283

«Μια επίζκετη ζηο Μοςζείο με ηην οικογένειά μος: Η πεπίπηυζη

ηυν οικογενειακών ππογπαμμάηυν»

ΚΑΣΔΡΙΝΑ ΓΙΟΦΣΑΛΗ

Διζαγυγή

Μηα από ηηο θύξηεο ιεηηνπξγίεο ηνπ ζύγρξνλνπ1 κνπζείνπ είλαη ε άκεζε επηθνηλσλία

κε ην θνηλό ηνπ. H ζρέζε ηεο κνπζεηνπαηδαγσγηθήο κε ηε ζρνιηθή παηδαγσγηθή κέζσ

ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο πινπνίεζεο εθπαηδεπηηθώλ πξνγξακκάησλ είλαη πιένλ

εδξαησκέλε ζηελ Διιάδα απνηειώληαο αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλήο

ζρνιηθήο θαη κνπζεηαθήο πξαθηηθήο2. Όκσο ε ζύγρξνλε κνπζεηνπαηδαγσγηθή δελ

είλαη κνλόπιεπξε θαζώο απεπζύλεηαη θπξίσο ζηνλ «ειεύζεξν ρξόλν ηνπ θνηλνύ»

(Νηθνλάλνπ, 2005). Έλα θνηλό ην νπνίν δελ είλαη νκνηόκνξθν, αιιά έρεη πνιιά

«πξόζσπα», πξνέξρεηαη δειαδή από δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο νκάδεο θαη εθθξάδεηαη

ζε πνιιέο θαη δηαθνξεηηθέο «γιώζζεο» ζύκθσλα κε ηα ελδηαθέξνληα, ηηο ππάξρνπζεο

γλώζεηο ηνπ, ηα θαζεκεξηλά ηνπ βηώκαηα, ηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνζδνθίεο ηνπ. Έλα

από ηα «πξόζσπα» πνπ πξνζπαζεί λα βξεη πξόζβαζε ζην ρώξν ησλ κνπζείσλ είλαη ε

νηθνγέλεηα, ε νπνία παξόιν πνπ ζε άιιεο ρώξεο3 απνηειεί ην κεγαιύηεξν κνπζεηαθό

θνηλό, ζηελ Διιάδα έρεη δπζηπρώο παξακειεζεί.

Δληνύηνηο, ηα ειιεληθά κνπζεία μαλαγελληόληαη4 κέζα από ηηο ίδηεο ηνπο

1 Σα ηειεπηαία 20 ρξόληα ηα κνπζεία ηεο Αγγιίαο θαη Ακεξηθήο θαη πνιύ πξόζθαηα νξηζκέλα ζηελ

Διιάδα δηέξρνληαη κηα κεηαβαηηθή πεξίνδν, όπνπ κεηαιιάζζνληαη από ην «Μνληέξλν» ζην «Μεηα-

κνληέξλν» Μνπζείν δίλνληαο έκθαζε ζηηο αηνκηθέο ηδηαηηεξόηεηεο θαη ηηο αλάγθεο ησλ επηζθεπηώλ,

βι. ζρεηηθά Hooper Greenhill (2001). 2 βι. ζρεηηθά Μπξνγηάλλε-Αξβαληηίδε (1999), Κνπβέιε (2000), Νάθνπ (2001), Γάιθνο (2000),

Σδηαθέξε (2004), Nηθνλάλνπ (2005). 3 Έξεπλεο ζηελ Αγγιία θαη ηελ Ακεξηθή έδεημαλ όηη ζρεδόλ ην 60% ησλ επηζθεπηώλ είλαη νηθνγέλεηεο,

βι. ζρεηηθά Cheek et al. (1976), Borun (1977) Ham (1979), Leatsch et al. (1980), Αlt (1980), Bickford

et al. (1992), Falk (1998). 4 Σα ηειεπηαία ρξόληα, έρνπλ γίλεη αμηέπαηλεο πξνζπάζεηεο αιιαγήο ηνπ ηξόπνπ παξνπζίαζεο ησλ

εθζεκάησλ κε ραξαθηήξα πην θηιηθό, πξνζηηό, ςπραγσγηθό θαη δηαδξαζηηθό γηα ηνλ Έι-

284

ηηο ζηάρηεο αθνύ γηα πνιιά ρξόληα βίσζαλ -ίζσο θάπνηα εμαθνινπζνύλ λα βηώλνπλ-

θαηαζηάζεηο πιήξνπο απξαμίαο θαη απνκόλσζεο από ην θνηλό ηνπο. Η ζύγρξνλε

κνπζεηνπαηδαγσγηθή έξεπλα θαιείηαη λα κειεηήζεη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο

θάζε θνηλσληθήο νκάδαο, αληρλεύνληαο ην πξνθίι ηεο κε ηε δηεμαγσγή έξεπλαο

θνηλνύ5 θαη αμηνινγώληαο

6 παξάιιεια ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ή κε ησλ εθζέζεσλ

θαη ησλ πξνγξακκάησλ θαη ηελ αληαπόθξηζε απέλαληη ζηηο αλάγθεο, δπλαηόηεηεο θαη

πξνζδνθίεο ηεο7.

Σν παξόλ άξζξν έρεη ζηόρν λα παξνπζηάζεη ηε κειέηε πεξίπησζεο 12 νηθνγελεηώλ

πνπ ζπκκεηείραλ σο «καζεζηαθέο θνηλόηεηεο» (communities of learners) ζε

εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα, ην νπνίν είρε ηε κνξθή παξέκβαζεο θαη πινπνηήζεθε από

ην Φεβξνπάξην έσο ηνλ Ινύλην ηνπ 2003 ζην Κέληξν ΓΑΙΑ Πεξηβαιινληηθήο Έξεπλαο

θαη Δθπαίδεπζεο ηνπ Μνπζείνπ Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ιζηνξίαο, ζε ζπλεξγαζία κε ην

Κέληξν Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο ηνπ Γήκνπ Βξηιεζζίσλ θαη ηελ ηνπηθή

θνηλόηεηα (Gioftsali, 2005).

Αξρηθά, ζπδεηά ηηο αληηιήςεηο ησλ παξαπάλσ ειιεληθώλ νηθνγελεηώλ γηα ηα κνπζεία

θαη ηνπο ιόγνπο πνπ ηηο εκπνδίδνπλ λα ηα επηζθεθζνύλ ζηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηνπο θαη

θαηά δεύηεξνλ παξνπζηάδεη ην ζεσξεηηθό θαη κεζνδνινγηθό πιαίζην πνπ αθνινύζεζε

ε γξάθνπζα ζηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα. Σν θπξίσο κέξνο ηνπ άξζξνπ αλαιύεη ην

νηθνγελεηαθό πξόγξακκα πνπ πινπνηήζεθε, σο κηα θνηλσληθή, ζπκκεηνρηθή,

δπλακηθή θαη αλνηρηνύ ηύπνπ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, ζηνρεύνληαο ζηε δεκηνπξγία

εζσηεξηθώλ θπξίσο θηλήηξσλ πνπ ζα θεληξίζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηεο ειιεληθήο

νηθνγέλεηαο λα γλσξίζεη έλαλ ελαιιαθηηθό ηξόπν ςπραγσγίαο θαη κάζεζεο ζηα

κνπζεία, όηαλ επηιέγεη λα ηα επηζθεθζεί ζηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηεο. Σέινο, ζπδεηά ηελ

επίδξαζε ηνπ ζπκκεηνρηθνύ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο ζηηο εκπεηξίεο ησλ

νηθνγελεηώλ σο «καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ» ζέηνληαο ζε εθαξκνγή ην κνληέιν

ιελα επηζθέπηε. Δλδεηθηηθά αλαθέξσ ηηο πεξηπηώζεηο ηνπ Ιδξύκαηνο Μείδνλνο Διιεληζκνύ, ηνπ

