Karşılaştırmalı Dil İncelemeleri

Japonca’nın Tipolojik ve Dilbilimsel verileri hakkında sunum.

Yunus Emre Alsu

JaponcaTemel Ve Dilbilimsel Özellikleri

Konu başlıklarıPopülasyonCoğrafi dağılımDilin durumuSınıf - Dil AilesiLehçelerTipolojik sistemSesbilim ve SesbilgisiBiçimbilimSözlükçeKullanımbilimEylemlerSayılarRenklerYazı Sistemi

Popülasyon, Coğrafi Dağılım ve Dilin Durumu

Dil konuşucu Popülasyonu Dünya geneli:122,056,940 Ana dil olarak: 121,000,000L2: Japonya'da 1,000,000, Tayvan'da 10,000, Palau'da 1000 (Azınlık dili.)Dil statüsü: Resmi değildir, ancak Japonya'nın ulusal dilidir.

SınıflandırmaAltay Dilleri (Tartışmalı), Japonik.

Son çalışmalara göre Japonca, Altay diline mensup olmaktan çok, izole edilmiş bir dil olarak kabul edilmektedir(Vovin ,Alexander, 2011). Bu nedenle, Japonca, Ryukyuan ile birlikte, son zamanlarda Japonik ailesine dahil edilmektedir. Lehçeler: Hichiku, Satsugu, Honichi, Chugoku, Shikoku, Kansai, Gifu-Aichi, Hokuriku, Nagano Yamanashi, Echigo, West Kanto, East Kanto, South Tohoku, North Tohoku, Hokkaido, Unpaku. Kagoshima ve Okinawa vilayetlerinde konuşulan dil, Japonca'nın lehçesi olmaktan çok, japonik dil ailesinin, Ryukyuan dalına dahil olmaktadır.

Tipolojik sistem

• Dil kodu: ISO 639-3 jpn• Eklemeli diller arasındadır.• Temel sözcük dizilişi: Özne - Nesne - Eylem. Watashi wa(Özne)mizu ga(Nesne)hoshii(Eylem) (Ben, su istiyorum.)

• Tipolojik olarak yazı sistemi: Hecelik(syllabary) ve Karakter(Logographic) (Morphographic*) (Uzun, 2004, s. 31.)

Sesbilimsel ve Sesbilgisel Özellikler

• Sessiz envanteri: Nispeten dar. L sessizi Japonca'da bulunmamaktadır, yerine R kullanılır Örnek; Mustafa Kemal > Musutafa Kemaru.Sesli - Sessiz oranı: Ortalama

• Patlamalı Sistemlerde Titrem ve Boşluk: /ptkbdg/'de kayıp yoktur.

• Gırtlaksıl sessizler bulunmamaktadır.• Ton yapısı basittir.• Küçük dil sessizlerinde, yalnızca küçük dil süreklileri vardır.• Hem patlamalılarda, hem de sürtünmelilerde titrem vardır.• Sesli niteliği envanteri ortalamadır. (Beş tane) a,i,u,e,o.• Sesli genizsilleştirme sürecinde zıtlık yoktur. Morasal 'N'(ん) öncesi sesliler büyük ölçüde genizsilleşir.

• Ses sisteminde hece yerine, sesbilimde mora olarak geçen birim bulunmaktadır. Örnek olarak, Nippon, Türkçe hece yapısında Nip-pon olarak iki heceyken, Japonca mora yapısında Ni-p-po-n olarak dört moradır. Bu nedenle, kısa heceler bir moraya denk gelirken, uzun heceler iki moraya denk gelir diyebiliriz.

