T.C.KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

02-06 HAZİRAN 2014GAZİANTEP

36.KAZI SONUÇLARI

TOPLANTISI1. CİLT

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3446-1Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 167-1

YAYINA HAZIRLAYANLARDr. Haydar DÖNMEZ

Kapak ve UygulamaYusuf KOŞAR

ISSN: 1017-7655

Kapak Fotoğrafı: Erksin GÜLEÇ 2013 Yılı Üçağızlı Mağara Kazısı

Not : Kazı raporları, dil ve yazım açısından Klâsik Filolog Dr. Haydar Dönmez tarafından denetlenmiştir. Yayımlanan yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.

İsmail Aygül Ofset MatbaacılıkSan. Tic. Ltd. Şti., ANKARA-2014

Tel: 0312 310 59 95

İÇİNDEKİLER

Abdülkadir BARAN, Nil Dirlik, Recep KENDİRCİ Kerkenes (Sorgun-Yozgat) Kazı Çalışmaları 2013 ................................................1

A. Tuba ÖKSE, Ahmet GÖRMÜŞ, Tatsundo KOIZUMI, Özcan ŞİMŞEK Ilısu Barajı - Salat Tepe 2013 Kazısı ..................................................................21

Michael BLÖMER, Engelbert WINTER Dülük Baba Tepesi/Doliche (Gaziantep) 2013 Çalışmalarının Raporu .................37

Osman AYTEKİN Şavşat (Satlel) Kalesi Kazı ve Restorasyon Çalışması 2013 .................................59

Gocha TSETSKHLADZE, Alexandru AVRAM, Suzana AVRAM,Edward DANDROW, Andrew GOODMAN, Ledio HYSI, Andrew MADDEN,Paolo MARANZANA, Jane MASSÉGLIA, Cristina MONDIN, Armin SCHMIDT,Shannan STEWART, Lana WILLIAMS, Simon YOUNG Pessinus, 2013 .................................................................................................73

A. Tuba ÖKSE, Ahmet GÖRMÜŞ, Erkan ATAY, Nihat ERDOĞAN, Erdal ÜNAL Ilısu Barajı İnşaat Sahası 2013 Kurtarma Kazısı ................................................123

Mehmet KARAOSMANOĞLU, Halim KORUCU, Mehmet Ali YILMAZ Altıntepe Urartu Kalesi 2013 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları ...........................137

Turgut H. ZEYREK, Ali Nadir ZEYREK Kastabala Antik Kenti Kazıları–2013 ................................................................153

Burçin ERDOĞU 2013 Yılı Gökçeada Uğurlu-Zeytinlik Kazı Çalışmaları .....................................167

Aykut ÇINAROĞLU, Duygu ÇELİK 2013 Yılı Alaca Höyük Kazı Çalışmaları ...........................................................175

Nurettin KOÇHAN, Korkmaz MERAL Kyzikos 2013 .................................................................................................191

Francesco D’ANDRIA Phrygia Hierapolis’i (Pamukkale) 2013 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları ....203

Nurettin ÖZTÜRK, Berna KAVAZ Zeyti̇nli̇ada 2013 Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi ...................................223

Atilla ENGİN, Engin ÖZGEN, Olcay ZENGİN KOŞAN,Filiz AY ŞAFAK, Aydoğan BOZKURT Oylum Höyük, 2013 ........................................................................................235

Timothy MATNEY, John MACGINNIS, Dirk WICKE, Kemalettin KÖROĞLU “Sixteenth Preliminary Report on Excavations at Ziyaret Tepe (Diyarbakır Province), 2013 Season” ................................................................255

Hüseyin Sabri ALANYALI Side 2013 Yılı Kazı ve Araştırmaları .................................................................273

Numan TUNA, Nadire ATICI, İlham SAKARYA, Elizabeth S. GREENE, Justin LEIDWANGER Burgaz (Palaia Knidos) 2013 Yılı Çalışmaları ....................................................299

Göksel SAZCI Maydos Kilisetepe Höyüğü Kazısı 2013 Sezonu Çalışmaları .............................319

Halime HÜRYILMAZ, Derya YALÇIKLI Gökçeada-Yenibademli Höyük 2013 Yılı Kazıları .............................................335

Remzi YAĞCI Soli / Pompeiopolis 2013 Kazıları ...................................................................351

Atila TÜRKER Devret Höyük 2013 Yılı Kazısı ve İlk Sonuçlar ..................................................363

Ayşe F. EROL Ordu İli Fatsa İlçesi Cıngırt Kayası Kazısı 2013 ................................................383

Abuzer KIZIL, Taylan DOĞAN Euromos 2013 Yılı Çalışmaları.........................................................................401