Μνπζείνπ Βπδαληηλνύ Πνιηηηζκνύ, ηνπ Κέληξνπ Πεξηβαιινληηθήο Έξεπλαο θαη Δθπαίδεπζεο ΓΑΙΑ,

ηνπ Κέληξνπ Γηάδνζεο Δπηζηεκώλ θαη Μνπζείνπ Σερλνινγίαο «ΝΟΗΙ» θαη ηνπ Μνπζείνπ

Διιεληθήο Λατθήο Σέρλεο. 5 ηόρνο ηεο έξεπλαο θνηλνύ είλαη λα κειεηεζεί ε ζρέζε κνπζείνπ-θνηλνύ κέζα από ηνλ θαζνξηζκό ηνπ

πξνθίι θαη ηεο αηδέληαο ησλ επηζθεπηώλ ηνπ θαη γηα ηελ εμαθξίβσζε ηόζν ησλ δεκνγξαθηθώλ

ραξαθηεξηζηηθώλ όζν θαη ησλ θηλήηξσλ, πξνζδνθηώλ θαη ησλ ελδηαθεξόλησλ ηνπο. Η αηδέληα ηνπ

κνπζείνπ πεξηιακβάλεη ζύκθσλα κε ηε Μνπζνύξε όια εθείλα ηα κελύκαηα θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ

ην κνπζείν πξνζδνθά από ηνπο επηζθέπηεο ηνπ λα θαηαλνήζνπλ θαη λα πηνζεηήζνπλ θαηά ηε δηάξθεηα

κηαο επίζθεςεο. Δπίζεο αλαθέξεηαη θαη ζηελ καθξόρξνλε επίδξαζε πνπ κπνξεί κηα επίζθεςε λα έρεη

ζηνπο επηζθέπηεο ηνπ (Mousouri 1997:20). 6 Αμηνιόγεζε ζύκθσλα κε ηνπο Borun and Korn (1999) είλαη ε γεθύξσζε ηνπ ράζκαηνο κεηαμύ ησλ

πξνζδνθηώλ θαη αλαγθώλ ησλ επηζθεπηώλ θαη ησλ ζηόρσλ ηνπ κνπζείνπ. 7 βι.ζρεηηθά, Hooper-Greenhill (1996), Hein (1995), Hein (1999), Μνπζνύξε (1999), Οηθνλόκνπ

(2003).

285

αμηνιόγεζεο ησλ βαζηθώλ καζεζηαθώλ απνηειεζκάησλ (Generic Learning

Outcomes).

Ανηιλήτειρ ηυν οικογενειών για ηα μοςζεία

Δίλαη αμηνζεκείσην ην γεγνλόο όηη νη πεξηζζόηεξεο νηθνγέλεηεο ηνπ δείγκαηνο ηεο

πξναλαθεξζείζαο έξεπλαο δελ πξαγκαηνπνηνύλ ζηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηνπο ζπρλέο

επηζθέςεηο ζηα κνπζεία ηεο πόιεο ηνπο, θαηά ηε δηάξθεηα κηαο νηθνγελεηαθήο εμόδνπ,

θαη νη ιόγνη πνπ ηηο εκπνδίδνπλ πνηθίινπλ8. πγθεθξηκέλα, έλαο ζεκαληηθόο αξηζκόο

νηθνγελεηώλ ππνζηήξημε όηη νη γξήγνξνη θαη θνπξαζηηθνί ξπζκνί δσήο, ην άγρνο, νη

ππνρξεώζεηο, ε έιιεηςε ρξόλνπ θαη ε ξνπηίλα ηεο εβδνκάδαο δελ ηνπο επηηξέπνπλ λα

νξγαλώλνπλ ζπρλέο επηζθέςεηο9 ζε κνπζεία. Δπηπιένλ, πνιιέο νηθνγέλεηεο ηνπ

δείγκαηνο πηζηεύνπλ όηη ηα κνπζεία απνηεινύλ θπξίσο ρώξνη κάζεζεο θαη ιηγόηεξν

ςπραγσγίαο κε απνηέιεζκα πνιινί γνλείο λα δηζηάδνπλ λα πεγαίλνπλ ηα παηδηά ηνπο

ζην κνπζείν είηε από θόβν κήπσο απνθαιπθζεί ε έιιεηςε γλώζεο ηνπο ζε

ζπγθεθξηκέλα γλσζηηθά αληηθείκελα είηε γηαηί ηα παηδηά ηνπο πιήηηνπλ αηζζεηά10

. Η

αληίιεςε ησλ γνληώλ όηη ην ζρνιείν αλαιακβάλεη ην ξόιν λα πξαγκαηνπνηεί

επηζθέςεηο ζε κνπζεία, δεκηνπξγεί ηελ εληύπσζε κηαο ζρνιηθήο παξά νηθνγελεηαθήο

ππόζεζεο. Σέινο, ε έιιεηςε κνπζεηαθήο λννηξνπίαο θαη αγσγήο από ηελ πιεπξά ησλ

γνλέσλ ίζσο λα θξύβεη έλα βαζύηεξν δήηεκα ζπλνιηθήο θνπιηνύξαο θαη παηδείαο ηνπ

Έιιελα πνιίηε απέλαληη ζηα κνπζεία θαη γεληθόηεξα ζηνλ πνιηηηζκό, θαζηζηώληαο

ηελ πξόζβαζε ζην κνπζείν από ηηο νηθνγέλεηεο αθόκα πην δύζθνιε (Gioftsali, 2005).

8 Σα απνηειέζκαηα πνπ αθνξνύλ ηνπο ιόγνπο πνπ εκπνδίδνπλ ηηο νηθνγέλεηεο λα επηζθεπηνύλ κνπζεία,

απνηεινύλ έλα κηθξό αιιά ηδηαίηεξα ζεκαληηθό θνκκάηη ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο (γηα πεξηζζόηεξεο

πιεξνθνξίεο βι.ζρεηηθά Γηόθηζαιε, Κ., 2007 Η ζρέζε ησλ νηθνγελεηώλ κε ηα κνπζεία: Οπηνπία ή

πξαγκαηηθόηεηα, Μνπζείν, η.5). ην παξόλ άξζξν ζα γίλεη κηα κηθξή αλαθνξά πξνθεηκέλνπ ν

αλαγλώζηεο λα θαηαλνήζεη ηελ πξνεγνύκελε κνπζεηαθή εκπεηξία ησλ νηθνγελεηώλ θαη πώο απηή

άιιαμε κεηά από ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην νηθνγελεηαθό πξόγξακκα. 9 Παξόκνηα είλαη θαη ηα απνηειέζκαηα από έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζηελ Αγγιία, όπνπ κειεηήζεθαλ νη

ιόγνη πνπ νη νηθνγέλεηεο απνθαζίδνπλ λα επηζθεθζνύλ ή όρη κνπζεία. ην δείγκα ζπκπεξηιήθζεζαλ

ηόζν νηθνγέλεηεο πνπ επηζθέπηνληαη κνπζεία όζν θαη νηθνγέλεηεο πνπ δελ ηα επηζθέπηνληαη. Γηα

πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο βι.ζρεηηθά Harris Qualitative (1997). 10

Μηα πεπνίζεζε ε νπνία άιιαμε γηα αξθεηέο νηθνγέλεηεο από ηε ζηηγκή πνπ ζπκκεηείραλ ζην

εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα.