Biçimbilimsel Özellikler

• Seçilmiş çekimsel kaynaşmalar, sadece portmantosaldır. • Eylemlerde çekimleme uyumu vardır.• Büyük ölçüde son-eklidir.• Pekiştirmeleri sadece tam olan sözcükler vardır. (Hitobito (んん) = elemanlar.)Yansıma sözcükler de pekiştirmeye maruz kalır. (Doki doki(んんんん), kalp atış sesi)

• Japonca’da partikeller bulmaktadır; Biçim açısından değişikliğe uğramayan, büyük ölçüde dilbilgisel anlamı olan(ilgeçler, ünlemler gibi) sözcüklere partikel denir. (2011, Özsoy Sumru, Kocaman Ahmet, İmer Kamile)

• Durum belirtici partikeller: ん(ga) ん、 (no) ん、 (o) ん、 (ni) ん、 (e) ん、 (to) ん、 (de) んん、 (kara) んん、(yori)

• Paralel belirtici partikeller: ん(ka) ん、 (no) ん、 (ya) ん、 (ni) ん、 (to) んん、 (yara) んん、 (nara) んん、(da no)

• Tümce bitirici partikeller: ん(ka) ん、 (no) ん、 (ya) ん、 (na) ん、 (ne) んん、 (tomo) んんん、 (kashira)• Ünlem partikelleri: ん(sa) ん、 (yo) ん、 (ne)• Belirteç partikelleri: んんん(bakari) んん、 (made) んん、 (dake) んん、 (hodo) んんん、 (kurai) んん、(nado) んん、 (nara) んん、 (yara)

• Bağlama partikelleri: ん(Ha) ん、 (mo) んん、 (koso) んん、 (demo) んん、 (shika) んん、 (sae) んん、 (dani)• Bağlaç partikelleri: ん(ya) ん、 (ga) ん、 (te) んん、 (no ni) んん、 (no de) んん、 (kara) んんんん、 (tokoro ga) んんんん、 (kere demo)

• Öbeksi partikeller : ん(no) んん、 (kara)

Sözlüksel özellikler

• Kol ve el sözcüğü özdeştir.• El ve parmak farklıdır.• Sayı bazı ondalıktır. • Temel renk terimleri standarttır.• Sinitik dillerden ödünçleme yolu ile ‘chá’

sözcüğünü almıştır.• Yeşil ve mavi için ayrı terimleri vardır. Yeşil trafik lambası,

sebzeler, elma ve bitki örtüleri için ‘midori’ yani yeşil yerine, ‘ao’ yani mavi sözcüğü kullanılmaktadır.

• Sarı ve kırmızı için ayrı terimleri vardır.• M sessizi ile başlayan 1. şahıs adılı yoktur.

Kullanımbilimsel Özellikler

Adıllar Kibar ve aşırı kibar olanlar;

Ben: ん(watashi) ん(ware) んん(waga) ん(washi, sadece yaşlılar)んん(on-sha, müşteriyle konuşurken) Sen: んんん(anata) んん(kikan, devlet çalışanları ve askeri personellerle konuşurken)O (Nötr): んんん(ano kata) んんん(ano hito, o kişi demek)O (Eril): ん(Kare)O (Dişil): ん女( Kanojo)

Kibar olmayan ve kaba olanlar;Ben: んん(ore, erkekler kullanır, erilliği ifade eder, ancak aile bireyleri arasında samimiyeti ifade eder.) ん(Boku, karşıdakiye hürmet gösterirken) んんん(atai, dişil argo) んんん(atashi, kız gibi konuşurken kadınlar tarafından kullanılır.) んんんん(atakushi, dişil)

Sen: んんん(anta, bazı bağlamlarda cahil, bazılarında kaba görünümlü) んんん(omae,aşırı kaba) んんん(öfkeliyken) んんん(düşmanlık belirtmek için)んん(kimi, tanıdıklara hürmet, yabancılara kabalık)んん(kika, çocuklara karşı)

O: ん(Yatsu) んんん(Koitsu, hakaret içerir)Adılları çoğul yapma ekleri;

ん(tachi) ん(gata) ん(ra) üçünün tek farkı, tachi nötr, eşit yaparken, gata resmi, ra ise günlük kullanımda ve bağlama göre kaba olmasıdır. (Watashi-tachi, omae-tachi, Anata-gata, omae-ra gibi.)