Emin YENER, Aslı SARAÇOĞLU, Aynur CİVELEK, Yalçın GÜLÇİN,Osman AYDIN, Şadiye ATICI, Mehmet Nuri TOKGÖZ 2013 Yılı Tralleis Kazıları ................................................................................425

Işın YALÇINKAYA, Harun TAŞKIRAN, Metin KARTALKadriye ÖZÇELİK, M. Beray KÖSEM, Gizem KARTALYavuz AYDIN, Murat KARAKOÇ, Betül FINDIK, Eşref ERBİL 2013 Yılı Karain Mağarası Kazıları ..................................................................441

IX

Elif GENÇ, Birgül YILDIZ-KÖSE, Çağan KÖSE 2013 Yılı Kuriki Höyük Kazısı ..........................................................................459

Şengül Dilek FUL, Murat TEKİN, Canan HANOĞLU,Emine Saka AKIN, Tekin SUSAM, Servet YAPRAK Sebastopolis Antik Kenti 2013 Yılı Kazı Çalışmaları .........................................475

C. Brian ROSE Gordion 2013 .................................................................................................491

Recai KARAHAN, Mehmet KULAZ, Eylem GÜZEL Eski Ahlat Şehri Kazısı (2013) ..........................................................................499

Gülgün KÖROĞLU, Filiz İNANAN, Eda GÜNGÖR ALPER Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı 2012 ve 2013 Yılı Çalışmaları ..............................511

M. SEYER und MITARBITER Limyra 2013 ..................................................................................................535

Harun TAŞKIRAN, M. Beray KÖSEM, Kadriye ÖZÇELİK,Yavuz AYDIN, Eşref ERBİL 2013 Yılı Suluin Mağarası Kazısı ......................................................................555

Turan EFE, Erkan FİDAN, Deniz SARI, Murat TÜRKTEKİ Küllüoba Kazıları 2013 ....................................................................................573

Özlem ÇEVİK, Osman VURUŞKAN Ulucak Höyük 2012-2013 Yılı Kazı Çalışmaları ...............................................583

Armağan ERKANAL-ÖKTÜ, Nazlı ÇINARDALLI-KARAASLAN,Neyir KOLANKAYA-BOSTANCI Panaztepe 2013 Yılı Çalışmaları .....................................................................601

Rana ÖZBAL, Fokke GERRITSEN, Mücella ERDALKIRAN, Hadi ÖZBAL 2013 Yılı Barcın Höyük Kazıları .......................................................................615

Taner KORKUT Tlos 2013 Kazı Etkinlikleri .............................................................................631

123

ılıSU BaraJı inşaaT SahaSı 2013KUrTarma KazıSı

A. Tuba ÖKSE*Ahmet GÖRMÜŞ

Erkan ATAYNihat ERDOĞAN

Erdal ÜNAL

Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar kapsamında Ilısu Bara-jı gövde inşaatının yapılmakta olduğu, Şırnak İli Güçlükonak İlçesi’ne bağlı Koçtepe Köyü sınırlarında yer alan Tatıka ve Zeviya Kavla Höyükleri’nde sondaj kazıları yapılmıştır1.

TATIKA KAZI ÇALIŞMALARI

Bölgede 2008 yüzey araştırması sırasında tespit edilen 15 kazı alanından2

* Prof. Dr. A. Tuba ÖKSE, Kocaeli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Ko-caeli/TÜRKİYE. tubaokse@yahoo.com

Öğr. Gör. Ahmet GÖRMÜŞ, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Antakya/Hatay/TÜRKİYE. ahmetgormus@yahoo.de

Erkan ATAY, Ilısu Barajı İnşaat Sahası Arkeoloji Projesi Koordinasyon Merkezi, Şırnak/TÜRKİYE. erkanatay10@mynet.com

Nihat ERDOĞAN, Mardin Müze Müdürü, Dr. Erdal Ünal, Kocaeli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü, Mardin/TÜRKİYE. erdalunal@yahoo.com

1 Kazı çalışmaları, Mardin Müze Müdürlüğü başkanlığında Kocaeli Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. A. Tuba Ökse ile Mustafa Kemal Üniversitesi öğretim görevlisi Ahmet Görmüş’ün bilimsel sorumluluğunda, Arkeolog Erkan Atay’ın alan sorumluluğunda Arkeologlar Ahmet Güneş, Yeliz Atay, Adem Yücel, Sibel Torpil, Hüsniye Levent, Zerrin Güneş, Mehmet Turan, Hamza Usta, Onur Dinç ve Kaan Bulut tarafından yürütülmüştür. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün 06.08.2013 tarih ve 154944 ve154949 kazı ve sondaj izin belgeleri sayılı yazısı uyarınca 01.10.2013-08.11.2013 tarihlerinde iki alanda çalışılmış, kazılarda Mardin Müzesini Mehmet Deniz temsil etmiştir.

