Efficiency in regulation of blood circulation system in orthostatic check of the elderly

1spis treści

zeszytynaukowe

1 (65) 2012

warszawa 2012

2 spis treścirada redakcyjna

prof. dr hab. Zdzisław Bombera – przewodniczącyprof. dr hab. Małgorzata Gmurczyk-Wrońska – wiceprzewodnicząca

prof. dr hab. anatolij afoninprof. dr hab. Wirginia cytowicz-karpiłowska

prof. dr hab. tadeusz juszkiewiczmgr Marek Manowiecki

dr edward Modzelewski – sekretarz

redakcja

dr edward Modzelewski – redaktor naczelnymgr iwona Grotowska – sekretarz redakcji

Zeszyt poświęcony tematyce prawnych, ekonomicznych i zdrowotnych aspektów turystyki (t)

adres redakcji

almamer szkoła Wyższa01-201 Warszawa, ul. Wolska 43

www.almamer.pl

korekta, skład i łaManie

mgr inż. ignacy nyka

© copyright by aLMaMer szkoła Wyższa, Warszawa 2012

issn 1897-0249

druk i oprawa

Zakład Wydawniczy druktur sp. z o.o.Warszawa, ul. Wolska 43

tel. 22 321 85 03e-mail: [email protected]

5spis treściSPIS TREŚCI/CONTENTS

PRAWNE, EKONOMICZNE I ZDROWOTNE ASPEKTY TURYSTYKILEGAL, ECONOMICAL AND HEALTH ASPECTS OF TOURISM

Z ZAGADNIEŃ PRAWNYCH TURYSTYCZNO-REKREACYJNEGO UŻYTKOWANIAOBSZARÓW LEŚNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9About legAl issues of tourist-recreAtionAl usAge of woodlAnds STEfAN KORYCKI

SPOŁECZNA POTRZEBA TWORZENIA OfERTY ODNOWY BIOLOGICZNEJW RAMACH PROMOCJI ZDROWIA A WSPÓŁCZESNE HOTELARSTWO . . . . 21sociAl need of creAting the offer of biologicAl renewAl withinpromotion of heAlth And contemporAry hotel industryPIOTR DOMINIK

MOTYWY PODEJMOWANIA PODRÓŻY JAKO CZYNNIKI KSZTAŁTOWANIAZACHOWAŃ TURYSTYCZNYCH, Z UWZGLĘDNIENIEM ZDROWEGO STYLU ŻYCIA 33motives for undertAking trAvel As A fActor shAping touristbehAviours, with considerAtion of heAlthy lifestyleBEATA KACZOR, EWA SZCZEPANOWSKA, KATARZYNA GÓRNIK, ALEKSANDRA BANDURA

ZDROWIE OSÓB STARSZYCHHEALTH OF THE ELDERLY

ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE STANU ZDROWIA, AKTYWNOŚCI I ZARADNOŚCIŻYCIOWEJ OSÓB STARSZYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57SOCIAL DIVERSIFICATION OF THE STATE OF HEALTH, ACTIVITY AND LIFERESOURCEFULNESS OF THE ELDERLYANDRZEJ JOPKIEWICZ, JANUSZ MERSKI, GRAŻYNA LIS

SPRAWNOŚĆ REGULACJI UKŁADU KRĄŻENIA W PRÓBIE ORTOSTATYCZNEJU OSÓB STARSZYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69efficiency in regulAtion of blood circulAtion system in orthostAticcheck of the elderlyANDRZEJ MAGIERA, AGNIESZKA NIEMIERZYCKA, IDA WISZOMIRSKA,ANNA CZAJKOWSKA, AGNIESZKA ZDRODOWSKA, MILENA SŁOŃ

ZNACZENIE ĆWICZEŃ W WODZIE NA PODTRZYMANIE fUNKCJONALNOŚCII POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA LUDZI STRASZYCH . . . . . . . . . . . . 77meAning of wAter exercises in mAintAining functionAlity And improvingthe quAlity of life of the elderlyWIRGINIA CYTOWICZ-KARPIŁOWSKA, KRYSTYNA GALICKA, BARBARA KAZIMIERSKA, HANNA TCHÓRZEWSKA-KORBA

