Wykład monograficzny I, GP-UAM, rok akademicki 2013 /2014

DOBRO WSPÓLNE W GOSPODARCE PRZESTRZENNEJ

www.igsegp.amu.edu.pl

mgr Krzysztof Rosenkiewicz

Zasady ogólne

• Zajęcia mają formę wykładu z elementami konwersatorium• Zaliczenie:

– na podstawie egzaminu pisemnego (przedostatnie zajęcia – 15.XI)

lub – publiczne przedstawienie prezentacji z elementami

dyskusji (przedostatnie / ostatnie zajęcia)do wyboru

• Rola koleŜeństwa w zaliczeniu• Kontakt• Zasady dystrybuowania materiałów – academia.edu →

Krzysztof Rosenkiewicz

Plan wykładów

I. Tło filozoficzne. Podstawy nauki o dobru. Pojęcie dobra wspólnegoII. Ogólne zagadnienia z zakresu cywilizacji, kultury. Krótki przegląd

historii Polski i nie tylko. Społeczne i historyczno-kulturowe uwarunkowania oraz rozwój form współpracy.

III. Postawy wobec współpracy w społeczeństwie polskim. Problematyka dobra wspólnego w polskim systemie prawnym.

IV. Ład przestrzenny jako dobro wspólne. Stan planowania przestrzennego w Polsce.

V. Dobro wspólne w kontekście koncepcji reŜimu miejskiego / systemu miasta. Praktyczne moŜliwości realizacji koncepcji dobra wspólnego.

VI. Przegląd i analiza dobrych praktyk z Polski i zagranicy. Praktyczne moŜliwości – c.d. / prezentacje / zaliczenie.

VII. Przegląd i analiza dobrych praktyk z Polski i zagranicy. Praktyczne moŜliwości – c.d. / prezentacje / oceny i podsumowanie.

Bibliografia - 1

• Badanie statystyczne "Planowanie przestrzenne w gminach”(http://www.transport.gov.pl/2-48edcaaad83e1-1789468-p_1.htm)

• Bąkowski T., 2004, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków;

• Chojnicki Z., 1999, Podstawy teoretyczne i metodologiczne geografii, Bogucki, Poznań

• Dobre praktyki współpracy między administracją publicznąi organizacjami pozarządowymi (z wykorzystaniem analizy jakościowej) http://www.civitas.edu.pl/pub/nasza_uczelnia/projekty_badawcze/Model_wspolpracy/Ekspertyza%20dobre%20praktyki%20wspolpracy.pdf

• Jędraszko A., 2005, Zagospodarowanie przestrzenne w Polsce. Drogi i bezdroŜa regulacji ustawowych, Unia Metropolii Polskich;

Bibliografia - 2

• Krąpiec M. A., 2007. Realizm poznawczy, Powszechna Encyklopedia Filozofii t. VIII, PTTA KUL, Lublin http://www.ptta.pl/pef/pdf/r/realizmp.pdf;

• Majka J., ks. 1993. Etyka społeczna i polityczna. Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa;

• Matczak P., Buczkowski P. (red.) 2004. Konflikt nieunikniony. Wspólnoty i władze lokalne wobec konfliktów spowodowanych rozwojem. Wydawnictwo WyŜszej Szkoły Bankowej. Poznań;

• Millon-Delsol Ch. 1995. Zasada pomocniczości. Wyd. Znak, Kraków;• Niewiadomski Z., 2003 Planowanie przestrzenne. Zarys systemu,

Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis;• Parysek J. J., 2006. Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej,

Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań;

Bibliografia - 3

• Peeters M., 2010. Globalizacja zachodniej rewolucji kulturowej. Dialogue Dynamics – Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa (wstęp ks. prof. T. Guz);

• Polska Przestrzeń, 2007, Polska Przestrzeń. Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego kraju, Ministerstwo Budownictwa, Warszawa;

• Powszechna Encyklopedia Filozofii (PEF) http://www.ptta.pl/pef/index.php?id=hasla_a&lang=pl

• Rybka R. OP, 1998. Dobro wspólne - relikt przeszłości. Teofil 2(8)/1998 www.Dominikanie.Pl

• Sagan I., 2000. Miasto – scena konfliktów i współpracy: rozwój miast w świetle koncepcji reŜimu miejskiego. Wydawnictwo UG, Gdańsk.