2 Ökse, A. T., E. Atay, M. Eroğlu ve Y. Tan, 2009 “Ilısu Barajı İnşaat Sahasına Rastlayan Dicle Vadisi’nin Tunç ve Demir Çağlarındaki Yerleşim Sistemleri ve Kültür Tarihi”. TÜBA-AR 12, 25-48.

124

birisi olan Tatıka (15 No.lu alan) Dicle Vadisi’nin güneyinde, Şırnak ili Güç-lükonak ilçesine bağlı Koçtepe Köyü yanındaki düzlükte yer alır. 2012 yılında bu alandan alınan üç karotlu sondaja göre, tarım toprağı ile karışık kültür dol-gusu 0,7-1,5 m. kalınlıklarda tespit edilmiştir. Tatıka’da arkeolojik dolgular kabaca yarım hektarlık kaplamaktadır. Kazı çalışmalarının yürütüldüğü dört açmada (D-E7-8) taş örülü çukurlara temsil edilen üst tabaka ile taş temelli yapılar ve çömlek mezarlara temsil edilen iki mimarî tabaka tespit edilmiştir (Resim: 1).

Taş Örgülü Çukurlar

Yaklaşık 1.50-1.80 m. çapta, derinlikleri 0.80-1.30 m. arasında değişen, moloz taş ve çamur sıva ile örülmüş dairesel çukurlar kazı alanında en üst tabakayı temsil etmektedir. Çukurlar taş sırasının sonuna kadar kazılmış, ancak içlerinden kırık seramik parçaları ve hayvan kemiği parçaları dışında herhangi bir buluntu ele geçirilmemiştir. Bazı çukurların içinde yoğun siyah renkte küllü toprak, yanmış moloz taşlar ve seramik parçaları bulunmuştur. D7 açmasında açığa çıkan 3. tabakaya ait çukur 2.00 m. çapında, 1.95 m. de-rinliktedir ve koniktir. Ağız kısmı daha iri taşlarla, iç duvarları küçük ve yassı taşlarla örülmüştür. İçerisinden bol miktarda kırık seramik parçaları ve hay-van kemikleri toplanmış, çukurun farklı seviyelerinde seramik parçalarına bir delik açılması suretiyle yapılmış 5 ağırlık bulunmuştur.

Mezarlar

Alanda kazılan sekiz mezarın tamamı bebek ve çocuklara aittir. E7 açma-sında 1. tabakada yer alan sanduka mezar doğu-batı doğrultuludur (Resim: 2). Üzeri taş kapakla örtülmüş, içinde hoker pozisyonunda yatırılmış bir çocuk iskeleti ile bir taş yüzük bulunmuştur. Toprak mezarın içinde hoker pozisyonunda yatırılmış bir bebek iskeletinin kafası kuzeye doğru yatırılmış ve göğsünün ön kısmına bir minyatür kap bırakılmıştır. İskeletin kafasının hemen üzerinde mezar taşı olabilecek şekilde yerleştirilmiş düz bir taş mev-cuttur.

125

Aynı açmanın 2. tabakasında açığa çıkan üç çömlek mezarda da birer be-beğe ait kemikler toplanmıştır. Çömleklerin üstleri taş levhalar ile kapatılmış, ikisinde kemiklerin geliş sırası hoker pozisyonuna işaret etmektedir. Üçüncü-sünde kemikler çömleğin altına yerleştirilmiş ve kafatası gövdeden ayrılarak kemiklerin üzerine yerleştirilmiştir. Çömleklerin içinden herhangi bir bulun-tu çıkmamış, etrafında yoğun hayvan kemikleri, bulunmuştur. D7 açmasında 3. tabakada 0.40 m. ağız çapı, 0.43 m. derinliğinde bir küp mezarın üzeri yassı bir kapak taşıyla kapatılmış, dışından ve iç kısmının üst seviyelerine hayvan kemiği bırakılmıştır.

Yukarı Dicle havzasında Aşağı Salat’ta bu döneme tarihlenen mezarlıkta bulunan sandık mezarlar Ninive-V seramiği örneklerine göre3 ETÇ II (EJZ 1-2) evresine tarihlenmektedir4. Benzeri bir mezarlık nehrin karşısındaki Müslümantepe’de açığa çıkmıştır5. Bölgede Erken Tunç Çağında bebeklerin pişirme kapları içerisinde yerleşim içine de gömüldüğü anlaşılmaktadır6.