WPŁYW UCZESTNICTWA W PROGRAMACH PROZDROWOTNYCH OPARTYCHNA SYSTEMIE ĆWICZEŃ HATHA JOGI NA ZDROWIE I SPRAWNOŚĆOSÓB DOROSŁYCH I SENIORÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . 101the influence of pArticipAting in pro-heAlthy progrAmmes whichAre bAsed on the system of exercises hAthA yogA on the fitnessof Adults And the elderlyMAŁGORZATA GRABARA, JANUSZ SZOPA, DARIUSZ GRABARA

6 spis treści

OTYŁOŚĆ, JEJ LECZENIE I ZAPOBIEGANIE . . . . . . . . . . . . . . 113obesity, its treAtment And preventionKRZYSZTOf MIZERA, WIESŁAW PILIS, KAROL PILIS

ZDROWIE MŁODZIEŻYHEALTH OF THE YOUTH

PODSTAWOWE ŚRODKI ĆWICZEŃ fIZYCZNYCH WYKORZYSTYWANE DLAPOLEPSZENIA STANU ZDROWIA, PODWYŻSZENIA POZIOMU SPRAWNOŚCIfIZYCZNEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139bAsic meAns of physicAl exercises used for improving the stAte of heAlth, improving the level of physicAl fitnessTATIANA ŁOPATIK

AKTYWNOŚĆ fIZYCZNA I ZAJĘCIA SEDENTERYJNE W CZASIE WOLNYMMŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151physicAl Activity And sedentAry occupAtion in leisure time of juniorhigh school youthANDRZEJ JOPKIEWICZ, JUSTYNA KOŚCIELNIK

UZALEŻNIENIE OD NIKOTYNY STUDENTÓW II ROKU ROCZNIKA 2008/09ALMAMER WSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Addiction to nicotine Among second-yeAr students of the AcAdemicyeAr 2008/09 At AlmAmer universityMIROSŁAWA BARBARA ANDRZEJEWSKA, ANNA CZAJKOWSKA

Z KART HISTORIIOF HISTORICAL CHAPTERS

ZARYS TRADYCJI ŚWIATOWEGO PODRÓŻOWANIA I WIELKIE WOJSKOWE AKCJETURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE DRUGIEJ RZECZPOSPOLITEJ (1918–1939) . . 179An outline of world trAvelling trAditions And greAt militAry tourist- -sightseeing Activities during the second reublic of polAnd (1918–1939)STANISŁAW PIEKARSKI, JOANNA ZAGDAŃSKA

TURYSTYCZNE ASPEKTY BUDOWY MUZEUM HISTORII POLSKI W WARSZAWIE . 201tourist Aspects of building the museum of polish history in wArsAw STANISŁAW PIEKARSKI

PROBLEMATYKA ZAGRANICZNAFOREIGN ISSUES

WYKORZYSTANIE ZASOBÓW TURYSTYCZNYCH BIAŁORUSI . . . . . . . . 215utilising of tourist resources of belorussiATADEUSZ JUSZKIEWICZ

MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE TURYSTYKIWE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225internAtionAl cooperAtion in the field of tourism in contemporAryworldBOŻENA OLSZEWSKA

69ZrÓżnicoWanie społecZne stanu ZdroWia, aktyWności i Zaradności...SPRAWNOŚĆ REGULACJI UKŁADU KRĄŻENIA W PRÓBIE ORTOSTATYCZNEJ U OSÓB STARSZYCHefficiency in regulAtion of blood circulAtion system

in orthostAtic check of the elderly

ANDRZEJ MAGIERA, AGNIESZKA NIEMIERZYCKA, IDA WISZOMIRSKA, ANNA CZAJKOWSKAALMAMER SZKOŁA WYżSZA W WARSZAWIE AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO jÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

AGNIESZKA ZDRODOWSKAAKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO jÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE

MILENA SŁOŃPORADNIA GERIATRYCZNA SZPZLO WARSZAWA-BRÓDNO

Streszczenie

spadek wydolności fizycznej i sprawności życiowej w podeszłym wieku zależy od procesów sta-rzenia się ustroju oraz obniżania aktywności ruchowej w miarę upływu lat. Wiele czynników niezwią-zanych ze stanem biologicznym powoduje ograniczanie w życiu codziennym wysiłku fizycznego. oce-na sprawności układu krążeniowo-oddechowego w odniesieniu do wydolności fizycznej i tolerancji wysiłku u osób starszych jest znacznie trudniejsza niż w przypadku innych osób. Główne przyczyny mające na to wpływ to, poza procesami inwolucyjnymi związanymi z wiekiem oraz ograniczeniem aktywności fizycznej są schorzenia wieku starszego.