286

Από ηη θευπία ζηην ππάξη

Με βάζε ηηο παξαπάλσ δηαπηζηώζεηο ε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα κειέηεζε θαη

αμηνιόγεζε έλα εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα κε κνξθή παξέκβαζεο βαζηζκέλν ζην

παηδαγσγηθό κνληέιν ησλ «καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ» (communities of learners)11

. Oη

Rogoff, Matusov, θαη White (1996) αλέπηπμαλ έλα παηδαγσγηθό κνληέιν δηδαζθαιίαο

θαη κάζεζεο ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηελ ελεξγεηηθή θαη ηζόηηκε ζπκκεηνρή ησλ

αηόκσλ πνπ απνηεινύλ κηα καζεζηαθή θνηλόηεηα (learning community). Σν

ζπγθεθξηκέλν κνληέιν ππνζηεξίδεη όηη ε κάζεζε είλαη κηα ζπκκεηνρηθή, θνηλσληθή

θαη δπλακηθή δηαδηθαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ηα κέιε ησλ καζεζηαθώλ

θνηλνηήησλ εκπιέθνληαη άκεζα θαη ηζόηηκα ζε δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη

ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά γηα ηε επίηεπμε ελόο θνηλνύ ζθνπνύ. Δλήιηθεο θαη παηδηά

αληαιιάζζνπλ εκπεηξίεο, γλώζεηο θαη ζπλαηζζήκαηα δεκηνπξγώληαο πεξηβάιινληα

ελεξγεηηθήο κάζεζεο θαη ζπλεξγαζίαο.

θνπόο ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ λα γεθπξώζεη ην ράζκα ησλ ζρέζεσλ νηθνγέλεηαο-

κνπζείνπ εληζρύνληαο παξάιιεια ηε ζπκκεηνρή θαη ηε ζρέζε γνλέα-παηδηνύ θαη

δεκηνπξγώληαο θίλεηξα ελαιιαθηηθήο αμηνπνίεζεο ηνπ ειεύζεξνπ ρξόλνπ ησλ

νηθνγελεηώλ κε δξάζεηο πνπ θαιιηεξγνύλ ηε δεκηνπξγηθόηεηα, ηε ςπραγσγία, ηελ

θνηλσληθόηεηα θαη πνπ νδεγνύλ ζε αιιαγή ησλ ζηάζεσλ θαη αληηιήςεσλ ησλ

νηθνγελεηώλ απέλαληη ζηα κνπζεία. Παξάιιεια, ην πξόγξακκα επηρείξεζε λα

ζπκβάιεη ζην άλνηγκα ηνπ κνπζείνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία κέζσ αλάπηπμεο ζρέζεσλ

κε εθπαηδεπηηθνύο, θνηλσληθνύο θαη πνιηηηζηηθνύο θνξείο ηεο πεξηνρήο, όπσο γηα

παξάδεηγκα κε ηα Κέληξα Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο ησλ Γήκσλ12

, πξνζθέξνληαο

δίαπιν επηθνηλσλίαο ηνπ πνιίηε κε ηνλ πνιηηηζκό ηεο πεξηνρήο ηνπ.

Δίλαη ζεκαληηθό λα επηζεκαλζεί όηη ζην ζρεδηαζκό ηνπ πξνγξάκκαηνο ιήθζεθαλ

ππόςε ηόζν νη πξνζδνθίεο ησλ 12 νηθνγελεηώλ όζν θαη ηα θξηηήξηα πνπ νη ίδηεο

θαζόξηζαλ γηα ην πώο πξνηηκνύλ λα αμηνπνηνύλ ηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηνπο. Σα πην

ζεκαληηθά θξηηήξηα πνπ επεξέαζαλ ηε δνκή ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε

επηζπκία γηα ελεξγό ζπκκεηνρή ησλ νηθνγελεηώλ θαη ηελ εκπινθή ηνπο ζε

11

Σν ζπγθεθξηκέλν παηδαγσγηθό κνληέιν έρεη πνιιά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ην ρέδην

Δθπαηδεπηηθήο Γξάζεο ή ρέδην Δξγαζίαο (κέζνδνο project), βι. ζρεηηθά Υξπζαθίδεο (1998) θαη Frey

(1986). 12

Γηα πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ θηινζνθία θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ κπνξεί λα

αλαπηύμεη έλα Κέληξν Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο, βι. Βαθέα (2000).

287

δξαζηεξηόηεηεο νπζηαζηηθέο, ε αιιειεπίδξαζε κε άιια άηνκα θαη ε δπλαηόηεηα λα

πεξάζνπλ θαιά, λα δηαζθεδάζνπλ θαη λα ςπραγσγεζνύλ13

.

Η κέζνδνο πνπ αθνινύζήζε ε γξάθνπζα ζηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα ήηαλ πνηνηηθή

ρξεζηκνπνηώληαο δηαθνξεηηθά κεζνδνινγηθά εξγαιεία, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη

ηελ εγθπξόηεηα θαη ηελ αμηνπηζηία ησλ κεζόδσλ παξαγσγήο θαη εξκελείαο ησλ

πνηνηηθώλ δεδνκέλσλ14

. πγθεθξηκέλα ρξεζηκνπνίεζε δηαθνξεηηθέο κεζόδνπο θαη

πεγέο ηόζν πξσηνγελείο (απόςεηο γνλέσλ θαη παηδηώλ κέζσ εξσηεκαηνινγίνπ, εηο

βάζνο ζπλεληεύμεηο θαη ζπκκεηνρηθή παξαηήξεζε) όζν θαη δεπηεξνγελείο (απόςεηο

επαγγεικαηηώλ κνπζείσλ κέζσ ζπλεληεύμεσλ θαη παξνπζίαζε αληίζηνηρσλ εξεπλώλ

από ρώξεο εμσηεξηθνύ κέζσ βηβιηνγξαθηθήο κειέηεο).

Σα απνηειέζκαηα θαηεγνξηνπνηήζεθαλ θαη αλαιύζεθαλ ζύκθσλα κε ην κνληέιν ησλ

Βαζηθώλ Μαζεζηαθώλ Απνηειεζκάησλ. ύκθσλα κε απηό ην κνληέιν ε καζεζηαθή

εκπεηξία ησλ επηζθεπηώλ πξνζεγγίδεηαη νιηζηηθά κε ηελ ρξήζε πέληε βαζηθώλ

θαηεγνξηώλ15

: 1) γλώζε θαη θαηαλόεζε, 2) αλάπηπμε δεμηνηήησλ, 3) ζηάζεηο θαη

αμίεο, 4) ςπραγσγία, δεκηνπξγηθόηεηα, έκπλεπζε, 5) δξάζε, ζπκπεξηθνξά, εμέιημε.

(Hooper-Greenhill et al., 2003).

Οπγάνυζη ενόρ εκπαιδεςηικού ππογπάμμαηορ για οικογενειακέρ

επιζκέτειρ ζηο μοςζείο

Η δνκή θαη ην πεξηερόκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο απνηέιεζε κηα αλνηρηή, επέιηθηε θαη

δπλακηθή εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ ηζόηηκα

13

Η Hood ζπλνςίδνληαο ηα θπξηόηεξα θξηηήξηα ζπκκεηνρήο ησλ νηθνγελεηώλ ζε δξαζηεξηόηεηεο

ειεύζεξνπ ρξόλνπ θαηέιεμε ζηα εμήο: ηε δπλαηόηεηα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, ηε δπλαηόηεηα λα

θάλεη θαπνηνο θάηη αμηνκλεκόλεπην, ηε δπλαηόηεηα λα αηζζάλεηαη θάπνηνο άλεηα θαη αζθαιήο ζην

πεξηβάιινλ ηνπ, ηελ πξόθιεζε λέσλ εκπεηξηώλ, ηε δπλαηόηεηα κάζεζεο θαη ηελ ελεξγεηηθή

ζπκκεηνρή ζε δξαζηεξηόηεηεο ειεύζεξνπ ρξόλνπ, βι.ζρεηηθά Hood (1989). 14

ηε βηβιηνγξαθία ζπλαληάηαη σο «κέζνδνο ηξηγσληζκνύ» (βι. ζρεηηθά Hein, 1998:134,

Mason,1996:79) 15

ύκθσλα κε ηνλ νξηζκό ηεο κάζεζεο πνπ δίλεη ην Inspiring Learning for All «Μάζεζε είλαη ε

