Elektronik Tedarik

©©©ò²±¾»´§¿§·²ò½±³

Editörler

1.

YAYIN NO : 666

ix

EKONOM K KALKINMA VE B RL ÖRGÜTÜ

(ORGANISATION FOR ECONOMIC CO-OPERATION AND DEVELOPMENT-OECD)

Trakya Üniversitesi, Edirne Tel: 0284 2357151-1133 E-mail: [email protected]

Trakya Üniversitesi, Edirne Tel: 0284 2357151-1309 E-mail: [email protected]

ELEKTRON K TEDAR K (E-Sourcing)

Okan Üniversitesi, BF, Tuzla- stanbul Tel: 0216 6771630-1128 E-mail: [email protected]

F NANSAL TÜREVLER (DERIVATIVES)

Ya ar Üniversitesi, BF, zmir

Tel: 0232 4115211 E-mail: dilvin.taskin @yasar.edu.tr

zmir Ekonomi Üniversitesi, SBE, zmir Tel: 0532 6055064 E-mail: [email protected]

F RMA SINIRI (BOUNDARY OF THE FIRM) TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi,

Ankara

FIRSAT MAL YET (OPPORTUNITY COST)

Ya ar Üniversitesi, BF, zmir Tel: 0 232 411 50 00 / 5640 E-mail: [email protected]

G 7 ÜLKELER (G 7 COUNTRIES)

Marmara Üniversitesi, ktisat Fakültesi Maliye Bölümü, stanbul Tel: 0216 5414021 E-mail: [email protected]

G 20 ÜLKELER (GROUP OF TWENTY COUNTRIES)

Marmara Üniversitesi, ktisat Fakültesi Maliye Bölümü - stanbul Tel: 0216 5414021 E-posta: [email protected]

GEL MEKTE OLAN EKONOM LER (EMERGING MARKETS)

Ya ar Üniversitesi, BF, zmir Tel: 0543 6153000 E-mail: [email protected]

xviii

DÜNYA T CARET ÖRGÜTÜ (WORLD TRADE ORGANIZATION – WTO) Yrd. Doç. Dr. Selda UCA ÖZER .................................................................... 134

DÜNYA BANKASI (WORLD BANK) Yrd. Doç. Dr. Meltem NCE ........................................................................... 141

EKONOM K KALKINMA VE B RL ÖRGÜTÜ (ORGANISATION FOR ECONOMIC CO-OPERATION AND DEVELOPMENT-OECD) Yrd. Doç. Dr. Selda UCA ÖZER - Yrd. Doç. Dr. Nergiz ÖZKURAL .................. 146

ELEKTRON K TEDAR K (E-Sourcing) Doç. Dr. A. Zafer ACAR ............................................................................... 152

F NANSAL TÜREVLER (DERIVATIVES) Dr. F. Dilvin Ta kın - Emre CAN ................................................................... 165

F RMA SINIRI (BOUNDARY OF THE FIRM) Doç. Dr. Yavuz ERC L .................................................................................. 171

FIRSAT MAL YET (OPPORTUNITY COST) Yrd. Doç. Dr. Umut HALAÇ ......................................................................... 175

G 7 ÜLKELER (G 7 COUNTRIES) Dr. Yalçın ALGANER ................................................................................. 178

G 20 ÜLKELER (GROUP OF TWENTY COUNTRIES) Dr. Yalçın ALGANER ................................................................................. 186

GEL MEKTE OLAN EKONOM LER (EMERGING MARKETS) Yrd. Doç. Dr. Meltem NCE ........................................................................... 194

GENEL KABUL GÖRMÜ MUHASEBE LKELER (GENERALLY ACCEPTED ACCOUNTING PRINCIPLES) Yrd. Doç. Dr. Mustafa Gürol DURAK Doç. Dr. Ali Fatih DALKILIÇ ................ 201

GAYR SAF YURT Ç HASILA (GROSS DOMESTIC PRODUCTS) Doç. Dr. ule L. AKER ................................................................................ 208

GUANXI Dr. Özge CAN ............................................................................................. 212

GÜMRÜK TAR FELER VE T CARET GENEL ANLA MASI (GENERAL AGREEMENT ON TARIFFS AND TRADE- GATT) Yrd. Doç. Dr. Güne YILMAZ - Yrd. Doç. Dr. Selda UCA ÖZER ................... 222

HESAP VEREB L RL K (ACCOUNTABILITY) Yasemin ZENG N KARA BRAH MO LU .................................................. 231