• Śleszyński P. <red.>, 2007, Planowanie przestrzenne w gminach: stan, dynamika, uwarunkowania, IGiPZ PAN Warszawa, seria: Prace Geograficzne, t. 211

Chojnice

Gosty ń

Plan wykładu I / II

• Krótka wprowadzenie do filozofii• … i do gospodarki przestrzennej• Prawda – dobro – piękno … wartość…• RóŜne koncepcje dobra:

– Sokrates – Platon – Arystoteles– Platon a Arystoteles, idealizm a realizm– Św. Tomasz i scholastyka

• Pojęcie dobra wspólnego– Cyceron – Św. Tomasz

• „Przewrót kartezjański”

Plan wykładu I / II

• „Oświecenie”• Pozytywizm• Teoria krytyczna, ponowoczesność i dekonstrukcjonizm• Neotomizm i współczesna filozofia realistyczna

Filozofia a gospodarka przestrzenna

Filozofia• … miłość mądrości• Ogólna wiedza o świecie;

Mądrość ≠ wiedza

Gospodarka przestrzenna (GP)• Czy tylko wiedza? Jaka wiedza?

Filozofia a gospodarka przestrzenna

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acropolis1.jpgKonstantinos Dafalias

GP to (za J. J. Paryskiem, 2006): gospodarka przestrzenią(przeznaczenie terenu) i gospodarka w przestrzeni (organizacja funkcji) –kształtowanie struktury przestrzennej i funkcjonowania terytorialnego systemu społecznegoAspekt planistyczny i czynnościowy (zarządczy)Wymaga róŜnorakiej wiedzy o przedmiocie i podmiotach..

Gospodarka przestrzenna – wewnętrzne relacje oddziaływania

Gospodarka przestrzenna

i poglądów

planowanie

przestrzenne

gospodarka

przestrzenna

(w węższym

znaczeniu)

zagospodarowanie

przestrzenne

zbiór przepisów

i instrumentów

wykonawczych i

kontrolnych

system

przepisów

efekt – stan ładu

przestrzennego

Nauka o dobru wspólnym a GP

• moŜliwe przeniesienie na grunt planowania przestrzennego przez wspólnotę podmiotów obu nauk -dobro społeczno ści złoŜonych z jednostek ludzkich

• waga my ślenia przyczynowego – kaŜdy skutek ma jakąś przyczynę; rozstrzygnięcia, które obserwujemy w GP to wynik świadomych (mniej lub bardziej przemyślanych) decyzji (bądź zaniechań), wynikających z pewnych poglądów (wiedzy o rzeczywistości, i osobistej mądrości), odzwierciedlonych w przepisach prawa, ale nie tylko

• waŜne pytanie: Cui bono? (Czyje dobro = komu to słuŜy?)

Coś się zaczęło…Tu: Chorwacja AD 2012

RóŜne koncepcje dobra - 1

Koncepcja relatywistyczna:• Rozdział między pojęciem d. absolutnego (metafizycznego) a

d. relatywistycznego: Protagoras i sofiści greccy V w. przed Chr. „homo boni mensura est” („człowiek jest miara dobra”).

• Relacje Platona i Arystotelesa podobne; Arystoteles: „człowiek jest miara wszystkich rzeczy, a to oznacza tyle, ze co sie komu wydaje, to z cała pewnością jest i w rzeczywistości. Jeśli tak, to wynika, ze to samo jest i nie jest, ze to samo jest dobre i złe, i ze podobnie prawdziwe sąwszystkie przeciwstawne wypowiedzi, jako ze częstokroćjednym wydaje sie cos piękne, innym zaś nie, a miara jest to, co sie komu wydaje” („Metafizyka”, XI).

RóŜne koncepcje dobra - 2

• Ale człowiek jest ułomny = ograniczony w swoim poznaniu: „dla jednych cos jest zimne, dla innych chłodne, dla jednych dobre, dla innych złe” (PTTA, „Dobro”, 2).

• Jak tu człowieka uzdolnić do właściwego rozróŜniania?• Sofiści proponują: „Zdolność te ujawnia odpowiednio wyuczona

i praktykowana cnota” (op. cit.). Cnota jest tu rozumiana jako „biegłość” (N. Machiavelli: przebiegłość), a nie „lepszość”, jak cnotęrozumiał Arystoteles, a później cała tradycja chrześcijańska.

• „Skoro nie ma absolutnego d., to jest tylko d. bardziej uŜyteczne, bardziej odpowiednie, a zatem bardziej korzystne (praktyczne)”(op. cit.).

• Jest to korzeń wszelkich utylitaryzmów, wciąŜ aktualnych w koncepcjach neoliberalnych.

RóŜne koncepcje dobra - 3

• Jeszcze dalej posuwa się Gorgiasz: nie ma dobra, poniewaŜ nie istnieje prawda. To wszystko słowa, mające moc tworzenia iluzji i oszukiwania.