celem pracy jest ocena wpływu zmiany pozycji ciała na reakcję układu krążenia za pomocą wskaź-nika cramptona. Badania przeprowadzono na 48-osobowej grupie słuchaczek uniwersytetu iii Wieku Wyższej szkoły ekonomicznej almamer w Warszawie. średnia wieku wynosiła 65 lat, średnia masa ciała 70 kg, średnia wysokość ciała 159 cm. próba polegała na dwukrotnej ocenie częstości skurczów serca i skurczowego ciśnienia tętniczego, po dziesięciu minutach w pozycji leżącej oraz po dwóch minutach od przyjęcia postawy stojącej.

reakcję ortostatyczną przy zmianach pozycji ciała oceniono na poziomie dobrym i bardzo dobrym.

Summary

the decrease of physical ability and life skills of elderly people is connected with ageing processes of the organism and the decrease of motor activity. Many factors which are not connected with biolo-gical condition cause the decrease of physical effort in everyday life. the assessment of cardiovascular and respiration systems in relation to physical performance and effort tolerance is more difficult in case of elderly people than in other cases. the main reasons, apart from involutionary processes connected with ageing and the decrease of physical activity, are the diseases of the elderly.

the aim of the work is to show the result of body position on the reaction of cardiovascular system using the crampton’s indicator. the research was carried out on a group of 48 students of the third age university of aLMaMer in Warsaw. the average age was 65, average body mass 70kg, average height 159cm. the examination consisted in a double checking of the frequency of heart beat and pressure in lying position and two minutes after standing up. orthostatic reaction while changing the body position was assessed well and very well.

WSTĘP

starzenie się organizmu jest naturalnym etapem życia człowieka. W etapie tym obserwuje się inwolucję funkcji biologicznych, wynikających w głównej mierze ze zmiany struktury tkanek i narządów. proces starzenia się zależy od czynników

70 a. MaGiera, a. nieMierZycka, i. WisZoMirska, a. cZajkoWska, a. ZdrodoWska, M. słoń

dziedzicznych, warunków bytowania i przebytych chorób. na tempo tego proce-su bardzo istotnie wpływa aktywność fizyczna (poziom wydolności), jaką człowiek prezentował w czasie całego życia. ewidentnym objawem starzenia się jest final-ny spadek tolerancji wysiłku oraz pogorszenie się funkcjonowania układu krążenia, oddychania, nerwowo-mięśniowego oraz procesów metabolicznych. Zaburzenia te nasilają się pod wpływem niedostatecznej aktywności fizycznej i postępu schorzeń towarzyszących1.

Wraz ze starzeniem się w układzie naczyniowym następuje zwiększenie sztyw-ności tętnic. Zmniejszeniu elastyczności towarzyszy poszerzenie ścian naczyń (w przypadku aorty nawet o 15–35%)2. równolegle obserwuje się ograniczenie funkcji endothelium, zwłaszcza w zakresie syntezy i uwalniania czynnikow naczynioroz-kurczających3, co poprzez zwiększenie napięcia ścian naczyń niekorzystnie wpły-wa na elastyczność tętnic. usztywnienie dużych naczyń tętniczych jest czynnikiem ryzyka występowania izolowanego nadciśnienia skurczowego, najczęstszej postaci nadciśnienia występującej u osób starszych. tłumaczy ono również obserwowany w przebiegu procesu starzenia wzrost ciśnienia skurczowego. jeżeli w organizmie nie zachodzą inne procesy patologiczne, nie prowadzi to do nadciśnienia. Ze wzglę-du na obserwowane obniżenie ciśnienia rozkurczowego w najstarszych grupach wiekowych typowy jest wzrost ciśnienia4. Wpływa to niekorzystnie na fazę rozkur-czową i zwiększa ryzyko rozkurczowej niewydolności serca, której częstość wystę-powania zwiększa się wraz z wiekiem; u osób w najstarszych grupach wiekowych (> 80. roku życia) dysfunkcja rozkurczowa stanowi główny mechanizm niewydolno-ści serca5. typową zmianą jest osłabienie funkcji węzła zatokowo-przedsionkowego, w konsekwencji sprzyjające wystąpieniu zaburzeń rytmu serca w starości. charak-terystyczne jest również zmniejszenie odpowiedzi na stymulację β-adrenergiczną, czego efektem jest zmniejszenie maksymalnej częstotliwości rytmu serca i maksy-malnej kurczliwości podczas wysiłku, wymieniane wśród przyczyn zmniejszonej tolerancji wysiłku u osób starszych6.