152

ELEKTRON K TEDAR K (E-Sourcing)

Doç. Dr. A. Zafer ACAR

Anlamı

Kavramın ortaya çıktı ı kültürlerdeki kullanımından Türkçeye tercüme edilerek kullanılmasında bir hata yapmamak kaygısıyla bu a amada öncelikle küçük bir açıklama yerinde olacaktır. ngilizce “sourcing” kelimesinin Türkçe yazında kul-lanımında tedarik, kaynak tedariki ve kaynaklama gibi çe itli kullanımı olsa da kanımızca ara tırıp bulma, sa lama, elde et-me anlamına gelen isim olarak “tedarik” ve eylem olarak “teda-rikleme” kavramlarının kullanılması daha uygun olacaktır.

letme dünyasında tedarikleme temel olarak ürün ve hizmetlere ait tedarikçileri bulmak, de erlemek ve ili ki kur-mayı hedefleyen çe itli tedarik faaliyetlerine i aret eder. Bu kavramlar içerisinden tedarik süreçlerinde en kapsamlı yeri kaplayan üphesiz satın alma faaliyetleridir. Özellikle interne-tin büyümesiyle birlikte satın alma için çok önemli bir gereç hâlini alan e-tedarik, satın almada internet imkânlarının kulla-nılabildi i, satın alan ile satıcı arasındaki i birlikçi ve rekabetçi i lemlerde müzakere, fiyat önerme, fiyat eksiltme, ihale ve di-

er alakalı kolaylık sa layıcı gereçler vasıtasıyla karar deste i sa layan uygulamalara i aret eden geni kapsamlı bir terimdir (Engelbrecht-Wiggans ve Katok, 2006). E-tedarik, alıcı firmalara güvenli tedarikçi temini sa laması ve etkin bir ekilde tedarikçi yönetimi sunmasının yanı sıra tedarikçi firmalara kendilerini ve ürünlerini potansiyel mü terilerine etkili bir ekilde tanıtma ortamını da olu turan web tabanlı bir sistemdir. Bu sistem in-ternet tabanlı bir platform üzerinde çalı makta ve taraflar ara-sında yumu ak ve pürüzsüz bir ileti im sa layan ve satın al-mada tekliflerin de erlendirilmesinde ve müzakerelerin yapıl-masında daha hızlı, effaf ve daha verimli uygulamalar sa la-yan makul bir i letme gerecidir.

Temel Kavramlar 153

Ço unlukla e-satın alma ile karı tırılan e-tedarik, sadece satın alma faaliyetlerinin internet tabanlı olarak yapılmasıyla alakalı bir kavram de ildir. E-satın alma, elektronik ortamda satın alma sipari i, teslimat, ödememe vb faaliyetlerini ve yöne-timini sa layan tedarikçi ve alıcı arasında entegre bir sistem olarak tanımlanabilir (Rosengren ve Erikson, 2010). Oysaki e-tedarik, elektronik ortamda yapılan ihaleleri (e-ihale) de içine alan elektronik ortamda tedarikçi seçme yöntemiyle birlikte tedarikçilerin yönetimini de sa lamaya yarar. E-ihale esnasın-da, öncesinde ve sonrasındaki i lemleri de kapsar. Dolayısıyla e-tedarik, uzun vadeli tedarikçi ili kilerini yönetirken önemli harcama kategorilerini tanımlayan, de erleyen, yapılandıran ve gerekli müzakereleri yapan temel bir i letme süreci olan i letme düzeyindeki stratejik tedarik faaliyetlerinin bütünle ik bir paket ya da çe itli i letme yazılımlarının kullanılarak yapılmasıdır (Dai vd., 2005).

Kavramsal Çerçeve

Günümüzde üretim teknolojilerinde meydana gelen ba döndürücü de i im ve mü teri isteklerinin farklıla ması, daha ucuz ve kaliteli ürünlere olan talebin artması eklinde ifade edilebilecek rekabet ortamında i letmelerin ba arılı olabilmeleri için mü terilerine sadece dü ük fiyat önermeleri yeterli olma-maktadır. Bu durum i letmeleri daha yenilikçi ve farklıla tırıl-mı ürünleri kaliteli ve rakiplerine göre dü ük fiyatlı olarak pazara sunmalarını zorunlu kılmaktadır. Dolayısıyla i letmeler tedarik faaliyetlerine sadece bir maliyet unsuru olarak bakma-yarak kendileri de birer üyesi oldukları tedarik zincirlerini re-kabet avantajının kayna ı olarak görmeye ba lamı lardır. Bu rekabetçi ortamda ayakta kalabilmek için bir yandan maliyet avantajı yaratmaya çalı ırken di er yandan pazara hızlı cevap verebilmek için teknolojinin yardımı hayati önemdedir.