Gösterme ve soru adılı

• Bu: んん (kore)Şu: んん (sore)O: ん (are)Hangi: んん (dore)Bu: んん (kochira) (konuşucuya yakın)

• Şu: んん (sochira) (Dinleyiciye yakın)O: んん (achira) (İkisine de uzak)

• Nerede: んん (dochira)

Yücelticiler (Honorifics)

んん:(San) Eşit statüde, yabancı ya da çok yakın olmayan bireylerle konuşurken kullanılır. Türkçe’de bey/hanım sözcüklerine eş değerdir.

ん: (Sama) Statü veya rütbe olarak daha üstte olan ve daha yaşlı olan insanlarla konuşurken kullanılır.

ん: (Kun, eril) Genellikle erkek çocuklarına ve kendinden yaşça küçüklerle konuşurken kullanılır.んんん: (Chan, dişil) Bkz. Kun

んん: (Senpai) Okulda, iş yerinde, kendinden üst seviyede olanlarla konuşurken kullanılır.

んん: (Kouhai) Senpai’nin tam tersi, kendiyle eşit veya daha alt seviyede olanlarla konuşurken kullanılır.

んん: (Sensei) Öğretmen, doktor, avukat ve diğer otorite üyelerileriyle konuşurken kullanılır.

んん: (Hakase) Profesörlerle konuşurken kullanılır. Örn; Engin-hakase

EylemlerEylemlerde son ek kullanılırak çekimleme yapılır. Örnek olarak;

Sözlükteki hali: んんん (Arau, yıkamak)Kibar Şimdiki – Geniş zaman: んんんんん(araimasu)

Şimdiki – Geçmiş zaman olumsuz: んんんんん (Arawanai)

Şimdiki zaman: んんんん (aratte)Geçmiş zaman: んんんん  (aratta)

Sayılar

Renkler

Yazı sistemi

Japonca’da iki farklı yazı sistemi vardır. İlki Çince’den ödünçlenmiş olan Kanji, ikincisi ise Hiragana ve Katakana adlı hecelikleri içeren Kanadır.

Kanji radikalleri

HiraganaJaponca yazmak için kullanılan hece yazısı. Genellikle eylem çekimi, eklerde ve yazımı zor olan Kanji sembollerin parantez içinde yazımı (Furigana) için kullanılır.

KatakanaYabancı dillerden Japonca’ya girmiş sözcükleri, ayrıca dilbilimsel anlamı ile ‘yansıma ‘ olarak geçen sesleri yazmak için kullanılır.

Japonca Örnek Tümceんん ¹、んんん ² んんんん、んんんん ³ んんんん ² んんん。Bir insan, sevmeyi öğrendiğinde, nefretin riskini taşır.

Sarı renkliler Kanji, kırmızılar Hiragana, siyahlar ise Katakana ile yazılmıştır. Beyazlar ise, noktalama işaretidir.

¹ Konu ve Özne, ²Belirtici ³ ise İyelik gösterici partikellerdir.

KaynakçaUzun, Engin, Biçimbilim: Temel Kavramlar, Papatya Yayıncılık, 1. Baskı.Uzun, Engin, Dilbilgisi Kavramları ve Türkçe, genişletilmiş 2. Baskı

2004.Bauer, Laurie 1988, Introducing Linguistics Morphology, Edinburgh

University.Tsujimura, Natsuko. An introduction to Japanese linguistics. 1996İmer, Kamile, Kocaman, Ahmet, Özsoy, A. Sumru: Dilbilim

Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2. baskı 2011.Habein, Yaeko Sato. The History of the Japanese Written Language.

University of Tokyo Press. 1984.http://wals.info/languoid/lect/wals_code_jpn Language Japanese.http://www.ethnologue.com/language/jpn Ethnologue: jpn - ISO 639-3http://www.ling.fju.edu.tw/phono/farrah/Moraic%20Phonology.

htm Moraic Phonology.