E7-8 ve D7 Açmaları Mimarîsi

Tarım faaliyetleri ve mezarlar ile tahribata uğramış duvar kalıntıları, iki mimarî tabakadan oluşmaktadır. Alt tabakaya ait mimarî büyük kesme taşlar (50-60x100-150x40-75 cm.) kullanılarak inşa edilmiştir. Mekânlar küçük du-varlarla bölünmüş olup mezarlar mekân içine taban seviyesine konulmuştur.

3 Şenyurt, S. Y. 2002, “2000 Excavations at Aşağı Salat”. N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (Ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara, 694-695, fig. 56.

4 Rova, E. 2011. “Ceramic”. M. Lebeau (ed.) Jezirah. Associated Regional Chronologies for the An-cient Near East and the Eastern Mediterranean I. Turnhout, Brepols, Pl. 2:4, 5:2-4.

5 Ay, E. 2004, “Müslümantepe Excavations 2001”. N. Tuna, J. Greenhalgh ve J. Velibeyoğlu (ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Proje-si 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara, 384, fig. 4-9.

6 Parker, B. J., A. Creekmore, ve diğ. 2003. “The Upper Tigris Archaeological Research Pro-ject (UTARP): A Preliminary Report from the 2001 Field Season”. Anatolica 29; Parker, B. J., A. Creekmore ve L. Swartz Dodd 2004. “The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Preliminary Synthesis of the Cultural History of Kenan Tepe”. N. Tuna ve diğ. (ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Proje-si 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara, 587.

126

Genelde dörtgen planlı olan yapılar iki farklı tabakaya ait olup çeşitli inşaat evreleri tespit edilmiştir. E7 açmasında 2. tabaka yapısına ait dörtgen planlı bir mekân (E7/012/M) duvarlarının yapımında kullanılmış, yanlarına bir sıra orta büyüklükte taşlar eklenerek 40-50 cm. kalınlıkta iki sıralı bir duvar oluş-turulmuştur.

E8 açmasında 1. tabaka atık alanında yoğun miktarda irili ufaklı moloz taş döküntüleri arasından ve altından çok yoğun miktarda minyatür çömlekler ve kaplara ait amorf seramik parçaları bulunmuştur. Bu malzemenin arasında ince nitelikli kaplara ait çan biçimli ayak parçaları, Kuzey Mezopotamya’da yaygın olarak, olasılıkla portatif sunaklar olarak kullanıldığı düşünülen kaba yüksek ayaklı çanaklara ait parçaların bulunması, burasının ritüel uygulama-lar sonrasında kalan atıkların toplandığı bir alan olabileceği izlenimini bırak-mıştır.

E8 açmasında 2. tabaka mekânı blok taşların yer aldığı, 65-80 cm. kalın-lıkta duvarlarla bağlantılı mekânlar ve taş tabanlar açığa çıkmıştır. Açmanın kuzey-doğusunda kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan, 2x3 m. bo-yutlarda kireçtaşı kaya bloğuna mekân duvarları dayandırılmıştır. Açmada tespit edilen mimarîyle bağlantısı bulunmayan bir duvarın taşları diğer du-varlardan farklı olarak dikine konulmuştur. Açmanın kuzey-doğusunda açı-ğa çıkarılan ana kaya bloğuna dayandırılan mekânın (E8/009/M) tabanı irili ufaklı moloz taşlarla döşenmiştir. Diğer mekân (E8/012/M) 1.90x3.00 m. bo-yutlarda, E8/014/M 2.20x2.05 m. boyutlardadır. Mimarî birbiriyle bağlantılı olup bir bütünlük oluşturmaktadır.

D7 açmasında 1. tabaka mimarîsi, açmanın doğusunda kuzeybatı-güney-doğu yönünde uzanan, yüzeye çok yakın bir seviyede ortaya çıkan duvar, 0.66 m. genişlikte, iri taşlar ile örülmüştür. Aynı açmanın 2. tabaka duvarları 0.70 m. genişlikte, 0.53 m. yüksekliktedir ve küçük (10-25 cm.) taşlar ile örül-müştür. Duvarların etrafından seramik parçaları ve hayvan kemikleri bulun-muştur. Dairesel duvar, D7/007/M kodlu küçük bir mekânı çevrelemektedir. İçerisinde bol miktarda seramik ve hayvan kemiği parçaları bulunan mekânın atıklar için ayrılmış bir alan olabileceği düşünülmektedir.