Bir tedarik zincirinde yer alan firmalar rutin bir biçimde birbirleriyle ileti im hâlindedirler. Rekabetin artması, teknoloji-nin geli mesi zincir üyeleri arasındaki i birli ini ve uzmanla -

154 Uluslararası letmecilik

mayı zorunluluk hâline getirmi tir çünkü günümüz piyasa art-larında rekabet üstünlü ü ancak maliyetleri dü ürme, farklı-la mayı sa lama, temel yeteneklerde odaklanma gibi piyasaya yönelik stratejiler geli tirilmesi ile mümkün olmaktadır (Saylı vd., 2006). E er tedarik zinciri süreci iyi organize edilemezse tedarik zincirinin fonksiyonları dikkate alındı ında büyük ola-sılıkla i letmelerde para, zaman, mü teri, güven, prestij, fırsat, motivasyon, güç ve ba arı kaybı söz konusu olacaktır (Karaca ve Demirta , 2010). Bu nedenlerle, günümüzde tedarikçi ve irket arasındaki bütünle me ve bu süreçte tedarikçilerin oyna-

dı ı stratejik roller tedarikçileri irket içi yapılardan ayrılmaz hâle getirmi tir (Hall ve Braithwaite, 2001: 82). Rekabet arttıkça ve teknoloji geli tikçe tedarikçilerle olu turulan i birli i daha da önemli düzeye gelecektir. Tedarikçilerle olu turulan bu or-ganizasyonlar arası ileti im; fatura ve satın alma emirlerinin posta yoluyla kâ ıt kullanılarak yapılmasından iki firmanın veri tabanlarını birbirine ba layan sofistike bilgi teknolojisine kadar birçok yolla yapılmaktadır (Özdemir ve Do an, 2010).

letme dünyasında tedarikleme temel olarak ürün ve hizmetlere ait tedarikçileri bulmak, de erlemek ve ili ki kumayı hedefleyen çe itli tedarik faaliyetlerine i aret eder. Tedarik faa-liyetlerinin büyük bir kısmını kapsayan satın almanın hedefle-rinden bir tanesi satın alana tedarikçi seçiminde esneklik sa -larken ihtiyaç duyulan ürünleri rekabetçi bir fiyattan satın ala-bilmektir (Engelbrecht-Wiggans ve Katok, 2006). Ancak, reka-bet ve hızın hâkim oldu u günümüz i ya amında i letmeler en uygun fiyat ile kaynak tedarikinden de öteye geçerek da ıtım da dahil olmak üzere tüm fonksiyonlarını bütünle ik bir bil-gi/veri sistemi ile uzun vadeli bir ili ki mantı ı içerisinde yö-netmek zorunlulu unu hissetmektedirler. Bilgi ve ileti im tek-nolojisindeki geli melere paralel olarak i letmelerde, yeni yöne-tim ve i yapma yakla ımı ile bilgisayar kullanımlarının artma-sının bir sonucu, tedarikleme faaliyetleri de dâhil olmak üzere birçok i letme uygulamalarını elektronik ortamlarda yapma e ilimi artmakta ve durum günümüzün popüler kavramların-

Temel Kavramlar 155

dan e-i (e-business) kavramını kar ımıza çıkarmaktadır. Her türlü i ba lantıları ve bunlarla ilgili kısımların elektronik or-tamda yürütülmesini içeren bir kavram olan e-i , internet aracı-lı ı ile i letme faaliyetlerinin i lenmesidir.

Bu çerçevede kısaca bilgi teknolojisi (BT) olarak adlandırı-lan internet ve ileti im teknolojilerinde ya anan geli melerin tedarik sistemleri üzerine uygulanması anlamında kullanabile-ce imiz bir E-i uygulaması olan E-tedarik kavramı i letmeler için giderek vazgeçilmez bir hal almakta ve bu sayede tüm taraf-larla çok hızlı ileti im kurma, rekabetin en güçlü silahı olan bilgi-yi etkin kullanma ve tüm ili kileri yönetme daha da kolayla -maktadır (Karaca ve Demirta , 2010). BT, özellikle tedarik zinci-rindeki firmaların geleneksel sınırlarını kapsayan teknolojiler kullanıldı ında tedarik zincirinin entegrasyonunu kolayla tıra-bilmektedir. BT temelli sistemler materyallerin, bilginin ve finan-sın tedarikçiden imalatçıya, toptancıya, perakendeciye ve son kullanıcıya olan akı ını düzenlemekte ve birle tirmektedir.