aktywność fizyczna poniżej przeciętnej nasila czynniki ryzyka choroby niedo-krwiennej serca a w szczególności pojawienia się otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób narządu ruchu i kręgosłupa. ich eliminacja w znacznym stopniu

1 r. Grębowski, Promocja zdrowia. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. praca zbiorowa pod redakcją Z. jethona, pZWL 2005.

2 j.y. Wei, Understanding the aging cardiovascular system, “Ger Gerontom int.” 2004, 4 (suppl1): s298, s. 303.

3 B.B. yavuz, B. yavuz, d.d. sener et al., Advanced age is associated with endothelial dysfunction in healthy elderly subjects, “Gerontology”, 2008; 54: 153–156.

4 s. Landahl, c. Bengtsson, j.a. sigurdsson et al., Age-related changes in blood pressure, hyper-tension. 1986; 8: 1044–1049.

5 W.s. aronow, c. ahn, i. kronzon, Normal left ventricular ejection fraction in older persons with congestive heart failure. chest. 1998; 113: 867–869.

6 s. thomas, M.W. rich, Epidemiology, pathophysiology, and prognosis of heart failure in the elderly, “clin Geriatr Med.”, 2007; 23: 1–10.

71 spraWność reGuLacji układu krążenia W prÓBie ortostatycZnej u osÓB starsZych

zależy od profilaktyki rozumianej jako utrzymywanie na odpowiednim poziomie ak-tywności ruchowej; skutkuje to utrzymaniem wydolności fizycznej i tolerancji wy-siłku na wyższym poziomie niż u ludzi mało aktywnych. obniżenie się wydolności fizycznej rozpoczyna się wówczas z wyższego poziomu7. odpowiednio wysoka wy-dolność fizyczna warunkuje aktywność zawodową i społeczną8. u osób starszych, szczególnie tych z obniżoną tolerancją wysiłku nawet niewielki wysiłek może być sięgającym granic wydolności.

Wydolność fizyczna ludzi w podeszłym wieku jest wynikiem procesów starzenia się ustroju oraz, w coraz większym stopniu, obniżania aktywności ruchowej. poja-wiające się różne czynniki pozabiologiczne decydują o narastającej skłonności do ograniczania wysiłku fizycznego w życiu codziennym.

formy aktywności ruchowej służące rozwijaniu i utrzymywaniu wydolności fi-zycznej ważne są we wszystkich etapach życia człowieka. Ludziom w wieku star-szym poleca się ćwiczenia ogólnie usprawniające, koordynacyjne i lokomocyjne. W ćwiczeniach tych powinny brać udział duże grupy mięśni, zwłaszcza kończyn dolnych. należy unikać ćwiczeń izometrycznych. Wysoka aktywność fizyczna oce-niana na podstawie zdolności do maksymalnego pochłaniania tlenu jest czynnikiem obiektywnie „odmładzającym”. polepsza się tolerancja wysiłku, mierzalnie wzrasta siła mięśniowa, wydłuża się czas wykonywania poszczególnych czynności bez od-czuwania silnego zmęczenia. systematyczne ćwiczenia fizyczne wywierają istotny wpływ na koordynację nerwowo-mięśniową, zwiększając sprawność wykonywa-nych ruchów, wykorzystywanych w czynnościach dnia codziennego.

ocena stanu wydolności fizycznej i tolerancji wysiłku układu krążenia u osób starszych jest znacznie utrudniona w stosunku do osób młodych. przyczyny powo-dujące taki stan rzeczy to przede wszystkim naturalne procesy inwolucyjne związane z wiekiem – dotyczące głównie układu krążeniowo-oddechowego i narządu ruchu, przebyte i trwające schorzenia układu krążenia i oddechowego, interakcje między zmianami zależnymi od procesu starzenia i patofizjologicznymi mechanizmami chorób oraz bardzo różny poziom aktywności fizycznej w latach poprzedzających ocenę. trzeba również pamiętać o wpływie farmaceutyków na reakcje krążeniowe (głównie betablokerów) i zwiększonej z wiekiem wrażliwości na leki.

