produksi filem

“Redha” .................................................................................................................... 202

Rajah 5.1. Model Pengurusan Strategik Filem Cereka ............................................ 243


xi

Senarai Lampiran

Lampiran 1 Senarai Tindakan Pengurusan Produksi, Jabatan atau Unit Produksi dan

Jawatan Pihak Terlibat Dalam Produksi .................................................................. 275

Lampiran 2 Protokol Kajian ..................................................................................... 282

Lampiran 3 Borang Persetujuan untuk Menjadi Informan Kajian ........................... 284

Lampiran 4 Panduan Menjalankan Sesi Temu Bual Tidak Berstruktur .................. 285

Lampiran 5 Soalan Temu bual ................................................................................. 288

Lampiran 6 Coding Informan 9................................................................................ 290


xii

Singkatan Perkataan

DIT Digital Imaging Technician

DP Director Of Photography

FDAM Persatuan Pengarah Filem Malaysia

FINAS Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia

MFP Malay Film Production

MFU Malay Film Unit

MySC Persatuan Sinematografer Malaysia

PFM Persatuan Pengeluar Filem Malaysia

PKP Perintah Kawalan Pergerakan

PROFIMA Persatuan Pekerja Filem Profesional


1

BAB SATU

PENGENALAN

1.1 Pengenalan

Filem merupakan salah satu komponen media massa yang paling berpengaruh

sehingga ke hari ini dan di seluruh dunia sehingga berjuta-juta orang menonton

filem setiap hari (Gronemeyer, 1999). Filem merupakan suatu produk yang

berpaksikan sasaran akhir iaitu menjana keuntungan atau hasil dalam apa jua bentuk

kepada syarikat pelabur dan pengeluar filem. Industri filem merupakan suatu

perniagaan yang serius dan perniagaan membuat duit (Diana, Noraini, Zainodin &

Suhaimi, 2016; Ugang, 2015) serta kepentingan ekonomi yang besar (Eliashberg &

Elberse, 2006), dan dilihat sebagai antara industri yang terus berkembang di seluruh

dunia (Seongyeong & Taegu, 2005).

Pada masa yang sama, filem juga didefinisikan sebagai medium yang digunakan

untuk dipertontonkan dalam bentuk hasil artistik atau artistic results dan

menggambarkan keadaan yang sebenar hidup secara mekanikal (Arnheim, 1957).

Malah, filem yang terdiri daripada pelbagai bentuk termasuk cereka, dokumentari,

eksperimental dan animasi (Kabadayi, 2012), juga mencerminkan wajah-wajah

masyarakat dan begitulah sebaliknya (Hayward, 2000). Selain itu, filem berperanan

sebagai saluran berpengaruh untuk menyampaikan nilai dan kepercayaan

masyarakat kontemporari (Cloete, 2017; Diana, Noraini, Zainodin & Suhaimi,

2016) dan sering kali turut dilihat sebagai polysemic iaitu instrumen yang

menyalurkan maklumat dan juga untuk mentafsir sejarah (Polenghi, 2018).


2

Sejak filem, yang turut seringkali dikenali sebagai wayang gambar, diperkenalkan

sebagai komponen hiburan dan komunikasi, industri filem bukan sahaja telah

berkembang serta telah dibangunkan secara aktif sebagai satu bentuk komoditi dan

perniagaan. Menurut laporan UNESCO of Institute of Statistics (2016), sebanyak

7,610 buah filem cereka telah dikeluarkan oleh 88 buah negara, termasuklah

Malaysia pada tahun 2013. Negara India, Amerika Syarikat, China, Jepun dan

United Kingdom merupakan lima negara teratas yang mengeluarkan lebih 200 buah

filem cereka setiap tahun.

1.2 Latar belakang kajian

Seperti dalam industri-industri lain, produksi filem melibatkan suatu proses

pengurusan yang bersistematik, tersusun dan mengutamakan strategi khas bagi

mencapai sasaran sama ada yang bersifat komersial dan bukan komersial. Dalam

hal ini, menurut Eliashberg, Elberse dan Kresge (2005), pembangunan filem atau

wayang gambar itu satu proses keputusan kreatif yang panjang dengan

menyasarkan implikasi ekonomi melibatkan pelbagai pihak atau pemegang taruh

yang terlibat sama.

Sejarah industri perfileman Malaysia yang panjang telah dibangunkan secara

komersial sejak mula bertapak di negara ini pada tahun 1898 apabila British buat

julung kali memperkenalkan pertunjukan filem (Aimir & Mohd Zamberi, 2009;

Gaik, 2015; Wan Hasmah, 2018). Sejak itu, perniagaan penerbitan dan pengeluaran

filem telah berkembang secara beransur-ansur sehingga ke hari ini. Filem pertama

di Tanah Melayu, berjudul “Xin Ke”, dikeluarkan pada tahun 1929 dengan

menggunakan barisan pelakon dan krew dari China. Manakala filem Melayu

pertama, “Laila Majnun”, arahan pengarah dari India, B.S. Rajhans, muncul empat


3

tahun kemudian (Allan Teh, 2019; Baharuddin, 1983; Hassan, 2017; Johan, 2016).

Meskipun industri filem di Malaysia sudah lama wujud, namun industri ini masih

merupakan sebuah industri yang dianggap kecil (Jamaluddin, Hasrul & Faridah,

2014) bagi memenuhi keperluan penduduk Malaysia yang jumlahnya sekitar 32 juta

orang pada masa sekarang (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2020).

Beberapa dekad selepas Tanah Melayu mencapai kemerdekaan dan disusuli dengan

pembentukan Persekutuan Malaysia pada 16 September 1963 dan tindakan

Singapura keluar Malaysia dua tahun kemudian, industri filem mengalami

perubahan besar dalam pelbagai sudut. Antaranya ialah perpindahan studio-studio

utama dari Singapura ke Kuala Lumpur, kemajuan kualiti dan kuantiti filem yang

dihasilkan ekoran penggunaan teknologi terkini serta pembabitan aktif tenaga kerja

tempatan yang berkemahiran tinggi dan pelbagai kaum, terutamanya kaum

Bumiputera (Abdul Razak, 2019; Allan, 2019; Gaik, 2015; Diana, Noraini,

Zainodin & Suhaimi, 2016; Johan, 2016). Menurut Johan (2016) hanya pada tahun

1952 iaitu dua dekad selepas “Laila Majnun”, filem Melayu pertama diterbitkan.

Haji Mahadi, orang Melayu pertama yang diberikan peluang untuk mengarahkan

sebuah filem iaitu “Permata di Perlimbahan”. Pada masa yang sama, industri filem

negara tidak terkecuali daripada dihimpit pelbagai cabaran seperti kemasukan

filem-filem asing yang memberi saingan kepada syarikat tempatan dalam menarik

audiens (Jamaluddin, Hasrul, & Faridah, 2014; Wan Hasmah, 2018).

Sebelum tahun 1980-an, kebanyakan pengeluar filem di Malaysia terdiri daripada

pihak swasta dan tidak ada sokongan daripada pihak kerajaan menerusi agensi-

agensi kerajaan.(Ahmad, 1987; Hassan & Amir, 2012; Sharifah & Hang Tuah,

1980). Pada tahun 1950-an dan 1960-an disifatkan sebagai era emas atau golden


4

era industri filem di Malaysia (Angeline, Shanthini & Ong, 2018; Nurul Ezzati,

CheSu & Noer Doddy, 2014). Susulan ‘zaman gelap’ yang disaksikan sejak

penghujung tahun 1960-an dan 1970-an, kerajaan telah menubuhkan Perbadanan

Pembangunan Filem Nasional Malaysia (FINAS) pada tahun 1981 bagi

mewujudkan peluang kepada pengeluar-pengeluar tempatan untuk mengambil

bahagian secara aktif (Wan Hasmah, 2018) dan menghidupkan semula industri

filem. Monopoli dalam pengeluaran, pengedaran dan tayangan filem oleh Shaw

Brothers dan Cathay Keris telah berakhir. Ini telah membuka jalan bagi syarikat-

syarikat tempatan untuk mengambil alih tempat mereka (Johan, 2016). Syarikat-

syarikat seperti Skop Production, Grand Brilliance, Filem Metrowealth,

Primeworks Studio dan Tayangan Unggul telah mula menguasai industri filem di

Malaysia (Hasaan & Amir, 2012; Hatta, 2013).

Pengkritik filem, Hassan Muthalib (2017), yang menyifatkan industi filem

Malaysia cukup “berwarna-warni” sebagaimana negara itu sendiri. Menurutnya,

walaupun lebih 80 tahun telah berlalu selepas filem pertama dalam bahasa Melayu

menemui audiens tempatan, keadaan tidak banyak berubah. Setahun sebelum itu

iaitu pada tahun 2016, seorang lagi pengarah filem, Nik Amir Mustapha pernah

meluahkan pendirian yang sama. Menurut beliau, industri filem negara sebenarnya

ada masalah lebih besar, terutamanya masalah industri filem tidak berapa sihat dan

jika dibandingkan dengan taraf antarabangsa, malah dalam rantau sendiri pun,

pencapaian masih jauh (Azyyati, 2016). Suatu perkara yang perlu diambil maklum

adalah industri filem di Malaysia belum benar-benar menampakkan kejayaan,

(Abdul Razak, 2004, hlm: 66). Pandangan dan hujah itu terus dibangkitkan ketika

pelbagai langkah diambil oleh pihak berkuasa dan swasta dalam bidang ekonomi

dan sosial. Ini termasuklah menyediakan pusat-pusat pengajian filem, malah


5

pendedahan kepada dunia luar juga telah memperlihatkan kemajuan luar biasa

dengan pengeluaran filem-filem cereka, 3D dan animasi, dengan kesan visual yang

canggih, dan menyediakan pekerjaan untuk beribu-ribu orang, selain turut

memperlihatkan kemajuan yang mengagumkan di peringkat global (Hassan, 2013;

Hizral, 2015). Filem-filem yang dihasilkan oleh syarikat Malaysia, dalam pelbagai

bahasa, bukan sahaja ditayangkan dalam negara, malah ada yang dipasarkan di

negara-negara lain (Kavita, 2017).

Perjalanan industri filem tempatan boleh dibahagikan kepada empat era penting

iaitu era permulaan, era gemilang (lewat 1940-an sehingga tahun 1960-an), era

malap antara akhir 1960-an sehingga awal 1980-an dan era kebangkitan semula

bermula akhir 1990-an. Walaupun banyak perubahan, pembaharuan dan

pencapaian telah dan sedang direkodkan, tahap yang diharapkan oleh pelbagai

pihak masih belum dicapai. Perkara ini akan dihuraikan dengan mendalam di

bahagian-bahagian seterusnya.

1.3 Pernyataan masalah

Tanggapan besar mengenai perniagaan filem adalah filem dilihat sebagai seni lebih

penting berbanding sebagai satu perniagaan (Levison, 2017). Malah menurut

Levison, "kebanyakan daripada kita memikirkan mengenai pengeluaran filem

bukan sebagai perniagaan sama sekali tetapi sebagai satu seni, dalam kes ini

dipanggil sebagai pertunjukan seni berbanding sebagai pertunjukan perniagaan"

(hlm: 5). Filem-filem dengan pendekatan realistik akan “menampakkan gambaran

permukaan sesuatu bentuk atau keadaan realiti tanpa banyak mengubah” (Hatta,

2013, hlm: 6). Namun, di sebalik pencapaian yang telah dikecapi sepanjang hampir

100 tahun yang lalu, terutama sekali selepas Malaysia merdeka, aspek yang masih


6

menjadi persoalan adalah berkenaan dengan kualiti dan sama ada filem-filem

cereka keluaran tempatan mampu untuk terus menarik penonton serta memperoleh

hasil jualan tiket yang disasarkan (Hassan, 2017; Jamaluddin, Hasrul & Faridah,

2014; Johan, 2016). Hassan (2017) sendiri pernah melontarkan kekecewaan beliau

bahawa walaupun sudah lebih lapan dekad sejak filem pertama dalam bahasa

Melayu diterbitkan, keadaan masih tidak banyak berubah.

Pelbagai pendekatan, sedang dan telah diambil oleh kerajaan dan pihak-pihak yang

berkaitan. Ini termasuklah memperkenalkan Dasar Perfileman Negara. Dasar ini

menyediakan insentif kewangan dan bukan kewangan, latihan dan pendedahan

kepada dunia luar untuk membawa kemajuan dalam penerbitan filem dengan kesan

visual yang canggih, menubuhkan pusat-pusat pengajian filem serta menyediakan

barisan tenaga kerja mahir, yang mencatatkan kemajuan (Hassan, 2013; Hizral,

2015) termasuk dihasilkan dalam pelbagai bahasa (Gaik, 2015) serta sesetengahnya

turut dipasarkan di negara-negara lain.

Tidak dapat dinafikan industri perfileman Malaysia sejak awal tahun 2000-an telah

memperlihatkan perkembangan lebih baik berbanding dekad 1960-an dan 1970-an

yang dilabel sebagai “zaman gelap” industri filem Malaysia (Azharul, 2010).

Penubuhan FINAS membuka lembaran baharu dalam kemajuan industri filem.

Meskipun FINAS dan sejumlah insentif termasuk pada tahun 2010 di bawah

Program Transformasi Ekonomi (ETP) iaitu 30 peratus insentif cukai bagi produksi

filem kualiti tempatan dan antarabangsa diperkenalkan (Hassan, 2017) dan kini

dikatakan terdapat lebih 60 buah pertubuhan dan badan yang mewakili kepentingan

pengeluar filem, pelakon, penerbit dan anggota krew (Nafeesa, 2019). Ini juga

mempercepatkan kemajuan industri filem di Malaysia menerusi promosi


7

pengeluaran, pengedaran dan pemameran atau penayangan. Polemik mengenai

keberkesanan pengurusan dan produksi filem terus menjadi bahan perbincangan

dan perbahasan pada pelbagai peringkat serta platform apabila cabaran dan

penyelesaian untuk mencapai misi filem berjaya harus diberi perhatian.


8

Jadual 1.1

Lima Belas Buah Filem Cereka Utama Dari Segi Kutipan Terbanyak Pecah panggung di Malaysia

Bil Filem Pengarah Syarikat Pengeluar Genre Kutipan Tiket

(RM/Juta) Tahun

1 Munafik 2 Syamsul Yusof Skop Production Sdn Bhd Seram 37.74 2018

2 Hantu Kak Limah Mamat Khalid Astro Shaw Sdn

Bhd/Infinitus Gold Sdn Bhd Komedi 36.23 2018

3 Ejen Ali The Movie Usamah Zaid Yassin Primeworks Studio Sdn

Bhd/WAU Animation Animasi 30.05 2019

4 Boboiboy Movie 1 Mohd Nizam Abd

Razak

Animonsta Studios (M) Sdn

Bhd Animasi 29.57 2019

5 Paskal The Movie Adrian Teh Spectrum Films/Asia

Tropical Films Aksi 28.98 2018


9

6 Upin & Ipin: Keris

Adam Amiruddin /

Ahmad Razuri Roseli /

Syed Nurfaiz

Les' Copaque Production Sdn

Bhd Animasi 26.20 2019

7 Abang Long Fadil 2 Syafiq Yusof Skop Production Sdn Bhd Aksi 18.15 2015

8 Polis Evo Ghaz Abu Bakar Astro Shaw Sdn Bhd Aksi 17.74 2015

9 The Journey (Kantonis) Chiu Keng Guan The Film Engine Sdn Bhd Drama 17.04 2016

10 Munafik Syamsul Yusof Skop Production Sdn Bhd Seram 17.04 2016

11 Ola Bola Chiu Keng Guan

Astro Shaw Sdn Bhd / GSC

Sdn Bhd / Multimedia Ent

Sdn Bhd

Aksi 16.67 2016

12 Polis Evo 2 Joel Soh / Andre

Chiew

Blackflag Sdn Bhd / Astro

Shaw Sdn Bhd Aksi 15.61 2018


10

13 Boboiboy The Movie Mohd Nizam Abd

Razak

Animonstra Studios (M) Sdn

Bhd Aksi 15.77 2018

14 KL Special Force Syafiq Yusof Viper Studio Sdn Bhd / Skop

Production Sdn Bhd Aksi 12.22 2018

15 KL Gangster Syamsul Yusof Skop Production Sdn Bhd Aksi 11.74 2011

Nota. Data Tayangan Filem Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS) bagi tahun 2010 hingga 2019, dimuat turun dari

https://www.finas.gov.my/industry-information/top-50-feature-film/



11

Meskipun terdapat syarikat-syarikat yang berjaya dalam menarik audiens dengan

menghidangkan filem-filem yang baik, sekali gus mencatatkan rekod hasil jualan yang

tidak pernah disaksikan sebelum tahun 1990-an, terdapat juga filem-filem yang

mengalami nasib sebaliknya. Filem “KL Gangster”, yang diterbitkan oleh Skop

Production Sdn Bhd pada tahun 2011, telah merekodkan kutipan jualan tiket

berjumlah RM11.74 juta dan telah disenaraikan sebagai antara 15 filem paling laris

ketika itu (Astro Awani, 2011) dalam sejarah industri filem Malaysia, lebih-lebih di

era selepas FINAS ditubuhkan untuk menyediakan pelbagai kemudahan,

pengiktirafan dan insentif. Pencapaian itu disusuli dengan beberapa filem lain yang

turut berjaya dari segi hasil jualan tiket yang besar. Rekod “KL Gangster” telah

dipecahkan oleh “Munafik 2” (Jadual 1.1) pada tahun 2018, iaitu suatu lagi filem yang

dihasilkan oleh Skop Production. Filem ini merekodkan hasil jualan tiket sebanyak

RM37.74 juta, jauh lebih besar berbanding kos pengeluaran hanya sekitar RM5 juta

(FINAS, 2019). Manakala “Hantu Kak Limah’ (2018), yang diarahkan oleh Mamat

Khalid pula telah berjaya mengutip RM36.231 juta (FINAS, 2018). Sehingga ke hari

ini, “Munafik 2” masih kekal dengan rekod sebagai filem tempatan yang memperoleh

kutipan jualan tiket tertinggi dalam sejarah industri filem di Malaysia (Dennis, 2019).

Sebanyak 50 filem yang dikeluarkan pada 2018 (Perbadanan Kemajuan Filem

Nasional Malaysia, 2018) telah membawa kepada kutipan pecah panggung

keseluruhan berjumlah RM120 juta. Rekod jualan jutaan ringgit (Jadual 1.1)

menunjukkan industri filem sebagai produk komersial di Malaysia yang mempunyai

potensi besar untuk berkembang jika pengurusan produksi dikendalikan dengan

strategik. Meskipun terdapat filem-filem yang berjaya mengutip hasil jualan berjuta

ringgit dan dianggap sebagai perkembangan membina dalam industri filem negara,

tetapi bukan semua filem yang diterbitkan merekodkan kutipan pecah panggung.


12

Terdapat filem yang hanya mampu mengutip ratusan ringgit, sekali gus pada akhirnya

berhadapan dengan kerugian besar. Sebagai contoh, menurut laporan Sinar Harian

(2018), daripada 33 buah filem yang ditayangkan dari Januari hingga Ogos 2018,

sebanyak 10 buah filem Melayu mendapat kutipan paling rendah iaitu “Bidong The

Boat People”, “Enjin No. 9”, “Qhaliq (Jun)”, “This Is Pilah”, “Hantu Wangan”,

“Badang”, “Busker”, “Bukan Cinta Malaikat”, “Makrifat Cinta” dan “Blok 404”.

Selain itu, Amirul (2018) menyenaraikan 10 buah filem tempatan pada tahun 2017 dan

2018 yang gagal pecah panggung meskipun mempunyai jalan cerita berkualiti dan

lakonan yang cemerlang sehingga mampu meraih anugerah dalam dan luar negara.

Filem-filem ini termasuklah “One Two Jaga”, “Rise: Ini Kalilah”, “Blok 404”,

“Sughamaai Subbulakshmi”, “Wheely”, “Badang”, “Amazing Titanman”, “Bukan

Cinta Malaikat”, “Surf This Love” dan “Busker”.

Jadual 1.2 memperincikan jumlah filem cereka yang telah dikeluarkan dari 2015

hingga 2018 serta jumlah kutipan jualan tiket. Sementara itu, tahun 2018 menyaksikan

jumlah kutipan pecah panggung keseluruhan diperoleh mencecah RM128 juta iaitu

paling tinggi dalam sejarah. Hanya terdapat tiga judul yang merekodkan jualan jutaan

ringgit dalam dua angka. Jadual yang sama juga menunjukkan dua pertiga filem yang

dikeluarkan dalam tempoh empat tahun tersebut gagal memperoleh jualan tiket yang

memberangsangkan. Jualan tiket tidak mencapai RM500,000, malah ada yang setakat

beberapa ribu ringgit sahaja dan gagal mendapatkan balik modal yang dilaburkan. Jika

kos membuat filem cereka adalah RM1 juta, maka filem terbabit perlu memperoleh

hasil jualan tiket sekitar RM3 juta untuk melepasi garis keuntungan (Sidhu, 2019). Ini

bermakna ada kerugian pada pihak syarikat pengeluar filem. Nasib ini bukan sahaja

dialami oleh filem-filem cereka bahasa Melayu, malah filem-filem bahasa lain yang


13

dihasilkan oleh rakyat tempatan. Jika dibandingkan dengan filem Redha ia gagal dari

segi kutipan pech panggung tetapi ia merupkan satu filem yang berkualiti.


14

Jadual 1.2

Kutipan Jualan Tiket dan Bilangan Filem Cereka Dikeluarkan Di Malaysia Dari Tahun 2015-2018

Tahun

Jumlah

filem

diterbitkan

Jualan

tiket

(Juta)

Kutipan jualan tiket

tertinggi & terendah

Kutipan

lebih RM5

juta

Kutipan RM1

juta-RM5 juta

Kutipan

RM500,000-

RM1 juta

Kutipan

RM100,000-

RM500,000

Kutipan

kurang

RM100,000

2018 50 RM128.2

RM37,738,463.83

(Munafik 2)

RM1,588.30

(Awang Gerudi)

5 5 2 18 20

2017 59 RM56.76

RM18,150,223.19

(Abang Long Fadil 2)

RM4059.00

(Spy in Love)

3 6 7 15 28

2016 46 RM86.42

RM17,042,391.38

(Munafik)

RM1,937.38

(Cendol: Kepada Allah

Aku Berserah)

4 6 4 18 14


15

2015 80 RM52.96

RM17,740,000.00

(Polis Evo)

RM2,376.05

(Muthukumar Wanted)

1 7 12 28 35

Nota. Data Tayangan Filem Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS) bagi tahun 2014 hingga 2018, dimuat turun dari




16

Filem-filem yang mencatatkan kutipan jutaan ringgit tidak semestinya filem yang

berkualiti dan begitulah sebaliknya. Walaupun mendapat sambutan kurang

memberangsangkan di pasaran domestik, masih terdapat filem yang boleh

dibanggakan oleh para peminat dan pembikin filem, antaranya filem “Redha”

(Sudirman, 2017). Keadaan ini bukan sahaja dapat disaksikan di Malaysia, malah di

negara-negara lain (Simonton, 2009). Oleh itu, tidak dapat dinafikan bahawa

kebanyakan pengeluar menghasilkan filem dengan matlamat mahu memperoleh

keuntungan (Juliana & Mahyuddin, 2009) dan pada masa yang sama sudah pasti

mahukan pengiktirafan atau anugerah, sama ada di peringkat tempatan ataupun

antarabangsa.

Terdapat pelbagai usaha, inisiatif dan insentif daripada pihak kerajaan dan beberapa

buah badan bagi mengubah keadaan yang “masih belum berubah” ini. Namun,

menurut Hassan (2017) harapan pencapaian yang lebih baik dan setaraf dengan filem-

filem Hollywood iaitu standard yang sering dijadikan ukuran masih belum dicapai.

Oleh itu, polemik yang terus menjadi perhatian ialah apabila wujudnya kelemahan dan

kekurangan yang sebenar, sama ada di peringkat syarikat pengeluar filem itu sendiri

atau tiada sokongan yang cukup besar daripada pihak-pihak berkepentingan,

khususnya audiens atau peminat filem (Ahmad, 1987; Hassan & Amir, 2012; Sharifah

Zinjuaher & Hang Tuah, 1980).

Dalam pada itu, menurut Presiden Persatuan Penerbit Filem Malaysia (PFM), Datuk

Norman Abdul Halim, kejayaan dan kegagalan sesebuah filem bergantung kepada tiga

faktor utama iaitu kandungan, pemasaran dan penjadualan (Rozdan & Mohd Aizat,

2017). Malah menurut beliau, penonton lebih cenderung memilih judul filem

berdasarkan genre, barisan pelakon, pengarah, syarikat produksi dan jenama filem.


17

Presiden Persatuan Sutradara Filem Malaysia (FDAM), Othman Hafsham

mengetengahkan alasan filem-filem Malaysia, terutama filem-filem Melayu yang

masih belum mencapai tahap luar biasa sebagaimana disasarkan, termasuklah kerana

kebanyakan produser yang baharu hanya tahu membuat filem, tetapi tidak mengkaji

pasaran filem mereka (Rozdan & Mohd Aizat, 2017). Menurut beliau, kajian FDAM

menunjukkan kutipan filem yang teruk berlaku kerana penerbit tidak melakukan kajian

mendalam sebelum menghasilkan produk mereka dan ketiadaan atau kurangnya unsur-

unsur universal. Selain itu, jalan cerita yang lemah adalah antara punca utama filem

tempatan tidak mendapat sambutan baik.

Isu kebanyakan filem yang kurang mendapat sambutan sehingga pembikin filem

mengalami kerugian pernah dibangkitkan oleh Ketua Pengarah FINAS, Datuk Fauzi

Ayob (Sudirman, 2017). Terdapat banyak faktor semasa mempengaruhi sambutan

filem tempatan sepanjang tahun 2016, seperti ekonomi yang kurang stabil, kurang

promosi, isu cetak rompak, muat turun haram dan genre pilihan penonton. Oleh itu,

Fauzi mengesyorkan permasalahan ini memerlukan pelan jangka panjang yang

strategik daripada pihak kerajaan, penerbit, pemamer serta penonton melalui analisis

yang menyeluruh ke atas permintaan dan penawaran dalam ekosistem industri filem.

Selain itu, sementara industri filem di Malaysia mencatatkan peningkatan dan

kemajuan (Ahmad Syazli, 2017; Hizral, 2015), masih terdapat kekurangan

terutamanya dari segi kajian dan kelemahan merekodkan amalan-amalan terbaik yang

berkaitan dengan produksi filem cereka. Isu utama adalah kurangnya kajian mengenai

pengurusan produksi filem cereka untuk memahami senario dan masalah sebenar yang

dilalui oleh industri (Abdul Razak, 2016). Menerusi kajiannya, Abdul Razak telah

membincangkan tentang aspek sumber manusia dalam pengurusan produksi filem-


18

filem cereka di Malaysia. Selain itu, Abdul Razak juga menekankan aspek motivasi

para pekerja dan krew produksi.

Lima tahun yang lalu, pelakon, penulis skrin dan pengarah, Gavin (2015) telah

menghasilkan buku “How I Made My First Movie”, yang menghimpunkan

pengalaman beliau menghasilkan filem cereka pertama dalam bahasa Inggeris, “Take

Me To Dinner”. Pengalaman beliau turut menghuraikan aspek-aspek yang terlepas

pandang dan kelemahan dari segi pengurusan strategik dalam menghasilkan filem

cereka, dan ada kemungkinan isu yang sama dihadapi dan dilalui pengeluar-pengeluar

filem cereka bebas yang lain.

Dalam usaha memastikan industri ini terus relevan dan mampu memainkan peranan

dalam sebuah negara membangun seperti Malaysia, filem harus mampu berdiri sebagai

sebuah industri (Hatta, 2013), yang mencapai peningkatan dalam pasaran dagangan

ekonomi berasaskan kepenggunaan/penontonan khalayak perdana (Azharul, 2010). Ini

termasuklah menekankan aspek profesionalisme, antara komponen pengurusan

strategik, dalam pengurusan produksi filem. Menurut pengamat filem tempatan, Haris

(2020), kesenian menuntut keseriusan dan kepintaran selain bijaksana menyusun

strategi buat seluruh pemain industri. Malah menurut Haris lagi, langkah-langkah

mengantarabangsakan industri seni dan perfileman bukan dengan hanya pasang niat

untuk menang Oscar dan Grammy, sebaliknya banyak aspek utama lain yang perlu

diberi perhatian. Langkah itu termasuklah mencari jalan memperkayakan lagi pasaran

seni tempatan dengan meneroka pasaran baharu domestik. Profesion dalam bidang

seni harus diiktiraf sebagai suatu pekerjaan yang dijamin mengikut peruntukan

undang-undang buruh dan memprofesionalkan bidang seni dengan meletakkannya

sama rendah dan sama tinggi dengan industri-industri lain.


19

Setiap strategi yang diamalkan mempunyai impak besar ke atas prestasi dan

pencapaian atau prestasi syarikat (Hill, Schilling & Jones, 2017). Menurut Jofre

(2011), pengurusan strategik perlu memfokus kepada soal pembangunan dan

pelaksanaan strategi. Pihak syarikat menggunakan komponen pengurusan strategik

untuk mengecapi persaingan strategik dan memperoleh pulangan melebihi purata

(Hitt, Ireland & Hoskisson, 2015). Rantaian nilai industri filem terdiri daripada tiga

tahap iaitu pengeluaran berasaskan studio, pengedaran dan pemameran. “Kesemua

tahap ini mengalami perubahan ekoran konsolidasi dan perubahan teknologi tetapi

struktur tiga peringkat asas tidak banyak berubah sejak 1920-an” (Hitt, Ireland &

Hoskisson, 2015, hlm: 295). Rothaermel (2013) yang mengkaji aspek pengurusan

strategik dalam industri filem di Amerika Syarikat pada tahun 2008 merumuskan

bahawa pengurusan melibatkan produksi, pengedaran dan tayangan. Semua ini adalah

proses atau aktiviti yang mencabar dan formula kejayaan sangat kompleks, malah

rumit (Lees & Berkowitz, 1981). Pengurusan korporat dan studio, termasuk kemahiran

mengurus bakat dan ejen memainkan peranan penting dalam menentukan kejayaan

pecah panggung (Schatz, 2003), serta melibatkan banyak pihak (Warrack, 2012)

adalah elusif dalam mengadaptasikan perubahan dan pembaharuan bagi kekal relevan

dan mencapai sasaran syarikat pengeluar filem.

Bersandarkan perbincangan setakat ini, di sebalik hasrat pelbagai pihak yang mahu

melihat industri perfileman di Malaysia terus maju dan berdaya saing dalam

melahirkan filem-filem yang berkualiti dan bertaraf Oscar dalam dua atau tiga dekad

lagi, kerajaan mengumumkan pelan Projek Oscar pada 16 Jun 2020 (Azril, 2020).

Vitkauskaite (2017) dalam Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka

Bebas telah menggunakan syarikat Vertigo Films di United Kingdom untuk mengkaji

penggunaan elemen pengurusan strategik dan cara cabaran serta penyelesaian


20

sehingga menghasilkan keuntungan kepada syarikat ini dalam jangka masa tiga tahun.

Pengkaji mengaplikasikan kajian ini dalam penyataan masalah iaitu apakah elemen

pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi filem “Redha”? dan apakah

cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik produksi filem “Redha’? Kajian ini

berhasrat untuk membawa satu dimensi baharu dengan melihat sama ada elemen

pengurusan strategik dipraktikkan dalam pengeluaran filem cereka bebas. Jika

diterima pakai maka ini akan mampu membantu mencapai sasaran menghasilkan

filem-filem cereka yang baik dan berkualiti serta bertaraf antarabangsa dalam jangka

panjang. Justeru, pengkaji akan bersandarkan kepada dua persoalan kajian yang

digariskan di bahagian berikut.

1.4 Persoalan kajian

Bersandarkan kepada permasalahan kajian yang telah pun dihuraikan, kajian ini akan

dikendalikan berlandaskan kepada persoalan kajian (RQ) berikut:

i. Apakah elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi filem

“Redha’?

ii. Apakah cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik produksi filem

“Redha”?

1.5 Objektif kajian

Objektif umum kajian ini adalah untuk:

i. Mengenal pasti elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi

filem “Redha”.


21

ii. Mengkaji cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik produksi filem

“Redha”.

1.6 Kepentingan kajian

Mengambil isu-isu yang telah diketengahkan di peringkat awal bab ini, kajian ini

sangat penting untuk melihat elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam

produksi filem-filem cereka, yang tidak diberi keutamaan dalam hierarki berstruktur

dan sebagai satu komponen penting dalam penerbitan filem-filem cereka. Ini sekali

gus mewujudkan garis panduan amalan terbaik bagi syarikat-syarikat pengeluar filem

kelak. Kerja-kerja menghasilkan filem cereka melibatkan peranan secara berpasukan

(Bunting, Herman & Johnson, 2013). Dalam penerbitan filem cereka, bidang utama

adalah merancang aspek praproduksi, kemudian melaksanakan produksi dan akhirnya

menyiapkan proses akhir filem. Kesemua peringkat ini melibatkan proses aliran kerja

yang jelas, yang akan memastikan profesionalisme dalam melaksanakan tugas apabila

produser akan menjadi pihak utama yang akan menguruskan keseluruhan pasukan. Di

samping itu, untuk melihat cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik

dilaksanakan dalam fasa pengurusan produksi. Melihat aspek itu, kajian ini amat

penting dari segi praktikal, teori dan metodologi kajian. Ini kerana sudah pasti hasil

kajian nanti akan memanfaatkan industri filem cereka di Malaysia.

1.6.1 Kepentingan kerangka teori

Kajian ini adalah mengenai elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam

produksi filem cereka di Malaysia dengan memfokuskan kepada filem “Redha” yang

diterbitkan oleh Current Pictures Sdn Bhd pada tahun 2016. Prestasi syarikat pengeluar

filem bebas ini yang mengeluarkan filem-filem menggunakan kos yang rendah dan


22

dikeluarkan oleh orang perseorangan atau syarikat yang bebas daripada pengaruh

konglomerat filem (Levison, 2017; Tzioumakis, 2006). Filem sebagai suatu produk

dapat diukur apabila berjaya menerima anugerah dan menjana kutipan jualan tiket.

Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Ceraka Bebas yang dibangunkan oleh

Vitkauskaite (2017) akan digunakan untuk melihat elemen-elemen pengurusan

strategik dalam industri filem cereka di Malaysia. Sebagaimana disebutkan oleh

Vitkauskaite, bukan sahaja syarikat-syarikat pengeluaran filem perlu memfokuskan

kepada aspek produksi filem-filem individu dan merealisasikan kemunculan filem

mereka, mereka juga bertindak dalam aspek pembangunan syarikat secara

keseluruhan. Setiap syarikat harus mendefinisikan kedudukan organisasi mereka

berada dan misi mereka serta menganalisis kedudukan semasa serta persekitaran mikro

dan makro. Menurut Vitkauskaite lagi, penerbitan filem melibatkan tiga tahap utama

iaitu penjanaan idea, produksi dan penilaian. Hasil kajian ini kelak akan menyumbang

kepada pengembangan teori yang digunakan dalam kajian iaitu sama ada pemboleh

ubah dan prinsip yang dianjurkan sesuai atau relevan dengan persekitaran pengurusan

produksi filem cereka di Malaysia.

1.6.2 Kepentingan metodologi kajian

Bagi mencapai matlamat kajian, pendekatan yang akan digunakan adalah kualitatif.

Sehubungan itu, pengkaji menggunakan kajian kes sebagai kaedah penyelidikan iaitu

teknik yang dijelaskan oleh Creswell (2007) dan Yin (2009). Kajian ini menggunakan

kaedah kajian kes dengan memfokus kepada pengurusan strategik dalam produksi

filem “Redha”. Beberapa kajian kendalian Gaustad (2018), Herwina dan Zarith Delaila

(2012) dan Xiaolu (2019) juga telah menggunakan kaedah kajian kes untuk mengukur

persoalan kajian dan objektif kajian. Oleh itu, bagi mendapatkan data, kajian ini


23

menggunakan strategi sesi temu bual mendalam tidak berstruktur dengan menemu bual

informan-informan yang akan dipilih menggunakan persampelan bertujuan dan

snowball atau rantaian. Pengkaji yakin bahawa selari dengan pandangan Lather

(1992), perkongsian pengalaman oleh para informan akan menggambarkan realiti

pengurusan strategik dalam produksi filem cereka. Penggunaan persampelan bertujuan

dan rantaian dalam memilih ketua jabatan-ketua jabatan seperti pengarah filem,

produser, pengurus produksi, pereka produksi, jurukamera, penyunting dan

sebagainya sebagai informan akan memberikan perspektif Malaysia. Persampelan

bukan kebarangkalian itu akan digunakan untuk mendapatkan data menerusi sesi temu

bual mendalam tidak berstruktur. Melalui pemilihan filem “Redha” sebagai kajian kes

akan dapat menentukan proses pengurusan produksi dalam filem cereka. Justeru,

kajian ini sudah pasti akan menguji sama ada kaedah kualititatif dengan persampelan

bertujuan dan rantaian sesuai dalam mengkaji pengurusan produksi filem cereka di

Malaysia. Malah, pengkaji juga berkeyakinan penggunaan kaedah ini sudah pasti akan

memberi manfaat dari segi metodologi kajian terutamanya dari sudut industri

perfileman Malaysia.

1.6.3 Kepentingan pengurusan produksi dalam industri filem

Penelitian ke atas kajian-kajian tempatan masa lalu setakat ini menunjukkan industri

filem cereka tempatan memerlukan lebih banyak bahan yang boleh dijadikan panduan

atau rujukan oleh industri perfileman dari sudut pengurusan strategik dalam produksi

filem cereka di Malaysia. Buku tulisan Hatta (2013) yang berjudul “Teater Filem dan

Pengurusan Seni” meskipun satu sumbangan bernilai, tetapi membincangkan kedua-

dua industri filem dan teater secara umum. Walaupun buku beliau ada menyebut

tentang “pengurusan” dan “isu-isu strategik dalam budaya pengurusan seni pentas”,


24

tetapi aspek pengurusan strategik tidak dihuraikan atau disentuh. Dalam pada itu, Roll,

Camera, Action, karya Yusof (2006) pula merupakan sebuah buku koleksi rencana

yang beliau tulis dalam akhbar tempatan manakala ‘How I Made My First Movie”

tulisan Gavin Yap (2015) merupakan pengalaman beliau menghasilkan filem pertama.

Karya Gavin Yap meskipun menceritakan pelbagai aspek yang beliau lalui dalam

menghasilkan filem pertamanya. Karya juga mengetengahkan beberapa kelemahan

dan kekurangan yang tidak harus dipandang mudah oleh pengeluar filem cereka bebas.

Justeru , dapatan kajian ini diyakini boleh membantu produksi filem-filem cereka dari

segi pengurusan strategik, terutamanya yang membabitkan filem-filem cereka bahasa

Melayu. Hasil kajian juga dipercayai akan menghidangkan perspektif baharu kepada

industri filem Malaysia.

1.7 Skop kajian

Pengkaji hanya akan menekankan perkara-perkara yang berkaitan dengan pengurusan

strategik dalam penerbitan filem cereka dengan memfokuskan kepada filem cereka

“Redha”, yang diterbitkan pada tahun 2016. “Redha” merupakan filem pertama bagi

Current Pictures Sdn Bhd., yang beroperasi sebagai syarikat produksi sejak tahun

1999. Walaupun filem ini hanya berjaya mengumpulkan kutipan jualan tiket sebanyak

RM468,087.57, tetapi telah memenangi 17 anugerah di dalam dan di luar negara.

Selain itu, filem ini pernah diiktiraf sebagai antara filem terbaik oleh FINAS

(Sudirman, 2017) dan pernah dicalonkan untuk pertimbangan Anugerah Oscar.

Sebagaimana telah dijelaskan, proses menghasilkan filem melibatkan tiga tahap utama

praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Melalui perspektif pengurusan projek,

ketiga-tiga tahap itu terdiri daripada usaha peringkat permulaan, perancangan,

pelaksanaan, pemantauan dan kawalan serta kerja-kerja akhir.


25

Ini bermakna kajian ini akan melibatkan aspek elemen-elemen pengurusan strategik

bermula daripada fasa praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Begitu juga, cabaran-

cabaran yang dilalui dan penyelesaiannya. Kajian akan melihat strategi-strategi yang

diambil oleh pengeluar daripada peringkat awal atau pertama sehinggalah produk akhir

ataupun yang dikenali sebagai filem untuk menemui audiens sama ada di pawagam

sendiri ataupun menerusi saluran-saluran yang lain, termasuk dalam talian. Kajian

yang bersandarkan kepada pendekatan kualitatif ini akan melihat sama ada komponen

pengurusan strategik diamalkan dalam setiap peringkat produksi filem oleh pasukan

produksi iaitu produser, pengurusan produksi, pengarah, kamera, pencahayaan,

pekerja teknikal, bunyi, seni dan pascaproduksi serta lakonan. Menurut Hines (1999),

terdapat 21 kategori yang meliputi lebih daripada 250 klasifikasi kraf dalam filem,

video, kraf pentas dan grafik komputer semasa proses praproduksi, produksi dan

pascaproduksi serta membuat gerakan gambar. Kajian-kajian masa lalu dan buku-buku

pendekatan kualitatif tidak menyatakan dengan khusus bilangan informan yang sesuai,

yang harus ditetapkan untuk dipilih di peringkat awal setiap kajian. Oleh itu, pengkaji

telah menemu bual seramai sepuluh (10) orang informan.

1.8 Definisi konsep kajian

Kajian ini melihat elemen pengurusan strategik serta cabaran dan penyelesaian dalam

mengeluarkan filem-filem cereka di Malaysia dengan bersandarkan kepada Model

Pengurusan Strategik Pengeluar Filem Cereka Bebas yang dibangunkan oleh

Vitkauskaite (2017). Model ini menekankan komponen penerbitan filem secara

sistematik, apabila proses produksi filem adalah satu rantaian proses. Setiap fasa

rantaian nilai mempunyai durasi tertentu. Contohnya fasa pembangunan melibatkan

tempoh dua hingga lapan tahun, mendapatkan kewangan dan prapenjualan setengah


26

hingga dua tahun serta produksi setengah tahun (Vitkauskaite, 2020). Aliran kerja

organisasi akan dianalisis untuk melihat elemen-elemen pengurusan strategik dan

cabaran serta penyelesaian pengurusan strategik di dalam produksi filem “Redha”.

Kajian ini melihat kepada amalan pengurusan strategik dalam proses praproduksi,

produksi dan pascaproduksi dalam produksi filem Redha sehingga mencapai misi

filem berjaya.

1.8.1 Filem cereka

Filem atau wayang gambar memainkan peranan yang signifikan dan sangat

berpengaruh sebagai kaedah komunikasi serta juga sebagai sumber hiburan (Escher,

2006; Punt, 2000). Filem cereka, juga dikenali sebagai filem fiksyen atau wayang

cereka, merupakan sejenis filem yang menceritakan tentang kisah, peristiwa dan cerita

cereka atau yang difiksyenkan (Bordwell, Cuevas & Thompson, 1997). Dalam kajian

ini, filem ditakrifkan sebagai filem cereka yang dihasilkan di Malaysia, dalam bahasa

Melayu oleh syarikat pengeluar filem cereka bebas tempatan, berdurasi antara 90

hingga 120 minit. Ini merupakan antara segmen yang menarik minat audiens sama ada

mereka yang menonton di pawagam atau menonton menerusi televisyen atau dalam

talian dari lokasi mereka berada.

1.8.2 Pengurusan strategik

Proses pengurusan strategik boleh diringkaskan kepada dua konsep yang luas iaitu

membuat strategi dan melaksanakan strategi yang dirangka (Tapera, 2014).

Pengurusan strategik adalah satu proses berterusan, melibatkan tiga peringkat proses

iaitu perumusan strategi, pelaksanaan strategi dan penilaian serta kawalan

(Mayilvaganan & Raviselvam, 2016). Bagi merealisasikan kajian ini, pengkaji


27

mentakrifkan pengurusan strategik sebagai peranan setiap unit dan individu yang

terlibat dalam menjayakan proses pengeluaran serta pembuatan filem cereka. Konsep

pengurusan strategik merujuk kepada penglibatan pengurusan dalam aspek

pembangunan keseluruhan syarikat dengan melihat kepada tujuh komponen (Rajah

1.1) iaitu tindakan menilai kedudukan syarikat pengeluar filem Redha di dalam

persekitarannya dengan mengadakan analisis strategik, menjana dan memilih satu set

pilihan yang strategik, melaksanakan strategi-strategi yang diputuskan, mengadakan

semakan dan kawalan, memadankan aktiviti organisasi dengan keupayaan, membuat

keputusan utama mengenai peruntukan sumber dan mengadakan hala tuju jangka

panjang yang diharapkan oleh syarikat. Komponen pengurusan strategik ini akan

dikaitkan bersama senarai tindakan yang telah pun dijelaskan dalam Lampiran 1.

Rajah 1.1. Komponen Pengurusan Strategik Yang Difokus Dalam Kajian


28

1.8.3 Pengurusan produksi

Pengurusan produksi merupakan suatu seni menyelaras dan mengurus sumber-sumber

yang sedia ada bagi tujuan menghasilkan filem yang mampu menarik minat audiens

dan juga merupakan satu rantaian proses (Eliashberg & Elberse, 2006; Ouyang et al.,

2008), yang terdiri daripada empat tahap utama iaitu produksi, pengedaran,

pemameran atau penayangan serta penggunaan. Berkongsi petua bagi pengeluar-

pengeluar filem bebas mengenai cara membuat filem, Steele (2016) menggariskan 11

aspek iaitu menulis skrip, menyediakan papan cerita, mendapatkan pembiayaan,

memastikan susunan kerja, mengenal pasti lokasi penggambaran, mencari bakat,

melakukan penggambaran, pascaproduksi, menayangkan filem, pengedaran, dan

akhirnya mencari peluang anugerah. Pembangunan filem itu sendiri suatu proses

keputusan kreatif jangka panjang dengan ekonomi yang luas implikasinya bagi setiap

pemegang taruh terlibat dan setiap tahap pembangunan adalah unik (Eliashberg,

Elberse & Leenders, 2006). Produksi adalah peringkat penggambaran apabila semua

perancangan semasa praproduksi dilaksanakan.

1.8.4 Praproduksi

Praproduksi ditakrifkan sebagai peringkat perancangan dalam usaha mengeluarkan

sesebuah filem. Ini termasuklah peringkat pembangunan dan menurut Webb (2019),

peringkat pembangunan boleh mengambil masa berbulan-bulan atau beberapa tahun

untuk mendapatkan lampu hijau atau persetujuan studio atau pihak pembiaya bebas

sebelum memasuki fasa praproduksi. Selain itu, dalam praproduksi terdapat beberapa

proses yang akan berlaku iaitu merekrut pengarah, pelakon dan krew, meninjau lokasi

penggambaran dan menentukan set reka bentuk dan pakaian. Pada peringkat ini,

produser juga akan menentukan bajet produksi yang dianggarkan berdasarkan faktor-


29

faktor seperti skrip, kemungkinan pascaproduksi selepas produksi (contohnya untuk

kesan khas), gaji pelakon, dan kemungkinan pembiayaan. Pemilihan krew teknikal dan

produksi akan dilakukan berdasarkan pengalaman serta rekod mereka. Kebanyakan

mereka adalah pekerja bebas atau sambilan dan kemahiran apabila kemampuan dan

produktiviti dianggap sebagai faktor utama dalam pemilihan mereka (Regev, 2016).

Dalam peringkat segala perancangan dilakukan dengan teliti dan terperinci.

1.8.5 Produksi

Semasa peringkat produksi, semua yang telah dirancang di peringkat praproduksi akan

dilaksanakan berdasarkan jadual penggambaran dan produksi. Setiap anggota krew

akan hadir di lokasi penggambaran dan perlu bersedia untuk menjayakan sesi

penggambaran. Setiap jabatan atau unit akan memainkan peranan penting dalam

menjalankan kerja yang dikhususkan dan ditetapkan oleh produser. Pengurus produksi

dan pembantu mereka perlu memastikan kesemua anggota krew hadir pada tarikh dan

masa yang telah ditetapkan dan semua peralatan, alat pengangkutan serta sebagainya

disediakan untuk menjayakan proses penggambaran. Produser atau pengarah eksekutif

akan memastikan bahawa tempoh yang ditetapkan dipatuhi dan penggambaran selesai

mengikut jadual (Bunting, Herman & Johnson, 2013). Menurut Webb (2019), jam

penggambaran setiap hari berkemungkinan akan berlarutan sehingga 16 jam.

Peringkat ini akan melibatkan proses penggambaran keseluruhan produksi yang

dirancang semasa praproduksi.

1.8.6 Pascaproduksi

Pascaproduksi yang merupakan peringkat ketiga selepas praproduksi dan produksi

akan bermula sebaik selesainya keseluruhan proses penggambaran. Pascaproduksi


30

juga boleh bermula semasa kerja-kerja penggambaran masih berjalan termasuk apabila

rakaman hari pertama selesai (Webb, 2019). Kerja-kerja yang terlibat dalam peringkat

ini termasuklah penyuntingan, bunyi, rakaman muzik, suara latar, mixing, kesan khas,

penetapan tajuk dan pengeluaran produk akhir. Langkah penyuntingan adalah peluang

untuk menjadikan filem memenuhi keperluan skrip dan jalan cerita serta berjalan

dengan lancar (Bunting, Herman & Johnson, 2013).

1.8.7 Cabaran dan Penyelesaian Pengurusan Strategik Produksi Filem Cereka

Seperti yang dinyatakan oleh Zairul Anuar (2015), pelbagai isu dan masalah boleh

wujud dalam produksi filem. Schlamovitz (2007) menyokong perkara ini dengan

mengatakan bahawa perancangan produksi biasanya mengandungi jadual

penggambaran dan anggaran yang ketat. Malah menurut Schlamovitz, industri filem

tidak kira yang membabitkan penglibatan pihak studio ataupun pengeluar-pengeluar

bebas, tetap berhadapan dengan cabaran, cuma masa dan bentuk cabaran itu berbeza-

beza antara satu sama lain. Bertitik tolak daripada cabaran umum itu, menurut Grove

(2019), tidak ada segmen industri media yang mengalami begitu banyak perubahan

sejak awal abad ini berbanding sektor filem. Pengasas Raindance Film Festival dan

British Independent Film Awards itu berhujah bahawa industri filem berhadapan

dengan cabaran perubahan teknologi dan penerbitan filem serta kaedah pengedaran

filem, selain isu turun naik mata wang dengan cepat yang turut memberi kesan kepada

unjuran aliran tunai produksi filem.

Dalam aspek penyelesaian pengurusan strategik yang dilakukan oleh pihak

pengurusan filem cereka dalam proses produksi sesebuah filem cereka, sama ada dari

segi strategi, komunikasi, rantaian nilai, sistematik ataupun kepimpinan daripada fasa

pra produksi sehinggalah pascaproduksi dan apabila sesuatu cabaran timbul serta cara


31

penyelesaian pihak produksi filem . Pengurusan strategik adalah yang paling menarik

dalam disiplin pengurusan (Easwaran & Subashini, 2014). Menurut Easwaran dan

Subashini lagi, pengurusan strategik adalah mengenai kejayaan dan kegagalan, dan

tentang keupayaan untuk merancang strategi dan berjaya, serta pengurusan strategik

yang berkesan dapat mengubah prestasi sesebuah organisasi, membuat keuntungan

bagi pemegang saham, atau mengubah struktur industri. Penerbit perlu menghadapi

cabaran dan jalan penyelesaian harus dicari untuk mencapai misi filem berjaya

1.9 Kajian kes

Kajian ini menggunakan pendekatan kualitatif yang bersandarkan kepada kajian kes

sebagai kaedah mendapatkan data (Yin, 2009; Creswell, 2007). Kajian kes akan

memfokus kepada filem cereka “Redha”, keluaran Current Pictures Sdn. Bhd, yang

memberi fokus kepada penceritaan tentang ibu bapa yang membesarkan anak yang

menghidap autisme. Melalui cerita-cerita ini para peserta dapat menerangkan

pandangan mereka tentang realiti dan ini membolehkan pengkaji memahami dengan

lebih baik tindakan para peserta (Lather, 1992). Perkara ini akan dibincangkan dengan

terperinci di bab metodologi.

1.10 Rumusan bab

Bab ini dikhususkan untuk menghuraikan sebab dan tujuan yang membawa pengkaji

untuk meneliti aspek elemen pengurusan strategik dan cabaran serta penyelesaian

strategik dalam filem cereka daripada pengalaman atau perspektif Malaysia dengan

memfokus kepada Redha. Filem cereka bebas ini yang memfokuskan kepada

pengalaman tentang ibu bapa yang membesarkan anak yang menghidapi autisme.

Berdasarkan kepada maklumat-maklumat yang dikumpul dengan melihat kepada


32

kajian-kajian masa lalu dan pandangan pelbagai pihak, sebagaimana telah dijelaskan

di peringkat penyataan masalah dan dua persoalan kajian yang menyusul, kajian

melihat kepada elemen pengurusan strategik dalam produksi atau penerbitan filem.

Kajian ini bersandarkan kepada pendekatan kualitatif dan Model Pengurusan Strategik

Pengeluaran Filem Cereka Bebas, yang diperjelaskan dengan mendalam dalam bab-

bab berikutnya.


33

BAB DUA

ULASAN LITERATUR

2.1 Pengenalan

Susulan penetapan persoalan kajian dan objektif kajian, bab ini dikhususkan untuk

membincangkan industri perfileman di Malaysia di alaf baharu. Di samping itu,

kajian-kajian masa lalu turut dibincangkan. Pengkaji juga memberikan gambaran

mengenai elemen pengurusan strategik dan cabaran serta penyelesaian pengurusan

strategik secara umum. Model yang digunakan untuk mengkaji produksi filem cereka,

selain membangunkan kerangka konseptual kajian ini juga dibincangkan.

2.1.1 Perkembangan Produksi Filem Di Alaf Baharu

Penerbit-penerbit filem telah memperlihatkan keberanian untuk menghasilkan filem-

filem yang menelan kos yang tinggi. Perkembangan ini dapat dilihat di alaf baharu.

Pada tahun 2004, filem termahal dibuat di Malaysia (Wan Hasmah, 2018) iaitu Puteri

Gunung Ledang, arahan Saw Teong Hin, dikeluarkan oleh Infiniti Production dengan

bajet keseluruhan RM20.5 juta, termasuk kos pengeluaran dan promosi.

Selain itu, koleksi filem box-office juga mula muncul dan kekal konsisten (Hassan &

Amir, 2012; Hizral, 2015; Kavita, 2017). Sebagai contoh, filem Sembilu yang

diterbitkan Yusof Haslam pada tahun 1994 telah membawa kutipan RM6 juta dan ia

merupakan satu sejarah dalam industri filem tempatan ketika itu (Hassan & Amir,

2012; Maszalida, 2012). Sejak itu beberapa filem mengatasi rekod kutipan box-office

itu. Ini termasuklah KL Gangster, terbitan Skop Production Sdn Bhd pada tahun 2011,


34

yang telah merekodkan kutipan jualan tiket berjumlah RM11.74 juta. Ia telah

disenaraikan sebagai antara 15 filem paling laris ketika itu (Astro Awani, 2011) dalam

sejarah industri filem Malaysia. Malah, pencapaian itu disusuli dengan beberapa filem

lain yang turut berjaya dari segi hasil jualan tiket yang besar. Rekod KL Gangster telah

dipecahkan oleh Munafik 2 pada tahun 2018, satu lagi filem yang dihasilkan oleh Skop

Production. Ia merekodkan hasil jualan tiket sebanyak RM37.74 juta, jauh lebih besar

berbanding kos pengeluaran hanya sekitar RM5 juta (FINAS, 2019) manakala Hantu

Kak Limah (2018), yang diarahkan oleh Mamat Khalid pula telah berjaya mengutip

RM36.231 juta (FINAS, 2018). Sehingga ke hari ini, Munafik 2 masih kekal dengan

rekod sebagai filem tempatan yang memperoleh kutipan hasil jualan tiket tertinggi

dalam sejarah industri filem di Malaysia (Dennis, 2019).

Dari segi kutipan kasar, filem-filem Malaysia telah merekodkan peningkatan kepada

RM144.71 juta pada tahun 2019 berbanding RM52.99 juta pada tahun 2015, walaupun

kadar tahun 2015 lebih rendah berbanding RM97.29 juta yang dicatatkan tiga tahun

sebelum itu (FINAS, 2020b). Jumlah kutipan keseluruhan mengambil kira penontonan

filem tempatan, Cina, India, Inggeris, Indonesia dan lain-lain, paras yang direkodkan

pada tahun 2019 mencecah RM1.08 bilion berbanding RM607.73 juta pada tahun

2012. Daripada RM1.08 bilion itu, hampir dua pertiga atau RM737.06 juta adalah bagi

bahagian tontonan filem-filem bahasa Inggeris, bermakna saiz pasaran filem-filem

Malaysia termasuk bahasa Melayu masih kecil walaupun mengalami peningkatan dari

segi box-office sejak kebelakangan ini dan pasaran “masih lagi didominasi dan

didorong oleh filem asing terutama filem Inggeris” (Ubong, hlm: 46). Bilangan filem

cereka tempatan yang dihasilkan sepanjang dua dekad lalu juga memperlihatkan trend

meningkat iaitu dari hanya sekitar lapan buah filem pada tahun 2000 kepada 30 judul


35

pada tahun 2010, kepada 76 judul dua tahun kemudian sebelum menurun kepada 48

tajuk tahun 2019 (FINAS, 2020b; Ubong, 2015).

Di arus perdana, filem-filem seram, cerita komedi, romantik dan aksi terus menarik

orang ramai (Azlina & Jamaluddin, 2017; Hani Salwah, Wan Amizah & Mohd

Shahizan, 2016; Mohd Daly, Md Rozalafri & Nursyamimi, 2017). Semua telah dicapai

secara teknikal tetapi majoriti filem masih lemah dari segi pengisian dan gaya (Wan

Hasmah, 2018; Hassan, 2003). Antara pengarah mendapat perhatian dalam era ini

termasuklah Z. Lokman, Ed Osmera, Zarul al-Bakri, Zulkifli M. Osman, A.R. Badol

(anak A.R. Tompel), Arief Karmahani, Anwardi Jamil, Aziz M. Osman, Othman

Zainuddin, Yusof Kelana, M. Jamil (anak Sarimah), Eddie Pak, Badaruddin Azmi dan

Deddy M. Borhan. Di antara mereka, dua pengarah telah menonjol dari segi kutipan

box-office secara konsisten iaitu Aziz M. Osman dan Yusof Haslam, pelakon yang

menjadi produser dan pengarah. Aziz dilihat sebagai seorang yang inovatif dan paling

berani dalam kalangan pengarah arus perdana. Beliau bereksperimen dengan genre

fantasi dan sains fiksyen dan merupakan yang paling awal menggunakan kesan visual

dalam filemnya (Hassan & Amir, 2012). Antaranya, Fantasi yang diterbitkan pada

tahun 1991, XX-Ray (1992), Seri Dewi Malam (Fairy Princess, 2001) dan Senario XX

(2005). Filem pertama Yusof, Bayangan Maut (Shadow of Death, 1991) diterima

dengan baik dan beliau terus membuat satu filem setiap tahun. Setiap satu

menyumbang kutipan yang tinggi dengan Sembilu 2 merekodkan RM6 juta. Beliau

cemerlang dalam aksi dan romantik dan penggunaan penyanyi pop dan personaliti

televisyen sebagai pelakon adalah pemasaran yang bijak.

Skop Production milik Yusof adalah salah satu syarikat yang lebih berjaya dalam

kalangan pengeluar bebas di negara ini (Hassan & Amir, 2012; Maszalida, 2012).


36

Antara pengeluar bebas lain termasuklah Nizarman, Serangkai Filem, Pesona Pictures,

ZHA, Double Vision, Angkatan Seniman Abad XXX Film Productions, Cosmos

Discovery, Red Films, Enfiniti Productions, Eurofine, Excellent Pictures, Gambar

Tanah Licin, Keris Motion, KRU Motion Pictures, Kuasatek, Lineclear Motion

Pictures, MHZ Film, Naga VXS, Opera Klasik, Suhan Movies & Trading, dan United

Kadila. Menurut Hassan dan Amir lagi, pembiayaan untuk filem mereka datang dari

sumber mereka sendiri atau pinjaman mudah yang disediakan oleh FINAS. Selain itu,

kesemua pengeluar bebas itu berhadapan dengan saingan tiga studio utama iaitu

Tayangan Unggul, Grand Brilliance dan Metrowealth Pictures (Hassan & Amir,

2012). Tayangan Unggul (TU), dimiliki oleh saluran televisyen satelit, ASTRO,

dengan studio lain, Astro Shaw, juga di bawah sayapnya. Kewujudan syarikat-syarikat

studio itu bukan sahaja bertujuan membuat keuntungan, tetapi juga bagi membantu

memperkayakan industri dengan menggalakkan pembikin filem muda ke arah baharu

(Hassan & Amir, 2012). Grand Brilliance adalah sebahagian daripada Kumpulan

Media Prima yang turut memiliki rangkaian stesen televisyen, radio dan syarikat

akhbar. Kedua-dua Tayangan Unggul dan Grand Brilliance juga adalah pengedar, dan

melalui syarikat induk masing-masing, filem mereka ditayangkan melalui saluran

televisyen dan mendapat publisiti meluas menerusi keseluruhan rangkaian syarikat.

Selain peningkatan pencapaian box-office, banyak filem cereka tempatan turut

mendapat pengiktirafan di peringkat Asia dan antarabangsa. Misalnya filem Redha

keluaran Current Pictures Sdn Bhd telah memperoleh 11 anugerah dalam dan luar

negara, paling tinggi dalam sejarah filem cereka Malaysia (Laporan Tahunan FINAS,

2019). Ini satu kemajuan susulan kepada pencapaian dalam tahun 1950-an dan 1960-

an (Maszalida, 2012; Sharifah Zinjuaher & Hang Tuah, 1980). Malah filem-filem

Malaysia juga dicalonkan, menerusi sokongan FINAS, untuk persaingan Anugerah


37

Oscar sejak beberapa tahun kebelakangan ini. Sehingga kini, Puteri Gunung Ledang,

Bunohan, Lelaki Harapan Dunia dan Redha (Namri, 2017; K. Anand, 2016) serta Upin

& Ipin: Keris Siamang Tunggal (Riadz, 2020) telah memasuki pencalonan peringkat

Oscar tetapi masih belum mencapai kejayaan diharapkan.

Meskipun Malaysia sudah memasuki era kegemilangan khususnya dari segi box-office

sebagaimana telah dihuraikan tadi, penonton filem di Malaysia terdedah kepada

pilihan penontonan filem yang luas (Hizral, 2015). Selain filem tempatan, filem-filem

luar terutama filem-filem Hollywood, Bollywood, Jepun, Hong Kong dan Korea

Selatan turut berada dalam pasaran (Herwina & Zarith Delaila, 2012). Filem-filem

tempatan perlu bersaing untuk menarik penonton (Ubong, 2015) dan menangani

cabaran kemasukan filem-filem Hollywood yang mendominasi pasaran tempatan

(Hizral & Suria Hani, 2018). Berdasarkan perkembangan filem semasa seperti mana

yang dibincangkan di bahagian awal, masih terdapat banyak ruang yang perlu

diperbaiki untuk memantap serta memperkukuhkan kedudukan filem tempatan dalam

arus perkembangan industri perfileman semasa termasuklah, keperluan untuk

memahami perilaku penontonan filem dalam kalangan penonton filem di Malaysia.

Untuk menarik lebih banyak penontonan filem Malaysia, perlu ada usaha diambil di

pihak pengusaha filem untuk menangani cabaran dan mencari penyelesaian untuk

mempertingkatkan kualiti filem, khususnya dari segi teknologi perfileman, kualiti

lakonan dan pengarahan, jalan cerita dan promosi yang lebih meyakinkan.

Dalam pada itu, evolusi teknologi perfileman di Malaysia juga telah wujud dan sedang

berkembang dengan pesat (Hasrul, Jamaluddin & Faridah, 2014). Kajian mereka

menunjukkan nafas industri perfileman di Malaysia sudah beralih dari satu keadaan

yang dilihat tenat pada tahun 1960-an dan 1970-an kepada satu keadaan yang semakin


38

baik. Perkembangan arus globalisasi dunia dan kemunculan pelbagai teknologi

canggih, terutamanya dalam aspek teknikal penerbitan filem sedikit sebanyak telah

membantu senario industri filem tanah air untuk turut sama mengikut rentak kemajuan

ini. Teknologi digital yang digunakan di dalam produksi sebenarnya telah mengubah

interaksi yang bersifat konvensional kepada satu bentuk dimensi baharu dalam nilai

estetika. Malah menurut Hasrul, Jamaluddin dan Faridah (2014), jika dulu keupayaan

perisian dan perkakasan tidak seiring menyebabkan proses pascaproduksi terganggu

tetapi kini kekangan itu boleh dielak dengan adanya teknologi perisian yang serba

pantas.

Sebagaimana dialami oleh negara-negara lain, kemajuan teknologi turut

mempengaruhi kaedah filem ditayangkan dan dibawa untuk tontonan audien. Pada

hari ini, filem bukan sahaja ditonton di pawagam, tetapi juga dalam talian atau tiba

terus kepada pengguna di rumah di bawah konsep atas permintaan atau on-demand

(Ubong, 2015; Zairul Anuar, 2016). Bukan sahaja filem-filem tempatan, malah filem-

filem keluaran luar negara juga kini boleh diikuti tanpa audien mengunjungi pawagam.

Tiga dekad lalu persekitaran menonton filem di pawagam mula berubah kepada

penggunaan atau menyewa Video Home System (VHS) (Arib, 2019) dan seterusnya

kepada kemudahan Digital Video Disc (DVD). Pun begitu penggunaan DVD juga

mula merosot ekoran kewujudan platform dalam talian sehingga Speedy, syarikat

yang mempunyai hak tunggal untuk pengedaran produk dari studio Hollywood sejak

tahun 1989, pada 14 Jun 2020 telah mengumumkan ia akan melabuh tirai perniagaan

(Loheswar, 2020). Ubong (2015) juga mengesyorkan pengusaha dan pengeluar filem

menerokai platform baharu untuk membawa filem mereka terus kepada audien, tanpa

hanya bergantung kepada saluran tradisional pawagam. Senario ini semakin jelas

ketika negara berhadapan dengan wabak COVID-19, di mana kesemua pawagam


39

ditutup ekoran penguatkuasaan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) (Fiza, 2020; Raja

Nurfatimah, 2020). Menurut Raja Nurfatimah, ekoran COVID-19, filem TyIcKooUnS

terbitan Worldwide Far East Bhd dan arahan Izan Hailmey Mokhtar menjadi filem

pertama disiarkan menerusi platform e-wayang. Kejayaan filem Syif Malam Raya

mengutip RM3 juta dalam tempoh 10 hari tayangan di saluran Astro First, platform

atas permintaan, ketika PKP semasa sambutan Hari Raya Aidilfiti juga dianggap

pencapaian luar jangka dalam situasi normal baharu menonton filem (Norhayati,

2020).

Di sebalik kemajuan yang disaksikan, industri filem tempatan terus berhadapan

dengan beberapa masalah dan cabaran (Abdul Razak, 2016; Hizral, 2015). Ini

termasuklah kurangnya penghasilan dan pemilihan skrip yang baik dan bermutu,

kurang tenaga kerja yang mahir dalam aspek pengarahan dan latihan yang mencukupi,

pengedaran dimonopoli oleh syarikat-syarikat besar, isu slot tayangan, masalah

infrastuktur dari segi makmal, peralatan dan studio perfileman, perundangan dan

birokrasi pentadbiran (pelesenan, penapisan filem, pengelasan filem, pelabelan dan

penguatkusaan), dan cita rasa dan kehendak penonton. Dalam pada itu, Mohd Daly,

Md Rozalafri dan Nursyamimi (2017) yang menjalankan kajian berkaitan dengan isu

dan cabaran dalam penerbitan filem-filem patriotisme di Malaysia, telah mengenal

pasti kos penerbitan yang tinggi, pelaburan berisiko dan skrip yang tidak mantap

sebagai cabaran utama. Ubong (2015) berpandangan filem Malaysia mempunyai

potensi untuk terus berkembang sekiranya semua pengusaha-pengusaha filem dan

kerajaan berusaha ke arah meningkatkan kualiti filem khususnya "dari segi teknologi

perfileman, kualiti lakonan dan pengarahan, jalan cerita dan promosi filem yang lebih

meyakinkan" (hlm: 64).


40

Selain itu, industri filem tempatan juga tidak bebas dari cabaran dan perlu ada

penyelesaian untuk mempertingkatkan kemajuan dan perkembangan. Ini termasuklah

dominasi filem-filem asing terutama filem Hollywood, kurangnya filem-filem yang

berkualiti, impak ICT ke atas produksi dan pengedaran filem, keperluan peruntukan

kewangan dan dana yang mencukupi untuk menghasilkan filem, kegawatan ekonomi

dan kesan krisis-krisis luar jangkaan seperti COVID-19. Selain itu, meskipun terdapat

kemudahan latihan formal dan informal bagi meningkatkan kualiti filem, ia masih

belum memadai untuk terus membawa industri filem ke tahap yang lebih tinggi. Oleh

itu cabaran dan penyelesaian melalui pengurusan strategik agar filem-filem berkualiti

tinggi dan berdaya saing dihasilkan terus kedengaran dan diketengahkan meskipun era

kegemilangan mula kelihatan sejak dua dekad yang lalu.

2.2 Industri filem cereka dan pengurusan produksi

Coutaud (2019) mentakrifkan filem sebagai suatu benda hidup, bernafas dan seperti

semua makhluk hidup yang lain. Ini disebabkan proses menghasilkan filem bermula

daripada sesuatu yang kecil sebelum berkembang menjadi bentuk akhir yang ditonton

oleh audiens. Dalam menjelaskan takrifannya, Coutaud mengkategorikan proses

pengeluaran filem kepada tujuh peringkat iaitu pembangunan, pembiayaan,

praproduksi, produksi, pascaproduksi, pemasaran dan pengedaran. Sementara itu,

Verhoeven (2018) pula membahagikan tahap-tahap pengeluaran filem kepada tujuh

iaitu pembangunan, praproduksi, produksi, fotografi utama, kemas kini,

pascaproduksi dan pengedaran. Berbanding Coutaud, Verhoeven memasukkan tahap

fotografi utama atau principal photography dan kerja-kerja mengemas kini sebaik sesi

penggambaran selesai.


41

Malah menurut Verhoeven, banyak syarikat filem tidak melepasi tahap pembangunan

ekoran kegagalan memperoleh sumber pembiayaan yang cukup bagi melangkah ke

peringkat-peringkat seterusnya. Syarikat-syarikat filem besar, terutamanya yang

beroperasi di Hollywood menghabiskan jutaan dolar termasuk menggunakan puluhan

pekerja sehingga mencecah lebih 100 orang tetapi syarikat pengeluar bebas dan kecil

hanya menggunakan satu atau dua dozen pekerja. Secara formal, menurut Bihis,

Cleofe, Vinas dan Caiga (2018) pembuatan filem melibatkan lima fasa utama iaitu

pembangunan, praproduksi, produksi, pascaproduksi dan pengedaran. Lima tahap ini

cukup standard pada semua peringkat. Justeru, Dems (2020) menekankan kitaran

produksi adalah satu proses yang sangat teratur. Menurut Dems, meskipun begitu

proses pengeluaran bukanlah satu kerja yang mudah, sebaliknya perlu mematuhi

beberapa proses untuk menghasilkan sebuah filem yang berkualiti dan dirancang

dengan baik.

Dubitsky (2020) pula menyenaraikan proses pengeluaran filem terdiri daripada tiga

tahap iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Walau bagaimanapun, menurut

Dubitsky, sebelum mana-mana bahagian produksi dimulakan, terdapat tahap

pembangunan apabila screenplay atau lakon layar diselesaikan. Kadang kala penulis

skrip akan menulis skrip sebelum menjualnya kepada pihak yang berminat untuk

menjadikannya sebagai filem. Sesetengah penulis skrip atau penerbit akan

mengemukakan idea kepada syarikat produksi atau studio dan kemudian akan menulis

skrip. Dubitsky menjelaskan setelah lakon layar siap dan kesepakatan dicapai, tahap

praproduksi boleh dimulakan. Dalam pada itu, Mehta (2017), yang turut bersetuju

bahawa secara kasar pengeluaran filem terdiri daripada tiga tahap, mencadangkan

proses itu secara umum terbahagi kepada peringkat berikut iaitu idea, pembangunan,

pempakejan, praproduksi, penggambaran, pascaproduksi, pengedaran dan tayangan.


42

Rajah 2.1. Kitaran Proses Pengeluaran Filem.

(Diperoleh daripada “From Script to Screen: Careers in Film Production”, oleh

Royster, S., dan Vilorio, D, 2013, dimuat turun dari

https://www.bls.gov/careeroutlook/2013/summer/art02.pdf)

Asas yang kuat adalah kunci kepada kejayaan proses penggambaran filem (Shorr,

2019). Walau bagaimanapun menurut Shorr, proses praproduksi bukanlah jalan yang

mudah. Shorr juga membahagikan pengeluaran kepada tiga tahap sebagaimana

disebutkan oleh ramai pemain industri dan pengkaji industri perfileman. Malah

menurut Shorr, praproduksi, bermula sebaik pembangunan skrip dan sebelum sesi

penggambaran atau fotografi utama. Proses ini terdiri daripada lapan aktiviti utama

iaitu menubuhkan syarikat, bajet dan jadual awal, melantik ketua-ketua jabatan utama,

permulaan perancangan kreatif, memantapkan bajet dan jadual, menetapkan sewaan,

set penggambaran, permit, lokasi dan sebagainya, melantik krew dan barisan bakat,

dan latihan serta persiapan akhir. Peranan-peranan ini merupakan sebahagian daripada

https://www.bls.gov/careeroutlook/2013/summer/art02.pdf


43

komponen pengurusan produksi yang sangat rumit dan kompleks (Lees & Berkowitz,

1981). Ini melibatkan pengurusan korporat dan studio, termasuk skil mengurus bakat

dan ejen memainkan peranan penting dalam menentukan kerjaya. Selain itu,

Mayilvaganan dan Raviselvam juga mentakrifkan pengurusan strategik sebagai ikatan

keputusan dan perbuatan yang dilakukan oleh pengurus, yang menentukan keputusan

prestasi firma.

Menurut Barrance (2020), proses pengeluaran filem melibatkan tahap-tahap yang

tersusun dan dibahagikan kepada tiga fasa iaitu perancangan (pembangunan dan

praproduksi), penggambaran (produksi) dan penyuntingan dan perkongsian

(pascaproduksi dan pengedaran). Sementara itu, Royster dan Vilorio (2013) juga

menyenaraikan kitaran proses menghasilkan filem terdiri daripada praproduksi,

produksi dan pascaproduksi. Kesemua tiga peringkat ini merangkumi 20 aktiviti

(Rajah 2.1).

Film Training Manitoba (2020) menyenaraikan proses pengeluaran filem terdiri

daripada lima tahap: (i) pembangunan, praproduksi, fotografi utama atau principal

photography, pascaproduksi dan pengedaran (Jadual 2.1). Menurut pusat latihan ini,

fasa pembangunan lazimnya boleh berlarutan sehingga beberapa tahun. Dalam pada

itu, praproduksi memerlukan masa tiga hingga lapan minggu, fotografi utama

memerlukan masa antara empat hingga 10 minggu bergantung kepada kerumitan

filem, pascaproduksi pula antara empat hingga 12 minggu dan pengedaran akan

berlarutan enam hingga 12 bulan. Secara keseluruhannya, tempoh yang diperlukan

dan diambil bergantung kepada banyak faktor. Ini termasuklah genre, tempoh masa

filem dan bajet.


44

Jadual 2.1

Proses Pengeluaran Filem dan Aktiviti Di Setiap Peringkat

Fasa Pembangunan Praproduksi Fotografi Utama Pascaproduksi Pengedaran

Pihak

Terlibat

Pengeluar, Penulis

skrip dan kadang-

kadang Pengarah

Studio

/Rangkaian/

Penyiar

Penyokong

Kewangan atau

Pelabur

Peguam-peguam

Hiburan

Ejen-ejen Pelakon

Pengurus-

pengurus Lokasi

Staf pejabat produksi

Penolong Pengarah

Pertama

Ejen pelakon

Pengarah Lakonan

Ketua-ketua jabatan

teknikal (jabatan-

jabatan utama)

Produser

Pengarah

Studio/Rangkaian

/Penyiar

Semua Jabatan

Semua Pelakon

Produser

Pengarah

Studio/Rangkaian/Pen

yiar

Penyelia Pascaproduksi

Penyunting Filem

Penyunting Bunyi,

Artis Foley

Penyelia Muzik dan

Komposer

Makmal Pemprosesan

Filem

Pemasaran dan

Pengedaran

Produser

Syarikat Pengedaran

Peguam-peguam

Hiburan

Studio/Rangkaian/Pen

yiar

Pawagam

Festival Filem

Suruhanjaya Filem

Orang awam

Media

Aktiviti Produser menjalin

kontrak dengan

penulis skrip

untuk menulis

skrip atau jalan

cerita

Pemilihan pelakon

bermula

Penulisan semula

skrip

Menubuh-kan dan

membuka Pejabat

Produksi

Projek dimulakan

(penggambaran

filem hanya satu

bahagian dari

proses. Ketika

penggambaran

berhenti, masih

Filem disunting

Muzik digubah dan

disertakan ke dalam

filem

Bunyi diedit

Kesan visual

dihasilkan

Sari kata untuk siaran

antarabangsa

dihasilkan

Syarat kontrak

dikuatkuasakan

Pengeluaran bahan

promosi


45

Penulis skrip

menulis dan

menyempur-nakan

skrip, dengan

berunding bersama

Produser,

Pengarah dan

Studio

/Rangkaian/

Penyiar

Produser dapatkan

pembiayaan bagi

projek

Menyediakan

anggaran bajet dan

jadual

Mencari lokasi dan

teknikal

Pengambilan krew

Membina set

Menyelaraskan

keperluan pengang-

kutan, memilih alat

peraga dan

menyelaraskan

kostum

Pengurus Produksi

menetapkan anggaran

Jadual produksi

disusun oleh Penolong

Pengarah Pertama

banyak pekerjaan

yang harus

dilakukan oleh

pasukan kreatif)

Bahan publisiti

dihasilkan

Filem tersedia untuk

pengedaran

Bahan pemasaran dan

promosi

dikembangkan dan

dihasilkan

berterusan/pemasaran

(treler, iklan, barang

dagangan dan poster)

Penyelesaian

komitmen terhadap

pelabur dan pemegang

hak

Nota. Diadaptasi “Stages of Production”, Film Training Manitoba, 23 Mei 2020, dimuat turun dari

https://www.filmtraining.mb.ca/resources/industry-info/stages-of-production/


46

Dalam pada itu, Moullier dan Holmes (2007) yang menyifatkan proses kreatif dan

model perniagaan industri filem dipengaruhi oleh teknologi baharu dalam aspek

pembangunan, penghasilan, pembiayaan, pengedaran dan pemasaran. Mereka

membahagikan proses pengeluaran filem kepada enam iaitu pembangunan

(konsep/idea, berurusan dengan pemodal); praproduksi (pemerolehan hak,

menetapkan bakat utama, berurusan dengan ejen), produksi (fotografi utama),

pascaproduksi (mengedit, menambah audio dan kesan visual), pengedaran dan

tayangan.

Film Production (2018) pula membahagikan proses produksi filem kepada tujuh

peringkat iaitu pembangunan, praproduksi, produksi, fotografi utama, mengemas,

pascaproduksi dan pengedaran. Berdasarkan kepada penjelasan Film Production,

peringkat pembangunan merujuk kepada aktiviti-aktiviti permulaan projek yang

berbeza, tetapi secara amnya akan bermula dengan pengembangan skrip.

Pembangunan juga boleh dimulakan dengan seorang pengarah dan/atau penulis

mengutarakan idea kepada produser. Dalam pada itu, peringkat praproduksi menurut

Film Production, adalah fasa apabila pihak pengeluar akan mengecilkan pilihan

produksi. Pada peringkat ini, kesemua perancangan dilakukan sebelum penggambaran

dimulakan dan menetapkan visi keseluruhan projek. Ini adalah penting supaya segala

cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik sesebuah produksi filem dapat

dilaksanakan dengan cekap.

Praproduksi juga termasuklah keputusan berkaitan dengan lokasi penggambaran.

Produser akan mengupah pengurus barisan atau pengurus produksi untuk

menyediakan jadual dan anggaran kos untuk filem. Peringkat seterusnya iaitu produksi

merujuk kepada fasa yang penting, yang membabitkan kerja-kerja penggambaran.


47

Matlamat utama fasa produksi adalah berpegang kepada bajet dan jadual. Oleh itu, ini

memerlukan kewaspadaan yang mendalam dan menyeluruh. Komunikasi adalah kunci

antara lokasi, set, pejabat, syarikat produksi, pengedar dan semua pihak yang terlibat.

Kerja-kerja fotografi utama adalah peringkat keempat apabila kamera diaktifkan.

Menurut Film Production lagi, lazimnya ini merupakan fasa paling mahal kerana

pembabitan kesemua pihak iaitu pelakon, pengarah, dan krew, serta penggambaran,

prop, dan kesan khas. Fasa ini akan melibatkan pelbagai sumber termasuk peruntukan

kewangan. Selain itu, komunikasi antara semua pihak yang terlibat dalam projek

sangat penting demi menjamin kelancaran proses. Fasa itu disusuli dengan peringkat

mengemas sebaik sahaja kerja-kerja penggambaran selesai, termasuklah kerja-kerja

membersihkan lokasi penggambaran dan segala kelengkapan yang dipinjam atau

diperoleh daripada pembekal dikembalikan dalam keadaan baik.

