MASCHA'

1080016110

E X L I B R I S

HEMETHERII VALVERDE TELLEZ

Episcopi Leonensis

CURSUS

JURIS CANONICI.

Jjrj A> CURSUS

J U R I S CANONICI JDXTA METHODÜM DECRETAL1DM G R S G O l t l l IX-

à

R. P. REMIGIO MASGHAT, S c h o l a r u m P i a r u m c ler ico r e g u l a r i , o l i m s c r i p t u s ,

p o e t e a p r s e c l a r i s i o c u p l e t a t i x s a d d i t i o n i b u s

P. ÜBALDI GIRALDI»

» M C V E R O AD B i S P A S O R U M t E M I S A K l O R O M L'Süffl

L»ENUO IX I j U C E M E M i S S U S , ATQUE ACCURATISHIK K E G D G N l T l i ' S , A D . F I . H . L . K T T>

4

T O M Ü S S E C U N D U S .

MITRITI.

TYPUS A . MORENO, VIA VULGO DICTA DE L A r- - - -

A N N O 1 8 6 5 S 3 J J 3 T Y B C r i V J A V

44391

S M .

FONDO E M E T E R » VALVERDE Y T E L L E Z

LIBER TERTIUS

DECRETAL1UM GREG. IX.

«

Judiciorum ordine absoluto, sequitur preesens l ibe r , potissimam par-tem eorum continens, qure spectant ad res , sen tertium objetum mate -riale juris; cujusmodi sunt causa civilesbeneficiorura, contracluura, ulti-marum volunlatum, Parochorum, Regular ium, patronorum Ecclesiarum, et aliorum hoc libro comprehensorum.

TITÜLBS I. .

DS VITA ET HONESTATE CLERICORUM.

Nota I. In omnibus quidem Christi fidelibus exigi vitam honestam e t opera bona, ex quibus gl orifice lur Pater ccelestis; maximö tarnen ho-nestatem vitas desiderari in Clericis, quia in eos, tanquam speculum reli-quioculos conjiciunt, ex Usque sumuut quod imitentur (Trid. sess: 22. c. I. de reform.) Porrö honestas ista est duplex: interna, qute cpnsistit in statu gratiaä sanctificantis, e t actuali exercitio virtutum theologicarum et moralium, de qua hie non agitur; et externa, quffi consistit in decen'ti habir

a—Agitur de hac mater ia in Sexto, Clement in . et xtrav. c o m . ft. i.—Iii De-cre to Can. 1. d. 21. Can, 3 21. et seqq. d 23. di? f. 35. 11. 43. 44. 86. 91. 92. et d t . , . . • q. 1. et 21. q. 4. item deconsecr. Can. 35 et seqq. d. 5.—In Trid. sess 2. c. .sacro- ' sanetav. etqumiam et in Decret. Reform, sess. 14. cap. 6. sess. 22. cap, J, sess. . • 23. cap. 4. sess. 24. c. 13. sess. 2 ">. cap. 1.—In Co lice spar.-im Iii. de' Eplsc. et Chr. et in Nov. 123. QUES j u r a civi l ia , nisi c o n c o r d e n t c u m sacris '.CanohibüS, aue to r i t a t em non haben t .

\

tu corporis èt opere exteriori inculpabiii, et de hac multa pracepta , p r a -se r ti m negativa hìc t raduntur .

Nota II. Nomine Clericorum in ampia significatione venire eos omnes, qui in sortem Domini vocati,.peculiariter in Ecclesia Christi deserviunt (c. 4. Cleros d. 21.): uti sunt majoribus vel minoribus Ordinibus, imo et primà tonsura insigniti, Regulares utriusque sexus, etiam novilii, te r l ia-rii in communi vivente, et e remi ta sub obedienlia Episcopi alicui Ec-clesias deservientes. H»c ampia significatio Cleri plerùmque locum habet. in favorabilibus; at inobligalionibus,pcenis, e tal i is odiosis, nomine Clerico-rum veniunt soli Clerici seculares specialiter non qualificati , ut omnino-non comprehendantur Episcopi, Prielaìl, Canonici et Regulares ,nis i ex mente legis la tors aliud constet , vel materia subjecta aliud suadeat (Fag-nan. lib. 4. Decret. in cap. 3. bona memoria} n. 42.) Hìc propter mate-riam communem, quce de Clericis dicentur, proportionaliter applicanda e run t S. R. E. Cardinalibu's, Episcopis e t Regularibus, exceptis iis, qua? specialiter illorum dignilati et statui atlributa sunt , ut cer tus color et forma habitus e tc .

2. Q. I. Quid special ad honestatem habitus clericalist Ante responsionem nota , nomine habitus latiùs accepti-venire non s o -

lum ves lem, sed et tonsuram Clericalem, ut ex Concil Toletan. IV. Can, 40. Hinc:

R. Honestas habitus Clericalis consistit in tonsura et veste Cle-ricis propria, ità ut ex habitu esteriori primo aspectu Clericus discerna-t u r à laico; secùs percutiens Clericum veste clericali non indutum, j u s -tam habet i g n o r a n t e causam (c. 4. de sent, excom.), nisi aliunde scivis-set esse Clericum. Cùm vero qualitas tonsura et vestis Clericalis non sit determinata à Sac. Canonibus, desumenda er i texra t ionabi l i consuetudine dicecesis et p rascr ip to Episcopi. Ea tamen, quee modestia? Clericali ad-versantur, specialiter hìc prohibita referuntur . Unde:

1.° Clerici nondebent laxare comam more lascivo, vano et femíneo, nec v

barbam nutrire (c. 4. S. h.t.), nec ficto capillitio, vulgo peruciis, uti , nisi rationabilis causa et d ispensata accedat, ut antea Inn. XII et recenter Ben. XIII. in Conc. 'Rom. c. 2. h. t. prohibuit. " Quam dispensationem presbyter is actu celebrantibus Bened. XIV. in Insti t .34. §. 4. probat, con-cedi non posse neque ab Episcopis, neque à legatis Sedis Apostolici. "

2.° Non debent uti veste nimìs brevi vel nimis longa, sed talari, com-muniter recepta, non rubra, vel viridi, virgata seu partita, hoc est, diver-sos colores et acupicturas referente; nec manicis consutitiis, seu chiro-thecis, qu<e filis aureis , argenteis e t holosericis distinct®, e t quasi consu-t » sunt; nec sotularibus rostratis , seu calcéis in formam rostri porrectis, tu'natis et cornutis; nec f ran i s , sellis et pectoralibus, quibus equi ornan-tur, aut calcaribus deauratis, aut aliam superfluitatem gerentibus: fibulas omnino non ferant , nec corrigias auri vel argenti ornatum habentes, sed nec annulos, nisì quibus compeiit ex officio dignitatis. Ità h a c et plura similia indecora prohibentur in Cone. Gener. Later, sub Innoc. III. relato c. 45. h. t , et in Viennensi relato in Clem. 2. eod.

Au vero Clerici doctores portare possintannulum, dubitalur .Néganlium sententia est juri conformissima; tum quia doctoratus non est dignitas Ec-clesiastica propriè talis', sed quidam honor Clericis et laicis communis, qui • lato modo dicitur dignitas [Clem. 2. de Afagistr.); tum quia non omni, sed certis tantüm dignitatibus jus ferendi annuii conceditur. Quale jus docto-ribus fuisse concessum nullo jure constat, tum quia instrumenta investi-t u r a doctoralis, inter qu® etiam est annulus, non ferunt secum usum; aliàs Clericus deferre posset torquem aureura, cùm et iste ei t radatur ; e t Clericus, qui per sceptrum investi tur de feudo, etiam sceptrum deferre posset. Et h® rationes evincunt, quod neque Clericus Rector Universitatis deferre possit annulum, cùm nec iste habeat dignitatem Ecclesiastical», cujus jurisdictio propriè extendat se ad Clericos, nisì speciale adsit Pri-vilegium contra c i t a t . Conc. La te ran , quo concedatur usus annuii. ' Ceterùm ex Decretis S. Rituum Cong, relatis à Bened. XIV. loco mox cit. , hujusmodi usus interdictus est universis sacerdotihus, licèt protono-tariis Apost. aut qualibet dignitate et Canonici litulo pradit is , etiam in. cathedralibus e t metropoli tans, dum missam celebrant. "

3. Q. Ii. Qui Clerici obligentur ad tonsurarli et habitum clericalem? R. 4 O m n e s in sacris constituti, et minorisi® beneficiati, Clem. 2. h:

t.; quam confirmat Trid. S. 44. c. 6. de ref. statuens, ut transgressores ab Episcopo moniti, etiam generaliler per edictum publicum primùm suspendi ab officiis et beneficiis; si vero semel correpti, denuò in hoc de-liquerint, etiam privari officiis et beneficiis possint, et debeant. Qua? ju ra exasperavit Sixtus V. Const, incip. Cum sacrosanctam (4589. die 28. Jan.), volens Clericos, non tantüm jus in re, sed e t ianr jus ad rem seu ad bene-ficium autpensionem habentes, ipso facto privari beneficiis e t talibus j u -ribus, si habitum non deferant clericalem. Sed constitutio ista non est ubique usu recepta, et ideo non str ingit Canonicos in Germania, qui in minoribus constituti actu non sunt residentiales, nec ullos f ructus par t i -cipant. Neque locum habet in pensionarriis laicam pensionem ab Ecclesia habentibus, ut declaravit idem Papa Const. Pastoralis.

2.° Minorisi» non beneficiati absolutè non obligantur ad deferendum habitum et tonsuram Clericalem, bene vero cond i t iona l , si velint gaude-re privilegio fori, cùm inter alias conditiones, sub quibus hoc Privilegium concedilur, p rac ipua sit delatio tonsura et vestis clericalis; secùs, hac non servala, certò amittitur Privilegium fori (Clem. 4. h. t. Trid. S. 23. c. 6. derefor.) Qu® tamen jura, cùm versemur in materia odiosa, non exten-duntur ad amissionem priviSegii Canonis, ut docent Pignatelli, Garcias et alii contra Suar. Laym. etc., nisì consuetudo aliud obtineat, vel Clericus per sententiam privilegio Canonis privetur. At si Clericus habitum d i -missum reassumat, recuperai Privilegium fori, cùm eopr iva tusfuer i t t an -tum conditionatè, donec habitum reassumat (cit. Clem. 4. h. t. ibi: quam-din -prcemissis institerint.)

4. Q. III. Que specialiter prohibeantur Clericis, tanquam adversa ho-nestati clericali?

R. Seqq :—1 Incon t inen t ia , et quidquid speciem incontinentia) pr® se •

fert (c. 13. h. t.); nam decet ministros purissimo altaris ministerio conse-cratos puros esse. Ex quo capite prohibetur Clericis cohabitalio cum mu-lieribus [tit. seq.), ingressus in monasteria Monialium sub p é n a depositio-nis (c. 8. h. t. c. un. pr. de regni in 6.) etexcommunicationis latae sententi®, nisi adsit licentia Episcopi in scriptis data (Trid. sess. 25. c. 5. deregg.)

2.° Armorum delatio, sub pcenaexcommunicationis ferend® (c. 2. h. t. Clem. 1. e od.); nam Clerici sunt milites ccelesles, qui s tadere debent ora-tioni et conlemplationi, non digladiationi et jaculationi. Religiosi autem in-tra septa monasterii sine licentia superioris arma tenent.es, ipso facto ex -communicati sunt (Clem. I . §. quia vero, de statu monadi.) Consuetudo t a -men permitit Clericis, in itinere const i tu te , arma ad defensionem necessa-ria deferre.

3.° Intemperanlia, seu c rapu lac i ebrietas (c. 14. à crapula h. t.), quia omnium vitiorum fomes ac nutrix est (o. final, d. 35.) Ex quo capite Clerici non debent certarc, potando ad hauslus ffiquales; secùs monili et non emendali , ab officio et beneficio suspendendi (ibid.)-, nec accedere ad convivia, prasscrtim nuptialia (c. 19. d. 34. c. 6. d. 44.), nec ingredi ta-bernas, nisi itineris necessitas excuset [can. 2. et seqq. d. 44. c. 15. h. i.); hffic enim, et his similia tcmperantiam l®dunt, animos secularium offen-dunt, et vilipensior.em status clericalis pariunt .

4.° Avaritia, et omne id, quod avaritiam sapit. Ex quo capite, non de -bent exercere usuras, sub poena excommunicalionis (c. 2. h. f.); n e c q u s s -tum secularium negoliationum, secùs ter moniti quoad bona sua perdunt privilegium fori [cap. fin. h. f.); nec munera aut salaria accipere pro mi-nisterio judicandi (c. IO. cod.), de quo egi lib. 1. tit. de o f f . jud. Denique, abslinere debenl ab omnibus indiscretis exaclionibus et divitiarum cor ra -ssionibus, ne, dum pecunia solicitè q u a r i t u r , aurum chari tat is amitatur (12. qitcest 1. oan. 26. et seqq. et 12. quwst. 2. can. 70. et seq. et alibi passim.)

5.° Exer cilia vilia et. infamantia sccundùm morein patri®. Ex quo capite, non debenl porsonaliter exercere officiumcarni ficis, seu macellarli, tabernarii , nec agere joculatores, goliardos, buffones, seu mimos et a g y r -tas, aut interesse spectaculis joculatorum (cap. unte, hoc tit. in 6. Clem. \. eod.) sub pcenis ibi expressis: nec Iutiere aleis, seu taxillis, quo nomine Yenit omais lusus magis fortuna}, quàm art i subjectns (c 15. h. t. etc. 41. Xpost.)

6.° Ad honeslalem Clericorum spectat cura, ne., quando sacra mysteria celebrantur, laici s tent vcl sedeant inter Clericos secùs altare (c. 1. h. t.), ne ludi Ihealrales fiant in Ecclesia (c. 12 eod.), ne musica vana et las-civa in divinis officiis producalur (Ex t r . un. Doct. li. c. int. com.); musica lamen artificiosa et gravis, stylo Ecclesiastico, utique longè diverso à thcatrali concinnata, non prohlbelur, ut pale t ex cit Extrav. §. fin. per hoc autem, uhi ratio additar: cam htijusmodi consonantiai and Hum demul-eeant, devotionem provocent, et psallentium Deo animos torpere non sinanl. Cetera prohibita Clericis, ut venatio, faclio testamenti , studia medicina? e t legum, alchymia et alia suis titulis d icentur .

T U M l i .

DE COHABIT ATIONE CLERICORUM ET MULIERUM. 4

5. In hoc titulo generaliter prohibetur Clericis cohabitatio et familia-ritas cum mulieribus quibuscumque de incontinentia suspectis: tum quia Clerici per tales mulieres in eamdem incontinenti® suspicionem t ra -huntur; tum quia mulieres exurunt conscientiam viri secum habitantis (S. Hier. c. 17. d. 32.) Hffic tamen regula non est sine exceptione: Hinc.

6. Q. 1. Quibus mulieribus Clerici licite cohabitare possintt R. 1 C o n s a n g u i n e i s in primo et secundo gradu, uti sunt mater, soror,

avia, amita, matertera, neptis ex f ra t re vel sorore: Uà. Conc. Nicen. r e -latum c. 16. d. 32. Cùm enim ipsa natura horreat conjunctionem inces-tuosam, in his personis naturate feedus nihil permitt i t sajvi criminis sus -picari (c. 9. h. t.) Si tamen consanguinea? ist® essent de incontinentia suspect®, ñeque his Clericus cohabitare potest; sed si opus est, necessaria eis ministrabit in alia separata domo (c. 1. h. t.) Porrò eo casa, quo Clericus licité cohabitat suis consanguineis, etiam cohabitare potest earum ancillis et pedissequis; dummodò f®min® ist® in discretis conclavibus maneant.

2.° F®min® extrañe® proved® ®tatis saltern 40 annorum, si sint ho-nest® fain®, et nulla incontinenti® suspicione laborent , permit tunlur cohabitare Clericis, ut habet plurium dicecesum consuetudo, interpretans e it. c. 16. d. 32. ibi: aut- etiam eas idóneas personaquee fu giant suspi-cions. Cùm vero famin® affines in d. c. non excipianlur, imò generaliter cxcludantur c. 31. d. 81., sequi tur Clericos eis cohabitare non posse, nisi, ut person® extrañe® ab omni suspicione incontinenti® alien® sint: quales maximè videnlur affines in primo gradu, ut noverca, nurus etc.

3.° Episcopi et P ra la t i cohabitare possunt , sicut alii Clerici, f®minis consanguineis e t extraneis, nulla suspicione laboraìilibus; nam Canon Ni-c®nus [cit. c. 16. d, 32.) non excludit , sed expressè complectitur Episcopos. Interim consultius e t laudabilius est ad imitalionem S. Au-gustini, ne Episcopus domi su® ullam fffiminam paliatur, sed necessaria subministret: tum ne Clerici in domo Episcopali scandalizentur; tum quia ili®, quee cum sorore mea sunt, sorores mece non sunt (Can. 25. d. 81.) Quo sensu explicari eliam polest consultiva Auth. Episcopo C. deEpisc. et Cler., ut ità jura isla concordenl cum Can 6. d. 77. e t cit. c. 25. et 31. d, 81.

4.° Äd vitandam omnem suspicionem incontinenti® s ta luunt SS. Cá-nones, ne Clericus solus ad f®min® tabernaculum accedat, vel solus cum

a.—Agitur de hac materia in Decreto dist. 32. c. 5. 6.16. et seqq. dist. S3, e. fin. dist. 31. c. 1. et seqq. dist. 81. c. 13. et seqq. item in 18. q. 2. c. 19. et 26.—In Trid , sess. 91. c. 6. e t sess. 25. c. 14. de ref.

sola fabulas seu sermones misceat, etiam p r a t e s t u religionis, aut spiri-lualis colloquii vel obsequii; sed simillia fiant p re sen te alio Clerico, vel gravi christiano, c. 20. 22. 32. dis. 81., qui Cánones, regularibus ins t i tu-t e firmati, quàm maxime ù. viris religiosis observandi sunt.

7. Q. II. Qui Clericiin jure censeantur concubinarii, et quee pœnœ in eos statu ta»?

R. 1.° Concubinarius ille censetur, qui domi suce, vel alibi extra do-mjim, fœminam instar uxoris sibi associat, et cum ea assiduam consuetu-dinem habet . Et quidem, quod forum internum et sacramentale concer-nit, certum est concubinarium non posse absolvi à peccatis , nisi concu-binam dimit ta t , et tollat proximam occasionem peccandi, ut patet ex propos. 11. ab Alexandre VII. et propos. 61. et 62. ab Innoc. XI. damna-tis, de quibus p lu raTT. Morales. At quoad forum externum, et pœnas in co debitas, concubinatus Clerici debet esse notorius notorietate facti vel juris, vel plenè probatus per testes, vel prœsumptiones vehementes sou violentas, ex indiciis valdè propinquis delicto.

2.° Modus puniendi Clericos concubinarios beneiìciatos prœscribitur à Trid. sess. 25. c. 14, derefor. Et quidem:—I. Clericus monendus est pe r -sonaliter; et si post primam monitionem non abstinuerit à concubinat i , ipso facto privatur tertia parte f ruc tuum, Ecclesi® vel alteri pio loco a r -bitrio Episcopi applicanda. Ilic t a m e n , cùm versemur in pœnis, nomine fructuum non videntur venire distributiones quotidian®, ut docent Gar -cías, Schmalz. e t alii contra Barbos, c. 4. h. t. n. 5. Pirhing. etc.—II. Si post alteram monitionem Clericus non resipiscat, eo ipso privatur f ruc t i -bus omnibus, dictis locis applicandis, et pro arbitrio Episcopi suspendí debet ab administratione benefieii. Et si ita suspensus in eodem delieto perseveret, t unc officiis e t beneficiis pr ivari , inhabilis ad ea reddi. Tan-dem, si nec his pœnis emendetur , excommunicationis gladio plecti debet. Colligitur autem ex verbis cit. Trid. quod privatío beneficiorum, suspen-sío ab administratione benefieii e t excommunicato , sint pœnœ sententi® le renda ; privatio verò fructuum, licèt ipso ju re et facto i ncu r r a tu r , non lamen str ingat cit iùs, nisi post sententiam declaratoriam criminis, qu® ret rol rahi tur ad tempus delicti: turn quia pœna vindicativa non obligat ante sententiam; turn quia in cit.. Trid. ad exequulionem harum pœnarum requiri tur ministerium Episcopi, vel allerius ordinarii.

3.° Clerici concubinarii non beneficiati, pro qualitate delieti puniend .sunt ab Episcopo carceris pœna, suspensíone ab ordine, ac inhabilítate ad beneficia obtinenda, aliisve modis, juxtà SS. Cánones.

4.° Episcopus, quod absit, si monitus à synodo provinciali , ab hu jus -modi crimine non abstinuerit. ipso facto est suspensus; et si perseverai , à Papa Episcopati! privari potest. Et hœc est dispositio Trid. loco cit. qua jura antiqua corr iguntur , vel potiùs determinan tur , ut Can. i . d. 34. Can. I2. et seqq. d. 81. c. 2. 4. 5. h. t. Cùm vero in Trid. pœna suspens ions ipso facto incurrenda, lata sit in solum Ediscopum, cujus dignitas pecca-tum aggravai , recto inferlur ce te r i s Clericos concubinarios non incurrere suspensiònem ipso facto; maxime cùm suspensio ista claré non colligatur

T I T . I I . D E COHABIT . C L E R . E T M I L I E R .

ex jure antiquo [e. fin. Iu t. c. 5. d. 32. r. 12. 15. 16. 17. d. 81.) QnÌlibel autem concubinarius Clericus incurr i t suspensiònem lalè talem, seu s im-plicem prohibitionem, quatenus jus naturale velat eum sacris misteriis operari, donec per pani lent iam peccaium déleat: quo sensu procedifc cit. c. Io. d. '81. et c. fin. h. t.

8. Q. III. Quid juris circa judicium in crimine coiicubinalus? R. 1 ° Judex in hoc judicio est solus Episcopus, non verò vicarius-ge-

neralis, nisi id ei specialiter committatur; nec Archidiaconus, vel alius in-ferior (Trid, cit. sess, 25. c. 14, de ref. c. 2. de offic. Vicar. in 6.) Nomine autem Episcopi venit quicumque P ra l a tu s Ordinarius pienissimo jure cum Clero et populu exemplus. Nam Trid. promiscuè uti lur nomine Episco-pi et Ordinarli.—2.° Antequam Episcopus procedat ad peenas, concubina-tus debet plenè probari, vel ex notorietate facti, vel per testes et violen-tas prffisumpliones, cum cert® p a n ® non debeantur nisi certo delicto. Si verò sola fornicatio probelur absque qualitate concubinatus, at tento jure communi, diet® pance non habes t locum, sedali®, qu® hodieplerùmquc sunt arbitrari® pro qualitate delicti; licèt Episcopus contra Clericum for-nicarium, si monitus se non emendet, procedere possit ad privationem fructuum et beneficiorum, suspensiònem, aliasque, p a n a s conformiter Can. 1-2. d. 81.—3.° Episcopus, pr®missis monitionibus supradictis, insti-tuto processu summario sine strepitu et figura judicii , et sola facti ven ta -te inspecta, plenè tamen probato delieto, decernei p a n a s à Trid. statutas; quarum exequulionem impedire vel suspendere nulla potest appellatiò vel exemplio, cùm respectu Clericorum exemptorum Episcopus procedat ut Sedis Apostolic® delegatus (Trid. loc. cit.)-4.° Concubina Clerici pari-ter subeijitur jUdicio Episcopi e t condignis p a n i s ab eo infiigendis; nam concubinatus est crimen individuum, adeòque clericus reus trahit secum corream concubinam ad eumdem judicem ecelesiasticum. In praxi autem judices laici solent procedere contra concubinas Clericorum; maximè si à judice ecclesiastico eorum auxilium imploretur.—5.° Licèt Episcopus co-gere possit Clericum ad concubinam dimittendam, non tamen ad illam ad-jurandam, seu ad p ras tandum juramentum de illa non recipienda (c. 3. h. t.)\ tum quia tale juramentum. non est necessarium ad finem hujus correc-lionis, tum quia periculum est perjuri i . Nec est paritas ex Can. 9. ab islo 3o. q. 6. et c. 2. qui Cleric vel nov.; quia consensus internus, vel dissen-s i in matrimonio aut h®resi non potest meliùs probari, quàm delato ju-ra mento.

9- Q. IV. An Clericus concubinarius vitandus sit indivinis offieiis et, Sacramentisi

R. Cum d i s t inc t ion : si concubinatus est ocultus, non est vitandus Clericus, ne forsan ex mala suspicione illius fama minuatur;-at si notorius es t notorietate facti vel juris, de jure antiquo vitandus era t , ut nec Missa ejus aud.n , nec Sacramenta ab eo recipi potuerint (c. 7. et fin. h t etean 5. 6. d. 32.) Hodie autem non videlur vitandus, donec per sententiam ju -dicis suspendatur ab officio, et talis denuntietur (arg. Const. Ad evitanda >n Cone. Const, sub Mar. V.); licèt ceteroquin fideles. si notorium est e ie-

ricum esse concubinarium, non sint cogendi ad Missam ejus audlen-dam, et Sacramenta ab ilio recipienda.

TITULUS 111

DE CLERICIS CON JUG AXIS. «

40 Nota, Sacris ordinibus annexum esse ca l ibatum et votum continen-tiae in Ecclesia latina; non utique jure naturali aut divino, quod non pro-batur , sed solo jure Ecclesiastico jam ab Apostolis tradito, ut memmit S. Pau lusc . 1 .ad Tit., ubi vult Episcopum esse continentem, e t can 2o. Avostolor. Et quamvis olim Subdìaconatus certo computatus non fuer . t inter ordines sacros; deinde tamen decreto Urbani II. relatus est inter ip-sos, ut probat Innoc. III. c. 9. de celate et guai.; at in Ecclesia g r a c a con-iugati ordinantur, eisque usus matrimonii est permissus, exceptis Epis-copis: in sacris tamen conslituti uxorem ducere non possunt, nec unav i r -gine ducta, mortua, alteri copulari.

41. Q. I. Ai clerici minoristx licite matrimonia contrahant, et quid

contracto matrimonio amittantt R 4 ° Minorista non tantum validè, sed per se etiam licitò matr imo-

nia ineunt. Nam nullo jure obligantur ad ccelibatum, imò expressè eis ma-trimonia permit tuntur Can. 7. 4 4. d. 22. e. 4. h. t. ex quibus explicatur C. So Apostolor. Nam nomine lcctorum et cantorum veniunt omnes ministri in sacris non c o n s t i t u t i . - N e c obstat error privatus, quo quis judicaret his ordinibus annexum esse votum cont inent ia , et illud emit tere t . Nam tale votum ex errore factum, et accesoriè se habens, non tenere t ; secùs si quis per se e t principaliter voveret continentiam.

2 0 Minorista, contracto matrimonio, redditur inhabilis ad beneficia Ec-clesiastica: ita c. 2. li. L: nam talis Clericus aquipara tur laico, qui non est capax beneficii Ecclesiasticii [e. 17. de rescript.) Si tamen Clericus mono-gamus Ecclesia deserviat, (lari ei potest salarium et pensio quasi laicalis: quo sensu explicatur Can. 3. d. 32. e t alii similes.

3 0 Minorista validè contrahens matrimonium, ipso ju re e t facto priva-tur 'beneficiis anteii habitis; ità com. sententia contra Rodriq. e t paucos. Nam c. 4. h. t. Alex. III dicit Clericos compel !endos esse ad relmqiieiula beneficia Ecclesiastica: qute verba significant beneficia à conjugalis verè non possideri, sed tantum de facto detineri, et consequenter de facto so-lùm lis sunt spoli an di, tanquam injusti detentores: quo sensu procedit c 3 h t Ratio est . quia beneficia Ecclesiastica conceduntur Clericis sub conditione ca l iba tus , ut d a r ò colligitur exc . 2. et 8. h t.; ergò, hac con-

a - A g i t u r de hac ma te r i a in Sexto h. t— In Decreto disi. 27, 28. 31. 32. et c. 40. ut lex. 27. 17.1. In Trid. m». 23. c. 6. §. in clericis et c. 17. in fin. de refor.

ditione deficiente, ipso jure resolvi tur titulus beneficii absque ulla senten-tia condemnatoria. Tum quia status conjugalis ex dispositione juris fingi-tur impossibilis cum statu clericali; nam per e. 5. h. t. cithara psalterio, seu vita conjugalis cum clericali malè concordat; cùm vir cogitet, quomo-do placeat uxori, Clericus vero, quomodo placeat Deo; ergò assumpto sta-tu conjugali, propter incompossibilitatem statini resolvitur status c ler i -calis, putàquoad t i tulum et effectum deserviendi Ecclesia.—Dices: Amis-sio beneficii est quadam pcena; ergò ad earn requiri tur sententia declara-toria salièra, si non condemnatoria. R. Cùm contrahere matrimonium in minorista non sit peccatum, nequeamissio beneficii est proprie p a n a vin-dicativa, sed tacita renunciatio, seu negatio g ra t i a sub conditione coeli-batus concessa; ac proinde nulla requiritur sententia declaratoria, cui lo-cus est in delictis.

4.° Si minorista ex aliquo defectu invalidò contrahat matrimonium, ipso facto non amittit beneficium. Nam jura c. 1. 2. etc. h.t. loquuntur de matrimonio cum effectu, vi cujus Clericus assumit statum incompatibilem cum beneficio, e t compellitur ad retinendam uxorem; quod sanò non veri-ficatur contracto matrimonio invalido, sicut nec contractis sponsalibus. Interim atlentatio ista matrimonii est causa sufficièns, ob quam Episco-pus lalem Clericum privare possi t beneficiis.—Nec obstant paritates à Garcia, Barbos. et aliis a l ia ta ex c. 3. de transl. Episc. c. 48. deprceb. c. 4. de Cler. non resid. c. fin. de Cler. non ord. c. 4. de bigam, et arg. ex l. 14. f f . ad L. Com. de Sicar. lib. 5. C. ad L. Jul. majest. Nam quod in his, et aliis expressis actus at tentalùs pari jure censeatur cum actu reipsà completo, specialiter in jure provisum est: extensio autem ad nostrum casum, utpote odiosum, non est facienda [arg. reg. Odia in 6.)

5.° Clericus minorista conjugatus, si contraxit cum una, eaque virgi-ne, si tonsuram et habilum Clericalem defert , et ab Episcopo deputatus alieni Ecclesi® deservit, gaudet privilegio fori, sed tantùm in criminali-bus criminaliter vel civiliter intentatis . Ità Trident. Sess. 23. cap. 6. de reform, renovans Constitut . Bonifacii Vili. cap. unic. h. t. in 6. Quod jus ad causas civiles traili, non mihi persuadet Engl., cùm Papa expressè dicat: ni ceteris autem eos gaudere nolumus privilegio clericali. Multò minùs conjugati immunes sunt à gabellis, tributis et aliis oneribus, ncque gau-dent privilegio competent ia , et aliis similibus, nisi aliud habeat consuetu-do. At si Clerici conjugati prascriptas à Trid. conditiones non servent, non gaudent privilegio fori clericalis. Bigami verò omnibus privilegiis cle-ricalibus spoliati sunt.

12. Q. II. Quas pcenas incurrant Clerici in sacris constitute, attentates contrahere matrimonitim?

R. 1 P e r suspensionem et excommunicationem compellendi sunt ad agendam poenitentiam (cap. 1. hoc. tit.); imò ipso jure et facto exeommu-nicantur (Clem. unic. de consanguin.), e t ut tales denuntiari. Peracta au -tem pcenitentia, ab Episcopo absolvi possunt, cùm excomunicatio ista non sit reservata Papa.—2.° Fiunt irregulares, in qua tamen irregularitate,. si absit scandalum. dispensare potest Episcopus (cap. 1. %. qui Cleric, vel

flou.)—3.° In pcenam tanti delieti per sententiam privari possunt bcneficiis (•can. 2. 5. 9. d. 28.); at ipso jure e t facto henefieiis non pr ivantur , multò minùs privilegio fori, aut Canonis , cùm id nullo ju re s i i expressum. N e -que lue valcat extensio à minoristis ad Clericos in sacris: tum quia versa-mur in materia odiosa, in qua majoritas delieti non infert extensionem le -gis panal i s ; tum quia const i tutus in sacro ordine, t an tum a t t e n t a i , non verò reipsà assumit statum incompatibilem cum beneficio.

13. Q. III. Quis 'possìt cum conjugato dispensare ad bene/¡cium? R. Solus Papa, cùm inferior jus commune relaxare non possit . Sic ex

privilegio Papali quidam Clerici conjugat i , priesert im Ordinum mil i ta -rium, ret inent pensiones Ecclesiasticas. At si monogamus mor tua uxore, habitum et tonsuram reassumat , redditur capax ad obtinenda beneficia, quia sublata causa, tollitur effectus.

TITLLUS l i .

DE CLERICIS NON RESIDENTIBUS IN ECCLESIA, VEL P R E B E N D A . "

14. Nota- I. In Clericìs p r a t e r v i t a honesta lem e t cont inent iam, insu-per requiri exact am officii sui exequul ionem, qua? fit per residentiam in beneficio. Residenza est ; assidua commoratio in loco benefieii causa officii Ecclesiastici personaïiter prœstandi: ità in re comm. Unde pa te t , ad res i -dentiam duo prœcipuè requiri:—1.° Incoiatimi assiduum, non physicè sed mora l i te r ; nam qui aliquantisp'er t an tum absunt , ex ve te rum Canonum sentent ia non videntur abesse, quia stat ini reversur i sunt [Trid. S. 23. c. 1. de ref.)—2.° Personalem prœsta t ionem, seu impletionem servitii E c -clesiastici; nam residentia non debet esse purè materialis quoad corpus locatum; sed formalis, seu cum effectu, u t residens personal i ter p rœs te t servi t ia suas Ecclesia;, ad qua3 obligatus est c. 3. 4. h. t.

Nota II. Quod residentia es t duplex: vera per realem prœsent iam; et fida per interpretat ionem j u r i s , dum beneficiatus ex justa causa absens habe tur pro p r ä s e n t e in sua Ecclesia (c. 13. et 13. h. t.) Por rò nécessi-t a s residendi, vel est absoluta, dum Clericus sub gravi obligatione t ene tu r adesse, e t personaliter Ecclesia deservire , u t in henefieiis cura t i s ; vel conditionata, dum Clericus non aliter obligatur adesse , nisi sub condit io-ne, si certos f ruetus lucrari velit: u t eunl ingi l in quibusdam Canonica-tibus.

a.—Agitar de hac mater ia ì:i Sexto h. t.—In Decreto 7. q. 1.—In Tr id . S. 6. c. 1. et 2. de ref. add i ta dcclar . e t Bulla Pii IV. incip. In suprema, e t motu p ro-prio e jusd . Papié; i t e m S . 7. c. 3. S. 13. c. 1. pr. S. 21. c. 3. S. 22. c. 3. S. 23. c. 1. S. 84. c. 12. de refor.

15. 0 . I- Quo jure residentia sit intraductal R. 1.° Residentia Episcoporiim e t Curatorum est juris divini, sallèm

in thesi, seu genere . Ità comm. sentent ia contra Ambros. Catharinum, et quosdam alios, qui in Conc. Trid. -residentiam juris Ecclesiastici esse con-tendebant ; e t ideò quas t io ista insoluta mansi t . Prob. Episcopi e t cura -li, j u re natural i et divino, t enentur oves suas pascere , Joan, ult . Pasce ovesvieas. II. Timoth. 4 v. 27. Tu verò vigila, Act. 20. ibi: Attendile vobis, et universo gregi etc. et insinuât Trident , sess. 23. cap. 1. de refor. : cùm prœcepto divino mandatum sit omnibus, quibus animarmi cura commissa est, oves sv.as agnocere etc. Sed nisi Episcopi et curati resideant in sua Ec-clesia, non possunt oves suas pascere, e t officium pastorale débité imple-re; ergo sicut j u re divino t enen tu r ad pascendum oves, ità eodem jure te-nentur ad residendum: quod licèt non dccideri t Tr ident inum, tamen satis clarè id insinuavil , cùm ex prœcepto pascendi intulerit prœceptum res i -dendi.—Sive autem prœceptum hoc sit divinum , sive Ecclesiaslicum, gravissimè tamen obligat pastores ad res idendum, ne per ipsorum absen-t iam e t negl igentiam animœ pretioso Christi sanguine redemptœ, de t r i -mentimi salutis patiantur.—Dici tur autem in thesi, quia d e t e r m i n a t a r e -residentia in par t icular ibus circumstantiis per t ine t ad potestatem Eccle-siasticam.

2.° Residentia Clericorum beneficia curata non habent ium est ju r i s Ecclesiastici: ità omnes. Nam nullum jus divinum r e p e r i l u r , ex quo tal is res ident ia eolligalur; sed Ecclesia solum talibus Clericis beneficia et f r u -etus eorum concedit sub conditione, si personaïi ter resideant (Trid. sess. 24. c. 12. à v. prœterea de refor. c. 8. h. t, c. fin. de refor. in 6.) Sub hac tamen dispositione non veniunt Prœstimonia, seu subsidia temporalia. cùm non sint propriè beneficia; ac proinde, licèt quis rat ione eorum obli-g e t u r ad horas canonicas, vel officium B. V., non tamen ad residentiam.

16. Q. II. An prœceptum residendi relaxari postit per dispensationem, vel consuetudineml

In henefieiis simplicibus non est dubium, cùm residentia in eis sit t a n -tum jur is Pontificii. Tota quast io est in beneficiis curat is , quia prœce-ptum divinum residendi non videtur facto humano mutari posse. Niliilo-minus:

R. l . ° In prœcepto residendi Papa, vel alius Superior hac potestate pollens, dispensare potest ex justa causa: ità com. cum praxi, et S. D. 2. q. 185. a, 5. Prob. ex.e . 7. et seqq. h. t. Trid. sess. 23. c. 1. de réf., ubi talis d i spensa la general i ter pe rmi t t i tu r e x ' j u s t a causa. Ratio e s t , quia residentia cura torum non est juris divini absoluti in hypothesi et pro om-ni circumslanl ia , sed in thesi, seu g e n e r e , et condil ionatè, si justa causa non suadeat. abscntiam; ergo si tal is causa adsit , Papa dispensare polerit in residentia; cùm Papœ sit determinare par t iculares c i rcumstan t ias , in quibus necessaria sit vel non sit residentia pastoris; sicut Papa varié d e -terminat Privilegium fori Clericalis: et per hoc satisfit rationi dubitandi. —Dices: répugnât eliam juri natural i , u t grex rel inquatur sino pastore: ergo. R. I). A. Sine pastore, sallèm vicario, qui œquè bene , vel melius.

¿¿us '"at ì-eia

gregi prodesse possit, C. A. Sine pastore principali, N. A. Ut grex chr i -slianus aliquem pastorem habeat, hoc est juris divini indispensabilis, quod dicimus ju s divinum in thesi ; ut vero in omni circumstantia pro-prium pastorem principalem habeat, hoc. non est juris divini, cùm potes-tas ecclesiastica determinare possit, quibus casibus proprius pastor abes-se valeat.

2.° Consuetudo saitèm immemorialis, j u s t a causa innixa, polest cu -ratum excusare à residentia personali, dummodò cura animarum exer-ceatur per vicarium aquè , vel magis idoneunr. ità Abb. Pignat. Schmal, cum citt . contra Fagn. c. 8. h. t. à n. 22. e t contra alios, licèt hi reipsà non videantur dissentire. Nam privilegio Apostolico id fieri potest; ergò et consuetudine immemoriali, q u a aquipara lur tali privilegio. Instantia habetur in vicariis perpetuis, qui sicul à jure , ità etiam ex consuetudine pe rn i i t i possunt. Excipe consuetudines irrationabiles, q u a justa causa à residentia excusante carent , vel ratione quarum substi tuuntur vicarii minùs idonei, et non approbati ab Episcopo; tales enim consuetudines, gregi noxia, potiüs sunt cor rupte la .—' Quoad immemorabilem consue-tudinem non residendi respectu choro addictorum, nolanda est sequens Pontificia declaratio emanata ann. 1373. et registr. lib. 1. Deer. Gong. Cone. pag. 33. à tergo:—«SS. D. Noster etiam ex sententia Sac. Cong. Cone, declaravit immemorabilem consuetudinem non excusare à residen-tia in Ecclesiis cathedralibus et collegialis insignibus: in collegiatis au-tem non insignibus posse excusare ; dum tamen sunt, rurales prorsus dest i tuta , et in quibus numquam antea supra hominum memoriam soli-tum esset residere; aut q u a adeò tenuis redditus essent , ut Canonico.«, aliunde non habentes unde vivant, alere non possint.» "

17. Q. IH. Qui, et quomodo obligentur ad residendum? R. 1.° Episcopi, et his superiores, parochi, vicarii perpetui, et g e n e -

raliter omnes, quibus incumbit cura animarum, uti etiam abbales, e t alit Prelat i reguläres, cùm et isti suorum religiosorum sint pastores, tenen-lur personaliter residere in sua Ecclesia de jure divino, ut suprà dictum (c. 2. 3. etc. h. t. Trid. sess. 23. c. 1. de ref.), ne grex mercénariis com-missus, per eorum absentiam detrimentum patiatur. Monet autem cit. Trident, ne Episcopi (idem die de aliis curatis) «Dominicis adventus, qua-dragesimi®, Nativi talis, Resurreclionis Domini, Pentecosles, item et Cor-poris Christi diebus, quibus refici maximè, e t in Domino gaudere pastoris prasent ia oves debent, ab Ecclesia sua cathedrali ullo pacto absint eie.»

Vi hujus res ident ia , t enenlur personaliter exercere ea q u a sunt sui offi-cii: putà pro ovibus suis saerificium offerre, verbum divinum pradicare , Sacramenta administrare, pauperum et miseralium personarum curain paternam gerere, et in cetera munia pastoralia incumbere (Trid. ibid.) Quo pracepto s t r inguntur etiam Pralat i reguläres, ut suis religiosis, qui non sacrificant, saltèm in majoribus feslivilatibus sacram communio-nem ministrent, infirmis exlremam unctionem, et viaticum conferant; nisi h a c ulLima commodiùs per ali um religiosum fieri possent. Simililer Parochi non sunt plerùmque luti in conscientia, si ipsi, desidia torpentes,

omnia per vicarios suos faciaut, cùm hoc non sii residere cum effeclu (c. 30. §. quia vero, de Prceb.)

2.° Dignitates, personatus, Canonici cathedralis, vel collegiata Eccle-sia?, tenenlur personaliter residere in sua Ecclesia; e t vi hujus res ident ia , tenenlur assistere in choro, psallerc, e t ea q u a ad cujusque speetant of -ficium personaliter exequi: ità de jure com. sess. 24. c. 12. de refor. ibi: ovines vero divina per se, et non per substitutos eompellantur obire officia. Sed hoc jus cum tanto rigore non est ubique receptum, ut videantur e x -cusari Canonici in certis Germania Ecclesiis, si p r ä sen te s in choro non psallant, sedsubmissè reci tent horas Canonicas, vel quandoque per vica-rium intersint; dummodò cultus divinus per hoc non minuatur. Consultiùs tamen est, ut Canonici psallant ad prtescriptum Trid. c i vocem in laudem Dei attollere non erubescant

' Ex Constit. Benedict! XIV. 19. Augusti 1744. Cum semper, ad uni-versos I tal ia Ordinarios §. 24: Choro addicti, licet p r ä sen te s sint, non tamen una cum aliis alta voce psallentes, prabendarum ac distributionum fructus suos minimè faciunl, et ad eorum restitutionem ^enentur , quavis consuetudine in contrarium non obstante; nisi forte illis p ra s tò sit legi l i -mum ac vigens Apostolicum Privilegium.—Ex Decretis Congreg. Conc. per extensum relatis ab eodem Pontifice in suis Inst i tut . Ecclesiast. [Ins-tit. 107. §. 3.) notandum, quod ex cit. Trident . Decreto non est eis sublata facultas sese inviccm substituendi; dummodò eodem tempore subt i tuense t subst i lutus eidem servitio adsti'icti non sint; et dummodò subli luentes non sint absentes à civitate, ejusque suburbiis, neque ea abulantur; licèt ad subslituendum causa non requiratur . Qua tamen facultale uti nequit coadjutor ."

18. Q. IV. Quanto tempore beneficiati abesse possint à suis Ecclesiisf R. 1 E p i s c o p i ex justa causa, licèt non sii gravis, à sua di «cesi abes-

se possunt singulis annis per duos, aut ad summum Ires menses cont i -nuos, vel inlerpolatos, modo id fiat absque detrimento gregis. Si autem per longius tempus abesse volunt, duo requiruntur copulativè: justa causa, el licentia danda à Papa, vel Metropolitano, vel hoc absenle à se-niori Suffraganeo; nisi just i t ia causa esset notoria: quo casu ipsum jus dat licentiam (Trid. sess. 23. c. 1. à v. quoniam de ref-) Idem die de l ' r a la -lis plenissimè exemptis cum clero et populo.

2.° Parochi et ahi curati abesse possunt per duos menses conlinuos, vel inlerpolatos; et tunc requiri tur copulativè justa causa, et licentia in scriptis ab Episcopo oblenta; maximè si ultra bimestre absentia sit pro-Irahenda, subslituto interim vicario idoneo ab Episcopo approbalo. Ita clarè disponit Trid. loc. cit. à v. eadem omnino; ut non sii audiendus Na-varruscum aliis, docens ad bimestrem Parochi absenliam non requiri l i -ccnliam Episcopi, sed suffìcere juslam causam. Al si absentia sit modica, v. g. per sex, vel Septem dies, vi consuetudinis r e cep t a non solet peli l i -centia Episcopi; pricsertim si is procul distet, sed sufficit sola justa causa et consensus vicarii foranei. Quo casu Parocbus subst i tuet vica-rium idoneum sibi bene visum, alias ab Episcopo approbalum, voi vicinum

— vtoivm i m -

Parochum, si is el iam absentis Pa roch i a satisfacere possit; in his enim consueludo optima legum in te rp res spectanda est, hoc semper a t tento , u t gregi nul lum de t r imen tum infera tur .

3.° Canonici Cathedral is , au t col legia ta abesse possunt per ( res menses continuos, vel interpolatos, et si nulla jus ta causa interveniate at pro longiori tempore requi r i tur l ieentia Superioris, et jus ta causa. Unde Canonici singulis annis novem mensibus residere t enen tu r , nisi s ta tu ta Ecc les i a longius tempus requirant (Trid. se.ss. 24: cap. 12. a vers, prcete-rea de reform.) i iuic tarnen Juri perspecialia s ta tu ta à Sede Apostol. con-f i rmata derogatum est in multis Ge rman ia Ecclesiis, in quibus tempus re-s iden t i a ad semest re , et quandoque brevius, res t r io tum e s t . Quo j u r e speciali s tante, Canonicus dispensatus ad duos Canonicatus, u t r ique res i -dendo satisfacere, et f ruc tus percipere potest: secùs, si Canonicatus u t e r -que r equ i ra t res ident iam novem mensium secundum jus commune, d i s -pensa tus non percipie t f ruc tus ex ulroque, sed in optione habet residendi in a l te ru t ro , et ex eo f ruc tus percipiendi; nisi simul dispensatus fuisset in , obligatione resictendi.

' Ex Deer . Sac. Congr. Cone, relatis ä Bened. XIV. (cit. Instit. 107.), r e -sidentia debet esse nedùm in civi tatc , locove, in quibus s i ta est choro ad -dic lorum Ecclesia, sed in personali servi t io ejusdem Ecclesia;. Ncque ab-sent ia cont ingere debet tempore Quadrages ima e t Adventus , neque in amplioribus anni solemnitat ibus. Neque i t idem h a c t r imes t r i s spatium ex-cedere potes t , licèt fìat in termiss is diebus; qui tarnen simul collecti loto anni spatio, e t in unum numerum redacti dictum t r imes t re supgren t . Pro hac t r imest r i s absentia non opus est Episcopi lieentia, nisi forte fìat ex t r a dicecesim; et su f f raga tu r ad lucrandos quidem p r a b e n d a r u m f ruc tus , non vero quotidianas distr ibutiones. Verùm non omnes simul abesse possunt , ne Ecclesia suo debito servitio des t i tua tu r . "

•19. Q. V. Quce sint pcence non residentium? R- 1.° Episcopi, ct iamsì sint Cardinales, u l t ra t r e s menses sine justa

causa et lieentia absentes à sua d i aces i , p r a t e r r e a t u m peccati mortalis, f r u c t u s non faciunt suos pro r a t a temporis absen t ia , eosque in consc ien-tia, alia et iam declarat ione non secuta , t enen tu r f a b r i c a Ecclesiarum, aut pauper ibus loci e rogare , nullo pacto, vel privilegio in cont rar ium obs tan-te: ilà Trid. sess. 23. cap. 1. de reform., ubi cor r ig i tur , vel poliùs exaspe-r a t u r p a n a dictata in sess. 6. c. 1. v. si quis de res. Quod si hac p a n a non emende tu r Episcopus, debet illuni Metropoli tanus r et liunc senior Suf f ra -ganeus, sub p a n a interdicti ingressus Eccles ia eo ipso incurrenda, d e n u n -t iare Romano Pontif ici , pro qualitate delieti ab eo puuiendum (Trid. cit. sess. 6. c. 1. de ref.) Insupcr ita abscntis Episcopi bona, si in hac absent ia morialur , per modum spoìii cedunt C a m e r a Apostol ica ex Const. Pii IV. In Suprema, et a l tera Cum tarn, q u a i n t e r s e run tu r Trident , sess. fi. post c, 2. de ref. I lu jus autem spolii exequutor ibi decerni tur Auditor Ca-m e r a Apostol ica .

2.° Parochi et alii c u r a t i , si u l t ra duos menses sine jus ta causa et l i -eentia Superioris absinf . pro ra ta absen t i a , p r a t e r rea tum peccati mor -

talis f r u c t u s non faciunt suos eodem modo, quo Episcopi (Trid. cit, sess. 23. cap. 1. à v. eadem omni.no de ref.) Quòd si hac p a n a non moveantur , Ordinarius contra eos liberò procedere potest per censuras , subs t räe t io -nem f r u e t u u m , aliaque jur i s remedia usque ad privat ionem beneficii , si per edictum ci tat i , etiam non personali ter , coritumaciter non red ie r in t . Q u o c a s u , cùm del ictum si t no tor ium, in quo non r equ i r i t u r ordo jur i s (c. 2. dejurej.), Episcopus absen tem contumacem beneficio pr ivare , et i l-lud al ter i idoneo conferre potest , ita ut exequut ionem istam nulla pac ta , privilegia e t consuetudo etiam immemorialis impedire possit (Trid. ibid.) Expedit tamen, si sc ia tur , ubi beneficiatus more tu r , e t non nirnìs proeul d is te t , u t .personal i ter per nunc ium, vel l i t teras maneatur ; secùs per t r ia edicta publica, vel unum pe rempto r ium, antequam privatio beneficii de -c e r n a t u r .

3.° Canonici, vel alii por t ionem, aut p r abendam in Ecclesia ob t inen-tes , si u l t ra t res menses sine debita lieentia absint , primo anno privandi s u n t dimidia pa r t e f r u c t u u m , secundo anno omnibus f ruc t ibus ; et cres-cen te contumacia, si legitimè moniti non redierint , p roced i tu r ' con t ra eos usque ad privationem beneficii (Trid. à sess. 24. c. 42. à v. alioquin dere-for. conformiter c. 8. 10. 11. et fin. h. t.) His tamen p a n i s non sub jace -bit beneficiatus, qui sine causa recessi t , et deinde absenti superveni t im-ped imentum, u t pes t i s , inf irmitas e tc . , ob quod redire non potest , nisi cessante impedimento , recidat in contumaciam.

' Circa p a n a m non residentium a t tendendum es t Cong. Cone. Decre -t u m re la tum ab eodem Bgned. XIV. in ci t . Instit. 107. Q u a r i t u r I. An d u r a n t e t r iennio p r a s c r i p t o à Sac. Cone. c. 12. sess. 24. derefor. possit adversùs obt inentes in ca thedra l ibus , aut collegiatis d ign i t a t e s , Canoni-ca tus , p r a b e n d a s , aut por t iones , eosque non residentes procedi ad s u s -pensionem jux t a dispositionem cap. Ex txice, de Cleric, non resident, e t qua t enus affìrmativè: l i . An id possit etiam post inchoatam viam p roce -dendi à Concilio p rasc r ip tam.—Sacra Ad I. Respondit af f i rmat ive . Ad II. par i te r affirmative respondit , exclusa privatione.

l ' i t e r ius ex altero Decr. e jusdem Cong. (24. Maj. 1674. ibid. relato) sub-jacent p a n i s non in te ressen t ium pro ra ta absen tes etiam per pr imum tan tum noc tu rnum, aut in diebus ferialibus per s e x p s a l m o s , contrar ia consuetudine non obs tante .

Circa residentiam Episcoporum vide Const, diet . Bened. Ad universa 3. Sept. 1746. "

4.° P r a l a t i Reguläres, cùm ob votum pauper ta t i s sibi non acquirant , non pun iun tu r pr ivat ione f ruc tuum; sed aliis p a n i s secundum s ta tu ta re-gularia; et mer i tò quidem, quia per illorum absentiara plerùmque labefa-c ta ta tur disciplina regularis , ut omninò, si diut iùs vel s a p i ù s sine legi t i -ma causa abs in t , cxcusen tu r à reatu peccali mortal is , ex cit. Trid. sess. 23. c. 1. de ref.

20. Q. VI. Quw sint justa causce excusantes à residential R. Sequentes qualuor à Trid. sess. 23. c. 1. v. nam. cum de reform.

a l i a t a : 1. Christiana Charitas: ut si quis abeat ad componenrlas inimici-

lias inter Principes, vel Respublicas, vel ad conversionem certi populi, vel ad succurrendum alteri necessitati spirituali. Quibus tarnen casibus opus est licentia Superioris; et si Parochus ultra annum abfuturus est, probabiliter requiri tur licentia P a p a , ut docent ßarbos. Fagnan. in c. fin. de magistr. à n. 17.

II. Urgens necessitas: u t infirmitas, vel pestis, ratione cujus aër est mutandus; graves inimicitia cùm plebe, aut domino loci, obstaculura, quo quis prohibetur redire ad suum beneficium etc. Parochus tarnen tem-pore pestis recedere non deberet , quia ejus prasent ia necessaria videtur ad solatium Parochianorum; si tarnen adsint viri Religiosi idonei, qui pro salute pestiferorum exponunt animam suam, excusatur Parochus à perso-nali administratione Sacramentorum, et probabiliter etiam à residentia; al in defectu aliorum Sacerdotum idoneorum tenetur deservire ex justifia Parochianis, juxta illud Joann. 10. v. 11.: bonus pastor animam svanì ponit pro ovibus suis. De quo plura vide in Engl, à num. 17.—' Bened. XIV. lib. XIII. de Synod, diœc. c. 19. n. 2. et seq., ex decreto Cong. Cone, appro-bato à Greg. XIII. ostendit . non licere Parodio à residentia loco abscede-re tempore pestis, licèt sint alii Sacerdotes, qui accedente licentia Epis-copi, vices ejus adimpleant. "

III. Debita obediential ex qua causa à residentia excusantur beneficiati Sedi Apostolica; deservientes (c. 14. h. t.); duo Canonici Ecclesia; cathe-dralis in servitio Episcopi occupati (c. 7. 15. h. t. et Trid. sess. 24. c. 12. in fin. de re for.) Qua; jura non extenduntur ad Parochos, et Canonicos Ec-clesia; collegiata; ac proinde hi in servitio Episcopi occupati non excu-santur à residentia, nec fructus faciunt suos, nisi adesset magna nécessi-tas, eo quod nullus ex Canonicis cathedralis sit idoneus ad ministerium pras tandum Episcopo. Ratio est, quia jus ideo permitt i t duos Canonicos Ecclesia cathedralis deservire Episcopp, quia Canonici isti faciunt idem corpus cum Episcopo; ac proinde servitium impensum Episcopo cedit im-mediatè in utilitatem cathedral is ; q u a ratio non curr i t in Parochis et Canonicis Ecclesia collegiata. Et simili ter, quia ratio ista deficit, juri conformais videtur, quod Canonici cathedralis deservientes Legato Apos-tolico in provincia residenti, non excusentur à residentia propria, nisi eonsuetudo jura ista aliter in terprete tur . Multò minùs beneficiati in mi-nisterio Principum secularium occupati excusantur à residendo, nisi ac-cédai privilegium Sedis apostolica.

IV. Evidens Ecclesiœ, ac reipublicœ utilitas: u t si Clericus eat ad svno-dum, ad comitia electionum, ad persequenda jura Ecclesia , vel si funga-tur munere oratoris, aut legati (c. 19. de appell. et Gloss, ibid. v. in lega-tion*.) Causa studìorum, cùm utilitatem Ecclesia concernât , est causa sufficiens dandi licentiam Clerico beneficiato, ut in scholis publicis Theo-logia, et sac. Canonibus vacare possit (cap. 4. et 12. h. t.) Etquidem, pr i-vilegium hoc excusans à residentia discentibus concedi tur per annos quin-que (imò Parochis per annos septem, dummodò Subdiaconatum suscipiant, c. 34. de elect., in 6.); magistris vero, quamdiu docuerint in scholis publicis iheologiam. et Sac.' Canones, cùm sint quadam portio theologia . ila c.

T I T . I V . D E C I . E R . X O N R E S 1 D . E T C . 17 fin. de magìslr. Et quia hoc jus antiquum non apparet corredimi per Trid. S. 23. c, 1. de refor. sed potiùs roboratum S. 5. e. I. derefor. ibi: docent,s vero ipsam S. Scritturavi etc. et S. 6. c. 3. de refor. ibi: indulgentiis vera, inferunt quamplures DD. adliuc hodie probabiliter excusari Parochos à residentia, si in scholis publicis theologiam doceant , et consequenter Ìi'HCtus sui beneficii facere suos, contra Garciam, et Fagnan. docente* contrarium ex quibusdam declarationibus, e t responsis Pontifìciis, cùm de bis non constet authenlieè; et videntur fundari in concursu prascr ipto ü Trid. S. 24. c. 18. de reform.; et ideò non censeri facere jus commune, p raser t im in diacesibus Germania, ubi beneficia rarò per eoncursum conferuntur .—' Declarationes Cong. Cone, in dubium revocar! nequeunt Parochis, scilicet post Trident, indulta , absenti causa studiorum tara in docendo, quam in vacando studio S. S c r i p t u m et juris Canonici in publi-cis universitatibus non suffragari , neque Episcopos facultate sibi à Sac. Canonibus tr ibuta has licentias, concedendi quoad dd. Parochos ampliùs frui non posse, cùm reverà reperiantur ex tensa lib. I. decretor. ejusdem Cong. (pag. 46. lib. Vili. pag. 129. et 140. « tergo, et lib. XXI vàq 29* ) Vide Elencho I. n. 6. " '

V. Si aliqua ex his quatuor causis occurrat , Clericus licitò abesse po-test , etsi fecerit juramentum de residendo (c. 13. h. t.); nam tale j u r a -menturn in materia juris factum recipit interprelationem à jure communi, et ipso jure imbibitam habet liane conditionem: nisi justa causa à residen-do excuset. Nec obstat c. 7. dejurej.; nam tum juramentum implendum est in forma specifica, dum fit in gratiam ter Ii i , e t is damnum patere tur , si tantum fletè, et non verè impleretur; Ine autem Ecclesia nullum dam-num patitur, quia in beneficio curalo ei providetur per vicarium a q u è vel magis idoneum: in beneficio vero simplici tunc tantùm prtesenlia b e -neficiati requiri tur, duni jus ejus absentiam non cohonestat.

VI. Privilegium non residendi deficit, dum Ecclesia ex absentia privile-giatorum notabile detr imentum et diminutionem cultus divini pat i tur (cap. pen. h. t.J; nani ex mente P a p a concedentis nunquam privilegia ista extenduntur ad illum casum, quo Ecclesia talibus privilegiis notabiliter pragravatur . Unde etiam Canonici eo tempore, quo licitò abesse possum non omnes simul, sed successivè absentiam eligere debent , ne per hoc

cultus divinus in Ecclesia minuatur.—Ex his solvitur Trid sess 6 c 2 v indulgentii.de refor. e. 15. h. t. reg. 17. /» 6. arg. I. 25. f f . de adopt. 2 I, 9. f f . de obseq. et l. 1. cum seqq. f f . si advers. liberi; nam jura ista pro-cedunt in is casibus, quibus privilegia et actus non redundant in dam-num Ecclesia, et diminutionem cultus divini. Sic privilegium d e c i m a n d i cessat, si beneliciatus non habet unde sustente tur , c 9. de decim etc

VII. Alia causa , p ra te r re la t a s à Trid. non excusant à residentia- v fi-peregrinati o devotionis cäusa, studia l i t terarum profanarum, tempus lon -gissi mum 40 annorum, quo Canonicus servivi! Ecc les ia , nisi speciale adesset privilegium Sedis A p o s t o l i c a . - N e c hic urget paritas ex ì vn C de Professor, qui in U. CP.~De noviliatu Religionis est dubium: quidam asserunl. novitium lucrar! fructus grossos, cùm causa Religionis favora-

3

bilior sit quam causa s tudiorum, et contineatur sub causa Chris t ian« char i ta l i s , qua; prior est erga se ipsum, quàm proximum. Tum quia pr i -vano frucluum decreta est in eos* qui cum reatu peccali mortalis absunt; novitius autem abest ex causa hones ta , à jure approbate, licet specificò in Trid. S. 23. c. 1. et S. 24. c. 12. de refor. non exprimatur . Alii vero ne-gant , ducti ea ratione, quod eausa ista specificè non sit expressa in jure. Prior opinio videtur probabilior et favorabilior.

21. Q. VII. Qua!es fructus obveniant Clericis residentibus*! Ante resp. nota, in capilulo dari mensam communem, qu® complecti tur

universos f ruc tus capituli inter Clericos dividendos. F ruc tus autem isti sunt duplices: annui, seu grossi, qui dantur propter annuam re s iden tem, e t simpliciter dicuntur fructus prœbendœ, seu prcebenda (c. 9. de Const), et distributions quotidianaseu prœsentiœ, victualia, seu fructus Canonicales, quœ dantur propter interessentiam in choro, seu divino servitio, e t favore divini cultus conservandi, et augendi introduci® sunt fr . un. h, t. in 6. Trid. S.-21. cap. 1. de refor.) In materia odiosa nomine f ructuum absolute ve-niunt f ructus g ros s i , seu annui, non vero distributiones (arg. reg. Odia, •in 6.)

R. 1 F r u c t u s annui obvèniunt Clericis residentibus; at distributione3 quotidian® soìis interessehtibus in choro, seu divinis officiis. Prima pars habetur in Trid. cit. S. 23. c. 1. S. 24. c. 12. de refor, e t de ficté residen-tibus c. 7. 14. 13. h. t. c. fin. de Magistr. : nam jus tum es t , u t qui Eccle-si® dcservit, ab Ecclesia sus tente tur . Secunda pars habetur in c. un. h. t. Trid. S. 24. c. 12. distributiones, de refor. Nam d i s t r i b u t e e s ist® insti-tut® sunt , ut Clerici invilenlur ad exercenda divina officia propter con-servandum e taugendum cultura divinum: ergo non debentur , nisi his qui actu phvsicè in tersunt divinis officiis. Unde fletè res identes , seu ex légi-tima causa absentes, licet lucrentur f ruc tus grossos , non tamen distribu-tiones quotidianas (exceptis casibus infra referendis); sed li® accrescunt inleresseutibus; neque absentibus remit t i , aut condonari possunt, ne sub spe remissionis detur Canonicis occasio se absentandi à choro. Trid. S. 21. c, 3. et S. 24. e. 12. de refor.

2.° Caus®, ob quas absentibus dantur distr ibutiones quotidian®, sunt t rès express® in c, un. h. t. in 6. scilicèt: I. Infirmitas. II. Justaet ratio-nabilis corporis nécessitas: u t in valetudinariis, deerepitis, injustè incarce-ratis, aut excommunicatis: vel qui propter periculum mortis non audenl ad Ecclesiam profìcisci etc. At justò incarcera t is , et jus tè excommunicatis non prodest hoc Privilegium, u t colligitur ex c. 53. in fin. de appell.: hi enim su® culp® imputare debent , quod à divinis impediantur. Nec est paritas ab infirmo, qui causam dedit infirmiteli; quia infirmilas absolute excusat ab interessentia; incarceratio vero, ve! excommunicato , quatenùs est justa et rationabilis nécessitas, qualis ut ique 'non est in eo, qui ob cul-pam juste incarcerai ur, vel exeommunicatus est . Insuper requir i tur , ut infirmi, vel alias corpore impediti, dura sani c ran i , consueverint frequen-tare divina officia. Pirhing. Covar, et alii. III. Evidens Eclesiœ utilitas: ut si absens jura Ecc les ia , capituli aut 'beneficii defendat , vel nomine

F.celesi® legazione fungatur , aut eat ad Concilium, vel si eo tempore quo divina'peraguntur, actu quis in suo officio sit occupâtes, siclit vicarius ge-neralis; vel si Canonici ex officio suo assistant Episcopo in alia Ecclesia pontificanti: et probabiliter etiam, si Canonicus eo tempore missam lega!, quo cantantur hor®, maximò si id liabeat consuetudo etc. Ceter® caus® non prosunt ad lucrandum distributiones quotidianas, ut occupatio in servilio Pap®, aut Episcopi, et similes (c. 7. h. t. c. 32. de prœb. c. fin. de refor. in 6. S. 24. cap. 12. de refor.); nisi adesset Privilegium ApostoÜ-cum, vel f ruc tus annui consistèrent in his distributionibus. An vero Canonicus ex privilegio obtinens duas prœbendas in eadem Ecclesia, v .g . pr®posituram, et Canonicatum, ob t inea tpro una interessentia duplicatas distributiones, slandum est consuetudini.

" Ex Decretis Cong. Cone, relatis ä Bened. XIV. (Inst, 107.; neque Episrop. neque eapitulum condonare possunt quotidianas distributiones iis, qui ab Ecclesi® servitio abfuerint ; et. si acceperint, suas non faciunt, sed ad earum rest i tut ionem oinnino cogantur.

Quoad distributiones vero dandas absentibus ratione infirmitatis, quo-rum favore videnda sunt plura ejusdem Sac. Cong. Decreta ibidem relata §. 8., notandum est illud de c a c o , cui debentur, etiam si memoriter re-citare possit horas in choro, et non recitet , neque intersit ; immunisque est , nedum à missarum celebratione in collegiata , sed etiam ab onere alium suo loco pro hac. celebratione substituendi.

Quoad distributiones dandas injustè carcere mancipatis ex aliis Cong. Decretis [ibid. relat.), injustitia carcerationis constare debet ex favorabili judicis senlentia, qu® transier i t in rem judicatam ; etiamsi hœc munita fueri t clausulis, vel tamquam non repertus culpabitis, vel ex hactenùs de-duct is, vel non molestetur; non vero si munita fueri t clausula, ex quo satìs.

Quoad distributiones dandas absentibus ob evidentem Ecclesi® utilita-lem ex decretis ibid. relat is , illas lucrari possunt:—1.° Canonicus Tlieo-logi® ea die, qua legit.—2.° Pani tent iar ius ea bora, qua actu confessiones audit, sive in confessionario, sive extra.—3.° Canonicus deputatus ab Episcopo ad audiendas confessiones loco panitentiari i .—4.° Canonici, seu beneficiati, quibus annexa est cura animarum ac tueam exercenles, et Sa-cramenta ministrantes tempore divinorum oflieiorum.—5." Canonicus ab -sous ob visitationem Sacrorum liminum tempore accessus, mansionis et regressus; sive solus mittatur ab Episcopo, sive eum in dieta visitalione comitetur: pro qua tamen peragenda assignatum est tempus tr ium tantum mensium.—6° Ex privilegio Clemenlis XI, ut ex ejus bullario p. 547, ab -sentes occasione exercitiorum spirito alium peragendorum, tamen de licentia Episcopi in ®de aliqua Regularium, ut dixi Elencho Ili. n. 21, non verò tempore quadragesim®, advenlus, vel in festis magis solomnibus: hœc lamen non sunt peragenda ab omnibus simul, et eodem tempore Vide alios exemptos dicto Elenc. ili . cit. n. 21.—7.° Si qui liberi e t im-munes à choro declarati s u n t , quique coadjutor-em sibi adlegeruni , lirèt hic prœsens non sit ratione infirmitatis, sive intra, sive ext ra loeuiii,. ubi sita est collegiata, quo casu coadjutus etiam liber est à, servilio..

Nolandum vero ex aliis Decrelis ejusdem S. G. c.it. loc. relatis nort dcberi absentibus distributiones :—1.° De emolumentis aßniversarioruro, q u a ex volúntate fundatorum distribuì consueverunt solum inter präsen-tes.—2.° Nec pceniíentiario, tempore quo residet in confessionario, cou-fessìones non audiens; aut quo missam celebrai, vel privatim officium recital; etiamsì id facial, ut opportuniùs confessiones audiat.—3.° Nec Canonico, aut beneficiato Episcopum in visitalione dicecesis comitanlibus. —4.° Nec inservientibus eidem Episcopo missam privatim celebranti (secùs si pontificaliter), au t quodcumque aliud munus obeunli; licèi Episcopus in vim cap. Be cetero h, t. eos pro suo servitio adhìbere possit, sive ii sint ex calhedrali, sive ex collegiata; non plures tarnen, quam duos, et dum-modò annexam non babeant curam animarum, aut non sint coadjutores. —Verum lamen est bos, sicuti et comilantesEpiscopum in v is i ta tane d i a -cesis, lucrari posse duas partes distributionum, si redditus omnes p r e -benda constarent tantum dictis distributionibus.—5.° Nec deberi vicario generali Episcopi.—6.° Nec esaminatori svnodali, etiam vocato ad inlcres-sendum examini pro Parocliialibus Ecclesiis, vel pro collatione.Ordinum. —7.° Nec inquisitoribus, seu ministris Sac. Inquisitionis.—8.° Nec mi-nistris generalis Camera Apostolica;, v. g. subcollectoribus spoliorum, decimarum eie.—9.° Nec visitantibus devotionis causa»Ecclesiam Laure-tanam, ac Angelorum de Assisio, aliaque loca pia.—10. Nec Canonicis, aliisque catliedralium et collegiatarum Ecclesiarum officialibus, qui in isdem babent capellanías, chorum dimittenlibus tempore divini officii, ut

p a n i t e n t i a Sacramentum adminis t rent , aut devotionis gratia missam celebrent in dictis Ecclesiis; excepto casu, quo à Superiore iis injungatur, ut eo tempore celebrent: qui tarnen ex mandato Sacr. Cong, abstinere debet ab bujusmodi jussu.—I1. Nec tandem magistris juris Pontificii, aut. Sacr. Theologia, et has facilitates addiscentibus: qui tarnen cum indulto lucrari possent duas partes distr ibutionum, si eorum p r a b e n d a fructus nulli sint, vel valdè esigui. Et nolandum est, quod ex Decreto Innoc. XII. ut in e jus bullado pag. 262, hoc indultum non confertur studentibus vi-gessimum quintum annum jam att ingenlibus, ñeque ultra triennium: qui l'ontifex 45 Martii 1692, mandavit insuper idem indultum illis non suffra-gali, nisi Ordinario loci, e t in actis ipsius cancellarne p rasen te tu r intra tempus à Secretario Congr. Conc. praf igendum: et bujusmodi indultum numquam à Sac. Cong, confertur coadjutoribus. "

Hactenùs de obligationibus, et officiis Clericorum. Nunc de bonis, ex quibus Clerici sustentandi sunt, ulì sunt , p r a b e n d a et beneficia: et de modis, quibus ad beneficia promovenlur; uti sunt collationes e t ins l i tu-tiones: et de poleslale P ra l a t i et capituli.

TITPLUS V . 4

DE PR.EBENDIS E T BIGNITAT1BUS.

22. Noia I. Ex hac rubrica colligi prcebendam in rigore differre à dig-ni tate. Nani prebenda est, benelicium inferius annexum Canonicatui; dig-nitas vero est beneficium majus. Hic paulò latiiis agitur de p rabenda et dignitate, protìt convertuntur cum beneficio ecclesiastico, à cujus ratione excluditur p rabenda temporalis, q u a datur laico vel Clerico pro temporali servitio Ecclesia impenso: ut cantori, advocalo, adi tuo etc.

Nota II. In beneficio Ecclesiastico duo distingui jura, scilicèl, jus of-ficii, quod formaliter e t per se est spirituale, dans poteslatem exercendi ac tus spirituales, ut adminislrandi Sacramenta, eligendi, e tc . ; al le rum est jus prebenda, seu benefica s t r i d è accepli , quod est formaliter el per se temporale, dans potestalem ad exigendos fructus temporales. At quia hoc jus p r a b e n d a auctoritate ecclesiastica a n n e A m est officio spirituali, ciim beneficium detur propter officium; ideo etiam jus p r a b e n d a , dicilur spirituale connexivè, seu consequenter , adeò ut jus officii et jus p r a -benda , ubi unita et connexa sunt , nulla potestate, nisì papali separari valenl: c. I et seqq. 1. 7. 3.

In hoc sensu Prabenda est : Jus perpetuimi auctoritate Ecclesiastica constitutum, ad percipiendos fructus ex bonis Ecclesiasti^, propter officium spirituale Clerico destinato. Ita in re com. Ex qua def ini tane constat, ad rationem beneficii t res p r inc ipa l s requiri qualltates, scilicet —1.° Ut sit erectum auctoritate Ecclesiastica, P a p a , vel Episcopi. Unde l a i cus fun -dans certa anniversaria, pro quibus Clerico stabiles*redditus assignat, non facit p r a b e n d a m , sed piani donationem.—2.° Ut sit annexum officio -Spirituali, et consequenter soli Clerico, non laico ìi Superiore Ecclesiastico cpnferibile. Ex quo capite pensiones laieales, q u a dantur ministris Ec-d e s i a , ut adi tuis , musieis, et similibus, non sunt beneficia; cimi pensiones i s t a 1 1 0 1 1 sint annexa officio clericali.—3.° Ut sit perpetuum, non tantum quoad se, sed etiam quoad beneficiatimi; ita ut ei auferri nequeat sine causa per Sac. Canones approbata. Unde beneficia titillata, seu in litulum perpetuum collata, proprie sunt, beneficia, c. fui. d. 70. ibi: in qua Ecclesia quilibet titulatvs est, in ea perseveret. Cujusmodi sunt, non tantum Episco-p a t i , dignitates, Parochia , sed etiam vicaria pe rpe tua ; item commenda, pensiones, prasl imonia, hospitalia, modo h a c omnia sint collativa in t i -1 illuni perpetuum. Econtreà, beneficia manualia, q u a ad tempus plerùmque indeterminatum conferuntur, in rigore non veniunt nomine p r a b e n d a seu beneficii, a i m eis desit pcrpeluitas in beneficiario; at in communi usu dicuntur beneficia, qualcnùs ex parte sui perpetui tate ni babent, licèt beneficiatuV pro arbitrio collatoris revoeari possit; ut acridi t in benefieiis

Nolandum vero ex aliis Decrelis ejusdem S. G. eil. loc. relalis nort deberi absentibus distributiones :—1.° De emolument-is aßniversarioruro, q u a ex volúntale fundatorum distribuì consueverunt solum inter präsen-tes.— 2.° Nec pceniíentiario, tempore quo residet in confessionario, cou-fessìones non audiens; aut quo missam celebrai, vel privatim officium recital; etiamsì id facial, ut opportuniùs confessiones audiat.—3.° Nec Canonico, aut beneficiato Episcopum in visitalione dicecesis comitanlibus. —4.° Nec inservientibus eidem Episcopo missam privatim celebranti (secùs si pontificaliter), au t quodcumque aliud munus obeunli; licèi Episcopus in vim cap. Be cetero h, t. eos pro suo servitio adhìbere possit, sive ii sint ex cathedral!, sive ex collegiata; non plures tarnen, quam duos, et dum-modò annexam non habeant curam animarum, aut non sint coadjutores. —Verum lamen est hos, sicuti et comilantesEpiscopum in v is i ta tane d i a -cesis, lucrari posse duas partes distributionum, si redditus omnes p r e -benda constarent tantum dictis distributionibus.—5.° Nec deberi vicario generali Episcopi.—6.° Nec esaminatori svnodali, etiam vocato ad inlcres-sendum examini pro Parocliialibus Ecclesiis, vel pro collatione.Ordinum. —7.° Nec inquisitoribus, seu ministris Sac. Inquisitionis.—8.° Nec mi-nistris generalis Camera Apostolica;, v. g. subcollectoribus spoliorum, decimarum etc.—9.° Nec visitantibus devotionis causa» Ecclesiam Laure-tanam, ac Angelorum de Assisio, aliaque loca pia.—10. Nec Canonicis, aliisque cathedralium et collegiatarum Ecclesiarum officialibus, qui in isdem habent capellanías, chorum dimittenlibus tempore divini officii, ut

p a n i t e n t i a Sacramentum adminis t rent , aut devotionis gratia missam celebrent in dictis Ecclesiis; excepto casu, quo à Superiore iis injungatur, ut eo tempore celebrent: qui tarnen ex mandato Sacr. Cong, abstinere debet ab hujusmodi jussu.—I1. Nec tandem magistris juris Pontificii, aut. Sacr. Theologia, et has facultates addiscentibus: qui tarnen cum indulto lucrari possent duas partes distr ibutionum, si eorum p r a b e n d a fructus nulli sint, vel valdè esigui. Et nolandum est, quod ex Decreto Innoc. XII. ut in e jus bullado pag. 262, hoc indultum non confertur studentibus vi-gessimum quintum annum jam att ingenlibus, ñeque ultra triennium: qui l'ontifex 45 Martii 1692, mandavit insuper idem indultum illis non suffra-gali, nisì Ordinario loci, e t in actis ipsius cancellarla p rasen te tu r intra tempus à Secretario Congr. Conc. praf igendum: et hujusmodi indultum numquam à Sac. Gong, confertur coadjutoribus. "

Hactenùs de obligationibus, et officiis Clericorum. Nunc de bonis, ex quibus Clerici sustentandi sunt, ulì sunt , p r a b e n d a et beneficia: et de modis, quibus ad beneficia promovenlur; uti sunt collationes e t ins l i tu-tiones: et de poleslale P ra l a t i et capituli.

TITPLUS V . 4

DE PR.EBENDIS E T BIGNITAT1BUS.

22. Noia I. Ex hac rubrica colligi prcebendam in rigore differre à dig-ni tate. Nani prebenda est, benelìcium inferius annexum Canonicatui; dig-nitas vero est beneficium majus. Hic paulò latiùs agitur de p rabenda et dignitate, protìt convertuntur cum beneficio ecclesiastico, à cujus ratione excluditur p rabenda temporalis, q u a datur laico vel Clerico pro temporali servitio Ecclesia impenso: ut cantori, advocalo, adi tuo etc.

Nota II. In beneficio Ecclesiastico duo distingui jura, scilicèl, jus of-ficii, quod formaliter e t per se est spirituale, dans poteslatem exercendi ac tus spirituales, ut adminislrandi Sacramenta, eligendi, e tc . ; al le rum est jus prebenda, seu benefica s t r i d è accepli , quod est formaliter el per se temporale, dans potestalem ad exigendos fructus temporales. At quia hoc jus p r a b e n d a auctoritate ecclesiastica annei&m est officio spirituali, cùm beneficium detur propter officium; ideo etiam jus p r a b e n d a , dicilur spirituale connexivè, seu consequenter , adeò ut jus officii et jus p r a -benda , ubi unita et connexa sunt , nulla potestate, nisì papali separari valent: c. I et seqq. 1. 7. 3.

In hoc sensu Prabenda est : Jus perpetuimi auctoritate Ecclesiastica constitutum, ad percipiendos fructus ex bonis Ecclesiasti^, propter officium spirituale Clerico destinato. Ila in re com. Ex qua def ini tane constai, ad rationem beneficii t res p r inc ipa l s requiri qualltates, scilicet —1.° Ut sit erectum auctoritate Ecclesiastica, P a p a , vel Episcopi. Unde laicus fun -dans certa anniversaria, pro quibus Clerico stabiles*redditus assignat, non facit p r a b e n d a m , sed piani donationem.—2.° Ut sit annexum officio -Spirituali, et consequenter soli Clerico, non laico ìi Superiore Ecclesiastico eonferibile. Ex quo capite pensiones laicales, q u a danlur ministris Ec-d e s i a , ut adi tuis , musieis, et similibus, non sunt beneficia; cùm pensiones i s t a 1 1 0 1 1 sint annexa officio clericali.—3.° CI sit perpetuum, non tanlùm quoad se, sed etiam quoad beneficiatum; ila ut ei auferri nequeat sine causa per Sac. Canones approbata. Unde beneficia titillata, seu in litulum perpetuum collata, proprie sunt, beneficia, c. fui. d. 70. ibi: in qua Ecclesia quilibet titulatvs est, in ea perseveret. Cujusmodi sunt, non tantùm Episco-p a t i , dignilates, Parochia , sed etiam vicaria pe rpe tua ; item commenda, pensiones, prasl imonia, hospitalia, modo h a c omnia sint collativa in l i -1 illuni perpetuum. Econlrcà, beneficia manualia, q u a ad tempus plerùmque indeterminalum conferuntur, in rigore non veniunt nomine p r a b e n d a seu beneficii, cùm eis desit pcrpeluilas in beneficiario; al in communi usu dicuntur beneficia, quaicnùs ex parte sui perpeluitatem habent, licèt bendi d a t i pro arbitrio collaloris revocali possit; ut acridi l in beneficiis

regularibus. Canonicalus vero per se est officium, non prebenda , r . 9. h. t.

Nota III Beneficia latò sumpta variè dividi:—l.°Ii i simplicia, e t du-plicia, Simplex est, quod obligat ad "feervitium altaris, vel assistentiam in choro, absque uUa speciali qualitate: uti sunt p le raque capellaniee et pensiones Ulula ta . Canonicalus vero ob pracel lent iam Canonicorumdi-cuntur beneficia simplicia majora: et in materia odiosa et in rescriptis provisoriis non vcniunt nomine benefica simplicis (c, 4. de prceb. in 6) Du-plex est, cui aliqua specialis qualitas adjuncta es t . u l sunt: dignilas, cui annexa est jurisdictio pro foro exlerno, et adminis t ra te proprie talis; per-sonale, cui annexa est sola pracedent ia , v. g . in choro, in processioni bus, in votationibus etc. ; cura, seu beneficium curatam, cui annexa est cura animarum, et jurisdictio pro foro interno, non externo: ut sunt Pa roch ia , vicaria et commenda pe rpe tua ecclesiarum parochialium: officium speci-ficè, cui annexa est adminis t ra te rerum Ecclesiaslicarum sine ulla jur is-dictione et praeminentia: uti est officium Primicerii, custodis, sacr is ta ; officium verò genericè acceplum vagatur per omnia beneficia, cùm omni beneficio annexum sit officium spirituale à Clerico p r a s t a n d u m . — R u r -siìm, dignitates al ia sunt minores, u t Àrchidiaconatus, Decanatus ca the -dralis, saltèm in Germania, P rapos i t u r a , Abbat ia , et a l ia p r a ì a t u r a tara seculares, quam reguläres, ut Generalatus, Provincialatus, l lectoratus, sive alio quocumque nomine vocentur. Alia sunt majores, seu culmina digni ta tum: ut Episcopatus, Archiepiscopatus, Primatia, Pa t r ia rcha-t e , e t Cardinalatus; Papatus vero est apex omnium dignitatum.—2.° I)i-viditur beneficium in—Electivum, quod por vota capitularium, accedente Superioris confirmatione aut admissione, acquiri tur; uti sunt in Germania diguitates pastorales. Illa autem beneficia, q u a conferuntur per clectio-nem sine confirmatione Superioris, non tarn electiva, quam collativa sunt, cùm electio ad ea facta vira habeat libera; collationis. Sic in certis Ec-clesiis eliguntur Decani, Archidiaconi etc. Collativum, seu liberum, quod à Superiore ecclesiastico liberè confertur, e t independenter ab ulla p r a -sentatione, nominatione et electione. Ex his beneficiis beneficia t u r a t a etiam jurispatronatus ecclesiastici per concursum conferri p r a c i p i t Trid. (sess. 24. cap. 18. de reform.) Patronatum est , quod ad prav iam patroni prasentat ionem confertur ab Episcopo.—3.® In secularia, q u a Clericis secularibus; e t regularia, q u a Religiosis conferenda sunt juxta tr i tum bro-cardicon; Secularia beneficia secularibus, et regularia regularibus confe-renda sunt, ex c. 37. et 38. de elect.—4.° In titularia simpliciter, q u a con-feruntur in t i tu lum perpetuum; et manualia, q u a conferuntur quidem in t i tulum, sed revocabiliter; ita ut pro arbitrio conferentis revocari possint, uti pleraque sunt regularia. Si tamen collata sunt ad tempus indeterraina-tum, saltèm Clericis secularibus, honestènon rcvocantur sine justa causa, cùm revocatio sine causa censeatur irrationabilis.—ö.° Dantur p r a t e r e a va-ria beneficia: ut Patrimonalia, q u a conferenda sunt idoneispersonis ex certa familia, aut civitate, vel natione. Monocula, dum Superior unicum tan-tum beneficium conferendum habet Parocliia, seu RectoratuS Ecclesia?:

commenda, sen Ecclesìa commendata, q u a suo Parodio dest i tuía, interim alterius Clerici c u r a committilur, seu commendatur. Vicaria perpe-tua, et temporalis, de quibus dictum lib. I. {tit. de o f f . vicar.) Prœstimo-nia, q u a sunt certa st 'pendia ex bonis Ecclesiasticis detracta; et quidem, si dantur Clericis in titulum perpetuum propter officium spirituale, sunt beneficia propriè dicta; si vero ex alia causa dentur , v. g. pauperibus stu-diosis, aut Clericis, vel pugnantibus pro fide, vim habent eleemosyna, et pensionis laìcalis. Sic èxplicatur c. fin. pr. de conce*s. in 6. .Capellanía, q u a habet onus celebrandi missas annuas in certa eapella, seu altari: si collativa est in titulum perpetuum, numeratur inter beneficia, vel salièra, si erecta sit auctoritate Episcopi. At si erecta est auctoritale laicali, non venit nomine benefica; et ideo in pacto circa talem capellaniam non est simonia, ut ait Gonz. ad reg. 8. caliceli,, atque ita per tres conformes sen-tentias judicatum fuisse.

His prœjactis, in hac amplissima materia beneficiali, de qua prœ ceteris fusè tractat Garzias, meliora et discentibus utiliora proponenti»-.—1.° De erectione,etconstitutionebeneficiorum.—2.° De collatione.—3.° De plurali-jate.—4.° De rcservatione eorumdem.—5.° De primis precibus Impera-tori«.

* Circa concursum, et examen habendum pro collatione beneficiorum Parochialium, I ' r abenda theologalis, et pani tent iar i i , vide Additiones ad Titulum VII. de instituíionibus post. n. 64."

§• I -

De erectione, unione, divisione, dismembrai ione, et suppres-sione beneficiorum.

23. O. I. Quid sit ereclio benefica, et quid juris circa illam? R. I.° Ereetio bcneficii est actus legitimus, quo redditus annui con-

st i tuuntur Clerico propter officium spirituale, seu ministeriumin exequen-do cultu divino. Ità in re comm. et palebit ex dicendis.

2.° Ad crectionem beneticii requiritur:—I. Consensus expressus Epis-copi, qui in dubio p ra sumi tu r legitimé adfuisse, si Ecclesia extrueta e t dotata est.—II. Congrua dos pro alendis ministris Ecclesia.—III. Locus decens e t congruus, ut talis ereetio non sit aliis prajudiciosa; quia non dceel unum altare discooperire, ut cooperiatur al terum.— IV. Ut ereetio ista fiat ex finecultus divini, quem inlendit officium clericale.—V. ü t f u n -dator beneficii non apponat conditiones reprobatas à Sac. Canonibus. Ho-nestas tamen conditiones et possibiles potest apponere, licèi adversentur juri communi: v. g . ut Canonicatus conferatur in astate minori, quam re -quirat Tridentinum: vel ut conferatur alieni ex certa familia etc. H a ta-men conditiones, postquam semel firmata sunt consensu Episcopi, nec à

fondatore, nec ab ejus succesore unitari possunt in prajudièiiim Eccle-sia; et rainistrorum, ex reg. 33. in 6.

24. Q. II. Quid sit, et quot modis fieri possit vnio beneficiorum? R. I.° Unio ista est duorum, vel plurium beneficiorum adunatio à Ie-

gitimo Superiore facta. Si beneficia adunantur in perpetuum, est proprie dieta unio; si vero ad tempos, et in favorem benéficiarii, est unio impro-prie talis.

2.° Unio.beneficiorum fieri potest tribus modis:—Confusive , dum dure Ecclesia; confunduntur in unam, ut Canonici, seu ministri bu jus Ecclesia; sint eliam Canonici, seu ministri alterius. Quo casu jura et privilegia utr iusque Ecclesia; mutuò confunduntur; vel si incompatibilia sint, melio-ra reservantur , ceteris rejectis ,—JEquè principaliter, dum dna; Eccles ia uniuntur sub eodem rectore: ita ut qual ;bet servet suam naturam, jura , privilegia et ceteras qualitates. Unde effectus hujus unionis fere unicus est, quod idem sit rector u t r iusque Ecclesia;; cetera vero distincta et i n -confusa maneant.—Accesone, dum Ecclesia minus principalis perannexio-nemaduna tu r principaliori, ejusque naturam, jura et qualitates part ici-pât, reg. Accesorium in 6. Unde si .Ecclesia non exempta accessorie unia-tur exempta;, ev.adit exempta. Porrò ut discernatur qualis sit unio, instru-mentum unionis inspiciendum erit . H a c verba: Ecclesiam A vnimus, in-rorporamus Ecclesirp B, significant unionem accessoriam; ista vero: Eccle-siam A et Ecclesiam B inter se vnimus, significant unionem a q u è pr inci-palem. Quia vero uniones odiosa; sunt, cùm per il las diminuatur cultus divinus (c. 5. h. t.), ideo restringi debelli; et in dubio censenda est unio a'què principaliter facta.

2-i. Q. II. Quis, et qua forma unirepossint beneficia? R. -I.0 Papa ex generali administratione liabet amplissimam potesta-

tem uniendi beneficia; imo p r a t e r ilium nullus inferior unire potest Eccle-sias catbedrales. Inferiora autem beneficia unire potest Àrchiepisco-pus et .Episcopus in suis diœcesibus, modo non sint exempta; capitulum cathedrale, sede vacante, cum unio ista ob necessitates Ecclesiarum sit jurisdictionis necessaria; Legalus à latere extra Germaniam, cum per c. 4. de o f f . leg. in 6. beneficia conferre possit, et c. 4. eod. in antiq. prolii-beatur ei sola unio Ecclesiarum cathedralium.—At Vicarius generalis, vel P ra l a tu s inferior sine speciali mandato Episcopi non potest unire Eccle-sias (c. 8. de excess. Prœlat.) Ceterùm, Trid. sess. 7. c. 4. et sess. 24. c. 17. de refor. prohibet temporales uniones ad vitam beneficiati; quia proprio non sunt uniones Ecclesiarum, sed reipsà concessiones plurium beneficio-rum; neque hoc modo providetur Ecclesiis, sed personis. Hem Clem. fin. (de reb. Eccl. non al) prohibetur Episcopus, et consequenter etiam capi-tulum, m e n s a sua aliquod beneficium unire, ne factum proprium videatur auetorizare.—' Ex Constit. Bened. XIII. Pastoralis (4. Kal. Jun. 1725.), Epis-copi possunt et debent unire beneficium simplex primo vacaturum in quocumque mense, et qualHercumque, ac quomodocumque Sedi Apost. affectum et reservatum. p r a b e n d a tam Theologali, quàm pœnitentiali jam e r e c t a , vel e r igenda in cathedralibus I ta l i a et insularum adjacen-

tium ad conficiendam summam, si aliàs desit, scutorum LX moneta Ro-mana pro qualibet ex dictis prabendis. Excipiuntur tamen ab hujusmodi unione omnia ea beneficia, q u a pro Cardinalibus, Nunciis Apost., et P r a -iatis à secretis Congregationum, quibus Cardinales intersunt, reserva'a f u e r u n t a b eodem Pontifice in Constit. Creditce (9. Maji 1725) pro semina-riorum erect ione."

2." Ad formam unionis beneficiorum spectant:—I. Justa causa necessi-tatis, u t si Ecclesia unienda sit pauper, vel desolala ab hostibus, pàuco populo constans etc.; aut magnee vtilitatis, ut si desint Clerici idonei, qui Ecclesia, p rase r l im cathedrali, deservire velini. Secùs unio sine justa causa lacta non valet, arg. ducto ab alienalione rerum minoris (lib 5 § 45. f f . de rebus eor.), quo casu etiam rescriptum papale unitivum censetùr subreplitium, cùm preces veri tate non nitantur.—II. Sufficiens cogni-tio, e t discussio hujus causa.—III. Expressio annui valoris utriusque Ec-clesia, ex reg. 21. cancel.—IV. Citatio eorum, quorum interest, ut pa t ro-ni, Pralat i , e ta l iorum, qui in Ecclesia unienda prascntat ionem, adminis-trationem, vel aliud jus habent; nam quod omnes tangit , ab omnibus ap-probari debet, ex reg. 29. in 6. Consensus autem rectoris beneficii non re-quiritur; quia unio ante vacationem Ecclesia non sorti tur effectum. Dum Episcopus procedit ad unionem, requirilur consensus capituli, cùm unio ista sit quadam species alienationis (Clem. fin. de reb. Eccl.) Ceterùm, si justa causa subsit, Papa auetoritate sua solemnitates istas supplere po-test. Super unione facta ad faciliorem probationem confici solet instru-mentum; quia unio, cùm sit facti, probari debet per litteras, et his amis-sis, per testes, diuturnilatem temporis, confessionem partis etc. Idem autem qui unire, etiam dissolvere potest unionem Ecciesia'rum, ex reg. t . in antiq.

26. Q. III. Qua! beneficia, et quibus uniri possint? R. 4.° D u a Parochia inter se vicina faciliùs uniri possunt, quia citra

incommodum ab uno rectore administrari valent.—2.° Beneficium regula-riter uniri non debet, nisi beneficio. Unde, teste Corrado, Cancellarla Apostolica maluit beneficium supprimi, ut proventus e jus cederent pro paramentis altaris, quàm illud uniri altari. Excipe collegia pia, hospitalia, e t seminarla propaganda fidei, et juventut i ins t ruenda dest inata , quibus' uniri possunt beneficia saltèm simplicia ex Trid. (sess. 23. e. 48. de re-form.)— 3.° Beneficia curata non debent uniri Abbatiis, dignitatibus, colle-giis, seminariis e tc . Trident, (ibid et sess. 24. c. 43. de reform.) Unde Paro-ch i a un i ta m o n a s t e r i , vel erant incorporata ante Trid., velpost illud cum auetoritate Papa , vel forsàn consuetudo, e t necessilas temporum uniones istas cohonestavit.—4.° Beneficia unius diacesis non sunt unienda bene-fici alterius diacesis , Trid. (sess. 4 4 c. 9. de reform..), nec collatiya libe-ra patronatis, Trid. (sess. 25. c. 9. v. insuper, de reform.), nisi patronus renuntiet juri patronatus.

27. Q. IV. Quid sit divisio, dismembrano, et suppressio benefica? R. Divisio seu sectio beneficii est- actus legitimus, quo auetoritate Su-

p e r i o r i ob justam causan. ex uno beneficio fiunt duo vel plura (c. 2 6 . T . I I . /

§.. II.

De collatione beneñciorum.

5 5 T I T . V. DE PR.EB. ET DIGNIT.

h. t ) si scil., idem rector non possit obligationibus talis benefìcii satisfa-cere', et proventas suficiunt pro duobus rectoribus a l end i s . -Di smembra -tlo est, ablatio partis f ructuum ex uno beneficio ad alterum ex justa causa, et auctoritate Episcopi, quatenus tali beneficio aliter provider! non po-test (c 10 h.t.k sens. cont r . ) -Suppress io beneficii est, totalis extinctio benefica, omniumque jurium ei coharent ium ex justa causa, ut tenu.tate proventuum, ex quibus ministri ali non possunt: cap. 22. de Const. I n d . s«s. 24 .c . 15. derefor., ubi permitt i t Episcopis talem suppressionem be -neficii, saitèm quod non est dignitas. In his omnibus requiruntur solem-nitates pro alienatione p r a s c r i p t a , citatìo eorum, quorum .Merest , licèi Episcopus, stante justa causa, dividere possit beneficia, et,am invUis rec-toribus. Trid. se ss. 21. e. 4. de reform.

28. l l ic agitur 4e collatione libera, dum collator pro arbitrio suo po-test dare beneficium buie, vel fili Clerico, indepenter ab alterius p r a s e n -talione, vel nominatane, vel electione; ob quod etiam talis coliatio voca-tur donatio (c. fin. de o f f . vicar, in 6. et c. 5. de concess. prceb.J

29. Q. I. Qui passini conferre beneficia? R. S e q q : - i . ° Papa per tolam Ecclesiam, tanquam supremus ordma-

rius pastor (c. 2. h. t. in 6.); idque vol jure concursus, seu cumulative cum aliis Ordinariis, quo casu locus est p raven ti oni; vel jure anticipations, seu prceventionis, dum Papa praveniendo vacationem beneficii, da t man-datum, seu gratiam expectativam de ilio conferendo; vel jure dcvolntionis. dum jus conferendi devolvitur ad Papam ob culpam, vel negligentiam ìn-feriorum collatorum (c. 18! de elect, in C.) Vide lib 1. tit . 10. n . 20. Jure con-cursus et praventionls raro ut i tur Papa, ne perturbationes oriantur, sed juri reservationis est locus, ut infrà d i c e t u r . - 2 . ° Episcopus confirmatus, licèi consecratus non sit, conferre potest, omnia beneficia s u a diacesis, nisi specialiter excepta sint; ità Can. 4. regendee, 10 q. 1. et Can. 10. cum seq. 16. q. 7. c. 16 de o f f . ord, etc. Qua jura fundant intentionem Episcopi; ità ut asserens collationem benefìcio ad se per t inere , teneatur id probare ex privilegio, vel prascr ipt ione quadragenaria cum titulo, et immemoriah sine titulo (c. 1. de prcescr. in 6.), licèi contra alium nonEpiscopum suficiat prascr ip t io quadragenaria cum titulo prasumpto , cùm inferiori, seu non Episcopo ordinarlo jus positive assissat. Idem die de Pra la to , plenissimè exempto cum Clero populo, cum in jurisdiclione aqu ipare lu r Ep i scopo . -3.° Capilulum de iure communi conjunctim cum Episcopo conferì cano-n'ias e t dignitatem i t i ut Episcopus unam vocem habeat, ci capilulum al-teram (r. lo. de con-ess. pmò.) Sed in hoc plerùmque at tenditur consue-

ludo et stallila particularia cujusque Ecclesia. Nam Canonici alicubi con-ferunt, eligendo conjunctim, seu capitulari ter; alicubi per turmrn, seu cireulum, ità ut singuli Canonici alternatim conferant in cer t is mensibus. [[cm jure singulari, dum jus conferendi annexum est c e r t a digninitati, vel Canonicatui. Si aliter eautum non est, servari debet const Bonif. VII!. c. iin. ne sede vac. in 6. Et quidem, si coliatio priebendarum communiter spectat adEpiscopum et capilulum, mortuo Episcopo, vel per censuram impedito, capitulum conferei , e t suspenso capilulo, conferet Episcopus. Secùs si coliatio libera ad solum Episcopum spectet , licèi cum Consilio, vel assensu capitali; fune enim conferet fu tu rus Episcopus. At collationes necessaria, seu inslitutiones ad patroni p rasenta l ionem, sede vacante, iiunt à capitulo, seu vicario generali capiluli; quia h a c coliatio est ju r i s -dic t ions necessar ia , q u a t rans i t in capitulum (c. un. de M. et O. in 6.) Quid vicarius generalis Episcopi possit, dicium fuit lib. 1. tit . de o f f . vie. — i.° Legatus à latere, nisi per concordata impediatur, sicut in Germania, in collatione benefìciorum concurrit cum Ordinariis, ut locus sit p raven-lioni (c. 31. h. t. in 6.); et S. R. E. Cardinales, tantum ex privilegio et li-mitatè, conferunt beneficia suorum litulorum; cùm de jure talis coliatio spectel ad Papam, ut urbis Episcopum.—5.° Si qui alii beneficia conferre possunt, id ex privilegio, vel prascr ip t ione habet . Laici vero , secluso speciali privilegio Apostolico, sicul incapaces sunt possidendi j u s spir i -tuale, ità quoque ex nulla consuetudine, vel prascr ipt ione, conferre pos-suiit beneficia: c. 5. de jure patr., ubi ratio additur: quia pro non dato ha-betur, quod ab ilio dalur, qui non potest de jure donare.

30. Q. II. Cui possit beneficium conferri? R. Clerico habenti qua'.Hates à Sac. Canonibus prascr ip tas , ità ut eum

('ommendet a t a t i s maturilas, gravitas morum, et l i t terarum scientia (c. 7. de elect, et Can 4. d. 23.), ubi ratio additur: quia melius est Domini Sa-cerdoti, seu Episcopo, paucos habere ministros, qui possint dionè opus Dei exercere, quàm multos inutiles, qui onus grave ordinatori adducant. De qua-lilatibus eligendorum, e t praf ic iendorum dixi lib. 1. tit . 6 et 14.

' Circa concursum, et examen promovendorum ad Parochiales, vide infrà tit. VII de institut, post numer. 64. "

Unde:—1.° Beneficia secularia conferre possunt noviiio Rel ig ioni ; nam novitius adhuc est sui juris, neque noviliatus incompatibilis est cum be-neficio. Al beneficia regular ia , q u a jurisdiclionem cum administratioue habent, nequeunt conferri novitio (c. 49. de elect, et cap. 2i5. eod. in 6.), quia in magistrum assumi non debet, qui for mam discipuli vix assumpsit. Contrà, beneficia regularia nullam administrationem habeiiLia conferri possunt novitio, modo is professione«! velit emittere: ità de iure novo Trid. S. 14. c. 10. de re for.—2.° Spoetalo jure communi, parochia secula-ris conferri potest Religioso absque dispensatione Sedis Apostolica: i t i Abb. Less. Bordon. Engl Schmier cum citi , contra Quarant. Monacell. i'ignatelli, Schmalz, qui id generaliter neganl , e t contra Gönz. Zypajum, Wiestn. et alios, qui id coneedun.t Canonicis regg. , non vero aliis regula-ribus. Prob, ex c. 21. e ! seqq. Ui.q. 1., ubimonachis idoneis permi t l i iu r

promotio ad curam animarum, licèi eo tempore, quo plerique monachi erant laici et indocti, remoti fuerint à cura animarum (c. 1. et seqq. ibid.) Idem clarè colligitur ex Trid. S. 14. c. 11. de réf. ibi: taliter translatvs, etiam si Canonicorum regularium fuerit, ad beneficia secidaria, etiam cura-ta, omninò incupax existât-, ergo Tridenlinum manifeste supponit , regula-res, qui ità translati non sunt , ad beneficia curata capaces esse;, sicut ad dignitates seculares cathedrali inferiores (c. 24. de elect, in 6.); exceptis Mendicantibus (c. un. de postul. in 6.) Ratio est, quia cura animarum non adversatur statui Religioso; imo Religiosi, longo tempore in spiritu e t l i t -teris exercitati , multum prodesse possunt saluti animarum, dummodó viri exemplares et litterati ad tale ministerium assumantur. Dixi spedato jure communi; nam si Declaraliones Cardd. ex mente Gregor. Xi l l an. 1581. 8. Ju!., et jussu Clem. X. 1671. die 17 Martii au tent ica sunt, observari de-bebunt in diœcesibus, ubi usu recepì® sunt; ubique autem iiias receptas non fuisse tes ta lur Tambur. Engl, etalii cum praxi; imo contrà perRolam decisum, e t per Cardinales declaratum Engi. in prìv. 43.

* Ex Const. Bened. XIV. Quo magìs 18. Decern. 1742.,) beneficia cu -rata, aut residentialia conferri nequeunt Presbyleris, aut Clericis Congre-ga t ions missionis. Ex altera const, ejusdem Quod inscrutabile (9 Jul. 1745), beneficia Ecclesiastica secularia con ferri non possunt Canonicis r e -gularibus Lateranensibus, aut SS. Salvatoris absque indulto Apostolico. "

31. 0 . III. Qualis intentio requìratur in recipiente beneficium? R. Cum distinctione:—1.° Qui recepii beneficium simplex, cui non est

a inexus ordo sacer, non tenetur habere intentionem permanendi in s tatu Clericali, vel suscipiendi ordines sacros; nam id nullo jure requir i tur , imo ta'iibus beneficiatis permit t i tur liber t ransi tus ad nuptias fc. 1. 5. 7. Cler. conjug.) Nec talis decipit Ecclesiam, cùm ista non exigat perseverantiam in statu Clericali.—2.° Recipiens beneficium Parochiale, si non est Sacer-dos, debet habere seriam intentionem suscipiendi Sacerdotium, et perma-nendi in statu Clericali; secùs graviter peccat, e t t ene tu r ad res t i tu l io-nem fructuum, utique ante omnem sententiam, cùm eos receperit fraudu-lenter (c. 35 commissa, de elect, in. 6.) Nam Ecclesia f ructus Parodi!® non conccdit, nisi conditionatè, si adest animus suscipiendi Sac. ordines, vel saltèm restituendi fructus, si prior voluntas mutetur , ibid. Non requiri tur autem, ut quis in eadem intentione perseverel; sed si advertit staturaCle-ricalem sibi non fore accommodum, resilire potest, e t t u n c fructus ante mutationem voluntatis perceptos facit suos; ceteri vero post percipiendi substant restitutioni.—3.° Recipiens dignitatem, cui secundariò annexa est cura animarum, vel beneficium, cui annexais est ordo sacer , peccat (¡uidem graviter , cùm in materia gravi non habeat propositum observandi prœceptum Ecclesi®. Probabiliùs tamen non tenetur ad resti tutionem fructuum, saltèm ante sententiam judicis; nam id nullo jure cavetur, et dispositio e. 35. de elect, in 6. cùm sit odiosa, non debet extendi ad digni-lates e t beneficia non curala, arg. reg. Odia in 6.

" Vide notata in summariisl ib. III. t i t . IV. de Cleric, nonres ident , post cup. Exporte 13. par. 1. "

32. Q. IV- Q'(Ce forma servanda sit in collatione beneficiò R. 1. Ad liane formam requiri:—1.° Ut beneficium sit actu vacans (e.

2. de concess. prceb.)—2.° Ut collatio sit gratui ta sine simonia (c. 8. de Si-mon.)—3.° Ut sit libera à metu, et coactione (arg. c. 2. de his qua; w.)— i.° Ut sit absoluta et determinata, non verò condilionata sub condi tane extranea, vel alternativa, ut isti, vel illi confero [arg c. 2. de elect, in 6 J ; nam collatio et electio numerantur inter actus legítimos, qui per reg. 50. i,i 6. conditioner« non recipiunt, nec diem.—5.° Ut absit pactum onero-sum extraneum (c. fin. de pactis); si tamen onus de jure insit beneficio, exprimí potest in collatione, v. g. confero tibi parochiam, ut intra annum sacerdos fias etc. Similiter si à principio fur.dati beneficii qu®dam onera ei impositacum consensu Episcopi, v. g. ut b e n e f i c i a t i ca lec ieses facial, certas missas cantei etc. lalia onera, cùm non sint nova, exprimi possunt in collatione.—6.° Si beneficium confertur à Papa, vel Legato à latere, re-quiritur rescriptum nullo subreptionis, vel obreptionis villo laborans (Ex-trav. 1. de elect-int. com. c. fin. de o f f . leg. in 6.) Unde gratia in s ignatu-ra expressa per verbum fiat, vel conceditur, non est gratia perfecta, sed-inchoata, donee collatio in plenam scripturam redigatur; vel in forma communi, seu paupeivm, dum supplicans allegat pauperlatem; vel in for-ma dignum arbitramur, si supplicans dignus et idoneus inventus fueri t ; vel in forma gratiw fades, vel facienda?, ut dictum lit. de rescript. At si collatio fiat ab Ordinario, scriptura non requiritur ad subslantiam , sed tantum ad probationem.—7.° Denique requiritur, ut observentur sac. cá-nones hinc inde sparsim (ut suis locis dictum est, vel adhuc dicetur) c i r -ca provisìonem disponentes; ità ut provisio beneficialis absque vitio for-ni® el person®, sit canonica, per reg. 1. in 6. His vero solemnitatibus non obligatur Papa, c. 4. de concess. prceb. ibi: qui secundum plenitudinem potestatis de jure possumus supra jus dispensare. Unde Papa conferre po-test beneficia vacantia, vel vacatura , absolutè, vel conditionatè, cum, vel sine modo, et onere, in perpetuum, vel ad tempus etc.

33. Q. V. Quis sit effectus collationis? R. 1." Jus in re, seu quasi dominium beneficii; et consequenter colla-

tario collationem aeceptanti competit actio utilis concessoria et nega-toria (c. fin. in fin. de concess. prceb. in 6.) ; nam collatio ®quipara-tur confirmationi et insti tutioni, et vini habet traditíonis fid®, qu® ad trasferenda jura sp i r i tua le sufficit.—2.° Collatio needum acceptata tribuit jus reale, non absolutè sed conditionatè, si collatarius consenserit; ità ut collator nequeat illud alteri conferre (c. 17. h. t. in 6.) Nam talis collatio ex parte collatoris est perfecta, sed solùm suspenditur ex defectu consen-sus in collatario; qui consensus utique non tribuit jus reale, sed supponit tr ibutum à conferente; ergo. Porrò collator p ra f igere potest terminimi, intra quem consentiat collatarius, quo elapso, liberé poterit illud benefi-cium alteri conferre; nisi re integra interim collatarius consentiat, et co-llationem acceplet (cit. c, il.) Parum autem re fe r t , sive quis per se, sive per procuralorem speciali mandato instructum collationem acceptet, et de beneficio investiatur(c. 23. h. t.): imò pro absenté et ignorante potest ac-

eeptari collalio; qua! tarnen absolutum effectum 11011 parit, donec accepla-tio à collatario resciente ratificetur, ut colligitur ex cit. c. 25. h. t. et arg. r. fin. dejurej. in 6.; quo casu ralihabitio re t rol rahi tur ad tempus accep-ta t ions , per reg. 10. in 6.

Dices: Donatio non acceptata, nihil juris tr ibuit (lib. 10. f f . de donai..)-, sed collatio libera vim habet donalionis (c. fin. de o f f . Vicar. in 6.); ergò. —2.° Collatio non acceptata salièra non tribuit jus reale, sed tantum jus ad rem, ut docent Barbos. Schmier. Schmalz, cum eilt. n. 63. ex d. c. 47. h. t. in 6. ibi: licet jus in ipso beneficio, ut tuum dici valeat, non acquiras.

R. ad -1 .m Collalio ex parte collatarii est donatio merè liberalis; at ex parte conferenlis est necessaria, cum ex officio facienda sit. Collator au-lem, semel facta collatione, functus est suo officio, ut ampliös collalionem in pr®judicium alterius revocare nequeat (arg. c, 9. de o f f . deleg. et I. 55. f f . de re jud.)—Ad 2.m Isla senlentia mihi non probalur: nam si collatio isla non tribuit jus reale, quis illud tribuit? Non utique consensus aeeep-tantis . qui soliìm per modum conditionis necessari® requir i tur ad hoc, ut

' jus reale absolutum acquiratur: lum quia, si collatio isla t r ibueret tantum jus personale', sicut, v. g. promissio acceptata beneficii vacantis, vale ret secunda collatio acceptata à terlio, ex reg! I. 15. C. de lt. V. Sed in nostro casu non valet; quia scilicet ipsum beneficium non est ampliùs liberum, sed gravatum jure reali, ut d a r ò colligitur ex verbis seqq. ibi: quod si fe~ rerit, ejus ordinatio facta de beneficio non libero, viribus non subsistet; ergò verba textus in cit. cap. 17. eommodè inteil iguntur: ut tuum absolute dici valeat, licèt sit t uum conditionatè, si consenseris; qui consensus re t ro-lrahitur, ut antè dictum. Instantiam habes in re legala , qu®, mortuo testatore, slalim fit legatarii, non absolutè , sed conditionatè, si legatura acceptaverit; et acceptatio isla retrotrahi tur ad tempus mortis, el adii® lueredi talis (l. 86. §. 2. f f . de legat. t. eie )

*

§. III.

De pluralitate beiiefieiorum.

34. Singula beneficia singulis personis esse conferenda, non plura uni, instar regul® receptum est, ex c. I. d, 89., ubi Greg. 1. a i t : Singula ecclesiastici juris officio, singulis quibusque personis singulatim committi ju-bemus. Nam ecclesiasticus ordo pc rver t i lu r , cultus divinus minuitur, execrabilis cupidilas, et ambitio nutr i tur , dura unus plurium officia oc-

' cupa t clericorum, ut nervose id describit Joan. XXII. in Exlrav. Execra-bilis h. t. int. com. Sed regula ista non est sine suis exceptionibus. Undo:

Sota, beneficia esse dupljcis generis : compatibilia, qu® in una persona non contrariantur, sed administrari possunt ab eodem clerico: et lalia beneficia dari supponunl p l u r a , r . 7 dc rescript, in 6. ibi: v.trvmqne to.mew,

ci Trident. scss. 7. c. 4 de refor. etc. lncompatibilia, qu® in una persona ita contrariali tur , ut u l rumque simnl haberi nequeat.

Porrò i s t a incompatibilitas oritur ex duplici capi te :—!. 0 Ex residentia continua, dura u l rumque benefieium exigit conlinuam clerici residentiam: s ive jure divino et naturali, sicut duo episcopatus, vel du® paroehi®, aut vicari® perpetu®; sive jure ecclesiastico, sicut du® dignilatesf duo personatus, duo canonicatus; sive jure speciali vi prim® fundationis, aut. parlicularis s tatut i ; nam sicut repugnat eamdem personam in duplici loro residere cum effectu, ilà quoque repugnat duplex simile beneficium ob-linere.—2.° Ex honesta, seu congrua sustentatione unius, licèt alioquin clericus utrique satisfacere posset (can. fin. d. 70. Trid. sess. 24 c. 17 de ref.); nam si unum beneficium sufficit ad honestam suslental ionem, a l -lerum indebitò et sine causa tenetur .

35. 0- I. Q"(n beneficia sint compatibilia? R. Extra casiim sufficientis sustenlationis snnt sequentia: —1.° Duo

heneficia simplicia, etiam uniformia sub diverso tecto, seu in diversis F.r-clesiis, si aìterum etiam non ex iga t , vel utr iusque residentia impleri possit per alternum tempus. Sic in Germania idem clericus potest es?e canonicus in duabus Ecclesiis.— 2.° Duo beneficia simplicia (lifformia sub codem teclo, seu in una Ecclesia. Et sic in una Ecclesia idem potest esse pr®positus, aut decanus, et simul canonicus; item parochus et eape-llanus, seu obtinens capellaniam in sua Ecclesia parochiali (c. 1 de con-suetud. in 6.)-, et probabiliter etiam idem clericus in eadem Ecclesia potes, habere duas capellanias ad duo altaria fundatas, ita ut distinctis diebust v. g. bis, vel ter celebret ad unum altare, et toties ad ai terum; nam in hoc casu capellan'i®, licèi genericè sint uniformes, tamen specificè sunl difformes propter diversum onus celebrandi ad diversum altare; Garcias Laym. Conig. et a l i i . - 3 . ° Si dignitati , vel paroc'ni® aiterum beneficium sit accessoriè un i tum, vel datura in t i tu lum, e l aiterum in commendai« temporalem. Yallens, eie.