diagnostyka w zakresie reakcji ortostatycznej dotyczy fizjologicznej sprawności układów regulujących pracę serca, poprzez ocenę zachowania się częstości skurczów serca oraz ciśnienia tętniczego podczas zmiany pozycji ciała (z leżącej na stojącą). Główną przyczyną zaburzeń krążeniowych przy zmianach pozycji ciała może być

7 L. przewożniak, Wybrane zagadnienia socjologii i promocji zdrowia rodziny. Zdrowie publiczne, praca zbiorowa pod redakcją s. pażdziocha, Vesalius, kraków 2006; L. szponar, Podstawowe błędy żywieniowe i ich następstwa. Promocja zdrowia, praca zbiorowa pod redakcją B. karskiego, sanmedia, Warszawa 1998.

8 B. Bień, h. doroszkiewicz, Z. Wojszel, Disability level among the elderly and use of healthand social services in EUROFAMCARE study, „Gerontologia polska”, 2008; 16, 2: 101–110; a. Marchew-ka, M. jungiewicz, Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w starszym wieku, „Gerontologia polska”, tom 16, nr 2, 2008.


zarówno niedostateczny wzrost częstości skurczów serca jak również niedostateczny wzrost, a przede wszystkim obniżenie się skurczowego ciśnienia tętniczego krwi.

poziom ciśnienia tętniczego krwi zależy od objętości minutowej serca i obwo-dowego oporu naczyniowego. Zmniejszenie każdego z tych parametrów powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. odruchowe mechanizmy regulacyjne ciśnie-nia tętniczego zależą przede wszystkim od reakcji baroreceptorów (kłębki szyjne i aortalne) oraz mechanoreceptorów żył i przedsionków serca. W mechanizmach regulacyjnych powrotu żylnego należy wymienić także skurcz małych tętniczek opóźniających gromadzenie się krwi w kończynach dolnych oraz wielkość ciśnienia hydrostatycznego. Zmiany objętości krwi przy zmianach pozycji ciała prowadzą do zaburzeń oporu obwodowego i mogą wpływać na zwiększanie ciśnienia i przepływ w naczyniach włosowatych prowadząc do zwiększenia filtracji osocza do przestrze-ni śródmiąższowej oraz na zwiększenie diurezy w wyniku zahamowania wydziela-nia wazopresyny.

CEL PRACY

celem niniejszej pracy jest ocena reakcji ortostatycznej układu krążenia za po-mocą wskaźnika cramptona przy zmianie pozycji z leżącej do stojącej u słuchaczek uniwersytetu ii Wieku Wse almamer w Warszawie.

MATERIAŁ I METODA BADAŃ

Badania przeprowadzono na 48-osobowej grupie słuchaczek uniwersytetu iii Wieku Wse almamer w Warszawie. osoby badane wyraziły zgodę na udział w badaniach. Badania przeprowadzono w okresie letnim 2010 r., w godzinach przed-południowych. osoby badane poinformowano o warunkach badania i jego przebie-gu. u wszystkich badanych oceniono podstawowe parametry antropometryczne (masę i wysokość ciała) – za pomocą wagi elektronicznej i antropometru. średnia wieku badanych osób wynosiła 65 (sd = 5,2), średnia masa ciała wynosiła 70 kg (sd = 13,8), a średnia wysokość ciała 159 cm (sd = 6,44).

tabela 1Charakterystyka badanych osób

Badana grupaWiek (lata) Wysokość ciała (cm) Masa ciała (kg)

x (sd) x (sd) x (sd)

n = 48 65 (5,2) 159 (6,44) 70 (13,8)

n – liczebność grupy, x – wartość średnia badanej cechy, sd – odchylenie standardowe badanej cechy.

próba polegała na dwukrotnej ocenie częstości skurczów serca i oznaczenia war-tości skurczowego ciśnienia tętniczego, po dziesięciu minutach w pozycji leżącej oraz po dwóch minutach od przyjęcia postawy spionizowanej. częstość skurczów


serca oceniana była za pomocą urządzenia sporttester (polar), ciśnienie tętnicze metodą korotkowa, sfigmomanometrem naramiennym.