Menurut Film Production, pascaproduksi adalah peringkat seterusnya. Fasa ini akan

bermula sebaik sahaja kerja-kerja fotografi utama berakhir, tetapi kerja-kerja itu

mungkin bertindih. Sebahagian besar pascaproduksi terdiri daripada meneliti

kandungan rakaman dan melakukan suntingan. Fasa ini akan melibatkan sumbangan

Kesan Visual (VFX), Muzik dan Rekaan Bunyi serta penyediaan keseluruhan filem.

Peringkat terakhir atau yang ketujuh pula membabitkan aspek pengedaran filem. Pada

peringkat ini apabila filem yang dihasilkan mesti diedarkan sama ada ke pawagam

atau pelbagai platform yang lain termasuklah dalam talian bagi membolehkan

pengeluar membuat pulangan atas pelaburan mereka.

Eliashberg dan Elberse (2006) pula membahagikan skrip kepada tiga bahagian iaitu

produksi, pengedaran, dan pameran – yang sesuai dengan tiga tahap penting dalam

rantaian nilai, yang mendahului 'penggunaan' oleh audiens (Rajah 2.2). Pelbagai jenis


48

entiti dan individu mengambil bahagian dalam setiap peringkat rantaian nilai ini.

Landskap persaingan merangkumi studio besar yang disatukan secara menegak,

syarikat-syarikat produksi bebas, pengedar-pengedar bebas, rantaian tayangan

nasional utama serta pertunjukan dan rumah seni serantau yang lebih kecil.

Rajah 2.2. Rantai Nilai Produksi Filem.

(Diperoleh dari “The Motion Picture Industry: Critical Issues in Practice, Current

Research, and New Research Directions”, oleh Eliashberg, J., dan Elberse, A, 2006.)

Berdasarkan huraian-huraian tadi, pengkaji mendapati terdapat banyak takrifan

mengenai fasa, tahap dan peringkat yang terlibat dalam produksi filem cereka. Ada

pihak yang berpandangan bahawa proses ini terdiri daripada tiga peringkat atau tahap.

Malah ada juga yang menambah peringkat atau tahap kepada empat, lima dan tujuh.

Biar pun apa definisi dan takrifan, pada umumnya proses produksi filem terdiri

daripada praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Sesetengah pengkaji dan pengamal

industri perfileman memecahkan tahap pembangunan, pengedaran dan tayangan

sebagai peringkat yang berbeza. Dalam sesetengah keadaan tahap pembangunan,

pengedaran dan tayangan dimasukkan ke dalam peringkat praproduksi dan juga di

peringkat pascaproduksi. Kesemua fasa, peringkat dan tahap proses pengeluaran filem

memerlukan pengurusan yang tersusun, sistematik dan mendalam memandangkan

filem melibatkan satu rantaian kerja yang rumit, teliti dan memerlukan perancangan

rapi iaitu bermula dari peringkat penyediaan skrip sehinggalah filem yang dihasilkan

dibawa untuk tayangan tidak kira platform dan saluran. Selain itu, juga melibatkan

sumber-sumber dalam bentuk kewangan, tenaga kerja dan masa.

PRODUKSI PENGEDARAN PAMERAN PENGGUNAAN


49

2.3 Insentif dan dasar industri filem di Malaysia

Secara amnya, tujuan insentif filem adalah untuk mengembangkan, memelihara kualiti

filem dan mempromosikan industri filem. Di samping itu, insentif ini juga bertujuan

meningkatkan daya tarikan negara sebagai lokasi pengeluaran filem, mempromosikan

budaya, sejarah dan keindahan negara, dan meningkatkan kualiti (Rodriques Law,

2017). Butiran Rodriques Law itu juga menyenaraikan Malaysia sebagai antara negara

yang menyediakan senarai insentif yang terbaik bagi industri perfileman dalam dan

luar negara.

Usaha kerajaan untuk membangunkan industri filem di Malaysia (John Lah, 2003;

Wan Hasmah, 2018) telah bermula pada tahun 1974. Ini apabila mesyuarat Jemaah

Menteri, yang dipengerusikan oleh Perdana Menteri ketika itu, Tun Abdul Razak

Hussein, “memandang berat tentang masalah perusahaan perfileman di Malaysia

dalam konteks jenis filem-filem yang ditayangkan di negara ini dengan keadaan serta

struktur perusahaan filem” (Laporan Tahunan FINAS 2017, hlm: 8). Desakan dan

rayuan agar kerajaan membantu industri filem tempatan kembali akrif dan bernafas

semula wujud sejak pertengahan 1970-an susulan era gelap mula menghimpit syarikat-

syarikat pengeluar filem (Hatta, 1997). Malah, campur tangan dan sokongan pihak

kerajaan juga telah diketengahkan oleh Sharifah Zinjuaher dan Hang Tuah (1980).

Menurut kedua-dua penulis itu yang menyifatkan “tahun 1980-an sebagai tempoh

mencabar” (hlm: 40). Ini disebabkan sejak tahun 1974 banyak cadangan telah dibuat

supaya kerajaan memberi perhatian kepada perindustrian filem Melayu.

Oleh itu, sebuah Jawatankuasa Bertugas Mengenai Industri Perfileman telah

ditubuhkan bagi mengkaji industri perfileman di Malaysia secara keseluruhan dan

memberi cadangan dan langkah-langkah penyelesaian (Hatta, 1997; Laporan Tahunan


50

FINAS 2017). Laporan pasukan petugas telah mengkaji tiga aspek utama perusahaan

filem tempatan iaitu penayangan, pengedaran dan pengeluaran dengan cabaran-

cabaran utama iaitu:

i. Monopoli oleh syarikat pengusahaan asing iaitu Shaw Brothers dan Cathay

Organisation bagi pengawalan tayangan, pawagam serta pengedaran filem

asing di Malaysia;

ii. Pengeluar filem tempatan tidak mempunyai peluang akibat monopoli dan

sistem perusahaan yang memberi keuntungan kepada pihak asing;

iii. Lambakan filem asing dan import yang mengetengahkan budaya asing

menjejaskan usaha kerajaan di dalam menjana perpaduan nasional; dan

iv. Tiada perlindungan kepada pengusaha filem dan pengedar tempatan seperti

yang dibuat oleh negara jiran iaitu Indonesia, Thailand dan Filipina.

Menurut Laporan Tahunan FINAS 2017 lagi, susulan keputusan itu, Mesyuarat

Jemaah Menteri pada 23 April 1975 telah mengarahkan kedudukan dan fungsi Filem

Negara Malaysia yang berada di bawah Kementerian Penerangan (kini Kementerian

Komunikasi dan Multimedia) dikaji dan diputuskan sebelum Rang Undang-Undang

Perbadanan Filem Nasional Malaysia diluluskan oleh Parlimen Malaysia. Akhirnya,

Rang Undang-Undang Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia telah

diluluskan di Dewan Rakyat pada 12 Disember 1980. Ini sekali gus membawa kepada

penubuhan secara rasmi FINAS pada 1 Jun 1981.


51

Sebelum penubuhan FINAS, kerajaan juga telah menubuhkan Jawatankuasa Oskar

Filem Festival. Jawatankuasa ini antara lain diberikan tanggungjawab menentukan

industri perfileman tempatan yang lebih memuaskan, mengkaji sebab-sebab industri

perfileman tempatan belum lagi mencapai taraf antarabangsa, menentukan jenis-jenis

latihan diperlukan, dan memilih individu-individu yang perlu mendapat latihan di luar

negara (Ahmad, 1987). Walau bagaimanapun, menurut Ahmad, jawatankuasa itu tidak

berfungsi dengan berkesan sebagaimana disasarkan. Maka Jawatankuasa Kemajuan

Filem Nasional diwujudkan, sekali gus membawa kepada kelahiran FINAS.

Sementara usaha penubuhan FINAS berjalan, pada 4 Jun 1979, Timbalan Perdana

Menteri merangkap Menteri Perdagangan dan Perindustrian, Datuk Seri Dr. Mahathir

Mohamad telah mengadakan dialog bersama pihak Cathay dan Shaw Brothers bagi

membincangkan isu monopoli syarikat-syarikat asing dalam aktiviti pengeluaran,

pengedaran dan penayangan. Selain itu, dialog ini menyatakan hasrat kerajaan yang

mahu memperkasakan penyertaan pengusaha-pengusaha tempatan di dalam aktiviti

perfileman dan seterusnya menjana ekonomi baharu tanpa dimonopoli oleh satu-satu

syarikat sahaja (Laporan Tahunan FINAS 2017). Malah menurut laporan tahunan itu,

enam bulan sebelum dialog tersebut, Datuk Seri Dr. Mahathir juga telah mengadakan

sesi dialog bersama pihak pengeluar dan pengedar Bumiputera bagi mendapatkan

pandangan, cadangan dan maklum balas tentang langkah-langkah kerajaan dalam

membantu pengusaha filem tempatan.

Bagi memperkasakan usaha memajukan industri filem negara, pada tahun 2013,

penggabungan FINAS dan Filem Negara Malaysia telah dikuatkuasakan. Tiga aktiviti

utama di bawah Akta FINAS ialah pengeluaran filem. Ini melibatkan segala aktiviti

yang berhubung dengan mengeluar atau memproses filem atau merekod atau menyalin


52

pita video untuk dilihat oleh orang ramai atau mana-mana golongan orang ramai,

pengedaran filem (termasuk menyewa dan meminjamkan filem untuk keuntungan atau

selainnya), mengimport dan mengedarkan filem yang dikeluarkan di luar negara dan

mengedarkan filem yang dikeluarkan di dalam negara, serta pemameran filem.

Dalam usaha ke arah memajukan industri filem, kerajaan menerusi FINAS telah

memperkenalkan pelbagai dasar, program dan insentif (Hatta, 2013; Yusof, 2006).

Menurut Laporan Tahunan FINAS 2017 dan Pelan Strategik (2019), dasar, program

dan insentif yang ditawarkan itu termasuklah Dasar Perfileman Negara 2005, Dasar

Industri Kreatif Negara (DKIN), Latihan Perfileman FINAS, Dana Kesan Khas (CGI),

Dana Pembangunan Seni Filem & Multimedia, Skim Wajib Tayang, Dana Filem

Animasi, Insentif Tayangan Filem Cereka, Sijil Perakuan Filem Tempatan, Dana

Pembangunan Skrip, pembangunan infrastruktur studio-studio, Festival Filem

Malaysia, Program Sinergi Industri Bersama Persatuan, Dana Industri Kandungan

Digital (DIKD), Bayaran Insentif Tayangan Filem, Insentif Tayangan Filem Cereka

(ITFC), Dana Pembangunan Pemasaran Antarabangsa, Filem Malaysia@Global,

Skim Pinjaman Cereka (SPFC), dan penubuhan ASWARA serta Kursi P. Ramlee bagi

menggalakkan penerbitan filem.

Insentif tersebut disediakan untuk semua filem dalam semua bahasa di negara ini

termasuklah penerbitan filem tempatan dalam bahasa Mandarin/Kantonis dan Tamil

untuk pasaran tempatan dan antarabangsa. Perkara ini ditambah baik dari semasa ke

semasa bagi memacu pelaburan dalam industri perfileman (Steven, 2020). Selain itu,

Khazanah Nasional Berhad (Khazanah) juga ada menyediakan RM100 juta khusus

bagi penerbitan filem di Studio Pinewood di Iskandar Malaysia, Johor. Ini dilihat


53

boleh dijadikan langkah permulaan dalam membawa industri filem Malaysia ke

peringkat lebih tinggi (Barker & Lee, 2017; Madiha, 2018).

Dalam pada itu, FINAS juga menjalin kerjasama dengan pusat-pusat pengajian tinggi

dalam memajukan industri filem negara. Misalnya, pada tahun lalu perbadanan itu

telah menandatangani memorandum bersama Universiti Malaysia Sabah (UMS) dan

Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) bagi pembangunan modal insan dalam

kalangan penggiat industri filem dan kandungan kreatif dengan pelajar-pelajar pusat

pengajian tinggi itu (Adibasuf, 2019; Mohd Nazllie, 2019).

Menurut Hizral (2015), industri filem tempatan, yang mengalami kemerosotan kerana

persaingan dengan televisyen pada tahun 1960-an, mula mendapat perhatian rakyat

Malaysia dengan adanya Dasar Ekonomi Baru (DEB) dan FINAS. Banyak penerbit

tempatan muncul dan berjaya menarik penonton seperti “Bayangan Maut” terbitan

Skop Production, yang berjaya memperoleh pendapatan hasil jualan tiket sebanyak

RM6.2 juta, “Pontianak Harum Sundal Malam” yang menobatkan Maya Karin sebagai

pelakon terbaik Asia pada Festival Filem Asia 2004 dan “Jangan Pandang Belakang”

terbitan MIG Productions dengan perolehan sebanyak RM7.6 juta (Hizral, 2015).

Sejak tahun 2000, jumlah filem yang dihasilkan bertambah sepanjang tahun dan

bilangan penerbitan filem tertinggi adalah pada tahun 2012 dengan 76 judul filem

(FINAS, 2019). Manakala kutipan tertinggi dicatatkan menerusi filem “The Journey”

(RM17.17 juta) dan “KL Gangster” (RM11.76 juta). Malah menurut Hizral, antara

syarikat yang prolifik dalam penerbitan filem tempatan ialah MIG Productions, Grand

Brilliance, Tayangan Unggul, Astro Shaw, Skop Production, Line Clear Motion

Pictures, dan KRU Studio. Sementara itu, penerbit Grand Brilliance, Tayangan

Unggul, dan Astro Shaw mempunyai kelebihan kerana memiliki stesen televisyen


54

untuk tayangan filem mereka selepas selesai tayangan di pawagam di samping

memasarkan dalam bentuk DVD di pasaran terbuka.

Kajian Hizral mendapati bagi menggalakkan perkembangan dan melindungi industri

filem tempatan, kuota filem asing perlu diperkenalkan oleh kerajaan sebagaimana

diamalkan di Korea Selatan dan China. Selain itu, penemuan Hizral juga menyarankan

agar syarikat berkaitan kerajaan turut menyertai industri perfileman dan menerbitkan

filem bagi pasaran tempatan serta antarabangsa seperti yang dilakukan Raintree

Pictures, anak syarikat milik Television Corporation of Singapore. Penubuhan My

Creative Ventures Sdn Bhd, yang berfungsi menyediakan modal teroka kepada

syarikat perfileman baharu dilihat sebagai strategi yang baik, tetapi masih belum ada

syarikat berkaitan kerajaan (GLC) yang terbabit secara langsung dalam industri filem,

terutama pengeluaran, pengedaran, dan tayangan filem. Justeru, industri perfileman

tempatan juga memerlukan sebuah badan bagi mengawal selia dan seterusnya

memastikan kemapanannya. Yayasan Artis 1Malaysia (YA1M) yang dilancarkan

pada 11 November 2012 pula dilihat dapat membela nasib karyawan tempatan yang

selama ini terbiar tanpa sebarang pembelaan. YA1M ditubuhkan untuk

menyatupadukan, memayungi dan memberi pembelaan kepada semua artis industri

hiburan bagi meningkatkan martabat dan maruah artis tanah air.

Kerajaan harus terus menyediakan inisiatif bagi membantu industri filem. Ini

termasuklah ketika negara berhadapan dengan krisis kesihatan wabak COVID-19.

Cabaran ini diberi jalan penyelesaian apabila Kementerian Komunikasi dan

Multimedia mengumumkan dana bernilai lebih RM1.3 juta menerusi Skim Insentif

Tayangan Filem Cereka (ITFC) kepada penggiat industri kreatif dan seni tempatan

yang terjejas sepanjang Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) (Farihad Shalla, 2020).


55

Meskipun pelbagai insentif disediakan, pengusaha filem dikatakan kurang

memanfaatkan sesetengah dana. Sebagai contoh dana Program Insentif Filem di

Malaysia (FIMI) bernilai RM146 juta disalurkan menerusi Bidang Ekonomi Utama

Negara (NKEA) 2013 hingga 2015 dan RM124 juta di bawah Rancangan Malaysia

Kesebelas (RMK-11) bagi 2016 hingga 2018. Hasilnya, rumusan Laporan Ketua Audit

Negara (LKAN) mendapati program FIMI gagal mencapai objektif untuk memastikan

lebih 50 peratus daripada dana itu dimanfaatkan syarikat pengusaha dan produksi

filem tempatan (Haika Khazi, 2019). Laporan itu juga mendedahkan FINAS selaku

badan bertanggungjawab menguruskan dana FIMI hanya meluluskan lima projek

filem tempatan bernilai RM12.42 juta (10 peratus) dari 2016 hingga Ogos 2018 iaitu

tarikh pengauditan dibuat.

Kajian-kajian masa lalu dan dokumen menunjukkan bahawa desakan supaya kerajaan

tampil membantu industri filem sudah wujud sejak pertengahan tahun 1970-an.

Desakan demi desakan dan tuntutan demi tuntutan telah membawa kepada tindakan

kerajaan mewujudkan beberapa dasar afirmatif dan tindakan konstruktif untuk

memartabatkan industri filem. Ini termasuklah penubuhan FINAS pada tahun 1981.

Pembiayaan kewangan dalam pelbagai bentuk juga telah disediakan dan terus

disediakan bagi membantu industri filem. Di samping itu, program-program promosi

dan latihan yang berkaitan juga disediakan dengan harapan mutu industri filem terus

meningkat.

2.4 Penentu kejayaan produksi filem cereka

Pasaran hiburan global telah mencecah RM400 bilion (AS$100 bilion) untuk pertama

kalinya pada tahun 2019. Ini termasuklah kutipan pecah panggung di seluruh dunia

(Escandon, 2020). Kejayaan ini antara lain turut disumbangkan oleh kemajuan


56

teknologi apabila para audiens berpeluang menonton filem-filem terkini dari rumah

dan juga menerusi telefon bimbit atau komputer peribadi. Amerika Syarikat dan

Kanada, merekodkan sebanyak 85 peratus kanak-kanak dan 55 peratus orang dewasa

menonton menerusi televisyen serta peralatan mudah alih. Oleh itu, industri

perfileman terus berinovasi dan selain menyampaikan jalan cerita yang hebat untuk

peminat-peminat filem dan televisyen pada masa, tempat dan dengan cara yang

diinginkan oleh audiens. Hennig-Thurau, Houston dan Walsh (2006) menggariskan

tiga kumpulan pemacu yang menentukan kejayaan filem iaitu ciri-ciri filem itu sendiri,

tindakan studio pemasaran pascaproduksi dan faktor-faktor bukan studio. Ciri-ciri

filem merangkumi konsep kekuatan bintang, pengarah, keakraban budaya, genre, dan

pensijilan manakala tindakan studio pemasaran pascaproduksi merujuk kepada

anggaran kos filem, belanja untuk iklan, waktu tayangan, dan jumlah skrin. Dalam

pada itu, faktor-faktor bukan studio pula meliputi ulasan-ulasan mengenai filem oleh

penonton, anugerah, kualiti filem yang dirasakan pengguna, dan maklumat pecah

panggung awal.

Menurut Ahmad (1987), setiap syarikat yang mengeluarkan filem mahu memperoleh

keuntungan dan jika tidak, tiada gunanya menghasilkan filem. Dalam satu temu bual

kepada media, Presiden Academy of Motion Picture Arts and Sciences, Tom Sherak

mengakui bahawa tidak semua filem yang dihasilkan akan muncul sebagai filem yang

baik atau hebat. Beliau berkongsi beberapa sebab yang membawa kepada kejayaan

sesebuah filem atau menjadikan filem yang dihasilkan itu satu produk yang hebat,

yang merupakan hasil kerjasama yang melibatkan pelbagai pihak (Vikas Shah, 2011).

Menurut Sherak, kejayaan filem bermula dengan kisah atau cerita yang baik, apabila

seorang penulis akan meletakkan kisah atau cerita di atas kertas, dan kemudian

berkolaborasi dengan setiap kumpulan lain yang terlibat dalam produksi, termasuklah


57

pengarah, pelakon, sinematografer atau pengarah fotografi, artis solekan, pakar kesan

visual dan banyak lagi. Selain itu, menurut Sherak, hadiah utama untuk sesebuah filem

hebat adalah sama ada filem boleh bertahan dalam ujian masa, daripada generasi ke

generasi. Selain impak teknologi, kejayaan filem juga bergantung pada faktor promosi

"mulut ke mulut" yang merujuk kepada ulasan dan kritikan positif dan tidak hanya

ditentukan oleh strategi pemasaran semata-mata.

Crissey (2010) yang menulis tentang unsur-unsur nilai dalam rantaian proses

pengeluaran filem menekankan bahawa wayang gambar bukan satu produk biasa

seperti pengeluaran kereta atau berus gigi, bahkan DVD. Sebaliknya menurut Crissey,

filem cereka lebih merupakan produk komersial seni atau produk. Oleh itu, filem

cereka mempunyai ciri-ciri produk dibuat, dipasarkan dan dijual kepada pelanggan

yang mempunyai keinginan untuk membeli hiburan. Jelas beliau, walaupun dibuat

sebagai produk komersial bagi memenuhi keperluan pelanggan, karya seni sering

dibuat untuk memenuhi keperluan artis dan dengan itu memenuhi keperluan dan

kehendak pelanggan. Oleh itu, sikap perniagaan tradisional dalam mengatasi

persaingan dan memberikan pulangan kepada pelaburan sering dianggap tidak

relevan. Justeru, pengeluaran filem menunjukkan kedua-dua jenis sifat yang

membezakannya daripada kebanyakan produk industri-industri lain.

Meskipun filem merakamkan kehidupan nyata dengan mudah, namun sebenarnya

adalah produk industri dan hasil proses teknologi yang rumit. Oleh itu, tujuan produksi

akan dibincangkan dengan teliti (Gunning, 2002). Walau bagaimanapun, menurut

Gunning, faktor-faktor ini sangat berbeza antara filem cereka yang menelan jutaan

dolar untuk dihasilkan dan filem pendek untuk tujuan santai. Gunning juga

menjelaskan bahawa tujuan utama di sebalik kebanyakan filem komersial adalah


58

untuk memperoleh keuntungan, dan setiap filem harus menarik dan menghiburkan.

Dalam mencari keuntungan, pengurusan filem akan menghadapi cabaran dan perlu

diselesaikan secara pengurusan strategik. Penerbit perlu menghadapi cabaran dan jalan

penyelesaian harus dicari untuk mencapai misi filem untuk berjaya. Cabaran adalah

“pemangkin kepada usahawan-usahawan dalam tindakan keusahawanan, rasa ingin

tahu tentang perkara-perkara yang dilalui dan kekuatan keadaan yang dialami”

(Viinikainen, 2013, hlm: 19).

Menurut Azharul (2019), dalam melahirkan sebuah industri yang mampan, selain

dasar, tatacara, perundangan dan insentif, satu perkara yang harus diberi perhatian

serius dan mendalam adalah pasaran. Faktor ini yang menjadi faktor pengukur

sesebuah industri. Pasaran, menurut Azharul lagi, adalah terhasil daripada permintaan

penontonan dan kepenggunaan di pihak masyarakat selaku pengguna. Apabila

membincangkan daripada sudut industri dokumentari, Azharul menjelaskan, komuniti

dalam masyarakat yang mempunyai budaya filem yang mendalam bakal melahirkan

permintaan yang lebih besar. Ini sekali gus membolehkan industri dapat bertumbuh

pada kadar yang lebih kompetitif dan mempunyai daya tahan yang tinggi terhadap

perubahan trend semasa. Meskipun pandangan Azharul itu memfokus kepada industri

dokumentari, pengkaji juga melihat aspek tersebut boleh dilihat dari sudut produksi

filem-filem cereka.

Dalam pada itu, Simonton (2009) yang menjalankan kajian berkaitan faktor-faktor

yang menentukan kejayaan produksi filem cereka. Antara lain, beliau telah memberi

tumpuan kepada sejauh mana kejayaan filem-filem cereka mempunyai kaitan dengan

ciri-ciri produksi dan pengedaran. Menurut Simonton, aspek produksi memfokus

kepada tiga perkara utama iaitu bajet, lakon layar dan tenaga kerja. Sementara itu, satu


59

kajian bertajuk Indigenous Feature Film Production in Canada: A National and

International Perspective kendalian imagineNATIVE Film (2013), yang melibatkan

kaedah data utama hasil temu bual dan kumpulan berfokus, telah mengesyorkan enam

inisiatif jangka pendek dan tiga inisiatif jangka panjang berkaitan filem keluaran

Orang Asli di Kanada. Inisiatif jangka pendek mencadangkan bahawa (i) perlu

mempertimbangkan inisiatif produksi filem pendek yang sedang berjalan, (ii)

meneroka model untuk makmal pengembangan filem, (iii) meneroka kelayakan dana

pengeluaran filem bercirikan Orang Asli, (iv) kerjasama agensi, pengedar dan institusi

latihan, (v) mempertimbangkan untuk menyemak semula sistem atau definisi untuk

mengesan dan mengukur industri dengan lebih baik, dan (vi) mempertimbangkan

inisiatif produser match-making manakala inisiatif jangka panjang terdiri daripada

pertimbangan menyediakan latihan produser bagi penerbit-penerbit filem dalam

bidang kuasa lain dan meneliti model pengedaran baharu yang akan meningkatkan

kehadiran penonton serta mewujudkan pasaran khusus untuk filem Orang Asli.

Juliana dan Mahyuddin (2009) yang menggunakan kaedah kajian kes berkaitan filem

pecah panggung dan ideologi membabitkan tiga buah filem berkata, dalam konteks

tempatan, filem secara umumnya tidak dilihat sebagai satu produk budaya yang

mampu untuk menjana transformasi sosial dalam masyarakat. Malah filem berfungsi

sebagai medium untuk menjana kapital dan mengaut keuntungan dalam industri

perfileman. Menurut Juliana dan Mahyuddin, filem seperti media massa yang lain

tidak beroperasi dalam kekosongan. Filem dapat dilihat sebagai satu medium untuk

menstrukturkan proses pengeluaran makna dalam masyarakat. Kebanyakan filem

beroperasi dalam industri kapitalis yang mempunyai matlamat untuk mengaut

keuntungan.


60

Seterusnya, sebuah firma khidmat perunding di Sweden, Olsberg-SPI telah meneliti

isu-isu melibatkan industri filem, terutamanya yang membabitkan syarikat pengeluar

filem bebas di seluruh dunia. Kajian Olsberg-SPI (2012) melibatkan aspek memberi

nasihat mengenai rancangan untuk berkembang dan membantu agensi awam

menyokong perniagaan filem bebas tanpa bergantung sepenuhnya kepada subsidi

awam. Menurut Olsberg-SPI, akses kepada pembiayaan produksi sukar bagi syarikat-

syarikat pengeluaran filem bebas. Justeru, struktur pendanaan pelbagai pihak yang

sangat kompleks diperlukan, dan pengeluar terpaksa menyerahkan sebahagian besar

atau semua hak harta intelek kepada pelabur dan rakan dagang. Ini memberi mereka

sedikit, jika ada, akses kepada pendapatan yang dihasilkan dari pengedaran filem.

Olsberg-SPI (2012) menggariskan faktor-faktor yang menyumbang kepada kejayaan

strategi perniagaan syarikat pengeluar filem. Butiran dalam Rajah 2.3 dibahagikan

kepada tiga komponen iaitu faktor penyumbang pertumbuhan syarikat dan mekanisme

sokongan dasar awam serta halangan.


61

Rajah 2.3. Strategi Syarikat – Faktor-faktor Kejayaan Industri Filem.

(Diadaptasi dari “Building Sustainable Film Businesses: The Challenges for Industry

and Government. (An Independent Research Report)”, oleh Olsberg-SPI, 2012.)

Bagi mengatasi masalah ini, Olsberg-SPI telah melakukan kajian mengenai faktor

yang menyumbang kepada kejayaan perniagaan filem bebas yang telah mencapai

kelestarian dalam beberapa bentuk. Faktor-faktor itu terdiri daripada keupayaan untuk

berkongsi pendapatan hiliran yang dihasilkan oleh kandungan yang berjaya, aliran

pendapatan yang pelbagai dalam sebilangan aktiviti, masing-masing memberikan

parameter risiko/pulangan yang berbeza, hubungan berterusan dengan bakat yang

berjaya, kepemimpinan keusahawanan yang kuat, hubungan erat dengan

Faktor penyumbang pertumbuhan

syarikat

Keupayaan menghasilkan filem

boleh berjaya dan berkongsi hasil

Kepelbagaian

Hubungan bakat

Kepimpinan

Hubungan antarabangsa dan

korporat

Persekitaran pembiayaan awam

Tuah

Mekanisme sokongan dasar awam

Sokongan projek

Dominasi sokongan syarikat

HALANGAN

Kegagalan pasaran:

Aktiviti berisiko tinggi secara am

Ganjaran yang rendah

Lazimnya dikendali syarikat-syarikat kecil

Penguasaan syarikat-syarikat Amerika Syarikat

Sokongan polisi:

Sangat sedikit dasar awam yang khusus

Pertumbuhan syarikat

Fokus pada sokongan projek individu

Aspek-aspek lain ('budaya') yang tidak menyumbang secara langsung kepada

pertumbuhan korporat

Model perniagaan yang sukar, seperti:

Akses kepada kewangan

Pemilikan dan akses IP terhad kepada pendapatan

Pengeluar sering tidak mempunyai kewangan untuk melabur

Struktur pendanaan pelbagai pihak yang kompleks

Ketidaksesuaian risiko dan pulangan

Mod perniagaan digital yang tidak meyakinkan


62

antarabangsa, rakan niaga dan rangkaian. Ini terutamanya pemain korporat utama,

bekerja dalam sistem persekitaran dasar awam yang menyokong, boleh dipercayai,

dapat diramal dan konsisten, dan lebih daripada sekadar mendapat untung.

Menurut Richeri (2016), sejak beberapa tahun lalu syarikat-syarikat filem besar di

Amerika Syarikat seperti Walt Disney Studios, Motion Pictures Paramount Pictures

Corporation, Sony Pictures Entertainment Inc., Twentieth Century Fox Film

Corporation, Universal City Studios LLC dan Warner Bros mula menggunakan modal

produksi yang memfokus kepada strategi memperkukuh pasaran dalam dan luar

negara. Mereka memberi tumpuan kepada pelaburan-pelaburan besar terhadap aspek

produksi, pengedaran dan pemasaran beberapa filem yang boleh menguasai pasaran

apabila negara mereka bersaing, yang dikenali sebagai blockbuster. Filem-filem

blockbuster memerlukan bajet produksi sebanyak AS$200 juta (RM800 juta) dan

tambahan AS$50 juta (RM200 juta) untuk tujuan promosi (Rickeri, 2016). Jumlah itu

jauh lebih tinggi berbanding hanya sekadar AS$60 juta (RM240 juta) dan AS$23 juta

(RM92 juta) pada tahun 1996. Malah menurut Richeri lagi, dari segi skala ekonomi,

filem-filem blockbuster perlu dihasilkan dengan baik memandangkan pasaran

domestik tidak mampu mendatangkan pulangan pelaburan yang diharapkan.

Tambahan pula peningkatan kos secara berterusan kebelakangan ini tidak mampu

menampung kos pengeluaran dan sebagainya.

Menurut Sridhar Sreekakula, CEO Barking Cow Media Group, syarikat yang dilantik

oleh FINAS untuk memberi pendedahan kepada filem “Lelaki Harapan Dunia” dan

“Redha” susulan pencalonan kedua-dua filem itu untuk anugerah Oscar, "keunikan

sesebuah filem amat penting dalam membantu mendedahkan filem Malaysia di

peringkat Oscar” (Namri Sidek, 2017). Sementara itu, Hizral (2015), menggunakan


63

pendekatan kualitatif dan kuantitatif untuk melihat cabaran dan penyelesaian dari segi

pengurusan yang dihadapi industri tempatan telah menyediakan kerangka bagi

membina satu model ekosistem bagi melahirkan industri filem yang berdaya maju dan

berdaya saing. Menurut pengkaji itu, walaupun menerima dana kerajaan dan adanya

Dasar Filem Negara bagi membantu membangunkan industri filem tempatan dan

menjadikan Malaysia sebagai lokasi penggambaran, namun kelemahan di pihak

industri filem tempatan tetap ketara. Antaranya termasuklah mutu skrip, tenaga kerja,

tayangan dan pertindihan bidang tugas agensi kerajaan. Selain itu, industri filem

tempatan juga berhadapan dengan isu kemasukan filem-filem luar yang dianggarkan

lebih 300 buah judul setiap tahun dan pembahagian keuntungan antara pihak pemilik

panggung dan penerbit filem.

Dalam hal ini, menurut Datuk Khairul Anwar Salleh, Naib Presiden dan Ketua

Bahagian Melayu dan Nusantara Kandungan Astro, apabila menghasilkan filem,

penerbit perlu tahu siapa audiens sasaran mereka. Ini penting untuk mengambil kira

soal pulangan (Madiha, 2018). Perancangan dari segi kos akan mengurangkan risiko

sesebuah filem gagal di pawagam dan jika jumlah audiens yang disasar rendah,

syarikat pengeluar tidak boleh mengeluarkan belanja produksi sehingga RM3 juta.

Kejayaan filem “Munafik 2”, “Hantu Kak Limah” dan “Paskal The Movie” yang

mencecah kutipan tiket keseluruhan hampir RM100 juta membuktikan kemampuan

FINAS membantu menaikkan industri perfileman negara. “Munafik 2” mendahului

carta dengan kutipan RM37.72 juta, diikuti “Hantu Kak Limah” (RM36.23 juta)

manakala filem aksi ketenteraan, “Paskal The Movie” meraih RM22 juta. Ketiga-tiga

filem ini ditayangkan pada tahun 2018. Walau bagaimanapun, bagi meningkatkan lagi

sambutan ke atas filem-filem keluaran tempatan, FINAS digesa mengkaji semula


64

Skim Wajib Tayang, skim yang diperkenalkan pada tahun 1983 (Jamil, Hamzah &

Abdul Malik, 1993). Isu filem tidak laku terjadi kerana negara tidak mempunyai garis

panduan khusus berkaitan filem yang boleh masuk panggung (Zainuri, 2019). Menurut

Zainuri, di Hollywood, tidak semua filem boleh masuk panggung, namun di Malaysia

keadaan adalah sebaliknya. Seterusnya, Zainuri menjelaskan, sesetengah produser

atau syarikat penerbitan filem tempatan mengambil kesempatan daripada peraturan

skim wajib tayang. Beliau berpandangan negara tidak memerlukan filem yang banyak,

tetapi mahu melihat filem yang mempunyai cerita dan persembahan menarik serta

menghiburkan.

Menurut Timbalan Presiden FDAM, Syed Zulkifli Syed Masir, selain kualiti filem

yang dihasilkan cukup baik, kejayaan itu juga membuktikan FINAS masih relevan

dalam membantu penggiat seni tempatan mempromosikan karya mereka (Zainuri,

2019). Lebih dikenali sebagai Syed Zul Tojo, pengarah terkenal ini, menyatakan

kejayaan filem Lee Chong Wei – Rise of the Legend yang ditayangkan di China juga

menunjukkan FINAS mampu menjadi pembuka laluan untuk penggiat seni meneroka

pasaran antarabangsa. Walau bagaimanapun, jelas beliau, kejayaan ini belum

mencukupi kerana masih terdapat banyak lagi filem berkualiti yang tidak berjaya

diangkat ke tahap sewajarnya. Oleh itu, FINAS disaran agar lebih agresif dalam

membantu penggiat industri dan mengkaji secara lebih teliti mengapa hanya terlalu

sedikit filem tempatan berupaya untuk menjengah pasaran luar negara (FINAS, 2018).

Penonton, terutamanya mereka yang sangat mementingkan setiap ringgit yang

dibelanjakan untuk filem, muak dengan filem-filem pada masa sekarang disebabkan

bukan sahaja membosankan, tetapi jalan cerita filem sudah dapat diramalkan (Amerul

Azry, 2020). Menurur Amerul Azry, kebanyakan rakyat Malaysia kurang bijak


65

menerima filem ‘perlu difikirkan’ seperti “Parasite” dan “The Host” untuk berada

dalam senarai filem yang akan ditonton. Sehubungan itu, Amerul Azry menyarankan

industri filem tempatan melalui FINAS perlu membentuk strategi yang saling disukai

mengenai cara yang selari dengan sentuhan berkelas dalam pengeluaran filem seperti

Mamat Khalid dan Namron yang menonjol sebagai pembuat filem berjenama global.

Selari dengan pandangan Amerul Azry itu, menurut editor hiburan tempatan, Ku

Seman Ku Husain (Safira, 2018), dalam tempoh lima atau enam tahun kebelakangan

ini, kesemua filem dihasilkan oleh generasi muda terpisah daripada corak pemikiran

dan pembuatan generasi pembikin filem 1980-an dan 1990-an. Malah menurut Ku

Seman lagi, filem keluaran generasi semasa belum layak lagi diindustrikan dan tidak

mencapai tahap industri. Sebaliknya filem ini hanya satu bentuk kegiatan berkarya,

selain kutipan jualan tiket juga jauh kecil berbanding pelaburan yang dibuat.

Seterusnya, Ku Seman berpendapat bahawa banyak filem tempatan yang mencatatkan

nama di festival antarabangsa tetapi tidak dikenali di peringkat domestik. Selari

dengan pandangan itu, perunding kreatif, Amiruddin Karim (Safira, 2018) juga

menganggap industri filem Malaysia terperangkap dalam isu kualiti. Isu kualiti boleh

dikaitkan dengan cabaran yang dihadapi oleh produksi filem filem cereka tempatan

dan mereka perlu ada penyelesaian dari segi kualiti filem yang dihasilkan. Amiruddin

juga mengutarakan isu kurangnya elemen promosi yang menjadi salah satu daripada

masalah yang menghantui industri filem Malaysia. Menurut Amiruddin lagi, syarikat

tempatan hanya membuat promosi apabila filem telah siap sedangkan kerja-kerja itu

harus dibuat lebih awal. Keadaan di Malaysia jauh berbeza daripada apa yang

diamalkan oleh pengeluar-pengeluar filem Hollywood. Beliau memberikan contoh

filem “Avengers: Infinity Wars’ mendapat sambutan hebat kerana dipromosi setahun

lebih awal sebelum memasuki pawagam.


66

Kajian Abdul Razak dan Mohd Syuhaidi (2018) mengaitkan kutipan rendah sesebuah

filem berpunca daripada tenaga kerja atau modal insan dalam industri itu sendiri.

Kajian mereka yang menggunakan kaedah kualitatif mendapati para informan secara

berulang telah mengkategorikan permasalahan tenaga modal insan dalam industri

filem di Malaysia kepada enam kategori aspek iaitu kurang dana dan modal, mutu

skrip, ketiadaan skrip simpanan dalam bank skrip di FINAS, perebutan slot tayangan,

dan kelemahan naratif. Selain itu, Abdul Razak dan Mohd Syuhaidi menyarankan

bahawa bagi meningkatkan kreativiti dan produktiviti sesebuah negara, aspek utama

yang perlu dilabur adalah modal insan. Meskipun Kementerian Komunikasi dan

Multimedia Malaysia dan agensinya, FINAS yang sudah pun menjalankan pelbagai

gerak kerja bagi memartabatkan industri perfileman tempatan sehingga ke aras yang

boleh dibanggakan, tetapi soal pemahaman filem sebagai salah satu aspek penjana

ekonomi yang juga perlu seimbang dengan modal insan dan juga pertumbuhan di

dalam apresiasi filem. Justeru, menurut Abdul Razak dan Mohd Syuhaidi, amatlah

penting bagi pentadbiran dan pengurusan industri perfileman tempatan melahirkan

bukan sahaja industri yang maju, malah turut mengubah kualiti tenaga kerja ke tahap

yang lebih baik. Ini supaya cabaran ini dapat diselesaikan menerusi pengurusan

strategik dalam industri perfileman.

Sementara itu, menurut Ismail (2007), industri filem tempatan mestilah melihat faktor-

faktor modal insan seperti kemahiran, komitmen kerja, motivasi, kepuasan kerja,

produktiviti dan kepuasan berkomunikasi sebagai pemacu kejayaan produksi. Cara

terbaik untuk memasuki kerjaya dalam industri perfileman memerlukan komitmen dan

motivasi yang tinggi serta persediaan bagi mengumpul pengetahuan dan kemahiran.

Kajiannya juga menunjukkan bahawa 65 peratus penggiat filem adalah terdiri daripada

mereka yang tidak mempunyai kelayakan atau pendidikan khusus dalam bidang


67

perfileman atau penyiaran. Hanya mereka yang mempunyai pengalaman melalui

kerjaya dan minat dan motivasi yang tinggi sahaja yang mampu bertahan dalam

industri ini (Mohd Adnan, Khairuddin & Ismail, 2011).

Kajian Hizral dan Suria Hani (2018) menunjukkan industri filem tempatan sedang

dalam proses mengembalikan semula kejayaan era dulu selepas dilanda 'era gelap'.

Proses ini memerlukan sokongan dan bantuan kerajaan. Malah menurut Hizral dan

Suria, industri filem tempatan mempunyai pasaran kerana sebilangan besar penonton

sanggup ke pawagam untuk melepaskan tekanan kerja. Pada masa yang sama,

penonton juga mengharapkan filem tempatan menghidangkan cerita menarik dan

kualiti teknikal yang baik. Dalam lain perkataan, filem tempatan mempunyai potensi

besar dengan syarat para produser dapat menyesuaikan skrip, sanggup melabur lebih

banyak dari segi kos produksi dan memasukkan nilai pendidikan dalam filem.

Rata-rata pengeluar filem berpandangan penggunaan teknologi juga akan menambah

kualiti filem (Hasrul, Jamaluddin & Faridah, 2014). Antara teknologi yang

dimaksudkan dalam konteks Malaysia adalah penggunaan kesan-kesan khas. Walau

bagaimanapun, menurut Hasrul, Jamaluddin dan Faridah, kedudukan teknologi dalam

bentuk kesan-kesan khas bukanlah penanda aras yang penting dalam menentukan

kualiti filem, sebaliknya hanya dinilai berdasarkan kepada jalan cerita, watak dan

kesan khas.

Peranan dan usaha pertubuhan-pertubuhan bukan kerajaan berkaitan industri filem

juga penting dalam membawa perniagaan filem ke tahap lebih baik (Mahadi, 2018).

Oleh itu, menurut Mahadi, persatuan khusus untuk setiap bidang kerjaya dalam

industri filem hendaklah diiktiraf secara khusus. Persatuan-persatuan yang sedia ada


68

disaran melakukan penambahbaikan bagi memenuhi peranan itu. Antara persatuan

yang relevan dengan matlamat itu ialah FDAM, Persatuan Pengeluar Filem Malaysia

(PFM), Persatuan Penulis Skrip Malaysia, Malaysian Society of Cinematographers

(MySC), Persatuan Pekerja Filem Profesional (PROFIMA), dan Persatuan Seniman

Malaysia (SENIMAN). Mahadi juga mencadangkan peranan baharu badan-badan itu

perlu mencontohi model pengurusan yang digunakan oleh Majlis Sukan Negara.

Berdasarkan kepada pandangan pelbagai pihak dari dalam dan luar negara,

sebagaimana telah dihuraikan tadi, kejayaan sesebuah filem atau syarikat filem tidak

hanya ditentukan oleh suatu faktor tunggal. Sebaliknya, pelbagai usaha yang

melibatkan aspek pengurusan strategik perlu diberi perhatian dan diambil bagi

memastikan kejayaan sesebuah filem. Usaha ini melibatkan kesemua fasa dan

peringkat pengeluaran filem iaitu bermula daripada peringkat praproduksi sehingga

filem tiba kepada audiens.

2.5 Filem “Redha” dan Profil Current Pictures Sdn Bhd

Current Pictures Sdn Bhd, syarikat pengeluar filem bebas, telah diasaskan oleh Tunku

Mona Riza pada tahun 1999 (Syanty Octavia, 2016). Tunku Mona adalah pelopor

utama bagi Current Pictures dengan visinya mahu menjadikan syarikat produksi ini

terkenal di Malaysia, yang akan menyampaikan karya seni yang luar biasa daripada

perspektif seorang wanita (komunikasi peribadi, 16 Disember 2019). Sejak awal

penubuhan Current Pictures terlibat dalam filem dokumentari korporat dan iklan.

Syarikat ini menjadi sebutan dalam industri perfileman tempatan apabila

mengetengahkan filem “Redha” pada tahun 2016 dan berjaya memenangi pelbagai

anugerah dan menerima pengiktirafan di peringkat tempatan serta antarabangsa (Bibi

Nurshuhada & Syahirah, 2016; Malik, 2018; Syanty Octavia). Meskipun hasil jualan


69

tiket filem itu tidak sampai RM500,000 (Adam Salleh, 2016; Ashraf, 2020; Nadia,

2016; Sudirman, 2017) namun filem ini telah memenangi 11 anugerah peringkat

antarabangsa seperti berikut:

i. World Premier Film Festival Philippines (2016) – June Lojong (Pelakon

Wanita Terbaik)

ii. World Premier Film Festival Philippines (2016) – Current Pictures

(Anugerah Khas Juri – Nilai Kesedaran Sosial dan Universal)

iii. Kazan International Festival of Muslim Cinema (2016) – Nam Ron, Harith

Haziq dan Izzy Reef (Gandingan Pelakon Terbaik Di Dalam Filem)

iv. Kazan International Festival of Muslim Cinema (2016) – Current Pictures

(Anugerah Khas – Russian Guild of Cinema Critics)

v. Kazan International Festival of Muslim Cinema (2016) – Current Pictures

(Anugerah Khas Presiden Tatarstan – For Humanism in Cinematography)

vi. LA Awareness Film (2016) – Current Pictures – Anugerah Penghargaan

Merit of Awareness Award

vii. LA Awareness Film (2016) – Current Pictures (Anugerah Kritik –

Disretionary Jury Award 'Courage in Storytelling')

viii. LA Awareness Film (2016) – Current Pictures (Anugerah Khas – Casa Asia

Award: For Its Social and Universal Values)


70

ix. PIFFA Supreme Awards @ PROFIMA International Film Festival &

Awards (2017) – Current Pictures (Anugerah Khas Juri)

x. 8th Luang Prabang Film Festival (2017) – Current Pictures (Anugerah

Pilihan Audiens)

xi. 6th Annual Seoul Guro International Kids Festival (2018) – Current

Pictures (Cultural Exchange Prize For A Festure Film)

Oleh itu, filem “Redha” telah disenaraikan sebagai filem yang menerima anugerah

terbanyak dalam sejarah filem cereka di Malaysia sehingga kini (FINAS, 2018b).

FINAS juga telah memilih filem itu untuk mewakili Malaysia bagi kategori Filem

Bahasa Asing Terbaik Academy Awards ke-89 kerana kejayaannya memenangi

beberapa anugerah dan atas faktor kualiti penerbitan yang baik melalui garapan isu

universal yang ditonjolkan mengenai autisme.

Current Pictures terletak di Kelana Jaya, Selangor dan diketuai oleh Tunku Mona

selaku Pengarah Urusan (Ashraf, 2016). Beliau juga merupakan Ahli Lembaga

Pengarah syarikat itu (komunikasi peribadi, 16 Disember 2019). Seorang lagi Ahli

Lembaga Pengarah syarikat ini terdiri daripada Ku Mohamad Haris, yang mempunyai

pengalaman luas dalam produksi filem. Secara keseluruhannya, syarikat ini terdiri

daripada enam orang pekerja tetap iaitu Ku Mohamad, juga merupakan Produser

Eksekutif; Lee sebagai Kerani Pentadbiran dan Akaun; Pengarah Junior dan Produser,

Alwi Safian dan Iqmal Mustafa manakala Line Producer adalah Khairul dan Nik

Norliza. Ini bermakna syarikat ini menggunakan pekerja sambilan atau kontrak untuk

menghasilkan filem “Redha”.


71

Filem “Redha” ataupun ‘Beautiful Pain’ merupakan sebuah filem genre drama

keluarga lakonan Nam Ron yang merupakan Pelakon Lelaki Terbaik FFM29, June

Lojong (Pelakon Wanita Harapan FFM29), Nadiya Nisaa, Remy Ishak, Adik Harith

Hadziq (Pelakon Kanak-Kanak Terbaik FFM29), Izzy Reef, Ruminah Sidek, Susan

Lankester dan ramai lagi berinspirasikan kisah sebenar mengenai perjuangan,

pengorbanan dan kasih sayang ibu bapa serta keluarga dalam membesarkan anak

istimewa yang menghidap autisme. Jalan cerita filem ini berdasarkan inspirasi

daripada kisah sebenar (Budiey, 2016). Filem ini mengetengahkan watak kanak-kanak

autistik sebagai watak utama. Cerita bermula apabila pasangan suami isteri iaitu

Razlan dan Alina memiliki seorang anak autistik yang bernama Danial. Perasaan

sayang Razlan terhadap anaknya itu semakin lama bertukar benci apabila mendapat

tahu dia menghidap penyakit autisme.

“Redha”, merupakan filem arahan Tunku Mona, ditayangkan di Malaysia mulai 14

April 2016. Selain itu, ini juga merupakan filem cereka pertama diterbitkan oleh

Tunku Mona. Menurut Tunku Mona, inspirasi untuk filem “Redha” datang apabila

beliau bertemu dengan seorang rakan lama yang memiliki seorang anak autistik.

Apabila menyedari bahawa kesedaran autisme masih kecil dalam kalangan

masyarakat, Tunku Mona mengangkat cabaran (Nadia Azam, 2016) bagi dirinya untuk

mengetahui dengan lebih lagi mengenai autisme. Paling utama ialah bagaimana

kesannya terhadap keluarga di Malaysia, yang memberi elemen kemuncak penceritaan

yang memang tersedia untuk diberitahu. “Redha” bukan sahaja mengenai autisme,

tetapi turut berkisar mengenai keluarga dan masyarakat secara keseluruhan. Filem ini

mengambil masa selama dua setengah tahun untuk disiapkan dan menelan belanja

lebih RM3 juta.


72

2.6 Proses amalan pengurusan strategik

2.6.1 Definisi pengurusan strategik

Istilah strategi berasal dari perkataan Greek, strategos. Istilah ini digunakan sejak

sekitar abad kelima Sebelum Masihi (SM) dalam ketenteraan, iaitu merujuk ketua

tentera atau jeneral (Garrido, 2016). Istilah ini kemudiannya popular dalam bidang

politik sebelum penggunaannya meluas ke dalam aktiviti-aktiviti seharian manusia,

termasuklah sektor ekonomi pada pertengahan abad ke-20 (Ahmad Aliyu &

Muhammad Ahmed, 2018; Athapaththu, 2016; Fuertes, 2020). Kemunculan amalan

pengurusan strategik dalam sektor korporat bermula setelah berakhirnya Perang Dunia

Kedua. Ini terutamanya ekoran perkembangan pesat ekonomi dunia seperti di Amerika

Syarikat, Jepun dan China telah memberikan persekitaran yang baik untuk organisasi

multinasional besar yang memerlukan evolusi dalam perancangan dan proses

pemikiran (Fareha, Sman & Hina, 2013). Menurut Rahimnia, Castka dan Sharp (dalam

Ahmad Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018), pengurusan strategik seterusnya mula

digunakan dalam organisasi-organisasi lain seperti firma penerbitan, industri

automatif, hospital, pentadbiran, pendidikan dan syarikat-syarikat Teknologi

Maklumat dan Komunikasi (ICT). Kemudian diterima dalam sektor awam atau

perkhidmatan kerajaan sejak tahun 1980-an (Mansour, Mohammad Hossien &

Abdulaziz Abtin, 2013). Perkembangan ini dengan sendiri menunjukkan tentang

kepentingan dan keutamaan yang diberikan ke atas amalan pengurusan strategik dalam

sektor pentadbiran serta perniagaan.

Terma atau istilah pengurusan juga menjadi penting dan diberikan penekanan oleh

setiap organisasi. Fungsi menyelaraskan usaha pelbagai pihak, antara para pekerja atau

kakitangan organisasi bagi mencapai tujuan dan objektif melalui penggunaan segala


73

sumber seperti manusia, kewangan, teknologi dan sebagainya, dengan cekap dan

berkesan dikenali sebagai pengurusan (Athapaththu, 2016). Pengurusan melibatkan

perancangan, pengorganisasian, kepegawaian, kepimpinan dan kawalan untuk

mencapai tujuan yang diinginkan oleh organisasi. Oleh itu, menurut Athapaththu lagi,

strategi sangat penting dan relevan untuk organisasi disebabkan oleh keterbatasan

sumber.

Dalam pada itu, pengurusan strategik merupakan terma yang lebih luas berbanding

strategi (Athapaththu, 2016). Pengurusan strategik merupakan satu proses

komprehensif yang berterusan dan dilihat sebagai komponen yang utama dalam

pengurusan. Selain itu, istilah ini juga dilihat sebagai satu koleksi tindakan yang

merangkumi analisis organisasi, keputusan dan tindakan untuk mewujudkan dan

memelihara kelebihan-kelebihan berdaya saing demi manfaat organisasi. Menurut

Cesnovar (2006), pengurusan strategik yang berasal daripada perancangan strategik

adalah satu teknik untuk menguruskan semua aspek penting dalam persekitaran

syarikat. Pengurusan strategik menjadi semakin ketara dan dianggap sangat penting

dalam pengurusan pada era sekarang (Ahmad Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018).

Perubahan dan cabaran besar terus dihadapi sehingga kini ketika dunia menyaksikan

Revolusi Industri 4.0 (IR4.0), yang turut berhadapan dengan ketidaktentuan,

kerumitan dan kekaburan, sekali gus mengadaptasikan pengurusan strategik dalam

aktiviti seharian (Lopez, 2019).

Salah satu masalah utama strategi perniagaan adalah memahami persekitaran berdaya

saing dan mentakrif kesan persaingan dalam perniagaan (Fuertes, 2020). Sejarah

bidang perniagaan telah menunjukkan dan membuktikan sesetengah syarikat berjaya

manakala yang lain gagal memperoleh apa yang disasarkan atau berhadapan dengan


74

kegagalan dan kerugian (Alexandri, Nedelea & Paun, 2009). Malah, ada syarikat yang

lenyap sama sekali. Dalam hal ini, syarikat berprestasi tinggi dikatakan sering

memulakan tindakan awal dan memimpin, bukan hanya bertindak balas dan bersikap

defensif dengan mengutamakan pengurusan strategik. Mereka menitikberatkan

‘serangan strategik’ untuk mendapatkan kelebihan daya saing yang lestari dan

kemudian menggunakan kelebihan pasaran untuk mencapai prestasi kewangan yang

unggul (Chaneta, 2018) dan memainkan peranan penting dalam kejayaan organisasi

(Picincu, 2018). Langkah-langkah ini perlu dilakukan memandangkan perniagaan

adalah umpama satu medan perang. Ini kerana jika ingin menang, pengurusan harus

tahu siapa pihak lawan dan cara untuk menundukkan mereka (Phiri, Ng’andwe,

Mukutu, Moono, & Kapapi, 2019). Malangnya menurut mereka, kebanyakan

perniagaan tidak begitu mahir dalam mengesan dan memahami strategi pihak pesaing.

Oleh itu, proses pengurusan strategik akan membantu setiap syarikat memperoleh

kelebihan daya saing berbanding pesaing mereka. Ini sekali gus meningkatkan

kecekapan dan keberkesanan dalam prestasi keseluruhan (Behl, 2018; Phiri,

Ng’andwe, Mukutu, Moono & Kapapi, 2019). Dalam hal ini, Chaneta (2018)

berpandangan bahawa dalam persekitaran yang dinamik dan yang tidak menentu,

pengurusan strategik adalah mustahak. Ini kerana perkara ini dapat menyediakan

pengurus dengan kaedah-kaedah yang sistematik dan komprehensif untuk

menganalisis persekitaran iaitu menilai kekuatan dan kelemahan organisasi masing-

masing dan mengenal pasti peluang apabila mereka dapat mengembangkan serta

memanfaatkan kelebihan daya saing.

Seterusnya, Chaneta menggariskan tujuh kelebihan pengurusan strategik: (i)

menyediakan bimbingan yang lebih baik kepada seluruh organisasi mengenai perkara


75

yang penting perlu dilakukan dan yang hendak dicapai, (ii) membolehkan pengurus

lebih waspada terhadap pemikiran perubahan, peluang-peluang baharu dan ancaman,

(iii) menyediakan rasional bagi pengurus menilai anggaran permintaan yang bersaing

untuk modal pelaburan dan rasional kakitangan memacu sumber-sumber menjadi

strategi, (iv) membantu menyatukan banyak keputusan berkaitan strategi oleh

pengurus di seluruh organisasi, (v) mencipta sikap pengurusan yang lebih proaktif dan

kecenderungan untuk bertindak balas, (vi) keputusan untuk bersikap reaktif dan

defensif, dan (vii) bersikap proaktif dan bukannya hanya reaktif untuk prestasi jangka

panjang yang lebih baik. Justeru, proses pengurusan strategik menentukan strategi

organisasi masing-masing dan proses ini juga membantu pengurus membuat pilihan

daripada suatu set strategi yang akan membolehkan mereka mencapai prestasi lebih

baik (Wright, 2019).

Sementara itu, Shaw (2013) mentakrifkan pengurusan strategik sebagai asas kejayaan

semua organisasi, sama ada komersial ataupun bukan komersial. Selain menyediakan

proses sesebuah syarikat harus berada dan cara untuk mencapai kejayaan. Pengurusan

startegik juga mewujudkan platform komunikasi untuk menyediakan hala tuju dan

memberi maklumat kepada pihak-pihak berkepentingan. Menurut Umar (2016),

pengurusan strategik penting demi kelangsungan perniagaan seperti persekitaran e-

dagang dan isu-isu alam sekitar. Menurut Picincu (2018), lebih 89 peratus pengurus

mengakui bahawa strategi yang sesuai dengan keadaan pasaran yang selalu berubah

sangat penting untuk menghadapi dan mengatasi persaingan.

Dalam persekitaran yang kompetitif dan dinamik pada hari ini, apa sahaja jenis

perniagaan, jika gagal bertindak secara strategik akan terdedah kepada risiko

kegagalan. Ini kerana persekitaran perniagaan berubah dengan cepat akibat kemajuan-


76

kemajuan teknologi dan juga intensif persaingan dalam pasaran global. Oleh itu,

mereka harus mampu untuk menyesuaikan diri dengan perubahan (Phiri, Ng’andwe,

Mukutu, Moono & Kapapi, 2019). Heinlein (2017) yang menjalankan kajian

berkaitan sektor kesihatan mengesyorkan bahawa pengurusan strategik memberikan

empat faedah bagi organisasi untuk menjadi lebih proaktif dengan strategi iaitu

membolehkan organisasi sentiasa bersiap sedia untuk menghadapi apa jua

kemungkinan dengan memiliki sistem komunikasi dan maklum balas yang baik,

mendorong dialog berterusan mengenai strategi, memberi tumpuan ke atas prestasi

dan hasil serta melibatkan penglibatan keseluruhan organisasi.

Rajah 2.4. Manfaat Pengurusan Strategik.

(Diadaptasi dari “An Overview of Strategic Management: An Analysis of the

Concepts and the Importance of Strategic Management”, oleh Athapaththu, H.,

2016.)

Komunikasi dipertingkatkan

a) Dialog

b) Penyertaan

Komunikasi lebih mendalam /

dipertingkat

a) Sudut pandangan orang lain

b) Apa yang dilakukan / dirancang oleh

firma dan mengapa?

Komitmen Lebih Besar

a) Untuk mencapai objektif

b) Untuk melaksanakan strategi

c) Untuk bekerja dengan

bersungguh-sungguh

KEPUTUSAN

Semua pengurus dan pekerja

dalam misi untuk menolong syarikat

berjaya.


77

Sementara itu, Picincu (2018) menegaskan, dalam era yang kompetitif ini, mencapai

kedudukan terkemuka di pasaran menjadi semakin mencabar. Oleh itu, pemilik-

pemilik perniagaan perlu bersaing dengan ribuan syarikat lain, selain berhadapan

dengan ledakan perubahan teknologi. Satu-satunya cara untuk berjaya adalah dengan

tetap fleksibel dan menyesuaikan strategi perniagaan dengan keadaan pasaran.

Pengurusan strategik menjadikan organisasi menjadi lebih proaktif untuk

mempengaruhi aktiviti dalam membentuk masa depan (Athapaththu, 2016). Ini

sekaligus boleh menyumbang kepada sama ada faedah kewangan ataupun faedah

bukan kewangan. Oleh itu, Rajah 2.4 menggambarkan faedah pengurusan strategik

kepada organsasi.

2.6.2 Proses-proses pengurusan strategik

Dalam pada itu, pengurusan strategik melibatkan proses dan tahap-tahap strategi

dalam mencapai sasaran pengurusan organisasi. Pengurusan strategik dapat dilihat

sebagai rangkaian langkah yang meliputi tugas-tugas menganalisis peluang dan

ancaman yang ada dalam lingkungan luaran, menganalisis kekuatan dan kelemahan

organisasi dalam persekitaran dalaman, mengenal pasti pihak-pihak berkepentingan,

menetapkan misi dan matlamat organisasi, merumuskan strategi dengan memadankan

kekuatan dan kelemahan organisasi dengan peluang dan ancaman yang wujud,

melaksanakan strategi, serta akhirnya terlibat dalam aktiviti kawalan strategi untuk

mengukur kemajuan pelaksanaan dan memastikan pencapaian matlamat yang

dinyatakan (Mansour, Mohammad Hossien & Abdulaziz, 2013).

Chaneta (2018) mengklasifikasikan pengurusan strategik terdiri daripada lima fungsi

(Rajah 2.5) iaitu mendefinisikan perniagaan dan membangunkan misi, menetapkan

objektif, merangka satu strategi untuk mencapai objektif prestasi, menyusun dan


78

melaksana strategi, dan menilai prestasi serta memulakan pengubahsuaian korektif.

Kelima-lima fungsi itu, menurut Chaneta, penting dan mustahak untuk mencapai

matlamat pengurusan strategik yang telah dihuraikan sebelum ini.

Rajah 2.5. Lima Fungsi Pengurusan Strategik.

(Diadaptasi dari “Strategic Management Process”, oleh Chaneta, I., 2011.)

Pengurusan strategi memerlukan perencanaan dan pelaksanaan strategi dan ini adalah

proses identifikasi dan pelaksanaan langkah-langkah strategi organisasi, dengan

memadankan kemampuan perusahaan dengan tuntutan lingkungannya

(Chandrasekhar, 2011). Selari dengan takrifan pengurusan strategik adalah satu

koleksi tindakan, maka ini merupakan satu proses yang berterusan (Chaneta, 2018;

Phiri, Ng’andwe, Mukutu, Moono & Kapapi, 2019). Proses ini yang menilai

perniagaan dan industri apabila organisasi terlibat dan menetapkan matlamat untuk

memenuhi semua pesaing yang ada pada masa sekarang dan masa depan. Seterusnya

menilai semula setiap strategi yang diambil dan dilaksanakan. Proses ini tidak linear,

namun merupakan proses interaktif yang rumit dan memerlukan kerja keras serta

dedikasi daripada kebanyakan orang dalam organisasi untuk menggerakkannya

(Fareha, Sman & Hina, 2013). Sementara itu, Umar (2016) menyifatkan pengurusan

strategik terdiri daripada tiga lagi ciri utama iaitu melibatkan perancangan yang

meluas, matlamat strategik dan persekitaran dalaman dan luaran.


79

Menurut Thompson dan Martin (2005), proses pengurusan strategik dapat dibahagikan

kepada tiga bidang aktiviti utama iaitu perumusan strategi, pelaksanaan strategi dan

penilaian strategik. Seterusnya, Thompson dan Martin menjelaskan perumusan

strategi meliputi pengembangan visi dan misi, mengenal pasti peluang dan ancaman

luaran organisasi, menentukan kekuatan dan kelemahan dalaman, menetapkan objektif

jangka panjang, menghasilkan strategi alternatif, dan memilih strategi tertentu untuk

dikejar. Manakala tahap pelaksanaan strategi merangkumi aktiviti menetapkan

objektif tahunan, merangka polisi, memotivasi pekerja, dan memperuntukkan sumber

daya sehingga strategi yang dirumuskan dapat dilaksanakan. Pada fasa ini melibatkan

pengembangan budaya yang mendukung strategi, menciptakan struktur organisasi

yang efektif, mengarahkan usaha pemasaran, menyiapkan anggaran, mengembangkan

dan menggunakan sistem informasi, serta menghubungkan pampasan pekerja dengan

prestasi organisasi. Dalam pada itu, peringkat terakhir iaitu penilaian strategi

memfokuskan kepada langkah mendapatkan maklum balas mengenai prestasi strategi-

strategi yang dilaksanakan, dan seterusnya melakukan perubahan, penyelarasan serta

pembaharuan tindakan.

Sementara itu, David (2007) pula membahagikan proses pengurusan strategik yang

sistematik kepada tiga langkah utama. Ketiga-tiga langkah ini dihuraikan sebagai

perancangan strategi, pelaksanaan strategi dan penilaian strategi (Rajah 2.6).

Perancangan strategi selanjutnya merangkumi langkah-langkah mengembangkan atau

mengemas kini pernyataan visi dan misi, penilaian persekitaran dalaman dan luaran,

objektif dan penjanaan jangka panjang, penilaian dan pemilihan strategi. David juga

menjelaskan bahawa proses pengurusan strategik merangkumi tujuh langkah iaitu (i)

membangunkan visi yang strategik dan misi perniagaan, (ii) menetapkan objektif, (iii)

membuat strategi, (iv) mengimbas situasi sekitar, (v) merumuskan strategi, (vi)


80

pelaksanaan strategi, dan (vii) penilaian dan pelaksanaan strategi. Shaw (2013) pula

menggariskan proses pengurusan strategik terdiri daripada tindakan membangunkan

identiti, analisis situasi, penetapan matlamat strategik, merangka strategi dan

pelaksanaan strategi. Malah ada juga pendapat yang menggariskan proses pengurusan

strategik terdiri daripada tindakan mendefinisikan pernyataan misi, menganalisis

situasi sekitar, penilaian kendiri organisasi, menetapkan matlamat dan objektif, dan

seterusnya merumuskan strategi.

Rajah 2.6. Model Pengurusan Strategik.

(Diperoleh dari “Strategic Management: Concepts and Cases”, oleh David, F.R.,

2007.)

Menurut Behl (2018), terdapat empat fasa penting proses pengurusan strategik.

Keempat-empat fasa ini terdiri daripada langkah menetapkan niat strategik,


81

perumusan strategi, pelaksanaan strategi, dan penilaian strategi. Behl juga

menghuraikan bahawa proses pengurusan strategik terdiri daripada langkah

menentukan matlamat, analisis data, merangka strategi, melaksanakan strategi, serta

penilaian strategi dan kawalan.

Rajah 2.7. Proses Pengurusan Strategik.

(Diadaptasi dari “The Strategic Management Process”, oleh Chandrasekhar, B.V.N.G,

24 Julai 2011, dimuat turun dari http://strategicmanagement-

management.blogspot.com/2011/07/strategic-management-process.html)

Chandrasekhar (2011) menghuraikan proses pengurusan strategik dalam tujuh

peringkat fungsi (Rajah 2.7) iaitu menentukan perniagaan dan mengembangkan misi,

menilai kekuatan, kelemahan, peluang, dan ancaman dalaman dan luaran perusahaan,

merumuskan pernyataan perniagaan baharu, menterjemahkan misi menjadi tujuan

yang strategik, merumuskan strategi atau tindakan, melaksanakan strategi dan menilai

pencapaian. Umar (2016) pula menggariskan bahawa pengurusan strategik melibatkan

lapan peringkat iaitu mengenal pasti misi, matlamat dan strategi, analisis persekitaran

luaran yang memberi kesan kepada organisasi, mengenal pasti ancaman dan peluang,

analisis simpanan organisasi bagi meneliti aset-aset yang ada, mengenal pasti

kekuatan dan kekurangan melalui penilaian sumber-sumber organisasi dalaman,

merangka strategi bagi peringkat komersial, perniagaan dan praktikal organisasi,


82

pelaksanaan strategi dalam bentuk praktikal, dan melakukan penilaian keputusan

proses pengurusan strategik.

Di samping itu, terdapat banyak komponen proses yang melibatkan keseluruhan

peringkat perancangan strategik, yang menggariskan proses perancangan strategik

terdiri daripada penilaian awal, analisis situasi, perumusan strategi, pelaksanaan

strategi dan pemantauan strategi (Jurevicius, 2013). Menurut Jurevicius, titik

permulaan proses adalah penilaian awal firma apabila pada peringkat ini pengurus

mesti mengenal pasti dengan jelas visi dan pernyataan misi syarikat iaitu arah tujuan

organisasi hendak diuju dan apa yang harus mereka capai manakala misi bertindak

sebagai panduan bagi pengurus dalam membuat keputusan yang tepat setiap hari.

Dalam menganalisis situasi ini, Jurevicius menjelaskan bahawa selepas organisasi

mengenal pasti visi dan misinya, maka perlu menilai keadaan semasa di pasaran,

termasuklah menilai persekitaran luaran dan dalaman organisasi dan menganalisis

pesaingnya. Ini boleh dilakukan sama ada dengan menggunakan mana-mana suatu

kaedah analisis Politik, Ekonomi, Sains dan Teknologi (PEST), Kekuatan,

Kelemahan, Peluang dan Ancaman (SWOT), Kompetensi Teras, Faktor Kejayaan

Kritikal, Cadangan Jual Unik, Lima Pasukan Porter, Matriks Profil Pesaing, Matrik

Penilaian Faktor Luaran, Matriks Penilaian Faktor Dalaman, Penanda Aras, Nisbah

Kewangan, Ramalan Senario, Segmentasi Pasaran dan Analisis Rantai Nilai (VRIO).

Analisis situasi yang berjaya diikuti dengan penciptaan objektif jangka panjang yang

akan menunjukkan matlamat, yang berupaya meningkatkan kedudukan kompetitif

syarikat dalam jangka panjang. Mereka bertindak sebagai petunjuk untuk pemilihan

strategi tertentu. Dalam sebuah organisasi, strategi dipilih pada tiga peringkat yang

berbeza: (i) strategi peringkat perniagaan, (ii) strategi peringkat korporat, dan (iii)


83

strategi global/antarabangsa. Peringkat berikutnya adalah pelaksanaan strategi,

apabila pelaksanaan strategi dengan baik hanya dapat mewujudkan kelebihan daya

saing bagi sebuah syarikat. Pada tahap ini kemahiran pengurusan lebih penting

daripada menggunakan analisis. Komunikasi dalam pelaksanaan strategi sangat

penting kerana strategi baharu harus mendapat sokongan daripada seluruh organisasi

untuk pelaksanaan yang efektif. Pelaksanaan strategi merangkumi enam langkah iaitu

(i) menetapkan objektif tahunan; (ii) menyemak semula dasar untuk memenuhi

objektif; (iii) memperuntukkan sumber ke kawasan penting secara strategik; (iv)

mengubah struktur organisasi untuk memenuhi strategi baru; (v) menguruskan

ketahanan terhadap perubahan; dan (vi) memperkenalkan sistem ganjaran baharu

untuk hasil prestasi jika diperlukan.

2.6.3 Faktor menentukan kejayaan pengurusan strategik

Dalam pada itu, pelaksanaan mesti dipantau untuk berjaya kerana keadaan luaran dan

dalaman yang sentiasa berubah-ubah (Behl, 2018). Oleh itu, pengurus mesti terus-

menerus mengkaji kedua-dua persekitaran. Ini kerana kekuatan, kelemahan, peluang

dan ancaman baharu mungkin timbul, dan jika keadaan-keadaan yang baharu

mempengaruhi syarikat, tindakan pembetulan perlu diambil dengan secepat yang

mungkin. Menurut Phillips dan Moutinho (2000), mengukur prestasi adalah satu

aktiviti penting dalam pemantauan strategi dan harus diukur dan setanding. Pengurus

harus membandingkan hasil sebenar mereka dengan hasil yang dianggarkan dan

melihat kejayaan mereka mencapai objektif yang disasarkan (Radomska, 2014).

Bagi menetapkan strategi khusus yang sesuai, pasukan pengurusan harus memberi

penekanan ke atas empat peta pengurusan: visi, penetapan, pelaksanaan, dan sumber

(Lopez, 2019). Melalui menyatukan dan menyelaraskan kandungan keempat-empat


84

peta tersebut, organisasi akan dapat menjamin pelaksanaan kerangka pembuatan

keputusan. Ini sangat penting untuk memastikan penciptaan nilai yang mampan dalam

mana-mana organisasi pun. Justeru, empat peta yang disarankan adalah seperti

berikut:

(i) Mendefinisikan visi untuk masa depan:

Mengenal pasti pemboleh ubah kritikal persekitaran strategik dan mengesan

peluang.

Menilai keadaan semasa syarikat serta model dan kapasiti perniagaannya

untuk mengesan kemungkinan penyesuaian yang akan membolehkan

organisasi memanfaatkan peluang.

Mengenal pasti bidang nilai yang diperlukan oleh pihak berkepentingan dan

menggunakannya untuk membimbing penjanaan nilai mampan dan

tanggungjawab sosial korporat.

Mengkaji dan menyesuaikan kerangka strategik.

Menggariskan penyesuaian yang diperlukan dalam model perniagaan dan

kedudukan syarikat.

Merancang transformasi model perniagaan untuk menerapkan inisiatif

perubahan sesuai dengan strategi yang telah ditetapkan.

Untuk setiap garis strategi, harus menetapkan objektif, inisiatif yang

menetapkan jalan baharu (meninggalkan "perniagaan seperti biasa"), dan

unjuran strategi berdasarkan tiga bidang utama: pendapatan, perbelanjaan, dan

pelaburan yang diperlukan untuk inisiatif strategi.


85

(ii) Memfokus kepada penetapan:

Mereka peta strategi berdasarkan peta jalan yang memungkinkan untuk

menyelaras dan mengkoordinasi setiap orang yang mempunyai tanggungjawab

serta metrik yang sesuai berdasarkan apa sahaja maklumat yang tersedia.

Mengikuti peta jalan, menerapkan strategi yang memudahkan proses

pelaksanaan dan pemantauan. Untuk setiap strategi, maka mesti ditetapkan

objektif, inisiatif yang menetapkan kursus baharu dan anggaran yang strategik.

(iii) Pelaksanaan dan pengukuran strategi pengembangan yang dibentuk:

Kaji semula model organisasi untuk mengesahkan bahawa setiap inisiatif

mempunyai penyelia yang berkuasa untuk memajukannya.

Menyelaras projek melintang dengan tanggungjawab yang dinyatakan dalam

carta organisasi.

Mengukur nilai sumbangan pelbagai pusat tanggungjawab dan projek.

Sejajarkan penyelia dan pasukan mereka dengan visi strategik.

Sejajarkan dan menyelaraskan anggaran operasi, yang biasanya disusun setiap

bulan, dengan anggaran strategik tahun pertama yang disetujui dalam

rancangan.

Memantau dan mengendalikan strategi menggunakan metrik yang berkaitan

dengan objektif, anggaran, dan penyelesaian inisiatif dan rancangan.

Mengadakan mesyuarat yang berkesan untuk menentukan punca

penyimpangan dan mengambil langkah pembetulan jika perlu.


86

(iv) Memfokuskan usaha menyuntik tenaga ke dalam organisasi dan pekerja:

Mengembangkan bakat yang diperlukan untuk melaksanakan fungsi yang telah

dijelaskan dalam rancangan.

Melaksanakan proses kerja yang memberi tenaga kepada orang dan

meningkatkan kelestarian pekerjaan mereka.

Menggalakkan komitmen dengan menyesuaikan sistem pengurusan (termasuk

sistem pampasan dan insentif) untuk menyelaraskan semua pihak dengan

rancangan tersebut.

Menanam nilai-nilai budaya baharu dalam tingkah laku pemimpin dan juga

orang lain dalam organisasi.

Meningkatkan kecekapan kepimpinan dan proses pemerintahan yang berkesan

dalam organisasi.

Harus menguruskan masa depan berdasarkan kerangka pengambilan

keputusan.

Menurut Mansour, Mohammad Hossien dan Abdulaziz (2013), kecemerlangan

organisasi dipengaruhi oleh kepimpinan, budaya/tingkah laku, sistem/proses, struktur

organisasi, reka bentuk sumber manusia dan keadaan teknologi. Penemuan Alexandri,

Nedelea dan Paun (2009) menunjukkan bahawa dalam organisasi yang berjaya,

pengurus merupakan individu yang mempunyai visi yang jelas mengenai tujuan dan

arah syarikat dan tidak teragak-agak untuk mendekati kaedah baharu atau untuk

memulakan perubahan besar, mengetahui segala-galanya mengenai keperluan dan

tingkah laku pelanggan, keperluan pasaran dan peluang yang diberikan oleh

persekitaran dan sering mendapat idea terbaik daripada pelanggan mereka. Di samping

itu, visi inovatif mereka adalah berdasarkan pengalaman, dan mempunyai rancangan

strategik untuk memastikan kedudukan kompetitif yang kuat di pasaran dan dengan


87

itu mencapai hasil yang diinginkan. Selain itu, syarikat yang berjaya adalah organisasi

berprestasi tinggi yang sangat berorientasikan hasil dan mementingkan prestasi,

dengan pengurus mereka menganggap prestasi individu setiap pekerja sebagai motor

daya saing organisasi, dan mereka memberi ganjaran yang memuaskan, dan pengurus

sangat terlibat dalam melaksanakan strategi yang dipilih serta menjadikannya

berfungsi seperti yang dirancang.

Bagi mencapai kejayaan, menurut Mintzberg (1996), tanggungjawab utama untuk

keberhasilan amalan pengurusan strategik terletak di pihak pengurusan atasan yang

seharusnya sangat akrab dengan persekitaran dalaman dan luaran. Selain itu, mereka

juga harus bertanggungjawab untuk keseluruhan proses pengurusan strategik, menjadi

penggerak visi dan ahli strategi yang utama dalam merancang strategi dan menyedari

bahawa mereka harus menarik pemegang kepentingan syarikat serta mengubah

pemikiran strategik menjadi proses pembelajaran kolektif. Untuk berjaya, pengurusan

strategik perlu diterapkan dengan andaian mengenai persekitaran, misi dan kecekapan

teras mesti sesuai dengan kenyataan, mereka mesti diketahui dan difahami di seluruh

organisasi serta sentiasa diuji (Drucker, 1995).

Dalam kajian membabitkan syarikat industri pemprosesan kayu, Cesnovar (2006)

menggariskan 15 elemen yang perlu dipatuhi dalam pengurusan strategik iaitu

melakukan analisis SWOT, analisis keperluan dan kepuasan pelanggan, analisis

persaingan, visi ditakrifkan secara bertulis, objektif strategi dalam bentuk bertulis dan

dipersetujui oleh pihak atasan pengurusan. Selain itu, objektif strategik dapat diukur,

prosedur perancangan strategik telah diformalkan, pilihan strategik dihasilkan dan

paling penting diutamakan, pengarah urusan dan pengurusan atasan adalah pemula

dan pembawa proses pengurusan strategik, struktur dan proses organisasi disesuaikan


88

dengan strategi yang dipilih, peruntukan sumber telah dilakukan mengikut strategi

yang dipilih, pematuhan sistematik, menganalisis dan meramalkan pengaruh

persekitaran-mental terhadap syarikat telah diwujudkan, pelan strategik telah dibuat,

pancangan perniagaan tahunan dibuat, dan pelan strategik dan perniagaan

mengandungi prosedur-prosedur untuk mengesan perbezaan antara prestasi yang

dirancang dan yang sebenar serta membetulkan perbezaan yang wujud.

Meskipun pengurusan strategik menawarkan syarikat untuk menambah nilai dan

memperkukuh kedudukan, Fuertes (2020) menjelaskan, kejayaan perniagaan

menuntut penyesuaian syarikat secara berterusan dengan persekitaran mereka. Fareha,

Sman dan Hina (2013) mendapati pengurusan strategik sebagai suatu proses langkah

demi langkah dan bukan mudah untuk mencapai apa yang distrategikan. Oleh itu,

untuk menikmati proses pengurusan strategik yang efisien, organisasi perlu

mengetahui misi, visi dan matlamat, pakar-pakar strategi sebagai pemimpin, merangka

aktiviti-aktiviti praperancangan, pembangunan pelan, berkomunikasi mengenai pelan

yang dirancang, dan memikat komitmen para pelaksana termasuklah pekerja bawahan.

Kajian Charles, Ojera dan David (2015) mengenai faktor-faktor yang mempengaruhi

pilihan mod pengurusan strategik mendapati ciri-ciri keusahawanan peribadi adalah

penentu utama. Menurut mereka, semakin cekap pengurus semakin besar peluang bagi

mereka bertindak secara formal. Selain itu, faktor-faktor persekitaran dan firma,

kecekapan keusahawanan peribadi pengurus firma kecil akan meningkatkan prestasi

perusahaan kecil.

Pendek kata, bidang pengurusan strategik yang menjadi popular sejak empat dekad

yang lalu turut telah berkembang ke dalam industri filem. Banyak syarikat dan negara


89

telah mula mengamalkan pengurusan strategik dengan mengambil kira cabaran dan

peluang yang tersedia ada dalam menghasilkan filem-filem yang baik, berkualiti dan

berdaya saing. Sebagaimana rumitnya proses produksi filem, begitu mendalam

elemen-elemen pengurusan strategik dan cabaran dan penyelesaian yang memerlukan

penghayatan dan pelaksanakan yang sistematik untuk mencapai kejayaan disasarkan.

2.7 Pengurusan strategik dalam industri perfileman cereka

Sebagaimana disebutkan oleh Rahimnia, Castka dan Sharp (dalam Ahmad Aliyu &

Muhammad Ahmed, 2018), pengurusan strategik turut diamalkan dengan meluas

dalam pelbagai sektor ekonomi. Ini termasuklah industri perfileman kebelakangan ini,

terutamanya di peringkat Hollywood yang menjadi contoh dan ikutan pelbagai negara.