δηαδηθαζία ελεξγνύο εκπινθήο κε ηελ εκπεηξία. Δίλαη απηό πνπ νη άλζξσπνη θάλνπλ όηαλ ζέινπλ λα

θαηαλνήζνπλ ηνλ θόζκν. Απηό κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ή επέθηαζε ηθαλνηήησλ, γλώζεο,

θαηαλόεζεο, αληίιεςεο, αμηώλ, ηδεώλ θαη ζπλαηζζεκάησλ, ή κηα αύμεζε ηεο ηθαλόηεηαο ζηνραζκνύ. Η

απνηειεζκαηηθή κάζεζε νδεγεί ζηελ αιιαγή, ηελ εμέιημε θαη ηελ επηζπκία γηα πεξηζζόηεξε γλώζε». Ο

νξηζκόο απηόο ηεο κάζεζεο δίλεη ηε δπλαηόηεηα ηόζν πνηνηηθήο όζν θαη πνζνηηθήο κέηξεζήο ηεο θαη

αμηνιόγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο όρη απνθιεηζηηθά ζην πιαίζην γλώζεσλ θαη πιεξνθνξηώλ αιιά

θαη ηεο επξύηεξεο αιιαγήο ηνπ αηόκνπ πνπ αθνξά ζηάζεηο, αμίεο, δεμηόηεηεο θαη ζπλαηζζήκαηα. Ωο

κεζνδνινγηθό εξγαιείν ρξεζηκνπνηείηαη ην Measuring Learning Toolkit πνπ κεηξά ηε κάζεζε κε βάζε

ηηο πέληε βαζηθέο θαηεγνξίεο ησλ καζεζηαθώλ απνηειεζκάησλ (βι. ζρεηηθά Inspiring Learning for All:

http://inspiringlearningforall.gov.uk (ηειεπηαία επίζθεςε 10.5.2007), (Hooper -Greenhill, E. et al.,

2003, Hooper-Greenhill, E., 2004)

288

όια ηα κέιε ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ (γνλείο, παηδηά δηαθνξεηηθώλ ειηθηώλ,

εθπαηδεπηηθνί ηνπ ΚΓΑΠ, πεξηβαιινληνιόγνο θαη κνπζεηνπαηδαγσγόο ηνπ Κέληξνπ

ΓΑΙΑ). Σν πξόγξακκα πινπνηήζεθε ζε δηάζηεκα ηεζζάξσλ κελώλ θαη πέξαζε από

ηα εμήο βαζηθά ζηάδηα:

1) Δπικοινυνία ηυν δύο θοπέυν. θνπόο ηεο ζπλάληεζεο απηήο ήηαλ ε γλσξηκία

ησλ δύν θνξέσλ (Κέληξν ΓΑΙΑ θαη ΚΓΑΠ Βξηιεζζίσλ) θαζώο θαη ε ζπδήηεζε γηα

ην πξνθίι ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο (δεκνγξαθηθά ζηνηρεία, θνηλσληθό, νηθνλνκηθό,

κνξθσηηθό επίπεδν). ηε ζπλέρεηα, νη δπν θνξείο ζπλαπνθάζηζαλ ηνλ ηξόπν

επηθνηλσλίαο κε ηηο νηθνγέλεηεο πνπ ζπκκεηείραλ ζηηο δξαζηεξηόηεηεο ηνπ Κέληξνπ

Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο.

2) ςνάνηηζη γνυπιμίαρ με ηιρ οικογένειερ ζηο σώπο ηος ΚΓΑΠ. Η πξώηε

γλσξηκία ηνπ πξνζσπηθνύ ηνπ κνπζείνπ κε ηηο νηθνγέλεηεο ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή

θαζώο ζπδεηήζεθαλ16

νη πξνβιεκαηηζκνί, ηα ελδηαθέξνληα θαη νη πξνζδνθίεο ησλ

νηθνγελεηώλ από ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα. ηε ζπλέρεηα, νη

νηθνγέλεηεο ελεκεξώζεθαλ γηα ην ζθνπό ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη ζπλαπνθάζηζαλ κε

ην πξνζσπηθό ησλ δύν θνξέσλ ηηο ζεκαηηθέο κε ηηο νπνίεο ζα αζρνινύληαλ θαζώο θαη

ην ρξνλνδηάγξακκα ησλ ζπλαληήζεσλ θαη επηζθέςεσλ, ηόζν ζην ρώξν ηνπ ΚΓΑΠ

όζν θαη ζην κνπζείν (Κέληξν ΓΑΙΑ). πγθεθξηκέλα, νξίζηεθε ε Παξαζθεπή σο

εκέξα ζπλαληήζεσλ ησλ νκάδσλ ζην ΚΓΑΠ θαη ε Κπξηαθή σο εκέξα επηζθέςεσλ

ζην κνπζείν.

3) Πποεηοιμαζία ηυν οικογενειών ζηο ζπίηι. Έλαο από ηνπο επηκέξνπο ζηόρνπο ηνπ

πξνγξάκκαηνο ήηαλ θαη ε ελδπλάκσζε ησλ ζρέζεσλ γνλέα-παηδηνύ ζην ζπίηη, κε ηελ

παξνρή ηεο δπλαηόηεηαο ζε κηθξνύο θαη κεγάινπο λα γεπηνύλ ηε ραξά ηεο

δεκηνπξγίαο θαη ηεο δηαζθέδαζεο θαη λα δνθηκάζνπλ κηα θνηλή εκπεηξία πνπ ζα θέξεη

ηνλ έλα πην θνληά ζηνλ άιινλ, απαιιάζζνληαο ηαπηόρξνλα ηνλ θαζέλα από ηελ

πιεπξά ηνπ από ηα ζηελά πιαίζηα ηεο πξόζιεςεο θαη κεηάδνζεο γλώζεσλ θαη

πιεξνθνξηώλ (π.ρ. γνλείο σο παληνγλώζηεο θαη παηδηά σο παζεηηθνί δέθηεο

πιεξνθνξηώλ). Με βάζε ηα παξαπάλσ, ηόζν νη γνλείο όζν θαη ηα παηδηά έπαηξλαλ ηνλ

ξόιν ηνπ εξεπλεηή αληιώληαο εκπεηξίεο από ηα θαζεκεξηλά ηνπο βηώκαηα θαη

αλαδεηώληαο πιεξνθνξίεο είηε κέζα από ην δηαδίθηπν, από εγθπθινπαίδεηεο θαη

ζρνιηθά βηβιία, είηε κέζα από ζπδεηήζεηο πνπ αλέπηπζζαλ κε θηιηθά θαη άιια

νηθνγελεηαθά πξόζσπα, πξνθεηκέλνπ λα είλαη θαιά πξνεηνηκαζκέλνη γηα ηα

16

Δπηπιένλ δόζεθε ζε θάζε νηθνγέλεηα έλα εξσηεκαηνιόγην κε εξσηήζεηο αλνηρηνύ ηύπνπ νη νπνίεο

ζηόρεπαλ ζηελ δηεξεύλεζε ηεο κέρξη ηώξα κνπζεηαθήο ηεο εκπεηξίαο.

289

πεξηβαιινληηθά ζέκαηα πνπ ζα δηαπξαγκαηεύνληαλ ζην εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα. Η

πξνεηνηκαζία θάζε θνξά βαζηδόηαλ ζε κηα ζεκαηηθή17

ηνπ κνπζείνπ (Κέληξνπ

ΓΑΙΑ), ε νπνία είρε πξνεπηιεγεί από ηηο ίδηεο ηηο καζεζηαθέο θνηλόηεηεο/νκάδεο.