36. Q. II. Quà beneficia sint incompatibilia? R 1 0 Illa, quorum utrumque ex jure divino requiri t residentiam

conlinuam: ut sunt duo episcopatus, du® parochi®, vel vicari® perpetu®. cùra vicarius perpetuus ®quiparetur parocho; du® pr®latur® regulares quibus annexa est cura animarum suorum religiosorum. Unde c.lra d.s-pensationem apostolicara, non polest idem re l ig iose obtinere simul ge-

• neralatum et provincialatum, vel rectoriam localem. Ilà h®c habenlur can 3 § sed et hoc 10., q. 3. Trid. s m . 24. c. 17 de refor. et de religiosa s!?nanter, r. 32 cum sinqula h. t. in 6, ubi contra transgressorem ponitur p i n a , ut eo ipso efficiatur ineligibilis, et tanquam ambitiosus ab ulroqne rrpellatvr.—' Vide notata in summariis post cit. cap. 32. "

2 ° Du® dignitates, vel duo personatus (cap. 17. et 28. h, t. estrar. Execrabilis Jo. XXII. eod. Trid. sess. 7. c. 4. de ref.) etiam in diversis Fedesi is cùm jura indistinctè loquantur; nam dignllas, et personatus exi-- u n t de jure assiduam res iden t i am. -3 . ° Duo beneficia uniformia sub eo-3«m tecto seu in eadem Ecclesia, ut duo Canonicatus. Uà r. h. t . ibi:

eeptari collalio; qua! tarnen absolutum effectum non parit, donec accepla-tio à collatario resciente ratificetur, ut colligitur ex cit. c. 25. h. t. et arg. r. fin. dejurej. in 6.; quo casu ralihabitio re t rot rahi tur ad tempus accep-ta t ions , per reg. 10. in 6.

Dices: Donatio non acceptata, nihil juris tr ibuit (lib. IO. f f . de donai..)-, sed collatio libera vini habet donationis (c. fin. de o f f . Vicar. in 6.); ergò. —2.° Collatio non acceptata salièra non tribuit jus reale, sed tantum jus ad rem, ut docent Barbos. Schmier. Schmalz, cum eilt. n. 63. ex d. c. 47. h. t, in 6. ibi: licet jus in ipso beneficio, ut tuum dici valeat, non acquiras.

R. ad 4 .m Collalio ex parte collalarii est donatio nierè liberalis; at ex parte conferentis est necessaria, cum ex officio facienda sit. Collator an-tera, semel facta collatione, functus est suo officio, ut ampliùs collalionem in pra judic ium alterius revocare nequeat (arg. c, 9. d s o f f . deleg. et I. 35. f f . de re jud.)—Ad 2.m Isla sententia mihi non probalur: nam si collatio isla non tribuit jus reale, quis illud tribuit? Non utique consensus accep-tantis, qui soliim per modura conditionis necessari© requir i tur ad hoc, ut

' jus reale absolutum acquiratur: lum quia, si collatio isla Ir ibueret tantum jus personale, sicut, v. g. promissio acceptata beneficii vacantis, valerci secunda collatio acceptata à terlio, ex reg! I. 45. C. de lt. V. Sed in nost ro casu non valet; quia scilicet ipsura beneficium non est ampliùs liberum, sed gravatum jure reali, ut clarè colligitur ex verbis seqq. ibi: quod si fe~ rerit, ejus ordinatio facta de beneficio non libero, viribus non su'osistet; ergò verba textus in cit. cap. 47. eommodè inteil iguntur: ut tuum absolute dici oaleat, licèt sit t uum condilionatè, si consenseris; qui consensus re t ro-trahitur, ut antè dictum. Instantiam habes in re legala , q u a , raortuo testatore, slatini fit legatarii, non absolutè , sed condilionatè, si legatura acceptaverit; et acceptatio isla retrotrahi tur ad tempus mortis, el adi ta b a r a l i talis (l. 86. §. 2. f f . de legat. 1. eie )

*

§. III.

De pluralitate beiiefieiorum.

34. Singula beneficia singulis personis esse conferenda, non plura uni, instar r egu la rcceplum est, ex c. I. d, 89., ubi Greg. 1. a i t : Singula ecclesiastici juris officio, singulis quibvscjue personis singulatim committi ju-bemus. Nam ecclesiasticus ordo pe rver t i lu r , cultus divinus minuitur, execrabilis cupiditas, et arabitio nutr i tur , dura unus pluriura offieia oc-

' cupa t clericorum, ut nervose id describit Joan. XXII. in Exlrav. Execra-bilis h. t. int. com. Sed regula ista non est sine suis exceptionibus. Undo:

.Vota, beneficia esse duplicis generis : compatibilia, qua} in una persona non contrariantur, sed administrari possunt ab eodeni clerico: et laiia beneficia dari supponunl plura, c. 7 dc rescript, in 6. ibi: vtrvmqne to.mew,

ci Trident. scss. 7. e. 4 de refor. etc. Incompatibilia, q u a in una persona ita contrariali tur , ut u l rumque simili haberi nequeat.

Porrò i s t a incompatibilitas oritur ex duplici capite:—4.° Ex residentia continua, dura ul rumque beneficium exigit conlinuara clerici residentiam: s ive jure divino et naturali, sicut duo episcopatus, vel d u a parochia , aut vicaria perpetua;; sive jure ecclesiastico, sicut d n a dignilatesf duo personatus, duo canonicatus; sive jure speciali vi p r ima fundationis, aut parlicularis s tatut i ; nam sicut repugnat eamdem personam in duplici loro residere cum effectu, ilà quoque repugnat duplex simile beneficium ob-linere.—2.° Ex honesta, seu congrua sustentatione unius, licèt alioquin clericus utrique satisfacere posset (can. fin. d. 70. Trid. sess. 24 c. 47 de ref.); nam si unum beneficium sufficit ad honestam suslental ionem, a l -lerum indebilè et sine causa tenetur .

35. Q. I. Qua beneficia sint compatibilia? R. Extra casum sufficientis sustenlationis snnt sequentia: — 4.° Duo

beneficia simplicia, etiam uniformia sub diverso tecto, seu in diversis Ec-clesiis, si aìterum etiam non ex iga t , vel utr iusque residentia impleri possit per alternimi tempus. Sic in Germania idem clericus potest e??e canonicus in duabus Ecclesiis.—2.° Duo beneficia simplicia difformia sub codera tecto, seu in una Ecclesia. Et sic in una Ecclesia idem potest esse praposi tus , aut decanus, et simul canonicus; itera parochus et cape-llanus, seu obtinens capellaniam in sua Ecclesia parochiali (e. 4 de con-sueti, in 6.J; et probabiliter etiam idem clericus in eadem Ecclesia potes, habere duas capellanias ad duo altaria fundatas, ita ut distinctis diebust v. g. bis, vel ter celebret ad unum altare, et toties ad ai terum; nam in hoc casu capellania, licèi genericè sint uniformes, tamen specificè sunt difforraes propter diversum onus celebrandi ad diversum altare; Garcias Laym. Conig. et a l i i . - 3 . ° Si dignitati , vel parochia alterimi beneficium sit accessorie un i tum, vel datura in t i lu lum, e l alterimi in coramendam temporalera. Yallens, eie.

36. Q. II. Qua; beneficia sint incompatibilia? R 4 0 Illa, quorum utrumque ex jure divino requiri t residentiam

continuam: ut sunt duo episcopatus, d u a parochia , vel v icar ia p e r p e t u a , cùra vicarius perpetuus aqu ipare tu r parocho; d u a p r a l a t u r a regulares quibus annexa est cura aniraarum suorum religiosorum. Unde c.lra d.s-pensationem apostolicara, non potest idem re l ig iosa obtinere simul ge-

• neralatum et provincialatum, vel rectoriam localem. Uà h a c habenlur can 3 § sed et hoc 40., q. 3. Trid. s m . 24. c. 47 de refor. et de religiosa s!?nanter, o. 32 cum sinqnla h. t. in 6, ubi contra transgressorem ponitur p i n a , ut eo ipso efficiatur ineligibilis, et tanquam ambitiosus ab ulroqne rrpellatvr.—' Vide notata in summariis post cit. cap. 32. "

2 ° D u a dignitàtes, vel duo personatus (cap. 17. et 28. h, t. estrav. Execrabilis Jo. XXII. eod. Trid. sess. 7. c. 4. de ref.) etiam in diversis Fcclesìis cùm jura indistinctè loquantur; nam dignilas, et personatus exi-- u n t de jure assiduam res iden t i am. -3 . ° Duo beneficia uniformia sub eo-3«m tecto seu in eadem Ecclesia, ut duo Canonicatus. Uà r. 28. h. t. ibi:

in eadem Ecclesia, c. 9. de concess. prq>. Clem. fin. h. t. Nee obstat quod duo beneficia difformia sub eodem tecto sint compatibilia: nam si unus ha-beret duo beneficia uniformia, minueretur numerus ministrorum, et cou-sequenter cultus divinus; cùm unus pro duobus non possit stare in choro; quod inconveniens non sequitur, si unus habeat duo beneficia difformia, cùm is diverso tempore utrique salisfacere possit. Secùs si utrique salis-fieri nequeat , erunt ineompatibilia, sicut Canonicatus et capellanía, cujus onus est assistere in choro,-ut fertur declarasse S. Congreg.—4.° Benefi-cia duo regularía inferiora non possunt ab eodem Religioso obtineri, etiam in diversis monasteriis, nisi unum annexum esset alteri (c. 32. §. prohibe-mus h. t. in 6.)—5.° Si unum beneficium sufficiat ad congruam sustenta-tionem Clerici, aiterum quodcunque est incompatibile cum ipso, etsi per -sonalem residentiam non requirat: ita com. ex Can. 1. et seqq. 21. d. 1. c. 6. h. t. et e. 19. eod. in 6., ubi dicitur etiam ad mandatum Pap® non esse providendurc ei, qui beneficium sufficiens habet. Qua; jura rcnovavit Trid. sess. 24. c. 17. de refor., ubi severè praecipit, ut unum tantum beneficium Ecclesiasticum singulis conferatur, si ad vilam est sufficiens; non vero plura. sive seeularia, sive regularía, sive commendata, sive alia cujuscumque t i-tuli ac qualitatis existant; ità ut f ruc tus ex iis percepti tuta conscientia retineri non possint. Idem docet Gloss, in c. 54. de elect? v. retiñere in-quiens: Qui habet plura beneficia, quorum aiterum per se sufficeret, non po-test sine mortali peccato aliud retiñere. Ratio est, quia pluralitas benefi-ciorum, dum unum sufficit ad honestara suslentationem, non tantùm con-trar iatur juri positivo Sac. Canonum , sed etiam juri naturali . Tum quia, ut inquit Joan. XXII. Extrav. Execrabilis h. t, unus plurima stipendia praeripit, qu® pauperibus idoneis Clericis abundé suf f icerent , contra prfficeptum: quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris. Tum quia habentibus plura beneficia paratur vagandi materia, divinus cultus minuitur, hospita-Utas debita non seruatur, Ecclesiarum detrahitur commodis et honori, ani-mar um cura negligitur , vitiorum sentibus fomentum pericolose prcebetur, ibid., qu® omnia sunt adversa juri naturali . Tum denique quia pluralitas ista est contra primara fundatorum intentionem ab Ecclesia acceptatam et approbatam, et cons. violativa just i t i®; ergò. Qu® rationes, et jura generali ter loquentia evincunt, quod is, qui habet, beneficium unum suffi-ciens, tu ta conscientia non possit recipere aiterum per se insufficiens; nec obtento sufficiente, ret iñere p r iusde se insufficiens; quia aiterum in-sufficiens non est ei necessarium; e t aliunde alii pauperi Clerico esset con-B ruura ad sublevandam egestatem.—Nec consuetudo in contrarium valet: liara cùm adversa sit juri natural i , est omninò irrationabilis (cap. fin. de consuetud.), et dicitur corruptela de ambitionis radice procedens (e. 1. eod. in 6.). et perversio ordinis Ecclesiastici (Trid. sess. 24. c. 17. de refor.) liane materiam'concludat senlentia S. Bernardi relata à S. Thoma quod I. 9. ar. 15, quod qui non unus, sed plures est in beneficiis, non unus, sed plura futurussit in supplici is; Garz. Reiff. Sehmalz. Fagn. in c. 5. quia h. t. ». 46.

37. Q. III. An., et ex qua causa dispensari possit in pluralitale brnefi-eio rum ?

R. Ad I.'" Affirmative ex o. 28. in fin. h. t. Nam licèi quadam bene-ficia de jure naturali ineompatibilia, tarnen hoc ju s naturale non extendit se ad circumstantias omnes, sed materia subduci potest, ut pro eo casu, quo potestas ecclesiastica ex altioribus causis aliler disponit, non conti-jiealur sub jure naturali; ergò in pluritate beiiefieiorum dispensari potest; et quidem directè, seu propriè, si pluralitas adversalur soli juri ecclesias-iico; indireétè vero seu impropriè ratione materi® subduct®, si adversa-tur juri naturali, seu divino. Instantias in pluribus habes: sic enim redde-re depositimi est jur is natura l is , e t tamen hosti non est reddendum dc-positum; obligatio juramenti , voti, pacti, est juris naturalis, e t tamen re-laxari potest .

R. Ad 2.m Just® causa dispensandi in pluri tate beneficiorum sunt tres:—1. a Necessitai; u t si plures desint ministri idonei, maximè in locis h®reticorum infidelium.—2.a Emdens utilitas Ecclesiarum, ut si unus cle-ricus etiam absens sua auctori ta te , p rudent ia , potentia, aliisque dotibus plùs potest predesse Ecclesiis, quam alii p räsentes . Sic enim S. Greg. lib. 2 epist. 32. Agnello duas Ecclesias cathedrales contulit .—3. a Prcero-gativa meritorum, si persona aliqua propter suam doctrinam, scripta, de -fensionem, e t alia obsequia bene merita sit de Ecclesia, et consequenter digna pluribus Ecclesiis; cùm talis concessio redundet in commodum to -t ius Ecclesi®. Ita caus® ist® coUiguntur ex Can. 17. tali, 4 . q. 7 . , et expressè in Concil. Later, excipiuntur ab Innocentio III. relato in cap'w. h. t. infin. ibi: Circa sublimes tamen et litteratas personas, quw majoribus beneficiis sunt, honorandee; cùm ratio postulaverit, per Sedem apostol. poterit dispensari. Et Joan. XXI!. in Extrav Execrabilis, eod., excipit S. R. E. Cardinales, et Regum filios, quibus ob insignem prarogat ivam faciliùs conceduntur p 'ura beneficia.

38. Q. IY. Qui dispensare possint in pluralitate beneficiorum? R. 1.° Regulariter solus Papa ob plenitudinem potestatis (cit. c. 28.

h. t.) Alii vero, cùm inferiores sint, jure communi, dispensare nequeunt, nisi speciali privilegio id eis c o m p e t a t . - 2 . ° Episcopus conferre potest duo beneficia simplicia compatibilia, vel unum curalum, et alterura s im-plex, aut commendatum, si neutrum per se est sufficiens ad congruam sustentat ionem; hoc enim ei permitl i t Trid. Sess. 24. c. 47 de reform. At si duo non sufficerent, ter t ium similiter compatibile non potest adjicere ut declarasse dicitur S. Congr. cùm Trident, d, c. loquatui de altero, non terlio, ibi: licet aliud simplex sufficiens eidem conferri. Quòd si beneficia sint curata, vel propter residentiam ineompatibilia, Episcopus duo con-ferre nequit, licèt unum non sii sufficiens, sed dispensano à Sede apost petenda est (c. 28. h, t.) Idem die de Legato à latere. Vicarius autem generalis Episcopi sine speciali mandato aiterum beneficium conferre ne -quit; imo nec capitulum, sede vacante, quia talis collatio non est jurisdi-c t i ons necessari®, cùm ad sustentationem clerici sufficiat a l teram bene-ficium dare in commendam temporalem, donee Episcopus eli?atur —3 0

Consuetudo eonferendi tria beneficia sub diverso tecto simplida et com-patibilia, alias de se insufficienlia, non videlur esse eorruptela, cùm

T ir

nullibi à jure reprobetur; et aliunde pro more et utilitate d iaces i s coho-nestari possit. At consuetudinem conferendi tria beneficia difformia sub eodem tecto, tanquam corruptelam reprobant Fagn. e. litteras, de cone, praeb. n. 3. Gare, et alii. Earn vero sust inent , saltèm si immemorialis sit. Navar. Zerol Schmalz. et alii, quia cap. 1 de consuetud. in 6 reprobatur consuetudo conferendi plures dignitates, personatus, administrationes, et officia sub eodem tecto; non vero consuetudo conferendi tria beneficia

simplicia de se insufficientia. 39. Q. V. Quid requiratur ad licitam et vatidam dispensationem in

pluralitate beneficiornm? R. 1.° Ut d ispensa ta etiam papalis sit licita, requir i tur justa causa,

cum Papa rationabiliter relaxare soleat jus commune, ne d ispensa ta sit d iss ipata .

2.° Dura Papa dispensai motu proprio, et beneficia sunt compatibilia, •vel solo jure Ecclesiastico incompatibilia, valida est d ispensa ta , etsi nulla justa causa adesset, cùm Papa in jure suo valide dispense! sine causa, ex reg . generali c. 4 de R. J. in antiq.; at si dispenset ad instantiam suppli-c a n e , causa finalis allegata debet esse vera: secùs d i spensa la est ob vel subrept i t ia (c. 15, 20 de rescript.J

3 0 Si beneficia de jure naturali et divino sint incompatibilia, ut duo episcopatus, d u a parochia, vel duo beneficia, quorum ulrumque per se e s t sufficiens, e l Papa in his dispensai motu proprio, et ex certa scientia, elsi nulla causa exprimatur , talis d ispensa ta in foro externo prasumi lur valida, quia Papa p ra sumi tu r ex justa causa motus fuisse ad faciendam dispensationem. Neque Papa redarguì potest, cùm in terr is Superiorem non habet, et aliunde majestas e t sanctitas ejus purget omnem suspi-cionem invalida dispensationis. Sed pro foro interno major est difficullas: an scil. dispensata papalis, justa causa de f iden te , prosit beneficiato in foro a n i m a coram Deo? in hac sanò difficili et periculosa quast ione, qui-dam dicunt talem dispensationem esse validam, licèi illicita fueri t ; adeòque beneficiato prodesse, quamvìs recipiendo dispensationem sine causa justa, peccaverit. Pro hac sententia non audeo securè aliquem doctorem alle-gare, ne illi injuriam faciam; nam quos ab aliis citatos legi, vel contrarium deprehendi, vel obiter assertum inveni sine ulla probatione, vel id solum volunt, quòd talis d ispensata sit valida pro foro externo, quatenus in eo Papa prasumitur ritè agere , ut ab alio reprehendi et corrigi non possit Nisi proposito meo scribendi laconicè insisterem, facilè esset sententia? doctorum in medium producere; quem laborem alteri tempori, volente Deo, reservo, id solum monens: liane opinionem non debere dici commu-nior'em, ut earn, forsàn ex relatione aliorum vocat P. Schmalz. (hìcnum. 4 42), licèt illam nec probet, nec mentem suam aperiat , ut aliàs solet clarissimè; ob quod inter clarissimos sacul i nostri doctores meritò nu-merandus est.

4.° Dispensalio papalis in pluralitate beneficiorum ex na tu ra sua, vel ex sufficicntia incompatibilium, justa causa deficiente, est invalida pro foro interno, et consequentef non predest beneficiato coràm Deo: i t i S. 1).

T I T . V. D E l ' H . S 3 . E T D I C N I T .

quod l. 9. art. 13, et cum eo cummunissima TT. et Canonistarum sententia, ut verè Fagnanus cap. 5. Quia h. t. n. 45 dicat: Et in hoc, putà S. Thoma, seu ejus sententia, tandem resident hie Canonista nostri. Prob. 4.° ex ("one. Trid. sess. 24. c. 47 de refor. ibi: Quoniam multi improbee cupidi-tatis affectu se ipsos, non Deum decipientes, ea quee benè constituta sunt, variis artibus eludere, et plura simul beneficia obtinere non erubescunt. I s l a aulem var ia arles non sunt a l i a , quàm dispensat ions sine justa causa ob ten la , quibus beneficiati se ipsos, non Deum decipiunt.—2.° Papa, u t -potè inferior, sine justa causa non potest dispensare in jure naturali et divino, ut tenet certa sententia, ex e. 4. d. 9 et pr. d. 13. Quis enim credat . quod Christus Dominus Papa dederit potestatem irrationabililer re la-xandi jus na tura? Sed dieta beneficia plura retinere est contra ju s na tu-rale, sicut occidere hominem, u t docet S. D. I. c.; ergò. Prob. min. I la-bere plura beneficia curata, q u a ex jure divino et naturali res 'dentiam continua™ exigunt, vel alia simplicia, quorum singula per se sufficiunt ad vi lain, non est actus indifferens, sicut levare fes tucam, sed intrinsecam conlinet turpitudinem, seu r e c l a ralioni repugnat: nani hoc modo unus stipendia plurium p r a r i p i t , Ecclesia debitis sibi ministris pr ivantur , cultus divinus minui tur , cupiditas, ambilio et luxus beneficiatorum a u -getur , fundatorura voluntas negligi tur , salus animarum vix obiter cura-tili-, populus offenditur, dum unum clcricum videi abundare , a l lerum agere; qua omnia r e c t a ralioni, et consequenter juri naturali sunt dis-sona, ut benè expendit Joan. XXII, Extrav. Execrabilis A. t., ubi merito ambitionem plurium beneficiorum vocat execrabilera; ergò habere plura beneficia dicto modo incompatibilia, est contra jus natura le , et conse-quenter sine justa causa indispensabile. Unde rcscribit benè Alex. i l i . {<•. 6. h. t.), nec ad raandatum Sedis Apostolica esse providendum ei, qui aliud beneficium habet, de quo valeat coramodè sustentari .—3.° Jus n a t u -rale rìiutari, sen relaxari nequit, nisi ex parte mate r ia , qualenùs h a c in coi lis circumslanliis subducitur à p racep to juris naturalis, ut patet in usucapionibus, spoliis Hebraorum /Egyplios spoliantium, libello r e -pudii etc.; ergo etiam jus naturale, de se adversans pluralitati p r a b e n -darum, nequit à Papa relaxari, nisi in circumstantia j u s t a causa, vi cujus liirpitudo liujus pluralitatis purge tur , el receptio ac retenlio plurium be-neficiorum cohonestetur. Hinc reclè concludil S. D. 1. c. Quamvìs, in-t]iiiens, habere plures prcebendas, aliquas inordinationes continent, tarnen aliw circumstantice possunt supervenire, ita honest.antes actum, ut inordina-tiones ilice totaliter evacuentur: putii si sit opus in pluribus Ecclesiis alicvjus obsequio, et possit in plus servire Ecclesia, vel tantundem absens, quàm alius prcEsens. Deficiente aulem jus ta causa, nunquam tales c i rcumstant ia supervenient , nec inordinationes in pluralitate prabendarum imbibi ta evacuabuntur. Iiis adde terrif icum exemplum, quod ex Dionysio Richelio monacho carthusiano refert Azor. fp. 2.1. 6. cap 11 queest. 5. §. sc?>//-dum.J Philippus Cancellarius Parisiensis mullis prabendis dives, morti v ic inusà Gulielmo Episcopo Parisiensi raonitus, ut uno beneficio relento, cetera resignaret, respondit, se experiri malie, an lei hale peccalum coni-

milleretur in mullís benefici is simul habendis: et ila èxcessit è vivís. Ter líe ab obitu die apparens diet, (iulielrao dixit, se apud inferos a l e r n i s s u p -pliciis torquéri ob tria crimina: quod senserit pluralilalem beneficiorum, ubi unum sufficit, jure naturali non improbari; quod eorum fructus in vanos et malos usus impendent ; et quod libidinis el luxur ia peccatis conscientiam maculaverit . Pro hac sententia plures auetoritates non afferò, sed quod dixit sapientissimus Azor. I. c. §. duce sunt, idem e l ego dico: mihi qnidem sufficit vel unius S. Thoma auctoritas, in qua resident Canonista, teste Fagn. I. c.

Ohi. Quoad ab intrinseco et jure naturali est malum, in eo nee Papa ex causa justa , potest dispensare, ut in fornicatane etc. ; ergo si pluralitas prabendarum ab intrinseco est mala, Papa nullo jmodo poleril in ea dispensare; quod sanè est nimium et falsum.—2.® Papa habet plena-riam dispositionem beneficiorum (cap. 2. h. t. in 6.J; ergò etiam sine causa valide dispensat.—3.° Privatum commodum non est causa sufiiciens ad relaxandum jus naturale; sed Papa dispensat ex causa privati commodi; nam nobilitas pr incipi la , el l i t teratura doctorum numerantur inter causas dispensando cap. 28 h. t. Extrav. Execrabilis h. t.—4.° Licèi jus naturale circa pluralitatem beneficiorum sit prohibens, non tarnen est irritans, cùm irritatio ista ex nullo capile, ve! jure colügatur; ergò licèt dispensans saie justa causa , e t dispénsalos peccent mortaliter sic agendo, tameu facta semel d i spensa tane , beneficia validé ret inenlur. In hoc argumento firmatur sentent ia Sanchez, ut refer t Schmalz, num. 143, sed non fir-mi ter .

Ad 1.m Ex comm. doctrina, ad quajstionem an jus naturale sit dispensa-hile, quod objecta jur is naturalis aliqua sint intrinsecè mala lam formali-ter , quam materiali ter, ut in nullo casu cohonestari possint, ut odium Dei, hares is , mendacium etc. ; aliqua vero sint ab intrinseco mala formali-ter, non vero material i ter , quorum materia subduci potest il p racepto , dum scilicet materia dependet à volúntale divina, vel humana Pr inci-pis, et ponitur in bis circumstanliis, in quibus jus naturale non extendit se ad talem materiam Sic si Deus det jus in vi ta tu innocentis, in corpus so lu ta , vel con júga la , non peceatur peccato homicidii, fornicationis, aut. adulterii, sed actus isti j u re exercentur (S. D. 1. 2. qua>st. 94. art. 5.) Pluralitas beneficiorum est contra jus naturale hoc secundo modo, et ex parte mater ia mutari et cohonestari potest ob justam causam necessi ta-tis et utilitatis Ecclesiarum; et quia materia beneficialis subjecta est dis-position"! Papa , ideo Papa ob justam causam dispensare potest in plurali-tate beneficiorum; non vero in forn ica tane , vel adulterio, vel pluralilalc nvorum, et similium; quia eorum materia non subest polestati P a p a , sed polestati divina. Hinc in forma: D. A. Quod est ab intrinseco malum lam formaliter, quàm materiali ter, ut materia non sii extrahibilis à p r a -cepto naturali , C. A. Si tantùm es t malum formaliter, scu in thesi, non vero materialiter, seuinhypolhesi , c l inqua l ibe t c i rcumstant ia , iV. i .—Ad 2. m Polcs las P a p a est plenaria, quateniis non dependet à jure positivo sacr . Canonum: non verò plenaria, scu independen? à jure naturali.—A l

3.m Nobilitas e l l i t l e ra lura p e r s e non constituunt diversam causam ¡1 causa necessitaiis, et utilitatis, sed pluralitas beneficiorum filiis Regum et lilteralis concessa indirectè cedit ad utilitatem totius Ecclesia, qualenùs Ecclesia per tales personas palentiùs defenditur e t illustralur.— 4.m Dico hoc jus naturale esse irritans: nani ex recepta regula tlieologo-rum, lune jus naturale est non tantùm prohibens, sed eliam irri tans, quando actus perpetuam conlinet turpitudinem: ut palet in contractu usurano, in matrimonio patris cum (ilia, in pacto concubinario etc.; sed pluralitas beneficiorum sine justa causa perpetuam conlinet tiirpiludineni: siquidem non tantùm recipere, sed etiam re t inere beneficia plura tu rpe et inordinalum est, ob rationes in probatione allatas; ergò. Imo si opposi-tum semel esset verum, aperiretur latissima via transgrediendi jus na tu -rale et sanctiones canonicas, et pauci propter unum peccatum in d i spen-s a t a n e , et receptione comissum abs ter rerentur à cupidilate isla, e t . a m -bitione execrabili.

Dices: Papa s a p e confert plura beneficia, quorum unum esset suff l-ciens; sed non est credibile, quod Papa lam notoriè delinquat; ergò col-latio plurium beneficiorum non videlur adversari juri naturali .

R. Quando Papa dispensat motu proprio, Semper p ra sumi lu r ex justa et legitima causa dispensare (G. Si Papa dist. 30, et ut notat Abbas cap. in caus:s unni. 2. de sentent. et re judicat. Felinus cap. ad aures sed, de rescrip. Piasecius part, 2. prax episcop. c. 5. art, 3. num. 79.) Quando verò dispensat ad instantiam partis, cùm semper intelligenda sii conditio: si preces veritate nitantur (cap. ex parte 2. de rescrip.), hac non subsis-tenle, nec subsistit d i spensa la . Unde si bencHciariis justa causa per ipsos allegata pro obtinenda dispensatione non subsislit, viderint, quid aliquando corani Deo judice siili responsuri, quia reverà se ipsos, et non Deum decipiunt, ut ail Tridentin. cit. Sess. 24. cap. 17. de reformalione. Quid confessarlo agendum, videatur Cajelan. in Summa, V. beneficium ec-clesiasticum, Azor. /. cap. 12. q. I I.

40. Q. VI. Quid in rescripto dispensationis a/endendum? R. 1.° Exprcssio beneficii prioria, etiam modici, facienda est [c. 21. h.

t.)—2.° H a c clausula: non obstante quod aliud beneficium obtineas, non ope-ratur retcntionem utr iusque, sed tantùm indicat rescriptum non fuisse subreplitiò impetratimi.—3.° Dispensario ad plura beneficia, cùm sii odiosa e t vulnus legis, s t r i d è est interpretanda: ad ea lamen, q u a inse-parabiliter accessoria sunt , extendi debet. Cetera de rescriptis benelìeia-libus, vide. lib. 1. titul. de rescriptis.

41. Q. VII. An, srclusa dispensatione, ex plur ¿bus obtentis benefici is ali-qvod amittatur, et quomodo, vel quando?

ilic inter jura antiqua, e t nova distinguo, et: R. l.° Ante Concilium Lateranense sub Alexandre II! beneficialus

in optione liabuit alterimi ex duobus ret inendi, cap. 17. 14. hoc titillo, q u a duo capita 11011 erant superflua in Decretalibus Gregorianis propter cap. 28. eod. Nani ¡Horum dispositio serviebat pro beneficiis simplicibus; imo et liodie serviunt pro ilio casu, quo beneficiatus acquisirli duo bene-

ficia, et neseilur, cujus possessionem priùs adeplus sit. Deinde in Con-eil. Later, sub d. Alexandra Iii. optio ista sublata est, et beneficialus pri-vabalur priori beneficio, non ipso jure, sed per sententiam (cap. 3. ile der. non resici,)—Tum in Concil. Later, sub Innocentio III definilum est, ut ob linens alterum beneficium cu ra tum, d ign i t a t em, aul personatum, priori ipso jure sit privatus (cap. 28. h. t.), et nisi sine mora prius benefi-cium in manibus superioris dimiseri t , ipso jure utroque carea t , fialque inhabilis ad sacr. ordines, et quodeumque benef ic ium, ex Constilut . Joann. XXII. Execrabilis h. t.

2.° Ex jure Trid. Sess. 7. c, 4. de reform., obtinens quodeumque se-cundum beneficium incompatibile, priori ipso jure ; et si u t rumque retine-re prffisumpserit, utroque pariter ipso jure privatus existi t : ita hodie communis cum S. Congr. declarante, quód Trident . I. c. non solum con-lirmavcrit constitutionem c. 28. de multa h. t., sed etiam iilam ampliave-r i t ad quiecumque beneficia, etiam simplicia incompatibilia: ut proinde hodie inter incompatibilitatem beneficiorum curatorum, dignitatum, per-sonattium, e t beneficiorum simplicium, quoad effectum nulla sit differeu-lia. Nam Trid. generaliter dicit: quicumque de celerò plvra curata, aut a.liàs incompatibilia beneficia; et subdit parliculam implicativam: prceser-tim contra formam Const. Inn. Ili. de multa; e rgo Trid. comprehendit ge-nerali ter omnia beneficia incompatibilia.

3.° Beneficium prius vacare incipit eodeni instanti, quo obtenta e^t pacifica possessio aiterius beneficii (c. 28. h. I, in G.) Quod quidem recti; s tatutum es t , ne forte beneficiatimi conl ingat , utroque privari , si ante pacificam possessionem aiterius, etiam quoad f ruc tu s , pr ius amitteretur, et posterius propter litigia, et turbationes non obtineretur . Porrò collator à die vacationis, quo possessio pacifica aiterius beneficii obtenta est, iliud prius statini conferre potest alteri Clerico, et intra 6 menses (si vero est patronatum laicum intra 4 menses) debet; alioquin potestas conferendi devolvitur ad Superiorem; et collator de suis provenl ibus tantùm in utili-tatem Ecclesia , cujus est illud beneficium, conferre tenetur , quantum perceptum est à tempore' vacationis (e. 28. h. t,) At in possessionem novus beneficiatus introduci non debet, altero non vocato; cùm ei forsan Jus possit competere retinendi (c. 28. eod. in è.), nisi notoria esset possessio pacifica aiterius beneficii. Tunc autem censetur possessio non esse paci-fica, dum beneficiatus statini in principio, hoc e s t , intra u n u m , vel aite-rum mensem incipit turbari judiciali ter , vel extrajudicil iater. Ceterùm aequitas Canonica suadet, ut beneficiatus, post obtenlam pacificam posses-sionem secundi, non cogatur dimittere statim possessionem primi benelì-cii; ne forsan ei lites or iantur super secundo, e t ita u t roque privetur. Quo sensu intelligendi sunt DD. dicentes vacationem istam accidere post duos menses pacifica possessionis: loquuntur enim de vacatione facti, seu actuali dimissione possessionis, non vero de vacatione juris, cum resolutio tituli fiat à momento acquisii® possessionis pacific® (eil. cap. 28. hoc tit. in 6.;

42. Q. Vili. Qui shit ras"s. in quibv.s, obtento beneficio secundo, non vacai prim uni ?

R. Seqq. I." Obtento Cardinalato, non vacat prior F.piscopatus, Cano-nia, vel aliud beneficium, nisi obstaret residentia utr inque requisita: quo casu opus esset dispensatane.—2.° Obtento Episcopati! solùm ti tuli , in terris infidelium sito, non vacat prior Canonia, vel aliud beneficium; cùm talis Episcopatus non habeatur quoad possessionem. At si Episcopus pos-sesskmatus obtineat Abbatiam, vel aliud incompatible beneficium , colia-tio sine dispensatione non valet.—3.° Si secundum beneficium accessorie •uniatur priori, vel detur in commendam temporalem, vel si primum sit iusul'ficiens, et addatur ei al terum simplex non exposcens residentiam: nam in his et similibus casibus nulla est incompatibilitas beneficiorum. At in ilio casu, quo prius beneficium est sufficiens, e t additur ei al terum sufficiens ratione residenti® compatibile, at tento jure Trid. videtur prius vacare ipso facto; quia reverà ex capite sufficienti® est incompatibile: adeòque comprehenditur sub disposinone sess. 7. cap. 4. de refor. Gonza-lez tarnen, et alii dicunt primum non vacare, nisi per sententiam Ordi-narii.

43. Q. IX. An ad introditcendam vacationem beneßeiorum, qiice ipso ju-re Tridentini vacant, requiratur sententia declaratoria?

R. Cum distinctions, e t quidem, ad vacationem prioris, obtento se-cundo incompatibili, nulla requiritur declaratio; sed sufficit sola incom-patibilitas, cùm hie nullum sit delictum, quod declaretur. Econtrà , ad privationem secundi requir i tur sententia declaratoria; nam privatio ista vini habet p a n ® propter inobedientiam contra Sac. Canones commissam, quatenùs beneficiatus prius illud beneficium sine mora coràm Superiore lion dimisit, sed utrumque retinere pr®sumpsit. Eadem doctrina procedit in casu, quo quis duo beneficia dispensativè obtinens, pacificò acquisivi! tertium incompatibile; tunc enim prioribus ipso jure privatur absque ulla declaratione (Clem. 3. de preebend.)—Nec obstat, quod acquis i ta tert i i beneficii sit invalida (c. 3. de o f f . ord. in 6. Trid. sess. 24. c. 17. de refor.); nam sufficit, quod terl ium beneficium sit pacificò possessum de facto. Sic etiam intrusus in beneficium cur'dtum de facto, priori ipso jure privatur (r. 18. h. t. in 6 . )

§• I V .

De reservatione beneficiorum.

41. Nota 1. Quòd reservatio est: beneficii vacaturi per Superiorem ad se facta avocatio. Et h®c regulari ter fit ä solo Papa ex variis causis j u s -tìs; nani ad Sedem Romanam primitùs per t inebant omnia beneficia, quo-rum eollationem liberaliter concessit inferioribus collatoribus; non u t i -que privative, sed cumulative, adeòque juslè aliqua sibi reservare potest: tum quia ad sedem Rom. undique confinimi pauperes Clerici, quibus

ficia, et nescitur, cujus possessionem priùs adeplus sit, Deiude in Con-cil. Later, sub d. Alexandra Iii. optio ista sublata est, et beneficialus pri-vabatur priori beneficio, non ipso jure, sed per sententiam (cap. 3. de der. non resici.)—Tum in Concil. Later, sub Innocentio III definitum est, ut obtinens alterum beueßcium cura tum, d ign i t a t em, aut personatum, priori ipso jure sit privatus (cap. 28. h, t.), et nisi sine mora prius benefi-cium in manibus superioris diniiserit , ipso jure utroque carea l , fiatque inhabilis ad sacr. ordines, et quodcumque benef ic ium, ex Conslilul . Joann. XXII. Exerrabilis h. t.

2.° Ex jure Trid. Sess. 7. c. 4. de reform., obtinens quodcumque se-cundum beneficium incompatibile, priori ipso jure ; et si u t rumque retine-re prfßsumpserit, utroque pariter ipso jure privatus existi t : ita hodie communis cum S. Congr. declarante, quód Trident . I. c. non solum con-lirmavcrit consti!utionem c. 28. de multa h. t,, sed etiam ilium ampliave-r i t ad quiecumque beneficia, etiam simplicia incompatibilia: ut proinde hodie inter incompatibilitatem beneficiorum curatorum, dignitatum, per-sonatiium, e t beneficiorum simplicium, quoad effectum nulla sit differen-Lia. Nam Trid. generaliter dicit: quicumque de celerò plum curata, aut al ¡¿is incompatibilia beneficia; et subdit particulam implicativam: prceser-tim contra formam Const. Inn. 111. de multa; e rgo Trid. comprehendit ge-nerali ter omnia beneficia incompatibiiia.

3.° Beneficium prius vacare incipit eodem instanti, quo obtenta e^t pacifica possessio alterius beneficii (c. 28. h. I, in G.) Quod quidem recti; s tatutum es t , ne forte beneficiatimi cont ingat , utroque privavi, si ante pacificam possessionem alterius, etiam quoad f r u c t u s , pr ius amitleretur, et posterius propter litigia, et turbationes non obtineretur . Porrò collator à die vacationis, quo possessio pacifica alterius beneficii obtenta est, illud prius statini conferre potest alteri Clerico, et intra 6 menses (si vero est patronatum laicum intra 4 menses) debet; alioquin potestas conferendi devolvitur ad Superiorem; et collator de suis provenlibtis tantùm in utili-tatem Ecclesia , cujus est illud beneficium, conferre tenetur , quantum perceptum est à tempore' vacationis (e. 28. h. t,) At in possessionem novus beneficiatus introduci non debet, altero non vocato; cüm ei forsan Jus possit competere retinendi (c. 28. eod. in è.), nisi notoria esset possessio pacifica alterius beneficii. Tunc autem censetur possessio non esse paci-fica, dum beneficiatus statini in principio, hoc e s t , intra u n u m , vel aite-rum mensem incipit turbari judiciali ter , vel extrajudicil iater. Ceterùm aqu i tas Canonica suadet, ut beneficiatus, post obtentam pacificam posses-sionem secundi, non cogatur dimittere statim possessionem primi benefi-cii; ne forsan ei lites or iantur super seeundo, e t ita u t roque privetur. Quo sensu intelligendi sunt DD. dicentes vacationem istam accidere post duos menses pacific® possessionis: loquuntur enim de vacatione farti , seti actuali dimissione possessionis, non vero de vacatione juris, cum resolulio tituli fiat à momento acquisii® possessionis pacific® (cit, cap. 28. hoc tit. in 6.;

42. Q. YIH. Qui shit ras»s. in quibu.s, obtento beneficio seeundo, non racat privi uni ?

R. Seqq. 1." Obtento Cardinalatu, non vacat prior Episcopatus, Cano-nia, vel aliud beneficium, nisi obstaret residentia utr inque requisita: quo casu opus esset dispensatane.—2.° Obtento Episcopati! solùm ti tuli , in terris infidelium sito, non vacat prior Canonia, vel aliud beneficium; cùm talis Episcopatus non habeatur quoad possessionem. At si Episcopus pos-sessionatus obtineat Abbatiam, vel aliud incompatible beneficium , colia-tio sine dispensation« non valet.—3.° Si secundum beneficium accessorie, uniatur priori, vel detur in commendam temporalem, vel si primum sit iusui'ficiens, et addatur ei al terum simplex non exposcens residentiam: nam in his et similibus casibus nulla est incompatibili)as beneficiorum. At in ilio casu, quo prius beneficium est sufficiens, e t additur ei al terum sufficiens ratione residenti® compatibile, at tento jure Trid. videtur prius vacare ipso facto; quia reverà ex capite sufficienti® est incompatibile: adeòque comprehenditur sub disposi tene sess. 7. cap. 4. de refor. Gonza-lez tarnen, et alii dicunt primum non vacare, nisi per sententiam Ordi-nàrii.

43. Q. IX. An ad introducendam vacationem beneficiorum, qvw ipso ju-re Tridentini vacant, requiratur sententia declaratoria?

R. Cum distinctions, e t quidem, ad vacationem prioris, obtento se-eundo incompatibili, nulla requiritur declaratio; sed sufficit sola incom-patibilitas, cùm hie nullum sit delictum, quod declaretur. Econtrà , ad privationem secundi requir i tur sententia declaratoria; nam privatio isla vini habet pcen® propter inobedientiam contra Sac. Canones commissam, quatenùs beneficiatus prius illud beneficium sine mora coram Superiore lion dimisit, sed utrumque retinere prasumpsi t . Eadem doctrina procedit in casu, quo quis duo beneficia dispensativè obtinens, pacificò acquisivi! tertium incompatibile; tunc enim prioribus ipso jure privatur absque ulla declaratione (Clem. 3. de prcebend.)—ìiec obstat, quod acquis i ta tert i i beneficii sit invalida (c. 3. de o f f . ord. in 6. Trid. sess. 24. c. 17. de refor.); nam sufficit, quod terl ium beneficium sit pacificò possessum de facto. Sic etiam intrusus in beneficium cur'dtum de facto, priori ipso jure privatur (c. 18. h. I. in 6 . )

§• I V .

De reservation e beneficiorum.

41. Nota 1. Quòd reservatio est: beneficii vacaturi per Superiorem ad se facta avocatio. Et h®c regulari ter fit ä solo Papa ex variis causis j u s -tis; nam ad Sedem Romanam primitùs per t inebant omnia beneficia, quo-rum eollationem liberaliter concessit inferioribus collatoribus; non u l i -que privative, sed cumulative, adeòque juste aliqua sibi reservare potest: tura quia ad sedem Rom. undique confluunt pauperes Clerici, quibus

i ö T I T . V. M i P R . E 8 . KT D I G X I T .

eitiam vull liberali ter providere; tum denique, ut per hoc conservelur de-bita reverential et major inferiorum Kriclesiarum cum Romana communi-calio. Lnsinuanlur h a rationes c. l ì . de prcsb. in 6. el reg. 8. Caliceli.

Nota II. Reservationem variò dividi:—4.° In generalevi, qua in com-muni e t indeterminatò reservantur beneficia: v. g . omnia beneficia regni, omnes Ecclesia calliedra'.es, metropoli tana etc.; et specialem, qua r e se r -vantur cer ta et determinata beneficia; vel in certo loco, v. g . in Ecclesia bac numero; vel ratione certa; qualitates ut dignitales; vel rat ione persona', ut pro hoc Clerico.—2.° In temporalem usque ad beneplacitum Papa , el h a c mortuo Papa expirât; et per.petuam, duin beneficia reservantur sedi Apostolica, ejusque successoribus in papatu.—3.° In fixam, seu conti-nuam, q u a tempore aut loco non interrumpitur; et discontinuam, seu eventualem, q u a interrumpitur rat ione mensis, aut loci.—4.° In irritan-tem, cui additum est decretum, seu clausula irritans, v. g. decernent.es ir-rilùm et inane, quidquid secùs scienter vel ignoranter contigtrit attentari; et simpliciter avocantem, seu probibentem, cui talis clausula non est addi-ta. Inter has est discrimen notabile: nam reservatio sine decreto i r r i -ri tante probabiliter non impedit valorem collationis, vel saltèm non infi-cit t i tulum coloratura e t possessionem; econtrà, reservatio cum decreto impedit valorem collationis, e t insuper inficit titulum coloratum, posses-sionem et omnia, q u a inde consequuntur, ut patet ex decreto Clem. VII. incip. Admonet ibi: declaramus prœtensas collationes nullum titulum, vel co-lorem tribuisse, aut in futurum tribuere. Ignoranti tamen Clerico succur-r i tur , ut ad priùs beneficium, etsi jam alteri collatum fuerit , redire va-leat; 'non tamen illi, qui scienter acceptavit beneficium P a p a reservatum vel dilìcilem se p r abu i t ad illius dimissionem (c. 20. h. t. in 6.)—5.° In eam, quœ est clausa in corpore juris communis: qualis censetur illa, qua c o n t i n e t u r i n Decretalibus Gregorianis, in Sexto et Clementinis; e t in eam, quce est extra corpus juris communis, ut in Exlravagantibus, regulis Cancel lar la , e t aliis constitutionibus Apostolicis; et specialiter in concor-d a t s cum Sancta Sede initis, de quibus infra.

Nota III- Hac duo: Vacare apud sedem e l vacare in Curia synonymicè usurpari à Glossa, Garzia, Card, de Luca, et aliis. At Gomez, Covar, E n g l . , et alii dicunt ea differre tanquam magis et minus patens; ità ut omnia beneficia vacantia apud sedem, etiam vacent in curia, sed non econtrà. Illa autem beneficia dicuntur vacare apud s'edem, q u a vacant per verum obitum benéficiarii, sive is moriatur in curia Romana (V. 2. h. t. hi 6 J , sive in loco vicino, ultra duas dietas legales à curia non distan-te (cap. 34. eod. in 6.) In curia vero vacant: beneficia omnia, q u a non tantum verè per obitum, sed etiara fictè apud sedem vacant; u t p e r r e n u n -tationem, t ranslat ionem, depositionera, privationem auctoritate Papa factam (Extrav . Ad regimen, h. t. int. com.); sed obstat Extrav. ex debito, de elect, int. com, ubi beneficia per renuntiationera, eleetionem et cas-sationem vacantia, dicuntur vacare apud sedem. Ex quo sat da rò colli-g i tur , quod termini isti promiscuè usurpenlur. Porrò curia Romana ibi censetur existere, ubi moratur Papa cum suis tribunalibus e t officialibus;

TIT. V. I)K PR.ER. ET OIGNIT. 4. | non vero ubi moratur solas tantùm divers ions causa. Si tamen Papa alibi resideret , et curiam relinqueret Roma, utrobique vacatio contin-geret, quia.utrobique esset cur ia , illic cum capite, et Roma cum corpo-re; sicut factum sub Clem. VIII. ami. 1398. Ferrariam profecto, edita su -per hoc Const. 34. Cum ob nonnullas.

43. Q. I. Quœ beneficia reserventur in corpore juris communis? R. lila solum, q u a vacant apud Sed. Apostol. vel in curia Romana. Et

h a c es t unica reservatio in Corpore Juris communiste. 2 h t in 6 \ quam determinai Bonif. VIII. c. 34. eod,, et Clem. V. Clem. 1. ut Ute pend u t illa beneficia Sedi Apostol. reservata intel l igantur , q u a obtinent Legati aut Nuncu Apostolici, curiales c u r i a Romana, Papa , vel Cardinalibus deservientes, e t alii ad Rom. Curiam negotiorum causa venientes vel mde recedentes; si eos ibi, vel in loco vicino ad duas dietas (dieta'una seu iter uniusdie i , conlinet 20 milliaria italica) mori contingat H a c autem reservatio durât tantùm uno mense, intra quem si Papa 'non pro-videat, Ordinarius collator providere poterit, ne diuturnior vacatio Eccle-s ia sit damnosa le. 3. h, t. in 6.)

46. Q. II. Quœ sint reservations in Constitutionibus Exlravagantibus? R. 4. Extrav. Piœ h. t. int. com. reservantur beneficia apud sedem

vacantia, c o n f o r m e r c. 2. 34. h, t, in 6 . - 2 . 0 In Extrav. Ex debito, de elect fnt. com. plura beneficia reservantur, sed cons t i tu t e ista temporaria cum Papa expiravit, ibi: donee Christi dignatio etc.—3.° In Extrav. 3. Execra-bilis h, t. int. covi, (ponitur etiam inter Extravagantes Joannis X X I I Ì re-servantur dignitates, personatus, officia, prioratus, beneficia cura ta 'non solum pro foro interno, sed et externo, <>ua quis per pluralitatem obti-nuit. Reiff, hic à n. 436. dicit, tantùm beneficium posterius, quo quis oh ìnobedientiam privatur ipso jure , reservari Papa ; prius verò per t inere ad coilationera Ordinarli, secundùra c. 38. h. t. Alii verò dicunt utrumque reservare sanc ta Sedi, et quod magis videtur conforme textui ibi- quœ omnia etc , e t ibi: Et hi de beneficiis tam climissis, quam perditis etc ; si autem utrumque ret ineatur , utrumque est p e r d i t u m . - 4 . ° In Extrav Be-ned. XII. Ad regimen 23. h, t.'int. com. reservantur Sedi Apostolica om-nes Ecclesia cathedrales, e t lus majores, et omnia alia beneficia vacantia apud Sedem, etiam electiva et regularia: itera vacantia per translatienera depositionera, cassationem, promotionera, consecrationem, et similes mo-dos, qui auctoritate Papa c x e r c e n t u r . - 3 . ° In Const. 83. Pii IV Romanum Pontificem reservantur beneficia per simoniam confidentialem obtenta imo omnia beneficia talis simoniaci, ex Cons. 83. S. Pii V. [ntolerabilis _ 6.° In Constit. S. Pii V. In conferendis, reservantur beneficia Parochialia contra forniam Tridentini sine concursu collata. Sed sicut dispositio Tri-dentina, ità et constiiutio ista non est ubique usu recepta - 7 0 In Con^t Greg XIII 66 In Ecclesiis, et Const, 29. S. Pii V. Cùm ex Apostolati Re-servantur benencia vacantia propter crimen h a r e s i s . - 8 0 In Const v> I'auli IV. Inter ceteras, reservantur beneficia vacantia eorura qui se nvo alusexamini subjiciunt ad consequendas annuas pens-ones Plura de Ivs Vide in Reiff, et Gönz, ad reg. 8. Cane. Gl. 34. ~

T. II.

47. Q. IH. Quœ beneficia, reservantur in regulis Cancellarice Apos-

tolica? .. De his regulis vide dieta in prolegom. n . 18. Esempla earum scitu dig-

na.plura invenies in«Bullario Rom. ut Const. 7. Urbani VIII. 1623. d i e2 l . Oc'tobr. Alex. Vili. Constilut. 2., Innoc. XII. Consl. 6. e tc .

R In régula 1 , a—Reservantur beneficia expressa in Extrav. Ad regimen execrabilis cum ampl ia tane ad beneficia officialium S. Sedis, licèi ante obitum officiates esse desierint, et ad beneficia notar iorum, e t ea, q u a contra formam, et decreta Concilii. Trid. sun t oblenta.

In régula 2 . a - R e s e r v a n t u r Papee omnes Eccles ia cathedral, et his majores, monasteria virorum monachis dest i tuta, vel commendari solita, exeedentia annuum valorem 200 fiorenorum auri, et beneficia omnia ad collatores ordinarios pertinentia, q u a vacant, sede eorum vacante, donec succesores eorum pacificami possessionem obt ineant .

In régula 3.a (in recentioribus est addita.)—Ampliatur Const. Execra-bilis, ne quis secundum beneficium incompatibile cum priori obt inens, illud resignet in fraudem Apostolica reservationis .

H régula 4.a (olim l e r t i a . ) - R e s e r v a n t u r omnes digni ta tes majores post Ponlificalem seu Episcopalem in cathedralibus, e t principales in col-legiatis Ecclesiis, scil. una in singulis Ecclesiis, nisi d u a essent a q u e principales. I tem prioratus, p r a p o s i l u r a , et a l ia digni tates regulares conventuales et p r a c e p t o r i a générales Ordinum, non tamen militarium;

modo sint dignitates pe rpe tua etc. In régula 5.a—Beneficia collectorum et subcollcclorum. In régula 6.a—Curialium. In régula 7.a—Cubiculariorum etiam honoris. In régula 8 . a -Benef i c i a Ecclesia Lateranensis, et S. Maria Majoris, et

S. Petr i , et omnia ad provisionem Cardinalium perl inent ia; si in eorum absent ia à Romana curia vacent, sunt Sedi Apostolica reservata.

In régula 9 . a - R e s e r v a n l u r omnia beneficia qual i terqumque qualificala, vacantia mensibus papalibus: Jauuario, Februario, Aprili, Majo, Julio, Augusto, Octobri et Novembri. Ceteris vero collatoribus pro alternativa collatione rel inquuntur quatuor menses, s c i l semper unus post duos pa-pales, Martins, Junius, September, e t December. Pleniùs ista vide in tex-lu I legularum. At Episcopis et his Superioribus conceditur ibi gratia al-t e r n a t i v a collationis per sex menses; dummodò vacatio accidat, ipsis in d i aces i existentibus. Pleniùs per concordata German ia alternativa sex mensium conceditur collatoribus Germania , sive die vacationis existant, sive non exis tant in sua diacesi . Et jux ta hoc menses papales sunt: Ja-nuar ius , Martius, Majus , Julius, September, November. Menses vero or-dinariorum collât oru m : Februarius, Aprilis, Junius, Augustus , October, December. Ultima dies mensis finitur hora duodecima noctis , e t in dis-cordia horologiorum at tendi tur principale, s i benè incedat , vel s ta tur pro favore Ordinarli. Porrò sub alternativam cadunt omnia beneficia non re-servata, nee specialiter excepta, licèt s int parochialia, patrimonialia, mo-noeularia. dignitates secundaria in Ecclesiis cathedral ibus et collegiali*:

nani in cit. rcg. 9 textus generaliter loquitur de beneficiis quìbuscumque, et qualitercumque qualificatis. De exceptis infrà dicam.

48. Q. IV. Quce beneficia reserventur in concordats Germanice? a

49. Q. V. Quce beneficia non comprehendantur sub Reservatione generali? R s e q q . : — 1 M a n u a l i a , sive secularia, sive regularia; quia ex defeclu

perpetuitat is non sunt proprie beneficia.—2.° Beneficia juris patronati« laicorum, imo et mixti ; quia juri quas i to laicorum, nisi specialem de hoc mentionem faciat, Papa nunquam censetur derogare.—3.° Beneficia resignata ex causa permutationis; e t forsan etiam ex alia causa , cùm r e -

Vignata non dicantur in r igore vacare; Lavili.—4.° Beneficia de mensa, si-ve sint incorporata mensa Episcopali, sive capitulari, sive regulari ; vel si sint accessoriè unita, vel v icar ia pe rpe tua , quibus rector Vicarium pr®lì-cit. San. Pius Const. 47. Ad exequendum.— 'ò." Beneficia Ecclesia non nu-merata?, seu receptivce, cùm defuncto beneficiato non vacent, sed cum eo moriantur.—Denique ea omnia , qu;e in r igore non sunt beneficia: nam reservatio, utpotè odiosa, et juri communi adversa, non tan tùm specialis, sed et generalis, est s t r i c t a interprclalioiiis, u t communis tenet contra Gonzalez: atque i l à s u b reservatione dignitatum non veniunt Episcopa-tus; iiec sub reservatione collationum elcctiones etc. Similiter reserva-tiones specialiter post concordata non videntur s t r ingere Germanos. u t in Const. S. Pii V. Cùm ex Apostolatus. et altera Romanum Pontificem, Greg. XIII Humano, Alcxand. VI In eminenti, in Trid. S . 24. c. 13. de re for. etc. ; nam Pontifex non censetur derogare concordats , nisi id e x -primat, ut suprà dictum. Item si Episcopus in Ecclesia electiva, faclus Cardinalis, obtinuit indultum l ibera electionis, non censetur Episcopatus reservatus P a p a .

ö0. Q. VI. Quid, et quce sint beneficia affeda? R. 1 A f f e c t a sunt ilia, quibus Papa aliquando manum apposuit inci-

piendo conferre; ita u t ab inferiori collatore conferri nequeant. Convelli t affectio cum reservatione, quod per u t ramque inferiori collatori tollatur potestas conferendi. Differì verò in mul t is ; nam reservatio fit per verba expressa, est continua et diuturna, e t locum habet tantùm in beneficiis: eeontrà affectio fit ipso facto, ex quo tacita or i tur reservatio ; desinit si provisio secuta est , ut , secuta vacatione, inferior conferat: e t locum h a -bet etiam in Ordinibus, u t ordinatus à Papa nequeat Superiores Ordines ab alio recipere (c. 12. de tempp. Ord.)—' Vide notat. post hoc c. torn. I. p. 407. "—Item in causisi si Papa per se , vel per delegatum c a p i t co-g n o s c e s ; tunc enim inferior non cognoscet in eadem causa, nisi utrobìque adsit licentia Papa .—2.° Beneficia per apposilionem manus papalis fiunt affecta: I. Si Papa proh ibu i t , ne electores ad electionem proccdant. II. Si beneficium , vel jus ad illud res ignetur in manibus P a p a . III. Si Papa alicui dal beneficium in Commendam. IV. Si mandel alicui provi-

a— Cum hœc quaestio. u t pa tc t , ad j u s pa r l i cu la re Ecfclesiœ Germanic® s p e -ctet, ommi t i t u r e jus responsio. {N. F..)

4 4 T I T . V. I )E P R . E B . E T LH G M T .

deri de beneficio proximè vacaturo. V. Si Papa eliam invalidé conférât-alieui beneficium, ut comm. docet contra Abbatem.—Econtrà affectio non üt: I. Si Papa apposuil manum, non ad conferendum, sed ad.alium effec-tum, v. g . ad p ras tandam pensionem. II. Si conferre voluit ex causa permutationis, vel res ignat ions in favorem tertii; et interim beneficium vacat per obitum. Iii. Si conferre voluit ex falsa relatione reservat ions , qua; non fuit. IV. Si Ordinarius prior contulit: at in dubio pra fe rendus est provisus à Papa. V. Si beneficium sit juris patronalus laici, aut ver -tatur prajudicium concordatorura. VI. Si appositio manus semel est sor-tila suum effectum; Gönz. Reiff, el alii.

De primis precibits Iiriperaturis Romanorum.

51. Preces istee sunt: nominatio persona idonea ad certa benef ica competens Imperatori, seu Regi Romano ex indulto Sedis Apostolica. lii-cuntur preces, quia Imperator non conferì , sed tantùm petit nominando, ut collator Ordinarius conferat; et quia preces.ha nituntur mandato Apos-tolico, evadunt preces armatce. Prima vero vocantur, quia sunt prima pe -l i l a Imperaloris; e t primaria, quia p r a f e r u n t u r collation! omnium alio-rum collatorum.—Jus primarum precum est omninò antiquissimum, et descendit ex gratia et indulto Sedis Apostolica; non vero ex vi election's impera to r i a , ut tenent catholici contra haterodoxos Fritsch, Vitriar. Reinking. etc.; nam id probant antiquissima diplomala Rudolphi I et II. Ferdinandi II et III, in quibus tales preces dicuntur favorabiliter, ex me-ra liberalilate, e t de Apostolica potestatis plenitudine concessa; et licèi in illis r evoca ta sit ad anliquam consuetudinem, tamen h a c consuetudo dicitur probata, et roborata auctoritatc Apostolica. An vero jus primarum precum competat Imperatori ex indulto Apostolico semel pro semper da-to, aut consuetudine per Sedcm Apostolicam approbata; an vero singulis Imperatoribus opus sit novo speciali indulto, lis est etiam inler calholi-cos, quam hie non decido. Vide Engel, Reiff. Sehmalz, et p r a ceteris Chokier.

52. Q. I. Quid juris liabeat Imperator vi prima-rum precum? R. 1.° In omnibus Ecclesiis Rom. Imperii , proni nunc e s t , junclis

Ecclesiis Melensi. Tullensi e t Verdunensi, qua salvis priorihus juribus in Pacific. Westphal . incorporata sunt corona Gallica, semel pro uno bene-ficio quocumque, eliam electivo, nominare potest, e t quidem in singulis Ecclesiis: sic enim habetur in tenore primarum precum. Excipe dignita-tcs Pontifìcales et p r i n c i p a l s in Ecclesiis cathedralibus et collegiatis, be-neficia juris pa t ronalus laicorum, ex natura sua regularia, ut Abbalias,

litigiosa, manualia, rèsignala ex causa permutationis, Vicarias tempora-les, monocularia, et si collator non habet ultra tr ia beneficia.

2.°" Nominatio Imperaloris non impeditur per concordata Germania, , nec per régulas Caliceli., nec per rescripta, aut reservationes papales (ex-cep t s , q u a continentur in extrav. Ad regimen, h. t.), nec per statuta e t consuetudines parliculares: e t ideo precista ignobilis recipi debet in Ec-clesia, in qua nonnisi nobiles recipiuntur . Iiis tamen non obstantibns; cum Privilegium hoc exorbitet à jure communi, s t r i d a est in te rp re ta -lionis.

3.° liftperator hoc jus nominandi committere potest aliis, sieut W e n -ceslaus Imp. commisit Ruperto Seniori Paletino per diacesim Spirensem et Wormaliensem. In dubio, an quis priùs à Casare: an ab ejus Commis-sario nominatussi t , p r a fe r tu r nominatus à Casare , utpote digniore.

4.° Imperator auctoritate Apostolica const i 'u i texequutores primarum precum, qui hanc polestatem, cùm smt delegati principis, subdelegare possunt, et cogere ordinarios collatores ad conferendum; al ioquiu, ipsis recusantibus, exequulores conferent.

5.° Imperator postquam unum nominavit, re integra polest variare, et ali uni nominare, etiam privalivè: nam per talem nominationem nullum jus acquisitum est nominato, etsi in r o t u l o , s e u albo Casaris adscriptus sii; ergo sicul exequutor revocari po tes t , ità et nominatio. Tunc aulem res desinit esse integra, dum imploratum est officium exequuloris, aut col-latoris.—Nec u rge tpa r i t a s à prasenta t ione ex c. 24. de Jurepatr.; nam prasentat io est ad beneficium vacans, adeòque favorabilis; nominatio au -tem ista est ad beneficium vacalurum, adeòque odiosa et restr ingenda.

53. 0 . II. Quid juris circa precistam? R. l.° Preeista, seu nominatus debet esse idoncus Clerieus. 2.° Intra mensem à die n o t a sibi vacationis petere debet beneficium,

ne Eclcsia diu vacant (cap. 6. elect, ina); lapso mense, re integra» adhu.c est acceptationi locus (org. cap. 17. h. t. in 6.); obtentoautem pacificò se-cundo incompatibili, primum vacat.

3.° Precista nominatus a;l plura beneficia, uno obtento. ad cetera non habet jus, sed h a c redeunt ad Imperatoren! ; cum talis nominatio sit al-ternativa.

4.° Si nominatio fuit indeterminala ad quodeumque beneficium, pre-cista in optione habet, ut acceptet beneficium proximè vacans, vel eo omisso, expoctel vacantiam allerius. At si nominatio fuit determinata ad hoc beneficium, eo non acceptato, preces expirant; cùm ad aliud se non porrigant.

5.° Si precista dicat vacare beneficium per obitum Titii, quod vacat per obitum Coji, dummodò reipsà vacci, id non obest acceptationi; quia falsa demonstratio non nocet, si de corpore, seu re constct (l, 17. f f . de condii, etdamon.)

6.° Mortuo Imperatore ante acccptationem beneficii, preces non expi-rant, cùm sint gratia; sicul prasentat io à patrono facta, re integra, non evanescil.

(6 TIT. VI. DE CLER. .EGROT. VEL DEBIL. 7.° Precis ta minori, vel impedito, tempus mensis unius ad insinuan-

dum prafixum non curri t , arg. I. 4. C. de amai. except, l. 21. C. ad. I,. Jul, de adult, et similibus: ex quibus regula desumitur, quòd legitimé impedito tempus non cur ra t . Ita h a c dedueuntur ex ins t rumento indulti, quo preces continentur. Ceterùm, preces istas licitas esse declaravit S. Congr. Greg. XIII approbante; neque damnari à jure coni. (cap. 2. 4 4. de concess. prceb. cap. 2. eod, in 6. et Trid. Sess. 24. cap. 49. de refor.), ubi promissiones et• collationes vacaturorum beneficiorum, e t grati® ex-pecta t iva reprobantur , nam per preces nullum jus aequiritur prec is ta ; et cùm preces generales sint, non inducimi tantum periculum optan-d a , vet captanda mortis a l iena, sicut g r a t i a expecta t iva dan tes jus in re.

TlTULl 'S VI . DE CLERICO .EGROTANTE, VEL DEBILITATO. a

oí. Q. I. An Clericus oh senium, vel infìrmìtatem, removendus sit et sua proibendo'?

R. Negative, sive sit Episcopus, sive Parocbus, sive alius simplex be-neficiatus: ita c. 2. percussio q.\. et c. 4. et seq. h. (.; tum quia afflicto afìlictio non est addenda (e. 5. h. f.); t um quia Clerici infirmi censentur Ecclesia servire, sicut servi infirmi domino, l. 3. §. 5. f f . de statu lib. ibi: serviri enivi nobis intelligunlur etiam hi, quos curamus cegros] tum quia non fucilé aliquis idoneus vellet deservire Eclesia , si sciret se infirmum negligi ab Ecclesia, l inde infirmus f r u c t u s sui beneficii lucra tur , ac si personaliter Ecclesia deserviret .

55. Q. II. An cegro danclus sit Vicarius, seu coadjutor R. l.° Canonicus a g e r , vel inhabilis factus, non tene tur sibi assumere

Vicarium; nam id nullo jure p rac ip i tu r ; sed si sanus solitus est cliorum frecuentare , p r a t e r f ructus grossos, percipi t etiam distributiones quoti-dianas (c. un. de Cler. non res id, in (i.)

2.° Cappellanus, qui ad certasmissas singulis septimanis obligatus est, si per duas, vel juxta Lugonem, per qualuor septimanas infirmetur, non tenetur missas omissas recompensare; nisi in instrumento fundationis ca-veator, ut per se, vel substi tulum celebret .

"Vide infrà t i t . XLI. post n. 372." 3.° Episcopo, vel Parocho ad exercit ium pastorale inhabili facto dan-

dus est coadjutor, sive inhabilitas proveniat ex causa senii, sive infirmita-

a—Ajfi tur d e hac ma te r i a in Sesto h. ( .—In Decretó dist. 35 et 7. q. J, 2. per tot. et c. 4. Gonsaidus 17. q. 1.—In Trid. de coadjutoribus S. 21. c. 6. etS. 25.0. 7. v. in coadjutoriís de refor.

lis perpe tua , ut ament ia , l ep ra etc. , sive ex alia causa, ut captivi tale mudhost'es, ineptia aut neg l igen te , aut defecto sufficienti» l i t l e r a tu ra ;

Z c 3 5 h t. Trid. sess. 21 • c. 6. de refor., quo casu certa pensio assig-n i n g 'es t coadiutori: et si Parochia non sufficit ad utrumque alendum, Parochus, utpote habens jus in re p r a f e r e n d u s est; et coadjutor i sue -currendum per collationem benefieii simplicis, vel ex subsidio Paroch.a-„orum vel alio m o d o . - N e c obstat c. 3. h. (.; nam Sacerdos, seu Parochus t a n t ù m ab exercitio officii, non à titolo Parochia removendus est, rasi impedimentum esset antecedens, ratione cujus non posset susc.pi ordo annexus p r a b e n d a ; vel nisi crimen mereretur privationem beneficii: quo sensu procedi! Can. fin. d. 55. et cap. 4. de œtate et qual. et Canon. 45. sì

üuís 48. q. 2. . . . . . , 56 Q III Quid, et quotuplex sit coadjutoría, et quid juris circa earn! R 'L « Est potestas Clerico concessa ad beneficiatum in regimine su.

beneficii adjuvandum. Est duplex; temporalis, seu revocabilis, q u a datur ad tempus ob utilitatem Ecclesia, e t maximè ob curam animarum: et h a c mortuo coadjuto, vel sanitati resti tuto, aut alio modo à benefici«? ab-soluto expirât, sicut mortuo pupillo, expirât oft ìciumtutoris (§ 4. 2. Inst. quib mod. tut el. fin.) Perpetua, seu cum jure succedendo, q u a datur non t a n t ù m ad rectorem adjuvandum,sed etiam adilli succedendum, si Epis-c o p a t i vel Parochia per mortem, aut resignationem vacaverit: a tque ita coadjutor perpetuus succedi! in locum et officium coadjuti absque nova collatione vi clausula e® nunc pro tunc; dummodò l i t te ra coadjutor ía per-pe tua expedi ta sint ante mortem, vel resignationem coadjuti; cùm in ns spectetur tempus da t a , e ts ineedum pervenerint in notitiam coadjutoría.

? 0 Coadjutor perpetuus non potest dari, nisi à solo Papa; et r egu la -riter tantùm in Ecclesiis cathedralibus, aut monasteriis ob causam neces-sitatis e t utilitatis priùs à Papa cognitam: ità comm. Can. 47. petivisUl. q 1 Trid sess. 25. cap. 7. de refor. Nam coadjutoría perpetua, cum vim habeat collationis beneficii vacaturi , generaliter prohibetur à jure com-muni salva semper et excepta auctori tate Sedis Apostolica, q u a ob necessitates et mil i tates Ecclesiarum dispensare potest in sac. Canonibus, sicut cit. Can. 47. S. Bonifacio Moguntino Prasul i concessus est à Zacha-ria Papa coadjutor cum jure successionis.

3 0 Coadjutor temporalis Episcopis, e t his Superioribus, de via ordina-ria dari potest à solo Papa, c. «n. h. t. in 6. ex ratione ibi addita, quia ta -lis datio numerator inter causas graviores Papa resérvalas, et consue -t u d o i n contrar iumrej ic i tur . A t in casu necessitatis, et d . s t an t . a a seoc Romana, Episcopus a g e r , judieio tamen pollens, ipsemet auctoritate Pontificia cum Consilio et consensu majoris partis capitoli sibi eliget unum, vel alterum coadjutorem. Si verò Episcopus morbo animi, ut de-mentia laboret, capitulum per vota duarum partium ex tribus eliget coad-jutorem unum, vel ad summum duos (ne Ecclesia pragravetur) tolumque h une actum, uti etiam, si Episcopus inutilis nollet accipere coadjutorem, Sedi \postol ica nuntiabit (cit. c. un. h. t. in 6 J

4 ° Coadjutor temporalis Parodio, vel alteri Pra la to inferiori dan po-

tost ab Episcopo, etiam tanquam Sedìs Apost. delegalo, voi alio P r a l a l o liabenle jus inst i tuendi: c. 3. h. t, Trid. seas. 21. c. ti. de refor. Nam talis datio es t necessaria, ne Ecclesia, maxime in cura aniniarum debito minis-terio des t i tua tur ; nullibi vero proliibita reper i tur , sed concessa, imo im-pera ta per c i t i . jura.

57. Q. IV. Quce sit idoneitas, potestas et obligatio coadjutoris? R. 1 C o a d j u t o r debet esse ins t rue tus omnibus qualitatibus ad minis-

ter ium coad ju to r i a necessariis, Trid. sess. 25. c, 7. in fin. de ref.; unde coadjutor Episcopi in spiri tualibus debet esse a t a t i s 30 annorum, moruin gravi ta te , scientia, et ordine Episcopali insignitus, nisi Sedes Apostolica in aliqua quali tate dispenset , uti solet in eoadjutoribus perpeluis . Quoad s ta tum pa rùm refer t , an sit Clericus secularis, an regularis . Sic const i tu-tus coadjutor, licèi p r a c e d a t omnes inferioris ordinis , non tamen pares; quamvis coadjutus eos p r a c e d e r e t , quia in eodem ordine clarior est , qui propriis, quàm qui alienis radiis fulget : unde coadjutor Episcopi, vel A b -batis, non p r a c e d i t alios Episcopos, vel Abbates.

2.° Potestas coadjutoris tan ta est, quanta exprimitur in l i t teris coad-j u t o r i a , et genera l i ter loquendo, coadjutor in spiritualibus e t tempora-libus Episcopo ament i da tus , in his omnibus habet liberam potes ta tem, ut et iam beneficia vacantia, cùm sint dationis necessaria , conferre, e t res igna t iones recipere possit; datus vero Episcopo seni, usu rationis po-nent i , exercebit omnia, q u a sun t ju r i sd ic t ions e t ordinis; nisi aliqua excepta sint: alienare tamen non poteri t , nec libera beneficia conferre. Barbos. et alii.

3.° Onus coadjutor is e s t res idere in loco beneficii cum effeclu, seu exercit io sui officii; licèt more Episcoporum per t r imest re abesse possit: item rat ionem s u a admin i s t r a t i ons dare, vel coadjuto, si s ana mentis est , vel capitulo; vel si id ante non fecit , successori coadjuti , (c. un. h. t. in 6.J Et quamvis de jure Rom. (I. 4. f f . de tutel. act.) à tuloribus e t cu r a -t o r i b u s , du ran te eorum officio, non exiganlur rat iones, exigi tamen possunt , du ran te officio coadjutoris (cit. e. un. in fin, h. t. in 6.)

58. Q. V. An Sacerdos laborans epilepsia, seu morbo caduco, arcendus sit ab altaris ministerial

R. Circa morbum istum ita disponitur in j u r e : — 1 Q u i f requenter hoc morbo t ang i t u r , abst inerp debet à celebratiorie: indecens enim est et peri-culosum, ut in consecratione Eucharistiw morbo victus epileptico cadat. Quód-si plenè l ibera tus est , sacrificare poterit (c. 1 in tuis 7. q. \ P ro -bandus autem est unius anni spatio, an reipsà l iberatus sit (c. 3. d. 33.)— 2.° Qui raro h u n c morbum pati tur (semel intra mensem, u t inquit Tambu-r i n a ) , et cadendo, voces confusas et spumas non jac ta t , permit l i tur ce-lebrare , non solus, sed cum as s i s t en t e Saccrdotis, qui supplere possit minister ium (can. 15 illud 7. q. 1.) At si morbo hoc correptus confusas voces e t spumas j ac te t , cùm videatur similis arrept i t io , non est permi t -tendus celebrare (c. 2. Nuper. 7. q. 2 conformiter c. 3. d. 33y>; et cùm rcs gravis sit , p r a c i p i t Gelasius Papa Superioribus sub divini con templa tane judicii et consc ien t ia respec tu solertissime de ven ta t e inquirere. Nec

sufficit, quòd ineusalus de hoc morbo nege t , vel publicè non constet ; quia iorsan in occulto morbus hic accidit; e t ideo mandai Gelasius, ut Rustieus EpiscoDus apud se reLineal. probetque Episcopum Foro populensem per 30 dies, dando ei carnes indifferenter .

T I T L L I S V i i . DE I N S T I T U T m i B U S . a

59. Mota I. Inst i lul ionem e t collationem etiam in jure s a p e promi-scuè usurpari , ut reg. 1 in 6. S t r i d è autem et specificò, collatio signifieat liberam dationem beneficii independenter ab ullius p rasen ta t ione , aut nomina tane . Institutio est , datio beneficii vacanlis a u d o r i t a t e legitimi Superioris facta ad p rasen ta t ionem, vel nominationem patroni: et cùm institutio sit de necessitate, ità u t Ordinarius p r a s e n t a t u m idoneum r e -jicere non possit, dici solet collatio necessaria.

Nota II. Tres esse species ins l i tu t ionum:—l. a Est collativa tituli, qua titulus, seu jus in beneficio confer tur .—2. a Est auctorizabilis, seu aucto-rizativa, qua Clericus approbatur , et promovetur ad curam aniraarum.— 3.a Est investitura, qua Clericus accipit possessionem beneficii. E t l iac investitura, vel es t abusiva, q u a solet fieri in consistoriis per traditionem signorum sensibil ium,.ut clavium etc. ; vel est realis, seu aclualis missio et in t rodudio in possessionem beneficii, et vulgò dicitur installano; quam-vis propriè soli Episcopi invest iantur per installationemsolit is ca remoni i s factam. Porrò ut insti tutio sit canonica, sine qua beneficium Ecclesias-ticum non obt inetur (reg. 1 in 6.), debet esse in inst i tuente potestas, in recipiente habilitas, in ac tu ipso solemnitas; adeò quidem, u t fiat sine vitio conferentis, r ec ip i en t s , et f o r m a , de quibus hie agendum.

60. Q. I. Quis possit instituere? R. 1.° Post Papam solus Episcopus in sua d iaces i , cap. 3. h, t, e. 12 in

fin cU hmret. ibi: ad Episcopi officium tam institutio, quàm destitutio Sa-cerdotum noscitur pervenire. Quibus e t similibus jur ibus funda tu r in jure intentio Episcopi, ut al ius, contendens sibi competere ' jus insti tuendi co-ga tu r illud probare. Nomine autem Episcopi venit hic etiam P ra l a tu s p i e -nissimo j u r e cura Clero et populo exemptus. —2.° Vicarilis generalis Episcopi c. 3. h. t. ibi : qui hoc de jure possunt. Nam ins t i tu t io nec n u -meratur Inter causas arduas , sicut destitutio; nec reservata es t Episcopo, aicut collatio libera (c. fin. de o f f . Vicar-. in 6.)—3.° Capitulum, sede vacante (c. 1. h. t. in 6.); quia insti tutio est ju r i sd ic t ions necessar ia , q u a t ransi t in capitulum (c. un. de M. et 0. in 6.)—4.° P r e l a t i specialiter à Papa

a.—Agitur de hac materia in Sexto k. t.—In Decreto 16. q. 1. c. 9. et seqq.—In Trid. S. 7. c. 13. S. 1 '.. c. 12, t3 et S. 2». c. <) de refor.

privilegiati, cujus priviìegii el iam Abbatissa est capax (c. 12. de M. et 0.): imo et laicus. Secluso autem privilegio, laici, sicut incapaces sunt possi-dendi jus Spirituale instituendi, ità etiam nulla prffiscriplione, vel consue-tudine, illud acquiresre v a l e n t . - 5 . ° Potestas instituendi non potes t in lìindatione reservari alteri, quàm Episcopo: ita Trid, S. l i . cap. 12 de ref. indi siine tè dicens: In casv autem fundationis, avi dotations, instilutio Episcopi, et non alteri inferiori reservetur. Cui juri non videlur posse renuntiare Episcopus in pra judic ium s u c c i s o r u m , approbando fundatio-nem in contrarium. Oppositum tenenl Card, de Luca, Emerix, la Croix, explicantes Trident, non loqui de mst i tut ione collativa, sed auctorizabili; vel pro eo casu, quo Episcopus spontè non consentit. Sed nostra communis senteniia videtur verior.—6.° In Ecclesia sita in confinio duarum d i s c e -simi is instiluit , qui est in quasi possessione jur is instituendi; quia ex reg. 63 in 6., in pari causa melior est conditio possidentis. Secùs ille, in cujus territorio est: cap ut Ecclesia!, vel porla principalis, vel potiiìs jus instituendi eri t commune (arg. §. 22. Insula Ins. de R. D.J

61. Q. II. Qnis institui possit'ì R. \ Clericus idoneus (c. 2. h. t.) à patrono pr®senlalus: et quidem,

si u il us ab uno, alter à duobus pràiseiitctur, iste insti tuendus est, non ille, f i s i csset dignior, quia in lioc casu non censetur preesentalus (e, 3 d<• j vrepatr. Rota in Pisciensi 20 Maji 1658.) Si vero pares sunt in voce, dignior prffiferlur; si a?qnc digni, locus est gratification"!.—2.° Principes laici ex speciali privilegio in p r s b e n d i s bonorariis instimi possimi, sicut Imperato!- coronatus ad S. Petrum in Vaticano, Rex IlispaniiE in Ecclesia Legione usi, Rex Gallia; in Pictavensi et Cenomanensi. Rex Romanorum in Aquisgranensi etc.—3.° Minorista aliiis idoneus ad Parochiam p r s s e n -ta tus ,B inslituendus e s t , dummodò in t ra annum ad Sacerdolium valeal promoveri (c. fin. k. t. in 6.) Idoneus autem alias non censetur , nisi ha-beat ai talis annum 23, salièra inchoatum (c. 7 de elect, c. 9 denser, in 6.) — l.° Clerici etiam alterius originis e t nationis pr®senlari e l institui pos-simi, modó alias sint idonei (e. 5. h. t.); nisi beneficia essent patrimonialia pro certa familia; civilate, aut natione.—3.° Clericus habens jus insli-I¡iendi, non polest se ipsum inst i tuere; etsi à patrono pr®sentetur, et. aiteri poiestatera deleget ad se ihst i tuendum (c. fin. h. t.), quia inter danlem et recipie/ilem debet esse distinclio personalis: tura quia in tali insti lutione ambitionis et avariti® tu rp i ludo rc lucet (cap. 26 de jurepatr:), ob quod cessant hic parf làtés, ex l, 1, 5. f f . de manvm, vindici. I. 3 ,4 . f f . de adopt, cap. 33 de elect.—6.° In Ecclesiis, vel monasteriis tot sunt ins-ti tuendi, quod commodè ali possunt (c. I, 4. h. t.), e t in decreto refor. Clem. Vili. §. 7: si tamen reddilus notabiliter accrescanl, vel decrescant, angéri vel minui potest numerus iiistituendorum (e. 9 de còristi!.)

'62. 0 . HI. Qwi forma fieri defeat instituiio'ì •• r . r.° Pricccdérè debet prassèntatio; a ' iàs instilutio- est nulla, nisi

f j ? i n # palronus ralara haberet , c. 32. Decemimus 16. q. 7 et c. 8 de jure-patr.; ubi talis insinuilo dicitur irritanda, h . e . , irri ta declaranda. Si vero Episcopus scienter instituìi non pf ièséhtatum. tene lur ci de a l i o beneficio

providere, c. 29 de jurepatr.: quatenùs in eo, in quo ipsum non est dubium deliquisse.—2.° Si prœsentalio et instilutio eidem person® competat de diversis tilulis, u t si Episcopus ratione patrimonii sui sit palronus, expe-diet, ut prœsentalio e t instilutio fiat duplici actu, v. g . prœsentalio per procuratore m, e t instilutio per Episcopum, ne forsan jura isla confun-dantur. At si dignitali Episcopali donatimi est jus patronatus, benefiçium evadit liberum et collativum; e t tune prœsentalio e t instilutio facienda est unico actu collationis.—3.° Facta prœsentatione, accedere debet auctoritas Superioris Ecclesiastici, qui jus instituendi habet, c. 3. h. t. Trid. S. 14. e. 13 de reform.; aliàs palronus laicus per se insti tuens anatìiemate fe-r ierdus , e t inst i tulus ab eo communione privandus; et si perst i ter i t in delicto, ab officio et ordine deponendus est (e. 4 et 21 de jurepatr).—4." Episcopus, anlequàm instituât, proponere debet ediclum publicum in valvis Ecclesi®, quo generaliter et peremploriè citentur ii, quorum in-terest, an quid in contrarium habeant [arg. e. fin. de elect, in 6.) Hujus lamen edieti in raultis d œcesibus non est usus.—3.° Tandem, examínala idoneitate person®. Episcopus consensum prœbel inslitulioni quocumque loco, etiam existons extra diœcesira, e t quacumquc die, eliam feriala; cura ista instilutio sit actus jurísdictionis volimtariœ, et expediatur sine strepitìi: et desuper çonficiuntur in praxi l i l terœ, non tara ad substan-liara, quàm probationem inslitutionis necessari®.—Celerùni, licèi Superior

•>n babet prœfixum lempus, intra quod tenealur instituere, lamen ne Ecclesia ex diuturna vacatioue damnum sentiat , expedit institutionem quantociùs fieri, etiam ante elapsum quadrimestre, quia volenti patrono non 'it injuria.

' In Parochialibus tamen, ex Consti?. S. Pii V. In conferendis 18. Mar. 1367. §. 4, fieri debet intra duos menses à die prœsentationis computan-dos, et . . . «ipsis Ordinariis illara facere negligentibus, el ultra dielos duos menses deferentibus, possint (patroni) pro bujusmodi iustilutione obti-nenda habere recursum ad Metropolitanum, vel viemiorem Ordinarium, aul ad Sedem Aposlolicain.»

Circa alia beneficia, nullum in jure prœfixum est lempus ad capiendam possessionem ac institutionem. Provisi lamen, prœsertini de beneiìciis re-sidentiam requirentibus, cogí possunt post 1res menses ab Episcopo ad e a in capiendam, sub pcenis stalul is à Trid. sess. 24. cap. 12. de ref. con-tra non residentes (Clericat. de benef. discordia 90. n. 1 4. Laurenius de benef. par. 2. q. 818.J Circa provisos vero de ¡beneficiis per resignalionem ci permutationera, vide addita lib. I. ti'.. IX. post num. 116. "

63. Q. IV. Quid juris circa institutionem auctorizabilem'ì II. l .° Approbatio ad enram animarum de ju re communi facienda est

ali Episcopo (vel Vicario generali , vel a capitulo, _sede vacante), eliamsi instilutio. collativa titilli speclel ad aliimi Prœiatum, c. 4. de o f f . Archili.: si vero ulraque instilutio collativa et auctorizabilis speclel ad Episco-pum, uno uclu expediri potes t , pr®misso examine, Trid. S. 7. c. 13. de refor.; nisi aliunde constarci de idoneitate Clerici, vel is prœseniàretur . sen nominaretur ab universilale, scu collegio generalium sludiorum. ibid.

Insti tutlo auctorizabilis contra Episcopum non pràscr ib i tu r , eliarn p rasc r ip l ione , vel consuetudine immemorabili, Trid. cit. S. 7. c. 13. de reform, ibi: Seque admittantur, etiam prcetextu cujusvis privilegii, seu con-suetudinis, etiam ab immemorabili tempore pfcescriptce, nisì fuerint prills, à locorum Ordinariis examinati et idonei reperti. Quibus verbis reproba-tur prascript io e t consuetudo non tantiìm p r e t e r i t a , sed etiam f u t u r a : et ità ampliatur dispositio c. 4. de o f f . Archici. Nam talis consuetudo est prorsus irrationabilis: turn quia nocet Ecclesiis, dum, sublato examine, multi imperiti i rrepunt ad curam animarum; tum quia contrar ia tur jur i divino, quo Episcopus obligatur pascere. suum gregem; et consequentèr scire, an idoneos habeat pastores subordinates. Atque ita contra hoc jus nulla cur r i t prffiscriptio,,nisi traiíslativa; dum tota Paroehia cum Paro-chianis ab uno Episcopo t ransfer tur per prascripl ionem ad al teram: que» sensu procedit c. 1. deprcescr. c, 32. in fin. de privil. c. 7. eod. in 6. arg. ex H . C. de patria potest, l, 3. §. 10. f f . de acq. poss. c. 3. si quis 17. c. 2. Inst.itutio autem collativatituli , cùm istas repugnantias non habeat, p r a -sc.ribi potest , sicut e t alia ju ra Episcopalian. 4.13.15. 18. 19. de prcescr.); non tamen ea q u a sunt cur® pastoralis: ut. visitatio, obedientia etc. (cap. 11. 12. eod.), et consequenter nec institutio commissoria cura; ani-marum,

Notandum est hie obiter, quòd cùm in primis editionibus Con«-. Trid. Roma? proditis duplici paginarum forma, altera in folio, a l tera in octava folii parte, è tvpis Pauli Manutii Aldi f i l i ' anno 1364, legator in principio cit. c. 13. Trid. «Presentali, seu electi, vel nominati à qnibvsvis» illa pra>. posi fio A mendosè est impressa, ut constat ex uno exemplari ea-rundem editionu m in folio, emendato ab Angelo Massarello Episcopo Thelesino, secretario ejusd. Conc. qui ad ealcem dirt i exemplaris tes ta-tur , se illud cum authent jco originali contulisse, adhibitis etiam duobus Concilii notar i is. Marco Antonio Peregr ino Clerico comensi, et Cynthio Pamphilo de S. Severino camerinen. dicecesis: quod sic authenticè ipsius-met Massarelli manu correctum, asservatum vidi in insigni Biblioth. Cor-sina. Alteram exemplar ità et eodem charactere correctum legi in Bi-bliotheca Ghisia; jux tà quam correclionem idem Manutius eodem anno, e t eadem duplici paginarum forma Concilium Roma i terùm impressit, additis in fronte utriusque posterioris editionis verbis. Index dogmatum, et reformationis: In cedibus Populi Romani. Hunc-eundem errorem ani-madverlerat pr iùs Fagnanus in cap. Accepimus de cetat. et qualit. prcefi-rien. n. 31, et postremo clarissimus vir Card ina l i Lanfredinus: in editio-ne enim ejus opera prodita Roma; 6 typis Ilieronymi Mainardi anno 1732 facta collatione cum authenticis actis ipsius Concilii in archivio S. Angeli asservatis, non legitur dieta praposit io A, ut mendosè legitur addita in aliis ferè omnibus editionjbus, q u a variis loeis tam ante , quàm post hanc prodiere. Et quidem, rectè perpenso vero ipsiusmet textus spirito, statim apnaret mendosa impressio A. Concilium enim hie loquitur in casu , quo prasenta t io , electio, vel nominato fiat aliis, quàm Episcopo; ac proinde ad pneservandum ipsius jurisdictionem. jubet prascnla tum electum. vel

noniinatum, non aliter conlirmandum, vel instituendum. quàm pra;vio Episcopi examine; prout etiam declaratur alio ejusdem Concilii textu c. 9. sess. 23. de reform, non autem loquitur in casu, quo ipsimet Episcopo fie-ret prasentat io, vel nomi natio: tunc enim extra controversial« illeesa re-maneret illius jurisdictio, ut consideranti pa te t . "

64. Q. V. Quid juris circa insti tu tionem corporalem', sen investi-tur am?

R. l.° Clericus habens collationem titilli, non potest propria auctor i -tate apprehendere possessionem beneficii; secùs pro merito puniendus est, secundùm c. 18. de prceb. in 6. Excipe, nisi à P ra l a to suo accepisset investituram abusivam per traditionem, v. g. bireti, clavium etc. ; lune enim liberum habet ingressum ad beneficium: saltèm si actu à nullo alio possessore occupatimi est, ut passim hie praclicatur.—2.° Ad invest i tu-ram requiri tur auclori tas Superioris Ecclesiastici (c, 9. de o f f . Archici.); secùs laici dantes, et Clerici ab eis recipientes investi turas excommuni-ran tur, Can 12. et seq. 16. q. 7. Iste aulem Superior Ecclesiasticus de j u -re communi, vel saltèm ex commissione Episcopi, est Archidiaconus (c. 7. 9. de o f f . Archid.y, at de consuetudine est Episcopus, qui per se , vel suos Yicarios, ut Decanos rurales, hanc introductionem facit (c. 28. de prwb. in 6.; Quòd si alius Clericus actu possideat , vel detineat beneflcium, priùs citandus est, et causa summariè cognoscenda (c. 28. de prceb. in 6.;; nec admittuntur exceptiones, cùm plerùmque sint malitiosae, nisi de c r i -mine diffamalo, de tituli Canonici defectu, et aliffi similes, q u a in conti-nenti probari possunt.—3.° Modus, seu caremonia investitura? realis va -ria est pro varielate locorum ; et consequenter consuetudo cujusque loci observanda. Episcopi solent investiri per installationem, Abbates per col-loeationem in sede Abbatiali, Canonici per assignationem loci et sedis in ehoro et capilulo, Parochi per insignia Paroehialia, traditionem clavium. libri rationum etc.—4.° Effectus hujus inves t i tura sunt iidem, qui acqui-s i t a possessionis, putà, interdicla possessoria, jus faciendi f ructus suos, pricsumptio t i tul i , e t conditio prascr ibendi . Et quidem, quod speciale est, si beneflciatus bona fide cum titulo colorato possideat beneflcium, secluso vitio s imonia e t alio simili, per t r iennium plenè prascr ib i t illud in foro externo et in terno, ex reg 36. Cancell, de triennali possessore. Si vero per unum annum pacificò beneflcium possideat, impetratio ejus ab altero facta non vale t , nisi ostendatur vitium ti tuli , in suppl ica tone ex -primatur nomen, gradus in litteris, nobilitas possessoris, tempus posses-sionis, causa specifica vitiosi tituli, et tota ista actio intra sex menses us-que ad sentehtiam delìnitivam in judicio terminetur , reg. 35. Cancell. de annali possessore.

' Suppletur hic quod addi debucrat ad tit . V. de prceb. §. 11. de collat, bene f., circa ea, q u a servari debent in collatione beneficiorum per con-cursum in litteris encyclicis Clem. XI. et Constit. Bened XIV. Cùm illud 14. Decern. 1742, in qua inser ta sunt d ic ta li t i e n e , h a c servanda pnes-cribuntur:

I." l ' fEp iscopus . li abita uolitia vacationis bcneficii cural i , statini in

ea dep'ulet Vicari um cum congrua f ruc tuum assignat ione ad curai onera sus l inenda , donec de rec tore providea tur .

2.° Ut edieto int imetur concursus, p r a f i g a t u r q u e t e rminus , intra quem lantani coràm Canceliario Episcopi, vel alio ab hoc depu ta to exhibeaii lur in actis concur ren t ium requisi ta . Romeo p r a f i g i l u r te rminus decern die rum.

3.° Ut h a c r ed igan tu r in c o m p e n d i u m , . e t e jus copia die concursus I rada lur tam Ordinario, quàm examina to r ibus ,u t h i u n à cum ilio judicium fe ran t , nedum super doclr ina, sed etiam super vitaj hones la te , al i isque concur ren t ium dolibus ad animarum cu ram exercendam neeessar i i s .

i . ° Ut coadunatis concurrent ibus , omnes c laudantur in eodem concla-vi, unde nemo egredi vel alius quispiam eo ingredi possi t , donec confe-cer int intra certuni e t idem temporis spati j im omnibus cons t i tu tum, ex-hibuerintc |ue scripta, et subscr ipta propria cu jusque manu , responsa ca -suum unoeodemque tempore dic ta lorum lat ine exara ta , et sermonem seu orat iunculam conscr iplam eo idiomate, quod populum haher i soiet super t ex tu Evangeli! eodem par i t e r tempore omnibus t radi to . Rom;e propo-n u n t u r resolvendi novem casus.

i».° Ut singula responsa et orat iunculm.subscribi debean lab Ordinario, vel e jus Vicario, examina tor ibuse t Canceliario concursus .

6.° Cavetur et iam, ne peraeto hoc modo concursu , collalaque Ecclesia Parochiali magis idoneo ac digniori, admi t ta tur appe l l a to , a u l a ma la re l a -lione examinatorum, aut ab irrationabil i judicio Episcopi, nisi in t ra de- , ceni dies à die collationis in te rponatur ; et ne judex, ad quem possit p r o -nunt iarc , nisi secundùm acta concursus, ad ipsum clausa, e t obsignata t ransmi t tenda , vel originalia, vel eorum authent ica exempla , confecta à canceliario concursus, et ab altero notario collata coràm Vicario, vel alio in Ecclesiastica d igni ta le const i tuto, el igendo ab Episcopo, ae subscripta ab examinatoribus, qui concursui in te r fue run t . Et hoc juxt'a ci t . Bcned. Const, disertò vetant is posse recipi documenta cu juscumque gene r i s post concursum expiscata; derogando hac in p a r t e p r a f a t i s l i t t e r i s encyclicis id pe rmi t t | n t i bus .

7.° Quòd si Ordinarius, posthabito uno vel a l tero ex approba t i s , Pa-rocbiam contuler i t magis idoneo ex informata conscientia, hanc sibi tan-tùm notam causam per l i t teras familiares indicabi t judici appel la t ions ; <[ui nec illam revelare, nec postulare poter i t , ut ea jur idicè p robe tur . A! si eidem Ordinario suspec ta sit fides jud ic i s ad quem, d ictam causam ape r i r e teneatur Prie fee to Cong. Cone.

8.° S ta tu i lur p r a t e r e a , ut si sen ten t i a judicis appellat ionis sit unifor-mis p rae le r t ion i fact® ab Ordinario, non possit u l le r iùs provocari ; si ve-ro fuer i i con t ra r ia , possit p r a e l e c t u s ab Ordinario ad aliura appellare: re-lenta tamen interim Parochi® possessione. Sed ubi secundus judex pro-nuntiaveri t , is Parochiam obtinere debea t , cui du® assis t imi sententi®, ne cum animarum curai jaclura jus lo longiores s inl provocationesr

0.° Ultima cavetur ut semper liceal Episcopo, nulla pel i la à S. Sede l icenlia. concursum indiccre, et compiere pro Parochialibus, aiil aliis dig-

nitatibus animarum curam adnexam habenlibus; sive vacaverint in m e n -sibuSreserval js , Sive ex alio capile eidem S. Sedi reservatio «¡111: hac t a -men lege, ut si reservat® tantum sinl ral ione mensium, el igat magis ido-neum, et Datari® s ign i f i ed absque Iransmissione aclorum concursus , nisi ab eadem Dataria r equ i ran tu r . Si vero reservat® sinl ex alio capile, abstineat à ferendo dignioris judicio, et. acta concursus ultrò Datari® e x -liibeat. Rel inqui tur tamen Ordinariorum arbi t r io familiaribus l i t leris dc-nunl iare Datario personam magis dignam, eumdemque monere, an occul-ta aliqua, et in act is justè ret ici la subsit causa, q u a cuipiam obstel ad Parochiam oblinendam.

TITÜLI3S VISI.

DE CONCESSIONE PR.EBEND.E, E T ECCLESI E NON VACANTI». «

65. Nota I. Pr®bendam tunc v..care, dum dés t i tu i lur propietario, vel possessore, aut de ten to re . Et qu idem, si l i tulus resolutus est, n u l l u s -quepossidet , vel det inet beneflcium, l une hoc piene vacai de jure et fac-to. Si vero l i tu lus non est resolutus , e t beneficiatus animo, vel corpore. possessionem amisi t , beneflcium vacai de facto, seu quoad possessionem tan tum. Si tandem l i tu lus reipsà resolutus est, e l beneficiatus retine!, possessionem, aut saltèm tenu lam, beneficium dicitur vacare de jure , sed non de facto.

Nota II. Yacationem induci vel per sententi am. judicis, dum is benef i -ciatum privat beneficio; vel ipso jure, dum jus absque facto hominis r e -solvit t i lulum. Nunquam autem beneficium vacai ipso jure , nisi in casi-bus à ju re expressis; cujusmodi s u n t : — ! . 0 Mors beneficiali , dummodò beneficium in re habitum fuer i t in Ecclesia numera t a , et interim non sit

' suppressum, c. 36. de elect, cap. 10. h. t., nam mors omnia solvit; Nov. 22. r . 20. At si quis, v. g . ex elecl ione liabeat t an tum jus ad rem, et interim morialur , vel e i r enun l i e t , non dici tur beneficium vacare per mor tem, vel renunliat ionem electi , sed per decessum prioris beneficiati .—2.° Transla-lio. c. 2. et fin de trami—3.° Renuntial io, c. 12. derenunc.—i." Assumptio s t a tus de ju re incompatibilis cum beneficio, uli est mal r imonium, p r o -ce s sa Religiosa, militia tc-rreslris, c. I . 5. de Cler. conjvg.—o.0 Non p r o -m o t e ad Sacerdolium intra annum in Parochia (c. 14. de elect, in 6.)—6." Non susceplio consecral ionis Episcopalis intra tempus à ju re p r a f i x u m . (Trid. sess. 23. c. 2. de reform,)—'.0 Inlrusio, vel violenta occupati«) a l te-r ius beneficii inducil privaTionem prioris (e. 18. de prtvb. in 6.)—8.° Atro-

a—Agitur de hac m a t e r i a in Sexto, et Clement in is . Extravag. Joann . XXII. h. /.—In Dccreto 8. q. 1. 3. el cap. 10. non purem. 7.qu. 1.—In Trid. sess. 2i . e. 19. de refor.

0 8 7 6 0 3

dora crimina, quibus annexa est privati» benefíciorum, ipso facto el iure incurrenda: ut ha res i s , simonia realis, et confidentialis, falsatio lii-terarum Apostolic., persecutio S. 11. E. Cardinaliuni, assassinium, et alia, de quibus suis loéis. Porrò vacatio per senlentiam, et ipso jure inducía multùm differunt: nam benefìcio privandus per senlentiam, ante earn re~ l ine t l i tulum, fruclus suos facit, benefìcium permutare et resignare po-tes t , e t si moriatur ante condemnationem, benefìcium vacai per mortem ejus; eeontrà, ipso jure privatus benefìcio, t i tuium non rel inet , nec fruc-tus facit suos; quia sentenlia declaratoria criminis retrotrabi tur ad tem-pus delicti, nec benefìcium permutare aut resignare potest, nec beneli-lium vacat 'per mortem ejus, sed per privationem jure inductam.

66. Q. I. An benefìcium actu non vacans conferri possiti R. Negative, c. 4. 2. 3. ft. t. etc. In quibus juribus semper excepta ma-'

net aucloritas Pap?e, cujussolius est conferre benefìcium vacatorum. ünde: \ ° Attento jure ordinario, subla ta sun tg ra t i a expectat ivaelreservat iones mentales, dum Papa reservat aliquod benefìcium pro -certa persona; quam lamen non exprimit, nisi dum conferì benefìcium actu vacans (Trid. sess. 24. c. 19. de ref.) l inde, ut conferatur benefìcium, debet esse vacans de jure, seu resoluto titulo; si quis vero illud adbuc possidet cum titulo co-lorato, ve 1 detinet, citandus est , e t causa summariè cognoscenda (c. 6. ft. t. et c. 28. de prœb. in 6.J; nisi defectus lituli essel notorius, cùm in hotoriis ordo juris non sit servandus.

2.° Collalio benefìcii actu non vacantis, vel tantum vacantis de facto, ipso jure est irrita (c. 3. 4. ft, t.); recipiens verò tale benefìcium, lanquam int rusus repellendus est ab co, sine spe illud obtinendi (nisi per Papain dispensetur), e t à communione fulelium segregandus (c. 1. ft. t. c. 40 .mm. 7. q. 1.) H a tamen p a n a non s t r ingunt ignoranlem, nec eum ¡cui sola promissio, e t non collatio, facta est; cùm verba cap. 1. h. t. accipienda sint rum effectu saltèm at tentato.

3.° Vivensnon potest sibi designare successorem jure haredi tar io in beneficio (Can 3. et seqq. 8. q. 4. etc. de prœb. T r id . sm.25 .c . 7. de réf.) Nam taies successiones maximè horrent et detestantur Sac.. Cánones: turn quia per eas Ecclesiis noeetur, quateniis beneficia plerùmque in indignos transmittuntur; turn quia arabitiosa cupiditas fovetur, et cura pauperum negligitur, dura opes corraduntur , successori rel inquenda. Si tamen ali-qua persona sit s p e d a t a virtutis , cominendari potest, ut beneficiato suc-cédât: quo sensu explicantur Can.\. 2. 6. et c. 8. q. 4. etc. 42. 43. 44 et c. 7. q. 4. I tem auctoritate Papa dari potest coadjutor cum jure successions, Can. 47. et seq. 7. q. 4. Trid. loc. cit.

67. Q/ II. An saltém promitti possit benefìcium vacaturum, conferendum, cùm actu vacaverit?

R. Licèi jure veteri c. 14. h. t. promitti potueri t benefìcium vacatu-rum in genere, seu indeterminatè, tamen jure novo nullum promitti po-test, sive determinatimi in specie, sive indeterminatum, v. g. conférant, ehm potuero etc. , et talis promissio est invalida: ita Bonifac. VIII. c. 2. De-testando h. t, in 6.. determinai«, seuamplians Canonem Concilii Later. re-

lati c. I. h. t. Ratio est, quia per tales promissiones fovetur improba am-b i ta et cupiditas Clericorum, mortis a l iena obtanda vel cap tanda votum ingeritur, Ecclesiis e t P ra la t i s gravamina plurima inferuntur, e t g e n e r a -liter, quia ejusmodi pactiones sunt odiosce, et piena tristissimi et periculosi eventus; ob quam ralionem etiam jus civile i r r i ta i pacta de successione, seu hcereditate viventis (l. fui. C. de pact.) Et licèt in d. I. permit tantur talia pacta, si is, de cujus successione agitur,-consentiat , tamen Sac. Ca-nones non admittunl hanc conditionem si benefìciatus vivens consenserit; sed simpliciter et independenter à voluntate beneficiati talia pacta p ro -missoria improbant e t i r r i tant , cap. 2. 43. hoc til. et cap. 2. eodem in 6. Nec promissio ista convalescit abjecto juramento; nam hoc juramentum adversans bonis moribus et bono publico, vimque sacrorum Canonum evacuans nullius est momenti, c. 28. de jurej.

Dices: I. Si promissio benefìcii vacaturi tantas deformitates habet, nec Papa promittere poterit benefìcium vaCaturum; quod falsum est per cap. 4. hoc tit. II. Patroni et collatores s a p e promittere solent benefì-cium, cùm occasio se obtulerit .—R. Ad I. Deformitates i s t a non sunt ex natura rei, sed occasionaliter ex malitia hominum, cui obviare voluerunt. Sac. Canones. Unde dignitas P a p a , et ra rus usus promissionum, et p e r -specta virtus p romissa r i evacuant istas deformitates et pericula: secùs verò, si promiscuè omnibus indulgeretur promittere beneficia vacatura, Ad li . Talis promissio, cùm ex ea nullum jus acquiratur promissario, non esteff icax, sed tr ibuit quamdam spem, q u a s a p e fallit.

68. Q. III. Anvaleatreceptio Canonici super numerar ii? R. 4.° De jure communi valet, modo purè e t simpliciter constet , cap.

9. de constit., ubi referuntur (juatuor Canonici supernumerary recepti, ne-que id à Papa improbatur.— 2.° Si tali receptioni, vel in continenti, vel ex postfacto adjiciatur pactum de p rabenda proximè vacatura, rejecto paclo tanauam inutili, valet receptio: ita Innocent. III. cap. 49. de prcebend, subtiliter interpretans Canonem Concilii Later, relatum cap. 2 hoc tit.; quia, in Canonicum supernumerarium recipi Canonicis non obviat ins t i tu -tis, et vacaturam expectare p rabendam Lateranensi Concilio non est du -bium obviare. Id ipsum declaravit S. Congreg. teste Fagnan. in cap. 9. cum M. de const., censens, posse ab Episcopo Cononicos supernumeraries creari; ea tamen cond i t ane , u t ex tali creatione nullum jus quas i tum habeant ad prabendam vacaturam. Ratio es t , quia aliud est Canonia, aliud prabenda ; nam Canonia est jus spirituale ex receptione or tum con-ferens stallum et vocem in capitulo: p rabenda vero est jus exigendi e t percipiendi f ructus temporales ratione officii spiritualis. Sed Concilium Later, prohibet solùm conferre, vel promittere prabendam vacaturam; non verò receptionem in Canonicum supernumerarium; ergo talis recep-tio valet, nec vitiatur per pactum de p rabenda vacatura, quia utile per inutile non vitiatur (reg. 37. in 6.)

Dices: cap. 9. de prcebend. duo dicuntur: I. Quod Canonico recepto debeatur prabenda proximè vacatura. II. Quod debeatur ex promissio-ne Archiepiscopi Cantuariensis.—R. Ad I. Debetur quidem prabenda ,

T . I I . 8

sed non vi pacti et promisionis, sed vi Canoni® recepì®, seu vi connexio nis, quam ex dispositione jur is Canonia h a b e t eum pr®benda: quia non est eongruum, ut prcebenda careat, qui in Canonicum noscitur esse receptus (cit. cap. 9.): p u t à s i i n choro, capitulo et aliis ac t ibus ass is ta t : qu® rat io etiam reddi tur cap. 10. deprcebend. ibi: quia videtur inclignum e t c . Ad II. Papa promi-sionem istam, q u ® s a l t è m s p e m t r i b u i t , i b i e x a g e r a t , non tamendic i t j u s exil laquffisi tura fuisse, sed quare pr®benda sit danda, causam insinuai n fine : quia non est eongruum e tc .—Nec etiam o b s t a t , quod Episcopus conferens Canonica tumhabea t in ten t ionem conferendi p r a b e n d a m prox i -mè vaca turam, cùm ex tali in tent ione nu l lum jus acqu i ra tu r Canonico recepto .

69. Q. IV. An Episcopus delegare possit facultatem conferendi beneficia, ubi vacaverint?

R. Pe r generalem comissionem potest (c. fin. de o f f . vicar. in 6.); at delegatio ad conferendum primum benef ic ium vaca turum reproba lu r cap. 11. hoc tit.; quia dat occasionem c a p t a n d s mort is alien®. Idem die de pa-trono, qui procura tor i commit tere nequi t p r®sen ta t ionem ad beneficium proximò vaca turum, ne fraus fiat Concilio Later , c. 2. h. t.

70. Q. Y. Intra quodtempus providendum sit Ecclesia; vacanti? R. De ju re communi, Ecclesiis ca tbedra l ibus et r egu la r ibus in t ra t r i -

mes t re [cap. 41. de elect.); d igni tat ibus infer ior ibus e t beneficiis in t ra se-mes t re , [cap. 12. hoc tit.), nisi beneficia essent j u r i s p a t r o n a t u s laicorum, qui i n t r a quadrimestre pr®sentare t e n e n t u r (c. un. in fin. de jurepatr. in 6.1—Hoc tempus incipit à die habi t© not i t i® vacationis, et cessante impe-dimento, est cont inuum (cap. 5. hoc Ut.) In casu neg l igen t i®, quis eam suppleat , vide lib. I. tit. de supplend, negligent, e t tit. de elect, à num. 87.

/

t ì t u l c s i x . N E , SEDE VACANTE, ALIQUID INNOVETUR. 8

71. Nota. Sedem Episcopalem t amd iù v a c a r e , donee l i t te r® obtent® confirmationis capitulo p r®sen ten tu r : E x t r a v . t.Injunctce de elect, int. com.; et decisio Rot® in cont rar ium in una Burgensi Canonicatus, 1583. die 28. Januar. c o r r e d a est per aliam dec is ionem ejusdem anni , die 3. Ju-nii. Porrò occasione hu jus rubric®, n e g a t i v a , qu® habet sensum comple-tum, dubi tant DD. an ei p r s v a l e a t r e g u l a aff i rmat iva: Sede vacante juris-dictio transit ad capitulum. Nega t Gloss. , Clem. 1. de hwret. v. Capituli, licèt et iam in oppositum inclinet; A r c h i d . Fel in . e t alii volentes capi tu-

a—Agitur de h a c ma te r i a in Sesto, in E x t r a v . J o a n n i s XXII e t Com. h. ¿.—In Decreto Can. 88. et seqq. 12. q. 2.—In Tr id . sess. 7. c. 10. sess. 23. c. 10. sens. 24. c. 16. de refor.

lum nihil posse, nisi quod expressè in j u r e concessum est. Affirmat Gloss, in cap. 14. de il. et 0. Abb. Reiff. et alii communi ter , quorum sentent ia est verior, dicens: capitulum omnia posse, exceptis iis, qu® ei speciali ter sunt prohibita. Nam jura d a r ò dicunt , sede vacante, jurisdicl ionem t r a n -sire in capi tulum, idque ob necessi ta tem et ut i l i tatem Ecclesi® (cap. 11 . et 14. de M. et 0. et c. un. eod. in 6. cap. 3. §. Episcopo de tempp. Ord. in 6-c. 3. et fin. de suppl. negl. Trid. Sess. 24. cap. 16. de refor.)—Nec obstat ci t . rubrica: nam inte l l ig i tur de his , qu® innovanlur in p r a j u d i c i u m E c -clesi® et fu tur i Episcopi, et de his, qu® competunt. Episcopo ex speciali commissione jur is , vel hominis; item de his, in quibus Episcopus procedi t , etiam ut Sedis Apostolica delegatus; quo casu à sentent ia illius appellator ad Papam; quia Episcopus eo casu licèi posset procedere ju re ordinario, lamen censetur procedere jure delegato, t anquam digniori .

• In Indiis orientalibus, ubi non sun t Canonici e t Clerus, qui defuncl is Vicariis Apostolicis Episcopali charac te re insignit is , procedere possint ad electionem Vicarii capi tu lar is , ex Const. Ben. XIV. 26. Januar . 1753 suc-cedit Vicarius general is , quem Yicarius Apostolicus ca rens coadjutore cum fu tu ra successione, el igere debet ex Clero seculari , vel regular i ; cui sic electo, lanquam delegato Sedis Apostol. Pontifex indulsi t exerc.itium omnium et s ingula rum facul tatum vicariis capitularibus competent ium, ac earum, quibus u leba tur Vicarius Apostolicus Episcopus, (iis exceptis , qu® requ i run t charac te rem Episcopalem, vel non sine sacr. oleorum usu exercentur) , donee à S. Sede de novo Vicario Apostol. provideator : t r ibuta tamen facultate , u rgen te necess i ta te , consecrandi calices, patenas a tque altaria portati l ia; sed cum oleis ab Episcopo bened id i s .

De Vicario capi tolar i vide Eleneho lì. n. 46. e t lib. I. t i t . 28. n. 202. 72. Q. I. Qua; in specie possit Capitulum, sede vacante? R. S e q u e n t i a : — 1 C o n d e r e leges et s la lu ta pro tota dicBcesi.—2.° Cog-

noscere causas ad forum Episcopi pe r t inen te s ; inquir ire in criminosos; pcenas, et censuras infiigere, et ab eis absolvere; uti et causas istas de l e -gare.—3.° Dispensare in i r regular i ta t ibus ex delicto occulto p rovenien t i -bus, excepta ea, qu® ori tur ex homicidio.—4.° Approbare ad curam an i -marum, inst i tuere in beneficiis, exigere subsidium chari tat ivum, adigere Clericos ad ostendendos t i tulos suorum beneficiorum.—5.° Assistere m a -trimoniis, dispensare in denunt ia l ionibus , in pet i t iohe debiti conjugalis , observatione festorum e t j e j u n i o r u m , votis, ju rament i s , modo non sint reservata; in d e f e d u natalium ad ordines minores , simplicia beneficia; e t ins imil ibus cas ibus , in quibus ob diffìcilem recursum ad Papam solent dispensare Episcopi.—6.° Dare monialibus licentiam egrediendi ex c laus-tro, ut t enen t passim DD. cura Barbosa de offic. et potest. Episcop. par. 3. alleg. 102. n. 28.—" Vide additiones infrà tit . 35. de s tato monachorum circa clausuram, in fine. "—7.° Consl i tuere visilatorem idoneum dicecesis pro reformatione morum, u t potior tenet contra Monach. Boer, e tc . , et col-ligitur ex c. fin. de suppl. negligent, in 6., ne sell. Archiepiscopus , capi-tulo neg l igen te , imponat vis i ta torem.—Nec obs ta t c . 16. d. 61.; nam ibi re fe r lu r factum S. Grcgorii cons t i tuent i s visitatorem: sed capitulo id nou

negatur .—8.° Unire beneficia, quod es t necessi tat is; non vero dissolvere, vel supprimere, quod est species alienationis (c. 1 h. t.)—9.° Admit tere resignat iones benef ie iorum, Cùm e t possit des t i tuere invitum. Extrav. Execrabilis v. ceterùm, de prceb. int. Constit. Joann. XXII. Oppositum t e -nent Flamin. Rebuff, et alii.—10. Ire ad Concilium provinciale per suum vicarium cum voto decisivo; cùm alioquin sede piena capitulo competat solùm votum consultivum.—11. Cognoscere de crimine h®resis subdi to-rum dicecesanorum, non tamen exemptorum, de quibus judicat Episcopus, ut delegatus Sedis Apost. (c. 9. de hceret.)—\2. Capitulum mctropol i ta-num succedit in jurisdict ione Archiepiscopali , cùm supcriori tatem habeat in Ecclesias suffraganeas, u t coll igitur ex Ex t rav . 5. v. Et quia, de prceb.) Denique capitulum potest ea omnia , qu® Episcopus ju re ordinar io, nisi sint specialiter prohibita. Ratio l iorum omnium e s t , quia h®c et similia per t inent ad ordinariam e t necessarian) jur i sd ic t ionem Episcopi; sed hiec t ransi t in capitulum, sede vacante; u t suprà os t ensum; e rgò .