Amalan yang sama turut mendapat perhatian dalam industri perfileman, yang

mempunyai kepentingan strategik dalam pembangunan dan promosi sesebuah negara

(Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013). Ini menunjukkan bahawa dunia pengeluaran dan

pengedaran filem turut menerima pakai prinsip terkini bagi mengadakan dan

mengamalkan lebih banyak strategi dalam menghadapi persekitaran yang sentiasa

mencabar serta penyelesaian pengurusan strategik, sekali gus mencapai visi

perniagaan.

Industri filem cereka sama ada yang dihasilkan untuk tayangan di pawagam,

televisyen dan sebagainya, pada hari ini bersifat ‘globalisasi’ dalam pelbagai sudut

iaitu pembabitan dalam penggambaran, produksi, penggunaan, pengedaran dan juga

pengurusan (Lorenzen, 2008). Ini bermakna filem tidak semestinya dihasilkan di

dalam negara asal itu sendiri, tetapi boleh di negara-negara lain. Ini termasuklah di

Malaysia ekoran penyediaan pelbagai insentif dan studio penggambaran seperti

Pinewood Iskandar di Johor.


90

Sand (2017) telah menjalankan satu kajian membabitkan Filmbin dan Mer Film, dua

buah syarikat filem cereka wilayah di Norway. Ini bagi melihat pendekatan yang

digunakan untuk kejayaan dalam sesebuah produksi filem. Pengkaji itu menggunakan

pendekatan temu bual semi struktur bersama lapan orang pekerja daripada dua buah

syarikat filem cereka. Meskipun konsep kejayaan berbeza di antara satu negara dengan

negara lain, kejayaan yang diperoleh itu ada berkaitan dengan: (i) situasi dalam

industri perfileman khususnya di Norway diakui oleh pendapatan rendah dan jumlah

pengeluaran yang rendah, (ii) seni sebagai modal, yang bermaksud bahawa, bagi

syarikat-syarikat terbabit, merealisasikan projek cita-cita artistik tinggi lebih penting

daripada keuntungan dan (iii) akses kepada pembiayaan awam, yang memungkinkan

untuk meneruskan projek-projek seumpama itu. Seterusnya, Sand menjelaskan,

syarikat-syarikat kecil seperti Filmbin dan Mer Film, yang tidak mempunyai banyak

modal, masih dapat berjaya kerana mereka memanfaatkan sumber kreatif unik yang

mereka miliki.

Berdasarkan konteks yang disebutkan di atas, pengkaji berpendapat bahawa kedua-

dua syarikat tersebut telah berjaya. Ini kerana syarikat ini telah bertahan lebih lima

tahun. Ini merupakan satu pencapaian mengambil kira keadaan dalam perniagaan

filem di Norway. Malah menurut pengkaji, modal insan dan sosial juga merupakan

faktor penting. Di samping itu, lokasi geografi adalah faktor yang memberikan

kelebihan daya saing kepada kedua-dua syarikat yang dikaji. Mereka mengetahui dan

memanfaatkan kisah, bakat, panorama tempatan, serta belum lagi skema sokongan

yang cenderung tempatan. Hasil luar biasa dan inovatif Mer Film dalam konteks

Norway telah menghasilkan enam buah filem dalam tempoh lima tahun. Malah,

syarikat itu juga berjaya menarik bakat kerana reputasinya, jaringan antarabangsa dan


91

mereka mempunyai pemimpin yang kuat yang dapat mengambil keputusan dengan

cepat.

Sementara itu, menurut Ahmet, Sefer dan Elif Haykir (2013), teknologi dan inovasi

pengurusan strategik sangat berkaitan dengan industri kreatif. Oleh itu, dalam

memiliki keupayaan untuk pertumbuhan yang mampan bergantung kepada

kemampuan menggunakan sumber dengan cekap yang merupakan satu lagi komponen

penting dalam pengurusan strategik. Dalam kajian mereka yang berkaitan dengan

amalan pengurusan strategik dalam industri filem di Turki, mereka menjelaskan

bahawa pengurusan strategik yang sesuai dengan aturan industri filem dalam ruang

lingkup industri kreatif melalui analisis kepatuhan terhadap lingkungan yang lebih

baik harus diperkuat. Ini selari dengan peringkat-peringkat utama dalam proses

pengurusan strategik, Ahmet, Sefer dan Elif Haykir menegaskan bahawa tiga

peringkat pengurusan strategik wajar dan harus dititikberatkan dalam menghasilkan

nilai ekonomi dalam kejayaan jangka panjang industri filem iaitu (i) pembangunan

dan perancangan, (ii) menentukan rancangan strategi serta (iii) strategi untuk mengkaji

dan penyesuaian. Melalui amalan-amalan itu, kata mereka, pengurusan strategik

industri filem yang berjaya akan memberi kesan untuk mengurangkan defisit akaun

semasa di Turki. Industri filem, dan semuanya apabila dikendalikan dengan prinsip-

prinsip pengurusan strategik ada kaitan dengan kejayaan industri kreatif.

Pengurusan strategik dalam pemasaran, kebanyakan studio di Hollywood

menggunakan empat strategi dalam usaha menyediakan nilai unggul kepada

pelanggan (Silver, 2007). Keempat-empat strategi ini terdiri daripada produk-produk

berkualiti (barisan bintang utama, dan pengarah, menghasilkan filem yang menarik

permintaan daripada pawagam), pengedaran yang intensif (strategi blockbuster,


92

subsidiari pengedaran, eksploitasi aspek harta intelek menerusi media baharu dan

meningkatkan penggunaan barang cenderamata sebagai promosi), kuasa mempromosi

(menjalin kerjasama dengan perbadanan-perbadanan besar dan rakan kongsi barang

niaga sebagai promosi), dan penetapan harga premium (bagi mengikat filem-filem

terbaik dan sewa). Dalam lain perkataan, kata Silver, syarikat-syarikat baharu

lazimnya berhadapan dengan halangan-halangan seperti keupayaan produksi,

keupayaan produk, keupayaan pengedaran, keupayaan promosi dan keupayaan

pengurusan pemasaran.

Bagi menarik minat para peminat filem ke pawagam memerlukan strategi yang

dirancang dengan baik (Mahesh, Gigi & Uma Rani, 2019). Malah menurut Mahesh,

Gigi dan Uma Rani, sebagaimana disaksikan dalam perkhidmatan-perkhidmatan atau

industri lain, filem juga memerlukan promosi pemasaran. Dalam hal ini, syarikat-

syarikat pembuatan filem perlu memahami strategi pemasaran yang perlu dirangka

dan disusun semula berkenaan dengan sifat filem. Kajian Mahesh, Gigi dan Uma Rani

melibatkan industri filem selatan India membincangkan pelbagai faktor promosi yang

ada sekarang dan memberi kesedaran kepada penonton filem. Mereka menekankan

bahawa perlu ada komunikasi dua hala dengan para penonton. Mahesh, Gigi dan Uma

Rani juga menjelaskan bahawa pengeluar filem harus memutuskan dengan jelas

kaedah promosi dan media untuk menyampaikan mesej kepada penonton yang

disasarkan dan ini memerlukan koordinasi sumber daya manusia yang bersaing

dengan teknologi, peralatan, prosedur dan masa.Walaupun kaedahnya berbeza untuk

filem yang berbeza namun tujuannya adalah sama. Kajian membabitkan filem-filem

Tamil ini juga menyimpulkan bahawa promosi filem kreatif boleh terdiri daripada

roadshow dan flash mob, YouTube, aplikasi mudah alih, penempatan produk,


93

rancangan realiti, pelancaran audio atau membuat video juga mempengaruhi

kesedaran mengenai strategi promosi filem kreatif untuk penonton filem.

Dalam hujahan mengenai amalan pengurusan strategik daripada sudut berbeza,

Vargas-Hernandez dan Penelope (2016) yang menggunakan pendekatan kajian kes

melibatkan dua buah syarikat penayangan filem di Mexico telah mengkaji aspek

penggabungan, pengambalihan dan pakatan strategik dalam industri perfileman.

Pengambilalihan dan penggabungan dalam dunia perniagaan dikaitkan dengan

beberapa faktor. Ini termasuklah antara lain bagi meningkatkan daya saing, bertindak

balas terhadap perubahan persekitaran, tumpuan pasaran dan mengurangkan kos.

Selain itu, Vargas-Hernandez dan Penelope pengkaji berpendapat syarikat-syarikat

perlu mengadaptasikan strategi-strategi baharu bagi menghadapi perubahan

persekitaran yang sering berubah.

Kajian Ndung'u (2014) berhubung pengurusan strategik oleh organisasi-organisasi

filem yang berdaftar di Kenya juga menunjukkan setiap syarikat wajar mengadaptasi

cabaran-cabaran yang berpunca daripada persekitaran yang sukar. Berdasarkan hasil

kajiannya, Ndung’u menjelaskan bahawa perumusan strategi merangkumi

pembangunan visi dan misi, mengenal pasti peluang dan ancaman luar organisasi,

menentukan kekuatan dan kelemahan dalaman, menetapkan objektif jangka panjang,

menghasilkan strategi alternatif, dan memilih strategi tertentu untuk mencapai sasaran.

Malah menurut Ndung’u, penemuannya juga menunjukkan ada banyak komitmen oleh

pihak pengurusan dalam pelaksanaan strategi melibatkan penterjemahan strategi dan

pelaksanaannya diterapkan di semua fungsi atau unit perniagaan.


94

Sadq (2013) mengkaji strategi-strategi Netflix, firma perkhidmatan menyewa filem

dalam talian dengan menggunakan kaedah analisis PEST dan SWOT. Kaedah ini

merupakan antara komponen dalam peringkat analisis situasi pengurusan strategik.

Menurut Sadq, syarikat itu yang beroperasi sejak tahun 1999 berhadapan dengan tujuh

isu besar, termasuklah kehilangan pelanggan apabila Netflix mengabaikan khidmat

pelanggan sehingga sebahagian pelanggan awal mereka 'terabai' ekoran perkhidmatan

yang perlahan. Di samping itu, pelanggan terpaksa membayar kos yang tinggi untuk

filem-filem baharu yang mahal dan apabila kos meningkat, Netflix menghidangkan

filem-filem lama yang tidak digemari pengguna. Apatah lagi jumlah filem terkini yang

kurang berbanding dengan harapan atau kehendak pelanggan. Pada masa itu, Netflix

hanya mempunyai pusat pengedaran tunggal dan pejabat-pejabat pos mengambil masa

yang lama untuk menghantar produk merentasi Amerika Syarikat sehingga membawa

kepada kehilangan ramai pelanggan. Keadaan diburukkan lagi dengan ancaman

kemunculan perkhidmatan video atas permintaan yang mempengaruhi prestasi Netflix

dengan serius.

Syarikat lazimnya akan memutuskan untuk membentuk perniagaan strategik global

atas banyak sebab (D'Alimonte, 2014). Salah satu sebab utama adalah untuk

mendapatkan akses kepada pengetahuan atau sumber-sumber syarikat lain. Sebab-

sebab lain termasuklah membentuk skala ekonomi, meningkatkan daya saing,

membahagikan risiko, menetapkan standard-standard baharu bagi teknologi,

memasuki pasaran baharu dan mengatasi persaingan yang wujud. Delre, Panico dan

Wierenga (2017) telah menjalankan kajian daripada sudut persaingan yang luar biasa

apabila dua pengeluar studio di Switzerland melancarkan filem mereka secara

serentak. Mereka bersaing dalam menentukan kedudukan filem mereka kerana mereka


95

dapat meletakkan posisi dekat atau jauh daripada arus perdana, dan melabur dalam

iklan serta kualiti.

Sebagaimana disebutkan oleh pengkaji-pengkaji pengurusan strategik dalam produksi

filem termasuk filem cereka, industri perfileman merupakan satu rantaian pengurusan

produksi, pengedaran dan penayangan. Pengkaji berpandangan bahawa pendekatan

yang stategik diperlukan bagi syarikat-syarikat filem untuk meningkatkan daya saing

mereka, sekali gus menghasilkan filem-filem bertaraf antarabangsa dengan

menggunakan segala sumber dan peluang yang wujud dari semasa ke semasa. Tidak

ada industri atau perniagaan yang bebas daripada cabaran dan penyelesaian

pengurusan strategik dari segi produksi perlu untuk memastikan misi filem berjaya.

Namun, persoalan adalah cara setiap syarikat filem cereka menyesuaikan dengan

persekitaran semasa untuk melangkah ke kedudukan yang lebih baik.

2.8 Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas

Dalam mengendalikan kajian ini, pengkaji bersandarkan kepada Model Pengurusan

Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas yang telah dibangunkan oleh Ieva

Vitkauskaitė. Berdasarkan model ini (Rajah 2.8), Vitkauskaitė 2017 menghuraikan

bahawa dalam merumuskan strategi, syarikat-syarikat filem cereka bebas tidak hanya

boleh memfokus ke atas fasa pembangunan dan produksi.

Sebaliknya, menurut model itu, syarikat pengeluar filem juga harus merancang aspek-

aspek lain seperti pengedaran, mempertimbangkan kerjasama dengan syarikat-

syarikat lain dan kemungkinan untuk mewujudkan bahagian pengedaran sebagai salah

satu bahagian atau unit dalam syarikat. Selain itu, syarikat-syarikat produksi filem

juga wajar memasukkan pelan pemasaran dalam strategi keseluruhan mereka.


96

Pemasaran dapat dimulakan sejak awal lagi iaitu ketika peringkat produksi iaitu ketika

pembiayaan sudah terjamin dan penggambaran bermula. Dalam pada itu, menurut

Vitkauskaitė lagi, “tahap tayangan atau pameran hanya bersifat tersirat” (hlm: 274).

Syarikat produksi filem dapat melaksanakan perkara ini dengan menggunakan

teknologi digital termasuk menerusi internet atau secara dalam talian.


97

Rajah 2.8. Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluar Filem Bebas.

Diperoleh dari “Strategic Management of Independent Film Production Companies”, Vitkauskaitė, I., 2017


98

Kajian Vitkauskaitė memfokuskan ke atas operasi sebuah syarikat filem bebas terbesar

di United Kingdom, Vertigo Films yang mempunyai pasukan seramai 20 orang

pekerja dan dalam masa tiga tahun telah meningkatkan pendapatannya hampir 600

peratus. Penggubalan dan pelaksanaan strategi yang dilaksanakan merangkumi

kesemua tahap pembangunan, produksi, dan penjualan atau pengedaran. Dalam

merangka modelnya, Vitkauskaitė juga menekankan bahawa apabila hendak

mengeluarkan filem, struktur kewangan juga mempunyai peranan kerana kos untuk

pengeluaran filem utama boleh mencecah jutaan ringgit. Oleh itu, model ini menyoroti

tahap pembiayaan. Sumber pembiayaan filem boleh dibahagikan kepada tiga

peringkat utama: sumber industri (misalnya pendapatan dari prapenjualan); pemberi

pinjaman, pemiutang (misalnya bank) dan pelabur. Francais disenaraikan sebagai

kategori yang berasingan. Namun, biasanya merupakan sumber pembiayaan utama.

Francais dapat digunakan oleh syarikat produksi filem bebas dan rakan kongsi mereka

juga. Syarikat produksi filem tidak hanya memfokuskan kepada proses produksi

individu, sebaliknya semua pihak harus bekerjasama dengan pengembangan

keseluruhan syarikat.

Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas yang dibangunkan oleh

Vitkauskaitė terdiri daripada lima komponen utama iaitu (i) gambaran tentang

kedudukan semasa syarikat, (ii) visi masa depan syarikat, (iii) pendekatan untuk

mencapai sasaran atau visi, (iv) pemikiran strategik dan (v) hubungan dengan setiap

fasa produksi filem dan pengedaran produk yang telah dihasilkan. Vitkauskaitė juga

menjelaskan bahawa kesemua tahap atau fasa itu melibatkan pemikiran atau tindakan

strategik, sementara perumusan dan pelaksanaan strategi menampilkan bahagian

tertentu daripada rantaian nilai.


99

Berdasarkan kepada pandangan yang diutarakan oleh Vitkauskaitė dan huraian-

huraian berkaitan pengurusan strategik dalam produksi filem cereka di bahagian awal

bab ini, pengkaji mendapati terdapat pelbagai model umum mengenai pengurusan

strategik. Model ini menampilkan komponen pemikiran strategik, misi, visi, tujuan,

penggubalan strategi, pemilihan dan pelaksanaan strategi, analisis strategi dan analisis

perbandingan luaran. Pengurusan strategik melibatkan setiap tahap, peringkat dan juga

tindakan. Proses produksi filem juga melibatkan suatu rantaian nilai yang luas, rumit

dan holistik iaitu pembangunan, pembiayaan dan prapenjualan, produksi,

penggambaran dan pascaproduksi, penjualan dan pelesenan antarabangsa,

pengedaran, pameran dan menerokai pasaran antarabangsa serta penggunaan oleh

audiens. Selain itu, penasihat undang-undang, akauntan, dan perunding turut bekerja

atau terlibat di semua peringkat kerja. Aspek pemasaran mengambil tempat yang

sangat penting dalam rantaian aktiviti dan nilai kerana bermula sejak peringkat

pengeluaran. Setakat ini hanya Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem

Cereka Bebas yang membicarakan mengenai pengeluaran atau produksi filem cereka.

Dalam sesebuah filem pemasaran akan dilaksanakan selepas proses penerbitan iaitu

fasa praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Pemasaran merupakan satu bahagian

dalam proses ini (Durie, 2000). Dalam pembikinan filem apa yang selalu dijual adalah

idea, konsep yang akan dinikmati oleh penonton. Dalam kajian in penekanan diberikan

kepada ketiga ketiga fasa ini yang merupakan proses dalam penerbitan filem cereka

dan pengamalan elemen pengurusan strategik. Menurut Ouyang (2008), perniagaan

filem merupakan satu rantaian nilai yang mempunyai empat tahap iaitu pembangunan,

praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Oleh itu proses produksi filem itu

seharusnya dapat mengimplimentasikan amalan terbaik dalam ketiga tiga tahap ini dan

fokus kajian ini adalah kepada proses ini.


100

Oleh itu, bersandarkan kepada komponen pemboleh ubah-pemboleh ubah yang

terdapat dalam Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas,

pengkaji dapat merumuskan bahawa pengurusan produksi filem melibatkan analisis

kedudukan syarikat, penetapan matlamat atau tujuan, kaedah mencapai matlamat yang

disasarkan, dan disusuli dengan fasa-fasa pengeluaran filem cereka. Fasa-fasa

produksi filem sendiri mempunyai sejumlah aktiviti dan tindakan yang memerlukan

elemen pengurusan strategik dan cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik bagi

mencapai misi filem untuk berjaya. Pengkaji berpandangan pemilihan Model

Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas adalah sesuai untuk melihat

amalan pengurusan strategik dalam produksi filem cereka di Malaysia dengan

memfokuskan kepada produksi filem “Redha”.

2.9 Kerangka konseptual kajian

Kajian ini memberi tumpuan kepada dua objektif iaitu mengenal pasti elemen-elemen

pengurusan strategik dalam produksi filem “Redha” serta cabaran dan penyelesaian

dihadapi dalam menghasilkan filem cereka. Kajian-kajian masa lalu menunjukkan

belum ada teori yang khusus dan relevan berkaitan dengan aspek elemen-elemen

pengurusan strategik dalam produksi filem cereka. Meskipun terdapat teori dan model

yang umum mengenai elemen pengurusan dan pengurusan strategik, namun tiada teori

atau model yang mengupas aspek pengurusan strategik berkaitan dengan industri filem

cereka secara spesifik.

Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluaran Filem Cereka Bebas, yang

dibangunkan oleh Vitkauskaitė 2017 adalah bersandarkan kepada kajian ke atas

sebuah syarikat filem di United Kingdom. Ini menyediakan satu panduan kepada

pengkaji bagi mengemudi kajian ini. Pada masa yang sama, kajian-kajian masa lalu


101

dan beberapa pandangan pengkritik filem cereka dalam negara, terutamanya filem

cereka bahasa Melayu, seperti Hatta (2013), Ku Seman Ku Husain (Safira, 2018),

Amiruddin Karim (Safira, 2018), Hassan Mutalib dan Hizral (2015) dengan sendiri

menekankan keperluan agar syarikat-syarikat pengeluar filem Malaysia

mengadaptasikan pendekatan pengurusan yang berbeza dan berstrategik bagi terus

menghasilkan filem-filem yang berkualiti dan berdaya saing. Ini sekali gus dapat

memartabatkan industri filem negara setanding filem-filem keluaran negara lain yang

tersohor meskipun mereka daripada semasa ke semasa berhadapan pelbagai isu,

masalah dan cabaran.


102

Rajah 2.9. Kerangka Konseptual Kajian

Cabaran dan penyelesaian dihadapi dalam produksi filem cereka.


103

Justeru, kajian ini dikendalikan bersandarkan kepada kerangka konseptual kajian yang

dihuraikan menerusi Rajah 2.9. Pengkaji membahagikan kerangka ini kepada lima

komponen iaitu kedudukan semasa Current Pictures Sdn Bhd yang menghasilkan

filem pertamanya, “Redha”, dan visi masa depan syarikat, tiga fasa produksi filem

yang dilalui, elemen pengurusan strategik yang diguna pakai (empat fasa), dan

akhirnya cabaran yang dihadapi dan cara masalah ini ditangani. Berbanding kajian

Vitkauskaitė 2017 dan modelnya Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluaran

Filem Cereka Bebas, kerangka kajian ini tidak merangkumi komponen pengedaran

filem dan penontonan atau tayangan filem. Sebaliknya, kajian ini turut meneliti aspek

cabaran, penyelesaian pengurusan strategik dan mengesyorkan atau mencadangkan

langkah ke arah elemen pengurusan strategik dalam menghasilkan filem-filem cereka

yang berkualiti dalam konteks Malaysia.

Kajian melihat tentang komponen pengurusan strategik yang diguna pakai dan

diamalkan oleh Current Pictures Sdn Bhd di kesemua tiga fasa pengeluaran filem –

praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Ini membabitkan setiap aktiviti dan

tindakan yang terlibat dalam setiap fasa tersebut, antara pembangunan skrip dan

kelulusan skrip, mendapatkan sumber kewangan atau pembiayaan, pemilihan barisan

pelakon, penetapan lokasi penggambaran, jadual penggambaran dan sebagainya.

Amalan pengurusan strategik terdiri daripada analisis situasi, penetapan atau

penggubalan strategi, pelaksanaan strategi dan penilaian langkah-langkah strategi dan

jika memerlukan pengubahsuaian atau penambahbaikan, maka akan dilakukan.

Sementara perkara-perkara ini dilakukan atau direalisasikan, syarikat filem juga tidak

dapat bebas daripada cabaran. Kesemua ini akan diteliti dan dikaji oleh pengkaji

dalam kajian ini.


104

Ini disokong oleh Mauyakufa (2020), dalam beliau hanya memfokuskan kepada tiga

komponen sahaja iaitu praproduksi, produksi dan pasca produksi terhadap kajian kes

industri filem di Harare, Zimbabwe. Penekanan kepada tiga komponen ini memberi

kejayaan kepada sesebuah produksi untuk menerbitkan filem yang bermutu. Begitu

juga, dengan Multu (2020) dalam kajian beliau menunjukkan tiga komponen dalam

proses penerbitan filem iaitu praproduksi, produksi dan pasca produksi menjadi paksi

yang kuat dalam konteks penerbitan filem dan menghasilkan filem yang berjaya dan

mendapat kitipan yang tinggi. Begitu juga dengan Aletras (2020), menyatakan sebuah

filem yang berkualiti akan memfokuskan kepada tiga komponen proses penerbitan

iaitu praproduksi, produksi dan pacsa produksi dalam apa jua genre filem yang

diterbitkan. Ia adalah kerana ketiga-tiga komponen tersebut akan memperkuatkan lagi

proses pengurusan sesebuah produksi filem dalam menerbitkan filem yang bermutu.

2.10 Rumusan Bab

Dalam bab ini, pengkaji telah menghuraikan perkembangan produksi filem di alaf

baharu dari sudut tempatan yang membabitkan kemajuan dan pembangunan

pengeluaran filem di Malaysia dengan tumpuan kepada produksi filem cereka dan

kemudian siri usaha yang dilaksanakan oleh pelbagai pihak termasuk kerajaan

menerusi FINAS untuk memajukan industri filem negara. Bagaimanapun kajian-

kajian ilmiah dalam negara yang pernah dijalankan lebih memfokus kepada aspek

tema filem, pemasaran, teknologi dan juga nilai-nilai yang diketengahkan dalam

filem.

Huraian mengenai pengurusan strategik yang ketara dalam industri-industri lain tidak

disentuh dari sudut produksi filem di Malaysia. Pelbagai model dalam bidang

pengurusan strategik yang diteliti telah membantu pengkaji untuk memahami


105

pengurusan produksi industri filem dari sudut yang berbeza. Bagaimanapun Model

Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas telah memberi satu perspektif

baharu bagi kajian ini. Pengkaji juga mengetengahkan perkembangan dari pelbagai

sudut bagi memahami amalan aspek pengurusan strategik dalam produksi filem,

termasuk cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik, kelebihan-kelebihan

industri, peluang-peluang baharu yang wujud ekoran ledakan teknologi. Produksi

filem juga satu bentuk pengurusan kerana proses pengeluaran filem adalah satu

rantaian aktiviti dan tindakan yang melibatkan pelbagai pihak, dari produser,

pengarah, barisan pelakon, akauntan sehinggalah pemandu kenderaan dan pembekal

makanan. Industri filem di kebanyakan negara sudah mula menerima pakai aspek

pengurusan strategik untuk mengeluarkan filem-filem baik dan berkualiti. Input yang

dihuraikan dalam bab ini digunakan dalam peringkat pengumpulan data untuk

mengkaji dua persoalan kajian yang telah ditetapkan dalam Bab Satu. Bab seterusnya

menerangkan pendekatan yang digunakan untuk mengumpul data.


106

BAB TIGA

METODOLOGI KAJIAN

3.1 Pengenalan

Bab ini membincangkan perkaitan di antara hubungan reka bentuk kajian dengan

persoalan kajian dan tujuan kajian. Pengkaji menjelaskan sebab pemilihan pendekatan

kualitatif yang digunakan dalam mengemudi proses mendapatkan data. Dalam kata

lain, bab ini dikhaskan untuk menghuraikan kaedah kajian, data diperoleh dan

seterusnya cara analisis untuk menjana penemuan atau dapatan yang disasarkan.

Selain itu, bab ini juga menghuraikan aktiviti-aktiviti lain yang berkaitan dengan

metodologi. Ini termasuklah proses persampelan, pengurusan dan pembersihan atau

penyemakan data, usaha memelihara integriti data dan etika kajian.

3.2 Rasional memilih pendekatan kualitatif

Penyelidikan kualitatif mempunyai bentuk data yang tersendiri yang berbeza dengan

penyelidikan kuantitatif (Kamarul Azmi, 2012, hlm: 1). Bagi mencapai objektif

kajian, pengkaji memutuskan untuk menggunakan pendekatan kualitatif. Ini kerana

pendekatan ini lebih sesuai dan relevan untuk menghasilkan data dengan meneliti

tingkah laku manusia atau pengalaman mereka (Stewart, 2002) dan meningkatkan

pemahaman mengenai fenomena yang dikaji (Herwina & Zarith Delaila, 2012).

Sebagaimana yang disarankan oleh Ghazali dan Sufean (2018), pengkaji

menggunakan pendekatan kualitatif bagi membolehkan “pemerolehan data secara

lebih mendalam, menyelami fikiran dan perasaan informan dan dapat menyelesaikan

masalah-masalah serta isu-isu yang berkaitan” (hlm: 459). Dalam pada itu, menurut


107

Neuman (2014), penyelidikan kualitatif sesuai untuk digunakan kerana pengkaji boleh

memahami situasi yang kompleks (Kunsey, 2019), dan memperoleh dapatan atau

penemuan yang berkualiti serta mendalam (Canosa, Wilson & Graham, 2017; Dahl,

2004; White, Rao & Minakakis, 2010). Selain itu, pandangan dengan bebas juga

dapat diberikan (Attarieh, 2017), apabila pembaca dapat mengenal pasti pengalaman

informan yang dipilih dalam penyelidikan. Rowlands (2009) menggunakan

pendekatan kualitatif kerana membolehkan pengkaji mengkaji, memahami, mentafsir

dan berbincang mengenai pengalaman informan dengan lebih mendalam. Selain itu,

menurut Neuman lagi, kajian yang menggunakan pendekatan kualitatif akan

menyumbang kepada keterangan yang lebih kaya dan perincian yang berwarna-warni

serta memberi pembaca perasaan untuk tetapan sosial. Huraian yang kaya juga akan

membolehkan pengkaji mengenal pasti berdasarkan pengalaman komunikasi orang

lain, dan belajar melalui pengalaman-pengalaman yang dikongsi (Friend & Caruthers,

2016; Hu, 2016; Simonton, 2009; Wood & Brown, 2012). Menurut Che Su (2019),

“kualitatif sesuai untuk dipertimbangkan apabila hanya sedikit maklumat diketahui

tentang tajuk kajian” (hlm: 140).

Pendekatan kualitatif juga, sebagaimana telah disebutkan oleh Denzin dan Lincoln

(2005) akan memberi pengkaji kemampuan untuk meneliti data dari semasa ke semasa

sepanjang proses pengumpulan data, terbuka terhadap soalan-soalan yang baharu

untuk ditanya, dan menemui pemahaman baharu. Malah menurut Denzin dan Lincoln,

semua penyelidikan bersifat interpretif dan meletakkan tuntutan unik kepada

pengkaji. Dalam pada itu, Iorio (2004) pula mengatakan bahawa kelebihan

metodologi kualitatif adalah pendekatan ini membawa pembaca dan penonton ke

dalam cerita dan data yang mendalam, pandangan orang pertama serta apa yang harus

dilakukan dengan mereka adalah inti pati pelaporan kualitatif. Dalam kajiannya,


108

Georgo (2017) menjelaskan bahawa kaedah kualitatif tidak hanya memudahkan untuk

meneroka fenomena isu yang dikaji, tetapi juga memungkinkan munculnya corak dan

tema ke arah menghasilkan teori yang tidak hanya berkaitan penggambaran dalam

filem Hollywood, tetapi juga makna atau penerapan terhadap pengalaman-

pengalaman yang dilalui. Justeru , mengambil kira pertimbangan-pertimbangan ini,

penggunaan pendekatan kualitatif dalam kajian ini akan membolehkan pengkaji

mendapatkan pemahaman yang mendalam mengenai pengurusan strategik dalam

proses pengeluaran filem cereka serta cabaran yang dilalui pengeluar filem dalam

menghasilkan filem berkualiti. Seterusnya, pengkaji mengetengahkan syor dan

cadangan cara pengurusan strategik bagi membantu produksi filem menghasilkan

cereka tempatan yang berkualiti.

Keputusan pengkaji untuk menggunakan pendekatan kualitatif juga didorong oleh

kajian-kajian masa lalu yang menunjukkan bahawa pendekatan kualitatif popular

dalam meneliti dan menganalisis perkembangan dalam industri perfileman, yang

sebelumnya didominasi oleh pendekatan kuantitatif (Wilbon, 1997; Ehigie & Ehigie,

2005). Beberapa kajian dalam negara dan di luar negara juga ada berkongsi

pengalaman menggunakan pendekatan kualitatif. Ini termasuklah kajian yang

membabitkan filem industri di Turki (Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013), Hollywood,

Amerika Syarikat (Silver, 2007), Singapura (Wong, Kim & Matthews, 2010),

Malaysia (Abdul Riezal Dim, 2016; Herwina & Zarith Delaila, 2012), Helsinki,

Finland (Rinnekangas, 2020), Norway (Sand, 2017), New Zealand (Jones, Barlow,

Finlay & Savage, 2003) dan Nigeria (Giwa, 2014). Penggunaan pengurusan strategik

dalam produksi filem cereka kebelakangan ini turut mendorong pengkaji

menggunakan pendekatan kualitatif.


109

Pendekatan kualitatif, sebagaimana kuantitatif menawarkan pelbagai kaedah

mendapatkan data. Ini termasuklah kajian kes, analisis dokumen, analisis artifak,

pengalaman peribadi, pemerhatian dan lain-lain lagi (Denzin & Lincoln, 2005). Selain

kajian kes, menurut Zucker (2009), istilah tinjauan kes dan laporan kes juga sering

digunakan. Selari dengan tujuan kajian ini, pengkaji memutuskan untuk menggunakan

kajian kes yang disifatkan sebagai amat berguna bagi mendapatkan apresiasi

mendalam terhadap satu-satu isu, peristiwa atau fenomena yang menarik, dalam

konteks kehidupan nyata yang semula jadi (Crowe, Cresswell, Robertson, Huby,

Avery & Sheikh, 2011) dan sangat luas digunakan dalam kajian mengenai organisasi

(Atkinson, 2002; Hartley, 2004). Menurut Stake (2000), kaedah kajian kes menjadi

kaedah yang biasa digunakan dalam penyelidikan kualitatif. Malah Crowe, Cresswell,

Robertson, Huby, Avery dan Sheikh (2011) turut menjelaskan bahawa kajian kes

adalah pendekatan yang digunakan untuk menghasilkan pemahaman mendalam dan

pelbagai aspek mengenai masalah yang kompleks dalam konteks kehidupan yang

sebenar. Pengkaji juga telah merangka satu protokol kajian yang digunakan sebagai

panduan sepanjang proses menjana data (Lampiran 2).

Kajian kes dan kajian interpretatif melibatkan pertanyaan intensif tentang peristiwa,

pihak atau unit sosial tertentu (Azizah, 2010). Pendekatan ini menurut Azizah, cuba

mencari tema atau cerita yang boleh membantu usaha menginterpretasikan atau

memahami kes. Selain itu, kajian kes juga melibatkan pengumpulan maklumat-

maklumat penting mengenai orang, konteks atau fenomena tertentu untuk memahami

kes tertentu yang sedang disiasat (Stake, 2000; Viinikainen, 2013). Kajian kes

bermaksud pencerapan terhadap sesuatu fenomena yang khusus bagi seseorang

individu atau kumpulan individu tertentu (Ghazali & Sufean, 2018). Menurut Zucker

(2009) lagi, ciri utama kajian kes adalah bukti saintifik dan asas-asas bukti untuk


110

aplikasi profesional. Sehubungan itu, pengkaji menggunakan pendekatan kajian kes

memandangkan kaedah ini akan membolehkan pengkaji melihat organisasi,

kumpulan dalam organisasi tersebut dan orang tertentu (Foss et al., 2014; Kohlbacher,

2006).

Seterusnya, menurut Yin (2003a), keperluan khas untuk kajian kes timbul daripada

keinginan untuk memahami fenomena sosial yang kompleks. Ini kerana kaedah kajian

kes membolehkan pengkaji mengekalkan ciri-ciri holistik dan bermakna dari

peristiwa kehidupan nyata seperti organisasi dan proses pengurusan. Langkah ini

bertujuan untuk mendapatkan pemahaman yang luas mengenai fenomena dan

membuat kesimpulan daripada pandangan mereka. Pendekatan ini menggunakan

banyak kaedah untuk pengumpulan data tetapi memfokuskan pada kes tertentu untuk

mendapatkan keterangan dan penjelasan holistik (Foss et al., 2014).

Dalam memutuskan kajian kes sebagai kaedah penyelidikan, Yin (2003) mengenal

pasti lima komponen reka bentuk penyelidikan iaitu soalan kajian, cadangan jika ada,

aspek menghubungkan data dengan cadangan, dan kriteria-kriteria untuk

mentafsirkan penemuan. Menurut Hartley (2004), adalah lebih baik untuk

mempertimbangkan sama ada kajian kes yang bersifat eksploratif, deskriptif atau

penerangan dan keputusan utama yang harus dibuat adalah sama ada kajian akan

berdasarkan kepada satu atau beberapa kes. Bersetuju dengan pandangan Hartley,

seseorang pengkaji boleh menggunakan satu atau lebih subjek sebagai kajian kes.

Justeru, bagi memenuhi keperluan kajian ini, pengkaji hanya memilih sebuah filem

iaitu “Redha”. Pengkaji memutuskan untuk memilih filem tersebut sebagai kajian kes

memandangkan filem itu, walaupun gagal dari segi kutipan pecah panggung, tetapi

memperoleh banyak anugerah termasuk 11 anugerah peringkat antarabangsa (Nadia,


111

2019; Sudirman, 2017). Jumlah anugerah itu merupakan paling tinggi diterima oleh

mana-mana filem dan syarikat filem cereka dari Malaysia (Laporan Tahunan FINAS,

2019). Malah kajian-kajian masa lalu juga menunjukkan sebuah entiti atau organisasi

boleh dipilih sebagai kes untuk tujuan kajian (Vitkauskaitė, 2017). Menurut

Gustafsson (2017), penggunaan entiti tunggal dalam kajian kes sangat sesuai dari segi

pertimbangan masa dan sumber yang ada di pihak pengkaji. Selain itu, menurut

Gustafsson, ini juga akan membolehkan pengkaji memahami dengan mendalam

subjek yang dikaji dan selain mampu menggambarkan kewujudan fenomena dengan

baik.

3.3 Lokasi kajian

Lokasi kajian ini dilakukan di Kuala Lumpur dan Selangor. Oleh itu, sesi temu bual

dilakukan di lokasi mengikut keselesaan, pertimbangan informan dan juga pengkaji.

Pada peringkat ini, pengkaji telah menghubungi informan-informan untuk

mendapatkan tempat dan masa bagi tujuan temu bual mengikut keselesaan dan masa

mereka. Ini sebagaimana telah diamalkan oleh White, Rao dan Minakakis (2010) iaitu

pengkaji akan menemu bual informan berdasarkan kelapangan dan kesediaan mereka.

Pengkaji dan informan telah mencapai titik persamaan atau persetujuan dalam

menentukan tempat dan masa sesi temu bual. Pengkaji sudah pasti perlu

mengamalkan prinsip tolak ansur memandangkan perlu mendapatkan sokongan,

kerjasama dan kebenaran para informan serta juga majikan mereka iaitu Current

Pictures Sdn. Bhd. Sesi temu bual dijalankan dari 6 September 2020 hingga 22

September 2020. Proses temu bual berjalan dengan lancar mengikut tarikh dan masa

yang dipersetujui oleh informan. Oleh itu, jadual 3.1 seperti dibawah menunjukkan

maklumat terperinci proses temu bual yang dijalankan.


112

Jadual 3.1

Maklumat Temu bual Yang Dijalankan

NO INFORMAN JAWATAN TARIKH TEMPAT

1 Informan 1

Pengarah Filem

dan Penerbit

Eksekutif

6 Sept 2020 Secret Recipe Bukit

Jelutong Shah Alam

2 Informan 2 Penebit Eksekutif 6 Sept 2020 Secret Recipe Bukit

Jelutong Shah Alam

3 Informan 3 Penyunting 14 September

2020

Secara Online

Google Meet

4 Informan 4 Director of

Photography (DP)

16 September

2020

Secara Online

Google Meet

5 Informan 5 Make Up dan

Wardrobe

17 September

2020

Rumah beliau di

Ampang Selangor

6 Informan 6 Continuity 1 18 September

2020

Restoran Ukay

Perdana di Ampang

Selangor

7 Informan 7 Continuity 2 18 September

2020

Restoran Ukay

Perdana di Ampang

Selangor

8 Informan 8 Soundman 20 September

2020

Mc Donald Batu 3

Shah Alam

9 Informan 9 Gaffer 21 September ASWARA

Kuala Lumpur

10 Informan 10 Pelakon Lelaki

Utama

22 September

2020

Old Town Coffee

Ativo Plaza Sri

Damansara

Kuala Lumpur


113

Berdasarkan pengalaman Herwina dan Zarith Delaila (2012) dan Manimaran (2009),

setiap sesi temu bual lazimnya akan mengambil masa antara 90 minit hingga tiga jam.

Kepentingan hubungan mesra dan keperluan objektif kajian diberi penekanan dalam

menjayakan aktiviti penting ini. Oleh itu, pengkaji telah menjalankan sesi temu bual

di Kuala Lumpur dan semua temu bual diadakan di luar pejabat syarikat Current

Pictures Sdn Bhd memandangkan sebahagian besar informan bukan merupakan

pekerja atau tenaga kerja tetap syarikat.

3.4 Proses menjana data

Menurul Kamarul Azmi (2012), teknik pengumpulan data perlu disesuaikan dengan

bentuk data. Dalam penyelidikan kualitatif, sebilangan pengkaji menggunakan istilah

pengumpulan data (Hernandez, 1996; Ghazali & Sufean, 2018). Sementara itu, ada

juga yang menamakannya sebagai proses penghasilan data, pembuatan data atau

penjanaan data (Atkinson, 2002). Bagi tujuan kajian ini, pengkaji memutuskan untuk

menggunakan istilah proses penjanaan data iaitu terma yang diperkenalkan oleh

Mason (1996). Sebagaimana yang telah disebutkan sebelum ini, kajian ini telah

disempurnakan dengan menggunakan teknik temu bual mendalam tidak berstruktur.

Kajian kes lazimnya akan melibatkan temu bual untuk mendapatkan data (Hartley,

2004). Dalam kebanyakan kes, menurut Marshall dan Rossman (2011), penyelidik

kualitatif sangat bergantung kepada kaedah temu bual mendalam, yang turut dikenali

atau dikategorikan sebagai temu bual tidak berstruktur (Berry, 1999). Ini bagi

membolehkan data yang kaya dan mendalam dapat diperoleh (Herwina & Zarith

Delaila, 2012; Hizral & Suria Hani, 2018; Hu, 2016; Simonton, 2009). Temu bual

mendalam digunakan oleh pengkaji kualitatif untuk mendapatkan maklumat bagi

mencapai pemahaman yang menyeluruh mengenai pandangan atau situasi yang


114

ditemu bual atau pengalaman mereka (Marshall & Rossman, 1989). Dalam teknik ini,

“pengkaji akan mengemukakan soalan berbentuk terbuka dan disusuli dengan soalan-

soalan tambahan yang bersesuaian” (Che Su, 2019, hlm: 248). Menurut Attarieh

(2017), dalam kajian temu bual beliau melibatkan seramai 19 orang informan, strategi

temu bual adalah satu kaedah terbaik. Strategi ini memberi kebebasan kepada

pengkaji dalam mendapatkan pandangan berkualiti dan mendalam daripada mereka

yang dipilih sebagai sampel kajian.

3.5 Set soalan temu bual tidak berstruktur

Dalam kajian ini, temu bual tidak berstruktur akan menggunakan set soalan yang

mirip dengan set soal selidik yang digunakan dalam kajian kuantitatif (Atkinson,

2002; Fontana & Frey, 1994; Herwina & Zarith Delaila, 2012; Manimaran, 2009;

Viinikainen, 2013). Menurut Che Su (2019), “penggunaan temu bual tidak berstruktur

memerlukan penemu bual membina, menyesuaikan dan membentuk soalan-soalan

awalan dan susulan yang bersesuaian tentang isu kajian” (hlm: 250). Pengkaji sendiri

mengendalikan kesemua sesi temu bual. Oleh itu, satu panduan disediakan bagi

mengendalikan sesi temu bual. Pengkaji menyediakan satu set soalan sama bagi setiap

informan. Pengkaji telah membahagikan soalan temu bual kepada empat bahagian dan

mengandungi 17 soalan (rujuk lampiran 5). Sesi dimulakan dengan pengkaji

memperkenalkan diri dan menyatakan tujuan kajian. Pengkaji juga menjelaskan apa

yang akan ditanya di setiap bahagian. Pada bahagian pertama lapan soalan di soal

berkaitan tentang latar belakang peribadi informan ini termasuklah nama, umur,

jawatan dan pengalaman bekerja. Sebanyak empat soalan ditanya pada bahagian

kedua iaitu tentang elemen pengurusan strategik. Seterusnya, bahagian ketiga pula

terdapat dua soalan ditanya tentang cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik


115

dalam produksi filem “Redha”. Soalan-soalan susulan dikemukakan atau ditanya

berdasarkan kepada jawapan dan respons yang diberikan oleh para informan semasa

sesi temu bual. Kajian ini berpandukan kepada kajian masa lalu oleh Vitkauskaite

(2020). Kajian ini berdasarkan kepada model ‘Product Oriented’ apabila kualiti

terbaik produk merupakan tujuan utama syarikat. Ini memang jelas dalam produksi

filem “Redha” apabila informan 1 menyatakan kualiti dalam filem “Redha” yang

diberikan penekanan. Oleh itu, diharapkan pasaran akan menghargai kualiti produk

yang dihasilkan (Vitkauskaite, 2020). Pengkaji telah mengubah suai model ini dalam

konteks kajian ini apabila soalan temu bual dibina berdasarkan elemen pengurusan

strategik, cabaran dan penyelesaian dalam produksi filem “Redha”. Menurut Seidman

(2006), tidak ada jumlah temu bual tertentu yang perlu dibuat oleh pengkaji. Oleh itu,

untuk kajian ini, satu set soalan kajian yang tidak berstruktur digunakan. Valenzuela

dan Shrivastava (2005) membahagikan temu bual kepada tujuh langkah.

1. Penetapan Tema (Thematizing): Kenapa dan apa bentuk temu bual yang

dilakukan? Temu bual ini mempunyai objektif kajian iaitu elemen pengurusan

strategik dan cabaran serta penyelesaian untuk mencapai misi filem berjaya.

2. Pembentukan (Designing): Merancang pembentukan kajian itu. Panduan temu

bual yang mengandungi soalan temu bual, senarai soalan yang mempunyai

tiga bahagian (open ended) dan nota tambahan pengkaji semasa sesi temu

bual.

3 Menemu bual (Interviewing): Menjalankan temu bual mengikut panduan.

Membuat janji temu dengan informan dan menghantar soalan lebih awal

supaya informan boleh membuat persediaan awal. Seterusnya, mendapatkan


116

kebenaran untuk membuat rakaman audio dan memastikan alat rakaman boleh

berfungsi dengan baik.

4. Membuat Transkripsi (Transcribing): Menyediakan bahan temu bual untuk

membuat analisa. Soalan dan jawapan yang dirakam ditulis semula mengikut

format transkripsi yang betul.

5. Penganalisaan (Analyzing): Membuat keputusan tentang tujuan, tajuk, bentuk

metodologi dan analisis. Transkripsi tersebut dibaca semula untuk mendapatkan

tema yang dihasilkan daripada jawapan yang diberi oleh informan. Ini

berdasarkan kepada objektif kajian dan persoalan kajian yang ditanya kepada

informan.

6. Pengesahan (Verifying): Menentukan kesahihan hasil temu bual. Pengesahan

dibuat oleh informan melalui e-mel atau whatsapp. Dua orang ahli akademik

yang pakar dalam bidang perfileman juga telah membuat pengesahan data ini.

7. Laporan (Reporting): Menerangkan hasil kajian berdasarkan kriteria saintifik.

Perkongsian dapatan kajian dengan ahli akademik, pengamal industri dan agensi

kerajaan berkaitan dilaksanakan. Laporan ini menerangkan penggunaan elemen

pengurusan strategik dan cabaran serta penyelesaian dalam menguruskan

sebuah filem cereka.

Semua set soalan adalah dalam bahasa Melayu kerana kebanyakan informan fasih

berbahasa Melayu. Pengkaji telah mengambil langkah yang berhati-hati ketika

menyediakan dan mengemukakan soalan demi memastikan kualiti proses penjanaan


117

data terpelihara di setiap peringkat sesi temu bual. Langkah ini amat penting bagi

memastikan integriti data tidak akan dikompromi.

3.6 Proses persampelan

Bagi memperkaya proses penemuan kajian, gabungan teknik persampelan bertujuan

dan bola salji (snowball) digunakan dalam memilih para informan. Berdasarkan

kedua-dua persoalan kajian yang telah ditetapkan, pengkaji percaya bahawa gabungan

teknik persampelan ini akan menyumbang kepada data yang sangat relevan kepada

fokus kajian (Georgo, 2017; Pascoe, 2012; Rowlands, 2009). Ini seperti yang

dinyatakan dengan jelas oleh definisi persampelan bertujuan dan selesa, pengkaji telah

memastikan informan adalah mereka yang mempunyai pengalaman dalam bidang

produksi terutamanya dalam produksi filem cereka “Redha”. Mereka adalah semua

tenaga produksi yang terlibat dalam filem ini. Pengkaji telah memilih informan

berdasarkan bahagian-bahagian atau unit-unit yang ada di Current Pictures Sdn. Bhd.

Langkah seterusnya adalah menggunakan strategi pemilihan bertujuan, dengan

mendekati dan memilih informan berdasarkan kemudahan dan ketersediaan sumber

pengkaji serta informan itu sendiri. Pengkaji mengandaikan bahawa pendekatan ini

kemungkinan menghadapi kesukaran untuk mendapatkan informan yang tepat dan

sesuai. Oleh itu, pengkaji juga telah menggunakan teknik bola salji apabila informan

awal diminta untuk menamakan atau mencadangkan informan yang berpotensi atau

sesuai pada pandangan mereka, yang dapat berkongsi pengalaman mereka. Sebelum

proses persampelan, pengkaji telah menentukan kriteria pemilihan informan. Ini juga

disebut pemilihan berdasarkan kriteria seperti yang disebutkan oleh Merriam (1998).

Pengkaji telah melakukan kajian rintis bersama dua orang informan sebelum

melaksanakan temu bual sepenuhnya bersama 10 orang informan yang lain.


118

Pengkaji telah menemu bual sepuluh orang informan. Sementara tiada saiz sampel

yang ideal dan jumlahnya ditentukan mengikut keperluan kajian (Boddy, 2016), dan

mengambil kira pengalaman Attarieh (2017) dan Manimaran (2009). Oleh itu, 10

orang informan yang merupakan tenaga kerja filem Redha dipilih dalam proses temu

bual tersebut. Informan-informan ini terdiri daripada Pengarah Filem, Penerbit

Eksekutif, Penyunting, Director of Photography (DOP), Continuity 1, Continuity 2,

Make-up Artis, Gaffer, Soundman dan Pelakon Lelaki Utama. Kriteria pemilihan

mereka ini kerana peranan mereka sebagai ketua jabatan bagi unit yang terletak di

bawah pengurusan produksi filem Redha dan mereka mempunyai pengalaman yang

luas dalam bidang kepakaran mereka. Mereka telah memberi maklumat yang

terperinci apabila di temu bual oleh pengkaji.

Pemilihan ini juga, digunakan oleh Nurdiani (2014) seperti yang dicadangkan oleh

Nueman (2003) iaitu:

1. Informan berada pada kedudukan yang sesuai sebagai saksi kepada fenomena

yang dikaji. Mereka arif dengan fenomena kajian, mengalami sendiri rutin

tersebut dan mempunyai hubungan pengalaman yang akrab dengan budaya

tersebut.

2. Informan masih terlibat secara langsung dengan fenomena yang dikaji, informan

sanggup meluangkan masa bagi menjayakan kajian ini melalui proses temu bual

yang dijalankan.

3. Informan menggunakan pendekatan bercerita berdasarkan pengetahuan ilmu

yang dimiliki.


119

Kriteria tersebut menyebabkan proses pemilihan berlaku terhadap 10 informan di atas.

Sementara itu, Morse dan Richards (2002) menekankan bahawa penjanaan data mesti

diteruskan sehingga data yang diperoleh adalah cukup kaya dan kukuh, sekali gus

memenuhi keperluan objektif kajian (Manimaran, 2009). Malah menurut Morse dan

Richards, dalam memastikan tahap tepu dicapai, proses penjanaan dan menganalisis

data boleh dilakukan seiring atau serentak. Analisis awal secara umum dapat

membantu pengkaji dalam menilai kedalaman atau sejauh mana kayanya data yang

diperolehi. Malah, analisis awalan membolehkan pengkaji mengemukakan soalan

yang berbeza kepada informan-informan yang lain.

3.7 Membina hubungan dengan informan

Tahap berikut adalah membina hubungan dengan informan dan mewujudkan suasana

kondusif semasa sesi temu bual. Pendekatan ini digunakan oleh ramai pengkaji

kualitatif (Manimaran, 2009). Meskipun pengkaji mengenali beberapa individu yang

terlibat dalam produksi filem “Redha”, pengkaji telah menerokai sesi temu bual

dengan mengadakan sesi pertemuan berkenalan dengan Penerbit Eksekutif dan

Pengarah Filem bagi memudahkan proses menyenaraikan barisan informan.

Setelah memilih informan menggunakan teknik persampelan bertujuan dan bola salji,

pengkaji telah berhubung dengan para informan untuk menzahirkan hasrat pengkaji

iaitu menjadi informan kajian ini. Perkara ini disampaikan menerusi telefon dan e-mel

dengan menghantar surat hasrat secara formal. Surat makluman telah menggariskan

objektif kajian dan mendapatkan persetujuan (rujuk lampiran 4). Langkah itu juga

membolehkan informan bersiap sedia secara fizikal dan mental. Semasa sesi temu

bual yang sebenar, pengkaji sekali lagi menyatakan hasrat dan objektif kajian, serta


120

mendapatkan persetujuan bertulis daripada informan (rujuk lampiran 3). Ini juga

penting kerana sebahagian daripada proses mematuhi etika kajian. Semasa sesi temu

bual, penyelidik juga mengambil catatan lapangan, yang akan berguna semasa

peringkat analisis dan kemudian di bahagian perbincangan (Manimaran, 2009). Usaha

membina hubungan baik juga telah dilakukan apabila pengkaji membekalkan satu

salinan transkrip kepada informan untuk disemak bagi tujuan pengesahan kandungan.

3.8 Peralatan dan peranti rakaman dan pengurusan data

Pengkaji menggunakan peralatan rakaman yang sesuai untuk mengendalikan kajian,

terutamanya bagi tujuan merakam setiap sesi temu bual. Pita rakaman digital

digunakan dan setiap rakaman disimpan secara teratur. Dalam pada itu, sebagaimana

diamalkan oleh sebahagian besar penyelidik kualitatif, penjanaan data, pengurusan

data dan analisis data dilakukan secara serentak. Pendekatan ini, menurut Richards

(2005), diguna pakai dengan tujuan untuk mendapatkan data yang baik dan

penemuan-penemuan yang berharga. Berdasarkan pendekatan yang digunakan oleh

kedua-dua Manimaran (2009) dan Richards, pengkaji mendapati bahawa penjanaan

data kualitatif dan analisis data harus berjalan seiringan serta harus diberi perhatian

yang sewajarnya oleh penyelidik kualitatif. Bagi menjayakan kajian ini, pengkaji

menggunakan proses pengurusan data dan analisis data yang diketengahkan oleh

Manimaran dan Richards. Proses itu merangkumi aktiviti: (i) mentranskripkan

perbualan-perbualan yang telah dirakam, (ii) menyimpan data, (iii) melakukan

penyemakan dan pembersihan data, (iv) menganalisis data (termasuk proses

pengekodan dan pengkategorian), (v) memperincikan catatan lapangan, (vi)

mengkatalog fail data, dan (vii) melindungi data dan fail, serta peralatan rakaman.


121

Semua aktiviti ini dijalankan dengan betul dan perhatian sewajarnya telah diberikan

oleh pengkaji. Langkah-langkah ini diambil dan diamalkan agar tidak menjejaskan

mutu data. Proses transkripsi dan penyimpanan data diberi perhatian yang rapi.

Terdapat banyak tahap penyimpanan data digunakan dalam kajian ini. Pengkaji

menggunakan kaedah transkripsi penuh, apabila keseluruhan perbualan semasa temu

bual ditranskrip tanpa kehilangan ungkapan atau makna yang hendak disampaikan

oleh para informan.

Pada masa yang sama, dalam memastikan keselamatan dan kerahsiaan data, pengkaji

menyimpan setiap rakaman, transkrip atau data asal dan data-data yang telah

dianalisis di komputer riba, komputer meja dan di pemacu luaran. Pengkaji juga

membuat salinan tambahan kesemua fail untuk tujuan keselamatan dan perlindungan

data daripada gangguan yang disengajakan atau tidak disengajakan serta bagi

memelihara integriti data.

Semua rakaman audio telah dilabel dengan nama informan serta masa dan tarikh temu

bual untuk tujuan analisis serta juga untuk rujukan susulan jika diperlukan.

Sebagaimana yang telah disebutkan sebelum ini, kesemua rakaman disimpan dengan

baik dan secara bersistematik. Pengkaji yakin langkah ini penting dan perlu bagi

memastikan kebolehpercayaan data, ketepatan dan set data terkini untuk tujuan

analisis (Manimaran, 2009). Ini juga merupakan sebahagian daripada proses

mengemas kini data (Trinidad & Norrmore, 2004).

3.9 Penyemakan dan pembersihan data

Satu lagi aktiviti atau proses penting yang harus diberi perhatian adalah pembersihan

data atau penyemakan data (Mohd Yusri, 2010). Langkah ini penting dalam kajian ini


122

kerana akan membolehkan data yang tepat dan berkualiti dijana dengan mengenal

pasti serta mengeluarkan kesilapan-kesilapan yang berkemungkinan wujud (Chu &

Ilyas, 2016). Setelah mentranskripsikan setiap perbualan, pengkaji telah mengambil

langkah pembersihan dan penyemakan data. Sebagai contoh, setelah perbualan temu

bual mendalam ditranskrip, pengkaji memeriksa struktur ayat dan perkataan, fakta dan

angka yang memerlukan pembetulan atau penjelasan lebih lanjut. Pengkaji telah

meletakkan komen atau catatan untuk tindakan susulan dan memasukkan komen pada

transkrip berdasarkan catatan lapangan semasa sesi temu bual.

Selain itu, pengkaji telah menghantar semula salinan trankripsi kepada informan bagi

tujuan pengesahan kandungan. Transkrip dihantar kepada informan melalui e-mel dan

whatsapp. Seramai lima orang informan iaitu 5, 6, 7, 8 dan 10 telah bersetuju dengan

transkripsi ini dan lima orang lagi informan iaitu informan 1, 2, 3, 4 dan 9 telah

membuat penambahbaikan dalam transkripsi. Pengkaji telah meminda kesilapan fakta

dan membuat penambahbaikan setelah mendapat maklum balas daripada semua

informan.

3.10 Analisis data

3.10.1 Rasional analisis data kualitatif

Proses analisis data dalam pendekatan kualitatif terdiri daripada banyak cara dan

terdapat empat tahap utama (Atkinson, 2002). Beberapa teknik asas analisis kualitatif

merangkumi: (i) teknik pengkategorian dan pengekodan; (ii) teknik analisis

kontekstualisasi; dan (iii) teknik penulisan memo. Atkinson (2002) membahagikan

tahap-tahap analisis kepada empat iaitu penjanaan data, proses pengekodan,

menganalisis data kajian kes dengan menghasilkan pelbagai laporan dan


123

menghasilkan cadangan akhir dengan menghubungkan kod-kod yang

dirasionalisasikan kembali ke cadangan awal melalui cadangan baharu yang sesuai

dihasilkan. Sementara itu, Merriam (1998) pula menyenaraikan lima strategi analisis

data yang popular dalam penyelidikan kualitatif. Strategi tersebut terdiri daripada (i)

analisis etnografi, (ii) analisis naratif, (iii) analisis fenomenologi, (iv) kaedah

perbandingan tetap dan (v) analisis kandungan serta induksi analitik.

Dalam menjalankan kajian ini, pengkaji menggunakan teknik (Dye, Schatz,

Rosenberg & Coleman, 2000) analisis tematik kerana sangat berguna dan sesuai.

Oleh kerana teknik ini sangat berguna dan penting untuk melakukan proses analisis

secara serentak atau bersamaan dengan proses penjanaan data, pengkaji mengambil

semua langkah untuk menganalisis data dengan segera sebaik sahaja setiap sesi temu

bual selesai dan sebelum meneruskan sesi temu bual selanjutnya. Oleh itu, pengkaji

telah menyediakan transkrip sesi temu bual sebelum melalui peringkat analisis

awalan.

3.10.2 Analisis tematik

Analisis tematik adalah proses mengenal pasti tema atau konsep daripada data yang

telah dijana. Aronson (1994) menjelaskan bahawa langkah-langkah berikut perlu

dipertimbangkan ketika menggunakan analisis tematik: (i) mengumpulkan data dan

menyediakan transkrip, (ii) perbualan yang ditranskripsikan, menyenaraikan pola

pengalaman pertama, (iii) menyenaraikan pola pengalaman kedua, (iv) mengenal pasti

semua data yang berkaitan dengan pola yang sudah diklasifikasikan, (v)

menggabungkan dan menyusun pola-pola yang berkaitan menjadi subtema, (vi)

mencari corak, (vii) mendapatkan maklum balas daripada informan mengenai corak,

(viii) menetapkan hujah-hujah yang sah untuk memilih tema dengan membaca


124

literatur yang berkaitan, dan (ix) merumuskan pernyataan tematik untuk

mengembangkan jalan cerita. Berdasarkan pandangan itu, pengkaji menggunakan

analisis tematik yang telah dipraktikkan oleh Aronson (1994) dan Manimaran (2009).

3.10.3 Proses pengekodan

Selari dengan persoalan kajian dan objektif kajian, salah satu perkara utama yang

dilakukan dalam proses penjanaan data adalah menyediakan transkrip temu bual.

Dalam kajian ini, pengkaji mengikuti langkah-langkah yang disarankan oleh Bogdan

dan Biklen (1992) serta Manimaran (2009). Garis panduan itu merangkumi fasa: (i)

kategori harus mencerminkan tujuan penyelidikan dan sesuai dengan persoalan

kajian; (ii) kategori harus lengkap; (iii) kategori harus saling eksklusif; (iv) kategori

harus bebas; dan (v) kategori harus berasal daripada klasifikasi tunggal berdasarkan

prinsip.

Oleh kerana pengkaji sendiri mengendalikan sesi temu bual, kemampuan pengkaji

untuk menganalisis data bergantung pada apa yang digambarkan oleh Merriam (1998)

sebagai satu kebolehan kreatif pengkaji dan kepakaran teknikalnya sendiri. Oleh itu,

kajian ini menggunakan kaedah analisis tematik.

Proses menganalisis data kualitatif boleh dikendalikan dengan menggunakan kaedah

manual atau perisian komputer seperti Nvivo. Terdapat banyak pakej perisian untuk

tujuan analisis. Namun, pengkaji masih boleh menggunakan kertas dan pensil iaitu

kaedah manual untuk mencapai kesimpulan yang bermakna ke atas set data yang

banyak (Ozkan, 2004). Perkara ini turut disokong oleh Sutton dan Austin (2015) yang

berhujah bahawa meskipun terdapat pelbagai perisian untuk tujuan menganalisis data,

kaedah manual boleh digunakan dan masih digunakan dengan meluas memandangkan


125

proses pengekodan asas sebenarnya bermula daripada pengkaji itu sendiri. Malah,

kajian Manimaran (2009) mengenai impak kemajuan teknologi ke atas amalan

kewartawanan media cetak di Malaysia juga menggunakan kaedah manual. Justeru,

pengkaji itu menamakannya sebagai kaedah separa manual iaitu menggunakan

perisian komputer Microsoft Office, kertas dan pen serta warna yang pelbagai. Setelah

membandingkan kesemua pandangan itu, pengkaji memutuskan untuk menggunakan

kaedah separa manual.

Setelah informan ditemu bual dengan menggunakan alat perakam peranti, proses

transkripsi telah dilakukan. Proses ini memakan masa sebulan untuk

dilaksanakan.Transkripsi ini dihantar semula kepada informan untuk pengesahan dan

proses seterusnya adalah pengekodan transkripsi. Pengekodan dilaksanakan

berdasarkan analisis tematik dan seterusnya tema-tema dapat dihasilkan serta

akhirnya memperolehi dapatan kajian (rujuk lampiran 6).

3.11 Ujian kebolehpercayaan dan ketekalan pengekodan

Seterusnya, isu utama dalam merancang kajian kualitatif adalah memaksimumkan

syarat yang berkaitan dengan kualiti reka bentuk kajian iaitu kriteria untuk menilai

kualiti reka bentuk kajian (Manimaran, 2009; O’Neil, 2016; Pascoe, 2012). Terdapat

empat syarat atau ujian (Yin, 2003) iaitu kesahan konstruk, kesahan dalaman, kesahan

luaran dan kebolehpercayaan. Ujian konsisten pengekodan juga boleh digunakan

untuk mengukur dan memastikan kebolehpercayaan (Wimmer & Dominick, 2006)

daripada proses pengekodan. Menurut Richards (2005), “kebolehpercayaan

bermaksud ketekalan, dan mudah untuk mengetahui elemen tidak konsisten dalam

pengekodan dari semasa ke semasa atau antara rakan sekerja” (hlm: 99). Malah,


126

Richards juga mencadangkan dua kaedah berikut untuk membandingkan dua set

pengekodan dokumen yang sama:

(i) Untuk konsisten dari semasa ke semasa, kodkan versi bersih dokumen yang

dikodkan oleh pengkaji lebih awal. Ini penting untuk mengetahui betapa

berbezanya pengekodan pengkaji; dan

(ii) Untuk kesesuaian antara rakan sekerja, setiap rakan sekerja membuat kod kedua

dan hasil kandungan akan dinilai.

Pengkaji menggunakan kaedah kedua dengan bantuan rakan yang berpengalaman

melakukan kajian kualitatif. Melalui bantuan mereka yang pernah menggunakan ujian

kebolehpercayaan antara pengekod boleh meningkatkan kebolehpercayaan hasil

kajian (Richards, 2005). Selain itu, selepas proses transkrip, pengkaji menunjukkan

salinan transkrip sesi temu bual kepada informan (Manimaran, 2009; Mero-Jaffe,

2011) untuk disemak semula. Setelah informan berpuas hati dan bersetuju dengan

keseluruhan kandungan transkrip, maka bolehlah digunakan bagi tujuan

kebolehpercayaan data dengan informan. Pengesahan pengekodan data juga dibuat

oleh dua pakar akademik perfileman yang bertaraf Doktor Falsafah dan mereka

menandatangani surat pengesahan yang diberi pengkaji. Mereka mempunyai

pengalaman lebih sepuluh tahun dalam pengajaran dan pembelajaran bidang

akademik perfileman. Mereka telah dipilih untuk menilai dan memberi panduan dari

segi koding dan proses analisis. Pengkajian yang terperinci dan sistematik dalam

pengisian yang bertujuan untuk mengenal pasti corak, tema atau bias. (Mohajan,

2018). Ini menjadikan kajian ini valid dan sahih.


127

Pengkaji telah menyediakan soalan temu bual dan diberikan kepada penyelia untuk

disemak dari segi persoalan kajian dan objektif kajian supaya selaras dengan kajian

ini. Penyelia juga menilai transkripsi dan mengesahkan pengekodan. Ini merupakan

satu cara kebolehpercayaan data. Satu cara pengesahan data kualitatif adalah oleh

penyelia dan rakan penyelidik.(Kamarul Azmi, 2012) dan Bogdan serta Biklen

(2003), dipetik dari Mohd Norhaizzat, 2018). Setelah soalan temu bual disahkan oleh

penyelia, pengkaji membuat kajian rintis pertama pada 6 September 2020 di Secret

Recipe Bukit Jelutong, Shah Alam bersama-sama dua orang informan. Penyelia telah

melihat hasil kajian rintis ini dan telah diselaraskan semula dengan persoalan kajian

dan objektif kajian yang dibina oleh pengkaji. Pengkaji telah mendapat persetujuan

penyelia untuk menjalankan kajian seterusnya dengan informan yang lain. Masalah

yang timbul semasa kajian rintis dijalankan telah menjadi panduan untuk menperolehi

data di lapangan. Pengkaji telah memastikan bahawa informan yang telah dipilih

untuk di temu bual memenuhi syarat yang telah ditetapkan iaitu merupakan mereka

yang terlibat dalam penerbitan filem “Redha”.

3.12 Peranan pengkaji

Dalam menjalankan kajian ini, pengkaji sendiri memainkan peranan penting sebagai

instrumen untuk menjana data dengan menemu bual para informan. Pengkaji tidak

mengambil pembantu penyelidik bagi membantu mengendalikan sesi temu bual.

Pengkaji berpendapat bahawa adalah wajar untuk menjalankan proses penjanaan data

dan menganalisis sendiri data seperti yang diamalkan oleh kebanyakan pengkaji

(Manimaran, 2009; Marshall & Rossman, 2011. Pengkaji memiliki lebih 20 tahun

pengalaman dalam bidang perfileman termasuk produksi. Pengalaman ini digunakan


128

dengan sebaik yang mungkin dalam mengendalikan proses penjanaan data dengan

mengendalikan sesi temu bual bersama para informan.

3.13 Jangka masa kajian

Pengkaji mula menghimpunkan data, terutamanya kajian rintis sebaik sahaja soalan

temu bual telah mendapat kelulusan daripada penyelia. Proses pengumpulan data telah

mengambil selama 17 hari iaitu bermula dari 6 September 2020 hingga 22 September

2020. Proses menghasilkan transkrip daripada rakaman temu bual dan sesi temu bual

informan-informan dijalankan serentak bagi menjimatkan masa serta memudahkan

proses pengumpulan data secara keseluruhan sehingga mencapai tahap tepu. Dalam

lain perkataan, analisis data awalan telah dijalankan serentak dengan sesi menemu

bual informan.

3.14 Kajian rintis

Bagi memastikan kelancaran kajian, pengkaji juga telah menjalankan kajian rintis.

Pengkaji berpandangan bahawa langkah ini telah membantu ke arah mengesan

sebarang kekurangan dan kelemahan dalam reka bentuk kajian. Ini terutamanya

instrumen, kaedah penjanaan data dan set soalan yang dibentuk. Selain itu, pengkaji

berpandangan kajian rintis juga membantu pengkaji dalam meningkatkan

keberkesanan proses memilih informan, cara mengendalikan sesi temu bual dan

analisis data kelak. Justeru, bagi tujuan kajian rintis pengkaji telah memilih dua orang

informan iaitu informan 1 dan informan 2. Jika diberbandingkan dengan penyelidikan

kuantitatif, data yang diperoleh di peringkat kajian rintis juga boleh digunakan dalam

peringkat sebenar penyelidikan kualitatif (Manimaran, 2009; Merriam (1998).


129

3.15 Etika kajian dan kerahsiaan

Sarjana dan pakar kajian kualitatif menekankan bahawa disebabkan sifat subjektif

daripada penghasilan data, interpretasi, dan analisis dalam penyelidikan kualitatif,

maka terdapat dilema dari sudut etika dan kebimbangan mengenai kerahsiaan yang

berkaitan dengan kaedah ini berbanding pendekatan kuantitatif (Mason, 1996;

Merriam, 1998; Orb, Eisenhauer & Wynaden, 2000; Siti Roshaidai, 2018). Oleh itu,

pengkaji memberi perhatian yang serius terhadap aspek memelihara etika dan

kerahsiaan maklumat peribadi informan. Pengkaji bertanggungjawab dalam

memastikan aspek kerahsiaan sentiasa terpelihara. Pertamanya, pengkaji telah

mendapatkan persetujuan dan kebenaran bertulis (rujuk lampiran 3) daripada kesemua

informan semasa sesi temu bual dan memberi jaminan kepada mereka bahawa segala

maklumat yang dikongsi hanya akan digunakan untuk tujuan kajian akademik. Oleh

itu, segala maklumat peribadi mereka akan dirahsiakan. Pengkaji juga mendapatkan

kebenaran bertulis bagi membolehkan percakapan informan dirakam.

Pengkaji telah menunjukkan salinan transkrip kepada informan untuk mendapatkan

pengesahan kandungan. Selain itu, pengkaji telah memberitahu nama mereka akan

dirahsiakan dalam laporan kajian. Pengkaji memutuskan untuk menggunakan kod

Informan dalam pembentangan hasil kajian. Langkah ini bukan sahaja dapat

memperkukuhkan aspek kerahsiaan dan etika kajian, malah melancarkan lagi proses

penjanaan data. Informan akan merasa lebih selesa jika nama sebenar mereka tidak

didedahkan. Oleh itu, di bawah ini merupakan rumusan kaedah pelaksanaan

keseluruhan kajian yang ditujukkan menerusi Rajah 3.1.


130

Rajah 3.1. Rumusan Pelaksanaan Keseluruhan Kajian


131

3.16 Rumusan bab

Dalam bab ini pengkaji telah menjelaskan dengan mendalam cara pendekatan

kualitatif digunakan bagi mencapai objektif kajian yang berkaitan dengan elemen

pengurusan strategik dalam produksi filem cereka di Malaysia. Data dijana dengan

menggunakan teknik temu bual mendalam tidak berstruktur dan dianalisis

menggunakan kaedah separa manual dan analisis tematik. Metodologi kajian juga

melibatkan aktiviti-aktiviti atau strategi yang kompleks dan rumit apabila

memerlukan tindakan menyeluruh. Pengkaji juga merasakan proses ini turut

memerlukan penelitian dan proses yang rapi bagi menjamin aspek kualiti serta etika

kajian.


132

BAB EMPAT

ANALISIS DAN DAPATAN KAJIAN

4.1 Pengenalan

Bab ini membincangkan hasil dapatan kajian yang telah ditemui daripada temu bual

dengan 10 orang informan. Mereka terdiri daripada tenaga produksi filem “Redha”.

Oleh itu, bab ini merangkumi profil informan, diikuti dengan analisis hasil persoalan

kajian berkenaan elemen pengurusan strategik yang diamalkan dan cabaran serta

penyelesaian pengurusan strategik dalam filem “Redha”.

4.2 Profil Informan

Profil informan memperincikan tentang ciri-ciri informan yang ditemu bual dalam

kajian ini. Ini merangkumi maklumat profil terdiri daripada latar belakang informan

seperti jantina, umur tahap pendidikan dan pengalaman kerja. Informan terdiri

daripada sembilan orang etnik Melayu dan seorang etnik Indonesia. Mereka

mempunyai tahap pendidikan yang berbeza mengikut kelayakan. Seterusnya, profil

ini juga menerangkan mengenai pengalaman pekerjaan informan dalam industri filem,

keterlibatan informan dalam industri filem cereka, dan pihak yang menjemput untuk

menyertai produksi filem “Redha”. Seterusnya, profil ini juga memperihalkan tentang

keterlibatan informan dalam industri diikuti dengan jawatan pertama dan jawatan

sekarang yang disandang oleh informan dalam industri filem. Oleh itu, perincian

profil informan dapat dilihat menerusi Jadual 4.1 di bawah ini.


133

Jadual 4.1

Profil Informan

Bil

Informan Umur Etnik Pendidikan

Terlibat dalam

industri filem

Terlibat dalam

industri filem

cereka

Pihak yang

menjemput

menyertai

produksi

filem

“Redha”

Terlibat

dalam

pembikinan

filem Redha

Jawatan

pertama

Jawatan

sekarang

Informan 1 53 Melayu Graduasi New York

Film Academy

Sejak tahun 1990

(30 tahun).

Mula kerja di

belakang tabir

selama 25 tahun.

Redha filem

pertama tahun

2016.

Cereka pertama

Twenty Eleventh

diberi peluang

oleh ASTRO

untuk menerbitkan

supertele.

(Filem cereka

untuk tayangan di

televisyen)

Menjemput

diri sendiri

menyertai

produksi

filem Redha

Lebih kurang 2

tahun

Sebagai casting

coordinator

Pemilik

syarikat

Current

Pictures.

Penerbit

Eksekutif.

Pengarah

filem.

Informan 2 56 Melayu Pendidikan

menengah sehingga

tingkatan 6 atas di

Sekolah St. John

Institution

Kemudian

menyambung

pengajian di

Vancouver dan

Telah terlibat

dalam industri

perfileman sejak

35 tahun yang

lalu.

Bermula sejak umur

20-an dengan

penerbitan

dokumentari, drama

bersiri drama cereka.

Kemudian

menyambung

pengajian di

Vancouver. Selepas

tamat pengajian

Dijemput

oleh

pengarah

Terlibat dengan

filem Redha

tahun 2013.

Lebih kurang 2

tahun lebih.

Bermula dalam

industri filem

sejak tahun 1990-

an.

Jawatan pertama

pengurus

produksi.

Dilatih oleh arwah

Mustafa Maarof,

Jawatan

sekarang

pengarah

iklan,

penerbit

eksekutif

filem Redha.


134

alumni pada tahun

1992.

beliau mula

memasuki bidang

periklanan

Mendapat tawaran

iklan bersama

ASTRO.

“Redha” merupakan

filem pertama.

Warna Production.

Menjadi pengarah

iklan, sehinggalah

mendapat tawaran

membuat

telemovie bersama

Astro.

Informan 3 52 Indonesia Ijazah Sarjana Muda dan

Sarjana daripada Jakarta

Institute of Arts.

Mengambil kursus jangka

pendek di Sydney

Australia iaitu Master

Class Kodak di Australia

Film Television and Radio

School pada tahun 1993.

Mula

terlibat

pada tahun

1990.

Terlibat dalam

filem cereka

tahun 1996.

Dijemput oleh

Penerbit

Eksekutif dan

juga pengarah.

Terlibat dalam

produksi filem

“Redha”

selama 6 bulan.

Penolong

jurukamera.

Pengarah

Fotografi.

Informan 4 48 Melayu Diploma

Perfileman

Akademi Filem

Malaysia

Mula terlibat pada

tahun 1998.

Terlibat dalam

penerbitan filem

cereka pada

tahun 2000.

Dijemput oleh

line producer.

Terlibat dalam

filem “Redha”

selama 9 bulan.

Jawatan pertama

dalam produksi

filem sebagai

pengarah seni.

Jawatan

sekarang

sebagai

penyunting.

Informan 5 52 Melayu Pendidikan Sekolah

Vokasional Ipoh

dengan mengambil

bidang Electrician.

Mula terlibat pada

tahun 1985.

Terlibat dalam

penerbitan filem

pada tahun

1996.

Dijemput oleh

pengarah filem

dan penerbit

eksekutif.

Terlibat lebih

kurang 3 bulan.

Jawatan pertama

sebagai krew

biasa.

Jawatan

sekarang

sebagai gaffer.


135

Informan 6 51 Melayu Diploma Teater

(pengarahan)

daripada Akademi

Seni Kebangsaan.

Mula terlibat

dalam industri

sejak tahun 1989

Terlibat dalam

industri filem

cereka pada

tahun 2003

Dijemput oleh

pengarah.

Terlibat lebih

kurang 5 bulan.

Jawatan pertama

sebagai pelakon

filem.

Jawatan

sekarang

sebagai

pengarah

supertele.

Informan 7

57

Melayu

SPM, melanjutkan

pengajian dalam

jurusan rambut dan

make up di Institut

Kemahiran Mara.

Mula terlibat

dalam industri

sejak tahun 1986,

kini sudah 34

tahun.

Terlibat dalam

filem cereka

tahun 1989.

Dijemput oleh

penerbit

eksekutif.

Terlibat lebih

kurang 3 bulan.

Jawatan pertama

krew make up

dan wardrobe.

Jawatan

sekarang

pengurus make

up dan

wardrobe.

Informan 8

36

Melayu

Diploma of Audio

Technology, School

of Audio

Engineering.

Terlibat dalam

industri tahun

2005

Terlibat dalam

industri filem

cereka tahun

2005

Dijemput oleh

pengurus

produksi filem

“Redha”.

Terlibat lebih

kurang 2 bulan.

Jawatan pertama

pembantu audio.

Jawatan

sekarang

perakam audio.

Informan 9

34

Melayu

Ijazah Sarjana

Muda daripada

Aswara

Terlibat dalam

industri filem

sejak 2011.

Terlibat dalam

industri filem

cereka tahun

2011.

Dijemput oleh

penerbit

eksekutif filem

“Redha”.

Terlibat lebih

kurang 3 bulan.

Jawatan pertama

pembantu

wardrobe

Jawatan

sekarang

penolong

pengarah.

Informan 10

38

Melayu

SPM

Terlibat dalam

industri tahun

2004

Terlibat dalam

industri filem

cereka tahun

2004

Dijemput oleh

Conty 1

Terlibat dalam

filem “Redha”

lebih kurang 40

hari.

Jawatan pertama

sebagai

propman.

Jawtaan

sekarang

sebagai

Pengarah Seni.


136

4.3 Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam Produksi Filem “Redha”

Bagi menjawab persoalan kajian pertama yang diutarakan dalam kajian ini maka kaedah temu

bual mendalam bersama sepuluh informan yang terdiri daripada krew produksi filem “Redha”

telah dilaksanakan. Sebanyak empat soalan telah disoal bagi mendapat menjawab mengenai

persoalan kajian yang pertama. Soalan tersebut terdiri daripada (i) fasa produksi yang

diamalkan, (ii) amalan pengurusan strategik (menganalisis situasi, menggubal strategi,

melaksanakan strategi, menilai pelaksanaan strategi dan penambahbaikan) yang digunakan,

(iii) amalan pengurusan strategik yang lain yang digunakan dan (iv) misi filem berjaya. Berikut

adalah elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam filem Redha (Rajah 4.1)


137

Rajah 4.1. Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam Produksi Filem “Redha”

Elemen Pengurusan

Strategik

Produksi

Tema 2:

Inovasi dan Teknologi

Tema 1:

Strategi

Tema 1:

Berdaya Saing

Tema 1:

Rantaian Nilai

Pascaproduksi Praproduksi

Amalan Lain

Amalan

Pengurusan

Strategik

Fasa Produksi

Misi Filem

Berjaya

Tema 1:

Rantaian Nilai

Tema 2:

Komunikasi Rantaian Nilai

Tema 3:

Sistematik Komunikasi

Tema 4:

Krew Berkualiti Sistematik

Tema 5:

Strategi Sistematik

Tema 2: Komunikasi

Sistematik

Tema 3 Kepimpinan

Tema 3: Krew Berkualiti

Sistematik

Tema 1: Rantaian Nilai

Sistematik

Tema 1: Profesionalism

Sistematik

Tema 2: Sistematik

Sistematik

Tema 4: Berdaya Saing

Sistematik

Tema 5: Strategi

Sistematik

Tema 2: Sistematik

Tema 3: Strategi

Tema 4: Inovasi dan

Teknologi

Tema 2:

Krew Berkualiti


138

4.3.1 Fasa Produksi yang diamalkan dalam pengurusan strategik penerbitan

filem “Redha” adalah melalui tiga fasa iaitu (i) praproduksi, (ii) produksi dan

(iii) pascaproduksi.