4) Πποεηοιμαζία ηυν μαθηζιακών κοινοηήηυν ζηο Κένηπο Γημιοςπγικήρ

Απαζσόληζηρ (ΚΓΑΠ). ρεκαηίζηεθαλ ηξεηο ζηαζεξέο καζεζηαθέο θνηλόηεηεο, νη

νπνίεο θαη πξαγκαηνπνηνύζαλ θάζε δεύηεξε Παξαζθεπή ζπλαληήζεηο ζην ρώξν ηνπ

ΚΓΑΠ πξνθεηκέλνπ νη ζπκκεηέρνληεο λα αληαιιάζζνπλ απόςεηο, ηδέεο, εκπεηξίεο,

ζπλαηζζήκαηα γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα πνπ κειεηνύζαλ, θαζώο θαη λα

πξνεηνηκάδνληαη θαηάιιεια γηα ηελ επίζθεςε ζην κνπζείν. Σν εθπαηδεπηηθό

πξόγξακκα αμηνπνηώληαο ηηο ζύγρξνλεο παηδαγσγηθέο κεζόδνπο έδσζε έκθαζε ζηελ

αλαθαιππηηθή, δηεξεπλεηηθή (καζαίλσ πώο λα καζαίλσ), νηθνδνκηζηηθή, βησκαηηθή

θαη νκαδνζπλεξγαηηθή κάζεζε (Δηθ.1). Όινη νη ζπκκεηέρνληεο είραλ ηε δπλαηόηεηα

θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, ε νπνία ηνπο επέηξεπε λα μεπεξάζνπλ ηελ πξνζσπηθή

εκπεηξία, επεθηείλνληαο όρη κόλν ηε γλώζε ηνπο αιιά θαη ηελ ηθαλόηεηα λα κάζνπλ

(Hein, 1998) (Δηθ.2).

17

Οη ζεκαηηθέο πνπ κειέηεζαλ νη καζεζηαθέο θνηλόηεηεο ησλ νηθνγελεηώλ ζε άκεζε ζρέζε κε ηηο

ζεκαηηθέο ελόηεηεο ηνπ Κέληξνπ ΓΑΙΑ ήηαλ ε πξνζηαζία θπζηθώλ πόξσλ, ε εμνηθνλόκεζε λεξνύ, ηα

ελαιιαθηηθά κέζα κεηαθνξάο θαη ε δηαηξνθή.

Δικ.1. Πξνεηνηκαζία ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ ζην Κέληξν Γεκηνπξγηθήο

Απαζρόιεζεο, όπνπ νη ζπκκεηέρνληεο αλαθπθιώλνπλ ραξηί.

290

Οη δξάζεηο18

ήηαλ νξγαλσκέλεο κε ζθνπό λα πξνζθέξνπλ όρη κόλν ζην παηδί αιιά

θαη ζηνλ ελήιηθα (γνλείο θαη επηζηεκνληθό πξνζσπηθό ησλ δύν θνξέσλ) ηδέεο γηα

δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηόηεηεο, επθαηξίεο λα αλαπηύμνπλ θξηηηθέο ηθαλόηεηεο θαη

δεμηόηεηεο, ζπλδένληαο ηηο πξνζσπηθέο ηνπο εκπεηξίεο θαη ηηο πξνεγνύκελεο γλώζεηο,

θαη δίλνληαο εζσηεξηθά θίλεηξα γηα κάζεζε, ηδηαίηεξα ζηα παηδηά ηα νπνία ε ρξήζε

παξαδνζηαθώλ κεζόδσλ δηδαζθαιίαο εκπνδίδεη λα εθθξαζηνύλ19

.

5) Δπιζκέτειρ ζηο Μοςζείο. Μεηά από θάζε πξνεηνηκαζία αθνινπζνύζε ε

επίζθεςε ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ ζην Μνπζείν (Κέληξν ΓΑΙΑ) κε ζθνπό ηελ

εμεξεύλεζε, ηελ αλαθάιπςε θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ ζεκαηηθώλ ελνηήησλ κέζα από

18

Οη δξάζεηο είραλ βησκαηηθό θαη ελεξγεηηθό ραξαθηήξα δηεγείξνληαο ηόζν ην πλεύκα όζν θαη ην

ζώκα (hands on as well as minds on), όπσο γηα παξάδεηγκα αλαθύθισζε ραξηηνύ, πεηξάκαηα γηα ηε

κόιπλζε ηνπ λεξνύ, παηρλίδηα ιέμεσλ, εξσηαπνθξίζεσλ, επίιπζεο πξνβιεκάησλ, παηρλίδηα ξόισλ,

αλαδήηεζεο πιεξνθνξηώλ θ.α. 19

Η ύπαξμε ελόο παηδηνύ κε δπζιεμία δελ ην εκπόδηζε λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηελ νκάδα ηνπ νπνίνπ ε

ηδηαηηεξόηεηα μεπεξάζηεθε αμηνπνηώληαο άιια πξνζόληα όπσο γηα παξάδεηγκα ηελ εθπιεθηηθή ηνπ

ηθαλόηεηα θαιιηηερληθήο έθθξαζεο. Η αλάιεςε ηνπ ξόινπ ηνπ ζρεδηαζηή ζε νκαδηθέο αθίζεο,

δσγξαθηέο θαη άιιεο δξαζηεξηόηεηεο ηνπ δεκηνύξγεζαλ ην θίλεηξν ζπκκεηνρήο ζην πξόγξακκα, θάηη

γηα ην νπνίν ελδερνκέλσο δελ ζα είρε ηε δπλαηόηεηα λα αμηνπνηήζεη ζε κηα απιή επίζθεςε

κεκνλσκέλα κε ηνπο γνλείο ηνπ.

Δικ.2. Πξνεηνηκαζία ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ ζην ΚΓΑΠ, όπνπ νη

ζπκκεηέρνληεο δεκηνπξγνύλ κηα αθίζα γηα ρξήζε θηιηθώλ κέζσλ κεηαθνξάο.

291

βησκαηηθέο θαη ελεξγεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ ελίζρπαλ ηελ θαληαζία, ηελ

ςπραγσγία θαη ηε δεκηνπξγηθόηεηα (Δηθ.3 θαη 4). Η ζπλεξγαζία ησλ ζπκκεηερόλησλ

ζηελ θάζε νκάδα θαη ε ρξήζε ηνπ κνπζείνπ σο ελαιιαθηηθνύ ρώξνπ κάζεζεο θαη

ςπραγσγίαο έδσζε ηε δπλαηόηεηα ηεο κέγηζηεο αμηνπνίεζεο ηεο κνπζεηαθήο

εκπεηξίαο ησλ νηθνγελεηώλ, νη νπνίεο εμεξεύλεζαλ, κειέηεζαλ, έπαημαλ,

θαηαζθεύαζαλ θαη δηαζθέδαζαλ κέζα ζην κνπζείν.

6) Γπαζηηπιόηηηερ μεηά ηην επίζκετη ζηο ΚΓΑΠ και ζε άλλοςρ σώποςρ-

Αξιολόγηζη. Η δπλαηόηεηα ζύλζεζεο, αμηνιόγεζεο θαη κεηαθνξάο ησλ εκπεηξηώλ

πνπ απέθηεζαλ νη νηθνγέλεηεο σο καζεζηαθέο θνηλόηεηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ

εθπαηδεπηηθνύ πξνγξάκκαηνο δόζεθε κέζα από δεκηνπξγηθέο θαη πάιη

δξαζηεξηόηεηεο (Δηθ.5 θαη 6), όρη κόλν ζην ρώξν ηνπ ΚΓΑΠ αιιά θαη ζε άιινπο

ρώξνπο. Γηα παξάδεηγκα, νη νηθνγέλεηεο θιήζεθαλ από ην Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο,

Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ λα παξνπζηάζνπλ κηα από ηηο δξάζεηο ηνπ

πξνγξάκκαηνο ζε Πεξηβαιινληηθή Ηκεξίδα πνπ αθνξνύζε ηε δηαρείξηζε ησλ

Φπζηθώλ Πόξσλ. Δθεί, γνλείο θαη παηδηά είραλ ηε δπλαηόηεηα λα κεηαθέξνπλ ηηο

εκπεηξίεο πνπ είραλ απνθνκίζεη από ην πξόγξακκα θαη λα παξνπζηάζνπλ βησκαηηθά

ηα ζηάδηα αλαθύθισζεο ραξηηνύ, δίλνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν έλα πεξηβαιινληηθό

κήλπκα επαηζζεηνπνίεζεο ζηνπο ζπλέδξνπο γηα ηε ζπλεηή ρξήζε θαη ηελ πξνζηαζία

ησλ θπζηθώλ πόξσλ.