127

D7 açması 3. tabaka duvarları, üst tabakadaki duvarlara göre farklı taş-ların kullanıldığı duvarın yapımında bir kesme taş bloğunun yanı sıra farklı boyda işlenmemiş taşların da kullanıldığı görülmüştür. Bu duvarın köşe yap-tığı ikinci duvar tek sıra taşla örülmüştür. Üç duvarın çevrelediği 2.00x1.40 m. boyutlarındaki mekânın (D7/011/M) içerisinden seramik ve hayvan kemik-leri bulunmuştur. D7/016/M kodlu dörtgen biçimli mekânın (5.60 x 3.20 m.) üç kenarını oluşturan duvarlar 0.75 m. genişlikte ve 0.74 m. yüksekliktedir. İki sıra taş ile örülmüş, araları daha ufak taşlar ile doldurulmuştur. Mekânın 1.20 m. genişlikteki kapı açıklığı kuzeydoğu duvarındadır ve kapının doğu kana-dına ait küçük boyutlu bir söve taşı, mekânın içinde kalan kısmında bulun-maktadır. Duvarlardan birisi bu mekâna sonradan eklenmiş görünmektedir. Mekân içerisinde stilize insan figürü olarak tasarlanmış taş idolün dip kısmı yuvarlatılmış, uç kısma doğru ise boğumlu bir görünümü vardır. Mekânın küçük taşlarla inşa edilen batı duvarın batısında, aynı seviyede fırın, küp me-zar ve çukur bulunmuştur. Taş sırasının üzerine kil duvarların yükseltilme-siyle yapılmış fırının duvar kalınlığı 8-10 cm. arasında değişmekte, derinliği 0.98 m. olarak ölçülmüştür. Fırın üst seviyelerinden taş sırasına kadar olan kısımda kerpiç parçaları gözlenmiştir. Fırın dolgusunun üst seviyelerinden kaba nitelikli seramik parçalarına ve hayvan kemiklerine, alt seviyelerinden çok az sayıda kaba seramik parçasına rastlanmıştır.

D8 Açması Mimarîsi

D8 Açmasında üst üste aynı yere inşa edilen yapı, kapı açıklıkları da dâhil olmak üzere hep aynı konum, boyut ve tarzda inşa edilen taş duvarlara sa-hiptir. 1. tabaka yapısının dörtgen biçimli mekânın (D8/010/M) duvarları, giriş kısmı hariç, çift sıra taşla örülmüştür ve 0,80-0,60 m. kalınlıklardadır. Mekânın tabanında kırmızı toprak izleri ve yer yer çakıl döşeme korunmuş, giriş kısmına yakın konumda yarısı korunmuş çömlek içinde kırık seramik parçaları bulunmuştur. Mekânın batı duvarı boyunca uzanan, duvardan bir sıra taşla ayrılmış 0,70 x 0,70-2,00 x 0,70 m. boyutlarda bölmelerden küçüğü içerisinde seramik parçaları, büyüğünde iki çömlekçik ve seramik parçaları bulunmuştur. Kapı açıklığının kuzeyinde bulunan döşeme E8 açmasında da

128

devam eden düz bir platform görünümündedir. Mekânın güneybatı köşe taş-ları arasında 20-30 cm. boyutlarındaki oval alanda insan kemiği ile bir çöm-lekçik bulunmuştur.

2. tabaka mekânı (D8/003/M) 3,20 x 2,20 m. boyutlardadır. Mekân içinde dağınık seramik ve hayvan kemiği parçaları bulunmuştur. Duvara dayandırıl-mış ve etrafına taşlar dizilmiş bir küpün dibi korunmuştur. D8/010/M tabanı altında döküntü kerpiç ve yanık izleri gözlemlenmiştir. Bu mekânın tabanı altında yeni duvarlarla çevrilen 3. tabaka bulunmaktadır. Aynı konumdaki kapı sövesinin bulunması, buranın eskiden beri giriş olarak kullanıldığını dü-şündürmektedir. Bu seviyede bulunan kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan 1,20 x 0,80 m. boyutlarda bir blok taş, diğer açmalarda da alt sevi-yelerden gelen ve duvar temelleri olarak kullanılan bloklara benzemektedir. Blok taşın batısında 25-30 cm. boyutlarında bir küllü alan, az sayıda dağınık hayvan kemikleri arasında özellikle çene kemikleri bulunmuştur.