4.3.1.1 Fasa Praproduksi

Hasil daripada temu bual mendalam bersama-sama informan dan analisis tematik

yang dijalankan telah melahirkan lima tema seperti di bawah.

(i) Rantaian Nilai

Hasil dapatan daripada proses temu bual secara mendalam bersama-sama informan

pengkaji mendapat tema pertama iaitu rantaian nilai. Rantaian nilai merupakan

elemen penting dalam pengurusan produksi filem “Redha”. Ini merupakan satu-

satunya proses yang bermula daripada proses praproduksi, produksi dan

pascaproduksi. Rantaian nilai merupakan satu konsep di dalam sebuah syarikat

mahupun pengurusan yang merangkumi tindakan serta aktiviti. Rentetan itu, rantaian

nilai merangkumi proses awal sehinggalah kepada proses terakhir sehinggalah sesuatu

produk siap dan diedarkan.

Parc, Jimmyn. (2020); Agt-Rickauer, H., Waitelonis, J., Tietz, T., dan Sack, H.

(2016), menerangkan rantaian nilai dalam pembikinan filem bermula daripada awal

proses iaitu praproduksi sehinggalah kepada proses pengedaran dan pemasaran filem.

Oleh itu, dalam produksi pembikinan filem “Redha” rantaian nilai bermula pada fasa

praproduksi apabila melibatkan kerja-kerja penyelidikan terhadap subjek utama filem

ini iaitu autisme. Penyelidikan merupakan elemen rantaian nilai kerja yang penting


139

dalam fasa praproduksi bagi melancarkan perjalanan proses semasa fasa produksi

sehinggalah kepada proses fasa pascaproduksi.

Kerja rantaian nilai semasa fasa pra produksi bermula daripada pengalaman dan cerita

yang disampaikan daripada mulut ke mulut terhadap subjek autisme. Ini kemudiannya

memberi suntikan untuk menjadikan subjek tersebut sebagai sebuah filem. Bertitik

tolak daripada pengalaman sekeliling informan, penyelidikan mula dijalankan.

Walaupun pada ketika itu informan tidak pasti sama ada untuk membuat filem

tersebut atau pun tidak. Setelah informan sudah pasti untuk menerbitkan filem

tersebut, rantaian nilai proses bermula dengan penghasilan skrip. Informan telah

membuat penyelidikan bersama-sama keluarga autisme yang terdiri daripada ibu bapa

serta anak autisme untuk melihat setiap kelakuan dan karekter anak autisme. Sebagai

contoh:

“We were again with their family anak autisme. okey… day in day out… okey.. so,

apa yang kita cuba ialah memerhati dan bersama dengan keluarga ni. Okey.. that’s

means we go.. aaa.. pergi mall kita ikut.. always recording”.

(Informan 1)

“kita juga pergi aa.. buat research, berjumpa dengan ibu bapak, direct aa.. yang

anak-anak, anak-anak diorang ada aa... aa... ada masalah autisme, dan juga aaa...

berjumpa dengan kanak-kanak itu sendiri, kita duduk bergaul dengan diorang untuk

aaa... itu untuk merupakan persiapan-persiapan kita untuk bawa watak yang aaa...

ibu bapak yang ada anak autisme”.

(Informan 6)

Rantaian nilai kerja yang dibuat adalah dengan memerhati setiap perbuatan dan

kelakuan anak autisme juga memahami dan merasai perasaan ibu bapa dan juga anak

autisme. Seterusnya, proses rakaman menggunakan kamera sebagai bahan rujukan.


140

Ini adalah proses rantaian nilai yang akan membawa kepada proses seterusnya iaitu

penyediaan skrip.

“so, apa yang kita cuba ialah memerhati dan bersama dengan keluarga ni. Okey..

that’s means we go.. aaa.. pergi mall kita ikut.. always recording”.

(Informan 1)

“Pre-production dia adalah prepping research dia. So, bila prepping research dia,

setiap kali dia keluar, dia belanja duit untuk belanja makan dan sebagainya. Pasal

mereka dah membenarkan dia mengambil video sebagai research prepping dia”.

(Informan 2)

Pada masa yang sama skrip mula dirangka dan diperincikan mengikut kajian yang

telah dijalankan. Ini seperti yang dinyatakan oleh Informan 1, dalam membuat dan

menyiapkan skrip sebanyak lebih kurang 12 draf telah dibuat. Skrip yang baik

memerlukan ketelitian dalam penyelidikan., sebagai contoh:

“So untuk the reason like this… doing the research, dalam masa 7 hari dalam

seminggu.. at least, at least.. 6 hari. We were again with their family anak autisme”.

(Informan 1)

Before shoot tu, dia ambil masa 2 tahun dengan budak-budak ni tu, autisme ni.. dia

just pergi duduk dengan diorang, makan dengan diorang, semua dengan diorang,

lebih kurang ambil masa 2 tahun before, before we roll ya”.

(Informan 5)

Justeru, pembinaan skrip yang bermutu dengan berpandukan penyelidikan yang

kukuh mampu memberi kejayaan kepada sesebuah filem meraih anugerah. Setelah

menyiapkan skrip seperti yang dikehendaki, proses seterusnya akan bermula dengan

penyerahan skrip kepada krew yang akan terlibat dengan produksi pembikinan filem

“Redha”. Kemudiannya, pengurusan produksi akan menyediakan papan cerita,

mendapatkan pembiayaan, memastikan susunan kerja, mengenal pasti lokasi


141

penggambaran, mencari bakat, melakukan penggambaran, pascaproduksi,

menayangkan filem, pengedaran, dan akhirnya mencari peluang anugerah (Steele,

2006).

“Dan.. kita ada rehearsal juga, rehearsal melalui aaa... menggunakan skrip. aaa...

rehearsal, blocking yang dibuat”.

(Informan 6)

Manakala, bagi pengurusan kewangan pula proses praproduksi filem “Redha”

meliputi kos yang tinggi seperti persediaan kepada pelakon, penyediaan kelas renang

kepada pelakon dan kelas bahasa Inggeris. Informan 2 menyatakan:

“That’s it aa.. and a lot of money because like pre-production Macam Tunku Mona

sebut tadi, pasal detailing nak quality, Nam Ron tak boleh berenang, Nam Ron, Jun,

Harith Haziq dan aaa.., go 25 classes of trainning swimming dari kosong sampai tahu

swim. Remy Ishak yang dia tahu berenang tetapi tak tahu berenang secara profesional

macam coach. Pergi training jugak, dan dibayar may be 15 classes, just for him to

know what swimming coaches a lot all about”.

(Informan 2)

Sehubungan itu, dapatan ini juga disokong oleh kajian yang dijalankan oleh Clevé

(2010). Dalam pengurusan kewangan ketika proses praproduksi setiap kos yang

dikeluarkan akan dipertanggungjawabkan kepada penerbit bagi menguruskan jumlah

kos. Semua bajet yang dibuat sama ada dalam fasa praproduksi sehinggalah kepada

fasa pascaproduksi adalah sangat penting dalam melaksanakan pengurusan strategik

(Clevé, 2010).

(ii) Komunikasi

Pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi filem “Redha” membawa

kejayaan dengan penerapan elemen komunikasi yang berkesan. Komunikasi secara


142

verbal dalam pengurusan produksi bersama krew penting bagi menyampaikan misi

penerbit filem sesebuah produksi (Jones, 2005). Menurut Jones lagi, penerbit

memainkan peranan dan tanggungjawab dalam pemilihan krew produksi. Selain iu,

penerbit juga mempunyai tanggungjawab asas untuk mengekalkan persekitaran bagi

memupuk kerjasama. Ini kerana di dalam sesebuah produksi kerjasama dan

pergantungan yang tinggi kepada penerbit penting dalam menjayakan sebuah

produksi.

Dalam pengurusan produksi filem “Redha”, semuanya bermula dengan proses

komunikasi pengarah dan juga penerbit eksekutif bersama-sama krew dan pelakon

yang dipilih untuk menyertai pembikinan filem “Redha”. Setelah pemilihan dibuat,

krew dan pelakon bersetuju untuk menyertai produksi filem ini. Oleh itu, proses

komunikasi seterusnya berlaku dengan mengadakan mesyuarat. Mesyuarat akan

berkisarkan tentang skrip dan apa kehendak pengarah terhadap pembikinan filem

“Redha”.

“Yes… aaa… went come to script writing o.. yes… that’s why we debate and I give

the idea, I take the idea, that’s two-way communication”.

(Informan 1)

“aaa… Pak Haris Sulong… di iaitu Haris yang call saya, aaa… jemput saya…

ituuu… ibu Mona juga dulu… aaa… send skrip buat saya”.

(Informan 3)

“Redha! aa. yang menjemputnya Haris la, Haris dengan Tunku Mona sebab saya

kenal mereka lama”.

(Informan 5)

“Saya dihubungi oleh Encik Haris Sulong EP filem ini yang mengofer saya title Redha

ini”.

(Informan 6)


143

Komunikasi yang dijalankan semasa fasa praproduksi meliputi semua aspek bukan

sahaja skrip malahan termasuklah dengan tawaran kontrak dan juga bayaran.

Walaupun kajian oleh Lu dan Lee, (2019), mereka menyatakan dalam banyak kes,

komunikasi antara jabatan diselaraskan oleh pengurus eksekutif namun, pengurus

produksi juga mewakili krew untuk menandatangani kontrak pekerjaan. Walau

bagaimanapun, dapatan tersebut bercanggah dengan pengurusan yang diamalkan

dalam produksi filem “Redha”. Ini adalah kerana penerbit eksekutif memainkan

peranan utama berkomunikasi dengan semua krew bagi menguruskan tentang kontrak

kerja dan proses tersebut tidak melibatkan pengurus produksi.

“Production manager di sini di dalam Redha bukan seperti er.. tempat lain.. okey…

pm selalunya akann… kita akan bagi satu budget dia akan handle semua… betul”.

(Informan 1)

Pengurus produksi dalam produksi filem “Redha” membantu bagi kelancaran proses

pengurusan terutamanya pada fasa praproduksi. Sebagai contoh, beliau menjadi orang

tengah di antara pengarah dan penerbit eksekutif bersama pemilik sesuatu lokasi yang

dipilih, atau menjadi orang tengah dalam menjemput krew menyertai produksi filem

“Redha”.

“Dia ialah coordinator, kita tak bagi satu lumpsum money for him to do, dia adalah

coordinator, bererti saya nak location A B C D E dia akan bagi kepada producer,

semua lokasi suggestion ini, producer ini akan presentkan kepada saya, base on my

requirement, of course… okey, bila saya dah choose aa katalah aa lokasi A, producer

ni akan deal dengan lokasi, owner lokasi bukan pm akan aa make the final decision”.

(Informan 1)

Justeru, proses komunikasi terakhir akan dibuat oleh pengarah dan juga penerbit

eksekutif.


144

“Decision making always the director, because from what I know other people,

decision making is the producer atau pun the EP”.

(Informan 1)

Oleh itu, dalam proses fasa praproduksi krew dan pelakon berbincang tentang skrip

serta kehendak pengarah dalam merealisasikan skrip tersebut. Perbincangan dibuat

antara semua jabatan dan juga perseorangan dengan pengarah. Ini dinyatakan oleh

informan di bawah:

“Pra produksi... dan banyak terlibat discussion aaa.. discussion dengan ibu aa aa..

Tunku Mona kerana sa saya rasa saya harus dapat dulu apa yang ada aa.. di di

kepalanya... a perception of the movie”.

(Informan 3)

“Jadi, untuk filem Redha bila saya diterima oleh aaa… penerbit iaitu aaapp.. di

bawah abang Haris Sulong, dan… aa. dia, dia bertanya kepada saya sama ada saya

tahu bekerja dalam feature film, kebetulan saya sudah mempunyai pengalaman dan,

memberikan idea supaya pengurusan penyuntingan untuk filem tersebut harus pada

peringkat pra produksi di mana saya harus tahu jenis kamera yang mereka gunakan.

Hard disk mereka gunakan, dan.. aa… siapakan yang akan handle file atau data-data

semasa penggambaran itu di lokasi. Sebab ini akan menentukan atur kerja atau

workflow saya supaya tidak me.. mengalami sebarang masalah”.

(Informan 4)

“Kita pergi 1st recce dulu then ada final teknikal recce kita panggil dengan director

dengan DP, and the, benda tu semua makan proses kita punya..aa... kalau dengan

Tunku Mona aa.. 10 days kita punya teknikal recce tu”.

(Informan 5)

“Pre production kita banyak didedahkan dengan director untuk rehearsal, aaa....

daripada skrip, director aaa... memang bagi pendedahan, ye lah, kita terhadap,

terhadap aaa.... kehidupan atau pun persekitaran”.

(Informan 6)

“Saya bermula apabila, paling penting berhadapan dengan Puan Pengarah itu

sendiri, Tunku Mona. Itu yang paling penting apa kehendak dia, apa yang dia hendak,

apa yang dia, segala macam dia akan bagi pada hari tu”.

(Informan 7)


145

Sehubungan itu, cara dan pendekatan komunikasi bersama krew dan juga pelakon

semasa fasa praproduksi, meneliti keperluan dan kehendak bagi setiap jabatan

menunjukkan satu pendekatan penting. Ini kerana aspek ini yang akan membawa

kejayaan kepada sebuah filem. Di samping itu, komunikasi dua hala berlaku apabila

krew boleh memberi pandangan terhadap perkara yang dibincangkan, turut diamalkan

dalam produksi filem “Redha”. Ini juga disokong oleh Bihis, Cleofe, dan Viñas,

(2018) bahawa produksi filem mengembangkan kemahiran literasi dan komunikasi

seperti bertutur, membaca, menulis dan mendengar.

(iii) Sistematik

Gupta, Gunasekaran, Antony, Gupta, Bag dan Roubaud, (2019) menyatakan bahawa

sistematik kepada sesebuah organisasi dalam industri tertentu misalnya, pembinaan,

pembuatan kenderaan angkasa, infrastruktur dan organisasi lain, mahu pun penerbitan

filem, didorong terutamanya oleh aktiviti perniagaan yang berasaskan projek dan

struktur organisasi mereka. Oleh itu, struktur organisasi dalam produksi filem

“Redha” mempunyai satu struktur organisasi kerja yang sistematik dan tersusun. Ini

adalah kerana filem ini diuruskan oleh pengarah dan penerbit eksekutif yang

bertanggungjawab. Selain itu, sistematik dalam pengurusan kerja menjadi tunjang

kejayaan filem “Redha” memenangi anugerah di peringkat lokal dan juga

antarabangsa. Ini dapat dilihat dalam proses fasa praproduksi, produksi dan

pascaproduksi.

Pengurusan strategik produksi filem “Redha” bermula dengan pengurusan yang

sistematik pada fasa praproduksi (Gupta et. al., 2019). Proses perfileman bermula

apabila pengarah mula melakukan kerja penyelidikan terhadap subjek autisme. Setiap


146

penyelidikan yang dibuat akan dirakam dan dicatatkan. Selain itu, pengurusan pihak

produksi berjaya menyusun atur jadual kerja yang sistematik dan tidak membebankan

tenaga kerja.

“Pre-production to be intensive, kalau tidak nanti susah dan bila.. bila kita pergi

recce semua tu is base on what, what I want… aa.. everything, aa,, Decision making

always the the director, because from what I know other people, decision making is

the producer atau pun the EP. In my case no, is walaupun saya pegang dua title which

is producer director… aa… and EP… kata la saya tak buat EP pun tetap saya. Okey…

kerana and the end of the day to me aa… pengurusan produksi itu kalau aa..

completely fail, then the director cannot do anything. You can’t shoot, so, as a

producer as a director I have to have to know more everything about all aa.. the

production sides”.

(Informan 1)

“Dari segi.. luarnya saya pandang, sebab saya tahu Tunku Mona aaa... beliau telah

membuat research yang sangat lama... Dan.. dengan pihak-pihak yang betul terlibat,

kalau tak silap saya. aaa... dann... saya nampak diolah, diolah secara baik ke dalam

skrip, sayaa... aaa.. kajian-kajian inilah membantu filem ini menang award la”.

(Informan 8)

Sistematik pengurusan kerja produksi filem “Redha”, dapat dilihat apabila pengarah

memegang dua jawatan pada masa yang sama, iaitu juga sebagai penerbit. Sistem

organisasi ini membantu pengarah dan penerbit dalam mengawal semua persiapan

yang dilakukan semasa proses praproduksi. Ini dinyatakan oleh Informan 1, bahawa

sistem organisasi dalam produksi filem “Redha” penting bagi seorang penerbit

mengawal selia semua persiapan dan perancangan dalam fasa praproduksi untuk

melicinkan perjalanan proses semasa fasa produksi. Ini adalah kerana menerusi sistem

organisasi tersebut penerbit atau pengarah dalam produksi filem “Redha”

bertanggungjawab sepenuhnya dalam membuat sesuatu keputusan yang melibatkan

fasa produksi (Liu, 2012).


147

Manakala, bagi pengurusan strategik secara sistematik yang digunakan dalam

produksi filem “Redha” terhadap penyelidikan dan penyediaan skrip, dapat dilihat

daripada jawapan Informan 6 dan juga Informan 8. Mereka menunjukkan persediaan

skrip dibuat dengan rapi. Penyediaan skrip yang sistematik bermula apabila pengarah

membuat penyelidikan mendalam terhadap subjek kajian. Selain itu , ini dapat dilihat

daripada persiapan Informan 6 terhadap watak yang dibawa. Bagi merealisasikan dan

menjayakan watak dengan berkesan Informan 6 juga membuat persiapan penyelidikan

yang sistematik (Gupta et. al., 2019).

Seterusnya, pengurusan strategik yang sistematik dilaksanakan dalam pemilihan

tenaga kerja. Pemilihan dijalankan berdasarkan keupayaan, kredibiliti, kemahiran dan

kepakaran setiap krew (Haris, 2020). Pengurusan yang sistematik dalam pemilihan

tenaga kerja dapat dilihat apabila produksi filem “Redha” melakukan proses temu

duga kepada ahli baharu seperti penyunting dan juga Conty Girl. Ini dapat dilihat

daripada jawapan informan-informan di bawah.

“So, how do I, how do I evaluate a person because I refuse to see him… I refuse…

because to me I don’t know who he is someone else… so I actually interview them…

so, my interview was about who they are, what they do, other family person, how they

go through their family life, nothing to do it, editing at all…. Nothing”.

(Informan 1)

“So, me and the producer want all to be interviewed. Because for us to make sure the

money is controlled on set. Post production, was a critical one... because, of cause

the editor I have to get Shaby to recommend, she will see, then interview, and decide,

but because we shoot in 4K raw, she want it, to be clear it on 4k raw! Not many can

handle that 4K raw”.

(Informan 2)

“Saya datang untuk interview untuk petama kalinya dalam aaa… karier saya, saya

betul-betul datang macam disebabkan kerja, saya diinterview oleh pengarah…


148

pertama kali saya jumpa Tun… Tunku Mona tu sayaaa terasaaa… aaa… segan la,

segan sebab beliau berkecimpung dalam bidang aaa… iklan, periklanan atau

commercial agak lama juga”.

(Informan 4)

Hasil jawapan daripada Informan 1 menunjukkan proses temu duga tenaga kerja yang

belum pernah berkerja bersama penting bagi mencapai pengurusan yang strategik. Ini

kerana dengan mengenali latar belakang setiap tenaga kerja maka produksi mampu

melaksanakan pengurusan strategik (Gupta et. al., 2019). Manakala, bagi Informan 2

pula, proses temu duga tenaga kerja boleh mengurangkan masalah dari aspek

perbelanjaan dan kewangan produksi. Ini adalah kerana produksi filem “Redha”

menggunakan kamera 4K Raw. Oleh itu, mereka memerlukan tenaga kerja yang mahir

dalam pengendalikan tatacara suntingan dengan menggunakan kamera 4K Raw

(Gohshi, 2016; Loertscher, Weibel, Spiegel, Flueckiger, Mennel, Mast, & Iseli, 2016).

Sehubungan itu, Informan 4 menyatakan bahawa, proses temu duga yang dilakukan

oleh pihak pengurusan produksi filem “Redha” sangat memberi kesan kepadanya. Ini

kerana tidak semua produksi membuat temu duga untuk memilih tenaga kerja. Oleh

itu, proses temu duga yang dijalankan oleh pihak pengurusan produksi filem “Redha”,

menunjukkan produksi tersebut menggunakan pengurusan strategik yang

bersistematik untuk memberi kelancaran kerja ketika fasa produksi dan

pascaproduksi. Ini disokong oleh Lu Xiaolu dan Hugo Yu-Hsiu Lee, (2019) apabila

mereka menyatakan kawal selia pengurusan produksi dari aspek masa, kewangan oleh

pengarah dan penerbit penting dalam pengurusan produksi yang komprehensif.

Selain itu, proses tinjauan lokasi dilakukan dengan sistematik untuk mengelakkan

masalah dan kerumitan timbul semasa proses fasa produksi (Steele, 2016; Lu Xiaolu

& Hugo Yu-Hsiu Lee, 2019). Oleh itu, pengurusan strategik yang sistematik dalam


149

melakukan proses tinjauan lokasi filem “Redha” dibuat dengan teliti. Pemilihan

sesuatu lokasi penting untuk mendapatkan kesempurnaan kualiti audio visual. Maka,

semasa praproduksi mereka telah melakukan proses tinjauan lokasi yang melibatkan

semua jabatan di dalam produksi berkenaan.

“Okey... because the pre-production is very tough. because she have initial recce just

one to two people go and see, to take pictures, she knows exactly who they are, the

director control and everything. Also the EP right. So, literaly, she control the

strategy. So the dicipline whatever is done”.

(Informan 2)

“Apa yang berlaku di pre-production sangat baik... kita... buat pre-production sangat

detail...hanyaaa jalankan apa yang sudah kita design di.. aa.. aa... pre

produksi...aaa.. at least 90 percent atau... aaa 85 percent... tak mungkin juga perfect

itu sempurna”.

(Informan 4)

“Semua department ok kita pergi recce.. kita pergi 1st recce dulu then ada final

teknikal recce kita panggil dengan director dengan DP, and the, benda tu semua

makan proses kita punya..aa... kalau dengan Tunku Mona aa.. 10 days kita punya

teknikal recce tu”,

(Informan 5)

Pengurusan strategik yang dilaksanakan dalam pengurusan produksi filem “Redha”

dengan membuat tinjauan lokasi secara sistematik memberi kelancaran semasa fasa

produksi. Jawapan yang diberikan oleh Informan 2, apabila kebiasaan produksi filem

pergi membuat tinjauan lokasi dalam kumpulan yang kecil, namun pengurusan

sistematik yang dilaksanakan oleh pengarah, membawa kumpulan besar dan semua

jabatan terlibat dalam proses tinjauan lokasi. Ini dipersetujui oleh Informan 5 yang

menyatakan semua jabatan pergi melakukan tinjauan lokasi dan bagi jabatan teknikal

sahaja mengambil masa sehingga 10 hari dalam melaksanakan proses tinjauan lokasi.

Manakala, Informan 4 menyatakan tinjauan lokasi dibuat secara teliti. Ini bagi


150

membolehkan semua rancangan berjalan lancar sekurang-kurangnya 85 peratus

mampu dilaksanakan seperti yang dirancang.

Selain itu, apa yang dilaksanakan dalam produksi filem “Redha”, ialah dengan

mengadakan mesyuarat bersama-sama tenaga pekerja secara perseorangan serta

berkumpulan yang dilakukan dengan sistematik (López Salazar, 2020). Ini

merupakan salah satu pengurusan strategik yang dilaksanakan oleh produksi filem

“Redha” bagi mengelakkan keciciran rancangan. Ini dilaksanakan dengan teliti

semasa fasa praproduksi. Oleh itu, di bawah ini adalah jawapan informan-informan

hasil daripada temu bual mendalam yang dijalankan.

“Because for us to make sure the money is controlled on set. So,when the request

come aaa.. the producer to me “bang we need… no more… Kak Mona minta… “ I’ll

will call her, “hey, you sure you minta extra sampai banyak ni?” She said “ya”, “why

ha”, she must justify, fight first, argue first, then I agree”.

(Informan 2)

“Kerja dengan Pak Yudi sangat senang, dia dengan saya masa first jumpa, dia, dia

tanya. aa “Pak Megat nak buat lampu, er er Pak Megat nak set lampu atau pun dia?”

say, saya jawab la dengan dia aa terpulang la Pak Yudi, mau, Pak Yudi buat. Kalau

saya mau, aa aa kalau Pak Yudi benarkan saya buat”,

(Informan 5)

“Maka, saya pun pergi ke ofis dan kita berdiscuss apa yang saya, apa yang saya

fahami tentang skrip yang telah diemel terlebih dahulu. Maka, kita berbincang apa

yang kehendak-kehendak Tunku Mona”.

(Informan 7)

“Biasanya perbincangan itu akan berlaku antara saya, director, assistant director,

dan aa.. aa.. kita akan merancang dan duduk merancang... yela... Jadi masa

production, aaa... kita.... sebab saya rakam audio sebaik mungkin, tiada ada noise.”

(Informan 8)

Hasil daripada jawapan-jawapan yang diberikan oleh informan menunjukkan

perbincangan dan mesyuarat tidak pernah ditinggalkan dalam melaksanakan


151

pengurusan yang strategik. Jawapan informan menunjukkan perbincangan dan

mesyuarat yang dibuat adalah sama ada secara perseorangan dan juga berkumpulan.

Ini seperti yang dinyatakan oleh Informan 2 bahawa walaupun sering kali terdapat

perbezaan pandangan, namun perbincangan dibuat secara sistematik bagi menyusun

atur setiap keperluan adalah penting kepada produksi. Selain itu , perbincangan dan

mesyuarat diadakan sesama tenaga kerja supaya perjalanan urusan semasa fasa

produksi berjalan lancar. Ini dapat dilihat daripada jawapan Informan 5 menunjukkan

persepakatan dalam melakukan kerja serta perbincangan antara satu sama lain telah

membuahkan hasil yang baik.

Selain itu, apa yang paling utama dalam fasa praproduksi lagi ialah pengurusan

strategik dalam melaksanakan pengurusan kewangan yang sistematik. Pengurusan

sistem kewangan yang sistematik dalam produksi filem “Redha” telah memberi

kelancaran proses pembikinan filem ini. Ini dapat dilihat menerusi jawapan daripada

Informan 2 iaitu,

“Masa pre-pro, bawa ke Pulang Redang, dengan safety divers seramai 10 orang,

maknanya seminggu mereka di Redang, just to see diorang selesa ke tak open water.

Kita train di pool, di laut lain. So, all the safety divers dekat atas bawah standby just

to look at that they can swim in the water. Of course as a executive producer, I

melompat la kan. Is a lot of money. And we have not got any money from any source”.

(Informan 2)

Jawapan yang diberikan oleh Informan 2 menunjukkan salah satu strategi dalam

pengurusan yang sistematik produksi filem “Redha” adalah untuk memastikan para

pelakon dapat menghayati watak dengan berkesan. Selain itu, aspek pengurusan

kewangan juga penting dalam melaksanakan pengurusan terbaik. Penerbit

bertanggungjawab menguruskan jumlah kos yang mereka ada bagi menampung setiap


152

keperluan produksi serta anggaran jumlah bagi proses produksi dan pascaproduksi

Clevé (2010). Pengurusan yang sistematik ini disokong oleh Haris (2020), kepintaran

dan kebijaksanaan dalam menyusun strategi adalah salah satu langkah untuk

mengantarabangsakan industri seni dan perfileman. Pengurusan yang sistematik filem

“Redha” juga meliputi perkara 1) mengenal pasti latar belakang lokasi yang

diperlukan untuk setiap babak, 2) membuat pilihan lokasi, 3) membandingkan

keperluan setiap lokasi dan 4) menjadual penggambaran setiap babak membawa

kepada pengurusan penggambaran filem dengan cekap dan berkesan (Senarath,

Perera, Viduranga, Wijayananda, & Rankothge, 2019).

(iv) Krew Berkualiti

Hasil daripada analisis tematik yang telah dibuat telah berjaya mengeluarkan tema

baharu iaitu krew berkualiti. Krew berkualiti dalam produksi filem “Redha” telah

mengangkat filem ini ke mata dunia. Pemilihan krew yang berkualiti bermula

daripada fasa praproduksi apabila pengarah dan juga penerbit eksekutif berbincang

serta membuat pemilihan setiap tenaga kerja yang akan dipilih. Ini seperti yang

dijelaskan oleh Informan 2 bahawa,

“To me editor, off-line editor it’s not much about how creative he is because if you

work with the director, who is the back sit driver, and.. knows the editing point

everything, or knows to work enough, the editor can be looking good also. Yaa… so,

to find an editor when you give more than rushes memang tak banyak.. right… It have

to happen.. not not in commercial… because that’s character la… okey.. in Redha

that’s why I choose, I meet even my conty girl pun I, I jumpa dulu sebelum, selalunya

orang tak interview conty girl.. okey… saya interview conty girl”.

(Informan 1)

“It was quite easy because we have been doing commercial. And we use the same

people that we used. Minor change is accepted for DP we try EricYong, so, the best


153

alternative he was either.... it is what I want to do she’s comfortable, she flew down

to see Yudi Datau. Set down, tell the story, when she think, she it’s ok that Yudi Datau

understood what she’s wanted that’s, why we choose him. It’s not just, just because

he is our friend, I’ll called it, oh no... because comfort, because to me we are married

for 60 days”.

(Informan 2)

Jawapan Informan 1 menunjukkan pemilihan tenaga kerja dibuat adalah untuk

mencari mereka yang boleh memberi kelainan dalam hasil kerja. Sebagai contoh bagi

Informan 1 untuk mencari seorang penyunting yang bagus hendaklah faham dengan

apa kehendaknya dan dapat membantu mencapai matlamat misi penerbitan filem

tersebut (Mintzberg, 1996; Cesnovar 2006). Jawapan tersebut dikongsi oleh Informan

1 terhadap pemilihan krew berkualiti seperti di bawah.

“DP is very important person to me.. and,… I don’t work with many DP, the one I

work a lot, Eric Yong was not around, and he work aa… another something else, so,

I had to go for alternative, and the alternative is someone that someone who knows

about feature film, aa… because not all DP know about continuity yaa.. lighting

continuity ke… or…camera angle… er… one moment soft, soft light the right moment,

the soft, soft light on left, you know.. that, that still in the same scene”.

(Informan 1)

Oleh itu, pemilihan krew yang berkualiti sangat penting kerana mereka mampu

menterjemahkan matlamat dan misi penerbit filem “Redha” daripada aspek

sinematografi.

Selain itu, bagi Informan 1 proses temu duga dibuat untuk mencari Conty Girl. Ini

penting untuk beliau mengenal terlebih dahulu siapa yang akan bekerja bersamanya

dalam produksi filem “Redha”. Sehubungan itu, Informan 2 pula, menyatakan

pemilihan krew yang bermutu mudah kerana majoritinya terdiri daripada mereka yang

sebelum ini bekerja dalam produksi filem iklan. Namun, di atas kesulitan produksi


154

terpaksa mencari Pengarah Fotografi yang lain. Pemilihan dibuat berdasarkan

kepakaran yang dimiliki oleh seseorang tenaga kerja tersebut dalam bidang masing-

masing. Namun, perkara yang paling utama adalah keselesaan pengarah untuk bekerja

bersama-sama dengan tenaga kerja yang dipilih. Oleh itu, pemilihan yang teliti setiap

tenaga kerja produksi filem “Redha” dijalankan terlebih dahulu (Haris, 2020).

“Wawa tu is salaried already from them, very high salary. And she is 27 with Tunku

Mona. Aaa... dia lah tolong shoot video, dia dengar, apa yang Tunku Mona tahu, dia

tahu la basicly”.

(Informan 2)

Selain itu, krew yang berkualiti boleh dirujuk daripada jawapan Informan 2 di atas,

Pengarah filem “Redha” mempunyai seorang penolong peribadi yang telah

berpengalaman selama 27 tahun bekerja bersama pengarah. Oleh itu, pengalaman

yang ada pada beliau telah melahirkan keserasian bekerja dan beliau juga sudah faham

tugasnya serta kehendak pengarah.

(v) Strategi

Pelaksanaan strategi yang mampan telah memberi kejayaan filem “Redha” meraih

kejayaan yang besar. Pengurusan strategik mestilah disusun rapi, teliti dalam proses

praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Ini akan memberi kesan kepada

pembangunan ekonomi (Eliashberg et. al., 2005). Oleh itu, hasil daripada analisis

tematik yang dilaksanakan strategi merupakan tema yang telah dilahirkan hasil

daripada analisis tersebut.

Pengurusan strategik produksi filem “Redha” dilaksanakan sebelum proses

praproduksi lagi apabila pengarah telah memulakan penyelidikan tentang subjek yang


155

dipilih. Proses ini bermula apabila syarikat Current Pictures telah ditawarkan

pinjaman menerusi Geran Pinjaman Kreatif daripada Bank Simpanan Nasional (BSN)

untuk menerbitkan filem cereka. Pengarah dan penerbit Current Pictures bersetuju dan

telah menyediakan proposal serta menghadiri pitching di BSN. Proposal mereka

diterima walaupun kos perbelanjaan yang dimohon tidak dapat dipenuhi oleh pihak

BSN. Walau bagaimanapun, pihak pengurusan Current Pictures bersetuju dengan

ketetapan tersebut. Justeru, strategi bermula dengan proses membuat penyelidikan

terhadap subjek autisme.

“Walaupun sign off, 2013, kami tak ambil 1 sen pun di mana segala research dengan

Tunku Mona tu adalah dengan duit kami sendiri. Kami... whatever aset yang kami

ada kami gunakan dulu, kerana kami, Tunku Mona sendiri tak sure nak buat ke, tak

buat ke sebab it’s a reseach process”

(Informan 2)

Menurut Informan 2, strategi yang dilaksanakan oleh produksi filem “Redha” bermula

setelah bersetuju untuk membuat filem. Selepas menandatangani perjanjian dengan

pihak BSN, produksi telah melaksanakan penyelidikan dengan menggunakan duit

sendiri untuk menjimatkan wang yang diberi pinjaman oleh pihak BSN. Strategi

dalam pengurusan kewangan dilaksanakan secara berhemah dalam proses membuat

penyelidikan (Senarath, Perera, Viduranga, Wijayananda, & Rankothge, 2019).

“So, I would say, if you say involvement tu daripada awal 2013 dah involve lah, pasal

perduitan punya hal, securing finance dan sebagainya. Dan.. the moment aa.. Tunku

Mona start research, keluar duit sendiri dulu sehingga betul-betul dia yakin nak buat,

baru lah kami draw down di mana kami yakin nak shoot, which is is 2015”.

(Informan 2)

Menurut Informan 2 lagi seperti jawapan yang diberikan di atas, produksi mengambil

masa yang agak lama dalam membuat penyelidikan. Penyelidikan bemula pada tahun


156

2013 sehingga tahun 2015. Setelah pengarah benar-benar yakin dalam meneruskan

filem tersebut, baharu pihak pengurusan produksi filem “Redha” mula mengeluarkan

duit daripada BSN. Oleh itu, dapat dilihat bahawa pengurusan strategik produksi filem

“Redha” sangat mementingkan hal pengurusan kewangan yang strategik. Selain itu,

strategi yang digunakan dalam produksi filem “Redha” penuh dengan ketelitian

seperti 1) menghantar pelakon menghadiri kelas renang, 2) menghantar pelakon

memasuki kelas renang untuk belajar cara menjadi jurulatih renang, 3) menggaji guru

bahasa Inggeris untuk mengajar watak anak autisme dalam penyebutan bahasa

Inggeris yang betul, 4) menggaji penyelam untuk mengajar pelakon berenang di laut,

5) membuat keputusan dalam pemilihan penggunaan kamera 4K Raw, 5) memilih

setiap tenaga kerja yang akan bekerja dalam produksi filem “Redha”, 6) pemilihan

lokasi, 7) memilih pelakon, dan 8) membuat keputusan dalam proses colour grading,

bunyi dan juga muzik. Jelaslah bahawa ketelitian dalam melaksanakan setiap strategi

akan memberi kelicinan dalam pengurusan produksi (Senarath, Perera, Viduranga,

Wijayananda, & Rankothge, 2019).

“Pelakon yang berlakon dalam air ni, they cannot swim, so we have can put them in

the swimming class… Yes… okey… aa.. including Jun, I put her in the swimming class

from,,, from aaa… in the… okey… if you go for swimming classes, from zero, someone

from zero”

(Informan 1)

Berdasarkan kepada jawapan Informan 1 di atas, para pelakon dihantar untuk

memasuki kelas berenang kerana mereka tidak tahu berenang. Pelakon diajar

berenang daripada mereka tidak pandai berenang sehinggalah mereka pandai

berenang. Ini adalah salah satu strategi pihak pengurusan untuk memberi

kesempurnaan pada watak supaya pelakon dapat merealisasikan watak mengikut

skrip. Selain itu , ini adalah untuk membina keyakinan pelakon. Petikan temu bual di


157

bawah menjelaskan mengenai strategi pengurusan yang strategik produksi filem

“Redha” (Cesnovar, 2006).

“She was going script reading together with me and all that, right.. and she said, Kak

Mona, saya dah baca skrip ni kan tapi saya nak tanya scene mana saya nak berenang

ni… I rasa you tak berenang… you telling submerge in the water. Itu lah, saya… duk

baca ni kenapa saya pergi belajar berenang. I said went to learn how to swim, you

could swim from the sea, cannot swim tak nak.. sampai takut-takut and now you can

swim, right.. and yaa… how do you feel, good, rasa bangga la juga, okey… kalau you

rasa bangga kerana you boleh boleh… berenang…. so, you have the confident, so you

said you scared to berlakon, just same thing, just berlakon ni macam berenang… so,

actually”.

(Informan 1)

Oleh itu, terbukti strategi yang dibuat dengan ketelitian oleh pengurusan produksi

filem “Redha” sepertimana jawapan oleh Informan 1 menunjukkan kesan positif

kepada pelakon. Pemilihan pelakon wanita utama yang tidak popular malah tidak

pernah berlakon sedikit sebanyak menimbulkan keresahan dan tidak mempunyai

keyakinan diri untuk berlakon dalam sebuah filem cereka yang mempunyai tema yang

berat. Oleh itu, strategi menghantar pelakon untuk menghadiri kelas berenang

membolehkan beliau daripada tidak pandai berenang sehinggalah pandai berenang.

Walaupun hal ini tidak terdapat di dalam skrip namun telah memberikan keyakinan

kepada pelakon menjayakan watak tersebut. Strategi pemilihan pelakon juga

mengambil kira batasan muhrim dengan pelakon lelaki. Strategi tersebut terbukti

berjaya apabila pelakon wanita utama dalam filem “Redha” telah memenangi

anugerah sebagai pelakon wanita harapan terbaik (Haris, 2020: Cesnovar, 2006)

Selain itu, pihak pengurusan produksi filem “Redha” juga telah menggaji guru bahasa

Inggeris dalam mengajar watak anak autisme terhadap sebutan bahasa Inggeris


158

dengan betul. Ini berdasarkan penyelidikan yang telah dilaksanakan oleh pengarah

bahawa anak autisme juga boleh menyebut sebutan bahasa Inggeris dengan betul.

“On top of that, has engage cikgu Bahasa Inggeris, untuk mengajar kedua-dua budak

tu, Bahasa Inggeris. Sebutan Bahasa Inggeris yang betul. Jadi, tiga kali seminggu,

ada cikgu Bahasa Inggeris datang ke ofis, dua kali seminggu, cikgu datang kat ofis,

mengajar mereka pronounciation yang betul supaya anak autisme, dari researchnya

anak autisme akan mix bahasa sebaik-baiknya”.

(Informan 2)

Strategi yang teliti dibuat dalam pengurusan filem ini walaupun, hanya sebutan bahasa

Inggeris itu kecil, namun ini diambil kira bagi memberi kesan yang sebenarnya hasil

daripada penyelidikan yang dibuat seperti jawapan oleh Informan 2.

Sehubungan itu, semasa proses praproduksi juga strategi dalam pemilihan krew atau

tenaga kerja juga diambil kira berkenaan siapa yang akan bekerja di dalam produksi

berkenaan. Secara keseluruhannya tenaga pekerja yang dipilih untuk menyertai filem

“Redha” adalah terdiri daripada mereka yang sudah berkerja dalam bidang penerbit

filem iklan. Oleh itu, cara kerja, kualiti pekerja, profesionalisme pekerja dinilai dan

diambil kira dalam memilih setiap tenaga kerja seperti yang telah dinyatakan dalam

tema sebelum ini (Fareha et. al, 2013).

Malah, pemilihan peralatan yang digunakan dalam penerbitkan filem “Redha” juga

sangat dirancang dengan teliti. Pemilihan peralatan diambil kira daripasa aspek kos,

kualiti dan pemilihan tenaga kerja yang mahir mengendalikan peralatan. Seterusnya,

pengurusan yang strategi produksi filem “Redha” juga meliputi aspek pascaproduksi

yang akan membuat “colour grading” dan juga susunan muzik dan bunyi. Semua

aspek tersebut merupakan strategi yang utama dalam menjadikan filem ini sebagai


159

sebuah filem yang berkualiti (Senarath, Perera, Viduranga, Wijayananda, &

Rankothge, 2019).

Namun, apa yang paling utama dalam menjayakan pembikinan filem ini ialah strategi

dalam pengurusan sistem kewangan (Fareha et. al, 2013). Ini dapat dirujuk menerusi

jawapan Informan 2 apabila semasa pihak pengurusan tidak cukup wang untuk

memulakan produksi, syarikat Current Pictures telah diselamatkan dengan hal diluar

jangka apabila pihak BSN bersetuju dan menyambung pinjaman kepada produksi

filem “Redha”.

“We get advance money, with the promise that every single expenditure yang kita

pakai akan dibagi balik bils dan akauntabiliti dia, within six month of the wrapping

up”.

(Informan 2)

Merujuk kepada jawapan oleh Informan 2 di atas, produksi filem “Redha” telah

mendapat kepercayaan daripada pihak BSN untuk menyambung pinjaman mereka.

Manakala, pihak pengurusan mesti menyediakan laporan setiap perbelanjaan

pembikinan filem “Redha”. Jelaslah, perancangan yang teliti dalam proses

praproduksi bagi memastikan supaya tidak timbul masalah besar kepada proses

pascaproduksi (Senarath, Perera, Viduranga, Wijayananda, & Rankothge, 2019).

4.3.1.2 Fasa Produksi

Dalam fasa produksi terdapat lima tema yang telah ditemui bagi pengurusan strategik

produksi filem “Redha”. Berikut adalah hasil kajian dan perbincangan tema tersebut.

(i) Rantaian Nilai


160

Dalam fasa produksi, elemen rantaian nilai kerja menjadi kesinambungan daripada

fasa praproduksi.

“Yeah.. yes… kita ada video tu untuk pelakon, so untuk pelakon tu bukan sahaja

mereka harus bersama dengan keluarga ini, especially to… Danial kecil, Danial

besar, okey.. as a part of them also, so they have to emulate mengikut semua

perwatakan aaa.. the real anak autisme”.

(Informan 1)

“Masa production saya melakonkan apa kehendak skrip dan juga pengarah. So,

berkerja dengan dia aaa jugak, memang seronok, aa.. tapi juga aa.. memang sukar

juga aa... agak sukar, makna nya dia, dia, dia mementingkan kesempurnaan, dari segi

lakonan, dari segi gambarnya, dari segi bunyinya”.

(Informan 6)

Oleh itu, rakaman video tersebut menjadi satu panduan kepada pelakon dalam

menjayakan watak mereka. Selain itu, rantaian nilai semasa fasa praproduksi filem ini

apabila pelakon dihantar memasuki kelas renang bagi memberi keyakinan kepada

pelakon dalam membawa watak mereka. Ini terbukti apabila pelakon filem “Redha”

telah memenangi anugerah. Sebagai contoh, June Lojong memenangi sebagai Pelakon

Wanita Terbaik di World Premier Film Festival Philippines (2016). Selain itu, Nam

Ron, Harith Haziq dan Izzy Reef turut memenangi anugerah sebagai Gandingan

Pelakon Terbaik di dalam Filem di Kazan International Festival of Muslim Cinema

(2016). Pengiktirafan antarabangsa ini kepada pelakon filem “Redha” menunjukkan

elemen rantaian nilai kerja daripada fasa praproduksi sehingga ke fasa produksi

memberi kejayaan kepada filem ini. Sedangkan ketika filem ini diterbitkan pihak

produksi tidak mempunyai misi untuk memenangi sebarang anugerah.

“My vison was not to be aa.. aa super-duper for rich box office, I was, I was working…

okey… when I did Redha an honest truth… and and… demi Allah I tell you, I had no

intension and what so ever to go international, to get win award.. nothing! nothing”.


161

(Informan 1)

Justeru, dalam elemen rantaian nilai kerja yang dilaksanakan daripada fasa

praproduksi sehingga kepada fasa produksi telah berjaya melepasi sasaran filem ini

iaitu memenangi anugerah. Ini berbeza dengan pandangan Jancelewicz (2020),

penggiat filem menghasilkan filem adalah untuk misi bersaing merebut anugerah

filem.

Semasa proses produksi juga, kerja di pascaproduksi sedang bermula. Cakera keras

dihantar ke Kuala Lumpur bagi kerja-kerja suntingan awal. Proses ini berbeza dengan

proses pengurusan produksi yang sedia ada.

“Amalan semasa is as you know all the asset is the footage. Ok. That is most

important. So, every week or not tak sampai, after she’s ok the footages, every few

days the hard disk is sent back to KL”.

(Informan 2)

“Prosesnya adalah setiap minggu mereka akan menghantar runner untuk

menghantar balik at least 1 terabyte hard disc yang untuk saya mulakan assembly di

KL”.

(Informan 4)

Oleh itu, rantaian nilai kerja yang ditunjukkan dalam produksi filem “Redha” ini

memberi kelainan berbanding pengurusan yang dibuat dalam aturan pengurusan

produksi filem cereka (Mohammad Benny, Ria & Lina, 2019).

(ii) Komunikasi

Seterusnya, semasa fasa produksi, elemen komunikasi sentiasa berlaku sebelum,

semasa dan selepas penggambaran pada setiap hari. Ini adalah penting bagi kelancaran


162

sesebuah produksi. Komunikasi bukan sahaja berlaku antara ketua dengan krew,

malah komunikasi juga berlaku antara krew dengan krew pengurusan. Dalam

produksi filem “Redha”, mereka mengamalkan komunikasi dua hala apabila krew

boleh memberi pandangan dan meminta tolong kepada ketua bagi melancarkan proses

produksi. Sebagai contoh apa yang dinyatakan oleh informan di bawah:

“So you kena pandai, you kena communicate juga. Kalau lighting dah siap, semua

dah siap aa apa semua kamera dah siap, make up dan wardrobe tak siap, buruk make

up dan wardrobe team nampak. So, you kena ask them. berapa lama ko nak buat

semua lighting is a big scene?… berapa lama ahh?… ko berapa lama… ko lama lagi

ke? you ask me like that… mungkin one hour… haa.. okey la one hour… dia pun, dia

was slow down la… cukup one hour make up, wardrobe sudah siap, sudah siap! ha

kena ada communicate macam tu, kalau tak ada you payah nanti, payah sangat”.

(Informan 7)

“Jadi masa production, aaa... kita.... sebab saya untuk rakam audio sebaik mungkin,

tiada ada noise... biasanya saya akan pergi ke pengurus produksi, akan menyatakan

kepadanya aaa.... mana jalan yang kena disekat... aaa... contohnya jalan kita akan

blok trafik, kita minta orang supaya tidak bersuara”.

(Informan 8)

Selain itu, dalam produksi filem “Redha” juga krew juga boleh menegur ketua jika

berlaku kesilapan yang mungkin tidak disedari oleh ketua semasa fasa produksi.

Proses ini penting kerana mungkin perkara yang tidak disedari oleh ketua mungkin

akan menimbulkan masalah lebih besar. Ini adalah satu kunci untuk penghasilan filem

yang berjaya melalui pengoptimuman komunikasi sesama pekerja. Interaksi yang

berkesan adalah petunjuk kepada komunikasi yang berkesan. Oleh itu, setiap jabatan

dapat menyelesaikan tugas dan tanggungjawab dengan berkesan dan cekap (Utami &

Arifianto, 2019).

“Macam saya punya kerja, lepas saya set lampu saya tengok view finder, saya boleh,

boleh tegur director kalau baju ni, aa make up ni, semua, semua, sa itu semua saya


163

boleh tegur. aa.. not other person. Like say la kalau baju tu dengan framing aa tak

ngam, saya boleh er cakap dengan director, cakap dengan DP”.

(Informan 5)

“Saya tunjuk playback kat phone saya ni saya pergi dekat director saya tunjuk apa

yang betul apa yang tidak... aaa... saya minta one more ke... kadang-kadang saya

duduk sebelah AD at set tu... aaa... saya pegang phone dia tengok monitor, so.. aa..

kalau ada salah memang saya direct pada AD minta one more, dan saya playback

balik dekat artis apa yang silap tu”.

(Informan 9)

Menurut Utami dan Arifianto (2019), semasa produksi pengarah fotografi (DP)

berinteraksi dengan pengarah dari segi produktiviti, pencapaian estetika visual, dan

peralatan terkini. Justeru, DP berinteraksi dengan pengarah sebagai pemimpin melalui

bahasa konsep dan berkomunikasi dengan krew di jabatan kamera. Malah, DP

berinteraksi dengan penerbit dalam menentukan nilai estetika visual. Walau

bagaimanapun, situasi tersebut berbeza dalam produksi filem “Redha” apabila

pengarah dan penerbit merupakan penggerak utama menentukan semua perkara di

dalam produksi. Ini seperti dinyatakan oleh Informan di bawah,

“The producer is the king, producer in production is very key for me”.

(Informan 1)

“Filem is director punya medium. So, buat apa-apa pun memang kita serve the aa...

director”.

(Informan 6)

Dalam produksi filem “Redha”, komunikasi dua hala dilaksanakan. Namun,

keputusan yang utama akan dibuat oleh penerbit dan juga pengarah apabila berada di

fasa produksi terutamanya dari aspek fotografi. Manakala, bagi fasa pascaproduksi

filem “Redha” ini merupakan fasa yang genting kerana mengambil masa yang panjang


164

bagi menyiapkan proses penyuntingan. Maka, komunikasi merupakan elemen terbaik

dalam menyiapkan proses suntingan tersebut. Ini seperti yang telah penyelidik

nyatakan pada tema di atas menerusi rantaian nilai, proses pasca produksi filem Redha

bermula ketika praproduksi lagi. Oleh itu, pada fasa produksi, komunikasi antara

jabatan pascaproduksi dan juga dengan pengurusan produksi filem Redha penting

bagi memastikan kelancaran kerja suntingan pada pascaproduksi (Mohammad Benny,

Ria & Lina, 2019). Sebagai contoh,

“I want to be something different, sorry Kak Mona kata okey.. tak apa, Kak Mona kita

pakai ini talk note for this scene, kita pakai mix note for this scene, okey.. for this one

kita masukkan a.. three bars and also I said okey… sound very interesting. So, one

ada talk note aa.. talk note for this one, what other instruments. so he will tell me, so,

in that case I ambil bulat-bulat”.

(Informan 1)

“Ketika produksi bermula, melalui 1st assistant director iaitu Alah… aaa…

Allahyarham Pit, Pit Hanif dan juga the line producer tadi Shafinas. So, komunikasi

saya antara mereka berdua ini ketika kerana mereka, mereka, ada seorang lagi iaitu

DIT iaitu Hanif yang akan berhubung dengan saya melalui WhatsApp atau telefon”.

(Informan 4)

Jelaslah, dapatan hasil temu bual mendalam dengan informan-informan kajian

mendapati elemen komunikasi memainkan peranan sangat penting dalam

menggerakkan pengurusan strategik produksi filem “Redha”. Buktinya, elemen

komunikasi yang diamalkan dalam produksi filem “Redha” semasa fasa praproduksi,

produksi dan juga pascaproduksi telah berjaya membawa filem ini memenangi

anugerah. Dapatan ini disetujui oleh Bihis, Cleofe, dan Viñas (2018), yang mendapati

hubungan yang signifikan terhadap hubungan komunikasi dengan proses praproduksi,

produksi dan pascaproduksi memberi kejayaan kepada sebuah produksi filem. Filem


165

ini juga berjaya disiapkan mengikut jadual perancangan seperti yang dirancangkan

semasa praproduksi.

(iii) Krew Berkualiti

Krew yang berkualiti dapat dilihat daripada keseriusan kerja mereka dan mengetahui

tanggungjawab masing-masing. Selain itu, elemen krew yang berkualiti ialah apabila

boleh memahami kehendak pengarah. Oleh itu, ciri-ciri tersebut mendorong kepada

kesepakatan dalam sebuah produksi dan akan melahirkan satu pasukan kerja yang

bagus (Simonton, 2009). Justeru, di bawah ini adalah hasil jawapan informan-

informan yang menunjukkan produksi filem “Redha” menggunakan krew yang

berkualiti.

“Kita ssh.. shh.. sering buat discussion di mana saya ada edit version, versi saya ok

atau pun versi beliau adalah ok.. kalau misal kata kami berdua tidak dapat agree

saya.. akan panggil aa.. abang Haris sebagai penerbit dan melihat dua-dua

perbezaan edit tadi dan melihat make the decision, 3rd person, so.. itu adalah cara

yang terbaik sebab of course saya sebagai editor saya nak yang terbaik”,

(Informan 4)

“Secara personal, ye.. secara personal. Untuk.. contohnya aaa untuk kita aa.. untuk

dapatkan sesuatu yang kita tak dapat memuaskan hati director, kita perlu sit down

dengan dia dengan secara personal. Untuk membicarakan aa.. permasalahan aa..

saya sewaktu, sewaktu dekat, dekat location.

(Informan 6)

“Jadi, bila sampai sana bila, kamera dah set, audio dah set, make up dah set kita

akann,.. saya akan pergi... letak mikrofon ke atas badan-badan diorang... proses ni

akan ambil masaaa dalamm mungkinn dalam 3 minit pada satu orang, aaa... dan kita

akan buat sound check amm... sound check untuk make sure level diorang cantik, level

diorang cantik, sebab bila kita buat filem kita ada range of emotion, kita ada range

of level”

(Informan 8)


166

Tenaga kerja yang berkualiti juga mampu memberi pandangan dalam setiap perkara.

Hal ini dipraktiskan dalam produksi filem “Redha”. Informan 4 mengulas apa yang

diamalkan dalam produksi filem “Redha” iaitu dengan membuat perbincangan dan

membuat perbandingan hasil kerjanya bersama pengarah. Jika tiada keputusan yang

dibuat, mereka akan mencari keputusan melalui pandangan pihak ketiga. Oleh itu,

dapat dilihat ciri-ciri krew yang berkualiti boleh membuat kerja dengan baik,

mempunyai pendirian terhadap kerja, serta boleh menerima teguran dan memohon

pandangan pihak lain jika mereka tidak mampu menyelesaikan masalah secara

bersendirian (Simonton, 2009). Merujuk kepada jawapan yang diberikan oleh

Informan 6 pula, jika berlaku sesuatu masalah dan tidak boleh memberi kepuasan hati

kepada pengarah dalam hasil kerja, Informan 6 akan berbincang terus bersama

pengarah untuk memperbaiki kelemahan tersebut dalam membentuk hasil kerja yang

bermutu (Sand, 2017). Justeru, kriteria krew yang bermutu ialah mampu menerima

sahaja kritikan dan pandangan, selain meminta bantuan daripada mereka yang arif

bagi memastikan hasil kerja yang bagus (Lorenzen, 2008). Selain itu, Informan 8

menunjukkan mereka arif dengan tugas mereka demi memastikan kualiti terbaik

daripada kerja mereka. Kriteria yang ditunjukkan daripada jawapan informan-

informan di atas adalah cara kerja yang diamalkan untuk menghasilkan sebuah filem

yang berkualiti (Simonton, 2009).

Di samping itu, krew yang berkualiti juga mampu memberikan pandangan supaya

mendapat hasil kualiti yang terbaik dari sudut visual mahupun audio. Ini dapat dirujuk

menerusi jawapan informan-informan di bawah.

“As a gaffer saya bersuara untuk semua.. aa macam saya punya kerja, lepas saya set

lampu saya tengok view finder, saya boleh, boleh tegur director kalau baju ni, aa

make up ni, semua, semua, sa itu semua saya boleh tegur. aa.. not other person”.


167

(Informan 5)

“How the make up she really want, dia look lain. She really want. Itu satu !. Kita dah

tahu. Macam saya, saya banyak kerja dengan Mona, dengan, dengan Tunku Mona

makanya ia, ia senang bagi saya, tapi nak mendapatkan benda-benda itu cukup susah.

Tak nak texture, tak nak stripe, tak nak bunga, tak nak colour cerah-cerah.. oh nak

shorter, or stripe darker, major tone is her favourite”.

(Informan 7)

“So, saya sebab tu saya rekod sendiri pakai phone the playback direct kat artis, tak

di minta aaa... DOP playback ke... tak ada. Saya playback pakai phone je”.

(Informan 9)

Menerusi jawapan daripada Informan 5, amalan yang dilakukan adalah memeriksa

setiap perkara sama ada daripada sudut pilihan warna pakaian, tatarias menerusi view

finder. Jika terdapat ketidaksesuaian, apa yang dibuat adalah memberikan pendapat

dan memberi cadangan kepada pengarah untuk membuat pertukaran. Bagi Informan

7 pula, memahami kehendak pengarah dan tahu cara kerja pengarah penting bagi

membina strategi menguruskan tugasan dengan baik. Manakala, Informan 9

menyatakan strategi yang digunakan dengan merakam sendiri gerak geri pelakon dan

kemudiannya memasang semula video tersebut untuk rujukan tanpa meminta tolong

jabatan lain adalah tugas yang dilaksanakannya (Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013).

Secara keseluruhannya, jawapan yang diberikan oleh informan-informan ini adalah

merupakan kriteria krew yang berkualiti iaitu mampu memberi pandangan, boleh

memahami kehendak pengarah dan melakukan tugas sendiri tanpa memberi

kesusahan kepada jabatan lain. Ini menunjukkan pengurusan yang strategik digunakan

oleh tenaga kerja produki filem “Redha” (Mohammad Benny, Ria & Lina, 2019).

Ciri -ciri krew yang berkualiti juga akan menghasilkan satu pasukan kerja yang bagus.

Ini dapat dilihat menerusi jawapan daripada informan-informan kajian di bawah.


168

“Soal teknikal saya lihat tidak ada cabaran yang besar… aaa… ya isu…kernaaa

spiritnya kita aa.. with team itu saya rasa aaa… cukup kuat… ada satu… cabaran

dari department, kita cuba back up”.

(Informan 3)

“Disiplin krew sangat bagus, aa.. arwah Pit Hanif, dia, dia sangat tegas dengan anak

buah. Anak buah, anak buah kami ni anak buah dia lah.. aa.. the, the, seluruh team

adalah anak buah kepada Pit Hanif dan mengurus dengan sangat baik sekali. Call

time dia sangat, dia memahami dan bagi tempoh masa yang cukup.”

(Informan 10)

“Team work ialah my definition… okey… amalannya ialah 1) of course quality, okey..

2) if you know your aaa… your objective, okey… objective is very important, because

we need to know why you are doing the film. Okey… the purpose is is very important.

Okey… 3) it’s about in detail”

(Informan 1)

Jawapan yang diberikan oleh informan-informan di atas menunjukkan pengurusan

yang strategik produksi filem “Redha” dapat dilihat daripada cara kerja krew yang

berkualiti. Cara kerja krew yang berkualiti tidak mempunyai banyak masalah kerana

mereka mempunyai semangat kerja yang jelas seperti jawapan Informan 3. Jika

terdapat masalah, kerja pasukan yang erat dengan membantu sesama sendiri untuk

menyelesaikan masalah tersebut (Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013). Selain itu,

merujuk kepada jawapan Informan 10 pula, kerja berpasukan yang kukuh ialah

apabila adanya krew yang berkualiti, bersikap tegas dan bagus dalam mengendalikan

setiap pengurusan produksi daripada aspek jadual dan sebagainya (Mohammad

Benny, Ria & Lina, 2019). Rumusannya, hasil jawapan Informan 1 merumuskan krew

yang berkualiti dalam kerja berpasukan meliputi tiga perkara iaitu 1) kualiti kerja, 2)

objektif kerja dan 3) ketelitian.


169

(iv) Berdaya Saing

Pengurusan strategik yang berdaya saing dalam produksi filem “Redha” dapat dilihat

menerusi amalan yang dilaksanakan.

“So, we can be proud with Redha is hundred percent live sound. Hundred percent

audio live sound”

(Informan 2)

“Filem ini 100 peratus aa... location sound. Jadi, itu lah just satu pencapaian lah”.

(Informan 8)

Filem “Redha” merupakan filem yang menggunakan seratus peratus bunyi lokasi.

Mereka bangga dengan pencapaian tersebut seperti yang digambarkan oleh Informan

2 dan Informan 8. Oleh itu, tidak hairanlah filem ini mampu mencapai anugerah yang

banyak. Ini kerana untuk merakam seratus peratus audio di lokasi adalah sukar dan

ketelitian dalam mendapatkan audio yang bersih serta tidak ada gangguan luar.

(v) Strategi

Bagi fasa produksi pula, elemen strategi yang telah dilaksanakan semasa proses

praproduksi hanya diikuti seperti apa yang telah dirancang. Dalam fasa ini hal yang

utama ialah pihak pengurusan dan juga produksi memainkan peranan dalam

melicinkan proses produksi atau penggambaran. Strategi yang dilakukan oleh pihak

produksi ialah mengadakan mesyuarat pada setiap hari. Ini boleh dirujuk menerusi

jawapan informan di bawah. Selain itu, setiap jabatan telah menyiapkan persiapan

sehari lebih awal untuk semua babak.

“Yes. aaa... okey... she will always brief, I know, she was perfect aa, she already

before she go off for shoot. Even, just before going off right... she already get it to


170

every single one, and brief exactly the location for some don’t go for technical recce...

pelakon, krew semua duduk, sekali dekat ofis tu ramai... she will take to every slide of

what she has done. aaa,,, aaa... location what has happen here, bla, bla, bla... so every

single one, she want to be aware. So, 1st AD, the late, a late 1st AD, you’re ready into

take off a little power, once that happen, the producer, will come to me, this, this, this,

it... if I’ not happy with something, I try ask to her. Why do you need this?”

(Informan 2)

Seperti dalam dapatan kepada tema rantaian kerja, tema strategi ini juga penting dalam

melaksanakan proses produksi. Proses ini bermula daripada perancangan dan strategi

yang teliti dalam mesyuarat yang di adakan sama ada bersama setiap jabatan mahupun

semua tenaga pekerja seperti yang dinyatakan oleh Informan 1 di atas. Semua aspek

pengurusan untuk produksi mesti diselesaikan semasa proses praproduksi. Maka,

proses produksi membantu mempercepatkan urusan penggambaran (Fareha, Sman &

Hina, 2013). Sebagai contoh bagi jabatan audio, strategi yang digunakan semasa

membuat rakaman audio adalah seperti yang dinyatakan daripada jawapan temu bual

Informan 8 di bawah ini.

“Di... pertandingan renang kita ada 200 orang., aaa... 200 ke 300 untuk menyorak,

jadi pada waktu itu sayaaa...aaa... dan pada waktu itu saya... aaa... dan pada waktu

itu Tunku Mona menggunakan 4 kamera, 4 kamera, jadi saya pun kena besarkan saya

punya unit jadi saya panggil lagi satu, lagi satu aaa,, lagi sat.. sat... aaa... saya

panggil partner saya Hendry Tan untuk membantu saya merakam, aaa... merakam

suara yang lebih besar la. Jadi, pada waktu itu kita boleh merekod crowd ambiance

dengan 3 mic, 3 mic boom”.

(Informan 8)

Strategi yang dibuat oleh jabatan audio adalah seperti jawapan oleh Informan 8. iaitu

menubuhkan pasukan audio kedua bagi membuat rakaman audio yang jelas untuk 200

hingga 300 orang penonton yang bersorak pada babak pertandingan renang. Oleh itu,

jabatan audio dapat menggunakan 3 buah mikrofon dan 3 buah boom mikrofon untuk

mendapat kualiti bunyi audio yang jelas. Manakala, bagi jabatan pakaian dan tatarias


171

pula, strategi yang digunakan semasa fasa produksi ialah seperti yang dinyatakan oleh

Informan 6 di bawah.

“Kerja saya shooting day habis dan habis, makanya bila dah sampai ke shooting day,

rambut kita kena potong. How the make up she really want, dia look lain. She really

want. Itu satu !”

(Informan 6)

Menurut Informan 6, semasa produksi beliau mesti menjaga penampilan pelakon

seperti kehendak skrip. Strategi yang dilakukan ialah seperti mesti menjaga rambut

pelakon dan juga keterampilan pelakon dari aspek kesinambungan (Fareha, Sman &

Hina, 2013). Ketelitian tersebut sangat dijaga walaupun penggambaran filem “Redha”

dijalankan di pantai. Namun, dengan strategi yang teliti pelakon dijaga rapi walaupun

tona kulit pelakon tidak berubah (Cesnovar, 2006). Ini dapat dirujuk menerusi

jawapan Informan 2 terhadap ketelitian dan strategi menjaga kesinambungan tona

kulit pelakon.

“Why we have so many people, at the end Nam Ron or any cast step foot on the sand,

to shoot, PA will have an umbrella because she, like she said particular in continuity

therefore the skin tone she will think conty. That’s why Nam Ron skin tone is always

consistent.”

(Informan 2)

Merujuk daripada jawapan Informan 2, bagi menjaga kesinambungan tona kulit dan

juga tapak kaki pelakon, seorang pembantu peribadi telah ditugaskan untuk menjaga

hal ini (Cesnovar, 2006). Selain itu, bagi jabatan kesinambungan pula menurut

Informan 10 ialah seperti di bawah.

“Saya ditugas, tugas khas lah untuk menjaga continuity, pergerakan dia, sebab ye

lah kanak-kanak autisme ni dia adaa.. pergerakan-pergerakan yang khas atau pun

pergerakan-pergerakan yang aaa... apa orang cakap pergerakan-pergerakan yang


172

khusus yang dia akan lakukan. So, saya kena blocking continuity pergerakan which

pergerakan, daripada master pergi ke tight shot, single ke whatever saya kena. kena

jagaaa continuity”.

(Informan 10)

Bagi Informan 10 pula, bagi mendapat kesinambungan yang tepat dan teliti beliau

hanya ditugaskan untuk menjaga kesinambungan watak anak autisme sahaja. Ini

adalah kerana anak autisme mempunyai pergerakan-pergerakan khusus. Oleh itu, bagi

mendapatkan ketelitian dalam kesinambungan daripada master shot sehinggalah

kepada setiap single shot yang digunakan hendaklah tepat dan sama (Mintzberg,

1996). Maka, seorang penjaga kesinambungan ditugaskan dan bertanggungjawab

melaksanakan tugas tersebut. Kemudian, bagi jabatan teknikal pula, menurut daripada

temu bual bersama Informan 3 menyatakan (Cesnovar, 2006).

“Production is... produksi tidak complicated kerana.... aaa... apa yang berlaku di pre-

production sangat baik... kita... buat pre-production sangat detail... Jadi, aaa.... all

production menjalankan apaa... blue print from pre-production”.

(Informan 3)

Bagi Informan 3, fasa produksi mudah kerana semua strategi dan perancangan telah

dibuat dengan teliti semasa proses praproduksi. Oleh itu, fasa produksi hanya

melaksanakan apa yang telah dirancang. Selain itu juga, strategi pengurusan strategik

yang dilaksanakan produksi filem “Redha” ialah dengan melantik penasihat dalam

bidang autisme semasa penggambaran (Lorenzen, 2008). Penasihat tersebut adalah

terdiri daripada mereka yang arif tentang anak-anak autisme.

“Keseluruhan produksi saya suka, saya suka… kerana aaa… semua punya, semua

punya apa, punya, punya… misi yang sama gitu, jadi… satu perception in… kita mau

bikin filem yang aaa… ada manfaat tidak hanya cari wang saja… aaa… itu yang

menarik buat saya… kerana selama shooting kita selalu ada.. a consultant autisme,

aaa… untuk autisme”.

(Informan 3)


173

Strategi yang digunakan oleh pengurusan filem “Redha” dengan melantik penasihat

membuahkan kejayaan kepada filem ini apabila pelakon dapat merealisasikan watak

autisme dengan berkesan selain berjaya menyampaikan mesej untuk masyarakat. Oleh

itu, strategi yang teliti semasa proses praproduksi telah memberi kemudahan

meneruskan fasa produksi dengan jaya walaupun terdapat beberapa perkara yang

tidak dijangka berlaku (Lorenzen, 2008).Penggunaan penasihat atau pakar autisme

secara langsung dapat membantu pelakon untuk menjiwai watak autisme dan

pengarah mendapat tunjuk ajar tentang pengerakan fizikal serta mental seseorang

kanak-kanak autisme. Di samping itu, juga pelakon lain turut mendapat pengalaman

yang sebenar tentang kelakuan seseorang kanak kanak autisme. Akhirnya, ini berjaya

menghasilkan satu kombinasi persembahan yang mantap dan dapat memenangi

anugerah pelakon terbaik untuk Nam Ron serta pelakon wanita harapan untuk June

Lojong.

4.3.1.3 Fasa Pascaproduksi

Bagi fasa pascaproduksi pula, terdapat empat tema yang telah ditemui iaitu rantaian

nilai, sistematik, strategi dan inovasi dan teknologi. Oleh itu, di bawah ini adalah hasil

dapatan dan perbincangan terhadap tema-tema tersebut.

(i) Rantaian Nilai

Pengurusan strategik produksi filem “Redha” berbeza dengan produksi filem cereka

lain kerana proses pascaproduksi filem ini bermula seawal proses praproduksi

(Cesnovar, 2006). Maka, pada fasa produksi juga proses penyuntingan telah bermula.

Apabila proses produksi hampir tamat, lebih separuh footage telah berada dalam fasa

pascaproduksi.


174

“So, bermakna aaa… sebaik sahaja… filem itu habis penggambaran, saya lebih

kurang ada ¾ peratus, peratusan daripada filem tersebut di dalam tangan saya, yang

telah mulakan penyuntingan dan rough cuts, dan menantikan final delivery hard disc

daripada lokasi, siapkannya dalam... within a week of selepas sahaja penggambaran

habis”.

(Informan 4)

Dapatan menunjukkan hasil daripada temu bual secara mendalam bersama informan

mendapati pengurusan strategik diterapkan melalui elemen rantaian nilai. Ini

dilaksanakan dalam produksi filem “Redha” apabila teknologi digital yang digunakan

seiring dengan kemajuan teknologi perisian yang serba pantas berbanding dahulu

(Hasrul, Jamaluddin & Faridah, 2014).

(ii) Sistematik

Pengurusan fasa pascaproduksi yang sistematik juga memainkan peranan dalam

kejayaan kepada filem “Redha”. Perancangan pascaproduksi filem ini dilakukan

semasa proses praproduksi lagi. Pelaksanaan cara kerja yang sistematik di antara

pihak pengurusan dan juga penyunting memberi kesan yang baik kepada kelancaran

proses kerja penyuntingan seawal praproduksi (David, 2007). Hasil daripada jawapan

informan dapat dilihat di bawah ini.

“Amalan semasa is as you know all the asset is the footage. Ok. That is most

important. So, every week or not tak sampai, after she’s ok the footages, every few

days the hard disk is sent back to KL. This almost a frequency of coming go back to

sending the footages is like every 3 days. So, Zali will then take duplicate because you

must remember on set, master, aa.. a ProRes dah ada dah di sync. Bila sampai ke KL,

master terus simpan work on ProRes sahaja”.

(Informan 2)

“Sebagai penyunting pada ketika itu, memberikan idea atau pendapat supaya

pengurusan penyuntingan untuk filem tersebut harus pada peringkat pra produksi di

mana saya harus tahu jenis kamera yang mereka gunakan. Hard disk mereka


175

gunakan, dan.. aa… siapa yang akan handle file atau data-data semasa

penggambaran itu di lokasi. Sebab ini akan menentukan atur kerja atau workflow

saya supaya tidak me.. mengalami sebarang masalah seperti filem-filem yang lepas”.

(Informan 4)

Jawapan Informan 2 menyatakan footages merupakan aset kepada filem “Redha”.

Oleh itu, bagi melancarkan proses suntingan, perancangan yang sistematik

dilaksanakan oleh pengurusan produksi filem “Redha” dengan menghantar pulang

cakera padat ke Kuala Lumpur yang berisi dengan footages filem yang telah dirakam

kepada jabatan pascaproduksi. Pengurusan secara sistematik terhadap footages

(Jurevicius, 2013) mengikut jawapan daripada Informan 2 seperti dalam gambarajah

di bawah.

Rajah 4.2. Pengurusan sistematik pascaproduksi

Manakala, Informan 4 menyatakan pengurusan suntingan harus bermula daripada fasa

praproduksi. Informan 4 mesti tahu jenis kamera dan cakera keras yang digunakan,

dan siapa yang akan mengendalikan data semasa penggambaran. Ini bagi memastikan

alur kerja yang teratur. Justeru, pihak pengurusan produksi filem ini telah melantik

seorang Technician Image Digital (DIT) (Informan 1) untuk mengendalikan data

semasa penggambaran. Ini adalah penting kerana apabila produksi telah membuat

keputusan menggunakan kamera Arri Alexa 4K Raw, (Informan, 2) mesti ada individu

yang mahir dan pakar dalam mengendalikan data atau footages. Ini adalah kerana data


176

daripada rakaman menerusi kamera 4K Raw mempunyai format resolusi yang besar

(Gohshi, 2016). Oleh itu, penyunting tidak perlu menggunakan data yang besar kerana

akan melibatkan penggunaan storan cakera keras yang juga besar saiznya. Selain itu,

penyunting memerlukan data yang kecil bagi memudahkan proses suntingan. Ini dapat

dilihat menerusi Rajah 4.2 di atas iaitu cara pemindahan data daripada kamera

sehingga ke komputer. Ini juga dapat dirujuk oleh jawapan Informan di bawah.

“So, we had a 4K raw master, of course because of that had to do double. So, 4K to

bring it down to 2K for DCP”.

(Informan 2)

Proses pengurusan yang sistematik dalam pengendalian data merujuk kepada jawapan

Informan 2 di atas, iaitu data daripada naskah asal dikecilkan kepada 2K untuk proses

suntingan. Oleh itu, secara keseluruhannya pengurusan strategik dan sistematik

produksi filem “Redha” telah berjaya mencapai cara pengurusan terbaik dalam ketiga-

tiga fasa. Ini boleh dilihat melalui cara pengurusan strategik secara sistematik dalam

mengendalikan teknologi digital. Justeru, ini dapat dirumuskan dengan kata-kata Paul

Henley (2014),

"Digital teknologi mempunyai pengaruh yang besar terhadap cara persembahan,

kemahiran, tema filem, saluran penerimaan filem, psikologi tontonan filem, penilaian

nilai estetika filem dan sebagainya.”

Oleh itu, teknologi digital boleh dikatakan membawa kesan kepada seni filem,

daripada proses produksi filem, penyusunan skrip, sebelum pravisualisasi dan sintesis

gambar digital pascaproduksi (Han, 2016). Ini dipersetjui oleh Bordwell dan

Thompson (2004), mereka mengatakan teknologi digital sepatutnya menjadikan kerja

pembikinan dan proses menerbitkan filem menjadi lebih mudah, cepat dan murah.


177

Hasil daripada teknologi digital ini jelas menunjukkan filem in telah berjaya

menghasilkan kualiti audio yang sangat baik dan realistik.

(iii) Strategi

Elemen strategi memainkan peranan penting dalam merancang proses pascaproduksi.

Pascaproduksi merupakan fasa yang panjang untuk penerbitan filem “Redha” kerana

perlu melalui beberapa proses untuk menyiapkannya. Contohnya, dengan

pengambilan krew yang berkualiti atau tenaga kerja yang profesional dan mahir,

masalah yang dialami semasa pascaproduksi dapat diuruskan (Jurevicius, 2013).

“So, that’s well I’m to save money, aa.. to talk pre mixes to be good. The pre mixes

not so good and hear on big screen, the lucky big, because we work with people who

we know, we said never mind. We will take this talent then give it”.

(Informan 2)

Ini merujuk kepada jawapan oleh Informan 2, menyatakan dengan strategi yang

digunakan dalam produksi filem ini untuk mengambil krew yang berkualiti, mahir dan

profesional, pihak pengurusan telah berjaya dalam menjimatkan kos di dalam proses

pascaproduksi. Tenaga kerja tersebut mahu membantu proses pascaproduksi dalam

menyelesaikan masalah audio dengan percuma (Umar, 2016). Selain itu, strategi yang

digunakan dalam melahirkan hasil kerja yang bermutu dinyatakan oleh Informan 4

iaitu:

“Amalan yang kita aaa.. utamakan dalam pembikinan Redha ni daripada kesemua

department, adalah untuk mee.. mmee.. mengecapi kualiti yang tertinggi. iaitu

daripada sshh... visual, dan juga audio… kita menjaga kualiti itu daripada tahap

paling maksimum, sehinggakan setiap benda yang dibuat di set aaa… harus

dibagitahu aaaa… juga di di share kepada team pasca produksi, walaupun aaa…

simple as tukar frame, atau certain thing aa… kalau misal kata mereka ingin


178

melakukan sesuatu di set dan kemungkinan perlukan pasca produksi aa… bantuan

atau advice akan lakukan walaupun tidak ada visual effects, aa”

(Informan 4)

(iv) Inovasi dan Teknologi

Bagi inovasi dan teknologi dalam aspek bunyi pula, produksi filem “Redha”

menggunakan sistem bunyi (Moffat, Selfridge, & Reiss, 2019) yang bagus seperti

teknologi yang digunakan di Hollywood.

“Saya menggunakan model Lavalier, saya menggunakan lectrosonic... aaa...dan

aaaa... auuaa... basicly, aa.. peralatan ini, peralatan yang sama seperti di Hollywood.

Jadi, tiada beza... tiada beza”.

(Informan 8)

Jawapan oleh Informan 8 di atas menunjukkan jenama audio yang digunakan untuk

merakam audio untuk filem “Redha”. Mereka menggunakan jenama yang setaraf

dengan produksi di Hollywood seperti jenama Lavalier. Namun, perkara yang

mengagumkan terhadap inovasi dan teknologi sistem audio filem “Redha” ialah

apabila filem ini menggunakan seratus-peratus bunyi yang dirakamkan di lokasi

(Ahmet, Sefer & Elif Haykir; 2013).

“So, we can be proud with Redha is hundred percent live sound. Hundred percent

audio live sound. Okey”.

(Informan 2)

Sehubungan itu, bagi mendapatkan seratus-peratus audio yang bersih, ketelitian untuk

mendapatkan audio yang bagus ialah apabila terpaksa dibuat penggambaran semula,

sekiranya pengarah tidak berpuas hati terhadap kebersihan bunyi yang dirakamkan

(Hasrul, Jamaluddin & Faridah, 2014).


179

“Yes… yes, so.. so.. the sound of the… of the waves, because they know air masuk…

shhshshsh… so I said no! no no no no no no no…. Ai... don’t tell me.. don’t coming…

tell me that sound can be create. Don’t tell me I can do, I can go to the audio house

and do clean up. No! I said I don’t clean up between dialogue this is the dialogue..

Sshh… silence dialogue, silence I can do that, but the overlapping in the dialogue, no

way! I will not accept this”.

(Informan 1)

Walaupun, pasukan produksi filem “Redha” menggunakan teknologi yang bagus

dalam membuat rakaman bunyi, namun mereka tetap teliti dalam mendapatkan bunyi

yang bersih (Moffat, Selfridge, & Reiss, 2019). Ini dinyatakan oleh Informan 1,

apabila bunyi yang dirakam telah bertindih dengan bunyi air yang kuat dengan dialog

pelakon, mereka terpaksa membuat penggambaran semula bagi memastikan bunyi

yang bersih. Seterusnya, inovasi (Hasrul, Jamaluddin & Faridah, 2014) yang

digunakan dapat dilihat menerusi proses pascaproduksi apabila pihak produksi telah

memilih studio yang bagus untuk membuat foley iaitu Imagika Johor seperti

dinyatakan oleh Informan 1 di bawah ini.

“Yaa… because we had to get from Japan, because the… sound engineer in the

“Imagika” is Japanese guy… so he cannot do foley in Malaysia, he can do it only in

Japan, yaa… so, get do it over there la… bagi yang understood what I talking about,

and.. aouu… he was like, oh.. my God, you know… you, you,,,, took, point Mona yes

that to point I said, you know, I’m talking about yes… yes I know I’m talking about

that”.

(Informan 1)

Ketelitian inovasi dan teknologi menerusi sistem bunyi filem “Redha” menurut

Informan 1 ialah apabila pihak pengurusan telah memilih jurutera bunyi daripada

Jepun untuk membuat foley (Moffat, Selfridge, & Reiss, 2019). Ini adalah kerana

untuk memastikan setiap foley yang dibuat mencapai kualiti yang maksimum

(Vijayakumar, Vedantam, & Parikh, 2017). Penggunaan teknologi ini telah


180

menjadikan kualiti audio yang dirakam begitu realistik dan berjaya membantu visual

filem dari segi penceritaan filem.