Tedarik zinciri yönetimi içinde BT’nin en popüler kulla-nımı ta ımacılık, sipari lerin izlenmesi, satıcı ili kileri, satın alma prosedürleri ve mü teri hizmetleridir. BT kullanılarak yapılan i letmecilikte, faaliyetlerdeki bu geli melerin satın alma prosedürlerine uygulanması sonucu satın alıcılar, on-line olarak satıcı kataloglarından ürün bulma, seçme ve herhangi bir insan-la temas kurmaksızın tedarikçilerden do rudan sipari vere-bilmektedirler. Ayrıca, mü terilerden sipari alma, verilen sipa-ri lerin durumunu tedarikçilerle birlikte kontrol edebilmekte-dirler. Tedarikçiler ise, satın alıcılar tarafından yayımlanan pro-jelerle ilgili teklifleri inceleme, sipari üretimde üretilen ürünle-rin görünümlerindeki de i iklikleri görebilme, sürekli ve kesin-tisiz olarak tedarikçi ve mü terileriyle tedarik zinciri ile ilgili konularda direkt ileti im kurabilmektedirler. BT’nin sundu u bu imkânlar i letmelere toplama ve da ıtımı planlama yetene i, mü teri hizmetleri ile ilgili sorunlara daha hızlı cevap verebil-me yetene i, hizmet maliyetlerini ve tepki süresini azaltma gibi birçok fırsatlar sunabilmektedir (Karaca ve Demirta , 2010; Lancioni vd., 2000).


Beklenen Yönelimler

Satınalma, bir i letme içinde süreçlerini geli tirmede in-ternetin yeteneklerinin avantajlarını kullanabilen bölümlerden birisidir. Satın alma süreçlerinin standartla tırılmasına duyulan gereksinim, i letmelerde i lem maliyetlerini dü ürecektir. Par-çalanmı süreçler ile bilginin yeniden bir araya getirilmesi ise birçok i letmeyi satın alma stratejilerini gözden geçirmeye ve satın alma süreçlerini internet tabanı üzerine ta ımaya zorlaya-caktır (Elmaghraby, 2007). Bu kapsamda satın alma faaliyetleri maksadıyla en me hur ve en genelle mi BT uygulaması e-tedarik kullanımıdır.

BT tabanlı satın alma uygulamalarının ilk örneklerinin gö-rüldü ü 1990’ların ba larında çevrimiçi (online) ihale tedarik prob-lemleri için her derde deva bir çözüm olarak görülmekteydi. Bu sistem büyük bir oranda sadece ürünün tanımlanması ve istekli tedarikçiler tarafından fiyat önerilmesi eklinde çalı maktaydı. Bu uygulamalarda satın alanlar yeterince tedarikçiyi davet edebilir-lerse ve onları rekabetçi bir fiyat önermeleri için harekete geçire-bildikleri takdirde maliyetlerinin dü ece ine inanmaktaydılar. Ba langıçta tüm çevrimiçi ihaleler sadece dü ük fiyat önerme ek-linde yapılmaktaydı. Ancak, sadece fiyat odaklı bu uygulama te-darikçileri so utuyor ve sinirlendiriyordu. Ayrıca kalite, güvenilir-lik ve da ıtım gibi di er faktörleri göz ardı etmekteydi.

Günümüzde e-tedarik uygulamaları ba langıç a amasın-daki eksiklerini gidermi ler ve içerdi i bile enleri ile i letmelere tedarik faaliyetinin tüm sürecini kapsayacak i lem basamakları sunabilmektedirler. E-tedarik sistemi normal olarak dört ana bile enden olu maktadır. Bunlar; fiyat pazarlı ı da dahil olmak üzere teklif, teklif de erleme, ortaklık ve sözle me yönetimidir. Ayrıca sistemin sa ladı ı veritabanı vasıtasıyla tedarikçi de er-leme de yapılabilmektedir.