Δικ.3. Κπξηαθή: Ηκέξα επίζθεςεο ησλ νηθνγελεηώλ ζην Κέληξν ΓΑΙΑ.

292

Χηίζονηαρ ηη ζσέζη μοςζείος και οικογένειαρ

Σν ζπγθεθξηκέλν πξόγξακκα έιαβε δηαζηάζεηο όρη κόλν εληόο αιιά θαη εθηόο ησλ

ηεηρώλ ηνπ κνπζείνπ, ζθνπεύνληαο λα παξνπζηάζεη ηε κνπζεηαθή εκπεηξία ησλ

νηθνγελεηώλ όρη σο κηα δηαδηθαζία απνθνκκέλε από ηα βηώκαηά ηνπο αιιά σο έλα

αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο πξαθηηθήο, ε νπνία βξίζθεη δηεμόδνπο

κέζα από ηε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ηνπ ειεύζεξνπ ρξόλνπ. Σα απνηειέζκαηα ηεο

έξεπλαο ήηαλ πνηθίια απνθαιύπηνληαο ζεκαληηθέο πηπρέο ηεο κνπζεηαθήο εκπεηξίαο

ησλ νηθνγελεηώλ.

πλεπώο, εληνπίζηεθαλ δηαθνξεηηθά επίπεδα καζεζηαθώλ απνηειεζκάησλ από ηελ

θαηάθηεζε λέαο γλώζεο ζηελ αλάπηπμε ηθαλνηήησλ, επραξίζηεζεο κέρξη θαη

αιιαγήο ζηάζεσλ θαη αμηώλ. πγθεθξηκέλα, νη ζπλεληεύμεηο κε ηηο νηθνγέλεηεο

απνθάιπςαλ όηη ην πξόγξακκα παξέκβαζε ζην νπνίν ζπκκεηείραλ άιιαμε ηηο

αξλεηηθέο ζηάζεηο θαη αμίεο πνπ είραλ ζηελ νηθνγελεηαθή ηνπο αηδέληα σο πξνο ην

ξόιν ησλ κνπζείσλ παξέρνληαο θίλεηξα ώζηε λα επηζθέπηνληαη πην ζπρλά κνπζεία

θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε νηθνγελεηαθά πξνγξάκκαηα κε δεκηνπξγηθέο θαη επράξηζηεο

δξαζηεξηόηεηεο. Δπηπιένλ πνιιέο νηθνγέλεηεο αλέπηπμαλ πνιιέο θνηλσληθέο

δεμηόηεηεο όπσο ζπλεξγαηηθόηεηα, απνδνρή ησλ άιισλ θαη νκαδηθόηεηα θαζώο ήηαλ

ελεξγνί ζπκκέηνρνη θαη παξαγσγνί ηεο καζεζηαθήο ηνπο εκπεηξίαο.

Δικ.4. Δκπινθή ησλ νηθνγελεηώλ ζε δεκηνπξγηθέο δξαζηεξηόηεηεο κέζα ζην

Κέληξν ΓΑΙΑ.

293

Δικ.5 και 6. Γεκηνπξγίεο ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ ζε αλαθπθισκέλν ραξηί γηα ηελ

πξνζηαζία ησλ θπζηθώλ πόξσλ θαη λεξνύ κεηά από ηηο επηζθέςεηο ζην Κέληξν ΓΑΙΑ.

294

Όια ηα παξαπάλσ δεκηνύξγεζαλ έλα θιίκα επθνξίαο, επραξίζηεζεο,

δεκηνπξγηθόηεηαο θαη θπξίσο πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο γηα ηελ πξνζηαζία

ηνπ πιαλήηε.

Η εηθόλα πνπ είρε δηακνξθσζεί ζηηο αληηιήςεηο ησλ νηθνγελεηώλ γηα ην κνπζείν, σο

δειαδή ελόο ρώξνπ απξόζηηνπ, βαξεηνύ θαη απζηεξά εθπαηδεπηηθνύ άιιαμε θαη ηε

ζέζε ηεο έιαβε ε εηθόλα ελόο κνπζείνπ δσληαλνύ κε εθζέκαηα θαη δξάζεηο πνπ

πξνζεγγίδνπλ άκεζα ηελ νηθνγέλεηα, θαη πνπ πξνζθέξνπλ απόιαπζε θαη

επραξίζηεζε. Καηά ζπλέπεηα, ε ζηάζε θαη νη αμίεο ησλ νηθνγελεηώλ γηα ηνλ ξόιν ηνπ

κνπζείνπ θαη ηε κεηαμύ ηνπο ζρέζε άιιαμαλ, γηαηί δεκηνπξγήζεθαλ θαηαζηάζεηο θαη

πεξηβάιινληα δεκηνπξγηθήο κάζεζεο θαη ςπραγσγίαο.

Η ζπκκεηνρή ησλ νηθνγελεηώλ ζην πξόγξακκα σο καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ ηνπο

έδσζε ηελ δπλαηόηεηα λα βηώζνπλ κηα δηαθνξεηηθή έσο ηώξα κνπζεηαθή εκπεηξία

αληαπνθξηλόκελε ζηηο αλάγθεο θαη πξνζδνθίεο ηνπο, ε νπνία θαη αμηνινγήζεθε

νιηζηηθά κε βάζε ην κνληέιν ησλ βαζηθώλ καζεζηαθώλ απνηειεζκάησλ.

πγθεθξηκέλα, ε ηζόηηκε ζπκκεηνρή όισλ ησλ κειώλ ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ

αλέπηπμε ηηο θνηλσληθέο ηνπο δεμηόηεηεο, θαιιηεξγώληαο έλα θιίκα ειεπζεξίαο,

αιιεινζεβαζκνύ θαη απνδνρήο ηεο πξνζσπηθόηεηαο θαη δηαθνξεηηθόηεηαο ηνπ

άιινπ. Σόζν νη ελήιηθνη ζπκκεηέρνληεο (γνλείο, εθπαηδεπηηθνί, πεξηβαιινληνιόγνο,

κνπζεηνπαηδαγσγόο) όζν θαη ηα παηδηά ζπλεξγάζηεθαλ επνηθνδνκεηηθά γηα ηελ

επίηεπμε θνηλώλ ζηόρσλ αληαιιάζζνληαο ηδέεο, απόςεηο, εκπεηξίεο θαη

ζπλαηζζήκαηα θαη αμηνπνηώληαο όζν ην δπλαηόλ θαιύηεξα ηε κνπζεηαθή ηνπο

εκπεηξία (Gioftsali, 2005).