73. Q. II. Qua non possit capitulum sede vacante? R. Seqq:—1.° Dare dimissorias ad ordines ab extraneo Episcopo r ec i -

piendos in t ra annum vacationis; nisi his, qui a r d a t i sunt ra t ione benef i -ca recepti , vel recipiendi: secùs pun i tu r pcena i n t e r d i d i , Tr ident . S. 7. cap. 10. de refor.—t.0 Dare licentiam ffldificandi novum monaster ium, quia in Const. Greg . XIII. incip. Quoniam, Episcopalis l icentia per modum for-ni® requ i r i tu r ; idque de vicario capituli declaravi t sac. Congreg. an 1633. die 19. Jan.—3.° Concedere i n d u l g e n t i a s , ut verior t ene t contra Sylv. Azor. Barbos., quia facul tas concedendi indulgent ias videtur specialiter a t t r ibuta dignitati Episcopali (c. 12. de excess, prcelat.)—4.° Alienare bo-na immobilia Ecclesi®, e t mobilia pret iosa , qu® servando servari possunt (e. 1. h. i.), n is i specialiter accederet a u d o r i t a s Pap®, vel cont ingere t casus u rgen t i s necessi tat is , qui moram non pa t i tur .—5.° Litem inchoarei vel ab Episcopo inchoatam prosequi (c. fin. h. t.), quia sede vacante, Ec -clesia caret legitimo defensore; nisi Papa ei de t administratorem ad efiec-tum agendi . Capitulum vero Ecclesi® co l l eg i a t a suo pr®lato desti tut®, si s u b j e d u m est Episcopo, cum hu jus auc tor i t a te , vel capituli sede va-cante , agere potest in judicio. Simil i ter capi tulum quoad bona et jura sua propria, ab Episcopo independent ia , in judicio s ta re po tes t : u t i et feuda ad solum capitulum spectant ia confer re ; vel si spec t en t commun i t e r ad Epis-copum et capi tulum.—6.° Conferre benef ic ia , qu® ad liberam collatio-aem Episcopi per t inent fc. 2. h. t. c. un. eod, in 6. et c. 1. de insti tut. in 6.), nam talis collatio est donatio, qu® capi tulo non permi t t i tu r . At si co-llatio pert ineat ad Episcopum et cap i tu lum communiter , mortuo Episco-po, vel suspenso, fieri potest à solo capitulo, servata forma cap. unic. h, t. in 6. A fortiori collationes necessar i®, seu inst i tut iones sub potestatem capituli cadunt (c. 1. de instit. in 6.) Quòd si Episcopus ex causa p e r m u -tationis suscepit res ignat ionem , capi tu lum conferre potest beneficia r e -signata, quia collatio est necessaria; a t si capitulum suscepi t res ignat io-nem beneficii liberi, islud confer re nequ i t ; sed collatio rese rva tur futuro Episcopo, cùm non sit necessar ia .—7.° Capitulum non admit t i tur ad elec-

TIT. X. DE MS QU.E Fit NT ETC. 61

lionem Imperalor is , etsi Archiepiscopus elector f u e r l t , cùm jus hoc e l i -gendi specialiter a t t r i bu tum s i t d ign i ta t i Archiepiscoporum. — 8.° Deni-que capitulum non potest ea, qu® potes t Episcopus, ut Apostolic® Sedis delegatus: ut v is i tare et co r r ige re exemptos (Trid. Sess. 25. cap. 9. de Regg. Clem. fin. de statu Monach.)\ nec e a , qu® competunt Episcopo ex speciali privilegio, vel qu® ejus d igni ta t i sunt alligata. De vicario capi tu-li vide l. 1. tit. de o f f . Vicar. à n. 204.

74. Q. III. Ali sede regulari vacante, jurisdictio transeat in Capitulum Regularium?

R. Affirmative, ex c. fin. de Regg. in 6. Clem. 1. Ne in agro §. si quis autem. de statu Monadi, E t quidem, si monaster ium pieno ju re exemptum est , tota jurisdict io t ransi t ad capi tu lum, si est subdi tum Episcopo, ju r i s -dictio manet in Episcopo, et sola po t e s t a s disciplin® regular is in capitulo. Porrò potes tas ista exercenda est per u n u m priorem specialiter e lectum à capitulo; nisi preeeedens pr ior communi te r consl i tu tus fu isse t ab Episco-po et capitulo simul (c. 1. de o f f . Vicar. in 6.)

TITULUS X. DE HIS QU/E F I U N T A P R E L A T O SINE CONSENSU CAPITULI. "

73. Nota consensum e t consil ium capituli esse diversa. Nam ubi r e -quir i tur consensus capituli, Episcopus non t a n t ù m tene tur eum exqui rere , sed etiam sequi. At ubi r equ i r i t u r consilium, r egu la r i t e r t ene tur illud exquirere , non tamen sequi, cùm consilium non sit obligatorium: l. 2. §. fin. f f . mandati, ibi: nemo ex Consilio obligatur; c. 7. de arbitr. et can. fin. 13. q. 1. ubi ex S. Ilieron. d ic i tur : ubi consilium datur, offerentis arbi-trium est; ubi prceceptum, necessitas est servient is. Neque tamen consilium est superfluum, quia per illud consu l i tu r pr®cipitanti® pr®lati, et ex multorum rat ionibus s®pe pr®latus induci tur ad aiiquid faciendum, quod, Consilio non adhibilo, non feeisset. Ceterùm, ac tus , qui fieri debuit cum Consilio, sine eo factus, r egu la r i t e r vale t ; nisi consilium p r a c i p i a t u r pe r modum form®, ut c. 52. de elect., vel ut pr®lalus procedat secundum con-silium, vel si addatur decret imi i r r i tans , vel si ex s u b j e d a materia cons -te t , non esse pu rum consil ium, sed consensum; e t si petendum est con-silium à superiore , cu jus est p r ® s t a r e auc tor i t a tem actui, quo modo cle-ricus sine Consilio sui Episcopi non potest in se prorogare jurisdictionem al ter ius pr®lati?

76. Q. I. Quando Episcopus opus liabeat consensu capituli? R. In omnibus gravior ibus e t magìs arduis negotiis: i tà ins tar r e g u -

a— Agitur de hac mater ia in Decreto can, 22. el seqq. 12. q. 1 .et c. 50. et seqq. 12. q. 2. et 16. q. 7.—Sparsim Trid . S. 2. c. 6. de refor.

/

l a t e n e n t DD. ex toto hoc tit. Hujusmodi negot ia sunt : alienare res Eccles ia , concedere, vel uni re Ecclesias aliis, aut monaster i is , maximè parochiales, conferre beneficia communi ter ad p r a ' a t u m et capi tulum speetant ia (c. 1. 2. 3. 6. 8. 9, h. t.) Processus cr iminales ins t i tuere con-tra aliquem canonicum, Trid . S. 25. c. 6. de refor., ubi forma p r a s -cr ip ta observanda j u b e t u r ; ut scil. capi tulum initio cujusl ibet anni duos ex canonicis eligat, qui in tali p rocessu unum votum habean t ; si verò u t e r q u e ab Episcopo discordaveri t , e l iga tur t e r t i u s ab Episcopo e t capitulo; e t si in hac e lect ione d iscordaver in t , electio te r t i i devol-va tur ad viciniorem Episcopum; et juxtà earn par tem, cum qua t e r -tius conveniet, ar t iculus c a u s a fìniatur.—liane disposi t ionem Trident , t u n c locum habere, quando capitula sunt exempta à jur isdiet ione ordina-ria Episcopi, fe r tu r declarasse S. Congr. conformiter decre to Pauli III. S. 6. c. 4. de refor. At si capi tu lum non sit exemptum, Episcopus sua a u c t o -r i t a t e procedei contra s ingulares personas; ' imò si t o t u m capi tulum, e t iam exemptum, del iqui t , solus Episcopus procede t , u t i terùm dec la ra -vit S. Congr. , nisi ve r t e r e lu r causa propria Episcopi, in qua judicare n e -qui t : et tunc potes tas devolvitur ad super iorem; Engl . n. 4. et a l i i .—De-nique Episcopus, au t alius p r a l a t u s opus habe t consensu capitul i in iis negoti is , in quibus consuevit talis consensus exquiri , vel in quibus Eccle-s i a , aut capituli prtejudicium ver t i tu r . Et quamvis sine tali consensu Ecclesiam parochialem conver te re nequea t in r egu la rem [can. 73. si Episcopus 12. q. 1.J; t amen absque consensu capituli monaster io donare potest quinquagesimam, vel centes imam par tem, can 74. ibid; q u a cons-t i tut io salva manet , u t indicat Inn. III. c. 9. h. t.

77. Q. II. Qitando Praíalas opus habeat Consilio capituli? R. In casibus à ju re , vel consuetudine expressis : u t in condendis s t a -

tu t i s , in inst i tut ionibus et dest i tu t ionibus Cler icorum , eorumque exces-sibus puniendis; in r e rum Eccles ia adminis t ra t ionibus, et in casu quo res inferioris Eccles ia alienanda est ; in convocandasynodo, ce te r i sque al icu-jus momenti negotiis (c. 4. 5. h. t.) Expediet autem, u t Episcopus propo-nat causam mature à capi tular ibus ponderandam; si t amen causa esset propr ia Episcopi, is actui deliberationis non debere t interesse, ne l ibertas respondendi capi tu 'ar ibus impedia tur , Tr id . S . 25. e. 6. deref.

H a c ità de ju re communi, quod consuetudo in mul t i s immutavi t , cùm • videamus Episcopos mul ta per se igere, q u a sine consensu, vel Consilio capituli agi non deberent ; ut Lamber t inus dicat p r a s e n t e m t i tu lum jam recessisse ab aula. Videtur autem talis consuetudo approbari c. 3. de con-suet. 6., nisi damnosa esset Ecclesiis; t u n c en im corrupte la dicenda foret (cap. 1. de consuetud.)

TÏTULUS XI.

DE HIS, Q.UiE F I U N T A MAJORI PARTE CAPITULI . '

78. Nota I. Capitulum in p r a s e n t i esse collegium Clericorum, qui tanquam membra sub uno P r a l a t o , t anquam capite principali v ivunt ; vi ti sunt capitula secularia, et r egu la r í a , collegiata, cathedral ia , et met ropo-litana etc. Et quidem, ad capitulum secutare soli pe r t inen t Canonici, non verò Pensionarli , nec dignitates, nisi simul suit Canonici; nec Episcopus, seu P r a l a t u s , qui t i t . p r a c e d e n t i cont rà d is t ingui tur capitulo; nec omnes Canonici vocem h a b e n t in Capitulo, sed t an tùm qui saltèm in sacro Subdiaeonatus ordine const i tut i sunt (Trident, sess. 22. c. 4. de ref.) Ad capitulum verò regulare pe r t i nen t soli professi in Subdiaconalu saltem const i tut i , nisi regula à Sede Apost. probata plus, vel minus requi ra t , ibid,

Nola II. Substantial ia capi tulum const i tuent ia esse:—1.° Plures p e r -sonas, ab initio saltem t r e s [l 85. f f . de V. S.); et quidem sub uno capite , seu Pra la to ; alias non communitas . sed s ingular i tas esset . Ju ra autem Ca-pituli conservantur in uno, si ceter i def icerent , quia in uno s t a t nomen universi ta l is (l. 7. in fin. f f . quod cujusque univer.); imo in muris , et his dirutis, in pavimentò r emanen t j u r a , nisi communitas supp r ima tu r , seu ex t ingua tur . Unde Pontifex monaster ia desolata c i t ra causam publicam ab uno Ordine nequi t t r ans fe r re ad a l te rum, vel alteri usui applicare, cùm jura quas i t a subdi torum sine gravi et publica causa tollere nequeat: i tà comm. DD. ex p r a c e p t o natural i : neminem lœdere, jus suum cuique tribue-re (§. 3. Inst, de J. et / . )—2.° Ad capi tulum requ i r i tu r a r a r i u m , seu cassa communis, sigillum commune, quo acta capi tular ía munian tu r ; syndicus, seu procurator communis pro ju r ibus capituli defendendis .

79. Q. I. Quid juris circa convocationem capituli? R. 1.° Sede piena, potestas convocandi capitulum est penes P r a l a -

tus, cùm et e jus sit rem majoris momenti proponere capitulo; at sede v a -cante, potestas ista competit decano, seu p r i m a r i a p e r s o n a capituli . (Trid. sess. 25. c. 6. de ref.)—2.° Vocandi sunt omnes prajsentes, vel non procùl absentes, secundum dicta lib. 1. tit. de elect, num. 79., in qua con-voca tane maximè a t tendenda est consuetudo e t s ta tu ta par t icular ia , q u a tamen recipiunt in terpre ta t ionem ex j u r e communi: v. g . es t s t a tu tum, u t omnes absentes vocentur , si unus , vel al ter non vocelur , actus à c e t e -ris ges tus ipso ju re er i t validus; s icut de jure communi, l icet contempt i

a—Agiturdehac mater ia Can. 2. d . 10. <7. 2. el alibi spars im. ni de eleol.ioni-bus . a l ienat ionibns etc.

agere possint ad ejus rescissionem, nisi specialiter per Sedein Apostoli-cam confirmaretur s tatutum eontrarium juri communi, cùm inferiores condere nequeant statuta adversantia juri Pontificio (cap. 7. institutionis 25. qu. 2. cap. 9. de M. et 0.)—3.° Tempus celebrando capitulo prafigi potest quodcumque, etiam feriatum, exceptis illis horis, quibus divina officia celebrantur, nisi nécessitas urgeret : nam actus capitulares non exercentur cum strepitu, sicut judiciales, qui diebus feriatis probibentur (cap. 1 . et fin. de fer.) Locus vero erit solitus, vel alius honestus, in quo omnes conveniant, cùm separatimi acta à singulis non censeantur acta capituli, et aliud sit capitulum, aliud singulares persona} capituli.

80. Q. II. Qua forma expediendus sit actus capitula-ris? R. 4.° Proposito negotio, quilibet capitularis mentemsuam exprimere

debet viva voce, ut appareat etiam sanior pars consentientium, vel dis-sentientium: nam nonnulli, praser t im juvenes, quos plerùmque privatus affectus sursùm deorsùm, in laxitates et exorbitantias trahit , s a p e im-prudenter darent suffragia secreta, cum magno dispendio Ecclesia et boni communis. Excipe certa negotia, q u a ob specialem causam meli lis per secreta suffragia expediuntur: ut electiones, maximò apud Regulares (Trid. sess. 25. c. 6. de reg.), et alia p raser t im odiosa; quo casu commodi iis suffragiis dantur in scripto, ut motiva et ratiories suffragantis appa-reant . In levioribusnegotiis faba, seu lapilli soient adhiberi.

2.° Facta collatione, p rava le t major et sanior pars capituli, modo sit major absolutè quoad omnes, non vero major respectu aliarum partium minorum, etsi lamen medium supersit votum, ut si consenliant sex capitu-lares ex undecim: ità instar r egu la ex cap. 1. hoc t i t . ibi: Prœvaleat sem-per, et suum consequatur effecium, quod à majori et sanioriparte capituli fuerit constitutum; dummodò plusquàm tert ia pars capituli non sit con-templa, cùm potestas capitularis resideat saltèm in duabus parlibus ex t r ibus (l. 3. 4. f f . quod cujusque univer.j—W&c regula non est sine suis exceptionibus, ut mox videbitur.

3.° Super actu capitulari erigi solet scriptura, seu instrumentum, quod munitur sigillo communi, et subscriptione, non necessario omnium, sed juxta consueludinem duorum, vel t r ium; nisi aliud specialiter in jure' vel statuto caveatur: absentium vero nomina, ob periculum falsitatis, non subscribuntur.

81. Q. III. In quibus casibus major pars non sufficit ad valorem actus capitularis?

R. 1.° In electione P a p a , in pos tu la tane concurrente cum electione, in dando coadjutore Episcopo amenti, ubi concurrere debent d u a partes ex tribus, ut suis locis dictum.—2.° Consensus omnium requiri tur in ad-missione Clerici extranei ad suffragandum, transferenda potestate eli-gendi in compromissarios; in actibus m e r a facultatis, et donationibus li-beralibus. Nam in bis casibus procedit regula 29. in 6: Quod omnes tangit, debet ab omnibus approbari.—3.° Circa bona communia capituli, seu om-nium ut universorum, major pars potest aliquid decernere in prajudicium minoris, cùm major pars quoad bona communia reprasente t totam com-

munitatem; at quoad bona propria, ut sunt redditus Ecclesiastici cuilibet Canonico assignati, tunc tantùm major pars potest aliquid decernere in pra judic ium minoris, dum id, de quo agi ta r , applicandum est eidem Ec-clesia, seu capitulo, ob ejus necessi tatem, aut evidentem utilitalem: ut pro fabrica Ecclesia, pro Seminario, ut Ecclesia ista habeat idoneos mi-nistros; vel si id, de quo agi tur , applicandum sit operi extraneo necessa-rio et utili, v. g . pro alendis pauperibus studiosis, vel religiosis valdè ne -cessariis, aut utilibus. Et in hoc sensu procedit cap. fin. hoc t i t . Nam in his casibus, dum major et sanior pars bono communi consulere volens, aliquid ex abundantibus et superfluis singulorum redditibus detrahendum decernit, valdè rationabiliter agit, et minor pars irrationabiliter cont ra-dicit; ergo a q u u m est , ut p ràva lea t decretum majoris e t sanioris partis . At si id, de quo agitur, applicandum sit operi extraneo, specialiter non necessario, vel utili, major pars nihil potest decernere in prajudicium minoris; sed etiam unus contradicendo impedire potest tale decretum, cùm hie procedat reg . Quod omnes in 6. Multò minùs circa bona patr imo-nialia, vel quasi, aliquid decerni potest in prajudicium singulorum far-gum. I. 11. f f . de S. P. R.), ubi Celsus ait , jus eundi per fundum commu-nem non aliter meum fieri, quam si omnes cedant; cùm in re communi potior sit conditio prohibentis (reg. 56 in 6.)

82. Q. IV. An minor pars contradicere possit decreto majoris partis, vel ab eo appellare?

R. 1.° Contradicere potest, si causam rationabilem afferai, eamque probet coràm Superiore capituli, vel arbi tr is ad hocelectis (c. 1 h. t.); ap -pellare vero non permilt i tur , nisi decretum vergat in detr imentum Ec-clesia, aut singulorum capitularium. Quo casu, si appellaverit (non t e -ne tu rau tem appellare, sed sufficit contradicere, cùm acta extrajudicialia non transeat in rem judicatam), id commodi habet, quod non teneantur obedire decreto majoris partis; hoc tamen, non obstante appel la tane , exequutioni mandari potest, sed revocabiliter: quia evicta causa appella-t i ons , decretum et gesta post appellationem revocanda sunt . Si vero decretum non vergat in pra judic ium Ecclesia et capitularium, sed terl i i extranei, contradicenti non admitti tur appel al io, sed denuntiatio Evan-gelica coràm Superiore; ut is peccatum capitularium emendet.—2.° Con-tradictio expressa requiri tur in iis actibus, in quibus tacitus consensus sufficit ad valorem; quia tunc tacens habetur pro consentiente, ex reg. Qui tacet in 6.; at in illis actibus, in quibus ad valorem actus requiri tur expressus consensus, non requiritur expressa contradictio, ut in electione, al ienatane rerum Ecclesia etc. , quia tacens non habetur pro consentiente! ex reg. Is qxii tacet. in 6.

83. Q. V. Quid Episcopus, seu Prcelatus possit in actu capitulari? R. 1.° Episcopus, aut P ra l a tu s , regulari ter non dat votum in actibus

capitularibus; imò si vota sint paria, non potest accesu suo unam partem compiere. Nam juxtà Trid. Sess. 25. c. 6. de ref. Episcopi est capitulum convocare, vota exquirere, et juxtà ea concludere; non vero votum dare, nisi simul esset Canonicus, vel nisi aliud haberet consuetudo —^ 0 Epis-

T. u. 9

T I M S XIÍ . jwSm

U T ECCLESIASTICA BENEFICIA SINE DIMINUITONE C O N F E R A N T ! » .

C6 T I T . X I I . U T E C O L E S . B E N E F . E T C .

copus minorem pàrtem, q u a irralionabililer et sine causa probata contra-dicit, cogéré potest ad parendum decreto majoris partis, v. g . ut in casu necessitatis aliquid contribuatur pro fabrica Ecclesia etc.

84 Rubrica isla habens sensum completum, instar r e g u l a allegatur, et iustissimè: turn quia ®quum est, ut loto officio et onere ad Glencum t ranseunte , etiam totum beneficium sine diminutione ad illuni t r a t t e s i ; tum ne collatores pro suo suorumque commodo, beneficia gravent e t di-minuant per impositionem pensionum, et reservations™ fructmm, quod etiam velai Trid. te. 24. c. 13. ad hcec de ref. Sed quia nulla regma

sine exceplione, ideo: _ . 85. Q. I- An, et quis imponere possit beneficiis pensionerà, seu ]us ad

certam portionem reddituum? R I 0 Papa non tantum beneficiis inferioribus, sed etiam cathedrali-

bus imponere potest pensionem perpetuara ex juxta causa , cùm habeat plenam potestatem disponendi de beneficiis; et similiter reservare fructus beneficiorum vacantium fc. 2. de prceb. in 6. Clem. 1. ut Ut. - P ^ - S . Episeopus ex justa causa imponere potest pens.onera teraporalem, non verò perpetuam, sicut Papa (c. 21. et 30. de p'tceb.)

• ExCons t i t . Bened. XIV. In sublimi 29. Aug. 4741, R e s i g n a t i o n s beneficiorum cum reservatione pensionis e t pacto earn cassand! per an-ticípalas vel anticipandas solutiones, annul lantur ; add. turque p a n a p n -vationis beneficii, inhabilitatis ad alia assequenda, e t etiam rest i tut ion» p e r c e p t ® p e c u n i a p r o ejusdem pensionis c a s s a t a n e ; cassat ionesque, e t

extensiones pensionum irr i tantur intra sex menses à capta benefici, pos-sessione; ac etiam cas sa t i ons commodi eas exigendi f ac t a mi ra sex menses à capta possessione. **

86. Q. II. C.ui constituí possit pensio? R 1 0 Clerico saltèm prima tonsura insignito, non conjugato, non

bigamo, non excommunicato, aut suspenso, non irregulari (ex stylo Cu-ria" sed'teste Garcia, oppositum declaravit S. Cengr. in Cremonens.) non ¡Ilegitimo, nisi d i s p e n s a t a sit ad primara tonsuram. Quia vero pensa non est beneficium propriè (c. 4. deprwb. in 6.J, non requiruntur in pensio-n a r i o 1 4 anni, sed sufficit a t a s supra septennium apta ad suscipiendam primara t o n s u r a m . - 2 . ° Pensionarius obligatur recitare horas Canónicas; secùs omitiendo, pro ra ta non fácil pensioned suam. Et similiter pro rata tene tur ad collectas, subsidium charitativum et similia onera: non tamen tenetur deferre habitum, et tonsuram clericalem , ex Constituí. 92 .ix ti V. Ciim sacromnctam correctoria Const. Pii V 71, nisi pensio excedai

gumraam 60 ducalorum auri de camera.—3.° Laicus ex solius Papa licen-tia pereipere potest pensionem teraporalem; quia jus exigendi fructus nemo alius separare potest à titulo spiritualis officii. Ilac autem separa-tone facta, pensio, ulpote jus temporale, cilra simoniam vendi, aut redi-mi potest.—' Vide notata suprà. "

87. Q. III. Qua forma pensio constituatur? R. i .° Ex fusta causa, v. g. ob bonum pacis et concordia inter l i t i-

gantes; ob merita vel ministerium Ecclesia exhibitum; ob sustentationem Clerici, qui causa seni! vel infirmitatis renuntiaveri t beneficio; pro subsi-dio pauperum scholarium, captivorum, egentium etc.—2.° Pensiones i s l a debent esse moderateti: et ideo Episcopatus qui mille, Canonicatusel paro-chia q u a centum, et beneficia Simplicia q u a 24 ducalorum summam an-nuam non excedunt, non debent gravari pensionibus (Trid. se ss. 24. c. 13. de ref.)', quia non debet beneficiato sustèntalio surr ipi , et discooperiri unum altare, ut cooperiatur al terum. Quòd si beneficium gravatum est una pensione, impe t r a t a Papalis ad alteram censetur subreptitia; nisi prioris mentionem faciat; quia Papa non censetur velie bis g r a v a r e — 3.° Exqùirendus est consensus beneficiati, qui sufficit taci tus; u t i et patroni, si beneficium est patronatum, saltèm pro eo casu, quo ipsum beneficium gravatur. Papa his soleranitatibus non ligatur. Ut tamen licité pensionem imponat, requiritur juxta causa; secùs non tam dispensaret, quàm dissi-paret bona Ecclesiastica.

88. Q. IV. An 'fieri psssit translatio pensionum ab una in aliam per-son ami

R. Potest de solius Papa licentia. Nam talis translatio est extinctio veteris pensionis, e t cons t i tu ía nova in vitam translatarii; quod fieri nequit, nisi vi indulti Apostolici, et coràm exequutore Canonico cathe-drali, vel persona in dignitate constituta. Gare. Flamin. e tc . Indulta ejus-modi translationum revocata sunt à Pio V. Constit. Sacrosanctum, ita ut potestas transferendi deinceps non concedalur, nisi S. R. E. Cardinalibus; et ex privilegio Sisti V. Militibus Lauretanis. Fieri autem potest h a c translatio, etiam in articulo mortis, non obstante rcg. Cancell. de viginti; non tamen per teslamentum, ut deciditRota in Piacentina pensionis 1602. 17. Jun.

• Quicumque alii pensionarli trarisferre nequeunt pensiones, nisi ex speciali indulto S Sedis, toties quolies concedi solilo famili;.ribus Pap® et conclavist'». Circa formara hujusmodi translalionis servandam, inspi ciendus est tenor indulti, in quo semper poni consuevit clausula: Servata tamen forma Constituí. Innoc. XI super translationibus pensionum editee. rei at® à Card de Luca post tractatum de pensionibus, ad ornatum Constit, Innoc. XI. de non transferendis pensionibus ultra medietatem illarum. *"

89. Q. V. Quomodo ext.inguaiar pensio? R. 1?° Si pensio imposila est beneficiato, morte illius; si verò bene-

ficio, morte pensionarli.—2.° Matrimonio contracto à pensionario, nisi adesset d ispensata Papa , vel pensio esset laicalis.—3.° Professione rel i -giosa.— 4.° Militia assumpta; etsi non pugriavexjt. Sac. Congr. in Niciens.

19. Dec. 1648. — ' E t novissimè in Ulixboncn, orientalis pens.ionis 23 Novemb. 1737. ut in fol. ejusd. (liei in Thesaur resol. Cong. Cone., uhi eminentissimus Cavalchini, tuncsecre ta r ius plura eruditissimè dé more in hac eadem facti specie cumulai; etiamsì agatur de militia custodi® cor-poris Pontificis equitum levis a rma tu ra , u t ibidem decisum fuisse refert ab eadem Sac. Cong. 7 Decemb. 1720."— 5.° Remissione pensionis in per-petui l i .—6.° Promotione ad Episcopatum ex stylo Curia; nisi Episcopatus esset titularis, vel Cardinalitius.

Pensio annexa officio spirituali citra simoniam redimi pecunia non po-test : imo probabiliùs nec pensio mixta, q u a datur Clerico; non tarnen ob aliquod ministerium spirituale. Nam beneficialus, nisi obtenta licentia Papa, non habet potesiatem extinguendi priorem pensionem, et taxandi certam summam in locum pensionis succedentem. Plura de his vide in Garcia, Flamin, et aliis.

90. Q. VI. Quid Episcopus possit circa reservationem fructuum? R. 1.° Episcopus non potest differre collationem beneficiorum, ut ipse

intermedios f ructus percipiat {arg. cap. 30. §. fin. de prœb.); sed f ruc tus isti asservandi sunt successori; nisi pars aliqua eorum impendi deberet fabrica Ecclesia (cap. 4. in fin. de of fie. Ord.) Insuper prohibetur ei, ne e x beneficio conferendo aliquam partem fructuum sibi, vel suis amicis re-servat (c. un. h. t.), quia hic ex pacto daretur spirituale pro temporali.— 2.° In casu necessitatis potest Episcopus redditus vacantis beneficii re-servare, v. g. ad exsolvenda debita nomine Ecclesia contracta, ad fabri-cam Ecclesia, modo beneficiorum sit abundans; talisque reservatio aliquo-rum fructuum fiat ante , vel in ipsa collatione beneficii. Ità com. cum S. D. 2. 2. quœst. 100, a, 4. in fin.; nam quod in jure est illicitum, necessitas facit licitum, ex reg. 4. in antiq. At pro sua, vel capitolari mensa tales fructus non potest applicare, Clem. 2. de reb. Eccl. non al. et c. 32. de V. S.} ubi id tribuitur privilegio Apostolico, ne seil. Episcopus cum capi-tolo auctorizet suum proprium factum.

TITDLBS XIII . DE REBUS ECCLESIA ALIENAN DIS, VEL NON.

91. Nota. I. lles Ecclesia alias esse corporales, q u a sensu corporeo tangi possunt, ut fundi, pecunia; alias incorporates, q u a solo intcllectu

a—Agitur de hac materia in Sexto, Clementinis, et Extrav. com. h. £.—In De-cre to 10. quanta, ei 12. q. 2. et 16. qucest, 6. etc. id constituimus 17. q. 4.—In Tr i -d e n t . Sess. 25. c. 11. e t Scss. 25. c. 11. de reform—Nov. 7. 40. 46.120. et l- Í4. cum seqq. C. de Sacr. Eccl. Item argumento ducto a minoribus in Pandectis lib. 37. tit. 9.—In Códice lib. 5. tit. 71. 72. 73.

percipiuntur, ut jura.—Alias immobiles, q u a loco moveri nequeunt, vel naturaliter, ut fundi, vel civiliter, q u a licèt ex natura sua moveri possint, tamen quia dest inata sunt ad perpctuum ornamentum, seu utilitatem rei immovilis, accessor® dicunlur immoviles , u t port®, fenestr® etc. (1,13. g. final, de action, empt.); alias mobiles, qu® de loco moveri possunt. Jura et actiones sequuntur conditionem rei, cui inh®rent; acproinde immobili-bus et mobilibus accensentur.—Res immobiles, vel sunt magni momenti, seu m a g n a utililatis ; vel exigui moment i , seu pa rva utilitatis. De quo, cùm jure definitum non sit , prudens judex arbi t rabi lur secundum c i r -cumstantias locorum et temporum.—Similiter res mobiles, vel sunt fun-gibiles, qu® uno usu consumuntur, e t servando servari non possunt, ut f rumentum, vinum, oleum, quibus etiam pecunia accensetur; vel sun t se r -vabiles, seu non fungibiles, qu® servando servari possunt: et h® vel pre-tiosce, ut nionilia, vasa aurea etc. , vel non pretiosce, ut communis alia su -pellex. Quantus valor requiratur , ut res dicatur pretiosa, non conveniunl DD.: alii 100,alii 25, alii 20 aureorum. valorem assignant; sed in hoc roaxi-mè attendi debet praxis et consuetude locorum.—* Vide infra post n. 92. "—Ex rebus Ecclesi®, ali® sunt profana, qu® sunt juris humani, et intra commercium, ut fundi, pr®dia, animalia, servi etc.; ali® sacra;, et religiosa;, qu® sunt juris divini, ob specialem deputationem ad cultum divinum: alque ità extra commercium humanum, ut tempia, altaria, ca-Üces etc. (§. 7. Inst. R. D.) In cerlis tamen casibus alienari possunt; dum-modò labes simoni® evi te tur .

Nota II. quod alienatio s t r i d è sumpta sit actus, quo dominium plenum, aut saltèm directum rei in al terum t ransfer tur , ut vend i ta , donatio, per -m u t a l a (I. 67. pr. f f . de V. S.) Alienatio late aeeepta est : actus, quo jus quodeumque rei in alterum t rans fe r tu r , ut dominium utile, ususfruetus, servitus, elc . ;et in hoc secundo sensu hie alienalionem accipi,infra dicetur.

Age tur autem h ie :—l . °De rebus alienari permissis, vel prohibitis.— 2.° De modis.—3.° De forma.—4.° De effectu alienationunv. et ultimò de pan i s malè alienanlium.

92. Q. 1. Quce res Ecclesiarum alienari sint permiscef R. Id pendere ex praxi e t consuetudine locorum, cum regula à Jure

definita non sit. In specie autem alienari p o s s u n t : — 1 R e s mobiles non pretios®, et qu® servando servari non possunt, ut poma, oleum, e t c . — 2 ° Res inutiles, e t multò rnagis si damnos® sint , ut servi fugitivi.—3.° Bona ab antiquo in feudum, vel emphyteusim dari solita: qu® si redeant ad Ec-clesiam, i terùm hoc modo obligari possunt (c. fm. de feud.)—i.° Pecunia, qu® regulari ter rebus fungibilibus accense tur (§. 2. Inde usufr.)—ò.° Bo-na etiam immobilia donata, vel legata Regulanbus ad ea possidenda inca-paeibus; nam tunc alienatio est necessaria necessitate juris. Pretium verò ex iis alienatis pereeptum, c'onvertendum est in utilitatem monasterii; s i-cut accidit apud FF. Minores S. Francisci.—6.° Terrul®, et ali® res im-mobiles exigui valoris e t parv® utilitatis, Can. 35. terrullas 12. q. 2., cui Canoni non fuisse derogatimi per Extr . Ambitiosw h. .t. int. com. nec per Trid. S. 22. e. 11. de refor. dcclaravit S. Congr. Conc. leste Fagn, in e. 5.

nulli h. l, à n. 24. Ratio es t , quia Pnelatis permil t i tur donatio rei modi-ca} (c. 3. de dornt.), licèt alias donatio generaliter sit eis interdicta ; ergo et alieaatio rei modic® et parv® utilitatis. ut jura ista optimè interpreta-t u r praxis et consuetudo. Porrò res istas alienabilis potest licitò Preela-tus alienare , licèt fecerit ju rameatum d<? non alienando; cum la e jura-mentum in materia juris emissum, interpretat ionem ex jure recipiat, ut intelligatur de non alienando tunc , quando jus alienationem prohibet (c. 21. 25. de jurejur.)

' Hffic eadem facultas, ex decreto Cong. Cone. 17. Novemb. 1703 relato à Card. Petra in commentar, ad cons. V. Pauli II. t i t . 19. n . 70, competit etiam Àbbalibus verè nullius: non vero aliis Superioribus regularibus, etiam majoribus, ex decret . Cong. Episc. in Tropejen. alienai. 11. Januar. 1692. à Monacelli in formul. fori Eccles. t i t . 5. formul. 15. n . 28; quin in hujusmodi rerum exiguarum alienatione indigeant licentia e t decreto Or-dinarii, ut firmai etiam Bened. XIV. Instil . Eccles. 69. Res vero exiguaì, vel modici valoris, ex decreto d .Congreg . Episc. 22, Martii 1711 relato ab eodem Petra loc. cit. num. 62, ex stylo Curi® dicuntur, q u a non excedunt summam 25 scutorum aureorum, licèt Congr. Conc. testo Fagn. in c. Nulli hoc eod. t i t . , usque ad an. 1613 duxer i t , nihil circa hanc valoris summam statuere, sed deducendam esse ex ju re communi. Nee ul tra di-ctam summam suffragatur consuetudo, ut ex aliis ejusd. Cong. Conc. de-cretis, relatis à d. Pe t ra n. 65, à quo solidè reprobatur abusus et dolus, quo res magni valoris per plures alienationes modicas diversis vicibus concedi posse ab Episcopis aliqui dicti tarunt, cùm id fieret in fraudem l eg i s . "

93. Q. II. Quce res Ecclesiarum alienare sint prohibitce, putà sine so-lemnitatibus à jure requisit is?

R. Omnes res immobiles magni momenti , et mobiles pretios®, qua) immobilibus ®quiparantur: ità Impp. Leo, et Anthemius, Justin. Nov. 7, 46, 120 et lib. 21. cum auth. hoc jus c. de Sic. Eccl.; qu® prohibitio multis Canonieis sanctionibus firmata est Can. 19 e t seq. 12. q. 2. c. 1, 7, 3, de his, quce à Prcel. et per plura capitula hoc tit. e t Trident. Sess. 22. c. 11 de

refor., et per plur'es speciales Sedis Apost. constitutiones. Cujus prohibi-tiouis causa est necessitas et uti l i tas Ecclesiarum, ne, patrimonio earum consumpto, ministri egeant , cultus divinus minuatur ; et tandem ips® Ecclesi® pereant .

In specie alienari p r o h i b e n t u r : — 1 O p p i d a , castra, vili®, pr®dia, et similia bona, qu® radicem habent.— 2.° Vasa aurea, argentea, ususfructus longi temporis, census annui, reiiqui® insignes Sanc torum: ut tolum corpus, caput , brachium etc.; Bibliothec®: unus t amen , vel alter liber (nisi esset specialiter rarus et ulilis, non facilè acquisibilis) alienari posset.—3.° Act ionesrerum immobilium, vel preliosarum, quarum condi-tionem sequuntur.—4.° Pecunia data cum condilioiie, ne alienetur, sed instar thesauri asservetur; vel data, aut ex venditione rerum redacta in eum finem, ut res immobilis, vel mobilis pretiosa ematur.—5.° Pecunia in dotem Ecclesi®, et sustentationem ministrorum da ta , ut ex censu illius

vivant; cùm talis pecunia ®quiparetur fundo ad sustentationem perpetuam destinato. Idem die de pecunia pro annuis fundationibus, et oneribus Mis-sarum et similibus destinata: nam sicut sustentatio pro ministris debet esse perpetua, ità pecunia censu, vel aliis Ileitis usuris fruCtificans, pe r -petua sit oportet. Quo in genere potissimùm s t r inguntur Prs la t i Eccle*-siarum et monasteriorum, qu® fundis carent , et ex solis annuis censibus sustentantur: ità hffi'c omnia deducuntur ex cap. 5. hoc tit. Extrav. Am-bitiös® eod. int.. com., ubi generaliter prohibetur alienatio bonorum Ec-clesi®, ex quibus pendet ejus sustentatio.

94. Q. III. Quibus modis censeantur res Ecclesia alienari? R. 1.° Omnibus illis modis, quibus res, seu P a t r i m o n i u m Ecclesi® di -

minuitur. Cujusmodi sunt: donatio, venditio p e r m u t a t e , hypo theca te specialis in certa rè,'concessio feudi, aut emphyteusis, locatio ultra trien-nium, contitutio sérvitutis r.ealis, vel personalis, seu ususfructus, cessio litis, vel actionis, t ransact io , vel compromissum', vi quorum sequerelur alienatio rei immobilis, seu mobilis pretios®; unio Ecclesiarum, translatio bonorum vel reddituum ab una Ecclesia ad alteram, vel ab uno monaste-r o ad aliud.

• Locatio ul tra triennium facta, est nulla, etiam pro triennio ex ve-riori sententia; si verò ex fundo locato percipiuntur f ructus quolibet lan-tùm biennio, aut triennio, locatio fieri potest etiam ad sexennium, vel no-vennium, cùm Extravag. Ambitiosce solùm respiciat fructum triennalem, non temporis spatium: Fagn. in cap: Nulli hoc. eod. tit., n. 43. "

Denique omnis conditio; quo nomine varii varia intellexerunt, ut re fe r -tur ia scbolio cap. 5. h. t.; sed probabiliùs nomine condition's venit hic omne pactum, quo citra translationem dominii directi, vel ulilis res g ra -vantur in pr®judicium Ecclesi®: ut concessio usus, sérvitutis, juris l i -gnandi, venandi etc.; nam in jure conditio frequenter accipitur pro pacto: Ì. 76. f f . pro socio, ibi mecum coisti ea conditione, I. 7. C. de pact. I, 6. § . fin. f f . de contrah. empt.

• Non est tamen prohibitum arbores nocivas eradicare, alias subro-gando in aptiori loco, ex Decreto Cong. Conc. 29. Jul. 1684. relato à Petra loc. moxcit. sect. 2. num. 15.; imo Passerin de statu hominum torn 1. quffis. 185. art . 7. num. 340. tenet arbores licitè incidi posse, si materia sit par-va, et fundus notabiliter non deterioretur , ex Rot. decis. 553 . par t . 2. Tcccnt. **

2.° Hypotheca te generalis omnium rerum Ecclesi® non videlur p ro -bibita; adeòque urgente justa causa, Pr®latus absque salemnitatibus Ca-nonieis poterit bona Ecclesi® subjicere hypothec® generali, v. g. ad fir-mandum contractum; nam cap. 5. hoc tit. exprimitur sola hypotheca spe-cialis; ergo generalis videlur permissa, cùm in illa, et non in ista sii pe-riculum alienationis. Excipe casum tant® quantitalis, ut non esset spes bona Ecclesi® redimendi; Abb. Covar. Fagn. Schmalz, n. 20. cum eilt.

3.° Repudiatio hffireditatis delat®, vel legati relicli Ecclesi®, valide fit à Pr®ìato sine solemnitatibus canonici«; e t consequenter non contine-tur «ub dictis modis alienami!: ità Abb. Jason. Schmal/. Reiff, tit. de his,

quce à Prcel, à n, 33. cum glossa Can. fin. IO. q. 6. meliorem, contra Lami). Pichler, et alios ex integro negantes; e t contra Azor. Engl. Schmier, et alios, qui affirmant repudiationem haereditatis esse validam, sed repudia-tionem legati invalidam esse contendunt .—Prob. 1.3 pars. Ideo repudiatio hiereditatis non esset valida, quia est alienatio re rum, seu juris Ecclesia) j u x t a p r a s e n t e m rubr icam; sed non est alienatio re rum, seu juris Ecclesia-nam qui occasione acquirendi non utitur, non intelligitur alienare, veluti qui hcereditatem omittit (l. 28. pr. f f . de V. S.); ergo. Tura quia alienare est deperdere, seu res in patrimonio quas i t a s diminuere (I I. in fin. et seqq. maximè l. 6. §. 2. f f . quce in fraud, creditor.]; sed repudians hared i ta tem, non deperdit aliquid de patrimonio Ecclesia?, cùm jus hared i la l i s ante aditionem non sit in bonis heeredis, l. 5. §. 13. f f . de donat. int. V. et U., ubi ratio additar: neque enim pauperior fit, qui non aequirit ha red i t a t em, sed qui de patrimonio suo deposuit; et l, 23 pr. f f . de acq. poss. Jctus. ail: eùm hceredes instituti sumus, adita hcereditate, omnia jura ad nos transenni: ergo P r a l a t u s repudians h a r e d i t a t e m non al ienat bona Ecclesia;, e t cons, valide operatur .—Proò. 1* pars. Ideo repudiatio legali non va lere t , quia legatum à morte testatoris , et adita Immeditate, s tat im t ransi t in domi-nium legatarii, pe r l 11. §. 3. et l. 80. f f . de legat. 2.; sed non t ransi t ab-solute, sed tantùm conditionatè, si legatar ius legatum non repudiaverit , sed acceptaveri , ut patet ex bis l. citt., et clariùs ex l, 38. §. 1. f f . de lega-tane 1. II. 86. §. 2. eod. ubi JCtus. ait: cam tibi servus legatur, et ipsius servi status, et omnium, quce personam ejus attingimi,in suspenso est: nam si legu-tarius repulerit legatum, numquam ejus fuisse viclebitur; SÌ non repulerit, tx die aditce hwreditatis ejus intelligitur; e rgo repudiatio legati valet, cùm non transiverit in dominium absolutum Ecclesia;: ità P r a l a t u s , licèi non acquisiverit, lamen patr imonium Ecclesia? non diminuii , sed non aliena-vit. Idem docet Jctus. I. 5. §. 14. de donat. int. V. et U— Confìr. utraque pars , ex l. 80. f f - de V. 0. et l. 12. f f . de reb. dub.: in dubiostandum est pro valore actus, ut potiùs valeat , quàm pereat ; sed controversia ista est du-bia, ergo. Ceterùm repudiatio ista, si fiat à P re l a to sine jus ta causa, est illicita. P r a l a t u s q u e peccans contra offieium suum, quo obligatur bonum Ecclesia; queerere, t ene tu r ei ad compensationem damili filali [e. Quicum-que 13. q. 4.); si vero excussus Pra?latus non sii solvendo, Ecc les ia com-pet i t aliud remedium rest i lut ionis in in tegrum, sicut minori l a so per re-pudiationem h a r e d i t a t i s (l. 24. §. 2. f f . de Minor.)

Obj. I. Ecclesia ex inst i tut ione h a r e d i s , vel ex relieto legato habet jus quiEsilum; sed P r a l a t u s repudiare e t alienare nequit jura quas i ta Ec-c les ia , nisi cum debit is solemnitat ibus (c. 5. h. t.).; ergo.—II. In li. t. alienatio accipitur lalissimè; sed repudiatio hared i ta t i s , aut legati conti-netur sub alienatione latissimè accepta , l. 5. §. 8. f f . de reb. eor., ubi Ulp. ait: fuiulum autem legatnm repudiare pupillus sine prcetoris auctoritate non potest: esse enim et hanc alienationem, cùm res sit pupilli, nemo dubitai.

R. Ad I. D. m. Habet jus quas i tum absolutè, N. m. Conditionatè, si P r a l a t u s nomine Ecclesia acceptaveri t , C. m.; cùm jus istud aclu non sii in patrimonio Ecc les ia , validè repudiatur , seu non acquiri lur: non lamen

alienatur.—^Id IL Alienatio hìc accipitur latissimè; a t tamen propriè pro diminuitone r e r u m Eccles ia ; ba r ed i t a s vero ante aditionem, et legatum ante agnitionem, seu acceptationem, needum est res Ecclesia; ergo r e -pudiando non alienatur. Ad prob. In pupillo id speciale es t , quod sine pra tor i s auctori ta te h a r e d i t a t e m , aut legatum repudiare non possit: a t minor validè repudiat; si tamen l a sus est, re integra salvum habet b e n e -ficium resti lutionis in integrum (l. 24. §. 2. f f . de Minor. I, fin. C. de re-pudiand. hcered.J Ecclesia autem fungi tur j u re minoris (c. 1. de in integr. rest.), non pupilli, nisi si t viduata. Cetera, q u a hie objici solent, ex dicl is manent soluta, u t Can. 32. et 66. caus. 12. q. 2. et Can. 15. 16. q. 6. c. 4. 5. hoc. tit. Reg. 76 in 6. et l. 49. f f . de V S. ibi: cequè. I, qui actionem, f f . de R. J. et l. 77. §. 3. et l, 80. f f . de legat. 2. et l. à Titio f f . de furtis. ibi: ea- quce legantur, et l, 23. C. de SS. Eccl. I, 1 . et seqq. f f . de pollicitat.

•95. Q. IV. Qua forma res Ecclesia alienari possint? R. Sex requisita copulativè esse necessaria, et sunt:

1.° Justa causa,—vel urgentis necessitatis, cui al i ter succurr i nequit : ut si Ecclesia reparat ione, vel paramentis necessariis indigeat, vel al i ter a r e alieno se l iberare non possit;—vel evidentis utilitatis, cùm pro re mi -nùs utili magis utilis acquiri valeat;—vel pietatis, ut pro redemptione captivorum, pro necessitatibus pauperum, ne fame pareanl , pro bello s a -cro, laxandis camete r i i spaliis etc.;—vel incommoditatis, ut si res, v. g . ager, vinea, sylva ob distantiam, vel aliud impedimenlum si i Eccles ia inutilis, aut damnosa, eo quod plus in earn impendi debeat , quàm f ruc t i -fieet: q u a causa r e f e r l u r ad causam utilitatis. I tà h a c a u s a ins inuantur c. 1. h. t. in 6. Can. 15. 16, 52. 70. caus. 12. q. 2. e tc . Sufficit autem causa de p r a s e n l i existens; licèt posteà per accidens causa ista cesset , v. g. major utili tas, modo sit causa vera legitimè probata ; sola vero ex i -stimata causa non videtur sufficere, u t docet Navar. et ali! donformiter c, 4. h. t. in 6. et Clem. 1. h. t.

2.° Tractatus capitularis, in quo P r a l a t u s cum capitulo legitimè con-vocalo deliberat, an expediens sit alienatio (c. 1. h, t, in G.) Si vero E c -clesia capitulo careat , sufficit quòd rec tor Ecclesia consulat Episcopum, ejusque licentiam obtineat ad al ienationem, modo celerà necessaria non desint .

3.° 'Consensus capitali capitulari ter datus (c. 1. de his, quce à Prcelatoy, etiam si Episcopus nomine suo alienet rem inferioris Eccles ia (Clem. 2. hoc tit.), excepto casu cap.l. eod,, ubi solius Episcopi consensus ad do-nandas Ecclesia alteri decimas, quas laicus ante Cone. Later, acceptas, non vult p ropr ia Ecc les ia res t i tuere . At si Rector Ecles ia , vel P r a l a t u s Ecclesia col legiata nomine suo vul t alienare, non requir i tur consensus capituli cathedralis , sed tan tum consensus Episcopi; nam eo caso Episco-pus non alienat, sed alienationi consensum p r a s t a t . Porrò consensus capituli debet esse expressus; nec sufficit tacitus, saltèm ad alienationem perpetuam et magni momenti, c. 1. de his, quce à Prcelato, ubi irri ta dici-tur alienatio absque collaudatane et subscription Clericorum.— Nec obstat cap. 2. eod. ibi: conventii sciente, et non contraddente; nam sermo est de

T. II. 10

tlor.ai.ione. seu temporali concessione decimai ad cerium tempus; vel po-tiùs, utexpl icat Gonz., nomine decima venit ibi ipsum beneficium Eccle-siasticum, cujus prasenta t io pert inebat ad Abbatissam et conventum; et ita priesentatio data magistro N., sciente et non contradicente conventu, subsistit: secus, si facta est conventu ignorante, aut contradicente, p r a -valet ei al tera priesentatio de consensu conventus facta magistro H. Suf-ficit autem consensus capituli per ratihabilionem datus (cap. 3. de his, qua d Pralato, et reg. 10. in 6.), ut hie locuin non habeat regula 18, eod.; nam consensus capituli non auctorizat alienationem, sed ei consenlit, quòd obtinetur, sive antè, sive post per ratiftcationem consensus capituli pr iestetur .

4.° Subscriptio capituli, qute necessaria est ad substanliam alienationis, et non tantùm ad probationem (c. 1. de his, qua à Pralato et c. 8. eod.) An vero omnes capitulares, an solum aliqui ex eis subscribere debeant, loco-rum consuetudo attendenda est. Et hic est specialis casus, in quo ad formam contractus ser iptura requir i tur .

5.° Auctoritas superior is, cui Ecclesia subjecta est, uti sunt Episcopus, capilulum, sede vacante, ejusque vicarius; non vero vicarius Episcopi, P r a l a t u s plenisimè cùm clero e t populo exemptus, e t Papa in Ecclesiis exemptis. Item, si Ecclesia regularis exempta- habet suum provincialem, aut Generalem, ejus auctoritas sufficit absque auctoritate Episcopi. Ita Can. 41. Abbatibus 12. q. 1. auih. hoc jus porrectum,— Cod. de Sac. Eccl.

' Vide additionem hoc eod. t i t . post n. 92. " At consensus patroni, aut principis secularis per se non requir i tur;

nisi bona et feuda Ecclesia} ea conditioni data sint , ne sine consensu Prin-cipis alienentur, ut in Imperio, Austria et Boemia observa tur , factis su-per hoc concordats .

6.° Denique requir i tur consensus Sed is Apostolica, ex Const. Greg. X. cap. 2. h. t . in 6., et Pauli II. Extrav. Ambitiosa eod. int. com. Et qui-dem ad omnem alienationem, pralerquam in casibus à jure permissis: cu-jusmodi sun t , locatio infra t r iennium, infeudatio et emphyteuticatio ab antiquo fieri solita, a l ienato necessaria necessitale juris; sicut professi S. J. e t F F . Minores necessitantur alienare bona immobilia, casus magna; et urgentis necessitatis, q u a moram non pal i tur pro recursu ad'Sedeni Apost.; nam necessitas non habet legem (reg. 4. in antiq.)

Has omnes solemnitales observare teneniur etiam Regulares, u t patet ex cit. Extrav. Ambitiosa, et speciali S. Congr. decreto jussu Urbani Vili, edito 7 Sept. 1624. incip. S. Congregatione Cardd. etc. cujus tenor refer-tur in exemplaribus Trid. S. 25. post c. 11. de refor. Ft h a c sunt requi-sita ad formam alienationis rerum Ecclesia, quorum uno deficiente, alie-n a t o rerum alienari prohibitarum de jure communi non subsistit .

His tamen non ligatur P a p a extraordinaria potestas, cùm Papa de jure supra jus possit dispensare (c. 4. de concess. prab.) Unde si Papa dispen-sativè ex justa causa (secùs dispensato essel illicila) concedat potestatem alienandi. non opus crii t ractatu, consensu et subscriptione capituli , nec

auctorilale inmediati P ra la i i ; qui habet verbum superior is, non opus habet verbo inferioris, ut ait Bald. I. 2. C. quando decreto opus non est.

96. Q. V. Quid consuetudo possit circa alienationes rerum Ecclesia? R. 1 0 Consuetudine abrogari possunt solemnitales canonica scor-

siin, h a c vel fila, cùm sint jur is humani , non tamen omnes simul; et multò minus sine justa causa, quia talis consuetudo esset irrationabilis, et gravamen Ecclesiis afferret.

2.° An Extravag. Ambitiosa h. t. ubique recepta sii, vel in cert is locis consuetudine abrogata ex toto, vel ex parte, sub judice lis est. Nam Qua-ranta, Piasec. Fachin. et alii dicunt earn esse integral i ter receptam per totum orbem; Cajet. Zyp. Sarmient. et alii dicunt non esse ubique recep-tam; imo nullibi extra Italiani, teste Zypao; Navar. Vallens. et alii dicunt earn receptam esse quoad principalem dispositionem, non vero quoad p a n a s ; Sayrus, Donatus, Reiff. Engl. Konig, et alii dicunt consulendam esse praxim et consuetudinem, vi cujus Episcopi Germania et Pra la l i hiieriores sine recursu ad Papam solent alienare; eorumque alienationes sustinentur ut valida, non obstante juramento de non alienando sine con-sensu Papa; quia juramentum hoc in materia juris pras t i tum interprefa-tionem recipit ex jure consuetudinario, tacitamque habet condilionem: si, vel quatenus Extravagans ¿sta usa recepta est. Laudabiiius tamen et t u -tius foret juramentum hoc in forma specifica observare, cùm non vergai in prajudicium salutis a l e r n a (c, 28. dejurejur.)

Quia vero circa Regulares non affertur à Doctoribus talis consuetudo, imò scriptores passim inculcant observantam decreti suprà citati , ideo necesse est concludere, quòd Regulares, etiam in Germania, teneantur ad observantam hujus decreti sub p a n i s in eo statutis , seil, ut, non obs-tantibus privilegiis quoad hoc revocalis, intra fines Europa nulla bona immobilia, vel mobilia pretiosa alienent, p ra le rquam in casibus à jure expressis, absque ipsius Congregationis Concilii expressa licentia in s c r i p t s , et gratis concedenda sub p a n a privationis Omnium officiorum, vocisque act iva el pas iva , ac perpelu® inhabililatis ad ilia in posterum oblinenda, quam ipso facto absque alia d e c o r a t o n e incurrant etc. Nolim tamen P ra l a lo s , praser t im Germania condemnare, sicubi ex recepta apud eos praxi et consuetudine alienant cum solo consensu capituli, sine ullo recursu ad S. Cong.; nam consuetudo ista, cùm de se non sit i rrat io-nabilis, legilimo tempore prascribi potest, et cons, p reva lere jur i posi-tivo die ta Extrav. Ambitiosa, et decreti S. Cong, per cap. fin. de consuet.

97. Q. VI. An, et quomod,o sit invalida alienatio sine dictis solemnitati-bus celebrata?

R. 1.° Est invalida pro foro externo. Ila omnes, ex Can. 52. Sine ex-ception 12. q. 2. et c. 1. 3. 8. de his, qua à Pral. c 6. h. t. c. 1 . in. fin. eod. in 6. Clem. 1. et Extravag. Ambitiosa eod, Quibus juribus expressè i r r i t a to additur; et aliunde actus sine forma gestus, est invalidus, saltèm in foro externo.

2.° Est invalida, etiam in foro interno, ut nullam producat obligatio-ns«) ex parte Ecclesia: ita Gibaiin. Konig., Schmier., et multi TT. ac

Can. contra Abb. Navar. Zocs, et alios, quorum sentent ia probabilis est, eique ex recentioribus subscribunt Schamb. Schmalz. Pichler, et alii.

Prob. ex dictis jur ibus, q u a satis claré indicant nullitatem pro foro in-terno. Nam:—I. juxtà Clem, \. h. t. recipienti nullum jus acquiritur: si au-tem alienatio valeret in foro interno, jus recipienti acquireretur.—II. Ex-trav. Ambitiosw, eod. Papa (licit: Tarn qui alienat, quàm is qui aliénalas res et prcedicta buna receperit, sententiam excommunicationis incurrat; q u a sententia utique locum habet in foro interno; ergó Cons t i tu ía ista locum habet in foro interno.—III. Gregor. X. c. fin. li. t. in 6. signanter ait: Decernimus adeò viribus omninò carere, ut nec jus aliquod tribuant, nec prascribendi etiam causam parent; sed si alienationes valerent in foro in te rno , viribus omninò non care r e n t , sed jus et conditionem prascr ibendi pa ra ren t ; ergò. Nec cum aliquo fundamento solido dici potest , quòd eadem Coustitutio, ut prohibitoria, obliget in conscientia, non vero ut irritatoria.—IY. P ra l a t i non sunt domini, sed tantum procu-ratores e t administratores re rum Eccles ia , nec potestatem alienandi ha-bent , nisi quatenus eis jus concedit; ergò si non observent formam à jure p rascr ip tam, invalidé agunt pro utroque foro: sicut procurator excedens fines mandati invalidé agit , etiam in foro conscientia. Nec jus naturale in bis circumstantiis locum habet ; quia, ciim permissivum sii, censetur res-trictum à sac. Canonibus, sicut in contractibus pupillorum et minorum sine debita solemnitale factis. Turn quia soiidé probandum esse t , quod Pra la tus ex jure naturali potestatem habeat ad alienandum; cùm tota ista poteslas ci tanquam administratori detur ex jure positivo, ut consequen-ter formam ab eo prascr ip tam observare tenea tur ; secùs vero nihil agat. —Argumenta contraria nihil speciale continent, suntque eadem cum illis, q u a contra leges irri tantes attilli lib. I. tit. de const, à n. 24.

3.° Alienatio sine solemnitatibus facta claudicai, ità ut Ecclesiam nul-lo modo obliget; bené vero allerum contrahentem, ut is resilire non pos-sit, si deinde contractus appareal-Ecclesia esse utilis, e t per ratihabilio-nem supcrioris consolidetur: ità coni, argumento ducto ex contractu mi-norum et pupillorum, quorum contractus onerosi claudicant (pr. Inde auctor. tutor. I, 13. §. 29. f f . de action, empi, etc.) Quod etiam insinua-lur Can. 42. si qua 12. q. 2., ubi arbitrio Episcopi relinquitur, an prelium, an res recipi debeant, e t c. 3. de his, quce à Prcelat. Alienatio invalida per ratihabitionem convalescit, ut etiam dicitur c. 2, de pactis. Nam jura ista succurrere voluerunt Ecclesiis, q u a per P ra la tos administrantur; non vero aliis dominis, qui cum Ecclesiis contraliunt; ergò si ex postfacto ap-pareat, quòd contractus sit utilis et favorabilis Ecclesia, potest à superio-re consolidari, et alter contrahentium tenetur eo s tare , ne quod in favo-rem Ecclesiarum introductum est , in earum odium detorquealur , contra reg. 61. in 6.—Unde in praxi is, qui res alienatas sine solemnitatibus ali Ecclesia accepit , nullo dolo et Iasione contra aquali tatcm rei et pretii interveniente, rem acceptam ret iñere potest cum animo earn reddendi, si revocetur; cùm jus nullum acquisiverit, sed solam permissionem detinen-di, seu jus conditionatum. si contractus consolidatus fuerit . Item resti-

lucre tenebitur f ruc tus , deductis expcnsis, si quas in rem fecit: ità in rem comm. DD. eliam advers a s e n t e n t i a ; cùm etiam sententia declara-toria nullitatis re t ro t raha tur ad tempus celebrati contractus.

4.° In dubio, an alienatio sit valida, si nullus objiciat defectum, p r a -sumitur valida el.rilè celebrata; quia actus p rasumi tu r rité fieri, donec. probelur contrarium. At si pars adversa intentionem suam fundet super solemnitatibus, eas probare debet per testes, vel instrumentum publicum; quia solemnitates i s t a sunt fact i , adeòque probari debent , contra euni qui negat aliquam solemnitatem fuisse adhibitam.

98. Q. VII. Quid sentiendum de re data, vel legata cum condition, ut semper, vel ut nunquam alienari possit ?

R. 1.° Si res legala cum c o n d i t a n e alienabilis nunquam incorporata est rebus Ecclesia, probabiliter validè al ienatur sine solemnitatibus; tcurn talis conditio nec st tu rp is , nec contraria juri . Palao, de Luca, Petra, contra Quar. Bonac. etc.—2.° Res legata cum condilione inalienabilis, ex justa causa, et de consensu P a p a circa hoc informati, validè alienari po-test, maximè in casu necessitatis; nam talis conditio, ne juri repugnet, benignè est interpretanda, quòd res in casibus ordinariis non sit alienanda; bené vero in casu necessitatis, vel m a g n a utilitatis.

99. Q. VIII. Quis sit effectus alienationis? R. I.° Alienatio validè facta t ransfer t dominium, vel jus aliud, in eum

in quem facta est ; modo traditio subsequuta fuerit (l. 20. C. de pact.) At si alienatio fuit invalida, nihil ju r i s transfert juxta dicta, nisi ob favorem Ecclesia consolidetur.—2.° Ecclesia per alienationem invalidam lasa ha -bet ordinarium remedium nullitatis e t revocat ions (cap. fin. h, t. in 6), uti etiam rei vindicationem, imo et interdictum Unde vi; quia hoc modo censetur spollaia. —3.° Ecclesia per alienationem validam l a sa , p r a t e r remedium ordinarium personale contra P ra l a tum malè alienantem, ut is d e s i a danyiuin reparet , habe t etiam reinedium extraordinarium res t i tu -tiouis in integrum, sicut minor ex contractu lasus, cùm gaudeat jure mi-noris (c. I. de in integr. restii, cap. 11. h, t.) Si autem una via Ecclesia suum recepii, altera via non debet id ipsum repetere contra reg. 83. in 6., licèi agore possit ad p a n a t a Pra la t i malè suo officio fungentis.—4.° Malè alienatura revocare debet P ra la tus (c. 6. h, t.); quia dura agitur de favore publico, p raser t im Ecclesia , allegans propriam turpitudinem audiendus est. In defectum Pralat i revocare potest capitulum, etiam sede plena, suc-cessor Pra la t i , et his deßeienl ibus, quilib'et Clericus: tandem Princeps territorialis, et quilibet exlraneus Clericus, aut laicus, cùm ad agendum pro jure publico quilibet admitlatur^

100. Q. IX. Quce sint pcence malè alienantium ? R. 1.° Jure antiquo alienator e t alienatarius excommunicabantur,

[Can. 13. v. quisquis 12. qucest. 2.), etiam subscribentes; e t per Clem. 1. h. t. P ra la tus ipso facto incurrebat suspensionem ab officio. Ilodie per F.xtravag. Ambitiosce h. t. alienans et alienatarius, si sint Episcopo et Ab-bate inferiores, incurrunl excommunicalionem l a l a sen ten t i a , si id fa-ciali! sine licentia Papa;- q u a cxcommunicalio reservatur Papa , per

Trident, sess. 22. cap. 11 de refor. Episcopi vero et Àbbates ipso ju re interdicti sunt ingressu Ecclesia; et si sub hoc interdicto sex mensibus steterint , ipso facto suspenduntur ab administratione et regimine Eccle-siarum. tnsuper P re l a t i inferiores et rectores Ecclesiarum ipso facto privantur beneficiis; ita ut hsec absqu.e ulla declaratione vacantia, liberò aliis conferri possint (cit. Extravag. Ambitiosce.)—Omnes li® poena; locum habent in Regularibus, et ali® expressa; in decreto S. Congr. u t s u p r à dictum n. 95.—' Quas itidcm ex decret. Cong. Conc. 1. Septemb. 1657, e t 2. Mar. 1689. in Romana pro Cisterciensib., incurrunt absque pracedent i declaratione superiores, si negllgentes sint in redimendo census passivos, licèt tempore suorum antecessorum impositos. "

Excusant autem ab bis p a n i s contraria consuetudo locorum, bona fides alienantis e t r ec ip ien t s ; (quia nesciverunt rem esse Ecclesia), i g n o r a n t e juris et facti (modo non sit supina e t affeclata), imper fec ta actus, ut si a l ienato attentata sit, non tamen consummata per tradilionem, aut saltèm celeriter revocata (c. 6. h. t.)

Connexio prcecedentium et consequentiwn.

Actum est in pracedent ibus titulis de causis beneficiàlibus ; nunc se-quitur nova tractatio de contractibus usque ad tit . 24., q u a materia com-munis est Clericis et laicis; et potissimùm descendit ex jure civili.

m m xiv. • DE PRECARIIS.

101. Àntequam de contractibus in specie agere incipiam, liic revocata cupio ea, q u a scripsi lib. 1. tit. 35. de Pactis; quibus lue addo brevem tractationem de contractibus in genere, potissimùm desumptam ex jure civili, lib. 3. instil, tit. 14.; et in Pandectis lib. 2. tit. 14.; libr. 44. tit. 7. In Codice lib. 2. tit. 3. et lib. 4. tit. 10.

De natura et varietate contractus.

102. Q. I. Quid sit contractus? In hoc definiendo var ia sunt senlent ia , quibus omissis, placet antiqua

definito íi jure prodita, liin :

R. Contractus est ultrò citròque obligatio, sen mutua convento pa-riens obligalionem. Ita Ulpian. ex Labeone lib. 19. f f . de V. S.—Dicitur 1 i d t r ò citròque; quibus verbis significatur mutua conventio tanquam genus, in quo contractus convenit cum pacto simplici.— D'citur 2.° obli-gatio, metonymicè effectuspro causa: quia contractus in recto et formali-ter non est obligatio, sed causaliler, quatenùs parit obligationem, non qualemcumque, v. g. naturalem, sed efficacem ad agendum, seu à jure comprobatam; cùm obligatio solitarie in jure posila supponat pro princi-pali, seu obligalione efficaci, q u a parere possit actionem civilem: l. 7. 4. f f . de pactis. ibi: ig ¿tur nuda pactio obligationem non parit. Et tot. tit. f f . de 0. et A. Et per hoc contractus differì à pacto simplici; quod non parit obligationem (cit. lib. 1.), putà civilem, e t efficacem, cui jus assis-ta!; licèi pariat obligationem naturalem, cui ob aqui ta tem s a p e p r a l o r assistat, ut in conslilulo. Pacta vero legitima, seu vestita, quibus spe-cialiter jus-assistit, in effectu non differunt à contractibus; cùm etiam ac-tionem civilem, seu efficacem pariant: l. 6. etl. 7. §. 2. et seqq. f f . de pac-tis, ubi Ulp. pacta cum interventu causce, seu rei da t a , aut f ac ta , utvicis-sim aliquid detur, vel fiat, exaqua t contractibus.

Dices-. Multi sunt contractus, qui tamen non sunt synalagma, seu ultrò citròque'obligatio, ut s t ipula ta , mutuum, depositum etc —R. Ad syna-lagma plus non requiri, quàm ut sit mutua, seu reciproca obligatio, in uno contrahente adiva, et in altero passiva-, et hoc modo ultrò citròque obligatio in omni contractu datur. Sic enim in stipulante consurgit obliga-tio ad iva efficax ad agendum, et in prominente obligatio passiva juris ne-cessitali subjecla El in hoc sensu JClus. mira brevitate dixit contra-ctual, seu synalagma, esse ultrò 'c i t ròque obligationem. Duplex verò obligatio ad iva et passiva ex parte singulorum contrahentium non da-tur, nisi in contractibus, quos vocamus bilaterales, in quibus alter allerura obligat, et alter alteri obligatur ad aliquid pras tandum: u t est emplio-venditio, locatio-conductio, sponsalia etc.

103. Q. II. Qucesintde essentia contractus? Ante responsum noia, in contractibus tria potissimùm considerari: subs-

tantialia, seu essentialia, naturalia, et solemnia. S>d>stantialia sunt ea, q u a de jure naturaliità requ'rruntur ad conlractum, uts ineeisessent ia contrac-tus poni non valeat: uti sunt consensus mutuus sigilo eterno manifestalus, et materia vera, seu objeclum substantiale, super quo consentitur; ità ut con-sensus sit conformis tali objecto, cùm errantis nullussit consensus(l . 9. C. de J. et F. ignor.) Sic in muluo requiritur res fungibilis, in emptione-vendi-tione merx et pretium, seu pecunia eie.; et res ista debet esse vera; secùs emendo vitrum pro gemma, a s pro auro dando, nullus eftìcitur contra-ctus. Insuper requiri tur, ne jus naturale irritet conventionem: cujusmodi est fila, q u a perpetuam continet turpitudinem, el in consensu, et in usu; ut convento usu -aria, polvgamia, contractus concubinarius, matrimonium patris cum filia etc.. Nam non tan tùm contrahere, sed etiam exigere, et retinere usuras, plures uxores, concubinam, fìliam instar uxoris perpetuò, turpe est: etcorigeqnenler contractus 'super tali materia in i tus jure natu-

gQ T I T . X I V . D E P R E C A R I I S .

rail est invalidus, cüm jus naturale in se sanctissimum ad aliquod malum obli »are nequeat. àaturalia s u n t , q u a c o n n a t u r a l a instar p ropneta-t u m t a s u n t contractu. , licèi de Ulis nulla fiat mentio. Sic vendition, mesi evictio, emptioni periculum rei empia;, feudo obsequia p e r s o n a l e etc. Ha;c naturalia per speciale pactum tolti et impediri possimi, salva contrac-tus substantia; q u i a contractus ex conven t ion legem acc.p.unt, reg . 85. in 6 • ut si emptor in se recipiat p r iculum evictionis, venditor per.culum rei vendita;, vel si dominus vasallo remittat obserquia personalia, u t in feudo franco, seu libero. Solemnia sunt , qua; à jure positivo introducla sunt vel per modum (orma substantial is; ut sine his contractus validè non celebretur, sicut matrimonium sine prcesentia proprii Parochi et testiunv. vel per modum. fornice accidentalis, sine quibus actus validè quidem al plerùmque illicitè celebratur, ut matrimonium sine denunt.ationibus, eler-tio P re l a t i sine missa, e t h v m n o Veni Creator etc. El in hoc. sensu jus ci-vile aut Can. dicitur aliquid addere, vellrahere juri na tura l i , l. 6. f f . J. el L

R 1 0 Ad essentiam contractus validi de jure naturali r e q u i r i t u r : -Consensus internus-, nam contractus est ex diversis animi motibus in unum concensus (lib. 1 §. 3. f f . de pactis.)-üt consensus iste signo externo manifestetur, cùm alteri contrahenti natural i ter et more humano al.ter innoteseere non possit , nec acceplari (cap. 23 de Sponsal.)-Requm-lur materia apta, super qua consent i tur , non vero impossibilis: sive ex natura, ut digito ccelum tangere , sive impossibilis de jure, seu turp is , ut homici'dium, fornicatio, cimi ad impossibile nulla sit obligatio (reg. 6. >» 6.) linde si dedisti puellfe pecuniam, ut tecum fornicare tur , contraclus est invalidus, et. puella in conscientia tene tur tibi pecuniam rest i tuere; nisi jam dederit usum corporis, utpote pretio aestimabilem (l. 4. §. 3. f f . de comi, ob turp. caus. S. T). 2. 2. q. 62. à 5. ad 2 . ) - I n s u p e r requir i tur , ut talis substantialiter sit materia, qualis in mente reprasentatur; alioquni non consentitur in rem ante non pracogni tam; et consequenter contrac-tus ex defectu consensus jure naturali est invalidus: ut si emas vasa tan-quam argentea, qua; reapsè sunt stannea. His concurrent ibus , contrac-tus de jure naturali estval idus, dummodò contrahentes usa rationis utan-tu r in actuali contractu .

2.° Si jus positivum priescribat contractui formam substantialem, maximè addendo decretum irr i tans, actus non ponitur validè; nisi solem-n i t a t e s à jure pr,-escriptffi observenlur, ut patet in matrinio, ubi Triti, viget, in contractibus pupillorum et minorum etc. Quo casu, nisi jus aliud innuat, contractus isti nec jure naturali valent, ut dictum de legibus irri-tant ibus tit. de constit. n. 24. Licèt enim jus naturale permi t ta t contrac-ium esse validum sine his solemnitatibus, tarnen in hac circumstantia, in qua jus positivum aliter disponit, et materiam subducit juri naturali , hoc non extendit se ad tales contractus .

104. Q. III. An dolus, vel error vitiet valorem contractus? Ante responsum, noia I.: quod dolus malus est calliditas, fallacia,

machinatio ad circumveniendum, fallendum, vel decipiendum alte-rum adhibila (I. 1. §. 2. f f . dolo maio.) Calliditas committi lur in tacendo,

fdlacia in menliendo, et machinatio in faciendo, seu in opere.—11. Do-lus est duplex: svbstantialis, qui afficit ipsam substantiam contractus, maximè in ipsa materia, ut si vendas vi trum pro gemma, Bertam pro matrimonio substiluas loco Caja;; accidentalis, qui versatjjr circa quali-tates el accidentia contractus, u t si vendas vinum auslriacum pro rhena-no. Et hic , vel est do'us antecedens seu dans causam contractui, sine quo contractus non fuisset ini tus , v. g : Cajus non duxieset puellam, si scivisset non esse nobilem aut divitem; vel est incidens seu concomi -tans, quo stante, contraclus fuisset quidem celebratus, sed forsan alio modo, v. g . emisses vinum austriacum, quod libi persuasimi est esse rhe-nanum, sed minori pretio. Quòd si qualitas, de se accidentalis, transeat in substantiam objecti, ità ut intentio contrahent is per se feratur in oh-jectum, u t vestitum tali qualitate, tunc dolus circa qualilatem non est accidentalis, sed substanlialis; ut si p rac issè intendas emere vinum rhe-nanum, e t dolo tibi vendalur austriacum. Quando autem qualitas t ranseat in praìdicatum essentiale, seu in substantiam objecti, cer ta rcgula s ta tui non potest, sed id desumendum e r i t e x communi usu, e t modo contrahen-tium.—III. Error est defectus notitiaì circa materiam contractui substra-tam. Et quffi modo dieta sunt de dolo substantiali, et accidentali, antece-dente, et incidente, eadem errori applic'anda sunt , cum hoc discrìmine: quod dolus ex malilia, et error ex naturali defectu contingat, et ex ilio di-catur contractus dolo initus; ex isto vero contractus errore celebratus.

R. 1 D o l u s circa substantiam objecti , vel circa qualilatem moralitcr substantialem, ipso jure naturali reddit contractual invalidimi: nam tali casu deficit consensus, ut te rminalus ad tale objectum; cùm aliud sit in re. aliud in intentione. Sed consensu deficiente, ipso jure naturali deficit contractus, qui essenlialiler est consensus duorum fi. 1. §. 3. f f . de pact. I. 15. f f . de jurisd.J

2.° Dolus accidentalis sive antecedens, sive incidens, ipso ju re natu-rali relinquit contractum validum; nam talis dolus reliquit consensum l i -berum circa substantiam actus; ergo et contractum validum. Imo dolus accidentalis incidens etiam jure positivo non vitiat contractum (l 9. f f . de dolo], ubi ex simili contractu datur actio circumvento.

3.° Dolus accidentalis antecedens non vitiat valorem contractus s t r i d i juris, imo nec'bona; fidei etiam de jure positivo. Prima pars est commu-nis, et expressè t radi tur §. '1. Inst. de except, et l. 5. C. de inutil. stipul.-, ubi ex stipulatione, qu:e est contractus s t r i d i juris, dicitur nasci obligatio et actio contra eum, qui dolo inductus promisit, licèt actor doli mali e x -ceptione repelli possit. Secunda pars est Ignorei, Laym. Haunold. Sch-malz. el aliorum, contra Covarr. Gail. Harppr. et RR. Legistas: et, prob, ex l. 5. C. de rescindendo, vendit. et, l. IO. eod., ubi venditio, q u a est con-tractus bonffi fidei, s ido lo adversarii celebrata es t , dicitur rescindenda; ergo ipso jure positivo valel; quod enim invalidum est , rescindi non po-test. Nec ulla hic est necessitas impropriandi jura isla, quasi procederent de rescissione facti, non jur is ; cùm propria significatio optimè sustineri possit Ratio etiam est, quia cont rac tus b o n a fidei dolo accidentali c e -

t

8 2 T I T . X I V . D E P R E C A R H S .

lebrati jure naturali subsistunt , ut antè disi; jure autem positivo clarft non irr i tantur; ergò ne divorlium faciamus inter ista j u r a , dicendum est eos validos esse etiam de jure positivo; non seeds ac contractus bona fidei metu initos. At quoad effectum, contractus isti rectè dicuntur invalidi; quia 'ob causam doli rescindi possunt , exceplis iis, qui ex na-tu ra sua sunt insolubiles, ut matrimonium èt professio religiosa.—Ar-gumenta in contrarium, vel procedunt de nullitate quoad effectum , vel de dolo substantial^ quo modo explicantur l. 7. pr. f f . de dol. malo, l. 16. §. 1. f f . de minor. I. 3. §. fin. f f . pro Socio e tc . H a c eadem doctrina con-t r a c t u s errore initis aplicanda est . Relege hie tit. f f . et C. de dolo mal. tit. f f . de doli mali except, tit. f f . et C. de J. et P. Ignor. Vide etiam Laym. I. 3. tr. 4. c. 3. et seqq. et in cotroversis meis civilib. Disput. 9. De perso-nis, q u a contrabere possint , vel non, idem tene, quod de paciscentibus dixi tit. de paclis.

405. Q. IV. Qua sint divisiones contractuum? R. Contractus d i v i d i t u r : — 1 I n realem, verbalem, litteralem, seu chi-

rografarium, et consensualem (§. fin. In. de oblig.) Bealis est, qui r e , seu traditione rei perficitur, et consequenter ante rem traditam non est sub-stantialiter completus, uti sunt: mutuum, commodatum, depositum, pig-nus, indebitum. solutum, permutatio, e t precar ia in jure Can. Verbal-is est, qui verbis, seu certa verborum solemnilale à jure p rasc r ip ta perficitur, u t s t ipu la ta et fidejussio. Hodie, cüm fo rmula verborum exoleverint, om-nis seria promissio vim habet s t ipulat ions. Lateralis est, qui litteris, seu instrumento perficitur, estque ferè unicus non numerata pecunia (tit. In. de litter, oblig. et tit. C. de non num. pec.) At ex speciali conventione par-tium, vel pracepto juris quandoque scriptura desideratur ad valorem con-t rac tus , ut in a l iena tane rerum Ecclesia (c. 1. de his, qua à Pral.) Con* sensualis est, qui solo consensu par t ium s u b s t a n t i i e r perficitur, inte-gral i ter vero completur traditione rei: uti sunt emplio-venditio, locatio, conductio, emphyteusis, feudum, societas, mandatum; et si qui alii his similes sunt.—2.° Dividitur in verum, qui fit expresso consensu utr ius-que contrahentis; seu dum obligatio or i tur ex eo , quod agitur; ut mu-tuum etc.; et quasi'contractuum quasi fit tacito, seu p rasumpt io consensu partium ex disposinone juris introducto. Cujusmodi quasi contractus sex numerantur (tit. In. de oblig. ex quasi contr.): negotiorum gestio, tutela, rei communio, hsfereditatis communio, addillo haredi ta t i s , et indebiti so-l u t a . Ceteri ad hos, p raser t im ad negotiorum gestionem re fe run tu r : ut quasi contractus inter Ecclesiam et Prrelalum, inter judicem et rempu-blicam, confessarium et p a n i t e n t e m , medicum et a g r u m , magistrura et discipulum etc.—3.° In onerosum, in quo ut r ique imponitur onus dandi, vel faciendi: ut in emptione-venditione; e t lucrativum, in quo una tan-tino pars gravalur ad aliquid dandum, vel faciendum: ut s t ipu la ta , dona-tio.—4.° In unilateralem, qui unam tantùm partem strictè obligat: ut mu-tuum, stipulatio, aditio ha red i t a t i s , solutio indebiti, et omnes contrac-tus innominati: item commodatum, depositum , p ignus etc.: sic enira, v. g. creditor non obligatur ad pecuniam repetendam , sed solus mutua-

tarius ad eam restituendam; et bilateralem , qui uLramque partem strictò o b l i g a t ad aliquid p ras t andum: ut emptic-venditio, locatio, conductio, societas, haredi tas , et rerum singularum communio; ex quibus contrac-tibus utrinque per se nascitur actio directa: sic enim vendens obligatur ad tradendam rem vendi tam , et emens ad tradendum preti uni. Quidem contractus unilaterales per accidens ex consequent fiunt bilaterales, qua-tenùs uni contrahenti conceditur actio directa, e t alteri actio contraria ad repetendum id,, quod in rem alterius impendit, vel quod sua interest . Sic commodanti datur actio directa ad repetendum, v. g . currum ; commo-datario vero datur actio contraria commodati ad repetendas impensas, si q u a s p r o curru fecit. Tales contractus sun t : commodatum, depositum, mandatum, pignus, negotiorum gestio, tutela etc.—5.® Contractus dividi-tur in nominatimi, qui in jure habet proprium specificum nomen, ut emp-lio, mandatum etc.; e t innominatum, qui in jure non habet proprium spe-cificum nomen, sed generaliter vacatur permutatio-, et actio inde orta di-citur actio prascriptis verbis, seu in factum [tit. f f . et C. de rer. permut. et tit. de prascript. verb.), ubi tales contractus innominati numerantur qua-tuor: Do ut des, do ut facias, facio ut facias, facio ut des.—6.° In contrac-tum bona ficlei et stridi juris. Contractus bona fidei est, in quo admititur lata interprelatio ex aquo et bono circa ea , q u a expressa non sunt; et consequenter judex in ilio habet amplam poteslatem judicandi' secundùm aquitatem, non attento rigore conventionis. Sir idi juris est, in quo ad-hibetur s t r i d a interpretalio praeissè secundum id , quod verbis expres -sura et conventura esl. Ex quo pa te t , bonam fidem hie non accipi, prout opponitur dolo e t fallacia; quia hoc modo omnes contractus debent esse bona fidei; sed prout bona fides opponitur s t r i d o juri , seu rigori conven-tionis secundum verba expressa: v. g. emisti hortum nulla facta mentione fructuum pendentium. In hoc contractu bona fidei lata est interpretatio, ut nomine horti veniant etiam fructus pendentes, seu accessorii. At si donasti hortum , non espressis fructibus pendentibus, in hoc contractu s t r i d i juris, s t r i d a est interpretatio, ut nomine horti non veniant f ructus pendentes. Sic etiam venditor tene tur de evictione rei vendi ta , etsi de hac nihil sit conventum; at donator non tene tur de evictione rei dona ta , si id expressè non fuit conventum. Actiones et contractus bona fidei numerantur §. 28. et 29. In. de action.: emptio-venditio, locatio, conduc-tio, negotiorum gestio, mandatum, depositum, pro socio, tutela, commo-datum, pignus, 'ämiliaherciscunda, seu hared i ta t i s communio, rei s'm-gularis communio, contractus ast imatorius, permutatio, pacta dotalitia. Celeri omnes contractus sunt s t r i d i juris, ut mutuum, stipulatio, donatio, indebiti solutio, aditio haredi ta t i s pro exolvendis legalis.—7 0 In conlra-ctum purumx seu absolutum, cui p r a t e r propriam obligalionem nihil ext ra-neura admiscetur; e t non purum, cui conditio, modus, causa, vel diesexol-venda obligationis adjicitur. De his plura in lib. 4. tit. de condii, appos-ti.0 Denique contractus à causa efficiente alii sunt juris gentium, qui ex hoc jure originem ducunt , ut ferè omnes contractus l. 5. f f . de J. et J.\ alii sunt juris civilis, qui à Romanis in t rodud i sunt, et perpauci, ul st i-

pulatio, spousalitia largi tas , donft io propter nupt ias , emphyteusis, et probabil.ter etiam li t terarum obligatio; cùm de jure naturali et gentium scr iptum non requiratur ad valorem contractus.

I I -

De culpa, casu fortuito, et obligatiune contractuum.

106. Culpa alia est theologica, qu® coram Deo est peccatum mortale aut veniale; alia juridica, seu civilis, q u a est omissio diligentia; debit®' ex qua sequitur aliquot! damnum proximo: putà dum quis per impruden-tiam, vel negligentiam omittit ea faeere qu® faeere deberet. vel facit ea qu® tacere non deberet. Culpa juridica, licet s®pe conjungatur cu lpa theologies, s®pe tarnen fit absque omni peccato coram Deo: ut si ex na -tural, oblivione omittas custodia® alicujus rei.—Culpa juridica est triplex: Lata, levis et lev mima. Lata est, omissio diligenti®, quam communiter homines talis condjtionis adbibere solent; ut si craterelli aureum tibi commodatum relinquas ante domum, et is perdatur: h®c culpa saltèm in civihbus iequiparalur dolo (l. 226. f f . de V. S.: magna negligentia culpa est magna culpa dolus est.) Imo, si quis data opera omitleret diligentiam. ut alteri damnum eveniat , esset culpa latissiraa, q u a est apertus dolus' Levis est, omissio di l igentia et circumspectionis, quam solet diligens pa-terfamilias, aut homines diljge.nl io res ejusdem conditionis e t artis rebus suis ad u,bere: ut si perdatur crater aureus tibi commodatus in cubiculo quod abiens non clausisti. Levissima est, omissio diligenti® et circum-spect, on,s, quam solent homines diligentissimi suis rebus adbibere- ut si craterelli aureum cist® inclusisi"., et manu non tentasti, an bene sit obserata.

107. Q. I. Quce culpa in quolibet contractu sit prestando., seu quod damnum culpa datum in contractibus sit reparaodum?

R. Id generali ter desumi ex tribus sequentibus regulis:—1 a Si con-t ractus celebre tur in gratiam solius dantis, hoc est, qui dat alteri aliquid custodiendum, vel admin,strandum, nulla mercede consti tuta, regulari-ter pr®statur solus dolus, et culpa lata, ut in deposilo (lib. 5. § 10 f f commodat.) Excipe tutelam, mandatum et negotiorum gestionem, in qui-bus ob specialem ralionem p r a s l a t u r eliam culpa levis: et quidem in tu-tela ob favorem pupilli; in mandalo au tem, et negotiorum gestione, ob specialem diligentiam p r o m i s s a m . - 2 , a Si contractus celebrelur in g ra -t.am solius accipientis, cui ex contractu fit quoddam beneficami , T a s -tatur non tantüm culpa lata el levis, sed etiam levissima (/ 5. S 5 f f commodati. I. 1. §. 4. f f . de 0. et A cap. un. de commodat. ); quibus jur ibus statu. tur, ut in commodate in gratiam commodalarii celebralo pnes te tur culpa Sevissima. 3.3 Si contractus celebrelur in gratiam utriusque con-

trahenlis, ita ut ulerque emolumentum ex ilio habeat , regular i ter prœs-tatur culpa lata et levis, non tamen levissima (l, 18. pr. f f . commodati.), ut in locatione, venditione, societale, pignore etc. ; nisi nominatila con-ventum fuerit plus, vel minus prœstandum (I. 23. f f . de R. J.)

108. Q. II. Quid sit, et an prœstelur casus fortuitus? R. Ad I. Casus fortuitus est eventus inopinatus, qui nulla humana in-

dustria, aut providentiacaveri, aut averti potest (l. 2. §. 7. f f . de adrn. rer. ad. civit. pertin.) Sœpiùs in jure voeatur fatwm, seu qu®dam néces-sitas; cujus exempla sunt: naufragia, inundationes, chasmala, seu ab-sorptiones fundorum, incendia ex fulmine orta, insullus hostium, prœdo-num impetus, fug® servorum, pestis animalium etc. fi. 23. f f . de R. J.); quibus additur fur tum domeslicum (arg. I. l i . §. 6. f f . de furtis.)

Ad II. Casus fortuitus regulariter non est prœstandus: ut si equus libi commodatus fulmine extinct'us«est; nam talis casus humana diligen-tia averti non potuit. l inde perieulum, seu damnum inde secutum , est domini, cujus res casu periit, vel deteriorata est. H®c tamen régula suas patinar exceptiones. Unde:

1.° Si alter perieulum rei in se suscepit, damnum est illius, et non do-mini; nam contractus ex conventione legem accipiunt (reg. 85. in- 6.) Et quidem, si generaliter in se suscepit omne perieulum, tenelur prœstare quemeumque casum fortuitum, eliam insolitum, quia omnes species in genere continenlur (l, 147. f f . de R. / . ) ; idque aperte docet Ulp. I. 9. §. 2. f f . locati.

2.° Si debitor fuit in mora restituendi, tenetur pr®stare omnem ca-sum, quo res peri i tapud illuni, non peritura apud creditorem ex régula generali l. 23. f f . de V. 0 . Nam œquum est, ut mora culpabilis debitori potiùs noceal, quàm creditori. At si res casu fortuito, v. g. incendio, peste, chasmale, œqué peri tura fuisset apud creditorem, sieut apud de-bilorem, multi indistincte dicunt, perieulum, sou damnum esse crédito-ns : sed meliùs alii dislinclione utuntur: si creditor rem interim distrahe-re non potuit, perieulum est ipsius; al si interim dislraliere potuit venden-do, permutando, lune perieulum est debitoris: ila docent JCli. I. 47. § . fin. f f de L-gat. 1. lib. 20. § fin. et l. 40. f f . de hœred. petit, et l, 15. § . fin, f f . de R. V.

3.° Si res missa est per nunlium crédi tons ad hoc destinatum, et pe-reat in via, damnum est credi loris; qui sibi imputare debet, quod meiio-rem nunciun non elegerit . Item si debitor elegit nunt ium, qui commu-. niler habit >s est pro fideli et industrio, perieulum rei perdit® in via est crédi tons (l. 20. f f . commodati), cùm debitor in eligendo nunlio non deli-querit. At si debitor non elegit nunlium fidelem el industrium , vel rem deferendam commisit ei, quem creditor misit tanlùm ad monendum debi-torem, non vero ad ferendum, perieulum rei in via perdit® est debitoris (l. 10. in fin. f f . commodat); nam lune debitor est in culpa.

Jam de obligalione, qu® est prœcipuus effeclus contractuum. 109. Q. III. Quid, et quotuplex sit- obligation R. 1.° Est juris vinculum, quo necessitate adstringimur alicujus rei

solvenda, secundum nostras civitatis jura (pr. In. de.oblig.) Dicitur Juris vinculum, u t excludantur vincala malerialia, quia verba ligant homines, tanrorum cornua fune.s; contractus enim, licet ab initio sit l ibertat is , ex poslfacto tarnen necessitatis, et vim babet legis pr iva ta , qua vinculum istud necessarium induci tur (I. 17. §. 3. f f . commodat.) Dicitur solvendo;, quo solutionis nomine generaliter venit omne id, quod vi contractus p r a s . tandumest . Dicitur denique secundum nostra; civitatis jura, hoc est , secundum jura civilia A Canonica, q u a modum exolvendis obligatienibus prascr ibunt , v. g. ne quis propria auctoritate j u s sibi dicat etc.

2.° Obligatio est triplex: Purè naturalis, purè civilis, et mixta ex utraque. Naturalis est , q u a à solo jure naturali inducitur, ut ex pacto nudo. Civilis pura est, q u a a solo jure civili induci tur , ita ut de jure na -turali nulla subsit obligatio: ut in contractu li t terario pecunia non nu-mera t a . Mixta est, q u a ex jure naturali et civili inducitur, quatenùs jus civile naturalem obligationem approbat, ei assistit, et ex ea actionem e f -ticacem copcedit; ob quod etiam dici solet quasi antonomasticè obligatio civilis: imo in jure obligatio solitarie posila, plerùmque significai obliga-tionem mixtani (I, 1. et seqq. f f . de 0. et A.J, e t buie proprie competit de-f i n i t a suprà tradita. Nam si obligatio est tantum natura l is , actionem non parit (I. 7, §. 4. f f . de pact.); si vero est obligatio tantum civilis, actionem quidera parit, sed sine effectu, quia agens doli exeptione repelli potest . H a c divisio ab antiquis tradita retinenda es t , eamque defendo in Controv. Civilib. Disput. X. controv. 4 , licèi Zoes, Schamb. et alii con-tendant non dari obligationem purè civilem.

110. Q. IV. Unde dignosci possit qualìtas obligationis? R. Ex seqq.:—1.° Si j u s alicui conventioni nec resist i t , nec assistit,

oritur ex illa obligatio purè naturalis: ut ex pacto nudo, ex contractu in-ter patrem et filium, inter dominum et servum inito; item si verus debi-tor per sentenliam absolutus s i t , quia na tura manet debitor etc.—2.° Si lex assistit alicui actui, in quo deficit aqui tas naturalis , ex eo oritur sola obligatio civilis: ut ex litteris, in quibus quis confitetur se accepisse p e -cuniam mutuam, vel dotem, quam tamen reipsà non accepit ; item si non debitor per sententiam condemnatus est (l. 56. f f . de re judic.); i tem ex culpa merè juridica, ex fido contractu; et generaiit'er in iis , q u a fiunt contra legem in prasuniptione facti fundatam, si p rasumpt io fallat.— 3." Si lex , aut Canon assistit ac tu i , in quo simul adest aqu i tas naturalis, •obligatio inde orla est perfecta, seu ex naturali et civili mista, ut ordina-rie accidit ferè in omnibus contractibus.—4.° Si lex resistit actui, eum ir-ritando, inde nulla oritur obligatio, nec naturalis , nec civilis in probabi-liori sententia; quia materia subducla est juri naturali (l. 5. C. de LL.) Multi tamen TT. et Ju r i s t a decent , actus tantùm communiter i rr i tatos, validos esse pro foro interno; et consequenter obligationem naturalem ex i i sor i r i : ut sunt contractus pupillorum et minorum, aiienationes rerum Ecclesia , electiones, testamenta sine solemnitatibus à jure prascr ip t i s facta.

I H . Q. V. Quis sit effectus harum obligationnm?

R. Naturalis obligat ions effectus sunt: I. Exceptio contra agen-tem (1'. 7- §• f f . de pactis): sic agenti creditori opponi polest exceptio parti de non petendo. II. Soluti retentio (Î.10. f f . de 0. et A.) III. Com-pensatio (I• 6. f f . de compens.): sic Cajus, si debuit 'Ti t io 100 et Titius ei 100 promisit , debilum hoc compensare potest cum 100 promissis. IV. Obligationi naturali accedere potesl fidejussor (%. 1. In. de fide-juss.) V. Constitui pignus (l. 14. §. 1. f f . de pignor.) VI. Sufficit ad "novationem (l. 1. §. illud. f f . de novat.) VII. Sufficit quoque ad consti-tutum (I. 1. §. debitum f f . de evi*', pecun.)

2.° Effectus obligations merè civilis sun t : I. Parit actionem; sed plerùmque per exceplionem doli elidi potest; adeòque non habet exactio-nem. II. Polest ei accedere fidejussor et pignus (§. 1. In. de fìdej.); al in constitutum, vel compensationem deduci non polest (l. 3. §. 1. f f . de const, pecun. I. 14. f f . de.compens.); nec solutio per errorem parit r e ten-lionem, sed civiliter lantùm debitum, si solutuin e s t , repeti potest; aut sallèm in foro conscienlia compensari (lib. 16. §. indebitum f f . eie con-dici. indeb.)

3.° Effectus obligations naturalis , e t simul civilis e s t , quod pariat actionem, et nisi elidatur per exceptionem, etiam habeat exaclionem (l. 27. §. 2. f f . de pactis.) Hinc obligatus e« contractu, si non velit satisface-re, pulsari potest actione talis contractus.

Tandem nota, obligationem dividi posse iis modis, quibus contractus dividitur: nam re, verbis, litteris et consensu obligatio paritur. Item alia est pratoria, q u a ex jure p ra to r io . prout civili conlradistinclo, descen-dit: alia civilis, q u a descendit ex aliqua specie juris civilis, putà ex lege, plebiscito, SCto., constitutionibus Principimi et responsis prudentum.

§• I H -

De Precari is.

112. Notai. Hac duo: precarium in neutro, e t precaria in feminino singulari, seu precaria in plurali esse diversa. Nam precarium est, quod precibus petenti utendum gratis conceditur tamdiù, quamdiù is, qui con-cessit patitur (Ulp. I. 1. f f . de precar,): ut si tibi petenti concedam usum libri ad meum placilum revocabilem. Differt à commodato, quia hoc con-ceditur ad certum tempus et certum usum expressè, vel lacitè; ità ut ci-tiùs revocari non possit; precarium vero ad nutum est revocabile. Item commodatumest , contractus pariens obligationem; precarium vero est tantum umbra contractus, seu species liberalitatis (I. 14. f f . de precar.), cùm nullam-obligationem pariat , sed ad placilum concedentis revocari possit. Precaria sunt contractus realis bilaleralis j u r e Can. inductus, quo alicui ad preces, ac plerùmque causa remunera t ions ususfrucivts

prtedii Ecclesiastici concediti*!-; ea tarnen lege, ut singulis quinquenni!« petitio renovetur. Ex qua dejlnitione coll'gitur discrimen inter 'preca-rium, et precarias: nam precarium fit circa res mobiles, vel immobiles, regulariter ad tempus indeterminatum, et semper revocari potest, a c j u r i civili est cognitum, tit. f f . de precario. At precaria de jure Can. fiunt cir-ca res immobiles, ad dies v i ta , vel aliud tempus; ita tarnen ut de quin-quennio ad quinquennium renoventur, neque pro placito revocentur . Utrumque tarnen dicitur à precibus, vel à Charta, q u a precaria, seu p re -catoria dicebatur

Nota II. Has voces: precarium., commodatum, depositimi,, etc. tripli— citer su mi posse: 1 M a t e r i a l i t e r , seu objective pro ipsa re precario data, commodata, deposita etc. 2.° Formaliter pro ipso contractu, sou actu celebrato. 3.° Effective pro ipso effectu, seu jure ex tali actu acquisito; seu pro obligatione, ut satisfacere precario, mutuo etc.

Agemus lue de precariis, de quibus etiam agitur cap. i.etseqq,\0. q. 2. et 12. q. 2. Can. 44. precaria; deinde de precario, de quo in P a n -dectis t rac ta tur tit. de precario, et C. eod.

M3. Q. I. Qua solemnitate constitnantur precaria? Pra t e r causam precum,-äut remunerationis, requiruntur ad concessioném precariarum solemnitates pro alieifatione rerum Ecclesia prascriptffi; nani per illas alienatili- ususfruetus, vel usus ad longum tempus [e. 2. h. t.)—Nee obstat, quod in Synodis quandoque precaria; dicanìur Ecclesialis pecunia; nam nomine pecunia eliam venil res immobiUs frugifera, qua in p reea-riam concedi tur (lib. pecunia 222. f f . de V. S.)—2.° Hodie precaria .non in perpetuum, sed in quinquennium conceduntur: si vero ad longius tempus concessa sunt, renovari debent singulis quinquenniis: seciìs precarista cadi't suo jure; nisi alia esset loci consuetudo (c. 2. h. t.) In hac tamen renovaUone non sunt necessaria solemnitates, sicut in renovatione feudi Ecclesia; cùm Ine nova a l ienala non intercedat .

4 4 4. Q. II. Quis sit effectus precariarum? R. 1." Ex parte concedente est obligatio ad permitlendum usum rei

usque ad tempus convenlum; quo finito, datur Ecclesia actio precariarum contra precaristam ejusque h a r e d e s ad p ras tandum id, quod exigi po-test ex natura hujus contractus.—2.° Ex parte accipientis est jus reale ad usum vel usumfructum rei. Anverò usus, vel ususfruetus sit conces-s i t , id ex mente, verbis et aliis circumstantiis colligi debet. Item obli-gatio ad rem diligentissimè sine culpa etiam levissima custodiendam a r -gumenta commodali, e t ad petendam renovationem de quinquennio in quinquennium. Competit etiam accipienti actio, saltèm indircela contra Ecclesiam ad pras tandum id, quod ex natura hujus contractus a q u u m est prastar i . Ut'raque isla actio est Canonico-civilis, personalis, rei per-secutoria, bona fidei, perpetua et in successores transitoria. Ex his patet precarias differre ab emphyteusis nam h a c inventa est adagros co-Iendos, concedi turex quacumque justa causa, sub annuo Canone, ad lempus etiam longum sine quinquennali renovatione: seeiis accidit in precariis. licet et in his aliqua pensio reservari possit.

115. Q. III. Quid in specie requiratur ad naturarti precaria R. 1.° Traditio rei ad usum indeterminatum; alioquin si tibi roganti

dedi breviarium ad dicendas lectiones hujus diei, non tam est precarium, quàm c o m m o d a t u m . — N u l l a merces, quia est conventio gratuita, et quadam species liberalitatis.—3.° Ut dans pro placito possit rem revo-care, non tamen in continenti; aliàs non esset beneficium, nisi urgens causa revocandi purgare t prasumptionem doli (c. fin. h. f.); tempus deter-minatimi non adversatur precario, dummodò dans ad citiùs non revocan-dum non obligetur (l. 4. §.' fin. f f . h. t.); tempore determinato elapso, si dans non revocat, p rasumi tu r precarium ex tacito consensu innovari; secùs est in commodato. Pactum vero de non revocando citiùs, adversa-tur na tu r a precarii, et vel habetur pro inutili, vel precarium transfer t in commodatum; sicut donatio mortis causa cum pacto de non revocando transit in donationem inter vivos (lib. 26. f f . de mort, caus. donat.)— 4.° Res omnis, sive mobilis, sive immobilis, imo et jura in precarium dari possunt: uti etiam res propria in eo casu, quo alter jus aliquod habet in tali re; sicut fruetuarius domino proprio concedere potest usum rei f ru-c tuar ia , et creditor usum pignoris precario dare potest domino debitori (lib. 14. f f . de precar.)—Nec obstat Z. 4. 3. f f . eod. et I. 45. f f . de R. J., ubi negatur pignus, depositum, precarium etc. in re propria constituí posse; nam id intelligitur de re propria, cujus alter jus aliquod, vel pos-sessionem non habet.

116. Q- IV- Quis, et cui concedere possit precarium? R. 1 ° Concedere potest quicumque habet liberam facultatem usum

rei alteri communicandi; uti est dominus, e t fruetuarius. At pignorata-rius, seu creditor usum pignori non alteri, quàm domino pignoris conce-dere potest, nisi consensus domini accederei (l. 11. f f de precar.J—2.° Precarium recipere potest omnis ille, qui acquirere, etiam pupillus, filiusf. et servus; et hi quidem, si rogent nomine proprio, obligantur peculiote-nus; si nomine patris,aut. domini, pater et dominus in solidum.

417. Q. V. Qui sunt effectus precarii? R. 4 E x parte accipientis est jus utendi re precario data, et possessio

rei, quoad hoc jus utendi, vi cujus possessionis habet interdicta uti possi-detis e t unde vi contra ter t ium (lib. 47. f f . deprecar.) Ipsam vero proprie-tatem non possidet precarista nomine concedentis (l. 6. §. 42. f f . eod.)— 2.° In precarista nascitur obligatio restituendi rem ad placitum revo-cantes, et obligatio pras tandi culpam latam, non tamen levem, aut levis-simam (l. 8. §. 6. f f . eod.): tum quia precarium non est s t r i d è contractus, sicut est commodatum; tum quia est species beneficii pro placito revoca-bilis; adeóque jura noluerunt precaristam obligari, nisi ad ordinariam cus-todiam rei, seu ad p ras tandum dolum et culpam latam duntaxàt. At si precarista sit in mora rest i tuendi , p r a s t a r e debet omnem culpam et casum, ibid., quia mora culpabilis ei nocere debet, non domino.—3.°Con-cedens, revocato precario, habet pro re sua recuperanda interdictum r e s -t i tutoriumde precario (l. 4 4. f f . deprecar.], quod vocatur actio prascrip-tit verbis lib. 2. §. 1 et lib. 19. f f . eod,. non utique civilis et ordinaria, sed

T . i l 4 2

pre tor ia et irregularis, ex bona fide e t aequitate naturali descendens; quatenùs, revocato precario, aquum est possessionem rei resti tuì; eo quod post revocationem incipiat esse vitiosa.

118. Q. VI. Quibus modis solvatur precarium? , R. 1.° Revocatane.—2.° Morte rogantis , cùm precarium sit benefì-

cium personale.—3.° Morte concedentis, si concessit cum clausula usque ad meum beneplacitum-, quia hoc cum morte expirat . At si absolutè con-cessit, vel cum clausula donee rovocavero, non solvìtur morte conceden-t is , sed tacitè per ba redem innovatur; nisi hie expressè illud revocet, (c. fin. h. t. I. 8. §. f f . de precar.)—4Alienatione re i precario da t a .— 5.° Solutione debiti; si dominus rem suam pignoratam precario habens, debitum exolvat (l. 11. f f . eod.)

TITOLUS XV. DE COMMODATO. A

119. Commodatum, quasi commodo datum, est contractus realis, juris gentium, et bona fidei, quo res aliqua ad certum usum et tempus grat is conceditur, ea lege, ut eo finito, eadem res in specie rest i tuatur: com. Differt à mutuo, quia in hoc res daturfungibi l is cum translatione dominii, ut eadem res in genere res t i tuatur ; at in commodato datur res usu non consumptibilis, sine translatione dominii, et cum obligatione, ut eadem species, seu idem numero corpus rest i tuatur. Differt eliam à l oca t ane , quia in hac merces datur locanti, commodatum gra t is . Tempus verò certum praf igi tur commodatario, vel expressè, ut si librum commodes pro una septimana; vel tacitè, ut si librum commodes ad aliquid ex ilio describendum.

120. Q. I. Quis, et cui commodare possiti R. 1 C o m m o d a r e potest omnis et solus ¡Ile, qui liberam re rum admi-

ministrationem habet, sive sit dominus, sive f ructuar ius sive alius admi-nistrator.—In specie commodare prohibentur infans, furiosus, pupillus absque auctoritate tutoris, monachus sine licentia superioris, uxor sine consensu mariti; secùs res perdita compensabitur in dote (l. 24. §. 6. f f . solut. matrim.)—2.° Recipere commodatum possunt omnes, qui ex con-tractu obligari, vel saltèm lucrari: et ità pupillus commodatum pro sua util i tate accipere potest absque tutoris auctoritate; sed actione commodati non tenentur , sed sola actione ad exhibendum, et rei v ' indica tane , sicut furiosuS (ì. 2. f f . h. t.), quia iniquum est rem alienam à pupillo detineri.

Servus verò cùm domino obligari nequeat , nec ab ilio commodatum

a—Agitur de haC mate r i a in Pandec t i s et Codire h, I. et in In s t i t . Hb. 3. tit.

recipere potest (1. 13. §. 2. f f . eod.), ubi l imi ta ta ponitur: nisi servus tantùm putati t ius esset.

121. Q- II- Que res in commodatum veniant? R. 1.° Res permanentes, se.u non fungibiles, sive mobiles, sive immo-

biles, ut domus. Res verò fungibiles, ut pecunia, non commodantur nisi per accidens, v. g. ad pompam, vel ostentationem (lib. 3. §. fin. f f . h. t.) —2.° Res etiam aliena, quarum possessionem habet commodans: l. 15. et 16. eod., ubi furibus et pradonibus conceditur actio commodati, sicut et depositi (l. 1. §. 39. f f . depositi); nam actio ista oritur ex contractu bona fide inito. Quia verò malte fidei possessor tenetur rem domino rest i tuere cum fructibus, ideo commodare in foro conscientia ei non licet, cùm ex alieno donare non liceat (lib. 54. §. 1. de furtis.)—3.° Res sac ra ad usum sacrum, ut calix ad missam.—4.° Jura, Servitutes et redditus annui, cùm et ista, finito usu, reddi possint

122. Q. Ili- Qace sit obligatio commodantis? R. 1.° Tenetur rem tradere, et non revocare ante tempus et usum fi-

nitura: 1.17. §.-3. f f . h. t., ubi dicitar commodatum ab initio esse volun-tatis, ex postfacto necessitatis; et c. un. h. t., ubi ratia additur: quia non decipi beneficio nos oportet, sed adjuvari. Si autem tempus praf ixum elapsuraest , revocari potest commodatum, etsi ilio tempore commoda-tarius re commodata usus non fuisset; nam contractus ex conventione legem accipiunt (reg'. 85. in 6.) Item in casu extraornario non praviso, quo commodans aqua le , ,ve l majus damnum patere tur , commodatum revocare potest ante tempus (arg. location» l. 3. C. de locat.); nam commodans non prasumitur voluisse commodare pro tali casu non praviso, cùm nemo p rasumatu r velie jactare suum (/. 25. pr. f f . de prob.)', sed tale commodatum tacitè ex communi usu hominum est condi-tionatum, si casus inopinatus non superveniat; ergò.— Ex quo solvitur c. un. h. t. I. 17. §. 3. f f . h. t. reg. 33. in 6 . , e t argumentum à donatione — 2.° Commodans tenetur actione contraria commodati, ut reparet ea , ;qua commodatarius in rem commodatam impendit; i tem ut resarciat damna, qua dolo, vel culpa lata causavit, ut si scienscommodavit vasa vitiosa pro vino, vel servum furem, qui commodatario furtum fecit, (1.18. §. 3. et I. 22. f f . h. t.)

123. Q. IV. Quce sint obligations commodatarii? R. 1.° Tenetur taliter uti, qualiter ei concessum est. Unde: I. Si re

aliter utatur, q u à m s i t concessum, fur tum commitli t : ut si utatur equo ad sex milliaria, cum ei concessum fueri t equo uti ad duo milliaria (l. 5. §. 8. f f . h. t.) II. Tenetur rem diligentissimè custodire , et finito usu ac tempore, eamdem in specie res t i tuere , cùm invito creditori aliud pro alio solvi non possit (I. 2. §. I. f f . de reb. cred.J III. Tenetur p r a s t a r e culpam, de quo mox.

2.° Si commodatum est celebratum in favorem et utilitatera solius commodatarii, ut ordinarie fit, is tenetur p r a s t a r e omnem culpam, etiam levissimam (c. un. h. t. I. 5. §. 5. f f eod.) Si celebratum est in gratiam utriusque, p ras ta tu r culpa lata et levis (I. 18. pr. f f . eod.): ut si Cajus

vasa aurea comniodet Titio ad communem utr iusque amicum splendida mensa excipiendum. Si tandem eelebratum est in grat iam solius com-modantis, p r a s t a t u r solus dolus et culpa lata (lib. 5. §. IO. f f . eoi.): u t si sponsus commodet ornamenta sute sponsa , ut lionestiùs in domum suam deducatur , vel ins t rumenta musicis, ut sibi musieam producant . Ratio ho-rum est , quia in primo casu commodatarius accipit maximum benefìcium, in secundo minus, in tert io minimum: ergo etiam in primp c a s u l e v i s s i -mam, in secundo levem, in tert io latara culpam p r a s t a r e tene tur , si res per ejus negligentiam per i i t , vel deter iorala est. An, et quando casus for tu i tus prasstetur, vide superiùs dicta in t i t . prreced. à num. 108. Porrò si in commodatario nulla culpa theologica, sed mere jurídica intervenite probabilius es t , quòd in foro conscienti® non t enea tu r ad reparandum damnum, nisi post sentent iam judiéis, s icut plurimi lenent de obligatione L. Aquilice.

3.° Si res duobus commodata e s t , et al ter commisit cu lpam, is solùm tene tur damnum reparare. Si u t e rque culpam commisit, u te rque in soli— dum obligatur; uno autem solvente , a l ter dimidium compensai solventi (l. 5. §. fin. f f . h. t.); quod etiam servatur in locato et deposito. Si u t e r -que periculum, seu casum fortui tum in se suscepit, quilibet. tantum pro parte t e n e t u r , nisi al i ter c o n v e n i s s i . Gloss, in cit. I:5. v. pervenietur.

4.° Si res commodata a s t ima t a est in ordine ad vendit ionem, si for -tuito perea t , periculum est commodatari i . Si » s t ima ta est ad exp lo ran -dum pre t ium, ut communiter fit, ne commodans teneatur a p u d j u d i c e m pret ium probare, per iculum casus fortuiti est commodantis , qui sibi im-putare debet, quòd rem non as t imaver i t per modum venditionis; vel non insti teri t , ut commodatarius in se susciperet periculum rei commodate . Quòd si taxatio non p races i t , facienda est à tempore mor® etiam ex t ra ju -dicialis, quanti r e s eo tempore valueri t (l. 8. §. 2. de conci, furt.); nam obligatio rest i tuendi cu r r i t à tempore mor® commiss®.

5.° In commodato non admi t t i tu r compensatio, si res ipsa commodata existal: l. fin. C. h, t. et l, 18. f f . de pignor act., ubi k materia compensa-tionis expressè excipi tur corpus, seu res in specie debi ta : tum ne aliud pro alio invito creditori o b t r u d a t u r ; tum quia dominus rei potest habere specialem affectum et speciale interesse circa ipsam speciem, seu corpus; tum ne commodatarius quasi propria auclori tate debi tum sibi exolvat. Unde pro debito 100 florenos non potes Ubi re t iñere equum commodatum con stantem 100 florenis. At si res commodata per i i t , vel deter iorata e s t , et consequenler loco illius debeatar quant i tas , v. g. 100 po te r i t i s t aquan t i l a s cum debito priori compensan; nam quanti tat is ad quanti tatem datur com-pensatio, ex §. 39. Inst, de action. I. 1. et seqq. f f . de compens. I. 4. C. eod.\ e tc l a r iù s l. fin. C. eod,, ubi in omnibus actionibus admit t i tur compensatio: excepta actione depositi propter exuberanUam bon® fidei, et ne deposi ta-ñ u s , qui fidera suam obligavit ad r c s t i t uendum, contractui depositi con-t raveniat .—Ex quo solvitur §. 2. In, quib. mod, re contr. ì. fin. C. de com-viod., e t arg. ex l. 15. in fin. et l. 59. in fin. f f . de furlis.