Bile enleri

Elektronik tedarik sistemlerinin satın alma bile eni, i -letmeye bölümlerden gelen malzeme gereksinim taleplerinin

Temel Kavramlar 157

belirlenip, satıcı firmanın seçilmesi, sipari in verilmesi, takip edilmesi ve teslim alınması sürecini kapsar. letmenin yapaca ı tüm envanter, hizmet alımları ile bunlara ait yapılacak giderleri ve bunların sonuçlarını takip eden bile endir. Bu bile en sipari , finansman ve genel muhasebe bile enleri ile gerçek ve e za-manlı olarak çalı ır (Keçek ve Yıldırım, 2009).

Bu bile enler kullanıcılara tedarik ve tedarikçi kararının verilmesinde kritik harcama kategorilerini belirleyen harcama yönetimi, satın alan ile satıcıyı çevrimiçi olarak bir araya getire-rek fiyat pazarlı ı yapmalarına imkân sa layan e-ihale, tanım-lanmı tedarikçilerle yapılmı sözle melerin artlarının yerine getirilmesini sa layan sözle me yönetimi ve tedarikçi de erle-me gereçleri sunabilmektedir (Elmaghraby, 2007). Bu bile enleri kapsayan e-tedarik uygulamalarının hangi i lem basamaklarını içerecek ekilde yapıldı ı a a ıda sırasıyla yer almaktadır.

E-tedarik Sisteminin lem Basamakları

E-tedarik sürecinin ilk a amasında tedarikçi aday listesini olu turmak için bilgi toplanır ve daha sonra tedarikçiler arasın-dan istenilen özelliklere sahip olanlar belirlenir. Daha sonra tedarikçiler ürün/hizmet konusunda bilgilendirilerek kriterler ve ihale formatı de erlendirilmeye alınır. Bunun sonrasında e-ihale yönteminin kullanılıp kullanılmayaca ına karar verilir. E er kullanılmayacaksa eski geleneksel yöntemle tedarikçi se-çimi gerçekle tirilebilir (Elmaghraby, 2007).

E-ihalenin çalı ma sisteminde, satın alıcı konumundaki irketler satın aldıkları ya da almayı planladıkları ürün / hiz-

metler için teklif verilebilecek bir zaman çizelgesi yayımlayarak mail yoluyla veya sistem üzerinden mevcut veya muhtemel tedarikçilerini ihtiyaçları olan ürünler için teklif vermeye davet ederler. Ardından tedarikçi i letmeler süre bitimine kadar sis-tem üzerinden teklif mektubu düzenleyerek ihaleyi kazanabil-mek için tekliflerde bulunurlar ve bu teklifler sistemin sunucu bilgisayarında saklanır (Williams, J. A. ve Dobie, 2011).


Teklif a amasında tedarikçiler ürün görsellerini sistem üzerinden alıcı i letme ile payla ırlar. Geleneksel yöntemler kullanırken tedarikçilerden ürünlerin alınmasını müteakip ürünlerin stok kodları alınarak ticari veri tabanında bir dosya ya da kart açılır ve fiziksel depolama i lemi yapılmaktadır. Da-ha sonra bu depolardan satı ve/veya da ıtım i lemi kaydedi-len kod numarası üzerinden gerçekle tirilmekteydi. Ancak, e-tedarik sistemlerine geçildikten sonra öncelikle i letmenin e-tedarik sistemini i leten sunucu bilgisayarın ticari veri tabanın-da tedarikçiye bir alan tahsis edilmektedir. Tedarikçi bu alanda ürünlerini stok kodları ile tanımlamakta ve ürünlerinin görsel-lerini ile ili kili bilgilerini sisteme girmektedir. Böylelikle ürün-lerini sunucu bilgisayarın yetkili tüm kullanıcılarına elektronik ortamda sergiler ki zaman zaman bunlar stokları görme yetkisi verilmi aracılar da olmaktadır.

Fiyat pazarlı ı a amasında tedarikçiler sisteme yüklenmi olan teklif mektuplarını doldurma esnasında ilave görü lerini de alıcı firmaya bildirmektedirler. Alıcı firma iletilen teklifleri yeterli ve kendisi için uygun gördü ü takdirde ihale sonucunu sistem üzerinden ya da web sitesinde ilan etmektedir. Bu a amadan sonra sözle me yapılmadan önce alıcının tedarikçiden ilave indi-rim isteme hakkı mevcuttur. Gerek fiyat gerekse ürün ve teslim artları üzerinde anla manın sa lanması üzerine alıcı firma söz-

le me hazırlama a amasına geçmektedir. Sözle me tasla ı taraf-lar arasında müzakere edilerek mutabakat sa lanmasından sonra alıcı firma tedarikçiyi sözle meyi imzalamaya davet edecektir.