Gdzie: IC – wskaźnik cramptona; ΔBP – różnica ciśnienia skurczowego po leżeniu i po 2 min. stania; ΔHR – różnica częstości skurczów serca po leżeniu i po 2 min. stania.

tabela 2Typ reakcji układu krążenia na zmianę pozycji ciała klasyfikowany wskaźnikiem

Cramptonaic ocen a słowna

95 < bardzo dobra

80–94 dobra

65–79 dostateczna

< 65 zła

próby przeprowadzane były w godzinach przedpołudniowych, w centrum Zdro-wia Mermed Warszawa, ul. Grzybowska 32. Badania przeprowadzono przed roz-poczęciem zajęć w uniwersytecie iii Wieku Wse almamer. osoby badane były kwalifikowane przez lekarza na podstawie braku przeciwwskazań do różnych form ćwiczeń ruchowych, w których uwzględniano preferencje aktywności fizycznej każ-dej z osób. Wyniki opracowano przy użyciu standardowych testów statystycznych.

WYNIKI BADAŃ I OMÓWIENIE

Wyniki opracowano przy pomocy programu statgraphics plus© z wykorzysta-niem standardowych testów statystycznych. normalność rozkładu badanych cech potwierdzono testem shapiro-Wilka (p > 0,05).

spośród badanych 8 uzyskało wynik bardzo dobry (x = 114,13, sd = 14,6), po-zostali wynik dobry (x = 81,95, sd = 3,43).

na stan zdrowia w wieku starszym, poza zmianami wynikającymi z naturalnych procesów biologicznych związanych z wiekiem, może wpływać wiele czynników patologicznych występujących razem (schorzenia współistniejące, np. nadciśnie-nie, cukrzyca, miażdżyca naczyń, pochp, zmiany zwyrodnieniowe narządu ruchu). istotnie utrudnia to dokładne wskazanie czynników najistotniej zaburzających reak-cje układu krążeniowo-oddechowego. dodatkowo sprawę utrudnia stosowanie wie-lu leków (np. przeciwbólowych, rozkurczowych, betablokerów), których interakcje mogą wpływać zmieniająco na reakcję narządów w trakcie wysiłków fizycznych. W takich wypadkach konieczna jest kompleksowa ocena, dzięki której zwiększa się dokładność diagnostyczna i wyniki leczenia.


jednym z najważniejszych zaburzeń ze strony układu krążenia jest podciśnienie ortostatyczne. rozpoznajemy je, jeżeli po zmianie pozycji z leżącej (lub siedzącej) na stojącą i spokojnym staniu w ciągu 1–3 minut wystąpi spadek Bps o co najmniej 20 mm hg, z często towarzyszącym spadkiem Bp do 10 mm hg lub większym. częstość tego zaburzenia jest szczególnie duża w populacji ludzi w podeszłym wie-ku, zwłaszcza z nadciśnieniem tętniczym. ocenia się, że pojawia się ono u około 10% sprawnych fizycznie osób po 65 roku życia i u ponad 50% osób niedołężnych. stwierdzono ponadto bezpośrednią zależność między wysokością Bps w pozycji leżącej, a wielkością spadku po pionizacji.

Wraz z wiekiem (szczególnie po 60 r.ż.) pojawia się wiele czynników patofizjo-logicznych sprzyjających niedociśnieniu przy pionizacji. największe znacznie mają: niewydolność żylna, zaburzenia w autonomicznej kontroli ciśnienia oraz stosowane leczenie.W przypadku choroby żylakowej ilość krwi zalegającej w rozciągniętych naczyniach dolnej połowy ciała może być znaczna, zmniejsza się powrót żylny, a w konsekwencji – rzut minutowy serca i obniża się ciśnienie tętnicze. ponadto w nad-ciśnieniu tętniczym lub w procesie starości, w związku z obserwowaną w obu tych stanach przebudową ściany naczyniowej i jej usztywnieniem, dochodzi do pogor-szenia sprawności regulacyjnej baroreceptorów tętniczych. dodatkowo w procesie starzenia i w nadciśnieniu pogarsza się wrażliwość receptorów β-adrenergicznych, warunkujących przyspieszenie częstości rytmu serca przy pionizacji. chociaż głów-nym determinantem odruchu z baroreceptorów jest podatność naczyniowa, to odruch ten może ulec upośledzeniu również na poziomie centralnego systemu nerwowego, zwojów nerwowych czy zakończeń włókien efektorowych. u osób z nadciśnieniem (zwłaszcza w podeszłym wieku ze zmianami w krążeniu mózgowym) obserwuje się zmianę zakresu autoregulacji krążenia mózgowego (z zakresu średnich ciśnień wynoszących 60–120 mm hg do wartości 120–180 mm hg). stąd nadmierne spadki ciśnienia tętniczego mogą wyzwalać zmniejszenie przepływów mózgowych, zwięk-szając ryzyko uszkodzenia mózgu.