124. Q. Y. Qucc dentv.r actfoiiès ex commodato?

R. 1.° Actio directa commodati da tu r commodant i , e jusque h a r e d i -bus contra commodatarium, e jusque h®redes ad rem finito usu r e c u p e -dam, et damna per culpam data resarciendo. Actio contraria commodati datur commodatario contra commodantem ad interesse, si res priùs revoce-tu r , vel si commodatarius in earn sumptus extraordinarios fecit (/. 3. 5 . 1 3 . ,14. ' f f . h. t.) Ü¿raque isla actio est civilis; quam p r a t o r suo interdicto adju-vat, personalis, rei persecutor ia , bon® fidei, et perpetua.—2.° Si commo-datarius re aliter usus sit, quam fuer i t concessimi, da tur contra eum actio furti fi, 5. §. 8. eod.)-, si r em culpa sua des t ruxi t vel deter ioravi t , da tur actio legis Aquili®; qu® tarnen conformatur principali actioni commodati , et contra ler t ium rei de tentorem da tur rei vindicatio. Una autem ex his actionibus electa, c e t e r a c o n s u m u n t u r ; nisi quid speciale per aliam ac-tionem pe te re tu r [l. 7. in fin. l. 18. §. 1. eod.) Casus speciales in materia commodati vide in f f . h.t.

TITl'LUS XVI DE DEPOSITO. A

125. Depositum, quasi de manu in manum positum, est cont rac tus rea-lis, quo r e s alicui gra tu i to custodienda t radi tur ea c o n d i t a n e , u t eadem in specie ad deponentis plaeitum res t i t ua tu r . Differì à commodato, quia in hoc t radi tur res ad cer tum usum; at in deposito t r a d i t u r res ad puram custodiam. Ex datadef iui t ionecol l iges omnia n e c e s s a r i a requisi ta ad subs-tant iam deposit i .

Depositum d i v i d i t u r : — 1 I n judiciale, seu sequestrum, quo r e s litigiosa apud tert ium deponitur , ut dictum lib. 2 t i t . 17.; sub quo etiam contine-tur depositum juris, quo r e s debita , creditori , jus tè oblata, et ab eo injustò rejecta deponitur in a d e sacra (ob quod etiam sacramentum d ic i tur) , vel apud magistratura ad sis lendum cursum usurarum; et si pereat , per i t cre-ditori , quia fictione jur i s cense tu r ab eo accep ta ta f / . 19. C. deusur); eW:r-trajudiciale, dum pr ivatus apud pr ivatum quidpiam custodiendum deponit . Aliter vocatur conventionale, commenclatum., receptum, vel depostium fa-cti.—2.° In reguläre, quod servat to tam naturam depositi; e t irreguläre, quod ex aliquo adjecto a l te ra tur ; ut vel assumat aliquid ex alio contrac tu , vel t ransea t in alium cont rac tum. Et quidem, si pro custodia merces de -tur , erit locatio; si quid aliud, e r i t con t rac tus innominati!»; nisi quid g r a -tuito d a r e t u r per modum honorar-ii. Si usus rei non fungibil is concedatur , e r i t commodatum; si vero usus rei fungibil is p e r m i t t a t u r , erit mutuum, saltèm part icipat ivè.

a—Agitur d e h a c m a t e r i a in Decreto Can, 14 ne qui's. 22. q. S.—In Inst i tut ion. lib. 3. tit. 15. § . 3.—In Pandec t , et Codice h. I.

126. Q. I. Qui-posint deponete, et depositimi recipere? R. Illi, et soli, qui ratione u ten tescont rahere valent, etiam pupillus, vel

minor sine auctoritate tutoris vel curatoris; quo casu non obligatur de-ponenti, nisi ex dolo, vel si ex re deposita locup le ta r factus est (/. 4. §. 15. f f . h, t.) Si vero religiosus sine sui supérioris , vel Clericus sine sui Pralat i licentia, vel ipse P r a l a t u s sine consensu capitali depositum sus-cepit, Ecclesia, vel monasterium exindè non obligatur; ne delictum pe r -sona redundet in detr imeftum Ecclesia, contra reg. 76. in 6.; nisi Eccle-sia ex tali deposito facta fuisset locup le ta r (c. 1. h. t.) . 127. Q. ti . Quce sit materia depositi?

R. 1 O m n i s res sub custodiam cadens , etiam aliena, dummodò fur non deponat apud dominum ( j . 1. §. 39. I. 31. § 1. f f . h. t.) Et quamvis pleriìmque res mobiles deponantur , tamen res immobilis potest esse ma-teria depositi, cùm et ista traili possit custodienda, lib. 72. pr. f f . de V. 0. ibi: fundum tradi, c. 2. de dolo, e. 1. de sequestrai.—Nec obstat , quod JCti. non ponantexempla in rebus immobilibus; nam exempla ponuntur in notioribus et frequentioribus; neque regulam restr ingimi, sed illustrant. —2.° Accessoria depositi non censentur deposita, 1.1. §. 5. f f . h. t., ubi Ulp. subdit: si homo vestitus deponatur, vestis non est deposita, nec si eqvus cum capìstro; nam solus equus despositus est. Hac ' tamen accessoria res t i -tuenda sunt cum ipsa re, vel eorum astimatio , si dolo depositarli perie-rint (arg. I. 5. §. 9. f f . eod.)—3.° Si cista sigillata deponatur, etiam res in ea content® sunt deposi ta; adeòque si sigillum fractum est, et a l iqua res non reperiantur , p rasumi tur dolus et culpa depositarli, et deponens ad-mitti tur ad juratam rerum amissarum probationem (l. 1. §. 41. eod. et arg. I. 9. C. unde vi.)-, nisi sigillum fuisset valdè fragile, et depositarius in te -g r a fama, et fidei: quo casu, sicut etiam si, integro sigillo permanente,, res aliqua deperdita s i t , dolus non p rasumi tu r , sed probari debet à de-ponente.

128. Q. III. Quce sit obligatio depositarli? R. 1 T e n e t u r rem depositam custodire; non vero ilia sine licentia de-

ponentis uti; secùs utendo, fur tum committit (l, 29. pr. f f . depositi); si t a -men res fungibiles, v. g . pecunia, sit deposita per modum generis, ut ea-dem in genere res t i tuatur , tunc usus talis pecun ia censetur concessus depositario, et periculum pecunia est illius, non deponentis, s icut in mu-tuo (l. 24. 25. 26. §. 1 . f f . h, t. I. 7. 8. C. eod.); quo casu egreditur ea res depositi notissimos t e r m i n o s . e t in effectu est mutuum. An vero admi-nistratores pecuniis e t rebus sibi commissis uti possint , vide Lavm. /. 3. ir. 4. c. 25. à n. 4. In praxi ob multa mala q u a t imentur, non est a t t en -tandus usus talium rerum.

2.° Tenetur adnu tum deponentis rem depositam reddere, non obstan-te termino praf ixo, ciim hie grat ia deponentis apponatur, ne ante illum reddere a t tentet (l. 1 §. 22. f f . h. t. c. 2. eod.); nisi ratio altior, vel aqui -tas dictet depositum non esse reddendum: ut hosti Reipubl. damnato, cu-jus bona confiscata sunt ; furi , si dominus cum ilio in petitione rei con-currat , vel aliàs damnum passurus sit; vel si res furto ablata deposita sit

apud dominum, vel ejus servum, aut fìliumf. (I. 31. f f . eod.) Gum re etiam fructus ejus resti tuendi sunt , ut partus cum ancilla etc.

3.° Regulariter tene tur p r a s t a r e solum dolum et culpam l a t a m ( M . §.. fin. f f . h. 1.1, 31. eod. I. 1. §. 5. f f . d,e 0. et A.), quia depositum r e g u -lariter in gratiam solius deponentis celebratur; isque sibi imputare debet, quòd minùs diligenti amico rem custodiendam tradiderit (§. 3. In quib. mod. re contr.)—Tunc autem etiam prasumitur culpa lata , dum deposita-rius majorem suis, quàm depositis rebus diligentiam adhibct (cit. I. 32.); imo si in rebus suis negligens, nihilominus commissam culpam latam in rebus depositis p r a s t a r e t ene tu r ; cùm ex natura hu jus contractus culpa lata p ras tanda veniat.—Per accidens p ras t a tu r culpa levis: ut si deposita-rius mercedem accepit, si se ipsum pro custodia obtulit, vel si ità conven-tum sit (c. fin. h, t.)—Item p ra s t a tu r culpa levissima , si ità convenit ex -pressè, aut taci tè: ut si deponens q u a r a t custodem diligentissimum, et depositarius se offerat ad rem custodiendam ; vel si res t radatur nautis, stabulariis, cauponibus, qui ex officio obligantur ad res custodiendas (/. 1. et seqq. f f . Nautce); licèt hodie hospites, accepta davi à cubiculo, plerùm-que in se suscipiant custodiam, e t periculum rerum suarum.

4.° In casu periculi, v. g, incendii, naulragii etc. , si res deposita sunt pretiosiores quàm propr ia , et utrasque salvare non potest, t ene tur de -positarius salvare res pretiosiores depositas p r a suis; alioquin, si s u a sint pretiosiores, vel a q u è p r e t i o s a , suas salvare poterit p r a depositis; nam hoc modo quilibet prudens et diligens paterfamilias operaretur. Quo casu, s i res alienas salvavit, suis consumptis, ratione damni emergentis petere potest compensationem. Idem die in condudore pignoratario e t commo-datario: excepto ultimo casu, si res a q u è sint p r a t i o s a ; tunc enim com-modatarius obligatur ad salvandas res commodatas p r a suis, cùm tenea-tur ad diligentiam exactissimam. At casum fortuitum regular i ter non p r a s t a t depositarius secundum aliàs dieta.

5 0 Depositarius in uno casu tene tur ad duplum: si depositum misera-bile tempore incendii, aut similis periculi perfìdè neget se recepisse; et h a c actio dupli est p ra te r ia uno anno durans (l. 1. §. 1 f f . h. t. I. 23. I». de action.)

129. Q. IV. Qua; actiones nascantur ex contractu depositi? R. 1 .o Actio directa depositi, q u a competit deponenti contra deposi-

tarium, ad rem suam integraliler recipiendam , vel ad ejus ast imationem, si culpa lata depositarii periit, vel deteriorata est (l. 1. §. 16. et l. 24. f f . h. t.); et quidem, si res in se extet , deponens praponendus est òmnibus creditoribus depositarii, etiam uxori fi. 7. §. 2. f f . eod.), quia jus dominii est fortius omnibus juribus creditorum. At si res deposita c'onsumpta est à depositario, deponens nullam hypothecam legalem, seu tacitam, liabet in bonis depositarii, ratione cujus prafera tur ceteris creditoribus, cùm id nullo jure comadatur.—2.° Actio contraria depositi, q u a competit depo-sitario contra deponentem pro resarciendis impensis, si quas fecit in rem depositam: ut equum alendo, servum infirmum curando, etc. (lib. 5. pr. f f . eod.) Quo casu depositarius non tenetur rem restii nere, doner sibi expen-

«te refundantur ; sed Instar pignoris earn re t inere potes t , ex regula g e n e -rali (l. 18. §. 4. f f . commodati.) At in recompensationem debiti non venit depositum, c. 2. h. t l. 11. C. eod. ibi : nidlamque compensationem, et lib. fui. C. de comperi*.; nam exuberant ia bona; fidei, et specialis obligatio ad remdepos i t am res t i tuendam , non admitt i t hanc compensationem.—3.° Utraque ista actio est civilis, quam p r a t o r suo interdicto ad juva t ; perso-nalis, utpote ex cont rac tu rei persecutoria, bona fldei, perpetua, et tran-sitoria. Directa, si in sentent ia condemnatory est expressa causa doli, in-famai (§. 2. Instil, de peen. temer. litig. I, 10. h. t.) Dolus autem probari potest ex confessione depositarli , ex conjecturis ; ut si, rebus suis salvis, alienas interire permisit (c. fin. h, t.); si actum prohibitum posuit, ex quo damnum secutum est e tc . Ceterùm licet dolus p r a t e r i t u s remit t i possit, non tamen fulurus; quia talis remissio invitaret ad delinquendum (l. 1. §. 7. f f . h. t.) Vide Reiff, à n. 32. et selectos casus, qui afferuntur in f f . et C. h. t.

Connexio prcecedentium et consequentium,

Compilator noster t res cont rac tus reales tr ibus p raceden t ibus titulis complexus est, ceteris omissis, vel in alium locum rejectis; nam de mutuo agetur lib. 5. tit. de usuris, et de pignore hic infrà tit. 21. Nunc in seqq. tractationem aggredior de eontract ibus consensualibus in specie.

TITILUS XVII.

DE EMPT10NE E T VENDITIONE. A

130. Nota 1. Emptionem-vendit ionem apud veteres usurpalam fuisse pro quacumque permutat ione et alienatione (§. 2. In. h. t.) Hodie emptio-vendit'o est, contractus consensualis bilateralis super re pro cer to pretio extradenda. Ex qua definitione patet , tr ia esse substantial '^ requisita h u -jus contractus; scilicet, mutuum consensum, rem seu mercem, e t pretium, seu pecuniam: traditio verO mercis, et pretii per t inet solum ad in tegr i ta -lem, et complementum emptionis-venditionis.

Nota II. Yenditionem varie dividi: — 1.° In generis, et speciei. Venditio generis es t , dum ex pluribus ejusdem generis rebus, una indeterminate ven-ditor, v. g. una ovis ex g rege . Venditio speciei est, dum una numero res venditor, ut h a c ovis. In quibus vocibus nota genus et speciem apud J u -

a—Agi tur d e h a c m a t e r i a in Ex t r avag . com. h.t.—In Decreto Can. S t . eos. 1. q. 1. et 1. q. 3 .—Sed po t i s s imum t rac ta t io is ta d e s u m i t u r ex j u r e civili in I n s -t i t u t ion ibus lib. 3. lit. 24.—In P a n d e c t i s lib. 18. per tot lib. 49. tit. 1. lib. 21. per tot.—In Codice lib. 4. tit. 38. usque ad tit. 63.

r is tas idem esse, quod speciem et individuum apud philosophos.—2.° Di-vidi in venditionem ad corpus, et ad mensuram. Venditio autem ad corpvs, seu per aversionem, est , quando plura genera , aut species sine numeratio-ne, admensuratione, et adponderatione per modum unius venduntur , ut to-tusacervus tr i t ici , omnes imagines in cumulo. Dicitur ad corpus, quia non s ingu la partes seorsim, sed to tum corpus ex par t ibus conflatum vendi -tur . Dicitur per aversionem, quia venditor el emptor , quasi aver tun tur à distincta consideratione par t ium , et circa |rem in confuso pac i scun tur -Venditio ad mensuram, seu quant i ta tem, seu ad modum es t , dum vendi-tor certa quanti tas specierum sub genere conten ta rum, ut t radatur per adnumerationem, vel admensurat ionem, vel adponderationem; u t centum oves ex grege , centum a m p h o r a vini ex vase, centum l i b r a carnis ex bo-ve occiso. Ex quo p a t e t , quòd in venditione ad corpus non a t t enda tu r quantitas numeri, m e n s u r a e t ponderis; benè vero in venditione ad mo-dum, seu quant i ta tem.—3.° In ceconomicam, et negotiatoriam. OEconomica, seu natural is aut necessaria est , qua paterfamilias vendit sua superflua, ut alia necessaria pro se suaque familia emat . Negotiatoria, seu artificia, lis est , qua quis aliqua emi t , ut ea cariùs vendat., vel immutando speciem, u t ex f rumento farinam aut panem faciendo; vel sine mutat ione, ut f r u -mentoni re vendendo.—4.° In privatavi, q u a fit privata convenlione p a r -tium; et publicam, q u a fit auctor i ta te judicis: u t si bona debitoris ven-dantur sub hasta. Scriptura ex convenlione par t ium adhiberi potest in em-ptione-vendilione; de ju re au tem non es t necessar ia , nisi ad faciliorem probationem.

His p ra jac t i s , in hac amplissima materia brevi ler more meo agam-—1." De substantialibus hujus contractus .—2.° De pactis ei admisceri solitis.—

De obligationibus venditoris et emptor is ; ac resolutione hujus con-tractus.

§• I-

De personis, merce, et pretio emptionis-venditionis.

131. Q. I. Qui emere, et vendere possinfi R. Regular i ter omnes, qui r e r u m sua rum l iberam administrationem

habent (i. 14. C. de contrah. empt.) Qui verò pacisci prohibentur , etiam emere et vendere sunt prohibit i . Specialiter prohibentur p e r s o n a nobiles perniciosum civitatibus commercium exercere (l. 3. C. de commer. et mer-cat.); milites in provinciis p r a d i a comparare fi. 9. f f . de re milit.); Judex bona à se subhastata emere : ut i e t alius, qui venditioni auctor i ta tem p r a -stat, sicul tu tor à pupillo [l. 46. 62. f f . de cVntrah. empt.) Porrò, c o n s e n -sus ementis et vendent is debet esse verus absque fictìone, dolo et errore «iubstantiali moraliter p r a s e n s , et regular i te r libera coactione. Sed:

T . I I . < 3

«32. Q. II. An quis cogi possit ad venditionem, aut emendum? R. 1.° Regulariter non (l. 13, 14. C. de conir. empt.); nam contrahere

est libertatis. 2.° In casu necessitatis, vel publ ica utili tatis, magistratus cogere

potest ad vendendum justo pretio taxato, v. g . f rumentum tempore fami» et inopia; vel ad vendendam domum pro fortalitio, Ecclesia; et prohibere ne f rumentum, vel a l ia merces exteris vendantur . Item si t imeatur com-munis inopia, vel obsidio loci, quilibet civis cogi potest ad res necessarias pro tali casu emendas. In civilatibus babentibus jus stapülce, merces c e r t a i l lata ibi vendi debent, nec inde referri , ut Colonia, Hamburgi etc . ; ha -bentibus vero jus emporii, merces quidem i l la ta vendi possunt , non lamen aliis, quàm mereatoribus. Clerici autem et religiosi in casu necessitatis, non à laico, sed à judice ecclesiastico cogi possunt ad vendendum, v. g. frumentum; nisi judex ecclesiasticus id negligerei: tunc enim via defen-sionis, quam jus naturale permit t i t , horrea Clericorum aperiri , et frumen-tum justo pretio divendi posset ad publ ica necessitati consulendum; si-quidem necessitas non habet legem.

3.° Princeps laicus, nisi muni tus sit indulto Apostolico, non potest ' e r r e legem amortization^, q u a prohibeat suis subditis, ne bona vendant Ecclesiis et monasteriis; alque ità ea transferant in manus mortuas. Nam id adversatur libertati Ecclesiastica, et sub excommunicatione prohibetur , e. fin. de immun. Eccl. in 6. e t in casu 15 Bul la C a n a .

133. Q. III. Qnce res vendi possintf R. Materia venditionis est oinnis res commercio humano subjecta, si ve

corporalis, sive incorporalis; modo sit cer ta , e t sallèm moraliter existens, et vendi specialiter non probibi ta (l 34. §. 1. f f . de contr. empt.) Nam sicut venditio', ità e t mater ia venditionis est de genere permissorum. Unde: .

•1.° Vendi potest res non t an tum propria, sed etiam a l a n a (l 28. f f . de contr. empt.); nam tali venditione non p ra jud ica tu r domino, cùm is rem suam à quocumque repe le re possi l , ibid; neque enim talis venditio est alienalio, cùm jus in re non tr ibuat , sed hoc maneat penes dominum rei (l. 1, 2, 5, 6. C. de reb. non alienami) Sed in eflectu est discrimen; nam si venditor, et emptor seit r em alienam, neuter obligabitur; putà nec v e n -ditor ad rem t radeodam, nec emptor ad pretium solvendum: si emptor solus seit, non obligabitur venditor: nec tarnen ex vendilo quidquam con-sequetur, putà pretium. Si venditor seit, et emptor ignora i , ulr imque obligatio cont rahi tur : quo casu emptor b o n a fidei accipit vacuam posses-sionem rei cum cond i t ane usucapiendi; nisi interim dominus rem vin-dicet (l 34. §. 3. f f . de contrah. empt.)

2.° Vendi polest res, q u a speratur ext i tura: ut partus ancilbe, f ruc tus nascituri etc. , dummodò aliquid naseatur; secùs emptio, utpotè conditio-nata, solveretur. Al si vendalur spes ; seu jus, cujus effectus ex na tura sua est fortui tus, u l jactus re t i s , lusus a lea , captura volucrum, vend i t a e s t firma, elsi nihil capialur (lib. 1. f f . de condii et demonstr. hb. 8. «n fin f f de contrahendo empt.) In eo tamen casu. quo empia est captura pi-

scium, si quid pretiósi loco piscium, vel cum piscibus extractum slt, non erit emptoris, sed piscaloris; cùm super hoc non sit actum. Zoes f f . hoc tit. num. 26 .

3.° Vendi polest jus venandi, ligandi, et alia similia jura pretio a s t i -mabilia: uti et ha red i l a s delata (foto lit. f f . deheeredit. vel action, vendit.); non tamen hared i tas viventis (l. 1. eod. et l fin. C. de pact.), nisi testator consentiat. Porrò, si hared i tas vendita est cum modo et quanti tale, seu determinatione rerum haredi la r ia rum, res solùm de te rmina ' a censentur empia , et non a l ia (lib. fin. f f . de hceredi. vendita.) At si haredi tas , prout est jus, indeterminatè et simpliciler vendita est, omnia jura et onera t ranseunt in emptorem, sicut transivissent in ha redem; adeòquo emptor tene tur de evietiorie, si res aliena in ha red i l a l e reperta fuerit [lib. 2. princ. f f . eod.) An vero jus accrescendi transeat in emptorem, acriter in utramque partem disputant Civilista. Negant Jason, Cujac. Gomez. Vinn, et alii, sed Barloli, Ilunn. llarppr. Schmier, e t aliorum affirmantium opinio videtur probabilior, ex lib. 2. §. 3. 4. 9. f f . eod., ub Ulp. docel. emptori obvenireomnejus venditoris, non solùm quod jamper. venit, sed et quod quandoque pervenerit; ergò etiam jus accrescendi, cùin porlio deficiens, quasi jure alluvionis adharea t alleri portioni in empto-rem translata.—Nec obstat, quod h a r e s post venditionem adhuc maneat h a r e s (lib. 88. f f . de hceredib. institut. lib. 43. §. fin. f f . de vulgar, subst.); nam in effeclu non manet ha re s , sed in locum ejus emptor sur roga-tur , ejusque nomine jus habet ad portionem alteram à coharede repu-diatam.

4.° Vendi possunt actiones reales et personales (lib. 17. f f . de haired, vend't.), paucis exceptis; uti sunt l i t igiosa, populäres, criminales, actio re t ractus jure sanguinis competens, q u a ex communi DD. à materia ven-ditionis eximuntur. Porrò si nomina seu ehirographa debitorum sint liquida, et faeilè consequibilia, tanti emenda sunt, quanti constant, ut debitum 100 pro centum. At si difficuller et molestò sint consequibilia, per lites et alia incommoda, ex communi hominum persuasione minùs valent, e t consequcnter minoris emi possunt . Ne aulem fraudibus et cu -pidilatibus, luerisque improbis indulgeretur, Imper. Anastasius (lib. 22. C. mandati) et Justinian, (lib. fin. eod.) consti tuerunt, ut emptor nominis, qui non juslo, sed viliori pretio emit, plus à debitore cesso non pelerei , quàm dederit venditori, residuumque prelii eidem venditori res t i tue-retur.

134. Q. IV. Quce rei vendi sinl prohibitee? R. 1.° Omnes res extra commercium humanuni existentes, ut res sa-

c r a , religiosa et s anc t a , et publieis usibus deputa la : cujusmodi sunt gratia divina, missa, absolutio, tempia, cameler ia , foraetc. (I 6. de f f . con-trah. empt.); res lamen sacra secnndùm materiam eestimabiles, ut ca-licos, casula etc. in casu necessitatis vendi possimi: e l quidem, si ven-dantur adusum profanum, priùs confringi et execrari debent; si ad usum sacrum, integra vendi poterunt , modo ralione consecrationis majus p re -tium simoniacè non exigatur (Can. 70. durum. 12. q. 2. Can. hòc jus 10.

q. I. Aulh. praterea C. de SS. Eccl.j—2.° Res de se mal'», ut philtrum ama-torium, prostilutio corporis e t c . - 3 . 0 ' Liber homo [Iii. 6. f f . de contr. empt.), cùm überlas sit res incesti mabilis(i. 106. f f . de lì. / . ) - 4 . ° Fundus dotalis (l. 3. f f . de fund, dot.)-5 ° Res propria emptoris (l. 61. f f . de con-trah. ewp.y, nam quod meum est, ex alia causa «eri rneum non polest, nisi sub conditione, quia forte speratur meum esse desinere (eft. I. 61.) 6 0 Denique, vendi non possunt res, q u a specialiler à iure, testatore, vel ex pacto vendi prohibeutur . Sic barbaris purpura, sericum, vinum, sal, ferrura arma, et s imila vendi prohibentor (tit. C. qua res ventre non poss et tit. C. qua res exportar.) Item à testatore prohibentur vendi iìdei-commissa, confirmante banc probibilionem consuetudine, et lege Pr inc i -pimi. Denique ex pacto potesl res aliqua dari cum condi tane , ne ven-datur e t alienelur. .

Lex et testator beneficio juris, ipsam rem afficiunt, ut venditio sit i r-rita- pactum vero privatum non videtur obstare valori vendit ions (I. 3. C. de cond ob cans. I. pen. f f . in fin. f f . de pact.); nam pactum non a f f i c i ipsam rem; sed contra violatorem pacti datur condictio personalis, non vindicatio: quo sensu e x p l i c a t e I. fin. C- de reb. alien. I. fin. C. depactis-inter empt Pari tas vero à servo manumitti prohibito non tenet; quia talis conditio ossibus, seu persona servi coheret, I. 5. C. si mancijphim ità: pactum vero rei non coha re t , sed personam obligat.

435. Q. V. Quo pretio res vendi possint? Anteresp . nota, pret ium esse duplex: legale, seu legitimum, quod h

lege, seu republica taxatum est; el naturale, seu vulgare, quod, at tenta rerum natura, necessi tate, utilitale, aliisque circumstanliis ex commun privatorum judicio taxatur . Prius consistit in indivisibili, nee à p r i v a t a mutari potesl; posterius habet lalitutinem summi, medii, et infimi, ilà ut quodlibetex his justum sit, v. g. summum pretium est 100, medium 98, infimum 94.

R. 1.° Pretium hodie consistit in pecuniar i . 1. f f . de contr. empt.), sive sit pecunia propria, sive aliena. Nam et fur aliena pecunia emere potest, v. g. equum (I, 1 et pen. C. si quis alteri.): quo casu res emptacum fructibus cedit emptori, pecunia vero furtiva non fit venditoris, nisi bona fide eam consumat, alienando, vel s u a permiscendo, ut discerni nequeat .

Ipse aulem emptor aliena pecunia emens tene tur reparare omnia damna. q u a , sive domino talis pecunia causa, sive venditori acciderunt.—2.° Pretium.pecuniarium debet esse verum et sincerum, non ficlum et simu-latum: ut si quis una drachma domum venderei; nam donare potiùs, quàm vendere censeretur — 3.° Justum, seu cpquale merci: et ideo, maximè in foro conscientia reprobatur pretium arbitrarium, ul quidlibet quolibet pretio vendi, aut emi possit (lib. 63. f f . ad L. Falcid.) Nani emptio-ven-ditio est actus jus t i t i a commutat iva; ergò exigit equali tatem inter mer-cem et pretium, vel naturalem, vel legalem, à republ. definitam. Unde nec mercatores merces exoticas quolibet pretio vendere possunt , sed justo duntaxàt , computatis omnibus sumptibus, periculis, novitate, utilitate e t aliis adjunct is .—4° Si pretium jusié taxatum est h Pr incipe, illud obser-

Tare tenentur subditi exter i , cùm ratione contractus sort iantur forum: imò et Clerici ac Religiosi, saltèm indirectè, ut sunt membra communi-talis: neque indigena cariùs debent vendere exteris, sub p a n a exeom-municationis (cap. 1. hoc tit.)—5° Si pretium legale est minus vulgari, tenetur venditor sequi pretium legale jus tè taxatum; secùs peccat contra legem, et ad rest i tut ionem tene tur , nisi mutatis circumstanliis, pretium legale' evaderei injustum. At si pretium legale est majus vulgar i , e t taxatum fuit in grat iam emptorum, venditor tene tur sequi pretium vul-gare, ne lex volens favere emptor ibus, in eorum odium detorqueatur. Si verò taxatum esl in favorem venditorum, potest exigere pretium legale, ut 100 pro jure exigendi quinque annuos florenos.

136. Q. YI. Ex quibus causis varia-ri possit pretium? R. 1.° Augeri potest ob inopiam mercium et emptorum copiam, ob

majores labores, pericula, sumptus in eis colligendis et conservandis, oh lucrum cessans et damnum inde emergens, ob periculum amittendi, vel diu et difßculter obtinendi preti i , dum merces danlur ad creditum mo-rosis debitoribus etc. Decresci t verò pretium, si adsit mercium copia, si res cumulatim, et non singulatim vendanlur etc.; nam licèt res eamdem retineat intrinsecam bonitatem, h a c tamen sola non at tenditur in laxa-lione pret i i , sed etiam al ia c i rcumstant ia .

2.° Sola indigentia, necessitas, vel uti l i tas parlicularis non sufficit, ut res cariùs vendatur, vel vilius ematur (S. D. 2, 2. q 77. a. 4.); nam talis indigentia, vel ut i l i tas , non est aliqua pars mercis; ergò non sufficit, ut v. g. venditor vendat cariùs, quia emptor tali re indiget; vel emptor emat viliùs, quia venditor opus habet pecunia.

3.° Privata nolitia de pretio brevi minuendo, vel augendo, per se non obesi, quominus currenl i pretio venditor vendere, e t emptor emere possit, ut fecit Joseph (Gen. 41.) Nam currens pretium est jus tum; not i t iaverò privata non facit illud injuslum, nec ponit aliquod Vitium intrinsecum in merce; ergò. Per accidens autem Charitas suadet contrarium agere pro casu, quo per hujusmodi emptiones-vendiliones proximus in extremam, vel gravem necessitalem redigerelur . Et h a c de substantia emptionis-venditionis, de qua plures selecti casus legi possimi Ut. f f e t C . de contrah. empi.

§. II.

De pactis venditioni admisc'eri sòlitis'.

137. Pacta ista sunt: ar rha , lex commissoria, addiclio in diem, r e t ro -venditio, et jus re t rahendi .

138. Q. I. Quid sit, et quid juris circa arrliam? R. 1.° Arrha, seu arrabo est id, quod datur in securilatem, vel con-

firmationem contractus; et quandoque computatur in sortem pretii, quan-

doque non, sicut convenit inter contrahentes (pr. Inst. h. t.)—2.° Si a r rh -datur in seeuritatera contractus faciendi, licet quidem à contractu absa t inere, sed emptor arrham datam perd i t : venditor verò resiliens, duplum a r r h a pendere cogitur, nisi adesset jusla causa ¡resiliendi; quo casu nulli poena locus es t , (pr . Inst. h. t. I. 11. §. 6. f f . de action, empt.) At si arrha data est in confirmationem contractus jam initi, non licet, altero invito, à contractu resilire (I. 3, 6, 7. C. de rescind, vend.); nam contractus ex post-facto sunt necessitatis; quam necessitatem non tollit, sed firmat a r rha , nisi ali ter conventum fuisset.

139. Q. II. Quid sit, et quid juris circa legem commissoriam? R. 1.° Lex commissoria est conven to , ut, nisi emptor intra praf ixum

tempus solverit, res sit commissa, seu venditio resoluta et nulla (I. 2, S. f f . de lege commissor.) In jure Canon, vocatur pactum legis commissoria seu conventionis privat» de committenda, seu resolvenda venditione, cùm etiam pactum sit lex privata (I. 20. §. 1. f f . de pact.)—2.° Pretio intra prafixum tempus non soluto, venditor vi legis commissoria in arbi t r io habet, vel irr i tare, seu resolvere venditionem, vel ea stando agere ad im-plemenlum contractus, seu ad solutionem prelii (l. 2, 3, 4, et seqq. f f . de leg. commiss.); electione aulem facta, variare non potest (I. 4, 6, 7. eodem.) Quòd si venditor eligat resolutionem contractus, non tantùm res, sed etiam omnes fructus rei ad eum redeunt (I, 4, 5. eod.), quia emptor non aequisivit dominium rei e l f ruc luum irrevocabile, sed revocabile, resolulo litulo emptionis.

140. Q. III. Quid sit, et- quid juris circa addictionem in diem? R 1.° Addictio in diem est conventio, ut venditor rem primo emptorf

venditam, licitò possit vendere alteri emptori, si is in t ra praf ixum tempus meliorem conditionem obtulerit , hoc est, majus pret ium, vel faciliorem solutionem, vel generali ter quamcumque meliorem ulilitatem; sicut acci-dit in venditione publica sub basta, à qua hoc pactum originem habet. Dicitur in diem addictio, quia res primo emptori non a t l r ibui tur perpetuò, sed in certuni diem, si interim alius meliorem conditionem non obtulerit (/. 1 . f f . de in diem addict. I. 2. §. 4. f f . pro emptor.)—2.° Hoc. pactum de se est licitum, cùm nullibi à jure Canon, reprobetur : e t regülari ter v e n -ditionem non facit conditionatam suspensivè, sed absolutam reiinquit ; nam eventus melioris conditionis non suspendit , sed resolvit contractum; adeòque est tantùm conditio resolutiva, q u a non offìcit contractui abso-luto (I, 1. f f . de in diem addict.) Unde emptor statini fit dominus rei, do-minio saltern revocabili, f ruc tus suos facit, j u s habet rem pignorandi, vindicandi, agendi interdicto quod vi, aut clam, et tanquam dominus sus-eipit periculum rei e m p t a (l. 2, 4. eod.) At si venditio celebraretur sub condi tane suspensi va, nihil horum, pendente conditione, haberet emptor (ibid et l. 2. §. 2. f f . pro emptor.)—3.° Si tempore lapso, m e l a r conditio non est oblata, res fit emptoris irrevocabiliter; al si melior conditio oblata es1,, venditio resolvilur; res cum f ruc t ibus extantibus etiam virtualiler, seu in augmento, resti tuitur venditori, l. 4, 6. f f . de in diem addict., ubi de hac materia plures casus legi possunt.

141 Q. IV. Quid sit, et quid juris circa pactum de retrovendendo? R. 1.° Pactum relrovendendi est conventio, ut emptor vel possit,

vel debeat rem emptam revendere venditori (I. 2. C. de pact ) Fieri potest, vel in gratiam solius venditoris, u l e i petenti res empia re vendi debeai; vel in gratiam solius emptoris, u t is earn rem venditori revendere possit; vel in gratiam utriusque, dum uterque se obligat: emptor quidem ad revendendum, si venditori placuerit; venditor vero ad redimendum, si placuerit emptori. Frequenter adjicitur etiam tempus, v. g. ut intra tres iinnos re venditio celebretur.—2.° Pacta h a c de se sunt licita (I. 2. C. de pact, int. empt. et c. 10 de fid. instrum. etExlravag. 1, et 2. h. t. int..com.) Nam sicut venditor polestaiem habet rem absolute vendendi, ilà quoque vendendi cum certo modo et pacto: et similiter emptor cum, vel sine tali paclo liber est ad emendum, modò aquali las utr inque servetur . Si pactum adjicilur gratia venditoris-, pret ium minuitur, v. g. hunc liortum, qui constat 200 vendo tibi 100, u t eodem pretio mihi ilium revendas, quando-cumque mihi placuerit . Si vero pactum adjicilur gratia emptoris, pretium augetur, v. g . emo à te horlum 200, qui tanti non valet, ut quandocumque ilium tibi revendere possim. Vitanda autem est palliata usura, et iniquitas, cujus Signa sunt: pretium vile ab emptore oblatum pro re diutiùs re t i -nenda: item si emptor, aliàs usuris assuetus, nolit mutuum dare, sed rem emere cum pacto relrovendendi (c. 5. h. t. c. 4 de pignor.} Porrò servata utrinque just i t ia , emptor fit dominus rei e t fructuum perceptorum: fructus vero immaturi pendentes , facta revenditione, pro rata inter utrumque dividuntur (§. 41. Inst, de Ii. D. Reiff, à n. 279.)

142. Q. V. An licitus sit contractus mohatrce? Contractus iste est species revenditionis, seu conventio, qua, v. g.

mercator vendit merces summo pretio justo emptori ad creditura, ut statini ab eodem emptore, numerata pecunia indigente, easdem merces emat pretio infimo, dando pecuniam numeratam; u t si vendidit pro 100, e t emat pro 90. Aliter vocatur Varatra, vel Baratra, ltalis Stocco, stoccola-verachola, Gallis vente, revente, e t apud Hispanos multum viguit.

R. Negativò; nam contractus iste ob palliatam usuram damnatus est ab Inn. XI propos. 40, e t à Covar, dicitur latrocinii genus maxime exe-crandum, et justis p a n i s vindicandum. Vide Carden. in dissert, ad dictam propos. 40.

143. Q! VI. Quid sit retractus, et quid juris circa eum? R. 1 R e t r a c t u s est: jus redimendi rem venditam, oblato eodem pretio

(l. 9. §. 1. f f . de administr ver. ad civit.) Aliter vocatur jus congrui, et protimeseos, seu prcelationis; estque vel conventio nalis ex pacto part ium, vel legalis, tam scriplus, q u à m consuetudinarius, et conceditur certis personis etexcert is .causis . Sic dominus directus pro emendo dominio utili àvasallo, vel emphyteuta, creditor pro bonis subhastatis, socius, vel coha res pro re communi ceteris emptoribus p r a f e r u n t u r (I. fin. C. de jur. emphyt. I. 16. f f . de reb. auth. jud. poss.) Sed hodie celeberrimus est retractus gentilitius totius Germania consuetudine firmatus, vi cujus propinquior consangui-neus legitime liatus. sive mas, sive firmina, sive. lainis. sive Clericus, rem

venditam retrahere potest, e t ceteris emptoribus prffiferri debet: si verò plures sint ejusdem gradus, pr®ventioni locus est; et si ®qualiler con-currant , res forti committi solet.—2.° Retractioni substant bona immo-bilia: et quidem intra annum, et diem, ut moribus e tp rax i receptum est: quod tempus à principio utile, deinde continuum est. Nec rei obstat-, quòd interim emptor tert io vendiderit, quia tempore necdum elapso, con-sanguineus primi venditoris re t rahere potesl àquocumque, dummodò of-ferat idem pretium, quod primo venditori datum est; e t inlerea re t ractui non renuntiet expressè, vel tacite; ut si delatam sibi emptionem post duo* rum mensium deliberationem recuset.—De retractu copiosè et erudite scribit Zoes in f f . post tit. de leg. comiss.

144. Q. VII. An, licita sint monopolio,, in quibus unus, vel alter sibi vendicai jus vende adi certas merces, ita ut omnes alii ab ilio emere t e -neantur?

R. 1.° Si er igantur auctoritate publica Principis ex justa , gravi e t ne -cesria causa, licita sunt; quia onus illud, quod subditis imponitur , cobo-nestat justa causa, et necessaria pro bono communi. Secùs, si causa gravis absi t , plerùmque illicita sunt monopolia, pr®sertim si notabiliter graven) subditos.—2.° Si quis privata auctoritate erigat monopolium. e t vendat merces ultra justum pretium, peccat contra justitiam, et adrest i tut ionem tenetur : ità comm. TT. et Canonist®.

145. Q. VIII. An licita sit olla fortuna? Italis lotto, lottaria, in qua pro certa pecunia data ex t rahuntur scheda signat® valore, vel vacua?

R. De se non est illicita: nam in ilia non emitur res, sed spes re i ex-trahend®, sicut emi potest j ac tus ale®, captura piscium, vel avium (/. 8. §. aliquando f f . de contrah. empt,)

§ . I I I .

De obligationibus venditoris et emptoris, ac resolution« venditionis.

116. Q. I. An venditor vitium rei teneatur manifestare emptori? R. 1.° Si vitium est in substantia, ut si vitrum habeatur pro gemma,

tenetur illud manifestare; secùs jure naturali contractus est nullus, el venditor doli tenetur .—2.° Si vitium occultum est in quantitate, ut si 90 urn® vendantur pro 100, venditor tenetur id manifestare, vel pretium di-minuere; secùs deficeret ®qualilas. At si venditio fiat ad corpus, falsa demostralio modi, seu quanti lal is regulari ter non vitiat actum, nec obesi venditori, sed emptori , qui su® facilitati impulet, quod quantitalem non exploraverit, sed per aversionem emerit . Sicut econtrà, si venditor mino-rem modum dixit, cùm esset major, excessus prodest emptori fl. 33. pr. f f . de condit. et demon. I. 42. f f . de action, empt.) Nam in utroque casu cor-

pus, non quantitas vendi tur; et si de corpore constet", de demonstratione falsa, an vera sit, non curatur.—3.° Si vitium occultum est in qualitate accidentali, ità ut res non prosit ad finem emptoris, v. g. equus morbi-dus, venditor tene tur id manifestare, l. 1. §. proinde, f f . de adii, edict., ubi fit l imi t a t a , si vitium esset modicum et parum, vel nihil officerei fini et utilitali rei—4.° Si mercibus optimis misceantur minùs bon®, ut f ru -mento optimo, vel vino, aliud minùs bonum, defectus iste vel manifestari debet, vel pretium diminuì.—5.° Denique si emptor expressè interroget de quibusdam vitiis, ea manifestare debet venditor; alias dolo suo dabit causam contractu"). At si vitium est patens, e t venditor non in terroge-tur , de hoc admonere emptorem non tenetur , cùm ipsa res loquatur; nisi emptor e'sset valdè rudis, et insufficiens ad vitium deprehendendum (S. D. 2. 2. q. 77. ar. 3. ad 1 .et I. 43. f f . de contrah. empt.)

147. Q. II. An emptor teneatur manifestare bonitatem mercis, et vitium pretii seu moneta?

R. 1.° Si venditor ignorai pr®stantiam mercis, emptor alternative tenetur , vel illam manifestare, vel augere pretium squale merci: ità comm. TT. et JCti. cum S. D. 2. 2. q. 77. ar. 2.; secùs enim emptio esset insqualis, et cons, injusta. Nec obest, quòd venditor determinate debeat vitium rei detegere: nam venditor tacendo posset decipere emptorem; hie verò tacendo, e t tamen jus tum pretium, saltèm infimum offerendo, non decipit venditorem. Celerùm ex communi sententia, emptor non est tutus in conscientia, si minus pretium offerat , e t excessum sibi con-donari petal; quia condona ta ista est tantùm palliata, plus de ignoran-za , quàm de consensu venditoris obt inens, nisi emptor nesciret, an res pluris valeat, vel non.

2.° Si bonitas, vel commodìtas latens est extrinseca merci, v. g . t he -saurus in fundo latens, vel aurifodina, emptor de hoc admonere non tene-tur venditorem, sed fundum emere potest current i pretio justo (S. D. 2. 2. q. 66. ar. 5. ad 2.) Nam just i t ia preti i non desumitur p r sc i s è ex ma-jori utilitate rei, sed ex communi ast imatione; ergo si pro tali fundo de-tur tantùm pretium, quantum communiter taxatur , justa est emplio, et laténs thesaurus per accidens se habet; nec scientia illius nocet emptori; sicut nec pharmacopfflo peritia art is , si inter herbas communiter taxalas vendit unam aptam pro medicina pretiosa.

3.° Si moneta est adulterina, vel in loco, ubi contrahi tur , non currit , emptor de hoc admonere debet venditorem: nec emptor ab alio deceptus monetam adulterinam dis t rahere debet, cùm per hoc non acquisiverit jus alios decipiendi. At si moneta es t vera, sed minoris valoris, id non es t necèsse manifestare, dummodò justum pretium pro merce detur; cùm hoc modo nulla injustitia commil ta tur .

148. Q. 111. Completa substantialiter emptione-venditione, qnalis actw et obligatio competat venditori et emptori ?

R. 1.° Actio venditi, seu ex vendilo directa competit venditori a d c o n -sequenda ea omnia, q u a ei emptor pr®stare debet. Actio empti, seu ex empto pariter directa; competit emptori ad consequenda ea omnia, q u a ei

T. li . 14

venditor p r e s t a r e debet vi hujus contractus (I. M. et I. 13. §. 19. f f de action empi.); neutra autem actio efficaciter in ten ta tur , nisi venditor mercem tradiderit,- et emptor pretium, sed saltèm paratus sit t radere (cit I -13. §. 8. et L 2 5 eod.J Qui autem agere vult et alterum ad ìmple-lionem contractus cogere, ipse prior contractum implere debet , ibid.

2 0 Venditor ab emptore pecuniam t radente conventus obl .gatur rem ipsam tradere, nee satisfacit volendo p re s t a r e interesse: Uà Abb. Felin. Harp, et communior contra Covar. Mynsing. Fachin. etc . ; nam necess.tas huius traditionis clarè insinuatur §. 1. Inst. h. t. §. 2. Inst. de donat. I. 11. S 2 f f de act. empt.; nullibì vero in toto jure exprimitur alternativa obligatio, vel rem tradendi, vel prastandi interesse: nam emptio-yenditio ex natura sua ad hoc tendit ut merx pro pretio commutetur : secus n u n -quam esset emptor s e c u t u s . - J u r a contraria non obstant; quia procedunt pro ilio casu, quo vel non adest facultas tradendi, eo quod r e s per .ven t , vel deteriorata sit, vel post moram commissam emptori non exped.t rem tradì sed potiùs prfestari interesse. Sic explicantur l. 1. pr- 1 1 • 9-l 42 f f . dead. empt. I. 4. C. eod. I. 25. §. 1. f f . de contrah. empt.; itera ara. ex l. 22. f f . de R. C. I. 15. C. de R. V. etc.

Si res alteri emptori vendita, e t tradita est, p rava le t secunda venditio, utpote completa jure reali, per traditionem quesi to secundo emptori, ex l 15 C de R V ; at primus emptor agere potest ad interesse, e t crimen falsi contra venditorem intentare (I. 21. f f . ad L. Corn, de fals.) Si verò secunda venditio non est completa per traditionem, prava le t prima, et res primo emptori tradenda est (arg. reg. 54. qui prior in 6.J, uti eliam, si res vendi 'a sit Ecclesia;, vel alteri pia; causa aut civilati, cùm sine tra-d i t a n e acquiratur eis domin um (l. 23. C. de SS. Eccl.) P r a t e r e a secun-da vend i la , traditione completa, rescindi potest , si pr imus emptor rem specialiter sibi hypothecatam habuit (l 12. §. fin. f f . qui potior, tnpign.), vel si emptor scivit rem esse alteri venditam, vel si aqui las et justa causa id suadeat. . , ,

Venditor post perfectam venditionem f ruc tus rei v e n d i t a , necdum t r a -d i t a , non tantùm pendentes, sed et de novo natos ac perceptos tenetur integraliter emptori (l. 44. f f . de R. V. I. 13. §. 18. f f . de ad. empt. I. 13. C eod) N a m emptor, post perfectam v e n d i t i o n e m , fictione jur is censetur dominus rei vendita; ergo sicut ad illum spectant incommoda, ità a q u u m est ut ad eum spectent omnia commoda, e t f ructus rei, non solum na tu -rales, sed et civiles, ut mercedes locationum. P ra t e r ea venditor tenetur de evictione, et ad interesse, si rem vitiosam vendidit , vel l a s i t empto-

rem, ut infra dicetur. 3 0 Emptor à venditore conventus, t ene tur ad solutionem, seu t raui-

tionem in moneta proba et usuali in loco contractus: q u a solulio facienda est eo tempore et loco, ejusque expensis, sicut conventum: secùs in loco contractus, et prasent i moraliter tempore, si de his nihil convenit: §. 3. inde V. 0. I. 4 1 . / / . eod.

Si emptor fuit in mora culpabili solvendi, non secùs ac venditor, t ene -t u r p r a s t a r e non sòlùm cui pam latam et dolum, sed etiam levem, cùm

contractus iste in gratiam utriusque celebrelur (l. 3. et 11. f f . deperir, et com.); ilera à tempore mora tenetur p ras ta re u su ras , ut 5 pro 100, sive usura i s t a sint comgensatoria fructuum, sive lucra t iva in p a n a m morosi debitoris (i!. 13. §. 20. f f . et lib. 5. 13. C. de action, empt.)

Emptor sentire debet periculum, seu damnum rei vend i ta , nondum t rad i ta ; modò res sit certa in specie, et venditor periculum rei in se non susceperit (§. 3. Inst. h. t. I. 8. pr. f f . etl. 1. et seqq. C. de peric. et com rei vend. I. 35. §. 4. f f . de contrah. empt.); nam emptor sent i i commoda et fructus rei; ergo etiam sentire debet incommoda et pericula: adeòque si res apud venditorem pereat vel deterioretur, periculum est emptoris; nisi venditor fuisset in culpa lata et levi, vel in mora culpabili tradendi (cit. §. 3. In. h. t. I. 17. f f . de pericul.)—Nec obstant jura in contrarium; nam procedunt de re vendita in genere, vel alternative, vel sub condi tane suspensiva fi. 1. 12. et 1.14. §. 1. f f . de peric. et com. I. 2. C. cod. et l. 8. pr. f f . locati. I. 5. C. eod. et l. 34. §. 6.1. 35. §. 5. 7. f f . de contrah. empt.), et tunc perit venditori; uti etiam, si ante traditionem p'ublicetur, seu con-fiscetur (l, 33. f f . locati.) Circa periculum rei vendi ta selecli casus, legi possunt in tit. f f . et C. de peric. et com. rei vend.

149. Q. IV. Quce remedia competant emptori, aut venditori, lasis in contractu emptionis-venditionis?

R. 1.° Si emptor lasus est ex eo, quia venditor scienter ei vendidit rem vitiosam, usui et fini emenlis ineplam, competit ei actio redibitoria ex tedilitio ediclo, ad hoc, ut venditio rescindatur, pretium cum interesse reddatur, et res viliosa vendendi rehabeatur seu reddatur, ob quod actio ista dieta redibitoria à magis t ra t i adililio introducta (l, 1. §. 1 . f f . d e adii it io e i te.) , ut si venditor, non manifestato latente vitl.o, scienter ven-didit animai, vel servum morbidum, furiosum, fugi t ivum, furacem etc.; vel si dixit,, certam quali ta t emesse in merce, q u a tamen non es t , ut equum esse itinerarium et domitum, qui tamen est vectuarius et indo-mitus, fundum esse c u l t u r a aplum, qui est ineptus etc. H a c actio est personalis, bona fidei, utrinque transiens ad haredes : non tamen durat ultra 6 menses; quia intra tantùm lempus vitiura facilè deprehendi po-test; secùs censetur vitium, non antecedens, sedeonsequens venditionem, factaque redhibilione, omnia redintegrantur (l 19. §. fin.lib. 60 ff.eodem.)

2.° Si emptor, sciendo vitium, rem vitiosam emisset, sed pretio mino-ri, competit ei actio quanto minoris ex eodem adili t io edicto, ad hoc, ut venditor restiluat excessum prelii (l. 48. §. f f . eod.); v. g. dedisti 50 fior, pro equo vitioso, si vitium scivisses, equum quidem emissss, sed minori pretio, ut 30 fior.; ergo ad recuperandos 20 fior, agere potes actione quanto minoris. H a c actio est personalis, bona fidei, utrinque transito-ria ad haredes; sed non durat ul t ra unum annum (cit. I, 19. §. fin. f f . eod.) Habet locum etiam in eo casu, quo venditor ignoranter vendidit rem vitiosam, quam aliàs emptor, cognito vitio, non emisset (l. 13.j>r. f f . ad. empt.) Aliter vocatur actio estimatoria; quia illa agi lur ad as t imat io-nem minoris pretii. Porrò dum jura post lapsum temporis negant has duas aetiones, redhibitoriam et astimatoriam, non id faciunt ad lollen-

dam obligationem naturalem in foro conscientia, in quo lasio reparanda est, sed ne lilibus tribunaiia onerentur , et fraudibus porta aperialur; quia emptores post longum tempus similia vitia p r a t e x e r e possent. De hae materia pulchros casus reperies in tit. f f . de œdilit. edie.

3.° Venditor in quantitate pretii fcesus ultra dimidium liabet celebre remedium, ex L 2. rem major i s pretii C. de rescind, vendit., quo agere potest al ternati vè, vel ad supplementum pretii justi , vel ad rescissionem vendi t ioni , prout ladent i placuerit, non vero determinate ad banc , vel iilud. Quod remedinm Armatura est jure Can. c. 3. et 6. h. t.-, v. g. vendi-disti pradiura 49 flor.; quod constat 100 flor.; pro reparanda Iasione, hoc remedio agere poteris, ut emptor vel suppléât defectum 51 flor, vel si non vult, ut venditio rescindatur. Licèt autem cit. I. 2. exppressè loquatur de solo venditore, tamen ob identitatem rationis e t aqui la lem naturalem, comprehensive inteljigitur de emptore laso ultra dimidium, ut e t huic idem beneficium competat; cùm venditor et emptor sint correlativa e t aquiparata, et consequenter dispositum pro uno, sit quoque dispositum pro altero, per c. 3. de con stit. Cessât hoc remedium, si r e s vendila casu fortuito periit, cùm res, q u a restituì posset, non existât. Computa ta l a -sionis probabiliùs in venditore e t emptore facienda est aqual i ter per or-dinem ad pretium; ut, si pret ium seu asti inalio ultra dimidium excedat valorem rei, emptor dicatur l a sus ultra dimidium; ut si pro prad io con-stante 100 dedit 151 ; sed Abbas, Cujac. et a!ii compulalionem istam in emptore desumunt à re vendita; ita ut res nec medio pretio valeat: ut si emptor pro pradio constante 100, dedit 201. Prior lamen opinio aqu ior et probabilior videlur, maximè cùm in púnelo làsionis aquali talem ob-servet inter venditorem e l emptorem.—Si venditor, aut emptor lasus est infra dimidium, pro foro externo nullam actionem habet ex civili, l. 2. 8. f f . de rescind, vendit., cui consonat jus Canon, c. 3. et 6. h. t., ne lilibus tribunaiia onerentur . Excipe minorem et Ecclesiam, quibus nolabiiiter la'sis, salva est restitutio in integrum. At pro foro conscientia, l adens jure naturali obligator lasionem reparare , cùm ista adversetur jus t i t i a com-mutat iva , e t ratione peccati implorari potest offlcium judiéis Ecclesia-stici (c. 13. .de judie.), maximè si lex taxans pretium non est obsérvala, vel lasio conlingit per dolum, aut in as l imat ione dotis (l. 6. §. fm. 1,12. §. 1. f f . de jure dot.), quibus casibus nec judex actionem denegabil.. Si verò lasio est modica, vel intra limites pretii summi et infimi, nec in foro interno facienda est rest i tut io , ex communi usu hominum, qui modicum excessum censentur-s ib i condonare, cùm omnimodam aqual i ta lem in contracteras servare vix sit possibile. Et hoc sensu explicatur l. 16. §. 4. f f . de minor, et l. 22. §. 3. f f . locat., ubi dicitur naturali ter licere cont ra-hentibus se circumvenire. Tunc autera venditor dicitur l a sus , dum pro merce, nec infimum pretium accepit ; emptor verò, dum suprà summum pretium aliquid solvit. Si u terque est b o n a fidei, emptor f ructus rei suos fac.it, venditor verò ad usuras non tenetur . Reiff à. n. 343.

150. Q. V. Ali remedium lœsionis concedatur etiam in aliis contractibvs onerosis et reciprocis, ut in locato, permuta tane , cambio etc?

R. Affirmativè cum Fachin . Gomez, etc. contra Hunniura: nam aqu i tas naturalis, in qua fundatur cit. I. 2. C. de rescind, vendit. id ipsum exigit in his contractibus, ne alter cum alterius jac tura locupletetur. At in con-t r a c t u s lucrativis et non reciprocis, non est locus huic remedio: ut in donatione, mandato, deposito, commodalo etc. ; nam in his non fluni com-mutationes; et lasio, siqua accidit, actione horum contractuum reparari potest. Porrò remedium, seu actio isla ob lasionem data est civilis, per -sonalis, bona fidei, perpetua , seu 30 annis durans, ulr inque transitoria ad haredes. Si verò dolus i n t e r c e p t , nullo unquam tempore ei p r a s c r i -bitur, quia cura mala fide non curr i t prascr ip l io : regul. 2. in 6.

151. Q. VI. Quid sit. evictio, et quis de ilia teneatur ? R. L.° Evictio est, rei n o s t r a ab alio non domino alienata vindicatio,

seu recupera ta in judicio facta: v. g. Titius vendit equum Cajo, Sejus agnoscit equum istum esse suura, ideoque agit in judicio, e t probato do-minio, equum recuperat . Porrò ad judicium evictionis ritè instituenduin requiritùr:—l. Ut actor sit persona civiliter distincta à venditore, ac proinde non sit h a r e s venditoris, cujus factum pras ta re tenetur (l. 14 C. de R. F.), neque fidejussor promittens venditionem salvara fore (l. 11. C. de evict.), licèi h a r e s fidejussoris non prohibealur ab evictione l. fin. C. eod.), salvo lamen regressu contra ilium, sicut erat contra fidejussqrem.— II. Ut emptor conventus laudet venditorem, seu denunliet illi, u t vel litem in se suscipjat, vel positivè assista! liti m o t a (l. 29. §. 2. f f . et l. 23. C. de eviction, c. fin. de empt. et vend.): sic laudatus venditor, etsi esset Clericus, tenetur sequi forum emptoris, ceu rei principalis.

2.° Re in effectu evicta, venditor tenetur emptori de evictione, hoc est, tenetur emptori res t i tuere pretium, et insuper compensare interesse singulare quoad damnum emergens, lucrum cessans, expensas, etc. (I. 61 et 70. f f . de evict.) Nam bona fides eraptionis-venditionis exigit, ut emptor servetur imderanis. Licèt autem interesse quandoque majus sit ipso pretio, nihilorainus venditor, raodò fuer i t bona fidei, non condemnatur, nisi in duplum, simplura pro pretio, e t simplum pro interesse (I. 43. in fin. f f . de action, empt.), quia iniquum videtur ad lantani sumraam teneri vendito-rem, v. g. equus venditus est 100 fior., post eviclionem computatis om-nibus expensis, et damnis constat 300 fior., venditor bona fidei non tenetur nisi ad 200 flor.

3.° Venditor in. certis casibus non tenetur de evictione: ut si ità con-venit, si emptor ei litem non denuntiavit , vel rem emplam, quam usuca-pere potuit, pro derelicla babuit; vel si malitia judicis contra emptorem judicatura est: quo casu emptor regressura habet contra judicem etc. Sententia lata pro emptore , venditor non corapensat expensas (I. 18. C. de eviction.), quia non e ra t causa in jur ia emptori ab aclore filata. Do-nator, ne liberalitas sua sibi noxia s i t , non tenetur de re donata evicta (I. 18. §. fin. f f . de donatione), neque h a r e s de re legala evicta, in specie tali (I. 71. §. fin. f f . de legat. 1 . ) Pulchros casus de hac eviclionis materia perlege in tit. f f . et C. de eviction.

152. Q. VII. Quibus aliis modis resolvi possit emptio-venditio?

l i p i ' 1 '" *«

R. 1 M u t u o consensu si res est in tegra , pu tà , re non tradita et pretio non soluto (l. 3. f f . de rescind, vend.); implelo au t em con t rac tu ex una par te , opus est res t i tu t ione mercis , vel pret i i (l. 58. f f . de pact. 1.4. C. quando lie. ab empt. disced,)—2 0 Si cont rac tus ex u t raque par te impletus est , mutuo consensu resolvi nequit ; sed opus est nova emptione-venditione (l. 2. f f . de rescind, vend.); nam quod completé factum est , infectum fieri nequit . P r a t e r e a emptio-vendi t io rescindi potest ra t ione e r ro r i s , doli, metus e tc .

TITULOS SVIII . DE LOCATO ET CONDUCTO. «

453. Nota I. P r a s e n t e m rubr icam esse s t r ic t iorem n igro , cùm in hoc aga tu r e t iam de emphytheusi , de qua inf rà . Locatio-conductio est: c o n -t r ac tus consensualis, quo res aliqua u tenda , vel f ruenda , vel opera p e r -s o n a datur pro cer to pre t io , seu mercede . Ex qua d e f i n i t a n e facilè co -iligitur discrimen hu jus cont rac tus ab aliis cont rac t ibus . Dicitur utenda, vel f ruenda, quia a l iqua r e s locantur t an tùm ad usum, u t domus, equus , ins t rumenta musica, vel rust ica e tc . ; a l i q u a vero locantur ad f r u c t u s ex iis percipiendos, u t v inea , pascua, j u ra , r edd i tu s e tc . (I. 9et\9.ff.lo-eati), et aliquando locatur opera, seu labor p e r s o n a , ut laborare in vinea, famulari domino e tc . Is qui dat r em, vel operam, vocatur locator; is vero, qui dat mercedem, seu pre t iumaut pecuniam vocatur conductor. Cu jus nomina subal te rna sunt varia: nam si conduxi t p r a d i u m urbanum, voca tur inquii inus; si rust icum, colonus; si vest igal ia , publicams e t c .

Nola II. Locationem-co^ductionem varie d i v i d i : — I I n regularem, in qua eadem res specie res t i tu i tu r : et irregularem, in qua cont ra natura ta hu jus con t rac tus tantumdem, seu eadem res in gene re res t i tu i tu r : et con-sequenter dominium rei c o n d u c t » t r ans i t in conductorem; u t si loce tu r i n s t r u m e n t u m festimatum per modum venditionis (/. 2, 20, 65. f f . h. t. §. 4. In. eod.)—2.° In perpetuarli, q u a pro semper ; e t temporalem, q u a pro cer to tempore fit.—3.° In publicam, qua p r a d i u m fìsci; e t privatavi, qua p r a d i u m privati locatur . In quibus hoc est d iscr imen, quòd conductor p rad i i fìscalis, si finita conductione, offerat tan tum q u a n t u m alii, p r a -feratur aliis: q u a p ra la t io non competi t conductori p r ad i i privati (l. 32. C. h. t. I. 4. C. de location, prcedior. civil.)—4 0 In locationem rei, dum res; et facti, dum opera concedi tur pro cer ta mercede. Aliquando u t r u m -que mixtim con veni t: ut si aur iga se offerat ad me vehendum; t u n c enim

a—Agitur de h a c ma te r i a in Ins t i tu t ion ibus lib. 3. tit. 23.—In Pandect i sKf t . 19. tit. 2 .—In Codice «6. 4. tit. 65. et lib. 11. tit. 70, 71, 72.— E t d e E m p h y t h e u s i ag i tur in Pandec t i s lib. 6. til. 3.—In Codice lib. 4. tit. 66 Nov. 120.

est coaductor operis, et locator o p e r a , ego vero sum locator operis, et coaductor o p e r a : vel si aur iga conducat meum c u r r u m , e t l o c e t s u a m operam ad me vehendum.—5.° In expressam, q u a verbis expressis ; et ta-citam, q u a ex p r a s u m p t o consensu in i tur : ut si, elapso tempore , locator sinat conductorem re u t i . I tem in scr iptam, e t non scr ip tam, pu ram, et

condiditionatam etc . 154. Q. I. Quce sint de substantia locationis-conductionis? R. 4 M u t i i u s consensus, quo contrac tus iste an te t radi t ionem per f i -

ci tur : si tamen res secundo conductori t radi ta fuisset, is p r a f e r e n d u s e s t primo, a rg . rei v e n d i t a et t r a d i t a (I. 15. C. de li. V. I. 26. f f . et lib. 21. c. hoc tit.)—2.° Res, vel opera apta location'!.—3.° Merces, seu pre t ium verum, cer tum e t jus tum, quod regular i te r consistit in pecunia . Si tamen res f rugifera locetur , merces consistere potest in alia re fungibil i , scil icèt , in parte f ruc tuum, vini, olei, f rumenti e tc . (L.2. C. h. t.); at si loco mer-cedis dare tur alia r e s non f u n g i b i l i , ut bos, equus, e t similia, non locatio esse t , sed con t rac tus innominatus (%. 2 In. h. t.)

155. Q. I I . Qui locare et conducere possint?

R. Regular i ter omnes, qui vendere e t e m e r e , nisi speciali ter p róh i -

bean lu r . Et quidem prohibentur : 4.° Tutores et cura tores p r a d i a fiscalía conducere , ne vel fisco, vel

pupillo nocealur (l. 49. pr. f f . h. t.)-2.° Milites t e r r e s t r e s (I, 31. C. h. t.), curiales (lib. 30. eod.) et mil i tes ca l e s t e s , seu Clerici n e g o t i a t i o n s causa p r a d i a rustica conduce re , nisi necessi tas excuset (cap. 1. ne Clerici.); quia non decet , ut p e r s o n a i s t a ab officiis suis ad ru s avocentur.—3.° Fa-bri, vietores et s t repentem ar tem e x e r c e n l e s p roh iben tur conducere do-mum vicinam habitationi magis t rorum; et à fort iori Religiosorum, ne eo-rum studia, et maximè spiritualia exercit ia impediant (1, un. C. de studiu Uberalib). Hoc tamen hodie difficulter obt inetur , nisi magis t r i r ec l amen t , eisque assistat magi s t ra tus .

456. Q. I I I . Quce res, et operce locari possint? R. 1.° Omnes res in commercio humano ex i s ten tes , etiam a l iena ,

dummodò conductor servetur indemnis (l, 7. 8. 9. f f . h. t.) Si quis tamen mala fide rem alienam locavi t , dolum, imo f u r t u m commit t i t , u tpote in-vito domino cont rec tans rem lucri faciendi causa.

2.° Res incapaces locationis sunt :—I. Res fungibilis; u t vinum, pecu-nia, nisi locetur p r a c i s è ad pompam e t os ten ta t ionem (arg. lib. 3 § . /?«• f f . 'commod.)—II. Res sacra;.ad usum profanum, cùm sint extra commercinm humanuiu, sicut e t jurisdictio Ecclesiastica (tit. ne Prelati vices suas.), at jurisdictio temporalis, au t patrimonialis, cum, vel s ine-terr i torio, locari potest , cùm non excipiatur.—III. Res Ecclesiarum immobiles, vel mobiles p r a t i o s a , u l t ra t r iennium sine solemnitatibus cononicis (Extrav. Ambi-tiosce de reb. Eccl. alien.) Quòd si locatio esset dividua ad duo t r iennia ; ità u t singulis t r ienni is ass ignare tur de te rmina ta merces , subs is tere t pro primo tr iennio; secùs, si esset individua p ro utroque triennio (Clevi. 1 . de réb. Eccl.y, nam secunda prohibetur à j u r e , non prima; in qua a l t e rum tr iennium, tanquam inutile rej ici tur. Quia verò prohibitio ista est de re-

»

bus Ecclesiarùm, non vero de proventibus ad raensara rectoris per t inen-libus, poterit reetor Ecclesia proventus suòs locare ultra trienniura abs-que solemnitatibus Canonicis, dummodò anticipatara mercedem, seu So-lutionen! non accipiat (Trid. S. 25. c. 41. de reform.); nam hoc modo nec nocetur Ecclesia, nec successori in beneficio.—IV. Servitus p rad ia l i s sine pradio locari nequit (l. 44. f f . h. t.); benè vero servitus personalis, u t ususfructus, et habitatio (§. 5. Inst. de usu. et habit.); non tarnen ultra vitam fructuarii, cùm resoluto jure dantis, resolv'atur etiam jus accipien-tis ("§. 3. Inst, de usufr.)—V. Jus cudendi monetam; aliàs locator jure mo-n e t a excidit, et conductor decern auri marcis mulctatur (R. J. ann. 4551.) —VI. Opera subditorum domino debita.—VII. Res propr ia conductoris (l. 20. C. h. t.); nam iniquum est, ut quis pro usu rei s u a mercedem sol-vat , nisi forsan res i s t a jure pignioris, vol alio in al teram t ran la ta fu is-sent (lib. 35. §. 4. lib. 37. f f . depignor.)

3.° Opera simplices, q u a fiunt sine productione operis, u t ire ViennJfn; e t opera prägnantes, quibus opus externum producitur, ut pingere, locari posßunt, dummodò sint hones ta , cùm ad operam turpem nulla sit obligatio; e t mercenaries, q u a astimationem reeipiunt. At opera liberales, magis in-genio, quam corpore exerceri sol i ta , sicut ast imationem non reeipiunt, i tàproprie non locantur: ut docere liberalia studia, mederi, advocare etc., sed quod pro eis solvitur, honorarium potiùs et salarium, quàm merce vacatur, et non actione locati, sed condi tane cer t i , vel ex stipulato, vel officio judicis pe t i lu r (l. 38. §. 4. f f . h. t.) Ceterùm, ope ra non solimi ad tempus, sed in perpetuimi locari possunt, cùm nihil obstet. De qualitate mercedis, p r a t e r dicta hie q. 4., nihil speciale examinandum restat .

457. Q. IV. Quce actiones oriantur ex contractu locationis-conductionis, t.t quid vi illarum debeatur?

R. 4 O r i u n t u r d u a actiones, amba direct® locati et conducti, quibus locator, e t conductor agere potest ad ea omnia, q u a ex natura hujuä cont rac tus p ras tanda veniunt.

2.° Locator actione conducti conventus tene tur :—I. Tradere rem conductor-! ad liberum ejus usum: et si locator est operarum, tenetur eas p ras ta re convento tempore et modo; secùs ex culpa etiam levi tene tur ad interesse (lib. 45. §. 8. etl, 49. 30. et seqq. f f . h, t.) De famulis infrà dicetur.—II. Rem locatam regular i te r ante tempus conventual alteri, etiam majorem mercedem offerenti, locare nequit cum effectu, ut si-mul eodem tempore re utatur (c. 4. h. t. I. 3. 24. C. eod.), nisi super-veniat justa causa non pravisa , ob quam locatio ante tempus elapsum revocari permit t i tur : ut si a d e s necessario r eparanda sint, si locatori vel patri ejus domus exusta sit, si conductor malè domo u ta tu r , vel eam diffamet per inhonestam societatem, vel si mercedem non solvat (l. 3. C. h. t.l. 54. §. 4. f f . et cap. 3. §. verum eod.), quibus casibus ad expellendum inquilinum necessaria est judicis auctoritas, ne locator jus sibi dicat contra l. un. C. ne quis in sua causa.—III. Tenetur conduc-iori refundere expensas necessarias et utiles, quas in rem conductam fecit, utl et prestare dohim, culpam latam et levem; ut si vasa vitiosa

locavitpro oleo, vino etc.—IV. In casu sterilitatis, vel incursionis hosii-lis, si colonus ex re frugifera absolutè nihil percepii per annum, locator tenetur totam pensionem remit iere : secùs partem pro rata gravis damni, nisi pracedens , aut consequens magna ferlilitas damnum hoc compensas-se^ at si modicum damnum colonus passus est, nihil de pretto remit t i tur (l. 25. §. 6. f f . h. t.) Q u a aqui tas , ut sit reciproca, pariler suadet, ut pensio augeatur, si ex casu fortuito notabiliter f ructus crescant, v. g . quia alia molendina deslructa sunt etc . ; at si f ructus augeantur ex in-dustria conductoris, vel ex facundi ta te fundi, non est augenda pensio; cum facund i t a s ista ab initio contractus pravisa censeatur: industria verò obesse non debeat conductor-!. V. Si conductor re uti non potuit, quia locator jus tum posuit impedinientum, vel quia hoc causatum est à tertio, vel ex defecto rei, u t quia equus infirmatus est, locator tenetur remitiere pensionem pro rata temporis (l. 43. § . 7. li 45. et seqq. f f . h. t.) At si impedimentum est ex par te conductoris, ut quia is adibus uti non potuit, vel ampliùs iis non indiguit, de r igore juris tota merces peti po-test, maximè si lucrum cesset locatori (l. 49. § 9. f f . h. t.); de aqu i t a te tamen naturali solet fieri t ransact io, p r a s e r t i m si res alteri aquò benè locari possit.

3.° Conductor actione locati conventus obligator:—I. Solvere merce-dem integram, et ex mora culpabili usuias (l . 27. et 55. f f . h. t.); qua so-l u t a facienda est tempore convento, vel secundùm consuetudinem loci, pro parte , vel per aversionem pro toto, si ope ra p r a g n a n t e s conduct® sunt; ut adificatio domus (l. 30. §. 2- f f . eod.)—II. Finito locationis t em-pore, tene tur conductor rem eamdem in specie rest i tuere, et p ras ta re dolum, culpam latam et levem, ex quibus damnum causarum est locato-ri (l. 9. §. 3. I. 11. f f . h, t.)—Nec obstat §. 5. Inst. eod.: nam iste superla-tivus diligentissimus palerfam., vel secundùm raateriarn subjectam acci-pitur pro positivo, vel res t r ingi tur ad eum casum, quo conductor in se suscepit omnera culpara.—III. Casum autem fortuitum non p r a s l a t c o n -ductor, nisi ex pacto super hoc convento, vel nisi causara dederit casui fortuito, v. g . incendio. In dubio an incendium ortura sit culpa condu-ctoris, locator, utpote asserens, eam probare debet¿ nam licèi prasuraatur incendium fieri culpa inhabitantium, non tamen culpa couductoris, cùm fieri possit incendium culpa v. g. stabulari"! aliquid in culina coquentis, ad quod officium utique conductus non est à domino (l. 41. f f . de pericul. et com.); unde JCti. incendium annumerant casibus fortuitis l, 18. pr. f f . commod. I. 1. § . 4. f f . de O. A. I. 23. in fin. f f . de R. J. Ex quibus sol-vuntur l. 3. §. 4. f f . de o f f . prcef. vigil. I, fin. pr. f f . navtce.—IV. Con-ductor operarum, si in causa est, quorainùs eas locator p r a s t e t , tenetur ei integram mercedem p ra s t a r e , modo interim o p e r a i s t a non sint al te-ri locata (lib. 19. §. 9. f f . h. t.) Secùs locator ex culpa, omittens operas, tenetur conductor! ad interesse (arg. I. 15. §. 6. eod.)

458. Q. V. Quomodo domini obligentur famulis conductitiis, et ecòntra* R. 1 Si famulus ex justa causa, v. g . ob savi t iam domini, ante fini-

timi servitii tempus fugial , et queratur apnd judicem de domino, i s t e n e -T. il. ' ' 15

tur ei salarium totius anni solvere, maximè si interim operas suas alteri locare nequit (lib. 19. §. 9. f f . h. f.); nam per talem famulum non s ta t , quominùs operas impleantur.

2.° Si famulus culpabiliter abeat ante finitum servitii tempus, non so-lum tenetur damnum ex fuga datum domino resarcire , sed insuper perdil salarium pra te r i t i temporis, et de rigore juris solutum repeti potest (lib. 45. §. 6. et l. 55. §. fin. f f . eod.); nam contractum individuum violavit.

3.° Si famulus conductus est ad certum et determinatum opus, u t ad pingendam tabulam, vel plantandas arbores, e t propter impedimentum extrinsecum, v. g. propter morbum, operam suam impendere non potest, conductor ad nullum pre t iumei tenetur : sieut accidit in contractu inno-minato do ut facias, fació ut des (lib. 5 f f . de condici, caus. dat.)-, nam si conductor nullam utilitatem percipiat, nullam mercedem solvere tenetur (cap. 3. h. 1.1.15. §. 6. f f . eoi.) At si famulus conductus es t ad operas indeterminatas, v. g. ad servitium unius anni, debetur ei salarium totius anni, etsi ad modicum lempus infirmetur; cùm servire nobis intelligantur, tliarn hi, quos curamus wgros. (I 4. §. 5. f f . de statu liber.) Idem die de professoribus medicis, advocatis habentibus constitutum salarium an-nuum (1.15. C. de advocat. divers, judicior. I. fin. C. de condici, ob caus. dator.)

4.° Famuli, ancill®, et officiates pr®textu tenuis salarii non possunt occulta compensa tane sibi a i iger? salarium, sed cogendi sunt ad res t i tu-tionem; oppositumque damnavit Inn. XI. propos. 37. Nee eos excusat gra-vis necessitas, ut quia salarium non sufficit ad honestara sustentationem propriam, uxoris, l iberorum; cùm etlam in gravi necessitale non sit lici-tum furari , ut patet ex propos. 36. ab eodem Pontifice damnata: Nam do-minus conducit eos certo salario, sive hoc sufficiat, sive non ad honestara sustentationem, maximè si plures haberi possint, qui pro eodem salario servire velint; ergo conducti t enentur stare hoc contractu; si quid verò ultrà accipiant, furtum committunt . Excipe, nisi quis invitus cogatur servire, e t pret ium, seu merces non ad®quet laborera; vel si dominus mercedem integrara non solvat; e t geneliter si injustiara contra famulum coramittat, q u a via juris reparari nequit ; tune in his casibus l ic i tumest uti occulta compensatane. Vide hìc Reiff, à num. 93.

459. Q. v i . An successor locatoris et conductoris teneatur stare hoc contractu?

R. 1 S u c c e s s o r in dignitate, v. g . in Episcopatu, uti etiara successor universalis tenentur s tare hoc contractu legitimé inito (l. 10. C. h. t.), cùm sicut in jura, ità etiam in onera seu obligationes suorura antecessorum succedant; nisi forsan Ecclesia tali cont rac tu notabiliter l a s a fuisset.—2.° Successor'particularis, u t emptor, si ità conventum non est, non tenetur stare locatione à pradecessore facta (l. 9. h. t.); nam obligatio ex hoc contractu personalis est; ergò ad successorem particularem non transit, cùm is Actione juris non sit eadem persona cura antecessore, sicut h a r e s cum tes ta tore .—3° Si conductor p rad ium conductum sub locav i , tenet sublocata, sive major, sive minor merces consti tuàtur: ità tamen ut res

secundi conductoris in pradio urbano tacitò sint p ignora la primo loca-tori (lib. 11. §. 5. f f . de pignorai, act.); non verò in prad io rustico, ubi pro hypotheca sunt fructus (l. 24. §. 1. f f . h, t.) ìd tamen conduclori non permittitur, ut socium, vel eonlubernalem assumat in idem cubiculum à se conductum; quia id pra judicare t locatori; nisi de hoc conventum sit, vel id consuetudo permit ta t .

160. Q. VII Quibus modis resolvatur locatio-conductio? R. S e q q : — 1 M u t u o consensu (§. fin. Inst. quib. mod. toll, oblig.)—Z°

Lapsu temporis praf ix i , nisi tacitò renovetur. — 3.° Si conductor debito tempore non solvat mercedem: et quidem de jure Can. si per biennium canonem seu pensionem non solvat, expelli potest (c. 3. k. t,)—4.° Si perversò in prad io conducto conversetür, ut adraittendo fures, scorta etc., (ibid.), quo casu nihil de pretio convento remitt i tur .—5.° Si conductor re conducta abutatur, eam deteriorando, aut physicè destruendo: quo casu merces pro rata temporis remitt i tur, sed pro compensatane damnorum salva est aclio.—6.° Conductor ante finitum tempus non potest resilire à contractu, pisi adsit justa causa, ut hostilitas, pestis, timor ru ina , spe-ctrorum etc. Cetera, qua hie qua r i possent, facilè ex praced . lit . resolvi possunt, quia locatio-conductio proxima est emptioni-venditioni, iisdemque juris regulis consistit (lib. 2. f f . h. t.) Legi etiam possunt selecti casus in Pandectis, e t Codice h, t.

461. Q. VIII. Qua conventions sint affines locationi-conductionil R. 4.° Conventio socidw, qua perora certo pretio taxata locantur pro

certa quantilate l ana , butyri , easei etc.—2.° Admodiatio, qua redditus provinci®, vel privati pro certo pretio conceduntur.—3.° Affictus, quo pradium rusticum pro parte fructuum locatur conductori, seu colono, qui ob hoc dicitur partiarius, seu diraidiarius: quo casu lucrum et dam-num est commune colono et domino (/. 25. §. 6. f f . h. t.)

De emphyteusi.

162. Emphyteusis, latinè melioratio seu insitio, quoad rem est : Con-tractus nominatus, quo res iraraobilis, colenda, fruenda cum translatione dominii utilis conceditur colono in perpetuum, vel ad tempus non minùs decennio, sub obligatione annui canonis, seu pensionis p r a s t a n d a domino in recognitionem dominii directi, seu proprietatis. Ex qua defini tane col-liguntur omnia requisita hujus contractus, et differentia ab aliis cont ra-ctibus; ut à locatione, in qua dominium utile non t ransfer tur ; à feudo, in quo canon annuus non p ras t a tu r , sed obsequium personale, à contractu censuali reservativo pensionis, in quo dominium plenum transfer tur in censualistam etc. Is, qui dat fundum in emphyteusim, vocatur dominus directus; is, qui accipit, emphyteuta; jus inde ortum vocatur jus emphyteu-ticum.

Quia verò emphyteusis est quasi mixta ex locatione, et e m p i a n e videtur esse contractus bona fidei, et consensualis potiùs, quàm seriptus; cùm

scriptura per se non sit necessaria, nisi ex con ve,n Lione partium, vel ad faciliorem probationem (lib. 1 . C. de jure emphyt.)—Nec obstat, quod ad emphiteusim Ecclesiasticam requiratur scriptura (Nov. 7. pr. et c. 2. §. I. c. 3. §. 2. Nov. 120. c. 5.); nam non requir'itur ex causa contractus, sed ex causa alienalionis, sicut ad emplionem (c.,1 de his, quce à Pralato.)

Sed circa hoc locorum consuetudo attendi debet. Porrò emphyteusis est varia:—1.° Ecclesiastica, q u a in prad io Ecciesiarum; et laica, seil communis, quae in fundo merè profano consti lui lur .—2.° Perpetua, q u a sine restrictione temporis, et temporalis, q u a ad certuni tcmpus datur.— 3.° Hereditaria, q u a t ransi t in h a r e d e s e m p h y l e u t a , etiam exlraneos; et gentilitia, seu familiaris, seu ex pacto et Providentia, qua) transit ad descendentesejusdem familia, etsi héeredes non sint; et mixta ex utraque, q u a transit ad hferedes ejusdem familia. Dum praevium primo conceditur, est emphyteusis nova: dum jam pluriès, imo et semel concessum fuit, di-citur vetus, seu ab antiquo.

163. Q. I.- Quis possit concedere prcedium in emphyteusim, tet cui? R. 1 Q u i l i b e t dominus liberam habens potestatem administrandi, po-

test p rad ium suum inemphyteuticare, cùm rei sua) dominus sit e t arbiter (I. 21. C. mandali.) Item Pra la tus , e t quidera cum solemnitatibus solitis, si de novo concedil; et sine his, si emphyteusis est vetus, saltèm si semel p rad ium Ecclesia) inemphyteuticatum fuit (Extrav. Ambitiöses, dereb. Eccl. al. int. com.), dummodò idem modus, qui ab antiquo fui t , in iterata concessione observetur .

2.° Recipere emphyteusim possunt omnes, qui ex contractu obligari queunt , etiam consanguinei Pralat i , modo absit detrimentum Ecclesia: quo sensu explicatur Nov. 120. c. 5. et Axith. quibuscumque C. de SS. Eccl.; talis vero emphyleuta Ecclesia videtur exemptus ab oneribus tr ibutorum, sicut emphyteuta fisci (l. 10. C. de excusat, mun. I, 2. C. de Episc. et Cler.); alias Ecclesia saltèm indirectè legibus tributariis obligaretur et ità declarasse fertur S. Congr. Immun, die 8. Decemb. 1668 in rescripto ad Episcopum Senogalliensem.—Si emphyteusis reversa est ad dominum, congruit quidem, u t in nova ejus concessione consanguinei emphyleu ta p ra fe ran tu r aliis: absolulè tarnen dominus earn conferre potest aliis, cùm rei s u a dominus sit; et ità faciendo, nulji facial injuriam.

1 6 4 . Q . I I . Quce successio detur in emphyteusi perpetua? R. Id plerùmque desumi ex pactis conventis, e t instrumento investi-

t u r a , et loci consuetudine. Et quidem:—!.0 In emphyteusi data pro te et filiis, succedunt etiam f a m i n a , quia nomine masculina veniunt (l, 84. et 116. f f . de V. S.)—2.° In data pro te ettuis hceredibus, succedunt hferedes etiam exlranei; nisi particulariter aliud s t a t u a t u r , s icut pro Ecclesia Constantinopolitana Nov. 7. c. 3., q u a generaliler numquam recepta est ab Ecclesia.—3.° In dita simplicìter, nulla mentione ha)redum facta, s u c -cedunt filii e t descendentes , etsi ha redes non s in t , vel haredi ta tem r e -pudiaverint; quia talis emphyteusis censetur familiaris; in qua tarnen non est locus liberis natural ibùs illegitime natis, nisi per matrimonium legil i-mati sint.—4.° Emphyteusis simplicìter he r ed i t a r i a , ve! si familiaris est

primum à patre acquisita, potest ab eo donari uni filiorum, vel p ra legar i ; dummodò legitima aliis non minuatur: nam talia bona sequunlur naturam pradii liberi. Hoc lamen discrimen assignari solet , quod emphyteusis fa-miliaris, seu ex pacto et Providentia, p r a l ega t a non computetur in legi -timam, neque substet fa lc idia , aut t rebel l ianica; secùs est in ha red i t a -ria et mixta. At si est familiaris ant iqua, uni filiorum pralegar« nequit; cùm post mortem prim! acquirent is , j u s omnibus descenlibus qua?situn sit, quod pater tollere nequit .—5.° Si filius professus est Religionem ca-pacem bonorum stabilium , monasterium succedere potest in emphyteusi hared i ta r ia , vel familiari: Auth. ingressi C. de SS. Eccl., ubi dicilur o-mnia jura professi transiré in monasterium. Ne autem domino directo per-petuò p ra jud ice tu r , emphyteusis h a r e d i t a r i a , saltèm post mortem p ro -fessi, intra annum vendi debet; familiaris vero restituì eis, qui ex investi-tura vocantur.—Nec obstat clausula: ne emphyteusis transferatvr ad mo-nasterium: nam, ut docet Abbas e t alii, clausula isla intelligitur de t rans-latione perpetua, vel libera ad placitum emphyteu ta , non verò de tempo-rali, et necessaria, q u a fit ex disposinone juris post mortem emphyteu ta , cujus filius monachus est . Oppositum tenet Fagn. Petra etc.—6.° Emphy-teusis vitalitia, ad vitam conceden te da t a , cùm ordinaria sil, t rans i tad quoscumque haredes emphy teu ta .

165. Q. III. Qualis actio et obligatio nascatur ex contractu emphytev-tico?

R. ü t r inque actio emphyteuticaria directa , civilis, personalis, r e i persecutoria; et probabiliùs b o n a fidei, u t r inque transitoria ad h a r e d e s , vi cujus dominus et emphyteuta tenetur facere e t p r a s t a r e ea , q u a ex natura hujus contractus facienda et p ras t anda veniunt. Item ratione do-mimi utrique competit rei-vindicalio, directa domino, utilis emphyteu ta , e t interdicta possessoria. Jam in specie:

1.° Dominus tenetur t ransfer ía dominium utile, liberumque usum rei permiltere, et damna sua culpa data reparare (§. 3. Inst. de locai.) Si em-phyteuta fecit melioramenta extraordinaria, ad q u a non tenebatur , domi-nus obligatur ea compensare , etiam in casu, quo emphyteusis ob culpam emphyteuta fit caduca, ne cuín j ac lu raa l t e r iu s locuplelclur, con t ra i .20 . f f . de R. J. Qua autem j u r a domino compelan!, colligelur ex obligalioni-bus emphyieu ia . Hinc:

2.° Emphyieuia ienetur :—I. Servare pacta conventa: ut si res 's teri l is data sii ad colendum, colat eamdem, et f rugiferam reddal ; rem verò f r u -giferam in suo statu conservet , p ras tando culpam lalam et l evem,non lamen casum fortuilum (lib. 2. C. de jure emphyt. I, 7. §. fin. f f . solut. matrim. auth. qui rem C. de SS. Eccl.)—II. Tenetur singulis annis pen-dere domino canonem, seu pensionem (l. 2. C. de jure emph. c. fn. h. t.) in recognilionem domini! directi ; non verò juxta as t imat ionem fructuum, sicul datur merces in localione. Canon iste si modicus est , p ras la r i de-bet etiam in casu sterililatis; non vero si a d a q u a l u s sii f ruct ibus , a rgu -mento mercedis in loca tane (l. 25. §. 6. f f . locati), cùm in tali casu em-phyteusis. imitetur locationcm. Si verò res totaliter peri i t , sine spe repa-

Talionis, exlinclo jure in re, cessat obligatio pendendi canonem.—III. Si emphvteuta vult vendere emphyteusim, regulari ter tenetur id denuntia-re domino directo cum expressione preti i , cum iste sit primus emptor; secùs emphyteusis ipso jure est caduca, nisi aliter conventum sit, vel ad-dita clausula protestatoria: salvo consensu domini„ et non aliter fi. fin. C. dejur. emphyt, c. fin. h. t.) Quod etiam procedit in emponematis, seu me-lioramentis exlraordinariis; quia et in his pr imus emptor est dominus fibid.) Insuper venditio ista fieri non debet personis privilegiatis, ut c u -rialibus, militibus, Ecclesiis, cùm id cederet in prasjudicium domini. Quia vero citata ju ra loquuntur de a l ienatane per venditionem, non videtur emphy teu ta prohibitum rem emphyteulicam alio modo alienare, u t per donationem, legatum, hypothecam, nam denuntiatio ista ideo fieri debet , ut dominus del iberei , an rem emere vet i t , qui finis cessat in hoc casu. Neque tamen sine consensu domini novus emphyteuta possessionem pra;-dii ingredietur; cùm domini inlersì t scire, quem emphyteutam habeat. Si emphyteusis donata vel legata est Ecclesia, cestimatio ei p r a s t a t u r , non ipsum prad ium contra jus domini.—IV. Emphyteuta ad longum tempus nequit locare emphyteusim; quia talis locatio sequi tur naturam emphy-teusis, nisi accedat consensus domini, Reiff, à num. 174.—V. Emphyteu-ta novus tenetur p r a s t a r e laudemium domino directo tot ies , quoties em-phyteusis ab uno t rans fe r tu r ad alterum per venditionem, donationem, lega tum, idque pro investitura. Et hoc laudemium est quinquagesima pars pretii, quo bonum emphyteut icum taxatur , seil. 2 pro 100 (lib. 3. C. de jure emph.); alicubi pars vigesima 5 pro 100, in quibus omnibus maxi-mè loci consuetudo attendenda est, v. g. an h a r e d e s necessari i laude-mium preestent, an filia per emphyteusim dotata etc. Quòd si res emphy-teutica notabiliter crescat, proportioualiter augeri potest laudemium, uli et canon annuus (arg. I. 3. C. de jur. emphyt.)

166. Q IV. Quibus modis resolvatur emphyteusis? R. 1.° Lapsu temporis, ut si concessa fuit ad decennium, vel vicen-

nium.—2.° Extincta generatione, ad quam restr ic la fuit.—3.° Totali inte-ritu rei inemphyteuticata.—4.° Deterioratione rei dolo, vel culpa lata, aut levi facta (Auth. qui rem C. de SS. Eccl.); nam emphyteusis datur ad meliorationem; ergo qui culpabiliter ei damna infer t , meretur ea privari. —5.° Si emphyteuta tempore legitimo omittat Canonem solvere, seil, triennio in emphyteusi laica, et biennio in Ecclesiastica (I, 2. C. de jure emph. et c. fin. h. t.), dummodò dominus declaret emphyteusim esse ca-ducarci in p a n a m non soluti canonis, ibid. Excipe, nisi emphyteuta celeri satisfactione moram purgaveri t , vel dominus certo loco et tempore con-gruo canonem recipere nolueri t , vel p a n a m caducitatis dissimulaverit, aut remiserit saltèm tacite, aceeptando canonem, et jus expellendi em-phyteutam sibi non reservando. Actualis aulem expulsio fieri debet au -ctoritate judicis: arg. I. creditores f f . depignor.

T1TULLS XIX. DE RERUM PERMUTATION E. «

467. Nota I. Permutationem hic non accipi latè pro omni contractu, in quo unum datur pro altero, quo sensu includit emptionem, locationem ('§. 2. In. de empt.), sed s t r i d è e t propriè. Quo sensu def ini tur : Con-tractus realis, quo una res datur ea lege, ut vicissim alia de tu r : v. g. do tibi librum, ut mihi des chartam. Quidam DD. ut Host. Wiesln. W e -senb. Reiff. Engl , et alii dividunt permutationem bifariàm, ut alia sit ge-neris , alia speciei. Permutatio genericè es t , dum res in genere , seu inde-terminata datur pro alia re indeterminata, ut equus pro bove neutrum determinando. Permutatio specifici es t , dum species pro specie , seu , ut Philosoph! loquuntur, individuum pro individuo datur , ut hic equus pro hoc bove.

Priorem dicunt non distingui ä contractu innominato do ut des, benè vero posteriorem: sed quia distinctio ista non habet fundamentuitì suffi-ciens in jure, earn pra te reo , dicendo permutationem esse contractum in -nominatum, quia caret specifico nomine, et non distingui à contractu, do ut des, ex l. 5. §. I. f f . de prcescr. verb., ubi permutat io specierum, seil, scyphorum pro sticho dicitur contractus do ut des, et econtrà: exempla permutationis s a p e ponuntur in generibus, lib. 7. C. h. t., e t g e -neraliter, l. 1. f f . eod. Paulus docet permutationem esse, si res pro re de-tur. Vide meas disp. civil, disp. H.controv. 2. Porrò contractus iste u t -pote anliquissimus, est juris gentium, b o n a fìdei §. 28 de action, et rea-lis, quia t r a d i t a n e rei complelur, ut ante rem tradi tam nulla actio oria-tur (l. 3. C. h, t.)

Nota II. Permutationem substantiali ter conslitui per consensum, for-mam, et per rem reciprocam, ut materiam: differre vero à venditione, q u a solo consensu perficitur; e t pretium habet pro materia; à mutuo, quia in hoc non est statini traditio reciproca, nec res diversi generis; à cambio, lanquam genus à specie etc.

468.. Q. I. Qui et quas res permutate possint? R. 4.° Soli domini, vel nomine eorum administratores permutare pos-

aunt, vel simpl'eiter, vel cum debitis solemnitatibus, q u a ad alienationem rerum Ecclesi®, minoris et similium personarum requiruntur ; nam per-mutatio est species alienalionis (c. 5. de reb. Eccl.)

2.° Materia permutationis est res propria permulanlis , non vero aliena (1, 1. §. 3. f f . h, t,), nam p e r m u t a l a est translativa dominii, quo non

a..—Agitur de his in Sexto, Clement, h, /.—Et potiss. in jure civili in Pandect. lib. 19. til. 4. 5— In Cod. lib. 4. tit. 64.

120 TIT. XIX. DE RERUM PERMUTATIONS,

translata, pars altera non obligator ad rem suam tradendam. Et In hoc notabiliter differì p e r m u t a t a ab emptione-venditione, in qua n e c e s s a r i non fit translatio dominii (lib. 28. f f . de canlrah. empi.) Res s ac r a et s p i r i t u a l s licitò inter se permutantur , dummodò nihil temporale detur pro spirituali: secùs esset simonia, de qua re plurib. agetur tü. de Simon.

169. Q. II. Quid juris in permutatione rerum Ecclesia? R. 1.° Res mobiles, q u a servando servari non possunt , licitè pe rmu-

tantur pro aliis; ut f rumentum pro vino, uti etiam res inutiles, ut calix antiquus pro alio novo et utili. At res inmobiles, vei mobiles pre t iosa tan-tum ex causa justa, et cum solemnitatibus canonicis permutari possunt , ut dictum Ut. de reb. Eccl. alien., cùm talis p e r m u t a t a sit a l i ena la . Circa mancipia Ecclesia id speciale est, quod commutari non possint , nisi ad libertatem (c. 3. h. l.); nam quod semel Deo dicatum es t , ad humanos usus transferri non decet, nisi essent servi fugitivi (Can. 54. fugitivi 12. q. 2.J—Cui non obstat lib. 2. f f . et I. 6. C. ad L. Flav. de plag., nam p ro -cedit de actuali fuga; q u a cùm sit quasdàm species libertatis, commutari nequit citra lœsionem legis Flavia de plagîariis.

170. Q. III. Quid juris in permutatione béneficiorum? R. 1.° P e r m u t a t a beneficii cum beneficio, non tarnen cum pensione

temporali, generaliter est permissa, modo adsil justa causa, jus inJ,re et consensus legitimi Superioris, a l iaque solemnitates ad renuntiat ionem beneficii requisi ta (c. un. h. t. in 6.); imo si magna Ecclesiarum nécessi-tas et util i tasid exposcat , Episcopus Clericum cogere polest ad faciendam commutalionem (c. 5. h. t.) Probabiliùs autem est, quòd Pra la tus inferior carensjurisdict ione quasi Episcopali nonpossit admittere resignaliones ex causa permutationis; licèi habeat jus conferendi e t instituendi, cùm des-l i tuere non possit (cap. 4. de renane, cap. 12. in fin. de hœret.)

2.° Permutantes beneficia auctoritate propria committunt simoniam, non quide'm jur is naturalis, cùm non detur spirituale pro tempora l i , sed juris Ecclesiastici conlra prohibitionem Ecclesia (c. 5. h. t.), e texeommu-nicantur per extrav. 2. de simon. int. com.] beneficiis vero non videntuv privari ipso jure, cùm permutat io nnlla nullum sortiatur effeclum. Ratio hujus prohibi t ions es t , quia in lalibus permutationibus t imetur pericu-lum simonia, quatenùs la tenter admisceri possunt pacta simoniaca; tum quia beneficium Ecclesiasticum sine insti tutione canonica non obtinetur (reg. 1. in 6.)

3.° Beneficia ità resignata Episcopus conferre debet permutantibus, non verò aliis (Clem. un. h. t.) Si vero unus resignavit , e t a l t e r resignare non vult, vel non polest, prior resignans redit ad suum beneflcium (c. 8. li. t. c. 20. de prœb. in 6.J, quo casu non opus est nova collalione hominis: tum quia sufficit collatio generaliter à j u re facta; tum quia resignalio is-ta est sub conditione permissa, si non suspensiva, saltèm resolutiva, si et alter resignet cum effedir, e rgò non implela conditione, perinde est ac si non fiiisset facta (lib. 213. f f . de V. S.J

4.° Beneficia obtenta in t i tu lum, si alterum pinguiores, alterum t e -nuiores redditus habeat , non recipiunt compensationem pecuniariam,

liisi de consensu P a p a (arg. c. fin. h. t. et c. 7 . siquis. \ q. 3.); nam jug percipiendi redditus est.spirituale connexivè.utpote auctoritate Apostoli-ca annexum jur i spirituali officii; e rgò , nisi eadem auctoritate separetur, citra simoniam vendi, aut pecunia compensari nequit.—At beneficia ob-tenta jure proprietatis, si possessiones unius pinguiores sint, permutari possunt cum compensatione pecuniaria, vel alia temporali (c. 6. de except, et c. 6. h. t.y, nam tali casu possessiones nullo juri spirituali annexa sunt, sed per se stant, et sicut vendi, ità et permutari possunt cum compensa-tione pecuniaria: ex quo disparitas habetur ad casum priorera. linde si monasteriuhi A jure proprietatis habet Paroehiam pinguiorem, servata» servandis, potest earn permutare cum parochia tenuiori monasterii ß ' e t pro excessu majoris as t imat ionis possessionum compensationem petere. Quo casu non tam de necessitate, quàm Consilio, faciendus est duplex contractus: unus, quo Ecclesia simpliciter pe rmuten tu r , a l ter , quo ipsa possessiones, seu fund i . vendendo aut permutando transferantur (cit. c. 6. h. t.)

171. Q. IV. Qu® actio oriatur ex permutatione? R. 1.° Actio p rasc r ip t i s verbis , seu in factum, q u a impienti contra-

ctual datur ad hoc, ut nisi alter placitum, seucontractum impleat, p r a s t e t -interesse (l. 5. §. 1. f f . de prcescr. verb.); quo sensu explicatur l. fin. c. h. t. Hac autem actio non datur ad hoc, ut si alter non de t , datum repe-tatur; quia ex contractu non datur actio ad eum rescindendum, sed tunc locus est condictioni causa data, causa non secuta, Neque actio ista datur pracisè ad hoc, ut alter contractum impleat, quia in hoc locus est pan i t en -t i a (l. 1. 4. 7. c. h. t.), benè vero ut p r a s t e t id, quod alterius interest contractum non fuisse impletum.

2.° In eo casu, quo quis vasa aurea dedit pro sticho, et is ante t radi-tionem mortuus est, vasa aurea repe tere potest; non quidem ratione cau-s a non secu ta , cùm alter st ichum dare non possit, sed ratione p a n i t e n -t i a , quia non impleto contractu , pcenitere potest; adeòque stichus mor-luus, periculum est domino suo, nisi res non esset integra; ut quia causa implendi contractus expensas fecit, et damnum sentit (I. 3. §. 2. et l. fin. §. fin. f f . de condici, caus. dat.)—Nec obstat, quod periculum pectineal ad creditorem c e r t a speciei: nam regula ista locum habet in emptione-venditione, non verò in contract ibus innominatis, in quibus licet pceni-tere, nisi res non esset in tegra : quo sensu suppletur l, 3. §. 1. f f . de prcescr. verb. H a c de contractu permutationis, seu do ut des: c a t e r i con-t ractus innominati, do ut facias, facio ut facias, facio ut des, nullam spe-cialem difficultatem habent , p r a t e r illam speculativam: an ex contractu facio ut des, oriatur actio civilis, an verò tantüm subsidiaria de dolo? Esaminavi controversial! istam in disput. civilib. disput. 14. co*t.rov. 3.

T. II. 18

T 1 T Ü L U S X L

DE PEUDIS.

«22. De j u r e feudali fusé agunt Feudist® ad l ibros feudorum: ego generaliora e t magis necessaria pro noti t ia Canonist® excerpam. De j u -ramento fidelitatis ag i tur Can. 18. et seq. 22. quœst. 5.

Nota I. Feuda originem suam habere à Longobardis, Germani® populis, qui sub Just ino II Imp. t e r r a m Itali® ingressi , agros mili t ibus d iviserunt : et ideo e t iam in l ibris feudor . vasalli d icuntur milites, et fundi eis ass i -g n a i , beneficia, seu feuda, ita dicta à voce ba rba ra fede, vel feida, qu® fidelitatem significat. Jus feudale per se es t consue tud ina r ium quibus-dam consti tut ionibus imperator i is auc tum, licèt conscr ip tum si t à G e r a r -

' do Nigro e t Oberto de Orto , Consulibus Mediolanensibus; p le rùmque vim jur is habet , ubi part icular ia locorum s t a tu t a def ic iunt .

Nota II. Quod feudum formaliter sumptum sit c o n t r a c t u s , quo alicui l iberali ter conceditur dominium utile rei immobilis sub obligatione fideli-tatis , et servitii personalis: i tà in re com. Is qui concedi t , vocatur domi-nus directus, seu infeudans: is cui conced i tu r , voca tur vasallus, feudata-ria vel miles; id quod concedi tur , vocatur object ivé feudum, aut benef i -cium. Sunt au tem substantial ia hu jus con t r ac tus consensus mutuus pe r modum form®, et t ransla t io dominii ut i l is sub obligatione fidelitatis per" modum materi®, na tura l ia verò sunt l iberal i tas in concedente , et ob l iga-tio ad obsequia personalia in rec ip ien te , u t ì et successio ad hœredes m a -sculos: qu® natural ia , salva substant ia feudi , abesse possun t , u t in feudo oneroso, f ranco, e t fœminino. Ex his pa t e t d i f ferent ia feudi ab aliis con-t r a c t o n s , maximè ab emphyteusi , cum qua mul tum conveni t , putà in do-minio utili rei immobilis, et dependent ia à domino directo: differ ì verò , quia in emphyteusi est obligatio prœstandi canonem annuum; in feudo au tem est obligatio fidelitatis e t obsequii personalis .

Por rò feudum est cont rac tus consensualis, quia solo consensu s u b s t a n -t ial i ter perf ic i tur ; invest i tura v e r ò , seu extradi t io re i pe r t ine t solùm ad complementum. Nominatus, quia feudum es t nonien propr ium i n j u r e , et specificum hu jus con t r ac tus . Bonœ fidei, cùm si t con t r ac tus bilatera-l e , e t in te rpre ta t ionem recipiat ex j u r e communi secundum bonum e t ®quum. Multi tamen, u t Rosenthal , Schräder , Chling. et alii d icunt feudum esse s t r i d i jur is , quia descendit ex consue tud ine , qu® est s t r i d i ju r i s . Sed h®c ratio nimis probat ; aliàs con t rac tus , qui d e s c e n d u n t e x m r e scripto, omnes essent bon® fidei. Unde s icut j u r e scr ip to , ità et iam j u r e consuetudinar io induci possunt con t rac tus bon® fidei et s t r i d i j u -ris, aicut c u j u s q u e na tura exìgi t . Cùm ergo in feudo rec iproca sit obli-

gatio ad aliquid prasstandum, uti accidit in cont rac t ibus bon® fidei, m e -

ritò his feudum accense tu r . Nota III. Feuda esse varia: nam 1 F e u d u m est proprium recium, seu

reguläre, in quo substantialia, et natura l ia feudi r eper iun tu r ; et impro-prium, seu irreguläre aut degenerans, in quo aliqua naturalia desunt ; u t i est feudumfrancum, seu liberum ab obsequiopersona l i , fcemin inumetc .— 5.° Nobile, quod vel invenit , vel facit vasallum nobilem: ut ì sun t feuda re-galia ab Impera to re , vel Rege concessa cùm potes ta te majorum regalium summo principi non reserva lorum; qualia habent Electores et S ta tus im-mediati Imperii ; i tem non regalia, in quibus vasalli sunt nobiles, sed sine summa potestate terri toriali ; et non nobile, quod nec requ i r i t , nec no-bilitai vasallum.—3 . ° Ecclesiasticum, quod propriè ab Ecclesia; et S S C M -

lare, quod à seculari, vel ab Ecclesiastico in bonis secular ibus concedi-t i . 4.° Novum, quod initium habet in persona vasalli, et hoc solo c o n -sensu domini alienari potest , cùm aliis j u s non si t qu®situm; alienatum verò sine consensu domini, ad eum reve r t i t u r : et vetus, quod pe r succes-sionem ad vasallum devenit; adeòque sine consensu agna torum alienari nequit, cùm eis sit j u s qii®situm. Si quar tum gradum non e x c e d a t . d i -c i lur patemum; secùs avitum: sed h®c divisio videtur a r b i t r a r i a . — 5 . ° ^ -reditarium, quod pro hffiredibus etiam extraneis ; gentilitium, seu ex pa-cto et Providentia, quod pro descendentibus ex ce r ta familia; et mixtum, quod descentibus, et simul h®redibus cer t® famili® concessum es t . In dubio p r a s u m i t u r potiùs feudum gentil i t ium', quàm h®reditarium.—6.® Ligium, à liga seu ligando dictum, quod à pr incipe conceditur ea lege,, u t vasallus pr®stet j u r amen tum fidelitatis cont ra quemeumque a'.ium, e t se cum bonis suis allodialibus submit ta t pr incipi . Hoc ju ramentum summ® fidelitatis vocatur homagium, quia vasal lus facit se hominem alterius; et ideo vocatur homo ligius (Clem. 2. de re jud.) Unde idem non potest habere duo feuda ligia à duobus p r inc ip ibus , v. g. ab Im-peratore e t Rege Galli®]; aliàs bello in te r eos orto, pro u t r o q u e contra u t rumque pugna re deberet . In hoc tamen ju r amen to semper excep tus manet Rom. Pont i fex (arg. eap. 19. de jurejur.), cùm si t pa te r omnium prineipum. Nonligium, in quo vasallos j u r a t fidelitatem contra alios; non tamen contra dominum, à quo aliud simile feudum habet . In hoc j u r a -mento exceptus manet Rom. Pontifex, et supremus princeps, u tpotè Su-periores tali domino (lib. 2. F. tit. 28. et 53. in fin.)—7.° Reliqu® species feudi sunt minùs celebres: ut feudum Guardia pro guberna to re castri , civitatis; Castaldice pro doctore , aut consiliario; Camerce pro pecunia ce r ta alicui ex camera principis tribuenda; Cavena pro f rumento , au t vino ali-cui ex cavena seu cella principis t r ibuendo: et quidem, si jus aliquid p e r -cipiendi ex camera , vel cavena, s i t personalissimum, u t nec ex par te dantis, nec ex par te recipientis t ranseat in lueredes, vocatur feudum Sol-data. Denique s u n t feuda castrensia, aulica, eques t r ia , bursa t ica , in. quibus loco servit i i pecunia ex bursa da tur e tc .

173. Q. I. Qui concedere, et recipere feuda possit? R. 1." Olim solus pr inceps, hodie quilibet dominus liberam habens

administrationein, potest rem suam in feudura c o n c e d e r e . — P r a l u t ü s verò Ecclesia ad concedendum feudum novum, opus habet justa causa et 8olemnitatibus canonicis; at feudum antiquum regulariter sine his recon-cedere valet, non obstante juramento de non alienando (c. fin, h, t.J, e t consequenter etiam promittere potest feudum in casum ape r tu r a : 1. F. tit. 3. v. sed et ilia; qua tamen promissione non ligatur ejus successor, ibid, cùm non sit heeres pra la t i promittentis.

2.° Feudum recipere quilibet potest, qui specialiter non prohibetur ß. F. 3. §. 1.); etiam f a m i n a , minores, pupilli, furiosi, prodigi, surdi, muti et caci (2. F. 36.), cùm h a , et similes persona per substi tulum ob-sequia personalia p ras ta re possint. Communitas verò per quasi vasa-llum feudum, et investituram accipit, eoque mortuo, investitura reno-vanda est.

3.° Clerici saculares et reguläres professi per se sunt capaces feudi, 2. F. 40. §. item, si, et c. 6. 7. de for. compel, et im §. veritm de stat. regiil. *'ii 6. Qua jura firmantur consuetudine et praxi quotidiana; nam si obse-quia non dedeceant statum clericalem, personaliter à clerico p r a s t a r i possunt; si verò dedeceant, p ras ta r i possunt per substitulum, nisi ta le esset feudum, quod exigeret obsequia personaliter à vasallo p ras tanda , incompatibilia cum statu clericali: tunc enim ejusmodi feudum non posset clericus recipere; nisi esset minorista non beneficiatus, cui liberum est statum clericalem dimiltere; ve! nisi re integra, beneficio renuntiet ante mortem domini. Religiosus feudum acquirit monasterio, vel si Episcopus est, s u a Ecclesia; eo verò mortuo, feudum reditad eos,qui ex investitura voeantur, vel his deficientibus, ad dominum.

474. Q. II. Qujì res infeudari passint? R. 1 O m n e s rès immobiles, ve) his aquipollentes, ut jurisdictiones,

jura venandi, piscandi, redditus annui etc. Porrò investitus de sylva, non hoc ipso habet j u s venandi; quia hoc jus est diversum, e t regalibus accensetur. At investitus de stagno, habet jus piscandi; alias stagnum ferè nullam utilitatem ei afferei.—2.° Infeudato loto territorio, censetur etiam concessajurisdiclio, tanquam p a r s eo h a ren s territorio; secùs esset si jurisdictio coharere t persona. Sed castro territori! à principe infeu-dato, non censetur concessum totum territorium; quia princeps h a c duo separare prasunii tur; cùm ad Castrum sufficiat, ut sit cassa alta sine te r -ritorio. At quia privatus h a c duo separare nequit , infeudans Castrum, censetur etiam infeudare territorium: ita com.—3.° Si res aliena sit data in feudum, valet infeudata , et loco rei evict® tenetur dominus aliam si-milem rem infeudare (2. F. 8. pr. et tit. 25 J

175. Q. III. Quibus modis acquiratur feudum? R. 1.° Contractu, quem sequilur traditio, q u a hìc propriè vacatur

Investitura, dans vasallo jus in re. Et h a c , vel propria est, seu corpora-lis traditio, et introductio in bonum feudale; vel impropria, seu abusiva, aut ficta, qua feudum conceditur per traditionem signi coporalis, ut sceptri, vexilli, gladii etc. (2. F. tit. 2 .) , et h a c abusiva sufficit ad feudum acquircndum , ex communi praxi conformi 2. F. 31. ibi: sciendum itàque

est feudum acquiri investitura, vel eo, quod habelur pro investitura. Solemnitates investi tura secundum loci consuetudinem observanda

sunt. 2.° Feudum acquiritur prascr ipt ione 30 annorum contra privatum (2.

F. 25. §. siquis.), et 40 ami. contra Ecclesiam; et 100 ann. contra Ec-clesiam romanam (c. 8. 13. de prcescr.J At feuda militarla non acquiruntur prascriptione, putà ut servitiis militaribus praser ibantur , 2. F. 55. ibi: nullius temporis prescription.

"J.° Feudum acquiritur succession, non quidem testamentaria, cùm va-sallus de feudo non possit disponere; sed ab intestalo, seu legitima; nisi esset feudum merè hœreditarium, etiam pro haredibus extraneis. Regu-lariter autem succedunt filii just! et alii descendentes; et probabiliter etiam legitimati per matrimonium, ita ut textus 2. F. 26. §. Naturales, meritò restr ingatur ad legitímalos per rescriptum. Non verò succedunt spurii, vel naturales non legitimati per nuptias, nec adoptali, nec nati ex matrimonio morganatico; et probabiliter nec filii jusli, qui patris hare— ditate abstinuerunt, 2. F. 45. ibi: aut utrumque retineat, aut utrumque re-pudiet. Nam talis r epud ia ta cederei ad ignominiam patris, q u a ratio cùm non currat in agnalis aliis, hi repudiata testaloris haredi ta te , succedere possunt in feudo. Item fœmina regulariter non succedunt, nisi in feudo l'œminino (1. F. 1. §. 3. et tit. 8. §. fin. etc.) , cùm f a m i n a nec conser-vent famiiiam, nec a p t a sint ad obsequia domino prastanda, ut militare, judicare cum paribus cur ia etc.

Porrò f amina , existente masculo, excluditur à feudo; at tento autem jure, semel exclusa non censetur pro semper exclusa, sed deficientibus masculis, illa succedit, 1. F. 8. §. 2. ibi: succédât filia filiis non extantibus; et 2. F. 17. ibi: nonpatet locus fœmince in feudi succession, donee masculus superest: ergo si non supersit, patet ei locus: Q u a sententia, utpole aqua observanda est, ubi contraria consuetudo non viget. Ordo successionis ferè idem est, qui in successionibus ab intestalo, e x c e p t s feudis regalibus et majoribus, in quibus primogenitus Vel senior filius, ceteris exclusis succedit; obligatur tamen eis congruam sustentationem, seu appanagium assignare.

176. Q. IV.» Quce sint jura et obligations domini? R. 1.° P r a t e r jus proprielatis in feudo, habet jus ex contractu exi-

gendi ea omnia, q u a vasallus prœstare tenetur, de quibus infrà seq. q. Obligatur autem:—1.° dare vasallo investituram, et resarcire damnum, si quod vasallus ex d i l a tane investi tura passus est (ì. F. 7. in fin.)— 2.° Dare auxilium et consilium vasallo, et pracavere , ne vis ei inferatur (%. F. 6. v. dominus quoqueJ; et ad lnec à domino oblinenda competit va-sallo actio personalis, q u a dici solet actio feudalis, seu condictio cx mo-ribus.