Δπηπιένλ, ε αλνκνηνγέλεηα ησλ κειώλ ηεο θάζε νκάδαο δεκηνύξγεζε ζεκαληηθά

πιενλεθηήκαηα θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, ηόζν ζηελ ζπλύπαξμε όζν θαη ζηε

ζπλεξγαζία. Γηα παξάδεηγκα, ηα κεγαιύηεξα παηδηά βνεζνύζαλ ηα κηθξόηεξα,

αληιώληαο ζπλαηζζήκαηα ηθαλνπνίεζεο θαη πξνζθνξάο βνήζεηαο, ελώ ηα κηθξόηεξα

εκπινύηηδαλ ηηο γλώζεηο θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπο, απνθηώληαο αηζζήκαηα ππεξεθάλεηαο

αζθάιεηαο θαη απνδνρήο (Gioftsali, 2005). Παξάιιεια, νη ελήιηθνη, έρνληαο άιινηε

ηνλ ξόιν ηνπ παηδαγσγνύ σο εκςπρσηή, θαζνδεγεηή ή ζπληνληζηή θαη άιινηε ηνπ

παηδαγσγνύκελνπ, ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηε δεκηνπξγία «ζθαισζηώλ» ζηελ

καζεζηαθή εκπεηξία ησλ παηδηώλ ρσξίο σζηόζν λα ληώζνπλ ηελ αλαζθάιεηα θαη ην

άγρνο ηνπ «παληνγλώζηε» ησλ ζεκάησλ θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ

δηαπξαγκαηεύνληαλ θάζε θνξά (Gioftsali, 2005). Σόζν νη ελήιηθεο όζν θαη ηα παηδηά

εκπιέθνληαλ ζε έλαλ νπζηαζηηθό θαη ειεύζεξν δηάινγν, ζε κηα δπλακηθή θαηάζηαζε

295

επηθνηλσλίαο θαη γλσζηηθώλ ζπγθξνύζεσλ, κέζα ζηελ νπνία ν θαζέλαο ζπλεηζέθεξε

δεκηνπξγηθά θαη απνηειεζκαηηθά κε βάζε ηελ πξνζσπηθή ηνπ αηδέληα γλώζεσλ,

πιεξνθνξηώλ θαη εκπεηξηώλ.

Αμηνζεκείσην απνηειεί ην γεγνλόο όηη, κέζα από απηή ηε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία,

ηα κέιε ησλ καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ απέθηεζαλ δεμηόηεηεο θαη εξγαιεία ηα νπνία,

όπσο απνθάιπςαλ, ζα κπνξνύλ λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ κειινληηθά ζε αλάινγεο

θαηαζηάζεηο (Gioftsali, 2005). Γηα παξάδεηγκα, έκαζαλ λα αλαδεηνύλ πιεξνθνξίεο

από δηάθνξεο πεγέο, λα ηηο απνδειηηώλνπλ, λα ζπγθξίλνπλ, λα θάλνπλ ππνζέζεηο, λα

επηιύνπλ πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο, λα κεηαθέξνπλ ζε έλα λέν πιαίζην γλώζεηο

πνπ απέθηεζαλ από πξνεγνύκελεο θαηαζηάζεηο, λα αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο θαη

ζπγθεθξηκέλνπο ξόινπο κέζα ζηελ νκάδα θαη λα ζέβνληαη ηηο αλάγθεο θαη επηζπκίεο

ησλ ππνινίπσλ κειώλ. Σα παξαπάλσ ζηνηρεία δελ ζα κπνξνύζαλ λα επηηεπρζνύλ εάλ

νη νηθνγέλεηεο δελ είραλ εζσηεξηθά θίλεηξα, ηα νπνία ηηο θηλεηνπνίεζαλ λα

εκπιαθνύλ ελεξγά ζην εθπαηδεπηηθό πξόγξακκα. Σν ελδηαθέξνλ θαη ε πεξηέξγεηα γηα

ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα κε ηα νπνία αζρνιήζεθαλ θαη ε δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε

ησλ ρώξσλ ηνπ ΚΓΑΠ θαη ηνπ Κέληξνπ ΓΑΙΑ ώζεζε ηηο νηθνγέλεηεο λα βηώζνπλ κηα

δηαθνξεηηθή εκπεηξία, ε νπνία ήηαλ πξσηίζησο θνηλσληθή θαη ςπραγσγηθή. Όινη νη

ζπκκεηέρνληεο δηαζθέδαζαλ θαη απόιαπζαλ ζηηγκέο ραιάξσζεο, επραξίζηεζεο,

έκπλεπζεο, δεκηνπξγηθόηεηαο θαη εθδήισζαλ ηελ επηζπκία ηνπο λα μαλαδήζνπλ ζην

κέιινλ κηα αλάινγε κνπζεηαθή εκπεηξία (Gioftsali, 2005). Σέινο, ε απόθηεζε

γλώζεσλ θαη ε επαηζζεηνπνίεζε γηα ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα κε ηα νπνία

αζρνιήζεθαλ νδήγεζαλ πνιιέο νηθνγέλεηεο ζε αλαζεώξεζε νξηζκέλσλ δηαηξνθηθώλ

ζπλεζεηώλ θαη ζηε ζσζηή δηαρείξηζε ησλ θπζηθώλ πόξσλ20

.

Δπίλογορ

πλνςίδνληαο, ε πην ζεκαληηθή ζπκβνιή ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε αιιαγή ζηάζεσλ

θαη ζπκπεξηθνξώλ ησλ νηθνγελεηώλ απέλαληη ζηα κνπζεία θαη ε αληίιεςή ηνπο όηη αλ

ηα κνπζεία αξρίζνπλ λα ελδηαθέξνληαη λα πξνζεγγίζνπλ δεκηνπξγηθά ηελ ειιεληθή

νηθνγέλεηα, ηόηε ε αληαπόθξηζε πνπ ζα ιάβνπλ από απηήλ ζα είλαη όρη κόλν ζεηηθή

αιιά θαη νπζηαζηηθή. Η αλάπηπμε κηαο επνηθνδνκεηηθήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο, κέζσ

ηεο ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο κνπζείνπ θαη νηθνγέλεηαο κε ηελ δηεμαγσγή εξεπλώλ

20

πγθεθξηκέλα θάπνηεο νηθνγέλεηεο ζπκκεηείραλ ελεξγά ζηε δηαδηθαζία αλαθύθισζεο πξντόλησλ ελώ

θάπνηεο άιιεο έθαλαλ πξνζπάζεηα πεξηνξηζκνύ νξηζκέλσλ βιαβεξώλ γηα ηελ πγεία δηαηξνθηθώλ

ζπλεζεηώλ (π.ρ. πξόρεηξν θαγεηό).

296

θνηλνύ θαη ηελ πινπνίεζε θαη αμηνιόγεζε εθπαηδεπηηθώλ πξνγξακκάησλ, ζεσξείηαη

αλαγθαία θαζώο ζα ελδπλακώζεη ζεκαληηθά ηνλ θνηλσληθό θαη ςπραγσγηθό ξόιν ησλ

κνπζείσλ ηα νπνία ζα θαηαθηήζνπλ ζεκαληηθή ζέζε ζηελ «πνιηηηζηηθή βηνκεραλία»

θαη ζηε δεκηνπξγηθή δηαρείξηζε ηνπ ειεύζεξνπ ρξόλνπ (Mintz, 1994), όρη κόλν ηεο

ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθήο νκάδαο αιιά θαη πνιιώλ άιισλ (ελήιηθεο, άηνκα κε

εηδηθέο αλάγθεο, ειηθησκέλνη θ.ά). πγθεθξηκέλα, ην παηδαγσγηθό κνληέιν ησλ

καζεζηαθώλ νκάδσλ κπνξεί λα βξεη εθαξκνγή θαη λα αθππλίζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ

κνπζείσλ λα νξγαλώζνπλ πξνγξάκκαηα πξνζέγγηζεο, αλαπηύζζνληαο ζπλεξγαζίεο

κε άιινπο πνιηηηζηηθνύο, θνηλσληθνύο θαη εθπαηδεπηηθνύο θνξείο (Κ.Α.Π.Η.,

Δξγαζηήξη Δηδηθήο Αγσγήο, ΚΓΑΠ, Βηβιηνζήθεο θ.ά.) θαη εληζρύνληαο κε απηόλ ηνλ

ηξόπν ην άλνηγκα ηνπ κνπζείνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία σο ρώξνπ δεκηνπξγηθήο

κάζεζεο θαη ςπραγσγίαο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δλληνόγλυζζη

Βαθέα, Α. 2000, Κέληξα Γεκηνπξγηθήο Απαζρόιεζεο Παηδηώλ: Έλαο νδεγόο γηα ηελ

εμσζρνιηθή απαζρόιεζε, Κ.Δ.Θ.Ι, Αζήλα.