Sözle me yapılmasından sonra sipari ler sistem üzerin-den tedarikçi firmaya gönderilmektedir. Ardından, gelen sipa-ri ler depo yönetim sistemi yazılımları tarafından okunarak kabul edilerek stok kaydına i lenmektedir. Daha sonra sistem stok seviyesini bizzat kendisi takip ederek stoklarını güncelle-mekte ve gerekti inde müteakip sipari leri verebilmektedir.

Etkili ve verimli satın alma, “fiyat, kalite, kaynak, zaman ve miktar” seklinde tanımlanan bes dogrunun bir araya gelmesi

Temel Kavramlar 159

ile gerçekle mektedir. Bu dogrular içerisinde “kaynak” yani tedarikçi kalan dört faktörü de etkilediginden en önemli nokta olarak sayılabilir. Bu nedenle tedarikçi seçimi, tedarik zincirinin en önemli halkalarından birisidir. Satın alma kararı verildikten sonra pazardaki potansiyel tedarikçiler çesitli ba lıklara göre analiz edilmelidirler. (kapasite, kalite yönetimi, teknoloji, üre-tim verimliligi, maliyet analizi, pazardaki yeri, referanslar, ge-nel yönetimi vb.) Bu analizler neticesinde belirlenecek tedarikçi-ler istenilen hedefler dogrultusunda toplam satın alma maliyeti yönünden en uygun sekilde seçilmelidir. Seçim esnasında sade-ce bugünün en iyi tedarikçisi de il gelecekte de bu durumunu koruyabilecek veya bu duruma gelebilecek potansiyel arz eden firmalar seçilmelidir (Seçme ve Özdemir, 2008). Klasik tedarik sistemlerinde bu kadar bile enin bir arada de erlendirilerek tedarikçi de erleme ve seçiminin analitik metotlarla yapılması oldukça güç bir faaliyettir. Bu kapsamda e-tedarik sistemleri sahip oldukları veri tabanlarında tedarikçilere ait birçok veriyi saklayarak ve çe itli parametreler ba lamında raporlayarak i letmelere büyük kolaylıklar sa lamaktadır.

Faydaları

E-tedarik sisteminin kullanımı açık bir ekilde i letmelere maliyetlerden tasarruf sa lamaktadır. Ancak, bunun ötesinde daha birçok faydası da bulunmaktadır. E-tedarik sisteminin faydaları genel olarak unlardır:

• htiyaçları açıkça tanımlayarak karı ıklık ve hataların olu masını engeller.

• Teklif, müzakere ve sözle menin hazırlanmasında kul-lanılan zamanı kısaltarak tedarik verimlili ini artırır ve tasarruf sa lar.

• Verileri internet üzerinden gerçek zamanlı olarak gönderebilmek için basit bir format sa lar.

• De erleme ve karar alma a amalarında sa ladı ı daha iyi bilgilendirme tedarik kararının kalitesini artırır.


• Daha effaf bir müzakere yapılmasına imkân sa lar. • Tedarikçi de erleme i lemini hızlandırır. • Sürekli envanter yöntemi ile stok, satı ve sipari ler

anında görülebilmektedir (Karaca ve Demirta , 2010). • Fiziki stok alanına olan ihtiyaç azalmakta (Karaca ve

Demirta , 2010), stok seviyesi dü mekte ve stok devir hızı artmaktadır. Nihayetinde bu geli meler i letmeye maliyetlerde tasarruf sa lamaktadır.

• Tedarikle ilgili evrak basım ve da ıtım ihtiyacını orta-dan kaldırarak bu çerçevedeki tedarikleme maliyetini dü ürür.

• Bütün i lemler veri tabanında tutuldu u için hesap kapama ihtilafları ortadan kalkmaktadır (Karaca ve Demirta , 2010).

• Tedarik faaliyetlerinde insan kayna ı kullanımı mini-mum düzeye indirilmekte, böylece insan kaynaklı ha-talar ve maliyetler en aza indirilmektedir (Karaca ve Demirta , 2010).

• Global bir i için rekabet imkânı sa lar.