177. Q. V. Quce sint jura et obligations vasalli? R. Hie p r a t e r jus dominii utilis, habet jus exigendi ea, q u a sibi à

domino debentur. Obligatur autem:—1.° Prasslare juramentumfidelitatis, vi cujus dominum el personas ipsi proximè conjunctas defendat in vita,

honore et bonis; et damna, quantum potest aver ta t (2. F . c. ei seqq.) in quo juramento excipi tur Papa, Imperator, patria, et pa ter vasalli; non verö pater domini (2. F. c. 28. in fin.)—2.° P r e s t a r e servitia personalia, maximè militarla, saltèm per subst i tu tum (2 F. 26. §. 5. etc.) , nisi bel-lum esset in jus tum.—3.°Tenetur re feudali ut i frui, tanquam bonus p a -terfamilias, et reparare damna per dolum, culpam latam, aut levem data. —4.° Tenetur renovare investi turam; q u a quidem renovatio facienda es t , quoties mutatur sive persona domini, sive vasalli (2. F. 40. pr. et tit. 55, pr.): t um ut novus dominus agnosca tur à vasallo; tum ut novus vasallus recognoscat feudum à domino datum: quod speciale est, cùm in aliis con-tract ibus, qui activè et pasivè t ranseunt in successores, non sit opus r e -novatione. Tempus pro renovanda invest i tura pro vasallo pagano, seu non milite, es t annus e t dies; et pro milite annus e t mensis, computan-dus à tempore feudi antiqui sibi delati, vel à tempore , quo dominus novus priori s u c c e s s i t i - F. 22. 40. et 52.); secùs feudum commit t i tur . In r e -novatione inves t i tu ra , p r a t e r juramentum fidelitatis, p r a s t a t u r etiam re-levium, dum scilicet dominus muta tur per mortem, non verò per t rans la -tionem dominii directi, ne vasa li s a p i ù s vexentur . Nomine autem rele-vii solvitur vigesima pars, seu alia major, vel minor secundùm loci con-Buetudinem.—5.° Vasallus sine consensu domini non potest a l i enare , v e n -dendo, donando, locando, legando, oppignorando, se rv i tu temcons t i tuendo perpetuam, vel aliud jus t r ans fe rendo ; secùs a l i ena ta est invalida, e t alienans saltèm dominium ut i le , feudum perdit : emens verò scienter , amitt i t pret ium; et notarius conficiens ins t rumentum puni tu r p r i v a t a n e officii e t a m p u t a t a n e manus (2. F. 41. 44. 45.); nam hoc modo gravis contemptus fit domino. Imo feudum ve tus sine consensu agnatorum alienatum, mortuo al ienante, vindicari potes t ab agnat is sine refusiono pretii, ne rem suam emere videanlur (2. F. 39. 45.) Hoc tarnen jus revo-candi non compet i t filiis, qui in jure feudali nomine agna torum non ve-niunt (1. F . 8.)

178. Q. VI. Quomodo feudum amittitur? R. 1 T o t a l i interitu rei: si verò a d e s solum col labantur , feudum mä-

het in area, sicut dominium. In quo differì ab usufrue tu , qui in domo const i tutus, ea combusta, ext ingui tur , cùm in superficie consistat, non verò ad solum et aream pene t re t (§. 3. Inst. de usufr. I. 5. §. 2. f f . eod.). —2.° Morte vasalli, nullis exis tent ibus h a r e d i b u s feudalibus; item refuta-tion, seu renunt ia t ione, modo fiat absque p ra jud ic io domini et agna to-rum, et potissimum commissione felonice, seu delieti, cui annexa est pr iva-t a feudi. Quale delictum non t an tum est contumacia vasalli in domi-num, sed quodeumque capitale vel famosum cr imen, ob quod vasallus honestè s ta re nequi t in curia domini (2. F. 1.), neque felonia fu tura r e -mitti potest; quia hoc inhonestum est , invitans vasallum ad del inquen-dum.—3.° Ex persona domini resolvitur feudum, si is moria tur sine h a r e -de, vel feloniam committat in vasallum, seu tale de l ic tum, quod si vasal-lus commisisset, privatus fuisset feudo; nam in hoc utroque casu dorai-Bium directum devolvitur ad vasallum , non ad fiscum: Schmier et alii.

Porrò si feudum vacet sine culpa vasalli, d ic i tar apertum seu apertvrt feudi; si verò vacet ob culpam, dicitur feudum commissum, caducum, sea redactum in pcenam caducitatis.

179. Q. VII. In quibus delictis commitatur felonia? R. 1.° In delictis commiss ions ; uti sunt vitam, aut famam domini l e -

dere, ejus uxorem, filiam, neptem, soerum, aut n u r um in familia exis ten-tes violare, feudum nolabiliter deter iorare , subditos malè t r a c t a r e , domi-num crirainaliter accusare absque jussu P ra to r i s , crimen famosum com-mit tere , maximè in Pr incipem, et sine consensu domini feudum alienare (\. F. 5. ei21. et 2. F. 24. §. 2. v. item si.) Ut autem dicatur feudum alienatum cura effectu, sufficit translatio possessionis titulo constituti (2. F. 42. et 55.) Neaue celeri r e v o c a t a n e jus q u a s i t u m domino, et p a n a caducitatis tol l i tur (1. F. 44.); nisi aliud haberet consuetudo aut vendi-t a , seu alienatio fuisset conditionata salvo jure domini

2 ° In delictis omissionis, ut i sunt: non petere renovalionem invest i -t u r a , nisi jus ta causa excusaret , non p r a s t a r e debita servi t ia , dominum in bello deserere , ei damnum imminens non avertere, vel denunt iare , do-mino justitiara petent i non satisfacere (1. F. 22. pr.et 2. F. 24 §. 2. et tit. 55. §. 2.)

In his casibus regular i te r ad privationem feudi requir i tur sentent i» condemnatoria ferenda in laudamento, seu judicio feudali (1. F . 21. et 22. §. 2.) , excepta felonia, a l i ena t ane sine consensu domini, crimine l a s a majestalis, e t si feudum est ab Ecclesia datum, crimine conditi s ta tu t i con-tra libertatem Ecclesiasticam: quibus casibus ipso ju re feudum amit t i tur (ib. et l. 5. C. ad L Jul. maj. c. 53. de sent, ex com.); nisi dominus expres-sè, vel tacitè feloniam remi t ie re t : quo casu jus revocandi feudum non transit ad h a r e d e s domini, s icut nec actio ingrat i ad ha redes donantia (/. 7. C. de revocand, donat.)

180. Q. VIII. Ad quem devolvatur feudum caducum? R. 1.° Si feudum est novum, redit ad dominum, cùm adhùc nulli sit

jus quœsitum ad successionem, 2. F. 24. §. denique ibi: si tamen beneficium fuerit paternum; ergò si non es t pa ternum, sed novum, redi t ad dominum.

2.° Si feudum est vetus, e t ob feloniam non renova ta inves t i t u ra fit caducum, redi t ad dominum pro eo tempore, quo vasallus, et e jusdescen-dentes vivunt; his verò raortuis ad agnatos: quo sensu explicatur textus 2. F. 55. ibi: transacto, et 2. F . 24. Q u a sentent ia media, utpotè a q u a , vi-detur servanda et iam in casu caducitatis ob alienationem malè factam, vel ob delictum in ipsam personam domini pat ra tum ; ut ob machinatio-nem, vel violentas manus in eunr injectas etc . Si verò caducitas accidat ex alio delicto, regular i ter seccedunt proximiores agna t i , exclusis filiis vasalli.

3.° Si P r a l a t u s commissit feloniam, Ecclesia feudum non amitti t ; sed interim f ruc tus feudi ad dominum reve r tun tu r , donec novus P ra l a tu s succédât. Quòd si feudum fuit commune P ra l a to e t capitulo, et hoc et iam deliquit, non t an tùm fructus ad mensam P r a l a t i , sed etiam ad mensam eapituli per t inentes redeunt ad dominum, donec delictum purge tur (2.

F. 40. §. item si.) Ceterùm, fructus ante sententiam condemnatoriam ce-dunt vasallo, posteà vero domino.

Si autem fendum aperiatur sine culpa vasalli, annus regulariter . inci-pit computan à s e t t embr i , exceptis vindemiis, q u a ad annum preeceden-tem spectant. Si ergò moriatur vasallus ante calendas martii, omnes f r u -ctus sunt domini; si post calendas martias usque ad augustum inclusivè, omnes fructus sunt h®redum allodialium vasalli. Sed in his aliisque nego-tiis feudalibus, consuetudo et praxis cujusque loci consulenda.

T I T I M XX!. DE PIGNORIBÜS E T ALIIS CAUTIONIBÜS. *

I

:lj*i| lía I Ä j , .

f ¡ i l , ¡

1 8 1 . Nota I. In h. t . agi principaliter de contractu pignoris, cui in e. fin. additur dispositio de cautione usufructuaria; quia sicut pignoribus, itä quoque cautionibus et fidejussionibus, de quibus in tit. seq., alii con-t rac tus f irmantur.

Nota II. Pignus ä pugno dicl; quia de manu traditur (I. 238. §. 2. f f . de V. S.); formaliter veröesse contractum realem, quo debitor creditori jus in re constituit in securitatem debiti. In hoc contractu consen-sus pacti habet se instar form®; res verö obligata instar materi®. Pig-nus et hypotheca in generica significatione non differunt; nam inter pignus et hypothecam tantum nominis sonus differt [l. 5. §. \ . f f . h . t . ) Specifics verö solent distingui: nam pignus perficitur traditione re i , r e -gulariter mobilis, licet etiam immobilis tradi possit; hypotheca autem nudo pacto, seu conventione constituitur sine traditione rei (§. 7. Inst, de act. I. 9. §. 2. f f . de pignorat. act.) In effectu tamen non differunt; quia et pignus, e t hypotheca rem afficit et gravat , par i tque, prffiter actionem personalem ex contractu, etiam actionem realem ratione juris realis qu®-siti in re obligata (cit. §. 7. de action.)

Nota III. Pignus et hypothecam dividi: in generalem omnium bono-run; e t specialem unius, vel alterius rei determinat®.— 2.° In expressam, qu® nominatim et expressa partium conventione constituitur; e t tacitam, qu® plerumque ä jure , seu lege inducitur; e t ideo legalis vocatur , cujus exempla infrä dabo.—3.° In voiuntariam, seu conventionalem, qu® ex partium consensu consti tuitur; et necessariam, qu® auctoritate judicis in-ducituT-. uti est p ingnus prcetorium ex primo decreto, quo quis mittitur in

a—De h a c m a t e r i a ag i t u r p o t i s s i m u m in j u r e c ivi l i .—In I n s t i t u t i o n i b u s lib. 3. tit. 15. § . 4.—Id P a n d e c t i s libr. 13. tit. 7. et lib. 20. per tot.—In Codice libr. 8. tit 14. usque ad 35 .—Item d e s a t i s d a t i o n i b u s j u d i c i a l i b u s in In s t . libr. 4. tit. 11.— In P a n d e c t i s libr. 2. tit. 6. 8. 9 . 1 1 . et I 46. tit. 6. 7, 8 .—Item d e p i g n o r i b u s ag i -i u r Nov. 52. c. 1. Nov. 97. «. S. 4. Nov. 109. e. 1. Nov. 150.

possessionem honorum debitoris ex causa contumaci® et absenti® (I. 1. 2. C. de prcetor pign.); item judiciale, quod inducitur per sententiam con-demnatoriam debitoris, et immissionem in e jus bona ad effectum execu-tionis. Judiciale pignus s®pè confunditur cum pra tor io , de quo egi lib. 2, tit. 15.

182. Q. I. Qui possint rem pignori obligate'! R. 1.° Generaliter omnes qui alienare, cùm creditor, debito non solu -

to, pignus distrabere possit. IJndè pignorare nequeunt tu to r , curator, Pr®latus, saltèm pignore speciali, res immobiles, vel mobiles pretiosas sine debitis solemnitatibus; imo nec res minoris comparari possuut cum conditione pignoris, ut venditor in eis pignus habeat, donee minor solvat (I. 1 . §. fin. f f . de reb. minor, non alien.)—2.° Procurator, nisi c o n s t i t u t e sit cum libera, vel prffisumatur consensus domini (I. 11. et 12. f f . de pig-nor. act.)—3° Maritus fundum dotalem, etiam uxore consentiente (l. un. §. 15. C. de rei uxor, act.) Cffiterùm recipere pignus potest omnis, et solus ille, quo ex contractu obligari; e t ideo pupillus sine tu tore auctore pignus non accipiet, propter metum pignoratiti® actionis (1. 38. f f . de pignorat. act.)

183. Q. II. Quce res pignori et hypothecce subjici possint? R. Regulariter omnes res, qu® vendi e t alienari valent; ut bona im-

mobilia, mobilia, ususfructus , servitutes pradiales , emphyteusis, feudum cum consensu domini, calendarium, seu nomina debitorum ; imo ipsum pignus alteri suboppignorari potest (I. 1. §. 1. f f . quce res pignor.) Econ-trà sicut alienari, ità pignorari prohibentur res s ac re , ut beneficia Ec-clesiastica, calices, e t alia sacra supellex, nisi in casu urgentis neces-sitatis, res publico usui deputat®; ut fora, plate®, res litigios®, alien® sine consensu domini: denique homo liber (c. 2 . h. t. I, 1 2 . C. de 0. et A.) Pater tamen in casu extrem® necessitatis potest filium oppignorare; quod hodie vix est in usu.

184. Q. III. Qui, et in quibus rebus habeanl hypothecam tacitam, seu legalem?

R. 1 M a r i t u s in bonis uxoris, vel alterius dotantis pro dote sibi pr®-standa (l. un C. de rei uxor, act.)-, et econtrà uxor in bonis mariti 'pro dote resti tuenda; "imo et pro bonis paraphernis, quorum maritus administra-tionem habet, sed sine prffilatione (ibid, et l. 29. C. de jur. dot, c. 5. h. t.) —2.° Fiscus in bonis subditorum (l. 1, 2. C. in quii. caus. pign. tac. contr.) —3.° Pupilli e t minores in bonis tutorum et curatorum, in bonis matris, si ista tutr ix sit; imo et vitrici, si mater nubat, l. 20. C. de admin. tutor. I. fin, C. de legit, tut„ et argumento minorum Ecclesia in bonis suorum ad-ministratorum.—4.° Pupillus in re empta ex pecunia pupillari (l. 7 . f f . qni potior, in pign.)—5.° Venditor in re vendita, si emptor pretium non persolvit (l. 13. §. f f . de empt,)—6.° Dans pecuniam mutuam ad ®des refìciendas in ipsis ffidibus \l. 1. f f . in quib. caus. pign.)—!.0 Redemplor in servo, quem ab hostibus redemit (/. 20. §. 1. f f . qui testam. fac.)~8.° Legatarii et fìdeicommissarii in rebus à testatore relictis (§. 2. Inst. de fegat. I. 1. C. commun. delegai.)—9." Locator in rebus à conductore in

in pradium urbanum, et probabiliter etiam in prad ium rusticum, illatis inveetis, non tantùm pro seeuritate mereedis, sed etiam sat isfact ions pro damnis illatis (l. 2. f f . et l. fin. C. in quib. caus. pign. et l. 5. C. de locat.) —40. Dans pecuniam pro militia acquirenda (Nov. 97. c. i.)

485. Q. IV. Qui'creditores sint potiores in pignore? R. Ex regola generali : Qui prior tempore , potior jure (l . 2. C. qui

potior, in pign.), ille autem intelligitur prior tempore, qui priùs pignus, vel hypothecam accipit; non verò qui priùs credidit (l. 8 qui potior.) Imò hodiernis moribus hypotheca, ut rem afficiat et prala t ione gaudeat, constitui debet coram legitimo magistratu.—Data regula non est sine suis exceptionibus; nam dantur creditores posteriores privilegio p ro to-mi seos, seu pralationis gaudentes , qui creditoribus anterioribus in hvpotheca prafe ' runtur. Unde:

4 F i s c u s in causa primipilari p r a f e r t u r quibuscumque creditoribus, etiam mulieri agenti de dote sua (il. 1 , 3 . C. de primipilo, l, 4. C. in quib caus. pign.) Quid nomine primipili signiflcetur, vide in lexico Kahl. Hie primipilus; seu primipilaris aut primipilarius, est prfefectus a n n o n a et stipendiorum militarium, quorum causa, utpotè publica, p r a f e r t u r omnibus privatis: imòTilii primipili , licèt h a r e d e s non sint, t enen tu r ex causa primipilari (l. 11. C. de compens.) At in aliis causis fiscus, vel respublica generalem regulam sequi tur : qui prior tempore e t e . (/. 4. C. de priv. Fisci, l. 4. C. qui potior, in pign.)—2.° Dans pecuniam pro emenda militia p r a f e r t u r doli mulieris (Nov. 97. c. 4.), servata solem-nitate instrumenti ibi p r a s c r i p t i . - 3 ° Dans pecuniam pro reficiendis ffidibus, in his p r a f e r t u r aliis, etiam doti mulieris (l. 5, 6. f f . qui potior. in pign. Nov. 97. c. 3.); quo privilegio non gaudet dans pecuniam mutuam pro emenda, vel extruenda domo (l. 7. C. qui potior.), quia major favor est ad ium eficiendarum, quam emendarum, vel ex t ruendarum (arg. I. 7. f f . de offic. pr(Bsid.)-i.° Pupillus ' in re nummis pupillaribus comparata , pra la t ionem habet (l. 7. f f . qui potior.)-5.° Mulier quoad dotem suam p r a f e r t u r omnibus creditoribus anteriorem hypothecam habentibus, sa l -tèm si solùm tacita sit, exceptis hìc enumeratis in n. 1 ,2 , 3.—An verò mu-lier p r a f e r a t u r creditoribus anter iorem expressam hypothecam h a b e n -tibus, acriter disputant Civilista. Ego pro negat iva resolvi in meis disp. civ. disp. 11. controv. 10. Cetera de his vide in Civilistis.

4 86. Q. V. Quid juris et obligationis habeat creditor hypothecarius? R. 1 C r e d i t o r in re oppignorata habet jus reale, et possessionem, qua

¡us pignoris suo nomine; jus verò proprietat is nomine debitoris possidef-et ideo possessio ista prodest debitori ad usucapionem. E t hoc jus reale extenditur etiam ad ea, q u a posteà ex re nata sunt (l. 6, 48. §. 2. f f . de pignor. dct.)-T\ hu jus juris realis creditori non pra jud ica t debitor rem vendendo donando, vel aliter alienando; quia à quocumque possessore eam revocare potest (l 17- f f - de pignorib.), nisi alienationi consentiendò hypothecam remisisset (l. 8. §. 6. f f . quib. mod. pign. so to . ) -Cred i to r rem sibi pignoratam potest subpignorare a l ter i ; non tamen pro majori quantitate. nec ultra lertiam pignorationemi soluto autem debito à pr.mo

debitore, ex t ingui tur jus pignoris, etiam in secundo et lert io creditore; quia resoluto jure auctoris, resolvitur jus crédi tons (I. 2. C. si pignus pignori.)—Sì tempore praf ixo debitum non solvatur, creditor post t r inam denuntiationem, in qua maxime loci consuetudo a t tendi tur , procedere potest ad venditionem rei et f rucluum, ut ità sibi sa t i s fa i pro debito {l• fin. §. 13. C. de jure domin. impetr )

2.° Obligatio créditons est, ut rem diligenter custodiat, et in damnis p ras t e t dolura, culpam latam et levem (l. 25. f f . de pign. act.)—Ne r e utatur pro suo commodo; sechs fur tum committit (I. 23. f f . h. t. I. 54. f f . de furtis); nisi p rasumatur consensus domini, v. g . ad librum legen-dum*etc.—Soluto debito, tenetur rem pignoratam, cum omnibhs fruct ibus resti tuere (l 41. f f . de pign. act. I. 16, 21. f f . h. t.)-, si vero tantùm pa r s debiti soluta est, non tenetur pignus, utpote individuum, rest i tuere (l. 6 • C. dedistract. pign.)

In tribus tamen casibus f ructus non sunt rest i tuendi , vel eomputand« i n so r t em:—l . °S i maritus habeat pignus pro dole sibi promissa; cùm fructus isti cédant ad sustinenda onera matrimonii (c. 16. de usur.)—2.° Si Cleri eus percipiat f ruc tus ex beneficio, quod laicus injustè detinet (c, 1 . in fin. de usur.)—3.° Si vasallus feudum domino opp ignorav i , dummodò dominus servitia remit tat , c. 1. de Feud.: quia f ruc tus feudi sub hac tacita conditione conceduntur vasallo, si obsequia domino p r a s t e t . Deniquo quod creditor in pignus impendit, modo sint impensa necessar ia et u t i -les, compensare potest ex fructibus; et quod superest , in sortem compu-t a c i (l. 8. pr. et 25. f f . de pignor. act. c. 1. 2. de usur.)

187. Q. VI. Quœ actiones oriantur ex contractu pignoris? R. 1 A c t i o hypothecaria, seu utilisée 1 quasi servianacompetens cre-

ditori, u t ra t ione jur is realis ipsam rem sibi pignoratam, seuhypothecatam persequi et vindicare possit k debitore, vel alio quocumque possessore, ad eamret inendum vel alienandum, nisi à debitore redimatur (§. 7. Insi-de action,); contra tertium tamen non in ten ta tu r , nisi priùs excusso de-bitore principali (aut. si debitor. C. de pignorib.) Pro revocandis illatis in-veetis in p rad ium competit locatori actio serviana (cit. § 7. de action.); utraque ista actio est realis pra tor ia , de qua fusiùs Civilista.—2.° Actio pignoratitia personalis directa coinpetens debitori contra creditorem, ut soluto integro debito, pignus cum fructibus rest i tuât , e t damna illata r e -sarciat (lib. 11. ei 12. C.de pignor. act.)—Pignoratitia verò contraria com-petit creditori contra debitorem, ut impensas in pignus factasresarciat; et si res e vieta fuit, p r a s t e t evictionem (l. 3. 9. et 33. f f . de pignor. act. I.[38. f f . de evict.)—An actioni pignorat i t ia d i rec ta , seu juri luendi pigno-ris prascr ib i possit, controvertunt Civilista. Pro negativa stet i in meis disp. civil, disp. 8. contr. 2.

Jam de pactis, q u a admisceri soient pignori. 188. Q. VII. An antichresis, seu pactum antichreslicum sit licitum, x\

cujus creditor taradiù fructus percipiat ex pignori, quamdiù debitum noi' cxolvilur?

R. Negativè, ex c. 4. 6. h. t. et c. 1. 2. de usuris; ubi pactum hoc '

quam usurarium reprobatur , et f ructus in sortemi compulari jubentor . Alque ità leges civiles, si quid eontrarium admi t tun t , eorr iguntur , ut

I . §. 3. I. 11. §. 1 . f f . h. t.; nam usura est, quidquid ultra sortem acci-pitur: sed fructus pignoris, nisi eomputentur in sortem, ultra sortem ac -cipiuntur; ergo.—Donatio vero frustra, hie fmgitur: quomodo enim dona-bit, qui egei, et egestate adactus rem oppino-at?

189. Q. VIII. An in pignoribus licita sit lèx commissaria, sen pactum legiscommissorice, vi cujus, si debitor s ta tuto tempore non solvat , r e s p i -gnorata committatur et t ransferatur in dominium creditoris?

R. Negativè, etsi tale pactum ex intervallo adjiciatur (c. 7. h. t. el I. fin. C. depactis pignor.) Nam hoc pactum est nimis asperum, captfonis fanerar i®, avariti®, e t u s u r a nutr i t ivum, cùm pignus ferè semper majo-ris sit pretii, quàm debitum; ergo meritò ab utroque jure reprobatur . Quia vero in emplione-venditione nullum est periculum usurarum et fraudium, in ea locus est legi commissori®; ut si certo die non solvatur res sit inempta.—Hie excipi solet casus dotis, si socer opignorat rem, ut , , si certo tempore pecuniam pro dote non numeret , res in dotem cedat; nam hie alternative constituitur dos vel in pecunia, vel in re; nisi aliud de mente const i tuentis constet .

190. Q. IX. An licit urn sit pactum, ut, si-certo tempore non solvatur, pignus vendi possit?

R. Si venditio flat justo pretio, valet tale pactum, neque aliquid injus-tum continet, cùm excessus pretii debitori rest i tuatur; onus vero ven-dendi imponitur in pcenam mor® in solvendo commiss®.

• De Cautionibus.

491. I. Cautio est: assecurat io part is alterius circa id, quod sua in te-rest , vel quod sibi debetur .—Est t r ip lex : cautio simplex, seu verbalis qu® fit nuda promissione; juratoria, qu® fit promissione juramento fir-mata; e t idonea, q u a fit datis fidejussoribus, vel pignoribus (I, 1 . f f . d e satisdat.J—Et hffic cautio idonea, seu sufficiens, propriè et specificò dicitur satisdactio: licèt in jure et communi usu cautio et satisdactio s®pè con-fundantur .

II. Satisdatio d i v i d i t u r : — I I n necessariam, q u a à lege, vel magistra-ta imponitur, ut tutoria ran pupilli salvam fore (tit. f f . de satisdat. tu-tor.); e t voluntariam, seu conventionalem, qu® fit ex consensu partium, v. g . ad securitatem mutui rest i tuendo—2.° In judicialem, qu® ad judicia rectè, e t sine periculo expedienda interponitur, cujus tres sunt species: judicio sisti (tit. f f . qui satisd.), rem ratamhaberi (tit. f f . rem rat.), judi-cium solvi (tit. f f . judic. solv.): quibus additar quarta de expensis solven-dis; et extrajudicialem qu® in negoliis extrajudicialibus ad securitatem interponitur , ut cautio damni infecti (tit. f f . de damn, infect.), de legato .conditional post eventum conditionis solvendo (tit. f f . ut legat. nom. cap.) —Item satisdationes de re non distrahenda, de sccuro carcere, de non

offendendo etc.—Qui notitiam theoricam hujusmodi satisdationum desi-derai, consulat Civilistas ad t i t . hie citatos; practica vero notitia haur ien-da est ex locorum consuetudine.—Pro intelligendo c. fin. h. t. aliquid die-de cautione usufructuaria.

III. Ususfructuarius tenetur p r e s t a r e cautionem idoneam per fidejus-s o r s aut pignora; quod velit re f ructuar ia uti frui, salva ejus substantia, finito usufructo earn resti tuere; et si culpa pereat, ®stimationem rei dare (c, fin. h. t. et tit. f f . usufr. quemad, cat-.) Si veró habet quasi u sumfru -ctum in rebus fungibilibus, cavere debe t , quòd finito quasi usufructu, v. g. pecuniffl, tantumdem res t i tuet (ibid, et I. 2. f f . de usufr. ear. rab-i l a res remitiere potest cautionem fructuario; non verò^estator in pr®-judicium h®redis (I. 74. f f . ad L. Falcid. 1.4. C. de usufr.) Lex' verò cau-tionem istam remitt i l patri in bonis adventitiis filii fin. §. 4. f f . de bon• queelip.); non tamen matri , qu® caret patria potestale. Donatori omnium honorum usumfructum sibi reservanti (I. 49. §. 4. f f . de re jud.) Item fisco (1.4. §. 8- f f - ut legal, nom. cav.), cùm semper pr®sumatur esse sol-vendo.

Cetera de his vide in jure civili. Casus speciales de materia pignorum utiliter perlustrabis in juribus in fronte hujus tituli citatis.

T1TÜLUS XXII . DE FIDEJUSSORIBSU. a

192. .Xota I. Fidejussionem dici à fide e t jussu; quia fidejubens aite-rum de sua fide securum esse.—Fidejussio quoad rem est: contractus ver-balis, quo quis rogatus alienam obligationem in se recipi t , si principalis debitor manens obl igatusnon esset solvendo. Ita in re comm. Ex qua de-finitane patet , fidejussorem distingui ab àliis personis, qu® pro altero intercedunt. Nam sponsor sponte propria intercedit, et actione mandali convenit debitorem, si pro eo solvit (lib. 13. f f . mandati) Mandator, qui alteri pecuniam credit, seu mutuam dari mandat: quo casu mandator obligatur danti actione mandati; mutuatar ius verò actione mutui (l. 13. f f . de fidej. et mand.) Expromissor reum liberai, et principalem obliga-tionem in se suscipit. Consolutor nudo pacto constituit se solutorum id, quod alter debet, vel quod debet ipse consii tuens; adeòque in constituto supponitur debitum pr®cedens; in fidejussione vero debitum potest p r a -cedere, vel subsequi.

a—Agitur d e hac m a t e r i a p o t i s s i m u m i n j u r e civili .—In Ins t i lu t ion ibus lib. t. iit. 21.— In Pandec t i s libr. 46. lit. 1. e t d e Fidejussor . Tutor , lib. 27. tit. 7.— In Codice lib. 8. tit. ¿1.—Item d e Fide jussor , m i n o r u m libr. 2. tit. 51. d e F i d e -juss . tu tor , libr. tit. 57.—In Authenf i co Nor. et. 51.

quam usurarium reprobatur , et f ructus in sortemi computari jubentor . Alque ità leges eiviles, si quid eontrarium admi t tun t , corr iguntur , ut

I . §. 3. I. 11. §. 1 . f f . h. t.; nam usura est, quidquid ultra sortem acci-pitur: sed fructus piguoris, nisi eomputentur in sortem, ultra sortem ac -cipiuntur; ergo.—Donatio vero frustra, hie fingitur: quomodo enim dona-bit, qui egei, et egestate adactus rem oppino -at?

189. Q. VIII. An in pignoribus licita sit lèx commissaria, seu pactum legiscommissorice, v icu jus , si debitor s ta tuto tempore non solvat , r e s p i -gnorata committatur et t ransferatur in dominium ereditoris?

R. Negalivè, etsi tale pactum ex intervallo adjiciatur (c. 7. h. t. et 1. fin. C. depactis pignor.) Nam hoc pactum est nimis asperum, captfonis feenerari®, avariti®, e t usur® nutri t ivum, cùm pignus ferè semper majo-ris sit pretii, quàm debitum; ergo meritò ab utroque jure reprobatur . Quia vero in emplione-venditione nullum est periculum usurarum et fraudium, in ea locus est legi commissori®; ut si certo die non solvatur res sit inempta.—Hie excipi solet casus dotis, si socer opignorat rem, ut , , si certo tempore pecuniam pro dote non numeret , res in dotem cedat; nam hie alternative constituitur dos vel in pecunia, vel in re; nisi aliud de mente const i tuentis constet .

190. Q. IX. An licit urn sit pactum, ut, si-certo tempore non solvatur, pignus vendi possit?

R. Si venditio flat justo pretio, valet tale pactum, neque aliquid injus-tum continet, cùm excessus pretii debitori rest i tuatur; onus vero ven-dendi imponitur in pcenam mor® in solvendo commiss®.

• De Cautionibus.

191. I. Cautio est: assecurat io part is alterius circa id, quod sua in te-rest , vel quod sibi debetur .—Est t r ip lex : cautio simplex, seu verbalis qu® fit nuda promissione; juratoria, qu® fit promissione juramento fir-mata; e t idonea, qu® fit datis fidejussoribus, vel pignoribus (I, 1 . f f . d e satisdat.J—Et h®c cautio idonea, seu sufficiens, propriè et specificò dicitur satisdactio: licèt in jure et communi usu cautio et satisdactio s®pè con-fundantur .

II. Satisdatio d i v i d i t u r : — I I n necessariam, qu® à lege, vel magislra-tu imponitur, ut tutoria rem. pupilli salvam fore (tit. f f . de satisdat. tu-tor.); e t voluntariam, seu conventionalem, qu® fit ex consensu partium, v. g . ad securitatem mutui restituendi.—2.° In judicialem, qu® ad judicia rectè, e t sine periculo expedienda interponitur, cujus tres sunt species: judicio sisti (tit. f f . qui satisd.), rem ratamhaberi (tit. f f . rem rat.), judi-cium solvi (tit, f f . judic. solv.): quibus additur quarta de expensis solven-dis; et extrajudicialem qu® in negoliis extrajudicialibus ad securitatem interponitur , ut cautio damni infecti (tit. f f . de damn, infect.), de legato .conditionali post eventum conditionis solvendo (tit. f f . ut legat. nom. cap.) ---Item satisdationes de re non distrahenda, de securo carcere, de non

offendendo etc.—Qui notitiam theoricam hujusmodi satisdationum desi-derai, consulat Civilistas ad t i t . hie citatos; practica vero notitia haur ien-da est ex locorum consuetudine.—Pro intelligendo c. fin. h. t. aliquid die-de cautione usufructuaria.

III. Ususfructuarius tenetur pr®slare cautionem idoneam per fidejus-s o r s aut pignora; quod velit re f ructuar ia uti frui, salva ejus substantia, finito usufructo earn resti luere; et si culpa pereat, ®stimationem rei dare (c, fin. h. t. et tit. f f . usufr. quemad, cav.) Si veró habet quasi usumfru-ctum in rebus fungibilibus, cavere debe t , quòd finito quasi usufructu, v. g. pecunia , tantumdem res t i tuet (ibid, et I. 2. f f . de usufr. ear. rer.)— H®res remitiere potest cautionem fructuario; non verò^estator in pr®-judicium h®redis (I. 71. f f . ad L. Falcid, 1.1. C. de usufr.) Lex' verò cau-tionem istam remitt i l patri in bonis adventitiis filii fin. §. 4. f f . de bon-queelip.); non tamen matri , qu® caret patria potestale. Donatori omnium honorum usumfructum sibi reservanti (I. 19. §. 1. f f . de re jud.) Item fisco (1.1. §. 8- f f - ut legal, nom. cav.), cùm semper pr®sumatur esse sol-vendo.

Cetera de his vide in jure civili. Casus speciales de materia pignorum utililer perlustrabis in juribus in fronte hujus tituli citatis.

T1TÜLUS XXII . DE FIDEJUSSORIBSU. a

<92. .Xota I. Fidejussionem dici à fide e t jussu; quia fidejubens aite-rum de sua fide securum esse.—Fidejussio quoad rem est: contractus ver-balis, quo quis rogatus alienam obligationem in se recipi t , si principalis debitor manens obl igatusnon esset solvendo. Ità in re comm. Ex qua de-finilione palei , fidejussorem distingui ab àliis personis, qu® pro altero intercedunt. Nam sponsor sponte propria intercedit, et actione mandali convenit debitorem, si pro eo solvit (lib. 13. f f . mandati) Mandator, qui alteri pecuniam credit, seu mutuam dari mandat: quo casu mandator obligatur danti actione mandati; mutuatar ius verò actione mutui (l. 13. f f . de fidej. et mand.) Expromissor reum liberai, et principalem obliga-tionem in se suscipit. Consolutor nudo pacto constituit se solutorum id, quod alter debet, vel quod debet ipse consii tuens; adeòque in constituto supponitur debitum pr®cedens; in fidejussione vero debitum potest p r e -cedere, vel subsequi.

a—Agitur d e hac m a t e r i a p o t i s s i m u m i n j u r e civili .—In Ins t i lu t ion ibus lib. t. tit. 21.— In Pandec t i s libr. 46. lit. 1. e t d e Fidejussor . Tutor , lib. 27. tit. 7.— In Codice lib. 8. tit, ¿1.—Item d e Fide jussor , m i n o r u m libr. 2. tit. 51. d e F i d e -juss . tu tor , libr. tit, 57.—In Authen t i co Nor. et. 51.

Nota IL Fidejussionem, non secùs ac sa t isdat ionem dividi in voluuta-riarn, et necessar iam, judieialem et ex t r a jud iea lem, u t t i t . p r e c e d e n t i dictum. P r e t e r e a fidejussor alius es t principalis, qui obligat se pro de -bi tore principali (ì. 27. §. 2. 4. f f . h. l.); al ius succedaneus, seu Vicarius, qui obligat se pro fidejussore (1. 8. §. fin. f f . eod.); alius indemnitatis, qui obligat se in residuum, si hoc credi tor consequi non posse t .

Nota III. Fidejussionem esse speciem s t i p u l a t i o n s , e t consequenter de jure Romano debere fieri per ce r t am ve rborum formulam, sicut fit st i-p u l a t a lib. 8. et. 12. C. hoc tit. Sed quia f o r m u l e i s t e s t ipula t ionum jam exoleverunt , et hodie omnis seria e t del iberata promissio vim habet s t ipu la t ions , ideQ fidejussio fieri potest quacumque ve rborum, aut s :gno-rum similium forma, etiam per epistolam, au t procura torem. Harpp. Schmier, e t c .

193. Q. 1. Qui fidejubere possint? R. Omnes e t soli illi, qui ex con t r ac tu ob l igan tur , nisi special i ler à

j u r e prohibeantur . P roh iben tur a u t e m , p r a t e r infantes et amentes:— 1.° Pupilli sine auc tor i ta te tutoris, et minores sine auc tor i t a te curatori«, nisi pro pa t r e incarcerato (§. 1. Inst, de auth, Tut.) Si au t em minor cura-to re carens, fidejubeat et l e d a t u r , salvum habet beneficium res t i tu t io -nis in in tegrum.—2.° Milites, ne à cas t r i s avocen tur (ì. 8. §. 1. f f . qui satisdar.)—3.° Religiosi sine consensu P r e l a t i : imo nec consensus iste dari debet in p re jud ic ium monasteri i (c. 4. h. t. c. 2. de solution.)—4.° Cle-rici (c. 4. h. t ) , ne secularibus negotiis se implicent. Si autem fideju-beant , t e n e t fidejussio, cùm non i r r i t e tu r .—5.° Pilatus, sal tèm pro ma-gna quant i ta te (Can. 29. te quidem 11. q. 1.); si tarnen fidejubeat nomine suo, ille solus obl igatur ex bonis pat r imonial ibus e t f r uc t i bus s u e men-s e ; si verò f idejubeat nomine Eccles ie cum consensu capitul i , tunc qui-dem Ecclesia obligatur, sed l e s a r e s t i tu i tu r .—6.° Mulier ex privilegio SCti. Vellejani, propter imbecil l i tatem sexus, u t cum effectu nec pro ma-r i to , nec pro ext raneo fidejubere possit (l. 1. 2. f f . et l. 1. C. ad SC. Ve-llej.); nam licet talis fidejussio mero j u r e valeat, tarnen actio inde orla submovetur exceptione dicti SCti; e t si quid à mul iere ex causa fidejus-sionis solutum est, repeti potest; imo solu tum, ve lu t indebi tum, an te sen-tent iam tene tur rest i tue re c redi tor : l. 16. §. 1. f f . eod,

Cessat autem exceptio SCti. Vellejani in mul l i s cas ibus:—ì.° Si femina est valde illustris, u t regina etc.—2.° Si pro fidejussione pre t ium accepi t (lib. 23. C. ad SCtum Veli,)—3.° Si id, pro quo fidejussit, äqu iva len te r de-beat creditori (l. 3 , 1 3 , 22, 24. f f . eod.)—4.° Si f idejussi t in dotem al te-r ius , ne mulier maneat indotata (l. fin. C. eod.)—5.° Si intercessi t pro se r -vo ad obtinendam l iber ta tem (l. 24. C. eod.); quod aliqui ex tendunt ad alias pias causas.—6.° In casu, quo Privi legium mul ier i s v inci tur à fortio-ri pr iv i legio: ut si apud credi lorem minorem fidejubeat (/. 12. f f . de min.), quia privilegium e t a t i s p r eva l e t .—7." Si r e n u n t i c t expresse SCto-Vellejano, postquam de ilio sufficienter edocta fui t , cùm favori suo renun" t ia re possit et aliquando t enea tu r , u t si t u t r i c e m agat l iberorum (auth-mairi C. quando mulier); vel si judicium sust ineat pro debi tore (l. fin. §. 4.

f f . ad SC. Vili)—Plura de hoc SCto. vide in Civilistis et in tit. f f . et C. od SC. Veli.

194. Q. II. Cui obligationi accedere possit fidejussor? R. Regulari ter omni obligationi, etiam na tu ra l i , vel civili t an tùm, vel

claudicanti: ut in pupillo, vel minori con t r ahen te s ine auc tor i ta te tuto-ris, aut curalor is , §. 1. in h. 1.1. 1. f f . eod., ubi Ulp. genera l i t e r dicit : omni obligationi fidejussor accedere potest. Excipi tur 1 O b l i g a t i o dotis ab uxore d a t e pro qua uxor non potest exigere fidejussoresà mari to , ne cau-sa perf id ie gene re tu r iu connubio, e t amor conjugal is minuatur (/. 1, 2. C. ne fidej. dot. dent); secùs si dos da re tu r ab ext raneo. 2.° Causa criminals rriminaliter in ten ta ta ad pcenam corporalem; ad hanc enim fidejussor non potest se obligare, cùm non sit dominus v i t e e t inembrorum (l. 56. §. fin. I. 70. §. fin. f f . h, t.) 3.° Denique fidejussio corrui t , si principalis obliga-tio nullo modo subsis ta t , nec verè, nec fletè, seu per t rans la t ionem obli-g a t i o n s p r i n c i p a l s in fidejussorem; nam deficiente obligatione principali deficit etiam fidejussoria, u tpote accessoria (§. 1, 3. Inst. h. t, l. 10, 16, 70. §. 4. f f . eod.) Unde non valet fidejussio in con t rac tu u s u r a r u m , in ven-ditione beneficii Ecclesiastici, in promissione rei turp is e tc .

195. Q. III. In quam summam obligari possit fidejussor? R. 1 I n eam summam, vel minorem, quam debe t reus principal is

(I, 9. f f . h. t.) Nam cum liberè fidejubeat, pro toto, vel pro par te debiti se obligare potest .—Quòd si f idejussit inde terminate pro tota causa, obli-gatur etiam ad usuras solvendas, q u e debentur ex mora debitoris (I. 68. §. 1 .ff.eod.

2.° Fidejussor nop potest obligari in plus extensivè, seu in majorem summam (§. 5. Inst, et I. 8. §. 7. f f . h. t.); nam obligatio accessoria nequi t excedere principalem. Àt in plus intensive, seu for t iùs potest fidejussor obligari, v. g. addito juramento , ins t rumento publico habente para tam execut ionem; vel si principalis debitor obligatus est t an tùm na tura l i t e r , fidejussor obligari potest et iam civiliter: quo sensu explicatur I. 16. §. 3 . f f . et I. 2. 25. C. h. t.

3.° Fidejussio in majorem summam facta, valet quoad summam de -bitam, et inutilis est quoad excessum: i tä com. contra Fachin . docentem, quòd tota fidejussio sit inutilis. Nam talis fidejussio quoad to tum nullibi i r r i ta tur : tum quia quanti tas minor ines t majori; tum quia utile per inu-tile non vitialur; tum quia donatio excessiva, tan tùm quoad excessum v i -t iatur (I. 34. C. de donation.); e rgò.—Nec obstat I, 8. §. 7. h. t. ibi: placuit eos omninò non obligari; nam vel legi debet non omninò, vel simplex sensus est , quòd omninò, hoc est, omni modo quoad totum nonob l igen tu r , licèt obl igentur ad summam debi tam, secluso excessu.

196. Q. IV. An, etquomodo creditor convenire possit fidejussorem? R. Jure antiquo (I. 2. 5. c. h. t.) c redi tor e q u ò convenire potuit debi -

torem et fidejussorem, imo etiam hunc an te ilium; quod jus consuetudine Aus t r i a dicilur esse firmatum. Sed j u r e novo Nov. 4. c. 1. et auth. prce-sentt C. h. t. fidejussores tr iplex habent. beneficium, scilicet: ordinis, seu excussionis , divisionis, et cedenderum actionum. Beneficium Ordinis id

operatur quòd creditor priùs debeat convenire debitorera principàlem, e t ejus bòna excutere, antequam fldejussorera aggrediatur; nisi fidejussor buie beneficio renunt ie t ; vel fidejubeat pro eo, qui procul à provincia distai; vel convenir! nequit, vel-non solet, ut pupillus, vel pater, pro quo

filius intercessit, rit. Nov. Beneficium divisionis id operatur, quòd, si plures fidejusserunt in soli-

dum unus conventus debilum pro rata dividere possit, v. g. si duo sinl pro debito 100, non ultra quinquaginta unus conventus solvere cogetur (S 4 Just. h. 1.1. 3. C. eod.J; nisi alter confidejussor non esset solvendo, vel sì quis cum muliere fidejussit, vel pro tutore; vel si beneficio, seu exceptioni divisionis renuntiavit , aut illam ante sententiam, vel executio-nem hon opposuit (l. fin. f f . rem pupilli l. 48. pr. f f . h. t. §. 4. Inst. et /.

3 9 Quòd si fidejussor neutro hoc beneficio juvari potest, habet beneficium cedendarum actionum, u t solvere non teneatur debitum, donee ei creditor eedat actiones, quas habet adversùs principàlem debitorem, confidejusso-r e s e t p i g n o r u m possessores (§. 6. ini. 13. 17. f f . et Z. 11. 21. C. h. t.) S; vero solvit, non cessis actionibus, de rigore juris actiones i s t e cedi non possunt post execulionem solutionis fac ta ; e t consequenter non habet r e -gressum contra alios confidejussores, cùm eorum negotium directè non gesserit , sed debitoris principalis e t suum; et facta solutione, omnes actiones extinct® sint , ut ampliiis cedi non valeant(L76.77". de solut.) At spectata aqu i t a t e , fidejussor post solutionem solidi debili, petere potest cessionem actionum; quia solvendo non intendit ext inguere actiones, sed potiùs emere nomen debitoris; ergò jus istarum actionum quandocumque petere potest à creditore, ceu venditore (arg. I, 3 6 . f f . h . t . ) Ceterum fidejussor id, quod solvit, actione ordinaria mandati repetere potest à de-bitore, vel actione negotiorum gestorum, si pro absente et ignorante fidejusserit, aut solvent (§. 6. Inst. h. t. I. 18. f f . mandati l. 20. §. 1. et 1. 53. f f . mandat.)

1 9 7 . Q . V . Quomodo fidejussio solvatur? R. Regulari ter solutione facta, sive à principali, sive ab ipso fidejus-

sore (l. 10. f f . mandat,) Dantur tamen aliqui casus, in qulbus fidejussio expirat , e t fidejussor liberatur ante solutionem factam:—1.° Si debitor nimìs diù, v. g . ad decennium, solutionem protrahat (l. 38. §. 1. f f -mandat. c. fin h. f . ) - 2 . ° Si ità convenit, u t , nisi certo tempore solvatur, fidejussio ex pi ret (l 38. f f . mandat.)-*.0 Si debitor incipiat prodigaliter vivere, inimicitias graves cum fidejussore movere, vel in regionem lon-ginquam proficiscì: in his enim, et similibus casibus, fidejussor ante solu-tionem petere potest liberalionem.—4.° Si creditor contra conventionem proroget terminum debitori, nisi fidejussor datus fuisset simpliciter, e t in omnem casum, neque prorogationi contradixisset [l. 56. §. 2. f f . h. t.) —5.° P r a t e r e a expirat fidejussio, si creditor earn remit ta t , etiam per le-gatura (l, 49. f f . h. t.); vel si fidejussor fiat h a r e s debitoris (/. 21. §. 3-eod.); vel si obligatio novetur sine consensu fidejussoris (I 4, C, h t. etc.)

Connexio prcecedentium et consequentium

Hactenùs Compllator noster egit de contractibus e t obligationibus. Jam in seq. tit. 23. t rac ta t de modis, quibus obligatio tollitur, scilicet, de solutionibus, ad imitationem juris civilis. Sed priusquam eo accedas, mo-nitum te velim Canonista, quòd in ju re Can. non omnes contractus expressi sint, sed omissi raaneant supplendi ex jure civili, quos hi« breviter insinuare placet, ut constet, quid tibi quarendum supersit. I ta-que:

198. I. Stipxdatio e s t : contractus verbalis, à jure civili introductus, quo ad interrogationem unius et congruam responsionem alterius aliquid promitt i tur: v. g. spondes mihi dare decern, vel adificare domum? Spon-deo. Et quidem, si est slipulatio dandi, oritur determinatè obligatio ad dandum, et promissor non l iberatur p ras tando interesse [l. 75. §. fin. f f . de V. 0.) Si vero est obligatio facti, seu faciendi, multi docent in arbi-trio promissoris esse vel p r a s t a r e factum, vel interesse; sed probabilius est eum obligari determinatè ad p ra s t andum factum, v. g. ad ad i f ican-dum, pingendum etc , cùm invito creditori aliud pro alio solvi non possit (l. 2. §. 1. f f . de R. C.)—Correi stipulando vocantur ii, quibus eadem res in solidum promit t i tur ; Correi promittendi, qui eamdem rem singuli in solidum promi t tunt . In aliis contractibus dicuntur correi debendi, qui debent; e t correi credendi, qui c redunt , seu quibus debetur.—Porro sli-pulatio inutilis est, qua quis s l ipulatur rem ex natura, vel de jure im-possibilem, vel sacram, publicam, aut hominem liberum; ciìm talis rea dominio non subsit: vel si quis promil ta t prac isè factum alienum etc.— Formula stipulationum hodie sublat® sun t , et consequenter, omni» seria promissio quibuscuraque verbis expressa, vim habet stipula-tionis.

De hoc contractu vide tit. Inst, de V. 0. cura quatuor seqq., et in Pan-dectis l. 45. per tot. et lib. 46. tit. 5. cum seqq.\ in Codice lib. 8. tit. 38. 39. 40.

II. Obligatio litterarum, seu contractus chirographarius, aut litter ali* est , quo quis spe f u t u r a numerationis dat chirographum, et in eo conß-te tur , se certam pecunia quantitatem mutuo , vel in dotem, vel inso lu -tura aeeepisse, quam tamen non aeeepit . H a c obligatio est purè civilis, non naturalis, in foro tamen externo pari t actionem; sed h a c eliditur per exceptionem pecunia non n u m e r a t a , modò in causa mutui et dotis intra bienniura opponatur (l. 8. 14. C. de non numer. pecun.) Lapso autem bien-nio, exceptio ista privilegiata non prodest , sed generalis exceptio doli non est deneganda contra eum, qui pecuniam sibi restituì cupit, quam non numeravit (l. 3. C. eod. I. 5. §. fin. f f . de doli mali except.) Ut verò r e -moveatur apöeha, in qua creditor confi tetur sibi debitum solutum fuisse, quod solutum non fuit, exceptio ista opponenda eat intra 30 dies fl. 44. pr. §. i C. ¿od.)-

De hoc contractu vide Ut. in. de litter, oblig. Ut. C. de »on num. pec. •tit. C. de dote cant, non num. Pandectis contractus iste incognitos est,

ììmò aperte omittitur I.4 §. 1 . f f . d e 0. et A. HI Societàs est: contractus consensualis, quo duo vel plures conve-

g n i ut ex collalis rebus , operisve honéstis, lucra et damna inter eos sint comraunia: ilk in re com. Sufficit autem consensus t a c t u s , dum res in commune conferuntur eo animo, ut lucra et damna sint communia (l. 4 f f pro socio.) Secùs sine convez ione saltèm tacita nulla est societas, e t ideò socius socii mei socius mens non est (l. 47. §. 4. f f . de R. J.) Si om-nia bona tam pr®sentia, quàm futura conferuntur, est societas universalis seu omnium honorum; si vero q u i d a m bona determinata conferuntur , est societas particular is.-Porrò, pacta specialia in hoc contractu obseryanda sunt- v « ut ad unum du® partes lucri et damni per t ineant , et lertia ad alterum. Item, ut ad unum du® partes lucri, et ter t ia damni; ad ai te-rum vero du® partes damni, et una lucri perveriiat; dummodo in utroque casu is, qui plus lucri vult par t ic ipare, plus de rebus, vel de opens con-ferai" aliàs si unus lucrum, et alter damnum pati debeat societas est leonina, ex mente Cassii l. 29. §. fin. f f . pro socio sumpla denominatione .ex fabula de vulpe et leone, qui ex capta pr®da nihil vulpi dedit.

De hoc contractu vide tit. In. de societ. tit. f f . et C. pro socio.

IV Mandaturn est: contractus consensualis, quo negot ium grat is ge -rendum alicui c o m m i t t i t u r . - E t de hoc egimus libr. 1 . tit. de procurator. Vide tit. fusi, de mandato tit. f f . et C. mandati Ut. de procurator.

V Conventio de eo quod certo loco dari oportet, est ilia, qua id quocf certo in loco solvendum erat , petitur in alio loco: idque ob causam et ®qui-ta tem quia debitor ad locum solution! destinatum forsan nunquam esset venturus Fit autem solutio secundùm arbitr ium judicis in plus , vel mi-nus, prout ipsa pecunia, vel alia commodi ty major, vel minor est in uno, quàm altero loco . -Vide Ut. f f . de eo quod certo loco, et tit. C. ubi conve-

..niatur, qui cerio loco. . VI Conslitutum est: conventio, seu pac tum, quo quis debitum pro-

prium vel alienum pr®existens constituit , seu promisit se soluturum, vel simpliciter et purè, vel certo die aut cer to loco. Si dies non est con-venta exactio differtur ad decern dies, I. 21. §. 4. f f . de pecun. const; m quo Ululo, uti etiam in tit. C. de constit. pecun. plura de hoc leg. pos-sunt . Nomine autem pecuni® constitut® venit omnis res, s.ve mobilis, sive immobilis (ì. 2. C. d. t.); et ex tali pacto de se nudo pr®tor ob squi -

tatem conditiouem concessit. . VII Sponsio est: conventio, qua duo de v e n t a t e , seu evenlu al icuju,

rei altercantes, sibi invicem aliquid spondent , ut ejus sit , qui verum ha -bebit Conventio ista de se non est illicita, dummodò neuter sponden-tium, seu certantium sit certus de veri tate; alioquin, si unus cer tus esset de ventate , non posset hanc conventionem inire propter in®qualitatem justiti®; nisi forsan p e r t i n a c i * cogeretur ab altero, qui perd i t ionemre . .nons® deberel su® imputare lemeritati. Sponsiones, n.si fiant ad vir tu-e s exercitium. reprobantur à jure civili (l. 3. f f . de aleatorib.)

vil i . Ludus e s t : conventio duorum, vel plurium, ut victor! cedat id, quod positura est . De jure naturali, seclusa fraude, est licitus; quia, s icut dominus.rem suam potest alteri absolutè donare, ità quoque potest illam transferre in alterum sub conditione, si in lusu vicerit. Quia verò in ludo periculum est blasphemiarum, perjur iorum, deceptionum et dilapl-dationum, meritò jure civili prohibetur lusus ale®, seu omnes lusus fo r -tuiti, in quibus plùs operatur fortuna et casus, quàm ars e t industria [tit. f f . de aleatorib.) Jure autem canonico lusus fortuiti , imo etiam interesse talibus lusibus prohibetur Clericis (c. 15 de vita et hon. Cler.); quam Con-cilii lateranensis Constitutionen! à fortiori observare debent Religiosi ob votum paepertalis, quos Superiorum indulgentia non facilè coràm Dea excusabit, si pecuniam in lusu dilapident.

IX. Dantur contractus , ex quibus alius pr®ter contrahentem obll-gatur:—1.° Contractus magistri, vel submagistr i navis, ex quo obligatur exercitor, seu dominus navis (tit. ff.de exercit. act.)—2.° Contractus insti-toris, seu pr®positi tabern®, vulgo factoris, ex quo obligatur dominus principalis tabern®, seu officili® (Ut. f f . de institor. ad.)—3.° Contractus liliorumfamilias et servorum, ex quibus obligantur paterfamilias et do-mini; e t ità nascuntur vari® actiones, ut tributoria, de peculio, de in rem verso, e t quod jussu, de quibus agitur libr. 4. Inst. tit . 7, e t in Pandectis libr. 14 et 45 per lolum.

X. Quasi contractus est: conventio tacita, ex dispositene juris in t ro-ducta. Hujus sex species enumerantur tit. Inst, de oblig. ex quasi conti.): negotiorum gestio, tutela, rei communio, h®reditalis communio hseredl-talis aditio, et indebiti solutio.

Negotiorum gestio est: qua quis alterius absentis et ignoranlis negotla sine mandato utiliter geri t . Tunc autem utiliter geri tur negotium, quando dominus rationabililer idipsum erat facturus, etsi res per accidens effe-ctum suum non sortiatur: ut si medicus filium absentis curet, et is nihi-lominus moriatur (/. 10. §. 4 . f f . de negot. gestis.) Ex hoc quasi contractu datur actio directa domino, cujus negotia gesta sunt , ut negotiorum gestor rationes. reddat, e t si quod damnum sua culpa etiam levi causavi!, il lud resarciat. Contraria datur negotiorum gestori, ut id, quod ratione administrationis su® impendit in negotium domini, sibi p r s s t e t u r , ne officium suum sit sibi damnosum.—Vide tit. f f . et C. de negotiis gestis.

Tutela est: quasi contractus, vi cujus tutor obligatur ad curandam per-sonam pupilli, ejusque bona. Sub hac etiam continetur curatela, qua res rainorum curantur et adrainistrantur. Pupillo contra iutorem datur actio dieta tutela?; tutori verò contra pupillum actio contraria tutelce.—De tu-telis et curis, vide in Inst. libr. i . tit. 13 usque ad fin. In Pandectis libr. 20 et 27 per tot. In Codice libr. 5. tit. 28 usque ad fin.

Rei communio est: quasi contractus, quo duo, vel plures unam rem sin-gularem sine societate habent: ut si una vinca duobus donata, vel legata sit. Ex hoc quasi contractu datur actio communi dividundo ad commoda et incommoda, e t ad ipsam rem dividendam; cimi nemo teneatur in com-munione vivere. Vide tit. f f . et C. communi devidundo.

4 4 0 T I T . X X I I . DK F I D E J U S S O R I B U S .

ücereditatis communio est: quasi contractus, quo eadem haredi tas ad plures coharedes per t inet . Ex hoc compelit actio familial herciscunda, hoc est . haereditatis dividend®, ad antiquo herciscere, seu dividere, ut commoda et incommoda haredi tal is , imò ipsa haredi tas aqual i ter divi-datur.—Vide lit. f f . et C. famil. herciscunda.

Aditio heereditatis est: quasi contractus, quo obligatur h a r e s ad p r a -standa legala et fideicommissa; nam adeundo haredi ta tem, tacilè se obligat, quòd volunlatem defuneti implere velit. At creditoribus defuneli obligalur h a r e s ex vero contractu; nam defunclus vere contraxit cum illis; h a r e s autem est eadem persona cum defuneto. Quia vero nec defunclus, nec h a r e s conlraxit cum legatariis, ideo ha res ad exolvenda legata obligatur tantùm ex quasi contractu.—De hoc sparssim agi tur tit. f f . de acq. ha-red. eie.

Indebiti solutio est: quasi contractus, quo plus debito solvens, obligat creditorem ad istum excessum restituendum; qui etiam peti potest con-dizione indebiti [Ut. f f . et C. de Condict. indeb.), modo indebilum sit so-lutum per er rorem facti. Nam si quis scienter solvat indebilum, p r ä s u -m i e r donare (l. 1. f f . h. «.); q u a prasumptio in foro externo etiam est in ilio, qui per errorem juris solvit indebitum (l. -10. C. de J. et F. ignor.): ut si quis legatura solvai haredibus legatari!, qui testatori p ramor tuus est. At in foro interno e r ro r jur is non nocet; et cons, est obligatio indebilum solutura resti luendi.—Quod est naturaliter debilum, e t tantùm civiliter indebitum, ut ex paclo nudo, solulum non condicitur (l. 13. d. t.); nam aqui tas naturalis non permitl i t hanc repelit ionem. At qui solvit natura-li ter indebitum, e t tantùm civiliter debitum, v. g. ex chirograplio, solu-tura repetere potest, salièra intra biennium (l. 7. C. de non numer. pecun.) —Si reus conventus fateatur , se pecuniam accepisse, neget vero fuisse indebitam, onus probandi incumbit aclori repetenti , Z. 25. pr. f f . de probat., ubi ratio additur: quia nemo ita resupinus est, ut facile suas pecunias jactet, et indebitas effundat. At si reus negel pecuniam indebitam sibi numeratam fuisse, et de hoc convincatur , probare debet sibi fuisse debìtam (e. fin. de Solut. et cit. I. 25); mentienti enim in uno non ereditur in altero. Pupilli, et similes pe r sona plerùmque liberantur ab onere probandi, e t alter obligatur probare pecuniam fuisse debitam. ibid.—Cessai condictio in-debiti: 1.° Si solulum est ex causa pietatis , ex qua pulabalur deberi (l. 32. §. 2. f f . de condict. indeb.), quia p rasumi tu r donatio; 2.° Si t ransa-ctura est sine dolo malo (l 65. §. 1. f f eod,)-, 3.° Si ex re judicata, vel ex juraraento, quo quis juravit se velie solvere, solutum est , regulariler non admit t i tur repetitio.—Cetera de hoc quasi-contractu vide in ju re civili iocis citt.

Et h » c de contractibus indicasse sufficiat.

T I T . X X I I I . D E S O L U T I O N I B I ' 5

DE SOLUTIONIBUS.

199. Nota, solutionem genericè accipi pro quacumque l iberatane, seu ßatisfactione (l. 54. f f . h. t.): quo sensu sub se complectilur novationem, acceptilatione'm, compensalionera, pactum de non petendo, et alios modos, quibus obligatio dis t rahi lur . Al s o f f i o specificè accepta est: naturalis, seu realis, ac légitima pras ta t io ejus, quod debetur: ità in re com Erit autem solutio légitima, si solvatur tolum, quod debetur eo loco et tempore, de quo convenlum est; cùm crédi tons multùm intersit quo loco et tempore solutio fiat (/. 85. f f . h. t.)—Et de tali solutione hic primo agetur , et deinde de ceteris speciebus.

200. Q. I. Qui possint solvere? R. I . 0 Debitor libcram habens rerum suarum administrationem: undo

pupillus, minor, et prodigus sine auctore tutore , aut curatore solvendo, nihil agunt, e t res ab eis tradita remanet in eorum dominio, ut Yindicari possil; nisi bona fide consumpla fuisset à creditore: quo casu dominium rei consumptione acquiri lur f§. 2. in quib. alien, lie. I. 14. §. fin. f f . h . t.) —2.° Procurator cum libera, vel mandato speciali (l. 87. eod.)—3.° Quicum-que alius pro debitore, etiam ignorante e t invilo, solvere polest (l. 53. eod.), cum liceat meliorem conditionem alterius facere; si tarnen pro i n -vito solvit, non repeti t solutum, quia p ra sumi tu r donasse [arg. I. fin. C. de ne got. gest.)

201. Q. 11. Quibus solvi possit? R. 1.° Ipsi creditori res suas adminislranti, eliara invito, quo pecu-

niam recipere nolente, potest debitor earn deponere apud magistratura periculo crédi tons (l. 9. C. h. t.) Ut pupillo et minori solvatur, requir i tur tutoris auctorilas; et insuper, u t piena sii l iberatio, deerelum pra lor i s : secùs minor, vel pupillus, per solutionem lasus res t i tu i tu r in integrum (§. fin. inquib. alienar. I. \. C. si advers. solut.)—2.° Procuratori credi loris, in-strneto sallèm generali mandalo (l. 12. e t 34. §. 3. f f . h. t.), vel si quis alius ad exigendam pecuniam constitutus est, ut filiusf. servus (l. 48. 49. 51 .eod.), et qui solutionis causa in contractu adjectus est(§. 4. in de inu-lti. stipul.)—3.° Creditori c rédi tons , si is consential: secùs debitor ipso jure manet obligatus; licèi exceplione doli se tueri possit, quatenùs creditor dolo petit, quod mox creditori suo rest i tuere debel (l. 6. f f . de doli mal. except.) Aliis, p r a t e r hos, non rectè solvitur; cùm solutio non censealur fieri creditori .

202. Q. III Qua forma et modo sit solvendum?

e—Agi ta r d e h a c m a t e r i a in Ins t i tu t , libr. 8. tit. 30.—In Pandec t i s lib. 46. Hl S, 3, 4.—In Codice libr. 8. tit, 42, 43, 44.

R. 1.° Solvenda est res, qu® debetur: quia aliud pro alio invito cre-ditori solvi non potest [I. 2. §. \. f f . de R. C.) Unde nec pecunia loco vini, aut f rumenti , nec econtrà rectè solvitur, nisi creditor consentiat .

2.° Solutio debet esse integralis pro toto debito, non pa r t i cu l a r s per partes [I. 41. §. 1. f f . de usar.); quia particular'^ solutio propter facilem minut® pecuniae consumptionem damnosa est creditori (I. 3. f f . fam. her-ds.)) nisi creditor consentiat in particularem solutionem (§. 1. In quib. mod. oblig. toll.), vel nisi per partes sit credilum (arg. reg. 1. in antiq.), vel ex diversis causis debitum (I. 1. C. de Solut.), vel si al tera pars debiti non sit liquida [arg. I. 21. f f . de R. C, I. 8. f f . si pars hatred.), vel nisi favor libertatis, vel al terius pi® caus®, id exposcat (I. 4. §. 6. f f . de sta-tu liber.)

3.° Si duo debita sint ®què principalia, sed disparia, ut unum sub usu-ris, p e n a aut hypotheca, aliud sine his, solutio censetur debiti durioris, si debitor non exprimat , ex qua causa solvat [l. 1. 3. 97. 103. f f . h. t.) quia p ra sumi tu r agere, quod sibi melius est. At si unum debitum est principale, ut sors, et a l terum accessorium, u t usur®, solutio indetermi-nate facta prasumitur pro usuris, quas creditor justè petere potest, et non pro sorte [l. 5. §. 3. f f . de solut. I. 1 . C. eod.) Si vero ambo debita sint paria, parum refer t, quòd ex bis solvatur, et videtur solvi ex omnibus summis aliqua portio (l. 8. f f . h. t.)

4.° Solutio facienda est in loco convento [l. 9. f f . de eo, quod ceri, loc.); secùs, quantum in te res t , alibi solutio in plus vel minus pro arbitrio j u -dicis decernenda (l. 1. 2. §. si quis eod.) Si de loco non est conventum, solutio peti potest regular i ter in loco contractus, aut domicilii.

5.° Si obligatio est conditionalis, purificata conditione, si in certuni tempus et diem, adveniente tali die, solutio lieri debet (%. 4. Inst, de V. 0. I. 44. §. 1. f f . de 0. et i . ) Nec ante diem, si is in grat iam creditoris ad-jectus est, solvi potest (l. 15. f f . de annuis legat.); secùs si dies in gratiam debitoris adjiciatur (l 38. §. 16. f f . de V. 0.), et tunc debitor solvendo non repetit; benè vero, si per ignorantiam solvit ante eventum conditions, (l. 16. 18. 48. f f . de condici, indeb.)—Si tandem obligatio est pura, presen-ti die debetur(§. 2. in deV.O. I. 14. f f . de R. J.) Quod intellige moraliter, non ut eodem momento creditor debitum repe ta t , sed in t ra competens tempus. arbitrio judicis assignandum: v. g . intra 14 dies , vel plures (f. 105. f f . de solut.) Ratio horum est, quia in obligatione pura statim cedit, et venit dies; in obligatione in diem, s tat im quidem cedi t , non tamen ve-nit dies, nisi die s ta ta ta adveniente. In obligatione veri» sub conditione nec cedit, necvenit dies, nisi eveniente conditione; licèi dici possit, quòd cedat dies conditionatè. Ità Ulp. I. 213. f f . de V. S.-Tunc dies cedit, quando aliquid incipit deberi , sed necdum peti potest; tunc vero dies ve-nit, quando debitum peti potest .

6.° Modus etiam ex parte crgditoris observandus est, ne is, etiam in debito liquido, propria auctoritate sibi solutionem facial; secùs occupando bona debitoris, p a n a s invasorum iucurrit , e t actionem perdi t [l. 13. extat. f f . quod met co»s. I. pen. f f . ad L. Jul. de vipriv.); sed priùs amicabihter

d'ebitorem conveniat, et si hoc non sufficiat, turn via juris contra illuni agat.

203. Q. IV. Quomodo debitores condemnandi sint? R. 1.° Regulariter in solidum, e t ad instantiam creditorum de l ruden-

di sunt in carcerem, donee integre solvant. Pro evitando tamen carcere datur eis beneficium cessionis honorum, cum obligat ione residuum solven-di, ubi ad pinguiorem fortunam venerint; salvo tunc beneficio competen-ti®, ne ex bonis posteà qu®rendis in plus obligentur, quàm possint, salva sua honesta sustentatione f§. fin. Inst. de action. I. 4. f f . de cession, bonor.) Hoc tamen beneficio cessionis non gaudent fures, prodigi et dilapidalores, etali icommiseratione indigni, et qui huic beneficio renunt ia run t (l. fin. §. fin. f f . qucein fraud, creditor, lib. 8. et fin. C. qui bon. ced.)

2.° Person®, quibus competit beneficium, seu privilegium competen-tiaz, si salva sua competenti sustentatione non possunt solidum debitum solvere, non debent condemnari in solidum, sed in id quod facere pos-sunt; nam causa reverenti®, pietatis et necessitudinis suadet certas p e r -sonas non esse condemnandas in solidum. Cujusmodi person® sunt:— 1.° Parentes e t liberi, patroni e t l iberti , socii ejusdem socielatis e t eorum argumento fratres, marilus e t uxor (§. 37. et 38 Inst. de action.). donator conventus à donatario fi. 19. §. 1. f f . de re jud.); socer utriusquè conjugis (l. 15. §. 2. f f . soluto matrim. I. 21. 22. f f . de re judic.), ubi l i -m i t a t a ponitur, ut socero mariti, seu patri uxoris hoc beneficium com-petat solum stante matrimonio. Item milites a r m a t a militi® (l. 6. et 18. f f . de re judic.), quod extenditur ad milites togatos, ut advocatos et libe-ralium artium professores; et de jure Canonico ad milites ca les tes , seu Clericosfc. 3. Ocloardus h. t.), dummodò talis Clericus sit inops, non ex culpa sua, sed alia causa incolpabili. Et quia hoc privilegium concessum est in favorem totius collegii Ecclesiastici, Clericus ei renunt iare non po-test, ne in opprobrium status Clericalis mendicare cogatur; e t ità juri pu-blico deroget contra l. 38. f f . de pactis. Similiter, ob reverentiam et amorem, huic privilegio renuntiare nequeunt parentes, patroni, conjuges; benè vero milites, socii et donator, ex reg. generali lib. 29. C. de pactis.

3.° Beneficium cessionis et competenti®, cùm personale sit, non com-petit fidejussori [l. 7. pr. f f . de exception.) Undè si bona à debitore cessa non sufficient, ad residuum tenetur fidejussor. At exceptio competentice, saltèm indirectè prodest fidejussori, si is nomine principalis judicium sus-cipiat, et in ejus persona exceptionem istam opponat, vel judicium denun-tiet principali, ut is in persona sua exceptionem competenti® opponat (l. 10. §. pen. f f . mandati.)

204. Q. V. Quomodo successor in prcelatv.ru, vel beneficio, obligetur ad solvenda debita antecessoris?

R. 1.° Debita nomine Ecclesi® pro ejus necessitate con t r ada , tenetur successor porsolvere (c. 1. h. t.) Et licèi creditor de rigore jur is teDere-tur probaTe, mutuum cooversum fuisse io utili tatem Ecclesi®, arg. civi-tatls l. 27. f f . de R. C. I. un. C. de solut. debit, civit. lib. 11 .et auth. hoc

jus C. de SS. Eccl., in praxi tamen non id observatur, dummodò cum solir

Us solemnitatibus debitura coiitractum sit, cùm p r s sumatu r in utilitatem Ecclesia conversum fu i s se . -2 . ° Si debita sunt personalia, solvi debent ex bonis patrimonialibus, vel in defectum eorum ex redditibus ecclesiastica à Pra la to relictis; his verò deficientibus, debita necessario facta, v. g. in infirrmtate, vel propter necessariam sustentationem, solvenda sunt ä suc-cessore ex redditibus Ecclesia; idque ob honorem status Clericalis. Cetera autem debila voluntaria, v. g . ad splendorem, luxum et res inutiles facta non sunt solvenda ab Ecclesia, ne h a c delicto Pra la t i p r ag rave tu r , sed creditor damnum sentiat, illudque su® imputet facilitati.

205. Q. VI. Quis sit ordo solutionis facienda, si bona debìtoris non suf-

ficiunt omnibus creditoribvs? R. 1.° Ante omnia solvenda sunt expensa judiciales et funeraies, e t

q u a medicis ac pharmacopais debentur: 1.18. 19. 45. f f . etl. 3. C. de Re-ligiös. et sumpt. funer.—Nec obstat, quòd actio funeraria sit personalis, actio verò realis ex pignore p ra fe ra tu r actionibus privilegiatis personali-bus [l 9. C, qui potior, in pig.); nam ab isla lege generali meritò excipi-tur actio funeraria, e t pro sumptibus in ultima i n i m i t a t e con t r ac tu ; id-que ob humanitatem et commiserationem, ne alito ullus reper ia tur , qui curare velit a g r u m , aut mortuum condigno lionore sepelire. H a c con-ciliatio inter l. 45. f f . de Religiös, et l. 9. C. qui potior, in pign. videtur praferènda conciliation! Zoessi tit. f f . qui potior, n. 20. dicentis, l. 45 lo-qui de credito personali, non de p igno r ibus . -2 . ° Solvendi sunt credito-res hvpolhecarii , secundum ordinem s u a pralat ionis , aut temporis, se-cundum dicta tit. de pignor.—3.° Succedunt creditores personales, seu chi-rographari i , qui nullo pralat ionis , aut temporis ordine juvantur ; sed si bona non sufficiunt, pro rata summa debi ta fit exsolutio.

206. Q. VII. Quis sit effectus solutionis? R. Ex par te debitoris est liberatio ipso ju re , non solùm à debito pr in-

cipali, sed etiam ab obligationibus accessoriis pignoris, hypothec® et fide-jussionis fpr. In quib. mod. oblig.) Ex parte crediloris es t dominium rei so lu ta , si solvens fuit antea ejus dominus (1.10. C. h. t.); secùs in credito-rem non t ransfer tur nisi possessio, e t condictio usucapiendi (I. 46. f f . dt usurpat.)

De modis aliis, quibus tollitur obligatio.

207 Q. VIII. Quid sit novatio et delegation R 1 N o v a t i o est : prioris debiti in aliam obligationem transfusio at-

que tran slati o, sive prius, aut posterius debitum sit civile, sive natura le , sive claudicane s icu t in pupillo (t 4. f f . d e Novat.), ac proinde novat.o non liberal ab obligatione. sed earn in aliam commutai. Est duplex: necessa-ria, q u a non litis contestatione, sed sententia judicis, seu ex re judicata inducitur, ut quod antea debebatur, v. g. ex mutuo, aut empto, jam de-beatur ex judicato (l. 29. f f . eod. et l.fin. C. de usur. rei jud.); voluntaria, q u a inter creditorem et debitorem volentes, media s t i p u l a t a n e induci-tur. Et h a c duplex est: novatio specifici talis, dum manente eadem per-

sona, causa debendi muta tur : ut si debeas ex causa mutui, et media s t i -pu la tane velis debere ex stipulalu, vel sub condi tane , aut in diem (l. 5. 8. §. 1. f f . h. t.)—Delegatio, dum mutatur persona debitoris: ut si Titiufl debitor loco sui substituai creditori Cajum debitorem. Huic affinis est assignatio nominis, sea activais, dum debitor debitorem suum creditori assignat, v. g. Tilius debet 100 Cajo, et assignat ei Lucium, qui pari-ter 100 debet Titio.—2.° Effectus novationis est, quòd prior obligado pe -nilus extinguatur, elsi posterior obligatio claudicet, et ex una parte nulla sit, sicut in pupillo (§. 3. Inst. quib. mod, toll, oblig.); sibi eiiim creditor imputare debet, quòd talem novationem iniverit, et v. g . pupillum pro debitore delegatum susceperit , ut consequenler regressum non habeat contra priorem debitorem, cum in eo penitus extincta sit obligatio. In quo delegatio differt ah assignatione nominis, q u a debi tum ipso ju re non extinguit, nisi conditionatè, si creditor à debitore debitoris suum conse-quulus fuerit.—Vide tit. f f . et C. de Novation, et cit. §. 3. Inst.

208. Q. IX. Quid sit acceptilatio? R. Est imaginaria solutio, seu l iberata s t ipula tane perfecta: v. g. cen-

tum, qnœ promisi accepta fers, vel habes? Si creditor respondeat: fero, vel habeo, his verbis solutum est debitum, ac si centum creditori numeras-sero. Acceptilatione extinguitur prœcisô obligatio verbalis, seu ex s t i -pu la t ane orta; a l ia verò obligaliones ex contractu reali, consensuali, aut íitterali o r t a , prills resolvi debent in Stipulationen! Aquilianam à Gallo Àquilio JCto., qui fuit Ciceroni familiaris, iDventam: et debitum ex hac sti-pu la t ane per acceptilationem extinguendum est, v. g. debeo centum ex mu-tuo, et cum creditore fació stipulalionem Aquilianam hoc modo: centum, quœtibi debeo ex mutuo, visne tibi deberi ex promissione? Si creditor reponat: volo,perfecta es t s t ipu la ta Aquiliana, et ego debeo centum ex promissione, seu s t ipu la tane ; e t rursùm dico: centum, quœtibi promisi, accepta habes? Habeo, et h a c est acceptilatio, qua priusdebilum verbale ext inguitur ipso jure. Sed ambages i s l a hodie non curantur; cum qual ibet seria remis-sio, quibuseumque verbis fiat, aut signis, vim babeat solutionis debili.— De acceptilatione vide tit. In. quib. mod. toll, et tit. f f . et C. de acceptilat.

Pra le rea modi secundarii tollendi obligationem sunt: consensus contra-rius, seu disensus, quo obligationes consensúales tolluntur; confusio, si debitor creditori, et econtrà, l ia res existât (§. 15. Inst, de action.): oblatio pecunia in judicio, modo sit realis e t non verbalis (l. 9. C. de solut.); red-ditio chirographi, qua creditor censetur condonare debitum, et facere pactum de non petendo (lib. 2. f f . de pactis.) Hanc verò prasumptionem non inducit redditio pignoris, cum hœc ob aliam commoditatem fieri pos-siti chirographi autem redditio aliam commoditatem non habest , nisi r e -missionem debiti. Pactum de non petendo, seu repetendo debito, ipso jure non extinguit obligationem, sed tantùm prœstat exceptionem, uti et com-pensatio, si opponatur. De hac:

209. Q. X. Quid sit compensatio, et quid juris circa earn? R. <.° Compensatio est debiti et credili inter se contributio (l. 1. f f .

de compensât): v. g. centum, quos tibi debeo ex mutuo, compensare pos -T . I I . 1 9

s u m cum centum, quos mihi debes ex empto. Hodie compensati») in om-nibus judiciis bon® fidei e t s t r ict! jur is locum habet , ipsoque ju re ex t in-•guit debitum, dumraodo opponatur , cùm de se sit exceptio: §. 30 Inst de act. I. fin C. de compens, ubi solùm excipitur actio depositi, e t causa mo-jnentane® possess ions .

Qui solvit, compensa t ane non opposita, solutum tanquam mdebi-tum condicere nequit , sed actione sua debitum repetet (I 2. f f . et I. 6. C. tod. I, 8. f f . rer, amfftar. et §. 39. f f . de aetion.) Imperator requi r i t com-pensationem per hominem oppositam; ergo si non opponatur , solvitur de-bi tum, et cons. condictione indebiti repeti nequit .— Nec obstat I. 10. § 1 lìb'n. f f . de compens. I. 5. §. 2. f f . de impensis, I. 30. f f . de condici, indebit. à sensu cont ra r . Nam h®c, et similia ju ra procedunt in casu, ,quo lex ipsa absque facto hominis compensationem facit, e t debitum ut r inque per imit , dum scil. a g i t u r de damno vitando ratione usura rum ob moram, p a n ® ob delictum, vendendi pignoris ob dilatara solutionera, amit-tend® emphyteusis ob non solutum Canonem e tc . , cùm non sit in mora, •qui habet exceplionem non solvendi (I. 40. tn fin. f f . de B. C.)

3 ° Res, qu® in compensationem veniunt , sun t quant i ta tes , seu res numero, m'ensura e t pondere constantes; non vero corpora, seu species, u t equus, ager e tc . (I, 4, 5, et seqq. C. de compens. I. 48. f f . depignor. act.) Et compensatio quan t i t a t i s opponi potest quandocumque, etiam post sententiam ante execut ionem [l. 2. C. de compens.)

4.° Compensatio non t a n t ù m publica in judiciis , sed etiam occulta, ex communi DD. es t licita, dumraodò debi tum justitiffl sit cer ium, et non facilè via jur is recuperabile: i tà t e x t u s generales l. 76. f f . de V. S. I. 4. C de compens. Nam jure na tu ra lUic i tum es t se indemnem facere, et ex rebus debiloris sibl solvere, si a l i ter solutio obtineri nequeat , cùm ità nulla injuria fìat debitori . Hoc autem modo compensans t ene lu r efficere, n e debitor bis eamdem rem solvat, ne gravius damnum debitori eveniat, vel magna suspicio fur t i contra a l te rum; itera aliqua rat ione docere debilorem de ext incto debito, ne scil. in mala fide non solvendi per -severet . Reiff. à n. 44..—Cetera de compensationibus vide in § . 30 et 39, dt action, et lit f f . et C. de compens..

T I T I ' L I S XXIV.

DE DONATIONIBUS. fl

210. Noto, 1. Donationem admisceri contract ibus, licèi de se contra-ctus non s i t , sed actus l iberali tatis , qui ex privilegio et assis tent ia juris

a Agitur de hac m a t e r i a in Dccreto Can. 7. et seqq. d. 86 et 16. çtlœst. 1. Can. .4S. cumseqq.—ln Ins t i tu t , lib. 2. Ut. 7 , - I h Pandect i* m.39. M. 5 . 6 . - I n Cod.ce ifb. ï . iit.'ÏK. usgùe ad 57.' Nov. .87, 92.

oari t obligationem et act ionem, sicut pacta legitima (l. 4. C. h.. t,) Do-natio quoad noraen est , doni datio; quoad rem est l ibera l* re . da ta , , n o £ iure cogente facta (l. 29. f f . h. t.) Differì à promissione acceptala, qui» l,®c non habet actualera translationera dominii; benè vero d o n a t a , ivrffi-sertira perfecla , u t pa le i ex his ac t ibus : promitto tibi hoc poculnm, don*

tibi hoc voculum. fìf

Nota II Donationera d i v i d i : - ! . 0 In realem, seu perfectara, qu® Ut cura actuali t radi t ione rei; e t simplicem, seu verbalem au t iraperfectam, aua res actu quidem datur , non tarnen actu extradi tur ; adeoque per t i -cienda er i t actuali t radi t io n e . - 2 . » In gratuitam mere, quam ah. simplicem et propriè dictam vocant , qu® fit*ex puro motivo l iberali tatis , e t ob nullam uliam causam beneficio extr insecam; et in donationem ob causam, p u U extrinsecara, qu® non sis t i t in puro motivo liberalitatis et benef ica , sed fit ob causam extr insecam, et ex quodam debito: uf i dos, donatio propter nuptias, collatio beneficii Ecclesiastici e tc . Et h®c non est p r o p n è do-natio, cùm quis ad eara ju re cogi possit. Sub hac contineri v.detur donatio nntidotalis, seu remunera tor ia , q u a fit ex debito gral i tudinis ob men ta donatarii, vel e jus patr is , aut alicujus ex familia (l. 4. Ì1. f f . h. t ); nani llcèt ex jus t i t ia , non sit obligatio donandi, est tarnen ex grat i tudine; causa vero gra t i tudin is ext r inseca est benef icenl ia e t l iberali tat i . Sed cùm donatio remunerator ia nullo jure cogente fiat, sine absurdo dici potest vera donatio.—3.° In donat ionem inter vivos, quae fit nullo mortis intui tu, give illam facial quis sanus, sive infirmus; et mortis causa, qu® fit mortis intuitu sive à sano, sive ab infirmo.—Pr®terea donatio alia est pura, alia conditionalis, alia in diem certum, vel incertum etc.

214. Q. I- Qui donare possint inter vivos?

R 4 0 Regular i te r omnes et soli domini, qui rerum suarum administra-lionera habent , e t specialiter à j u re non prohibenlur (I. 21. in re C. man-dati); quia sues quisque rei moderator et arbiter existit.—Defectu dominii donare n e q u e u n t : - ! . Tutores , et cura tores , e t Praelati ex rebus Ecc les ia , p r a t e r modicas donationes, maxiraè remunera tor ias ; qu® secundùm mo-rem p a t r i a admit t i consueverunt (I. 42. §. 2. f f . de admin, tutor c. 2, 3. h. t.), et procura tores et iam cum libera sine specialissimo mandato [I. 7. princ. f f . h. t.), et religiosi sine consensu Superioris, cùm per votum pau-pertat is dominio se abdicaverint .—II. Defectu liber® adminis t ra t ions donare nequeunt pupilli, minores e t prodigi, quibus administrat ione in-terdiclum es t .

2:° Jure prohibentur donare:—I. Pater filio in patria potestate con-s t i tu to , ne sibi ipsi donare videatur [lib. 11. Cod. hoc tit.) H®c tarnen do-natio, si non revocetur , convalescit per eraancipationem filii, vel mortem pa t r i s (lib. 34. §. 2 f f . h. t.) At donatio ob causam valide fit filio, v. g. propter nuptias , studia, mililiam, meri ta; vel si pater r emi t t a l u sumfru -ctura in bonis adventitiis, vel si quid donet filio naturali .—II. Uxor marito, e t econtrà , ne amor conjugalis fiat venalitius (l. 4, 3. f f . de donation, int. V. et U.)—III. Miles su® focari®, seu concubin® (l. 2, 5. C. de donai, int. V. et v.), quod speciale est , cùm aliàs donatio facta meretr ici valeat .

Idem Privilegium competit Clerico, seu militi coelesti—IV. Beneficiatus ex redditibus superfluis ad causas profanas, quia redditus superflui, si non ex justit ia, saltèm ex pr®cepto Ecclesi® expendendi sunt in causas pias, de quo in tit. seq.—V. Filiusfamilias ex bonis profectitiis e t adventitiis, ne pr®judicet patri. At ex bonis castrensibus et adventitiis irregularibus, quorum proprietas et ususfructus ad filium pert inet . liberò donare potest (lib. 7. §. fin. f f . h. t.) Circa filiosfam. minores, et pupdlos pubertati proximos, maximè spectanda est consuetudo patri®, an, et quantum do-nare possint.

212. Q. II. Quo modo et forma facienda sit donatio? R. 4.° Ex p a r t e r e i requir i tur , ut sit alienabilis; nam si à j u r e , vet

testatore sit alienari prohlbita, nulla erlt donatio. Privatum tarnen pactum de non donando, cum personam, e t non rem afficiat, non impedit valorem donationis, sedactioni personali dat locum contra donantem (lib. 3. Cod.de condictione ob caus.)

2.° Ex par te donanlis et donatarii requir i tur consensus sensibiiis; ità ut donatio ante acceptationem non sit perfecta, vel obligatoria (lib. 19. §. 2. f f . h. t.) Et ideo furioso, mente capto, et infanti non donatur, quia in-tellectu carent ; nisi curator e t tutor nomine eorum acceptet (§. 8. In de inut. stip.)

3.° Ex par te summ® 500 solidos exeedentis requir i tur , ut donatio lllius fiat cum solemnitate legali, seu cum insinualione apud judicem; secùs donatio regulari ter non valet quoad excessum (§. 2. Inst h. t.), ubi corr iguntur jura antiquiora exigentia hanc insinuationem pro donatione 200 vel 300 solidorum (l. 4. C. h. t.) Ratio est pro hoc s tatuto, ne dona-tiones temerò et prodigaliler fiant, ac inde sequatur depauperatio ci-vium. Et quia hie verti tur bonum publicum, privatus huic insinuationi renuntiare non potest. Porrò nomine judicis venit quicumque judex, aliàs etiam incompetens (l. 30. C. h. t.) Ab hac insinuatione excipiuntur donationes Imperatori fact®, remuneratori®, modo non excedant merita; ad reparationem ®dium, ad redemptionem captivorum, et 'morali ter in-terpolai®, licèi simul sumpt® excederentsummam 500 solidorum (eil. lib. 34. 35. 36. C. h. t.), e t de jure Can. donationes ad quascumque pias cau-sas (c. 6. h. t. et argum. c. 11. de testam.)— Nec obstat l. 19. C. de SS. Eccl. I. 34. §. 1. C. h. t.; nam jura isla, quibus pium opus impedilur, nun-quam reeepta et approbata sunt ab Ecclesia.

213. Q. III. An valida sit donatio omnium bonorum non Jantùm pree-sentium, sed et futurorum?

R. Affirmativè, cum Harppr , Schmier, Stryck, Schmal., Zoes, Rees, e tc . , contra Clar. Gomez, Schneidewin et alios. Nam talis donatio jure na-turali valet; jure aulera positivo nullibi i r r i ta lur , dummodò, si opus est, fiat cum insinuatione; imo donatio universitatis bonorum, si non sit inoffi-ciosa, tenere dicitur lib. 35. §. 4. C. h. 1.1. 5. C. de inoff. donat. I. 8. ibi: omnia bona; C. de revocand. donat. I. 17. §. 1. f f . quce in fraud, creditor.; ergo. Maximè autem talis donatio valèt , si fiat ex voto, juramento, vel ad pias causas: item ex causa onerosa matrimonii, transactionis etc.—Nec

obstat I. 3. f f . qui testam. fac.\ nam facultas testandi cuilibet est permissa, non tarnen pr®cepta; ergo indirectè tolli potest per lalem donationem. Cetera jura, qu® allegari solent, damnant solum donationes, seu pacta caplatoria mortis alien®: ul lib. fin. in fin. Cod. de pactis. lib. 4. Cod. de inutil. stipid. I. 63. f f . de V. 0., et inofficiosas, ob quas legitima Iiberis non relinquilur (I. 1. el seqq. C. de inoff. donat.], et fraudulentas (I. lU.

1 . f f . de jure patr.) Celerùm, si facta est donatio omnium bonorum indeterminatè, s t r i d è interpretanda est, ut non extendatur ad bona fu -tura (I. 22. f f . h. t. I. 86. pr. f f . de legat. %.)

214. Q. IV. Quis sit effectus donationis? R. 1.° Donatio pura, si verbalis est, parit jus el obligationem, seu

necessitatem tradendi, sicut in emptione-venditione; ila ut donator non satisfaciat pr®stando interesse, sed rem ipsam tradere leneatur (§. 2. v . perficiuntur Inst. h. t.)—2.°Donatio per traditionem completa parit domi-nium rei donat®, si donans est dominus rei; secùs possessionem cum con-dictione usucapiendi (tit. f f . pro donato.) Si vero res donata, tanquam aliena evicla est, donans non tenetur de evidione, ne ex beneficio dam-num sentiat (I. 62. f f . de cedilit. Ediclo.)-, nisi de evid ione expressè c o n -venlum sit, vel donatio fuerit ex causa onerosa, ut dolis eie. (ibid. e t I. 1. C. de donat. sub mod. et l. 37. 34. f f . h. t.)—3.° Hoc dominium rei d o -nai® regulari ter est irrevocabile (l. 2. et fin. C. de revocand. donat.)-, nam donatione completa, jus acquirilur in re, quod regulariter nec P r i n -ceps tollere polest. Et per hoc donatio ' inter vivos differt à donatione mortis causa, qu® usque ad extremum donanlis spirilum revocari polest, sicut legatum (§. 1. In. h. t.) Data regula non est sine suis exceptio-nibus.

215. Q. V. Ex quibus causis revocari possit donatio inter vivos? R. Ex causa inofficiosi, ingrati, et supervenientiw liberorum. Et

quidem: 1.° Donatio inofficiosa secundum id, quod detrahit legitim®, mortuo

testatore pal re , aut maire, revocari potest à Iiberis, et econtrà à paren-tibus, si quis libcrorum inofficiosam donationem fecit (l. 2. 4. 5. 7. 8. C. de inoff. donai.) Nam donans recessit à pietalis officio; ergo jus reelè con-cedit, ut post mortem revocelur donalio, non tota, ut vult Clar. Abb. e t alii, sed'secundùm quod inofficiosa et legitim® injuriosa est.

2.° Ex causa ingratiludinis à donatario in donatorem commiss®, revo-cari potest donatio tantum in quinque casibus:—si atrocem injuriam com-mittat verbo, vel facto, ut commiltendo adulterium cum uxore, vel s l u -prum cum filia donantis:—si grave damnum ei inferat in bonis forlun®: —si impias et violentas manus in eum injiciat, percutiendo:—si fidem. seu pacta in actu donationis imposita f rangat , et observare nolit:—si pe -riculum necis donanti s t ruxeri l . Ceter® aulem caus® ingratiludinis, etsi essent majores, non sufficiunt ad revocationem donationis (l. fin. C. de re-vocand. donat.) H® caus® seqq. versiculis continentur:

Ingra tum faciunt: atrox injuria, damnum, Impia dextra, fides fracta, pericla necis.

Actio ingrat i non procedit , nisi ingratitucìo jur idicè probe tur , neque t ransi t ad h®redes , sive donantis , sive donatari i ; nisi donator actionem istam movere cceperit, vel volueri t , sed morte pr®ventus non potueri t (cit. I. fin. et c. fin. h. t.) Nam si donator sciens tacuit , pr®sumitur ingra-t i tudinem condonasse. Tum quia actio in jur iarum morte ex t ingui tur , et ad hieredes non t rans i t .

3.° Ex causa insperate supervenient ium l iberorum, non t a n t ù m pa-t ronus l iberto donans, sed quivis alius donator revocare potest regular i -t e r totam donationem; etiamsi u n u s tamtùm Alius ei insperate nascatur , sive patr i supervivat , sive prffimoriatur: ità l. 8. si unquam C. de revoc. donationib. Qua; lex, licet expressè loquatur de patrono, tamen ex mot i -vo genera l i , in te rpre ta t ione comprehensiva intel l igi tur de quocumque alio donatore; nam quisque l iberis carens , et de illis nihil cogitans, pr®-sumitur à j u r e donare cum taci ta conditione: nisì liberi nascantur, ergo si conditio isla existat , ipso ju re evanescit donat io , licèi donatar ius non obligelur res t i tuere , donec res donala r epe ta tu r . Si tamen donatio est j u ra t a , r emunera to r i a , vel compensativa Ecclesia;, vel Alio emancipato facta , tota non revoca lur ; sed quatenùs es t proli inofficiosa, et legitim® injuriosa • .

Et h®c de donatione inter vivos, ex quibus nonnulla applicari possunt

donalioni mort is causa. Sed: 216. Q. VI. Qua specialia sint in mortis causa donatione? R. 1.° Donatio inorlis causa, quoad modum et formam imila tur par-

t im contractus , quia consensus e t acceptatio donatari i requi r i tur ; part im ultimam voluntatem, quia instar legat i Aeri debet cum solemnitate quin-que test ium (l. fin. C. de donat. mori, cans.) In effectu autem ®quivalet legato, quia à donatario quandocumque revocari potest; nec confirmatur, nisì morte donant i s (§. 1. Inst. h. t. et l. 16. f f . de mort. caus. donat.) Unde pac tum de non revocando al terat na turam illius, et facit donatio-nem inter vivos [l. 27. eod.) Ex quo pa te t differentia à donatione inter vivos, qui® h®c s ta t im firma est, et non differ tur in tempus mortis; a le-gato, quia ad hoc non r equ i r i t u r acceptatio legatar i i . Quoad e s t e r a ®-quiparantur ; quia e t donatio mort is causa et legatum morte conf i rmantur , e t u t rumque subs ta t falcidi®.

2.° Donare mort is causa possunt non tan tùm qui testar i possunt (lib. 15. f f . de mort. caus. donat.), sed etiam qui t es ta l i nequeun t , modo alias donatio eis non proh ibea tur . Sic filiusfamilias pubes de consensu patris potest ex bonis adventi t i is mort is causa donare (l. 25. §. un. f f . eod.)-, non tamen testar i , e t iam pat re consent iente (ibid.), quia conditor tes tamenti debet esse paterfamilias, seu homo sui ju r i s (lib. 6. pr. f f . qui testam, fac.J

3.° Sicut donatio mor t i s causa Iribus modìs Aeri, ità t r ibus modis ex-pirare potest; et quidem, si donatio fiat nullo intui tu morbi , vel periculi,

sed solius mortalitatis, i s la non expi râ t , nisì pe r revocationem positivam, vel nisì donatar ius p rœmore re tu r donant i . Secundò, si donatio fiat in tui tu imminentis periculi , v. g. naufragi i , morb i , ità tamen u t res donata non fiat stat im accipientis , cessante periculo ipso, jure expi râ t donat io , cùm facta fuer i t sub condit ione resolut iva . Tertiò, si donatio facta est intui tu periculi, ità ut statini r e s donata fiat accipientis, sublato per iculo , ipso ju re non expi râ t , sed res cons t i tu ta in dominio donatarii revocanda est cond iz ione , vel utili in rem act ione: ità h®c omnia haben tu r l. 2. 29. 30 35. f f . de mort. caus. donat,—Ce^rà de donationibus, vide in jur ibus suprà al legatis , et in Zoes, cit. f f . eie donat De nuptial ibus donationibus commodiùs agam in lib. 4: tit. de donat. int. V. et U.

217. Q. VII. Quid sit mortis causa capio? R. Est qu®dam species donat ionis mort is causa , qua aliquid donatur ,

non tan tùm intui tu morta l i ta t is , sed etiam rat ione al icujus conditionis implendœ: v. g. Pamphi lus s e rvus esto l iber, si decern Titio deder i t : vei Titio lego 100, si Sejum manumiser i t .—De mort is causa capionibus ag i tur lib. 8. 31. 38. f f . de mort. caus. donat. et capionib.

TITULUS XXV. DE PECULIO CLERICORUM. 0

218. Nota I. Pr®senti t i tulo. concludi materiam pr®cedentem con-t rac tuum, et inchoari moter iam .uitimarum voluntatum; quia peculium Clericorum expendi potes t , vel ac tu i n t e r vivos, vel ultima voluntate . Nomine peculii, seu pecuni® pusill®, v e n i u n t h ì c bona Clericorum separa-ta à bonis Ecclesiarum, simil i tudine desumpta à peculio servorum et filio-rumfamilias, quod par i te r separa tum est à rat ionibus dominicis et p a t e r -nis, ut t r ad i tu r tit. f f . de peculio. De bonis Ecclesiasticis, qu® ad ipsas Ecclesias pe r t inen t , hìc non agi tur ; sed de bonis Ecclesiast icis , seu b e n e -ficialibus, qu® ad ipsos Clericos spec tan t .

Nota II. Bona Clericorum esse triplicia: 1 P a t r i m o n i a l i a , qu® ob-veniunt Clericis ex causa profana, v. g . ex hœredi ta ta te , l ega to , donato, ex operis honestis; ut ex pictione, scr ipt ione, musica e tc . 2.° Industria-lia, qu® obveniunt Clericis ex indust r ia in funct ionibus spir i tual ibus adhi-bita, ut ex missis, concionibus e tc . ; reddi tus stol®, u t pensiones bapt is -males, fune ra l e s , e t hujusmodi: i tem distr ibutiones quot id ianas , licèt Host. Van-Espen et alii bonis beneficial ibus; communis tamen senten t ia bonis industr ia l ibus accenset ; quia non dan tu r in tu i tu beneficii, sed t a n -quam stipendia laboris, et interessent i® in choro. A d h œ c industrialia seu

a—Agitur de hac mater ia in causa 12. q. I . 2. 3. 4.—In Tr id . S«ss. S5. c. 1. -de refor.

quasi patrimonialia bona reducuntur etiam parsimonialia, qua; Clericus parciùs et frugaliùs vivendo, sibi subtrahit de congrua sustentatione. 3.° Beneficialia, q u a obveniunt Clericis in tu i tu beneficii, uti sunt f ructus grossi, seu fixi, e t annui qui dantur propter residentiam. Et h a c alia sunt necessaria, seu sufficientia, q u a C'ericis p r a s t a n t congruam, seu honestam sustentationem pro cujusque s tatu, dignitate et conditione; alia sunt superflua, qua; congrua Clericorum sustentat ioni supersunt.

Nota III. 1« primitiva Ecclesia omnia bona Ecclesisaliea confusa et communia fuisse sub dispensatane Egiscopi. Quia vero communitas ista, aucto fidelium et Clericorum n u m e r o , mollis discordiis, fraudibus et aliis incommodis erat obnoxia, tempore S. S'implica et Gelasii Rom. Pon-tificum, circa an. 468 et sequentes, bona Ecclesiastica divisa sunt in qua-luor po'rtiones: quarum una deputala est Episcopo, altera Clericis, tertia fabr ic« Ecclesia , quarta pauperibus. Ila b a c omnia habentur Can. 27. et seqq 12 q'. 2. Tandem circa an. 813, ut refer tGonz. tit. de prab. cap. 1. num. 9, quadripart i ta ilia divisio antiquata fu i t , et pro Clericis erecla s p e c i a l i a beneficia, e t bona pauperum Episcopis at l r ibuta cum onere alen-di pauperes. Sanò non consta t , quo portio pauperum devenent . Incre-dibile e s t , quòd portio ista iniquè sublata e t à pauperibus alienala non fuer i t , sed potiùs confusa cum porlione Episcoporum et Clericorum, cùm hi tamquam palres pauperum exist imarentur optimi administratores fu -tur i . pro commodo et necessitatibus egenorum.

219. Q. I. An, et quorum honorum Clerici sint domini? R. 4 S u n t absoluti domini honorum palrìmonialium (Can. 18. et seqq.

42. q. 1.); nam Clericatus non inducit incapacitatem dominii, sicut pro-f e s s a religiosa. Idem die de bonis quasi-patrimonialibus , seu industna-libus ; quia acquiruntur tanquam st ipendia, e t merces laboris, juxla illud Lue. 40. Dignus est operarius mercede sua. Unde Conc. Toletan. relatum in Can. 2.12. q. 3. ità s ta tui t : Quicumque de Sacerdotibus,vel ministris pro tui utilitate atque amicitia , vel prcestatione, aut quocumque modo, aut pei soriptura seriem aliquid meruerint à quolibet percipere, in rebus Ecclesia non poterit numerari. Atque i tà , quod Clericus acquirit ex pia fidelium l iberal i ta te , v. g . pro missis e t anniversaries, aliisque functionibus s p i n -tual ibus , pro quibus suam obligationem in terponi t , dominio ejus cedit, uti etiam illud, quod hones ta s u a sustentationi subtrahi t ; e t consequen-ter de his bonis liberò disponere potes t , sicut laici, sive actu inter vivos, sive per ultimam voluntatem (c. 49. et seqq. 42. q. 4. c. 4 .8 . de testam.)

2.° Clerici sunt domini absoluti honorum etiam beneficìalum, q u a ne-cessaria sunt , e t hones ta eorum sustentationi assignata: ità com. sent, cum S. D. 2. 2. q. 485. art. 7. Prob. ex Trid.Sess. 24. c. 42. de reform., ubi Canonicus dicitur f ruc tus facere suos ralione p r a b e n d a ac residenti®; e t si non resideat, dicitur f ruc tus non facere suos, Se ss. 23. cap. 4 .de re-form. : s u u m autem facere perinde es t ac dominium acquirere. Ratio e s t , quia miles e t operarius stipendium et mercedem facit suam, quoad dominium ; sed Clericus est miles ccelestis et operarius in vinea Domini; ergò fructus benefieiales congrua sustentationi assignatos facit suos.

llinc cap. 16. de prabend. dicitur: dignum est, ut Ecclesia stipendiis susten-tentur, in qua et per quam divinis obsequiis adscribuntur.—Nec obstant antiqui Cánones Can. 1. 6. 7. 8. et seqq. 12. q. 4. et alii ; nani procedunt pro eo tempore, quo beneficia Ecclesiastica erant indivisa, administral io-ni ac dispensationi Clericorum commissa.

3.° Clerici, ratione confusionis et commixlionis, sunt domini honorum beneficialium, etiam superfluorum: ità in re communis, licèt modus lo-quendi DD. sit varius. Nam confusio et commixtio est modus acquirendi dominium (§. 27 et 28. In. de R. D.), et ideo etiam fur , vel alius, nummos furtibus commiscens nummis su is , ità ut discerni nequeant , ipsa com-mixtione facit suos (l. 78 f f . de solution), salva domino actione ad t a n t u n -dem condicendum, quantum ablatum est; sed Clerici bona necessaria et superflua habent confusa e t commixta: non enim discernitur, an h a c por-tio sit de necessariis, e t illa de bonis superfluis; ergo ratione commixtionis sunt domini etiam superfluorum. Sed hoc dominium valdè imperfeclum est et g rava tum, cum restitutioni sit obnoxium. Unde:

220. Q. II. An Clerici sub peccato mortali obligentur redditus benefieia-les superfinos expenden in causas pias?

R. I.° Afflrmativè, curn communi omnium TT. e t Canonistarum. Quam obligationem ex antiquis Canonibus graviter iiiculcat Trident, sess. 25. cap. 4. de reform., omninò interdicens Episcopis e t aliis beneflciatis, ne ex redditibus Ecclesia consanguíneos, familiaresve suos augere s t u -deant. Hoc punclum notatum velim ab iis, qui vel perfunctoriè audita, vel male intellecta suorum magistrorum doctrina, perversò et contra r e -gulas utriusque juris liane illationem faciunt: Clerici sunt doviini super-fluorum, ergo in conscientia non teneniur ea erogare in usus pios. Sanò mala illalio, e t innumeris exemplis refelli posset, nisi displiceret rem notis-simam exemplis illustrare.—Superest principalis difficultas, q u a s i t , e t unde oriatur h a c obligatio. Quidam asserunt , eam oriri ex solo p r a c e -pto Ecclesiastico, adeòque ex vir tute obedienlia: ità Soto, Covar. Ilaunol. Schmalz. Pichler , et alii RR. Alii ex jure naturali chari tat is , ut Molina, Palao etc. ; alii ex vir tute religionis, ut Lugo, Schmier cum citt . ; alii ex virtute justitiie, cum quibus:

Clerici ex justitia obligantur bona beneficiaba superflua erogare in cau-sas pias, et consequenter si ea expendant in usus profanos, t enen tu r ad resti tutionem. Ità communis sententia veterum DD. cui subscribunt gravissimi TT. et Canonista, Reginald. Tanner. Abb. Innoc. Pirrhing. Engl. Reiff. Navar., eamque veram esse dicit P. Laym. lib. 4. tract. 2. cap 3. à num. 3, e t in hoc sensu intelligendi sunt DD. dicentes, Clericos non esse dominos superfluorum, putà dominio perfecto, et à rest i tut ione libero.—Prob. I ex antiquis Canonibus 12. q. 1. Can. 49. et. seq, ubi Can. 22. ex Can. 40. Apostolorum, sola necessaria, non superflua Episcopo con-ceduntur his verbis: «ex his autem, quibus Episcopus indiget, adsuas ne-cessitates e t peregrinorum fratrum usus, et ipse percipiat, ut n ib i le ipos-sit omninò deesse; lex enim Dei prac ip i t , ut qui altario deserviunt, pas-eantur de ipso»; ergò superflua non conceduntur Episcopo, vel a l ter i Cle-

T. ii^ t a

rico, sed manenl i n j u r e Ecclesia; pro "lis causis, per Can. 19. ibid.; id verò quod manet in j u r e Ecc les ie , de ju re et jus t i f ia ei debe tu r pro piis cau-sis. Tum quia ci t . regula: qui altari servit, de altari vivat, passim reperi-t u r in jure ; ista vero regula: qui altari servit, superfiua capiat de altari, nullibi reper i tu r , sed potiùs reprobatur à jure , tanquam equ i t a t i inimi-ca.—Nec obstat , quòd Cánones isti concepti sint pro statu Ecc les ie pri-mi t i ve ; nam Tr ident . s«ss. 25. c. 1. de reform, revocat se ad Cánones a n -t iquos Apostolorum; e r g o etiam hodie observandi sun t quoad ea, q u e sta-tui p r e s e n t i sunt accommoda: putà u t superflua n e c e s s i t a t e s pauperum, aliisque piis usi-bus, quibus .debentur , a p p j i c e n t u r . - P r o b . II. ex Patr ibus, Obligationen! j u s t i f i e inculcant ibus. Nam S. Hieron. re la tus in p r o a m . dist. 42. de Clerico a i t : aliena rapere convinciti, qui ultra necessaria sibt retiñere probat,ur. E t pro s ta tu p r e s e n t í s Eccles ie scribit S. Bernard, ep. 40 ad Canonicum Lugdunens . inquiens: De aitarlo non licet comparare aurea frana et sellas depictas; quidquid prceter necessarium victvm et stm-plicem vestitum de altari retines, tuum non est, rapina est etc. Omilto plu-r a similia test imonia, q u e claré nobis indicant , q u e fuer i t mens Pa i r um de bonis beneficialibus Clericorum, u t sané ci lra periculum r e l a x a t i o n s non si t ab eorum senten t ia r e c e d e n d u m . - P r o b . III. Jura recen l io ra , dum severè p roh iben t superflua expendi in usus profanos, nulli pro causa as-s ignan t sol a m indecent iam, seu motivum p r e e e p t i Ecclesiastici , sed p le -rùmque expr iman t causam ju s t i f i e : u t c. 4. h. t., ubi ex provenl ibus Ec-clesiasticis res comparans dicitur commit te re sacrilegium par cr imini J u d e furis; e t c. 16. de prabend. Clerici d icuntur vivere e t s u s t e n t a n de pat r imonio Jesu Christi ; e t Tr ident . S. 25. c.l.de reform, prohibet con-sanguíneos ditari ex rebus Ecclesiasticis, quia sun t res Dei e tc . ; e r g o p r e c e p t u m Ecclesiaslicum de e r o g a n d o s u p e r f l u i in pios usus n i t i tur a l -t ior i p r e c e p t o , scilicèt p r e c e p t o naturali j u s t i f i e , quod dictâ t Clericum quideni debere s u s t e n t a n de al tar i ; non verò superflua vane prodigere et di lapidare.—Prob. IV. ex Const. 19 Innoc. XII . Romanum decet 1692. 10. Kai. Julii, quam singuli Cardinales in c r e a t a n e sua, u t i et iam in conclavi, sede vacante , ju ra re debent , se illam observaturos . In hac igi tur Const. §. 1. habita, Pont i fex s ta tu i t e t déclarai , ñeque Romano Pontifici licere r edd i tu s Ecclesiasticos p rofundere in suos f ra l res , nepotes, aliosque con-sanguíneos , affines, vel in eorum locum adscitos; nisi remunera t io eis ex lege j u s t i l i e debeatur , vel nisi pauperes s int ; (%. I . ) «quòd si f ra l res , aut nepotes inopia laboraverint , po te r i t Rom. Pontifex pro tempore existens, pro. t imorata sua conscientia illorum pauper ta tem eodem omninò modo su-blevare, quo pauperum ext raneorum inopie subvenire fas est.» Quam dispositionem fundar i in t i tulo j u s t i f i e , probat primó motivum in Const, ex pressura, scilicèt u t ipse Rom. Pontifex inveniatur justus: celeri vero Antistites ejus exemplo de bonis et rebus Ecclesiasticis, jvxta œquitatis et justitia leges, disponete condiscant. Probat secundò textus §. 6. quod si forsàn ibi: « C u r e er i t Romanis Pontif icibus succesor ibus donal iones gra tu i tas , seu lucrat ivas disposit iones, excessiyas subventiones rescindere, revocare et in nihilura redigere , ac donata à consanguineis vindicare, et

T I T . X X V . DE P E C . C L E R .

auferre.» Quod sanè non l icerc i , si ejusmodi donationibus jus na tu ra l e et justit ia non l a d e r e n t u r , sed solùm p r e c e p t u m Ecclesiasticum; s iqui -dera Papa, cùm jux ta plerosque adversar ios legibus suis non l igetur , va-lidé, licite et i r revocabi l i ler donal iones faceret ; ilà ut c i l ra injust i l iam à successoribus revor-ari non possent; s icut nec possunt donat iones modera-t e pauperibus consanguineis f a d e . Si e rgo hoc. P a p e non licet, quomo-dò id licebit Episcopis. P r e l a l i s et Beneficiatis inferioribus? Ratio est , quia h a c ralionabilis fuit voluntas piorum f u n d a t o r u m pro cul lu Dei et salute animarum bona sua offercnt ium, ut Episcopi et Clerici compe ten -ter sustenta ' rentur , et quod eis superes t , t a n q u a m pa t res pauperum eis fideliter dispcnsarent , aliisque piis causis succu r r e r en t : ea verò volun -tas, ut superflui reddi tus in vanos profanosque usus e x p e n d e r e n t u r , r a -tionabiliter p r e s u m i nequi t in fundator ibus ; e rgo Episcopi et Clerici ex quasi cont rac tu obligantur banc piam voluntatem implere: sccùs peccant contra justi t iam, sicut h e r e s omi t tens p r e s t a r e id, quod ejus fidei â t e s -tatore commissum est . Hinc S. D. 2. 2. q. 87. a. 3. ad. 1, veram ra l io -nem assignai , cur tanla bona a l l r ibuan tu r Clericis, inquiens, «In nova le-ge d e c i m e dan tu r Clericis, non solùm p rop te r sui sus ten ta t ionem, sed et iam, ut ex eis subveniant pauper ibus ; et ideo non superf luunt , sed ad hoc necessaria sunt , et possessiones Ecc l e s i e , et oblal iones, et p r imi t i e s 'mul cum decim's .—Denique pauperes e t p i a c a u s e quar lam porl ionem tuam permixtam habent bonis Episcoporum et Clericorum; e r g o quod Clericis superest , ex jus t i t ia debe lur pauper ibus et piis causis.

H e c sentent ia Ultissima e s t , ut omnes concedunt : opposita est probabi-lis; cu ju s fundamenta aunt sequent ia :

I. Tr ident . Sess. 23. cap. 1. Se ss. 24. cap. 12. de reform. indisHnctè di-cit: quòd Clerici res identes f r u c t u s suos faciant, et non res identes f r u c -tus non faciant suos; ergo sicut isti nul lus f ruc tus faciunt suos , ilà illi omries faciunt suos, e t neccssarios et superfluos, absque onere ex just i t ia r es t i tuendo—II . Obligatio ex just i t ia res l i luendi debet esse cer la ; sed ex nullo ju re clarè p roba tu r tal is obligatio, cum ju ra pro nobis a l legata sint dubia; ergo.—III . Radix resl i tut ionis es t in jus ta acceptio, vel res injustò accepta, quorum neut rum repe r i t u r in Clericis.—IV. Si Clerici ex just i t ia t e n e n l u r superf lua e rogare in usus pios, e t iam hi, qui ex causa profana bona isla accipiunl à Clericis, l ene rcn tu r ad eorum res l i lu l ionem: sequela est contra communem praxim et usuili.—V. Papa in ju re natural i non po -tes t dispensare (Can. inferior ad. 21.); sed Papa dispensât , e t privilegia concedit ad bona Ecclesiastica in causas profanas expendenda, ut constat ex Bulla Sixti IV Elsi universis 1744 , Julii III. Cupientes 1550, PaulïiV. In eminenti 1606; e rgò de ju re na tu ra l i et ex jus t i f ia non es t obligatio is ta bona erogandi in causas pias. Sed:

R. Adi. Clerici res identes omnes f r u c t u s faciunt suos, necessar ios quidem dominio absoluto et libero, superf luos vero dominio gravato, seu cum onere restituendi.—yl(Z II. Debet esse cer ta saltèm mediatè et i l la t i -ve. non immediatè et directò: si cnim bona a l tar i s p r e t e r sustenta t ionem Clerici, aliena sunt , illativè ce r ta est obligatio ea res t i tuendi . Nec liberta»

à r e s t i t u e n d o , nec obl igat io r e s t i l u e n d i c e r t a e s t . Quia ve ro s e n l c n t i a n o s t r a J u r i , P a t r i b u s , vo lun ta t i f u n d a t o r u m , e l r a t i o n i con fo rmio r v i d e -t u r , e t ferè ab omnibus an t iqu i s D o c t o r i b u s p r o b a t a , m e r i t ò l a n q u a m p r o -babi l ior e t t u t i o r a l te r i s e n t e n t i ® p r ® f e r e n d a e s t . — A d III. Ob l iga t io i s t a o r i t u r ex re j u s t e qu idem a c c e p t a , s e d c u m g r a v a m i n e r e s t i l u e n d i : a d e ò q u e in e f f e c t u ex re mater ia l i t e r i n j u s t è a c c e p t a , n i s i v o l u n t a s r e s t i l u e n d i a b e s s e t : quo casu r e s p a u p e r u m f o r m a l i t e r i n j u s t è d e t i n e t u r d c l e r i co .— Ad IV. Cone. s eq . cum P. Lavm. e t a l i i s , nisi c l e r i cus d a t u m c o m p e n s a r c i ex bonis pa l r imon ia l ibus vel n e c e s s a r i i s . P r a x i s in c o n t r a r i u m nihil p r o -ba t : turn qu ia n e s c i t u r , ex q u i b u s b o n i s c l e r i c u s d e t ; t u m quia multa per patientiam tolerantur, qure si deducta fuerint in judicium, exigente justi-tia, non debeant tolerari (e. 18. de prwb.)->-Ad V. D e c a n t a t u m es t in u t r o -q u e j u r e , j u s n a t u r a l e m a t e r i a l i t e r m u l a r i pos se in his , q u o r u m m a t e r i a p e n d e t à p o t e s l a t e p r i n c i p i s ; c ù m j u s h u m a n u m s i t , q u o d a l iquod addi i vel d e l r a h i l ju r i na tu ra l i (I. 6. pr. f f . de J. et J.) In bul l is a l l e g a t i s Pr ivi -l e g i u m c o n c e d i t u r q u i b u s d a m Cle r i c i s e t laicis , n e e o r u m bona C a m e r a ; Apostolica; a p p l i c e n t u r : an v e r ò b o n a s u p e r f l u a e x p e n d i p o s s i n t in u sus p r o f a n o s , nihi l i s l ic s t a l u i l u r , s e d p o l i ù s c o n s c i e n t i ® C l e r i c o r u m r e l i n -q u i t u r . Imo f a t eo r , Papain ex causa p u b l i c a in bonun i Ecclesia ; r e d u n d a n -t e , e t i a m ci rca supe r f lua d i s p o n e n d a c o n c e d e r e posse P r i v i l e g i u m : qua l i s c a u s a in c i t a l i s bull is i n s i n u a t u r , n e sc i l i ce t R o m a idone i s m i n i s t r i s e l v i -r is ad g u b e r n i u m Ecclesia», e l u r b i s d c c o r e m neces sa r i i s d e s t i t u a l u r ; c ù m P r inceps ex causa publ ica e t i am j u s a l t e r i qu ics i tum t o l l e r e pos s i t . S e d ab h i s exo rb i tan l ibus n u l l a e s t c o n s e q u e n t s ; e t i deò Innoc . X I I . pub l icò p ro f e s sus e s t , nec sibi l icere bona Ecc le s i a ; in n e p o t e s n o n p a u p e r e s p r o -f u n d e r e , u t hoc exemplo alii P r a l a t i d i s c a n t de bonis et rebus Ecclesiasticis jvxla aquitatis et justitia leges Osponere: cit Const. Komanum decet.