Kesimpulannya, seperti yang dinyatakan oleh Ahmet et. al., (2013) dalam kajian

mereka, inovasi dan teknologi adalah salah satu elemen penting dalam kerja seni. Oleh

itu, hanya tenaga kerja yang cekap sahaja mampu memberikan kualiti terbaik terhadap

kerja seni (Behl, 2018).

4.3.2 Amalan pengurusan strategik (menganalisis situasi, menggubal strategi,

melaksanakan strategi, menilai pelaksanaan strategi dan penambahbaikan)

yang digunakan.

Terdapat tiga tema amalan pengurusan strategik iaitu profesionalisme, sistematik dan

kepimpinan. Maka, di bawah ini adalah perbincangan terperinci terhadap hasil kajian

dan tema tersebut.

(i) Profesionalisme

Hasil dapatan yang telah ditemui daripada temu bual bersama informan-informan

kajian mendapati elemen profesionalisme krew-krew produksi filem “Redha”

merupakan salah satu faktor penyumbang kepada pengurusan strategik.

Profesionalisme merujuk kepada ciri-ciri khusus sesuatu pekerjaan dengan

melibatkan kepakaran dan kemahiran seseorang dalam sesuatu bidang (Evetts, 2011;

Freidson, 2001; Gorman & Sandefur, 2011). Ini termasuklah pengetahuan pakar,

autonomi dalam penggunaan pengetahuan yang khusus terhadap sesuatu kerja, cara

pelaksanaan, nilai dan kod etika dalam sesuatu profesion. Manakala, Freidson (2001),

memperihalkan profesionalisme bermaksud kecekapan dan komitmen yang lebih


181

besar dalam pekerjaan yang boleh memberi keuntungan, meningkatkan ekonomi dan

kualiti.

Justeru, dalam produksi filem ini majoriti tenaga kerja berpengalaman lebih daripada

10 tahun sehingga 30 tahun. Pengalaman kerja yang lama membantu dalam proses

pengurusan yang strategik dalam produksi filem ini. Mereka tidak perlu diarah dan

menunggu untuk menerima arahan. Setiap jabatan sudah arif akan tanggungjawab dan

kerja masing-masing. Pengalaman yang lama dalam sesuatu pekerjaan juga

meningkatkan kecekapan dan berkemahiran tinggi. Ini dinyatakan oleh informan-

informan di bawah.

“In terms of team work, the people are very is familiar with her. Except a few, but

after while they know her style, generally, they are from commercial people, and I am

working for 10, 20 years”.

(Informan 2)

“Jadi bila kita sampai kat set... lepas makannn... aaa... kita akan set up lah...

maknanya setiap, setiap head of department akan make sure kerja akan dibuat lah...

ee... jadi, biasanya kamera sudah turun...hehe (ketawa), semua orang akan, akan,

akan buat kerja lah”.

(Informan 8)

Berpandukan kepada jawapan informan pengalaman kerja yang lama dan juga sudah

mengenali antara satu sama lain dari aspek mutu kerja, cara kerja dan yang paling

utama tenaga kerja yang dipilih berdasarkan mereka yang terlibat dalam bidang

komersial. Ini adalah kerana ciri-ciri pekerja dalam bidang komersial berbeza dengan

produksi drama mahu pun filem kerana bidang komersial mementingkan kualiti

produk akhir (Vörös, 2009; Chenavaz, 2011, 2012), dan Vörös (2010) dan secara tidak

langsung akan meningkatkan produktiviti. Maka, sasaran utama adalah kepada kualiti

produk yang dihasilkan.


182

Oleh itu, kecekapan dan kemahiran yang tinggi tenaga kerja produksi filem “Redha”

adalah bagi mencapai satu misi dan matlamat iaitu untuk menyampaikan mesej

tentang autisme kepada masyarakat. Bagi merealisasikan misi tersebut, pengurusan

produksi filem “Redha” menggunakan tenaga kerja yang mahir dalam bidang mereka

untuk mendapat kualiti filem yang maksima. Ini disuarakan oleh informan-informan

di bawah:

“Saya rasa as a gaffer and lighting good Pak. Mereka punya knowledge yang cukup”.

(Informan 3)

“Kalau kita, saya rasa saya bukan pakar dalam bidang aaa… audio mix… audio mix.

Saya boleh dengar daripada saya punya telinga tetapi mungkin engineer tu lebih baik

dan mahir dan dia faham aaaa.. tugasnya dan dia buat yang terbaik”.

(Informan 4)

“Oh.. diorang terlalu profesional. Kalau kita tak ada ayat profesional tu payah sikit

nak kerja dengan Mona, memang payah. Dia nak, kita kena adakan, no say no!

because you already agree with the budget and you dah agree nak buat job tu, tak

ada no!”.

(Informan 7)

“Ketika penggambaran itu kita akan bekerja prospek, pro, profesional sorry... dah

tentu saya punya director Tunku Mona Riza ni seorang yang perfect, perfectionist...

so orang yang sangat profesional, ones on the shooting time dia memanggg... tegas

dengan kerja dia, itu dia memang sangat strict dengan kerja”.

(Informan 10)

Berdasarkan jawapan daripada informan-informan di atas dapat dirumuskan bahawa

kemahiran yang ada pada setiap tenaga kerja produksi filem “Redha” cukup dalam

membentuk pasukan yang bagus. Setiap tenaga kerja yang dipilih dalam produksi

filem ini mempunyai kepakaran dan kemahiran dalam bidang masing-masing. Oleh

itu, semua krew saling bergantung di antara satu sama lain bagi menghasilkan satu


183

produk yang berkualiti malah mempunyai nilai harga yang tinggi (Chenavaz,

Feichtinger, Hartl, & Kort, 2020).

(ii) Sistematik

Pengurusan strategik yang sistematik turut dipraktikkan dalam fasa produksi

penerbitan filem “Redha”. Ini seperti yang telah dinyatakan dalam Bab Satu kajian

ini. Pengurusan produksi yang dikaji dalam kajian ini melibatkan aspek pengarahan,

penyeliaan, penjadualan produksi, krew, peralatan dan kemudahan sepanjang tempoh

menghasilkan sesebuah filem cereka. Selain itu, ini juga melibatkan penyeliaan aspek

fizikal produksi filem cereka, termasuk pekerja, teknologi, kewangan atau bajet dan

penjadualan kerja (Jurevicius, 2013). Oleh itu, bagi mengamalkan pengurusan yang

strategik secara sistematik produksi filem “Redha” telah dikawal sepenuhnya oleh

penerbit atau penerbit eksekutif di lokasi (Umar, 2016). Penerbit Eksekutif di lokasi

akan menguruskan semua perkara yang melibatkan pengurusan produksi serta

bertindak sebagai pengarah filem. Amalan pengurusan strategik yang dilaksanakan

dalam fasa poduksi boleh dirujuk berpandukan jawapan-jawapan daripada informan-

informan di bawah.

“Masa production masa shoot tak banyak. Bagi saya benda semua dah siap, masuk

production 1st day di pulau, it’s all there with you, you cannot go anywhere. Pagi for

today, shooting day you dah tahu apa nak pakai, apa you dah siap a day before, you

dah hang the baju, you save for tomorrow, shooting habis scene, tonight, malam ni

kita dah siap baju untuk besok. Kita dah iron, dah sort, dah siap iron”.

(Informan 7)

“Saya buat record sendiri, aa.. setiap movement artis tu nanti aa... bila nak next shot,

next angle saya playback sendiri ke artis aa... so, aa.. bila action sambil saya tengok

apa yang dia buat betul ke tak betul, sebab aaa... director dia memang perfectionist


184

sikit, dia nak copy paste apa yang artis buat on master shot yanggg... aaa.. single shot

atau pun full shot dan shot-shot lain”.

(Informan 8)

Hasil jawapan yang dikemukakan oleh Informan 7 menunjukkan pengurusan yang

sistematik dalam melaksanakan kerja semasa produksi seperti menyediakan persiapan

pakaian yang hendak digunakan lebih awal setiap hari telah mengelakkan mereka

daripada menghadapi masalah. Begitu juga dengan jawapan oleh Informan 8,

menunjukkan semasa produksi beliau menggunakan teknik merakam sendiri setiap

kesinambungan pelakon dengan sistematik membantu beliau melaksanakan kerja

dengan baik. Pelaksanaan kerja dengan sistematik dalam fasa produksi adalah salah

satu kunci kepada kejayaan sesebuah filem (Haris, 2020). Pengurusan strategik yang

sistematik diamalkan dalam produksi filem “Redha” juga boleh dilihat menerusi

jadual kerja yang sistematik. Informan-informan di bawah menjelaskan tentang

pengurusan jadual kerja yang bagus diamalkan dalam produksi filem ini.

“Another thing, ok… do you get a crew on.. because we have the break days, go to

main land or do your PA ambil laundry bag semua. So, krew kata kita orang nak lepak

sini kalau ada 1, 2 nak ikut, dia boleh ikut the PA, kalau tak laundry bag.. so PA lah

kutip laundry bag semua”.

(Informan 2)

“Break days of course, setiap Jumaat kita cuti. Dengan Pit Hanif, dengan Tunku

Mona every Friday kita cuti”.

(Informan 5)

“Setiap pagi sebelum start shoot macam biasa,,, baca doaaa... aaa... time break,

solat, masing-masing punya tanggungjawab”.

(Informan 9)


185

Hasil jawapan yang ditunjukkan mendapati bahawa Informan 2 menerangkan hari cuti

yang disediakan oleh pengurusan produksi telah memberi ruang kepada tenaga kerja

melakukan hal peribadi seperti mencuci pakaian dan sebagainya. Manakala, Informan

5 pula menyatakan hari cuti ditetapkan pada setiap hari Jumaat untuk membolehkan

tenaga kerja menunaikan solat Jumaat. Selain itu, Informan 9 menyatakan semasa

produksi amalan yang biasa dilakukan sebelum bermulanya penggambaran mereka

ialah membaca doa. Manakala, apabila tiba waktu rehat, tenaga bekerja boleh

melaksanakan rutin seperti solat dan makan. Oleh itu, jadual penggambaran yang

teratur dan sistematik tidak membebankan tenaga kerja semasa penggambaran.

Pengurusan yang bagus dengan jadual yang yang tidak padat, tempoh masa yang

cukup untuk pembikinan sebuah filem semasa produksi membuatkan tenaga kerja

tidak tertekan (Umar, 2016). Sistematik dalam pengurusan penentuan jadual kerja dan

memberi arahan dapat dilihat daripada jawapan Informan 6 dan juga Informan 10 di

bawah.

“Ha.. itu la saya cakap, dengan Pit Hanif, bagi saya la aaa… , saya kenal ramai juga

1st AD tapi tidak boleh mencapai tahap macam mana Pit Hanif buat la.. Pit Hanif

bagi arahan, saya tak pernah dapat arahan dua, dua, haa dua kali. “Megat, kita

punya…. set pertama kita kat sini, angle sini” ok, director sampai, dalam satu jam

kemudian director sampai kita boleh shoot. Belum pernah ubah”.

(Informan 6)

“Pada saya secara jujurnya filem Redha adalah filem yang membuatkan saya

melakukan yang terbaik untuk sebuah filem sebab sistematiknya, keakrabannya,

duration aaa... shooting periodnya, teamworknya, di situ dan kita ada tempoh masa

yang sangat, cukup, yang sangat cukup untuk lakukan aaa... menyiapkan babak yang

telah dijadualkan... aaa... setiap hari. So, I mean tak adaaa... kepuasan untuk

berkarya itu ada dalam filem Redha kerana tidak ada, tekanan, sebagai contoh tiada

ada tekanan daripada outside yang nak kena cepat benda ni.. you have control this,

you have control this, tak ada benda tu”.

(Informan 10)


186

Jawapan daripada Informan 6 menunjukkan sistem yang diamalkan dalam pengurusan

adalah sistematik daripada aspek pelaksanaan tugas oleh semua tenaga kerja

pengurusan. Tenaga kerja bawahan mendapat arahan yang tepat daripada pihak

pengurusan. Melalui ini, pengurusan yang sistematik membolehkan tenaga kerja

bawahan selesa melaksanakan tugas masing-masing (Behl, 2018). Sehubungan itu,

merujuk kepada jawapan daripada Informan 10 menunjukkan masa kerja yang cukup

membuatkan beliau merasa tidak tertekan dan boleh melaksanakan tugas dengan baik.

Di samping itu juga, tenaga kerja boleh berkarya dengan bebas kerana tidak dibebani

dan terikat dengan syarat kerana tidak ada kawalan daripada sesuatu pihak.

Sistematik dalam pengurusan strategik produksi filem “Redha” dapat dilihat juga

menerusi cara kerja pengarah yang sistematik dalam hasil kerja. Informan di bawah

menjelaskan cara kerja pengarah yang sistematik terhadap setiap jabatan.

“Amalan dia everything must be double check, double check, double check... “Nan

you must be double check Nan, I tak suka this look, I tak suka nih, I tak suka nih”..

detail earing besar sikit pun kena marah. Benda-denda macam tu. If simple thing but

for her is very big input for the film. If you’re miskin, don’t want kain kilat, I want

cotton, I want plain cotton, I want faded colour. Then, kitaaa benda amalan macam

tu kita kena tau apa Mona apa imej Mona want”.

(Informan 7)

“I think the one of pick aa...aaa... moment of the film aaa... aaa... di di... pertandingan

renang kita ada 200 orang., aaa... 200 ke 300 untuk menyorak, jadi pada waktu itu

saya.... aaa... dan pada waktu itu saya... aaa... dan pada waktu itu Tunku Mona

menggunakan 4 kamera, 4 kamera, jadi saya pun kena besarkan saya punya unit jadi

saya panggil lagi satu, saya panggil partner saya Hendry Tan untuk membantu saya

merakam, aaa... merakam suara yang lebih besar la. Jadi, pada waktu itu kita boleh

merekod crowd ambiance dengan 3 mic, 3 mic boom”

(Informan 8)


187

Menurut jawapan daripada Informan 7, amalan yang dipraktikkan oleh pengarah filem

“Redha” ialah apabila beliau sentiasa mengingatkan supaya sentiasa memeriksa

pakaian dan aksesori yang hendak digunakan oleh para pelakon. Ini adalah kerana

pengarah sangat teliti walaupun terhadap perkara kecil seperti anting-anting yang

dipakai oleh pelakon, warna kain, tekstur dan material kain. Semua itu mestilah sesuai

dengan watak dan perwatakan di dalam skrip. Manakala menurut Informan 8 pula,

ketelitian kerja yang sistematik oleh pengarah memaksa beliau membesarkan pasukan

audio dengan menubuhkan satu lagi unit audio untuk merakam audio penonton yang

ramai. Oleh itu, dapat dirumuskan bahawa pengurusan strategik yang sistematik

dilaksanakan dalam fasa produksi telah memberi kejayaan kepada filem ini.

(iii) Kepimpinan

Hasil daripada temu bual mendalam bersama informan-informan kajian maka,

terhasilkan tema kepimpinan yang dijana menerusi analisis tematik. Urick dan

Sprinkle (2019), mengulas filem sebagai medium pengajaran dan kepimpinan.

Elemen kepimpinan dapat dilihat menerusi kajian mereka yang menggambarkan

transformasi kepimpinan wanita sebagai asas kekuatan sebagai pemimpin. Oleh itu,

produksi filem “Redha” diuruskan dengan sistem kepimpinan yang kukuh menerusi

seorang pengarah, penerbit dan penerbit eksekutif di lokasi dan juga seorang penerbit

eksekutif yang bertindak menguruskan hal kewangan. Hal ehwal yang melibatkan

produksi diuruskan oleh seorang pengarah yang memegang dua jawatan dan seorang

yang mementingkan kesempurnaan serta ketelitian dalam setiap pekerjaan. Justeru,

hasil dapatan yang merujuk kepada jawapan informan-informan di bawah

menjelaskan kesempurnaan seorang pemimpin dalam melaksanakan pengurusan

strategik dalam produksi filem “Redha”.


188

“Then pre-pro pun kami gaduh pasal ya, as a producer orang semua shoot dengan

2K, cinema is only 2K, dia nak 4K raw. 4K raw means hard disk space besar, and..

4K raw hanya dibawa masuk untuk iklan. Kamera dia tak banyak. Alexa 4K raw. So,

we actually make sure we fly in”.

(Informan 2)

“Waktu berkerja di location jugak, aaa... Tunku Mona adalah seorang yang perfecrt,

aa... perfectionist, apa yang something yang dia nak, dia nak. So, berkerja dengan dia

aaa jugak, memang seronok, aa.. tapi juga aa.. memang sukar juga aa... agak sukar,

makna nya dia, dia, dia mementingkan kesempurnaan, dari segi lakonan, dari segi

gambarnya, dari segi bunyinya”.

(Informan 6)

Saya rasa filem itu diuruskan dengan sangat baik sebab 1) sebab Tunku Mona adalah

seorang yang perfectionist, 2) sebab aa.. diproduced oleh abang Haris who is aaa…

suaminya dan juga seorang producer dan director yang baik… dan.. kita juga ada

Ary Zahari Production Manager yang berpengalaman juga.… aaaa… yeah…. bagi

saya tiada, tak ada masalah besar lah… Dia diuruskan dengan baik.

(Informan 8)

Jawapan di atas menunjukkan proses interaksi Informan 2 bersama pengarah dalam

menentukan penggunaan jenis kamera semasa penggambaran. Hasil daripada

perbincangan tersebut dan juga karekter pemimpin pengarah yang bertanggungjawab

sepenuhnya dengan produksi, maka kata putus dibuat untuk memilih menggunakan

kamera 4K. Maka, ini disetujui oleh Informan 2. Tenaga kerja bawahan tidak pernah

mendapat arahan dua kali yang berlainan. Kepimpinan yang ditunjukkan oleh jabatan

pengurusan menunjukkan mereka arif dengan tugas mereka dan setiap keputusan yang

diberikan oleh ketua adalah yang terbaik serta tidak ada perubahan dan pertukaran.

Ini adalah kerana jabatan pengurusan produksi filem ini melaksanakan pengurusan

strategik yang efektif. Begitu juga dengan jawapan oleh Informan 6, apabila beliau

bersetuju pemimpin yang mementingkan kesempurnaan dan teliti dalam semua aspek

bukan sahaja dari aspek lakonan pelakonnya, tetapi juga dari aspek visual serta bunyi


189

juga dititikberatkan. Menurut Informan 8 pula, beliau menyatakan pengurusan

produksi filem “Redha” merupakan pengurusan yang baik. Ini kerana produksi

mempunyai ketua yang mementingkan kesempurnaan, dipimpin oleh penerbit

eksekutif yang bagus dan juga mempunyai pengurus produksi yang berpengalaman.

Ini juga dibuktikan oleh kajian lepas yang menunjukkan kepemimpinan tranformasi

(Bass & Avolio, 1990), ialah apabila pemimpin yang efektif memberi inspirasi kepada

orang lain untuk berusaha mencapai tujuan bersama melebihi keinginan individu itu

sendiri. Kepemimpinan transformasi sejajar dengan sistem nilai wanita termasuk

membina hubungan, komunikasi terbuka, taktik pengaruh positif, dan kolaborasi

(Trinidad & Norrmore, 2004). Justeru, ini dapat dilihat menerusi reaksi daripada

Informan-informan di bawah.

“Because they know, the commercial film director, is not drama. If I could with the

drama people, that’s what happen to Izan, the first Conty, the moment the presure

comes in she cried she want to leave. Even, if you talk to the director you know would

say laa... so, finally, Hafiz will be coming, as support, but of the end of the day now

Izan move on to be as a assistent director, because the decipline it just totaly different.

So, a lot of people when they are in Current Pictures Tunku Mona, then they got luck...

aaa... berani ke tak berani”.

(Informan 2)

“No, no... she cannot go. She is not fussy. because many people take conty as not

important. as, I am very particular”.

(Informan 1)

Berdasarkan jawapan Informan 1 dan Informan 2 dapat dirumuskan bahawa sebagai

pemimpin yang efektif beliau mampu memberi inspirasi kepada tenaga kerja di

bawahnya supaya lebih berdaya saing dan bermotivasi. Informan 1 menyatakan

bahawa beliau merupakan seorang yang teliti. Oleh itu, pekerjanya mesti melakukan


190

kerja dengan teliti walaupun sebagai pencatat dan penjaga kesinambungan. Justeru,

Informan 2 menegaskan daripada mereka membenarkan tenaga kerjanya berhenti

kerja, mereka sebagai ketua bertanggungjawab menyelesaikan masalah yang dialami.

Oleh itu, pihak pengurusan telah mengambil pembantu bagi meringankan kerja krew

bawahannya. Kepimpinan yang ditunjukkan oleh Informan 1, mempamerkan teknik

kepemimpinannya dan cara bekerjanya sebagai satu model (Kouzes & Posner, 2006)

kepada orang bawahannya. Ini secara tidak langsung menyoroti bahawa pemimpin

yang berkesan berfungsi sebagai contoh yang harus diikuti oleh orang lain.

Adakalanya orang bawahan wanita merasa sukar untuk menjadikan wanita lain

sebagai contoh (Ibarra, 1999). Namun, dalam sistem pengurusan strategik produksi

filrm “Redha”, wanita sebagai pemimpin dan contoh dengan memimpin pasukannya

selain membantu serta memberi motivasi kepada orang bawahannya (Urick &

Sprinkle, 2019).

Hal ini penting kerana pemimpin yang bijak dalam menguruskan hal kewangan

syarikat atau produksi akan membawa kejayaan kepada produksi tersebut. Semasa

produksi pihak pengurusan melantik mereka yang bertanggungjawab dalam

mengendalikan setiap perbelanjaan yang dibuat. Ini seperti jawapan yang diberikan

oleh Informan 2 di bawah ini.

“We have the production people to make sure, the lock down the receipts daily.

Because of that we can have a problem, we promise to report”.

(Informan 2)

Menurut Informan 2, setiap perbelanjaan mesti mempunyai resit untuk pengurusan

membuat laporan kepada pihak Bank Simpanan Nasional. Ini adalah kerana produksi

filem “Redha” hanya mendapat pinjaman yang diluluskan oleh BSN. Oleh itu, setiap


191

aspek kewangan yang digunakan dalam produksi mesti ada laporan yang sistematik.

Kepimpinan penerbit eksekutif yang bertanggungjawab sepenuhnya dalam hal

kewangan produksi, memastikan setiap perjalanan wang keluar dan masuk direkod

(Hernandez & Penelope, 2016). Walaupun mereka menggunakan tenaga kerja yang

ramai dan profesional, kamera dan audio yang bertaraf antarabangsa, proses pasca

produksi yang bermutu tinggi seperti melakukan colour grading, menggaji jurutera

bunyi untuk membuat foley (Moffat, Selfridge, & Reiss, 2019) daripada Jepun, namun

proses kewangan yang sistematik dilaksanakan oleh ketua yang bagus memberi

kelicinan perjalanan produksi filem ini (Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013).

Selain daripada kepimpinan melalui pihak atasan, kepimpinan daripada setiap jabatan

juga ditunjukkan secara sempurna. Ini dapat dilihat daripada kenyataan yang dibuat

oleh Informan-informan di bawah ini.

“Scene malam kita bermula macam saya, dapat scene malam pun, saya suruh budak-

budak set pukul 6 lebih, 6 lebih… setkan semua dulu, after isyak kita start shoot.

Maksudnya pukul 8.30 kita start role la… So, diorang datang set, artis datang set

semua, benda dah ready dah dengan kamera dengan apa semua dah dah ready, haa..

itu cara saya kerja. Saya suruh diorang set dulu lampu, pukul 6 lebih tu set dulu…

lampu, ok, maghrib pukul 7.30, rehat dulu, semua pergi solat ke, mahu makan ke apa

ke, itu diaorang punya hal. Pukul 8.30 semua masuk set, Dah ready! ha.. so, kita go

to set pukul 10 kita habis. Pukul 10.30 paling lambat la, habis.

(Informan 5)

“I arahan saya dengan team senang saya, saya kata hari ni nak begini, hari ni scene

begini, begini.. aa… this scene baju kena tukar banyak kali, so.. all of us must be alert,

very alert on set. What we suppose to do, after she is going to the water what we

should do prepare the towel prepare everything, prepare apa, aa apa,,, aaa.. the eye

drop for the eyes.. untuk mata diorang, merah, ikut apa, apa air masin,,, all the thing

kena ambil tahu. aa.. siap sedia mesti siap sedia peka, anything happen kita peka”.

(Informan 7)


192

Sebagai contoh kepimpinan mengikut jabatan yang dilaksanakan oleh Informan 5,

dengan memberi arahan kepada orang bawahannya apabila tiba babak waktu malam,

mereka mesti membuat persiapan teknikal pada jam 6.00 petang. Apabila tiba waktu

Maghrib mereka akan berehat dan selepas rehat mereka sudah bersedia bagi

penggambaran malam. Begitu juga dengan Informan 7, setiap hari beliau akan

memberi arahan kepada orang bawahannya. Beliau menerangkan apa akan berlaku

pada babak seterusnya dan keesokkan harinya. Oleh itu, persiapan rapi mestilah siap

sehari sebelum penggambaran bermula. Jika terdapat peralatan yang perlu dibawa

seperti eye drop dan sebagainya, maka sebagai ketua beliau akan memastikan semua

perkara tersebut telah siap sedia (Ahmet, Sefer & Elif Haykir, 2013).

4.3.3 Amalan pengurusan strategik yang lain yang digunakan.

Hasil dapatan daripada informan kajian dan setelah dianalisis menerusi pendekatan

analisis tematik didapati terdapat dua tema amalan pengurusan strategik yang lain

digunakan seperti jawapan oleh Informan di bawah.

(i) Strategi

Strategi yang digunakan dalam produksi filem “Redha” ialah dengan melaksanakan

pengujian audiens terhadap “rough cuts” yang pertama. Ini adalah untuk memastikan

audiens faham dan boleh menerima jalan cerita serta watak perwatakan filem ini. Oleh

itu, sebanyak dua kali pengujian audiens dijalankan untuk mendapat sudut pandangan

penonton terhadap filem ini (Jurevicius, 2013; Umar, 2016).

“Salah satu daripada amalan yang kita lakukan juga adalah aa… test audience! So…

first rough cuts, kalau tak silap saya…. saya arrange buat test audience kepada

lima… tiga puluh.. participant termasuk .. parents autisme, aaa… some people

outside from production yang tidak ada kena-mengena dan kita presentkan ye… kita


193

sewa di Café Screen pada ketika itu untuk panggung kecil dan yang datang untuk

pertama kalinya mendapat men.. mendapatkan aaa… feedback atau maklum balas,

dan aaa… this test audience things aaa”.

(Informan 4)

Menurut jawapan oleh Informan 4, setiap maklum balas hasil daripada pengujian

audiens akan dicatat dan diambil kira bagi melengkapkan proses suntingan akhir.

Pengujian audiens tersebut dijalankan kepada ibu bapa kepada anak-anak autisme

serta mereka yang tidak terlibat di dalam proses produksi filem “Redha”. Strategi

tersebut jarang dilaksanakan oleh mana-mana produksi filem kerana filem tersebut

belum siap dan adakalanya pihak pengurusan tidak gemar mendedahkan proses

suntingan awal kepada pihak luar. Strategi tersebut merupakan salah satu rancangan

bagi mendapatkan kualiti serta pandangan awal penonton (Jurevicius, 2013). Oleh itu,

jelaslah strategi-strategi yang digunakan dalam pengurusan strategik produksi filem

“Redha” telah memberi kejayaan kepada filem ini mencapai anugerah (Umar, 2016).

(ii) Inovasi dan Teknologi

Inovasi dan teknologi adalah tema yang telah ditemui menerusi kaedah analisis

tematik yang telah dijalankan. Dalam pengurusan strategik produksi filem “Redha”,

aspek inovasi dan teknologi juga diterapkan menerusi penggunaan kamera digital

serta pengurusan bunyi yang sistematik. Inovasi dan teknologi mempunyai sifat saling

kebergantungan dengan pengurusan strategik kerana memiliki keupayaan dalam

menggunakan sumber dengan cekap (Ahmet et. al., 2013). Justeru, pengurusan

strategik menerusi inovasi dan teknologi filem “Redha” merujuk kepada penggunaan

peralatan audio visual. Ini adalah untuk melengkapkan misi filem ini iaitu untuk

memberi mesej kepada masyarakat. Bagi merealisasikan misi tersebut peralatan

seperti kamera digital jenama Arri Alexa 4K Raw menjadi pilihan kepada produksi


194

filem “Redha” (Gohshi, 2016). Ini boleh dirujuk menerusi daripada jawapan informan

di bawah.

“As a producer orang semua shoot dengan 2K, cinema is only 2K, dia nak 4K raw.

4K raw means hard disk space besar, and.. 4K raw hanya dibawa masuk untuk iklan.

Kamera dia tak banyak. Alexa 4K raw. So, we actually make sure we fly in. Kebetulan

Pak Yudi aa.. aa..aaa a mentor for Arri Alexa, so dia ada sendirinya. So, we sewa

body dari sana, with bought fresh bateri dari Singapore, everything”.

(Informan 2)

Bagi mencapai misi untuk melahirkan sebuah filem yang berkualiti untuk

menyampaikan mesej filem kepada masyarakat maka setiap perincian, ketelitian

visual diambil kira. Oleh itu, menurut Informan 2 di atas, pengarah membuat

keputusan untuk menggunakan kamera 4K Raw daripada jenama Arri Alexa.

Walaupun, kapasiti syarat layar skrin pawagam, dengan menggunakan kamera 2K

Raw sudah memadai. Namun, untuk mendapatkan visual yang bagus pengarah

memilih untuk menggunakan kamera 4K Raw (Gohshi, 2016). Manakala, untuk

mencapai misi tersebut krew yang berkualiti dan profesional sahaja mampu

mengendalikan kamera tersebut. Menurut Informan 2 lagi, mereka ke Indonesia

menawarkan jawatan pengarah fotografi kepada Pak Yudi yang juga merupakan

mentor kepada Arri Alexa. Justeru, elemen inovasi dan teknologi seperti yang

dinyatakan oleh Ahmet et. al., (2013), ialah mestilah dikendalikan oleh mereka yang

cekap.

“Dari segi equipment… aaa… kamera Pak Yudi bawa daripada Indon, sebab dia Yudi

Datau, dia shoot hanya menggunakan Alexa, walaupun dia buat doku ke… dia buat

apa sahaja, Alexa tu Yudi Datau, dia tak, dia tak ada guna Red ke, kamera jenis-jenis

lain tak ada. Kalau you check Yudi Datau punya data itu la dia”.

(Informan 5)


195

Begitu juga dengan jawapan oleh Informan 5, yang menunjukkan Pak Yudi

merupakan mentor kepada jenama Arri Alexa. Beliau tidak menggunakan jenama lain

seperti Red dan sebagainya, dan hanya menggunakan kamera Arri Alexa sahaja untuk

mendapatkan kualiti terbaik (Loertscher, et. al., 2016). Ini adalah kerana kamera 4K

Raw biasanya digunakan untuk penggambaran dokumentari (Gohshi, 2016).

Penggunaan teknologi yang tinggi dan hanya boleh dikendalikan tenaga kerja mahir

menjadi pilihan bagi produksi filem “Redha”. Selain itu juga, menurut Informan 5

lagi, semasa penggambaran mereka juga menggunakan lampu juga jenama Arri

(Ahmet et. al., 2013).

“Lampu-lampu of course la kita guna lampu-lampu yang ada dekat sini, macam

lampu semua saya guna ARRI, senang. Masa tu ada juga lampu-lampu China tapi

kurang lah.. semua lampu ARRI”.

(Informan 5)

Apabila pihak pengurusan filem “Redha” telah membuat keputusan untuk

menggunakan kamera 4K Raw, pengurusan yang strategik harus dilaksanakan dengan

cekap untuk mengendalikan data-data atau footage yang dirakam daripada kamera 4K

Raw (Gohshi, 2016). Ini adalah kerana penggunaan kamera 4K Raw menghasilkan

data yang besar dengan kualiti terbaik (Loertscher, et. al., 2016). Data yang besar akan

menyukarkan proses suntingan. Data yang besar juga akan memerlukan cakera keras

yang besar bagi menampung data tersebut (Ahmet et. al., 2013).

“Those are the cost factor that people had never seen which is 75 thousand over

ringgit of hard disc. Then, after that, bila habis post where we duplicate dics, hard

disc can jam. Redha post production also we are registered with US copyright. .

(Informan 2)


196

Menurut Informan 2 di atas, penggunakan cakera keras yang besar telah menelan

belanja kos lebih daripada RM 75 ribu untuk menampung data yang besar. Seterusnya,

pengurusan yang strategik pihak pengurusan apabila menggunakan hak cipta yang

didaftar dengan Amerika Syarikat. Selain itu juga untuk mengendalikan data yang

besar ini pengurusan yang strategik digunakan untuk memilih tenaga kerja yang mahir

(Charles, Ojera & David (2015).

“Saya perlu ada seorang di DIT ataupun Digital Image Technician yang sebenar-

benarnya, kerja beliau adalah bukan sahaja untuk transfer data tetapi untuk check

atau que scene atau sync audio kepada gambar raw dan juga eksport file yang low

resolution untuk saya gunakan dalam penyuntingan, kerana menggunakan 4k atau

kamera 4k yang besar, dan hard disk nya adalah sebesar 30 terabyte tak dapat… tak

silap saya.. Jadi, saya tidak harus mempunyai ekses kepada aaa… data yang besar

tu, saya harus aaa… mempunyai file yang kecil untuk saya senang untuk membuat

rough cuts”.

(Informan 4)

Menurut jawapan daripada Informan 4, apabila pihak pengurusan produksi memilih

untuk menggunakan kamera 4K Raw, mesti ada tenaga kerja yang mahir dalam

membuat pindahan data yang besar (Gohshi, 2016) kepada data yang kecil semasa

proses fasa produksi atau penggambaran bagi memudahkan kerja suntingan untuk

menggunakan data yang kecil terbaik (Loertscher, et. al., 2016). Oleh itu, pihak

pengurusan telah melantik seorang Digital Image Technician (DIT) untuk

mengendalikan data semasa produksi. Proses tersebut telah diperincikan di dalam

tema “Sistematik” sebelum ini (Mohammad Benny, Ria & Lina, 2019).

4.3.4 Misi Filem Berjaya

Dapatan terhadap amalan pengurusan strategik produksi filem “Redha”, sehingga

filem ini mencapai misi filem berjaya telah menunjukkan dua tema yang memberi


197

pengaruh dalam pengurusan strategik. Tema tersebut ialah berdaya saing dan krew

berkualiti yang diperbincangkan dengan terperinci di bawah ini.

(i) Berdaya Saing

Berdaya saing merupakan tema yang dihasilkan daripada analisis tematik kajian ini.

Ini menepati sasaran industri filem Malaysia apabila hasrat kerajaan untuk melahirkan

filem yang berkualiti dan berdaya saing bertaraf Oscar dengan meletakkan sasaran

dalam dua atau tiga dekad lagi. Kenyataan tersebut telah diumumkan pada 16 Jun

2020 (Azril, 2020) seperti yang disebutkan di dalam Bab Satu. Oleh itu, “Redha”

merupakan penanda aras kepada pembikin filem tempatan malah antarabangsa kerana

ini merupakan satu dimensi baharu dalam pengurusan strategik yang dapat melahirkan

filem yang bermutu. Pendekatan genre yang tidak popular dan kebanyakan penggiat

filem tanah air takut dan tidak mahu mengambil risiko terhadap genre tersebut telah

memberi satu kelainan malah kejayaan kepada filem ini meraih anugerah filem

tempatan dan antrabangsa (Azril, 2020). Justeru, jawapan-jawapan di bawah ini

memberi suntikan semangat untuk penggiat filem mencari kelainan dalam

berkreativiti dalam menghasilkan filem.

“I think..the homework very... very heavy is this film... because saya hati-hati kerana

autisme ini tema yang menurut saya... aaa... apa jarang orang buat... dia punya

audiens-audiens autisme jugaaa... saya tidak kenal... jadi mesti cari, saya mesti

belajar itu.... sampel ada satu hal yang kita discuss dengan ibu Mona aaa... aaa...

bagaimana dengan oo.. ooo... aa.. is point of view, bagaimana point of view nya

autisme child itu.... Jadi kita mahu cuba untuk create itu autisme child see

something”.

(Informan 3)

“Pernah di festival aa… director cakap if a film tak boleh diterima di negara you apa

you fikir ia boleh diterima di negara luar… that’s the first thing yang saya pernah..


198

kita yang pernah fikir.. Redha break that aa… break that whole atau pun pecahkan di

situ sebab dia tidak diterimaaa… sebegitu baik di Malay, Malaysia… aaa… bukan

box office film, tapi semua yang tengok cakap bagus… tetapi bila di luar Malaysia

bayangkan festival-festival akan ditayangkan semuanya kagum dengan Malaysia

membuat filem seperti itu”.

(Informan 4)

“Daripada segi, segi tayangan, siap filem tu semua... Bagi saya la, saya cakap dengan

Mona, “kita buat filem ni, belum tentu kita boleh collect, sebab filem ni, kita bukan,

aa.. penonton Malaysia la cakap, aa rakyat Malaysia bukan suka filem macam ni”,

diorang nak filem lawak, filem tu ja.. aa.. but Tunku Mona dia serius, dia nak buat

juga filem tu.. tapi dia, satu dunia kenal dia sekarang, la.. aa.. satu dunia, dia menang

award sana, banyak festival la dia, dia dapat awards”.

(Informan 5)

Menurut Informan 3, tema autisme merupakan satu tema yang jarang dibuat dan ini

memberi cabaran dalam aspek sinematogafi. Ini kerana produksi mesti mengenal pasti

siapa sasaran audiens yang akan menonton filem tersebut. Persiapan penyelidikan

yang sistematik dan rapi ini telah membawa kejayaan kepada produksi filem “Redha”

apabila berjaya dinobatkan sebagai pelakon lelaki terbaik di Festival Filem Malaysia

pada tahun 2016 dan juga gandingan Pelakon Terbaik di dalam Kazan International

Festival of Muslim Cinema (2016).

Seterusnya, jawapan oleh Informan 4 menunjukkan filem ini mampu berdaya saing di

peringkat antarabangsa walaupun agak kurang diterima di negara sendiri. Malah,

pengiktirafan antarabangsa yang diberikan kepada filem “Redha” menerusi anugerah-

anugerah yang dimenangi telah membanggakan Malaysia kerana mampu menerbitkan

filem yang bermutu. Sehubungan itu, Informan 5 menyatakan filem yang mempunyai

genre autisme tidak digemari oleh khalayak di Malaysia (Azril, 2020). Penonton

Malaysia lebih gemarkan filem santai dan seronok (Azlina & Jamaluddin, 2017; Hani

Salwah, Wan Amizah & Mohd Shahizan, 2016; Mohd Daly, Md Rozalafri &


199

Nursyamimi, 2017). Namun, pengarah bertegas untuk menerbitkan genre tersebut.

Akhirnya genre tersebut diterima dan diiktiraf di peringkat antarabangsa (Haris,

2020). Ini seperti jawapan daripada Informan 4 di bawah ini.

“Dan.. ek.. break the rule yang pernah saya fikirkan kalau filem ko tak laku di

Malaysia, dia tak laku di luar. So, all totally opposite. Saya rasa a quite a miracle

sebab mungkin keadaan masa ketika itu filem Redha yang dikeluar tu, saya pun, pun

kurang pasti, atau pun genre itu masih belum digarap oleh audienss kita pada ketika

itu”.

(Informan 4)

Filem “Redha” telah menjangkau tanggapan, apabila filem ini tidak diterima di negara

sendiri, tetapi dapat diterima di negara luar. Ini terbukti, walaupun audiens di

Malaysia tidak menggemari filem ini namun diterima di peringkat antarabangsa

(Azril, 2020). Sebagai buktinya filem ini telah memenangi 11 anugerah di peringkat

antarabangsa seperti yang telah dinyatakan di dalam Bab 1. Ini terbukti dengan

pengurusan yang strategik yang mampan (Jurevicius, 2013) boleh membawa kepada

kejayaan sesebuah filem walaupun genre tersebut asing kepada audiens di Malaysia

(Haris, 2020).

(ii) Krew Berkualiti

Krew yang berkualiti akan memastikan setiap kehendak pengarah dapat dicapai

terutama dari aspek sinematografi (Loertscher et. al., 2016). Seterusnya, akan

mencapai misi filem berjaya untuk memenangi anugerah (Haris, 2020). Oleh itu,

perbincangan krew yang berkualiti dalam aspek sinematografi akan memastikan

perbincangan dibuat bersama pengarah untuk mengetahui sudut pandangan pengarah.

Justeru, pendekatan sinematografi mesti mempersembahkan karekter autisme dengan

kelainan untuk menjelaskan watak tersebut (López Salazar, 2020). Justeru,


200

pengurusan yang strategik yang dilaksanakan dalam produksi filem “Redha” dari

aspek sinematografi berjaya memberi keterampilan dalam membentuk karekter

autisme seterusnya memberi kefahaman kepada audiens terhadap subjek tersebut. Ini

boleh dirujuk menerusi jawapan daripada temu bual bersama Informan 1 di bawah ini.

“I got someone telling me, like aaa… “you know Mona, I was in Penang I was in the

lake with my son, in… a… my son just love to touch everything, he in big size you

know… big foot, not young adult aa.. there was their son and one stranger, another

lady.. This aa… this child keep touching everything, try to pull this lady la.. like tudung

la... until she said don’t do that you know… don’t touch people, and then she said the

stranger lady said it’s ok.. okey… I understand… I understand your child under the

spectrum, and I understand that, this lady in Penang is stranger, saw the film.. saw

Redha”.

(Informan 1)

Oleh itu, jawapan oleh Informan 1 telah memberi kesan tentang cara aspek

sinematografi (Genie Mae, Bihis, Dawn Arbie F. Cleofe, Abigail Eiden M. Viñas, &

Beverly T. Caiga, 2018) boleh menterjemah sesuatu watak seterusnya memberi

kefahaman kepada audiens terhadap kelakuan anak autisme. Aspek senimatografi

yang baik dapat dari sudut syot akan mencapai maksud dan falsafah filem tersebut.

Ini kerana krew yang berkualiti faham akan cara untuk merealisasikan watak anak

autisme supaya dapat menyalurkan mesej yang tepat kepada masyarakat (Nadia

Azam, 2016). Selain itu, krew yang berkualiti juga arif tentang falsafah setiap syot,

warna, ruang dan masa yang diceritakan dalam sebuah filem. Ini dapat dilihat

menerusi jawapan daripada Informan 3 di bawah.

“Ada sahabat yang meninggal dia bermimpi dengan warna biru... the kind of the

concept saya harus deliver harusnya kepada group saya... tidak hanya terus ke

director.... jadi... how to group understand about ohhh why the blue trick the blue on

the back light of this character”.

(Informan 3)


201

Menurut Informan 3, konsep warna dalam tatacahaya dari sudut sinematografi penting

bagi menterjemahkan maksud yang tersurat dan tersirat. Oleh itu, beliau

mengadaptasikan falsafah tersebut menerusi filem “Redha” bagi memberi

pemahaman maksud yang tersurat dan tersirat kepada setiap watak dan perwatakan

(Lopéz Salazar, 2020).

4.4 Cabaran dan Penyelesaian Pengurusan Strategik Produksi Filem

“Redha”

Berikut adalah dapatan kajian mengenai cabaran dan penyelesaian misi filem berjaya.

4.4.1 Cabaran dan Penyelesaian Misi Filem Berjaya

Setiap produksi yang dilaksanakan mesti ada cabarannya, walaupun pengurusan yang

strategik digunakan. Namun, dengan pengurusan yang strategik juga cabaran yang

dialami boleh ditangani dengan sistematik. Oleh itu, ini adalah bagi menjawab

persoalan kajian kedua iaitu apakah cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik

dalam produksi filem “Redha”? Proses temu bual mendalam dan analisis tematik juga

digunakan dalam mendapatkan jawapan kepada persoalan tersebut. Setelah dianalisa

dapatan menunjukkan beberapa tema yang telah dihasilkan. Tema tersebut adalah

strategi, komunikasi, rantaian nilai, sistematik dan kepimpinan. Oleh itu, Rajah 4.3

menunjukkan cabaran dan penyelesaian misi filem berjaya dalam produksi filem

“Redha”.


202

Rajah 4.3. Cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik dalam produksi filem

“Redha”

(i) Strategi

Strategi merupakan perancangan yang rapi dalam memastikan kelangsungan fasa

produksi untuk memenuhi misi filem berjaya. Strategi adalah rancangan yang disusun

kemas dan teratur dalam usaha mencapai matlamat atau kejayaaan sesebuah

organisasi (Kamus Dewan, 2007). Oleh itu, cabaran yang telah ditemui hasil daripada

analisis tematik yang dijalankan terhadap sepuluh orang Informan mendapati strategi

merupakan tema terhadap cabaran pengurusan strategik filem “Redha”. Strategi

merupakan elemen penting dalam pelaksanaan sebuah pengurusan produksi filem.

Pengurusan strategik yang berjaya bersandarkan kepada strategi yang dijalankan di

dalam fasa praproduksi, produksi dan pascaproduksi (Jurevicius, 2013). Ini dapat

dilihat menerusi analisis yang dijalankan menunjukkan cabaran dalam pembentukan

watak dan perwatakan pelakon. Ini disebabkan semasa praproduksi mereka

berhadapan dengan masalah ketidakyakinan pelakon wanita utama dalam

Cabaran dan

Penyelesaian Misi

Filem Berjaya

Tema 2:

Komunikasi

Tema 1:

Strategi

Tema 3:

Rantaian Nilai

Tema 4:

Sistematik

Tema 5:

Kepimpinan


203

membawakan watak yang diberi (Umar, 2016). Merujuk kepada Informan 1, pelakon

wanita tidak mempunyai keyakinan dan tidak mahu berlakon kerana risau tidak dapat

mengikuti kehendak pengarah.

“Jun yaa.. to gain for her confident because Jun punya confident was not high at the

time, she was scared, and so scared.. Kak Mona, I’m so scared to do this film, because

I was scared to spoil your film, I said no, you are not spoilingl my film… I think you

are beautiful… making to be good… because… I rely on you.. okey. Dia takut!”

(Informan 1)

Menurut Informan 1, cabaran mula muncul apabila pelakonnya tidak mempunyai

keyakinan. Pelakon tersebut takut untuk berlakon kerana risau tidak dapat

melakonkan watak dengan baik dan akan merosakkan filem tersebut. Walau

bagaimanapun, ini dapat diselesaikan apabila pelakon dihantar untuk menyertai kelas

berenang dan akhirnya pelakon tersebut dapat berenang. Bagi menyelesaikan masalah

ini, dan menjayakan pembentukan watak dan perwatakan sebagai seorang ibu anak

autisme, strategi yang dilaksanakan oleh pihak pengurusan ialah dengan memberi

kata-kata semangat supaya pelakon wanita utama tidak merasa rendah diri dan

percaya kepada diri sendiri. Oleh itu, usaha tersebut merupakan strategi yang

dimainkan oleh seorang pengarah filem bagi menyuntik semangat dan menaikan

keyakinan diri pelakon. Strategi ni menghasilkan kejayaan untuk filem ini apabila

pelakon wanita utama filem “Redha” iaitu June Lojong telah berjaya dinobatkan

sebagai Pelakon Harapan Wanita dalam Festival Filem Malaysia ke-29 pada tahun

2017. Ini dengan jelas menunjukkan pelaksanaan strategi yang komprehensif dapat

menghasilkan filem yang berjaya.


204

(ii) Komunikasi

Selain itu, komunikasi juga cabaran besar dalam pengurusan produksi (Umar, 2020)

filem “Redha” apabila pinjaman sebanyak RM 3 juta yang dipersetujui pihak BSN

pada awalnya untuk disalurkan mendapat jawapan yang negatif. Informan 2 ada

menyatakan terhadap cabaran tersebut, namun tidak dapat dipenuhi oleh pihak BSN.

“Saya lebih ke wang... dan Tunku Mona still lebih kepada executive producer on set

and director, saya lebih ke perduitan. Maknanya, naik turun ke bank tu adalah saya.

Dan di situ lah paling besar masalah kami setelah kita secure the loan dan

sebagainya, tiba-tiba bank kata tak ada duit”.

(Informan 2)

Pihak pengurusan produksi filem “Redha” mengalami masalah apabila perkara yang

dijanjikan oleh pihak bank mendapat jawapan negatif. Oleh itu, dengan ikatan

jaringan kerja yang kukuh dengan BSN, akhirnya dana dan pinjaman dapat disediakan

kepada syarikat Current Pictures. Maka, cabaran tersebut dapat diselesaikan dengan

komunikasi yang cekap dan perundingan di antara pengurusan produksi filem dengan

pihak BSN. Hasil daripada komunikasi yang mampan, pihak BSN menawarkan dana

sebanyak RM2.3 juta kepada syarikat Current Pictures (Liu, 2012). Dana ini tidak

mencukupi kerana pinjaman yang di minta adalah sebanyak RM 3 juta. Namun, hasil

rundingan dengan Chief Executive Officer (CEO) BSN dan setelah pegawai bank

hadir ke lokasi penggambaran maka pinjaman RM3 juta diluluskan. Ini setelah beliau

dapat melihat betapa besarnya produksi filem “Redha” ini dengan jumlah krew yang

ramai serta peralatan penggambaran yang canggih. Ini seperti yang dinyatakan oleh

Informan 2:

Ok, on top of that, we will running short, I actually heard the CEO said “hey, look

you’re running up money, Mona shooting already”, because dia tahu Tunku Mona

punya attention to detail, end result, he was willing to say, ok.. “how much you ask


205

for, aa.. 3... how much they give? 2.3 diorang ni pun satu la, minta 3 bagi 2.3. Macam

mana korang nak buat kerja. So, called the officer, we had a second loan.

(Informan 2)

Melalui penambahan dana pinjaman dari BSN pihak Current Pictures berjaya

melaksanakan setiap fasa produksi iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi

dengan jayanya. Kos produksi yang tepat hanya akan di perolehi setelah penceraian

skrip dilakukan. Maka tidak hairanlah kalau terdapat beberapa kos produksi

disediakan dalam masa proses produksi kerana terdapat banyak informasi baharu dan

keadaan memerlukan (Singleton, 1996). Justeru, melalui tambahan dana ini

penggambaran filem “Redha” dapat disiapkan mengikut jadual perancangan semasa

fasa praproduksi.

Selain itu, cabaran dalam komunikasi juga melibatkan ketidakselarian atau perbezaan

pendapat di antara Director of Photography (DP) dengan pengarah. Perbezaan

pendapat dalam sesebuah produksi semestinya akan berlaku (Umar, 2016). Menurut

Informan 3, beliau menyatakan cabaran perbezaan pandangan dalam komunikasi dari

sudut falsafah filem dan aspek sinematik seperti di bawah:

“Masalah pemahaman tentang… point of view tentang sebuah filem, tentang

cinematic filem, sebetulan itu cabarannya”

(Informan 3)

Apa yang dimaksudkan oleh Informan 3 seperti yang dinyatakan di bawah ini apabila

Informan mencadangkan syot yang mempunyai latar belakang yang besar dan subjek

yang kecil kepada pengarah. Bagi Informan 3, menggunakan sinematik skrin yang

besar di pawagam akan menimbulkan dan memberi pengalaman penontonan dalam

pawagam kepada audiens. Ia adalah kerana pengalaman menonton di pawagam


206

berbeza dengan menonton di kaca televisyen (Fokkinga, Steven & Pieter Desmet,

2012). Oleh itu, bagi Informan 3 falsafah syot dan fotografi mesti menerapkan aspek

manusia dengan alam (López Salazar, 2020). Manakala, pengarah tidak gemarkan

syot subjek yang kecil kerana pengarah lebih gemarkan menunjukkan ekspresi watak.

Masalah ketidaksehaluan dalam komunikasi ini menimbulkan pelbagai pandangan di

antara pengarah dan juga DP. Selain itu, Informan 3 meneruskan lagi pandangan

dengan kenyataan di bawah.

“Jadi gini… aaa… ada kalinya saya tawarkan shot-shot yang besar… as…

lanskapnya besar tapi peoplenya kecil, small.. tapi aa… aaa… itu, itu director

bilang… “saya tidak mahu terlalu kecil orangnya… saya cuba berargument juga

dengan ibu Mona…saya bilang ini film… film is about cinema experience… Jadi,

aaa… the audience tidak bisa dapat kacau dia menonton tv di rumah dengan screen

aa… like six, aa.. six by 12 meter… itu people itu tidak akan kecil,,, kita akan rasa

aaa… you know like… aa… cinema experience itu ada… kita tidak dapat itu kalau

kita nonton di tv… Jadi, how to explore, how to offer to the cinema experience yang

tinggi, orang datang ke pawagam itu… makna itu problem yang saya aa.. ibu Mona

argue… kerna ibu Mona biasa dengan kekuatan dia… ekspresi… character iaitu

medium shot… with no play with the landscape you know like… iyeee…sementara

saya bilang ini tentang manusia dengan alam”.

(Informan 3)

Walau bagaimanapun, cabaran ini juga dapat diatasi akhirnya dengan komunikasi

yang diterapkan oleh krew sehingga mencapai kesepakatan dalam membuat

keputusan (Umar, 2016). DP memahami falsafah yang diterapkan oleh pengarah filem

setelah pengarah memberi penerangan yang jelas mengenai pemilihan syot tersebut.

Justeru, menerusi komunikasi dua hala dapat mengatasi cabaran komunikasi dalam

perbezaan pandangan terhadap kerja seni dan falsafah filem yang dihadapi

sehinggalah mampu membawa kepada kejayaan filem “Redha” meraih anugerah

(López Salazar, 2020) dan penghasilan visual yang berkualiti.


207

(iii) Rantaian Nilai

Cabaran dalam rantaian nilai pengurusan setiap produksi filem ialah perancangan

yang dibuat daripada fasa praproduksi akan ada cabarannya sehinggalah kepada fasa

produksi dan pascaproduksi. Ini merupakan cabaran rantaian nilai yang harus

ditempuhi oleh setiap produksi kerana adakalanya setiap perancangan yang dilakukan

dengan tiba-tiba atau berlaku perkara yang tidak dijangka dan perkara yang tidak

diduga (Liu, 2012). Cabaran dalam rantaian nilai ini boleh dilihat dengan kenyataan

yang dibuat oleh Informan-informan di bawah.

“Semua berjalan lancar… kecuali satu scene, which not even on the island, is all in

the main land, and that was communication between… two people okey… where by

sepatutnya aaa… sepatutnya diberitahu kepada saya cuma was told to me last minute,

so… one scene was missing on that film. Which I couldn’t do”.

(Informan 1)

“Jadi... ada satu scene jadi ada di di... Harbour di Kuala Terengganu, jadi ada satu

rumah kecil... adaa... aa.. itu jadi,,,, ada set kita jadi tu... tapi... waktu kita mahu shoot

rumah itu sudah hancur, dibongkar samaaa... government... aaa... tanahnya

government punya... kita mahu cari aa... set lain aa.. saya rasa dah lost... tak bisa

saya... akhirnya ganti scene... ganti treatemnet scene”.

(Informan 3)

Cabaran yang dihadapi semasa fasa produksi ialah apabila rumah yang ditetapkan

sebagai lokasi penggambaran akhirnya telah dirobohkan seperti jawapan daripada

Informan 1 dan mereka tidak dapat membuat babak tersebut (Rothaermel, 2013).

Begitu juga dengan kenyataan Informan 3, apabila tidak dapat membuat

penggambaran di lokasi tersebut. Walaupun dari aspek teknikal Informan 3 telah

membuat persediaan peletakan kamera dan kedudukan lampu, namun terpaksa

dibatalkan. Semasa fasa produksi, produksi filem “Redha” juga mempunyai

cabarannya sebagai contoh cabaran kehilangan lokasi yang telah ditinjau dalam fasa

praproduksi (Rothaermel, 2013). Ini merupakan cabaran kepada rantaian nilai dalam


208

fasa praproduksi pengurusan strategik yang dilaksanakan telah mendatangkan

masalah yang tidak dijangka apabila pada fasa produksi lokasi yang dipilih telah

dirobohkan (Ismail, 2007). Oleh itu, bagi menyelesaikan cabaran ini, altenatif lain

yang diambil bagi menggantikan dengan pengurusan yang strategik ialah Informan 3

menyatakan mereka terpaksa menggantikan dengan babak yang baharu untuk

menangani cabaran rantaian nilai yang dilakukan dalam fasa praproduksi yang telah

membawa masalah dalam fasa produksi.

Selain itu, terdapat juga cabaran dalam penyediaan makanan semasa produksi atau

penggambaran (Rothaermel, 2013). Dalam pengurusan yang sistematik semasa fasa

praproduksi telah merancang setiap kos dalam penyediakan makanan pada fasa

produksi. Namun, di atas faktor sesuatu yang tidak dijangka dan rantaian nilai yang

dilaksanakan tidak menampakkan hasil yang baik apabila pada fasa produksi, pihak

pengurusan mengalami masalah penyediaan makanan kepada krew. Cabaran tersebut

dihuraikan oleh Informan di bawah.

“The first day on the set she was upset with the food because we prepare a lot of

money, but with this kind of food. So, the production go and look and revise it, so

that’s ok… sampai production manager masak sendiri”.

(Informan 2)

“Dari production itu pasti saya rasa di mana-mana ada masalah, ada cabaran…

aaa… ada satu hal yang saya cukup respect sama production waktu tu, Ary, Ary

Zahari, ketika chefnya di pulau itu… sakit bagaimana kita makan… akhirnya Ary

sendiri yang masak, as a producer dia masak… as a producer dia masak”.

(Informan 3)

Menurut Informan 2, semasa hari pertama penggambaran, pihak produksi mempunyai

masalah dalam penyediaan makanan. Makanan yang disediakan tidak setimpal

dengan kos yang dikeluarkan. Begitu juga dengan Informan 3 menyatakan masalah


209

berlaku masalah chef sakit dan tidak dapat menyediakan makanan. Jadi, bagi

menyelesaikan cabaran rantaian nilai tersebut pengurus produksi telah bertindak

dengan mengambil alih tugas tersebut dengan memasak sendiri.

Selain itu, terdapat juga cabaran terhadap rantaian nilai juga dalam penyediaan t-shirt

yang tidak cukup untuk tenaga kerja. Semasa fasa praproduksi pihak pengurusan telah

merancang dengan baik setiap kos untuk penyediaan t-shirt krew. Namun, produksi

mengalami masalah apabila t-shirt yang dicetak tidak mencukupi dalam fasa produksi.

Oleh itu, bagi menyelesaikan masalah rantaian nilai yang berlaku, pengurusan

produksi terpaksa membuat pesanan untuk seterusnya seperti jawapan yang diberikan

oleh Informan 2.

“T-shirt first print, tak cukup, because so long, takkan pakai satu, t-shirt. So, we order

second t-shirt. Things like that”.

(Informan 2)

Terdapat juga cabaran seperti masalah sakit yang tidak dapat dielakkan semasa

penggambaran filem “Redha”.

“And then we got cases, I, I don’t know which young boy or somebody got rashes la…

apa la, in between. Rush to hospital, ha.. this is cabaran la”.

(Informan 2)

“Ada juga emergency, ada yang demam... tapiii… diorang bawa ke tanah besar la…

pergi klinik, sebab dalam pulau mana ada klinik kan… so… kalau malam ni sakit

besuk, besuknya diorang atur lah, diorang arrange kan sapa-sapa yang sakit tu pergi

ke tanah besar, klinik”.

(Informan 9)

Perkara yang tidak dijangka adalah risiko dalam sesebuah produksi. Sehubungan itu,

produksi filem “Redha” juga mengalami cabaran apabila tenaga kerja sakit dan

perkara yang tidak dijangka seperti bertumbuk dan dibawa ke hospital seperti apa


210

yang dinyatakan oleh Informan 2. Begitu juga dengan apa yang dinyatakan oleh

Informan 9, ada juga berlaku tenaga kerja yang demam pada malamnya, mereka akan

dihantar ke klinik pada keesokan harinya ke tanah besar. Masalah sesuatu yang tidak

dijangka ini telah mengganggu rantaian nilai yang telah dirancangan daripada fasa

praproduksi kepada berlakunya masalah dalam fasa produksi. Namun, dengan

pengurusan yang cekap hal ini dapat menyelesaikan masalah rantaian nilai ini

sehinggalah filem ini mencapai kelancaran pengurusan strategik dan akhirnya telah

membawa kejayaan kepada filem “Redha” sehingga dapat diselesaikan mengikut

jadual yang dirancangkan.

(iv) Sistematik

Cabaran sistematik juga dihadapi dalam filem “Redha”. Antaranya berdepan dengan

pengarah yang sistematik dan mempunyai ketelitian yang tinggi. Dalam pengurusan

strategik produksi filem “Redha” juga elemen sistematik menjadi cabaran apabila

krew produksi berhadapan dengan pengarah yang mempunyai cara kerja yang teliti.

Ketelitian pengarah memberi satu cabaran besar kepada tenaga kerja bagi memenuhi

kehendak pengarah kepada sistematik kerja (Charles, Ojera & David, 2015). Ini boleh

dilihat menerusi jawapan Informan-informan di bawah.

“Cabaran lain, ohh saya rasa kalau saya dengan director lain, saya tak kan stress

macam dengan Tunku Mona, pakai baju apa pun dia pakai, O.. cabaran lain cuma..

tak ada.. Mona tau apa dia nak, semua kita dah tahu. So, cabarannya cuma kalau

saya tak cukup top, saya kena pergi ke Kuala Terengganu cari barang. Which is

Terengganu tak ada choice. You akan beli barang yang you nak you tak ada pilihan.

You, kalau tidak, you balik KL. aaa… kalau apa-apa hal. Itu you takut”.

(Informan 7)

“Tunku Mona adalah, Tunku Mona adalah orang yang perfectionist jadi saya kan

beritahu dia aaa... contoh pada akhir scene ammm.. iaitu scene Nam Ron dengan Mek

Jah di, di tepi pantai err... ketika itu air pasang, itu scene yang sangat emotional,


211

sangat emotional, aaa... dan dia sedang bercakap dengan... dan... dengan Mek Jah

dengan nada yang perlahan. Jadi, ia adalah masalah bagi saya la... aaa... so, saya

bagitahu Tunku Mona then, Tunku Mona buat keputusan untuk rakam balik scene

tersebut, the whole scene... Jadii.. tak ada masalah. Aaa.. jadi, dengan cara itu kita

dapat 100 percent location sound la... haa”.

(Informan 8)

Cabaran sistematik ini telah mewujudkan satu keadaan yang tertekan kepada pasukan

produksi. Bagi mencapai kehendak pengarah, tenaga kerja mesti melaksanakan kerja

dengan penuh teliti juga. Sebagai contoh menurut Informan 7, bekerja dengan

pengarah memberi tekanan kepadanya kerana setiap pakaian yang hendak dipakai

oleh pelakon mesti mengikut kehendak pengarah (Shaw, 2013). Cabarannya,

Informan 7 risau jika tidak cukup baju yang hendak di bawa ke Pulau Redang dan

terpaksa ke Terengganu, walaupun tidak banyak pilihan. Maka, jalan penyelesaiannya

Informan 7 mesti membawa sebanyak mungkin baju mengikut kehendak pengarah ke

lokasi. Manakala, bagi Informan 8 pula, cabaran merakam audio apabila kekuatan

suara pelakon sama kuat dengan bunyi air laut (Benjamin, 2020). Oleh itu, pengarah

mahu supaya keseluruhan babak tersebut dibuat penggambaran semula. Keputusan

yang dibuat oleh pengarah menunjukkan sistem kerja yang penuh teliti dan

bersistematik diterapkan dalam pengurusan produksi filem “Redha” (Shaw, 2013).

“Untuk 1st week Redha aaa… di Pulau Redang, memang aa…. saya, saya pun tak la

bayangkan aaa… puan director nak benda tu copy paste, 3, 4 hari after tu macam

saya tak boleh nak teruskan buat conty filem Redha… dan saya minta tarik diri…

(Informan 9)

Manakala, bagi Informan 9 pula, sistematik dalam ketelitian kerja seorang pengarah

menyebabkan beliau merasa tertekan dan tidak dapat melaksanakan tugasnya

mengikut kehendak pengarah. Beliau membuat keputusan tarik diri daripada produksi

Redha. Namun, dengan pengurusan pihak produksi yang strategik menerusi sistematik


212

kerja (Ahmad Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018; Athapaththu, 2016; Fuertes, 2020)

cabaran tersebut dapat diselesaikan seperti jawapan Informan 9 di bawah ini.

“Tapi mereka semua tak bagi, mereka suggest kan… nak mencari satu lagi … aaa…

conty untuk tolong, tolong back up aa… aaa.. tu la yang saya ada conty 2, untuk

handle budak tu, budak autisme punya movement sahaja… dan sayaaa aaa… monitor

artis lain punya movement, baju, konti, set dan make up… ok… selepas ada 2nd conty

saya aaa… lapang sikit laa… hehe (ketawa)”.

(Infoman 9)

Cabaran tersebut telah diselesaikan dengan pengurusan strategik oleh pihak

pengurusan produksi (Ahmad Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018; Athapaththu, 2016;

Fuertes, 2020) filem Redha dengan mengambil seorang lagi krew lain untuk menjaga

kesinambungan khusus untuk watak anak autisme. Seterusnya, Informan 10

memberikan respons seperti di bawah ini.

Ha.. (ketawa) memang agak mencabar bila kadang tu, kita terrrlepas pandang,

atauuu… terlepas pandang atau tiba-tiba… alamak ini tiba-tiba, Tunku Mona dia

seorang yang sangat perfectionist dan sangat detail, dan dia seorang yang.. aa..

Tunku Mona seorang yang sangat detail, dan dia tahu apa yang dia nak, dan dia tahu

apa continuity sebelum atau selepasnya.”

(Informan 10)

Cabaran yang dihadapi seterusnya ialah risau serta takut terlepas pandang

kesinambungan yang dilakonkan oleh anak autisme. Ini kerana pengarah yang teliti

dari aspek kesinambungan pergerakan watak. Bagi Informan 10, pengarah sangat

peka terhadap pergerakan watak sebelum dan selepas. Oleh itu, bagi Informan 10,

beliau mesti memberi komitmen sepenuhnya menjaga kesinambungan watak anak

autisme (Nadia Azam, 2016).


213

Cabaran dalam fasa pascaproduksi apabila pengarah menghadapi tekanan daripada

pihak luar. Menurut Informan 4, cabarannya untuk memenuhi kehendak pengarah

yang teliti.

“The most cabaran yang saya dapat daripada filem ini adalah daripada Tunku Mona

sendiri sebab beliau terasa berat kalau filem ni tidak tercapai dengan apa impian ibu

bapa, anak-anak autisme, autisme itu will present.,, sebab beliau sebagai suara

autisme aaa… pada parents autistic. Mengenengahkan filem autistic ini sampaikan

satu masa bila kita tengah edit, “Zali look at this, just a parent message aaa… good

luck Kak Mona, we looking forward, so semua bagi harapan”… tetapi dia mungkin

takut dengan all this pressure daripada luar… Saya cakap “Kak kita try cuba yang

terbaik, kita tak nak dissappoint them”.

(Informan 4)

Informan 4 menyatakan pengarah merasa tertekan kerana bimbang jika filem tersebut

tidak mencapai misi utama filem ini untuk memenuhi impian ibu bapa anak-anak

autisme dalam menyampaikan mesej dan isi hati mereka (Nadia Azam, 2016). Justeru,

tekanan daripada pengarah juga membuatkan kerja penyuntingan terganggu kerana

banyak babak terpaksa dikeluarkan bagi menepati syarat wajib tayang dengan durasi

90 minit. Sedangkan pada masa yang sama pengarah mahukan babak itu dikekalkan.

Perjalanan proses penyuntingan juga terganggu apabila pengarah terlalu emosi dengan

mesej yang diterima daripada ibu bapa anak-anak autisme (Nadia Azam, 2016). Ini

adalah kerana kerja yang bersistematik yang dikehendaki oleh seorang pengarah bagi

menyampaikan mesej kepada komuniti membuatkan perjalanan penyuntingan

terganggu (Shaw, 2013).

Cabaran dalam membuat pemilihan semua elemen yang berbeza daripada kebiasaan

filem Malaysia. Pemilihan semua elemen termasuk audio yang sistematik kerja juga

menjadi cabaran kepada pengurusan strategik produksi filem “Redha”. Ini boleh

dirujuk menerusi jawapan daripada Informan 2 di bawah ini.


214

“Then, then your audio, your visual already, I’ve would say different lah. Then the

normal you expect. ok, pelakon pun bukan pelakon muka pun. If to break the norm,

became challenges because end of the day you know your box office numbers because

you always rely on the beautiful face, beautiful story ke apa, but when we break this

new norm, and put up something is, that is we will be proud of us, the director must

be proud. The community which we are doing this film must be proud. That is a

priority, box office is second”.

(Informan 2)

Walau bagaimanapun, menurut Informan 2, cabaran kepada pengurusan produksi

filem “Redha” ialah dalam mengetengahkan filem atau menerbitkan filem “Redha”

yang di luar kebiasaan kerana pengarah menerapkan kerja yang bersistematik

(Benjamin, 2020). Filem “Redha” berbeza daripada filem Malaysia yang lain kerana

tidak mempunyai lagu, pelakon juga tidak dikenali, dan filem ini dibuat untuk

menyampaikan mesej kepada masyarakat dan tidak memikirkan keuntungan (Ahmad

Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018).

Pengkaji berpendapat pengarah filem ini merupakan seorang yang sangat memberi

perhatian kualiti filem dan profesional. Beliau begitu teliti dan memberi perhatian

kepada semua aspek penggambaran supaya filem ini dapat memenuhi citarasa

masyarakat autisme dan audiens yang menonton filem ini. Karyawan yang membuat

filem mesti dengan pemikiran, dengan perasaan, dengan pengiraan kreatif dan akhir

sekali barulah matematik dagangan (Hatta, 2013). Inilah elemen yang diutamakan

oleh Informan 1 dan amat jelas beliau ingin menghasilkan sebuah filem yang

membawa tema kemanusiaan kepada penonton. Lantaran itu, beliau telah

menjelaskan bahawa kemenangan di festival langsung tidak difikirkan semasa filem

ini digarapkan.


215

Apapun secara keseluruhan filem ini seperti yang dinyatakan oleh Informan 2 ialah

beliau gembira dengan semua pengurusan produksi filem “Redha”.

“I would say I am 80 percent happy planning wise, because I think, between Tunku

Mona, the team, and myself, I save more money la. I can claimed so much. The

planning the luck was good.”

(Informan 2)

Menurut Informan 2, beliau gembira kerana 80 peratus perancangan yang dibuat

berjalan dengan baik seperti apa yang dirancang. Manakala, pengurusan produksi juga

dapat menjimatkan kos walaupun banyak perkara yang tidak dijangka berlaku tetapi

dengan pengurusan strategik yang baik produksi filem “Redha” berjalan dengan

lancar (Ahmad Aliyu & Muhammad Ahmed, 2018). Justeru, cabaran sistematik dalam

pengurusan strategik filem “Redha” seperti ketelitian dalam aspek kesinambungan,

penyuntingan yang sistematik dan pemilihan audio merupakan cabaran besar dalam

fasa produksi dan pascaproduksi. Walau bagaimanapun, cabaran ini mampu

diselesaikan dengan pengurusan strategik yang sistematik sehingga filem ini dapat

memenangi anugerah (Haris, 2020). Pengurusan strategik yang sistematik ini telah

membawa kejayaan kepada filem ini apabila meraih sebelas anugerah luar negara dan

enam anugerah tempatan.

(v) Kepimpinan

Cabaran lain adalah cabaran dalam melaksanakan tanggungjawab dan tugas setiap

jabatan. Penerbitan filem melibatkan gabungan beberapa bahagian kerja dan setiap

bahagian ini menyumbangkan kepada kelangsungan proses pembikinan filem.

Cabaran ini menunjukkan kepimpinan dalam menguruskan produksi filem “Redha”.

Informan di bawah menyatakan cabaran dari aspek kepimpinan yang dihadapi.


216

Cabaran bagi saya sikit, ada scene dii.. depan Pulau Redang tu ada satu pulau apa

dia panggil… Pulauu Kerengga… haa something like that lah… Tunku Mona tiba-

tiba request kren kat atas tu… Ha.. bagi saya itu lah cabaran dia”

(Informan 5)

Bagi Informan 5, cabaran baginya apabila pengarah mahukan untuk menggunakan

kren di sebuah pulau kecil di hadapan Pulau Redang. Ini adalah kerana perkara ini

tiada dalam perbincangan semasa fasa praproduksi (Athapaththu, 2016).

“Tiada, so tiba-tiba ada, ada nama kren ni naik, haa itu lah dia.. cabarannya nak

menghantarkan kren ke Pulau Kerengga tu. Da kita… of course la kita pasang, ambik,

kita bagi masa diorang 2, 3 hari transfer barang, pasang kren letak sana, then dia

siap, kita tunggu air, air cantik sikit baru kita buat scene itu… Scene… kalau you

tengok Redha, Nam Ron kat atas bukit”.

(Informan 5)

Bagi Informan 5 lagi, ini merupakan satu cabaran kepada jabatan teknikal, dan perkara

ini dapat dilaksanakan apabila pengurusan produksi filem “Redha” dapat

menguruskannya dengan baik (Cesnovar, 2006). Untuk menyelesaikan cabaran ini

perancangan dibuat dengan teliti dengan mengambil masa dua hingga tiga hari untuk

membawa peralatan ke pulau tersebut, dan apabila air surut mereka dapat

melaksanakan penggambaran di sana. Apapun bagi pihak pengurusan juga itu adalah

satu cabaran dalam produksi filem “Redha”.

“Then the crane will come on that, the power port and so all, jadi what we did was,

okey never mind after talking to her, talking to the producer, we then bring a separate

crew with the lorry that bring it, so maknanya while this team is shooting, B team go

out to set up everything, and the key people set up. So, you save time but you are not

making the crew tired”.

(Informan 2)

Bagi menyelesaikan cabaran tersebut, menurut Informan 2, pihak pengurusan telah

menubuhkan pasukan kedua iaitu pasukan B untuk memindahkan barang dan


217

peralatan ke pulau kecil. Oleh itu, ini merupakan cabaran buat penerbit dalam

menguruskan kos perbelanjaan setiap perjalanan produksi (Lopez, 2019).

Pengarah meminta satu adegan tambahan yang tidak dibincangkan di fasa

praproduksi. Dari segi pengurusan strategik ia akan memberi kesan kepada kos dan

jadual produksi dan sepatutnya ini tidak berlaku. Pihak pengurusan Current Pictures

memenuhi kehendak ini supaya penggambaran dapat berjalan dengan lancar.

“Cabaran sayaa.. cuma ye baju sponsor lambat dapat. I am willing, I’m thinking

everyday, because baju-baju untuk berenang ni mahal, because scene dia ada scene

berenang, competition, and the girl came from a frame, to lepak, kemudian dia ada,

dia ada scene di mana perlu baju-baju ya.. baju mandi, which is baju-baju mandi

yang I dapatkan tu which is, is very fashionable”.

(Informan 7)

Selain itu, bagi Informan 3 juga, cabaran yang dihadapinya ialah penggambaran

dijalankan di pulau, beliau tidak dapat menggunakan lampu yang besar kerana tidak

ada generator punca kuasa elektrik yang banyak (López Salazar, 2020).

“Pulau Redang.. tidak jenset yang besar, tidak ada source power yang besar… jadi…

kita pakai source yang kecil gitu… aaa…. aaa… sebetulnya bagaimana saya adjust

the feature film, but technically pakai cara-cara documentary film”.

(Informan 3)

Bagi menyelesaikan masalah tersebut, Informan 3 menyatakan dia mesti

menggunakan daya kreativitinya dengan membuat penggambaran seperti filem

dokumentari. Selain itu, dari sudut teknikal, Informan 3 juga sangat risau dalam

penjagaan kamera. Cabarannya apabila penggambaran dibuat di pulau, peralatan

elektronik sangat sensitif terhadap air garam yang masin (Qazi, Salim, Doorman,

Jambon-Puillet, & Shahidzadeh, 2019) seperti jawapan Informan 3 di bawah:


218

“Saya risau setiap hari itu,,, jangan sampai kamera rosak, jangan sampai kamera

rosak… sementara kan harus shooting di laut, garam masin itu very danger Pak..

Jadi, everyday my assistant harus buka harus bersih. tapi, allhamdulillah sampai

akhir tidak ada kerosakan… allhamdulillah… itu yang saya risau”.

(Informan 3)

Oleh itu, untuk menyelesaikan dan menyelamatkan kamera, seorang DP yang cekap

dan berkepimpinan tinggi telah mengarahkan krewnya supaya membersihkan kamera

setiap kali tamat penggambaran (Qazi et. al., 2019). Secara keseluruhannya, bagi

Informan 3 semasa penggambaran terdapat dua cabaran utama yang dialaminya,

seperti yang beliau nyatakan di bawah ini.

“Sebetulnya ada yang menarik saya bekerja dengan krew di Malaysia... aaa... 1)

masalah sistem yang berbeda.... sistem working yang berbeda,,, aaa... 2) culture.. lagi

kadang-kadang aaa.. apa yaa.. kalau kita prep dengan director saya cukup waktu,,,

tapi saya apabila saya break dengan director saya cukup waktu... tapi break saya

micro saya tidak cukup waktu... tapi saya fikirr... saya dengan mikro itu semua

teknikal..jadi teknikal mudah untuk di lakukan di waktu break amalanya... ternyata

tidak juga... itu note saya... saya harus juga... kerna lighting ituu... lighting itu ada

falsafahnya ada rasanya... dan ituuu... tidak hanya teknikal itu yang harus saya miss”.

(Informan 3)

Cabaran utama yang dialami oleh Informan 3 ialah apabila sistem kerja dan masalah

budaya kerja yang berbeza. Ini menunjukkan kepimpinan yang berbeza daripada

pengarah di Indonesia dan di Malaysia membuatkan pada awalnya Informan 3

menghadapi sedikit kesukaran. Sistem kerja yang berbeza dialami oleh Informan 3

apabila mereka memulakan produksi pada pukul 7 pagi. Ini kerana bagi Informan 3,

pukul 7 pagi sudah lewat dan telah menyebabkan beliau kehilangan suasana waktu

pagi yang begitu cantik. Seterusnya, cabaran budaya kerja pula meliputi falsafah filem

dari aspek tatacahaya dan juga visual yang berbeza sudut pandangan dengan pengarah

(Wright, 2019). Ini dinyatakan juga oleh Informan 1 di bawah ini.


219

“So, for me it’s apa I need to get, I get precision la you know… I want my sun to be a

certain angle when Nam Ron is sitting in there more emotion must split as the right

time, as the crane pull out. aa… that’s why I have, argument with my… DP. and.. he

said I never met.. met women like you before, because he is up there.. I really to

assemble thats about a few days, yahh.. for they to do it.. is because for assemble a

platform first, nak angkat benda Allah tu satu hal la pulak…, control is another thing

lah… Okey… and I wanted a magic, magic hour, exactly magic hour I want it to be”.

(Informan 1)

Bagi Informan 1, perbezaan pendapat dengan DP adalah disebabkan untuk

mendapatkan ketelitian bagi setiap perkara terutamanya dalam aspek syot, tatacahaya,

dan peletakan sudut kamera untuk menimbulkan emosi watak (Lopéz Salazar, 2020).

Walau bagaimanapun, bagi Informan 3 dia banyak belajar cara kerja di Malaysia dan

menghormati cara kerja produksi Malaysia. Akhirnya, Informan 3 berjaya

menyesuaikan diri dengan kepimpinan yang diterapkan oleh pengarah di Malaysia.

Seterusnya, cabaran lain pula, ialah kepimpinan dalam jabatan make up dan juga

pakaian. Menurut Informan 7, dia risau apabi;a pakaian yang ditaja iaitu pakaian

renang lambat sampai. Ini adalah disebabkan pakaian renang adalah mahal dan cantik.

Pakaian ini amat penting kepada babak pertandingan renang di dalam filem “Redha”.

Oleh itu, untuk menyelesaikan cabaran tersebut, sebagai pemimpin dan ketua kepada

jabatan make up dan pakaian, semasa produksi berlangsung Informan 7 terpaksa

menghubungi penaja dengan lebih kerap (Mansour, Mohammad Hossien &

Abdulaziz, 2013) bagi memastikan pakaian renang tersebut sempat disediakan.

Manakala, cabaran kepimpinan bagi Informan 6 pula, ialah kerisauan dalam

membawa watak sebagai bapa anak autisme (Nadia Azam, 2016).

“Saya rasa cabaran yang paling utama adalah, untuk filem ini adalah ketika saya

membawa watak sebagai bapak yang ada anak autisme. Ianya sangat jauh. Kita

sebagai pelakon kita bekerja dengan pengalaman”.

(Informan 6)


220

Watak ini merupakan pengalaman baharu kepada Informan 6 kerana beliau belum

pernah berlakon watak tersebut dan tidak mempunyai pengalaman. Maka, bagi

menyelesaikan masalah tersebut, seorang pengarah yang mempunyai kepimpinan

yang tinggi telah mengarahkan Informan 6 membuat kajian dengan mendalam

terhadap watak tersebut (Mansour, Mohammad Hossien & Abdulaziz, 2013). Oleh itu,

cabaran tersebut dapat diselesaikan dengan baik dan hasilnya Nam Ron selaku

pelakon lelaki utama filem “Redha” telah berjaya memenangi anugerah Pelakon

Lelaki Terbaik dalam Festival Filem Malaysia ke-29.

“Another cabaran is…my shooting time is limited, even there on the island but is

limited, because I don’t want my sand to be burn. I want to see texture; I want to see

detail on the sand. I cannot shoot when there is no detail on the sand. I told this,

everyone I said, you know… that the point we gonna go shooting on the 4k raw”.