Yukarıda saydı ımız faydalar genel olarak tedarik zinciri üzerinde referans olarak aldı ımız i letme için geçerli olan fayda-lardır. Oysa e-tedarik sistemini anlama dereceleri ve bundan memnuniyetleri, sürecin kalitesini direkt olarak etkilemesi nede-niyle tedarikçinin bakı açısı da önemli bir noktadır. Özellikle satın alan irketler için tedarikçinin bakı açısını anlayabilmek, isteklerin ve ihtiyaçların anla ılabilmesi konusunda avantajlı bir durum yaratacaktır. Bu da, tekliflerin kalitesini artıracaktır. Böylelikle irketler e-tedarik ile hedeflerine kolaylıkla ula mı olacaklardır.

E-tedarik sistemlerinin yukarıda sayılan genel faydaları-nın dı ında tedarikçiler açısından di er faydaları ise unlardır (Karaca ve Demirta , 2010):

• Ürün bilgilerinin görsellerinin sa lanabilmesi satı gayretlerini desteklemesi.

Temel Kavramlar 161

• Tüm ürünlerini satı noktasında konumlandırabilmesi • Gereksiz fazla stoklarını denetleyebilmesi • Ürün bilgi akı ını hızlı sa layabilmesi • Ürün analizlerini sa lıklı biçimde yapabilmesi • Tahsilatların elektronik ortamda hemen yapılabilmesi.

Ancak, tedarikçilerin yukarıda sayılan faydalardan tam olarak istifade edebilmeleri ve dolayısıyla e-tedarik sisteminden alıcı ve satıcının kar ılıklı fayda sa layabilmeleri için a a ıda belirtilecek hususların dikkate alınması gerekmektedir. Bu hu-suslar dikkate alındı ında daha sa lıklı ve ba arılı tedarik sü-reçlerinin meydana gelmesi beklenmektedir (Thomas, 2012):

• irketin elektronik bilgi ve fiyat teklif isteklerini daha dikkatle hazırlaması, detaylı ve iste e özel bilgi içer-mesi durumunda tedarikçilerin daha rekabet edebilir fiyatlar sunmasına olanak sa layacaktır. Böylelikle te-darikçi, irketin hedeflerine güvenerek daha kararlı bir ekilde süreçte yer alacaktır.

• E er teklif sürecinden sonra hem kaybeden hem de kazanan taraflara detaylı bir geribildirim sa lanırsa ba arılı olanlar olumlu yönlerini fark edebilirler. Ba a-rısız olan tedarikçiler de bu geri bildirimlerle gelecek-teki tekliflerinde olumsuz yönlerini düzelterek daha ba arılı olmayı hedeflemektedirler.

• irketin, hazırladı ı elektronik bilgi ve fiyat teklifle-rinde detayları iyi dü ünerek özenle hazırlaması teda-rikçilerde güven uyandırmaktadır. Tedarikçi, irketin bu i için zaman ve emek harcamı olmasından açıkça etkilenerek daha dikkatli davranmakta ve o da verece-

i teklif için zaman ve emek sarf etmektedir. • Tedarikçilerin ço unlu u, e-tedarik kullanılarak yapı-

lan bilgi payla ımı sonucu tüm tedarikçilerin e it e-kilde aynı bilgiyi alıyor olmasını bir avantaj olarak görse de sistem içinde sorular ve cevaplar için interaktif bir ileti im olmasını arzu etmektedirler. Ay-


nı zamanda, irketin bilgi payla ımı yaptı ı anda, ger-çek zamanlı olarak konferansa dâhil olarak soru sora-bilmeyi de istemektedirler.

• Tedarikçiler alternatif ve yenilikçi çözümler sa lama olana ıyla, irketlerin kara geçebilecekleri ve toplam de-

erlerini yükseltebileceklerini dü ünmektedirler. Stan-dart olarak hazırlanmı elektronik bilgi ve fiyat teklif formları ço u zaman çok kısıtlayıcı bulunmaktadır.

• Son olarak, tedarikçiler tekliflerinin de erlendirilme-sinde nelerin göz önünde bulundu unu son derece merak etmektedirler. Kriterleri bilmek, tedarikçilere hem tekliflerini düzeltme hem de irketlerin isteklerini anlama konusunda ı ık tutacaktır.

Teknolojinin hayatımızı ve ya am biçimimizi de i tirdi i yadsınamaz bir gerçektir. Geli en teknolojinin bir ürünü olan internet günümüzde her alanda hayatı kolayla tıracak inovatif çözümler sunmaktadır.