Dices: ' S. T h o m a s s l a t p ro oppos i ta s c a t e n i l a 2. 2. quwst. 181. art. 7 . in corp. Ibi: De his autem, quit sunt special iter suo usui deputata, videtur esse radem ratio, quaj est de propriis bonis.—R. S. D. non t a n t u m in loco p r o nobis a l l ega lo , sed e t iam in hoc loco m a n i f e s t ò s l a t q ro n o s t r a s e n t e n t i a . N a m bona usui, seu c o n g r u a ; s u s t e n t a t i o n i d e p u t a t a (non abusui) s u n t , s i cu t bona p r o p r i a Episcopi . S e c ù s , si S. I). l o q u e r e l u r de bonis e t i a m super f lu i s , mul t imi adve r sa r i i p r o b a r e n l , quod sc i l ice t n c q u e ex p r ® c e p l o Ecc les ias t i co t e n c a t u r ea e l a r g i r i , s i c u t n e c p r o p r i a b o n a . P r m t e r e a S . D. l o q u i t u r ibi c u m d i s t i nc t i one : si p o r t i o p ro p a u p e r i b u s e t f ab r i ca E c c l e s i a s u n t s e p a r a t a ; a t si s e p a r a t a non s u n t , la l ium b o n o r u m distribuito fidei ejus rommittitur: quod e t nos t ra s e n t e n t i a a s s e r i i , c ù m por t io p a u p e r u m confusa s i t c u m po r t i one E p i s c o p o r u m e t C l e r i c o r u m , e t h o d i e r n i f u n d a -t o r e s bona a b u n d a n t i a Cler ic i s c o n f e r e n t e s , c o n f o r m i t e r j u r i c e n s e a n t u r o p e r a r i , s c i l i ce t , u t quod s u p e r e s t , p i i s caus i s e r o g e t u r . — V i d e c o m m e n -t a r l u m Ca je l an i loco cit.

221. Q. II F. Quomodo in praxi Clericus uti possit beneßcialibus? R. Cler icus , d e d u c t i s b o n i s p a t r i m o n i a l i b u s e t i n d u s t r i a l i b u s p ro

missis, an ive r sa r i i s , u l i e t r e d d i t i b u s s t o l a , ac d i s t r i b u t i o n i b u s q u o t i d i a -n i s , v idea t , quan t i s in t f r u c t u s g r o s s i , q u i i n t u i t u benefici"! d a n t u r ; dedu -

«•lis p a r i t e r expens i s e t s t e r i U t a t u m d a m n i s ; e t e x a l t e r a p a r t e v idea t , q u a n t u m Cle r i cus e j u s cond i t ion i s i n d i g e a t p r o h o n e s t a s u s t e n t a t i o n e , s e -c u n d u m m o r e m p a t r i a e t p r a x i m p i o r u m a c t i m o r a t o r u m ; et facilè d e -p r e h e n d e t , an q u i d no tab i l e s u p e r s i t s u a s u s t e n t a t i o n i . In quo r e g u l a g e -ne ra l i s s t a t u i n e q u i f ; sed a t t e n d e n d a e s t q u a l i t a s , l i t t e r a t u r a , nobi l i tas e t a l i® c i r c u m s t a n t i ® p e r s o n a e t loci; c ù m a l i u s p r ® alio major i s u s t e n t a -t ione i n d i g e a t : i tà l a m e n u t Cler ic i n o b i l e s p r a c i s è r a t i one nobil t a l i s non v i v a n t s p l e n d i d i ù s , q u à m laici nob i les e j u s d e m cond i t i on i s — J . ° C l e r i -c u s pa t r imon io c a r e n s , e x s u p e r f l u i s p o t e s t s u a e t s u o r u m c o n s a n g u i n e o -rum d e b i t a e x o l v e r e , e o s q u e p a u p e r e s , e ts i filii s p u r i i e s s e n t , a l e re ; non ta rnen ad m a j o r e m s p l e n d o r e m e v e h e r e , c o n t r a T r i d . Sess. 25. cap. 1. de reform., pue l l as i nopes d o t a r e , m o d e r a t a conviv ia s e c u n d u m m o r e m pa -t r i® i n s l i t u e r e , p r o necesa r i i s Ecc les i®, v. g . p a r a m e n t i s , a l iqua e x p e n -d o r e ; e t d e n i q u e non t a n t u m p a u p e r i b u s o s t i a t i m m e n d i c a n t i b u s , sed e t i a m nobi l io r ibus pe r son i s s u c c u r r e r e , q u a n e c e s a r i i s c a r e n i ad s l a t u m s u u m c o n s e r v a n d u m e i e . — 3 . ° Q u a n t a m a t e r i a su f l ì c i a t ad p e c c a l u m m o r -t a l e , def lnir i g e n e r a l i t e r n e q u i t ; hoc c e r t u n i e s t , q u ò d a l i q u a n t o p lus r e -q u i r a t u r , q u à m ad f u r t u m , q u i a Cle r ic i p r o flliisfamilias h a b e n t u r r e s p e c t u Eccles i® et b o n o r u m bcne l i c ia l ium: Si verò sit multus, seu no tab i l i s exces-sus, non potest latere. Unde videtur bonce fidei repugnare-, et ideo non est absque peccato mortali (S. D. loc. cit.)

222. Q. IV. ' Penes quos sit dominium bonorum ad ipsas Ecclesias spe-ctantium?

R. 1.° Domin ium s u p r e m u m e t u n i v e r s a l e e s t p e n e s C h r i s t u m , c u j u s i n t u i t u r e s d o n a n l u r Ecc le s i i s ; e t ideò l a l i a b o n a d i c u n t u r P a t r i m o n i u m C h r i s t i , Can. 1. 6 . 26. e t c. 12. q. 2. D o m i n i u m a l lun i es t penes Ecclesiali! R o m a n a m , sou P a p a m , t a n q u a m P r a l a t u m o m n i u m Ece le s i a rum. D o m i -n ium vero p a r t i c u l a r e e t p r o x i m u m e s t p e n e s i p sas Eccles ias , u t p e r s o n a s f i c tas , seu p e n e s co l leg ia C l e r i c o r u m , e t R o l i g i o s o r u m ; non v e r ò penes m u r o s mate r ia le^ (rap- I . in fin. de testam. Can. 11, no» dicatit 12. quwst. 2. T r i d e n t , sess. 25 . cap. 3. de regular.)—Quòd si c o m n u i n i t a s Re l ig ioso rum s i t i n c a p a x domini ! , hoc d e v o l v e t u r i m m e d i a t e a d S e d e m Apos lo l i cam, vel ad ipsam Ecc les iam, u t p e r s o n a m l i c t a m : q u o modo e t i a m l u a r e d i l a s d i -c i t u r domina , I. 5 i . e t 61. f f . de acquirend. rer domin.—i." Bona imino-bilia à Cler ico c o m p a r a t a , 6i is a n t e p r o m o l i o n e n i s u a m nihil pa t r imoni i h a b u i t , p r o t e m p o r e v i i » c o n c e d u n t u r ad e j u s u s u m ; a t pos t e jus m o r t e m c e d u n t E c c l e s i a , q u i a p r a s u m u n t u r ex r e d d i t i b u s Ecc les ias t ic i s c o m -p a r a l a (cap. 1. e t fin. hoc tit.)

TITÜLUS XXVI. DE TESTAMENTI8 E T U L T I M É VOLUNTATIBUS. <*

223. Nota I. Ab act ibus et contract ibus in ter vivos transiri ad ul t imas voluntates: quarum quinqué sun t species: Testamentum, codicilívs, lega-turn, fideicommissum et mortis causa donatio. Ultima autem voluntas es t , post rema dispositio de bonis in lempus mortis. Dicitur postrema, seu u l -tima, non ordine, quasi mutari in aliam dispositionem non posset: ambu-latoria enim est voluntas defuncti. usque ad vita; supremum exitum (l, 4. f f . de adimeni, legai.), sed ult ima firmitàte, quia non ali ter, nisi morte tes ta-toris conf ì rma tu r : et per hoc differ ì ab act ibus in ter vivos, qui statini, non expecta ta morte con t rahen l ium, firmi sun t .

Nota II. Tes tamenta et alias u l t imas volúntales valdè conformia esse rationi et jur i natural i , maximè in eo puncto, quo prolibus necessaria sustentat io re l inqui tur ; per se tamen, et. quoad effectum efficacem testa-menta sunt jur is humani antiquissimi, et fere apud omnes .gen tes recepii: non vero formal i te r ju r i s na tura l i s (lib. 1. f f . de hared. petit. I. 130. f f . de V. S.) Nam inspecto ju re natural i , non da tur voluntas, nec dominium post mortem; e r g o nec dispositio in lempus mort is . Quòd e rgo ultimai voluntates s in t eff icaces post mor tem, juri civili humano, p r a s e r t i m con-suetudinario t r ibuendum est . I ta explicanlur cap. 16. hoc tit. ibi: legitima portio jure natura debita, lib. fin. Cod. qvor. bonor. ibi: lex ipsa natura, l. 43. pr. f f . de vulg. subst. I. 1 . C. de SS. Eccl.

Nota III. Testamentum quoad nomen esse tes ta t ionem, seu tes t imo-nium mentis; (Grammaticorum derivationem hìc non curat Imp. pr. Inst, detestam. ord.) At quoad rem tes tamentum es t : Voluntatis n o s t r a justa sentent ia de eo, quod qui post mor tem suam fieri vult . Ità Modestin. I, 1. f f . qnitestam facer. Dicitur justa, hoc est, jur i conformis, qua h a r e s di-r ec t è ins l i tu i tur . Hinc i n t e r p r e t e s supplent , seu declarant , istam defini-t ionem hoc modo: testamentum est ultima voluntas directum haredis insti-tutionem continens; nam di rec ta h a r e d i s inst i lut io est substantiate tes ta -menti cons t i tu t ivum, e t distinctivum ab aliis ul t imis voluntal ibus, quibus heeres directè inst i tuí nequi t , ut ex dicendis.

a.—Agitur de h a c mate r ia in Sexto et Clementinis h. t.—In Decreto Can. 19. el seqq. 12. q. 1. et Can. 46. et seqq. 12. q. 2. etq. 3. 5. per. tot. et Can. 4. cum seqq. 13. q. 2. et Can. 14. cum seqq. 16. q. 1.—Et in Tridentino sess. 22. c. 6. 8. et sess. 25. c. 4 de ref.—Fusius in jure civili: in Institut. lib. 2. tit. 9 et seqq. et libr. 3. tit. 1. usque ad tit. 13.—In Pandectis libr. 28. usque ad librum 38 inclusive per t o tum.—In Codice lib. 6. lit. 9. u s q u e ad finem h u j u s l ibr i .—Nov. 1. 2 .18 .115 . r . 3. et seq. e t c .

Nota IV. Jure antiquo tr ia fuisse genera tes tamenlorum: quorum pr i -mum fiebat tempore pacis, calatiscomitiis, seu convocato universo populo. Allerum fiebat t empore belli; et Procinctum d icebatur , quia à procincl is ab bellum condebatur . Terl ium fiebat per as e t libram, seu imaginariam venditionem, ubi t res c o n c u r r e b a n t : unus, qui libram tenui t , et libripens vocabalur; al ter qui vendebat famTiam, seu bona sua; et ter t ius , qui emebat familiam, quinque test ibus pr®sent ibus (§. 1. Inst, de teslam. ordin.) Sed h a c in desuetudinem abierunt ,—Hodie t e s t amen tum divi-ditur in solemne, seu pe r fec lum, in quo omnes solemnitates à j u r e p r a -c r i p t a adhibenlur; et non solemne, seu privi legiatum, quod ex privilegio juris sust inetur absque dictis so lemni ta t ibus .—Hac tes tamenta , vel s u n t scripta, in quibus scr iptura adhibe tur , qua? etiam d icuntur clausa, quia c lauduntur , u t eorum dispositio neque test ibus paleat ; vel sun t nuncupa-tiva, q u a viva voce fiunt, licèt per acc idens m e m o r i a , et facilioris p ro-b a t i o n s causa consc r iban tu r .—Pra t e r ea tes tamenta alia sunt publica, q u a fiunt apud ac ta coràm j u d L e , vel coram Principe: alia privata, q u a coràm privatis condun tu r : alia pagana, q u a à non militibus: alia militaria, qura à militibus conf ic iuntur .

His p r a j a c t i s , in hac.vasta mater ia , q u a magis utilia et necessaria per s e qq- §§• resolvenlur .

Qui, et qua forma condere possint Testamentum?

224. Q. 1. Qui de bonis suis testari possint? R. Omnes, qui speciali ter non p roh iben lu r k na tu ra , u t infantes e l

amentes ; vel h j u r e . Nam tes tamentum es t de genere permissorum. Prohibentur au tem in tit. In. quib. non est permiss. serví, filiifamilias,

exceptis bonis caslrensibus, impúberes, furiosi, p rodigus juridicé, su rd i , et muti; nisi ante hunc defectum l i l leras d dicissent: tunc enim in scr ipt is testar i possent, s icut c a c u s viva voce, captus apud hostes, quia repu ta tu r pro servo; si l amen an te capt iv i ta tem fecit t e s tamentum, id sus t ine tu r in patria sua (%. fin. ibid.) Masculi anno 14 et f a m i n a anno 12 completo, censentur púberes , e t ultima dies habe tur pro completa, ut de ju re com-muni valeant tes tar i (lib. 5. f f . qui testam. facer.) Etiam probabile es t , quód filíusfamilias de peculio adventi t io i r regular i , cujus proprie tas et ususf ruc lus est penes filium, testari possit , per j u s novum nov. 117. c. 1 . §. 1. ibi: licentiam habeant, quo modo, disponere; e rgo et per t e s t a m e n t u m , u t ins inuatur lib. fin. §. 5. C. de bonis, quce liber. Quibus jur ibus specialibus cedunt j u r a genericé prohibenl ia filiofamilias t e s t a r i , puta de peculio ad-ventit io regulari (princ. Inst, quibus non est; lib. penult, et ult. C. qui te-stam. fac. lib. 6. Cod. de bonis; qua liber.)—2.° Proh iben tur testari qui ob.

cr imen redduntur à jure intestabiles: ut rei criminis l a s a majestatis, vel repetundarum, vel famosi libelli, incesta matrimonia contrahentes, depor -tati, banniti (lib. 20. f f . de accus. nov. 42. cap. 4 .) etc. Hodie damnati ad ult imum supplicium non fiunt servi p a n a , et consequenter testari pos-sunt; nisi contraria vigeret consuetudo, vel eorum bona confiscarentur ob crimen [Nov. 434. cap. fin.)—3.° De Jure Can. prohibentur tes tar i h a r e -tici (c. 43. §. credentes, de hœretic.); quod etiam Ju re Civili s ta tui tur (lib. 4. §. 5. et auth. credentes. Cod. de hœretic.), q u a tamen d ispos i la non esL trahenda -ad alios excommunicatos. Item manifesti usurarii , nisi priùs satisfaciant (cap. 2 de usur. in 6.J, et ¡hostiliter persequentes aliquem ex 5. R. E. Cardinalibus (c. 5. de pœnis in 6.) Denique Clerici beneficiati de bonis, seu proventibus beneficialibus (cap. 4. 8. 9. h. t.); nisi adesset p r i - ' vilegium Aposlolicum, vel consuetudo testandi ad pias causas.

225. Q. II. An consuetudo ex bonis beneficialibus, testandi ad causas pro-fanas possit esse rationabilis et licitai

Multi probabiliter aff irmant, ut Covar. Gare. Gletle, Scamb. Schmalz. Pichler, e t alil ; sed cum communi ant iquorum negant Abb. Tanner. Pi-rhing, Laym. Zoes, Engel, Schmier, Reiff. etc. cum quibus:

R. Negativè. Prob. 4.° Jus Cau. continuò resis t i t tali consuetudini, ut pate t ex canonibus antiquis, Can. W.etseqq. 42. q. 4., e t recentioribns cap. 4. 7. 8. 9 .42 . hoc tit. et alibi f requenter; e t sola consuetudo testandi ad pias causas dicitur non improbanda cit. c. 42. h. t., e t meritò, quia non est conveniens, ut res de altari quas i t a in profanum usura rel inquatur; e r g ò . _ 2 . ° Consuetudo, q u a gravamina et damna Ecclesiis affer t , e s t i r r a -tionabilis et mera corruptela, per c. 4. de consuetud. Sed consuetudo ista affert Ecclesiis gravamina et damna; nam dominium Ecclesiarum minuit, et quod in jure earum reraanere debere t , ad usura profanum transfert ; imo quodammodo Ecclesiam spoliât suo j u r e ; ergo. Unde Alex. Il l In Cone. Lateran. , relato cap. 7. h. t., pro motivo renova ta p roh ib i t ions po-nit indemnitatem Ecclesiarum, ibi: nos indemnitati Ecclesiarum providere volente s e t e . , quam indemnitatem Clerici potiùs augere , quàm rainuere, aut tollere deberent, et consequenter contrà faciendo, damnificant Eccle-sias; q u a consuetudo non est rationabilis.—3.° Non potest induci consue-tudo rationabilis, u t Clerici in vivis bona superflua impendant in usus pro-fanos, u t plerique adversarii admi t tun t ; ergo multò minùs per ultimara voluntatem, cùm Clericis minor sit potestas disponendi per ultimam vo-lúntate™, quàm per actum inter vivos (c. 8. h. t.J—4.° Contra jus naturale et justi t iam non pravale t consuetudo cap. fin. de consuet. ; sed Clerici de ju re naturali , e t ex justifia tenenlur erogare bona superflua in pios usus, ut tit. prœced. probavi; ergo.

Obj. I. Quod privilegio acquiritur, etiam acquiri potest consuetudine, salièra immemoriali; sed facultas testandi acquiri potest privilegio, ut dic-tum titulo pracedent i , e t frecuenter Papa dispensai Clericis testari ad causas profanas; ergo.—II. Consuetudo ista viget in raultis diacesibus, neque ei Papa contradicit.—III. In Moravia testari possunt Clerici ad causas quascumque, dummodò tertiam partem Ecclesia r e l inquan t— IV.

Consuetudo ista est saltèm valida, tametsi non licita, ut docent Molina, Azor et alii, quia multa fieri prohibentur , q n a facta t enen t , (e. 46 de. Regni.)

R. Ad I. Major non est vera in sensu absoluto, nam Presbyter sim-plex ex privilegio potest conferre ordines, saltèm minores, et confirmare; non tamen ex consuetudine etc . Quando Privilegium, aut dispensatio est in iis, q u a de se sunt juris naturalis et divini, adquisitum privilegio, non est acquisibile consuetudine; ut non residere in Episcopato, in paroehia, habere duos Episcopatus etc.; obligatio aulem superflua expendendi in usus pios est juris naturalis, e t ex quasicontractu; ergo. P r a t e r ea dum Papa cum uno , vel altero, dispensai ex jus ta gravi causa, dispensatio ista ordinato!' ad bonum Ecclesia universalis; e t consequenter in piam causam; neque tantum gravamen infe t ta r Ecclesiis: sicut dum Papa ex justa causa dispensai ad distrahendas res etiam sacras Ecclesia; secùs ae-cideret in consuetudine, vi cujus omnes Clerici tes tarentur ad causas pro-fanas. Denique in bullis e t privileges, q u a hactenus extant , conceditur quidem Clericis aliquibus facultas testandi, q u a de jure non competit ; sed expressè, quòd testari possint ad causas profanas, nullibì ponitur, e t con-sequenter privilegia isla, dispensationes, cùm exorbitant à jure commu-ni, restringi debent prac isè ad facultatem testandi, non vero laxari ad causas profanas, q u a in generali concessione non veniunt, ex reg. 81. in 6 . _ N e c obstat, quòd in Constit. Julii III. Cupientes, dicatur: in favorem consanguineorum et affmium, et quarumvis aliarum personarum; nam e t consanguinei isti, al iaque persona possunt esse pauperes secundùm suura statura.—\Ad lì. Consuetudo.isla difficiilimè probari posset; quia Clerici, licèt aliqua judicenl ad casas profanas, id faciunt for san ex bonis pa t r i -monialibus, aut industrialibus: imo causa, q u a nobis prima fronte apparet profana, s a p e es t pia; quia persona , quibus Clericus relinquit, occulta egestale laborant.—Nec obstat, quòd testamenta secùs facta non rescin-dantur: tum quia, ut disi, s a p e non constai, an e t de quibus bonis judi-catura sit ad causas profanas, turn quia multa per palienliam lolerantur, q u a tamen Sedis Apostolica patientia non est regula honeslatis et licita-lis. Cùm ergo totum hoc conscientia Clericorura relinquatur, rectè faciei oranis pius e t salutis s u a raemor Clericus, si bona superflua, praser t i ra in ultima voluntate sua, postquara favor humanus non est expectandus, in pias causas expenderit , nisi in a t e rn i t a t e experiri velit, an consuetudo isla rationabilis fueri t .—Ad III. Consuetudo Moravia et aliarum d i a c e -sum, salva portione Ecclesia, permitt i t liberam testandi facultatem, sed conformiter sacris Canonibus, scilicet, ut superflua judicenlur ad causas pias; secùs consuetudo ista, tamquam causis piis inimica, reprobanda fo-ret .—Ad IV. Si consuetudo ista non est licita, sed peccati nutrit iva, non est rationabilis, et consequenter non pravale t jur i positivo, per c, fin. de consuet. Insuper ex hac sententia sequi tur , quòd Clericus sic testando, illieitè agat, ut fatentur Doctores isti; et cùm in hoc peccato notorio mo-riatur, non debet sepeliri in loco sacro, per Can. 46. quibus 4 3 quest. 2.

226. Q. III. An de jure civili incapax ad, testandtm, testari possit, sal-T . n .

tèm ad pías causas? v. g. impubes pubertat i proximus, prodigus, filiusfa-milias de bonis ad venti tis e tc .

Affirmant Barlol." Ricc. Engl. Pichler, Reiff. et alii, quorum sententia pia, sicubi usu recepta est , observanda erit , conformiter lib. 1. Cod de SS. Eccl. Sed juri conformiùs:

R. Negativè: ita Ciar. Tholos. Schmalz. e t alii. Nam facultas ista inca-pacibus ad testandum nullibi res t i tuía est à jure Canonico; imò conformi-t e r jur i civili denegatur in cap. 4. de sepultur. in 6. ibi: Quamvìs fìliusfa-milias absque patris assensu sibi possiteligere sepulturam, pro anima tamen sua, prœter ipsius assensum (nisi peculium castrense, aut quasi castrense, ha-beat) aliquid judicare non potest-, ergo.

Hac de causa efficiente testamenti; nunc de forma. 227. Q. IV. Quœ sit forma substantialis testamenti solemnis? R. Ad testamenlum solemne scriptum r e q u i r i t u r : — 1 U t testator

illud scribat , vel subscribat; e l si scribere nescit, vel non potest, octavus test is loco ejus subscribat.—2.° Ut adsint seplem tes tes idonei, et ad hunc actum rogati , seu invitali, quibus testator scr ipturam clausam ex-hibeat, dicendo liane suam esse ullimam volunlatem; il i verò sua et lesta-toris nomina subscribant propria manu, sigiilumque apponant; e t si ali-quis seribere nescit, aller loco ejus s u b s c r i b e r potest, facta menlione subscriptionis.—3.° Ut lotus isle actus peragalur eodern tempore, loco et contextu sine inlerruptione; licèi modica inlerruplio ob urgentem neces-sitatem non obsit. At si tes tamenlum solemne nuncupalivum fiat, plus non requir i lur , quàm ut testator clara voce ultimam suam volunlatem ex-primat coram seplem lestibus idoneis e t rogatis , designando harcdem, et alia de quibus disponit. Nolarius non est quidem necessarius; rectè tamen adhibelur ad erigendum instrumentum publicum super testamento facto: ita h a c omnia habentur in celebri l, 21. hac consultissima lege san-cimus, C. h, t.

Testes autem idonei debent e?S3 homines liberi, mares, púberes, sana mentis, non muti, surdi, cœci, non ipse hœres, ne in propria causa testera agat ; neque domestici, hoc est, quorum alter in alterius, vel uterque io tertii potestate existit, sicut paler in filiifamiliàs, et econtrà; et fraler in f r a t r i s testamento, si ulerque in patr is poleslale est, test is esse nequit. Legatar ius verò cùm tantùm indirecte e l secundaré in causa sua , di-rec tè verò et per se in causa h a r e d i s testera agat, non repelli tur à testi-monio: ita h a c et alia exprimunt §. 4. e t seqq. Inst de testam. ordin. lib. 20. e t 21. 26. C. hoc tit.—Formula subscribendi potest esse: «Ego N. tes-tor , quòd à N. testatore audiverim in p re sen t i scriptura conlinere suam ultimam voluntalem.» H a c ità de jure Romano, quibus solemnitatibus ferè ubique derogatum est; adeòque statuta e t consueludo cujusque loci in condendis les tament is observanda sunt ,

Tes tamentum nuncupalivum cum relatione ad schedam, v. g. quœ in scrinio, vel apud confessarium est, tune non valet, si scheda testibus non exhibeatur; quia tunc testes non sciunt, quis sit hœres; quod tamen requir i tur in nuncupativo (L 21. §• 2. et lib. 29. Cod. hoc tit. et lib. 21.

f f . qui testam. fac.) At si testa.tor in manu schedam teneat , sibi p rasens , eamque legendam det testibus, perinde est, ac si viva voce tes tare tur ; e t consequenter sustinetur testamentum cum simili relatione ad schedam: quo sensu procedit lib. 9. §. 8. f f de hcered. instit. lib. 6. f f . de B. C. ibi: nihil referre—Nec obstat lib. 77. f f . de hcered. instit.; nam i n s t i t u t e haredis cum relatione ad codicillum permi t t i lu r , cùm codicillus sit scrip-tura solemnizata, et à periculis fraudium Ubera; secùs es t in relatione ad schedam incognitam.

4.° Si testator priùs testamentum scripsit, et deinde p rasen l ibus t e -stibus interrogatus; an h a c sua esset voluntas? respondet sallèm his ve r -bis: ità est, placet etc., valet tes tamentum. Si verò nec ista verba modica reponere potest; sed tantùm c-ipile annui t , testamentum est invalidum; quia leslator in hoc casu similis est mortuo (lib. 29. Cod. hoc tit.j—Si t e -stator testamentum non scripsit, et p rasen t ibus testibus interrogatus ple-nè et articulate respondere nequi t , sed tan tùm capite annuit , vel solùm respondet: ilà, placet, ex communi DD. senLenlia, testamenlum ad tales interrogationes factum est invalidum; cùm de seria e jus volúntate con-stare non possit , nisi earn scriplo exprimere posset (l. 40. C. qui testam. facere.)

228. Q. V. Quce sit solemnitas testamentornm de jure Canonico? R. 1.° Hoc jure plus non requir i lur , nisi prasenl ia Parochi e t duorum

teslium idoncorura (capAO. cùm esses hoc lit.)-, quod jus observandum est in lerris Romana Ecclesia subjeclis. Neque per liane decrelalem corre-d a sunt leges civiles, ut vull Fagn. Nam leges i s l a , cùm nullum pecca-lura contineant, nec solent, nec regular i ter possunt corrigi à jure Cano-nico, sed in hac materia profana quodiibet j u s in suo foro observandum est.—Vide in raeis disput. civ. disput. 9. controv. o.

2.° In testamento ad p'as causas sufficiunt duo, vel t res testes, qui non lam ad substanliam, quàm ad probalionem requiruntur (cap. 11. re-latum h. t.), quia bonum anima sublili tatibus humanis irapediri non de -bet; dummodò lesles, sive mares, sive femina de jure naturali capaces ad testificandum, banc fuisse volunlatem defuncti , etiam nul ibusexpressam, test;ficentur. Et hoc jus Can. disponens circa maleriam ex fine suo spi-ritualem, servandum est etiam in foro civili, non al lentis legibus, si quid contrarium staluant , ut lib. 13. C. de SS. Eccl. eie.— Nec obstat quod cap. 10. h. t. res t r ingatur ad lerritorium Papale; nam procedit de lestamentis ad causas profanas; at c. 11. cit. procedit de lestamentis ad causas pias, de quibus disponere est solius potestatis Ecclesiastica.

229. Q. VI. An testamentum solitis solemnitatibus destitutum sit inva-lidum, non solùm pro foro externo, secl etiam interno?

R. Affirmative: ità Ciar. Covarr. Henoch. Ilaunold. Schmier. e tc . contra Fach. Lessius, Zoes, Pichler etc. Nam leges t e s t amenta r i a j u s l a sunt pro foro externo, in quo testamentum solemnitatibus dest i tutum, est nullum §. 7. Instit. quib. mod. testam. infirm, ibi: nam imperfectum testa-mentum sine dubio nullum est; lib. 21. C.h. t. ibi:, ex imperfecto e tc . ; ergò leges i s t a sunt etiam j u s t a in foro interno, cùm nullibì à jure Canonico

restr ingantur , el ile se hullam injuriam eontineant; imo fraudium et de -ceptionum perieulum avertant . Opposila tamen sen ten t i aes t tu ta in pra-xi; adeòque vi illius poteri t haires minùs solemniter ins t i tu tos tamdiù de-t inere haredi ta tem, donee à j u d i c e deelaretur testamenti nullitas.—Ar-gumenta pro hac sententia generalia sunt, q u a al tul i de legibus i r r i t an -tibus tit. de Cow-tit. nu. 24. Speeialia, q u a opponuntur, non sunt ad rem, cùm proeedant de nuilitati, vel valore testamenti in foro externo.

Hieres ab intestato, si certo sc-it voluntatem defuncti circa ha red i t a -tem aut legata, tenelur earn adimplere, etsi tes tamentum defectu sole-mnitatum sit invalidum: idque pro utroque foro exequi obligatur. Ita omnes ex lib. 16. h. t. lib. 2. et fin. Cod. de fideicom, §. fin. Inst. de fidei-com. hceredit. Nam in hoccasu , quo hieres ab intestato, cujus solius inte-rest , confitetur voluntatem defuncti, universaliter cessat omne per ieu-lum fraudium, ad quas evitandas solemnitaies p r a s c r i p t a sunt; ergo ad valorem testamenti nuliis solemnitatibus est opus, sed sufficit confessio h®redis contra se ipsum facta. Quòd si talis h®res neget , se aliquid à defuncto audivisse; h®res vero scriptus, aut legatarius dieat eum pr®-sentem fuisse e t audivisse, idque aliter probare non possit, potest haredi ab intestato deferri juramentum super eo, quod nihil à testatore audiverit (§. fin. Inst. de fideicom. hwred.) Si pejeret , in foro quidem externo absol-vitor; at in conscientia tenetur rest i tuere ha red i t a t em et legata et nisi res t i tuere rel i t , non est absolvendus à; confessano, cùm detineat rem alienam.

230. Q. VII. Quce sint, et quomodo sustineantur testamenta privilegiata? R. 1.° Primum ex privilegiatis testamentum parentuminter liberos, ad

quod nuncupative conditum sufficiunt duo testes de jure naturali idonei, non tam ad substantiam, quàm ad probationem. Si vero condatur in scriptis, non requiruntur testes; dummodò pater illud scribal, ve lsubscr i -bat , exprimendo tempus, nomina liberorum, uncias, non cyphris, sed ver-bis, sive unci® sint ffiquales, sive inaquales: lib. 2 ! . § . 1. Cod. hoc tit. et nov. 107. cap. 1., ubi ampliatur dispositio cit. I. 21. §. 1. Insuper proba-biliùs requir i tur , ut pater vel mater singulis prolibus portionem rel in-quat titolo haeredilatis e t institutionis, non vero titulo legati, aut fidei-commissi, ut communis tenet contra Jason, ex nov. Mo. c. 3.; per quam an. 541 promulgatane corrigilur nov. IS. e l a u l h . novissima, C. de inof-fic. testavi, an. 536 promulgata. At si liberis misceatur persona extranea pro h®rede, non valet ejus institutio in tali tes tamento privilegiato (lib. 21. §. 1. Cod. hoc til. lib. fin. Cod, fam. herciscvnd.J; legatum verò tan-quam accessorium sust inelur , etiam sine solemnitatibus ad legatum re -quisitis [Auth. quod sine C. hoc tit.)—Nec obstat nov. 107. c. 3. ibi: propria xaanu scripta, dictaque coram testibus; nam sensus est divisivus, ut legata in testamento scripto sint scripta, e t in nuncupativo dicta coram test i-bus. Hoc privilegium non conceditur patri condendi tes tamentum inter liberos naturales et spurios, bene vero matri , respecto cujus habentur pro legitimis ad hffireditatem capiendam: 2. f f . v.nde agnati. §. 3. In. de SCto. Orphitian.

2 0 Secundum ex privilegiatis est testamentnm militare in.actuali ex -peditione aut conflicto factum, ad quod plus non requiri tur, nisi ut con-stet de volúntate testatoris militis, etiamsi quid in vagina, aut clvpeo lit-"teris sanguine suo rutilantibus adnotaverit; lapso autem anno expirât tale testamentum II. 15 C. de testam. milit. I. 38. f f . eod.) Ad testamentum militis in castris extra conflictum sufficiunt duo testes (I. 24. f f . de mili-tar. testam.); in hybernis verò, seu fortalitiis necessari® sunt ordinar ia solemnitates: pr. In. de milit. testam., ubi de hac materia plura legere poteris.

3.° Tertium ex privilegiatis est testamentum rusticorum, et probabi-liter n o b i l i u m ruri degentium; ad quod, si .plures haberi non possunt, sufficiunt quinqué testes, non pauciores (I. fin. C- h. t.)

4.° Quartum ex privilegiatis est testamentum tempore sœvientis pestis conditum, ad quod sufficiunt seplem testes succesivè adhibendi, vel duo si peslis vehemenlissimè grasse tur , ex communi praxi (i!. 8. C. hoc tit,

5.° Quintum ex privilegiatis est testamentum judiciale, seu apud acta factum, quod publica fide judicis sust inetur etiam sine testibus, si scr ip-tum judici offeratur, vel oretenus coram eo fiat, I. 19. C. h. t. Cùm verò relatio talis testamenti ad acta sit actus jurisdictionis voluntan®, fieri potest hoc testamentum extra locum judicii, v. g . in domo propria t e -statoris, dummodò judex, vel ejus delegatus adsit cum duobus, vel tribus assessoribus judicii, ut claré colligilur ex I. 19. C. de testam.. Imo ex illis verbis, cujuscumque judicis infertur, hoc testamentum fieri posse coram judice alias incompetente, cùm et hujus auctoritas cum suo Consilio sup -plere possit defectum lesl ium.—Nec obstat I. 19. in fin. c. h, t.-, nam ibi requiruntur testes, non ad valorem testamenti, sed si opus est, ad proba-tionem, quod testamentum fuer i t principi oblatum, vel apud acta condi-tum.—Huic testamento judiciali œquivalet, imò prava le t testamentum principi oblatum, seu scriniis insertum [cit. I. 19J; cùm auctoritas p r in -cipis omnem defectum solemnitatum abundé suppléât, sive ei libellus t e -stamenti offeratur. sive oretenus coràm eo fiat. Porrò, ne fraus uUa accidat, non solum lutius, s e d e i probabilius est, iestatorein teneri perso-naliter offerre principi, vel judici libellum testamenti; non verò per n u n -cium aut litteras, cùm facilè scr iptum pro scr iptura supponi posset. Ita colligitur ex cit. 19. C.h.t., ubi v e t t a dir iguniur ad ipsum tes ta-torem.

De testamentis privilegiatis ad causas pías dictum est suprà, que-stione III.

§. n. De institutionibus et substitutionibus..

231. Nota. I. I n s t i t u t i o n e m h a r e d i s esse p r i m a m voca t ionem a l i cu jus ad h a r e d i l a l e m ; s e e ù s t e s l a m e n t u m s ine i ' la non valet (1.3. f f . de his, qua in testam. del.) H a r e s a u t e m e s t ille, qui ex t e s t a m e n t o , vel ab in tes ta to-e x l ege , in u n i v e r s u m j u s d e f u n c t i sueeed i t , e t f ie t ione j u r i s e a d e m perso-na e s t c u m ilio (I. 59. f f . de R. J. I. 37. f f . de acq. hared.); ipsa veri» h a -r e d i t a s e s t s u c c e s s l o in u n i v e r s u m j u s , q u o d d e f u n c t u s h a b u i t (I. 62. f f . de R. J.)—Porrò h a r e d e s s u n t in t r ip l ic i d i f f e r e n t i a . N a m : — 1 . ° Alii s u n t necesarii tantum, qu i in t e s t a m e n t o sc r ip t i n o l e n t e s , v o l e n t e s h a r e d i t a -t e m a d i r e d e b e n t , u t s e r v i . — 2 . ° Alii s u n t necessarii et simul sui, qui n e c e s s a r i o i n s t i t u í , e t necessa r io h a r e d i t a l i se i m m i s c e r e ol im d e b u e r u n t ; u t filiifamilias in p a t r i a p o l e s l a t e c o n s t i t u t i . — 3 . ° Ali! voluntara, seu ex -t r a n e i , qui p r o p lac i to t e s t a t o r i s i n s t i t u í , e t p r o p l ac i to s u o h a r e d i l a t e m a c c e p t a r e p o l u e r u n t , u t l iber i e m a n c i p a t i e t q u i c u m q u e alii e s t r a n e i . — H a c d e j u r e a n t i q u o . J u r e h o d i e r n o omnes l iber i , s i v e s u i , si ve emanc i -p a t i e x a q u a t i s u n t , ut neces sa r io in s t i t u í d e b e a n t , vel n o m i n a t i l a e x h a -r e d a r i ; in hoc t a m e n c u m eis d i s p s n s a t u m es t , q u o d cum suo dam.no non t e n e a n t u r , si n o n v e l i n i , h a r e d i l a t e m a c e p t a r e : i ta h a c h a b e n t u r lit. In. de hcered, qual. I. 57. f f . de acq. har. Illam q u a s t i o n e m specu la l ivam: an l e s t a m e n t u m ipso j u r e c o r r u a l , an ve ro t a n t u m resc iss ioni s i t o b n o x i u m , si l iber i e m a n c i p a t i s i n t p r a l e r i t i in eo, e s a m i n a v i - i n meis Disp . Civ. d i sp . 9. c o n t . 10.

Nota II. Q u ò d s u b s t i t u t i o e s t : s e c u n d a s e u s u b o r d i n a t a h a r e d i s ins t i -t u l i o in l o c u m p r i m i h a r e d i s . E t h a C e s t dup lex : directa, qua s ù b s t i l u -t u s i m m e d i a t e e t s i n e fac to h a r e d i s p r imi ad b a r c d i t a t e m v a c a t u r in c a s u m , si p r i m u s non v u l t , vel n o n p a l e s t l i a r e s e s se : e t c o n s e q u e n t e r si p r i m u s h a r e s h a r e d i l a t e m a d i t , s u b s t i t u t i o is ta evanese i t ; indirecta, obli-cua, s e u fideicommissaria, qua p r i m u s l i a r e s i n s l U u l u s p r a v a l u r , u t l i a re -d i t a t e m t o t a m , vel e j u s p a r t e m s u b s t i t u t o r e s t i l u a t . Is, qu i r e s t i t u i i , va-c a t u r teres fiduciaries-, is , cu t r e s l i t u i l u r , hceres fldeicommissarius; id q u o d r e s t i t u i t u r , v o c a t u r fideicommissum: p u t à e x eo, q u i a t e s t a t o r fidei h a r e d i s c o m m i l i i t , u t a l t e r i s u b s t i t u t o h a r e d i t a t e m r e s t i t u a t . Cape u t r i u s q u e e x e m p l u m : Titius hceres esto, et si Titius hceres non erit, Cajus hceres esto: h a c e s t s u b s t i t u t i o d i r e c t a . R u r s ù m : Titius hceres esto, eumque rogo, hoc est, jabeo, ut haredilatem Cajo restituat: h a c e s t s u b s t i t u t i o in -d i r e c t a , s e u fideicommissaria. E x h i s p a t e t u t r i u s q u e d i s c r i m e n . — D i -r e c t a s u b d i v i d i t u r in t r e s p r i nc ipa l e s s p e c i e s : vulgarem, pupillarem e t f-xemplarem; e t t r e s s e c u n d a r i a s : compendiosam, reciprocam e t militarem; de qu ibus i n f r à , c u m de fideicommissis a g e t u r s eq . §.

232. Q. I . Qui possint haredes instituí?

T I T . X X V I . D E T E S T . E T U L T . VOL. T I T . X X V I . D E T E S T . E T U L T . VOL. 1 6 7

i l . O m n e s qui spec ia l i t e r non p r o h i b e n t u r , s ive s i n t c l e r i c i , sive la ici , s ive rel igiosi , sive c o m m u n i t a t e s . Imò Deus , Sanc t i in c a l o e t a n i m a in p u r g a t o r i o hreredes in s l i l u i p o s s u n l , e i s q u e re l i e t a a p p i i c a n t u r c u l t u i d i -vino, a u t p a u p e r i b u s (lib. 26. C. de Sac. Eccl.)

P r o h i b e n t u r a u t e m al iqui t a n q u a m incapaces, qui i p so j u r e r e d d u n t u r ìnhab i l e s ad i n s t i t u t i o n e m ; al iqui t a n q u a m indigni, qui m e r o j u r e h a r e -d e s f i u n t , s e d s i n e e f f e c l u , quia h a r e d i t a s e i s a u f e r t u r — /n.c/rpa<Ys s impl i -c i l e r s u n t : I. J u d a i (l. 1. C. judeeis.) I I . H a r e t i c i non t o l e r a l i (l, fin. C. de haretiv. c. 13. §. credences deheeret,) III P e r s e c u l o r e s S. R. E . Ca r -dinal ium (e. fin. de pan. in 6..) IV. Filii p e r d u e l l i u m (l. 5. § . 1 . C. ad L. hd. Ma:.)—Y. F r a t r e s m ino re s S. Francisc . i , q u i b u s l a n t ù m m o d e r a l a l e -g a t a , non ve ro e x e e s s i v a in f r a u d e m C o n s t i t u t i o n i s p e r m i t l u n t u r (Clem. un. §. quia igitur de V. S.) At d o m u s p r o f e s s © S . J . b a r e d e s scr ib i p o s s u n t ; sed immobi l i a v e n d e r e t e n e n t u r , e t p e c u n i a m in u s u s n e c e s s a -r ios c o n v e r t e r c . I n c a p a c e s s e c u n d u m q u i d s u n t : I m p e r a t o r in c a u s a l i t i s

fin in quib. mod. testam. infirm), e t filii s p u r i i e t n a l u r a l e s , de q u i b u s i n f r à . — I m i g n i ab so lu t è s u n t : qui v i o l e n t a m t e s t a t o r i s m o r t e m non s u n t u l t i , vel t a b u l a s a p e r u e r u n t a n t e q u a s t i o n e m homie id i i , vel l e s l a t o r e m o c c i d e r u n t , ve l qu i co lumniosè l e s t a m e n t u m i m p u g n a r u n t , vel qui l e s l a -t o r e m à m u t a n d o t e s t a m e n t o p r o h i b u e r u n l : et al i i , qu i r e f e r u n l u r tit. f f . de his, qua ut indignis tit. Cod, de his, quibus vt indignis Ut. f f . de SCto. Silan. Indigni s e c u n d u m quid s u n t : c a p i l a l e s inimici t e s t a t o r i s , vel qu i e i m a l e d i x e r u n t , vel in od ium h a r e d i s l e s t a m e n l u m c e l a r u n t e t c . , de q u i -b u s c i t i . I t . e t alibi su i s loc is

233. Q. II. Qui necessario haredes institui debeant? R. H a r e d e s sui e l necessari -! , seu l iber i in p o t e s l a t e p a t r i a c o n s t i t u t i ,

u t i filiifamilias et n e p o l e s , e t qu i bis e x a q u a t i s u n t , sc i l icè t filii e m a n c i -p a l i ; e t d e f i c i e n l i b u s d e s c e n d e n t i b u s , p a t e r , m a t e r e t alii a s c e n d e n t e s . Hi e r g o necessa r io i n s l i t u e n d i s u n t , vel nomina t i l a in t e s t a m e n t o e x h a -r e d a n d i (tit. In de exhared. liber. nov. 115. cap. 3. et. seq.) F r a t r e s non s u n t h a r e d e s neces sa r i i ; si t a m e n p e r s o n a t u r p i s , u t m e r e t r i x , leno, a d u l l e r e t h u j u s m o d i i n s t i t u e r e t u r , a g e r e p o s s u n t ad r e s c i s s i o n e m t e s l a m e n t i . (§ . 1. In. I, 27. C. de i n o f f . test.)

234. Q. III. Quomodo et ob quas causas fieri possit exharedatio, seu ex-elusio haredis necessarii ab haredilale?

R. 1.° Ne h a r e s n e c e s s a r i u s v i d e a t u r in t e s t a m e n t o p r a l e r i t u s , e x h e -r e d a n d u s es t o m n i b u s b o n i s n o m i n a t i n g e t c u m e x p r e s s a c a u s a e x h a r e d a -t ionis . Secùs , t e s l a m e n t u m quoad i n s t i t u t i o n e m h a r e d i s e s t nu l lum, ve l ipso j u r e , si h a r e s suus e s t p r a t e r i l u s , vel quoad e f f e c t u m r e s c i s s i o n s , s i filii e m a n c i p a t i , a u t a s c e n d e n t e s s u n t p r a t e r i t i : c e t e r a v e r o c a p i t u l a t e s t a m e n t i sa lva m a n e n t . Nov. 115. c. 3. et 4. D e i n d e c a u s a i s ta spec i f i -c a e x h e r e d a t i o n i s per h a r e d e m p r o b a n d a e s t . .

2.° C a u s a l e g i t i m a , ob q u a s p a t e r e x h a r e d a r e p o t e s t l i b e r o s , ex cit. Nov. s u n t q u a t u o r d e c i m : — I . Si p a t r i ma led ix i t , vel g r a v e m in ju r ia ra i n t u -b i , de q u a g r a v i t a t e j u d e x j u d i c a b i t . — I I . Si p r o p a t r e i n c a r c e r a t o no lu i t fidejubere.—IH. Si p a r e n t i v io len las m a n u s i n t u l i t . — I V . Vel i l lum c r i m i -

na l i t e r accusav i t , e x c e p t o c r i m i n e in p r i n c i p e m c o m m i s s o . — V . Si p a r e n -t e l a f u r i o s u m n e g l e x i t . — V I . Si ei g r a v e d a m n u m d e d i t . — V I I . Vel insidias ci s t r u x i t . — V I I I . Si c a p t i v u m n o n r e d e m i t . - I X . Si t e s t a m e n t u m c o n d e r e p r o h i b u i t . — X . Si filius, u t malef icus c u m malef ic is v e r s a t u s e s t . — X I . Si h i s t r i o n i c a m e x e r c u i t . — X I I . Si n o v e r c a se miscu i l : hoc t a m e n in m a t e r i a i s ta odiosa non debe t e x t e n d i ad i n c e s t u m cum m a t r e , u t p o t è r a r i s s i m u m . — X I I I . Si f ia t h a r a t i c u s . — X I V . Si filia a n t e a n n u m 25 l ib id inosè v i x e r i t , e t u t i tà v i v e r e t , h o n e s t u m m a t r i m o n i u m r e s p u e r i t . Quod n o n e x t e n d i t u r ad ca sum, quo filia s ine c o n s e n s u p a t r i s n u p s i t , e t i a m i m p a r i , c u m ad m a -t r i m o n i u m s i t sui j u r i s ; n i s i p a r t i c u l a r i s t a t u t o a l iud c a v e r e t u r : quod s t a -t u t u m mul t i p r o b a n t , m u l t i i m p r o b a n t , u t p o t ê i n i m i c u m c a u s a sp i r i tua l i m a t r i m o n i i .

3.° C a u s a , ex q u i b u s l iber i e x h a r e d a r e p o s s u n t p a r e n t e m , s u n t o d o : —I . Si p a t e r c r i m i n a l i t e r accusav i t fìlium.—II. Si c a p t i v u m n e g l e x i t . -III . Vel v i t a e jus ins id ia tus e s t .—IV. Si fu r io so a l i m e n t a d e n e g a v i t . — V . Si t e s t a m e n t u m e x pecu l io c a s t r e n s i c o n d e r e p r o h i b u i t . — V I . Si m a t r e m i n -t e r f e c i t . — V I I . Si n u r u i se mi scu i t .—VII I . Si f a c t u s e s t h a r e t i c u s .

4.° C a u s a ve ro , ob quas f r a t e r f r a t r e m e x h a r e d a r e p o t e s t , in casu quo t u r p i s p e r s o n a h a r e s i n s t i t u i t u r , t r è s n u m e r a n t u r in Nov. 22. c. 47: s i mor-t e m ei m a c h i n a t u s e s t , vel g r a v e d a m n u m i n t u l i t , vel c ap i t a l i l e r e u m accu-sav i t . P r a t e r has ing ra t i tud in i ) ; c a u s a s a l i a , e t s i g r a v i o r e s , n o n suf f ic iunt ad e x h œ r e d a t i o n e m , pe r cit. Nov. '115, c. 3. pr. i b i : utprœter ipsas etc.

235. Q. IV. Quo modo et forma fiat institutio hœredis? R . 1.° Q u a c u m q u e v e r b o r u m f o r m u l a , duminodò , e t i a m a q u i v a l e n t e r ,

h a r e s s i g n i Q c e t u r , v. g . T i t io omnia m e a r e l i n q u o . C o n s u l t i ù s t a m e n est hoc n o m e n hœres e x p r i m e r e , u t n o n cod ic i l l u s , s e d t e s t a m e n t u m r e p u t e -t u r (l. 15. C. h, t.)

2.° I n s t i t u t i o fac ienda e s t ex p r o p r i o a r b i t r i o t e s t a t o r i s , c ù m s i t e j u s u l t i m a s e n t e n t i a (I. 1. f f . qui test, fac.) U n d e i n s t i t u t i o in a l i enum a r b i -t r i u m col la ta n o n va le t : v. g . is mihi s i t h a r e s , q u e m C a j u s d e t e r m i n a v e -r i t (l. 32. f f . de I t e r , inst.) Nisi t e s t a t o r in g e n e r e i n s t i t u â t h a r , e d e s : e t e l e d i o n e m u n i u s e x p l u r i b u s a l t e r i c o m m i t t a l : v . g . e x f r a t r i b u s meis is ini h i h a r e s e s to , q u e m C a j u s e l e g e r i t : q u o casu si C a j u s n u l l u m e l i g e r e t , o m n e s f r a t r e s a d h a r e d i l a t e m a d m i t t u n t u r (arg. I. 17. § . 1. I. 24. 27. §. kcureditatem f f . delegai. %.)—Nec o b s t a t c. 13. h. t.; n a m l e x t u s i s t e non p r o c e d i t d e d i spos inone i n s t i t u t i va h a r e d i s , s e d e x e q u u t i v a , u t h a r e s b o -na d e f u n c t i e x p e n d a n t p r o a r b i t r i o s u o , v . g . ad p i a s c a u s a s , vel h a r e d i -l a t e m a l t e r i r e s t i t u a i ; vel d e ilio, qui ex p l u r i b u s d e s i g n a t i s u n u m e l igere d e b e t in h a r e d e m ; vel d e n i q u e , u t al i is p l a c e t , c a p u t h o c ' r e s t r i n g i t u r ad i n s l i l u t i o n e m hœredis pii, c u j u s i n s t i t u t i o v i d e t u r c o m m i t t i pos se al ieno a r b i t r i o — V i d e Barb , e t G o n z . et a l ios I n l e r p r e t e s .

3 . ° I n s t i t u t i o d e b e t e s s e de p e r s o n a , seu p e r s o n i s c e r l i s e t d e m o n s t r a -t e (l, 9. §. 9. f f . de hœr. insta.); a l iàs s u b s t a n t i a t e s t a m e n t i e sse t i nce r t a : v. g . u n u m ex a g n a t i s meis h a r e d e m i n s t i t u o . — E x c i p e h a r e d e s pios, qui g e n e r i c è e t i n d e t e r m i n a t e in s t i l u i p e r m i t t u n t u r , v. g . p a u p e r e s , vel e a -p ti vos h a r e d e s i n s t i t u o (l. 24. et 28. C. de Episc. et Cler.)

4." I n s t i t u t i o fieri p o t e s t non t a n t ù m purè , s e d e l i a m c o n d i t i o n a t è . E t q u i d e m , h a r e d e s necessa r i i i n s t i t u í p o s s u n t sub c o n d i t a n e p o t e s t a t i v a , q u à m facilè implend i p o l e s l a t e m h a b e n t : v. g . T i t i u s filius e s lo h a r e s , si cap i to l ium ascende r i t ; n o n t amen s u b c o n d i t a n e casual i , c ù m , ea de f i c i en -te , h a r e s n e c e s s a r i u s p r a l e r i r e t u r , c o n t r a Nov. 115. c. 3. et 4. f f . de hœr. inst. E x t r a n e u s in s t i t u í p o t e s t s u b c o n d i t a n e tam po te s t a t i va , q u à m ca -sual i , q u a de f i c i en t e , t e s t a m e n t u m reso lv i lu r e t fit n u l l u m : v. g . T i t i u s e s to h a r e s , si C a s a r h o s t e m v í ce r i t . Condi t io v e r o imposs ib í l i s e x n a t u r a , vel de j u r e , seu t u rp í s a d j e c t a e x t r a n e o , r e j i c í t u r , e t p ro non a p p o s i t a h a -b e t u r (§ . 10. inde hœr. inst.); appos i ta vero filio, r e d d i t t e s t a m e n t u m n u -l lum, e t s u c c e s s a fit ab i n t e s t a t o / . 5 . f f . decorni, inst., ub i P a p i n i a n u s p u l c h r a m r a l i o n e m da l : mm, i n q u i e n s , q n œ facta lœdunt pietatem, existima-tion'.m, verecundiam noslram, et ut generali ter dixerim, contra bonos mores fiunt-. nec facere nos posse credendum est. Ex eodem f u n d a m e n t o c o n d i t i o ista: s/ religionem ingressus non fuer it, habetur pro non scripla, cùm sit ma* j o r i s boni imped i t i va [Nov. 123. c. 37.); i s ta v e r o si non nupserit, v i r g i n i i n n u p t a ad j ec t a , r e j i c i t u r qu ia r e s t r i n g i t l i b e r t a t e m ma t r imon i i , q u o d i n -nup t i s favorabi le e s t . Secùs si talis condi t io a p p o n a t u r v i d u a , I. 64. in fin. et. 72. §. 1 • f f . de cond. et dem. Auth. cui relictum, C. de indict. viduit.—Tìe hac ma te r i a i n s t i t u t i o n u m r e l e g e tit. in. f f . et C. de Inst. hœr. tit. f f . de cond. inst. et tit. de cond. et demonstr.

236. Q. V. Quanta portio relinquenda sit hœredibus institutis? Au te r e s p . n o t a , t o t a m h a r e d i t a t e m à j u r e vocar i Assem, pondo , s e u

l i b r a m , c u j u s p a r t e s , seu u n c i a s u n t duodec im. Unica pa r s d i c i t u r s i ra-p l ic i te r uncia, 1 /12 . D u a p a r t e s v o c a n t u r sextans, 2 /12 , vel 1 /6 , seu s e x t a pa r s fa s s i s . T r e s p a r t e s d i c u n t u r quadrans, 3 /12 , vel 1 /4 , s e u q u a r t a p a r s ass is . Q u a t u o r u n c i a d i c u n t u r triens, 4 /12 , vel 1/3, seu t e r l ia pa r s a s s i s . Q u i n q u é u n c i a v o c a n t u r quincunx, 5 /12 , seu q u i n t a p a r s assis. Sex u n -c i a v o c a n t u r semis, 6 /12 , vel 1 /2 , s e u méd ius as . S e p t e m u n c i a septunx, 7/12. O d o u n c i a bes, 8 /12 , vel 2 /3 , quas i b i s - t r i e n s , q u e m v e t e r e s d i x e -r u n t bes, bessis. Novera u n c i a dodrans, 9 /12 , vel 3 /4 , qu ia q u a d r a n s e i d e e s l a d t o l u m a s s e m . Decern u n c i a d i c u n t u r dextans, 10/12, v e l 5 / 6 , q u i a dees t iili s e x t a n s ad assem. Undec im u n c i a deunx d i c u n t u r , 11/12, qu ia d e e s t u n a u n c i a ad assem. T a n d e m d u o d e c i m u n c i a s imul s u m p l a d i -c u n t u r as, e t i nde h œ r e s e x to to v o c a t u r hœres ex asse.—Pralerea h a r e -d i tas dividi p o t e s t in dupondium c o n s t a n s d u o b u s a s s i b u s , seu 24 unc i i s , u t si t e s t a t o r 24 mil l ia a u r e o r u m h a b e r e t , e t v ig in t i q u a t u o r h a r e d e s i o s t i t u e r e t a q u a p o r t i o o e ; i t e m io tripondium c o n s t a n s t r i b u s a s s i b u s etc_

R . 1.° T e s t a t o r h a r e d i b u s neces sa r i i s t e n e t u r r e l i n q u e r e légitimant t

hoc es t , p o r t i o n e m leg ibus def in i ta la , sc i l ice t , p a t e r e t m a t e r filiis e t n e ^ po t ibus in l o c u m filiorum s u b i o t r a n t i b u s ; filli ve ro p a r e n t i b u s , si nul l i d e s c e n d e n t e s ads in t . F r a t r i b u s e t so ro r ibus nul la d e j u r e d e b e t u r l eg i t ima , cùm non s in t h a r e d e s n e c e s s a r i i , e x c e p t o unico c a s u , q u o f r a t e r p e r s o n a m t u r p e m h a r e d e m i n s t i t u e r e t . P o r r ò l e g i t i m a de j u r e ve t e r i f u i t quadrans, s e u t r e s u n c i a e x duodec im; a t de novo j u r e j u s t i a i a n a o e s t t r i e n s , s e u q u a t u o r u o c i a p ro q u a t u o r vel pauc io r ibus l iber i s ; semis v e r o , seu m e d i u s

as pro quinque vel pluribus filiis: ità nov. 18. c. 4. Auth. novissima. C. de inoff. testam. ex qua nati sunt isti versiculi:

Quatuor aut infra dant natis jura trientem, Semissem vero dant natis quinque, vtl ultrà: Arbitrium s°quitur substantia cetera patris,

seu ile ilio, quod legitimam superat, pater ad plaeittim suum in extraneos disponere polest. H a c .disposilio non trahitur ad filios adoptivos, sed his quarta de&elur ex jure antiquo (§. 3. et fin. Inst, de inoff. testam ) Nequo ad filios naturales non legiliinalos per mat-imonium respeclu patris: maier vero naturalibus liberis tenetur legilimam dare: l. 8 f f . unde cognati, Auth. ex complex». C. de incest nvpl. à sens contr . Plura de his vide in Nov. 18 de Triente, et Semisse.— Si filios vel fiüa pereepit suam legilimam, nihilom'nus in tes tamento honorari et h a r e s inslitui debet^ h o ' ei assignalo pro legilima, quod percepii, eüm b a r e s necessarius p ra -toriri non debeai, per Nw. 115. c, 3; estque talis insti lutio utilis propter jus accrescendi, aliosque favores, quos institutio habet .— Legitima eom-pulatur ex bon's, a r e alieno dedueto, exlanlibus; et quidem ex omnibus, cù n sit ter l ia pars tolius hared ' t a t i s , nisi pater legilimam in certa re constimisset {Nw. 18. c. 1.) Neque legilima aliquo onere gravari debet, sed tale onus habetur pro non adjecto, lib 32. 33. 35. §. 1. C. de inoff. testam. ld vero, quod exeedit legilimam, sub onere e l condi tane relinqui polest, n'im libere de tur .

2.° Hares , lam necessarius quäm exl raneus , inslitui polest in re certa: v. g Titius h a r e s esto. e 'que domum meam in haredi ta tem relinquo (/. 4. §. 4. et l. 9. §. 13. f f . de heered. inst. Nov. 115. c. 5 ) Et si solus insti-tuatur , fit h a r e s ex asse, etiam quoad alia b ina, ne les la lor partim t e -status, pa r l 'm in tes ia lus decedat, contra l. 7. f f . de II J. Si vero plures h a r e d e s instituti sint in re certa, quilibet capii suam portionem: reliquum, quod superesl, aqua l i t e r : nle r se dividunt . lanquam ha redes ex asse (l. 9. §. 13. f f . de heered. instit.) Secùs esset, si unus ins l i tuere tur in re cerla i

e l alii in re incerta , seu in residua haredi ta le ; lune enini ille suam por-tionem instar legatari') caperei ; ad islos vero omnia jura et onera ha red i -t a U s devolverenlur (l. 13. C. de heered. insl.) Si plures instituti sunt simpliciter, succedunt aqual i ter ; si in certis par l ibus assis, observalur disposi la §. 6. 7. 8. Inst, de heered. instit. Hic tamen adverlè, aliud esse inslitui in re certa, et par ie certa; nam res certa est aliquid in specie, seu ut philosophi loquuntur, in individuo, ut hic ager, h a c domus; pars eerta est aliquid in genere , v. g. quadrans, tr iens assis, seu haredi la t is .

237. Q. VI. Quid sit substitutiv vulgaris, et quid juris circa illam? R. 1.° Subst ' lul io vulgaris ^ità dicta quod vulgo à quovis, et culvis

h a r e d i suo, vel es t raneo, impuberi aut puberi lieri possil) est,, qua in-Slltuitur h a r e s secundus in casum, quo primus h a r e s non erit. Casus aulem iste est duplex: impotentiie, si pr imus esse non potest hsres , morte aut lego impeditus; e t noluntatis, si primus non vult esse ha res . An substi tutus expressè in unum casum, v. g . noluntalis, censeatur ta-citò subst i tut iv in alterum casum irapotent ia , vel econtrà, controverlunt

Legista . Pro negativa steli in civil, disp. 9. contr. 17, quia ex his duobus casibus diversis, omissus habetur pro omisso, sicut in l, 10. f f . de liber, et posfji. I. 101. f f . de cond. et dem. I. 21. f f . de vulgar, subit — 2.° Effeclus substitution's vulgaris p rae ipuus est , quòd deficiente primo b a n d e , succédai subst i tutes , el lestamentum suslineatur, ut testator nequeat dici decesisse intestatus (l'b. 69. f f . de arq. hœred,)—3.u Expirât subst i -t u t e vulgaris, si primus h a r e s iilstitutus haredi ta tem adeat, quia tunc deficit conditio, si hœres non erit.-, nisi inlra annum negligerei exequi vo-luntalem defuncli, quo casu lex ipsa haredi ta tem defert subslituto, arth, hoc ampliùs C. de fideic. ibi : qui defuncli judicium. Professus religionern h a r e d i l a r i a successioniscapacem, fingitur adivisse haredi ta tem, quia ju s succedendi transferlur in monasterium (Nov. 123. c. 37. Auth. ingressi C. de SS. Eccl.) Item expirât, si subst i tutus prajmortuus sit testatori (I. un. §. 5. C. de caduc, toll,)-, non vero si insl i tulus ei pramoria tur ; quia tunc substitutus subintrat in locum primi instituti (1, 25. et 39. §. fin.ff.de vulg. subst ); celerùm, si primus h a r e s insl i tulus rcsti lualur contra adi-t ionem, probabile est subslitutionem reviviscere, cum restitutio omnia reducat in pristinum slalum. Opposilum asquè est probabile, quod de-fendo in d.'sp. civ. 9. contr. 19.

238. Q. VII. Quid sit substitute pvpillaris, et quid juris c'rca illam'! R. I . 0 Subs t i tu t e papillaris est, qua parentes liberis inipuberibus in pa-

tria potestale cont i tu l issubst i tuunl alium sub hac. forma:Tit 'usfil ius meus l i a res esto, et si h a r e s fueril , e l impubesdecesser i t , Caj us h a r e s esto. Quo casu pater condii lestamentum pro se et filio, ne is intestatus decedat (/. 2. f f . d e vulg. subst.) Est autern duplex: express i pio casu pupillari mox allato; e t tacita, q u a concipitur pro casu volgari , si hares n<,n frit. Jam certuni est, quoti vulgar 's expressa lacilè conlineal pupillarem, v. g. sub hac:Si filius m us h ères non e r / i ,cont inelur liaec pupillaris, sihœteserit, et impubes decess-r t (l. 4 f f . de vulg. subs', l. 4. C. de impub. subì',) Nani pa-ter substi luendo in unum casum, si conlrarium non expressil, in te rpre -tation:; juris pvasunv tur subsCtutuni vocasse in u t rumque casum. El s i -militer ex communi senlenlia contra Fabrum, subslitutio pupillaris ex -pressa co icepla in casum pupillarem: si hœres fver it, et impub'S decesserit, conUnel lacitam vulgarem, si hœres non erit: nam cit. I. 4. de vulgar, g e -neraliter loquitur, quòd pater impuberi t u o subst ' tuens, «in utrumque ca-sum subslilaisse intelligatur, sive filius l ia res non exti ier i l , s iveexl i ter i l , et impubes decesserit.»—2.° Effeclus subs t i tu t ions pupillaris es t , quòd substituLus succédai non tanlùm in bonis patris, sed etiam in omnibus bo-nislilii impuberis, etlam maire exclusa, saltèm si fuit pupillaris expressa (l, 8. §. 5. f f . de in >ff. test. c. I. h. t. in 6.); quia non filius, sed pater testa-menlum fecil. Is vero non lenetur uxorem suam, matrem impuberis, l iare-dem inst i luere. Quod vero in vulgari expressa, q u a est tacita pup:i!aris, non excludatur mater, ut probabile defendi disp. civ. 9. con'r. 21., ex l. pii. C. de inst. et substit. I. 8 C. de impub. subst. Porrò subsistunt t abu-l a papilläres nuda existentia h a r e d i s su i , elsi impubes hared i ta t i se Don immisceat; quia ante omnem immistiouem est ha re s , et consequen-

ter si moriatur, facit locum substituto (l. 1. §• 7. f f . si quis omiss. caus. I. 14. f f . de suis, et legit. hcered.)—Z.° Expirat subs t i t u t e pupillaris ad-ventu pubertatis (l. 14. f f . de vulg. §. 8. In. de pipili, sübst.); non tarnen tacita vulgaris, nisi pubes actu immisceat se haredi ta t i (l. 4. f f . de vul-gar.); emancipatane ; morte substituti ante impuberem (l. 81. f f . de acq. haired.); et morte impuberis ante patrem (l, 11. f f . de captiv.), cùm mortuus imp'ubes ante patrem non possit habere hreredem ex testamento paterno. Hoc tarnen casu non expirat tacila vulgaris, cum diversa sit à pupillari, nisi pater testamentum mutet.—Si plures smt substituti , et prior moriatur, non evanescit substitutio secundi; cùm is subintret in locum primi, et institutus substitutus censeatur (l. 13. et 41. f f . de vulgar.)

239. Q. Vili . Quid sit substitutio exemplar is, militaris, compendiosa, et reciproca?

R. 1.° Exemplaris, seu quasi pupillaris, ità dieta quòd ad exemplum pupillaris introducta sit, est ¡Ila, qua pater , aut mater, e t quivis ascen-dentium filio furioso, aut mente capto, h a r e d i à se inst i tu to alium substi-tuit in casum, quo filius in tali statu, tes tamenti faciendi impeditivo, dece-dere! (I. 9. C. de impub. swòsiJCessat, si filius ad sanam meutern redeat, uti et illis modis, quibusdixi pupillarem e x p i r a r e . - 2 . ° Militaris est, qua miles ex'privilegio juris substituit filio etiam puberi e t s ana mentis, etiara ex cer to tempore, u t ha red i t a s illius devolvatur ad substi tutura (l. 15. f f . de vulg. I. 28. 41. §. fin. f f . de testam. milit.)—Z.° Compendiosa e s t , qua verborum compendio plures substi tutionum species in se continet secun-dùm diversa tempora: v. g . Cajus filius raeus esto h a r e s , eique quando-cumque decesserit, Titiura substiluo. Jam si Cajus decedat ante testato-rem est vulgaris; si post testatorem in impubertale decedat, est pupilla-ris; si tandem post pubertate'm moriatur, ru rsùm est vulgaris.—4.° Reci-proca es t , qua h a r e d e s instituti sibi invicem subst i tuuntur ; u t si unus

' h a r e s non erit , portio ejus alteri accedal (l. 4. §. 1. f f . de vulgar.) 240. Q. IX. An substitutio distinguatur à jure accrescendo R. 1.° Affirmativè; nam substitutio habetur ex provisione hominis, et

de se est pinguior: jus vero accrescendi ex provisione tan lùmleg ' s , et minus commoditatis affert . Est autemjws accrescendi, quo portio unius haeredis deficiens, seu non agni la, accrescil portioni allerius coharedis , ne testa-tor partim testatus, partim intestatus d e c e d a t i 9. f f . de suis, et legit. hee-red.)—2." Si instituti sunt plures h a r e d e s , eisque alius subsli tutus est, uno vel altero deficiente, seu ha red i t a t em non adeunte , portio deficiens accrescit instituto haredi ta tem adeunti; non vero cedit substi tuto, cùm is non censeatur vocatus, nisi in casum quo nullus ex institutis adiret haredi ta tem (lib. 30. et pen. f f . de vulgar,) ; nisi singulis institutis alius subst i tueretur (I. 34. §. 1 eod.)—De jure accrescendi in legatis dicelur seq. §. H a c de substitionibus directis, de quibus utiliter legere poteris in Inst . I. 2. tit. 15. et 16., in Pandectis V. 28. tit. 6., in Codice lib. 6. tit. 25. 26. 27.

§. III.

D e F i d e i c o m i n i s s i s e t L e g a t i s

241. Notai. Fideicommissura formaliter esse substitutionem indire-ctam, seu obliquam, qua h a r e s sive ex tes tamento, sive ab intestato suc -cedei^ gravatur, ut haredi ta tem totam, vel partem ejus rest i tuât subst i-tuto, imò ipsi substituti, seu fideicòmmissarii obligari possunt , ut rerao-tioribus substitutis fideicommissura rest i tuant . Et simile fideicommissum est universale, quo restituenda venif universitas vel tolius haredi tat is , vel certa pars assis, ut quadrans vel triens; et differì à fideicommisso par-ticidari, quo h a r e s obligator unam, vel aìleram rem singularem res l i tue-re; et hodie coincidit cum legato, ut dicetur infra .

Nota II. Fideicommissum dividi:—!.0 In expressum, quod fit expressa testatoris oratione; et taciturn, quod fit verbis et indiciis aquivalenl i-bus: ut si testator velit bona immobilia perpetuò manere intra familiam, et extra illam non alienari.—2.° In familiare, seu gentilitium, quo pro certa familia constituitur: et quidera si successio alligata est primogenito cum suis descendentibus, vocatur primogenitura: si verò successio alli-gata est senioratui, ita ut senior tolius familia succédât, vocatur majo-rats: cujus hodie rarior est usus, sed ipsa primogenia vulgo dicuntur majoratus; et in commune, in quo specialiter familia non a t tendi tur , sed successio defertur eis, qui ex voluntate testatoris vocantur.—3.° Inpurum, et conditionalum etc.

Nota III. Legatura objectivé accipi pro ipsa re legata; formaliter verò pro actu legantis. Quo sensu secundo legatura est : donatio quiedam à de-functo relicta, ab h erede pras tanda (§. 1. In. de legat); seu est ult ima voluntas, qua defunctus rem singularem alicui ab h a r e d e pras tandam. liberali ter relinquit. Licèi enira res legala mox à morte legantis videatur transire in dominium legalarii, tamen possessio illius tradì debet ah h a -rede ; secùs legalarius propria auctoritate rem apprehendens, lenetur earadem haredi resti luere (1.1. §. 2. f f . quod legatur) Differì legatura:— 1.° Ab institution directa, quia huic annexa sunt onera et commoda h a r e -ditatis.— 2.° A fideicommisso universali, quia hoc fit de re universali et t i -tolo hareditatis .—3.° A fideicommisso particulari, quia hoc fit verbis im-mediatè direclìs ad hœredem, v. g . Cajura haredera raeura rogo, hoc est , obligo, mando, ut Tilio post mortem meam det 100 flore nos; legatum verò fit verbis immediatè direclis ad legatariura; v. g . Tilio lego 100 flore-nos.—Sublalis his formulis, hodie nulla est differentia inter legala e t fidei-commissa particularia, sed per omnia exœquata sunt legata fideicominissis fi. 1. f f . de legai. \.l. 2. C. commun, delegat. et §. 3. In. de legatis.) Tan-dem legatum differì à dona t ane mortis causa, quia ad liane requir i tur

ter si moriatur, facit locum substituto (I. 1. §• 7. f f . si quis omiss. cans. I. 14. f f . de suis, et legit. haired.)—*.0 Expirat substitutio pupillaris ad-venlu pubertatis (I. 14. f f . de vulg. §. 8. In. de pupill. sübst.); non tarnen tacita vulgaris, nisi pubes actu immisceat S3 haredi ta t i (I. 4. f f . de vul-gar.); emancipatene ; morte subslituli ante impuberem (I. 81. f f . de acq. haired.); et morte impuberis ante patrem (I. 11. f f . de captiv.), cùm mortuus imp'ubes ante patrem non possit habere ha redem ex testamento paterno. Hoc tarnen casu non expirat tacila vulgaris, cum diversa sit à pupillari, nisi pater testamentum mutet.—Si plures stnt subst i tu te et prior moriatur, non evanescit substitutio secundi; cùm is subintret in locum primi, et institutus s u b s t i t u t e censeatur (1.13. et 41. f f . de vulgar.)

239. Q. VIII. Quid sit substitutio exemplar is, militaris, compendiosa, et reciproca?

R. 1.° Exemplaris, seu quasi pupillaris, ità dicta quòd ad exemplum pupillaris introducta sit, est ilia, qua pater , aut mater, e l quivis ascen-dentium filio furioso, aut mente capto, h a r e d i à se insl i tu to alium substi-tuit in casum, quo filius in tali statu, tes tamenti faciendi impeditivo, dece-derci (I. 9. C. de impub. swòsiJCessat, si filius ad sanam meutern redeat, uli et Ulis modis, quibusdixi pupillarem e x p i r a r e . - 2 . ° Militaris est, qua miles ex'privilegio juris substiluit filio etiam puberi e t s ana mentis, etiara ex cer to tempore, u t ha red i l a s illius devolvatur ad subst i tutum (l. 15. f f . de vulg. I. 28. 41. §. fin. f f . de testam. milit.)—Z.° Compendiosa e s t , qua; •verborum compendio plures substi tutionum species in se continet secun-dùm diversa tempora: v. g . Cajus filius meus eslo h a r e s , eique quando-cumque decesserit, Titiura substiluo. Jam si Cajus decedat ante testato-rem est vulgaris; si post testatorem in impubertale decedat, est pupilla-ris; si tandem post pubertate'm moriatur, ru rsùm est vulgaris.—4.° Reci-proca es t , qua h a r e d e s instituti sibi invicem subst i tuuntur ; u t si unus

' h a r e s non erit , portio ejus alteri accedal (l. 4. §. 1. f f . de vulgar.) 240. Q. IX. An substitutio distinguatur à jure accrescendo R. 1.° Affirmative; nam substitutio habetur ex provisione hominis, et

de se est pinguior: jus vero accrescendi ex provisione tan lùmleg ' s , et minus commoditatis affert . Est autem j'ws accrescendi, quo portio unius haredis deficiens, seu non agni la, accrescil portioni allerius coharedis , ne testa-tor partim testatus, partim intestatus d e c e d a t i 9. f f . de suis, et legit. hee-red.)—2." Si instituti sunt plures h a r e d e s , eisque alius subsli tutus est, uno vel altero deficiente, seu ha red i t a t em non adeunte , porlio deficiens accrescit instituto haredi ta tem adeunti; non vero cedit subsli luto, cùm is non censeatur vocatus, nisi in casum quo nullus ex instilulis adiret heereditatem (lib. 30. et pen. f f . de vulgar,) ; nisi singulis instilulis alius subst i tueretur (I. 34. §. 1 eod.)—De jure accrescendi in legatis dicelur seq. §. Hffic de substitionibus directis, de quibus utililer legere poteris in Inst . 1.1. tit. 15. et 16., in Pandectis V. 28. tit. 6., in Codice lib. 6. tit. 25. 16. 27.

§. III.

De Fideicominissis et Legatis

241. Notai. Fideicommissum formaliter esse substitutionem indire-ctam, seu obliquam, qua h a r e s sive ex tes tamento, sive ab intestato suc -cedei^ gravatur, ul haredi ta lem totam, vel parlera ejus rest i tuât subst i-tuto, imò ipsi substiluti, seu fideicoramissarii obligari possunt , ut rerao-tioribus subslitutis fideicommissum rest i tuant . Et simile fideicommissum est universale, quo restituenda veni t universitas vel tolius hœreditatis, vel certa pars assis, u l quadrans vel triens; et differì à fideicommisso par-ticidari, quo h a r e s obligatur unara, vel alleram rem singularem res l i tue-re; et hodie coincidit cum legato, ut dicetur infra .

Nota II. Fideicommissum dividi:—1.° In expressum, quod fit expressa testatoris oratione; et taciturn, quod fit verbis et indiciis aquivalenl i-bus: ut si testator velit bona immobilia perpetuò manere intra familiam, et extra illam non alienari.—2.° In familiare, seu gentilitium, quo pro certa familia eonstituitur: et quidem si successio alligata est primogenito cum suis descendentibus, vocatur primogenitura: si verò successio alli-gata est senioratui, ità ut senior tolius familia succédât, vocatur majo-rais: cujus hodie rarior est usus, sed ipsa primogenia vulgo dicuntur majoratus; et in commune, in quo speeialiter familia non a t tendi tur , sed successio defertur eis, qui ex voluntate testatoris vocantur.—3.° Inpurum, et conditionatum etc.

Nota III. Legatura objectivé accipi pro ipsa re legata; formaliter verò pro actu legantis. Quo sensu secundo legatura est : donatio quadam à de-functo relicla, ab h erede pras landa (§. 1. In. de legat); seu est ult ima voluntas, qua defunetus rem singularem alicui ab h a r e d e pras tandam, liberali ter relinquit. Licèi enira res legala mox à morie leganlìs videatur transire indominium legatarii, tamen possessio illius tradì debet ab h a -rede ; secùs legalarius propria aucloritate rem apprehendens, lenetur earadem haredi resti luere (I. I. §. 2. f f . quod legatur) Differì legatura:— 1.° Ab institution directa, quia huic annexa sunt onera et commoda h a r e -ditatis.—2.° A fideicommisso universali, quia hoc fit de re universali et l i -tulo bareditalis .—3.° A fideicommisso particulari, quia hoc fit verbis im-mediatè directis ad haredera, v. g . Cajum haredem meura rogo, hoc est , obligo, mando, ut Tilio post mortem meara det 100 flore nos; legatum verò fit verbis immediate directis ad legatarium; v. g . Tilio lego 100 flore-nos.—Sublalis his formulis, hodie nulla est differentia inter legala e t fidei-commissa particularia, sed per omnia exœquata sunt legita fideicommissis (I. 1. f f . de legai. \.l. 2. C. commun, de legat. et §. 3. In. de legatis.) Tan-dem legatum differì à donalione mortis causa, quia ad hanc requir i tur

«cceptatio donatarii; non verò ad legatum aeeeptatio legatari!, licèi in ef-fectu parva sit differentia.

Ao'a IV. Olìni qualuor fuisse modos legandi, relatos in §."1. Tnst. de legnt.:—1.° Per vindicationem, quo modo res propria} leslaloris legabantur his verbis: do, lego, cap'to., sumito.—'ì.0 Per damnationem, quo modo lega-bantur reset iam alien® his verbis: hwres mens damn is esto dare.—3.° Per prcece/it'onem, seu prffiaecépl'onem. quo modo aliquid legabatur l:®redilus scr 'ptis, ut un us pr® altero aliquid pnecipuum caperet-, v. g. Ca juse lT i -tius h®redes sunt , Cajus verò praecip'to, seu prscipuum habelofundum tus-culanu n.—4.° Sinendi modo ii's verbis: s n to ilium rem ilium sumere, sibi-que habere; qualiter legabantur res propri® etiam h®redis. Sed formula* ist® sub!at®, et legata ad unam naturam reduela sunt, ita ut peli possint, quibuscunique verbis rgliiiquanlur, per actionem personalem, rei vindica-tionem et hypothecaria-.n [cit. §. I. de leg il.)

242. Q. I. Qrid juris circa fide rommisìa? R. 1.° Omn's lestari valens, cuicumque capaci li®redilali's relinquere

potest fideicommissum universale per verba rogo, peto, fideicommitto, vel alia qu®cumque idem significan lia, sive per leslamenlum, sive ab ince-stato ('. 14. 29. C. de /¡de'com. §. 10. In de fideicon, hcered.)

2.° Fideicommisso gravari potest b a r e s insti lulus, vel ab intestato, imò etiam ipse hieres fideicommissarius (§. 2. et 11. hi.de fìdeicom. hcered); item legalar'.us, ul ipse aliquid resti iual legatario substituto [I, 8. f f . de jure Codiceli.)

3.° Fideicommissum, quo filius gravalur , est tacitò condilicnalum: si filiussine liberis decessa,t (lib. 102. / / . decond. el demon. I. 30. C. de fidei com.)-, partim ex prasuinpla volúntale teslatoris, quod si de nepotibussuis c:igilasset, filium non gravassel; parlini qu'a incongruum osi, ut filius, om'ssis s u s fili s, ha red ' t a l em patèrnam ad aliuni transferal . Quòd si filius in testamento fuit pr®teriliis, vel alio mod ) evicil rescissionem le-stamenli, corruil fideicommissum (/. 31. C. de fìdeicom.)

4.° H®res gravalus fideicommisso sub condilioiie: si s'ne liberis decesse-rit, p r o f o n d o Religlonem, faclt evanescere fideicommissum, idque ob fa-vorern Rel'g'onis: cap. 8. de probat., ubi ralio addltur, quia intelligendum non eral sine hcerede decedere qui monasterivm s bi. hceredem instituit. Idem Statuilur Aulh. nisi rogati C. ad SC. Trebell. ex A' v. 123. e. 36. Tum quia ex prasumpta volúntale teslatoris sub hac condillonc, sì sine liberis etc. tacitò inlelligilur altera condilio: si monasterivm ingressus fuerit-, cùm in hac materia favorabili monaslerium fingalur esse nanacho instar filii. —Efcip) , nisi h eredi substi tuía fuissel alia causa phi; quia tunc.potior esl ratio privilegiati expressi, quàm tacili. Item quidam exciplunl illum casum, quo fideicommissum absolute esl reliclum; quia lune ex aperta vo-lúntale lestatoris fideicommissum post morlem monachi deferendum est subslilut|>.—Ex bis solvuntur I. 6. f f . de his qui sui, /. 76. f f . de condii, et demon. I. 7. § . 1 . in fin. f f . de adopten. Nam adoplivis el arrogalis, aul naturalibus fìliis non est concessus isle favor, ul possinl facere fideicom-missum de fice re; benè verò monasterio.

8.° Si h®res gravatus ante liberos natos habuit fidecommissum, per illos nonevanescit , ut colligitur ex lib. 6. vers, cum aulemC. de Instit. et substitut., quia teslator de his liberis facilè cogitare potuil; ergo pr®su-mltur haredem gravasse, non obstantibus islis liberis.

6.° Effeclus fideicommissi sunt: reslilutio h®redilatis; et si h a r e s adi-re cam nolit, cogendus est per judìcem f§. 6. In. de fìdeicom. hcered. I. 6. et 4 4. §. 4. f f . SC. Tr°b"U.) Ncque h a r e - gravare, alienare, voi oppignorare illud potesl, ('ib. fin. §. 2 sed quii Cod.commm. delegai. ; nani talia bona vinculata non sunt pur>', seu piene in dominio possessor s ; et conse-quenter alienari , vel debitis gravari in pr®judicium successorum non debent.

7.° Expirat fideicommissum morie h®redis gravali ante lestatorem, vel ante adilam h®reditalem (§. 4. 2. In. de fideic m. hxr. 1. 13. §. 3. in fin. f f . ad SC. Trebell.) Nam lali casu non est, à quo fideicommissum reci -pialur, nisi h®res fiduciarius jam acceplsset mandalum judicis de adeun-da h®reditale (/. 4. C. ad SC. Treb.) At si substi tutus morialur p o s t t e -stiitorem, non evanescit fideicommissum, sed transmlti lur ad h®redem substiluli; cùm ei dies cesscril , el j u s qu®silum sit h morte teslatoris , (/. Z.C. de ftde'rom. I. 27. pr. f f . ad SC. Treb.) Item expirat evenlu, seu existenlia condllionis: v .g . si h®redi fiduciario gravato ies t i luerc , si sine liberis decessecit, nascatur unica proles.

243. 0 . II. Quale beneficiavi liabeat hceres primus gravatus fideieom-misso mi versili?

R. 4 H a b e t benefieium Trebellianicce, seu quarl® parlis, quam dedu-cere potesl ex omnibus bonis lestatoris: qu® lamen deduct io.non pe r -miltiiur hffiredibus secundis, seu lìdeicommissariis, si e l isti gravali sunt aliquid resli tuere (§. 2. List, de fideic. hcered. I. 22. f f . ad SC. Treb.) Trebellian'ca isla dicilur ab auciore Trebellio et Ann®o Seneca Coss., sub quibus factum est SClum. Trebellianum de lìdeicommissariis h a r e d i -tatibus, ut restiluta ha red l ta le , etiam acliones hfflredltari® transirenl in h®redem Trebellianum, seu fideicommissarium. A.IJuslinianus in SClum. Trebellianum transluli t etiam Pegisianum, factum Pegaso et Pusione Coss. de quart e deduclione; et ideo nunc d ic imus^x Trebelliano non lan-tùm Iransire aclionés, sed eliam quartam delrahi (§. 3. 4. 5. e l seqq. In. de fideic. hcered.)

2.° Hares necessarius fideicommisso universali gravatus, pr®ler le -gitimam. seu trientem, deducere potest Irebellianicam : ità expressè deci-ditur in jure Canon, c. 16. Rujnut. e t c. 18. Ragna!. h. t. Nam h®redi ex-traneo permit t i tur deduclio trebellianic®; ergo à fortiori h®redi suo, e t necessario. Tum quia h®res ex ¡Ila hared i ta le deducere potest quartam, in qua gravalur: sed in legilima non gravalur . benè verò in residua h®re-ditate; ergò ex residua hared i ia te quartam potesl deducere. Imò si h®-redes siili quinque,ve | plures, pro legit ma accipient semissem,etex resi-duo quartam deducent trebellianicam, cùm id favor liberorumexposcat. Cape exemplum: testatorin bonis relinquit 30 millia: h®redes neccssarii, seu filii pro legilima prac ip ient trientem, seu 10 millia, residua 20 millia

vicem assis habent, ex quibus quarta trebellianica, seu 5 raillia pro h a r e - ' dibus gravatis detrahetur, residuus dodrans, seu 15 millia fideicommissa-rio rest i tuentur . Rursum, si h a redes sunt quinque vel plures, et in bonis testatoris sunt 40 millia, semis seu 20 millia p r sc ip i en tu r pro legitima; reliqua 2o millia sunt as gravatus.ex quo deducta quarta, quindecim resi-dua millia hered i res t i tuentur . Leges civiles, eùm in hoc puncto obscu-r® sint explicand® erunt ex jure Canonico modo diclo, scilicet, ut ex eo auod post legitimam acceptam superest , dodrans, seu novem unci® rest i -tuantur fideicommissario, ut colligilur ex Nov. 108. pr et c. 1 item ex Nov 39 c. 1.—Et Uà solvuntur 41. §. 1. f f . de vulgar. I. 10. C. ad L Fa'c I 21 § . 2 f f . de am. legi«. I. 24. C. fam. here, I. 6. C ad SC Trebell I. 91. f f . ad L. Falc. I. 8. §. 15. f f . de in o f f . test. I. 8. §. pen. f f . si evi plus eie. Vide Disp. Civ. 9. Controv. 24.

3 0 Si h a r e s fiduciarius detraxit trebellianicam, etiam pro ra ta sent i i onus actionum; si non detraxit , omncsactiones passiv® et activ® transeu.it ad f'deicommissarium (§. 7. Inst, de fideic. hxredit.)

4 ° Ce=sat trebellianica, si h a r e s fldeicommissum ever tere attentavit , vel hffireditatem adire noluit, idque in p a n a m su® temeri ta t is (I. 4 f f ad SC Trebell ) Item si testator expressè probibuit detract ionem trebel;ia-nic® (Nov 1 .c. 2. t>. si vero expressim.), cùm in falcidia e t trebellianica eadem ratio curra t . Item in casibus, in quibus cessai falcid.a ut infrà n 249 dicetur. Denique ratione eorum, qu® importantur in trebelliani-cam ut fructus ex h®reditate percepii ; si h®red;tas non pure, sed sub cond i tane , aut in diem reliela est, exceplis liberis, qui f ruc tus non im-putant in quartam (I. 6. C. ad SC. Treb.) Item in trebellianicam imputan-tur legata, fideicómmissa particularia, et probabiliter eliam ea, qu® im-plend® condi t ions causa accipiuntur, licèi ista non imputenlur in falci-diarli, sed ea solùm, qu® jure h®reditario capiuntur (I. 74. 76. et. 91. J . ad L Falc.) Ratio disparitalis est , quia h®res gravatus legatis sentii to tum onus hffireditatis, adeòque non est ®quum, legata ei facta irnpu-tari in quartam: econtrà h®res gravatus Qdeicommisso, non sent i i onus, nisi su® quart®, quam habet; ergo ea, qu® capii legata, mer i tò .mputan-tur in quartam trebellianicam: Zoes tit. f f . ad SC. Treb. . . i / ì » - D e flde.-commissis utililer legere poteris in Inst. I. 2. tit. 23. In Pandectis I. 36. tit. 1. In Codice lib. 6. tit. 42. usque ad tit. 49.

244 Q III. Quis, cui, et quo modo legare possiti R 1 0 Quilibel teslari valens, etiam legare potest: e t quidem cuicum-

que capaci institutionis (%. 24. Inst.de legat. 1 .2 . f f . delegai. 1.) Imò eliam servo ex persona domini, et monacho qui legatura acquiri l monas-terio elsi hoc non sii capax h®reditari® successionis (Clem. 1. de k . S.) Spuriis salièra de jure Can. aliquid in a l imenta , vel dotem legan po-test (c. 5. de eo, qui duxit in matrim.)

i 0 Legari polest non tantum ab h s r e d e inst i tuto, vel substitulo, ut is legatura pr®stet, sed etiam ab ipso legatario; non tamen in plus quam e i s i l r e l i c t u m (l. 2. C. de legat. I. 70. pr. f f . delegai. V Ne plus grave, tur, quàm honoretur. At à substituto pupilli exhffiredali nihil l egan po-

test; quia sicut pupillus exharedatus gravari non potest, ita nec ejus subsli tutus, ut legata p r s s t e t ; l. 24. C. de legat.

3 Formula verborum in legatis hodie quscumque esse potest (l. 21. C. eod.)\ solemnilates verò legatorum in testamento r e l i do rum e®dem sunt qu® testamenti; et consequenter corruente testamento, regulariter cori«unt legata (l. 1. f f . de jure Codicill. I. 89. C. de fideic.), nisi testa-menlum esset nullum ex sola causa pra ter i t ionis h®redis neccssarii; tunc enim legala e t ce t e ra capilula firma manenl, (Nov. 115. e. 3. in fin. et c. 4. etiam prope fin.) At extra tcslamenlum sufficiunt ad legatura quinque testes simul adhibill: 1, fin%. fin C. de codicill. ibi: in omni autem ultima voluntate etc.—Cui non conlrariatur c. 4. h, t., quia plus non dicit, quàm legatura fieri posse nudis verbis sine seriptura. Ilic sem-per excipe legala pia, ad qu® sufficiunt duo testes etiam femin®, vel sola manus testatoris; item legata il a , qua ipse b®res à testatore audi-vit esse relieta (l. fin. C. de fideic.)—Possimi autem legata fieri vel purè, vel sub cond i tane , vel modo, vel causa, vel in diem, de quibus agit Reiff. à n. 642.—Et ea, qu® hic quar i possunt., solvunlur ex suprà dictis n. 235., et iis q u a de contractibus hoc modo initis traditi in superioribus titulis, praser l im tit. 23. de solut. à num. 202.

245. Q. IV. Quce res legari possint? R. I.0 Res non tantum propr ia testatoris, ve lha red i s , sed etiam alie-

n a ; dummodò testator sciverit esse alienas, alias haberetur pro errante: ità expressè docet imp. §. 4. Inst, de legai., cui consonant Can. 5. Si Epi-scopi 12. q. 5. Quo casu, si res aliena scienter legatur , l ene lur h a r e s earn redimere, vel si redimere non potest , as t imat ionem ejus p r a s t a r e . —Nec obstat c. 5. h. t. Nam ibi reprobatur, non quia legatura est rei alie-nas, sed quia, invita Ecclesia, res illius à legatario det inebanlur , scilicèt calix e t puer Ecclesia Consentin®; qua duo regulariler alienari prohi-bentur .—Ceterùm licèi testator non possit disponere de re aliena per viam vindications, tamen polest per viam damnationis, damnando h a r e -dem ad rem redimendam, vel pret iumrei p ra s t andum. Et bis expl icantur /. 3. f f . de jure codicilli l, 31. f f . de bon's liberi. I, 49. f f . de licer, instit. I. 25. §. 6. f f . fam'. hercisc, l. 52. f f . ad SC. Treb. At inslitutio fieri nequit super re aliena, cùm h a r e s suceedat in idem jus proprium defuncti .

2.° Res extra commerciura huraanum existentes legari nequeunt (l. 39. §. 8. et seq. f f . de legat, 1.), nec ha red i sua res propria (§. 10. in eod. 1.13. C. de legat.), cùm nihil uti l i tat isex tali re proveniat, neque conva-lescat legatum, si res posleà desinai esse h a r e d i s ex regula Catoniana; qu® legatura ab initio nullum, non vult tractu leraporis convalescere (tit. f f . de regula Caton.) Similiter si creditori legetur debitum, quod ei de -bet.testator, inutile est legatum f§. 14. In. de legat.); nisi plus esset in le-galo, quàm debito; vel debitum esset sub cond i tane , aut in d iem, e t le -gatum purum, ibid. Nec mihi probatur eorum sentent ia , qui dicunt l e -gato expungi debitum legale; utì e s t d o s , donatio propter nuptias etc. , non verò debitum aliud, v. g . ex contractu, ut si testator 100 debuit ex mutuo, et debitum illud legavit creditori. Nam quod eo casu creditor pos-^

sit petere 100 jure debili, e l alios 100 jure legali, nullo texlu juris proba-lur; nisi alia esset expressa voluntas lestatoris.

246. Q. V. Quomodo legatum vitietur? R. 1.° Si relinquatur sine debilis soleranitatibus, vel in re non lega-

bili, ut patet ex dictis.—2.° Si relinquatur persona; incapaci, vel indigna; (tit. f f . de his, quce ut indignis aufer.J—3.0 Si rel inquatur loco vel p i s o -nee incertis (l. 10. et 28. f f . de reb. dub.J; nam incertitudo vitiat tam in-slitutionem, quàm legata, cùm non conslet de volúntate defuncti . Exci-pe causas pias, quibus indeterminate legata relinqui possunt (/. 24. C. de Episc. et Cler.y, et quidem, si pauperibus relictum est , distribuì debet in pauperes hujus loci [Nov. 131. c. 11.) Si Ecclesia;, vel pio loco, tunc lega-tum aplicabitur ei loco cui testator specialiter affectus fuit; aliàs Ecclesia; Parochiali, vel pauperiori, secundum arbitrium Episcopi.

247. Q. VI. An inter plures legatarios déiur jus accrescendo seu u t porlio unius deficiens aecrescat portioni alterius agnoscentis, seu accep-tant is legatum?

R. 1 À f i ì r m a t i v è , dummodò legatarii sint conjuncti: nam ex prasum-pta volúntate testatoris j u s vult portionem deficientem instar alluvionis accedere alteri portioni (l. 33. in fin. f f . de usufr.)

Est autem conjunctio ista triplex: re, verbis, et re et verbis simul. lili dicuntur conjunct ive, quibus eadem res solida legalur separatim, seu diversis orationibus absque ulla partícula conjunctiva : v. g . l i t io lego fundum tusculanum, Cajo lego fundum tusculanum. Et hi aliter vocatur disjuncti, et legatum disjunctim relictum (§. 8. In. de légat. I. 1. §. 3. f f . de usufr. accresc.) Conjuncti verbis sunt , quibus in eadem oratione con-junctis res una relinquitur, sed assignatis partibus in determinatis: v. g . l i t io et Cajo œquis partibus lego fundum Tusculanum .—Conjucti re et verbis sunt,quibus eadem res in eadem oratione legatur absque par t ibus expressis: v. g . Titio et Cajò lego fundum tusculanum.

Jam certuni est inter disjunetos, utì ctiam inter conjunctos re et ora-tione, dari jus accrescendi. An verò detur inter conjunctos Sola conjun-ctione verbali, dubitatur . Negat Zoes, Govean., Cujac. e t alií; sed opposita sententia videtur œquè probabilis, vel forsàn probabilior: !nam jus accres-cendi general i ter admitti tur inter legatarios conjunctos (g. 8. In. ele légat un. §. 11. C. de caduc, toll.)-, sed verbali ter conjuncti sunt veré e t in sensu-jurídico conjuncti per /, 142. f f . de V. S. et / .89. f f . de légat., ubi triplex, ista conjunctio admittitur; ergo. Ñeque exempla ab Imperatore aliata re-s l r ingunt islam regulam, ñeque par tes œquè assignat®: nam assignatio partium lune tantum tollit conjunctionem, quando paries cert® determi-nantur : v. g . ex fundo meo Titio lego duo jugera, et Cajo eliam duo juge-ra; quo sensu .explica»tur l. i.pr. f f . de usufr. accr. I. 3. pr. et I. pen. eod,

2.° Si ambo legatarii conjuncti concurrant , scindunt legatum, hoc est . quUibet suam par tem capit (cit. § . 8. In. de legat.) Si verò unus deficiat ci nolit, vel non possit legatum acceplare, portio illius accrescit alteri collegatario, ibid. Est tamen hic notabile discrimen in legata propós ta le , et in legato usufructu: 'nam ususfructus, qui non ad semel acquiritur, sed

singulis momenlis debelur, accresci t al teri collegatario sive à principio, sive post acceplalionem repudielur ; econtrà proprietas, qu® ad semel, seu uno momento acquiri tur, si acceptata est à legatario, ét posteà repudiata, non accrescit collegatario, sed rever t i tu r ad h®redem. Ususfructus verò, sive anle, sive post acceptatronem repudielur , semper accrescit collega-tario, ob ralionem inox datam ; quia singulis momenlis debetur, el non uno momento; sicut proprietas in solidum acquiritur: l. 1. §. 3. f f . de usufr. accrescendo.—Vide Zoes tit. f f . de legatis ci num. 35.

248. Q. VII. Qua actione, et quando legatarius suum legatum petere possiti

R. 1.° Legatarius tres habet aclioncs, per §. 2. Inst. eie legat. Per-sonalem, ex quasi contractu, quia b a r e s adeundo haredi ta tem, tacitò se obligatur legatariis, quod voluntatem defuncti implere velit. Hypothe-cariam, quia legatarius in bonis defuncti tucilam habet hypolhecam. Rei-vindicationem: quia legatura à morte testatoris recta t ransi t in domi-nium legatarii, non re ipsa, sed (¿elione juris, si h®res haredi ta tem ad-ierit, et si legatarius legatum acceptaveri t . Nam si h®res haredi ta tem non adeat, omnis vis testamenti el legali solvitur, cùm nemo sit, à quo legata petantur (l. 86. f f . de legat. 1. e l l, 181. f f . eie R. J.) Si verò h®res h a r e -ditatem adeal, et legatarius legatura repudici, perinde est, ac si ei legatum non fuisset (l. 38. §. I. e t l. 86. §. 2. f f . de legat. \ .)

2.° Dies legati puri cedit slatini à morte testatoris, quia tunc incipit deberi; venit vero à tempore a d i t a lue rèdi tat is, quia statini pali potest, postquam h a r e s haredi ta tem adivil . Si antera legatura est eondilionatum, existente condi tane , dies cedi t , et venit: l. 213. f f . de V. S. I. 5. f f . epiando dies legator, cedat., ubi plura de hoc legere poteris.

3.° Fructus, qui sunt pars rei l ega t a , v. g. feetus ex pecoribus, f ru -clus pendentes, debentur legatario (%. 10. In, de legat. I. 20. f f . de legat. •1.); imo probabiliter alii et iam fructus, cùm legatarius sit dominus rei legata mox à morte testatoris; e r g o e l frucluum: nam omnis res suo do-mino fructificat. Alii tamen probabiliter tenent, quòd h a r e s illos f ru -ctus, qui non sunt pars re i , non teneatur legatario resl i luere, nisi fuerit in mora i s t i t u e n d i (arg. I, fin. C. de usur. et fruct. legator. Reiff, à n. 681.)

249. 0 . VIII. Quod beneficimi kabeat hceres excessivis legatis gravalus? R. 1.° Beneficium falcidia legis, vi cujus ex bonis testatoris quartam

partem deducere polest; et consequenter si bona non suffìciunt, quarta ista p r o p o r t i o n a l e r detrahenda eri l ex legatis, fidelcómmissis et mortis causa donationibus: tit. In. f f . C. ad L. Pale., ubi plura de hoc legere po-teris. Dieta est Falcidia, non à defalcando, sed à Falcidio tribuno plebis, qui liberialem legandi ex L. XII . Tabb. concessam reslr inxi t , et legem Furiam, qua ultra mille aureos legari prohibebatur, legemque Yoconiam, qua plus legari uni vetilura e ra t , quàm haredi relinqui, reelè emendavit; statuendo, ut ha red i salièra quarta pars bonorum obveniret: pr. Ins.', de lege Falciel,

2.° Falcidia cessai in mullis casibus:—I. In legatis à milite relietis (l.

7. C. ad L. Falc.), dummodò tesletur mili tari ter.— 2.° Si testator expressè prohibuit detractionem falcidi®, Auth. sed cum C. eod. ex Nov. 1. c. 2. ibi: si vero expressim; vel si voluit rem legatam esse inalienabilem, et perpetuò mansuram apud successores: Auth. sed et ea C. ad L. Falc.—111. In legala liberiate, vel eo, quod pr®standum est pro l iberiate servorum; §. fin. In. ad L. Falc.—IV. In dote pr®legata uxori {I. 57. f f . eod,.), nam in hac. uxor capit , quod suum est .—Y. In legatis ad pias causas, Auth. similiter. C. ad L. Falc,, ubi expressè d ic i lu r : similiter falcidia cessai in his, quce ad pias causas relicla sunt. Et concordat Authent. ista cum suo originali Nov. 131, c. 12., ubi expressè Imperalor loquitur in casu insuffi-cientice, non vero negligenti®, ut quidam in te rpre tan tur ; nam pro casu negligenti®, dum h a r e s negligit solvere legalum p ium, inferius dispo-nilur, ibi: si autem distnlerint etc.—VI. Qui solvit legata solida, vel scienter, vel ex ignorantia juris, quia non scivit sibi competere falcidiam, solulum non repe l i t ; bene vero si solvit ex ignorantia facli, quia pulavit plus esse in hared i la te (Nov. I . c. 3.)—Plura de materia legatorum videre poteris in jure civili.

Ceterùni, licèi falcidia et trebellianica origine differant, tamen in effectu ®quiparantur, cùm h a r e s per aiterutram sibi quartam detrahat , sive ex legat 's, sive ex fideieommissis. Imo, ut DD. observarunt , s®pè in jure nomen falcidi® pro trebellianica, et econtrà usurpatur , ut l. 41. §. 3. in fin. f f . de vulgar. I. 86. f f . ad l. Falc., ubi falcidia accipitur pro t r ebe -llianica; et econtrà l. 1. §. 20. f f . - ad SC. Trebell. Irebellianica pro falcidia accipitur.

§• I V .

De Codicillis.

250. Codicillus est: ultima voluntas t e s t a t o r i de bonis suis d i sponents sine directa h®redis institutione. Ad valorem ejus requ i run tur quinque testes, etiam non rogali, inter quos etiam mulierem adhiberi posse mulli docent. Et quidem in codicillo scripto s u b s c r i b u n t , . non tamen neces-sario sigillant; in codicillo autem nuncupativo pr®cisè in te r sun t , e t au-diunt voluntatem testantis: l, fin C. de codicill. Excipe codicillum ad pias causas et inter liberos, pro quo sufficiunt duo testes .

251. Q. I. Quis codicillari possit? R. Omnis, e t solus, qui testari , l. 8. f f . de jure codicill. ibi: codicillos

is demum facere potest, qui et testamentum facere potest. Quòd si quis de Jure communi habilis esset ad testandum, inbabilis vero de j u r e s t a t u t a -rio, possetcodici l lumfacere;quiastatutum islud exorbi lans reslr ingendum est ad tes tamentum,non vero ad codicillum extendendum. Porrò, fieri po-tes t codicillus unus, vel plures, cum, vel sine testamento, ante, vel post illud, nec. unus per alterum posteriorem revocatur , nisi sibi contrarli sint

(§. 1. in codicill.)-, nam codicillus non continet totani voluntatem defun-cti, sicut testamenlum, sed tantùm partem illius.

252. Q- II- Quid codicillis possit, vel non possit relinqui? R, 1." Relinqui possunt legala et fideicommissa etiam universalis:

item exprimi h®res, quem lestator in testamento insti luil .—Econtrà in codicillis fieri nequil insti tulio, vel substilutio direcla; quia codicillis hce-reditas neque dari, neque adimi potest, ne confundatur jus testamentorum et codicillorum; et ideo nec exhceredatio scribi f§. 2. In. de codicill.)

2.° Si codicillis h®redilas directò datur , fiectilur instilutio et subst i -lutio direcla in obliquam, seu fideicommissariam (l. 13. §. un. f f . de jure eod.); ut scilicèt sustineatur voluntas defuncli eo modo, quo potest. Quo casu h a r e s ab intestato, detracta trebellianica, h®reditatem restituet fidei-commissario in codicillis expresso.—At si quis testamenlum voluit con-dere. e t illud jure non condidit, non valel tale testamenlum in vim codi-cilli, licèi hu jus solemnitaleshabeat , cil. 1.13., et darei. 1 .eod., ubi Ulp. ait: scepissimè resrriptum et constiti!turn est, eum, qui testamentum facert opitiatus est, nec voluit quasi codicillos id valere, videri nec codicillos fecisse. Nam hie locus est r egu la : quod voluit, non potuit; e t quod potuit, non vo-luit.—Nec obstat, q'uòd testamentum scriptum invalidum, si solemnitales nuncupativi habeat, in probabili sententia valeal in vini nuncupativi; nam testamenlum utrumque in eumdem finem tendit, ut h a r e s ins t i tua lur , et testator non deeedat intestatus; econtrà testamentum et codicillus per se primo sunt diversa. Excipe, nisi tali testamento addita sit clausula codicillaris, qu® optima est expressa, v. g. si hcec voluntas mea non po-test valere ut testamentum, valeat ut codicillus, vel omni meliori modo; lune enim testamentum imperfeclum valebit in vim codicilli, si hujus r e -quisita habeat. Porrò in arbitrio h a r e d i s est , con jure directo totam hareditatem petere velit, an jure fideicommissi dodrantem ob clausu-lam codicillarem; semel autem clectione facla, extraneus variare nequit; benè vero si quis h a r e s sit ex annatis usque ad quartum gradum, l. fin. C. codicill—De codicillis vide in Inst i lul . l. 2. tit. fin, in Pandect , lib. 29. tit. 7., in Codice lib. G.til. 36. .

QuaBstiones de dissolutone Testamenti, adit'.one et transmissione hgereditatis etc.

253. Q. I. Quibus modis testamentum dissolvatur? R. Olim dissolvebalur lapsu decennii (/. 27. C. h. t.) Hodie via

jurisdissolvilur per ruptionem, irritationem e t destituiionem; et facto ho-minis, seu judicis per rescissionem, proposita querela inofficiosi tes ta-menti.

7. C. ad L. Falc.), dummodò tesletur mili tari ter.— 2.° Si testator expressè prohibuit detractionem falcidi®, Auth. sed cum C. eod. ex Nov. 1. c. 2. ibi: si vero expressim; vel si voluit rem legatam esse inalienabilem, et perpetuò mansuram apud successores: Auth. sed et ea C. ad L. Falc.—111. In legala liberiate, vel eo, quod pr®standum est pro l iberiate servorum; §. fin. In. ad L. Falc.—IV. In dote pr®legata uxori {I. 57. f f . eod,.), nam in hac. uxor capit , quod suum est .—Y. In legatis ad pias causas, Auth. similiter. C. ad L. Falc,, ubi expressè d ic i lu r : similiter falcidia cessai in his, quce ad pias causas relicla sunt. Et concordat Authent. ista cum suo originali Nov. 131, c. 12., ubi expressè Imperalor loquitur in casu insuffi-cientice, non vero negligenti®, ut quidam in te rpre tan tur ; nam pro casu negligenti®, dum h a r e s negligit solvere legalum p ium, inferius dispo-nitur, ibi: si autem distnlerint etc.—YI. Qui solvit legata solida, vel scienter, vel ex ignorantia juris, quia non scivit sibi competere falcidiam, solulum non repe l i t ; bene vero si solvit ex ignorantia facli, quia pulavit plus esse in hared i la te (Nov. I . c. 3.)—Plura de materia legatorum videre poteris in jure civili.

Ceterùni, licèi falcidia et trebellianica origine differant, tamen in effectu ®quiparantur, cùm h a r e s per aiterutram sibi quartam detrahat , sive ex legat 's, sive ex fideieommissis. Imo, ut DD. observarunt , s®pè in jure nomen falcidi® pro trebellianica, et econtrà usurpatur , ut l. 41. §. 3. in fin. f f . de vulgar. I. 86. f f . ad l. Falc., ubi falcidia accipitur pro t r ebe -llianica; et econtrà l. 1. §. 20. f f . - ad SC. Trebell. Irebellianica pro falcidia accipitur.

§• I V .

De Codicillis.

250. Codicillus est: ultima voluntas t e s t a t o r i de bonis suis d i sponents sine directa h®redis institutione. Ad valorem ejus requ i run tur quinque testes, etiam non rogali, inter quos etiam mulierem adhiberi posse mulli docent. Et quidem in codicillo scripto s u b s c r i b u n t , . non tamen neces-sario sigillant; in codicillo autem nuncupativo pr®cisè in te r sun t , e t au-diunt voluntatem testantis: l, fin C. de codicill. Excipe codicillum ad pias causas et inter liberos, pro quo sufficiunt duo testes .

251. Q. I. Quis codicillari possit? R. Omnis, e t solus, qui testari , l. 8. f f . de jure codicill. ibi: codicillos

is demum facere potest, qui et testamentum facere potest. Quòd si quis de Jure communi habilis esset ad testandum, inhabil is vero de j u r e s t a t u t a -rio, possetcodici l lumfacere;quiastatutum islud exorbi lans reslr ingendum est ad tes tamentum,non vero ad codicillum extendendum. Porrò, fieri po-tes t codicillus unus, vel plures, cum, vel sine testamento, ante, vel post illud, nec. unus per alterum posteriorem revocatur , nisi sibi contrarli sint

(§. 1. in codicill.)-, nam codicillus non continet totani voluntatem defun-cti, sicut testamenlum, sed tantùm partem illius.

252. Q- II- Quid codicillis possit, vel non possit relinqui? R, 1." Relinqui possunt legala et fideicommissa etiam universalis:

item exprimi h®res, quem lestator in testamento insti luil .—Econtrà in codicillis fieri nequil insti tulio, vel substilutio direcla; quia codicillis hce-reditas neque dari, neque adimi potest, ne confundatur jus testamentorum et codicillorum; et ideo nec exhceredatio scribi f§. 2. In. de codicill.)

2.° Si codicillis h®redilas directò datur , fiectilur instilutio et subst i -lutio direcla in obliquam, seu fideicommissariam (l. 13. §. un. f f . de jure eod.); ut scilicèt sustineatur voluntas defuncli eo modo, quo potest. Quo casu h a r e s ab intestato, detracta trebellianica, h®reditatem restituet fidei-commissario in codicillis expresso.—At si quis testamenlum voluit con-dere. e t illud jure non condidit, non valel tale testamenlum in vim codi-cilli, licèi hu jus solemnitaleshabeat , cil. 1.13., et darei. 1 .eod., ubi Ulp. ait: scepissimè resrriptum et constiti!turn est, eum, qui testamentum facert opitiatus est, nec voluit quasi codicillos id valere, videri nec codicillos fecisse. Nam hie locus est r egu la : quod voluit, non potuit; e t quod potuit, non vo-luit.—Nec obstat, q'uòd testamenlum scriptum invalidum, si solemnitales nuncupativi habeat, in probabili sententia valeal in vini nuncupativi; nam testamenlum utrumque in eumdem finem tendit, ut h a r e s ins t i tua lur , et testator non deeedat intestatus; econtrà testamentum et codicillus per se primo sunt diversa. Excipe, nisi tali testamento addita sit clausula codicillaris, qu® optima est expressa, v. g. si hcec voluntas mea non po-test valere ut testamentum, valeat ut codicillus, vel omni meliori modo; lune enim testamentum imperfeclum valebit in vim codicilli, si hujus r e -quisita habeat. Porrò in arbitrio h a r e d i s est , con jure directo totam hareditatem petere velit, an jure fideicommissi dodrantem ob clausu-lam codicillarem; semel autem clectione facla, extraneus variare nequit; benè vero si quis h a r e s sit ex annatis usque ad quartum gradum, l. fin. C. codicill—De codicillis vide in Inst i lul . l. 2. tit. fin, in Pandect , lib. 29. tit. 7., in Codice lib. G.til. 36. .