Kazılan alanda ele geçirilen yoğun hayvan kemiği, topluca yenilen ölü yemeklerinin kalıntısı olmalıdır. Her yapı katının mekân dolgusunun ortala-ma 30-40 cm. kalınlıkta olması ve bu ölçünün taş duvarların yüksekliği ile de örtüşmesi, yapıların yüksek duvarlı olmadığının göstergesidir. Duvar taşları arasına mezarların bırakılmış olması da Tatıka’da günlük yaşamın geçirildi-ği bir mimarîden çok ölü ritüellerine ilişkin uygulamaların yapıldığı dinî bir mimarînin bulunduğu izlenimini bırakmıştır. Aynı konumda ve aynı plan ve boyutta üç yapının üst üste inşa edilmesi, akla “ritüel kirlilik” nedeniyle kapatılan ve üzerine tekrar yenisi inşa edilen tapınak yapılarını çağrıştırmak-tadır. Benzeri ölü sunu yapılarına Orta Fırat havzasında7 Tell Halawa A, Gre Virike II ve Umm-el Marra Monument 1 alanında rastlanmıştır.

Küçük Buluntular

Mezar içlerinden ve çevresinden boncuklar, ağırlıklar, perdah taşları, ba-zılarında idoller ele geçirilmiştir. Mezar eşyası arasında ele geçirilen ve olası-lıkla kolye ucu olarak kullanılmış, bir ucunda iple asmak için deliği bulunan

7 Ökse, A. T. 2006. “Early Bronze Age Chamber Tomb Complexes at Gre Virike (Period II A) on the Middle Euphrates River”. Bulletin of American Schools of Oriental Research 339, 21-46.

129

silindir mühürler (Resim: 3-4) “Brokad / Piedmont Stili” mühür grubu içeri-sinde değerlendirilmiştir8.

Gerek mezarlara bırakılan eşya arasında bulunan ve gerekse mimarîden elde edilen pişmiş toprak kaplar, Kuzey Mezopotamya’nın M.Ö. 3. binyılın ilk yarısında tarihlenen yerleşim ve mezarlıklarında yaygın olarak ele geçi-rilen “Ninive-5” seramiği türüne aittir. Bu dönem Kuzey Mezopotamya’da Ninive-V kültürünün geliştiği M.Ö. 3100-2550/2500 yıllarına rastlar9. Tatıka’da bu seramik türünün küçük boyunlu ve ince örneklerinin yoğun-luğu (Resim: 5-7), bunların mezar eşyası olarak ya da ölü gömme ve anma törenlerine katılan kişilerin kullandıktan sonra kırarak mezar çevresine bı-raktıkları kaplardan oluştuğunu düşündürmektedir. Bu dönemde Kuzey Mezopotamya’da Ninive-V kaplarının boyalıları ile kazıma bezemeli kapla-rın erken örnekleri ortaya çıkmıştır. Yukarı Dicle havzasında Aşağı Salat 6-4 tabakalarında bezemesiz Ninive-5 seramiği, güneydoğusundaki taş sanduka mezarlıkta standart seramik ele geçirilmiştir10.

Tatıka’da kaba iri kapların çoğu mezar kabı olarak kullanılmış olmak-la birlikte, bu grupta küçük boyutlu içki kapları da bulunmaktadır (Resim: 8). Kuzey Mezopotamya’nın Erken Tunç Çağı IB / Erken Cezire I (M.Ö. 2900/2800-2700/2650) evresinde el yapımı saman katkılı kaplar azalarak de-

8 McCarthy, A. P. 2011. “Glyptic”. Marc Lebeau (ed.) Jezirah. Associated Regional Chronolo-gies for the Ancient Near East and the Eastern Mediterranean I. Turnhout, Brepols, Table 1, Type 1, 5.

9 Rova, E. 2000. “Early third millennium B.C. painted pottery traditions in the Jezirah”. C. Marro ve H. Hauptmann (Ed.), Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires, Varia Anatolica 11, Paris, 231; 2003. “Ninevite 5 relative chronology, perio-dization and distribution: an introduction”. H. Weiss ve E. Rova (Ed.), The Origins of North Mesopotamian Civilization. Ninevite 5 Chronology, Economy, Society, Subartu 9, Turnhout, 1-10; Lebeau, M. 2000. “Stratified archaeological evidence and compared periodizations in the Syrian Jezirah during the third millennium BC”. C. Marro ve H. Hauptmann (Ed.), Chro-nologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires, Varia Anatolica 11, Paris, 172-173, tab. II-IV; Roaf, M. ve R. Killick 2003. “The relative chronology of Ninevite 5 sites in the Tigris region and beyond”. H. Weiss ve E. Rova (Ed.), The Origins of North Meso-potamian Civilization: Ninevite 5 Chronology, Economy, Society, Subartu 9, Turnhout, 73-82.

10 Şenyurt, S. Y. 2002. “2000 Excavations at Aşağı Salat”. N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (Ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara, 695, fig. 6, 12-14; 2004. “2001 Excavations at Aşağı Salat”. N. Tuna ve diğ. (Ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara, 659-660, 662-667.