E-tedarik sistemi de interneti kullanarak yıllardır süre-gelen geleneksel tedarik süreçlerine farklı bir bakı açısı ge-tirmi tir. E-sourcing kavramı, elektronik ortamda yapılan iha-lelerle tedarikçi seçimini içine almakla birlikte, bu sürecin ön-cesini ve sonrasını da kapsayarak tedarikçi yönetimine de olanak sa lamaktadır. E-sourcing’in hem tedarikçiye hem de alıcıya kolaylıklar sundu u açıkça görülebilirken süreç iyi yönetildi i takdirde fayda sa lanabilece i de bir gerçektir. E-sourcing’i etkin ve verimli bir ekilde kullanabilmek ve gele-neksel seçim yöntemlerinin yerine tercih edilmesini sa lamak için tedarikçilerin bu konudaki ihtiyaçlarını bilmek ve onların bakı açısıyla sisteme bakabilmek önemli yararlar sa layacak-tır. Aynı ekilde, satın alan konumundaki irketler de sistem tasarımı için gerekli ihtiyaçları belirleyerek en uygun tasarımı uygulamalıdır. Böylelikle teknolojinin sundu u bir kolaylık konumunda olan e-sourcing maksimum faydayla kullanılmı olacaktır.

Temel Kavramlar 163

Kaynakça Dai, R., Narasimhan, S. and Wu, D.J. (2005). Buyer’s Efficient E-

sourcing Structure: Centralize or Decentralize. Journal of Management Information Systems, 22(2): 141-164.

Elmaghraby, W. (2007). Auctions Within E-sourcing Events. Production and Operation Management, 16(4): 409-422.

Engelbrecht-Wiggans, R. ve Katok, E. (2006). E-sourcing in Procurement: Theory and Behavior in Reverse Auctions with Noncompetitive Contracts. Management Science, 52(4): 581-596.

Hall, D. ve Braithwaite, A. (2005). The Development of Thinking in Supply Chain and Logistics Management. In (eds. Brewer, A. M., Button, K. J. ve Hensher, D.A.) Handbook of Logistics and Supply Chain Management (2nd ed.), London-UK: Elsevier: 81-98.

Karaca, Y. ve Demirta , M. (2010). E-tedarik Sistemlerinin letme Performansına Etkisi ve Dengeli Skor Kart ile Performans Öl-çümü. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11): 47–62.

Keçek, G. ve Yıldırım, E. (2009). Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) ve letme Açısından Önemi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29): 240-258.

Lancioni, R. A., Smith, M. F. and Oliva, T. A. (2000). The Role of the Internet in Supply Chain Management. Industrial Marketing Management, 29(1): 45-56.

Özdemir, A. . ve Do an, Ö. (2010). Tedarik Zinciri Entegrasyonu ve Bilgi Teknolojileri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(1): 19-41.

Rosengren, B. and Erikson, B.A. (2010). The Diffusion and Context of E-commerce and E-procurement. In Proceeding of: Management and Service Science (MASS). IEEE Explore, http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=05576569.

Saylı, H., Kurt, M. ve Baytok, A. (2006). ebeke (network) Organizas-yon Yapılarının Rekabet Gücü Kazandırma Rolü ve Afyon Mermer Sektöründe Bir Uygulama Örne i. 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Atatürk Üniversitesi, 25 -27 Mayıs, Erzurum.

Seçme, N. Y. ve Özdemir, A. . (2008). Bulanık Analitik Hiyerar i Yön-temi ile Çok Kriterli Stratejik Tedarikçi Seçimi: Türkiye Örnegi. Atatürk Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 22(2): 175-191.


Thomas, C. (2012) E-sourcing from the Supplier’s Perspective: Improving Bid Submissions and Event Outcomes. SIG (Sourcing Interest Group), http://www.sig.org/i4a/pages/ index.cfm?pageid=5439 (eri im tarihi 9 Mart 2012)

Williams, J. A. and Dobie, K. (2011). Electronic Reverse Auctions: Integrating An E-sourcing Tool into A Sales and Purchasing Cross-Course Negotiation Project. Marketing Education Review, 21(1): 35-43.

Wisner, J. D., Tan, K-C. and Leong, G.K. (2012). Supply Chain Management: A Balanced Approach (3rd ed.). Canada: South-Western Cengage Learning.

Elektronik Tedarik

Documents

Transcript of Elektronik Tedarik