(Informan 1)

Menurut Informan 1, cabaran semasa produksi yang dihadapi ialah masa. Ini adalah

kerana pihak produksi mempunyai limitasi masa apabila cuaca terlalu panas maka

penggambaran tidak dapat dibuat kerana visual akan kelihatan terbakar terutamanya

pasir. Oleh itu, cabaran untuk mendapatkan masa yang sesuai untuk keluar membuat

rakaman kerana Informan 1 menggunakan kamera 4K bagi mendapatkan ketelitian

tekstur gambar yang dirakam (Gohshi, 2016). Oleh itu, pengurusan yang strategik

dengan kepimpinan yang berwibawa oleh pihak pengurusan telah menetapkan masa

yang sesuai untuk mulakan penggambaran (Fareha, Sman & Hina, 2013). Justeru,

kepimpinan merupakan dapatan yang ditemui telah memberi cabaran dalam

pengurusan yang strategik. Apapun, dengan kepimpinan juga telah menyelesaikan

cabaran-cabaran tersebut dalam kajian ini.


221

4.5 Rumusan Bab

Secara kesimpulannya bab ini merumuskan bahawa pengkaji telah menggunakan

kaedah analisis tematik dalam mendapatkan hasil kajian. Oleh itu, dengan kaedah

analisis tersebut terhadap 10 orang informan kajian yang dipilih. Menerusi kaedah

kajian tematik analisis telah menjawab dengan terperinci latar belakang informan-

informan kajian. Seterusnya, juga telah menjawab dua persoalan kajian yang

diutarakan dalam kajian ini. Bagi persoalan kajian pertama yang telah dipecahkan

kepada empat soalan iaitu fasa produksi, amalan pengurusan strategik, misi filem

berjaya dan amalan yang lain. Manakala, persoalan kajian kedua pula dipecahkan

secara terperinci kepada dua soalan iaitu cabaran yang dihadapi dan penyelesaian misi

filem berjaya.

Dapatan kajian menunjukkan bagi fasa produksi yang terdiri daripada fasa

praproduksi telah melahirkan tema rantaian nilai, komunikasi, sistematik, krew

berkualiti dan strategi. Bagi fasa produksi pula telah menunjukkan tema rantaian nilai,

komunikasi, krew berkualiti, berdaya saing dan strategi. Seterusnya, bagi fasa

pascaproduksi pula, mendapati tema rantaian nilai, sistematik, strategi dan inovasi dan

teknologi memberikan kesan kepada pengurusan strategik. Selain itu, bagi amalan

pengurusan strategik pula, telah menunjukkan tema profesionalisme, sistematik dan

kepimpinan memainkan peranan penting dalam memberi kejayaan sebuah pengurusan

produksi yang cekap. Dapatan juga menunjukkan tema strategi serta tema inovasi dan

teknologi memberi pengaruh kepada amalan lain yang menjayakan pengurusan

strategik. Sementara itu, dari segi persoalan kajian pertama untuk misi filem berjaya,

pemilihan krew yang berkualiti melalui sesi temu duga untuk mencari mereka yang

boleh memberi kelainan dalam hasil telah membawa kepada kelicinan pengurusan


222

produksi. Di samping itu, dengan penggunaan seratus peratus rakaman bunyi lokasi

berjaya dalam menghasilkan kualiti filem yang baik.

Persoalan kajian kedua yang dikaji dalam kajian ini memperoleh lima tema telah

dilahirkan menerusi analisis tematik yang dijalankan bagi menjawab soalan cabaran

dan menyelesaikan cabaran untuk misi filem berjaya. Tema yang ditemui ialah

strategi, komunikasi, rantaian nilai, sistematik dan kepimpinan. Tema-tema ini

dijelaskan secara terperinci melalui jawapan-jawapan yang diberikan oleh para

informan. Secara tidak langsung ini telah menjawab persoalan dan objektif kajian

pertama dan kedua.

Secara keseluruhannya menunjukkan pengurusan strategik dalam fasa produksi terdiri

daripada empat belas tema, amalan pengurusan strategik dengan tiga tema, amalan

lain dengan dua tema dan misi filem berjaya terdiri daripada dua tema. Manakala, bagi

cabaran dan penyelesaian misi filem berjaya terdiri daripada lima tema yang

dinyatakan di atas. Tema-tema ini berkaitan antara satu sama lain dan ternyata ia

memberi pengukuhan kepada pengurusan strategik produksi filem “Redha”.


223

BAB LIMA

PERBINCANGAN DAN RUMUSAN

5.1 Pengenalan

Bab ini akan membincangkan elemen pengurusan strategik dan cabaran penyelesaian

misi filem berjaya. Perbincangan dilakukan tentang Model Pengurusan Strategik

Syarikat Pengeluar Film Bebas Vitkauskaite 2017 dan model yang dihasilkan oleh

pengkaji. Penerangan dari segi teori, metodologi dan sumbangan praktikal hasil

dapatan kajian diterangkan berdasarkan kepada elemen pengurusan strategik dan

menyelesaikan cabaran. Selain itu, dalam bab ini diterangkan juga limitasi kajian dan

cadangan kajian masa depan. Di samping itu, sumbangan kajian dan kesimpulan juga

dibincangkan.

5.2 Ringkasan Kajian

Secara keseluruhannya, kajian ini melihat pengamalan elemen pengurusan strategik

dalam penerbitan filem cereka “Redha”. Selain itu, kajian ini membincangkan cabaran

dan penyelesaian untuk mencapai misi filem berjaya dalam produksi filem “Redha”.

Kajian ini menggunakan Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluar Filem Bebas

yang dihasilkan oleh Ieva Vitkauskaite pada tahun 2017 dan kerangka konseptual

dibina berdasarkan model ini. Kajian ini menggunakan kaedah kualitatif dengan

menggunakan kajian kes sebagai metod kajian (Yin, 2009; Creswell 2007). Kajian ini

adalah kajian kes terhadap filem “Redha” yang diterbitkan oleh Current Pictures.

Penyelidikan harus mengandungi informasi untuk pembaca menentukan serta

mengesahkan teknik metodologi sama ada sesuai atau tidak (Jharotia & Singh, 2015).

Kajian ini menggunakan kaedah temu bual mendalam dengan sepuluh orang informan

dengan menggunakan persampelan bertujuan dan persampelan snowball. Mereka ini


224

terdiri daripada penerbit eksekutif, pengarah filem, penata cahaya, penyunting,

juruaudio, busana dan makeup, penjaga kontinuiti 1 dan kontinuiti 2, gaffer dan

pelakon lelaki utama. Tempoh temu bual Informan bermula dari 6 September 2020

hingga 22 September 2020 iaitu selama 17 hari. Kajian ini berpandukan kepada kajian

masa lalu oleh Vitkauskaite (2020). Justeru, kajian ini berdasarkan kepada model

‘Product Oriented’ apabila kualiti terbaik produk merupakan tujuan utama syarikat.

Ini memang jelas dalam produksi filem “Redha” apabila Informan 1 menyatakan

perkara ini yang diberikan penekanan. Oleh itu, diharapkan pasaran akan menghargai

kualiti produk yang dihasilkan (Vitkauskaite, 2020). Pengkaji telah mengubah suai

model ini dalam konteks kajian ini apabila soalan temu bual dibina berdasarkan

elemen pengurusan strategik dalam produksi filem “Redha”, cabaran dan

penyelesaian pengurusan strategik filem ini. Data yang diperolehi dalam temu bual

mendalam ini dianalisa menggunakan analisis tematik dan terhasil tema dalam elemen

pengurusan strategik dan cabaran penyelesaian misi filem berjaya. Tema ini dianalisa

dan kerangka konseptual telah dikembangkan kepada satu model pengurusan strategik

yang baharu.

5.3 Perbincangan

Bahagian ini menbincangkan dapatan kajian yang berhubung kait dengan kerangka

konseptual yang dicadangkan dalam kajian ini. Perbincangan ini menemu bual krew

yang terlibat secara langsung dalam pembikinan filem “Redha”. Oleh itu, tajuk berikut

menjelaskan objektif kajian berdasarkan kepada dapatan implikasi kajian.


225

5.3.1 Mengenal pasti elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam

produksi filem “Redha”.

Objektif kajian pertama kajian ini adalah untuk mengenal pasti elemen pengurusan

strategik yang diamalkan dalam produksi filem “Redha”. Oleh itu, persoalan kajian

pertama memberikan asas kepada kajian ini untuk melihat elemen pengurusan

strategik dalam produksi filem “Redha”. Objektif kajian pertama kajian ini adalah

untuk mengenal pasti elemen pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi

filem “Redha”. Justeru, persoalan kajian pertama memberikan asas kepada kajian ini

untuk melihat elemen pengurusan strategik dalam produksi filem “Redha”. Berikut

adalah perbincangan objektif kajian pertama.

5.3.2 Fasa Produksi

Pada keseluruhannya dapatan kajian menunjukkan elemen pengurusan strategik telah

dilaksanakan dalam ketiga-tiga fasa produksi filem ini. Dapatan kajian mendapati

terdapat empat belas (14) tema telah dihasilkan dalam ketiga-tiga fasa produksi.

Dalam fasa praproduksi terdapat lima (5) tema iaitu rantaian nilai, komunikasi,

sistematik, krew berkualiti dan strategi. Dalam fasa produksi pula terdapat lima (5)

tema iaitu rantaian nilai, komunikasi, krew berkualiti, berdaya saing dan strategi yang

dihasilkan. Akhirnya, dalam fasa pascaproduksi terdapat empat (4) tema iaitu rantaian

nilai, sistematik, strategi dan inovasi dan teknologi.

Rantaian nilai merupakan satu proses yang bermula daripada peringkat praproduksi,

produksi dan pascaproduksi yang diamalkan dalam filem “Redha”. Dalam peringkat

ini, perancangan awal dibuat supaya pada peringkat produksi semua berjalan dengan

lancar. Perancangan ini adalah daripada pembangunan skrip, perolehan sumber


226

kewangan dan pemilihan krew utama. Pada peringkat ini hasil dapatan kajian

menunjukkan elemen pengurusan strategik dilakukan dari segi analisis situasi semasa

iaitu dari segi pembangunan skrip dan menggubal strategi iaitu perancangan untuk

peringkat produksi. Contohnya pada fasa praproduksi pelakon diberi latihan berenang

dan diajar sebutan bahasa Inggeris yang betul. Tinjauan lokasi dilakukan sebanyak

dua kali dengan membawa semua ketua jabatan yang terlibat dalam produksi filem

ini. Malah, tinjauan lokasi teknikal mengambil masa sepuluh hari. Ini jelas

menunjukkan ketelitian yang dilaksanakan oleh pengurusan filem “Redha”.

Perjalanan fasa produksi menjadi licin kerana proses dan amalan pengurusan strategik

untuk melaksanakan strategi telah dipraktikkan pada fasa praproduksi lagi. Pada

peringkat praproduksi telah dijalankan dengan terperinci dan teliti. Justeru, dapatan

kajian pengkaji mendapati Pengarah filem dan Penerbit Eksekutif merupakan orang

yang amat mementingkan ketelitian dan profesional. Ini berdasarkan latar belakang

mereka daripada pembikinan filem iklan yang sangat memberi perhatian dalam aspek

kualiti dan sistematik. Kepimpinan yang ditunjukkan oleh pengarah filem meletakkan

tanda aras yang tinggi untuk krew yang bekerja dalam produksi ini. Hasil daripada

ini, proses produksi filem “Redha” berjalan dengan lancar dan mengikut jadual

produksi yang telah ditetapkan. Ini merupakan pengamalan produksi yang agak

berbeza daripada proses produksi filem yang dilakukan oleh syarikat filem tempatan

yang lain.

Sementara itu, dari segi pascaproduksi dapatan kajian mendapati pengurusan strategik

secara sistematik dan profesional diamalkan. Proses pascaproduksi telah mula

dibincangkan seawal waktu praproduksi dan keputusan telah dibuat untuk melantik

seorang Digital Imaging Technician (DIT) untuk hadir semasa proses penggambaran.


227

Ini merupakan suatu praktis sistematik yang dapat membantu kelancaran proses

produksi dari segi penyimpanan data dan visual. Digital Imaging Technician (DIT)

terlibat dalam semua aspek visual dalam pengimejan digital. Beliau bekerjasama

dengan Pengarah Sinematografi (DP) untuk menghasilkan kualiti imej yang tinggi dan

merealisasikan pemikiran artistik DP (Muellner, 2012). Kebanyakan produksi

tempatan tidak menggunakan khidmat DIT. Oleh itu, jika masalah timbul dari segi

visual digital maka produksi akan mengalami masalah dalam aspek penggambaran.

Hasil dapatan kajian menunjukkan keputusan pengurusan strategik ini akhirnya

membantu dalam melancarkan proses nilai rantaian produksi filem ini. Pihak

pengurusan Current Pictures membuat keputusan strategik ini dalam memastikan

masalah teknikal dari segi visual tidak akan menganggu proses penggambaran. Di

samping itu, semua data penggambaran dihantar kepada penyunting setiap minggu

supaya boleh diproses untuk tujuan penyuntingan.

Dalam kerangka konseptual kajian ini amat jelas apabila misi filem berjaya

merupakan perancangan yang dilakukan pada peringkat kedudukan semasa. Pada

peringkat ini telah dinyatakan penerbitan filem “Redha” adalah untuk menghasilkan

filem yang berkualiti. Oleh itu, dapatan kajian menunjukkan filem “Redha” telah

berjaya apabila telah memenangi tujuh belas anugerah di peringkat antarabangsa dan

tempatan.

Dalam Model Pengurusan Strategik Pengeluar Filem Bebas, Vitkauskaite 2017 telah

menyatakan bahawa syarikat filem bebas tidak boleh hanya memfokuskan kepada

pembangunan dan produksi sahaja. Aspek lain seperti pengedaran dan juga pelan

pemasaran perlu juga diberi perhatian. Dalam dapatan kajian ini amat jelas

menunjukkan terdapat persamaan daripada strategi yang dilaksanakan dalam ketiga-


228

tiga fasa produksi iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Elemen strategi

dirancang dan dilaksanakan seperti dalam fasa praproduksi iaitu ketika penyediaan

proposal oleh penerbit eksekutif dan pengarah filem “Redha” untuk proses pitching

pinjaman kewangan dari Bank Simpanan Nasional. Ini amat ketara dalam Model

Pengurusan Strategik Vitkauskaite 2017 apabila beliau merumuskan pengurusan

syarikat filem melibatkan analisis kedudukan semasa dan penetapan matlamat serta

tujuan. Dalam fasa produksi pula, dari segi pelaksanaan perancangan seperti yang

dinyatakan dalam Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluaran Bebas. Dalam

fasa ini beliau menerangkan permulaan pelan pemasaran adalah ketika fasa produksi

tetapi pengkaji berpendapat pelan pemasaran harus bermula lebih awal lagi iaitu di

peringkat pembangunan atau praproduksi. Sementara itu, dalam fasa pascaproduksi

penilaian strategi dan penambahbaikan yang ditekankan dalam model Vitkauskaite

adalah untuk mencapai misi yang dirancang pada awal fasa pembangunan. Dalam

kajian terhadap syarikat Vertigo Films, beliau mendapati selepas tiga tahun

pendapatan syarikat telah meningkat sebanyak 600 peratus selepas pelaksanaan

pengurusan strategik yang merangkumi tahap pembangunan, produksi dan penjualan.

Jika dibandingkan dengan filem “Redha”, filem ini tidak mendapat kutipan pecah

panggung yang tinggi malah telah mencatatkan hanya RM468,087.57. Justeru,

citarasa pengguna untuk filem amat sukar dijangka (Lorenzen, 2008 dipetik daripada

Vitkauskaite, 2020). Walaupun tidak mendapat keuntungan, filem ini telah berjaya

merangkul tujuh belas anugerah di festival filem antarabangsa dan tempatan.

5.3.3 Amalan Pengurusan Strategik

Hasil dapatan kajian menunjukkan terdapat tiga (3) tema yang dihasilkan dalam

amalan pengurusan strategik. Tema-tema ini adalah profesionalisme, sistematik dan


229

kepimpinan. Dapatan kajian juga membuktikan pihak pengurusan filem “Redha”

mempraktikkan amalan pengurusan strategi melalui kepimpinan yang cekap sehingga

berjaya menghasilkan sebuah filem yang bukan sahaja di peringkat tempatan malah

mendapat kejayaan yang besar di peringkat antarabangsa. Ini dibuktikan apabila filem

“Redha” telah merangkul sebelas anugerah antarabangsa dan enam anugerah

tempatan. Bukan senang sebuah filem itu mewakili negara ke anugerah akademi

Oscar ke-89 dan merupakan satu pencapaian hasil perancangan strategik yang

berkesan. Sebagai seorang pengarah filem dan penerbit eksekutif untuk filem

“Redha”, Tunku Mona Riza dengan ketelitian dari segi pengurusan produksi dan

visinya untuk menghasilkan sebuah filem untuk masyarakat terutamanya masyarakat

autisme sehingga berjaya menempah nama di peringkat antarabangsa.

Dalam produksi filem “Redha” perhatian diberikan kepada amalan pengurusan

strategik yang berkesan iaitu dari segi profesionalisme, kepimpinan dan sistematik.

Semua fasa produksi iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi telah dibuat

perancangan yang terperinci dalam setiap mesyuarat sama ada secara kumpulan besar

atau secara kecilan. Ini adalah untuk memenuhi keinginan kreatif pengarah filem yang

sentiasa mengutamakan kualiti produksi ini. Hasil daripada amalan ini pihak produksi

filem “Redha” menghadapi cabaran yang minima semasa fasa produksi.

Dapatan kajian ini juga menunjukkan tahap profesionalisme yang dilaksanakan dalam

produksi filem “Redha” adalah cukup tinggi. Ini sangat ketara apabila krew dipilih

melalui temu duga dan yang dipilih mempunyai pengalaman daripada lima hingga

tiga puluh tahun. Terdapat perbezaan dari segi pemilihan krew di Malaysia dan ini

dilakukan berdasarkan saiz produksi itu iaitu sama ada berbajet besar atau kecil. Filem

“Redha” merupakan sebuah produksi yang berbajet besar dan pemilihan krew


230

memang dilakukan secara berbeza daripada produksi tempatan lain iaitu melalui temu

duga. Kebanyakan pekerja krew filem Malaysia merupakan krew freelance atau

mereka yang bekerja mengikut projek filem dan ini akan memberi kesan kepada

prestasi mereka. Oleh itu, melalui proses temu duga yang sistematik pihak pengurusan

rata-rata dapat memilih krew yang berkualiti.

Namun, terdapat seorang penjaga kesinambungan telah meminta untuk menarik diri

daripada produksi disebabkan beliau tidak boleh mengendalikan tugas ini. Namun,

dengan kepimpinan penerbit eksekutif masalah ini dapat diatasi apabila pelantikan

seorang lagi penjaga kesinambungan. Tema profesionalisme dan kepimpinan serta

kebolehan berkomunikasi dengan krew produksi telah membawa kelicinan perjalanan

produksi filem “Redha”.

Dalam Model Pengurusan Strategik Vitkauskaite 2017 telah menjelaskan kejayaan

Vertigo Films mencapai keuntungan 600 peratus dalam tempoh tiga tahun adalah hasil

daripada pelaksanaan empat peringkat proses pengurusan strategik iaitu analisis

situasi, menggubal strategi, melaksana strategi dan menilai pelaksanaan strategi serta

penambahbaikan. Dalam aspek pelaksanaan strategi ini berhubung kait dengan

pembiayaan projek filem itu melalui sumber industri, pinjaman dan pelabur. Di

samping itu, dalam aspek profesional wujud persamaan di antara model Vitkauskaite

2017 dan model pengurusan strategik yang telah pengkaji hasilkan iaitu dari segi

sumber kewangan untuk membuat produksi filem. Pengurusan filem “Redha” telah

mendapat pinjaman berjumlah RM 3 juta dari Bank Simpanan Nasional setelah proses

pitching dan lawatan oleh pegawai bank ke lokasi penggambaran. Pihak Vertigo Films

menggunakan sumber kewangan sendiri untuk memulakan proses produksi,

pengedaran dan penayangan. Ini agak berbeza dengan produksi filem “Redha” mereka


231

hanya memulakan produksi pada tahun 2015 walaupun kelulusan pinjaman telah

diberi pada tahun 2013. Ini adalah disebabkan penyelidikan yang lama dilakukan oleh

pengarah filem tentang autisme sebelum penggambaran sebenarnya bermula. Tahap

profesionalisme yang ditunjukkan oleh pengurusan filem “Redha” telah menghasilkan

filem yang berjaya.

Pengurusan strategik yang dilaksanakan dalam model Vitkauskaite adalah amat

sistematik. Ini dapat dilihat dari segi aliran gerak kerja yang mengikut tahap yang

tersusun. Kedudukan semasa dikaji dari segi kewangan dan analisis persekitaran dan

ketetapan misi syarikat. Tahap pelaksanaan strategi pengurusan strategik ialah

permulaan projek filem, skrip, penyediaan watak dan seterusnya penggambaran.

Namun, apa yang berbeza di sini adalah proses pengurusan strategik dilaksanakan

pada peringkat awal melalui empat tahap perancangan dan kemudian di tahap

pelaksanaan strategi baharu digabungkan dengan fasa produksi filem. Ini merupakan

satu kaedah yang sistematik yang efisien dan akhirnya telah membawa keuntungan

kepada Vertigo Films. Apabila dibandingkan dengan model baharu pengurusan

strategik filem “Redha” terdapat persamaan dari segi sistematiknya tetapi dalam

pengurusan filem “Redha” setiap fasa produksi pengurusan strategik diamalkan. Pada

fasa praproduksi berlaku proses analisis situasi semasa dan menggubal strategi. Fasa

produksi melaksanakan strategi dan fasa pascaproduksi pula menilai pelaksanaan

strategi serta penambahbaikan. Melalui pelaksanaan pengurusan strategik secara

sistematik setiap fasa produksi akan dapat menghasilkan filem yang berkualiti. Dalam

model Vitkauskaite 2017, beliau berpandangan pemikiran strategik diperlukan untuk

penjanaan idea baharu, berfikir secara pantas dan penyelesaian masalah. Ini amat

berkait rapat dengan kepimpinan dan pasukan yang bekerja dalam produksi filem

cereka. Ini mempunyai kesan kepada prestasi kerja dan cara komunikasi pemimpin


232

supaya mencapai misi filem berjaya. Persamaan ini jelas dalam model baharu

produksi filem “Redha”. Kepimpinan yang ditunjukkan oleh penebit eksekutif dan

pengarah filem yang berfikir secara pantas apabila penjaga kontinuiti berhasrat untuk

berhenti kerja dan masalah dapat diselesaikan dengan pelantikan penjaga kontinuiti

yang kedua. Keputusan strategik ini membawa kelicinan dalam perjalanan dan

pelaksanaan strategi produksi filem “Redha”.

5.3.4 Misi Filem Berjaya

Dapatan kajian menunjukkan krew berkualiti dan berdaya saing merupakan tema yang

dihasilkan untuk produksi filem “Redha”. Ini dilakukan bukan seperti kebiasaan yang

dilakukan oleh syarikat produksi filem apabila krew dihubungi dan diberi tawaran

dalam sesuatu produksi. Pengkaji mendapati pemilihan tenaga kerja untuk filem

“Redha” dilakukan melalui temu duga dan mereka tidak ditanya tentang tugas mereka

tetapi ditanya tentang hal peribadi dan keluarga mereka. Produser filem

mengaplikasikan cara pengambilan krew yang sangat berbeza kerana setiap produksi

mempunyai cara pengendalian yang berbeza. Ini dipersetujui oleh Finney (2008,

dipetik daripada Vitkauskaite 2020), beliau berkata setiap projek mempunyai

karekteristik yang berbeza dari segi bajet, jumlah hari penggambaran dan adalah

tanggungjawab produser untuk merancang struktur organisasi berbeza bagi projek

yang berbeza. Ini telah menghasilkan satu cara baharu dalam pengurusan strategik

bagi produksi filem “Redha” dan kualiti filem begitu baik.

Pendekatan yang digunakan oleh Current Pictures dalam penerbitan filem “Redha”

merupakan satu cara baharu dalam pembikinan filem tempatan. Walaupun pihak

pengurusan sedar bahawa filem “Redha” sukar untuk mendapat kutipan pecah

panggung tetapi dilaksanakan untuk menghasilkan filem yang berkualiti. Bagi Hatta


233

(2013), seorang pembuat filem bekerja dengan pemikiran yang mendalam tentang

pengisian (content) dan penggarapannya (mise en scene). Ini menepati sasaran industri

filem Malaysia apabila hasrat kerajaan untuk melahirkan filem yang berkualiti dan

berdaya saing bertaraf Oscar dengan meletakkan sasaran dalam dua atau tiga dekad

lagi. Kenyataan tersebut telah diumumkan pada 16 Jun 2020 (Azril, 2020).

Terdapat juga kajian yang lain dibuat tentang pengurusan strategik dalam penerbitan

filem. Satu kajian telah dibuat di Zimbabwe kerana industri perfileman mereka tidak

dapat bersaing dengan industri lain. Industri filem di Zimbabwe memerlukan strategi

yang efektif dan efisien untuk berdaya saing dengan industri lain (Soetanto et al.,

2007). Justeru, industri filem di Zimbabwe memerlukan idea yang inovatif supaya

boleh berkembang dan menjadi sesuatu yang unik. Pengkaji berpendapat situasi

industri perfileman yang dialami di Zimbabwe adalah mirip kepada cabaran yang

dihadapi oleh industri filem di Malaysia.

Oleh itu, “Redha” merupakan panduan kepada pembikin filem tempatan malah

antarabangsa kerana merupakan satu dimensi baharu dalam pengurusan strategik

yang dapat melahirkan filem yang bermutu.

Vitkauskaite (2017) membincangkan kedudukan semasa pada peringkat permulaan,

perancangan strategi, menggubal strategi, pelaksanaan strategi dan penilaian serta

penambahbaikan untuk mencapai misi filem berjaya. Dalam kajian beliau di syarikat

Vertigo Films dengan jumlah 20 orang pekerja dan dalam masa tiga tahun telah dapat

menggandakan pendapatan sehingga 600 peratus. Dalam modelnya Vitkauskaite

menekankan keperluan semua bekerja sebagai pasukan dan bukan secara individu.

Dalam penebitan filem “Redha” ini amat jelas apabila pemilihan krew dilakukan


234

secara temu duga. Setiap krew ditemu duga secara peribadi oleh Penerbit Eksekutif

dan Pengarah Filem supaya pemilihan krew yang berkualiti bekerja dalam produksi

filem ini. Memang pemilihan tenaga kerja yang dibuat oleh pengurusan produksi

filem “Redha” telah menghasilkan krew yang berkualiti dan profesional yang boleh

berdaya saing dalam produksi filem ini. Krew yang berkualiti dapat menghasilkan

filem yang berjaya dan mampu bersaing di peringkat antarabangsa. Keperluan bekerja

sebagai satu pasukan dan krew yang berkualiti yang dipraktikan dalam model

Vitkauskaite 2017 mempunyai kesamaaan dalam pengurusan produksi filem “Redha”

apabila akhirnya telah membawa kejayaan mendapat anugerah antarabangsa dan

tempatan.

5.3.5 Amalan Lain

Hasil kajian mendapati amalan lain dilaksanakan iaitu strategi serta inovasi dan

teknologi. Dalam produksi filem “Redha” kualiti visual amat diberi perhatian oleh

pengarah filem. Oleh itu, penggunaan kamera Arri Alexa dengan kapasiti 4k

digunakan untuk penggambaran filem “Redha”. Jika dilihat aliran kerja penerbitan

filem ini produk terakhir untuk filem ini adalah dalam format 2k sahaja tetapi

penggambaran dibuat dalam format 4k dan bukannya 2k. Justeru, kualiti menjadi

strategi pembikinan filem ini maka penggambaran dibuat dalam format 4k. Ini amat

jelas dari segi kualiti visual akhir yang dihasilkan. Urusan penggambaran dan

penyuntingan berlaku secara serentak, dan ini telah berjaya menyelesaikan proses

akhir produksi filem “Redha” mengikut jadual seperti yang dirancangkan. Krew

kreatif, teknikal dan produksi perlu efisien serta profesional dalam melaksanakan

setiap perkara yang dirancang mengikut jadual. Ini yang telah menjadi intipati dalam

pengurusan strategik dalam penerbitan filem “Redha”.


235

Di samping itu, dari segi strategi pengurusan filem “Redha” telah membuat keputusan

awal untuk menggunakan khidmat Digital Imaging Technician (DIT) dan

penghantaran semua data kepada penyunting setiap minggu supaya penyunting boleh

membuat kerja-kerja awal penyuntingan. Ini disokong oleh Zairul Anuar (2015),

beliau menyatakan sekarang merupakan era digital apabila penggunaan cakera padat,

cakera dan kad memori yang menjadi tempat penyimpanan rushes dalam format data.

Oleh itu, penyuntingan boleh dibuat dalam format nonlinear. Hasil kajian mendapati

ini jarang dilakukan dalam produksi biasa apabila proses ini hanya akan berlaku

setelah selesai penggambaran sepenuhnya. Melalui strategi ini pihak produksi filem

“Redha” dapat menjimatkan masa dan jika ada masalah teknikal dalam data maka

akan dapat dikenal pasti serta dibuat penambahbaikan.

Perbincangan kajian ialah mengenai elemen pengurusan strategik dalam penerbitan

filem cereka di Malaysia. Isu pengurusan amat jelas dan ini merupakan satu rantaian

proses daripada praproduksi hingga pascaproduksi. Ini selari dengan kerangka

konseptual yang dihasilkan oleh pengkaji apabila setiap fasa pengurusan produksi

iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi terdapat elemen pengurusan strategik

yang dipraktikan. Dalam fasa praproduksi diamalkan analisis situasi dan menggubal

strategi. Manakala dalam fasa produksi diamalkan pelaksanaan strategi dan fasa

pascaproduksi dibuat penilaian pelaksanaan strategi serta penambahbaikan. Oleh itu,

pengamalan pengurusan strategik dalam produksi filem “Redha” telah menghasilkan

filem yang berkualiti.

Menurut Vitkauskaite, teknologi digital menerusi internet atau dalam talian untuk

tayangan dan pemameran syarikat produksi filem dapat dilaksanakan. Pemikiran

strategik ini jelas diamalkan oleh pengurusan syarikat Vertigo Films apabila inovasi


236

dan penggunaan teknologi telah difikirkan di peringkat kedudukan semasa dan

pelaksanaan serta ini telah membawa kejayaan daripada keuntungan kepada syarikat.

Bagi filem cereka, produser akan terlibat dalam pembangunan filem cereka itu

sehingga penyuntingan, penayangan dan produser itu akan memastikan keuntungan

untuk pelabur selepas tayangan (Zairul Anuar, 2015). Strategi kualiti ini juga telah

dirancang awal oleh pengurusan filem “Redha” apabila mereka membuat keputusan

untuk menggunakan kamera 4k walaupun untuk penayangan hanya memerlukan

format 2k. Dalam aspek penyuntingan ini dilakukan secara selari dengan

penggambaran apabila setiap minggu footage yang telah selesai penggambaran

dihantar untuk proses penyuntingan. Di samping itu, keputusan menggunakan direct

sound di lokasi amat membantu dari segi kualiti audio yang dihasilkan. Seterusnya,

dari segi aliran kerja produksi filem Redha dengan Vertigo Films memang begitu

sistematik. Ini kerana strategi yang dirancang di peringkat kedudukan semasa dapat

dilaksanakan untuk mencapai misi filem berjaya.

5.4 Mengkaji cabaran dan penyelesaian pengurusan strategik produksi filem

“Redha”

Objektif kajian kedua adalah untuk mengkaji cabaran dan penyelesaian pengurusan

strategik dalam produksi filem “Redha”. Oleh itu, kajian ini akan menjelaskan cabaran

yang dihadapi dan cara sesuatu penyelesaian dihasilkan untuk mencapai misi filem

berjaya dalam produksi filem “Redha”.

Dapatan kajian menggariskan lima (5) tema yang telah dihasilkan untuk cabaran dan

penyelesaian misi filem berjaya. Tema itu adalah strategi, komunikasi, rantaian nilai,


237

sistematik dan kepimpinan. Oleh itu, segala cabaran yang timbul semasa pra produksi,

produksi dan pascaproduksi dapat diselesaikan.

Sementara itu, dari segi pelaksanaan strategi, jelas sekali filem “Redha” telah

mencapai apa yang dirancang di peringkat penggubalan strategi. Filem yang berkualiti

dan berjaya menjadi strategi utama dalam produksi filem “Redha”. Misi ini memang

telah berjaya dilaksanakan dalam semua peringkat fasa produksi. Hasilnya filem

“Redha” telah memenangi sebelas anugerah di peringkat antarabangsa dan enam

anugerah tempatan. Selain itu, filem ini pernah dicalonkan untuk pertimbangan

Anugerah Oscar.

Dapatan kajian menjelaskan dari segi pembentukan watak pelakon apabila pelakon

wanita tidak yakin untuk membawa watak dan merasa risau tidak dapat memenuhi

kemahuan pengarah. Hal ini dapat diselesaikan selepas pengarah berkomunikasi

dengan pelakon dan beliau dihantar ke kelas renang. Akhirnya pelakon belajar

berenang dan keyakinan diri dapat dicapai. Kata-kata semangat juga diberikan oleh

pihak pengurusan “Redha” supaya pelakon wanita ini boleh membawa watak ibu

kepada seorang kanak kanak autisme. Akhirnya, dapatan kajian membuktikan

kejayaan pengurusan strategik dari segi penggubalan dan pelaksanaan strategi apabila

pelakon ini iaitu June Lojong berjaya memenangi Pelakon Harapan Wanita dalam

Festival Filem Malaysia yang ke-29.

Dalam aspek kepimpinan oleh Penerbit Eksekutif yang berpengalaman dan proses

komunikasi yang strategik dapatan kajian mendapati ikatan jaringan kerja yang

mantap dengan Bank Simpanan Nasional (BSN). Oleh itu, pihak pengurusan filem

“Redha” mendapat pinjaman dana tambahan untuk meneruskan produksi. Ini adalah


238

daripada hasil rundingan yang strategik apabila wang tambahan telah diperolehi

daripada RM2.3 juta kepada RM 3 juta. Justeru, dengan itu produksi dapat

dilaksanakan tanpa sebarang masalah kewangan.

Walau bagaimanapun, filem “Redha” tidak mendapat keuntungan kutipan pecah

panggung apabila jumlah kutipan keseluruhan adalah sebanyak RM 468,087.57

sahaja. Jika dibandingkan dengan kos produksi sebanyak RM 3 juta maka filem

“Redha” telah mengalami kerugian.

Dalam Model Pengurusan Strategik Vitkauskaite, beliau menjelaskan pihak Vertigo

Films menghadapi cabaran untuk mengurangkan kos produksi dan untuk

menyelesaikan ini mereka melaksanakan satu strategi apabila mereka mencari seorang

pengarah filem yang berbakat tetapi tidak terkenal. Bagi filem “Redha” pula pihak

pengurusan Current Pictures melantik seorang pengarah yang pertama kalinya

mengarah sebuah filem cereka. Kedua-dua pihak telah mengambil risiko tetapi ini

merupakan satu keputusan kepimpinan yang akhirnya telah membawa kejayaan

kepada Vertigo Films dan Current Pictures. Vitkauskaite (2017) dalam modelnya

telah menjelaskan dengan menilai kedudukan semasa sesebuah syarikat, perancangan

dan pelaksanaan akhirnya dapat mencapai misi organisasi itu. Begitu juga dengan

pihak Current Pictures dengan pemikiran dan pengurusan strategik telah berjaya

mengatasi cabaran dan menghasilkan satu filem yang berkualiti.

Vitkauskaite (2017) juga telah menerangkan syarikat perlu memfokuskan bukan

sahaja kepada penerbitan sesuatu filem cereka tetapi kepada pembangunan

keseluruhan syarikat. Strategi mengatasi cabaran dan penyelesaian ini telah

dilaksanakan dalam rantaian nilai penerbitan filem “Redha” apabila di setiap fasa


239

produksi iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi elemen pengurusan strategik

diamalkan dan misi Pengarah filem serta Penerbit Eksekutif telah menghasilkan

sebuah filem masyarakat autisme yang berkualiti dan berjaya. Menurut Mayilvaganan

dan G Raviselvam (2016), mereka menyatakan pengurusan strategik merupakan satu

proses yang berterusan dan mempunyai tiga peringkat iaitu perumusan strategi,

pelaksanaan strategi, serta penilaian dan kawalan. Ini selaras dengan model

Vitkauskaite apabila fasa utama iaitu penjanaan idea, produksi dan penilaian.

5.5 Sumbangan Kepada Teori

Bagi kajian ini, pengkaji menggunakan Model Pengurusan Strategik Syarikat

Pengeluaran Filem Bebas oleh Ieva Vitkauskaite 2017 sebagai model kajian.

Vitkauskaite menerangkan tahap organisasi iaitu bermula dengan menilai dengan

kedudukan semasa, merancang strategi, melaksanakan strategi dan menilai

pelaksanaan strategi serta penambahbaikan. Beliau memberi perhatian kepada

pemegang taruh dan faktor persekitaran yang mengerakkan proses pengurusan

strategik ke peringkat mencapai misi. Dalam model pengkaji terdapat persamaan pada

peringkat ini apabila pembangunan skrip menjadi perkara penting sebelum proses

praproduksi bermula. Perolehan sumber kewangan daripada bank, pelabur dan

sumber industri adalah amat penting dalam memastikan proses penerbitan berjalan

dengan lancar. Dalam penerbitan filem “Redha” sumber kewangan sebanyak RM 3

juta berjaya diperolehi dari Bank Simpanan Nasional.

Selain itu, Vitkauskaite juga menerangkan peringkat merancang strategi, menggubal

strategi, melaksana strategi dan menilai pelaksanaan strategi dan penambahbaikan

dalam pengurusan strategik syarikat Vertigo Films. Seperti juga Vitkauskaite,

pengkaji dalam model pengurusan strategik baharu telah membahagikan pengurusan


240

strategik filem “Redha” kepada tiga fasa utama iaitu praproduksi, produksi dan

pascaproduksi. Dalam setiap fasa ini elemen pengurusan strategik diamalkan dalam

pengurusan produksi filem “Redha”. Dalam fasa praproduksi analisis situasi semasa

dan menggubal strategi dilaksanakan melalui perancangan produksi yang teliti iaitu

dari segi pemilihan pelakon, pemilikan lokasi, pemilihan busana dan props serta

pemilihan peralatan penggambaran.

Sementara itu, dalam fasa produksi pula pelaksanaan strategi dilakukan apabila apa

yang rancang akan dilaksanakan. Bagi Vertigo Films, penggambaran dilaksanakan

dengan kos produksi yang rendah dengan mengambil pengarah yang tidak terkenal.

Begitu juga untuk filem “Redha” pengarahnya pertama kali mengarah filem cereka

walaupun beliau mempunyai pengalaman dalam penerbitan filem iklan.

Seterusnya, dalam fasa pascaproduksi untuk filem “Redha”, model baharu oleh

pengkaji menjelaskan filem ini disunting untuk menjadi satu produk yang berkualiti.

Oleh itu, dalam proses penyuntingan segala cabaran semasa penggambaran

diselesaikan melalui penilaian pelaksanaan strategi dan penambahbaikan. Apa yang

rancang dari segi jalan cerita keseluruhan filem “Redha” tidak diikuti seratus peratus

dalam proses penyuntingan. Dalam fasa ini, dari segi pergurusan strategik

penambahbaikan dilakukan dan ini selaras dengan objektif kajian yang pertama.

Dalam model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Vitkauskaite 2017,

mengatakan cabaran utama dalam produksi filem adalah sumber kewangan. Kos

produksi boleh mencecah hingga jutaan Euro. Beliau juga menekankan keperluan

pemikiran strategik dan perancangan strategik dalam proses pengurusan strategik.

Cabaran mencari sumber kewangan ini juga dijelaskan dalam model pengurusan


241

strategik baharu pengkaji. Ini apabila strategi dan kepimpinan dirancang secara

sistematik oleh Current Pictures untuk mendapat pinjaman dari Bank Simpanan

Nasional dan akhirnya dapat diselesaikan apabila pinjaman sebanyak RM 3 juta

diluluskan. Ini amat berbeza sekali dalam Vertigo Films apabila mereka tidak

menggunakan sumber kewangan luar (Vitkauskaite, 2017). Mereka tidak perlu

melalui proses pinjaman seperti yang dilalui oleh penerbit Current Pictures. Namun,

cabarannya adalah pihak Vertigo Films terlibat secara langsung dalam setiap fasa

produksi filem iaitu pembangunan filem, pascaproduksi, kesan khas, penjualan dan

pengedaran untuk memastikan imbangan kos dan pendapatan daripada hasil jualan

filem.

Dalam Model Vitkauskaite 2017, beliau menerangkan tentang keperluan teknologi

untuk tujuan penayangan. Beliau mencadangkan syarikat melabur dalam peralatan

perfileman. Secara tidak langsung ini boleh mengurangkan kos produksi dan menjana

pendapatan dari segi penyewaan peralatan ini. Dalam model pengurusan strategik

terbaharu pengkaji mendapati produksi filem “Redha” menggunakan peralatan

penggambaran yang disewa daripada proses produksi hingga pascaproduksi. Ini

adalah disebabkan konsep penyewaan memerlukan kepakaran dan kemahiran sumber

manusia yang khusus. Walaupun peralatan penggambaran disewa, namun

penyuntingan yang digunakan dalam filem “Redha” adalah yang terkini dan canggih

dari segi teknologi.

Model Pengurusan Vitkauskaite 2017, merumuskan proses pengurusan strategik

mengandungi tiga blok iaitu pemikiran semasa, masa depan dan cara mencapai

misinya. Seperti juga Model Vitkauskaite, produksi filem “Redha” pada peringkat

awal pembangunan mereka sedar kedudukan semasa produksi filem itu. Ini


242

terutamanya dari segi kewangan dan telah merancang untuk menghasilkan filem

berkualiti serta berjaya melalui pengimplimentasian pengurusan strategik dalam tiga

fasa produksi iaitu praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Semua cabaran dalam

ketiga-tiga fasa produksi diselesaikan sekaligus menjawab objektif kajian yang kedua.

Perbincangan kajian ini adalah tentang elemen dan cabaran dan penyelesaian

pengurusan strategik dalam penerbitan filem cereka di Malaysia. Isu pengurusan

strategik amat jelas dan ini merupakan satu rantaian proses dari praproduksi hingga

pascaproduksi. Oleh itu, pengurusan strategik diterangkan dalam bentuk model

baharu untuk memberi pengetahuan tentang proses pengurusan produksi dalam

penerbitan filem cereka.

Berikut adalah cadangan dan penerangan Model Pengurusan Strategik yang baharu

untuk penerbitan filem cereka di Malaysia:


243

Rajah 5.1. Model Pengurusan Strategik Filem Cereka


244

Dalam Rajah 5.1 di atas adalah cadangan model elemen pengurusan strategik dalam

penerbitan filem “Redha”. Model ini menerangkan elemen pengurusan strategik dalam

proses produksi filem cereka daripada kedudukan semasa, fasa praproduksi, fasa

produksi dan fasa pascaproduksi hingga mencapai misi filem berjaya. Setelah

membuat analisa dan pertimbangan dapatan kajian, pengkaji mencadangkan model ini

untuk menerangkan pengamalan pengurusan strategik untuk menghasilkan filem

cereka yang berjaya.

Kerangka konseptual yang dibina pada awal kajian telah dikembangkan dan ini dapat

dilihat dalam rajah seperti di atas. Berdasarkan kepada dapatan kajian, pengkaji

melihat kepada pengamalan elemen pengurusan strategik dan cabarannya serta

penyelesaiannya. Ini berdasarkan kepada model kajian yang disandarkan oleh

pengkaji iaitu Model Pengurusan Strategik Pengeluaran Filem Cereka Bebas 2017

oleh Ieva Vitkauskaite. Seperti juga model ini elemen pengurusan strategik dalam

penerbitan filem “Redha” telah membawa kejayaan yang besar apabila telah meraih

17 anugerah dalam festival antarabangsa dan tempatan. Bersandarkan kepada model

ini, dapatan kajian dengan jelas menunjukkan elemen pengurusan strategik dalam

setiap fasa pengurusan produksi dalam filem “Redha” telah berjaya dalam mencapai

objektifnya dengan menghasilkan filem yang berkualiti dan berjaya.

Dalam kajian ini, elemen pengurusan strategik serta cabaran dan penyelesaian

pengurusan strategik menjadi persoalan kajian. Dapatan kajian mendapati sembilan

elemen yang dipraktikan dalam penerbitan filem “Redha” iaitu rantaian nilai,

komunikasi, sistematik, krew berkualiti, strategi, profesionalisme, kepimpinan,

berdaya saing serta inovasi dan teknologi. Dalam aspek cabaran dan penyelesaian

pula, terdapat lima elemen iaitu strategi, komunikasi, rantaian nilai, sistematik dan


245

kepimpinan dapat diselesaikan melalui komunikasi dan strategi yang rancang serta

dilaksanakan secara teliti.

Dalam kajian ini, elemen pengurusan strategik dilihat dalam tiga fasa produksi yang

diamalkan oleh syarikat Current Pictures dalam penerbitan filem “Redha”. Fasa ini

adalah praproduksi, produksi dan pascaproduksi. Dalam fasa praproduksi aktiviti

seperti pemilihan lokasi penggambaran, uji bakat dan pemilihan pelakon, pemilihan

peralatan penggambaran, penjadualan dan pemilihan krew penggambaran dijalankan.

Pada fasa ini, elemen pengurusan strategik adalah analisis situasi semasa dan

penggubalan strategi dalam merancang serta persediaan untuk penggambaran. Oleh

itu, segala perancangan dibuat dengan teliti dan rapi. Pada fasa produksi pula semua

pelaksanaan strategi telah dirangka pada fasa praproduksi. Pada peringkat ini

penggambaran dijalankan mengikut perancangan dalam fasa praproduksi. Walaupun

perancangan yang teliti telah dibuat, namun timbul juga masalah semasa

penggambaran tetapi dapat diatasi secara profesional melalui komunikasi supaya

penggambaran berjalan dengan lancar dan akhirnya mencapai misi filem berjaya.

Seterusnya, dalam peringkat terakhir iaitu fasa pascaproduksi maka hasil

penggambaran akan disunting, dimasukkan kesan bunyi dan muzik. Pada fasa ini

proses penyuntingan dijalankan dan semua perancangan semasa praproduksi,

pelaksanaan pada fasa produksi akan dinilai dan dibuat penambahbaikan supaya filem

ini menjadi produk yang berkualiti. Di samping itu, segala cabaran yang timbul semasa

praproduksi, produksi dan pascaproduksi diselesaikan secara profesional. Oleh itu,

jelaslah dengan penggunaan elemen pengurusan strategik dan penggabungan dalam

ketiga-tiga fasa produksi dapat menghasilkan filem yang berjaya di peringkat

antarabangsa dan tempatan melalui kemenangan di festival filem. Dalam kes filem


246

“Redha” walaupun gagal mencapai kutipan pecah panggung yang tinggi namun telah

memenangi sebelas anugerah antarabangsa dan enam anugerah tempatan.

Justeru, dalam kajian ini mendapati model pengurusan strategik yang dibina menerusi

kajian kes terhadap produksi filem “Redha” mendapati pengurusan strategik yang

diamalkan berbeza daripada pengurusan tradisional pada peringkat praproduksi,

produksi dan pasca produksi. Seperkara yang menariknya dalam kajian ini adalah

apabila pengurusan strategik yang diamalkan dalam produksi filem “Redha”,

perancangan fasa pascaproduksi bermula selari dengan fasa praproduksi. Dapatan

kajian ini menunjukkan satu pembaharuan di dalam proses pengurusan strategik dalam

produksi filem cereka. Model ini dapat mengembangkan sistem pengurusan strategik

yang berkesan bagi melahirkan dan mengeluarkan produk filem cereka yang bermutu

tinggi. Seterusnya, akan mencapai misi negara untuk mengantarabangsakan produk

filem negara ke luar negara.

5.6 Sumbangan Kepada Metodologi

Kajian ini bertujuan untuk mengenal pasti elemen pengurusan strategik serta cabaran

dan penyelesaian dalam penerbitan filem cereka di Malaysia. Kajian ini berkisar

tentang model pengurusan strategik syarikat penerbitan filem bebas yang merupakan

tunjang utama kajian ini. Metodologi yang digunakan dalam kajian ini adalah

kualitatif dengan mengaplikasikan kajian kes ke atas filem “Redha” yang dihasilkan

oleh Current Pictures.

Kajian tentang pengurusan produksi sebelum ini tidak banyak dilakukan. Isu utama

adalah kurangnya kajian mengenai pengurusan produksi filem cereka untuk

memahami senario dan masalah sebenar yang dilalui oleh industri (Abdul Razak,


247

2016). Terdapat juga usaha untuk berkongsi pengalaman dalam bentuk buku iaitu

buku Roll, Camera, Action yang merupakan tulisan Datuk Yusuf Haslam (2006).

Sementara itu, Gavin Yap (2015) telah menghasilkan sebuah buku yang bertajuk How

I Made My First Movie yang menceritakan tentang pengalaman beliau menghasilkan

filem cereka pertama.

5.7 Sumbangan Kepada Pengamal

Hasil kajian ini dapat dapat memperkayakan informasi elemen pengurusan strategik

dalam poses produksi sesebuah filem cereka. Tambahan pula cabaran dalam

pengurusan produksi dan cara mengatasinya perlu diberi satu dimensi baharu dalam

pengurusan strategik yang diamalkan dalam penerbitan filem cereka. Proses

pengurusan pada fasa praproduksi, produksi dan pascaproduksi sebagai rantaian dapat

dilaksanakan dengan profesional.

Dapatan kajian ini akan membantu penerbit untuk menguruskan pengurusan produksi

sesebuah filem cereka dengan lebih cekap dan efisien. Mereka akan menjadi lebih

berkualiti dan profesional dalam melaksanakan kerja mereka. Syarikat akan menjadi

lebih efisien dan cekap dalam menguruskan produksi filem mereka. Ini sekaligus akan

memaksimakan keuntungan dalam jangka masa panjang. Tambahan lagi, elemen krew

berkualiti dan berdaya saing dapat menghasilkan filem cereka yang berkualiti. Bagi

generasi muda, kajian ini dapat memberi pengetahuan dan dapat menyediakan diri

mereka secara sistemaik dan efisien dalam pengurusan produksi sesebuah filem. Di

samping itu, pengarah filem dan krew produksi dapat memahami keperluan

pengurusan strategik dalam menghasilkan filem yang berkualiti dan berjaya. Mereka

dapat menerapkan profesionalisme ketika peringkat praproduksi, produksi dan

pascaproduksi.


248

Ketika pandemik Covid-19, penggambaran terpaksa dihentikan pada waktu Perintah

Kawalan Pergerakan ( PKP). Maka pihak pembikin filem boleh menukar strategi dari

segi jadual penggambaran dengan berkomunikasi dengan krew dan pelakon. Di

samping itu, pihak produksi boleh berunding dengan agensi yang memberikan dana

supaya dilanjutkan tempoh penyerahan produk filem itu.

Pihak kerajaan melalui agensi perfileman seperti Perbadanan Kemajuan Filem

Nasional Malaysia (FINAS) dapat mengaplikasikan elemen pengurusan strategik

dalam filem yang mereka terbitkan atau filem yang mereka telah berikan dana

produksi. Melalui perkara ini, filem yang dihasilkan akan ada kualiti dan berjaya.

5.8 Limitasi Kajian

Pengurusan produksi merupakan satu proses dalam penerbitan filem cereka. Pada

keseluruhannya dari segi proses temu bual tidak dapat dilaksanakan untuk semua krew

yang terlibat dalam produksi filem “Redha”. Ini adalah kerana senarai temu bual krew

diberikan oleh Penerbit Eksekutif.

Selain itu, kajian ini hanya menumpukan kepada sebuah filem cereka iaitu filem

“Redha”. Filem ini dipilih kerana berjaya memenangi sebanyak tujuh belas anugerah

antarabangsa dan tempatan. Ini menarik minat pengkaji untuk melihat proses

pengurusan produksinya.

Berdasarkan kepada persampelan bertujuan dan bola salji kesemua informan yang di

pilih merupakan etnik Melayu. Memang ada etnik lain yang terlibat dalam pembikinan

filem “Redha”. Berdasarkan kredit akhir filem “Redha” terdapat empat orang etnik

lain yang terlibat dalam produksi filem Redha. Dua orang daripada mereka beretnik


249

Cina, seorang beretnik India dan seorang Sikh. Ini disebabkan senarai nama krew

diberi secara persampelan bola salji oleh Penerbit Eksekutif maka nama mereka tidak

dinyatakan dalam senarai tersebut. Pengkaji memilih informan berdasarkan senarai

yang telah diberikan oleh Penerbit Eksekutif.

5.9 Cadangan Penyelidikan Masa Depan

Kajian ini telah menjelaskan tujuan dan objektif yang telah dicadangkan. Walau

bagaimanapun masih ada lagi ruang untuk melakukan kajian dalam elemen

pengurusan strategik dalam penerbitan filem cereka di Malaysia.

Pengkaji mencadangkan untuk meluaskan lagi skop kajian untuk masa hadapan

apabila kajian boleh dilakukan dengan melihat pengurusan strategik dari segi kejayaan

kutipan panggung yang tinggi bagi sesebuah filem cereka.

Kajian ini melihat pengurusan produksi filem daripada syarikat penerbitan filem

cereka swasta iaitu Current Pictures. Oleh itu, pihak FINAS boleh melihat semula

tatacara pengurusan proses produksi filem cereka swasta yang mendapat dana industri

kreatif daripada mereka.

Kajian pengurusan strategik juga boleh dilakukan dari segi pengedaran, pemasaran

dan penayangan filem cereka di peringkat tempatan dan antarabangsa.

Akhir sekali, kajian ini boleh melihat kepada model pengurusan strategik yang baharu

untuk dipraktikkan oleh penerbit filem cereka tempatan.


250

5.10 Kesimpulan

Sebagai kesimpulan, melalui kajian ini telah dibuktikan elemen pengurusan strategik

dalam penerbitan filem cereka merupakan satu proses dalam rantaian nilai. Elemen

pengurusan strategik pada setiap fasa produksi membuktikan perkara ini merupakan

satu proses yang efisien dan efektif. Akhirnya, tujuan elemen pengurusan strategik

adalah untuk mendapatkan satu hasil yang berkualiti dan berjaya. Ini selari dengan

kajian Vitkauskaite 2017 iaitu Model Pengurusan Strategik Syarikat Pengeluar Filem

Bebas yang dilakukan terhadap Vertigo Films yang telah berjaya menghasilkan

keuntungan. Pelaksanaan elemen pengurusan strategik merupakan keputusan

sesebuah syarikat produksi filem untuk melaksanakan dalam penerbitan filem cereka.

Atas dasar ini jika syarikat produksi mengamalkan pengurusan strategik dalam

penerbitan filem cereka sudah pasti akan membawa kejayaan.

5.11 Rumusan Bab

Bab ini membincangkan elemen pengurusan strategik dan cabaran serta penyelesaian

untuk mencapai misi filem berjaya. Perbincangan mengenai Model Vitkauskaite 2017

yang disandarkan oleh pengkaji untuk membina kerangka konseptual dan

menghasilkan model. Perbincangan tentang pihak yang melakukan produksi iaitu

Current Pictures dengan filem “Redha” telah dilakukan. Di samping itu, cadangan

untuk penyelidikan masa hadapan dalam konteks Malaysia juga disarankan. Selain itu,

limitasi kajian dan juga dibincangkan cadangan model pengurusan strategik untuk

penerbitan filem cereka di Malaysia.


251

RUJUKAN

A., Pradhan, F.T. Mauyakufa.(2018), An analysis of organizational structure and

strategic management of film companies in Harare, Zimbabwe.Proceeding of

International Conference on Industrial Engineering and Operation

Management Pretoria/Johanesburg,South Afrika.Oct 29 -Nov 1(2018).

Abd Ghani Ahmad. (2009). Pengurusan persembahan: Pengalaman peribadi di

belakng tabir penerbitan sitkom Pi Mai Pi Mai Tang Tu. Jurnal Melayu (4),

91-109.

Abdul Razak Mohaideen. (2004). Industri filem kita. Permasalahan dan masa

depannya. Jurnal Skrin Malaysia, 1, 61-66.

Abdul Razak Mohaideen. (2016). Pembangunan modal insan dan motivasi kerja

dalam industri perfileman di Malaysia: Satu kajian ke atas industri filem

cereka. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak diterbitkan), Universiti Utara

Malaysia, Malaysia.

Abdul Riezal Dim. (2016). A review of the Malaysian film industry: Towards better

film workflow. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak diterbitkan). University of the

West of England, Bristol, United Kingdom.

Abel, D.L. (2010). Constraints vs controls. The Open Cybernetics & Systemics

Journal, 4, 14-27.

Adam Salleh. (2016, 23 November). Redha dianggap sepi akhirnya gah di ASK2016.

Dimuat turun dari https://www.hmetro.com.my/node/183962

Adibasuf. (2019, 28 April). Majlis Menandatangani MoU antara UNIMAS dan

Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS). https://sarawaknewsnetwork.com/majlis-menandatangani-mou-antara-unimas-dan-

perbadanan-kemajuan-filem-nasional-malaysia-finas/ Agensi Kelayakan Malaysia. (2015). Standard Program: Multimedia Kreatif.

https://www2.mqa.gov.my/qad/PS/PS%20CMM%20(BM).pdf Agt-Rickauer, H., Waitelonis, J., Tietz, T., & Sack, H. (2016). Data Integration for the

Media Value Chain. In International Semantic Web Conference (Posters &

Demos).

Ahmad Aliyu Palladan & Muhammad Ahmed Adamu. (2018). An overview of

strategic management practices. Austin Journal of Business Administration

and Management, 2(3), 1033.

Ahmad Idris. (1987). Filem Melayu dahulu dan sekarang. Shah Alam: Marwilis

Publisher Sdn Bhd.

Ahmad Syazli Muhd Khiar. (2017). Inisiatif pembangunan dasar industri filem:

Pencapaian filem cereka tempatan di peringkat antarabangsa (1950-2017).

Ampang: Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS).

Ahmad, M.S. (2000). Malaysia. In Lacaba J.F. (Ed.), The Films of ASEAN. QUEZON

City, ASEAN Committee on Culture and Information.

Ahmet Incekara, Sefer Sener & Elif Haykir Hobikoglu. (2013). Economic evaluation

of the film industry in terms of strategic management within the scope of the

creative innovative industries: The case of Turkey. Social and Behavioral

Sciences, 99, 636-647.

Aimir Jarr & Mohd Zamberia A. Malek. (2009). Bermulanya Filem Melayu. Ampang:

Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS).

https://www.hmetro.com.my/node/183962

https://sarawaknewsnetwork.com/majlis-menandatangani-mou-antara-unimas-dan-perbadanan-kemajuan-filem-nasional-malaysia-finas/

https://sarawaknewsnetwork.com/majlis-menandatangani-mou-antara-unimas-dan-perbadanan-kemajuan-filem-nasional-malaysia-finas/

https://www2.mqa.gov.my/qad/PS/PS%20CMM%20(BM).pdf


252

Aletras, N. (2020). Applied Research in the Production of a Genre Film: Production

Design and Realization of a School Movie. European Journal of

Interdisciplinary Studies, 6(3), 82-89.

Alexandri, M.B., Nedelea, S., & Paun, L.A. (2009). The Importance of the strategic

management process in the knowledge-based economy. Review of

International Comparative Management, 10(1), 95-105.

Ali Ibbi, A. (2014). Hollywood, The American image and the global film industry.

CINEJ Cinema Journal, 3(1), 94-106 Dimuat turun dari https://www.researchgate.net/publication/273031517

Alireza Abdi, Maharamali Ashouri, Ghorban Jamalpour & Syed Mohammad

Sandoosi. (2013). Overview swot analysis method and its application in

organization. Singapore Journal of Business Economics and Management

Studies, 1(12), 69-74.

Allan Teh Leam Seng. (2019, 4 Ogos). Golden age of Malay film industry. Dimuat

turun dari https://www.nst.com.my/lifestyle/sunday-vibes/2019/08/509816/golden-

age-malay-film-industry Amerul Azry Abdul Aziza. (2020, 14 Januari). When can Malaysia really have great

films like Parasite? Dimuat turun dari http://www.astroawani.com/berita-

malaysia/when-can-malaysia-really-have-great-films-parasite-227906 Amirul Haswendy Ashari. (2018, 8 Disember). Filem hebat gagal pecah panggung.

Dimuat turun dari https://www.hmetro.com.my/rap/2018/12/401702/filem-hebat-

gagal-pecah-panggung Andrew, D., Manvell, R., Murphy, A.D., Stephenson, R., & Sklar, R. (2020). Motion

picture. Encyclopaedia Britannica. Dimuat turun dari https://www.britannica.com/art/motion-picture/Qualities-of-the-film-image

Angeline Wong Wei Wei, Shanthini Pillai & Ong Puay Liu. (2018). The golden era of

the Malaysian film industry: Crosscultural dialogue and negotiations of

ethnicity in a budding nation. Kajian Malaysia, 36(1), 1-24.

Arib Ismail. (2019, 9 April). Mengenang kembali VHS – medium penyimpanan video

sebelum wujudnya cakera digital. Dimuat turun dari https://amanz.my/2019200633/

Arnheim, R. (1957). Film as art. Berkeley. California: University of California Press.

Ashraf Nasser. (2016, 11 Jun). Tunku Mona Riza intai peluang arah filem lain pula.

Dimuat turun dari https://www.cinema.com.my/bm/articles/interviews_details.aspx?search=2016.i_tun

kumonarizaintai_29732&title=Tunku-Mona-Riza-intai-peluang-arah-filem-lain-pula Ashraf Nasser. (2020, 5 April). Filem tempatan 'tak laku' tapi anda patut tonton ketika

PKP. Dimuat turun dari http://w.cinemaonline.sg/bm/articles/features_details.aspx?search=2020.f_flmtmptn

pkp_54098 Asiah Sarji, Faridah Ibrahim & Mazni Buyong. (1999). Pola pengalaman

profesionalismee dalam industri filem Malaysia. Ampang: Perbadanan

Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS).

Asiah Sarji, Faridah Ibrahim & Shamsubaridah Ramlee. (2009). Industri dokumentasi

di Malaysia: Isu dan hala tuju. Ampang: Perbadanan Kemajuan Filem

Nasional Malaysia (FINAS).

Associated Press. (2018, 5 April). Hollywood says China will soon be world’s top film

market, as ticket sales overtake US-Canada in 2018. https://www.scmp.com/culture/film-tv/article/2140381/china-will-soon-be-worlds-

top-film-market-having-overtaken-us-canada

https://www.researchgate.net/publication/273031517

https://www.nst.com.my/lifestyle/sunday-vibes/2019/08/509816/golden-age-malay-film-industry

https://www.nst.com.my/lifestyle/sunday-vibes/2019/08/509816/golden-age-malay-film-industry

http://www.astroawani.com/berita-malaysia/when-can-malaysia-really-have-great-films-parasite-227906

http://www.astroawani.com/berita-malaysia/when-can-malaysia-really-have-great-films-parasite-227906

https://www.hmetro.com.my/rap/2018/12/401702/filem-hebat-gagal-pecah-panggung

https://www.hmetro.com.my/rap/2018/12/401702/filem-hebat-gagal-pecah-panggung

https://www.britannica.com/art/motion-picture/Qualities-of-the-film-image

https://amanz.my/2019200633/

https://www.cinema.com.my/bm/articles/interviews_details.aspx?search=2016.i_tunkumonarizaintai_29732&title=Tunku-Mona-Riza-intai-peluang-arah-filem-lain-pula

https://www.cinema.com.my/bm/articles/interviews_details.aspx?search=2016.i_tunkumonarizaintai_29732&title=Tunku-Mona-Riza-intai-peluang-arah-filem-lain-pula

http://w.cinemaonline.sg/bm/articles/features_details.aspx?search=2020.f_flmtmptnpkp_54098

http://w.cinemaonline.sg/bm/articles/features_details.aspx?search=2020.f_flmtmptnpkp_54098

https://www.scmp.com/culture/film-tv/article/2140381/china-will-soon-be-worlds-top-film-market-having-overtaken-us-canada

https://www.scmp.com/culture/film-tv/article/2140381/china-will-soon-be-worlds-top-film-market-having-overtaken-us-canada


253

Astro Awani. (2011, 8 September). 15 filem Malaysia paling laris dalam sejarah.

Dimuat turun dari Https://e-dayentertainment.blogspot.com/2011/09/15-filem-

malaysia-paling-laris-dalam.html Athapaththu, H. (2016). An overview of strategic management: An analysis of the

concepts and the importance of strategic management. International Journal

of Scientific and Research Publications, 6(2), 124-127.

Atkinson, J. (2002). Four steps to analyse data from a case study method. Kertas kerja

dibentangkan pada ACIS 2002 Proceedings. Dimuat turun dari https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1138&context=acis2002

Attarieh, M. (2017). A qualitative study of using movies as a means of escapism

between Finns and immigrants in Finland. Tesis Sarjana (Tidak diterbitkan).

University of Jyväskylä. Dimuat turun dari https://jyx.jyu.fi/bitstream/handle/123456789/56441/1/URN%3ANBN%3Afi%3Ajy

u-201712194794.pdf Azharul Azmir Kamarulzaman (2019, 12 Disember). Industri Dokumentasi & Budaya

Filem Di Malaysia. Dimuat turun dari http://www.azharulazmir.com/2010/12/industri-dokumentari-budaya-filem-di.html

Azharul Azmir Kamarulzaman. (2010). Industri filem Malaysia: Profesionalismee

dan apresiasi. Dimuat turun dari http://www.azharulazmir.com/2010/12/industri-

filem-malaysia-profesionalismee.html Azizah Hamzah (2010) Kaedah Kualitatif Dalam Penyelidikan Sosiobudaya. Dimuat

turun dari https://www.academia.edu/36528139/KAEDAH_KUALITATIF_DALAM_PENYE

LIDIKAN_SOSIOBUDAYA Azlina Asaari & Jamaluddin Aziz. (2017). Perkembangan filem seram di Malaysia:

Satu tinjauan literatur. Journal of Social Sciences and Humanities, 12(2), 30-

45.

Azril Annuar. (2020, 16 Jun). Project Oscar: Saifuddin challenges Finas to get

Malaysian films to win in two, three decades. Dimuat turun dari https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/16/project-oscar-saifuddin-

challenges-finas-to-get-malaysian-films-to-win-in-t/1876034 Azyyati Ahmad. (2016, 14 Ogos). Industri filem negara perlu tinggalkan isu remeh

untuk berjaya. Dimuat turun dari http://www.astroawani.com/berita-

hiburan/industri-filem-negara-perlu-tinggalkan-isu-remeh-untuk-berjaya-113970 Baharuddin Latif. (1983). Krisis filem Melayu. Kuala Lumpur: Insular Publishing.

Baker, J.M. (2000). Marketing Theory: A student learning text. London: Thomson.

Bakker, Gerben. (2008, 10 Februari). The Economic History of the International Film

Industry. Dimuat turun dari http://eh.net/encyclopedia/the-economic-history-of-

the-international-film-industry/ Balaraman, N. (n.d.). Presentation of the Malaysian Situation: The Legislative System

to Support Cinema: Instruments and Policies. Dimuat turun dari https://www.asef.org/images/stories/publications/ebooks/050602_pub_film-

industries_03-chapter0.pdf Barrance, T. (2020). The filmmaking process step by step. Dimuat turun dari

https://learnaboutfilm.com/making-a-film/organising-filmmaking-process/ Bass, B. M., & Avolio, B. J. (1990). Transformational leadership development: Manual for

the multifactor leadership questionnaire. Palo Alto, CA: Consulting

Psychologist Press.

Baxter, P., & Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and

implementation for novice researchers. The Qualitative Report, 13(4), 544-

559.

https://e-dayentertainment.blogspot.com/2011/09/15-filem-malaysia-paling-laris-dalam.html

https://e-dayentertainment.blogspot.com/2011/09/15-filem-malaysia-paling-laris-dalam.html

https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1138&context=acis2002

https://jyx.jyu.fi/bitstream/handle/123456789/56441/1/URN%3ANBN%3Afi%3Ajyu-201712194794.pdf

https://jyx.jyu.fi/bitstream/handle/123456789/56441/1/URN%3ANBN%3Afi%3Ajyu-201712194794.pdf

http://www.azharulazmir.com/2010/12/industri-dokumentari-budaya-filem-di.html

http://www.azharulazmir.com/2010/12/industri-filem-malaysia-profesionalisme.html

http://www.azharulazmir.com/2010/12/industri-filem-malaysia-profesionalisme.html

https://www.academia.edu/36528139/KAEDAH_KUALITATIF_DALAM_PENYELIDIKAN_SOSIOBUDAYA

https://www.academia.edu/36528139/KAEDAH_KUALITATIF_DALAM_PENYELIDIKAN_SOSIOBUDAYA

https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/16/project-oscar-saifuddin-challenges-finas-to-get-malaysian-films-to-win-in-t/1876034

https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/16/project-oscar-saifuddin-challenges-finas-to-get-malaysian-films-to-win-in-t/1876034

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/industri-filem-negara-perlu-tinggalkan-isu-remeh-untuk-berjaya-113970

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/industri-filem-negara-perlu-tinggalkan-isu-remeh-untuk-berjaya-113970

http://eh.net/encyclopedia/the-economic-history-of-the-international-film-industry/


https://www.asef.org/images/stories/publications/ebooks/050602_pub_film-industries_03-chapter0.pdf

https://www.asef.org/images/stories/publications/ebooks/050602_pub_film-industries_03-chapter0.pdf

https://learnaboutfilm.com/making-a-film/organising-filmmaking-process/


254

Bechky, B.A. (2006). Gaffers, Gofers, and Grips: Role-Based coordination in

temporary organizations. Organization Science, 17(1), 3-21.

Behl, A. (2018, 8 Jun). A guide to effective strategic management process in five

stages. Dimuat turun dari https://medium.com/@anushabehl117/a-guide-to-

effective-strategic-management-process-in-five-stages-99f21fe51e35 Benjamin, K. (2020). Runaway Hollywood: Internationalizing Postwar Production

and Location Shooting by Daniel Steinhart. Film & History: An

Interdisciplinary Journal, 50(1), 84-85.

Bernama. (2018). Sejauh mana filem Melayu laku? Dimuat turun https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2018/08/27/sejauh-mana-

filem-melayu-laku/ Bernardo, A. (2016, 10 Mac). Start 7 advances in technology that have revolutionized

the film industry. Dimuat turun dari https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/innovation/7-advances-in-

technology-that-have-revolutionized-the-film-industry/ Berry, R.S.Y. (1999). Collecting data by in-depth interviewing. Dimuat turun dari

http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/000001172.htm Bibi Nurshuhada Ramli & Syahirah Mokhtazar. (2016, 19 November). Redha is

Anugerah Skrin 2016's Best Film. Dimuat turun dari https://www.nst.com.my/news/2016/11/189944/redha-anugerah-skrin-2016s-best-

film Bihis, G. M. R., Cleofe, D. A. F., & Viñas, A. E. M. (2018). Mass Communication

Students’ Challenges in the Stages of Film Production.Chenavaz.

Bihis, G.M.R., Cleofe, D.A.F., Vinas, A.E.M., & Caiga, B.T.C. (2018). Mass

communication students’ challenges in the stages of film production. Asia

Pacific Journal of Education, Arts and Sciences, 5(1), 10-27.

Blair, H. (2000). Active networking: The role of networks and hierarchy in the

operation of labour market in the British film industry. Management Research

News, 20 (9-11), 20-21.

Boddy, C.R. (2016). Sample size for qualitative research. Qualitative Market

Research, 19(4), 426-432.

Bogdan, R.C., & Biklen, S. K. (1982). Qualitative research for education: An

introduction to theory and methods. Boston: Allyn and Bacon.

Bordwell, D., & Thompson, K. (2004). Film art: An introduction. New York: The

McGraw-Hill Companies.

Bordwell, D., Cuevas, M.D., & Thompson, K. (1997). Film art: An introduction (5th

ed.). New York: The McGraw-Hill Companies.

Boynes, L. (2007). Cinematography and choreography: "It takes two to tango". Tesis

Sarjana Muda Sastera (Tidak diterbitkan), Edith Cowan University, Perth,

Australia. Dimuat turun dari https://ro.ecu.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=2149&context=theses_hons

Budiey (2016, 30 Mac). Filem REDHA lakonan Remy Ishak & Nadiya Nisaa. Dimuat

turun dari https://www.budiey.com/filem-redha/

Bunting, L., Herman, M., & Johnson, M. (2013). Learning film production. Sweden:

University Trollhattan.

Business Jargon. (2019, 24 November). Strategic management. Dimuat turun dari https://businessjargons.com/strategic-management.html

Cambride Dictionary. (2020). Challenges. Dimuat turun dari https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/challenge

https://medium.com/@anushabehl117/a-guide-to-effective-strategic-management-process-in-five-stages-99f21fe51e35

https://medium.com/@anushabehl117/a-guide-to-effective-strategic-management-process-in-five-stages-99f21fe51e35

https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2018/08/27/sejauh-mana-filem-melayu-laku/

https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2018/08/27/sejauh-mana-filem-melayu-laku/

https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/innovation/7-advances-in-technology-that-have-revolutionized-the-film-industry/

https://www.bbvaopenmind.com/en/technology/innovation/7-advances-in-technology-that-have-revolutionized-the-film-industry/

http://www.leeds.ac.uk/educol/documents/000001172.htm

https://www.nst.com.my/news/2016/11/189944/redha-anugerah-skrin-2016s-best-film

https://www.nst.com.my/news/2016/11/189944/redha-anugerah-skrin-2016s-best-film

https://ro.ecu.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?article=2149&context=theses_hons

https://www.budiey.com/filem-redha/

https://businessjargons.com/strategic-management.html

https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/challenge


255

Canosa, A., Wilson, E., & Graham, A. (2017). Empowering young people through

participatory film: A postmethodological approach. Current Issues in Tourism,

20(8), 894-907.

Cesnovar, T. (2006) . The impact of strategic management on business outcomes:

Empirical research. Journal for East European Management Studies, 11(3),

227-243.

Chandrasekhar, B.V.N.G. (2011, 24 Julai). The strategic management process.

Dimuat turun dari http://strategicmanagement-

management.blogspot.com/2011/07/strategic-management-process.html Chaneta, I. (2018). Strategic management process. Journal of Comprehensive

Research, 5, 17-25.

Charles, N.A, Ojera, P.B., & David, O. (2015). Factors influencing choice of strategic

management modes of small enterprises. Charles et al. Journal of Innovation

and Entrepreneurship, 4(4). Dimuat turun dari https://innovation-

entrepreneurship.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s13731-014-0016-y ChartsBin. (2020, 12 Jun). Number of feature film produced by country latest

available year. Dimuat turun dari http://chartsbin.com/view/29777

Che Su Mustaffa. (2019). Kaedah penyelidikan komunikasi. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Chenavaz, R. (2011). Dynamic pricing rule and R&D. Economics Bulletin, 31(3),

2229-2236.

Chenavaz, R. (2012). Dynamic pricing, product and process innovation. European

Journal of Operational Research, 222(3), 553-557.

Chenavaz, R. Y., Feichtinger, G., Hartl, R. F., & Kort, P. M. (2020). Modeling the

impact of product quality on dynamic pricing and advertising

policies. European Journal of Operational Research.

Chris, E., & Hui-We Tu. (2012). Towards the relevance of classical management

theories and organisational behavior. ASBB Annual Conference, Las Vegas,

19(1), 311-313.

Chu, X., & Ilyas, I.F. (2016). Qualitative Data Cleaning. Proc. VLDB Endow, 9, 1605-

1608.

Chun Ouyang, Marcelo La Rosa & Arthur H.M. ter Hofstede. (2008).Toward Web-

Scale Workflows for Film Production.Web-Scale Workflow Track.IEEE

Internet Computing, 53-56

Chun Ouyang, Rosa, M.L., & Hofstede, A.H.M. (2008). Toward web-scale workflows

for film production. Web-Scale workflow track. IEEE Internet Computing, 53-

56.

Cleve, B. (2006). Film production management (3rd. ed.). Oxford: Focal Press.

Clevé, B. (2006). Film Production Management. Kolmas painos.

Cloete, A.L. (2017). Film as medium for meaning making: A practical theological

reflection. HTS Teologies Studies/Theological Studies, 73(4), 1-6. Dimuat

turun dari http://www.scielo.org.za/pdf/hts/v73n4/33.pdf

Collins Dictionary. (n.d.). Challenge. Dimuat turun dari https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/challenge

Coutaud, L. (2019, 21 Jun). Mastering the 7 stages of film production. Dimuat turun

dari https://www.nyfa.edu/student-resources/7-stages-film-production/

Crabtree. B., & Miller, W. (1999). Doing qualitative research (2nd ed.) London: Sage.

Cremades, A. (2019, 2 Mac). The 10 biggest challenges every entrepreneur faces (and

how to conquer them). Dimuat turun dari

http://strategicmanagement-management.blogspot.com/2011/07/strategic-management-process.html

http://strategicmanagement-management.blogspot.com/2011/07/strategic-management-process.html

https://innovation-entrepreneurship.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s13731-014-0016-y

https://innovation-entrepreneurship.springeropen.com/track/pdf/10.1186/s13731-014-0016-y

http://www.scielo.org.za/pdf/hts/v73n4/33.pdf

https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/challenge

https://www.nyfa.edu/student-resources/7-stages-film-production/


256

https://www.forbes.com/sites/alejandrocremades/2019/03/02/the-10-biggest-

challenges-every-entrepreneur-faces-and-how-to-conquer-them/#6df2bc706c3a Cresswell. J.W., & Clark, V.L.P. (2007). Designing and conducting mixed methods

research. Thousand Oaks, CA: Sage.

Crissey, J. (April 2010). Any value in the chain?: A criticism on the suitability of using

the value chain model for the motion-picture industry: A UK low-budget

independent film perspective. Dimuat turun dari https://www.academia.edu/637947/Any_value_in_the_chain

Crowe, S., Cresswell, K., Robertson, A., Huby. G., Avery, A., & Sheikh, A. (2011).

The case study approach. BMC Medical Research Methodology, 11, 100.

Dimuat turun dari http://www.biomedcentral.com/1471-2288/11/100

Daeng Haliza Daeng Jamal Ab. Samad Kechot. (2011). Peranan badan bukan kerajaan

perfilemen. Jurnal Melayu, 6, 87-104.

Dahl, G. (2004). Qualitative analysis of films: Cultural processes in the mirror of film.

Forum: Qualitative Social Reserach, 5(2). Dimuat turun dari http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/593

Dahlsstrom, M., & Hermelin, B. (2007). Creative industries, spatiality and rlexibility:

The example of film production. Norwegian Journal of Geography, 61, 111-

121.

D'Alimonte, D. (2014, 12 Disember). 6 reasons for forming strategic global business

alliances. Dimuat turun dari http://www.tradeready.ca/2014/fittskills-refresher/8-

reasons-forming-strategic-global-business-alliances/ Das, D., & Vasani, B. (2019, 16 Mei). Challenges and opportunities in the Indian film

industry. Dimuat turun dari https://corporate.cyrilamarchandblogs.com/2019/05/indian-film-industry-challenges-

opportunities/ Daskalaki, M., & Helen, B. (2002). Knowing as an activity: Implication for the film

industry and semi-permanent work groups. Organisational knowledge,

learning and capabilities. Athens: Athens Conference.

Data Tayangan Filem. (2019). Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia

(FINAS). Dimuat turun dari https://www.finas.gov.my/industry-information/top-

50-feature-film/ David W. P., & Wright, S. (1998). Strategic change. Leicester: School of Business,

De Montfort University.

David, F.R. (2007). Strategic management: Concepts and cases. New York: Pearson

Prentice Hall.

Dejanovic, A.M., Nikolic, S.T., & Stankovic, J. (2015). Integral model of strategic

management: Identification of potential synergies. Acta Polytechnica

Hungarica, 12(8), 115-133. Dimuat turun dari http://acta.uni-

obuda.hu//Dejanovic_Nikolic_Stankovic_64.pdf Deloitte Global. (2017). China's film industry: A new era. Dimuat turun dari

https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/cn/Documents/technology-media-

telecommunications/deloitte-cn-tmt-china-film-industry-en-161223.pdf Delre, S.A., Panico, C., & Wierenga, B. (2017). Competitive strategies in the motion

picture industry: An ABM to study investment decisions. International

Journal of Research in Marketing, 34(1), 69-99.

Deluxe. (2020). The top 10 challenges faced by entrepreneurs today: Solved. Dimuat

turun dari https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=ms&text=Strapp

ed%20budget

https://www.forbes.com/sites/alejandrocremades/2019/03/02/the-10-biggest-challenges-every-entrepreneur-faces-and-how-to-conquer-them/#6df2bc706c3a

https://www.forbes.com/sites/alejandrocremades/2019/03/02/the-10-biggest-challenges-every-entrepreneur-faces-and-how-to-conquer-them/#6df2bc706c3a

https://www.academia.edu/637947/Any_value_in_the_chain

http://www.biomedcentral.com/1471-2288/11/100

http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/593

http://www.tradeready.ca/2014/fittskills-refresher/8-reasons-forming-strategic-global-business-alliances/

http://www.tradeready.ca/2014/fittskills-refresher/8-reasons-forming-strategic-global-business-alliances/

https://corporate.cyrilamarchandblogs.com/2019/05/indian-film-industry-challenges-opportunities/

https://corporate.cyrilamarchandblogs.com/2019/05/indian-film-industry-challenges-opportunities/



http://acta.uni-obuda.hu/Dejanovic_Nikolic_Stankovic_64.pdf

http://acta.uni-obuda.hu/Dejanovic_Nikolic_Stankovic_64.pdf

https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/cn/Documents/technology-media-telecommunications/deloitte-cn-tmt-china-film-industry-en-161223.pdf

https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/cn/Documents/technology-media-telecommunications/deloitte-cn-tmt-china-film-industry-en-161223.pdf

https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=ms&text=Strapped%20budget

https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=ms&text=Strapped%20budget


257

Dems, K. (2020). What are the five stages of filmmaking? Dimuat turun dari https://www.brighthub.com/multimedia/video/articles/77345.aspx

Dennis Chua. (2019, 18 Januari). #Showbiz: Munafik 2 is highest grossing Malaysian

film. Dimuat turun dari https://www.nst.com.my/lifestyle/groove/2019/01/451872/showbiz-munafik-2-

highest-grossing-malaysian-film Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2005). Introduction: The Discipline and Practice of

Qualitative Research. Dalam Denzin, N. K., & Lincoln, Y.S. (Ed.), The Sage

handbook of qualitative research (hlm. 1-32). Thousand Oaks: Sage

Publications Ltd.