Γηόθηζαιε, Κ. 2007, Η ζρέζε ησλ νηθνγελεηώλ κε ηα κνπζεία: Οπηνπία ή

πξαγκαηηθόηεηα, Μνπζείν, η.5, 10-13.

Γάιθνο Γ. 2000, Σρνιείν θαη Μνπζείν, εθδ. Καζηαληώηε, Aζήλα.

Κνπβέιε, Α. 2000, Η ζρέζε ησλ καζεηώλ κε ην Μνπζείν: Θεσξεηηθή πξνζέγγγηζε,

έξεπλα ζηελ Αζήλα θαη ζηελ Ιθαξία. Δθπαηδεπηηθά Πξνγξάκκαηα, ΔΚΚΔ, Αζήλα.

Μνπζνύξε Θ. 1999, Έξεπλα θνηλνύ θαη αμηνιόγεζε ζηα κνπζεία, Αξραηνινγία θαη

Τέρλεο, 72, 56-61.

Μπξνγηάλλε-Αξβαληηίδε, Δ. 1999, Ο ξόινο ηνπ κνπζεηνπαηδαγσγνύ ζηελ Διιάδα,

Αξραηνινγία θαη Τέρλεο, 71, 50-53.

Νάθνπ, Δ. 2001, Μνπζεία: Δκείο, ηα πξάγκαηα θαη ν πνιηηηζκόο: απν ηε ζθνπηά ηεο

ζεσξίαο ηνπ πιηθνύ πνιηηηζκνύ, ηεο κνπζεηνινγίαο θαη ηεο κνπζεηνπαηδαγσγηθήο,

ηεηξάδηα 9, λήζνο, Αζήλα.

Νηθνλάλνπ, Ν. 2005, Ο ξόινο ηεο κνπζεηνπαηδαγσγηθήο ζηα ζύγρξνλα κνπζεία,

Τεηξάδηα Μνπζεηνιόγίαο ΙΙ, 18-25.

Οηθνλόκνπ, Μ. 2003, Μνπζείν: Απνζήθε ή δσληαλόο νξγαληζκόο; Μνπζεηνινγηθνί

πξνβιεκαηηζκνί θαη δεηήκαηα, Αζήλα, Κξηηηθή.

297

Σδηαθέξε, . 2004, Σν ζύγρξνλν κνπζείν ζηελ ειιεληθή εθπαίδεπζε κέζα απν ηα

παξαδείγκαηα ησλ Δθπαηδεπηηθώλ Πξνγξακκάησλ, Πξαθηηθά ηνπ 4νπ

Παλειιήληνπ

Σπλεδξίνπ, Αιεμαλδξνύπνιε 28-30 Μαίνπ, 555-560.

Frey, Κ. 1986, Η «Μέζνδνο Project». Μηα κνξθή ζπιινγηθήο εξγαζίαο ζην ζρνιείν σο

ζεσξία θαη πξάμε, Αθνη. Κπξηαθίδε, Θεζζαινλίθε.

Υξπζαθίδεο, Κ. 1998, Βησκαηηθή-Δπηθνηλσληαθή Γηδαζθαιία. Η εηζαγσγή ηεο

κεζόδνπ Project ζην ζρνιείν, Αζήλα, Gutenberg.

Ξενόγλυζζη

Alt, M.B., 1980, Four years of visitor surveys at the British Museum (Natural History)

1976-1979, Museum Journal, 80, 10-19.

Bickford, A., Doering, Z.D., and Smith, S.J., 1992, The spiders are coming!: An

exhibition background study for the National Museum of Natural History, Report

1992-4, Washington, D.C. Smithsonian Institution Office of Institutional Studies.

Borun, M. 1977, Measuring the immeasurable: A pilot study of museum effectiveness,

Philadelphia: Franklin Institute.

Borun M. & Korn, R. 1999, Introduction to Museum Evaluation, USA AAM.

Cheek, N.H., Field, D. R., and Burdge, R.L. 1976, Leisure and recreation places, Ann

Arbor, MI: Ann Arbor SciencePublications.

Falk, J.H., 1998, Visitors: towards a better understanding of why people go to

museums, Museum News, March/April, 38-43.

Gioftsali, K. 2005, Families visiting museums as communities of learners; A Greek

case study, unpublished PhD thesis, Department of Museum Studies, University of

Leicester, England.

Ham, S.H. 1979, The significance of the family as a unit of analysis in interpretive

research, Proceedings of the 53rd

Annual Conference of the Association of Interpretive

Naturalists, 9, 56-72.

Harris Qualitative, 1997, Children as an Audience for Museums and Galleries. Arts

Council and Museums and Galleries Commission.

Hood, M. 1989, Leisure Criteria of Family Participation and Nonparticipation in

Museums, ζην Butler and M.Sussman (επηκ.), Museum Visits and Activities for

Family Life Enrichmenη, New York, NY: Haworth Press Inc., 151-169.

Hein, G.E. 1995, Evaluating teaching and learning in museums, in Hooper-Greenhill,

E. (επηκ.). Museum, Media, Message, Routledge, London, 189-203.

Hein, G.E. 1998, Learning in the Museum, Routledge, London and New York.

298

Hein, G.E. 1999, Evaluation of museum programmes and exhibits, ζην Hooper-

Greenhill, E. (επηκ.) The Educational Role of the Museum, Routledge, London, 305-

311.

Hooper-Greenhill, E. 1996, Improving Museum Learning, East Midlands Museum

Service, Nottingham.

Hooper-Greenhill, E. 2001, The re-birth of the museum, Paper Delivered to the Nordic

Museums Leadership Programme, organised by Museumshojskolen, the Denish

Museums Training, Institute, Copenhagen, Denmark, June 11th

and 12th

, 2001,

University of Leicester, Department of Museum Studies.

Hooper-Greenhill et al. 2003, Measuring the Outcomes and Impact of learning in

Museums Archives and Libraries. The learning impact Research, RCMG θαη

Re:source, on-line ζηε δηεύζπλζε

http://www.mla.gov.uk/documents/insplearn_wp20030501.doc (ηειεπηαία επίζθεςε

08/03/ 2006)

Hooper-Greenhill, E. 2004, Museums and Social Value: Measuring the Impact of

Learning in Museums, RCMG, University of Leicester.

Leatsch, W.M., Diamond, J., Gottfried, J.L.., & Rosenfeld, S. (1980). Children and

family groups in science centers. Science and Children, 15, 14-17.

Mason, J. 1996, Qualitative researching, Sage Publications, London.

Mintz, A. 1994, That’s edutainment. Museum News, November/December, 32-35.

Mousouri, T. 1997, Family agendas and the museum experience, ζην Museums for the

21st Century, Society of Museum Archaelogists, The Museum Archaelogist, Vol.24,

Conference Proceedings.

Rogoff, B., Matusov, E., and White, C. 1996, Models of Teaching and Learning:

Participation in a Community of Learners, in Oloson, D., and Torrance, N., (επηκ) The

Handbook of Education and Human Development, Blackwell Publisher, 389-414.

Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύτηκε στο βιβλίο :

Γιόφτσαλη Κατερίνα 2011 Μια επίσκεψη στο μουσείο με την οικογένειά μου: Η περίπτωση των οικογενειακών προγραμμάτων, επιμ. Δέσποινα Καλεσοπούλου, Παιδί και Εκπαίδευση στο Μουσείο: θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτκές, εκδ.Πατάκη σς.283-298.