• …”to co stoi na głowie postawimy na nogach i vice versal”

RóŜne koncepcje dobra - 4

Emanacyjna koncepcja dobra (Platon, potem Plotyn):• Dobro – ideą ponad wszelkim bytem, istnieje niezaleŜnie. Byty

w róŜnym stopniu uczestniczą w d.• „D. to nic innego, jak jedność, miara i porządek.” (op. cit., 3)• Platon twierdził, Ŝe „porządek jest bez porównania cenniejszy od

nieporządku / Porządek – ład - …• „Zarówno świat, jak i poszczególne rzeczy nie niosą w sobie d.; jest

ono im przydane, udzielone od zewnątrz — od miary, od porządku.• To państwo organizuje społeczność i całkowicie dominuje nad

swymi obywatelami, ustanawiając prawa: dobre jest tylko to, co pochodzi od państwa - jego nakazów i zakazów.

• Takim państwem mogą kierować jedynie filozofowie, którzy rozumieją idee dobra i którzy wiedza, jaki jest cel państwa.

RóŜne koncepcje dobra - 5

Teleologiczna (celowo ściowa) koncepcja d.• Arystoteles: wszystko co działa, działa dla jakiegoś d.

W działaniu realizuje sie d. tego, kto działa; • D. nie jest prostym następstwem istnienia, lecz co

najwyŜej racją (celem) działania i dąŜenia bytów—„bonum est quod omnia appetunt” („dobrem jest to, co przez wszystko jest poŜądane”)

• Np. Ŝycie jest d. – kaŜdy chce Ŝyć…

RóŜne koncepcje dobra - 6

Realistyczna koncepcja dobra• Św. Tomasz z Akwinu: egzystencjalny wymiar d. —

„bonum sequitur esse” – METAFIZYKA.• Powołany do istnienia aktem intelektu i woli Stwórcy byt

jest nośnikiem prawdy i d.• D. jest zatem następstwem istnienia rzeczy – „sequitur

esse rei”. D. jest sam fakt istnienia kaŜdej rzeczy (celowej) – świat nośnikiem dobra, z natury jest dobry (por. Rdz 1, 31).

• „D. w znaczeniu pierwotnym i zasadniczym zwie sie byt doskonalący cos drugiego na sposób celu.” (op. cit. 9).

RóŜne koncepcje dobra - 7

• Celowość d.: „wszystko co działa, działa dla celu.”

• StaroŜytni: „opus naturae est opus intelligentiae” („działanie natury jest zarazem działaniem rozumu”).

Konsekwencje uj ęcia realistycznego

• Transcendentalne „dobro” odsłania przed nami świat jako świat dóbr, które tworzą naturalne środowisko Ŝycia i działania człowieka (op. cit. 13).

• Nie ma d. poza bytem – im coś / ktoś bardziej jest bytem, tym bardziej jest d.

• Podsumowanie : dobro jest tym, co stanowi cel pragnienia (nawet nieuświadamianego) bez względu na „korzyść” (np. z bycia spokojnym i wypoczętym czy pomocy drugiemu człowiekowi niekoniecznie sąpieniądze).

• przy braku przyjęcia celowości, świat byłby miejscem ślepego układu sił.

„O świecenie” i przewrót kartezja ński

• Zerwanie z ujęciem d. jako powszechnej właściwości bytów - Kartezjusz: podział bytów na „res extensa”(rzecz materialna) i „res cogitans” (umysł) …..

• Rozumność („cogitatio”) podniesiona do zasady d.; świat materialny pozbawiony d.

• „Cogito, ergo sum” – rzeczywistość istnieje w umyśle człowieka, a umysł bywa ograniczony…

• Redukcja d. metafizycznego do dobra moralnego• Relatywizacja d. – „Słowa `dobro` i `zło` są zawsze

uŜywane z uwzględnieniem osoby, która sie nimi posługuje” Th. Hobbes (Lewiatan, Kr 1954, I 6)

Przewrót kartezja ński i nowo Ŝytne nast ępstwa

• w państwie suweren reprezentujący jednostkęrozstrzyga o tym, co jest dobre, a co złe.

• Ostatecznie miara d. i zła jest prawo państwowe.• Cui bono?...

Prawda, dobro, pi ękno…

• Czy pragniemy prawdy, dobra i piękna?• Prawda : „zgodność rzeczy z rzeczywistością”

Aktualny http://czas-na-swiecie.pl/ a nie: jest 17:10 i juŜ• Dobro : wiemy, czego wolimy doświadczać…

• Piękno – znamy wzorce …

Co postawimy przy łó Ŝku / w ogrodzie przed domem?

http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Venus_de_Milo?uselang=pl

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:%27Woman_of_Venice_VII%27,_bronze_sculpture_by_Alberto_Giacometti,_1956,_Art_Gallery_of_New_South_Wales.jpg?uselang=pl

Dobro wspólne - 1

Dobro wspólne (łac. bonum commune) - podstawowy czynnik Ŝycia społecznego,

• motywujący działania społeczne osób tworzących dana społeczność;

• dobro, które jest rzeczywistym celem kaŜdego człowieka i zarazem całej społeczności (PEF)

Czego pragniemy? I – dlaczego…