po raz pierwszy próbę ortostatyczną do oceny wytrenowania sportowców wpro-wadził crampton w 1905 roku9. próba ta mimo dyskusji nad kryteriami oceny i krót-kiego czasu obciążenia ortostatycznego jest stosowana w medycynie sportowej10.

W piśmiennictwie istnieją rozbieżności oceny mechanizmów tolerancji ortosta-tycznej11. sugerują obniżenie tolerancji ortostatycznej u osób poddanych treningowi. inne badania12 wskazują, że głównym czynnikiem reakcji ortostatycznej jest zale-

9 a.j. cruz-jentoft, B.o.Williams, Developing Geriatric Medicine in the European Union, euGMs booklet, 2006

10 M. shanmugasundaram, V.k. ram, u.c. Luft, M. szerlip, j.s. alpert, Peripheral arterial dis-ease-what do we need to know?, “clin cardiol.”, 2011 aug; 34(8):478–82. doi: 10.1002/clc.20925. epub 2011 jun 29.

11 B.d. Levine, Physical fitnes and cardiovascular regulation mechanisms of orthostatic intoleran-ce, “journal applied physiology” 1991, 70:1–112.

12 j.p. Baeyens, Geriatric medicine, ueMs, ostend 2005; convertino V.a., Blood vol. response to physical activity and inactivity, “am j. Med. sci.” 2007 jul 334(1), 72–9.


ganie krwi w łatwo rozciągalnych żyłach kończyn dolnych i utrudniony powrót żylny.

adaptacja układu krążenia badanych przy każdorazowej zmianie pozycji cia-ła (przejście z pozycji leżącej do stojącej) jest na poziomie dobrym. Główną rolę w tym procesie stanowi prawidłowa reakcja układu krążenia. przy zmianie pozycji z leżącej naczynia kończyn dolnych są obciążone dodatkowym ciśnieniem hydro-statycznym słupa krwi, które trafia z tzw. krążenia centralnego (szczególnie płuc-nego). W ten sposób spada powrotny prąd żylny i tym samym objętość wyrzutowa i minutowa serca.

aby zapobiec znacznemu spadkowi ciśnienia (np. zapaści ortostatycznej) musi wzrosnąć na drodze odruchowej częstość skurczów serca i obwodowy opór (odruch ortostatyczny). stan funkcjonalny baroreceptorów i objętość minutowa serca wpły-wają istotnie na tolerancję ortostatyczną.

na podstawie zachowania wskaźników fizjologicznych układu krążenia (czę-stości tętna, ciśnienia skurczowego, rozkurczowego oraz średniego ciśnienia tętni-czego) w warunkach przeprowadzonej próby, za prawidłową reakcję ortostatyczną (tolerancję) układu krążenia odpowiada przede wszystkim wtórny wzrost napięcia układu współczulnego i odruchowa kontrola ciśnienia tętniczego.

W bardzo wielu przypadkach osoby badane chorowały na nadciśnienie tętnicze (kontrolowane betablokerami), co mogło wpłynąć na wyniki próby ortostatycznej.

W świetle powyżej opisanych faktów wydaje się, że już sama chęć uczestniczenia w zajęciach uniwersytetu iii Wieku (osoby ponadprzeciętnie aktywne na tle swojej grupy wiekowej) selekcjonuje grupę pozytywnie pod kątem aktywności fizycznej. potwierdzenia tego faktu należałoby szukać w szerszych badaniach populacyjnych osób w podeszłym wieku. konieczność takich badań potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych w ramach międzynarodowego projektu badawczego „Bridging east-West health Gap”, wchodzącego w skład programu Biomed unii europej-skiej13.