QuaBstiones de dissolutione Testamenti, adit'.one et transmissione hgereditatis etc.

253. Q. I. Quibus modis testamentum dissolvatur? R. Olim dissolvebalur lapsu decennii (/. 27. C. h. t.) Hodie via

jurisdissolvilur per ruptionem, irritationem e t destituiionem; et facto ho-minis, seu judicis per rescissionem, proposita querela inofficiosi tes ta-menti.

Tunc rumpitur lest amentum, dum testator manet ¡11 eodem slalu ci-vili, et jus testamenti vit iatur vel agnatione posthumi, vel arrogatione alicujus in filium, qui erant p re t e r i t i in testamento; vel reali mutatione testamenti , v. g. per lacerationem, vel solemnem confectionem novi (§. 1. Instil, de exhcered. liber. %. L e t seqq. Inst. quib. mod. testam. inftr.) Tunc irritalur testamentum, dum testator mutat statura civilem per capi-t is diminutionera (%. 4. ibid.) Nam si. pati tur maximam capitis diminutio-nera per servitutem, vel mediani per deportat ionem, amittit bona, liber-tatera et ju ra civilia: si verò patitur minimam capitis diminutionera per arrogationera, desinit esse paterfamilias, et bona non habet in sua po te -state; ergo pariter desinit tes tamentum. At professione Religiosa non i r -r i talur , sed firmatur testamentum; quia Religiosus capile non minuilur quoad statum civilem, sed tantum quoad cerlos effectus à volis peiulen-les. Tunc destituitur testamentum, dum h a r e s simpliciter repudiai h e -reditatem sibi delatam, vel prieraoritur testatori: ita luec, e t plura bis affinia babenlur lib. 1. et seqq. f f . deinjusto rupto.

Tunc testamentum rescinditur, dura judex ad juslam querelara inof-ficiosi illud cassat. Ilodie in communi DD. sententia non est locus quere-la inofficiosi; nam si liberi, seu li ¡crede s necessarii p re t e r i t i sunt in t e -stamento, vel injustè exhareda l i in testamentum, ipso jure est nullum, per Nov. 115. c. 3. et 4. in fin. utrobique; adeòque non indiget rescissione. Quia verò probabile est solam pra ler i t ionem hieredis sui facere testamen-tum ipso jure nullum, dabitur que re l a inofficiosi aliis .heredibus neces-sariis, qui in testamento p r e t e r i t i vel injustè exhe reda t i sun t .

254. Q. IL Quid sit jus deliberandi? R. Est facultas h e r e d i ad certum terapus data, ut perpendere possit,

an haredi ta tem adire velit, necne , ne p reponere adeundo decipiatur tit. f f . et C. de jure clelib.) Hodie in locum ejus successit inventarium, seu repertorium, in quo oranes res h e r e d i t a r i a in present ia notarii, vel alia-rum personarum secundum loci eonsuetudinem adnotantur (l. fin. C. de jure delib.) Effectus hujus inventarli es t , quod h e r e s videns haredi ta tem sibi fore damnosara, non leneatur earn adire; nec, si adivit, solvere ultra vires heredi ta t is . Si tamen, non obstante inventario, petal facultatem deliberandi, conceditur ei à Principe unus annus (cit. lib. fin.)

255. Q. III. Quid sit aditio et repudiato hcereditatis, el quid juris circa illam?

R. 1 A d i t l i o heredi ta t i s est illius de la la agnitio, seu ac.ceptatio, dura quis verbo, vel ipso facto declarat se heredera esse. Et repudiatio est he red i t a t i s rcpulsio, seu non acceplalio (I. 40. et 88. f f . de acq. hwred. I. 1. §. decretalis f f . de successor. Edicto.) Adire et repudiare dicuntur h e -redes extranei; sui verò dicuntur se immiscere heredi ta t i , cùm eorum sit, vel ab ea abstinere ex beneficio P re to r i s (§. 2. in fin. Inst, de haired, qual, I. 57. f f . de acq. licer.); ut proinde hodie solus servus sit h e r e s necessa-rius, eo sensu, quód necessario adire debeat haredi ta tem (§. 1. In. d, t.), pro quo incomraodo l ibertatem consequilur: ibid. Extrancus pro placito adire potest., nisi sit h e r e s fiduciarius, sen rogalus haredi ta tem rest i -

lucre; tunc cnim ad earn adeundara cogi potest, ne fideicomraissario jus suura pereat (I, 4. pr f f . ad SC. Treb.)

2.° Jus adeundi heredi la tera , vel se immiscendi, est de se perpetuimi, seu 30 ann's durans; nisi judex, vel testator aliud lemporis spatium de-signet; quod Cretio, à cernendo, dicitur, quia h e r e s sub cer ta verborum formula cernere seu decernere debuit, an haredi ta tem adire vellet. Sed formula i s t e jam subla te sunt (lib. 8. 17. C. de jure delib.) Is autem solùm adire pier editale m potest, qui se obligare valet: non pupillus, vel minor sine auctoritate tuloris, au t curatoris; imo nec tu tor sine consensu pupilli, si is infante sit major et usu rationis pollens (I, 5. 18. C. de jure delib.)

3.° Effectus a d i t a hered i ta t i s sunt: jus e t dominium rerum h a r e d i t a -riarum; quia dominium solo animo acquiri potest: possessio autem sine apprehensione non acquiri tur, nisi lex aut consuetudo aliud habeat, e t suppléât apprchensionem corporalem, ut plerùraqne hodie fil (I. 1. §. IG. et l. 23. f f . de acq. poss.^ Item jura omnia activa et passiva ; e l quidem ba res tenelur debita solvere ex contractu, ex quo defunctus obligabatur suis crediloribus (Hb. fin. C. de jure deliber.); legata verò et lideicommissa tenetur p r e s t a r e ex quasi contractu; quia adeundo heredi ta tem tacitò se obligavit ad ea p res tanda 5. In. de oblig. ex quasi cantr.) Ab his one-ribus non l ibérât se ha re s , si posteà repudiare velit ha red i ta tem, nisi P r e t o r ex jus ta causa concédât rest i lut ionem in integrum, ut minori, Ec-clesie; et quandoque majori ex gravi causa, ut si e s grande alienura anteà latuit, el posteà emersit 5. et seq. In. de licer, qual.) Interim gesta à minore susl inentur , u t si quid bona fide vendidil, vel legata solvit (l. 44. f f . de acq. hœred. I. 22. f f . de minor), licèt solutum à legatariis revocari possit condictione indebiti (l. 5. f f . de condici, indeb.) Denique effectus ad i t e hered i ta t i s est transmissio illius in harcdera ha red i s , ut seq. q. di-cetur.

4.° Repudiare heredi ta tem potest omnis, qui acquirere (lib. 8. f f . de acq. hœred.); non lamen pupdlus sine auctori tate tutoris , et insuper de-creto P re to r i s (l. 5. C. de repudiand. hœred. I. 5. §. 8. f f . de rebus eor.) Minor verò, saltèra sine decreto P r e t o r i s validé repudiai (/. fin. C. de re-pud. hœred, lib. 24. §. 2. f f . de minor.); l e s u s tamen res t i tui tur , ibid. Et quia Ecclesia comparatur minori, e t non pupillo, nisi viduata sit, etiam Pre la tus abque solemnitatibus canonicis validé répudiât heredi ta tem, ut dictum suprà tit. 13. de reb. Eccl. Effectus repudia te hereditat is est, quod repudians earn ampliùs adire non possit, nisi esset h e r e s suus re integra, vel minor contra repudialionem resl i tuerelur (l, 4. et fin. C. de repud. hœr.)

256. Q. IV. Quando hœreditas transmittatur in liœredem hœredis? R. 1 0 Regulari ter loquendo, h a r e d i t a s adita t ransmit t i tur ; non adita,

non t ransmit t i tur (lib. un. §. 5. in novissimo C. de caduc, toll.) Excipe:— I. jus, seu polentiam suitatis, vi cujus b a r e s suus, qui in potestate de-functi fuit, t ransmit t i t ad suos h a r e d e s hered i ta tem, etiarasi illi se non mmiscuerU.—II Jus, seu polentiam sanguinis, vi cujus cônsanguinei, ut

liberi emancipat i , h®reditalém non aditam t ransmi t tun l ad suos h®redes (cit. I. un §. 5. C. de caduc. tuli. I. vn. C. de his, qui ante apert. tab.)—*.0

Jus deliberandi, vi cujus hsereditas deliberantis de illa adeunda t ransmit-t i t u r ad e jus h s r e d e s , (I, 19. C. dejur. dcìib.) Quibus ju r ibus emendanlur j u r a antiquiora, ut l. un. C. de caduc. toll,, ubi ex t raneus hceredilatem non aditam non t ransmi t t i t . Ceterùm sive sui, s ine extran ei repudient h®re-ditatem, cum omni ju re se abdicent , nihil t ransmi t tùn t ad suos hffi-redes.

2.° S u b s t i t u t e vulgari ter non impedit t ransmissionem ex jure san-guinis, vel ex ju re deliberandi (l. un. C. de his, qui ante apert. tab.)-, imo nec ex ju re suitat is (l, 80. f f . de acq. har.) Nam s u b s t i t u t e , si hares non erit, inlel l igi lur positivè, si se abstinverit, vel si nec ipse lucres eri t , nec nomine suo alium h a r e d e m fecerit per transmissionem. Idem die de con-ditione si voluerit, cùm satis velie sit per h a r e d e m h a r e d i s . Econtrà nuda existentia ha red i s sui non éxcludit subs t i tu tum, nisi hferes pe r se. vel per suum h a r e d e m immisceat se ha red i l a t i ; alioquin si ille, vel iste abst ineat , locus est subst i tu to , cùm conditio imple ta s i t , si hares non erit.

3.° Fideicommissarius mortuus ante ha red i t a l em à directo h a r e d e aditam, t ransmit t i t fideicommissum ad suum h a r e d e m : ità. com. contra Azon, ex lib. 44. pr. f f . ad SC. Trebell.) Nam à mor te testatoris , s i cu td ies cedit, i tà continuò j u s acquir i tur fideicommissario universali (l. 25. pr. f f . ad SC. Trebell.); sed jus quas i l um t ransmil l i po tes t ; e rgo. A fortiori legata et fideicommissa pa r t i cu la r i a t r ansmi t tun tu r , cùm slat im cedas i à morte testatoris legalariis , e t fideicommissariis (/. un. §. 5. C. de caduc. toll.) In quo puncto fideicommissarius es t favorabilior hferede directo, cui ante aditionem nihil ju r i s acquir i tur , sed proeedit r eg . general is : h a -reditas non adita, non t ransmi t t i tur : U.C. de jure deliber.—Plura de his vide in Civilistis, tit. f f . de acq. hared.

2 5 7 . Q . V . Qnomodo tabida testamenti aperiantur? R. In hoc potissimùm servatur consuetudo cu jusque loci; securissi-

m u m a u t e m es t tes tamenta aperir i coram magis t ra tu , u t ibi publica fide donentur , vel saltèm eoràm viris honeslis (1,1. f f . quemadm, testavi, aper.) Si tempore a p e r t u r a t e s t e s sint mor tu i , t es tamenlum solemne scriptum videtur subsistere, cùm solemnilates adhibitfe e t iam post mortem pro-ben t , sicut ins t rumentum publicum. A t nuncupat ivum cor ru i t , quia so-lemniter constare nequi t de mente testatoris; nisi super tes tamento so-lemniter facto erectum fuisset ins t rumentum à n o t a n o publico.—2"° Aper-ti tes tament i cop iampetere possunt omnes , quorum in teres t [lib. 1. f f . eod.) H a r e s tamen legatariis non tenetur edere omnia capi tola , sed tan-tùm illa, q u a pe ten tem concernimi (arg. c. 5. de instrum.)—*.0 II®res, aperto tes tamento, si omissa causa testamenti vu l t ab intes ta to succede-re, non es tadmi t t endus in casu, quo fraus cud i tu r , ne relieta in t e s t a -mento persolvantur (l. 1. f f . si quis omissa.): nam p r a t o r voluntates d e -functorum tue tu r , ut suum effectum habeant . Imo in veriori sentent ia h®redibus necessariis non permi t t i tu r legi t imam suam pr®ripere et. re l i -

qua ha red i t a t e abst inere; tum quia h®redilas non est scindenda (l. 4. f f . de acq. har.), turn quia inconveniens est , ut tes tator par t im testatus ex par te legitim®, partim in tes ta lus ex reliqua h®reditate decedat (l. 52. §. 2. et l. 53. f f . de acq. hter.)—4.° Ex SCto. Sillaniano et Claudiano, t es ta -menlum non est aperiendum in casu, quo dominus occisus est, anlequam de servis qu®stio publica ins t i tua tur , et rei, qui dominum non defende-run t , condignis suppliciis puniantur (tit. f f . de SC. Silan.)—De his vide in Pandect . I. 29. tit. 3, 4. 5. et in Cod. I. 6. tit. 29. 32. 35.

258. Q. VI. Quid juris in casu, quo quis aliquem testari prohibuit, vel coegit?

R. 1.° Qui prohibuit tes tamenlum fieri,- u t ab intestato h®res esset , vel compul i lad se h®redem scr ibendum, vel impedivi!, ne, cùm b s r e s •esset s Ti plus, les lanientum m u t a r e l u r , tanquam indignus repel l i tur ab omni h s red i t a t e ; et si so 'us est, h a r e d i l a s tota devolvilur ad fiscum (l. 1. pr. f f . si quis aliquem testator, prob.) Si vero concurrat cum aliis h a r e d i . bus scriplis, vel ab intestato venienlibus, porlio indigni applicatur fisco; reliqua vero h®redilas ceteris h®redibus insont ibusdefer tur , ne hi alieno delicto pr iPgraventnr . Et similiter legata e t fideicommissa innocenlibus extradenda sunt , fìsco falcidiam prac ip ien te (lib. 2. §. 1. 2. f f . siquis aliq. testai-, l. 3. §. fin. f f . ad SC. Trebell.)—2.° Testamentum metu gravi injuslo factum de j u r e natural i subsistit; quia melus non tollit volunta-rium, et coarta voluntas adhuc est voluntas (lib. 21. §. 5. f f . quod mei: cavs.) De jure autem positivo Brunem. Schmalz. et alii , d icunt esse ìn-validum, quod et ego aliquando ut probabile tenui; sed oppositum videtur probabilius, u t Henoch. Harppr. P e r e g r . et alii docent. Nam tale tes ta-menlum nullibì à j u r e i rr i talur , tum quia h:eredi sic ins t i tu lo denegantur solimi actiones, tum denique quia ceteri h®redes insontes ex tali t es ta -mento succedunt , legatarii l ega ta , ot fideicommissarii fideicommissa ca-piunt (l. 1 .2 . f f . si<juis aliq.); e rgò tale t e s t amen tum valet: aliàs ins t i tu -tiones, legata et fideicommissa cor rueren t .—Argumenta contrar ia plus non probant, nisi quòd porlio indigni, qui melum intul i t , confiscetur in pcenam delicti (l. 1. pr. f f . et l. 1. C. si quis aliq. testar.)—Nec obstat I . 20. §. fin. f f . quitestam; nam pro tes l ibus , qui debent esse roga t i , id clarè expressum est , quod iis coactis et invilis, tes tamentum iion valeat: de testatore autem id expressum non est.—3.° Blanditi®, quibus mari tus uxorem, vel econtrà', suaviler inducit ad condendum tes tamentum, non nocenl blandienti (i. fin. f f . et 1. fin. C. si quis aliq. test.); nisi blanditi® et preces essént armai®, metui e t coactioni ®quivalentes.

259. Q. VII. An hares teneatur dare cautionem idoneam de servandìs legatis et fideicommissis, et su > tempore prastandis?

R. Affirmativè; maximè si legata s int condiliohata, aut in diem: vel pura quidem, sed qu® moram in exequendo pati un tur (i/6. 1 . 1 4 . 15. f f . ut legator.), nò scilicet bona ista*ailàp 'dentur, e t voluntas defunct i peréa t . Quòd si cautio isla non p r a s t e t u r , legatarii et fideicommissarii mit lendi sunt in possessionem honorum legatorum custodi® p e r p e t u a causa (tit. f f . a i in possessione legator.)—Exeipe, nisi tes tator cautionem islam h®re-

T. l i . 24

di remiseri t , quod et potest lege pe rmi t l en te (lib. fin. p r . f f . u t legator, et I. 2. 4. C. ut in possess, legat.) Quod speciale est, cùm tes ta tor caul io-nem remit lere non possit f ructuar io (1.1. C. de usufr.), disparilas eom-moda datur ex eo, quia cautio f ruc luar ia datur in favorem hferedis, cui lex praejudicari non voluit per tes ta torem. Econtra cautio legatorum d a -t u r in gravamen et onerationem hajredis, quod onus per tes ta torem tolli lex permisit .

§. VI.

De exequutione ul t imarum voluntatum.

260. Q. I. Qui constituere et constitui possint exequutores ultimarum

voluntatum? R. 1.° Testator const i tuere potes t exequutorem tes lamentar ium,

unum vel plures, mares vel fceminas, majores vel minores (-. 3. h. 1.1. 15. f f . de alirn. legat.) Imo et Religiosus cum licentia sui superioris po-tes t esse exequutor: sine licentia autem illiei tè agii: acta lamen sus t i -nentur , cùm nullibi i r r i t en tu r , exceptis Fratr ibus minoribus serapbici Ordinis S. Francisci, qui nec cum licentia superioris munus exequutoris suscipere possunt (Ctem. 1. §. item quod v. cumque de V. S.) Nemo t a -men regular i ter cogi potes t ad hoc munus, cùm de se sit privatum, nisi necessitas aliud exposcat (cap. 19. h. i . ) , e t tunc la icusà jud'.ce laico, Cle-ricus ab Episcopo, religiosus à suo Pradalo cogi poteri t .—2.° Si testamen-to nullus datus est exequutor , exequutio etiam quoad legala esl penes héeredes (c. 3. h. t.)\ exceptis piis reiictis, quorum exequutio special ad Episcopum (I. 28. C. deEpisc.et Cler. nov. 131. c. 10.), nisi aliud habeat consuetudo.

261. Q. II. Qua servanda sint in exequutione"! R. 1.° Si exequut ioni non potest praefigi tempus, ista fieri debet quam

primiim post aditam h s r e d i l a t e m , saltèm intra unum annum; qui à p r i n -cipio e s t ut i l is , deinde cont inuus : seciis post negligenliam commissam potestas exequendi, saltèm legala pia, devolvitur ad Episcopum (c.3. h. t.), exequutor yerò negl igens pr ivatur rebus sibi b. defunclo reiictis (nov. 1. e.4. §.l. Auth. hoc amplius C. de fideicom. cap. 6. h. t.), excepla legilima, qua h s r e s non pr iva tur . Si t amen nege t , vel diu usque ad coaclionem

. judicis differat prasstare legala pia, condemnandus es t in duplum (§. 19-In. de action.) Relicta, quibus privatur exequutor negligens, si ad piam causam sunt, vindicat Episcopus pro piis causis; si verò profana sun I, ac -crescunt haeredibus, vel collegalariis (Auth. licet C. de Episc. et Cler. et cit. nov. 1 cum Auth.)—2.° Exequutor jussus pecuniam expendere in pau-peres indeterminalè, [si bominat im excep tus non es t e t vera pauper ta te laborat, potest sibi aliquam porl ionem applicare, cùm i l i verè impleatur voluntas testatoris .—3.° Finita exequutione, obligator exequutor raliones

reddere, exceptis minimis , super quibus juramento creditor , e t his qua* secret® exequutioni defunc tus commisit. Clerici et Religiosi , etiam exempli, ralionem islam reddunl Dicecesano suo. in quo puncto ei subj i -ciunlur (Clem. un. h. t.); qua; dispositio à Religiosis exemptis non videtur extendenda ad Clericos seeulares exemptofe, qui ralionem reddent Papar, quia forsan Religiosi in bis exequutionibus magis delinquebant; et ideo Episcopo suo subjecti sun t .

282. Q. III. Qiiis commutare possit ultimas voluntatis? R. 1.° Princeps seeular is quoad relicta profana, modo adsit justa

causa (!iò. 4. f f . de aclmin. rer. ad civ. peit.)\ nam voluntates et bona subditorum s lan t sub dominio alto Principis; ergò cum iis disponere potest, prout exigil bonum p-.iblicum. Idem potest Papa et Principes 5. R. I. in suis terr i tor i is .—2.° Relicta pia commutare potest Papa ob generalem administral ionem (Clem, 2 de lielig. domib.); e t probabiliter eliam proprius Episcopus, ex Can. 6. v. deinde d. 32., et Trid. sess. 22. c. 6. de reform., uhi poleslas isla videtur Episcopis da'.egari, ibi: tanquam delegati Sedis Apostolica: nam hoc modo, cùm relicta conver tuntur in meliorem usum, non lam m u t a t o r , quàm declara tor volunlas defunct i . Athseredes el exequulores , nisi specialiter hanc potestatem a testatore acceperint, nullo modo mutare possunt voluntalem defunct i (e. 3. h. t. cap. 16. de for. comp. Clemen. 2. de relig. domib.), nam munus eorura est exequi, non inver le re voluntalem defuncti . — 3.° Ad commutationem sufficit qucecumque jus ta e t ra t ionab i f s causa: ut si voluntas de func t i implori non possit, vel non nisi difficillimè, cùm ad impossibile non detur obligalio; vel si in commulat ione adsit necessilas, ut tempore peslis, f a -mis, vel evidens utili las e tc . Regular i ter lamen minor causa fuflìcit ad commutanda legala profana, quàm pia.

TITULUS XXVIÏ .

D E SUCCESSIONIBITS AB I N T E S T A T O . A

263. Nota 1. Successionem esse dupl icem: testamentariam, qure de -fer lur ex facto, seu provisione hominis, scilicet per tes tamentum defuncti , de qua t i t . pra;c.; et legitimam, seu ab intestato, quœ defer tur ex sola pro-visione legis decernenl i s , quis in bonis defuncl i ab intestato succedere debeat.—Tunc autem quis dici lur intes'atvs, dum vel nullum fecit t e s t a -mentum, vel non j u r e , seu val idé, vel id, quod feci t , r u p t u m aut alio

a.—Agilurde h a c m a t e r i a in Dec re to , Can. 2 . 1 2 . q. 3. eie. fin. 12. q. 5 .—Jura an t i qua d e s u c c e s s i o n i b u s ab i n t e s t a t o r e f e r u n t u r in Ins t i t . ii6. 3. Ut. 1. usgua ad 13.—In Pandectis lib. 37. et 38. fereper tot.—In Codice lib. 6, tit. 56. etitqq.' «ed h o d i e o b t i n e t j u s n o v u m ex nov. 118.

di remiserit, quod et potest lege permit lente (lib. fin. pr. f f . ut legator, et I. 2. 4. C. ut in possess, legat.) Quod speciale est, cùm testator cautio-nem remitlere non possit fructuarlo (I. 4. C. de usufr.), disparitas com-moda datur ex eo, quia cautio fructuaria datur in favorem hferedis, cui lex praejudicari non voluit per testalorem. Econlrà cautio legatorum da -t u r in gravamen et onerationem haredis , quod onus per lestatorem tolli lex permisit.

§ . V I .

D e e x e q u u t i o n e u l t i m a r u m v o l u n t a t u m .

260. Q. I . Qui constituere et constitui possint exequutores ultimarum voluntatum?

R. 1.° Testator consti tuere potest exequutorem testamentarium, unum vel plures, mares vel foeminas, majores vel minores (r. 3. h. 1.1. 45. f f . de alirn. legat.) Imo et Religiosus cum licentia sui superioris po-tes t esse exequutor: sine licentia autem illiei tè agii: acta lamen susl i -nentur, cùm nullibì i r r i ten tur , exceptis Fratribus minoribus seraphici OrdinisS. Francisei, qui nec cum licentia superioris munus exequutoris suscipere possunt (Ctem. 1. §. item quod v. cumque de V. S.) Nemo t a -men regulariter cogi potest ad hoc munus, cùm de se sit privatum, nisi necessitas aliud exposeat (cap. 19. h. i . ) ,e t tunc laicusà jud'.ce laico, Cle-ricus ab Episcopo, religiosus à suo Pr®lalo cogi poterit.—2.° Si testamen-to nullus datus est exequutor, exequutio etiam quoad legala est penes héeredes (c. 3. h. t.)\ exceplis piis relictis, quorum exequutio special ad Episcopum (l. 28. C. deEpisc.et Cler. nov. 131. c. 40.), nisi aliud habeat consuetudo.

264. Q. II. Qua; servanda sint in exequutione? R. 4.° Si exequutioni non potest praefigi tempus, ista fieri debet quam

primùm post aditam h a r e d i l a t e m , saltèm intra unum annum; qui à p r in -cipio es l uti l is , deinde continuus: secùs post negligenliam commissam potestas exequendi, saltèm legala pia, devolvitur ad Episcopum (c. 3. h. t.), exequutor yerò negligens privatur rebus sibi b. defuncto relictis (nov. 1. e.4. § .4 . Auth. hoc amplius C. de fideicom. cap. 6. h. <•), excepla legitima, qua h®res non privatur . Si tamen neget , vel diù usque ad coaclionem

. judicis differat pr®stare legata pia, condemnandus est in duplum (§. 19-In. de action.) Relieta, quibus privatur exequutor negligens, si ad piam caugam sunt, vindicat Episcopus pro piis causis; si verò profana sunt , ac-crescunt haeredibus, vel collegalariis (Auth. licet C. de Episc. et Cler. et cit. nov. 4 cum Auth.)—ì.° Exequutor jussus pecuniam expendere in pau-peres indeterminatè, [si nominatim exceptus non est e t vera paupertate laborat, potest sibi aliquam portionem applicare, cùm i t i verè impleatur voluntas testatoris.—3.° Finita exequutione, obligalur exequutor raliones

reddere, exceptis minimis, super quibus juramento creditur, e t his qua* secret® exequutioni defunr tus commisit. Clerici et Religiosi, etiam exempli, ralionem islam reddunl Dicecesano suo, in quo punc.to ei subji-ciunlur (Clem. un. h. t.); qu® dispositio à Religiosis exemptis non videtur extendenda ad Clericos seculares exemptofe, qui ralionem reddent P a p a ; quia forsan Religiosi in bis exequutionibus magis delinquebant; et ideo Episcopo suo subjecti sunt .

282. Q. III. Q'tis commutare possit ultimas voluntates? R. 4.° Princeps secularis quoad relicta profana, modo adsit justa

causa (!i'o. 4. f f . de aclmin. rer. ad civ. peit.)\ nam voluntates et bona subditorum s lant sub dominio alto Principis; ergò cum iis disponere potest, prout exigit bonum publicum. Idem potest Papa et Principes 5. R. I. in suis terri loriis .—2.° Relicta pia commutare potest Papa ob generale® administrationem (Clem, 2 de lielig. domib.); e t probabiliter etiam proprius Episcopus, ex Can. 6. v. deinde d. 32., et Trid. sess. 22. c. 6. de reform., ubi poleslas ista videtur Episcopis da'.egari, ibi: tanquam delegati Sedis Apostolica?; nam hoc modo, cimi relicta convertuntur in meliorem usum, non lam mula tu r , quàm declaralur voluntas defuncti . Ath®redes el exequulores, nisi specialiler liane potestatem à testatore acceperint, nullo modo mutare possunt voluntalem defuncti (c. 3. h. t. cap. 46. de for. comp. Clemen. 2. de relig. domib.), nam munus eorura est exequi, non inverlere voluntalem defuncti. — 3.° Ad commutationem sufficit qufficumque jus ta e t ra t ionabifs causa: ut si voluntas defunct i implori non possit, vel non nisi difficillimè, cùm ad impossibile non detur obligalio; vel si in commuta tone adsit necessilas, ut tempore peslis, fa -mis, vel evidens utililas etc. Regulariter lamen minor causa fuflìcit ad commutanda legala profana, quàm pia.

TITULUS XXVIÏ.

d e s u c c e s s i o n i b I t s a b i n t e s t a t o . a

263. Nota 1. Successionem esse duplicem: testamentariam, qu® de-ferlur ex facto, seu provisione hominis, scilicet per testamentum defuncti, de qua t i t . pr®c.; et legitimam, seu ab intestato, qu® defertur ex sola pro-visione legis decernenlis , quis in bonis defuncti ab intestato succedere debeat.—Tunc autem quis dicitur intes'atvs, dum vel nullum fecit t e s t a -mentum, vel non ju re , seu validé, vel id, quod fecit, rup tum aut alio

a.—Agiturde hacmateria in Decreto, Can. 2.12. q. 3. eie. fin. 12. q. 5.—Jura antiqua de successionibus ab intestato referuntur in Instit. ¡¡6. 3. Ut. 1. usgua ad 13.—In Pandectis lib. 37. et 38. fereper tot.—In Codice lib. 6, tit. 56. etitqq.' «ed hodie obtinet jus novum ex nov. 118.

modo dissolutum est.—Porrò ì111 dieuntur succedere in capila, quorum quot sunt capita, seu person®, lot sunt equities portiones; ì 11 ì vero in stirpes, in quibus numerus personarum non at lenditur , sed solius stirpis; ex qua descendant: et ita t res v. g . nepoles representando suum palrem, seu stirpem, cùm patruo suecedunt avo; idemque.capiunl, qucd paler eorum accepisset, idque jure r e p r e s e n t a t i o n s ; quia omnes simul unam patris personam repr®senlant (§. 6. et fin. In. de hwrecl. ab infest.)

Nota II. Edictum, seu jus successorium esse illud, quod ab h®redibus prioribusnon volentibus vel non valentibus succedere, doferebat h®redita-tem intestali ad hcredesposter iores (i//. f f . de successorio edict,) El qui-dem, ex L. XII. Tabb. successio fiebat de capile in caput, seu de ordine in ordinem, ità ut ab uno successions ordine t ransirelur ad al lerum; pulà à suis ad proximum agnatum, et hoc deficiente, ul teriùs non procedebatur, sed h®redilas immedialè devolvebalur ad fisCum. Sed bic rigor juris ci-vilis temperatus est per varia edicta Pr®lorum et consti tuliones lmpera-torum, et cfepit successio fieri, non de ordine ad ordinem, sed de gradu ad gradum, seu de persona ad personam intra eumdem ordinem: v. g . ut proximo agnato deficiente, alteri agnato essel jus succedendi. Facti ergò sunt t res ordines. In l.° ordine crani sui] quibus de'.nde exaeijuati sunt liberi emancipati, eorumquc filii; arrogali vero nonnisi exislentes in pa -tria poteslate. In 2.° ordine erant agnali proximi, quibus deinde exfeq:;ali sunt remotiores agnati et agnat®. In 3.° ordine erant cognati per lineam fem'neam descendentes.—De his, si lubet, percurre historiam jurium a n -tiquorum locis in fronte ti tuli allegalis.

264. Q. I. Quis sit ordo successions legitimes, seu ab intestato de jure novo?

R. 1.° Succedimi liberi just i cum suis descendenlibus.—2.° In horum defeclu ascendenles.—3.° Ilis delicienlibus, consanguinei proximi colla-t e r a l s , sublata differentia inter' agiiulos el cognalos, seu progenitos per lineam masculinam el femininam: ilà nov. 118. c. 1. 2. 3. 4.—Tum 4.° deficicntibus col aleralibus, succedit vir uxori, et econtrà ('. un. C. nnde vir.) Ecclesia vero Clerico beneficialo, cui instar uxoris est (c 1. h. «.)— 5.° Tandem fiscus secularis in bonis laifiorum, et Ecclesiasticus in bonis Clericorum non beneficiatorum I. 4. C. de bonis vacant.) Qua; circa h®c dubia sunt , in seqq. resolvenlur.

265. Q. II. Qui, et quomodo liberi succedati? R. 1.° Succedunt liberi jusli , seu ex legilimo thoro nati, vel leg'.lima-

t i per subsequens mairi monium, sive sui sint, sive emancipati, sive ado-ptati ab extraneo, vel aliquo ascendente (Nw. 118. c. 1.1. IO. §. I. C. de adopt ) Econtrà filii naturales non succedunt patri, sed ali 's liberis deli-cienlibus, dantur du® unci®, inter ess et malrem concubinam dividend®: reliqu® vero decern unci® cedunt consangu'.neis Spariis de jure civili nihil esset dandum in detestationem tanti sceleris (Nov. 89. cip. fin.), at de jure Canonico relinquenda sunt eis alimenta [cap. 5. in fin. de eo qui duxit.) In maire et avia aliud oblinet; nam filii naturales, imo et spuri ' , equali ter cum legitimis succedunt mairi et avi®, aliisque per lineam

maternam ascendentibus ('. 8. f f . unie cognati), quia respectu m a l r i s r e -putanlur pro legitimis; nisi mater esset valdè illustris, habens filios legi-timos; tunc enim sola aliment i prestanda sunt naluralfbus (lib. 5. §. 4. f f . de agnosc. liber, lib. 5. C. ad SC. Orftcian.)r-ì.° Li- eri primi gradus, ut filii el fili®, succedunt ®qualiler in capila, seu in portiones ®quales; libe-ri vero secundi gradus, ut nepolr s, lìti el pronepotes, si concurrent cum liberis primi gradus, succedimi jure r ep re sen t a t i ons in stirpes, seu por-tionem patris aut matris capiunt (cit. Nov. 118. cap. I . J : v. g. ires sunt filii, el morluo p t re intestai-), he red ' t a s est 30 mi l l i um;e rgò quisque cap't 10 m liia; quo.l est succedere in capita. Et econtrà , si duo filii sunt prffimorlui, et mullos liberos rel inquerunt , liberi cujusque palris portionem cap imi, sci.icèl 10 millia: quod est succedere in st irpes. Ea-dem successio obtinel, si soli nep iles existanl; nam cit. cop. 4. generali-ter et indislintè asserii liberos secundi gradus succedere in stirpes.— 3.° Si pater rep:idiavit li®redilatèm, filii ejus non succedent jure represen-ta t ions; benè vero p a l m ' s succedere possunl jure consanguinilalis [lib. 6. C. de leg't. hcered.)—4." Liberi exdiversis nupliis geniti, si par i f ícala pro^ lium non in terveni l , quique suo succedunt parenti : patri quidem qui ex patre; et mairi , qui ex maire sunt geniti (l. 3 . 4 . 5 . C desee, nupt. Nov. 84. cap. l. ^

266. Q. LI. Qui et- quomodi as-enden'es succedant suis liber's? R. 4.° Dificientibus descendenlibus, paler el matcr succedimi in capila;

avi vero el avi® in stirpes: et quia in ascendentibus non est locus juri re-presenta t ions , ideo proximior ascendeos, v. g. paler , solus succed'.l, ex-cluso remoliori, ut avo et avia materna, qui non subintrant in locum fili® (Nov. 148. c. 2.)—2.° Si cum patre et maire, vel aiiis ascendentibus, con-current fralres germani el sorores defuncti ®quililer succedimi in capita ex beneficio Nov. 418. c. 2. §. si vero; quod non extend.tur ad fralres ute-rinos ex eadem maire, vel tantum consanguíneos ex eodem patre proce-den es. At si fraler. defuncti pr®mortuus est, reliclis liberis, hi subintrant in locum sui patris, el jure r e p r e s e n t a t i o n s cum aliis fralribus succedunt in s t i r pe s (Nov . Ml. cap. \.) An vero in ilio casu, quo omnes fralres germani e t sorores d e f u n t i decesserunl reliclis l iber 's, hi jure r e p r e -sentation» cum ascendcnlibus sucecdanl, dubium est: a'firman t Konig, Ilaunoldus, et alii ex cit. Sov. 127.; alii vero negant , quia dicta Nov. est correctoria Novelle 118. cap. 3, adeòque reslringi debet ad casum, quo nepoles cum fralr ibus defuncti concurrunt: secùs, si omnes fralres p r e -morlui sunt, soli ascendenles succedent, exclusis nepotibus.—3.° Fraler utrinque conjunctus, mortilo paire , j ion solus, sed cum avo defuncti suc-cedit. l t à com. ex Nov. 118. cap. 2. ibi : cum pro.rimis gradii ascendenti-bus vocabuntur. Sed morluo paire e l maire, avus palernus aut malernus est ascendeos gradii proximior: is enim est proximior quem nemo anlece-dit (libr. 92. f f . de V. S.); ergò non excludllur, sed una cuín fralre germa-. no defuncti concurrit ab intestato.—4.° Filio adoptalo paler extraneus adoplivus non succedili sed paler naluralis (lib. 40. §. 1. C. de adopt.) Avus verò adoptans suecedit, excluso paire naturali (ibidem vers, si veri .

PIter naturalisetc.); filio tamen arrogata , si pubes morllur, arrogalor suc-cedit; impuberis aulem bona re i t i tuenda sunt consanguineis ( b d m /?n. et % 3 (i? adopt.)—o.° Pater spuri is nullo m o d o , filiis naturalibus .n defeciu liberorum in daabus unciis; nn t e r vero ex asse s u b e d i t vel sola, vel eum fruire germano defuneli (irg. Auth. defluirlo C. ad SC. Tertull.) _ _

267. Q. IV. Qui, et q-omodo sur,redimi consanguinei collatera.es in H-f e c h i descen-lenlium et ascendentivm? .

R i 0 Succedunt fralres germani (nomine mascolino etiam fem.n.num hie semper intellige) eorùmque liberi, exclusis ulerinis et purè consan-guineis (Nov. U s . cap. 3 avth. cessate. C. de legit. hatred.) Nam ... ger -m a n i adest duplex vinculum, agnation 's per palrem, e l cognaLoms per ma'.rem. Ills deficientibus, succedunt fralres consanguinei et uler ni: et quidem a>q;.a!iler, si discreti sunt ; si vero mix ti, lune consanguinei in bona paterna, uterini in bona materna, et ulriqua acquali ter in a ia bona conimunia à defunclo acquisita succedent (Ub. 13. Cod. de legt. hcered).. licei Fach. Schmierel alii, in omnia bona tequalem successione!» e i s a l l n b u an l , ex . \ o u . 118 c v.his autemnonexistentibus.xM clat /. 13 dicunlesse co r redam.

- 2 0 Fralres germani succedunt in capila: fili', vero eorum cumab.s fralri-' bus c o n c u r r e n t s tantum in stirpes (cit. Nov. 118. c. 3. avth. cessini, C.

de leg t. hcered.) lloc aulen. jus repra>scntalionis in linea transversa non exlendilur ultra fralrum elsororum filios, licèi in linea ree l , perl .ngat ni inlinitum (Nov. 127. c. 1.) Al si exlenl soli lilii fralrum ger.innor.um, .ìli soli succedunt: et quidem in capila, arg. duct ) ab aliis eollateral.bus ui.e-rioribus, qui pariter in capita succedunt (rt. N>v. 118. c. 3. tn fin.) IX liane senlentiam Carolus V firmavil in comiliis Spirens ann io29. Nam soli si.it, nepoles isti, tali casu, non j u r e repres:!iilat 'on:s, sed jure proprio consanguini talis s u c c e d u n t . - 3 . ° Liberi ex fratribus eonsmgu .ne . se t ule-rinis, si succedunt incap i l a ; si verò exlenl fratresconsanguine. aul uteri-ni videntur repelli ab ornili successione cum islis habenda; nam jus r ep ra -se'ntationis concedilur lanlùm liberis fralrum utrinque coiij.mclorum, seu germanorum [cit. Nov. 127. c. I . j , nisi consuetudo sit, ut succedant m stirpes.—4.° Celeri consanguinei gradu proxinii tandem vocanlur; et quidem si plures sint , in capila (N*.v. 118. c. 3. f« fin.)-, quia ex propria persona jure conjunctionis, non jure repra-sentalionis succedimi.—5. Fratres arrogali, si non praicessit emancipalio, s'.bi invicem succedunt (l. 2. §. 3. / ' . desuisl. 10. §. 1. et fin. C. de adopt,J-6.° I legilimi habentes commiinem palrem, sed non malrem, nullo modo sibi succedunt; quianec sunt agnati, nec cognati; cùm agnalio ex nuptiis, cognalio per malrem babealur. Al si malrem communem h^beanl, deficienlibus legitimis, tum sibi invicem, lum etiam cognal 's per malrem succedunt (§ 12. Insl.de nuptiis, §. 4. last. de success, cognat.)-7.° Consanguineis omnibus defi-cientibus, uxor mar i to , et econtrà succcdil (lb. vn. f f . et l. mi C. nude vir), imo si uxor pauper sit. el dole ca rea l , cum tribus liberis suc-cedit in quarlam par lem, cum pluribus in partem virilem; cujus so.us ususfruclus debelur matri in vita. Proprietas veròest liberorum; nisi hi ma-tri pramiorerentur (Aut. prwtereaC. unde vir. Nov. 53. c.6. Nov. 117.c. 5.,

233. Q. V". Quomodo, et in quibvs bonis Ecclesia svcceclat Clerico? R. 1.° Attento ju re communi, Ecclesia Clerico beneficiato succedil in

bonis Ecclesiasticis superfluis, exclusis etiam legitimis hœredibus (c. 1 e t f.n. de p'cul. Cler.); et lwec bona asservanlur pro necessitatibus Ecclesia) (c. 12. de tes'am.), aut cons 'gnantur successori, vel Canonicis in pios usus e'O^anda.—2.° In bonis palrimonialibus, vel quasi, succedunt Clerico legi-limi hB edes, el in eorum defectu Ecclesia (e. 1. h. t.). vel Camera Apos-tolica maxmiès i Clericus non sii benefieiatus, per varias Bui las Ponlifi-cum Julii HI, Paul'. III e t IV. Greg i r . Xil l . e ie . ; quœ lamen dicunlur non esse uìu rec<ptaj in Ga'lia, Lus'tania el Germania.—3.° Bona peregr ino-rumin hospilali dsccdenliuin, si fieri potest, Iradenda sunt hœredibus ab intestato succedent 'bus: secùs per Episcopum in pias causas eroganda: e t si hospes aliquid ex ils surr ipui l , triplum resl i tuere lenetur Episcopo (Auth. omnes peregrini C. commun, eie success.)

' Hanc auth . approbavit etiam Honor. III. Constilut. Has teges an r . 1220.

Circa bona decedentium in nosocomiis, si ve condito, si ve non teslam., s'.ve ad causas p r o a n a s , sive pias, non inutile eri t pro praxi sub oculos habere seq lentia Cong. Cone, responsi ad dubia in Pragensi facultatis le-Etandi 8 Maji 1583 inter Fra l res Servorum B. ;Mariie Virginis Pragœ et sancii Jounn's de Deo, prœlendenles vigore asscrtorum privilegiorum, at-que consul t idinis, bona morienlum in ipsorum nosocomiis, el apud mo-rientes r ip ' r t a -eorun idem nosocomioru m con:mcdo rec'eie d d e r e .

I. An a iqn's decedens in hospilali F r a l r u m Mifericoidiœ Crdinis B. Joannis de Deo, qui in eodem hospilali priùs aspor lavera t pecunias et alia mobilia, possit de iisdem pecuniis et mabilibus aspor ta t is d'eponere per lestamentum; i l à u l d i c t i Fra t res leneanlur t radere dictas pecuniasel mo-bilia pro adimplenda voluntale defunct i ; maximè si dispositio lestaloris fuerit ad pias causas et cum onere missarum? Et qualenus affirmative:

II. An idem dicendum s i t , casu quo dispositio non fuer i t ad pias causas.

III. An aliquo decedente in dicto hospilali, nullo condilo testamento, ejus substantia ibi aspor ta ta cedat total i ter hospitali, exclusis omnibus sanguine conjunctis; prœserlim si hospilale de rel iquo serve lur indemne.

Sac. Cong. Resp ad I. e t II. Affirmalivè, eliam de consensu partium. Ad IH. Negativè; nisi constet de contraria consuetudine légitimé

prœscripla. Agebalur hic de pecunia et mobilibus preliosis secum ed d. nosoco-

mium asportatis ab Antonio Eberto Perusino, qu o morte proximus ibidem testamento Iegavit diversis personis, et signanter Ungaricos centum praj-fatis Fratribus Servorum cum onere missarum. "

239. Q. VI. Quomodo monasterivm, succédât novitiis et professisi R. I.0 In bonis novitii probabiliùs nullo modo ab intestalo succedit,

nisi forsan nulli sint consanguinei: ilit comm. contra Clarum, Dceium etc . Nam ex una par te jura novitii non devolvuntur ad monasterium, nisi secu-taprofess ione ; e x a l t e r a verò parte non constat monasteriis concessum

Privilegium succcdendi in bona novilii, vel ex eis IrgUimam pereipiendi. —2.° Bona omnia Religiosi professi, si ante professionem de ìIlls non dis-posuit, devolvunlur ad monaslerium, non modo quoad dominium, sed etiam quoad possessionem, absque uila corporali a p p r e n s i o n e ; ita auth. ingressi, et »rq. auth. si qua mulier. C. ile SS. Er.el. Nov. 5. c. 5. ibi: ingre-dientem. Q u a jura eivilia recepta e t approbala sunt a jure Can. Can. 7. 9. cans. 19. q. 3; nam a q u u m est, ut qui Deo personam strani oblulit, etiam monasterio sua bona relinquat; maxime eùm professione secuta, jus dlspo-nèndi am'seril , et in monasterium Irahstuleri t . Hinc etiam sequitur , quòd si postea biereditas devolvatur ad Religiosum ea cedat monasterio, cui liberum erit illam adire. Excipe I. Regna, ducalus, et similia bona, qui -bus annexa est jurisdi Clio persona laica; e t majorat us pro splendore et conserva tane familia erectos: b a c enim non devolvuntur ad monasterium. Excipe II. casum, quo pater professus est, et antea liberis suis nihil adju-dicavil: tunc enim volúntate Pra ia l i legitimam illis assignabit, computa-to etiam monasterio, ut ei virilis portio ablingal [cit auth. si qua, et Nov. 123. e. 38.); q u a legitima, cimi vicein aliinentorum obtineal, s ta l im, non expeclala naturali morte patris proffessi, iradenda est liberis, ut colligi-tur ex Can. fin. 19. q. 3. el cap. 14. de regular. Porrò buie juri el privile-gio, cimi sii luimanu n, consuetudine contraria derogari potest, ex cap. fin. de consnet.; non lamen legibus secu 'a r ibus , ne bona professi devol-vantur ad monasterium, quia laici privilegia monastcriis data revocare non possunl (c. 40. de conslit.); nisi P a p a auctoritas acceda!..

270. Q. VII. Q'i'd sit bonorum possessio, et quid juris circa illam? R. l .° Bonorum possessio est: Jus psrsequendi, ret iñendique patrimo-

nii, sive rei, q u a cujusque, cùm moritur , fuit (l. 3. § . 2 . f f . de bonor. p.ssess.), seu est successo in jus defuncti jure p ra to r io introducta, et im-plorato officio prator is , seu judiéis concedi solila. Differì ab haredi ta le , seu successione civili, quia h a c introducta est à jure civili, pulii ex lege, SCIO, vel constitutione principum, haredem facit, et nuda volúntale , seu solo animo absque implo ra t ane officii judiéis acqu'.rilur [l. 20. f f . de acq. hcered.) Econlràbonorum possesso introducta est à p r a t o r i b u s ob aqu i -tatem. ha redem non facit, sed bonorum possessorem, et n u d i volúntate non acquir i lur , bene vero implorato officio magis t ra tus . In effectu autem non multimi differunt hares et bonorum possessor, cümin utrum-que commoda el incommoda haredi tar ia Iranseant (Lb. 1. 2. f f . de bonor. possess ionib.) Item differì à possessione rerum, seu bonorum, quia h a c nía-gis esl facti, quam juris, et plerùmque circa singulas r e s ; econlrà bono-rum possessio esl jus , e t quidem circa unlvèrsìlatém hared i l a t i s (/. 3. §. 1. eod.)

2.° P r a l o r per bonorum possessionem, vel adjuvat jus civile, dum earn conccdit haredibus civilibus, ut ins l i lu l is dando bonorum possessionem secundum tabulas, suos ab intestato [>cv unde liberi, e l agnatos proximos per unde leg'timi, vocando ad successionem;—vel supplet, seu emendat j u s civile dum eos vocal , quos jus civile non vocavit ad successionem, ut filios emancipates per unde liberi,, vel contra tabulas, cognatos per unde

cognati', vel corrigli, seu m'ligat jus civile, dum alienoposthumo, qui jure civili lanquam incerta persona inslitui non potuil, dat honorum possessio-nem [pr. Inst. de bon. possess.)

3.° Bonorum possessio est duplex: edictalis, qua jus in ediclis propo-nitur circa successiones, et decretalis, qua p r a to r aclu decernit , seu per sententiam concedil successionem.—Item alia ordinaria, q u a certa edicti parte conl inelur; e l alia extraordinaria, qua in ediclo non conlinetur, sed aliqua lege nova, vel SClo. vel Conslilulione conceditur.—Item alia ex testamento, ut secundum labulas: alia ab intestato, ut unde legi-timi etc.

4.° Jure novo jusl inianao sex dantur species bonorum possessiónis or-dinaria:— Contra tabulas, qua dalur liberis in testamento praleri t is .—Se-cvndùm tabulas, q u a datur haredibus inslilulis: dircela quidem scriplis; utiiis vero ex menti legis ils, qui in testamento nuncupativo inslituli sunt (1. 8. in fin. f f . de bon. puss. sec. tabul.)—Unde liberi q u a datur ab intesta-lo liberis suls. emancipate, adoplalis. seu capite minutis.—Unde legitimi, qua dalur ab intestalo agnalisproximis, per lineam masculinam descen-dentibus.—Unde cognati, q u a ab inleslalo dalur cognalis proximis per lineam fainininam conjunclis: quo etiam s p e d a i successa , qua ex SCto. Tertulliano maler liberis, el ex SCto. Orficiano liberi mairi ab intestalo succedebanl.—Denique m ie viret uxor, q u a , nullis extanlibus cognatis, datur viro, ut uxori in tes ta la succedat, et econlrà.—Denominationesista desumpla sunt à primis verb's ed'.cli. sicut in interdiclis, v. g. quorum bmorvm,vnde vi eie. Celerà quatuor species sunt cassata, de quibus vide tit, Inst, de bonor. possess.

5.° Species extraordinar ia bonorum possessiónis sunt varia:— ùt Car-bon'ana, à Carbone p ra to re inlroducla, q u a datur impuberi , qui filiu3 esse negalur, dilato s tatus judicio usque ad tempus pubertatis (tit. f f . de carbon. edicto.);—Ventris, seu existenlis in utero in possessionem mUlen-di (tit. f f . de venire in poss. mittenti.);—Militar is, q u a datur agnatis u s -que ad quintum gradum, ut passini succedere militi cap'tis damnato in bonis caslrensibus, si bonaejus conliscanlur [tit. f f . de vetiranor. mili-tum success.)

6.° Hodie bonorum possessiones videnlur omnes sub la la , seu potiùs per Constitutiones imperiales I ransla la in successiones legitimas ab in-testalo, licèi quoad effeclum utili ter permaneant pro illis casibus, quibus hseredes apud magistratum auxilium pelunt ad luendam suam hared i t a -tem, ul non raro fieri videmus.—Nolitia Iheorica plenior de bonorum pos-sessionibus haurienda est ex lexlu edicti Salviani, e t juribus suprà in fronte lituli allegatis.

271. Q. Vili. Quomodo compulandi sinl gradus consaguinitatis in or-dine ad successiones hcereditarias?

R. Juxlà sequentem regulam, q u a valet in linea ascendentium et descendenlium, e t eliam in linea collaterali um: tot sunt gradus, quot sunt generations; seu tot sunt gradus, quot personce, una dempta. V. g. ego et avus distamus secundo gradu, quia mediant d u a generaliones: una, qua

T. ii 25

pater meus geni tus est , e t altera qua ego genitus sum; vel quia sunt t res persona), ego, pater, e t avus; ergò una dempta, remanent duo gradus. Rursum, in linea collaterali ego et patruus meus, seu palris f ra ter , sumus i n t e r t i o grada, quia numerantur quatuor personie; avus, patruus, pater meus, et ego; ergò una dempta, manent t res gradus. Ego vero et patrui filius sumus in quarto gradu, quia mediant quinque persona), avus, pa-truus, pater meus, filius patrui, et ego. Nepotes duorum fratrum distant sexto gradu, quia adsunt seplem person®: avus, Titius, et Cajus, tilu illius, Titti filius, et ex fìlio nepos, Caji filius, e t ex eo nepos. Vide m hac tabella:

Avus.

Patruus 4. m e " s 3-fatruelis 5. ES° 2--Ejus filius 6. Filius meus 1.

Horum ultimorum filli distabunt 8 gradus, e t sic de ceteris. In praxl scribe personas in tabella, unam deme, et gradum, quo alter ab altero distai , invenisti. Quare autèm in jure Canonico in ordine ad matrimonium, ubi semper du® person® ad illud contrahendum sunt necessari®, aliter gradus isti computentur, dicetur in lib. 4. tit. de conseguimi.

Unum adhuc hie in ter rogans: cur in linea transversa, v. g. in ter duos fratres , non admittalur gradus primus? seu cur duo fratres disteni gradu s e c u n d o ' - R . Quia duo fratres non sunt i n t e r s e proxinn cognati, cum tertius mediet, scilicet pa l e r , qui singulis eorum est propinquior. Quia vero ex reliquis fralribus, aut sororibus nullus est propinquior f r a t n eo-rum, sed ®qualiter propinqui, ideo omnes dicuntur ®quales gradu, seu in eodem gradu esse, et c o n s e q u e n t ad legitimam successionem fratris om-nes ®qualiter vocantur. Ceterùm, computatio ista graduum in ordine ad h®reditatesservatur etiam in jure Canonico, cùm nullibi sii c o r r e d a , sed potiùs approbata ad Alex. II Can. 2 ad sedem 35. q. 5., ubi etiam ratio datur , cur aliter computentur gradus in ordine ad m a t n m o n i u m . - D e gradibus istis vide in Inst . lib. 3. tit. 6., in Pandeclis lib. 38. tit. 10. ubi etiam nomina consanguineorum et affinium reperies, u l i etiam in Le-

xicis e t Dictionariis obviis. 272. Q. IX. Quid sit collatio honorum, et quid juris circa earn? R. Collatio honorum est , quarumdam rerum in communem h®re-

ditatis massaro illatio, ea de causa facta, ut hs red i tas ®qualiter absque Injusti t ia inter coh®redes dividatur. Et quidem, de jure novo sequentia observantur , qu® strictim comprehendo, etc. _

2 0 Ad collationem honorum tenentur omnes liberi, sive emancipati, sive sui, sive ex testamento, sive ab intestato; dummodò concurrere ve-lint jure universali tanquam coh®redes ad h®reditatem paternam, seu judicium famili® herciscund® (Auth. ex testamento, et l. 17. C. decolla-

tionib.J Nam liberis insqua l i j a s fieri potest, etiam existente testamento,, ut si unus p r sc ipuum quid habeat, alter nihil. Excipe, nisi pater e x -pressè prohibuerit collationem alicujus rei à se dat® (citat. Auth.)

3.° Illa tantum bona substant collationi, qu®, vivo pat re , ab ejus r e -cesserunt patrimonio, seu bona profedit ia à patre in liberos profecía. Cu-jusmodi sunt:—I. Dos et donatio propter nuptias, modo sit profectilia, seu data à paire; e t omnia ea, qu® in legitimam imputantur (l. 20. C. de collation.)—II. Bona filio in Clericum ordinando in vicem Ululi assignala; uti etiam bona filio aut fili® religionem ingressis pro alimentis perpetuis-data. Nam talla bona vim habent dotis et donationis propter nuptias; e t nisi conferrentur , magna esset inaquali tas inter liberos; ergo sunt confe-renda (arg. I. 20. cit.)—Ill Sumptus facti pro militia, pula palatina, hoc est, pro officio palatino habente suos redditus; i là ut enfi et vendi possit, e t ad h®redem transmit t i (l. 22. f f . de legai. 2. I, pen. C. de collat.) Nam lucrum talis officii, seu militi® palatin® uni filiorum comparai®-, non debet cedere in aliorum detrimentum.—IV. Debita omnia inutiliter facta, et à patre soluta: ut si fiüus pecuniam dilapidet in lusu alearum, in po ta -tionibus etc. Nam talis nequitia e t lascivia non debet prodesse filio.—V. Omnia illa, qu® filius fur to sustulit patri . Et quia furta similia plerùmque occulta sunt, confessarli munus erit talem filium obligare, ut vel ex bonis propriis, si qu® habet , reslitutionem facial; vel in divisione h®reditati, tanto minùs percipiat, quantum sustulit.—VI. Impens® omnes, quas pater fecit in pcenam delieti à filio perpetrati ; nam pietas ista patris solventis non est voluntaria, sed necessaria, ut nocere non debeat aliis prolibus.— VII. Lucra omnia profecti t ia, qu® filius fecit ex administratione honorum paternorum. In casu magn® industri®, et laboris à fiiio impensi, ®quitas et benignitas suadet, u t filio pro laboribus pr®cipuum quid assignetur, sicut agsignari deberet insti lori , seu factori, aut simili administrator-!. H®cergò in collationionem veniunt ; nisi aliqua ex his pater remit tat , vel nisi filius contentus portione à patre sibi relieta, abslinere velit à con-cursu et judicio l'amili® herciscund®; tunc enim filius non tenelur con-ferre, etsi majorera par tem habeat (i. 1. §. 6.1. 2. §. 5. f f . de collat.)

4.° Bona qu® collationi non subslanl, sunt:—I. Castrensia, vel quasi castrensia, et adventi t ia , quoad proprietatem ( lib. 4. C. fam, hercisc.) Imo si pater remisit usumfruclum in adventitiis, iste non est conferendus (lib. 4. §. 2. C. de bonis quee liber.y, quia videlur non tam amissus à pa-tre, quàm non acquisi lus illi; cùm ususfructus singulis momenlis acqiii-ratur e t consti tualur (l. 1. §. 3. et l. 3. f f . deusv.fr. aceres.)—II. Ac-quisita post mortem patr is , e t qu® titulo seu jure singular-! ex testamento capiuntur, ut legata, fideicommissa, donationes morlis causa (l. 10. C. de collat.)\ nam qu® exte ro jure capiuntur , ex volúntate patris censentur esse pr®cipua.—III. Impens® fact® ad procurandam dignitatem filio, vel pro gradu magisteri aut doctoratus (/. 1 §. 15, 16. f f . de collat.): tura quia dignilas isla cedit in honorem patris; lum quia filio nullum affert lucrum transmissibile: sicut econtrà affert militia palatina, qu® longè alia est à dignitate.—IV. Impens® fad® in studia filii, vel in condiscen-

dam artem mechanicam; nam tales impensse vim liabent alimentorura, et quasi castrensis peculii, sicut impensa fact® propter mililiam armatam; maximè cum studia filii cedant in honorem patris.— Nec obstat, quod filius per studia deinde mullum aequirat; id enim non prolieiscitur ex bonis paternis, sed ex industria filii.—V. Im pensa facta; in solemnita-tem nuptialem , cùm isla cedat in honorem patris. Secüs dicendum de -pretiosis vestibus, curribus, equis, annulis, et hujusmodi; qua; cedant in partem dotis, et donationis propter nuptias; et consequenter veniunt in collationem: Gail, et all'i.— VI. Circa libros, qui dantur filio s t u -denti , est dub ium: communior sententia docet , cos non esse confe-rendos, quia vim liabent peculii quasi castrensis, saltèm dispositiva; prà;-sertim si filii s tudentes evadant in dignitatem magisterialem, vel fiant advocati , Clerici aut. Religiosi : Gloss, in lib. 50. f f . famil. hercisc.— VII. An donatio simplex, seu mere gratui ta , qua; non fit ex causa one-rosa, seu necessaria, conferenda sit, magnum est dubium. Et quidem do-natio facta filio emancipato, vel facta à maire, aut avo materno, rcgula-r i ter non est conferenda (lib. pen. C. de collat. I, 35. §. 2. C. de inor{. testam.), nisi donalum firsset cum conditione, seu paclo eonferendi; vel Inaqual i tas ponerelur inter coharedes, ul quia isti donationes suas con-ferre debent.—Nec obstat l, 17. C. de collat. Nam loquitur de donationibus ob causam, ulì sunt doles e t donalioiKS propter nuptias; non vero de do-natione Amplici. Probabile eliam est, quòd donatio facta filio s:io, seu in patria potentate constilulo, non sii conferenda: ila communior sententia ex /. 18. C. famil. hercis., ubi fiIla post mortem patris id pracipuum ha-bere dicilur, quòd paler nomine ejus comparavit, et per /. pen. C. de collat iene, nec suus , nec emancipates donalionem simplicem con"erre tene tur ; nisi in duplici casu supra diclo, si paler cum tali condition« do-navi!, vel inequulitas sequeretur inter liberos, co quod celeri accepta à patre conferre deberenl; ergò extra bos casus donatio simplex non est con"erenda. Ratio est, quia donatio suo facta, vim habet legati, cùm non valeat, nisi posi mortem patris; legatimi aulem non t s l conferendum. Tum quia liberi non debent esse delerioris condilionis, quàm exlranei-.sed hi donationem simplicem non conferunt; ergò nec liberi. Opposilum non improbabililer docet Zoes tit. f f . de collat, à n. 2>., ex l, 13. C. de collat., qua; tarnen lex explicari solel de fundo dato in peculium filii, vel propter nuptias. Imo aliqui lexlum legnili negativè: non postuhs.—WIII. Modus» quo fit collal io,esl varius: ul res ipsas conferendo;, tantum remillendo, quantum quis à patre accepit; cautionem dando per fidejussores de tanto conferendo, quantum videbitur etc.

273. Nota. Sepulluram tripliciter posse a c c i p i : — 1 P r o ri tu sepelien-di mortuos (Can. 103. dicium 1. q. 1.)—2.° Pro jure inferendi cadaver in. sepulchrum (Clem 2. h. t.)— 3.° Pro loco ad sepelienda morluorum cor-pora deputalo (c. 3 .h . t,) Et quamvis de jure civili, quilibet privata auctoritate, per sepul luram mortili , efficere potuerit locum religiosum (§. 9, Inst. de ver. division, et lit. f f . et C. de religios.)-, tamen de jure Cano-nico apud Chrislianos ille solùm locus efficitur religiosus, qui aucloritate Episcopi erigitur e t benedicitur, ad sepelienda piè decedentium corpora, ut perpeluus usus Ecclesia; docet. Aliter voratur cœmeterium, seu dor-mitorium h do rmi tane fidclium, qui in universali resurrectione evigila-bunt; solelque conslrui penes Ecclesiam, nisi nécessitas, vel alia causa exigal, ul alibi depuletur

271. Q. I. An quilibet eligere s'.biposs't sepulluram in quocumque loco-religioso?

R 1.° Affirmalivè, nisi specialiler prohibeatur (c 1. fc. t.) N a m s e -pullura est pars uilimrevoluntalis; ergò cadit sub liberam eleclionem; elsi locus sii mini s rel igiosus, ubi , v. g. tantum semel, aut bis per annum missa celebralur fc. 2. §. fin: h. t, in 6.)—Cui non obslat c. 3. h. t., quia videtur loqui de loco minùsreligioso contrar ie , seu non religioso.—Pro-hibenlur aulem sepulluram eligere infantes, impuberes et ratione ca ren-tes oh defeclum judicii, et Religiosi professi, nisi valdè remoti essenl à. monaslerio. Pralal i vero, cùm in mullis proprium velie habeanl, absolulè e.igere possunt sepulluram, licèi convenieniius in suis Ecclesiis sepeliaa-lur; maximè si régula id slaluat.

2.° Filiusfam. pubes eligere potest sepulluram , cùm quoad jura spiri-tualia non subsil pa t r i a potestati; at pater prò filio impubere nequit el i- , gere sepulluram , nisi consueludo t e r ra al'ud liabeal (c. ì . h. t, in G.)

3.° Mandalarius ad eligendam sepulturam, si eam anle mortem man-dan t s non elig'd, post morleih ejus cl 'gere non p i lest; sed mandans se -peliendus crii in Ecclesia Parocliialii: là voluril Lapus, Petra, Pirli, etc.. ex régula generali, quia mandalum, r.e integra, morie mandanlis expirai fc. 20. de offìc. deleg.J Sed ego ex hoc fundamenlo non convincor; quia oh spéciales raliones mandata exlrajudicialia, etiam re integra, non expirant (lib. 31. pr. f f . de procur. I. 9 §. 4. f f . de jur. dot. I. 47. §. 2. f f de insti-

a~Agitur de hac materia in Sexto, Clementinis, etExtravag. Com. h. /.—In Deere to 13. q. 2.—In TriJ. S. 25. c. 13. et 19. de reform.—la Pandeclis 1.11. tit.

In Codice I. 8. tit. 44.—Nov. 58. et 60.

dam ar tem mechanicam; nam tales impensse vim habent al imentorum, et quasi cas t rens is peculii, slcut i m p e n s s fact® propter mililiam armatam; maximè cum studia filii cedant in honorem patr is .— Nec obstat , quod filius per studia deinde multum acquirat ; id enim non proliciscitur ex bonis paternis , sed ex industr ia filii.—V. Im pensa) facta? in solemnita-tem nuptialem , cüm isla cedat in honorem patris . Secüs dicendum d e -pret iosis vest ibus, curr ibus , equis, annulis, et hujusmodi; qua) cedunt in partem dotis, et donationis propter nupl ias ; et consequenter veniunt in collationem: Gail, et a l i i .—VI. Circa libros, qui dantur filio s t u -dent i , est d u b i u m : communior sentent ia doce t , cos non esse eonfe-rendos, quia vim habent peculii quasi castrensis , saltèm dispositivè; prée-sert im si filii s tudentes evadant in dignitatem magisterialem, vel fiant advocat i , Clerici aut. Religiosi : Gloss, in lib. 50. f f . famil. hercisc.— VII. An donatio simplex, seu mere g ra tu i ta , qua) non fit ex causa one-rosa, seu necessaria, conferenda sit , magnum est dubium. Et quidem do-natio facta filio emancipato, vel facta à maire , aut avo materno, rcgu la -r i te r non es t conferenda (lib. pen. C. de rollai. I, 35. §. 2. C. de inorf. testam.), nisi donalum firsset cum conditione, seu paclo eonferendi; vel Inaqua l i t as ponerelur inter cohsredes , ut quia isti donat iones suas eon-fe r re debent .—Nec obstat l, 17. C. de coital. Nam loquitur de donalionibus ob causam, ulì sunt doles e t donalioiKS propter nuplias; non vero de do-nat ione Amplici. Probabile eliam est , quòd donatio facta filio sao, seu in pat r ia potentate constiluto, non sii conferenda: ila communior sentent ia ex /. 18. C. famil. herds., ubi fiIla posi mortem patris id prac ipuum ha-bere dici lur , quòd paler nomine e jus comparavit , et per /. pen. C. de colla/iene, nec s u u s , nec emancipalus donationem simplicem con"erre t ene tu r ; nisi in duplici casu supra diclo, si paler cum tali conditione do-navi!, vel in;equalitas sequere tu r inter liberos, co quod celeri accepta k pa t re conferre deberenl ; ergò extra hos casus donatio simplex non es t con"erenda. Ratio est, quia donalio suo facla, vini habet legati , cùm non valeat, nisi post mortem patris; legatum anioni non t s l conferendum. Tum quia liberi non debent esse delerioris condì lionls, quàm exlranei-.sed hi donationem simplicem non eonferunt; ergò nec liberi. Opposilum non improbabililer docet Zoes til. f f . de collat, à n. 25. , ex l, 13. C. de colla!., qua) tarnen lex explicari solel de fundo dato in pcculium filii, vel propter nuptias . Imo aliqui texlum legnili negat ivè : non postulas.—YUl. Modus» quo fit col la l io ,es t varius: ul res ipsas conferendo;, tantum remillendo, quantum quis à patre accepit; cautionem dando per fidejussores de tanto conferendo, quantum videbitur etc.

273. Nota. Sepulluram tripliciter posse a c c i p i : — I P r o r i tu sepel ien-di morluos (Can. 105. dicium I. q. 1.)—2.° Pro jure inferendi cadaver in. sepulchrum (Clem 2. h. t.)— 3.° Pro loco ad sepelienda morluorum cor-pora deputalo (c. 3 . h . t,) E t quamvis de ju re civil i , quilibet privata auctoritate, per sepu l lu ram mort i l i , efficere potueri t locum religiosum (§. 9, ìnst. de rer. division, et lit. f f . et C. de religios.)-, tamen de jure Cano-nico apud Chrislianos ille solùm locus efficitur religiosus, qui auclori ta te Episcopi er igi tur e t benedicitur, ad sepelienda piò decedentium corpora, ut perpeluus usus Ecclesia) docet. Aliter vocatur cœmeterivm, seu dor-mitorium h dormitione fidclium, qui in universali resurrectione evigila-bunt; soletque conslrui penes Ecclesiam, nisi nécessi tas, vel alia causa exigal, ul alibi depule tur

271. Q. I. An quilibet eligere s'.biposs't sepulluram in quocumque loco-religioso?

R 1.° Aflirmalivè, nisi specialiler prohibealur (c 4. fi. t.) N a m s e -pullura est pars uilimrevoluntalis; ergò cadit sub liberam eleclionem; elsi locus sii mini s re l ig iosus , ubi , v. g. tantum semel, aut bis per annum missa ce lebra lur (c. ì. §. fin. h. I, in G.)—Cui non obstat e. 3. h. t., qu ia videtur loqui de loco minùsrel igioso contrar iò , seu non religioso.—Pro-hibenlur aulem sepulluram eligere infantes, impuberes et ralione c a r e n -tes oh defeclum judicii, et Religiosi professi , nisi valdè remoti essenl à. monaslerio. Pra)lali vero, cùm in mullis propriuni velie habeanl , absolulè e.igere passunt sepulluram, licèi convenieniius in suis Ecclesiis sepelian-lur; maximè si régula id staluat .

2.° Filiusfam. pubes eligere palesi sepulluram , cùm quoad jura spir i-tualia non subsil patria) potestati ; at pater prò il 1 io impubere nequit e l i - , gere sepulluram , nisi consiieludo terr<e al 'ud habeal (c. ì . h. t, in 6.)

3.° Mandatarius ad eligemlam sepul turam, si eam ante mortem man-dantis non eligU, posi mortein ejus el 'gere non polest ; sed mandans s e -peliendus cri i in Ecclesia Parochialii: làvoluiìt Lapus, Petra, Pirli, etc. . ex régula generali, quia mandalum, r.e in tegra , morte mandanlis expirai fc. 20. de offi'c. deleg.J Sed ego ex hoc fundamenlo non convincor; quia ob spéciales raliones mandata exlrajudicialia, etiam re in tegra , non expirant (lib. 31. pr. f f . de procur. I. 9 §. 1. f f . de jur. dot. I. 47. §. 2. f f de insti-

a—Agitur de hac materia in Sexto, Clementinis, elExlravag. Com. h. /.—In Deere to 13. q. 2.—In TriJ. S. 25. c. 13. et 19. de reform.—la Pandectis 1.11. lit.

In Codice I. 8. tit. U.—Nov. 58. et 60.

tor. etc.)-, atqui etiam raandatum, seu delegatio de funerando, et conse-quenter de sepultura eiigenda morte mandantis non expirat , ut expressó' doeet JCtus. lib. 12. §. 4 de religios., curatale raandatum ex natura sua respiciat tempus mortis; ergo etiam post mortem mandantis sepul luram ei eligere potest , non secùs ac bona ejus distribuere (c. 3 de teslam.) Et cum jure Canonico non inyeniatur contrariura s tatutura, censeo hanc-posteriorera sententiara juri esse conforraiorera ; dummodò simile raanda-tum, sicut ipsa electio sepul ture , legitimè probetur salièra per duos testes, vel per testamentura aut codicillura, vel aliara scripturaralegitimara. Unus-autera testis, licèi s i tconfessarius, regulari ter plenè non probat; nisi alia

adminicula concurrant . 4.° Qui voto aut juraraento sepulluram e'egit , spontè et sine dolo, lUud

observare debet, cura non vergai in dispendiura salutis e t e rna ; (c. 28 de jurejur.); nisi status mutare tur : ut si talis factus sit Episcopus aut Reli-giosus; quia circurastantia ista previsa non fait . At si Clericus extraneus. vel Religiosus aliquera inducat , ut relieta Ecclesia Parochiali, voto aut juraraento eligat sepulturara in eorura Ecclesia, votura el juraraentura irritura est ; inducens vero ad illud incurrit excommunicationera ipso facto, P a p e reservatara (e. 1. ft. t. in 6, Clem, 3. in fin. depcenis ) Qua p e n a non tenetur Parochus inducens suura Parochianura ad eligendara sepulluram in Ecclesia Parocbiali, licèi cogendo, illicitè agat.

275. Q. II. Ubi sepeliendus sit, qui nullum sepulturam elegit? R. 1 I n sepulchro suorum majorum, more Patriarcharum (c. 1. ft. t.J,

ex Genes, c. 25. 49. 50. Quòd si diversa sint sepulchra, fdius sepelietur in sepulchro avi et Patris, quibus est propinquior; non vero in sepulchro proavi e t alavi. Si Pater solus sepultus est in alio loco, multi indistinctè docent cum Gloss, c. 3. ft. t. in 6. u. ab antiquo, filium sepeliendura esse in sepulchro avi e t aliorum raajorura; quod veruni judico, si pater for tu i -to sepultus est in tali loco. At si pater expressè specialem sepulturam consliluit pro se e t suis descendentibns , censeo cum Abbatte et alns, fdium sepeliendura esse in sepulchro patris; quia e t hoc antiquum dicitur, e t magìs congruit f i l io . -2 . ° Filli naturales e t spurii plerumque sequuntur matrera in sepultura; adoplivi patrem adoptivura. si eo vivente decedant: secùs in sepulchro patris naturalis huraandi s u n t . - 3 ° Uxor ante vel post mari tum mortua, sepelitur in ejus sepulchro; et si hoc raaritus non elegit, sepelienda est in sepulchro suorum majorum. Maritus vero non est sepe-liendus in sepulchro uxoris, sed suorum majorum; nam juxla c. 3. 13. q. 2. unaquaquemnlier sequatur virum siturn, sive in vita, sive in morte; e t qui-dera ullimum, si plures habuil (c. 3. in fIn ft. t. in 6.); sed non econtrà, cùra vir e l uxor equ iparen tur solùm quoad jus maritale, non vero quoad alia jura, ut domicilii, fori, sepulchri, in quibus uxor maritum, non mari-tus uxorem sequitur: quo sensu explicatur Can. 2. Ebron 13.q. 2.—4.° Cle-ricus beneficiatus, si majorum sepultura careat, et aliam non elegit , sepeliendus est in loco beneficii, cùra in eo domicilium contraimi (c. 29. de rescript.), et Sacramenta administret atque percipiat, licet alibi habitet, nisi aliud habeat consuetude.

* Circa infantiura sepulturam notandum est s tatutum Cleri Romani, quod previo examine Congregat ions par t iculars à Clemente XI depu ta te , legitur in addilionibus ejusdem statuti §. 7 et 8. ibi: «Infantes, qui nut r ic i -bus alendi extra propiam Parochiam danlur , retinent domicilium in Pa-rochia parentum, atque ad illam pert inent , licèi in aliena Parochia dece-dant. Paire verò orbatos, quousque apud ipsam matrera aluntur, licèi in potestate tutorum, non matris existant, de Parochia matris, non lutorum

esse declararaus. Si nulricibus alendi extra propriam Parochiam denlur £ maire, domicilium in Parochia matris; si verò utroque parente caruerint, domicilium in Parochia tu to rum, non verò nutricum, retiñere declararaus. Quòd si nec tutores habeant , in Parochia, in qua decedunt , t u m u -lentur.»

Educande decedentes in monasteriis raonialium , non electa sepultura nec habentes majorum sepulchrum, sepeliende sunt in Parochia, intra quam monasterium situra e s t , non in Ecclesia monialium. In qua taraen sepeliri po te run t , si ibi earn sibi elegerint ; et tunc Parodio ejusdem Pa-rochie debetur tamtùra quarla funeralis ex decreto Cong. Cone, in Fere-trana 21. Aprii 1742. ut in Thesaur. resol, torn. II. pag. 68. Idipsum di-cendum est de secularibus mulieribus in iisdem monasleriis, vel famula-tus, vel alia quacumque causa, legitima facúltate commoranlibus, ac inibì decedentibus; uti etiam disponitur in additionibus ad statutum Cleri Rom. c. 3. dejur. elig. sepult, ad §. 9. ut infr . n . 277."

276. Q. III. Quibus Ecclesiis de jure communi competat jus sepul-tura ?

R. Omnibus et solis Ecclesiis Parochialibus; c. 1. 3 .10 . h. t. c. 2. eod mi 6 Clem. 2. §. verumeod. Q u e jura fundant intentionem Parochi; ità u t alius pre tendens jus s e p u l t u r e , leneatur illud probare ex jure speciali. Unde in Ecclesia Parochiali sepeliendi sunt omnes Parochiani , qui majo-rum sepulchro careni, et aliud non elegerunt (ibid.) Hodie tamen con-suetudo obtinuit, ut quis ibi sepeliatur, ubi mortuus est. Item quasi in-co le , ut studiosi , famuli, e t hujusmodi, qui quasi domicilium fixerunt in loco, ibi pariter sepeliendi sunt , cùm et sacramenta inibì perceperint .

277. Q. IV. Qui ex jure speciali habeant jus sepultura ? R. 1.° lili solum, quibus id ex speciali privilegio Papa concessit, vel in

sua diœcesi Episcopus cura debilis solemnitatibus ad alienationem requi-sitis. Tale privilegium in corpore juris clausum habent inclytus Ordo Predicatorum, et Seraphici Ordines S Francisci (Clem. 2. Dudum v. hu-jusmodi, et Extrav. 2. Super cathedram v. hujusmodi ft. t. inter com.) omnesque alii Regulares in privilegiis communicantes : qua comraunione gaudet etiam Scholaruni Piarum Religio ex Const. Gregorii XV. Ad uberes 1622. 15. Octobr. Clem. IX. Const. Ex injuncto §. nos prospero, ibi: ad fruitionem omnium et singulorum privilegiorum. Vi cujus privilegii Regulares sepelire possunt in suis Ecclesiis quoscumque fideles, qui spontè apud eos sepulturara e l ege run t .

2.° In usu hujus privilegii observanda sunt specialia pacta et consue-tudines, q u e inter Parochum et Regulares introducta sunt (c. 1. e t fin. de

i O G T I T . X X V I I I . DE S E P U L T U M S .

•pactis in 67) Quibus seclusis, Regula tes in delatione cadaveris ad locum s e p u l t u r a a t tendere debent disposilionem Leonis X in Cone. Later . , quam renovavit S. Congreg. edito decreto 1604. 20 J a n u a r i i , his verbis*.

«Declarat et s ta tu i i , quibusvis Regular ibus quorumcumque Ordinum tam mendieantium, quàm non mendieantium ex i s t an t , nullo modo licere Paroch iascum cruce processìonali ter , aut alias, ad effe renda et levanJa defunctorum funera intrare, vel ilia levare e t efferre; nisi vocato e l . e x -pectato proprio defi lart i Parodio, eoque ibidem p re sen t e , vel nisi requi-si tus dissent iat, aut venire expressè recuse t e tc .» Quod decretum pruxi, e t usu regiomim nos t rarum fi <• malum est .

2.° Nec haredes , nec Regulares cogi possunt , u t cadaver d e f u n d i p r iùs ad Ecclesia ni Parochialem deferalur , ut ex Gonsli l . Sixti IV Begi-mini 31 Aug. 1474. vel ibidem miss® pro defune to ce lcbrentur : declara-vit Rituum Cong. 13. Julii 1675. Multò minùs, si ex aliena Parodi la cor -pus defune: i devehatur, seu defera lur sine solemnitate funebre ad Regu-lares in alio loco exislentes, requir i tur l icenlia Parochi loci, vel delalio cadaveris ad ipsius Ecelesiam. Nam jura plus non requ i run t , n ;si consen-su m proprii Parorhi, qui in p re sen t i adesl ad hoc, u t corpus parochiani levetur ; non vero consensum Paroehi loci, ubi Regulares exìs tunl .

3.° In aclu sepo l tu ra Parochus nullo modo se immiscebit , sed ipsi Re-g u l a r e s cum sua cruce in t ra suum terr i lor ium corpus defuncli ad sepul -chrum comilabunltir, missas et psalmos canlabunt , ut communi ler obse r -va lur , ex Conslit . Clem. X tivper 18. Jan. 1672. e t Rota coram Rado d i -ets. 84. n. 6. Id tamen Parodio permit l i tur , ut si velil, cum stola Ecele-siam Regularium in t rare possit, et ibi s e p u l t u r e interesse, cimi hoc mo-do n o n e x e r c e a t ufi uni officium. Plura de his vide in Donato par. 3. tr. 3. q. 19. Gordon. Pevr . , Barbos. et aliis fusioribus.—'Nota, quòd non am-pliùs suff raga tur Parodio pro ingressu cum cruce et stola in Ecclesias Regu 'ar ium Const i tu t . Bened. XIII Pretiosvsann. 1725; l i s e enim revo-cata fuit à Clem. XII. ut notavi lib. V. lit. 33. de privi!, p i s t n . 180, a d e u -jus r evoca t ions t ramitem omnia Urbis tr ibunalia hodie decidunt , u t vide^ re est in celebri Baren. Juris tumulando coràm Aldrovando 12. Jan. 1733. e t 29 Novemb. 1743. corani Vajo; ac in Melevitana fvnervm coràm Meliino 23 Novemb. 1744; et novissimè itii etiam decisum fui t 4 Feb. 1757 à Cong. Episcop.-el Regul- in Pientina fune.rum p ro Minoribus Conventuali-bus , licèi eorumdem conventus subessel jurisdicl ioni Ordinarli cb defec-tum p r a s c r i p l i numeri Rel igiosorum."

4.° Regulares in suis Ecclesiis sepelire possunt non tan lùm suos pro-iessos, sed etiam novilios; qui in favorabilibus nomine Religiosorum ve-niunt . Item famulos domesticos el alios familiares: i là comm. ex repelili» privilegiis SS. Ponlifìcum Clemen. IV, Pauli 111. e tc . Rodriq. Donat. et alii, dummodò famuli Religiosorum intra sepia monasteri i mor ian lur . Si Religiosus in loco propinquo decedat, etsi à Pa rod io Viaticum acceperit , co rpus e jus , inconsulto Parocho, levari e t ad monasler ium deferr i potest , nulla pensione data parocho, ut declaravit S. Congreg. 1615. die 22. Maj.i;

TIT. XXVIII. DE SEPULTl'ISIS. 201

nam talis Regigiosus fingitur mortuus in suo monastcrio, ejusque sepu l -tura s p e d a i ad Pra la tum, tanquam suum proprium Parochum.

5.° Moniales non participant Privilegium Clementin. 2. h. i.; adeò u t in earum Ecclesiis sive interioribus, sive exterioribus, nec vir, nec femlna sepulturam ePgere possit; ne quidem puella, q u a educationis causa in mo-nasterium'data est. I tà hodie comm. ex pluribus declarationibus Sacr. Con-gregai . in Feretrana 21 Nov. 1603. in Maceratemi 1652. die 8 Nov. e tc .

'Vide suprä n . 235 . " 278. Q- V. Quid juris in dubio de loco sepulture? R. i .° Si lis inter contendentes facilè decidi nequeat , defunctus sepe-

liendus est in Ecclesia parocliiali, omni a p p e l l a t a n e postposita. Nam ex una par te Ecclesia parocliialis quoad jus s e p u l t u r a hahet suam in tent io-nem fundatam in jure, et alteri id p r e t e n d e n t i incumbit opus probandi i ex altera vero par te sepul tura hominis non recipit dilatìonem (1. 38. f f . de religiös.)—2.° In casu, quo Ecclesia es t in possessione jur is sepeliendi, corpus in alia Ecclesia sepultum non es t exhumandum, donec t i tulus p r o -prietatis probetur; nam casus iste, ne vexetur corpus humanum, speciali-ter exeeptus est à regula, q u a jubet , spoliatum ante omnia restituì, u t pa -t e t exc . 6. h. t, ubi exceptiones contra spoliatum admit tuntur —3.° Cor-pus, sive à Parochis, sive à Regularibus sepultum in eorum Ecclesiis' quod certo in alia Ecclesia sepelìri debuit, exhumandum, e t isti Ecc l e s i a cum omnibus, q u a ratione funeris accepta e r a n t , res t i tuendum est (c. 5. 6 .10 . h. t.); nisi forsan alia compos i ta fìeret, q u a utique ad evitandum scandalum, si quod t imetur , rigori juris p r a f e r e n d a est.—4.° Ex hodierna consuetudine laici licitò sepeliuntur in Ecclesia, ut ea solùm de causa non s in texhumandi , e t ad commune c a m e l e r i u m t ransferendi (Can. 17. cum gravia 13. q. 2.); licet dira in Ecclesiis non sepe l i r en lu r , nisi Episcopi aut Abbates, aut digni presbyter i , vel fideles laici communiter pro san -ctis habit is (Can. 15. et 18. ibid.)

279. Q. VI. Quibus neganda sit sepultura sacra? R. 1.° Paganis, judais , alfisqui infidelibus; quorum corpora exhuraa-

ri, Ecclesia polluta reeonciliari, t igna et par ie tes radi, a tque lavari d e -bent (Can. 28. d. 1. de consecr.)—Z.° Hare t ic is non toleratis, et exeommu-nicatis, saltèm si denuntiati sint et v i tandi , nisi in articulo mort is abso-1 tili S in t (c. 3. et. fin. 24. q. 2. c. 13. §. credentes de heretic,), e tsi h a r e s ì e primo post mortem innotueril . Horum corpora exhumanda, c a m e t e -riurn et Ecclesia polluta reconcilianda (c. 7. de consecr. Eccl,)—3.° Noto-riis et denuntiat is interdictis; nisi ante mortem signa p a n i t e n t i a dede-r int (c. 12. pr. h. l )—t.° Infantibus fidelium sine baptismo decedentibus; ut i et calechumenis, licèi pro his Ecclesia orel , cùm per baptismum non sint ingressi in Ecclesiam.—5.° Denique sacra sepultura ca ren i omnes notorii et publici peccatores sine p a n i t e n t i a decedentes (Can. 16. qui-bus 3. q. 2.): cujusmodi sunt usurarli manifesti (e- 3. de usur. c. 2. eod. in

6.;, de tentores decimarum Ecclesiasticarum (c. 19. de decim), r ap to res e t incendiarli (c. 2. 5. de raptor.), in torneamentis , hasti ludiis et duellis oc -cisi (e. 1 .et. fin.de tamtam. Trid, s ess. 25. c. 19. de refor.), spontò e t d e -

T. I I . -

liberatè sibi mortem infereutes laqueo, precipllio, vene.no (c. 12. placuit 23. q. 5.), nisi delirium eos excusaret à peccato. Is vero, qui tempore in-cendii , quo mors certa imminet, ex loco alto ad salvandam vitim se p r e -cipitai, non est privandus sepujtura sacra, etsi conlingat eum ex casa mori: nam sponlè id non facit, sed ex gravissima necessitate inter duo mala, eligil quod minus est, et quod probabilius et certiùs judical ad vi-tam salvandam, quo casu necessitas facit licitum, quod in jure est 111 id— turn. Demum Religiosi proprietarii (c. 2. 4. de statu monach.), et qui ncg-ligenter omiserunt confessionem annuam et communionem paschalem (c. 12. de pcenitent. et remiss.), et quotquol in peccalo notorio et manifes-to sine pcenilentia moriunlur.

2.° Ossa illius, qui non poluit, et sepullus est in loco sacro, exhuman-da sunt, si ab aliis discerni possint; seeds non, ne corporibus aliorum fide-lium injuria fiat (c. 12. h. t.) Ecclesia tamen non polluitur, nisi in casibua suprii diclis: si infidelis, here l icus et vilandus excommunicalus sepelia-tur . Si autem here t icus sit loleratus, ut lulheranus in Germania, illiei-tè quidem sepelitur, Ecclesia tamen non polluitur. In locis, ubi catholi-cis permixti sunt heret ic i tolerati, consuetudo locorum servanda est, quam dira necessitas cohonestat.

3.° Corpora ultimo suplicio damnatorum, si hi contriti Ecclesiastica sacramenta perceperunl, rectè donantur sepultura sacra (c. 30. qucesitum 13. q. 2.); nam Ecclesia, quibus sua sacramenta concedi , eis non denegat sacram sepulluram; ergo.—Nec obstat Can. 12 .ibid.; nam procedit de illis, qui impeni tentes ultimo supplicio affecti sunt.—An vero consuetndo ilia, vi cujus cadavera mortuorum in patibulo, furcis et rotis insepulta manent, sit rationabilis et tolerabilis, à multis dubitatur. Multi negant, ex cit. Can. 30. et I. 1. et fin. f f . de cadaver, punitor.; quia mors omnem pcc-nam solvit, adeòque pium et chrislianum essel, ut cadavera ista ad Eccle-siam vel ccemelerium deferrentur à cognalis, vel aliis quibuscumque, qui ea peterent; et misse cum precibus pro talibus dcfunctis celebrarentur, ut in quibusdam locis observatur. Multi tamen consuetudinem istam di-cunt rationabilem, ut, non quidem pass ;m, sed in a t rociss imi et gravissi-mis sceleribus cadavera damnatorum, eliam piè decedentium, insepulta ad terrorem et exemplum aliorum maneant, ciim id multum cedat ad uti-litatem publicam; Covar., Berez. Petra, etc.

4.° Qui scienter, spontè, absque vi et gravi metu, per se propriis ma-nibus in loco sacro sepeliunt, vel mandalo suo sepeliri faciunt excommu-nicatum non toleratum, nominatim interdictum, vel usurarium manife-stum, p r e t e r culpam mortale^,j incurrunt excommunicationem ipso facto; à qua absolvi non debenl, donee ad arbitrium Dicecesani satisfecerint his, quibus tali facto injuria facta est (c. 2. pr. de hwretic. in 6.) Que p e n a non debet extendi ad portanles, nisi cum effectu corpus tumulent in loco sacro; multò minùs ad crucem ferentes, vel psalmos canenles, aut comi-tantes; quia hi tantùm remotè cooperantur tali sepulture.

280. Q VII. An sepultura emi vel concedi extero possiti R. 1." Licèi locus profanus deputandus in sepulluram vendi et emi

possit, ipsa tarnen sepultura, seu locus sacer, citrà simoniam vendi et emi nequ't [Can. 12. et seqq. 13. q. 2.) Nam sepultura est locus sacer et rel i -giöses; et consequenter extra commercium humanuni, ut vel ipsi Gentiles agnoverunt (/. 6. §. 2. et seqq. f f . de divis. rer. et § 7. Inst. de rer. divis.)

Ex aliis autem justis titulis potest aliquid peti et accipi pro sepultura: v. g. pro conservatane ccemelerii aul Capelle, pro sustenlalione mini-slrorum, pro loco digniore, et obligatione alium non admitlendi in tale sepulchrum: et si ex pia consuetudine fideles solent aliquid offerre.—2.° Habens proprium sepulchrum, polest alios ad idem admittere: utì sunt se-piilchra familiaria et hered i ta r ia ; nam communicalio et concessio in his spiritualibus, modo absil simonia, nu'ilibi vetàlur.

281. Q. VI i l . Quid sit portio Canonica Episcopalis et Parockialisl R. 1.° Porlio canonica Episcopalis est, quarta pars mortuariorum, seu

funeralium, hoc est, obventionum, bonorum mobilium et immobilium, q u e inferioribus Ecclesiis et piìs locis intra diceeesim silis per ultimam voluntatem à defunclo pro anima sua relieta sunt (Cam 25. et seqq. 12. q. 2, et c. 16. de o f f . ord.) De consuetudine porlio ista est varia pro varie-tale locorum (c. 15. de testarti.), imo in multis locis in desuetudinem abiit.

Datur autem quarta isla ratione Superioritatis, oneris pasloralis et communicalionis inter Episcopum et inferiores Ecclesias intercedentis (c, 15. de testam.)—Cessat autem porlio isla in seqq. casibus:—I. Si lesta-tor reliquit Episcopo suam portionem cum conditione, ne quartam ex re -liclis detraheret.—II. Si quid relictum est ex speciali causa: v. g. ex donatione inter Vivos, pro anniversariis, pro fabrica et ornamentis Ec-clesie, pro pauperibus studiosis et virginibusdotandis etc.—III. S iquar le prescriplum est pressr ipt ione quadragenaria (c. 4. de prescript.)—IV. Si à tali quarta locus sacer per P r i v i l e g i u m eximatur, sicut eximuntur omnia monasleria ex communiori sentenlia, el maxime monasteria exempta. Nam quarta ista perlinet ad legem diecesanam, à qua monasteria, p r e -sert'm exempla, immuniasunt. ut dixi tit. de o f f . ord. n. 236.—Non obstat Can. 25. et seqq. 12. q. 2. Can. 60. constitutum 16. q. 1. c. 15. de testam.-, nam hi et similes textus generales non includunt monasteria, preser t im exempla, q u e à talibus pensionibus liberantur, consuetudine jura antiqua ita interpretante.

2.° Portio canonica parochialis est quarta funeralium omnium ex illis rebus, q u e ratione corporis extra propriam parochiam tumulati obvene-runt illi Ecclesie, in qua corpus Parochiani sepultum est (c. 8 h, t.): putà ex intortieiis, candelis circa cadaver accendi solitis, ex pecuniis ratione funeris datis, el simiübus: in quibus tarnen maxiraè spectanda est consue-tudo. Cessat autem portio ista, si quid ex speciali causa relictum sit, v. g. pro anniversario, pro" fabrica Ecclesie etc.

3.° Omnia monasteria, eliam exempla à jurisdictione Episcopi, te-nentur parodio p res ta re suam portionem parochialem; nisi specialiter privilegiata sint, et iminunia à quarta funeralium: sicut omnia monasteria Mendicunlium, et cum his in privilegiis communicantium ex privilegio Julii II, Leonis III, Pauli III, Nicolai V, etc. Donatus, et alii passim ex

pluribus declarat ionibus. S. Gongreg . et dccisionibus R o t a . Quo privilegio etiam Religionen) Scholar. Piaruin gaudere es t ex t ra d ubi um. Porrò circa usum horum privilegiorum a t tendi debe t decre tum Trid. sess- 25. c. 13. de refor., j ux l à quod quar t a funera l ium, si per 40 aniios cathedral i au t Parochial! Ecclesia consuevit solvi an te promulgat ionem Trident in i ann. 4563 factam, imposteriim in tegro ju re perso lva tur , non obs tant ibus p r i -vilegiis quibuscumque. Econtrà ilia monaster ia privilegiata, qute p l u r i -bus annis , quàm quadraginta , promulgat ionem Trident in i p r a c e d e n t i b u s non solebant solvere quar tam funera l ium, vel q u a e rec ta sun t post Tr i -den t inum, similique privilegio gaudent , non tenentur ad solvendam di-ctam quar tam funeral ium. Verùm hoc Privilegium, quia Ecclesiis pa ro -chial ibus incoepit esse nimis onerosum, revocatimi est à Bened. XIII. Const. Romanus Pontifex 1725, 4. Kaien Maji. Sed cum modi f i ca tane et res t r ic t ione ad solam ltal iam et insulas ad jaeen tes . ut pa te t ex §. prceterea ibi: ut in Italia eique adjacent ibus insulis e t c . , ac proinde in reglonibus nost r i s Privilegium hoc manet in suo robore .

•4.° Parochus pro ac tu s e p u l t u r a nihil ex igere potest de j u r e com-muni (Can. 15. prcecipiendum 13. q. 2.) , nisi consuetudo vigeat , u t mode-r a tum quid pe ta tur ; p r a s e r t i m si parochus non habeat al iunde competen-tem sustenta t ionem. Hac consuetudine a t t e n t a , Parochus pensionem istam exigere potes t , etsi defunc tus sepel iatur in Ecclesia pr ivi legiata , q u a ad quar tam funeralium non t ene tu r ; quia Privi legium hoc, licèt ex -t inguat j u s q u a r t a , non tarnen ex t ingui t j u s consue tudine q u a s i l u m ad port ionem consuetam ra t ione stolae, ut vocant, secundum morem d i a -cesis aut loci, in quo Parochianus mor tuus est .

Connexio prcecedentium et consequentium.

U l t i m a voluntates t e r m i n a t a s u n t in sepul tur is , in quibüs ju ra p a r o -chialia incipiunt et con t inuantur in duobus seqq . t i t u l i s .

TITULUS XXIX.

DE PAROCHUS E T ALIENIS PAROCHIANIS. «

282. Nota. Parochiam ali ter olìm, a l i ter nunc in j u r e Canonico u s u r -p a n : Parochia ohm dicebatur ce r tum spat ium, in t ra quod pe regr in i r ec i -p iebantur , eisque Parochus, seu hospes, aut convivator l igna , salemque, seu necessaria ministrabat . Parochia hodie dici tur c e r t u s d is t r ic tus , cui Sacerdos p r a e s t . Similiter parœcia la tè signif icat incolatum, à g r a c o

a.—Agitur de hac materia in Decreto 13 q. 1. 16. q. 1. 5.—In Trid. S. 21. c. 4. S. S. 21. c. 4. 7. 13. de reform.

parcecos, hoc est, incola (l. 239. §. 2. f f . de V. S.J In j u r e autem Canonico Parochia et parcecia synonymicè adh iben tur , vel latè prò tota d laces i (Can. 14. et 33. Aposlol. Can. 4. et seq. d 92. et cap. 3. h. t.), vel s t r i d è prò certa Ecclesia in d i a c e s i si ta, cui rec tor presbyter p r a e s t : quo sensu Parochia est . Ecclesia populo fideli constans, cui p r a e s t rec tor ecclesias-licus ad sacramenta et divina officia ministrando. Sufficiunt au tem ad Parochiam decem patresfamilias, seu decem fami l ia , u t communis docet , et usus Germania! probat in locis, ubi catholici permixti h a r e t i c i s Yivunt.

283. Q. I. Unde originem suam habeant Parochicet R. Ex potesta te et ant iquiss ima praxi Eccles ia , jam ab Apostolis

c a p t a (Canon. 1 . et seqq. d. 80.,), l icèt principes laici ho r t a tu Episcoporum multum contuler int ad er igendas e t dividendas Parochias. Unde na t i sunt limites, seu fines Parochiarum, qui u t perpetuò cert i maneant , nul la prascr ipt ione tolli aut mutar i possunt (Can. 4. 5. et seqq. 16. q. 3. c. 4. h. t.), ne l i tes et confusiones jur isdict ionum or i an tu r .—Quas t io autem super limilibus d i a c e s i s et Pa roch i a or ta , cùm spir i tual is sit circa e x -tensionem, vel res t r ic t ionem c u r a pastoralis, decidenda est à judice E c -clesiastico (c, 4. de pactis c. 3. de prob. c. 4. 4. h. t.), nisi esset mera quast io facti, v. g . quando Parochia sit divisa; an is te , vel ille incola ibi receperit sacramenta. De tali enim quas t ione , u tpote merè temporali , co-gnoscere potest et iam laicus; siquidem quas t iones meri facti super re spirituali sunt mixti fori, u t aliàs s a p i ù s dixi.

284. Q. II. Qua sint jura Parochi? R. 4.° Parochus in Parochia, auetori late Episcopi cons t i tu ta , pe r

Can. 11. nullus 16. q. 7, habet jur isdic t ionem ordinariam in foro in te rno (Trident. sess. 23. c. 15. de refor.)-, vi cu jus absolvere potest ab omnibus peccatis P a p a vel Episcopo non reservat is , etsi Parochianum suum audiat in alieno territorio, cùm sola jur i sd ic t iocontent iosafor i ex te rn i ex t r a t e r -ritorium propr ium regular i te r exerceri nequeat (c. fin. de Constilution. in 6.1. final, f f . de jurisd.)—^.0 Habet jus fontis baplismalis ; non tamen n e -cessario, quia possunt dari Pa roch ia dependentes ab una matr ice Ecc le -sia, in qua sola sit fons baptismalis.—3.° Habet j u s dispensandi Euchar i s -tiam, Viaticum, Extremam unc t i onem, solemnizandi et benedicendi n u -ptias, fontem baptismalem, cineres, palmas et alia hujusmodi benedici con-sueta; pradicandi verbum divinum, missas solemnes ce leb rand i , suppl i -cationes, seu processionesco.nsuetas exercendi , al iasque funct iones pa ro -chiales liberò administrandi .—4.° Habet j u s s e p u l t u r a dec imarum, p r i -mitiarum et oblationum.—5.° Cùm Parochus sit ordinar ius in sua P a r o -chia, potest delegare suam potes ta tem alteri sacerdoti idoneo, dummodò sit ab Episcopo approbalus ad curam an imarum; maximè ad confessiones audiendas, quam approbationem Parochus dare non potes t , cum soli Episcopo sit reservata (sess. 7. cap. 13. de refor. et sess. 24. cap. 15. de reform.)

Econtrà Parochus non habet jurisdict ionem in foro ex le rno (Can. 38. de persona 44. q. 4.), et ideo de ju re communi non potest causas audire , leges et censuras ferre , in legibus Ecclesiasticis dispensare; nisi quan tum

ei permitt i t consuetudo quoad relaxanda jejunia, fesla etc.; vel nisi ex prescr ipi ione, privilegio aut consuetudine, aliqua possit in foro externo. Quo senso expl icatur c. 3. de o f f . urd. c. nemo 1. q. 6., licèi in antiquis jur ibus nomine presbyterorum s e p è intelliganlur Episcopi.

285. Q. III. Quce sint obligations, et officia Parochì? lì. 1.° PaTochus provisus de beneficio, intra bimestre tenelur coràm

Episcopo aut Vicario generali emit tere professionem fidei; secùs f ructus non facit suos (Trid. se ss. 24. e. 12 de re for.)—2.° Tenelur residere in suo beneficio, non tantum materialiler sedendo, sed formali ter et cum effe-ctu, pres tando suum officium; atque ideo lanquam pastor obligator diebus festivis populum verbo divino pascere, rudimenta fidei explicare, bora competenti m'ssam celebrare; aiioquin si horam pro placit'o mutet e t a n -ticipet, causa est, quòd multi Parochiani missam non audiant. Item in pa-sc iute . articulo mortis, et quando Porochiani rationabiliter pe tun t , tene-lur eis pcenitentiam et alia sacramenta administrare; baptizatos, matr i-monio copulatos et mortuos in libro adnotare, dies feslos, je junia , indul-gentias et processiones denuntiare; et cetera omnia, q u e ad boni pasto-ris officium per t inen t , peragere: de quibus suis locis dictum es t , vel in decursu dicetur —Vide Barb, de officio et potestate Parochì.

Hee ferè omnia proportionaliter applieanda sunt Vicariis curatis, p r e -serlini perpetuis. Differì autem Parocbus à curato, tanquam species à ge -nere; nam cvratus à cura diolus, vel est talis pro foro externo et interno, ut Papa in tota Ecclesia, Episcopusin sua dicecesi, P re la tus regularis in suo monasterio; vel pro foro exlerno tan tùm, u l Arcbidiaconus de jure, et Vicarius Episcopi, in quibus ordo Sacerdolalis non requiri tur; vel pro foro interno tantùm, in qua s ignif icatane communiter accipitur cvratus, cujus principialior species est Parochus, qui frequenter in jure vocatur persona, seu rector Ecdesice, plebinus, ad differenliam inferiorum curatorum, uti sunt Vicarii perpetui et temporales.

* Circa Parocbum exdecre l i s S. Cong, per exlensum relatis à Bene-dicto XIV in Institutionibus Ecclesiast. lns l i tut . 9. 10i 17 et 94. notanda sunt sequentia:

I. Quoad idoneitatem Parochi, tam secularis, quàm regularis, pro audiendis concessionibus, vide declaralionem Alexandri VII, 24 Septem. 1665, et ampliationem ab Innoc. XI in decreto ejus jussu edito à Congr. Conc.12 Febr . 1679.

II. Quoad pFedicationem verbi Dei, satis esse, elsi formalitcr non p r e -dicet, ut saltèm dominicis et festis diebus plebem sibi commissam pro sua et illius capacitate pascat salularibus verbis. A quo onere se exime-re nequit p re tex tu , vel con t r a r i e consuetudinis iinmemorabilis, vel quia suppetat copia aliorum babcnlium SS. conciones in aliis Ecclesiis, ex Constit. Benedicti XIII In supremo, militantis, 23. Sept. 1724.

III. Quoad residentiam, licèi sui loco Vicarium idoneum substituat, justamque habeat causam, abessc tameu non posse à sua Parocbia, eliam per bebdomadam, nisi causa cognita e t probata sit ab Episcopo, ejusque accedat licentia in scriptis. Q u e juxta Tridentinum sess. 23. cap. 1., sera-

T , T . XXIX. DE PAROCH. E T A L I E N . PAROCH. ì 0 7

perdebet esse expressa; nisì forte necessitas absenlie repentè se offerret di'ationem non patiens hujusmodi Iicentiam pelendi- a J „ « ' mùm certior faciendus est Episcopus de discessu e t ' „ e c e » tale ea cognoscere possit. Pro absenlia taraen modici l e r a n o r t t ; ! ' k pentin's s u m e r e Iicentiam Vicarii foranei, « S " gnan. in c. Relatum n. 42. m a t b a ~

Nec justam causam babentem abeundi c v f n P^moi,: — P a r e r e s u e consci " l a 2

grave m b abere causam. quara non expediat J K ^ T ^ ^ f cent a abesse possit, licèi Episcopus non concédai; sic, i et £ 1 causam ral.onabilem expressif, ut talem ab i l i * r I T ' q " ° E^scopo, cùm lune posLt e , d e b e a î ^ *

Neque esse liberimi à culpa e l p a n a amissionis fruc.u, m si ner lon gum te m pus, piità quatuor mensium, morbo gravi i n s h n l l r ^ P l i

f ì s a t r « s

É i s S S S i

Bened. XIV, Instit 105 § ^ v f » « • « " • ^ ab c„de m

URBIS E T ORBIS.

Ad debitum iraponendura finem c o n t r o v e r s i , q u e inler Parocho, *

C Z Z T T T f 3 " 6 8 ' G a r U m q U e ^ a P e " a n o s e ^ Offici aîe s, su per ju rÎ-S L T n t . ™ T f " ' C t Ì O n i b u S Ecclesiasticis, nonnullisque preraVnen-g ' S ^CqUenter eXOrÌrÌ S°,ent in sacrorum Ritira Col

° " C 0 l l 0 r e d o - P o -

, 0 3 TIT. XXIX. DE PAROCIl. ET ALIEN. PAROCII.

J." An Confraternitates laicorum legitimé e t c c U a ^ ^ ¡ ^ libas, habeant dependentiam à Parodio in explend.s function,bus Eccle

T I S S L a t e s erect® in capellis vel oratoriis, tum p u -

¿ i t a funetiones »«qua™ d e p e n d e , , U n » Pa,ocho, mira cujus Pa-" f Ä Ä » » -*« - S " l i s sejuueBs ab Ecclesiis Parochiaiibus, quoad dicU,8 funcUones Eccle-

^ Y i n ' ^ Ä n ^ c e l e b r a t i o miss® s o l e a s feria qúiula iu Cceua Dcmiui si.

r ^ g & A * S - c t o Sit de dicüs i u -

ribus Parochialibus. • • X An celebratio missarum solemnium per annum, sive pro v m s , s n e

pro defunctis, sit de dictis juribus Parochialibus. XI An e s p à t i o Quadraginta hora rum, et benedictio, q u a fat .upe.

T i l ' Ä Ä sacris imaginibus, et be

nedictio q u a cu a e i | ¿ super populo, sit de ^ b u s ^ a £

XIII. An functiones in pracedent ibus o c t o d u b u , quinto ad duodecimum expressa , peragipossint in orator.is privat,s, con

l t Ä S oratoriis privatis Confraternitatum per c o n d e s s ta l ls horis recitari possint h o r a canonica cum c a n t u , v e l s.ne, absque

a x f e ^ ~ - o r a t o r i i s p r i v a t i s s i t l i c i t a celebratio missa privata,

a s e n t i e n t e Ordinario loci, e t cont raddente Parodio. XVI An capellani Confraternitatum possmt populo denuntiare lesu

v i t a s ' e t vig as occurrentes in hebdómada absque licent.a Parochi. XV . An Parochus , invitis confratr ibus, decere P ^ ^ m a m

Christiana™ in p rad ic t i s Ecclesiis, e t oratoriis pub l ics vel privatis, à

Ecclesiis publicis C o n f r — m ^ s s i n t haberi publ ica condones, etiam per totum cursum Quadragesima, Adventus cum licentia Orninarii, et absque licentia Paroch,

XIX An in cisdem Ecclesiis possit celebar, m.ssa s n e l e d a , s n e tata, ante missam Parochialem, sive lectam, sive cantatam.

XX. An ad Parochum spectet facere officium funebre, super cadaveri-bus sepeliendis in s a p e d i d i s Ecclesiis, e t oratoriis- publicis Confrater-nitatum.

XXI. An intra ambitum earumdem Ecclesiarum fieri possint proces-siones juxta cujusque Confra terni ta t i s insti tutum, absque interventu, vel licentia Parochi.

XXII. An eadem processiones fieri possint extra ambitum dictarum Ecclesiarum, absque licentia i l lorumParochorum, per quorum terri torium transeundum est.

XXIII. An in dictis processionibus capellani Confraternitatum possint deferre stolam.

XXIV. An Episcopo accedenti ad Ecclesias publicas Confraternitatum, q u a non sint Regularium, neque proprium rectorem beneflciatum liabeant porrigendum sii aspersorium à Parodio , in cujus territorio sunt sit® d ie-t a Ecclesia.

XXV. An earumdem Ecclesiarum et Confraterni tatum rectores e t ca-pellanos possit Parochus, cessante alio speciali ac legitimo ti tulo, ex solo jure Parochialitatis, compellere invitos ad assistendum funetionibus Ec-cles ia Parochialis.

XXVI An in s a p e d i d i s Ecclesiis Confra terni ta tum, neque Parochia-libus neque Regularibus, retlneri possit Sandiss imum Euchar is t ia Sacra-menlum sine speciali indulto Sedis Apostolica.

XXVII. Prasupposi ta facilitate ret inendi , an possit infra annum p u -blicè exponi sine licentia Ordinarii .

XXVIII. An possit Parochus se ingerere in adminislratione oblalio-num, vel eleemosynarum in s a p e d i d i s Ecclesiis recolleclarum; vel cap-sul® pro iIiis recipiendis expos i ta clavem ret inere.

XXIX. An in Ecclesia Parochiali confralres , vel eorum capellani im-miscere se valeant, invito Parodio , in cjusdem Ecclesia funetionibus, sive Parochialibus, sive non Parochialibus.

XXX. An Confraterni tates , sive sint e r e d a in Ecclesia parochiali, sive ext ra ill am, possint pro libito, et jux ta uniuscujusque peculiaria s t a -tuta, congregationes suas facere absque interventu, vel licentia Parochi.

XXXI. An possint propria bona administrare, ac de illis disponere absque ulla dependentia à Parocho.

XXXII. Quando Parochus eisdem congregationibus intersi-t de m a n -dato Ordinarii, e t t a n q u a m e jus delegatus, an non possit suffragium d e -cisivum ferre. Et quatenus affirmativè:

XXXIIi . An etiam suffragium duplex.

Sacra eadem Rituum Congregatio, re matufè discussa, respondendum esse censui t :

Ad. I. Affirmativè. ';] Ad II. Affirmativè. Ad III. Negativè

Ad IV. Negativè. Ad V. Ne gali vè. Ad VI. Negalivè ; sed benedictiones mulierum et fontis baptismalis

fieri debere a parochis. Ad VII. Negati vè, proti t jacel .

Ad Vil i . Negalivè, p roni jacel , sed s p e d a r e ad Parochos. Ad IX. Negativè, proul jacel , sed s p e d a r e ad Ecclesiam digniorem,

ad formala Constitulionis Leonis X. 1. 22. §. l i . Ad X. Negativè, proat jacel; sed l icere confra t r ibus duntaxa t in , e -

st ivi lat ibus soìemnioribus ejusdem Ecc les ia , vel orator i i , u t in Brundu-sinci sub die prima Junii 1601.

Ad XI. Negative. . . . Ad XII. Negativè: et quoad bened id iones cum Reliquns et ì m a g m i -

bus servcntur decreta . Ad XIII. Satis provisum in superioribus. Ad XIV. Affirmativè; nisi ali ter Ordinarius s ta tua t ex rationabili

ceusa. Ad XV. Affirmativè. Ad XVI. Affirmativè. Ad XVII. Negativè. Ad XVIII. Affirmativè. Ad XIX. Negativè; nisi aliter Episcopus disponal . Ad X X . Affirmativè: quando tumulandus est s u b j e d u s Parodio , intra

• cujus fines est Ecclesia, vel oratorium. Ad XXI . Affirmativè. Ad XXII . Negativè; nisi adesset l icenlia Episcopi. Ad XXIII. Negativè, extra propriam Ecclesiam. Ad XXIV. Negativè. Ad XXV. Negativè. Ad XXVI. Negativè. Ad XXVII. Negativè. Ad XXVIII . Negativè. Ad XXIX. Negativè. Ad X X X . Affirmativè; dummodò non impedianl f u n d i o n c s et divina

.officia. Ad XXXI . Affirmativè. Ad XXXII . Negativè. Ad XXXIII . Negativè.

Et ità, sai vis lamen conventionibus e t pactis in erec t ione Confraterni-lalum forsàn factis, concordiis inter par tes ini lis et à S. Sede approba-tis, Indultis , Consli tutionibus synodalibus ac provincialibus consuetudi-nibus immemorialibus, vel salièra cenlenari is , declaravit ac decrevil , si SS. Domino nostro videbitur . Die 10 Decembris 1703.

E t facta deinde per me Secrelar ium de p r e d i e t i s Decret is SS. Domino Nostro relat ione, p rev ia eorumdem in t eg ra lecluTa, Sancti tas sua lauda-vii, benignèque approbavit , e t pub l i can , et non obslantibus quibuscum-

que aliis in contrar ium facientibus, se rvan mandavit . Die 12 mensis Jan. 1704.

G . Card. Carpineus. ' B. Itìghirami S. Rit. Cong. Seer. "

TITULUS XXX DE D E C m i S , PR1MITIIS ET OBLATIONIBUS *

285. Nota 1. Decimam quoad nomen, esse par tem decimam cujuscum-que rei ('Z. 2. §. fin. f f . de •pollicital.) Decimam quoad rem, est : Decima pars f ruc luum ex certo Ululo alicui p r a s t a n d a . Sunt autem dec ime a l ie pro-fanœ, seu dominicales, aut ind iminicatœ, q u e à dominis instar tr ibuti im-ponunlur agr is et predi is . Iiis affines sunt decima; temporales seu laica'es, q u e pr imitùs debebantur ministris Ecclesie : sed posteà légitima auctor i -tate s e p a r a t e sunt à titulo spiri tuali et a t t r i b u t e laicis, vel pe rdona t io -nem, vel venditionem, vel in feudum, vel alio modo: et l i e ferè in omnibus imilantur naturam decimarumdominical ium.—Alie sun t sacrœ, spirituale s seu mer è Ecclesiàstica;, p ropter connexionem cum ti tulo spirituali , q u e ex omnibus f ruct ibus d a n t u r Eccles ie e jusque minis t r is , in recognilionem supremi ac universalis dominii divini: et de his in p r e s e n t i .

Nota II. Décimas Ecclesiasticas dividi:—1.° In prœdiales, seu reales, q u e dantur ex f ruc t ibus predii, seu re i , ut a g r o r u m , vinearum etc. ; e t personales, q u e dantur ex opera , seu industria p e r s o n e . Quibus aüqui addunt mixtas, q u e parl im ex p red i i s , par t im ex industria ho-minis debentur : ut lana, lac, caseus etc . : sed h e communiter accen-sentur deeimis realibps.—2.° In ordimrias, q u e stabili ter debentur ; et extraordinarias, q u e in casu necessitatis à Papa imponuntur.—3-° In décimas ma'erialiter et quoad substantiam spee ta tas , in quan tum im-portant necessariam sus len ta l ionemminis l rorum Eccles ie ; e t formaliter speetatas, in quantum important determinat ionem q u o t e , seu c e r t e part is dec ime, vel majoris aut minoris.