130

vam etmektedir. Bu dönemde üretimi artan standart seramik (Plain Simple Ware) keskin gövdeli, kısa huni boyunlu çömlekler, dik gövdeli bardaklar (cyma recta) yuvarlak profilli yüksek ayaklı çanak ve bardak biçimleriyle tem-sil edilmektedir11.

Kuzey Mezopotamya’nın Erken Tunç Çağı II / Erken Cezire 2 (M.Ö. 2800/2700–2600/2500) dönemde standart seramik ayaklı kadehler, yüksek ayakları kazıma bezekli çanaklar ve dik gövdeli çanak ve bardak tipleriyle karakterize edilmektedir12. Kazıma bezemeli Ninive-V parçaları Giricano 06 açmasında düz Ninive-V tabakasının üzerindeki dolguda13, Salat Tepe’de14 dolgu tabakalarında ele geçmiştir. Tatıka’da bulunan düz yüzeyli kadeh Aşa-ğı Salat ETÇ mezarlığında15 bulunan Ninive-5 kapları ile benzeri biçimdedir. Yüksek ayaklı çanaklar ile kazıma bezemeli Ninive-V kapları bölgede Ziya-rettepe E alanı 1A açması16 ve Kenantepe F alanı 1. tabaka17 malzemeleri ara-sında ele geçirilmiştir.

11 Kepinski, C. 2007. “Dynamics, diagnostic criteria and settlement patterns in the Carchemish area during the Early Bronze Age period”. E. Peltenburg (Ed.), Euphrates Valley Settlement. The Carchemish Sector in the Third Millennium BC, Levant Supplementary Series 5, Oxford, 152–53; Frangipane, M. 2007. “Establishment of a Middle/Upper Euphrates Early Bronze I culture from the fragmentation of the Uruk world. New Data from Zeytinli Bahçe Höyük (Urfa, Turkey)”. E. Peltenburg (Ed.), Euphrates Valley Settlement. The Carchemish Sector in the Third Millennium BC, Levant Supplementary Series 5, Oxford, 131–36.

12 Abay, E. 1997. Die Keramik der Frühbronzezeit in Anatolien mit “syrischen Affinitäten”, Münster, Tab. 46–48; Lebeau, M. 2000. “Stratified archaeological evidence and compared periodizati-ons in the Syrian Jezirah during the third millennium BC”. C. Marro ve H. Hauptmann (Ed.), Chronologies des Pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires, Varia Anatolica 11, Paris, 173; Rova, E. 2011. “Ceramic”. M. Lebeau (ed.) Jezirah. Associated Regional Chronologies for the Ancient Near East and the Eastern Mediterranean I. Turnhout, Brepols, Pl. 5:2-4.

13 Schachner, A. 2002. “Ausgrabungen in Giricano (2000-2001). Neue Forschungen an der Nord-grenze des Mesopotamischen Kulturraums”. Istanbuler Mitteilungen, 52, 48-49; 2004. “Vor-bericht über die Ausgrabungen in Giricano, 2001”. N. Tuna ve diğ. (Ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara, 541, fig. 22.

14 Ökse, A. T. ve A. Görmüş 2006. “Excavations at Salat Tepe in the Upper Tigris Region: Stratig-raphical Sequence and Preliminary Results of the 2005-2006 Seasons”. Akkadica, 127, 181, 183.

15 Şenyurt, S. Y. 2002. “2000 Excavations at Aşağı Salat”, N. Tuna ve J. Velibeyoğlu (Ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara, Fig. 6:3.

16 Matney, T. ve L. Rainville 2005. “Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe, 2003-2004”. Anatolica 31, 23.

17 Creekmore, A. 2007. “The Upper Tigris Archaeological Research Project (UTARP): A Sum-mary and Synthesis of the Late Chalcolithic and Early Bronze Age Remains from the First Three Seasons at Kenan Tepe”. Anatolica, 33, 78-80.

131

ZEVİYA KAVLA KAZI ÇALIŞMALARI

Şırnak İli Güçlükonak İlçesi’ne bağlı Koçtepe Köyü’ne bağlı alanda, bu kö-yün mezrası olan Koçyurdu ile köyün arasında yer alır. 2008 yılı yüzey araş-tırmasında belirlenen 59 No.lu alan18, 2012 yılında alınan karotlu sondajlara göre tarım toprağı ile karışık kültürel dolgu ortalama 1-1.5 m. arasında deği-şen kalınlıktadır ve bunun altında konglomera kayaç bulunmaktadır. Kazı çalışmaları kuzey yamaçta J-K 8 açmalarında yürütülmüştür.