Dest, Y. (2018, 10 September). Everything you always wanted to know about awards

season (but were afraid to ask). Dimuat turun dari https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/09/awards-season-guide

Diana, H, Noraini, A., Zainodin, H. J., & Suhaimi, S. (2016). Saranan untuk industri

perfileman Malaysia ke arah transformasi persepsi penonton berdasarkan

kajian kes di Kota Kinabalu, Sabah. Journal of Advanced Research in Social

and Behavioural Sciences, 4(1), 51-63.

Drucker, P. (1995): Managing in a time of great change. New York: Truman Talley

Books.

Dubitsky, M. (2020, 23 April). Three stages of TV and film production. Dimuat turun

dari https://www.centralcasting.com/three-stages-of-film-production/

Durie, J., Pham, A., & Watson, K. (2000). Marketing and selling your film around the

world. Los Angeles : Silman-James Press.

Dworkin, S.L. (2012). Sample size policy for qualitative studies using in-depth

interviews. Arch Sex Behav, 41, 1319–1320.

Dye, J.F., Schatz, I.M., Rosenberg, B.A., & Coleman, S.T. (2000). Constant

comparison method: A Kaleidoscope of data. The Qualitative Report, 4(1).

Dimuat turun dari http://www.nova.edu/ssss/QR/QR4-1/dye.html

Easwaran, S. Iyer & Subashini, K. (2014). Strategic management – the most exciting

management discipline: An analysis. International Journal of Innovative

Research in Science, Engineering and Technology, 3(10), 16792-16798.

Edmond, C. (2020, 20 Februari). The film industry is more diverse than ever before -

here's why. Dimuat turun dari https://www.weforum.org/agenda/2020/02/5-facts-

to-show-anyone-who-thinks-the-global-film-business-is-all-about-hollywood/ Ehigie, B.O., & Ehigie, R.I. (2005). Applying qualitative methods in organizations. A

note for industrial/organizational psychologists. The Qualitative Report, 10(3),

621-638.

Eliashberg, J., & Elberse, A. (2006). The motion picture industry: Critical issues in

practice, Current research, and new research directions. Marketing Science,

25 (6), 638-661. Dimuat turun dari http://dx.doi.org/10.1287/mksc.1050.0177

Eliashberg, J., Elberse, A., & Kresge, S.S. (2005). The motion picture industry:

Critical issues in practice, current research & new research directions.

Dimuat turun dari https://www.hbs.edu/faculty/Publication%20Files/05-059.pdf

Ellis, R. (2001). Movies and meaning. The Expository Times, 112(9), 304-308.

Escandon, R. (2020, 12 Mac). The film industry made a record-breaking $100 billion

last year. Dimuat turun dari https://www.forbes.com/sites/rosaescandon/2020/03/12/the-film-industry-made-a-

record-breaking-100-billion-last-year/#38e6321b34cd Escher, A. (2006). The geography of cinema - A cinematic world. Dimuat turun dari

https://www.researchgate.net/publication/272872948_The_Geography_of_Cinema-

A_Cinematic_World/citation/download

https://www.brighthub.com/multimedia/video/articles/77345.aspx

https://www.nst.com.my/lifestyle/groove/2019/01/451872/showbiz-munafik-2-highest-grossing-malaysian-film

https://www.nst.com.my/lifestyle/groove/2019/01/451872/showbiz-munafik-2-highest-grossing-malaysian-film

https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/09/awards-season-guide

https://www.centralcasting.com/three-stages-of-film-production/

http://www.nova.edu/ssss/QR/QR4-1/dye.html

https://www.weforum.org/agenda/2020/02/5-facts-to-show-anyone-who-thinks-the-global-film-business-is-all-about-hollywood/

https://www.weforum.org/agenda/2020/02/5-facts-to-show-anyone-who-thinks-the-global-film-business-is-all-about-hollywood/

http://dx.doi.org/10.1287/mksc.1050.0177

https://www.hbs.edu/faculty/Publication%20Files/05-059.pdf

https://www.forbes.com/sites/rosaescandon/2020/03/12/the-film-industry-made-a-record-breaking-100-billion-last-year/#38e6321b34cd

https://www.forbes.com/sites/rosaescandon/2020/03/12/the-film-industry-made-a-record-breaking-100-billion-last-year/#38e6321b34cd

https://www.researchgate.net/publication/272872948_The_Geography_of_Cinema-A_Cinematic_World/citation/download

https://www.researchgate.net/publication/272872948_The_Geography_of_Cinema-A_Cinematic_World/citation/download


258

Essays, UK. (2018, November). Films As A Form Of Mass Media Media Essay.

Dimuat turun dari https://www.ukessays.com/essays/media/films-as-a-form-of-

mass-media-media-essay.php?vref=1 Evetts, J. (2011). A new professionalism? Challenges and opportunities. Current

sociology, 59(4), 406-422.

Fareha Zafar, Sman Babar & Hina Abbas. (2013). The art of strategic management -

A key to success in corporate sector. European Journal of Research and

Reflection in Management Sciences, 1(1), 15-24.

Farihad Shalla Mahmud. (2020, 16 April). COVID-19: Kerajaan sedia dana RM1.3

juta untuk pembikin filem. Dimuat turun dari https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/04/677822/covid-19-kerajaan-

sedia-dana-rm13-juta-untuk-pembikin-filem Faris Danial Razi. (2019, 2 September). Ini senarai filem dengan kutipan

'menyedihkan' sepanjang masa. Dimuat turun dari http://www.astroawani.com/berita-hiburan/ini-senarai-filem-dengan-kutipan-

menyedihkan-sepanjang-masa-216505 Fazreen Kamal. (2019, 25 Oktober). Ejen Ali The Movie: Tayangan serentak di 3

negara, sasar kutipan RM20 juta. Dimuat turun dari https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2019/10/25/ejen-ali-the-

movie-tayangan-serentak-di-3-negara-sasar-kutipan-rm20-juta/ Film Production. (2018, 19 April). The seven stages of film production. Dimuat turun

dari https://www.futurelearn.com/courses/film-production/0/steps/12304

Film Training Manitoba. (2020, 23 Mei). Stages of production. Dimuat turun dari https://www.filmtraining.mb.ca/resources/industry-info/stages-of-production/

Film-Types. (2014). Film-type, genres, subjects and keywords in Chinese cinema.

Dimuat turun dari https://www.dianying.com/en/topics/typeandgenre.php

FINAS. (2018a, 6 Disember). FINAS perlu bantu semarak industri filem tempatan.

Dimuat turun dari https://www.mynewshub.tv/utama-sensasi/finas-perlu-bantu-

semarakkan-industri-filem-tempatan/ FINAS. (2018b, 29 Disember). Data pencapaian filem cereka tempatan di peringkat

antarabangsa (1950-terkini). Dimuat turun dari https://www.finas.gov.my/en/industry-information/data-pencapaian-filem-malaysia-

di-peringkat-antarabangsa-cereka/ FINAS. (2020a). Bilangan penontonan mengikut bahasa filem 2012-2019. Dimuat

turun dari https://www.finas.gov.my/industry-information/cinema-admission-by-

language/ FINAS. (2020b). Jumlah kutipan kasar mengikut bahasa filem 2012-2019. Dimuat

turun dari https://www.finas.gov.my/industry-information/cinema-admission-by-

language/ FINAS. (2020c). Senarai pawagam. Dimuat turun dari

https://www.finas.gov.my/industry-information/cinema-list/ FINAS. (2020d). Local feature films data 2012-2019. Dimuat turun dari

https://www.finas.gov.my/en/industry-information/ Fiza Kamarudin. (2020, 12 Mei). Pandemik COVID-19 cetus idea wujudkan ewayang,

TyIcKooUnS filem pertama ditayangkan secara online! Dimuat turun dari https://gempak.com/artikel/36639/pandemik-covid-19-cetus-idea-wujudkan-

ewayang-tyickoouns-filem-pertama-ditayangkan-secara-online Flick, U. (2000). Episodic interviewing. Dalam Bauer, M.W. & Gaskell, G.

Qualitative researching with text, image and sound. (hlm. 75-92). London:

Sage Publications.

Flick, U. (2006). An introduction to qualitative research. Thousand Oaks, CA: Sage.

https://www.ukessays.com/essays/media/films-as-a-form-of-mass-media-media-essay.php?vref=1

https://www.ukessays.com/essays/media/films-as-a-form-of-mass-media-media-essay.php?vref=1

https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/04/677822/covid-19-kerajaan-sedia-dana-rm13-juta-untuk-pembikin-filem

https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/04/677822/covid-19-kerajaan-sedia-dana-rm13-juta-untuk-pembikin-filem

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/ini-senarai-filem-dengan-kutipan-menyedihkan-sepanjang-masa-216505

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/ini-senarai-filem-dengan-kutipan-menyedihkan-sepanjang-masa-216505

https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2019/10/25/ejen-ali-the-movie-tayangan-serentak-di-3-negara-sasar-kutipan-rm20-juta/

https://www.freemalaysiatoday.com/category/bahasa/2019/10/25/ejen-ali-the-movie-tayangan-serentak-di-3-negara-sasar-kutipan-rm20-juta/

https://www.futurelearn.com/courses/film-production/0/steps/12304

https://www.filmtraining.mb.ca/resources/industry-info/stages-of-production/

https://www.dianying.com/en/topics/typeandgenre.php

https://www.mynewshub.tv/utama-sensasi/finas-perlu-bantu-semarakkan-industri-filem-tempatan/

https://www.mynewshub.tv/utama-sensasi/finas-perlu-bantu-semarakkan-industri-filem-tempatan/

https://www.finas.gov.my/en/industry-information/data-pencapaian-filem-malaysia-di-peringkat-antarabangsa-cereka/

https://www.finas.gov.my/en/industry-information/data-pencapaian-filem-malaysia-di-peringkat-antarabangsa-cereka/

https://www.finas.gov.my/industry-information/cinema-admission-by-language/




https://www.finas.gov.my/industry-information/cinema-list/

https://www.finas.gov.my/en/industry-information/

https://gempak.com/artikel/36639/pandemik-covid-19-cetus-idea-wujudkan-ewayang-tyickoouns-filem-pertama-ditayangkan-secara-online

https://gempak.com/artikel/36639/pandemik-covid-19-cetus-idea-wujudkan-ewayang-tyickoouns-filem-pertama-ditayangkan-secara-online


259

Fokkinga, S., & Desmet, P. (2012). Darker Shades of Joy: The Role of Negative

Emotion in Rich Product Experiences. Design Issues, 28(4), 42-56.

Fontana, A., & Frey, J. (1994). The Interview: From structured questions to negotiated

text. Dalam Denzin, N.K. & Lincoln, Y.S. (Eds.), Handbook of qualitative

research (2nd ed.) (hlm. 361-376). London: Sage Publications.

Foss, K. A. et al. (2014). Increasing college retention with a personalized system of

instruction: A case study. Journal of Case Studies in Education, 5, 1-20.

Freidson, E. (2001). Professionalism, the third logic: On the practice of knowledge.

University of Chicago press.

Friend, J., & Caruthers, L. (2016). Documentary Film: The next step in qualitative

research to illuminate issues of social justice in urban education. International

Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 15(6), 33-47.

Friis, I. & Hansen, A. (2015). Line-item budgeting and film-production: Exploring

some benefits of budget constraints on creativity. Qualitative Research in

Accounting & Management, 12(4), 321-345.

Fuertes, G. (2020). Conceptual framework for the strategic management: A Literature

review – descriptive. Journal of Engineering. Dimuat turun dari https://doi.org/10.1155/2020/6253013

Fuziah Kartini, Hassan Basri, Faridah Ibrahim & Safar Hashim. (2009). Penontonan

filem cereka di Malaysia: Tingkah laku, citarasa, persepsi dan harapan.

Ampang: Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia (FINAS).

Gaik Cheng Khoo. (2015). Syiok sendiri? Independent filmmaking in Malaysia.

Dalam Baltruschat, D., & Erickson, M.P. (Ed., Independent filmmaking

around the globe (hlm. 211-235). Toronto: University of Toronto Press.

Garrido, F.J. (2016). Strategists and strategos. Strategy and Management Business

Review, 6(1). Dimuat turun dari https://www.researchgate.net/publication/297734687_Strategists_and_Strategos/link

/56e1f31e08ae4e3e94281f9a/download Gates, R. (1995). Production management for film and video (2nd ed.). London: Focal

Press.

Gaustad, T. (2018). How Financing Shapes a Film Project: Applying Organizational

Economics to a Case Study in Norway. Dimuat turun dari https://www.researchgate.net/publication/324162379_How_Financing_Shapes_a_Fi

lm_Project_Applying_Organizational_Economics_to_a_Case_Study_in_Norway Gavin Yap. (2015). How I made my first movie. Petaling Jaya: MPH Group Publishing.

Georgo, M.C. (2017). A qualitative media analysis of the depiction of workplace

bullying in Hollywood films. Doctoral dissertation (Tidak diterbitkan). Nova

Southeastern University. Dimuat turun dari https://nsuworks.nova.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1097&context=shss_dcar_et

d Gerben Bakker. (n.d.). The economic history of the international film industry.

Dimuat turun dari http://eh.net/encyclopedia/the-economic-history-of-the-

international-film-industry/ Ghazali Darusalam & Sufen Hussin. (2018). Metodologi penyelidikan dalam

pendidikan: Amalan dan analisis kajian (Edisi ke-2). Kuala Lumpur: Penerbit

Universiti Malaya.

Giwa, E. T. (2014). Nollywood: A Case Study of the Rising Nigerian Film Industry-

Content & Production. Research Papers. Paper 518. Graduate School

Southern Illinois University Carbondale. Dimuat turun dari http://opensiuc.lib.siu.edu/gs_rp/518

https://doi.org/10.1155/2020/6253013

https://www.researchgate.net/publication/297734687_Strategists_and_Strategos/link/56e1f31e08ae4e3e94281f9a/download

https://www.researchgate.net/publication/297734687_Strategists_and_Strategos/link/56e1f31e08ae4e3e94281f9a/download

https://www.researchgate.net/publication/324162379_How_Financing_Shapes_a_Film_Project_Applying_Organizational_Economics_to_a_Case_Study_in_Norway

https://www.researchgate.net/publication/324162379_How_Financing_Shapes_a_Film_Project_Applying_Organizational_Economics_to_a_Case_Study_in_Norway

https://nsuworks.nova.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1097&context=shss_dcar_etd

https://nsuworks.nova.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1097&context=shss_dcar_etd



http://opensiuc.lib.siu.edu/gs_rp/518


260

Gohshi, S. (2016). Focus Assist for 4K Camera-4K/8K Focus Issues and How to

Overcome them. Electronic Imaging, 2016(18), 1-6.

Gorman, E. H., & Sandefur, R. L. (2011). Transformations in Professional and Expert

Work: Broadening Horizons and Bridging Divides. Work and

occupations, 38(3).

Gorman, E. H., & Sandfur, R. L. (2011). Transformations in Professional and Expert

Work: Broadening Horizons and Bridging Divides. Work and

occupations, 38(3).

Gray, G.T. (2002). Malaysian cinema and negotiations with modernity: Film and

anthropology. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak diterbitkan), Napier

University, Scotland.

Gronemeyer, A. (1999). Film: A Concise history. London: Laurence King Publishing.

Grove, E. (2019, 14 Julai). 7 challenges facing independent filmmakers. Dimuat turun

dari https://www.raindance.org/7-challenges-facing-independent-filmmakers/

Gunning, T. (2002, February). Making Sense of Film. Dimuat turun dari http://historymatters.gmu.edu/mse/film/film.pdf

Gupta, Gunasekaran, Antony, Gupta, Bag dan Roubaud, (2019). Systematic literature

review of project failures: Current trends and scope for future research.

Computers & Industrial Engineering. 274–285

Gustafsson, J. (2017). Single Case Studies vs. Multiple Case Studies: A Comparative

Study. Academy of Business, Engineering and Science, Halmstad University,

Halmstad, Sweden.

Haika Khazi. (2019, 16 Julai). Pengusaha filem gagal manfaat dana disediakan

kerajaan. Di muat turun dari https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/07/585809/pengusaha-filem-

gagal-manfaat-dana-disediakan-kerajaan Haliza A. Shukor. (2020, 29 Februari). Undang-undang hak cipta unik elak plagiat.

Dimuat turun dari https://www.usim.edu.my/news/in-our-words/undang-undang-

hak-cipta-unik-elak-plagiat/ Han, X. (2016, December). Research on Computer Digital Means of Film post-

production. In 2016 4th International Conference on Electrical & Electronics

Engineering and Computer Science (ICEEECS 2016). Atlantis Press.

Han, Y. I. (2016). Relationship between Core competencies, Nursing professionalism

and Employment strategies in Nursing students. Journal of the Korea

Academia-Industrial cooperation Society, 17(3), 144-152.

Hani Salwah Yaakup, Wan Amizah Wan Mahmud & Mohd Shahizan Ali. (2016).

Representasi kepercayaan popular menerusi filem seram tempatan. Malaysian

Journal of Social Sciences and Humanities, 1(1), 143-151.

Haris Hauzah. (2020, 10 Jun). Cukupkah memajukan filem dengan KPI menang

Oscar? Dimuat turun dari

https://www.themalaysianinsight.com/bahasa/s/252593

Hartley, J. (2004). Case study research. Dalam Cassell, C., & Symon, G. (Ed.),

Essential guide to qualitative methods in organizational research (hlm. 323-

333). London: Sage.

Hashim, R. (2003). Studies and spectators in Malaysia. Teknik Publications:

Universiti Sains Malaysia.

Hassan Abd Mutalib & Amir Muhammad. (2012). Malaysian in a bottle. Dalam

Gimenez, J.P. (Ed.), Southeast Asian cinema (hlm. 312-330). Lyon, Perancis:

Asiexpo Edition.

https://www.raindance.org/7-challenges-facing-independent-filmmakers/

http://historymatters.gmu.edu/mse/film/film.pdf

https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/07/585809/pengusaha-filem-gagal-manfaat-dana-disediakan-kerajaan

https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/07/585809/pengusaha-filem-gagal-manfaat-dana-disediakan-kerajaan

https://www.usim.edu.my/news/in-our-words/undang-undang-hak-cipta-unik-elak-plagiat/

https://www.usim.edu.my/news/in-our-words/undang-undang-hak-cipta-unik-elak-plagiat/


261

Hassan Muthalib. (2013). Focus on Asia. An introduction of current Asian film

industry. Jecheon City, South Korea: Cineposium Afci.

Hassan Muthalib. (2013). Malaysian cinema in a bottle. Petaling Jaya: Merpati Jingga

Publication.

Hassan Muthalib. (2017). Of identity and vibrancy: The real cinema of Malaysia.

Dimuat turun dari https://www.storylabnetwork.com/2017/01/17/of-identity-and-

vibrancy-the-real-cinema-of-malaysia/ Hatta Azad Khan. (1997). The Malay cinema. Bangi: UKM Publishers.

Hatta Azad Khan. (2013). Teater filem dan pengurusan seni. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.

Hayward, S. (2000). Cinema studies: The key concepts (2nd ed.). London: Routledge.

Heinlein, J. (2017, 24 Mei). Four reasons why strategic management is essential to

healthcare organizations. Dimuat turun dari https://my.shsmd.org/blogs/the-

shsmd-team/2017/05/24/four-reasons-why-strategic-management-is-essential-to-

healthcare-organizations Hennig-Thurau, T., Houston, M. B., & Walsh, G. (2006). Determinants of motion

picture box office and profitability: An interrelationship approach. Dimuat

turun dari https://www.marketingcenter.de/sites/mcm/files/downloads/research/lmm/literature/

hennig-

thurau_et_al._2007_rms_determinants_of_motion_picture_box_office_and_profitab

ility_an_interrelationship_approach.pdf Herwina Rosnan & Zarith Delaila Abdul Aziz. (2012). Film Business in Malaysia:

Challenges and Opportunities. International Journal of Humanities and Social

Science, 2(12), 198-202.

Hill, C.W., Schilling, M.A., & Jones G.R. (2017). Strategic management: An

integrated approach (12th ed.). Boston: Cengage Learning.

Hines, W.E (1999). Job descriptions for film, video & CGI: Responsibilities and duties

for cinemaric craft categories and classifications (5th ed.). Los Angeles: Ed–

Venture Films/Books.

HistorySG. (2019, 9 Oktober). Shaw ventures into local Malay film productions.

Dimuat turun dari http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/6854ed6a-6614-4ecc-

b728-278f0a8ffb98 Hitt, M.A., Ireland, R.D., & Hoskisson, R.E. (2015). Strategic management:

Competitiveness & globalization (11th ed.). Stamford, USA: Cengage

Learning.

Hizral Tazzif Hisham. (2015). Cabaran industri filem Melayu: Pandangan penggiat

industri dan penonton. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak diterbitkan),

Universiti Malaya, Malaysia. Dimuat turun dari https://www.sitevisibility.co.uk/blog/2020/01/27/top-4-challenges-facing-cinema-

chains-in-2020/#gref Hu, K. (2016). The effects of digital video technology on modern film. Tesis Sarjana

(Tidak diterbitkan), Drexel University, Philadelphia, Amerika Syarikat.

Hurbis-Cherrier, Mick. 2012. Voice & Vision: A Creative Approach to Narrative Film

and DV Production. 2nd ed. Oxford: Focal Press.

Hutt, R. (2016, 21 Januari). What are the 10 biggest global challenges? Dimuat turun

dari https://www.weforum.org/agenda/2016/01/what-are-the-10-biggest-global-

challenges/ Ibarra, H. (1999). Provisional selves: Experimenting with image and identity in professional

adaptation. Administrative Science Quarterly, 44, 764-791.

https://www.storylabnetwork.com/2017/01/17/of-identity-and-vibrancy-the-real-cinema-of-malaysia/

https://www.storylabnetwork.com/2017/01/17/of-identity-and-vibrancy-the-real-cinema-of-malaysia/

https://my.shsmd.org/blogs/the-shsmd-team/2017/05/24/four-reasons-why-strategic-management-is-essential-to-healthcare-organizations



https://www.marketingcenter.de/sites/mcm/files/downloads/research/lmm/literature/hennig-thurau_et_al._2007_rms_determinants_of_motion_picture_box_office_and_profitability_an_interrelationship_approach.pdf




http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/6854ed6a-6614-4ecc-b728-278f0a8ffb98

http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/6854ed6a-6614-4ecc-b728-278f0a8ffb98

https://www.sitevisibility.co.uk/blog/2020/01/27/top-4-challenges-facing-cinema-chains-in-2020/#gref

https://www.sitevisibility.co.uk/blog/2020/01/27/top-4-challenges-facing-cinema-chains-in-2020/#gref

https://www.weforum.org/agenda/2016/01/what-are-the-10-biggest-global-challenges/

https://www.weforum.org/agenda/2016/01/what-are-the-10-biggest-global-challenges/


262

Ilott (2014, 3 Mac). The British film industry is not thriving. Dimuat turun dari https://www.theguardian.com/culture-professionals-network/culture-professionals-

blog/2014/mar/03/british-film-industry-bfi-career-comment ImagineNATIVE Film. (2013). Indigenous Feature Film Production in Canada: A

National and International Perspective. Dimuat turun dari http://www.ontariocreates.ca/Assets/Research/Research+Reports/Indigenous+Featur

e+Film/Indigenous+Feature+Film+Production+in+Canada.pdf Iorio, S.H. (2004). Qualitative method journalism. Dalam Iorio, S.H. (Ed.),

Qualitative research in journalism: Taking it to the streets (hlm. 3-20). New

Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

Irving S. (2006). Interviewing as Qualitative Research : A Guide For Researchers in

Education and The social Science.Teachers College Press(3rd

Edition),Columbia University, New York and London

Irwan Muhammad Zain. (2020, 11 April). COVID-19: Contohi negara Eropah bantu

industri filem pasca PKP - Penggiat filem. Dimuat turun dari http://www.astroawani.com/berita-hiburan/covid-19-contohi-negara-eropah-bantu-

industri-filem-pasca-pkp-penggiat-filem-237740 Izuan Jelani. (2019, Disember). Banyak lagi masalah industri perfilmen – Sharifah

Amani pesan FINAS isu industri lebih penting daripada Netflix. Dimuat turun

dari https://lobakmerah.com/banyak-lagi-masalah-industri-perfileman-sharifah-

amani-pesan-finas-isu-industri-lebih-penting-daripada-netflix Jabatan Perangkaan Malaysia. (2020). Statistik demografi penggal keempat 2019,

Malaysia. Dimuat turun dari https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column/cthemeByCat&cat=430&bul_id

=UDc0eVJ4WEJiYmw0Rmt5cjYvWHFkdz09&menu_id=L0pheU43NWJwRWVS

ZklWdzQ4TlhUUT09 Jamaluddin Aziz, Hasrul Hashim & Faridah Ibrahim. (2014). Malaysian film industry

in transformation: Challenges and potential. Jurnal Komunikasi, 30(1), 37-51.

James Warrack (2012).Business model for film production: Ontario producer

constraints and opportunities.York University,Toronto, Ontario: Masters

Thesis

Jamil Sulong, Hamzah Hussein & Abdul Malik Mokhtar. (1993). Daftar filem Melayu

1933-1993. Ampang: Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia.

Jancelewicz, C. (2020, 9 Februari). Oscars 2020 winners: ‘Parasite’ makes Academy

Awards history with big sweep. Dimuat turun dari https://globalnews.ca/news/6522353/2020-oscars-winners-academy-awards/

Jha, L. (2020, 2 Mac). After global box office business decline, COVID-19 may hit

film business in India too. Dimuat turun dari https://www.livemint.com/industry/media/after-global-pecah panggung-business-

decline-covid-19-may-hit-film-business-in-india-too-11583154551823.html Jharotia, A. K., & Singh, D. S. (2015). Use of Research Methodology in Research: An

Overview. Social Onlooker: International Journal of Social Science,

Journalism & Mass Communication, 50.

Jins Shamsudin. (2014). Filem Melayu: Citra budaya dan rakaman sejarah. Sintok,

Kedah: UUM Press.

Jofre, S. (2011). Strategic management: The theory and practice of strategy in

(business) organizations. DTU Management 2011, 1.

Johan Jaaffar. (2016, 2 Mei). United colours of Malaysian cinema. Dimuat turun dari https://www.thestar.com.my/opinion/columnists/the-bowerbird-

writes/2016/05/02/united-colours-of-malaysian-cinema-despite-the-language-and-

target-audiensce-the-involvement-of-nonma

https://www.theguardian.com/culture-professionals-network/culture-professionals-blog/2014/mar/03/british-film-industry-bfi-career-comment

https://www.theguardian.com/culture-professionals-network/culture-professionals-blog/2014/mar/03/british-film-industry-bfi-career-comment

http://www.ontariocreates.ca/Assets/Research/Research+Reports/Indigenous+Feature+Film/Indigenous+Feature+Film+Production+in+Canada.pdf

http://www.ontariocreates.ca/Assets/Research/Research+Reports/Indigenous+Feature+Film/Indigenous+Feature+Film+Production+in+Canada.pdf

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/covid-19-contohi-negara-eropah-bantu-industri-filem-pasca-pkp-penggiat-filem-237740

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/covid-19-contohi-negara-eropah-bantu-industri-filem-pasca-pkp-penggiat-filem-237740

https://lobakmerah.com/banyak-lagi-masalah-industri-perfileman-sharifah-amani-pesan-finas-isu-industri-lebih-penting-daripada-netflix

https://lobakmerah.com/banyak-lagi-masalah-industri-perfileman-sharifah-amani-pesan-finas-isu-industri-lebih-penting-daripada-netflix

https://www.dosm.gov.my/v1/index.php?r=column/cthemeByCat&cat=430&bul_id=UDc0eVJ4WEJiYmw0Rmt5cjYvWHFkdz09&menu_id=L0pheU43NWJwRWVSZklWdzQ4TlhUUT09



https://globalnews.ca/news/6522353/2020-oscars-winners-academy-awards/

https://www.livemint.com/industry/media/after-global-box-office-business-decline-covid-19-may-hit-film-business-in-india-too-11583154551823.html

https://www.livemint.com/industry/media/after-global-box-office-business-decline-covid-19-may-hit-film-business-in-india-too-11583154551823.html

https://www.thestar.com.my/opinion/columnists/the-bowerbird-writes/2016/05/02/united-colours-of-malaysian-cinema-despite-the-language-and-target-audience-the-involvement-of-nonma




263

John Lah Boh Yong. (2003). The roles of the Malaysian Government and private

sector in the development of music education. Tesis Sarjana (Tidak

diterbitkan), University of Florida, Amerika Syarikat.

Jones, D., Barlow, J, Finlay, S., & Savage, H. (2003). NZfilm: A case study of the

New Zealand film industry. NZfilm project. Victoria University of Wellington.

Dimuat turun dari https://www.wgtn.ac.nz/som/researchprojects/research-

projects/competitive-advantage/documents/NZfilm.pdf Jones, M., & Kirsch, C. (2004). The road of trials: Management concept in

documentary film production in Australia, Proceeding of the 9th Australian

International Documentary Conference (AIDC), Fremantle, Western

Australia.

Joseph, S. (2016, 15 November). How to see challenges as opportunities. Dimuat

turun dari https://www.psychologytoday.com/us/blog/what-doesnt-kill-

us/201611/how-see-challenges-opportunities Juliana Abdul Wahab & Mahyuddin Ahmad. (2009). Filem pecah panggung dan

ideologi: Satu kajian terhadap filem-filem terpilih di Malaysia. Journal of Arts

Discourse, 8, 43-68.

Jurevicius, O. (2013, 13 Februari). Strategic management & strategic planning

process. Dimuat turun dari https://strategicmanagementinsight.com/topics/strategic-planning-process.html

K. Anand. (2016, 4 Oktober). Redha is Malaysia’s pick for Oscars. Dimuat turun dari https://www.freemalaysiatoday.com/category/leisure/2016/10/04/redha-is-

malaysias-pick-for-oscars/ Kabadayi, L. (2012). The role of short film in education. Prodecia - Social and

Behavioral Sciences, 47, 316-320.

Kamarul Azmi Jasmi, K. A. (2012). Metodologi pengumpulan data dalam

penyelidikan kualitatitif. Dibentangkan dalam Kursus Penyelidikan Kualitatif

Siri 1 2012 at Puteri Resort Melaka pada 28-29 Mac 2012. Dimuat turun dari http://eprints.utm.my/id/eprint/41091/1/KamarulAzmiJasmi2012_MetodologiPengu

mpulanDataPenyelidikanKualitatif.pdf Karr, B., Chalmers, A., & Debattista, K. (2016). High dynamic range digital imaging

of spacecraft. In High Dynamic Range Video (pp. 519-547). Academic Press.

Kavita Maheendran. (2017). We spoke different languages, Yet ee sang the same song.

The Journal of the South East Asia Research Centre for Communication and

Humanities, 9(2), 83-104.

Klawans, S. (2020, 19 November). Film; how the First World War changed movies

forever. Dimuat turun dari https://www.nytimes.com/2000/11/19/movies/film-

how-the-first-world-war-changed-movies-forever.html Koehler, M. (2017). What makes an independent film "independent"? How to make

sense of the controversy surrounding the term. Dimuat turun dari https://www.lightsfilmschool.com/blog/what-is-an-independent-film

Kohlbacher, F. (2006). The Use of Qualitative Content Analysis in Case Study

Research. Forum: Qualitative Social Research, 7(1). Dimuat turun dari http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0601211

Koster, R.J. (2004). The budget book for film and television. Burlington, MA: Focal

Press.

Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (2006). The leadership challenge (Vol. 3). New York, NY:

Wiley.

Kukreja, M.R. (2020, 31 Mac). Bollywood looking at Rs 1300 crore losses due to

Covid-19 lockdown, films expected to ‘eat each other’s business’. Dimuat

turun dari https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-looking-at-

https://www.wgtn.ac.nz/som/researchprojects/research-projects/competitive-advantage/documents/NZfilm.pdf

https://www.wgtn.ac.nz/som/researchprojects/research-projects/competitive-advantage/documents/NZfilm.pdf

https://www.psychologytoday.com/us/blog/what-doesnt-kill-us/201611/how-see-challenges-opportunities

https://www.psychologytoday.com/us/blog/what-doesnt-kill-us/201611/how-see-challenges-opportunities

https://strategicmanagementinsight.com/topics/strategic-planning-process.html

https://www.freemalaysiatoday.com/category/leisure/2016/10/04/redha-is-malaysias-pick-for-oscars/

https://www.freemalaysiatoday.com/category/leisure/2016/10/04/redha-is-malaysias-pick-for-oscars/

http://eprints.utm.my/id/eprint/41091/1/KamarulAzmiJasmi2012_MetodologiPengumpulanDataPenyelidikanKualitatif.pdf

http://eprints.utm.my/id/eprint/41091/1/KamarulAzmiJasmi2012_MetodologiPengumpulanDataPenyelidikanKualitatif.pdf

https://www.nytimes.com/2000/11/19/movies/film-how-the-first-world-war-changed-movies-forever.html

https://www.nytimes.com/2000/11/19/movies/film-how-the-first-world-war-changed-movies-forever.html

https://www.lightsfilmschool.com/blog/what-is-an-independent-film

http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0601211

https://www.hindustantimes.com/bollywood/bollywood-looking-at-losses-of-rs-1300-due-to-covid-19-lockdown-films-expected-to-eat-each-other-s-business/story-qsokaesybcdQYs3BSwhgyI.html


264

losses-of-rs-1300-due-to-covid-19-lockdown-films-expected-to-eat-each-other-s-

business/story-qsokaesybcdQYs3BSwhgyI.html Kunsey, I. (2019). Representations of women in popular film: A study of gender

inequality in 2018. Elon Journal of Undergraduate Research in

Communications, 10(2), 27-38.

Lacey, A., & Luff, D. (2007). Qualitative Research Analysis. The NIHR RDS for the

East Midlands/ Yorkshire & the Humber.

Laporan Tahunan FINAS. (2014). Ampang: Perbadanan Kemajuan Filem Malaysia.





Lather, P. (1992). Critical frames in educational research: Feminist and post-structural

perspectives.Theory Into Practice, 31(2), 87-99.

Lee, D., & Berkowitz, S. (1981). The movie business. New York: Vintage Books.

Lee, D.K. (2020, 14 February). Behind 'Parasite' success is Korean film industry

playing catch-up. Entertainment executive Miky Lee has been driving

production since end of censorship. Dimuat turun dari https://asia.nikkei.com/Opinion/Behind-Parasite-success-is-Korean-film-industry-

playing-catch-up Levison, L. (2003). Movie blockbuster. London: Routledge Taylor & Francis Group.

Levison, L. (2017). Filmmakers and financing: Business plans for independents (8th

ed.). New York: Routledge.

Leyden, N. (2018, 11 Jun). What just happened... to the Movie Industry? Dimuat turun

dari https://www.rte.ie/eile/2018/0503/959961-what-just-happened-to-the-movie-

industry/ Litwak, M. (2013). Glossary of industry terms. Dimuat turun dari

https://www.marklitwak.com/glossary-of-industry-terms.html Liu, X., Yang, J., Qu, S., Wang, L., Shishime, T., & Bao, C. (2012). Sustainable

production: practices and determinant factors of green supply chain

management of Chinese companies. Business Strategy and the

Environment, 21(1), 1-16.

Liu, Y. (2012). Application of time management theory on film production: A case

study of “correspondence teacher.” Journal of Beijing Film Academy, 29(2),

99-104.

Lu, X., & Lee, H. Y. H. (2019). Improving Production Quality through Project

Management: Lesson from Small-budget Films in China. AU Journal of

Management, 17(1), 1-16.

Loertscher, M. L., Weibel, D., Spiegel, S., Flueckiger, B., Mennel, P., Mast, F. W., &

Iseli, C. (2016). As film goes byte: the change from analog to digital film

perception. Psychology of aesthetics, creativity, and the arts, 10(4), 458.

Loheswar, R. (2020, 14 Jun). After over three decades, Speedy Videos closing all

stores in Malaysia permanently. Dimuat turun dari https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/14/after-over-three-decades-

speedy-videos-closing-all-stores-in-malaysia-perma/1875251 López Salazar, J. J. (2020). Analysis and test of image acquisition methods for

cinematography (Bachelor's thesis, Universitat Politècnica de Catalunya).

Lopez, D. (2016). A brief history of film. Dimuat turun dari Dimuat turun dari

http://www.filmsubtitrat.info/a-brief-history-of-film/

Lopez, G.R. (2019, 12 September). Planning or strategic management? Dimuat turun

dari https://www.ie.edu/insights/articles/planning-or-strategic-management/



https://asia.nikkei.com/Opinion/Behind-Parasite-success-is-Korean-film-industry-playing-catch-up

https://asia.nikkei.com/Opinion/Behind-Parasite-success-is-Korean-film-industry-playing-catch-up

https://www.rte.ie/eile/2018/0503/959961-what-just-happened-to-the-movie-industry/

https://www.rte.ie/eile/2018/0503/959961-what-just-happened-to-the-movie-industry/

https://www.marklitwak.com/glossary-of-industry-terms.html

https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/14/after-over-three-decades-speedy-videos-closing-all-stores-in-malaysia-perma/1875251

https://www.malaymail.com/news/malaysia/2020/06/14/after-over-three-decades-speedy-videos-closing-all-stores-in-malaysia-perma/1875251

https://www.ie.edu/insights/articles/planning-or-strategic-management/


265

Lorenzen, M. (2008). On the globalization of the film industry. (Creative Encounters

Working Paper # 8). Copenhagen Business School.

Lu, X., & Lee, H. Y. H. (2019). Improving Production Quality through Project

Management: Lesson from Small-budget Films in China. AU Journal of

Management, 17(1), 1-16.

Lumet, S. (1995). Making movies. New York: Alfred A. Knopf.

Lundin, R.A., & Soderholm, A. (1994). A Theory of the temporary organization.

Scandinavian Journal of Management, 11( 4), 437-55.

M., Perera, M. T. K., Viduranga, D. G. R., Wijayananda, H. M. C. S., & Rankothge,

W. H. (2019). Smart Platform for Film Shooting Management. In 2019 IEEE

Conference on Information and Communication Technology (pp. 1-6). IEEE.

M.Muellner. (2012). Digital Versus Analog Films. (Bachelors thesis, San Diego State

University USA)

Madiha Abdullah. (2018, 20 Disember). Garis masa 2018: Filem Malaysia semakin

'garang'. Dimuat turun dari http://www.astroawani.com/berita-hiburan/garis-masa-

2018-filem-malaysia-semakin-garang-193933 Mahadi J Murat. (2006, 9 Julai). Filem Melayu, filem Malaysia - Di mana kita?

Dimuat turun dari http://fdam.blogspot.com/2006/07/filem-melayu-filem-

malaysia-di-mana_09.html

Mahesh, V.J, Gigi, G.S., & Uma Rani, P. (2019). Movie promotional strategies in

Tamil film industry-the contemporary access. International Journal of

Innovative Technology and Exploring Engineering, 8(11), 2278-3075.

Malik Salim. (2018, 5 April). Anugerah dan pengiktirafan filem dalam Festival Filem

Malaysia Ke-29 (FFM29). Dimuat turun dari

http://bukapanggung.com/anugerah-filem-redha-dan-pengiktirafannya-

dalam-festival-filem-malaysia-ke-29ffm29/

Manimaran Govindasamy. (2009). Impact of technological innovation on newspaper

journalism practices in Malaysia. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak

diterbitkan), Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi, Universiti Putra

Malaysia, Malaysia.

Mansour Esmaeil Zaei, Mohammad Hossien Yarahmadzehi & Abdulaziz Abtin.

(2013). Strategic management practices in the local authorities: Factors

associated with adoption of strategic management practices in the local

authorities. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business,

5(3), 739-744. Dimuat turun dari https://journal-archieves34.webs.com/739-

744.pdf Mariah Muda. (1996). Pemaparan imej wargatua di dalam filem-filem cereka Melayu

1950an-1990an. Tesis Ijazah Sarjana Sastera (Tidak diterbitkan), Fakulti Sains

Kemasyarakatan dan Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia,

Malaysia.

Marr, B. (2017, 24 Mac). The 10 biggest challenges businesses face today (and need

consultants for). Dimuat turun dari https://www.hiscox.co.uk/business-

blog/the-10-biggest-challenges-businesses-face-today-and-need-consultants-

for/

Marshall, C., & Rossman, G.B. (1989). Designing qualitative research. Newbury

Park, California: Sage Publications.

Mason, J. (1996). Qualitative researching. London: Sage Publications.

Maszalida Hamzah. (2012). The Malaysian cinema. A populance cinema. Dalam

Gimenez, J.P. (Ed.), Southeast Asian cinema (hlm. 276-289). Lyon, Perancis:

Asiexpo Edition.

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/garis-masa-2018-filem-malaysia-semakin-garang-193933

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/garis-masa-2018-filem-malaysia-semakin-garang-193933

https://journal-archieves34.webs.com/739-744.pdf

https://journal-archieves34.webs.com/739-744.pdf


266

Mauyakufa, F. T. (2020). Examining the Filmmaking Process in Relation to

Production Management: A Case Study of Harare, Zimbabwe. University of

Johannesburg (South Africa).

McConnell, S. (1996). Rapid development: Taming wild software. Redmond:

Microsoft Press.

McQuail, D. (1994). Mass communication theory (3rd ed.). London: Sage

Publications.

Mehta, S. (2017, 1 Februari). 9 stages of film making. Dimuat turun dari http://www.argalianpictures.com/9-stages-of-film-making/

Merak Jalanan. (2020, 18 Februari). Fenomena dunia hiburan Korea Selatan. https://www.sinarharian.com.my/article/70505/SUARA-SINAR/Pojok/Fenomena-

dunia-hiburan-Korea-Selatan.

Mero-Jaffe, I. (2011). 'Is that what I said?' Interview transcript approval by

participants: An aspect of ethics in qualitative research. International Journal

of Qualitative Methods 2011, 10(3), 231-247.

Merriam, S.B. (1998). Qualitative research and case study applications in education:

Revised and expanded from case study research in education. San Francisco:

Jossey-Bass Publishers.

Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded

source book (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.

Mintzberg, H. (1996). Musings on management. Harvard Business Review, 74(4), 61-

68.

Moffat, D., Selfridge, R., & Reiss, J. D. (2019). Sound effect synthesis. Foundations

in Sound Design for Interactive Media: A Multidisciplinary Approach.

Routledge.

Mohajan, H. K. (2018). Qualitative Research Methodology in Social Sciences and

Related Subjects. Journal of Economic Development Environment and People.

Mohd Daly Daud, Md Rozalafri Johori & Nursyamimi Harun. (2017). Penerbitan

filem patriotisme di Malaysia: Isu dan cabaran. Proceeding of the 4th

International Conference on Management and Muamalah 2017 (ICoMM

2017).

Mohd Nazllie. (2019, 25 April). UMS-FINAS jalin kerjasama bangunkan industri

perfileman tempatan. Dimuat turun dari https://www.sabahnewstoday.com/ums-

finas-jalin-kerjasama-bangunkan-industri-perfileman-tempatan/

Mohd Norhaizzat Mohd Mazlan. (2018). Penentuan agenda nasinalisme Tun Dr.

Mahathir Mohamad sebagai pemimpin UMNO. Disertasi Sarjana, Universiti

Utara Malaysia, Malaysia.

Mohd Yusri Ibrahim. (2010). Analisis data penyelidikan untuk pendidikan & sains

sosial. Kuantan, Pahang: Bandar Ilmu. Dimuat turun dari https://www.academia.edu/40399394/Buku_Analisis_Data_SPSS

Mohd. Yahya Mohamed Arifin. (2007). Kepasaran siswazah: Kajian terhadap

lulusan pengajian media. Laporan Kajian, Universiti Malaya, Malaysia.

Morley, E., & Silver, A. (1977). A film director’s approach to managing creativity.

Dimuat turun dari https://hbr.org/1977/03/a-film-directors-approach-to-managing-

creativity Morse, J. M., & Richards, L. (2002). Readme first for a user’s guide to qualitative

methods. London: Sage Publications.

Moullier, B., & Holmes, R. (2007). Rights, camera, action: IP rights and the film-

making process. (Creative Industries - Booklet No. 2). World Intellectual

Property Organization.

http://www.argalianpictures.com/9-stages-of-film-making/

https://www.sinarharian.com.my/article/70505/SUARA-SINAR/Pojok/Fenomena-dunia-hiburan-Korea-Selatan

https://www.sinarharian.com.my/article/70505/SUARA-SINAR/Pojok/Fenomena-dunia-hiburan-Korea-Selatan

https://www.sabahnewstoday.com/ums-finas-jalin-kerjasama-bangunkan-industri-perfileman-tempatan/

https://www.sabahnewstoday.com/ums-finas-jalin-kerjasama-bangunkan-industri-perfileman-tempatan/

https://www.academia.edu/40399394/Buku_Analisis_Data_SPSS

https://hbr.org/1977/03/a-film-directors-approach-to-managing-creativity

https://hbr.org/1977/03/a-film-directors-approach-to-managing-creativity


267

Muellner, M. (2012). Digital Versus Analog Films. (Bachelors thesis, San Diego State

University USA)

Muhammad Shahrazif Tajul Muhammad Majidi. (2013). Malaysian made films: The

quality is directly propotional to the budgetary outlay. Tesis Sarjana Muda

Persembahan Seni (Skrin) (Tidak diterbitkan), Universiti Teknologi MARA,

Malaysia.

Mumtaj Begum. (2020, 17 April). What's next in the film industry after the crisis?

Dimuat turun dari https://www.thestar.com.my/lifestyle/entertainment/2020/04/17/what039s-next-in-

the-film-industry-after-the-crisis Murphy, S. (1990). A managers’s guide to audio-visual production. London: Kogan

Page.

Mutlu, N. G. A. (2020). The future of film-making: data-driven movie-making

techniques. Global Journal of Arts Education, 10(2), 167-174.

Nadia Azam. (2016, April 24). Tunku Mona 'terpaksa' reda dengan Redha. Dimuat

turun dari https://www.malaysiakini.com/hiburan/339006

Nadia Azam. (2019, 12 Februari). Tunku Mona masih berharap pada Hidup Kembali.

Dimuat turun dari https://www.malaysiakini.com/hiburan/463593

Nafeesa Saini. (2019, 16 Julai). Actress-director Sharifah Amani: The Malaysian film

industry hasn’t evolved at all. Dimuat turun dari https://www.prestigeonline.com/sg/people-events/people/interview-malaysian-

actress-director-sharifah-amani/ Namri Sidek. (2017, 3 November). Mengapa Filem terbaik Malaysia tidak pernah

tercalon untuk Anugerah Oscar? Dimuat turun dari https://iluminasi.com/bm/mengapa-filem-terbaik-malaysia-tidak-pernah-tercalon-

untuk-anugerah-oscar.html Nebeker, F. (2015, 9 Januari). Motion pictures. Dimuat turun dari

https://ethw.org/Motion_Pictures

Neuman, W. L. (2003). Social Research Methods, Qualitative and Quantitative

Approaches. Fifth Edition. Boston: Pearson Education.

Neuman, W., L. (2014). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative

Approaches (7th ed). Harlow: Pearson Education Limited.

Norhayati Nordin. (2020, 3 Jun). Normal baharu tonton filem. Dimuat turun dari https://www.hmetro.com.my/rap/2020/06/585388/normal-baharu-tonton-filem

Nurafiqah (2018) Perancangan promosi seni zapin berdasarkan analisis swot dan

matrik tows: satu kajian kes pelan strategik Yayasan Wawasan Johor 2013-

2017, ASWARA, Kuala Lumpur : Masters Thesis

Nurdiani, N. (2014). Teknik sampling snowball dalam penelitian lapangan. ComTech:

Computer, Mathematics and Engineering Applications, 5(2), 1110-1118.

Nurul Ezzati Aisya Mohd Zakia, Che Su Mustaffaa & Noer Doddy Irmawatib. (2014).

Visualizing Islamic law and values in Semerah Padi (1956): P. Ramlee as

cinematographic auteur. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 155, 341-

347.

O’Regan, N, Sim, M A and Gallear, D., Leaders, loungers, laggards: the strategic-

planning-environment performance relationship re-visited in manufacturing

SMEs, Journal of Manufacturing Technology Management, vol. 19, no. 1, pp.

6-21, 2008.

O’Shannassy, T., Modern strategic management: Balancing strategic thinking and

strategic planning for internal and external stakeholders, Singapore

Management Review, vol. 25, no. 1, pp. 53-67, 2003.

https://www.thestar.com.my/lifestyle/entertainment/2020/04/17/what039s-next-in-the-film-industry-after-the-crisis

https://www.thestar.com.my/lifestyle/entertainment/2020/04/17/what039s-next-in-the-film-industry-after-the-crisis

https://www.malaysiakini.com/hiburan/339006

https://www.malaysiakini.com/hiburan/463593

https://www.prestigeonline.com/sg/people-events/people/interview-malaysian-actress-director-sharifah-amani/

https://www.prestigeonline.com/sg/people-events/people/interview-malaysian-actress-director-sharifah-amani/

https://iluminasi.com/bm/mengapa-filem-terbaik-malaysia-tidak-pernah-tercalon-untuk-anugerah-oscar.html

https://iluminasi.com/bm/mengapa-filem-terbaik-malaysia-tidak-pernah-tercalon-untuk-anugerah-oscar.html

https://ethw.org/Motion_Pictures

https://www.hmetro.com.my/rap/2020/06/585388/normal-baharu-tonton-filem


268

Olsberg-SPI. (2012). Building sustainable film businesses: The challenges for

industry and government. (An Independent Research Report). London:

Olsberg-SPI.

Olsberg-SPI. (2019). Global film production incentives. White Paper by Olsberg-SPI.

Dimuat turun dari https://www.o-spi.co.uk/wp-content/uploads/2019/06/Olsberg-

SPI-Global-Incentives-White-Paper-Final-2019-06-04.pdf Orb, A., Eisenhauer, L., & Wynaden, D. (2000). Ethics in qualitative research. Journal

of Nursing Scholarship, 33(1), 93-96.

Ozkan, B.C. (2004). Using Nivo to analyze qualitative classroom data on

constructivist learning environments. The Qualitative Report, 9(4), 589-603.

Parc, J. (2020). Understanding Film Co‐Production in the Era of Globalization: A

Value Chain Approach. Global Policy, 11(4), 458-465.

Parkes, D. (2018, 19 Disember). 60 years of Shaw Brothers movies. Dimuat turun dari https://www.timeout.com/hong-kong/film/60-years-of-shaw-brothers-movies

Parsons, C. (2015, 12 November). Time constraints: How to love ambient light.

Dimuat turun dari http://relentless.tv/time-constraints-how-to-love-ambient-light/

Pascoe, G. J. (2012). A qualitative textual and comparative analysis of the

representation of masculinity in the action and romantic comedy genres.

Master of Arts. Universiti of South Africa. Dimuat turun dari http://uir.unisa.ac.za/bitstream/handle/10500/9027/dissertation_pascoe_gj.pdf;seque

nce=1 Patton, M.Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. (2nd ed.).

London: Sage Pub.

Paul Henley. (2014) Putting Film To Work: Observational Cinema as Practical

Ethnography [J]. Working Images: Visual Research and Representation in

Ethnography, (9):110-130.

Pelan Strategik. (2019). Pelan Strategik 2019-2013 Kementerian Komunikasi dan

Multimedia Malaysia.

Pelbagai inisiatif bantu penggiat industri filem. (2016, 26 Mei). Dimuat turun dari https://www.bharian.com.my/node/157706

Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia. (2020). 50 filem cereka teratas.

Dimuat turun dari https://www.finas.gov.my/industry-information/top-50-feature-

film/ Philipsen, H. (2009). Constraints in film making processes offer an exercise to the

imagination: A pleading based on experiences from Denmark. International

Journal of Media, Technology and Lifelong Learning, 5(1), 1-17.

Phillips, P.A., & Moutinho, L. (2000). The strategic planning index: A tool for

measuring strategic planning effectiveness. Journal of Travel Research, 38,

369-379.

Phiri, W., Ng’andwe, E., Mukutu, I., Moono, D., & Kapapi, P. (2019). A critical

analysis of strategic management process. International Journal of Commerce

and Management Research, 5(1), 138-142.

Picincu, A. (2018, 29 Oktober). Purpose of the strategic management process. Dimuat

turun dari https://bizfluent.com/facts-7617978-purpose-strategic-management-

process.html Pinn, J. (2009, April). Behind the scenes of the global film industry. ISO and the media.

Dimuat turun dari

https://www.iso.org/files/live/sites/isoorg/files/archive/pdf/en/p.13__main_fo

cus.pdf

https://www.o-spi.co.uk/wp-content/uploads/2019/06/Olsberg-SPI-Global-Incentives-White-Paper-Final-2019-06-04.pdf

https://www.o-spi.co.uk/wp-content/uploads/2019/06/Olsberg-SPI-Global-Incentives-White-Paper-Final-2019-06-04.pdf

https://www.timeout.com/hong-kong/film/60-years-of-shaw-brothers-movies

http://relentless.tv/time-constraints-how-to-love-ambient-light/

http://uir.unisa.ac.za/bitstream/handle/10500/9027/dissertation_pascoe_gj.pdf;sequence=1

http://uir.unisa.ac.za/bitstream/handle/10500/9027/dissertation_pascoe_gj.pdf;sequence=1

https://www.bharian.com.my/node/157706



https://bizfluent.com/facts-7617978-purpose-strategic-management-process.html

https://bizfluent.com/facts-7617978-purpose-strategic-management-process.html


269

Polenghi, S. (2018). Film as a source for historical enquiry in education. Research

methods and a case study: film adaptations of Pinocchio and their reception in

Italy. Educacio i Historia: Revista d’Historia de l’Educacio, 31, 89-111.

Preda, C. (2019, 15 Disemeber). Film set: Who's who in production management.

Dimuat turun dari https://www.careersinfilm.com/film-set/

Pryor, M.G., & Taneja, S. (2010). Henri Fayol, practioner and theoritician-revered and

reviled. Journal of Management History, 16(4), 489-503.

Punt, M. J. (2000). Early Cinema and the technological imaginary. Londen: In Eigen

Beheer.

Qazi, M. J., Salim, H., Doorman, C. A. W., Jambon-Puillet, E., & Shahidzadeh, N.

(2019). Salt creeping as a self-amplifying crystallization process. Science

advances, 5(12), eaax1853.

Radomska, J. (2014). The role of managers in effective strategy. International Journal

of Contemporary Management, 13(3), 77–85.

Raja Nurfatimah Mawar Mohamed. (2020, 21 Mei). Filem TyIcKooUnS tayang atas

platform talian. Dimuat turun dari https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/05/691418/filem-tyickoouns-

tayang-atas-platform-talian Razmiza Hanim Azmir. (2011). Rekabentuk pra-produksi dari perspektif penerbit:

Satu kajian terhadap program realiti Maharaja Lawak Mega. Tesis Sarjana

Muda Persembahan Seni (Pengurusan Seni) (Tidak diterbitkan), Universiti

Teknologi MARA, Malaysia.

Regev, R. (2016). Hollywood works: How creativity became labor in the studio

system. Cambridge: Cambridge University Press.

Revathy Amadera Limgam. (2018). Exploring the flaming culture on youtube within

the Malaysian context. Disertasi Doktor Falsafah, Universiti Utara Malaysia,

Malaysia.

Ria Arifianti & Lina Auliana. (2019). Creative industries: Film industries’ strategies

in Indonesia. Review of Integrative Business and Economics Research, 8(3),

248-257.

Richards, I.S. (2006). Film and Free Trade: Korean cinema at the crossroads. Dalam

edisi khas Sinema Malaysia terbitan FINAS: Kuala Lumpur.

Rinnekangas, E. (2020). Challenges cinmes in Helsinki face: A case study examining

the years 2008 and 2018. Master’s Thesis, Arts Management Sibelius,

Academy University of the Arts Helsinki. Dimuat turun dari https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/313190/EleonooraRinnekangas_Ma

stersThesis_Uniarts.pdf?sequence=1&isAllowed=y Romer, S. (1993). The decline of the British film Industry: An analysis of market

structure, the firm and product competition. Disestasi Doktor Falsafah (Tidak

diterbitkan), Jabatan Ekonomi, Brunel University.

Rothaermel, F.T. (2013). Strategic management: Concepts & cases. New York:

McGraw-Hill/Irwin.

Rouse, M. (2014). Strategic management. What is strategic management, and why is

it important? Dimuat turun dari https://searchcio.techtarget.com/definition/strategic-management

Rowlands, L. (2009). The life of freelance film production workers in the New Zealand

film industry. Tesis Sarjana Sastera (Psikologi). Massey University. Dimuat

turun dari https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/1083/02whole.pdf;jsessionid=2CB

A049E74C7182F25500A94B34E6CE7?sequence=l

https://www.careersinfilm.com/film-set/

https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/05/691418/filem-tyickoouns-tayang-atas-platform-talian

https://www.bharian.com.my/hiburan/selebriti/2020/05/691418/filem-tyickoouns-tayang-atas-platform-talian

https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/313190/EleonooraRinnekangas_MastersThesis_Uniarts.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/313190/EleonooraRinnekangas_MastersThesis_Uniarts.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://searchcio.techtarget.com/definition/strategic-management

https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/1083/02whole.pdf;jsessionid=2CBA049E74C7182F25500A94B34E6CE7?sequence=l

https://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/1083/02whole.pdf;jsessionid=2CBA049E74C7182F25500A94B34E6CE7?sequence=l


270

Royster, S., & Vilorio, D. (2013). From script to screen: Careers in film production.

Office of Occupational Statistics and Employment Projections, Washington

DC. Dimuat turun dari https://www.bls.gov/careeroutlook/2013/summer/art02.pdf

Rozdan Mazalan & Mohd Aizat Shamsuddin. (2017, 4 Oktober). Isu filem tak laku:

Kandungan, strategi pemasaran, promosi main peranan. Dimuat turun dari https://www.bharian.com.my/hiburan/lain-lain/2017/10/333411/isu-filem-tak-laku-

kandungan-strategi-pemasaran-promosi-main Russ, D. (2020, 23 Mei). Why Hollywood movie-making may become more virtual in

a post-coronavirus world. Dimuat turun dari https://www.cnbc.com/2020/05/23/how-hollywood-movie-making-becomes-virtual-

after-coronavirus.html S Mayilvaganan & G Raviselvam. (2016). Strategic management practices: A

roadmap to success. International Journal of Applied Research, 2(10), 320-

321.

Sadq, Z.M. (2013). Analysing Netflix‟s strategy. International Journal of Science and

Research, 4(3), 2271-2273.

Safira Pratiwi Satriyandinar. (2018, 24 Ogos). Prospek filem tempatan dari kacamata

Ku Seman. Dimuat turun dari https://kuseman.com/2018/08/24/prospek-filem-

tempatan-dari-kacamata-ku-seman/ Sand, S. A. (2017). How to succeed with film production in the regions? A study of

key success factors in the Norwegian regional film business. Nordicom

Review, 38(1), 113-125.

Schatz, T. (2003). The new Holloywood. Dalam Stringer, J. (Ed.), Movie Blockbusters

(hlm. 5-44). London: Routledge.

Schlamovitz, J. (2007). Uncertainty in film production management: Production

planning and ‘social uncertainty’. Mini Conference Cultural Production in

Global Context: The Worldwide FilmIndustries, Copenhagen, Denmark.

Senarath, S. M. M. M., Perera, M. T. K., Viduranga, D. G. R., Wijayananda, H. M. C.

S., & Rankothge, W. H. (2019, December). Smart Platform for Film Shooting

Management. In 2019 IEEE Conference on Information and Communication

Technology (pp. 1-6). IEEE.Senarath, S. M. M.

Seongyeong Park & Taegu Kim. (2005). Forecasting audiensce of motion pictures

considering competitive environment. Journal of Theoretical and Applied

Information Technology, 95(18), 4340-4348.

Severin, W.J. & Tankard, J.W. (1988). Teori komunikasi. (Terjemahan Lowe. V., &

Abdullah Hassan). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Sharf, Z. (2020, 15 April). ‘Parasite’ has monster streaming debut and sets all-time

hulu records in one week Bong Joon Ho's Oscar winner was an unstoppable

force at the box office, and now it's the same on streaming. Dimuat turun dari https://www.indiewire.com/2020/04/parasite-streaming-record-hulu-most-watched-

1202225107/ Sharifah Zinjuaher H.M. Ariffin & Hang Tuah Arshad. (1980). Sejarah filem Melayu.

Kuala Lumpur: Percetakan Jentaya (M) Sdn. Bhd.

Shaw, A. (2013. 19 Ogos). The strategic management process. Dimuat turun dari https://www.strategic-planet.com/2013/08/the-strategic-management-process/

Shipman, M. (1981). The Limitations of social research (2nd ed.). London: Longman.

Shorr, A. (2019, 22 Februari). How to produce a movie: The pre-production process

explained. Dimuat turun dari https://www.studiobinder.com/blog/the-

complete-pre-production-process/

https://www.bls.gov/careeroutlook/2013/summer/art02.pdf

https://www.bharian.com.my/hiburan/lain-lain/2017/10/333411/isu-filem-tak-laku-kandungan-strategi-pemasaran-promosi-main

https://www.bharian.com.my/hiburan/lain-lain/2017/10/333411/isu-filem-tak-laku-kandungan-strategi-pemasaran-promosi-main

https://www.cnbc.com/2020/05/23/how-hollywood-movie-making-becomes-virtual-after-coronavirus.html

https://www.cnbc.com/2020/05/23/how-hollywood-movie-making-becomes-virtual-after-coronavirus.html

https://kuseman.com/2018/08/24/prospek-filem-tempatan-dari-kacamata-ku-seman/

https://kuseman.com/2018/08/24/prospek-filem-tempatan-dari-kacamata-ku-seman/

https://www.indiewire.com/2020/04/parasite-streaming-record-hulu-most-watched-1202225107/

https://www.indiewire.com/2020/04/parasite-streaming-record-hulu-most-watched-1202225107/

https://www.strategic-planet.com/2013/08/the-strategic-management-process/


271

Sidhu, B.K. (2019, 3 Ogos). Box office hits. Dimuat turun dari https://www.thestar.com.my/business/business-news/2019/08/03/pecah panggung-

hits Silver, J.D. (2007). Hollywood's dominance of the movie industry: How did it arise

and how has it been maintained? Disertasi Doktor Falsafah (Tidak

diterbitkan), Queensland University of Technology, Australia.

Simon, R. (2008). Creative industries: The business of definition and cultural

management practice. International Journal of Arts Management, 11(1), 16-

27.

Simonton, D.K. (2009). Cinematic success criteria and their predictors: The art and

business of the film industry. Psychology & Marketing, 26(5), 400-420. Dimuat

turun dari https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/mar.20280

Sinar Harian. (2018, 10 September). 10 filem Melayu dengan kutipan terendah.

Dimuat turun http://www.astroawani.com/berita-hiburan/10-filem-melayu-dengan-

kutipan-terendah-185160 Singleton, R. S. (1996). Film Budgeting or, How much will it Cost to Shoot your

Movie? (A. Silver & R. Koster, Ed.) (pp. 417). Los Angeles, CA: Lone Eagle

Publishing Co.

Siti Roshaidai Mohd Arifin. (2018). Ethical considerations in qualitative study.

International Journal of Care Scholars, 1(2), 30-33.

Siti Zabedah Mohd Shariff, Ismail Sualman & Eka Diana AdiIrawan. (2013).

Fostering unity among Malaysians: A case study on the local film industry.

International Journal of Humanities and Social Science, 3(10), 110-120.

Sobron, F. (2019). Re-evaluating creativity in documentary filmmaking, creative

analysis and creative constraints. Disertasi Doktor Falsafah (Tidak

diterbitkan), University of Sussex, United Kingdom.

Soetanto, R., Goodier, C. I., Austin, S. A., Dainty, A. R.J. and Price, A.

D.F.,Enhancing strategic planning in the UK construction industry, In Burt, G.

(ed.), Proceedings of 3rd International Conference on Organizational

Foresight: Learning the Future Faster: University of Strathclyde, Glasgow,

16th August 200.

Squire, J. E., 2017. Introduction. From Squire, J. E. (ed.), 2017. The Movie Business

Book, Fourth Edition. NY: Routledge.

Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage.

Stake, R. E. (2000). Case studies. In Denzin, N.K., & Lincoln, Y.S. (Eds.), Handbook

of qualitative research (hlm. 435-453). Thousand Oaks: Sage.

Steele, C. (2016, 23 Januari). How to make a movie: A guide to independent

filmmaking. Dimuat turun dari https://sea.pcmag.com/video-editing/9717/how-to-

make-a-movie-a-guide-to-independent-filmmaking Steven, S. (2020, 16 April). Kadar kelayakan perbelanjaan produksi dalam Malaysia

diturunkan. Dimuat turun dari https://www.fhmedia.com.my/home-style-

one.html?details&ip=2457&ic=36&title=kadar+kelayakan+perbelanjaan+produksi+

dalam+malaysia+diturunkan Stewart, T.D. (2002). Principles of research in communication. Boston: Allyn &

Bacon.

Sudirman Mohd Tadir. (2017, 30 Januari). Kejayaan datang daripada kualiti. Dimuat

turun dari https://www.hmetro.com.my/node/201533.

Sutton, J. & Austin, Z. (2015). Qualitative research: Data collection, analysis, and

management. CJHP, 68(3), 226-231. Dimuat turun dari https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4485510/pdf/cjhp-68-226.pdf

https://www.thestar.com.my/business/business-news/2019/08/03/box-office-hits

https://www.thestar.com.my/business/business-news/2019/08/03/box-office-hits

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/mar.20280

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/10-filem-melayu-dengan-kutipan-terendah-185160

http://www.astroawani.com/berita-hiburan/10-filem-melayu-dengan-kutipan-terendah-185160

https://sea.pcmag.com/video-editing/9717/how-to-make-a-movie-a-guide-to-independent-filmmaking

https://sea.pcmag.com/video-editing/9717/how-to-make-a-movie-a-guide-to-independent-filmmaking

https://www.fhmedia.com.my/home-style-one.html?details&ip=2457&ic=36&title=kadar+kelayakan+perbelanjaan+produksi+dalam+malaysia+diturunkan




https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4485510/pdf/cjhp-68-226.pdf


272

Syanty Octavia Amry. (2016, 4 Oktober). Redha bawa cabaran Malaysia. Dimuat

turun dari https://www.hmetro.com.my/node/171493

Syed Muhd Khairudin Aljunied. (2005). Films as social history - P. Ramlee’s

“Seniman Bujang Lapok” and Malays in Singapore (1950s–60s). The Heritage

Journal, 2(1), 1-21.

Tapera, J. (2014). The importance of strategic management to business organizations.

Research Journal of Social Science & Management, 3(11), 122-131.

The American Motion Picture. (2020, Februari). The American Motion Picture and

Television Industry: Creating Jobs, Trading Around the World. (Research

Report). Dimuat turun dari https://www.motionpictures.org/research-docs/the-

american-motion-picture-and-television-industry-creating-jobs-trading-around-the-

world/ Theatrical Market Statistics. (2016). Motion Picture Association of America, Inc.

Twentytwo13. (2020, 22 April). Covid-19: Movie industry seeks government help to

keep the show running. Dimuat turun dari https://mole.my/covid-19-movie-

industry-seeks-government-help-to-keep-the-show-running/ Tzioumakis, Y. (2006). American independent cinema: An Introduction. Edinburgh:

Edinburgh University Press.

Ubong Imang. (2015). Sifat dan motivasi penontonon filem dalam kalangan penonton

filem di Malaysia. Jurnal Komunikasi Borneo Edisi Khas (Konvokesyen ke-17

UMS) 2015, Dimuat turun dari http://jkob.cseap.edu.my/index.php/journal/full/edisi-khas-4.pdf

Ugang, R. (2015, 5 Oktober). Movie production strategy for your business success.

Dimuat turun dari http://www.takingyouforward.com/blog/sme/movie-production-

strategy-for-your-business-success/ Uluslararasi Sosyal, A.D. (2017). Swot analysis: A theoretical review. The Journal of

International Social Research, 10(51), 995-996.

Uma Sekaran & Bougie, R. (2009). Research methods for business: A skill building

approach (5th ed.). Chichester, West Sussex: John Wiley & Sons.

Umar Farooq. (2016, 12 April). Different stages of strategic management process.

Dimuat turun dari https://www.businessstudynotes.com/finance/different-stages-of-

strategic-management-process/ UNESCO of Institute of Statistics. (2016). Feature films and cinema data. United

Nations Educational, Scientific and Culturan Organisation.

Urick, M. J., & Sprinkle, T. A. (2019). Teaching leadership: Using Wonder Woman

to highlight the importance of gender diversity. Management Teaching

Review, 4(2), 173-181.

Utami, C. D., & Arifianto, B. D. (2019). Symbolic Interaction of Director of

Photography in Film Production Organizing at Camera

Department. Komunikator, 11(2), 163-172.Vörös (2013)

Utusan. (2019, 7 Ogos). ‘Era persendirian’ sinema Malaysia. Dimuat turun dari https://mediaviralnet.blogspot.com/2019/08/era-persendirian-sinema-malaysia.html

Valenzuela, D. and Shrivastava, P. (2005) Interview as a method for qualitative

research. Dimuat turun dari

http://www.public.asu.edu/~kroel/www500/Interview%20Fri.pdf

Verhoeven, P. (2018, 25 Januari). The 7 main stages of film production. Dimuat turun

dari http://www.paulverhoeven.net/film-director/the-7-main-stages-of-film-

production

Viadro, D. (2005). Mixed method research examined. Education Week & Teacher

Magazine, 26.


https://www.motionpictures.org/research-docs/the-american-motion-picture-and-television-industry-creating-jobs-trading-around-the-world/



https://mole.my/covid-19-movie-industry-seeks-government-help-to-keep-the-show-running/

https://mole.my/covid-19-movie-industry-seeks-government-help-to-keep-the-show-running/

http://jkob.cseap.edu.my/index.php/journal/full/edisi-khas-4.pdf

http://www.takingyouforward.com/blog/sme/movie-production-strategy-for-your-business-success/

http://www.takingyouforward.com/blog/sme/movie-production-strategy-for-your-business-success/

https://www.businessstudynotes.com/finance/different-stages-of-strategic-management-process/

https://www.businessstudynotes.com/finance/different-stages-of-strategic-management-process/

https://mediaviralnet.blogspot.com/2019/08/era-persendirian-sinema-malaysia.html

http://www.paulverhoeven.net/film-director/the-7-main-stages-of-film-production

http://www.paulverhoeven.net/film-director/the-7-main-stages-of-film-production


273

Viinikainen, D.A. (2013). Entrepreneurial action in dealing with business challenges.

The cases of startup in Indonesia. Tesis Sarjana (Tidak diterbitkan), School of

Business and Services Management, JAMK University of Applied Scienes,

Finland.

Vijayakumar, A. K., Vedantam, R., & Parikh, D. (2017). Sound-word2vec:

Learningword representations grounded in sounds. arXiv preprint

arXiv:1703.01720.

Vikas Shah. (2011, 19 Jun). The role of film in society. Dimuat turun dari https://thoughteconomics.com/the-role-of-film-in-society/

Vitkauskaite, I. (2017). Strategic management of independent film production

companies. Chinese Business Review, 16(6), 259-277.

Vitkauskaite, I., (2020) Types of film production business models and their

interrelationship, Vilnius University Press, Accepted March 2020, ISSN 1392-

0561 eISSN 1392-1487 doi : Dimuat turun dari https://doi,org/10.15388/1m 2020

89.39 Vladoiu, L. (2015, 1 September). Top 10 most prestigious movie awards in the world.

Dimuat turun dari https://www.therichest.com/most-popular/top-10-most-

prestigious-movie-awards-in-the-world/

Vörös, J. (2010). Modeling and identification of systems with

backlash. Automatica, 46(2), 369-374.

Voros, V., Osvath, P., & Fekete, S. (2009). Assessing and managing suicidal

behaviour in the primary care setting: A model for an integrated regional

suicide prevention strategy. International Journal of Psychiatry in Clinical

Practice, 13(4), 307-311.

Wan Amizah Wan Mahmud, Faridah Ibrahim, Normah Mustaffa & Fuziah Kartini

Hassan Basri. (2011). Malaysian Film Censorship Board (LPF) in the

globalization era: Towards transformation and innovation. The Innovation

Journal: The Public Sector Innovation Journal, 16(3), 1-10.

Wan Hasmah Wan Teh. (2018). The history of film adaptation in Malaysia: The long

journey of its rise and fall. Malay Literature. 31(2), 361-382.

Warrack, J. (2012). Business model for film production: Ontario producer constraints

and opportunities. Disertasi Sarjana (Tidak diterbitkan), York University,

Toronto, Kanada.

Watson, A. (2018, 19 Disember). Film industry – Statistics & facts. Dimuat turun dari https://www.statista.com/topics/964/film/

Webb, M. (2019, 22 September). Understanding the 5 stages of indie film production.

Dimuat turun dari https://indiefilmhustle.com/5-stages-indie-film-production/

White, K.A., Rao, B., & Minakakis, L. (2010). A qualitative examination of movie

piracy behaviors and their impact. PICMET 2010 Proceedings, 18-22 Julai,

Phuket, Thailand © 2010 PICMET, hlm. 618-631.

White, T. (1996, 20 November). Historical poetics, Malaysian cinema, and the

Japanese Occupation. Dimuat turun dari https://openjournals.uwaterloo.ca/index.php/kinema/article/view/822

Wilbon, A.D. (1997). Organizational and developmental dynamics of project review

teams in technology environments. The Qualitative Report, 3(3). Dimuat turun

dari http://www.nova.edu/ssss/QR/QR3-3/wilbon.html

Wimmer, R.D., & Dominick, J.R. (2000). Mass media research: An introduction (6th

ed.). Belmont, California: Wadsworth Publishing.

Wong, C., Kim, J. B., & Matthews, J.H. (2010) Managing creativity and its paradoxes

in the film industry. In 2010 INBAM Conference: Creativity and Innovation in

https://thoughteconomics.com/the-role-of-film-in-society/

https://doi,org/10.15388/1m%202020%2089.39

https://doi,org/10.15388/1m%202020%2089.39

https://www.statista.com/topics/964/film/

https://indiefilmhustle.com/5-stages-indie-film-production/

https://openjournals.uwaterloo.ca/index.php/kinema/article/view/822

http://www.nova.edu/ssss/QR/QR3-3/wilbon.html


274

an International Context, 1 to 4 June, Valencia Spain. Dimuat turun dari https://www.researchgate.net/publication/277738272_Managing_creativity_and_its_

paradoxes_in_the_film_industry/link/55adc39b08ae98e661a43bd6/download Wong, S. (2003, 10 Disember). Malaysia's Metrowealth to almost double film

production. Dimuat turun dari https://www.screendaily.com/malaysias-

metrowealth-to-almost-double-film-production/4016439.article Wood, M., & Brown, S. (2012). Film-based creative arts enquiry: qualitative

researchers as auteurs. Qualitative Research Journal, 12(1), 130-147.

Worley, T.L.F. (2005). Using constraint management to optimize motion picture

production management. Project Management Journal, 36(4), 44-52.

Wright, T. (2019, 30 Oktober). The strategic management process. Dimuat turun dari https://www.executestrategy.net/blog/strategic-management-process

Xiaolu Lu (2019). A study on the cost of production in film project management:

Taking small-budget films in China as an example. Open Journal of Social

Sciences, 2019, 75-88.

Yin, R.K. (2003). Case study research: Design and methods (Edisi ketiga). Thousand

Oaks, CA: Sage.

Yin, R.K. (2003a). Case study research, design and methods (3rd ed.). Thousand

Oaks: Sage.

Young, S.M., Gong, J.J. & Van Der Stede, W.A. (2008). The business of making

movies. Dimuat turun dari https://sfmagazine.com/wp-

content/uploads/sfarchive/2008/02/The-Business-of-Making-Movies.pdf Yow Chong Lee & Candida Jau Emang. (2016). Selling the past in films: Shaw

Brothers and the Japanese Occupation of Malaya. Jurnal Komunikasi

Malaysian, 32(2), 184-201

Yusof Haslam. (2006). Roll, camera, action. Batu Caves: Johan Interlink Sdn. Bhd.

Zainuri Misfar. (2019, 3 Julai). FINAS perlu tegas bersihkan filem 'sampah'. Dimuat

turun dari https://www.bhplus.com.my/rencana/komentar/2019/07/580483/finas-

perlu-tegas-bersihkan-filem-sampah Zairul Anuar Md. Dawam. (2015). Skrip ke skrin. Kota Kinabalu: Universiti Malaysia

Sabah.

Zairul Anuar Md. Dawam. (2016, 2 Mac). Analisis dan perspektif industri home video

di Malaysia. Dimuat turun dari https://www.ums.edu.my/fksw/images/files/BIL112005/Analisis%20dan%20Perspe

ktif%20Industri%20Home%20Video%20di%20Malaysia.pdf Zheng, Y. (2010). What makes a genre blockbuster good to look at: Zhang Yimou’s

transformative modus operandi in hero. Film International: Film Studies

Journals, 8(1), 47-63.

Zipin, D. (2019, 25 Jun). How Exactly Do Movies Make Money? Dimuat turun dari https://www.investopedia.com/articles/investing/093015/how-exactly-do-movies-

make-money.asp Zucker, D. M. (2009). How to do case study research. Teaching Research Methods in

the Social Sciences, 2. Dimuat turun dari https://scholarworks.umass.edu/nursing_faculty_pubs/2

https://www.researchgate.net/publication/277738272_Managing_creativity_and_its_paradoxes_in_the_film_industry/link/55adc39b08ae98e661a43bd6/download

https://www.researchgate.net/publication/277738272_Managing_creativity_and_its_paradoxes_in_the_film_industry/link/55adc39b08ae98e661a43bd6/download

https://www.screendaily.com/malaysias-metrowealth-to-almost-double-film-production/4016439.article

https://www.screendaily.com/malaysias-metrowealth-to-almost-double-film-production/4016439.article

https://www.executestrategy.net/blog/strategic-management-process

https://sfmagazine.com/wp-content/uploads/sfarchive/2008/02/The-Business-of-Making-Movies.pdf

https://sfmagazine.com/wp-content/uploads/sfarchive/2008/02/The-Business-of-Making-Movies.pdf

https://www.bhplus.com.my/rencana/komentar/2019/07/580483/finas-perlu-tegas-bersihkan-filem-sampah

https://www.bhplus.com.my/rencana/komentar/2019/07/580483/finas-perlu-tegas-bersihkan-filem-sampah

https://www.ums.edu.my/fksw/images/files/BIL11-2005/Analisis%20dan%20Perspektif%20Industri%20Home%20Video%20di%20Malaysia.pdf

https://www.ums.edu.my/fksw/images/files/BIL11-2005/Analisis%20dan%20Perspektif%20Industri%20Home%20Video%20di%20Malaysia.pdf

https://www.investopedia.com/articles/investing/093015/how-exactly-do-movies-make-money.asp

https://www.investopedia.com/articles/investing/093015/how-exactly-do-movies-make-money.asp

https://scholarworks.umass.edu/nursing_faculty_pubs/2


275

LAMPIRAN

Lampiran 1:

Senarai Tindakan Pengurusan Produksi, Jabatan atau Unit Produksi dan Jawatan Pihak Terlibat Dalam Produksi

Senarai Tindakan Pengurusan Produksi, Jabatan atau Unit Produksi dan Jawatan Pihak Terlibat Dalam Produksi

Senarai Tindakan Produksi Jabatan / Unit Produksi Jawatan / Tanggungjawab

Menyediakan pelan tindakan pembangunan filem –

menulis atau mendapatkan skrip yang menarik.

Melengkapkan butiran skrip awal.

Menetapkan jadual dan anggaran kos projek filem.

Menyediakan pelan perniagaan yang terperinci bagaimana

filem bakal dihasilkan, dipasarkan dan dijual dan berapa

banyak kos yang akan melibatkan pihak penerbit filem.

Berbincang dengan peguam dan pengeluar lain untuk

mengetahui strategi kewangan yang terbaik – melibatkan

sama ada menggunakan pembiayaan ekuiti, pendanaan

awam atau insentif cukai atau kesemuanya sekali.

Memohon kewangan agensi kerajaan jika ada.

Kreatif

Pasukan Kreatif Utama:

Produser

Pengarah

Penulis skrin

Produksi

Produser Eksekutif

Line Producer

Pengurus Produksi

Koordinator Produksi

Setiausaha Produksi

Akauntan Produksi


276

Mematuhi keperluan undang-undang sedia ada termasuk

mendapatkan sumber kewangan.

Mencari rakan kongsi, mengadakan perbincangan dan

memuktamadkan pelabur-pelabur berpotensi berdasarkan

merit filem yang hendak dihasilkan.

Memperincikkan kepada pelabur atau pembiaya bagaimana

dana yang disediakan akan digunakan dan apa yang

mereka boleh mengharapkan daripada pelaburan atau

pembiayaan mereka.

Menyediakan satu pelan bagi filem sebaik ia lengkap

dihasilkan sama ada ia akan dibawa ke festival filem,

dipasarkan terus kepada ejen atau mempunyai pegangan

dalam pemasaran.