Wyniki powyższych badań są zbieżne z wynikami badań przeprowadzonych na grupie 44-osobowej grupie słuchaczek uniwersytetu iii Wieku akademii Wycho-wania fizycznego z Warszawy14.

WNIOSKI

Wydolność ortostatyczna układu krążenia przy zmianach pozycji ciała (przejście z pozycji leżenia do stania) badanych osób oceniono na poziomie dobrym i bardzo dobrym.

13 i. hastie, s. duursma, Geriatric medicine in the European Union unification of diversity, “ag-ing clin. exp. res.” 2003; 15, 347–351; department of Geriatric Medicine, Geriatric medicine in the European Union: unification of diversity. London, united kingdom 2003; M. stier-jarmer, L. pientka, G. stucki, Frührehabilitation in der Geriatrie, „phys. Med. rehab. kuror.” 2002; 12, 190–202.

14 a. Magiera, Wartość diagnostyczna testu Cramptona (próba ortostatyczna) u osób w podeszłym wieku, Materiały niepublikowane.


LITERATURA

aronow W.s., ahn c., kronzon i., Normal left ventricular ejection fraction in older persons with congestive heart failure. chest. 1998; 113: 867–869.Baeyens j.p., Geriatric medicine, ueMs, ostend 2005.Bień B., doroszkiewicz h., Wojszel Z., Disability level among the elderly and use of healthand social services in EUROFAMCARE study, „Gerontologia polska”, 2008; 16, 2: 101–110.convertino V.a., Blood vol. response to physical activity and inactivity, “am j. Med. sci.” 2007 jul 334(1), 72–9.cruz-jentoft a.j., Williams B.o., Developing Geriatric Medicine in the European Union, euGMs booklet, 2006department of Geriatric Medicine, Geriatric medicine in the European Union: unification of diversity. London, united kingdom 2003.Grębowski r., Promocja zdrowia. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. praca zbiorowa pod redakcją Z. jethona, pZWL 2005. hastie i., duursma s., Geriatric medicine in the European Union unification of diversity, “aging clin. exp. res.” 2003; 15, 347–351.Landahl s., Bengtsson c., sigurdsson j.a., et al., Age-related changes in blood pressure, hypertension. 1986; 8: 1044–1049.Levine B.d., Physical fitnes and cardiovascular regulation mechanisms of orthostatic into- lerance, “journal applied physiology” 1991, 70:1–112.Magiera a., Wartość diagnostyczna testu Cramptona (próba ortostatyczna) u osób w pode- szłym wieku, Materiały niepublikowane.Marchewka a., jungiewicz M., Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w starszym wieku, „Gerontologia polska”, tom 16, nr 2, 2008.przewożniak L., Wybrane zagadnienia socjologii i promocji zdrowia rodziny. Zdrowie publiczne, praca zbiorowa pod redakcją s. pażdziocha, Vesalius, kraków 2006.shanmugasundaram M,. ram V.k., Luft u.c., szerlip M., alpert j.s., Peripheral arterial disease-what do we need to know?, “clin cardiol.”, 2011 aug; 34(8):478–82. doi: 10.1002/ clc.20925. epub 2011 jun 29.stier-jarmer M., pientka L., stucki G., Frührehabilitation in der Geriatrie, „phys. Med. rehab. kuror.” 2002; 12, 190–202.szponar L., Podstawowe błędy żywieniowe i ich następstwa. Promocja zdrowia, praca zbio rowa pod redakcją B. karskiego, sanmedia, Warszawa 1998.thomas s., rich M.W., Epidemiology, pathophysiology, and prognosis of heart failure in the elderly, “clin Geriatr Med.”, 2007; 23: 1–10.Wei j.y., Understanding the aging cardiovascular system, “Ger Gerontom int.” 2004, 4 (suppl1): s298, s. 303.yavuz B.B., yavuz B., sener d.d. et al., Advanced age is associated with endothelial dysfunction in healthy elderly subjects, “Gerontology”, 2008; 54: 153–156.

Efficiency in regulation of blood circulation system in orthostatic check of the elderly

Documents

Transcript of Efficiency in regulation of blood circulation system in orthostatic check of the elderly