J18 açmasının güneyinde 9 x 8.50 m. boyutlarda sıkıştırılmış taş dolguyla yapılmış sert çakıl tabanın kuzeyinde bulunan 35 cm. genişlikte, 24 cm. yük-seklikteki duvara ait tek sıra taş dizisi korunmuştur. Duvarın yaklaşık 1m doğusunda söve taşı, kuzeyinde ve batısında birer demir bıçak parçası bulun-muştur. Tabana oturtulmuş, aralarında 1,80 m. mesafe bulunan dairesel yon-tulmuş, 45-50 cm. çapında ve 27 cm. yükseklikte iki disk biçimli kireçtaşının direk kaideleri olarak kullanılmış olabileceği düşünülmektedir. Kuzeyinde duvar ve söve taşı bulunan taban içerisinde sivri dipli küpler (Resim: 9) ve bir pişmiş toprak ağırlık bulunmuştur.

Kaidelerden birisinin batısında, taban üzerinde birbirine bitişik iki daire-sel çukurun (biri 1.09 çapında ve 1.73 m. derinlikte, diğeri 1.28 m. çapında ve 19 cm. derinlikte) ağız kısmı tek sıra taş ile çevrelenmiş, tabana kadar 13 sıra hâlinde orta boyutlu (27x11 cm.) taşla örülmüştür. Açmada daha küçük boyutlu benzeri üç çukur daha bulunmuştur. Çukurlar içerisinde amorf sera-mik parçaları ve hayvan kemikleri bulunmuştur. Bir çukur içerisinde pişmiş topraktan üretilmiş bir kapak ve dörtgen biçimli levha bulunmuştur. Kapağın üzeri dairesel baskılarla, levhanın üzeri güneşe benzer bir kazıma motif ile be-zenmiştir. Levhanın bir köşesine açılmış delik, bunun etiket gibi kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir.

K18 açmasının güneydeki düzlükle üst seki arasında 1,5 metre yükseklik-teki güncel tarla duvarı yer almaktadır. Üst sekide tarım toprağının altından

18 Ökse, A. T. E. Atay, M. Eroğlu ve Y. Tan 2009. “Ilısu Barajı İnşaat Sahasına Rastlayan Dicle Vadisi’nin Tunç ve Demir Çağlarındaki Yerleşim Sistemleri ve Kültür Tarihi”. TÜBA-AR 12, 25-48.

132

çakıl ve küçük taşlardan oluşan oldukça sert bir moloz dolgu açığa çıkmıştır. Bu kısmın ortasından kuzeybatı güneydoğu yönünde uzanan tek sıra taş di-zisi 4,5 m. uzunlukta bir set görünümündedir.

Dolguda 162-163 yıllarına tarihlenen tunç Roma İmparatorluk sikkesi bulunmuştur (Resim: 10). Önyüzde Marcus Aurelius’un defne çelenkli başı sağa dönüktür, m. ANTONINIS AVG IMP II lejantı, arka yüzde Providentia cepheden, baş sola, sol elinde bereket boynuzu, sağ elinde globus ile PROV DEONTR [T]R [P] XVII COS III lejantı bulunmaktadır19.

SONUÇ

Ilısu Barajı inşaat sahasında 2009-2013 yıllarında kazılan dönemlere bir yenisi (Erken Tunç Çağ I-II) eklenmiş, ikinci bir Geç Roma Dönemi yerleşimi kazılmıştır.

Neolitik Kalkolitik Erken Tunç I-II

Demir Çağı

Geç Roma Ortaçağ

Boncuklu Tarla 2012Havuz Mevkii 2010-11Tatıka 2013Zeviya Tivilki 2009Kilokki Rabiseki 2011 2011Zeviya Kavla 2013Ilısu Höyüğü 2009-10 2011-12

19 Sikke Dr. Erdal Ünal tarafından okunmuştur. Harold Mattingly ve Edward Allen Sydenham 1930, The Roman Imperial Coinage III: Antoninus Pius to Commodus, Londra, Spink& Son, 218, no. 68 (AR/gümüş) gibidir.

133Resim 2: Tatıka’dan taş sanduka mezar

Resim 1: Tatıka kazı alanı mimarîsi

134Resim 5: Tatıka’dan boyalı Ninive-V kabı

Resim 3: Tatıka’dan kolye ucu olarak kullanılmış silindir mühür

Resim 4: Takıka’dan kolye ucu olarak kullanılmış silindir mühür

135

Resim 6: Tatıka’dan Ninive-V kaplarına ait parçalar

Resim 7: Tatıka’dan kazıma bezemeli Ninive-V kabı

Resim 8: Tatıka’dan el yapımı kaba içki kabı

136Resim 10: Zeviya Kavla’dan tunç sikke.

Resim 9: Zeviya Kavla’dan sivri dipli aphora