Memutuskan kos pengeluaran filem berdasarkan kepada

hasil perbincangan pembiaya dana dan pelabur, dan

seterusnya mengambil langkah-langkah seterusnya bagi

mengeluarkan filem

Jika dana tidak mencukupi atau tidak diperoleh, dapatkan

sokongan dalam bentuk yang berbeza atau bantuan yang

bersifat percuma. Senaraikan bahan atau perkara yang

boleh diperoleh secara percuma atau atas dasar diskaun. Ini

termasuklah prop, wardrobe, lokasi penggambaran,

kemudahan pengangkutan dan perkhidmatan kraf.

Memulakan proses produksi jika dana atau pembiayaan

sedia diperoleh. Jika tidak kembali ke proses awal untuk

menyusun semula langkah berkaitan produksi.

Penyelia pascaproduksi

Pembantu Produksi

(Pertama)

Pembantu Produksi (Kedua)

Pembantu

Produksi/Production

Runner

Penyelia Skrip

Koordinator Stun

Skrip

Produser Skrip

Editor Skrip

Editor Skrip

Penyelaras Skrip

Lokasi

Pengurus Lokasi

Pembantu Lokasi

Penyelia Lokasi


277

Mendapatkan khidmat peguam untuk membantu

menyediakan kontrak produksi dan pengeluaran filem

sepadan dengan sumber kewangan yang sedia ada.

Mendapatkan tenaga kerja mengikut sumber kewangan

atau bajet yang sedia ada.

Mendapatkan tenaga kerja yang berpengalaman kerana

proses produksi akan mudah mempunyai mereka yang

berpengalaman dan berkemahiran. Jika pasaran filem

adalah kecil, boleh mempertimbangkan tenaga kerja

mereka yang pernah menghasilkan video korporat.

Memuktamadkan skrip – memastikan tidak ada banyak

perubahan selepas ia dimuktamadkan bagi menjimatkan

kos dan masa.

Menyenaraikan adegan-adegan, sekali gus menetapkan

elemen, lokasi dan karakter. Ini disusuli dengan tindakan

menyediakan jadual akhir bagi tujuan produksi.

Berdasarkan kepada jadual dan pecahan tindakan,

menyediakan bajet final. Jika bajet atau dana tidak

mencukupi, pengubahsuaian akan dilakukan sama ada

dengan mendapatkan lebih banyak dana atau mengubah

suai skrip dan jadual produksi.

Mendapatkan anggota krew dengan menetapkan gaji atau

upah bagi mereka. Juga menyediakan perjanjian

perkhidmatan yang ditawarkan.

Jika tidak mempunyai dana atau sumber kewangan

secukupnya untuk melantik pakar lokasi, ia akan dilakukan

Kamera Pengarah Fotografi

Jurusinematik

Pengendali Kamera

First Assistant Camera

(Focus Puller)

Second Assistant Camera

(Clapper Loader)

Loader

Pembantu Produksi Kamera

Digital Imaging Technician

(DIT)

Data Wrangler

Steadicam Operator

Motion Control

Technician/Operator

Video Split/Assist Operator

Kesan Bunyi

Production Sound Mixer

(Sound Recordist)

Boom Operator (Boom

Swinger)


278

sendiri oleh pengeluar filem dengan menggunakan

pengalaman dan hubungan baik dengan pihak-pihak

terbaik.

Perlu ada pelan lokasi alternatif.

Mendapatkan pengarah fotografi jika mengarah sendiri

filem yang hendak dihasilkan.

Membangunkan laman web khusus untuk memasarkan

filem yang hendak dihasilkan sejak peringkat awal dan

menyenaraikan butiran pengunjung laman web bagi tujuan

pemasaran jangka panjang.

Menyertakan treler filem sejak filem sedang dihasilkan di

laman web filem atau syarikat.

Mendapatkan pelakon-pelakon ternama sekiranya dana

mencukupi, dan sekiranya tidak, mendapatkan individu

atau wajah baharu yang mempunyai ramai ikutan.

Sebaik mempunyai senarai pelakon, diadakan

perbincangan dengan mereka mengenai skrip filem.

Memastikan bekalan makanan semasa produksi mencukupi

dan berkualiti.

Memastikan semua permit, kelulusan dan perjanjian

lengkap sepanjang masa.

Memastikan insuran produksi turut diambil atau

disediakan.

Mengadakan perbincangan dengan Jabatan Kamera dan

memastikan segala kelengkapan dan keperluan berada

dalam keadaan siap sedia untuk tujuan penggambaran.

Grip

Key Grip

Best Boy (Grip)

Dolly Grip

Elektrikal

Gaffer

Best Boy (Electrical)

Lighting Technician

Seni

Pereka Bentuk Produksi

Pengarah Seni

Pereka Bentuk Seni

Illustrator

Set Decorator

Buyer

Set Dresser

Props Master

Standby Props

Props Builder

Armourer

Construction Coordinator/

Construction Manager


279

Memastikan setiap anggota cukup tidur dan rehat

sepanjang proses penggambaran bagi memastikan sentiasa

bertenaga dan sihat dari segi minda.

Mengadakan perbincangan dengan kesemua ketua jabatan

dan unit bagi memastikan keperluan sentiasa dipenuhi dan

dipatuhi.

Mendapatkan sokongan wartawan dan pihak media bagi

mempromosikan perkembangan filem yang dihasilkan, dan

mengemas kini laman web filem yang dihasilkan.

Mengadakan program meraikan krew sebaik peringkat

produksi selesai dijalankan.

Memulakan kerja-kerja penyuntingan sebaik sesi

penggambaran selesai diadakan. Kerja-kerja penyuntingan

juga boleh dijalankan selari dengan sesi penggambaran

dilakukan.

Memandangkan suntingan awal masih kasar, adakan

tayangan dengan mereka yang tidak mengikuti sesi

penggambaran dan dapatkan maklum balas.

Lakukan pengubahsuain dan penambahbaikan mengikut

maklum balas yang diperoleh.

Kemudian mengadakan satu lagi sesi tayangan dengan

mereka yang belum melihat filem yang dihasilkan dan

lakukan suntingan yang perlu untuk melakukan

penambahbaikan.

Menayangkan filem sekali lagi dengan kumpulan kecil

yang baharu dan lakukan penambahbaikan yang perlu.

Key Scenic

Greensman

Hiasan dan Rambut

Artis Make-up

Pendandan rambut

Wardrobe

Costume Designer

Costume Supervisor

Costume Standby

Art Finisher

Buyer

Cutter/Fitter

Pascaproduksi

Editor Filem (Offline Editor

for video productions)

Editor Pembantu

Editor Online

Colourist

Negative Cutter

Visual Effects Supervisor

Compositor

Roto/Paint Artist


280

Sekiranya semua lengkap, merancang pelan strategi baharu

dan cari jalan untuk menjual filem.

Terdapat banyak peluang bagi pengedaran tradisional dan

oleh itu dapatkan rundingan terbaik untuk memasarkan

filem.

Jika tidak gunakan ruang dan peluang yang lain untuk

memasarkan filem yang telah dihasilkan, termasuk

menggunakan senarai yang dikumpulkan menerusi laman

web promosi filem dan boleh menggunakan platform

VOD.

Memuat naik treler ke platform YouTube dan saluran

video lain dalam talian.

Keluarkan kenyataan media berkaitan filem yang telah

dihasilkan.

Mengadakan tayangan untuk pihak media bagi tujuan

komen dan promosi.

Menyediakan komponen blog untuk orang ramai

memberikan komen mengenai filem – menggunakan

kelebihan enjin pencarian maklumat.

Menggunakan apa jua bentuk pemasaran untuk

mempromosikan filem termasuk Facebook dan Twitter.

Beli ruang pemasaran di media tradisional untuk

memasarkan filem jika dana mencukupi.

Mendapatkan sijil kelulusan tayangan daripada pihak

berkuasa.

Matte Painter

Sound Designer

Editor Dialog

Editor Bunyi

Re-recording Mixer

Music Supervisor

Komposer

Foley Artist

Krew Produksi

Casting Director

Storyboard Artist

Caterers

Unit Nurse

Unit Publicist

Stills Photographer

Media Interaktif

Produser

Designer

Developer

Pembantu Produksi

Pengurus Studio

Pengurus Projek

Pengurus Akaun


281

Mencari ruang untuk mendapatkan pengiktirafan dan

anugerah sama ada peringkat tempatan atau luar negara

ataupun kedua-dua peringkat.

Mengkaji semula atau membuat penilaian ke atas langkah-

langkah di atas menerus proses post-mortem.

Pakar Strategi Kandungan

Arkitek Maklumat

Editor Web

Pakar SEO (Search Engine

Optimisation)

Programmer

Diadaptasi dari “Job Descriptions for Film, Video & CGI: Responsibilities and Duties for Cinematic Craft Categories and Classifications”

(5th ed.), oleh Hines, W.E., 1999, dan “Film Production Management 101: Management and Coordination in Digital Age” (2nd ed.), Patz,

D., 2010.


282

Lampiran 2:

Protokol Kajian

PROTOKOL KAJIAN

PERSETUJUAN UNTUK MENJADI INFORMAN KAJIAN

Kepada:

-----------------------

-----------------------

1. Saya dengan segala hormatnya mempelawa Tuan/Puan/Cik untuk mengambil

bahagian dalam kajian ilmiah saya bertajuk "PENGURUSAN STRATEGIK

DALAM PENERBITAN FILEM CEREKA DI MALAYSIA: KAJIAN

KES FILEM REDHA".

2. Kajian ini yang dijalankan untuk memenuhi syarat program Sarjana Sains

(Pengurusan Media) dikendalikan berdasarkan pendekatan kualitatif – temu

bual tidak berstruktur. Justeru itu, sesi temu bual bersemuka Tuan/Puan/Cik

akan melibatkan sekurang-kurangnya satu sesi yang akan mengambil masa

sekitar satu jam dan sesi selanjutnya berkemungkinan akan diaturkan sekiranya

perlu. Temu bual akan dirakam menggunakan pita rakaman digital bagi tujuan

pengumpulan data kajian.

3. Saya memberi jaminan segala maklumat peribadi anda akan dirahsiakan, dan

pandangan anda hanya mewakili pendapat peribadi anda. Saya akan

mengambil segala langkah untuk melindungi maklumat peribadi anda dengan

hanya menggunakan nama samaran melainkan anda bersetuju untuk nama

sebenar anda disebutkan dalam laporan kajian kelak.

4. Saya akan memberikan anda satu salinan transkrip sebagai rujukan dan bagi

tujuan pengesahan kandungan. Tuan/Puan/Cik boleh melakukan pindaan jika

mahu.

5. Justeru, sila nyatakan jika Tuan/Puan/Cik bersetuju untuk mengambil bahagian

dalam kajian ini sebagai informan dengan menandatangani borang persetujuan


283

yang dilampirkan. Saya menghargai kerjasama padu anda bagi menjayakan

kajian ini. Sekiranya anda mempunyai sebarang pertanyaan, sila hubungi saya

di 013-3076747 atau e-mel: [email protected].

6. Saya mengesyorkan sesi temu bual ini diadakan pada ___________________.

Saya akan menghubungi Tuan/Puan/Cik untuk mengaturkan tarikh, hari, lokasi

dan masa yang sesuai untuk ditemu bual mengikut keselesaan Tuan/Puan/Cik.

7. Terima kasih atas segala kerjasama dan sokongan diberikan.

Yang benar,

MAHANTHERAN A/L MAXWELL (MATRIK: 824977)

(Pelajar Sarjana Sains Pengurusan Media)

Pusat Pengajian Teknologi Multimedia dan Komunikasi

UUM College of Arts and Sciences


06010 Sintok, Kedah

No. Tel: 013-3076746

E-mel: [email protected]

Penyelia

Dr. Norizah Binti Aripin

Pensyarah Kanan

Pusat Pengajian Teknologi Multimedia dan Komunikasi

UUM College of Arts and Sciences


06010 Sintok, Kedah

No. Tel: 016-4811474

E-mel: [email protected]


284

Lampiran 3:

Borang Persetujuan untuk Menjadi Informan Kajian

PERSETUJUAN UNTUK MENJADI INFORMAN KAJIAN

SLIP PENGESAHAN (SALINAN INFORMAN)

Saya, _______________________________________ telah membaca surat pelawaan

dan memahami maklumat yang dimaksudkan, dan dengan ini bersetuju untuk

mengambil bahagian dalam projek kajian ilmiah "PENGURUSAN STRATEGIK

DALAM PENERBITAN FILEM CEREKA DI MALAYSIA: KAJIAN KES FILEM

REDHA".

Saya mahu / tidak mahu* melihat kandungan transkrip temu bual.

Saya membenarkan/tidak membenarkan* nama sebenar saya digunakan dalam laporan

kajian ini tuan.

Nama informan: ............................................................................

Tandatangan: ..................................................................................

Tarikh: ..............................................................................................

Jawatan/peranan dalam filem Redha: ................................................

* Sila potong mana-mana bahagian yang tidak berkaitan.


285

Lampiran 4:

Panduan Menjalankan Sesi Temu Bual Tidak Berstruktur

PANDUAN MENJALANKAN SESI TEMU BUAL TIDAK BERSTRUKTUR

Pengkaji akan mengambil langkah-langkah berikut dengan rapi semasa proses

menjana data sebelum, semasa atau selepas setiap sesi temu bual.

SEBELUM SESI TEMU BUAL:

1. Menyediakan set soalan asas untuk ditanya kepada setiap informan.Set soalan

akan dihantar awal terlebih dahulu kepada informan sebagai persediaan informan

menyediakan jawapan sebelum temu bual dilaksanakan.

2. Menjalin hubungan awal di mana pengkaji akan memperkenalkan diri pengkaji

sebagai pelajar dan tujuan sesi pertemuan.

3. Setelah kebenaran lisan (awal) diberikan, pengkaji akan menghantar surat

undangan rasmi untuk izin dan persetujuan informan.

4. Akan membuat janji temu untuk bertemu – pengkaji akan mencadangkan

waktu dan tempat, dan akan bertanya kepada informan sama ada mereka bersetuju atau

tidak, jika tidak bersetuju, akan mendapatkan pandangan mereka mengenai masa dan

tarikh yang sesuai.

5. Akan membuat panggilan susulan untuk memastikan mereka telah menerima

surat jemputan rasmi.

6. Sekiranya tidak, akan menghantar semula surat dan akan membuat panggilan

susulan.

7. Akan membuat panggilan atau menghantar mesej mesra sehari sebelum temu

bual untuk mengingatkan informan mengenai sesi temu bual.

8. Pengkaji akan memastikan peralatan rakaman berada dalam keadaan baik

untuk sesi temu bual.


286

SEMASA SESI TEMU BUAL:

1. Pengkaji akan berada di tempat temu bual sekurang-kurangnya 15 minit

sebelum sesi temu bual.

2. Apabila informan bersedia untuk ditemu bual, pengkaji akan menerangkan

secara mendalam mengenai tujuan sesi temu bual dan tujuan kajian, berapa lama

diperlukan untuk ditemu bual, dan bagaimana temu bual akan dijalankan.

3. Pengkaji juga akan memaklumkan bahawa temu bual akan dirakam.

4. Pengkaji akan memberikan surat persetujuan rasmi kepada informan untuk

ditandatangan. Satu salinan akan diberikan kepada informan manakala satu lagi akan

disimpan oleh pengkaji.

5. Pengkaji akan memberitahu informan bahawa perbualan yang dirakam akan

ditranskrip dan satu salinan akan diberikan kepadanya untuk tujuan pemeriksaan silang

dan pengesahan kandungan.

6. Pengkaji akan memberitahu informan bahawa mereka akan dihubungi lagi

sekiranya diperlukan.

7. Pengkaji juga akan mengambil nota maklumat tambahan yang diperoleh

semasa sesi temu bual, yang boleh membantu proses analisis kelak.

8. Sesi temu bual akan mula dirakam sebaik borang persetujuan ditandatangani.

SELEPAS SESI TEMU BUAL:

1. Pengkaji akan mentranskripsikan perbualan yang telah dirakam secepat

mungkin.

2. Pengkaji akan menaip terus ke dalam komputer.

3. Pengkaji akan membekalkan informan satu salinan perbualan/transkrip untuk

rujukan dan pengesahan informan.

4. Informan akan diberi masa dua minggu untuk mengesahkan kandungan

transkrip mereka.

5. Sekiranya mereka memerlukan masa, mereka akan diberi masa tambahan

seminggu lagi, dan sekiranya tiada respons, kandungan itu akan dianggap betul untuk

diterima sebagai data kajian. Perkara ini akan dimaklumkan kepada informan secara

sopan dan tertib.

6. Pengkaji akan memaklumkan informan untuk ditemu sekali lagi sekiranya

diperlukan.


287

7. Transkrip akan disusun mengikut nama dalam folder khas dan simpanan juga

akan dibuat dalam platform atau sumber-sumber lain yang sesuai.


288

Lampiran 5:

Soalan Temu bual

SOALAN TEMU BUAL

PENGURUSAN STRATEGIK DALAM PENERBITAN FILEM CEREKA DI

MALAYSIA:

KAJIAN KES FILEM REDHA

Panduan soalan ini direka untuk menemubual secara mendalam dengan pihak

produksi filem mengenai pengurusan strategik filem cereka di Malaysia iaitu kajian

kes filem Redha

Perkenalkan diri anda

1. Moderator : Nama saya Mahantheran Maxwell

2. Penyataan : Kajian ini dijalankan untuk memenuhi syarat program

Sarjana Sains(Pengurusan Media) di peringkat sarjana.Tidak ada jawapan

yang betul atau salah dan semua maklum balas adalah untuk tujuan

akademik sahaja

3. Temu bual ini telah dibahagikan kepada 3 bahagian :

Bahagian 1 : Latar belakang – nama, pendidikan, pekerjaan sekarang,

pengalaman dan maklumat lain profil informan

Bahagian 2 : Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam

Produksi Filem Redha

Bahagian 3 : Cabaran Pengurusan Strategik Dalam Produksi Filem

Redha

Bahagian 1: Latar belakang peribadi

1. Nama Tuan/Puan/Cik

2. Umur Tuan/Puan Cik

3. Huraikan latar belakang Tuan/Puan dengan kelayakan akademik dan

sebagainya?

4. Berapa lama anda terlibat dalam industri filem?

5. Berapa lama anda terlibat dalam pembikinan filem cereka?


289

6. Siapa yang menjemput anda untuk menyertai pasukan produksi filem

REDHA?

7. Berapa lama anda terlibat dalam pembikinan filem Redha?

8. Sejak bila anda terlibat dalam industri filem? Jawatan pertama dan jawatan

sekarang?

Bahagian 2: Elemen Pengurusan Strategik Yang Diamalkan Dalam Produksi

Filem Redha

9. Apakah fasa pengurusan produksi yang diamalkan dalam pengeluaran filem

Redha sehingga filem ini mencapai box office dan mendapat anugerah?

10. Apakah proses praproduksi, produksi dan pasca produksi dalam produksi

filem Redha sehingga filem ini mencapai box office dan mendapat anugerah?

11. Bagaimanakah amalan pengurusan strategik (menganalisis situasi, menggubal

strategik, melaksana strategi, menilai pelaksanaan strategi dan

penambahbaikan) digunakan dalam produksi filem Redha sehingga filem ini

mencapai box office dan mendapat anugerah?

12. Apakah amalan pengurusan strategik yang lain digunakan produksi filem

Redha sehingga filem ini mencapai box office dan mendapat anugerah?

Bahagian 3: Cabaran dan Penyelesaian Pengurusan Strategik Dalam Produksi

Filem Redha

13. Dalam pengurusan strategik produksi filem Redha, apakah cabaran yang

dihadapi menguruskan filem ini, sebelum filem ini mencapai misinya yakni

box office dan mendapat anugerah?

14. Apakah strategi yang digunakan untuk menangani cabaran pengurusan

produksi filem sehingga filem ini mencapai box office dan mendapat

anugerah?

Terima kasih kerana meluangkan masa untuk ditemu bual dan menjayakan

kajian ini.


290

Lampiran 6:

Coding Informan 9

INFORMAN 9

NAMA: MEGAT ZAINI TUN

JAWATAN: GAFFER

TEMPAT: ASWARA

TARIKH: 29 SEPT 2020

BAHAGIAN 1: MAKLUMAT PERIBADI

BIL DURASI MASA DRAF UCAPAN PENGEKODAN 1 PENGEKODAN 2 RUMUSAN

1. 00:00:00-00:00:50

00:00:50

00:00:52

Pembuka kata.

1. (Nama tuan?)

Aaa.. saya Megat Zaini Tun

Beliau bernama

Megat Zaini Tun

Nama Megat Zaini Tun

merupakan gaffer di

dalam produksi filem

Redha

2. 00:00:54

00:00:56

2. (Umur tuan?)

Umur sekarang 52 tahun.

Berumur 52 tahun Umur Beliau berusia 52 tahun

3. 00:00:58

3. (Huraikan latar belakang tuan

dengan kelayakan akademik dan

sebagainya?)

Beliau bersekolah

sehinggan tingkatan

-pendidikan

tingkatan 5

Beliau mendapat

Pendidikan menengah

di Sekolah Vokasional


291

00:01:05-00:01:16

Sayaa.. sekolah sampai form 5, last sekali

Sekolah Vokasional Ipoh. Electrician.

Ye..

5, di Sekolah

Vokasional Ipoh.

Mengambil jurusan

electrician.

-Sekolah Vakasional

Ipoh

-electrician

Ipoh dengan

mengambil bidangan

Electrician.

4. 00:01:17

00:01:21-00:01:44

00:01:45

00:01:47

00:01:50

4. (Berapa lama anda terlibat dalam

industri filem?)

Emm… lapan puluhhh… hujung 85 so

sampai sekarang lah.

(So, tahun 85?)

Ye.. 85.. bulan 12 macam tu la…

(30 tahun tu)

Beliau terlibat

dalam bidang

industri filem

bermula penghujung

tahun 1985 sehingga

sekarang.

Dalam 30 tahun.

-terlibat dalam

industri filem

selama 30 tahun

Beliau mula terlibat di

dalam industri filem

bermula pada bulan 12

tahun 1985.

Kini sudah 30 tahun

beliau di dalam industri

filem.

5. 00:01:54

00:01:59-00:02:30

5. (Berapa lama anda terlibat dalam

filem cereka?)

(Filemm… okey, sebenarnya macam ni

lah, 85 sampai 89 saya start dengan buat

drama, lepas tu ada banyak filem…

hujung, hujung 90 saya dah buat iklan,

iklan sampai sekarang. So, dalam masa

bermula tahun 1985

dan pada tahun 1989

mula buat drama.

Penghujung tahun

1990 beliau terlibat

dalam bidang

-bermula tahun 1995

-tahun 1989 mula

buat drama

-tahun 1990 buat

iklan

-filem cereka

pertama Janda

Meletop tahun 1986

Beliau telah bermula

dalam industri pada

tahun 1988. Kemudian

pada tahun1989 beliau

mula mengikuti

produksi drama.

Kemudian pada tahun

1990 beliau mula


292

00:02:31

00:02:33

00:02:38

02:39

sekarang bi, dalam belakang 4, 5 tahun ni

ada juga pa, pun buat filem-filem juga..

itu lah masa-masa Panjang dia.

(Filem pertama cereka, you buat apa?)

Filem pertamaaa cereka that means apa?

(Feature film, feature film)

Filem pertama sayaa, kalau saya masih

ingat lah Janda Meletop, atau pun

ermmm…. tak tau la, saya ingat Janda

Meletop la, arahan Z Lokman. Itu yang

pertama 86.

periklanan sehingga

sekarang.

Filem cereka

pertama Janda

Meletop arahan Z

Lokman pada tahun

1986

melibatakan diri dalam

produksi periklanan

atau komersial.

Manakala filem cereka

yang pertama beliau

berkerja pada tahun

1996 iaitu filem Janda

Meletop arahan Z.

Lokman

6. 03:10

03:13

6. (Siapakah yang menjemput anda

dalam produksi filem Redha?)

Redha! aa. yang menjemputnya Tunku

Haris la, Tunku Haris dengan Tunku

Mona sebab saya kenal mereka lama. So,

dia, dia pelawa kawan-kawan semua buat

filem 1st movie dia kan, projek movie dia.

Tunku Haris la, dengan Tunku Mona

yang, yang pelawa.

Tunku Mona dan Ku

Haris yang

menjemput beliau

menyertai produksi

filem Redha

-dijemput oleh

Tunku Mona dan Ku

Haris

Beliau dijemput untuk

menyertai produksi

filem Redha oleh

Tunku Mona dan juga

Ku Haris


293

7. 7. (Berapa lama anda terlibat dalam

pembikinan filem Redha?)

aa… lebih kurang 6 bulan lebih bermula

dengan pre pro.

6 bulan lebih terlibat

dalam pembikinan

filem Redha

-terlibat selama 6

bulan

Beliau terlibat dalam

pembikinan filem

Redha selama 6 bulan

bermula dengan proses

pra produksi

8. 00:03:34

00:03:36-00:04:08

8. (Sejak bila anda terlibat dalam

industri filem? Jawatan pertama dan

jawatan sekarang?)

Aa.. terbabit dalam industri of course la

saya buat krew dulu, krew biasa, just

helper-helper, krew, gaffer lebih kurang

96, 97, sampai sekarang.

Dalam industri filem

sejak tahun 1986

Jawatan pertama

krew biasa, tahun

1996 , 1996

sehingga sekarang

sebagai gaffer

-terlibat dalam

industri filem tahun

1986

-jawatan pertama

krew biasa

-sekarang gaffer

Beliau mula terlibat

dalam industri filem

sejak tahun 1986. Pada

ketika itu beliau

menjawati sebagai

krew biasa dan bermula

tahun 1995 beliau mula

menjadi gaffer

sehinggalah sekarang

BAHAGIAN 2: ELEMEN PENGURUSAN STRATEGIK YANG DIAMALKAN DALAM PRODUKSI FILEM REDHA

9. 00:04:10-00:04:28

00:04:30-00:05:11

9. (Sebabai seorang gaffer, untuk filem

Redha ni boleh terangkan proses

pengurusan produksi yang diamalkan

dalam pengeluaran filem Redha

sehingga filem ini mencapai box office

dan mendapat anugerah?)

Sesebuah.. aa.. production sebelum kita

nak shoot movie kita ada aa ada pre pro,

ada aa lepas tu kita buat reecee, setelah

kita dijemput semua, semua department

Proses production

sebelum nak shoot

movie ada pre pro,

ada aa lepas tu kita

buat reecee, setelah

dijemput semua,

mereka pergi reecee.

Mereka pergi 1st

recee dulu then ada

final teknikal recee

dengan director

Strategi dan

Rantaian Kerja

-pra produksi, recee

lokasi

-10 hari teknikal

recee

-membuat

mesyuarat semasa

pra produksi

-semua perancangan

dibuat denagn teliti,

Fasa pengurusan

produksi yang

diamalkan dalam

pengeluaran filem

Redha:

fasa pertama mereka

ada proses pra

produksi. Semasa

proses pra produksi

tugasnya sebagai

gaffer mesti


294

00:05:12-00:05:48

00:05:49

05:03

00:05:10-00:06:29

ok kita pergi reecee.. kita pergi 1st reecee

dulu then ada final teknikal reecee kita

panggil dengan director dengan DP, and

the, benda tu semua makan proses kita

punya..aa... kalau dengan Tunku Mona

aa.. 10 days kita punya teknikal reecee tu.

After that baru kita start, kita start aa..

shoot. Lebih kurang sebulan aa jugalah

dia.. aa itu, itu untuk Redha aa.. dan..

setiap-setiap production house that, bukan

sama dia punya sistem aa.. lain-lain, dia

punya sistem. Dia, dia tak de sama, Dia

tak ikut sistem pun. aa.. Dia, dia bukan

cincai step by step, Tunku Mona.

Saya buat banyak filem dengan lain

production diorang main hentam je,

hehehe (ketawa) janji jadi. Janji boleh

role kan.. ha.. aa not tunku Mona and

Haris la, dia memang sistem.

(Adakah perancangan dibuat

mesyuarat dibuat?)

Of course la, kita adaaa... kita ada banyak

meeting, aa sebelum kita start shoot tu

pun kita ada banyak meeting. Meeting

dengan, dengan producer, meeting dengan

dengan DP, and the,

benda tu semua

makan proses kalau

dengan Tunku Mona

10 days kita punya

teknikal recee tu.

Mereka ada banyak

meeting, sebelum

start shoot pun kita

ada banyak meeting.

Meeting dengan,

dengan producer,

meeting dengan

semua department,

last sekali baru DP,

kalau DP nak jumpa

kat mana-mana baru

datang, dan meeting

lagi.

perancangan, buat

kerja tu je itu

dinama

perancangan, bila

sampai shoot day,

dan krew hanya

mengikut flow dan

sistem yang

disediakan.

Komunikasi

-komunikasi

diadakan sejak

proses.

-prose komunikasi

dengan DP

menyertai teknikal

recee ke lokasi.

Setelah perbincangan

dibuat mereka akan

ikut rantaian nilai

kerja dan sistem yang

dilaksanakan oleh

Current Picture.

Teknikal recee

mengambil masa 10

hari. Ini adalah

kerana mereka

mestikan membuat

perincian apa alatan

teknikal lampu yang

harus dibawa.

Penggambaran di

pulau membataskan

mereka membawa

peralatan lampu yang

banyak.

Proses komunikasi

sentiasa berlaku

semasa pra produksi

bersama semua team

dan juga bersama

team teknikal.

Prosesnya mesyuarat


295

00:06:30-00:06:36

00:06:37

00:06:37-00:06:48

00:06:49-00:07:01

00:07:02-00:07:45

semua-semua department, last sekali aa

baru kita masukkan DP, kalau DP nak

jumpa kat mana-mana baru kita datang,

dan meeting lagi.

Itu saya cakap lebih kurang sebulan,

sebulan lebih tu kita, kita buat kerja tu je..

(Perancangan)

aa.. perancangan, buat kerja tu je itu

dinama perancangan, bila sampai shoot

day, kita just follow step ni.. semua kita

dah ada dah. Kan senang.

(Okey.. tadi tuan cakap pasal Tunku

Mona, Tunku Mona ni 10 hari nak

kena reecee. Bagaimana pengarah ni,

bagaimana Tunku Mona buat kerja

dari segi komunikasi dia?)

Of course la Tunku Mona dia punyaaa

first film ni Redha, before that dia ada

juga buat, buat tele, apa semua. Itu dia

punyaaa, dia punya warm up, saya cakap

warm up, untuk dia punya movie. Of

course Mona ni, dia ada, dia ada degil

juga. Aa ada degil, ada angin aa juga dia,

just follow step ni..

semua dah ada dah.

Komunikasi sentiasa

dibuat dengan

pengarah, walaupun

mereka sudah kenal

lama seperti dengan

Art Director Redha,

namun bila

berbincang dengan

pengarah, pengarah

tetap mahu apa yang

dia mahu. Keadaan

dilakukan banyak

kali bersama penerbit

dan juga semua

department. Dan

akhir sekali beliau

dan team akan

mesyuarat dengan

DP. Jika DP mahu

bertemu diluar,

mereka team teknilak

akan pergi berjumpa

DP.

Setiap perancangan

dibuat dengan teliti

dan mereka hanya

ikut apa flow

sehinggalah proses

produksi.

Komunikasi antara

beliau, malah Art

Director juga di buat

dengan pengarah.

Sentiasa ada

pebahasan antar

mereka dan

pengarah. Pengarah

mahu apa yang dia

mahu. Perbahasan


296

00:07:46-00:08:00

00:08:02-00:08:19

00:08:20-00:10:02

eventhore, saya dengan dia cukup lama

ada juga kita punya Art Director Redha ni

lama juga kenal dengan dia, saya pun

lama juga kenal dengan dia lebih kurang

25 tahun 30 tahun kenal dia. Dia masih

tak mahu dengar juga cakap kita. aaa.. so

dia ada juga dia punya angin juga kan...

Jadi,.. itu yang seronoknya, kita ada team

work yang dekat-dekat situ..

aaa.. kita ada team work dekat situ... so

kita argue dia, dia argue balik, dia argue

balik, macam tu lah.. ha itu la kita

namanya...haa dekat set kita ada semua

tu, kalau tak ada tu, boring! bukan film

maker namanya.

(Coming back to technical department,

aa.. you have your DP from Indonesia,

Pak Yudi. So, macam mana cara kerja

Pak Yudi Indonesian, dengan

Malaysian, dan krew yang berada di

bawahnya, termasuk gaffer dan

sebagainya?)

Pak Yudi ni, DP untuk Redha ni, Pak

Yudi, Yudi Datau dia memang pro,

memang pro, as a DP dia tahu apa kerja

tersebut memberi

keseronokan masa

shooting bila ada

argument antara

krew dan director.

Bagi beliau Pak

Yudi atau Yudi

Datau merupakan

seorang DP yang

profesional tak

seperti DOP

sekarang.

tersebut bagi beliau

membuatkan mereka

rasa seronok dan tak

bosan ketika

penggambaran.

Walaupu krew yang

telah berkerja dengan

pengarah ada dalam

25 tahun dan 30

tahun telah

mengenali pengarah,

namun ada sahaja

perbahasan antara

mereka.

Untuk filem Redha

produksi

menggunakan

khidmat Pengarah

sinematografi atau

DP dariapada

Indinesia iaitu Yudi

Datau. Bagi beliau

Pak Yudi seorang

yang profesional dan

sangat banyak

pengalaman. Bagi

beliau semasa mula

bertemu dengan Pak


297

00:10:03

DP. DP ini bagi saya, bagi saya DOP,

memang aa memang macam tu

la memang pro, bukan macam sekarang

punya DOP, macam sekarang dan dulu

lain, cara kerja pun lain, semua lain.

Sekarang kerja pun senang, a aa digital

kan. On dia punya kamera tu dah dia

mengaku dia punya DP, aa tu sekarang.

Ada tu, on kamera, ada gambar hah saya

DP. Bukan dulu, dulu DP er zaman filem,

jauh, jauh la dia punya beza. filem

dengan, dengan apa digital ni jauh dia

punya beza. Dan.. kerja dengan Pak Yudi

sangat senang, dia dengan saya masa first

jumpa, dia, dia tanya. aa “Pak Megat nak

buat lampu, er er Pak Megat nak set

lampu atau pun dia?” say, saya jawab la

dengan dia aa terpulang la Pak Yudi,

mau, Pak Yudi buat. Kalau saya mau, aa

aa kalau Pak Yudi benarkan saya buat,

saya buat. aa.. begitu masa kita first, first

jumpa dengan dia kan... So, dia lepaskan

pada saya semua, so, senang..dia letak je

kamera, saya tengok angle, so, saya dah

set lampu dah...

(So, komunikasi nya bagus?)

DP dahulu

mempunyai

pengalaman yang

tinggi. Pertama kali

beliau berjumpa

dengan Pak Yudi,

Pak Yudi

berbincang

dengannya sama ada

dia mahu buat

lighting ataupun

Megat yang buat.

Yudi, beliau

berbincang siapa

yang akan membuat

lighting, “Pak Megat

nak buat lampu, er er

Pak Megat nak set

lampu atau pun

dia?” say, saya

jawab la dengan dia

aa terpulang la Pak

Yudi, mau, Pak Yudi

buat. Kalau saya

mau, aa aa kalau

Pak Yudi benarkan

saya buat, saya buat.

aa.. begitu masa kita

first, first jumpa

dengan dia kan... So,

dia lepaskan pada

saya semua, so,

senang..dia letak je

kamera, saya tengok

angle, so, saya dah

set lampu dah...”

Oleh itu, dari sudut fasa

pengurusan produksi

yang diamalkan dalam


298

00:10:04-00:10:21

aa... komunikasi dengan Pak Yudi

senang... senang, dia, dia, very. very cool

punya DP, walaupun dia dari seberang

kan...walaupun dia daripada Indon dia

sangat senang kerja dengannya, tiada

marah, tiada apa... nice people.

Pak Yudi sangat

cool dan seorang DP

yang baik

filem Redha ini

mengkhusukan sebagai

tugasan gaffer apa yang

utama:

Komunikasi

Strategi dan Rantaian

Nilai Kerja

Profesionalismee

Krew Berkualiti

Sistematik

10. 00:10:22-00:10:26

00:10:27-00:12:14

10. (Apakah proses praproduksi,

produksi dan pasca produksi dalam

produksi filem Redha sehingga filem

ini mencapai box office dan mendapat

anugerah?. Okey, bagaimana team

work, technical team keseluruhannya,

daripada atas top down?)

Macam saya, saya gaffer sayaa on behalf

on DP, DP tak yah cakap, DP tak de

bunyi dekat set, so, so, cuma saya yang

nya, yang... as a gaffer saya bersuara

untuk semua.. aa macam saya punya

kerja, lepas saya set lampu saya tengok

view finder, saya boleh, boleh tegur

director kalau baju ni, aa make up ni,

Sebagai gaffer

beliau bertindak on

behalf DP, beliau

akan bersuara.

Selepas selesai set

lampu beliau akan

pergi tengok dekat

view finder, beliau

boleh menegur

director jika baju

atau make up tak

kena.

Jika make dan baju

dengan framing tak

ngan beliau boleh

Teknologi dan

Inovasi

-menggunakan

kamera jenama Arri

Elexa.

-menggunakan

lampu Arri, balon

light.

-krew teknikal

termasuk kamera

team 16 orang

krew lampu 12

orang

Proses pra produksi,

produksi dan juga

pasca produksi

merupakan satu proses

yang utama dalam

sesebuah produksi.

Kejayaan sesebuah

produksi menghasilkan

filem yang baik

bergantung kepada

semua proses ini.

Oleh itu menerusi

produksi filem Redha,

team teknikal

merupakan pasukan

yang sangat penting


299

00:12:15

semua, semua, sa itu semua saya boleh

tegur. aa.. not other person. Like say la

kalau baju tu dengan framing aa tak

ngam, saya boleh er cakap dengan

director, cakap dengan DP. kan.. make up

tak betul, terlampau terang, terlampau

pudar saya boleh cakap. aa.. itu as a

gaffer. The real gaffer. Bukan gaffer

untuk on lampu sahaja. Itu yang kita kena

ubah dekat Malaysia ni. Mereka ingat

gaffer ni just untuk on lampu. Dan dia tak

tahu pun apa gaffer tu sebenarnya. Kalau

you tengok aa credit title banyak filem

banyak tu, gaffer 1, gaffer 2, gaffer, 3,

gaffer 4, gaffer 5. Aaa maknanya diorang

tak tahu apa gaffer itu sebenarnya,

diorang tahu gaffer tu dia ingatnya err..

juru lampu, krew lampu yang mana

lampu department semua gaffer. That’s

why dalam credit title ada gaffer 1, gaffer

2, gaffer, 3, gaffer 4, itu makna krew

lampu sahaja. aa benda ni kita kena ubah.

Tapi, bukan saya la kena ubah, saya aa..

er janggut pun pun dah pu putih kan

(ketawa), dah lambat kan. Generasi baru

yang kena ubah.

cakap dengan

director dan juga

DP.

Komunikasi dan

Kepimpinan

-berbincang dengan

DP dan krew bawah

memberi arahan apa

yang harus dibuat

dalam meberikan

senimatografi yang

bermutu dari aspek

visual dan juga

tatacahaya.

seorang gaffer boleh

menegur pengarah

mahu [un DP

danalam

menyampaikan

cadangan dan

sebagaimya. Sebagai

gaffer apabila beliau

siap memasang

lampu, beliau akan

memeriksa visual

menerusi view

finder.

Jika baju atau pun

make tidak menepati

kualiti beliau boleh

memberitahu

pengarah dan juga

DP.

Jadi, peranan

gafferjuga penting

dalam memastikan

gambar dan visual


300

00:12:28

00:13:13

(So, bagaimana Megat berkomunikasi

dengan orang dibawah junkgreen dan

sebagainya bawah keuwangan, seperti

bila dapat satu arahan untuk satu set

up tu, just explain sikit?)

O.. untuk... aa.. begini lah.. aa.. untuk

scene satu contohnya, untuk scene 1,

untuk Redha, di dalam bilik la saya

cakap, er.. saya kan panggil saya punya

best boy, aa ada best boy, ada dua atau

pun tiga er,, spark, err spark ni kita

panggil ee krew lampu is spark, so ada

eco ada green. so saya akan bincang

dengan diorang, ok, scene 1 dalam bilik

ni, aa.. so, saya akan suruh budak-budak

saya untuk scene 1 di situ. Cara saya kerja

untuk scene 1 itu, saya set semua lampu.

Just kamera, just aa tukar-tukar angle je

nanti. aa.. tak perlu angle ini, cara saya

kerja tak perlu angle ini lampu ini, angle

ini ubah lampu ini, aa.. tak, tak ada. Saya

akan set lampu untuk 1 scene. Lepas tu

kamera aa krew saja yang, yang, yang,

yang akan standby dalam set itu. Krew

saya dah boleh minum-minum kopi dah.

Okey, itu cara saya kerja.

Sistem komunikasi

beliau dengan krew

dibawahnya sebagai

contoh jika babak

dalam sebuah bilik,

dia akan panggil

best boy, spark iaitu

krew lampu, mereka

akan bincang.

Mereka akan set

lampu untuk satu

babak, jika ada

perubahan kamera,

hanya kamera sahaja

yang ubah dan tidak

lampu.

mempunyai mutu

dari aspek kontras

warna dan

sebagainya.

Selain itu,

komunikasi serta

kepimpinan gaffer

terhadap krew

dibawahnya, dengan

memberi arahan yang

tepat dalam

perletakan lampu.

Sepeti yang

dinyatakan oleh

beliau, “contohnya,

untuk scene 1, di

dalam bilik, saya kan

panggil saya punya

best boy, aa ada best

boy, ada dua atau

pun tiga er, spark,

err spark ni kita

panggil ee krew

lampu is spark, so

ada eco ada green.

so saya akan bincang

dengan diorang.

Cara saya kerja


301

00:13:44-00:29:15

00:29:16-00:2523

00:29:24

00:29:30

00:29:33

00:29:34

(Ok, Pak Yudi ada cakap pada saya,

aa.. style dia set lampu luar format out

in ok. Ramai orang biasa in out. So,

macam mana?)

Aaa... ye la ok lampu kita tengok scene

kita tengok lokasi macam mana, Macam

Pak Yudi macam saya, kita tak pernah

ubah lampu tu. Kita ikut natural, kita

tambah lagi. aa.. like say bilik itu ada

tingkap sana. For sure la matahari datang

daripada tingkap tu. aaa... so naturalnya

dah ada kita tambah sahaja..

(Jumlah krew yang terlibat, I’m

talking about krew.. total, roughly

yang terlibat?)

Krew ni maknanya semua department…

(Haa.. semua department la)

Semua department, untuk semua

department roughly, lebih kurang easily,

easily, 40 lebih 50 orang…

(So, 40 lebih all lah… semua)

untuk scene 1 itu,

saya set semua

lampu. Just kamera,

just aa tukar-tukar

angle je nanti. aa..

tak perlu angle ini,

cara saya kerja tak

perlu angle ini lampu

ini, angle ini ubah

lampu ini, aa.. tak,

tak ada. Saya akan

set lampu untuk 1

scene, kamera aa

krew saja yang,

yang, standby dalam

set itu”.

dari aspek inovasi

dan teknologi,

menggunakan

kamera Arri Erixca

kerana Pak Yudi

merupaka duta

kepada Arri Arixca,

“kamera Pak Yudi

bawa daripada

Indon, sebab dia

Yudi Datau, dia

shoot hanya


302

00:29:40

00:29:44

00:29:46-00:30:03

00:30:04-00:30:!9

00:30:20

00:30:23

00:30:25-00:31:10

Semua…

(Okey.. Technical department itself?)

Technical department saya nya adaaa

lebih kurang 12 orang, 12 orang

termasuk, termasuk, campur camera

department campur dengan DP ada 16

orang lah…

(Okey.. dari segi peralatan yang

digunakan, dari segi teknologi dan

inovasi, apa is latest equipment ke

macam mana? which is lampu, kamera

dan sebagainya)

Film Redha.. dia bukan filem

(Dia pakai Alexa, dia pakai Alexa)

Aaa.. iye lah, apa.. dari segi equipment…

aaa… kamera Pak Yudi bawa daripada

Indon, sebab dia Yudi Datau, dia shoot

hanya menggunakan Alexa, walaupun dia

buat doku ke… dia buat apa sahaja,

Ericsa tu Yudi Datau, dia tak, dia tak ada

guna Red ke, kamera jenis-jenis lain tak

Krew teknikal ada

lebih kurang 12

orang termasuk

camera department

ca,pur DP ada 16.

Equipment Pak

Yudi bawa dari

Indon. sebab dia

Yudi Datau, dia

shoot hanya

menggunakan

Alexa, walaupun dia

buat doku ke… dia

buat apa sahaja,

Ericsa tu Yudi

Datau, dia tak, dia

tak ada guna Red ke,

kamera jenis-jenis

lain tak ada. Kalau

menggunakan Alexa,

walaupun dia buat

doku ke… dia buat

apa sahaja, Ericsa tu

Yudi Datau, dia tak,

dia tak ada guna Red

ke, kamera jenis-

jenis lain tak ada”.

Secara

kesimpulannya,

sistem yang

diguanakn dalam

produksi filem Redha

menggunaka sistem

yang telah tersedia.

Contohnya dari

aspekl teknikal

mereka menggunaka

kamera yang

mempunyai kualiti

yang tinggi bagi

mendapatkan hasil

visual yang bermutu.

Di samping itu juga

kepimpinan,

profesionalismee,

sistematik dan

rantaian nilain kerja


303

00:31:11-00:31:27

00:31:28

00:31:29

00:31:40

00:31:41

00:31:42

00:31:43

ada. Kalau you check Yudi Datau punya

data itu la dia.

Dan… lampu-lampu of course la kita

guna lampu-lampu yang ada dekat sini,

macam lampu semua saya guna ARRI,

senang. Masa tu ada juga lampu-lampu

China tapi kurang lah.. semua lampu

ARRI.

(Paling besar?)

Paling besar, paling besar pun aa.. tengok

scene juga, ada lampuu. Six K.

(Six K)

Six Skpta

(Okey..)

Ha.. tu lampu paling besar. Dan… di tepi

laut tu saya guna belon light. Di tepi

pantai Pulau Redang. Yang lain-lain

lampu biasa lah…

you check Yudi

Datau punya data itu

la dia.

Lampu yang

digunakan semua

menggunakan

ARRI. Lampu

paling besar ialah

Six skepa. Manakala

babak di tepi laut

mereka

menggunakan belon

light.

adalah faktor yang

memainkan peranan

penting dalam team

teknikal.

Faktor ini dimainkan

dan digunakan dalam

team teknikal. Jadi,

ia telah memberikan

kualiti terbaik dari

aspek visual dan

emosi filem ini.


304

11. 00:14:19-00:14:57

00:14:58-00:16:30

11. (Ok, sekarang ni filem Redha ni

dibuat penggambaran di pulau, ok,

pulau, so apakah amalan semasa dalam

proses produksi dan tindakan bagi

mencapai matlamat misi produksi

filem Redha sehingga filem ini

mencapai box office dan mendapat

anugerah).

(Macam mana work flownya, tadi

Megat dah terangkan amalannya

anything else?)

Setiap produksi tu dia punyaaa, dia

punyaa.. cara dan produksi sendiri.. so

macam Redha dia punyaa... style tu

amalan la er... style. macam Redha dia

dah ada cara kerja style Current Picture

ni... so kita just follow dia punya amalan

dia je, dia punya style dia, dia punya step

by step dia, aa kita just follow. diorang

dah ada dia punya prinsip diorang, dah

ada dia punya cara kerja ye, dah ada cara

amalan diorang macam mana, did, dia

panggil kita freelance just follow dia

punya aa aaa... cara kerja dia. So, itu yang

Current Picture, yang, yang filem Redha

buat. Bagi saya, saya dengan, dengan ,

dengan apa semua tu, dengan krew

Bagi beliaua setiap

produksi

mempunyai cara dan

sistem yang

tersendiri Sama juga

Redha amalan dan

stylenya dah ada

cara kerja style

Current Picture.

Pengarah dan EP

panggil mereka

sebagai freelance

just follow sistem

mereka.

Tunku Mona

panggil semua orang

yang boleh kerja,

yang boleh

berkerja, bukan

yang kena berkerja.

Bila meeting

diadakan semua dah

dapat skrip, mereka

Sistematik dan

Rangkaian Nilai

-amalan yang telah

diguna pakai oleh

Current Picture,

freelance yang

dilantik berkerja

dengan mereka

mestilah mengikut

cara kerja mereka.

Profesionalismee

dan Krew

Berkualiti

-pengarah dan juga

EP menawarkan

kerja kepada mereka

yang boleh membuat

kerja dan bukan

mereka yang

terpaksa berkerja.

-kepakaran yang ada

pada seseorang yang

bidangnya.

-krew berkualiti

-tidak perlu diberi

arahan

Proses pra produksi,

produksi dan pasca

produksi yang

diamalkan oleh

produksi filem Redha,

adalah:

Sistematik: produksi

filem Redha sudah

mempunyai amalan

dan cara kerja atau

sistem kerja yang

telah dipraktiskan

oleh mereka. Oleh

itu, mereka meilii

krew yang berkualiti

serta profesional

dalam menyertai

produksi filem Redha

kerana mereka sudah

faham dan tahu

sistem kerja di

Current Pictures.

Tidak hairan lah

semua krew terdiri

daripada mereka

yang mempunyai

pengalaman kerja

lebih 10 ke 20 tahun.


305

00:16:31-00:16:53

00:16:54

00:17:15-00:18:02

dengan apa semua tu, kita tak ada apa,

aaa... benda, benda yang kita nak ubah.

Sebab semunya semuanya..., sebab Tunku

Mona panggil semua orang yang boleh

kerja, yang boleh berkerja, bukan yang

kena berkerja. Dia, dia aa ada beza tu,

yang tunggu kerja aa, yang tunggu

arahan, yang buat sendiri... aa,,, dia ada

beza... maa.. dan team-team Redha kita aa

tak perlu tunggu, kita dah tahu dah..

Bila kita dah meeting kita dah dapat skrip,

kita dah tahu dah nak buat, so kita tak

perlu dah nak aa.. setiap hari kita nak aa

nak tanya HOD apa nak buat, apa nak

buat, apa nak buat tak perlu... aaa... itu

aaa.. amalannn aa.. Current Picture.

Tunku Mona.

(En, Megat, so.. apa yang saya dapat

sekarang ialah profesionalisme,

nampak very profesional, macam

mana, dari segi amalan?)

Kita, Malaysia.. nak cakap ap kita

profesional sangat pun susah.. sebab kita

dikalangan kita sahaja. Memang kita

pergi mana-mana sahaja kita dengar, “eh

dah tahu dah nak

buat, so tak perlu

dah nak setiap hari

head of department

kena buat apa.

Sistem kerja kat

Malaysia ada sahaja

yang mengaku

profesional, namun

kurang pasti dan

tidak faham apa

disebalik

profesionalismee

itu.

-boleh bertindak

sendiri

Ada juga mereka

yang telah

berpengalaman 30

tahu seperti mana

gaffer.

Justeru, gaffer adalah

salah seorang krew

yang telah lama

berkerja dengan

Current Picture dan

sudah faham nilai

dan sistem kerja

tersebut. Jadi mereka

cuma mengikut

sahaja sistem dan

nilai kerja yang telah

dipraktiskan di

Current Picture.

Profesionalismeesatu

konsep yang

digunakan dalam

produksi filem

Redha.

Dengan adanya krew

yang profesional dan

berkualiti dapat

memenuhi apa sahaja

kehendak pengarah


306

00:18:03

00:18:06-18:46

aku pro la, aku pro la, aku pro”, tapi dia

tak tahu apa yang dia cakap dia pro

daripada mana... pro dari segi apa, apa

yang dia prokan.. he (ketawa) aku, aku

pun tak tahu... hehehe, apa yang dia ni...

semua bu budak cakap, “eh aku

profesional la, aku profesional la”,

daripada segi mana profesional pun ntah.

Ini benda tak tahu la nak cakap, hehehe

(ketawa).

(Pandangan En Megat macam mana

pula?)

ak.. ye kita punya pro ni ikut cara kita la,

kita tak boleh compare dengan, dengan

orang luar. Pro kita dari segi, segi kita

punyer kerja, iye, biar kita jaga kita je..

tak pernak nak compare dengan orang

luar. Ye kita tak mampu pun nak lawan

orang luar, dengan cara diorang. Itu saya

punya pandangan la kan... Malaysia ni

kecik aje... Dari segi profesional itu, haa

itu la dia.. yes, untuk, untuk kita aje, aku

cakap aku profesional, engko cakap

engko profesional. aa.. itu

Bagi pandangan

beliau

profesionalismee

ada mengikut

kepakaran yang ada

pada sesorang. Dan,

profesionalismee di

negara kita tidak

boleh dibandingkan

profesionalismee di

negara luar.

dalam memberi mutu

kerja yang

maksimum.

Walaupun, team

teknikal mempunyai

kekangan peralatan

namun, dengan

kepakaran yang ada

daripada setiap krew

telah membantu

melahirkan filem

yang bermutu.

Profesionalismee

mengikut persepsi

gaffer adalah apa

kepakaran yang

dimiliki. Natijahnya

ia tidak boleh

dibandingkan dengan

profesionalismee

yang digunakan di

negara luar.


307

12. 00:18:48

00:19:17-00:19:27

00:19:28

00:19:28-00:20:51

12. (Bagaimanakah amalan

pengurusan strategik (menganalisis

situasi, menggubal strategik,

melaksana strategi, menilai

pelaksanaan strategi dan

penambahbaikan) digunakan dalam

produksi filem Redha sehingga filem

ini mencapai box office dan mendapat

anugerah?

Apabila Redha di mulakan ada tak

misi nak menang anugerah tu, atau di

mana-mana di bincangkan?)

ye, Tunku Mona ambil masa 2 tahun la..

bila kita first day shoot tu. Before shoot

tu, dia ambil masa 2 tahun dengan

budak-budak ni tu, budak apa nama

(Autisme ni)

Autisme ni.. dia just pergi duduk dengan

diorang, makan dengan diorang, semua

dengan diorang, lebih kurang ambil masa

2 tahun before, before we be roll ya... Itu,

so.. aa... dia dah, bila sampai shoot daya

dia dah tahu dah apa nak buat, macam

mana budak ni punya perangai, apa

Persiapan yang

dibuat oleh

pengarah

mengambil masa

selama 2 tahun

dalam membuat

penyelidikan subjek

autisme.

Autismee

merupakan subjek

yang berat. Beliau

ada nyatakan subjek

ini serius. audienss

di Malaysia tidak

Strategi dan

Rantaian Nilai

-pengarah telah

membuat

penyelidikan selama

2 tahun

-arif tentang

subjeknya

-susun atur kerja

yang bagus

Berdaya Saing

-filem Redha banyak

memenangi

anugerah di

peringkat

antarabangsa dan

juga lokal.

-Industri mula

mengenali Tunku

Mona

Amalan pengurusan

strategik dalam

produksi Redha

sehingga filem ini

mencapai anugerah

ialah berdasarkan

strategi dan rantaian

nilai kerja yang

digunakan:

pengarah teleh

membuat

penyelidikan selama

2 tahun tentang

subjek autisme. Dan

beliau sangat arif dan

faham character anak

autisme.

susun atur kerja yang

dirancang dengan

teliti. Menerut gaffer

beliau tidak pernah

mendapat arahan

yang berbeza. Setiap

kali arahan yang

diberikan oleh arwah

penolong pengarah

pertama adala tepat.

Tidak pernah berlaku


308

00:20:50-00:20:52

00:20:53-00:32:10

semua, dia dah tahu step-step. Daripada

segi, segi, kita tayangm, siap filem tu

semua... Bagi saya la, saya cakap dengan

Mona, “kita buat filem ni, belum tentu

kita boleh collect, sebab filem ni, kita

bukan, aa.. penonton Malaysia la cakap,

aa rakyat Malaysia bukan suka filem

macam ni”, diorang nak filem bodoh,

filem lawak, filem tu ja.. aa.. but Tunku

Mona dia serius, dia nak buat juga filem

tu.. buat oke buat, tayang you pun tahu

dia punya collection.. tapi dia, satu dunia

kenal dia sekarang, la.. aa.. satu dunia,

satu dunia kenal dia kan... dia menang

award sana, menang awards sana, banyak

festival la dia, dia dapat awards. Award tu

tak boleh bayar dia punya loan. aaa,

hehehe (ketawa) sebab dia bukan dapat

geran, dia loan. aaa... kesian dengan

diorang la, kesian dengan diorang.

(Dia dapat 11 international awards, 6

local awards, 17 semuanya)

aa.. ye, tapi awards tu bukan boleh bayar

dia punya loan, dia ambil bsn, tak tahu

berapa million, loan dia, kalau menang

awards tu, tuk satu awards tu untuk 1k,

gemerkan filem

serius. Mereka lebih

gemarkan filem

lawak… tapi

pengarah mahu juga

membuat filem ini,

dan hasilnya tidak

mencapai tahap box

office.

Apa pun, dia

menang award sana,

award sini. Satu

dunia kenal dia.

Banyak festival dia

menang. Award tu

tak boleh bayar dia

punya loan, sebab

dia bukan dapat

geran. Dia pinjam

loan. Kesian dengan

diorang.

Tapi itu la, beliau

sekarang dah satu

dunia kenal dia. Dia

Profesionalismee,

Krew Berkualiti,

-Tunku Mona dan

Ku Haris memilih

krew yang bermutu

yang tahu

tanggungjawab

kerja.

-mempunyai 1st AD

yang bagus

pertukaran tempat

dan sebagainya.

Jika mereka ada

babak malam,

perancangan yang

telah dibuat dan

gaffer telah memberi

arahan kepada

teamnya untuk

membuat persiapa

memasang lampu

pada pukul 6 lebih.

Dan setelah semua

ready mereka akan

mulakan

penggambaran pada

pukul 8.30 malam.

“Saya suruh diorang

set dulu lampu, pukul

6 lebih tu set dulu…

lampu, ok, maghrib

pukul 7.30, rehat

dulu, semua pergi

solat ke, mahu

makan ke apa ke, itu

diaorang punya hal.

Pukul 8.30 semua

masuk set, Dah


309

00:32:11-00:32:36

00:32:37-00:33:17

atau pun j ke, ok la jugak, hehehe

(ketawa), aa ini dia, dia tak, but... satu

dunia kenal dia la sekarang... aa dia dah

ada nama. aaa... filem Redha tu la dia,

nama Tunku Mona industri dah kenal dia

Tunku Mona, Current Pistures.

(Bagitahu the whole production,

keseluruhan. Apa pandangan En.

Megat tentang the hole production

filem Redha ni?

Untuk Redha biasa la kita ada gaduh

kecik-kecik sana, gaduh kecik-kecik sini..

benda-benda kecik-kecik la, bukan serius

punya hal.. haa.. itu mesti ada. Sebab itu,

kita, kita bincang sbenarnya, bukan

gaduh-gaduh. So, dari segi keseluruhan

filem Redha aaa… tak ada apa-apa yang

boleh dikatakan benda-benda yang jadi

isu besar… tak ada. Haa.. cuma ada

benda-benda kecik-kecil la, benda-benda

remeh-temeh… macam Tunku Mona

minta extra lebih sikit.. dan PM bising,

haa, macam tu.. benda-benda macam tu.

Tunku Mona dia… part extra ni dia kena,

dia old school director,, haa.. dia kena

dah ada nama.

Industri dah kenal

Tunku Mona.

Untuk keseluruhan

produksi filem

Redha berbincangan

selalu terjadi

walaupun

meninggikan suara.

Namun ia tetap

perbincangan

sesama krew.

ready! ha.. so, kita

go to set pukul 10

kita habis. Pukul

10.30 paling lambat

la, habis”.

Mereka juga

mempunyai “break

days” iaitu setiap hari

Jumaat. Oleh itu, ia

memberi peluang

kepada krew untuk

solat Jumaat dan juga

merehatkan diri.

Namun, semua krew

selesa dengan

perjalanan

pengurusan kerja

kerana mereka

mendapat rehat yang

cukup.

Pengarah seorang

yang sangat teliti.

Walaupun benda

kecil dia akan ingat,

seperti juga setiap

kesinambungan.

Sebagai contoh yang

telah dinyatakan oleh


310

00:33:18-00:34:15

00:34:16-00:34:20

00:34:22-00:35:27

betul. Dia, conty pun kalau artis pegang

cawan tangan kanan, kalau kita reverse

shot dia pun mesti pegang tangan kanan,

ha.. benda-benda yang kecik-kecik ni…

ha.. ni tunku Mona dia, dia, dia jaga

benda-benda tu… dia bukan boleh lepas

saja, dan dia ingat benda-benda tu

semua… ha.. ni Tunku Mona… yang

seriusnya yang, yang besar-besar punya

issue pun tak ada la saya ingat. Seingat

saya lah.. Tak tau laaa.. selepas kita habis

shoot, kita habis shoot selepas tu, antara,

director, producer, dengan, dengan

production haa dengan PM department,

itu saya tak tahu lah.. Haa.. tapi yang,

yang kita dekat set, sepanjang… mata ni

tak ada nampak apa-apa lah…

(Macam mana dengan Executive

Producer, En Haris, dia turun padang

aa macam mana?)

Tunku Haris dia memanggg.. Haris

Sulong dia, dia ha.. kebanyakannya di dia

ofis, dan ada hari juga dia turun set, sebab

diorang berdua ni tak boleh dekat-dekat

satu set sebenarnya… diaorang akan

bercakar, hahaha (ketawa).. Ha, so

Tunku Mona minta

extra PM bising.

part extra ni dia

kena minta, kerana

dia old school

director,, dia kena

betul. Dia, conty

pun kalau artis

pegang cawan

tangan kanan, kalau

kita reverse shot dia

pun mesti pegang

tangan kanan,

benda-benda yang

kecik-kecik ni, ni

tunku Mona dia jaga

benda-benda tu, dia

bukan boleh lepas

saja, dan dia ingat

benda-benda tu

semua.

gaffer, “Tunku Mona

dia… part extra ni

dia kena, dia old

school director,,

haa.. dia kena betul.

Dia, conty pun kalau

artis pegang cawan

tangan kanan, kalau

kita reverse shot dia

pun mesti pegang

tangan kanan, ha..

benda-benda yang

kecik-kecik ni… ha..

ni tunku Mona dia,

dia, dia jaga benda-

benda tu… dia bukan

boleh lepas saja, dan

dia ingat benda-

benda tu semua”.

Ketelitian pengarah

walaupun dalam

perkara yang kecil

dia akan ingat.

Oleh itu, setiap krew

yang berkerja

dengannya hendaklah

terdiri daripada krew

yang bermutu,


311

00:35:28

00:35:34-00:36:34

husband and wife, dia tak boleh ada dua-

dua dekat set. Tu dia satu sana, satu sini.

Dia, dia menguruskan untuk.. pasal kita

aa.. lokasi ada dekat Terengganu dia ada

dekat KL, aa.. pastu bilaaa… kita buat

penggambaran di Terengganu, Haris akan

uruskan benda-benda di KL.. Ha.. itu

kerja EP kan… Of course, la EP pun

keluar budget, duit… iye… semua,

perjalanan penggambaran kami semua,

semua, ikut jadual semuanya…

(Ada tak crew call time, ada masalah

datang lambat, ada tak?)

Itu yang kalau krew lambat bukan saya

punya site, bukan saya punya site

sebenarnya. Ini bukan saya nak bangga

saya punya diri, saya punya krew,

bukan… tapi untuk saya punya site, krew

datang lambat tu belum pernah terjadi..

belum pernah terjadi. Dan.. kita ada,

untuk filem Redha tu kita ada AD yang

bagus, 1st AD yang bagus, Pit, Pi Hanif.

Haa… sekarang dia dah arwah la.. haa..

diaa.. AD yang bagus. Dia menyusun apa

perjalanan penggambaran tu, semua orang

er.. selesa. ha.. walau pun ada scene-

Tidak ada masalah

krew bagi team

teknikal. Krew

teknikal belum

pernah datang

lambat. Dan untuk

filem Redha

produksi

mempunyai 1st AD

yang bagus, arwah

Pit Hanif. Dia akan

Menyusun semua

jadual

penggambaran.

berdisiplin,

memahmai cara kerja

pengarah dan sistem

kerja yang diamalkan

oleh Current

Pictures.

Sehubungan itu apa

yang penting,

kepimpinan juga

aspek utama dalam

melaksanakan

amalan produksi

filem Redha

Kepimpinan yang

bagus dapat

membantu filem ini

mencapai kejayaan

ddan memenangi

anugerah.

Walaupun filem ini

tidak berjaya

mencapai kutipan

box office namun,

filem ini telah

mebawa nama

pengarah, produksi

filem Redha di mata

dunia.


312

00:36:35

00:38:37-00:37:07

00:37:08

00:37:09-00:37:30

siang, cene malam dia tak kan sambung

kerja… Ha.. dia buat adjust, dia boleh

buat schedule tu semua, kita habis siang,

habis siang… malam kita ada dua scene,

dia tak kan campur siang dan malam.

Jadi, kita krew selesa.

(Ada break days tak?)

Break days of course, setiap Jumaat kita

cuti. Dengan Pit Hanif, dengan Tunku

Mona every Friday kita cuti. Ni hah…

dengan produkdi lain, kadang ada, kadang

tak ada. Itu nasib la… tapi dengan

Current Pictures Haris Sulong, Tunku

Mona, every Friday kita cuti.

(So, krew boleh rehat sekejap..)

Iyaa… untuk filem Redha berat badan

saya sendiri pun naik dah aaa… walaupun

kita lama dekat, dekat luar tu… ha 50 hari

er kita shooting… shooting days, bukan

kita makin kurus, kita makin gemuk.

Haa.. tidur kita cukup, makan kita cukup,

semua kita cukup.

(Ada night shoot tak, night shoot?)

Dan setiap hari

Jumaat dengan Pit

Hanif dnegan Tunku

Mona mereka ada

cuti.

Semua krew selesa

dengan perjalanan

penggambaran keran

mereka dapat rehat

secukupnya.

Gaffer pernah

menyuarakan kepada

pengarah, bahawa

filem ini mempunyai

subjek yang berat.

Audienss Malaysia

tidak suka menonton

filem yang berat.

Mereka lebih

sukakan filem yang

seronok seperti filem

lawak. Namun,

pengarah mahu juga

mengangkat subjek

ini sebagai memberi

mesej kepada

komuniti.

Integrasi faktor-

faktor ini memberi

satu kejayaan dalam

menaikkan kualiti

filem ini pada tahap

maksimum.

Tidak hairanlah filem

ini dapat memenangi

anugerah yang

banyak.


313

00:37:31

00:37:32-00:37:51

00:37:52-38:25

00:38:27

00:38:28-00:39:50

Ada… scene malam kita bermula macam

saya, dapat scene malam pun, saya suruh

budak-budak set pukul 6 lebih, 6 lebih…

setkan semua dulu, after isyak kita start

shoot. Maksudnya pukul 8.30 kita start

role la…

So, diorang datang set, artis datang set

semua, benda dah ready dah dengan

kamera dengan apa semua dah dah ready,

haa.. itu cara saya kerja. Saya suruh

diorang set dulu lampu, pukul 6 lebih tu

set dulu… lampu, ok, maghrib pukul

7.30, rehat dulu, semua pergi solat ke,

mahu makan ke apa ke, itu diaorang

punya hal. Pukul 8.30 semua masuk set,

Dah ready! ha.. so, kita go to set pukul 10

kita habis. Pukul 10.30 paling lambat la,

habis.

(Esok selalu call time?)

Esok call time pukul 9. Ha.. itu la saya

cakap, dengan Pit Hanif, bagi saya la

aaa… , saya kenal ramai juga 1st AD tapi

tidak boleh mencapai tahap macam mana

Pit Hanif buat la.. Pit Hanif bagi arahan,

saya tak pernah dapat arahan dua, dua,

Mereka juga ada

babak malan jika

babak malam set up

teknikal pada pukul

6 lebih. After isyak

start shoot.

Sebagai gaffer

beliau menyuruh

krewnya set dulu

lampu, pukul 6 lebih

tu set dulu lampu,

ok, maghrib pukul

7.30, rehat dulu,

semua pergi solat

ke, mahu makan ke

apa ke, itu diaorang

punya hal. Pukul

8.30 semua masuk

set, Dah ready!

Pukul 10.30 paling

lambat, habis.


314

haa dua kali. Like say Pit Hanif kata ok,

“Megat, kita punya…. set pertama kita

kat sini, angle sini” ok, director sampai,

dalam satu jam kemudian director sampai

kita boleh shoot. Belum pernah ubah.

Yang banyak terjadi, di luar… 1st AD

kata sini, director sampai kata sana. So,

krew penat, semua penat. Dah set sana

punggah balik, masuk balik lori barang…

pindah ke tempat lain. Itu.. Ha.. tu terjadi

kat luar. 1st AD! orang yang paling

penting dalam set sapa? 1st AD la.. Di full

power dekat set. erm.. kalau 1st AD tak

tahu apa nak buat, erm.. jahanam la set.

Kan…

Ist AD yang bagus,

sebagai gaffer dia

belum pernah

mendapat dua kali

arahan. Arahan yang

diberikan 1st AD

adalah tepat.

13. 00:21:24

00:21:35-00:22:14

13. (Apakah amalan semasa dalam

pengurusan strategik dan tindakan

bagi mencapai matlamat misi produksi

filem Redha sehingga filem ini


anugerah?)

(Dari segi, ada tak dibuat perjanjian

sign kontrak, terang sikit?)

Menurut beliau

Current Pictures ikut

flow, semua krew

ada kontrak. Semua

ada dan dijanjikan 3,

4 payment, sampai

masa semua dapat

payment, dan

Current Picture

tidak akan menipu.

Sistematik

-sistem kerja

Current Picture

adalah sistematik.

-semua krew sebagai

freelance ada

kontrak

-setiap Tarikh yang

dijanjikan mereka

akan mendpat

bayaran

Cara kerja dan sistem

kerja Current Pictures

yang sistematik yang

diamalkan memberi

keselesaan kepada

krew.

Krew freelance yang

ditawarkan berkerja

akan membuat


315

00:22:15

00:22:17-00:22:19

Macam saya cakap Current Pictures ni dia

ikut flow, dia ikut, dia dah ada dah

kontrak tu semua, semua dah ada. Semua

ada dan dijanjikan 3, 4 payment, sampai

masa semua dapat payment. aaa.. dia, 5

sen tak ada tipu kita lah... untuk untuk

kita freelance ni dia semua, semua bayar.

aa tak de yangg.. memang, memang dah

ada dalam kontrak, dah ada dalam

kontrak, 1 hb 10, dia janjikan 2nd

payment, then kita check 1 hb10 dah ada

masuk, just Current Pictures.

(Ada negotiotion tentang payment,

maknanya sebelum mula?)

Sebelum mula tu... of course la, se semua,

semua production mesti..., kalau dia tanya

kita minta, bukan dia terus bayar, dia

adaaa... ada nego dekat situ la sikit, kita,

ha biasa kita nego, nego, kita lepas tu kita

kena setuju dengann berapa amount dia

bagi, atas, ye la... macam saya, saya

dengan aa... Mona atas dasar kawan juga

lah... kawan lama... kenal dia lama.

Setiap bayaran akan

diperbincang dahulu

sebelum mereka

menerima kontrak.

Apabila setuju

dengan banyaran

yang akan diterima

mereka membuat

perjanjian.

Komunikasi

-berbincang

terhadap perletakan

harga kepada krew,

dan apabila

negotiate mereka

terima bayaran

tersebut.

perbincangan terlebih

dahulu.

Kemudia mereka

akan menerima

kontrak apabila

mereka telah

bersetuju dengan

bayaran yang

dirundingkan.

Apabila tiba

waktunya Currents

Picture telah

memasukkan

banyaran ke akaun

krew.

Oleh itu, prose

komunikasi amat

penting dalam

membuat sesuatu

keputusan.

14. 00:22:19

14. (Apakah amalan selain daripada

kita bincang ini, ada nak tambah tak?)

Amalan lain yang

dibuat oleh Tunku

Sistematik Amalan lain yang

dilaksanakan oleh


316

00:22:22-24:34

00:24:35

00:24:37

Tak ada apa-apa, aa.. tak ada apa-apa,

err.. macam Redha apa yang, tak ada apa-

apa yang buruk berlaku. Kalau

penggambaran pun kita ikut schedule apa

semua, bila kita dah ada schedule tu, kita

ikut sahaja so senang, artis semua.. err..

lagi satu dengan tunku Mona artis semua

dia dah lock dulu, artis dia tak ada can dia

nak, dia nak pergi lari. Sepatutnya kena

buat macam tu untuk semua produksi

kena buat macam tu. aaa dengan Current

Pictures no, dengan Current Pictures

artisnya semua menunggu dia aje.. di set

tu, menunggu dia. aa.. walaupun dia

shoot lagi 4, 5 hari baru ada scene dia, so

dia ada di situ. aa... itu kebaikan Current

Pictures. Dia dah lock semua artis. Bukan

production lain, kalau production lain kita

kena menunggu. Menunggu lagi penat

dari muda sampai ke tua kita menunggu.

(haha... memang bikin filem ni

menunggu lah)

Itu lah buat filem ni banyak menunggu.

Mona akan lock

dulu, artis dia tak

ada can dia nak, dia

nak pergi lari.

Sepatutnya kena

buat macam tu

untuk semua

produksi kena buat

macam tu dengan

Current Pictures no,

dengan Current

Pictures artisnya

semua menunggu

dia aje.

-lock semua jadual

artis.

Tunku Mona dan

Currents Pictures

adalah:

mereka akan kunci

semua jadual artis.

Apabila artis tersebut

sudah

menandatangani

perjanjian mereka

tidak boleh keluar ke

produksi lain dan

terlibat dalam apa-

apa produksi lain.

Artis mesti bersama

mereka sehingga

tamat penggambaran.

Dengan ini artis akan

memberi serratus

peratus komitment

terhadap pekerjaan

mereka.


317

BAHAGIAN 3: CABARAN DAN PENYELESAIAN PENGURUSAN STRATEGIK DALAM PRODUKSI FILEM REDHA

15. 00:24:48

00:25:20-00:27:04

15. (Dalam pengurusan strategik

produksi filem Redha, apakah cabaran

yang dihadapi menguruskan filem ini,

dan bagimana menangani cabaran

sehingga filem ini mencapai misinya

yakni box office dan mendapat

anugerah?)

Bagi saya cabaran itu kurang juga, untuk

filem Redha ni la, sebab walaupun kita

buat set di Pulau Redang, Pulau Redang

tu… kita menggunakan bot kecil, kita

transfer barang dengan bot kecik, tapi

sebelum kita, sebelummm… satu, satu

produksi masuk ke pulau itu, aa.. saya,

DP, director, Art Director dah pergi recee

dulu. So, kita tahu apa, apa barang

keperluan, kat, kat dalam pulau tu.. apa..

apa yang tak perlu untuk semua

department. So, masa kita nak masuk ke

pulau tu kita ada, kita ada aa lessen, prep

day lah, untuk, untuk scene pulau itu

sahaja. aa.. kita ada prep day untuk, 2

hari, 3 hari untuk transit barang, untuk

bawa barang masuk, sebab kita gunakan

bot kecik. Bot kecik tu pula tak boleh isi

Bagi beliau tiada

cabaran yang besar

bagi team teknikal.

Ini kerana mereka

pergi reecee terlebih

dahulu. So, mereka

tahu apa yang yang

perlu dibawa ke

sana. Untuk transfer

barang dengan bot

kecik, tapi sebelum

beliau, DP, director,

Art Director dah

pergi recee dulu. So,

mereka tahu apa,

apa barang

keperluan, kat, kat

dalam pulau tu.

Mereka ada lese

prep daya 3 hari

untuk transit barang

ke Pulau Redang

sebab mereka

gunakan bot kecil.

Bagi gaffer mereka

tidak mempunyai

cabaran yang banyak

dan besar dalam filem

Redha. Ini adalah

kerana:

sistem kerja yang

sistemataik dengan

keselarian rantaian

nilai kerja telah

dirancang sebaiknya.

Mereka terlebih

dahulu pergi

membuat tinjauan

lokasi di Pulau

Redang.

Mereka membuat

senarai dan

berbincang apa yang

perlu dibawa ke sana.

Setiap keperluan

yang betul-betul

perlu sahaja akan

dibawa ke sana. Ini

kerana untuk ke sana

mereka


318

00:27:05-00:27:31

00:27:32

barang banyak-banyak. aaa… so kita

adaa, dua, dua tiga hari untuk transit

barang… then kita bawa, barang, barang

yang perlu saja.. Barang-barang yang kita

dah recee tu, kita dah bincang dengan

semua orang… semua department, so

barang tu yang masuk dulu lah…

Cumaaa… cabaran bagi saya sikit, ada

scene dii.. depan Pulau Redang tu ada

satu pulau apa dia panggil… Pulauu

Kerengga… haa something like that lah…

Tunku Mona tiba-tiba request kren kat

atas tu… Ha.. bagi saya itu lah cabaran

dia.

Untuk ke pulau kecik tu pulak, kena

gunakan bot juga lagi, so kren datang

daripada tanah besar, masuk ke pulau

sana, dan kitaaa terus ke Pulau Kerengga

tu, dan set kat sana. Haa itu la

cabarannya. Pulau tu pulak angin kuat.

Angin kuat, air kuat! Bagi saya itu la

cabaran untuk filem Redha ni, yang

paling susahnya kering di Pulau

Kerengga. hahaha,, itu (ketawa).

(Masa kren itu, mula-mula tidak

dibincangkan tiada..)

cabaran bagi beliau

di depan Pulau

Redang tu ada satu

pulau Pulau

Kerengga something

like that. Tunku

Mona tiba-tiba

request kren kat atas

tu.

Untuk ke pulau

kecik tu pulak, kena

gunakan bot juga

lagi, so kren datang

daripada tanah

besar, masuk ke

pulau sana, dan

kitaaa terus ke Pulau

Kerengga tu, dan set

kat sana. Haa itu la

cabarannya. Pulau tu

pulak angin kuat.

Angin kuat, air kuat!

Bagi saya itu la

cabaran untuk filem

Redha ni,

menggunakan bot

kecil. Bot kecil tidak

boleh membawa

banyak barang.

Sebelum masuk ke

Pulau Redang

mereka mendapatken

lessen prep day 3

hari untuk transit

barang ke sana.

Apa pun bagi team

teknikal cabaran

yang besar, apabila

pengarah meminta

penggambaran

diadakan di sebuah

pulau kecil di

hadapan Pulau

Redang. “cabaran

bagi saya sikit, ada

scene dii.. depan

Pulau Redang tu ada

satu pulau apa dia

panggil… Pulauu

Kerengga… haa

something like that

lah… Tunku Mona

tiba-tiba request kren


319

00:27:35

00:27:36

00:27:38-00:28:07

00:28:08

00:28:11

00:28:18

00:28:25

Ha.. tiada ha..

(Tiada dalam perbincangan er?)

Tiada, so tiba-tiba ada, ada nama kren ni

naik, haa itu lah dia.. cabarannya nak

menghantarkan kren ke Pulau Kerengga

tu. Da kita… of course la kita pasang,

ambik, kita bagi masa diorang 2, 3 hari

transfer barang, pasang kren letak sana,

then dia siap, kita tunggu air, air cantik

sikit baru kita buat scene itu… Scene…

kalau you tengok Redha, Nam Ron kat

atas bukit…

(haa kat atas bukit tu…itu saya dah

tengok)

Haa.. itu, aa.. filem Redha, cabaran

terbesarnya itu…

(ada lagi cabaran… dari segi

pengurusan lain, majikan ke, apa ke?)

Pengurusan… majikan… dengan Tunku

Mona dan Current Pictures memang A

lah, itu saya boleh cakap memang terbaik

kat atas tu… Ha..

bagi saya itu lah

cabaran dia”.

Pada masa yang

sama juga pengarah

mahu menggunakan

kren di sana. Pada

awalnya kren tiada

dalam perancangan,

namun tiba-tiba

pengarah meminta

untuk menggunakan

kren. “so tiba-tiba

ada, ada nama kren

ni naik, haa itu lah

dia.. cabarannya nak

menghantarkan kren

ke Pulau Kerengga

tu. Da kita… of

course la kita

pasang, ambik, kita

bagi masa diorang 2,

3 hari transfer

barang, pasang kren

letak sana, then dia

siap, kita tunggu air,

air cantik sikit baru

kita buat scene itu…


320

lah… dia cukup jaga itu semuanya, untuk

krew, untuk artis, dia cukup jaga… tu

Current Pictures. Kalo… you pergi set

Current Pictures kalau kerusi director tu

macam tu, penuh tu dekat situ. Dia bukan

untuk director, untuk artis, untuk siapa

saja. Ha… dia bukan pakai stone merah

macam biasa kedai mamak tu kan…

Haa… kalau you tengok dia punya kerusi

tu, you boleh agak dah kan… kan…

produksi lain, stone kedai mamak tu la…

Scene… kalau you

tengok Redha, Nam

Ron kat atas bukit…”

Ketelian dan

kesempurnaan yang

dimahukan oleh

pengarah mengatasi

semua aspek. Malah,

krew faham dengan

kehendak pengarah.

Meraka memberi apa

sahaja yang diminta

oleh pengarah

dengan justifikasi

yang tepat.

16.

39:51

39:56

16. (Apakah strategi yang digunakan

untuk menangani cabaran pengurusan

produksi filem sehingga filem ini


anugerah?

(Last, penutup)

Sebenarnya Abang Megat pun tak berapa

buka budak-budak sekarang terlibat

dalam industri, you pun tahu industri kita

macam mana, bukan sekarang 5 tahun, 7


321

tahun ke belakang industri makin teruk.

So, kesian diorang ni… Industri makin

teruk makin tenat industri kita.

KAJIAN KES FILEM “REDHA” - Universiti Utara Malaysia

Documents

Transcript of KAJIAN KES FILEM “REDHA” - Universiti Utara Malaysia