287. Q. I. Quo juredebeantur decimce in lege nova ? R. Dec ime material i ter s p e d a t e , debentur jure natural i et divino;

at formaliter spectatie, deben tu r solo jure Ecclesiastico; ila comm. cum S. D. 2. 2. q. 87. art. I. Ratio primi est , quia jus naturale dictai alendos esse minis t rosEccles ie , qui fidelibus ministrando spirilualia , deserviunt ; nam dignus est operarius mercede sua, et bovi t r i tu ran t i non est clauden-

a—Agitur de hac materia in Sesto, Clementinis, ExtràVag. comm. h, t.—In Decreto 13. q. 2. et 16. q. 1 a Canon. 42. cura seqq. et q. 7. ibid,. et Canon, quadra-gesima 16. d. 5. de Consecr. et de oblationib. 10. q. 1. 2. et Canon 88. odi. 24. q. 1 . —Trid. S. 23. c. 18. etS. 25. c. 12. derefor.

Ad IV. Negativè. Ad V. Ne gali vè. Ad VI. Negalivè ; sed benedictiones mulierum et fontis bapt i smaus

fieri debere a parochis. Ad TII . Negati vè, prout jacet .

Ad VIII. Negati vè, prout jacet , sed spee tare ad Parochos. Ad IX. Negativè, prout jacet , sed s p e d a r e ad Ecclesiam digniorem,

ad formala Constitutionis Leonis X. 1. 22. §. l i . Ad X. Negativè, prout jacet; sed l icere confra t r ibus duntaxa t in i e -

st ivi lat ibus soìemnioribus ejusdem Ecc les ia , vel orator i i , u t in Brundu-sinci sub die prima Junii 1601.

Ad XI. Negativè. . . . Ad XII . Negativè: et quoad benedict iones cum Reliquns et ì m a g m i -

bus servcntur decreta . Ad XIII. Satis provisum in superioribus. Ad XIV. Affirmativè; nisi ali ter Ordinarius s ta tua t ex rationabili

ceusa. Ad XV. Affirmativè. Ad XVI. Affirmativè. Ad XVII. Negativè. Ad XVIII. Affirmativè. Ad XIX. Negativè; nisi aliter Episcopus disponat . Ad X X . Affirmativè: quando tumulandus est sub jec tus Parodio , intra

• cujus fines est Ecclesia, vel oratorium. Ad XXI . Affirmativè. Ad XXII . Negativè; nisi adesset l icentia Episcopi. Ad XXIII . Negativè, extra propriam Ecclesiam. Ad XXIV. Negativè. Ad XXV. Negativè. Ad XXVI. Negativè. Ad XXVII. Negativè. Ad XXVIII . Negativè. Ad XXIX. Negativè. Ad X X X . Affirmativè; dummodò non impediant f u n d i o n c s et divina

.officia. Ad XXXI . Affirmativè. Ad XXXII . Negativè. Ad XXXIII . Negativè.

Et ità, sai vis lamen conventionibus e t pactis in erec t ione Confraterni-tatum forsàn factis, concordiis inter par tes ini lis et à S. Sede approba-tis, Indultis , Consti tutionibus synodalibus ac provincialibus consuetudi-nibus immemorialibus, vel saltèm cenlenari is , declaravit ac decrevil , si SS. Domino nostro videbitur . Die 10 Decembris 1703.

E t facta deinde per me Secreiar ium de p r a d i e l i s Decret is SS. Domino Nostro relat ione, p rev ia eorumdem in t eg ra l e c i t a , Sancti tas sua lauda-vii, benignèque approbavit , e t pub l i can , et non obslantibus quibuscum-

que aliis in contrar ium facientibus, servari mandavit . Die 12 mensis Jan. 1704.

G . Card. Carpincus. ' B. Inghirami S. Rit. Cong. Seer. "

TITULUS XXX DE DECmiS, PR1MITIIS ET OBLATIONIBUS *

285. Nota 1. Decimam quoad nomen, esse par tem decimam cujuscum-que rei ('Z. 2. §. fin. f f . de -pollicitat.) Decimam quoad rem, est : Decima pars f ruc luum ex certo litulo alicui p r e s t a n d a . Sunt autem dec ima a l i a p r o -fanœ, seu dominicales, aut ind iminicatœ, q u a à dominis instar tr ibuti im-ponunlur agr is et pradi is . Iiis affines sunt decimai temporales seu laica'es, q u a pr imitùs debebantur ministris Ecclesia : sed posteà légitima auctor i -tate s epa ra t a sunt à titulo spiri tuali et a t t r i b u t a laicis, vel pe rdona t io -nem, vel venditionem, vel in feudum, vel alio modo: et liai ferè in omnibus imilantur naturam decimarumdominical ium.—Alia sun t sacrœ, spirituale s seu mer è Ecclesiksticœ, p ropter conraxionem cum ti tulo spirituali , q u a ex omnibus f ruct ibus d a n t u r Eccles ia e jusque minis t r is , in recognitionem supremi ac universalis dominii divini: et de bis in p r a s e n t i .

Nota II. Décimas Ecclesiasticas dividi:—1.° In prœdiales, seu reales, q u a dantur ex f ruc t ibus predii, seu re i , ut a g r o r u m , vinearum etc. ; e t personales, q u a dantur ex opera , seu industria p e r s o n a . Quibus aliqui addunt mixtas, q u a parl im ex p rad i i s , par t im ex industria ho-minis debentur : ut lana, lac, easeus etc . : sed h a communiter accen-sentur decimis realibjjs.—2.° In ordimrias, q u a stabil i ter debentur ; et extraordinarias, q u a in casu necessitatis à Papa imponuntur.—3-° In décimas materialiter et quoad svbstantiam spee ta tas , in quan tum im-portant necessariam sus len ta t ionemminis l rorum Eccles ia ; e t formaliter speetatas, in quantum important determinat ionem q u o t a , seu c e r t a part is dec ima, vel majoris aut minoris.

287. Q. I. Quo juredebeantur decimce in lege nova ? R. Dec ima material i ter s p e d a t a , debentur jure natural i et divino;

at formaliter s p e d a i ® , deben tu r solo jure Ecclesiastico; ila comm. cum S. D. 2. 2. q. 87. art. 1. Ratio primi est , quia jus naturale dictai alendos esse ministros Ecclesia , qui fidelibus ministrando spiritualia , deserviunt ; nam dignus est operarius mercede sua, et bovi t r i tu ran t i non est clauden-

a—Agitur de hac materia in Sesto, Clementinis, Esfravag. comm. h, t.—In Decreto 13. q. 2. et 16. q. 1 a Canon. 42. cura seqq. et q. 7. ibid. et Canon, quadra-gesima 16. d. 5. de Consecr. et de oblationib. 10. q. 1. 2. et Canon 88. odi. 24. q. 1 . —Trid. S. 23. c. 18. etS. 25. c. 12. derefor.

dum os ; sed decima materiali ter s p e d a t a important necessariam su -stentationem ministrorum Eeclesia; ergo debentur jure naturali . Quod jus expressum et roboratum est in Sacra scriptura Matth. 10. v. 10. et 1. Cor. 9. v . 7 e t 9 : ubi Apost. a i t : Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est, si nos carnalia vestra melamus? Ratio secundi , quia in lege nova nullum reperi tur p racep tum divinum de quota decima partis: p r a -ceptum vero veteris legis de quota decima, utpote judiciale, jam expi ra-vit; ergo restat , ut determinatio ista quo ta , v. g . decima, nona, vel duo-decima, aut alterius partis, sit juris ecclesiastici, non solùm in decimis personalibus. sed etiam realibus, ut communis tenet contra Host., Innoc. e t a ios paucos; cùm neque pro decimis pradialibus hactenùs inventum sit a l iquodpraceptum Christi, nisi lato modo, quo jus Ecclesiasticum solet Divinum dici c. 2. de privil. in 6.—Ex his explicantur Can. 47. decimas, 16-q. 1. Canon. 1. decimas, 16. q. 2. et c. 14. 2ö. 26. h. f.; et pro his solvendis sufficit auctoritas S. Th. loc. cit., nec curandus est P. Reiff, sentiens hie n. 15. distinctionem illam quoad decimas formaliter et materialiter spe-ctatas à solis recentioribus inventam esse.

288. Q. II. Cui debeantur decima?? R. 1.° De jure com. proprio Parocho; ilà ut is super jure decimandi

habeat intentionem suam fundatam i n j u r e (cap. 24. 29. h. t.) Nam dec ima ex prima sui origine sotveiida sunt Clerico Sacramenta populo ministran-ti; 'sed proprius Parochus minis trai Sacramenta suo populo; ergo. Excipe quartam partem deeimarum, q u a debetur Episcopo; nisi quadragenaria prascr ipt ione sublata sit (c. 16. de o f f . Ord. c. 4. de prcescr.) At de privile-gio, prascript ione aut alio modo, decima quandoque debentur Episco-po, vel alteri Clerico.—2 0 In concursu plurium decimatorum, dec ima pradiales , utpolefundo inluerentcs, debentur Parocho, in cujus terri torio pradium existit (c. 18. 20. 29. h. t.); personales verò debentur Parocho, à quo sacramenta percipiuntur. In fructibus animalium, ut lana, l a d e , b u -tyro etc. distinguendum est; nam pro ra ta temporis, quo pecora in diver-sis Parochiarum te r r i to r io pascuntur , decima proportionaliter dividend© sunt inter Parochos (S. D. art. 3 . ad . 2 J ; at si tantum alibi cubant , alibi verò pascuntur, ei Parocho decima in tegra pres tanda sunt, in cujus t e r -ritorio pecora pascuntur; cùm decima i s t a sequantur naturam realium', nisi aliud habeat consuetudo. Porrò Parochus pro exigendis debitis non solùm habet titulum Religionis, qualenus danda sunt in recognitionem dominii divini et s u p r e m a excel lent ia; sed etiam titulum Justitien, qua te -nus danda; sunt in merces pro sustentatione Parochi.

289. Q. III. Qui obligentur ad prcestandas decimas? R. 1.° Omnes et soli fideles, qui à Parocho sacramenta percipiunt

etiam haret ic i ; quia, si vellent, Parochus paratus est eis dignè dispositis, sacramenta ministrare.—2.° Clerici simplices, ut Clerici, seu ex bonis litulo spirituali acquisitis, v. g. ratione beneficii, vel functionis sp i r i tua le , non tenentur decimas dare; nam novum genus exactions est, ut Clerici a Cleric-is decimas exigant (c. 2. h. t.) At Clerici simplices ex bonis matnmo-nialibus, titulo temporali acquislis, v. g. ex contractu, donatione, h a r e -

T I T . X X X . D E D E C I M I S , P R I M . E T O B L A T . 2 1 3

ditate, legato aut simili titulo, tenentur decimas dare (cit. c. 2. in fin.); nam tales Clerici subsun tParocho , e t spiritualia ab eo recipiunt , sicut alii fideles; ergo obliganlur rationes persona s u a ad decimas. Insuper Episcopi, curati, et quicumque Clerici tenentur ad decimas pradia les ex fimdis patrimonialibussolvendas, ut seq. q. dicetur.—3.° Monasteria omnia de jure comm. tenentur ad decimas (c. 3. 4. 8. 10. h. {.); nam etiam à Parocho divina recipere debercnt Varia tamen privilegia jus istud immu-larunt, ut infrà dicetur.—4.° Pauperes in extrema necessitate, ubi omnia sunt communia, non tenentur solvere decimas; bene verò in necessitate communi, et etiam gravi, cùm nullo jure excusentur: licèi necessitas g r a -vis cohonestet dilationen solvenda decima.—5.° Si dominus et colonus percipiunt f r u d u s ex fundo locato, uterque pro rata tenentur ad decimas: al si dominus percipit solum pret ium, istud recipiet indecimatum; deci-mas verò ex fructibus p ra s t ab i t colonus (c. 24. 26 h. t.)—6.° Successor singularis in pradio, si ita non est conventum, non tenetur solvere deci-mai , prioribus annis ab antecessore non solulas, arg. c. 33. h. f., ubi onus decimarum imponitur f ruct ibus; ergo ille tenetur solvere decimas, qui l'ructus percip ; t indecimatos, scilicet antecessor.—Nec obstat', quòd t r i -buta non soluta esigi possint à possessoribus (l, 7. f f . de publican.); nam decima.non propriè, sed similitudinariè tamtùmdicuntur tr ibuta, Can.66. decimce 16, q. 1.

290. Q. IV. Ex quibus bonis solvendo; sunt decimce? R. 1.° Ex omnibus bonis, seu fruct ibus, natura vel industria acquisitis

(c. 6. 21. h. t,), modo sint jus tè acquisita ; cùm aliena suo domino res t i -tuenda sint. Quas i t aex operis iìlicitis, v. g. quas tu corporis, si subslare deberent decimationi; ne lurp is lucrator melioris sit conditionis, quàm bonestus. Ecclesia tamen ex talibus turpibus lucris non solet decimas ac-cipere, c. 23. h. t. ibi: De omnibus, qua; licitò potest acquirere, decimas ero-gare tenetur.

2.° Ex pradi i s dec imatane gravat is solvenda sunt dec ima, ad quem-cumquc possessorem prad ia ista devenerint, sive ad Chrislianum, sive ad j u a a u m , sive hrienm, sive Clericum, vel monasterium, sive bona , sive mala fidei possessorem (cap. 16 et 32.*/¡oc tit.) Nam res cum suo onere transit: secùs Ecclesia sap iùs defraudarentur , translatis pradi i s in privi-legiatos. ünde si fundus t ranslatus est in Episeopum, vel Parochum -alienum, imo etiam, si pro dote al terius beneficii, vel Parochia deputatus est, substat decimationi; cùm transeat cum suo onere reali; nisi auctorita-te legitima decima ext inc ta , vel in alium t ransla ta sint (Can. 42. et seqq. 16. q. 1. c. 34. h. t.) Ratio est suprà indicala: quia res cum onere suo tran-sit (c. 33. h. t.) In divisione pa roch ia communi ter Episcopus subtrahit. fundos, eorumque decimas a t t r ibui i Parocho novo in suo terri torio; nisi alia susleniatio illi assignaretur , ut decima manerent penes priorem Ec-clesiam: ità colligitur ex Trid. sess. 21. c. 4. de re for. e t praxis docet id ipsum. Vide Reiff, à n. 103. At deci m a personales semper debentur Pa -rocho, a quo s a c r a m e R t a rccipiuntur (c. 20. h.t.)—Ilac ità de jure commu-ni: hodie in solvendis decimis maximò at tenditur consuetudo locorum,

juxlà quam personales fere ubique, et p rad ia les minu ta ex eertis f ruc t i -bus dari sol i ta , in multis locis abrogata sunt : et consuetudo ista appro-batur à jure Can. c. 18. 20 et 32. in fin. h. t.

D i c e s : — \ E p i s c o p u s ex fundo decimali in se transiato non tene tur -Parodio solvere decimas: nam Parochus non est pastor Ordinarius Episco-p i .—2° Si fundus deeimalis t ransferretur , v. g. via legati ad ipsum P a r o -chum, is sibi ipsi deberet dare decimas, quod nugatorium e s t — 3 . ° Fun-di in aliena parochia exis tentes , elsi antea decimales fuerint ; si tamen fiant do tales allerius Ecclesia, non substant decimationi, quia novum cxactionis genus est Parochum à Parodiò ex fundis Parochialibus decimas exigere per c. 2. h. f.; e rgò fundi non t ranseunt cum suo onere. Idem die in casu, quo Parochia una in duas divideretur.

R. Ad 1."' N. A. Nam dec ima pradiales dantur non ex solo Ululo pastoris ordinarii, sed etiam in signum recognoscendi domini! divini: item ratione oneris realis, (tuo fundus anteà gravatus fui t , et cum eodem tran-sit (c. 33. h. t.) Sic Parochus non est pastor Ordinarius monasteru exem-pt!, vel juda i , e t tamen ex fundo decimal! in eos translati decimas perci-pit .—Ad 2."' Parochus, ut dominus solvit decimas sibi ipsi ut Parodio, s i -cut tutor sibi ipsi solvere potest, s e c u n d u m jus Pandectarum (I. 19. f f . de administr. tutor.), e t ideo dec ima ex tali fundo muneranda sunt in te r bona Ecclesiastica, et non p a t r i m o n i a l i a . - ^ 3.« N. A. Quia fundi t ran-seunt cum suo onere, nisi auctoritate legitima ab onere isto l iberentur quod plerùmquè' fit, maximè in divisione Parochiarum. ^

291. Q. Y. Quibus modis detur liberatio àMecimis solvendis? • R 1 0 Ouatuor modis: privilegio Apostolico, consuetudine, prescritto-

ne, e t transact ione-, dummodo ministris Ecclesia congrua suslentat io aliunde competat: q u a cùm jure natural! sit debita, citra injusti t iam nullo privilegio su a t aut facto hominis tolli potest.

Reguläres omnes exempli à solvendis decimis personalibus; item a pradialibus illis, q u a dari deberent ex fructibus h o n o r u m suorum, nu-t r imen to an imàium, e t de novalibus s t r i d è talibus, q u a fiunt ex t e r ra pror-ùs inculta, quam suis manibus seu sumptibus exeolunt . Ita constat ex privilegio corpori juris inserto (e. 3. 10. h. t.)-Reguläres quicumque, nisi quoad hoc s p e c i a l e r privilegiati sint, t enen tu r solvere decimas ex fundis decimalibus, qui ad eos cum tali onere translati sunl (c pen. li. t.j Si autem t e r r a antea non erant decimales, ex bis in se translat is Regu-läres non tenentur decimas solvere, ut clarè colligitur ex cit. c pen. h. t.r

cuius dispositionem, ufi et sentenliam Fagnani, Pirliing et ahorum r e -s t r i n g i Reiff. n. 65. ad Cistercienses et Hospitalarios; sed non videtur ad-v e r t i s e ad generalem textum r. fin. %. pen. h. t. in 6., ubi h a c haben tun Ceterhm iidem Religiosi, tara exempli quam von exempli, de terns et pos-mionibus acquisitis hactenùs, et modo acquirendis decimas integre solvant il lis Ecclesiis, quibus eadem possess, ones et terra priùs fuerunt decimales. nisi super hoc speciali jure, vel privilegio sint muniti, i b i vides; quod Reguläres ex solis fundis, qui anteà erant decimales, decimas solvere t e -neantur; non veri) ex fundus, qui anteà non erant decimales. Porro p n v i -

legium non sol vendi decimas, cùm sit exorbitans à jure comm., ultra pro-priam signifieationem extendi non debet, nec ad ilium casum quo Ecclesia enormiter l ade re tu r , c. 9. h. t. Amilt i lur autem prascr ipt ione ext inct i -va, seu usu contrario, dum privilegiati per 40 annos decimas solvunt, cap. 15. depriving., quo corrigitur jus antiquius, admittens contra Ec-clesias prascript ionem trecenariam (cap. 6. eod. cap. 3. de prascr.), nisi velis cit. cap. 6. loqui non de prascript ione, sed tacita renuntiationc.

Specialia privilegia extra corpus juris vagantia q u a q u e Re,igio inspi-ciat; quia teste Rarbos. de o f f . et-potest. Episc, p. 3. cap. 28. §. 30., hodie ferè omnes Regulares exempti sunt à solvendis decimis pradial ibus ex fundis, quos propriis manibus aut sumptibus exeolunt.—Vide Portel, v. decima, Rodriq., Donat .e tc .

3.° Consuetudine non solum particulares persona , sed i n t e g r a etiam communi lates liberaci possunt à solvendis decimis: dummodò ministris Ecclesia aliunde provisum sit de competenti sustentatione. Ilà comm.. licèt speculativè oppositum leneat Reiff. à « ti. 86. Nam talis consueludo n'ullibì reprobatur à jure: imo in materia decimarum maximè spectandam esse consuetudinem expressè asserunt Sacr. Cánones c. 18. 20. 32. h. t.

Idem die de prascr ipt ione, cum hoc discrimine: quòd ad prascr ip t io -nem requiratur t i tulus cum bona fide; tempus vero 40 annorum contra Ecclesiam videiur etiam ad consuetudinem requiri; cùm isla consuetudo ,sil prajudiciosa ministris Ecclesia, et renuntiat io tacita non facilè p r a -umi possit.

Dices: Laicus per prascript ionem acquirere nequit jus activum deci-mandi (cap. 7. de prascr.)—R, N. C. Nam jus decimandi est spirituale con-nexivè, quod sicut laicus nequit possidcre, ilà nec prascr ibere; econtrà libertas, seu iminunitas à solvendis decimis est quid temporale, seu de-obligalio pretio aslimabilis; cujus possidenda et p r a s c r i b e n d a laicus ca-pax est. Et quidem, si prascr ip t io currat contra Ecclesiam Parochia-3em, requiruntur 40 anni cum titulo, vel tempus immemoriale sine titulo (c .1. deprascr. in 6.), contra Ecclesiam aliam 40 anni, e t contra privatum Clericum 10 anni inter p r a s e n t e s et 20 inter absentes , ut dixi tit. de prascr.

4.° Transaz ione extinguí possunt decima p r e t e r i t a ; sic enim t rans i -gere non prohibetur partibus: at super decimis futuris ultra triennium sine auctoritate Episcopi, et inperpetuum sine consensu Papa transigi ne-quit (c. 8. de transact, extrav. Ambitiosa de reb. Eccl,); Nam talis t r an-s a d a vim habet alienationis. Pecunia vero jus decimandi remilti non potest citra simoniam; quia daretur temporale pro spirituali (c, fin. de rer. permut.)

292. Q. VI. Quibus modis acquiri possit jus activum decimandi? R. Seqq . :—1Col la t ione , seu unione beneficii Parochialis, cui per se

annexum est jus decimandi. Quale jus acquirit etiam Episcopus in loco nullius Parochia; vel si Parochia unita sit Episcopatui, vel mensa capitu-l an , vel beneficio cujuscumque Clerici; tunc enim oblinens officiuni, hoc ipso etiam obtinet jus decimandi tali beneficio annexum.—2.° Permuta-

(ione- e t quidem si Ecclesie teneantur jure proprietalis, admitti tur c o m -pensatio pecuniaria pro excessu secundum dicta tit. de ver. permut.-ipsum autem jus deci.nandi, utpote spirituale, citra simon.am permutar , e t vendi non potest (c. ,5. 4 7 . 1 9 . / , I.), nisì auctoritate Apostolica sepa-re tur à titulo spirituali: quo casu, cùm fiat purè temporale, 1 S vendi aut pro aliquo emporali permutar! p o t e s t . - 3 . ° Infeudatone, qua Papa ex gene r administ,-atiene etiam laicis decimas infeudare potest separando illas à titulo spirituali. H e c verò p o t e s t * de novo infeudandi dee,mas so -blata es t Epsicopis et aliis Pre la t i s (c. 15. 47. et 19. / , t et U 4 . F « 4 . tit 6 ) ne scil. Ecclesie per nimiam Pre la torum prodigai,tatem g ra -ventur et suis juribus spolientur. Si autem decime ab antiquo sunt i n -feudate , in casu a p e r t u r e ab Episcopo reinfeudari possimi; nisii j a m i n -corporata essent mense E p i s e o p a l i . - 4 D o n a t i n e , cum soli u s o l e n -nitatibus facta. Quòd si laicus justo titulo deemas poss,del, eas utpote temporales, noii solùm cuicumque monasterio ve. Clenco^ sed e » laico donare vel alio modo t ransferre potest; cum re, s u e dom.nus • At si decimas injustè d e t i n e a t , e a s p rop r i e Ecclesie rest i tuere tene . (c 49 h lì; si ad hoc induci nequea t , de consensu Episcopi perm, t i , tu r

as t ransferre ad quemeumque Clericum, preser t im ad convenluum Religiosorum; et donatio firma erit (c. 7. de his, qua a Pralato)-, q u e de-l i s t in jiire s p e c i a l i s t . " Transaction, modo fiat cum cognilione cause, et de consensu P a p e vel E p i s c o p i - 6 . ° ^ i v ü e g i o A p o s t o l ^ multi Episcopi e t Regulares acquisiverunt jus decimandi - 7 . Prescri-ption legitima: et quidem ad prescr ibendum jus decimandi in aliena Va-roch ia requ i run tur 40 anni cum titulo, e l tempusimmemor.a le sine Utu.o, quicumque p resc r iba t , sive Papa, sive Episcopus, sive Religiosi, sive Cle-rici etiam Parochi alterius Parochie (cap. 4 . de prasenpt. in 6.) Nam Pa-rocho quoad decimas in sua Parochia sitas j u s positivè assistit: ceteris vero

omnibus resistit. Q u a n d o a u t e m j u s dec imandipresc r .b . tu r contra d i a m , e t non contra propriumParochum, requi runtur consuèta tempora scilice t , centum anni contraRomanam Ecclesiam; 40 anni contra inferiores Ecclesias, et 10 vel 20 anni contra privatum. Laicusverò.s icutmcapaxestposs idendi i us spi rituale decimandi, ità nullo unquam tempore illud prescr ibere potest, n i s i habilita tus sit privilegio Apostolico quia sine possess .onenon cur r i t prescript io ir eg. 3. in 6.): secùs dicendum de d e e m , s ¡laical bus. Quia

eró ex tempore vetustissimo prasumi tu r , quòd laici justo titulo v. g ex privilegio Apostolico, vel ex donatione aut infeudatane ab Episcop » facta (hoc e n i m a n t e Concil. Lateranense et decretum Urbani II e.s l -cult) decimas obtinuerint, ideo eas pacificò possidentis, adhuc hod.el icd ret iñere possunt, licèi t i tulum probare non valeant, «eque ex at ama talis titilli et privilegi-.: ità Covar., Joann., Andr., Layman., Reiff. et al,, communiter: nam quibus auctoritatem vetustas dedit, licet jus nonprobetur,

tuendi sunt [l, fin. f f . de aqua pluv. arcend.) 293. Q. VII. An prascriptio vel privilegium •perctpiendt deemas ex

tendat se ad decimas novalium? Sota ante resp, noval i a alitor accipi de jure civil,, al,tei . de jure

Can. Novalia de jure civili sunt: terra precisa, qua anno cessavit, id est in-cuba jacuU (l. 30. f f . de V. S.); novalia strictè et propriè talia de jure canonico sunt: terra seu ager de novo ad culturam redactus, de quo non exta t memoria, quòd aliquando cultus fuer i t fe . 21. de V. S.), novalia verò largiùs accepta sunt : t e r ra priùs eulta, q u e aliis fructibus deputatur , ut si ex pratis, vineis autpomar i i s liant agri; vel si in agro frumentario pian ten tar vites, se ra tur cannabis aut linum, vel inseratur Iupulus etc.

R. 4." Presc r ip t io aut privilegium non se extendit ad novalia s t r ic tè talia (c. 29. h. t. e. 2. pr. §. slatuimus eod. k 6.); nam dec ime novalium non erant anteà possess®, ut suppono; ergò nec p resc r ibun tu r , nisì ab initio novalium quasi possessio decimandi legitimo tempore, bona fide con-t inuetur . Privilegium verò decimandi restringi debet: tum quia tempore dati privilegi! needum ext i terunt novalia: tum quia jus decimandi, pr ivi-legio t ranslatum, valde prejudiciosum est Parocho.

2.° Si novalia facta sint ex fundis non decimalibus, jus exigendi deci-mas ex novalibus per t ine t ad Parochum, sive sint novalia strictè, sive Ialè talia (e. 25. 29. h. t. c. 2. pr. h. t. in 6.); nam Parocho jus assistit quoad omnes decimas s u e Paroch ie . Excipe Reguläres, qui ex novali-bus str ictè talibus, q u e suis manibus et sumptibus colunt, nullas decimas pendunt , ut suprà dictum n. 291: at si ex fundis decimalibus fiantnovalia, dec ime ei debentur qui anteà eas percipiebat, sive sit Parochus, sive alius privilegiatus; nam fundus decimalis ei fructificat, qui habet jus de. cimandi, quisquis ille sit.

Dices: Privilegium non solvendi decimas extendit se etiam ad decimas no-valium (c. 12. h, t. 22. de privil.); ergò etiam privilegium percipiendi de-cimas extendi debet ad decimas omnium novalium, utpote accessorias: Q u e enim hìc disparitas? Imò c. 47. h. t. id probare videtur.—R. C. A. et A'. C. Ratio d i spa r i t a t i desumitur ex JCto. I. 20. f f . de LL.: non omnium, qua à majoribus constitute sunt, ratio reddi potest. Congruenza al iqua-iis datur: quia privilegium percipiendi decimas magis est prejudiciosum Parocho, quàm privilegium non solvendi decimas;. ergò illud, et non istud meritò à jure restr ictum est .—Nec cit. cap. 27 aliquid probat in contra riunì. Nam Abbas ibi fuit Parochus; ergò sicut a l le , ità e t dec ime nova-lium ei debebantur.

294. Q. Vil i . Quid juris in execution solutionis decimarvml R. 1.° Decime pradia les solvende sunt ex fructibus integris, nulla

facta impensarum dcductione (cap 7. 21. 26. 33. h. t.) Circa devehendas decimas in horreum Parochi, consuetudo servanda est, licèt de jure comm. impensisParochianorum deve'hi deberent.—2.° Personales dec ime , p r e s t a n t u r ex solo lucro; adeòque deduclis expensis, quas, v. g . opifex facil in calceos, pannos e tc . (cap. 18. hoc tit.), et p r e s t an tu r in fine anni; licèt ferè ubique a b r o g a t e sint. F a t u s animalium tunc pres tandi ve-niunt , dum sine matre vivere possunt.

295. Q. IX. Quis sit judex causarum decimalium? R. 1.° Parochus, vel alius decimator non potest propria auctoritate

sibi decimas accipere, sed expectare debet, donee sibi à debitore, vel hoc T . I I . S S

negligente, à judice ass ignen tur : nam general i ler u t roque ju re prohibe-tu r , ne creditor jus sibi dicat , vel quid ex bonis debitoris vi aut clam r a -piat (I. 43. f f . quod met. caus.)—2.° Pet i tor ium, seu actio confessoria vel negator ia ut lis, super causa decimarum spiritualium insti tui debet co-ràm judice Ecclesiastico privalivè, ex regula general i , qua; eausas E c -clesiasticas soils judicibus Ecclesiasticis a t t r ibui i (c. 2. dejudic.) Idem die de posssssor'o, cui admiscelur quicstio juris, u tpote spiritualis. At possessorium super mero facto, cùm temporale sit, est mist i fori; ut alias s a p è dic tum. Ilinc Parochus laicum convenire potest coram judice secu-lari, ut debitas decimas sibi solvat, à turbatione cessct, decimas non de-f raudet etc.—3.° Lata sentent ia super solvendis decimis, non concedi tur appellatio quoad effeclum suspensivum, ut executio solutionis r e t a rde tu r , cap. 23. infin. h. t. ibi: appellatone remota compellas; nisi dure Ecclesia contenderent de decimis, vel Clericus reus ad potiora sua ju ra se revoca-rc i ; Barbos, Host, e t alii.

295. Q. X- Qua sint penna defraudäntium decimas? R. 1." P r a t e r peccatum mortale, jubentur excommunicari , nec absol-

vi citiùs, donee salisfaciant, nisi salisfaclio esset impossibilis (cap. 5. 21. 25 .h.t. se ss. To cap. 12. derefor.)—2.° Carere deben t sepol tura sacra* (c. 19. h. «.), cùm decedant in peccalo notorio.—3.° Religiosi non solventes decimas, vel alios solvere probibenles, si monili intra bimestre non sol-vani , suspendendi sun l ab ofuciis et administralionibus; si vero his ca-reant , excommunicari debent, donec satisfàcianl (Clem. 1. h. t.J

237. Q. XI. Quid juris circa primitias et oblationés? R. 4.° Primilia, q u a sunt primi f rue tus ex a g r i s et animalibus, in

lege nova solo jure Ecclesiastico p r a c e p l a sunl , et pro quadragesima vel sexugesima par te de t c rmina t a c.i.h.t,, ad imilal ionem legis veteris, q u a p rac ' p i eba t dari Sacerdotibus p r imi t ias et pr imogeni ta (Exod, 23. v. 43 n. 18.) Hodie in plerisque locis p r i m i l i a a b r o g a t a sun t : sirubi t a -rnen vigcnl , obscrvari debent .—2.° Oblationés proprie tales sunt i i ladona, q u a fideles, sive per se, sive per diaconum ad altare offerunt . De his nu-llum extat p r a c e p l u m Ecclesiasticum, ut fiant, v. g. , diebus dominicis e t féstivis solemnibus, nisi indigenlia ministrorum et consueludo tale j u s induxeri t ; nam oblationés i s l a ex natura sua sunt spon t anea j u x t a illud: ab omnihomine, qui ullroneus est, accipietis {Exod. 25. v. 2.) Porrò obla-tionés in t ra fines Pa roch ia f a c t a , sive in Ecclesiis, sive ad imagines, de jure comm. per t inent ad Paroehum (arg. c. 9 de his, qua à Pralato, c, 10. de prascr.), nisi aliud de mente offerenlium constel , v. g. ut oblatio cedat ad cer tum usum Eccles ia , Sacerdoti celebranti ; maxime n e o - m y s t a , e t genera l i te r , quidquid in Ecclesiis Regularium offer tur , eis cedit (arg. c. 1. de stat. Monach), cùm h a c sit intentio offerentium: Abb., Fagn . , Reiff, e t alii: vide S. D. 2- 2. q. 86. ar. 4.

Connexio prcscedentium et consequentium.

Hactenùs de Clero sa3culari, e jusque jur ibus et obligalionibus: nunc à seq. tit. usque ad tit. 38. agendum er i l de Clero regolar i ; licèt q u a p i a m inserantur et iam Clericis et laicis communia.

TITÜLÜS XXXI. DE REGULARIBUS ET TRANSEUNTIBUS AD RELIGIÖSEM. '

298. Nota I. Religionem hic non accipi pro v i r tu te morali, qua Deum colimus ob summam ejus excellenliam; nec pro communila le omnium fidelium, quo sensu dici lur Religio Christiana; sed pro certo statu in E c -clesia erecto. Quo sensu Religio, seu ordo religiosus est : s ta tus ab Eccle-sia approbatus , in quo lideles per stabilem vivendi modum, editis volis pauper la t i s , cas t i ta l is e t obedienl ia , tendunt ad perfeet ionem d iv ina chari tal is : ita in re comm. Ex qua de f in i t ane colliges omnia subs lant ia -lia requisi ta s ta tus religiosi .—Porrò hic s ta tus originem habet ex ju re divino seu insli lullone Chrisli, qui in Evangelio posuil tr ia Consilia, Matth. 9. Et quidem, casli tat is , v. 12: Sunt eunuchi, quise ipsos cas'rave-runt propter regnvm calorum; pauper ta l i s et obed ien l i a , v. 21: Vade et vende omnia, et sequereme; et Matth. 16: Qui vult venire post me, abneget semetipsum etc. Atque ita quoad subslanl iam hujusmodi s ta tus est j u r i s divini, cu jus primi professores erant Apostoli, Matth. 19: Ecce nos reliqui-mus omnia, et sccuti sumus te. Al quoad dcterminalionem ci par l icula-rem vivendi modum est juris Ecclesiastici, cùm pendeal ab approbat ione Ecc les ' a , quam p r e s t a r e ohm poleranl Episcopi; hodie solus Papa, sallèm à temporibus Innocenti-! III e t consequentium Ponti!icum, ut continua p r a -xis probat , e t decrelum Conci!. Gencr. Lugdunensis sub Gregorio X. cap. un. de religiös, domib. in 6, et c. un de volo, eod,

Nota li. Ad subslanliam s ta tus religiosi requiri tr ia vota antedic ta fc. 6. destai, monadi.), non tamen necessario solemnia, sed saltèm s im-plicia, quibus quia Deo et Religioni se devovet ex fine tendendi ad pe r -feetionem charitalis. I ta hodie cer ta sen len l ia , quam definivit G r e -gor . XIII. Const. incip. Ascendente nomino, declarans scholasticos Societ-a-tis Jesu, et coadjulores non formales, esse verè et proprie religiosos; l i -cèt tan tum tria simplicia vola emiserint . An vero professio per vota s o -lemnia intr insecò quoad speciem, vel quoad modum differat à professione

a—Agitur de hac materia in Sexto, Clementinis, etExtrav. Com.'/i. i.—In De-creto Can. 2. et seq. 1. q. 2. et 18. q. 1. 2. et 19. q. 1.2. 3. et 20. q. i. 2. 3. 5. et 27. q. 1. 2.—In Trid. S. 15. de Regular, per tot. et S. 6. c. 3. S. 14. c. 10,11. st S. 7 c. 14. de refor.—Nov. 5. et 123.

negligente, à judice assignentur: nam generaliler utroque jure prohibe-tur , ne creditor jus sibi dicat, vel quid ex bonis debitoris vi aut clam ra -piat (I. 43. f f . quod met. caus.)—2.° Petitorium, seu actio confessoria vel negatoria ut lis, super causa decimarum spiritualium institui d e b e t c o -ràm judice Ecclesiastico privalivè, ex regula generali, qua; eausas Ec-clesiasticas soils judicibus Ecclesiasticis attribuii (c. 2. dejudic.) Idem die de posssssor'o, cui admiscelur quicstio juris, utpote spiritualis. At possessorium super mero facto, cùm temporale sit, est misti fori; ut alias sepè dictum. Ilinc Parochus laicum convenire potest coram judice secu-lari, ut debilas decimas sibi solvat, à turbatione cessct, decimas non de-fraudet etc.—3.° Lata sententia super solvendis decimis, non conceditur appellatio quoad effeclum suspensivum, ut executio solutionis retardetur , cap. 23. infin. h. t. ibi: appellatone remota compellas; nisi dure Ecclesie contenderent de decimis, vel Clericus reus ad potiora sua jura se revoca-rci; Barbos, Host, et alii.

295. Q. X- Qua sint penna defraudäntium decimas? R. 1." P r e l e r peccatum mortale, jubentur excommunicari, nec absol-

vi citiùs, donee salisfaciant, nisi salisfaclio esset impossibilis (cap. 5. 21. 25 .h.t. se ss. To cap. 12. derefor.)—2.° Carere debent sepoltura sacra* (c. 19. h. «.), cùm decedant in peccalo notorio.—3.° Religiosi non solventes decimas, vel alios solvere probibenles, si monili intra bimestre non sol-vani, suspendendi sunl ab ofuciis et administralionibus; si vero his ca-reant, excommunicari debent, donec satisfàcianl (Clem. 1. h. t.J

237. Q. XI. Quid juris circa primitias et oblationés? R. 4.° Primilia, q u a sunt primi fruetus ex agr i s et animalibus, in

lege nova solo jure Ecclesiastico prreceplre sunl, et pro quadragesima vel sexugesima parte determinale c.i.h.t,, ad imilalionem legis veteris, q u e pnecipiebat dari Sacerdotibus primitias et primogenita (Exod, 23. v. 43 ft. 18.) Hodie in plerisque locis pr imil ie abrogate sunt: sirubi ta-rnen vigcnl, obscrvari debent.—2.° Oblationés proprie tales sunt iiladona, q u e fideles, sive per se, sive per diaconum ad altare offerunt. De his nu-llum extat preceplum Ecclesiasticum, ut fiant, v. g., diebus dominicis et féstivis solemnibus, nisi indigenlia ministrorum et consueludo tale jus induxerit; nam oblationés i s te ex natura sua sunt spontanee juxta illud: ab omnihomine, qui ullroneus est, accipietis {Exod. 25. v. 2.) Porrò obla-tionés intra fines Parochie fac te , sive in Ecclesiis, sive ad imagines, de jure comm. pertinent ad Paroehum (arg. c. 9 de his, qua à Pralato, c, 10. de prascr.), nisi aliud de mente offerenlium constel, v. g. ut oblatio cedat ad certum usum Ecclesie, Sacerdoti celebranti; maxime neo-myste , et generaliter, quidquid in Ecclesiis Regularium offertur, eis cedit (arg. c. 1. de stat. MonachJ, cùm h e c sit intentio offerentium: Abb., Fagn., Reiff, et alii: vide S. D. 2- 2. q. 86. ar. 4.

Connexio prcscedentium et consequentium.

Hactenùs de Clero sa3culari, ejusque juribus et obligalionibus: nunc à seq. tit. usque ad tit. 38. agendum eril de Clero regolari; licèt quepiam inserantur etiam Clericis et laicis communia.

TITÜLÜS XXXI.

DE REGULARIBUS E T TRANSEÜNTIBUS AD RELIGIÖSEM. '

298. Nota I. Religionem hic non accipi pro virtute morali, qua Deum colimus ob summam ejus excellenliam; nec pro communilale omnium fidelium, quo sensu dicilur Religio Christiana; sed pro certo statu in Ec-clesia erecto. Quo sensu Religio, seu ordo religiosus est: status ab Eccle-sia approbatus, in quo lideles per stabilem vivendi modum, editis votis pauperlatis, castitalis et obedienlie, tendunt ad perfeetionem divine charitalis: ita in re comm. Ex qua defini tane colliges omnia subslantia-lia requisita status religiosi.—Porrò hic status originem habet ex jure divino seu inslilullone Chrisli, qui in Evangelio posuil tria Consilia, Matth. 9. Et quidem, caslitatis, v. 12: Sunt eunuchi, quise ipsos cas'rave-runt propter regnvm calorum; paupertalis et obedienlie, v. 21: Vade et vende omnia, et sequereme; et Matth. 16: Qui vult venire post me, abneget semelipsum etc. Atque ita quoad subslanliam hujusmodi status est ju r i s divini, cujus primi professores erant Apostoli, Matth. 19: Ecce nos reliqui-mus omnia, et sccuti simus te. Al quoad dcterminalionem ci parlicula-rem vivendi modum est juris Ecclesiastici, cùm pendeal ab approbatione Eccles 'e, quam pres tare ohm poleranl Episcopi; hodie solus Papa, sallèm à temporibus Innocenti-! III et consequentium Ponti!ìcum, ut continua pra-xis probat, et decrelum Conci!. Gencr. Lugdunensis sub Gregorio X. cap. un. de rei/gius, domib. in 6, et c. un de volo, eod,

Nota li. Ad subslanliam slalus religiosi requiri tria vota antedicta fc. 6. destai, monadi.), non tarnen necessario solemnia, sed saltèm sim-plicia, quibus quia Deo et Religioni se devovet ex fine tendendi ad per-feetionem charitalis. Ita hodie certa senlenlia, quam definivit Gre-gor. XIII. Const. incip. Ascendente nomino, declarans scholasticos Societ-a-tis Jesu, et coadjulores non formales, esse verè et proprie religiosos; li-cèt tantum tria simplicia vola emiserint. An vero professio per vota so-lemnia intrinsecò quoad speciem, vel quoad modum differat à professione

a—Agitur de hac materia in Sexto, Clementinis, etExtrav. Com.'/i. i.—In De-creto Can. 2. et seq. 1. q. 2. et 18. q. 1. 2. et 19. q. 1.2. 3. et 20. q. i. 2. 3. 5. et 27. q. 1. 2.—In Trid. S. 15. de Regular, per tot. et S. 6. c. 3. S. 14. c. 10,11. st S. 7 c. 14. de refor.—Nov. 5. et 123.

per vota Simplicia, an vero solum exl r insecè penes solenmilales ab Ec -clesia inducías , Theologis d iscut iendum relinquo, cum quibus ir. l 'neolo-gia s tel i pro di f ferent ia intr inseca.—Vide resolut. Can. h. t. reso'. 3., ubi sentent ia l» i s ' am theor icam probo. Pro praxi nota, quoti vola S i m p l i c i a Societalis Jesu hoc ipso resolvantur , cùm quis ex ea d imi l ta lu r ; Yasquez, e l alii DD. Sociel . Jesu.

Nota Iii. Tria esse' genera vitas r e l ig iosa , scilicet: Contemplativa, qua? ex pr imario fine ordinatur ad conlemplat ionem r e r u m ccelestium, ul sun t Ordines monastici SS. BasUii, .Benedict!, Brunonis e i e . Adiva, q u a ex primario fine ord ina tur ad exter iora opera cha r i t a l i s e r g a p rox imum; u t in Ordinibus mil i taribus, hospitalari is , Redempt ionis captivorum et« . Mixta ex u t r aque , q u a contemplat ionem suam ordinat ad docendum e t p r a d i c a n d u m : qualem habent ordines S. Agust in i , Mendicantes , Societas .Ipsu, et gcholarum Piarum etc . Ex his Mixta, utpotò Episcopis p ropr ia , de se est perfecl ior ; t um sequ i lu r contemplativa, e l activa,—Regula autem communiter qualuor numeran tu r : SS. Basila, Augustini, Benedict ii et Francisci, quibus m u l l a Religiones, additis suis s l a tu t i s , u t u n t u r : a i i -q u a lamen nullam ex bis regul is s e q u u n t u r , sed suas peculiares Consl i -tu l iones ù Sede Aposto!, approbates h a b e n t , u t Religio Car lhus iano-r u m , Minimorum S. Francisci de Pau la , Societal is Jesu , Seholarum Piarum.

P r a t e r e a Ordines alii sun t Canonicales, u t Canonici S. August , et. P r a m o n s l r a t e n s e s ; alii Clericales, u t S. Cajetani, Clerici de Somascha, Societal is Je su , Seholarum Piarum e i e . ; alii Monastici, ut SS. Bene-dir t i , Basilii e t c . ; alii mendicantes, ut SS. Dominici , Francisci , C a r -me l i t a , August ianiani e tc . , de quarum p r a c c d e n t i a lue non dispulo. P l u r a d e his vide in scr iptoribus, p r a s e r t i m regu la r ibus , qui ex professo sc r ibunt de s ta tu religioso; et p r a ce ter is S. D. 2. 2. à q. ì79 usque nel finem. Resolvam magis p r a c i p u a s quas l iones a d p r a x i m facientes .

I -

De Novitiis.

299. Q. I. Qui passini arti piedi statum rei i giosum? R. Regular i te r omnes Christian-!, qui speciali ter non prohibentur ; nam

Religio, cùm sit de meliori bono, cuivis es t permissa. Prohibentur autem: —1.° Infantes , furiosi , amenles(c. 15. h. t,), quia se obligare non possunt defectu judicii .—2.° Episcopi confirmali ; nisi per Papam à vinculo s u a Eccles ia absolvantur (c. 18. h, t cap. 2. de translat. cap. 10. ante fin. de renunt.)—3.° Conjuges post consumatum matr imonium; nisi de mutuo consensu; vel nisi j u s t u m et p c r p e t u u m divortium ade?set: quo casu in-nocens ingredi potest Religionem (c. 3. et 12. de convers. conjug.)—i.° In p ra jud ic ium te r t i i servus sine l icenlia domìni : l iberi , quorum opera i n -

d igent pa ren tes in ex t rema vel gravi neces s i t a l e , et econtrà p a r e n t e s , quorum e d u c a t a n e c l subsidio indigent liberi: debitor an tequam c rcd i -toribus sat isfaciat , nam Religio ità est permissa, ne tert iò si t p r a j u d i c i o -sa; subla to autem tali impedimento, l iberum es t Religionem ingredi .—5.° Raliociniis publicis aut privalis obnoxi, donee ea reddan t , Const. S ix -li V. incip. Cùm de omnibus— 5.° Cr iminosi , quibus debetur gravis p a n a , ut t r i remium, mutilationis, vel capit is , ibid.— Cetera impedimenlarecipien-dorum ex eu jusv is Religionis s l a t u t i s a t t endenda e r u n t .

300. Q. II. An novitiatus, seu probatip necessario pramitti debeai pro-fesioni religiosa'?

R. De j u r e novo afi irmativè (Tcid. sess. 23. cap. 15 de Regula r.) E l cuidem:—1." Probatio ista debe t esse unius anni completi matemat ico de momento ad momentum, ut. hodie communis docel; quia Trid . loc. ci t . ex-presse elicit: qui minori tempore quàm per annum e tc . ; si autem e t iam unum momentum deesse t , jam esset tempus rainiis, quam unius ann i .— 2.° Annus p r o b a t i o n s debet esse conl inuus et non i n t e r r u p t u s : Uà comm. DD.; quia jura designanl ia annum probationi , cùm non dis t in-guant , in te l l igun t ' t empus con t inuum cùm et isla c o n t i n u a t a sit una e x ' majoribus difficullatibus. Por rò ex r ecep ta senlent ia tunc cense tur an-nus p r o b a t i o n s in te r rup tus , dum novit ius cum vel sine ves te exit ex n o -vitialu cum animo deliberalo deserendi Religionem; elsi facti p a n i t e n s statini r eve r l a tu r . Econt rà , si Super ior dimissionis causa novilium vc-s t i r e t vest ibus secularibus, et an te actualem dimissionem mentem m u l a -re t , non censere tur l empus in le r rup lum, quia dimissio non es t facta cum effectu. I tem, si qu i s explevit t empus probationis, e t ante professionem egressusve l e jectus est , sine nova probal ione admitl i potest a d p r o f e s s i o -nem, dummodò nolabilis mutal io non sit interposita: ita s a p i ù s declaravi t S. Congr. teste Fagn . c. fin. n 52. qui Clerici, vel vov. Simili ter, qui ob defectum a t a t i s invalidé professus es t , non obligatur r cpe t e r e novit ia-lum; sed si in p n p j s i t o manet , ad veniente a i a t e légi t ima, prof! Ieri po le -ri l . Secùs, si probalio ferò totius anni p racess i s se l , e t ultima die intc-r-rupta fuisset, repel i debere t ad effectuni p ro fess ion i .—3.° .Probal io f a -cienda est in habilu religioso, Trid . loc. cit. ibi: post susceptum habitvm: nam el isle n u m e r a t o r in te r majores Religionis diff icul tales à novilio su • perandas.—Nec obstat Can. vn. d. 53. et Can. 23. de 5-i.; nam Canones isti loquuntur , non de habilu seculari proprio, sed de habilu novitiorum d i -s imelo ab habilu p rofessorum; e l s i quid eontrar ium indicant , derogalum est eis per ju ra r e c e n t i o r a . — P r o b a t i o regular i ter facienda es t in domo religiosa, seu novi t ia tu , c. 1. h. t. in 6. ibi: quòd si per totum sequentem annum in monasterio permanserit: secùs nec Religio novilium, nec novi-tius Religionem experir i posset . Si l amen novilius de l icenlia legit imi Superioris per a l iquam,anni p a r t e m abesset , id non officerei probat ioni ; quia abscns ex l icentia fingitur esse p r a s e n s . Sic novitio non obstat , elsi susceplo habi tu pe r potiorem anni pa r t em in l e d o a g e r decumbal ; cùm per ipsum non s tet , quominùs aus te r i t a tes Religionis exper ia tu r .

H a c ità de j u r e communi : nam de j u r e speciali Societas Jesu et Sebo-

larum Piarum Religio habcnt biennium pro novitiatu: quia vero apurl hos non ponitur in Constitutionibjs clausula irri latoria, ideo valida foret p ro -fessio, si expleto uno anno probationis, novitius et Religio spontè in illam consentirent . Item Soc. Jesu id speciale habet, quòd novitii ejus inhabi tu seculari, et extra domum religiosam novitiatum peragere valeant. Ordines militare?, cum in decreto Trident, non compreliendantur, sua specialia statuta observant. Comniendatarii vero, qui sunt capita Ordinum, intra semestre ad professionem talis Ordinis obligantur; secus commenda pri-vantur. (Trid. sess. 23. c. 21. de Regular.)

301. 0 . 111. Quid juris circa dispositionem bonorum a novitiis fa-ciendam?

R. 1:° Observant um esse novum jus Trid. sess. 25. cap. 16. de Regg. ubi ità statuii: «Nulla quoque renunliatio aul obligatio anleà facta, etiam cum juramenlo, vel in tavorem cujuscumque cause p ie valeat, nisi cum licentia Episcopi, sive ejus Vicari;, fiat in t ra .duos menses proximos ante professionem; ac non alias inlelligatur efferlum suum sorti l i , nisi secuta professione: aliter vero facta, eliamsi cum bujus favoris expressa r e n u n -tiatione, etiam jurata , sii irri ta et n illius efi'eetus.» Ratio hujus decre t i fui t , ne. alienalis bonis, novitio impediretur über las exeundi, et defectu su tentai onis imponeretUr invito necessiti s proPitendi. Et cùm sola So-cietas Jesu in diclo decreto excipiatur, sequi tur alios omnes Religiosos sub ilio comprehend!; licèi illa solemnitas, ul renunliatio ista lial coràm Episcopo, vel ejus Vicario, seu de eorum licentia, in multis locis abro-gala sit.

2.° In decreto Trident, non comprehenduntur testamenta et al ie u l -t i m e voi un tales, quas novilius ante, vel in novitiatu quandocumque fecit, cùm ad placitum ejus revocari possint; neque conlraclus onerosi, quibus non plus datur , quam accipitur; nec modice eleemosvne; sed sol® dona-t ionesau t renuntiationes, quibus Patrimonium novitii nolabiiiter minui-tur . Quod ipsum die de renuntialione heneficii: cùm enim Trid. iudistinclè dieat nulla renunciatio valeat, sequitur nec valere renuntial ionem bene-fici i, n si forma Tridentini observetur, ut pluries de cid i t S. Rota, et de-claravlt S. Congregai. Concilii, licèi forsan S. Pius de hoc dubitaveri t .— Nec officii, quòd renunliatio heneficii debeai esse absoluta: nam non obest ci conditio, q u e de jure inest , sicul isla Tridentini: nisi secuta pro-fessione.

3.° Renunliatio bonorum legilimè facta subsislit , nec revocari pro placito polest à novitio; alias frustra i s te solenmilates adhiberentur . Per -fectè autem confirmalur, secuta professione valida, vel invalida quidem, sed deinde legitime ratificala; nam hoc modo conditio Tridentini pur i f i -catur , nisi professio fuisset invalida defectu e t a t i s , quia tunc renunl ia t io fieret ante, non vero intra duos menses proximos ante professionem. Econlrii corrui t ista renunliatio vel donatio, si professio, quoad effectum non sequalur , cùm conditio deficiat: quo casu novitio omnia sua bona l i -bera manent . Et si, v. g . monasterio, vel alteri, quoad custodiam tradita sunt, eidem integrò rest i tuì debent (Trid. ibid.) Socielas tarnen Jesu

non lenelur ea resti tuere, q u e novitius seeundo anno probationis, vel post emissa vota biennii ei donavit, etsi professio solemnis non sequalur ; nisi equi las egeno donatori aliquid restUuendum suadeat. Ità DD.S. J. ex suis Constilul.; opposilum tamen docet Vine. Petra .

4.° Dispositio per actum inter vivos probabiliter corruit , si novitius moriatur ante emissam professionem: ità communior. Nam tali casu de-ficit conditio s e c u t e professionis. Opposita senlenl ia .quam doeent Suar. , Engl, et alii magna nit i tur probabilitate, quia ex mente Trid. irritatio islà concepta est pro casu, quo novitius vult vel potest liberò exire, ne p ro -pterea ab exitu impedialur : q u e ratio cessai in casu, quo quis post talem dispositionem morilur. Unde sub ilia conditione—nisl professione secuta— rectè inlelligitur v e ' u l d e jure inexistens altera conditio: nisi inorte secuta. Hac secunda sentenlia stante, novitius donalionem priùs legilimè factam revocare non polest, nec de bonis ila d i spos i l i ante mortem testar"; quod tamen potest juxta fundamenlum prioris sententi®; seeds, si de lalibus per ultimam voluntalem non disponat, bona devolvunlur ad he redes ab intestalo.

5.° Renuntiatio el dispositio de bonis, quam quis fecit ut cand'dalus Religionis, sive ex t ra , sive intra monasterium ante sasceplum habilum, non conlinetur sub decreto Concilii; ac proinde mero jure subsislit: ità Menoch., Garz., Pet ra , Schmie re t alii contra Navar., Flam., Lessium. Reiff, etc. Nam Trident, loc. cir. loquitur de renunlial ionibus, quas facit novithas: tum quia cap. 15 p recedens conlinuatur cum seq. cap. 46 per verba: nulla quoque; tum quia sermo ibi est de illis, qui ante professionem •egredi possunt , quales utique sunt novitii; alqui candidalus ante susce-ptum habilum non est novilius proprie e l cum effeclu; ergo dispositio "illius ante facta non conlinetur sub decreto Concilii. El pro hac senlentia dicltur conslanter stelisse S. Congr. p rese r t im in Romana 1612 die 22. Jan . teste Pet ra , Donato, Sanchez, Fagn.

Dices: Decrelum Tridentini est favorabile, et eadem militai ratio pro renunlialionibus candidati et novitii, ut salvis suis bonis, liberum habeat «gressum^ ergo talis renuntiatio comprehensive, s tai sub decreto Trid., p reser t im cùm proximè accingendus pro accincto habeatur (lib. 43. f f . de test am. mil it.)—R. Decrelum istud, ulpotè exorbitans et correclorium

ju r i s naturalis et positivi, est odiosum el strict® interprelalionis; adeòque ad casum candidati disponent 's non expressum non debet extendi etsi forsan esset similis ratio, cùm tarnen sit diversa. Nam ante novitiatum rarissime fiuivt tales renuntiationes; frequenter vero in novitiatu, e l s e p e in favo re in Religionis. Neque tali modo überlas novitii constri ngl lur : quia egredienli datur in integrum restitutio, eliam majori, ex clausula generali I. 1. ill fin. f f . ex quib. cans, major, ibi: si qua alia mihi justa causa esse Videbitur etc. Ceterùm donaliones eausa ingressus religiosi fact® non •substant soIemnUatibus civilibus. per Nov. 5. c. 5 el ita s®pe decidit Rota.

6.° Dispositio per ultimam voluntatem à novilio facta, v. g . per t e s t a -mentum aul codicillum, omni jure subsislit; etsi novilius morialur ante professionem. linde, si quid judicavit pro anima sua in favorem mo-

»asterii, id ex bonis illius integre extradendum est raonaslerio: nam talis dispositio nullo jure i r r i t a tu r , modo debitis solemnitatibus sit subnixa. Sufficiunt autem ad tes tamentum novitiii solemnitates juris Can. ex com-muni DD. et recepta praxi: secùs si testamentum in seculo fiat, necessaria? erunt solemnitates civiles secundum leges loci.

7.° Circa exequutionem voluntatis novitii observantur seqq . :—I . Si novitius disposuit per actum inter vivos, res dona ta non t raduntur dona-tario, aut cessionario ante professionem, etiam quoad dominium revoca-bile, cùm ex decreto Trid. donatio nullum sortiatur effectum, nisi secuta professione. Possessio tarnen custodia causa tradi potest donatario, quod Trid. supponit; dum abountibus ante professionem omnia eorum bona rest i tuì jubet. At secuta professione, statim facienda est cxeculio disposi-torum, cum donatio absoluta et perfecta evadat.—II. Si novitius per actum u l t ima voluntatis disposuit de bonis actu suo dominio subjectif , secuta professione, statim facienda est executio quoad ea, q u a pro mo-nasterio j udì cavil, cùm statim jus ad monasterium devolvatur (Auth. si qua mulier C. de SS. Eccl.Y, cetera vero bona, saltern in Religionibas do-mimi eapaeibus, theoricè loquendo, primo post mortem naturalem pro-fessi deferenda essent haredibus e t legatariis extraneis, e t interim in dominio monasterii conservanda: nam ultima voluntas non est eff icaxantc mortem naturalem testant is . Excipe, nisi novitius expressè cavisset, ut voluntas sua statim post professionem effectum sortiretur; vel nisi esset alia loc> consuetudo. Légitima vero, cùm vim alimenlorum babeat, statim post professionem tradenda videtur, uti et dos uxori. Quòd si pater de bonis suis ante professionem non disposuit, omnia bona, excepta légitima liberorum, devolvuntur ad monasterium (Auth. ingressi, et- si qua mulier C. de SS. Eccles.); de œquitate autem proìessus cum licentia Pralat- t

de bonis istis inter libcros disponere poteri t ; dummodò monasterio pa r -lem virilem relinquat [cit. Auth. si qua mulier.), qua saltèm tacite ap-probatur ab Ecclesia. Quomodo feuda, empbyteuses et fìdeicommissa devolvantur ad monasterium, suis locis dictum fuit.—III. Dispositio n o -vitii circa legitimam, et aliam successionem à patre, maire vel consan-guineis obventuram, ità demum valet, si Reügiosus supervivat parent ibus vel consanguineis: ità comm. Nam p.ramorluo nulla debelur successio, nec légitima ante mortem parentum (lib. 1. §. 21. f f . de coll. bon.)—Neque locum hic habet jus reprasentat ionis , seu fictio, quasi monasterium r e -p r a sen t a r e t monachum in se viventem, sicut filii r ep rasen lan t Patrem; quia fictio ista ä nullo jure exprimitur . Si tarnen cum parentibus facta est transactio super jure l ég i t ima , observanda erit , eis; reügiosus p r a m o -r ia tur parentibus.—IV. Si Pater habuit usumfruclum in bonis adventit i is filii, et vel Paler , vel filius Religionem professus est , ususfruetus videtur dividendus inter eos. Ità inter duas extremas media docet sententia, ex C. §. 3. C. de bonis quœ liber., ubi patri filium emancipanti medietas usus-fruetus at tr ibuitur; sed in dato casu fìlius ipso facto emancipatur, quia, sive pater , sive fìlius proii teatur, patria potcstas solvitur: et quidem ex parte patris, quia is consti iutus in potestate Pra ia t i alium in potestate

habere nequit: ex par te vero filii, quia is consti tutus sub obedientia I n f i -lati, tolaliter eximitur ab obedientia patris in seculo remanenlis; ergò. Quia vero in hoc punclo jura obscura sunt , optimum erit ad amicabilem compositionem, vel consuetudinem loci r ecu r r e r e : vide Engl. à ti. 4L

302. Q. IV An novitius, absque causa gravi et licentia Prcelati, libere, tt licite redire possit ad sceculum?

R. Affirmativè (c. 23. h. t. c. 1 . eod. in 6.): nani per se nullum est p r a -ceptum de perseverando in statu religioso: per accidens verò talis exitu* potest esse illicitus: ut si novitius ex odio vel alia prava passione egredia-tur; vel pravideal se rediturum ad occasiones peccandi; vel si emisil vo-tum de perseverando: quo sensu procedit cap. 20 et 23. h. t. et cap. 2. eod, in 6. Si autem in ipsa Religione experiatur difficullates valdè g r a -ves, anteà non pravisas , ita ut eis ferendis moraliter non sit par, non obligalur tali volo ad perseverandum: turn quia volum hoc non fuit con-ceptum pro statu tam gravi et importabili: tum quia materia voti reddi-tur moraliter impossibilis, et cons, subducitur ab obligatione nalural i-Jam si novitius exeat, omnia sua bona sub p a n a anat lamat is ei rest i tuen-da sunt; e t Episcopus per censuras Ecclesiastieas ea reddere recusantes compellere potest .

Vestis autem regularis popriis novitii pecuniis confecta, ex decreto Cong. Cone. In dubio restitutionis vestis (28. Sept. 1686.), non est ei res t i -luenda, sed ejus valor juxtà pracisum tempus vestitionis. ""

Neque novitius egressus regular i ter tenetur solvere victum pro eo tempore, quo in novitialu fui t ; p rase r t im si per hoc libertas exeundi ei minueretur: Trid. Sess. 25. c. 16. de regni., ubi tamen admiltit pro vieto e t veslitu novitii aliquid recipi posse. At si quis fleto animo ingrederetur Religionem, is tanquam dolosus deceptor , tenerelur monasterio omnes expensas refundere.

303. Q. V. Qua onera et favores sint novitiorum? R. 1 0 Novitius, licèt r egu l a non subdatur , sicut professi, tamen su-

best potestati Pra ia t i : non exempli quidem, quantum Episcopus permise-ril; exempli verò piene quoad jurisdictionem quasi-Episcopalcm:- Laym., Cordub., Engl., Schmier et alii communiùs. Nam, ne dicamus novilios va-gis annumerar -!, necesse est eos subjici jurisdictioni P r a i a t i , p rase r t im exempli; cùm tempore novitiatus à jurisdictione sui ordinarli judicis sub -tracti sinl; ergò. Unde P ra l a lu s polest novitiis justa p racep ta imponerc, ctiam sub censura, delinquente^ punire, excomunicare,suspendere, casus reservare etc.; e t licèt novitii non obediendo, non peccent conlra obedien-liam religiosam, quam needum voverunt, peccant tamen contra jurisdic-tionem Praia t i , sicut alii subdili non obedicntes suo legitimo judici.

2.° Favores novitiorum complures sunt.:—!. Gaudent privilegiis e t in-dulgenliis sua Religionis.—II. Privilegio fori e t Canonis—III. Possimi à Pra la lo Ordinis absolvi a reservatis, dispensari in volis aliisque, sed juxla tenorem privilcgiorum.—IV. Fructus grossos ex beneficio percipiunt.— V. Habent j u s quas i tum ex reccplione in noviliatum, ut sine justa causa (limitli non possinl. Ilinc eap'lularis in dubio. an novitius sii idonens ad

T. il 29

226 TIT. XXXI. DE REGUL. ET TRAN?. AD RELIG.

professionem, tenetur poliùs dare calculum favorabUem, si adhibita dili-gentia, non deprehendit indignitatem, seu incapacitatem subjecti : quia per causam dubiam non debet novitius spoliari jure ques i to . Secùs die, re integra, dum agitur de susceptione in novit iatum; tunc enim causa dubia sufficit ad illum excludendum; cùm nihil juris habeat ad susceptio-nem.—Ex communicatione privilegi! , quod S. Pius V dedit monialibus S. Dominici, in articulo mortis ante expletum annum probationis, potest professiouem emittere: si autem convalescat, t ene tu r novitiatum conti-nuare, et denuòprofiteri: Donat.—Cetera de educatione novitiorum peten-da sunt ex decretis Clementis Vili e t Urbani VIII, ubi usu recepta sunt., et ex propriis cujusque Religionis statutis.

§ I I -

De Relìgiosis professi».

304. Nota. Professionem religiosam esse actum Religionis, quo homo fidelis, emissis e t acceptatis tribus substantialibus votis, se totum Deo et Religioni approba te tradii ; atque ità perfeelè t ransi t in numerum rerum, seu personarum sacrarum. Et quamvis professio simplex in Societatf J«su claudicet, ut ex parte profitentis sit obligatoria, non vero ex par te Religionis acceptantis, tamen professio solemnis in aliis Religionibus, uti etiam in Societate Jesu, est quasi contractus utr inque obligatorius: ex par te professi, ut Deo et Religioni perpetuò deserviat: ex pa r t e verò Re-ligionis, ut professum ret ineat , alat et tanquam filium t rac te t , sive profes-sio fueri t expressa, sive tacita, v. g . pe r assumptionem habi tus , quo soli professi u tuntur , vel per exercitium actus solis professis communis.

305. Q. I. Quid requiratur ad valorem professionis? R. 1.°. De jure naturali r e quiri tur persona capax, usu rationis p r ed i -

ta, seriam habens intentionem se obligandi; e t econtrà acceptai io legiti mi Pre la t i . Item ut absit dolus, vel error substantial '^, uti e t conditio con-traria subs tant ie professionis: ut siquis profi teretur sub condition'^' aut modo, ut p ropr ium possit habere, uxorem ducere, pro placito Religionen! deserere e t c . ; nam ad valorem contractus obligatorii requir i tur consen-sus mutuus, ab omni dolo vel errore substantial! e t à pact is sibi cont ra-riis liber, ut snprà dixi de contractibus.—De jure positivo requir i tur e t a s légitima sexdecin annorum expletorum, et previa probatio in habi tu r e -ligioso per annum (Trident, sess. 25. cap. 45. d« Re gui.), e t u t professio spontanea absque vi et metu gravi emit tatur (c. 1. de his quœ vi) Uno e x his deficiente, professio est invalida, ob expressam irr i tat ionem; j u -rium.— Cetera impedimenta, q u e expr imuntur in Const. Sixti V. incip. Cum de omnibus, non vitiant valorem professionis; nam quoad clausulas ir-r i tantes c o r r e d a est, et ad termines juris communis reducta per Const-

Clem. Vili incip. In suprema: nisi in aliqua Religione specialia essent im-pedimenta irri tanlia, q u e occultata utique invalidarent professionem.

2.° Si professio invalida fuit ex quocumque capile, nullam coràm Deo inducit obligationem. Et quidem, si defeclus notorius est, licet etiam in foro externo ex Religione egredi; si verò occultus est, et non facilè in jure p robabi l i , v. g . lieta professio sine animo se obligandi, tunc profes-sio p re sumi tu r valida in foro externo; et ità profitens tene tur se gerere ut religiosum: si tamen exeat et ignotus vivati non peccat.

3.° Si professio invalida fuit ex parte Pre la t i acceptantis , convalidari potest per ratihabltionem, ex reg. 10. in 6. Si invalida fuit ex defectu in-tentionis in profitente, conval ida ta per remotionem fictioiiis e t novum consensum religiosi, qui tacitò acceptatur à Religione; vel saltèm à Papa, ceu P re l a to supremo omnium Religionum; adeò ut circa hunc defectum intentiorfis non sit necesse certificare Pre la tum religiosum. Si tandem professio fuit invalida ex alio defectu, non convalidatur, nisi tali defectu. subiato.

4.° Rel ig iosa , elapso quinquenio professionis, non potest reclamare contra nullitatem iilius (Trid. sess. 25. cap. 49. de Regni.]; nam intra tan-tum lempus p resumi tu r professio convalidata. Idem die de Religione, ut identitate relativorum nec ista audienda sit, probare volens nullitatem professionis. At remedium extraordinarium res t i tu t ions in integrum non est sublatum à Tridentino, adeòque potest quis ex justa causa restituì adversùs lapsum temporis, v. g. si toto quinquennio metus gravis in ju-fctus duravit, propter quem non llcuit reclamare.

'Circa nullitatem professionis in Constit. Benedict. XIV. Si data 4. Mar-Ili 1748 s ta tui tur :

I. «Quòd superior regularis, delecto aliquo impedimento ante profes-sionem à religioso occultato, de quo priùs inlerrogatus fuerit , etiam ipso non reclamante, procedere possit in causa super nullitat.e professionis in-tra quinquennium in judicium deducta, unà cum Ordinario loci.

IL Quòd quinquennium, cùm agitur de nuilitate professionis ob me-limi, computandum sit à die emisse .profess ioni , non à die quo professus libera™ reclamandi falculatem habere ccepit.

III. Quòd causa nullitatis agi possit, etiam post elapsum quinquen-nium, dummodò à reclamante intra illud serio in tenta ta fueri t , judicium-que prosequi neglexerit aut nequiverii.

IV. Quòd judices debeant esse Ordinarius loci, etiam Rome, ac in ejus districlu, et actualis Superior iilius monas ter i eo tempore, quo causa in judicium deducitur. Quoad moniales Ordinariosubjectas, judex sit so-lus ipse Ordinarius; quoad subjectas verò Regularibus, Superior regula-ris. cui universi monasterii regimen creditum es t , unà cum Ordinario ioci.

V. Quòd Superior regularis, si judicium assumere nolit aut nequeat , possit loco sui alium subrogare, sive regulärem, sive secularem Ecclesia-sticum juris Canonici perit um; non tamen jus suiim Ordinario loci cedere ut solus procedat.

VI. Quòd si judicia Ordinarli ci Superioris discrcpantia fuer in t , causa sd Sedem Apostolicam devoluta censeatur.

VII. Quòd itidem ad earadeiu Scdem privative speetet causa nullitatis professionis, ex quo h®c emissa fuerint extra ccenobium pro novitialu assignatum.

Vili. Quòd sub prona nullitat'is processus e t sententi® non fundetur judicium in extrajudicialibus attestalionibus, etiam juramento firmalis, qua; ad perpetuai» dicuntur; sed insli tuatur processus vcrus e t judicialis, in quo et articoli exbibeantur ex par te reclamantis, et interrogatoria deiitur ab eo, qui slat pro validitale professionis, e t testes tarn super a r -ticulis, quàm juxth data interrogatoria examinentur. Qui tamen processus-'¡ustà Trident, sess. 23. c. 19. de Regularibus, nunquam instrui potest , nisi constet reclamantem in Rèligionis su® claustris morari, et regulärem babitum resumpsisse, si ipsum anteà deposuerit.

IX; Quòd sub eadem nullitatis poena cit tentur tum defensores monas-teri!, in quo reclamans vota suscepit, tum ipsius consanguinei, sive pro-pinqui, sive alii, quibus sua bona donavit aut cessit, ceterique omnes, ([uorum interest professionem sustineri: in primis autem ii, si superstites fuerint, qui indicati erunt , tarn auctores aut complices metus eidem r e -clamanti incussi, ut volis invi lusse obstr ingeret .

X. Quòd à locorum Ordinariis deputetur defensor professionum ea lege, coque modo, quo ex altera ejusdem Pontificis Constit. Dei misera-lione, quam vide lib. 4. t . 19. de divortiis, deputandus est defensor pro validitale matrimonii: cui bonorarium, expens®que occurrentes exsol-vendre erunt ab illis, quibus professus bona sua renuntiavit; vel à Religio-ne, si ii non existant , aut nihil à professo renuntialum fuer i t ; vel si Ordo regularis nihil possideat, ex mullis illius tribunalis, in quo causa agi tata fuerit, sive al terius. ut in citala Conslilut. De defensore matrimonii.

XI. Quòd post sentenliam latam à Superiore regulari et Ordinario loci pro 'validilate professionis, causa finita intell igalur, si professus nullam inlerposuerit appellalionem; si verò interposuerit , servcnlur p r a -scripta in dieta Constitut. De defensore matrimonii.

XII. Quòd non nisi posi duas sententias conformes, pro nullitale pro-fessionis, professus discedere possit à Religione, vel habitum dimiltere, sub pcenis contra apostalas latis

XIII. Quòd judices in secunda aul ulteriori instantia esse debeanl ii, ad quos de jure ali® omnes caus® Ecclesiastic® post senlentiam Ordina-rii, in gradu appellationis devolvuntur, una cum Superiore regulari, non illius monaslerii, in quo reclamans professus est ; sed alterius monasteri"! ejusdem Ordinis in eorum e vitate, aut dicecesi exislentis, vel eo non ex-tante cum Superiore vicinioris monasterii ejusdem Ordinis, seu persona ab eodem Superiore deputanda; qui tamen Superior ad ferendam sen ten -liam non admitt i lur, si causa in secunda aut ulteriori instantia ad Sac. Oongregaliones, aut Rolam devolvatur.

XIV. Quòd si judicium nullitatis institutum fueri t post elapsum quin-quennium , rccurrendum omninò sii à locorum Ordinariis et Supe-

riore regulari pro facullale reslilulionis in integrum adversùs illius lapsum.

XV. Quòd sub pcena nullitatis actorum, etiam in causis disculienlia super restitulione in in tegrum adversùs lapsum quinquenni'! ex commis-sione regula r ibus Superioribus, ac locorum Ordinariis à S. Sede direcla intervenire debeat, tam in prima quàm in ultcrioribus dubiis propositio-nibus defensor professionis.

XVI. Quòd idem servetur , tam à Cardinalium Congregationibus, quàm à Rot® Auditorio, sive quacumque Congregalione specialiter deputata. Et defensor deputelur ab eo, qui est caput tribunalis, expensis eorum, de quibus suprà.

XVII. Quoad fruendum beneficio reslilulionis in integrum pr®cederc debeant duo conformes favorabiles resolutiones, sub pcenis pariter contra aposlatas latis; si reclamans posi primam è claustris migrare, multòque magis si habilum dimiltere pr®sumpseri t .»"

306. Q. II. Qui sint precipui effectus valide professionis? R. Seqq:—1.° Obligatio ex genere suo gravis ad servanda vola.—2.°

Vinculum perpetuimi cum Religione ex ipsa natura professionis, seu s ta -tus religiosi; sicut ex nuptiis sequilur vinculum conjugate perpetuum.— 3.° Causai in subjcclo apio plcnam remissionem peccalorum quoad omnem pcenam, ut tenet pia senlentia: quod beneficium multi extendunt ad i'ios aclus, quibus professio-religiosa, pro more religiosorum, publice aul pr i -tim serio renovalur.—4.° Exlinguit ipso ju re alia vota et juramenta fc. 4. de voto.)—5.° Dissolvit malrimonium ratuin, et dirimit contrahendum (cap. 2. 7. 44. de convers. conjug.)—6.° Abolet maculas et defeclus civiles, ut irregulari tatem ex natalibus (cap. 1. de fil. presbyt.J, notam ingra l i tu-dinis ad exh®redationem de jure suffleientem (Can., fin. 49. q. 3. Nov. 425J, inhabilitalem ad actus temporales ex crimine ortam, v. g. ex furto, perjurio, falso testimonio (Nov. ;». pr. etc.)—7.° Reddit religiosum capa-cem parlicipamli omnia privilegia su;e Rèligionis, qu® privatis et s ingu-lis communicantur. Ncque lollit nobilitatem ex sanguine Iraduclam; quia jura sanguinis de se perpetua compatibilia sunt cum statu religioso (arg. I. 34. f f . de pact.) Cessat verò dignitas temporanea ex officio de-seendens; quia exlincto officio, v. g. consulis, gubernatoris etc. exlingui-tur talis dignitas et denoininatio.—Hi sunt effectus professionis so~ lemnis. At professio simplex in Socielate Jesu non inducit perpetu i ta-lem ex parie Rèligionis, nec absolutam obligalionem servandi vota, sed conditionatam, donec quis in Socielate vixerit; nec dissolvit matrimo-nium ratum, l icètex speciali privilegio dirimat contrahendum: ila DD.So-ciet . Jesu.

307. Q. III. Ad quid obligetur professus rat ione volorum? De hac materia pro foro conscienti® fusiùs agunt Moralist®: ego pro

foro Canonico pr®cipuas questiones hic resolvam. Unde: R. I.° Religiosus ratione castilatis obligatur abstinere ab omni vo-

luptate verenea tam interna, qnàm externa; secùs peccando, duplicem inalitiam commitlit . scilicet, luxuri® contra lemperanliam, et sacrilegi'!

contra vòluin Religionis. Sola castilas cönjugalis, quam quidam Ordine« Equitum conjugal orum observant, non sufficit ad verum et propriè s t a -tum religiosum (S. D. 2. 2. q. 186. art. 3. et seqq.)

2.° Religiosus ratione paupertatis obligatur, ne proprium quid habest' e x bonis f o r t une , vel aliquo tanquam proprio utatur (Can. 41. non dicatis 42. q. 1 et c. 2. 4. 6. de stat. monach.) Undo:—I. Quidquid rel igiosus acquirit undecumque, modo (amen justo, monasterio et non sibi acquir i t ; adeò ut ad rem per se acquisitam nihil juris habeat; licèi conveniens sit, u t Superior ex acquisitis ei aliquid dispenset ad ususnecessarios.—II. P e c -cai religiosus contra paupertatem, si sine licentia exerceat actus proprios domimi, v. g. al ienando, vendendo, donando, permutando res sibi ad usum concessas: ut si breviarium venderet aut p e r m u t a r e t e tc . I t e r a s i recipiat res à secularibus, et pro iis retinendis licentiam superioris non pelat ; vel si rebus sibi concessis abutatur, vel per dolum, aut culpam la-t ameas destruat etc.; nam solus usus facti ei concessus est, e t tamquam diligenti usurario incumbit onus benè rebus uti , non abuti. Sufficit au tern licentia Superioris non tantùm expressa et tacita, sed etiam rationabiliter p resumpta ; licèt modus aliqualiter displiceat Superiori. Sed in hoc p u n -cto religiosi sint timorati; nam si superflua re t inean l , vel ea, qua; diffi-culter sine expressa licentia concedi solent, non tam facilè p r e s u m e r e pos-sunt de licentia Pre la t i ; etsi is res istas forsàn in cubiculo videre, aut de Ulis notitiam habere possit; quia tacens sep iùs non habetur pro consen-t iente, cùm tacere et tolerare possit minus malum ad evitandum majus, quod sequeretur, si religiosis, preser t im inquietis et correclionis impa-tientibus, auferret ea q u e sine licentia habent.—III. P r e l a t u s dispensare non potest , ut religiosus superflua, e t p reser t im pauperem slatum re l i -giosum dedecentia penes se habeat, vel aliqua in usus vanos et illicito« expendat. Ita cer ta et com. sententia. Nam Pre l a tu s non est dominus, sed dispensator (c. 2. de donai); si vero tales licenlias daret , non dispensatol i sed dissipator et paupertatis rel igiose eversor esset. Hinc benè dixit Clem. Vili, in decreto incip. Nullus omninò, non esse credendum Superio-ribus, etiamsi asseverent , se posse hujusmodi d i spensa t ions concedere; cùm reverà talis Superior et subditus se ipsos et non Deum decipiant.— IV. Attento ju re scripto, Superior privato religioso non polest concedere, peculium, cujus admin i s t r a t e sit penes ipsum religiosum, etiam depen-den te r à voluntate Superioris, uti sunt annui reddilus, administratio v i l l e e tc . : ita Less. Lopez, Molin. Fagn. Donat.Reiff, et alii communiler contra Navar. Rodrig. Saneh. Prob, ex Trid. sess. 25. c. 2. de Regni, et decreto Clementis, et Urbani Vili, incip. Nullus omninò 3. neque Superioribus, ubi prohibetur, ne Superiores bona ad usum vel usumfructum concedant privatis religiosis, sed acquisita incorporenlur conven tu i , e t per officiales ipsius administrentur. Stant pro hac selentia plures declarationes Sacr. Congregai, quasaffer t Petra: nam tale peculium valdè adversatur pe r fe -ctioni paupertatis rel igiose; ergo meritò sublatum est per cit. Trid. et Decretum Clem. Ceterùm si Superior, vel officialis administret talia bona, et inde necessaria del persone, ratione cujus bona sunt acquisita-

id non conlrariatur citatis juribus: uti nec illa consuetudo, vi cujus Supe-rior concedit mobilia neccessaria religioso, in usus necessarios aut hone-slos expendenda, dummodò non concedat superflua : Trident, loc. cit. ibi-Mobilium vero usum ita Superiores permittant, ut eorum supellex statui paupertatis, quam professi sunt, conveniat, nihilque superfluum in ea sitT

nihil etiam quod sit necessarium eis denegetur. Disi aleuto jure scr iplo, quia consuetudo habendi peculium dependenter à voluntate Superioris, p r e se r t im apud moniales in multis locis toleratur tanquam licita; ejus-tamen extirpatio optandaet procuranda foret. Vide Reiff tit. de stat. mo-nach. à num. 5. Laym. et alios.—V. Quanta materia, seu quanti las requi-ralur ad peccatum mortale contra paupertatem, cer ta regula s ta tu i non potest. Regulariter OD. docent idem sufficere, quod ad furtum mortale. Nec te decipiat Diana, obiter assignans duos aureos, quia in Doctoribus, quos citai, id non inveni. Nam aliqui ex ¡His duos julios; alii quatuor nssignant, qui in nostra moneta nec medium, aut unum- florenum faciunl. Nec etiam se explicat, quales aureos intelligat: nam aurei, vel ducali in Italia sunt diversi; aliqui non excedunt valorem 30 grossorum n o s t r e mo-ne t e . Quia tamen religiosus comparatur filiof. censeo aliquaritum plus requi r iad mortale, quàn ad fur tum, dummodò monasterium non sii nimis pauper.—VI. P e n e religiosi proprietarii sunt: privatio vocis ac t ive et passive (Trid. S. 25. c. 2. de regni.), expulsio è conventu (c. '&.de stai, monach.), cui hodie successit career vel alia similis p e n a ; et tandem se -pul tura asini, si apud mortuum, seu in morte proprietas aliqua reperla fuerit; e t saltèm aliquid de ista proprietate cura religioso in sterquilinio sepeliendum est (cit. c. 6), ut fecit S. Gregor.

3.° Religiosus ratione obedient ie obligatur parere Pre la to p r e c i p i t i -ti secundùm regulam et proprias Constitutiones; id verò quod in reg . FF. Minor. e tS . J. dicilur, ut obediatur Superiori in omnibus, ubi peccatum non est, intelligendum est de obedientia supererogator ia e t in gradu ex-•cellenti, ut docet S. D. 2. 2. q. 104. ar. 5. ad 3. et in 2. d. 44. q. 2. ar. 4.: ubi distinguiti triplicem obedientiam: indiscretam, seu illicitam, q u e obedit in illicitis contra legem Dei vel Ecclesie , vel contra propriam r e -gulam; sufficientem, seu ngcessariam , q u e obedit in his tantùm, in qui -bus secundùm propriam regulam obedìre tenetur : et perfectam seu ex -ceilentem, q u e obedit P re la to in omnibus, in quibus non subest pecca-tura.—Religiosus vi'voti obligatur ad obedientiam sufficientem, q u e ad salutem sufficit; noR vero ad perfectam, q u e est e x t r a p recep tum, e l p e r -tinet ad cumulura perfectionis; licèt suadendas i t omni religioso, ut i n t e -grò, promptè, for liter et cum humilitate debita Superiori obediamus.

Subditus tenetur obsdire Pre la to non tantùm in his , q u e expressc, sed etiam q u e tacitè continentur in regula; nam q u e tacitò insunt, perinde est, ac si expressa essent, cùm taciti et expressi eadem sit vis, ex l. 3. f f . de R. C. L 456. f f . de R. J. Illa autem lacitè, seu implicitè censentur coatineri in regula, q u e moraliter necessaria sunt ad insti tuti et r e g u l e observanliam. Hinc pro varietate temporum, locorum e t aliarum c i r -•fiimstantiarum varia à capitulis generalibus et provincialibus conduntur

slaiuta , ad conservalionem et observantiam insliluli necessaria; ad qua? utiquc religiosi obligantur, uti e t adpoanas in eis s tatutas . Quod si autem regula notabiliter relaxata sit, maximè per Sedem Apostolicam , professi regulariter loquendo non lenentur ad suscipiendam reformalionem pr i -mitiv® regula;; nam regulam non aliter professi sunt , quam sicut hic, e t nunc communiter observata fuit .

308. Q. IV. .4», et quomodo professio religiosa dissolvi aut dispensari possit? •

R. 4.° Vota professionis quoad accidenlalia dispensativè relaxari pos-s u n t , maximè per Sedem Apostolicam. Sic enim Papa potest rel igio-num subtrahere actuali obedienti® suorum Superiorum , dispensare cum eo ad condendum tes tamentum de rebus per se acquisitis, cùm dispositio ista fieri possit nomine P a p ® , vel monasteri'!; non verù nomine proprio et jure dominii .—2.° 'Promotio ad Episcopatum , vrì

' 'Papa tu in non solvit professionem religiosam (S. D.2. 2. </. 4 85. arg. 8)-nam status religiosus non repugna t , imo maximè convenit statui Episcopa-li, ut patet in Aposlolis. Ende religiosus faclus Episcopus obligatur volo castitatis, ut de se palei ; voto paupertatis, quia non sibi, sed Eccles ie acquir i t , et superflua vanè expendendo pcccat contra pan perla tern; voto obedienli®, quia tene tur obedire Pap®, non tànlùm obedientia communi , sicut alii Episcopi, sed speciali descendenle ex voto : at res -pectu Superiorum regularium obedientia maffiét tantum in habi tu , sicut in Generali; ità u t , si absolveretur a vinculo Ecclesi®, recideret in ac-tualem potestatem Pr®latorum regularium. Porrò éo casu, quo religio-sus in Episcopum promovetur , omnia ei concessa acl usus necessarios, ut. libri et alia supellex, subtrabenda sunt eidem, no illius promotio sit mo-nasterio damnosa; nisi Religio ex benignitale velit ei rel inquere ad usum ;

non tamen donare al iquamajoris momenti ; cùm Superioribus administra-tio, non donatio sit permissa(c(ip. 2. dt donat. cap.fin. de o f f . Vicar. in (i.)

' Éx constitutione Benedirti XIII. Postulat, 7 Mart. 1725. interdicilur quibuscumque Regularibus adquamcumquc Ecclesiasticam dignitatem ex-t ra suum Ordinem assumptis secum asportare, propriisque usibus appli-care. uLibros, pecunias, eredita, deposita, et bona mobilia, seu immobilia cujuscumque generis et spèciei, qu® eos tempore su® promotionis penes se, vel alios habere contigeri t , exceptis duntaxàt scriptis, propriis indù-mentis et breviario ; sed ea omnia, statim ac su® promotioni consense-rint, et antequam consecrationis tounus suscipiant, Superiore locali, e t capitulo ccenohii, conventus aut domus, ubi degunt , integra e t intacta absque ulla prorsus diminutione, cùm eorum notula - seu inventario bona fide corifecto, rcsignare teneantur , ut illi, postmodum cenobio; conven-lui, vel d'omui applicar'! possint, ac debeant, cui juxla Consiituliones e t consueludines cujusque Ordinis, Congrega tieni s ac insliluli applicanda esse constiterit. Quòd si secùs feccrint, et buie nostr® ordinationi non obtemperare pr®sumpserint , contrafacientes, ultra p e n a m suspensionis ab exercitio Pontificar^ ministerii in prffifal. Clement. IV. l i t i , const i tu-tam, suspensionis insuper ii divinis prenam ipso faclo incurranl Pap® r e -

servalam; sublata etiam Majori P®nitentiario earn relaxandi facúltate: et dd. rerum usum nec ad tempus Superiores concedere possunt. Et ex Constit. ejusdem Cùstodes 7 Martii 4725. iisdem Regular., tam ad Epi-scopatum quàm ad Cardinalalum evectis, prècipi lur in virtute S. obedien-ti® sub piena suspensionis ab exercitio pontificalium ipso facto incurren-da Pap® reservata, ut «Singulis su® regul® offierfs, obligationibus, qu® pontificale, sive cujuscumque alterius dignitatis, aut cardinalatus officium minimè impediant, perpetuò subsint: e t proinde sui monastici Ordinis, seu alterius regul® Mendicantium, insignia et propria indumenta lanea, suoque peculiari colore disimela; rasilem quoque ad cutis planitiem in summo vertice, vel eo giro e t forma expressam coronam praseferanl , quibus anteà intra eorumdem regularium Ordinum claustra militabant.»

Nota, quòd ab hac vestiendi lege eximuntur Clerici Regulares, cùm eorum Ordinum habitus idem reverá sit cum habitu presbylerorum se-cularium, ut animadvertit Bened. XIV in epistola decret. ad Joachimum CardinalemPortocarrero 4 3 Octobr. 4745, sicuti et Canonici Regulares ex privilegio Leonis X Constit. 34.

Pr®cipitur ulteriùs in citat. Constituí. Cvstodes, ut dimissoEpiscopatu, seu quacumque alia dignitate, ad quam evecti fucrunt , vel perfuncli mu-ñere sibi extra claustra commisso, ad eadera claustra redire teneantur sub poena privalionis usus pontificalium: et si p e r m a n s e m i in contuma-cia non redeundi ad claustra, post annum siili.eo ipso suspensi à divinis. "

3.° Papa non potest dispensare in substantia alicujus voli religiosi pro sensu composito, hoc est, ut quis maneat religiosus, e t habeat, v. g. pro-prium, vel uxorem ducat. Ità com. sententia, quàm amplectitur Innoc.

•Iii in cap. 6. cùm ad monasterium des t a t . monadi, in fin. dicens: abdica-no proprietatis, sicut et custodia castitatis adeò est annexa regulce monachi (observa hic sensum compositum), ut contra earn necSUmmus Pontifex pos-sit licentiam indulgere. In qua decretali doctrinam suam fundal S. D. 2 2. q. 88. a. 14, e t solidé probat per Ecclesiam non posse dispensari in voto castitatis religiose; quia debitxim continentice est essentiale statui Rèligio-nis, seu ut dicit decretalis, quia castitas est annexa regulce monachali. Quod argumentum manifesté procedit de dispensalione in sensu compo-sito, cùm nulla res sine suis essentialibus subsislat. Ità intelligenda mihi videntur celera omnia in d, art. 44. expressa, utpote ab hac ratione pendentia, p r a s e r t i m ilia verba: Papa non potest facere, quòd Ule, qui est professus Religionem, non sii religiosus. Nam hoc assertnm probat S. D. per principale argumentum statim subjectunv. quia continentia essen-lialiter est annexa stalui Religioso; ergò verba ista intelligenda sunt in sensu composito, ac si dicerem: Deus non potest facere , quòd ille, qui est homo, non habeat animam rationalem, seu non sit homo; quia sicut anima rationalis est de Essentia hominis, ilà castitas et alia duo vola sunt de essentia professi, seu hominis qua religiosi. Ex quibus banc elieio rationem: Papa dispensando, non potest id tollere, quod est de essentia rei; sed tria vota sunt de essentia s tatus religiosi, ut supra dixi ex communi doctrina; ergo dispensando, non potest Papa tollere

T. ii. .30

234 TIT. XXXI. DE REGUL. ET TRANS. AD RELIG.

votum, v. g. castitatis, vel paupertatis, ut eo sublato maneat quls rel i -giosus; tunc enim esset ex supposito, e t non esset religiosus, cüm es-sentialia constitutiva religiosi non haberet .

4.° Papa potest dispensare in votis religiosis pro sensu diviso, hoc est, potest tollere totum vinculum professionls religiose, et hominem re -ligiosum secularizare. Ita liodie communior sentent ia , quam etiam ex ThomistiS multi defendunt, Cajet. Andreas à Matre Dei, in Salmantic. Mo-ral . tract. 15. c. I . punct. 3. ¿ m m . 40. cum cit., contra Altisiodorensem, Turr . Sot. Joan. à S. Th. Salmantic speculativ. tr. 20. de stat. relig. cum cit., quam sententiam, utpote probabilem docui in theologia; licèi nunc alia mihi videalur mens S. Thoma?, ut eam mm. prceced. exposui. Prob. I. Papa habet à Christo domino generalem potestatem gubernandi Eccle-siam, e t e a faciendi qua raag i s expediunt tum privat®, tüm etiam publi-c a felicitati fidelium, ut patet ex Matth. 16: Quodcumque solveris super terram e tc . , et Joan. ult: Pasce oves meas: sed sub hac generali polestate continetur h a c potestas paticularis dissolvendi vinculum professionis re-l igiosa; ergo. Probo m i n o r e m : — 1 n e g a t i v è , quia nullibi excipitur:—2.° positivè, quia voluntates fidelium substant suprem® potestati Papali, ut, prout melius videtur, eas commutare, relaxare et totaliter i rr i tare possit: a tque ità in consequentiam jura quasi ta tollere, ac materiam subducere ab obligatione juris naturalis; ut palet in irritatione votorum simplicium, juramentorum et contracluum ; ergo ob eamdem rationem Papa habet po-testatem irritandi consensum religiosi, quo se Deo devovit, cüm nullo jure divino scripto aut tradito oslendi possit, casum islum exceptum fuisse à generali potestate irritandi. Quo casu jus naturale et divinum non m u -ta tur formaliter et directè, sed materialiter et indireelè; et in consequen-t iam, quatenùs irritato consensu, seu contractu, nulla restat materia, su-per quam obligatio juris naturalis cadat.—3.° Quòd h a c potestas par t i -cularis contineatur sub generali à Christo data, si non per definitionem, saltèra ipso facto deelararunl Surarai Pontifices, dispensando cura religio-sis ad matrimonium; sicut Benedictus IX cura Casimiro II Rege Polo-n ia , monacho Cluniacensi; Cales t in . III cum Conslantia Moniali Rogerii Sicilia Regis filia, et poslea uxore Henrici VI Imp.; Innoc. III conditor decretalis Cum ad momsterium, cum Ramiro II Aragoni® Rege. Abba-te e t Episcopo; Gregor. XIII cum Provinciali Cappuccinor. Fra t re Car-dinalis Joyosa, et alii cum aliis, ut Histórici memorant, quorum auclori-tas, quam nonnulli in dubium vocant, si non plenè probat, saltèm raultura adjuvat präsentem sententiam.—II. Non minùs Episcopus per confirma-tionem contrahit vinculum spirituale ju r i s divini cum sua Ecclesia, quàm religiosus per professionem cura Religione ; u t rumque enim ex na -tura sua, et jure divino est perpetuum ac indissolubile, imo fortius vide-tur esse vinculum Episcopi, quàm religiosi, ut docet S. D. 2. 2. q. 174. a. 5. et 6; sed Papa, ut Vicarius Dei, seu potestate à Christo accepta, dissol-vere potest vinculum Episcopi cum Ecclesia, ut clarè docet Innoc. III cap. 2. et fin. de translat.-, ergo etiam dissolvere potest vinculum profes-sionis religiosa, ut rectè argumentatur S. D. cit. art. 6. in corp ibi-

TIT. XXXI. DE REGL'L. ET TRANS. AD RELIG. SS5

Episcopi autem, quia sunt in statu perfectionis, non nisì auctoritate summi Pjntificis, ad quem etiam solum pertinet in votis perpetuis (qualia hìc ve-niunt religiosa, ut ex contextu patet) dispensare, possunt Episcopalem cu-ramdeserere.—III. Plerique Rll. id ipsum probant exeara t ione , quia Papa dispensare potest in votis simplicibus: sed solemnia religiosa non differunt ab eis, nisi penes solemnitatem extrinsecam, ab Ecclesia introductam (c. tmie. de vot. in 6.); ergo etiam dispensare potest in votis solemnibus re-ligiosis. Sed h a c ratio meritò rejicienda est, quia incertum per magia ineertum probat; nam verior videtur senlentia eorum qui vota religiosa, qua ab extrinseco dicuntur solemnia, asserunt intrinsecè distingui à quibuscumque votis simplicibus, et solemnibus non religiosis: siquidem solemnitas extrinseca, sicut matrimonio, non mula t , sed determinai vota, religiosa, q u a specificò talia important perpetuam tradilionem et acce-ptationem, perpeluamque obligalionem ex parte religiosi et Religionis, ut à principio Ecclesia Christi observatum fuit; q u a perpetuitas reci-proca in nullis aliis votis simplicibus reperilur. Melius senlentia ista con-lirmalur aucloritaleS. D. in 4. d. 38. q. 1 . a. 4. qu. 1 . ad 3. inquientis: Et ideo alii dicunt probabiliùs, si communis utilitas totius Ecclesia, aut vnius regni vel provincia exposcerel, posset convenienter et in voto Religionis et in voto continentia dispensare, quantumeumque esset solemnizatum. Ex quo patet ad valorem hujus dispensalionis requiri gravem et publicam causam, sine qua Papa i n j u r e divino et naturali dispensando, nihil agit, ut alias s a p e dictum. Talis causa essel: v. g. tranquillilas totius regni, de-fensio fidei ca thol ica: ut si in regno succedere deberet hare t icus , aut in fidelis, nisì monachus, ducta uxore, regnum susciperet etc.

06;'. contra resp. 4. pro sensu composito :—I. Papa potest totum vin-culum professionis relaxare, quod est plus; ergò etiam in uno voto, v. g. caslitatis dispensare, quod est minus.—Il Non repugna t , ut quis sit raa-ritus in habitu, e t religiosus in aclu: ut si conjugatus, consummalo ma-trimonio, de licentia uxoris fieret monachus; quo casu vinculum matrimo-nii non dissolvitur; ergò neque repugnat , ut quis sit castus, seu mona-chus in habitu, et maritus in actu; quia tali casu votura caslitatis non to-litur, sed tantùm obligatio ejus suspenditur, sicut volum castilatis perpe-t u a non tollitur, sed suspenditur, si vovens ad matrimonium dispensetur. Quo casu talis monachus, mortua uxore, lenerelur volum reddere Domino; sicut etiam monachus factus Papa, resignato Papalu , teneretur ad obe-dientiam, q u a per Papalum suspensa fuit.—III. Licèt obligatio radicalis, seu in actu primo annexa sii r egu l a monachali, non tamen obligatio exer-cita e t in actu secundo; ut patel in volo obedienl ia et pauperlai is ; sed radicalis obligatio castilatis componi potest cum conjugio et usu ejus, ut palei in marilo, qui priùs vovit continentiam; ergò etiam h a c duo com-poni possunt, ut monachus fiat mari tus, et consequenter in sensu com-posito Papa dispensare potest in votis religiosis.—IV. Presbyter latinus, vel Episcopus in sensu composito possunt esse mariti , licèt ligati sint vo-lo solemni castitatis; ergo à pari.

R. Ad I. C. e t N. C. Nam in antecedenti nulla est repugnan-

tia, benè vero in consequent'!, ut quis religiosus sit, et non habeat consli-tutiva essentialia religiosi. Sic Deus destruere potest hominem, non t a -rnen ilium conservare, dcstructa sola anima rationali.—Ad lì. Pari tasista non est contemnenda, neque tamen quidpiam evincit, et ideo C. A. et N. C. Nam maritus, si de lieentia uxoris fiat monachus, nihil agit repugnans vinculo maritali: tum quia matrimonium non eonsistit in usu; tum quia obligatio proxima reddendi debitum per uxorem remissa est; e t conse-quenter vinculo conjugali accedere potest vinculum professionis religiose. Econtrà monachus, assumendo statum conjugalem, directè poneret aliquid repugnans vinculo monachali, putà jus maritale, nam vi professionis rel i -giose obligaretur ad abstinendum ab omni actu venereo, etiam qui licitus est in matrimonio; vi autem initi conjugii obligaretur ad reddendum d e -bitum, q u e d u e obligationes, utpolè cont rar ie , non sunt compat ibles in eodem subjecto, preser t im si dicamus per tale cojugium aequiri jus pe-tendi debitum.—Nec est pari tas à voto simplieis castitalis et obediential; nam simplex castitas non est de essentia alicujus status; benè vero cas t i -!as religiosa est de essentia status religiosi; ergo licèt illa relaxari possit, non tamen ista in sensu composito religiosi status. Similiter promotio monachi in Papam nihil conlrarium ponit voto obedient ie , sed hujus exercitium suspenditur ex defectu p recep t i , seu altioris superioris.—Ad III. N. M., ex dictis. Nam jus radicale castitatis religiose seu abstinen-di ab omni actu venereo,-et j u s petendi ac obligatio reddendi debitum, directè sibi contrarian tur; ergo non possunt componi in eodem subjecto. Tum quia status religiosus, ex insti tutione Christi et communi Eccles ie sensu, negativè obligat, ne ei superinducatur s ta tus contrarius, u t i est conjugalis; cum econtrà s tatus conjugalis absolute negativè non obliget, ne ei perfectior status superinducatur; sed tantum conditionatè, si altera pars jus maritale non amittat, vel non remit ta t . Pro ultima disparitale ser-viat magistra Romana Ecclesia: admittit conjugalis conversione m ad mona-chatum (tit. de convers. conjvgat.J; monachis vero negai reversionem ad nuptias: quia castitas annexa est r e g u l e monachali {cit. cap. e. de statu mo-nache—Ad IV. N. C. Nam castitas non est 'essentialiter annexa Presbyte-ratui, vel Episcopatui, sed solùm ex precepto Ecclesie, quod relaxari po-test; econtrà castitas jure divino annexa est essentialiter statui religioso; ergo relaxari non potest, quin lollatur status religiosus, cùm nulla res sine essenlialibussubsistât.

Ohj. contra respon. 4. de sensu diviso:—I. G. 6. in fin, de s tat. monadi. cum S. D. 2. 2. quœst. 88. art. M et ibid. a. 6. ad 1 respondente: quòd votum solemne habet fortiorem obligationem apud Deum, quàm volum sim-plex.—II. Homo per professionem consecratur Deo, scilicet vi pe r fec te traditionis; sed consecratio non potest tolli à re, quamdiù res ista existit,. u t patet in calice consecrato; ergò neque professio religiosa tolli potest ab homine quamdiù vivit, ut infert S. D. cit. a. 11. ibi: unde multò minus potest hoc facere aliquis Prœlatus, ut homo Deo consecratus, quamdiù, vivit,' consecratus esse désistât: quod S. D. repet i t statini infrà: et ideo etc. , q u e lorutio manifesté est pro sensu divisò.—IH. S D. in 4. d. 38. q. 1. a. 2.

q. 2. de volo solemni ait: cujus obligatio in nullo casu irritavi potest.—IV. Papa, utpote inferior, non potest tollere jus naturale et divinum; sed pro-fessio religiosa est jur is naturalis et divini; ergo.—V. Papa nec indireclè per subtractionem mate r i e dissolvere potesl matrimonium consummatum, licèt obligatio illius acquiratur Deo ex liberis actibus conjugum; ergò nec tali modo tollere possunt professionem monachi; quia non constat, quòd Christus ei potestatem dederit irritandi consensum monachi: imo decuit pro excellentia tant i status, ne in terris esset polestas eum dissolvendo

R. Ad I. Auctoritales Islae procedunl de dispensatione in sensu com-posito, ut suprà ostendi: obligatio fortior non obstat, quin à Vicario Christi tolli possil.—Ad II. D. M. Quamdiu existit quoad formam subje-•clam consecrationi, C. M. quoad suam substantiam physicam. N. M. Sic lapides in Ecclesia consecrala, quamdiu muro inhe ren t , sunt consecrati; extracl i à muro desinunt esse consecrati: sic ut etiam destrucla forma calicis, substantia auri non manet consecrata, manet tamen existens. Si -militer in monacho tria considerari possunt: substantia physica persone , forma mosalis consistons in reciproco consensu monachi et Religionis, et inde resultans vinculum perpetuimi Deo deserviendi (hoc enim inteliigit S. D. nomine consecrationi s et benedictionis, non vero aliquas preces, q u e forsan alicubi in professionibus adhibenlur, ut rectè advertunt Thomiste)

j am vinculum istud de se perpetuum, respeclu cujus Deus habet jus q u e -silum, tolli nequit stante consensu: hoc autem irritato, indireclè et in consequentiam tollitur islud vinculum, sicut destructa forma calicis, in-direclè lollitur consecratio. Quòd autem Papa consensus voluntatis nos t r e irri tare possit, abundè probatum est suprà. Textus ex cit. ari. 41 intelligent!-! sunt ex probatione subjuncta, ibi: est ergò considerandum, utrum continentia sit essentialiter annexa ei, ad quod votum solcmni-zatur etc., atque ilà manifestò palet , S. Doctorem velie suos textus in le-Iligi pro sensu composito, Juristasque conlrarium ignoranter dicere; licèt pro sensu diviso doctò dicant, sicut ipse S. D pro nobis allegatus, et plu-rimi Theologi tempore ejusdem S. Doctoris. Alioquin, si priora verba crudè accipianlur, sequitur grande absurdum in ipsa li t tera S. Thome, quòd scilicet Papa neque cum Presbylero secolari dispensare possit in voto so-lemni castitatis; quia per tale volum est Deo consecratus: non polest aulem facere aliquis Prœlatus, ut homo Deo consecratus, quamdiu vivit, consecratus esse désistai; cùm tamen S. D. in subjuncta ratione funda-mental! distinguât, et conlrarium doceat .—Ad III. Obligatio ista ab i n -trinseco et privata aucloritate part ium in nullo casu irritari potest; benò vero ab extrinseco, et publica auctorilate Vicarii Christi, ad quem solum pertinet in votis perpetuis dispensare (S. D. 2. 2. quœst. 184. art. 6. et arg. c. 2 et fin. detranslat.) Sic Angelus ab intrinseco est incorruplibilis, e t tamen ab extrinseco desimi polest .—Ad IV. Per subductionem mater ie potest, ut sepiùs in simili dixi; irri tatis autem consensibus, nulla materia superest, ad quam terminetur jus naturale .—Ad. V. N. C. Quòd Papa matrimonium consummatum dissolvere non possit, id non oritur inde, quasi consensus fidelium irr i tare non valerci, sed altiori causa magni Sa-

cramenti; quia Christus vojuit per matrimonium consummatum significar indissolubilera unionem Verbi cum Ecclesia per carnem; et ideo nec Vicario suo dedit potestatem illud dissolvendi, ut tota Ecclesia tenet , ex Matth. 49 quoti Deus conjunxit., aap. 7 de convers. conjug. etc.; isla autem ratio et sensus Ecclesie non curr i l in votis etiam religiosis.—Cetera in minoris momenti ex Iiis facilè enodari possunt. Si tarnen S. Sedes Apostolica declaraverit decrelalem Innoc. III cùm ad monasterium, procedere in sensu composito e t diviso, paratus sum sententiam istam corrigere e t retra-ctare .

§ • H I . De juribus Regularium.

»

309, Q. I. Qua sunt prcecipua jura Prcelati generalis? R. S e q q : — 1 J u s dignitatis e t p reeminen t i e , q u e comparatur pa-

triarchali, cùm Generales medios et infimos Prela tos sibi subjectos ha -beant.—2.° Jus potestatis pr ivate, scilicet pa t e rne et dominice: vi cujus imperare possunt subditis, sicut pater fiüo et dominus servo, conformiler Instituto, irritare eorum vota, ordinare necessaria ad cultum divinum, res sibi commissas administrare, paternè corrigere e tc . Et quia h e c potestas or i tur ex voto obedientie, sequitur, quòd subditum suum ubicumque exis-tentem tanquam rem suam repetere et capere possit: quo sensu totus mun-dus dicitur esse Pre la to regular ipro territorio.—3.°Jus potestatis publice, seu jurisdictionis pro foro externo et interno fc. 3. deprivil. in 6.); q u e po-testas, vel est subordinata Episcopo, sicut in Pre la t i s non exemptis; vel ab eo independens, sicut in Pre la t i s exemptis. Et quidem in foro interno absolvere possunt à peccatis e t censuris, specialiter Sedi Apostolice non reservalis, omnes suos religiosos; in foro autem externo possunt inqui-rere in vitam suorum, judicare, excessus corrigere, censuras ferre etc.— 4.° Generalis potest p recep ta suis imponere, et decreta temporanea fa -cere pro tota Religione secundùm limites r e g u l e propr ie ; at perpetua statuta condere nequit, cùm id reservalum sit capitulis generalibus, u t com. docet in praxi; licèt in Socictate Jesu decreta generalia dicantur durare, donec revocentur.—5.° Generalis potest novas provincias erigere, dividere, adunare, sicut Episcopus beneficia (c. 8. de excess. Pralat.)—6.° Potest etiam causas subditorum ad se avocare, non tamen subditum exi-raere à jurisdictione P r e l a t i inferioris, ut provincialis, vel localis; nam ejusmodi exemptiones ä jure communi exorbitantes facere, et subditum, omissis mediis superioribus, immediatè sibi subjicere, est proprium solius Sedis Apostolice, q u e Episcopos à jurisdictione Archiepiscoporum, e t Re-guläres quosdam à jurisdictione Episcoporum eximit (Con. 52. frater. 16. quast. 4.)—Denique Generalis polest ea omnia, ad q u e jurisdictio secun-dùm propria statuta se extendit. Sicut econtrà gravissimi obligatur ob-

t

servanliam regularem procurare, laxitates tollere, et ea, q u e nervum discipline regularis dissolvere possunt, submovere: uti et in fine sui ge -neralatus rationem s u e administrationis reddere capitulo generali, quo inferior est. Fusiùs isla vide in Scriploribus regularibus.

310. Q. II. Qua sint jura Prelati provincialis et locatisi R. Jus potestatis pa te rne , et dominice, et jurisdictionis: vi quarum

generaliler idem possunt in sua provincia vai monasterio quod Generales in tota Religione; nisi polestates i s t e à propria regula limitentur, sicut plerùmque limitari solent, p reser t im localibus superioribus.

311. Q. III. Quam polestatem habeant Praposita monialium? R. Dominicam et maternam, in qua pares sunt cum Prelat is virorum;

at polestalem clavium seu jurisdictionis non habent; cùm potestas ista p re requ i ra t officium spirituale, cujus f emina regular i ter incapax est .

Id tamen Abbatisse concedi potest, ut Clericos in beneficiis inst i tuere et ab eis amovere, seu latè suspendere, hoc est, simplici p racep to prohi-bere possit f12. c. de M. et 0.)

312. Q. IV. Quid Prelati Regulares possint vi privilegiorum? R. 1 A b s o l v e r e possunt suos subditos ab omnibus casìbus Sedi Apos-

tol ice reservatis, exceptis casibus Bulle C e n e : dispensare in votis, jura-mentis, jejuniis, observatione festorum, recitatione breviarii, i r regular i-tatibus, e t aliis, q u e passim referuntur à DD., e t de quibùs suis locis dicam, preser t im tit. de privil. juxlà tamen privilegiorum tenorem.—2.° Prelat i exempli liberè suam jurisdictionem exercere possunt independen-ter ab Episcopo, exceptis illis casibus, in quibus de jure novo subjiciuntur Ordinariis.

313. Q. V. Qui sint illi casus, in quibus Regulares exempti subjiciun-tur suo Diecèsano?

Phokier enumerat 116, Barbosa 50, alii plures, vel pauciores;sed de nu-mero non est curandum, dummodò in substantia conveniamus. Unde:

R. Casus isti precipui sunt seqquentes: I. Sine licentia Episcopi aut proprii Parochi non possunt Clericis et

laic.s ministrare Extremam-unctionem et Viaticum, neque matrimonia so-emnizare; alias presumptores incurrunt ipso facto excommunicationem

(Clem. 1 . deprivil.), q u e censura reservatur Sedi Apostolice; et Epis-copo datur facultas earn publicèdenuntiandi.

II. Episcopus supplet negligentiam Pre la lorum in provisione benef ì -ciorum commissam [Clem. unic. de supplenti, neglig.)

III. Regulares exempti , si sunt exequulores ultimarum volunta-tum, rationes s u e exequutionis reddere debent Episcopo (Clem. unic de test am.)

IV. In causa heresis , ubi non sunt Inquisitores, subsunt ejus judicio (c. 9. §. fin. de haret. et Triti, sess. 5. cap. 2.] '

V. Sine ipsius approbatione non possunt libros tvpis dare (Trident $ess. 4. in decr. de edit. libr.J

VI. Per censuras ab eo cogi possunt, ut in Ecclesiis curatis, si quas habent, Verbum divinum prediceut , sess. 5. c. 2. de reform, ubi cap. i.

Episcopis injungitur , ut procurent lectionem S. Scr ip ture in monasterii» s u e diœcesis. • • '

VII. Extra monasterium degens, si delinquat, ab Ordinario loci visi-tari , puniri, et corrigi potest (sess. 6. cap. 3. de reform.), uti et compelli ad solutionem in causis civiiibus mercedum et miserabilium personarum (sess. 7. cap. 14. de reform.)

. VIII. Si importunas eleemosynas exigant /ve l tempore indebito divina celebrerit, Ordinarius contra eos procedere potest (sess. 22. in decret. de observ. in celebrai, miss.)

IX. Nullus regularis potest confessionis secularium audire, nisì ab Episcopo sit approbatus (sess. 23. c. 15. de reform.)

X. P re sumen te s matrimonio assistere, vel sponsos benedicere absque licentia proprii Parochi, estsuspensus ipso facto, donec ab Ordinario hujus Parochi absolvatur (ses. 24. cap. 1. de reform, matr.), in quo loco p e n a excommuuicationis lata in Clem. 1. de privil. videtur commutata fnisse in pœnam suspensions .

XI . Exempti ratione Ecclesiarum parochialium, vel aliarum secula-r ium , tenentur venire ad Synodum diœcesanam (sess. 24. cap. 2. de reform.)

XII. Contraddente Episcopo, Regulares non debent predicare in Ec-clesiis etiam suorum Ordinum (sess. 24. cap. 4. de reform.)

XIII. Nullam insolitam imaginem, vel novas Reliquias*in Ecclesia po-nere audeant, nisi recognoscente et approbante Episcopo (sess. 25. den-, de Invoc. SS.)

XIV. Sine licentia Diœcesani non possunt nova monasteria erigere (sess. 25- cap. 3. de Regul.)

XV. Recedentes à suis monasteriis sine mandato in scriplis obtento,. et iam p r e t e x t u ad superiores suos accedendi, ab Ordinariis locorum, t a n -quam desertores sui instiluti puniendi sunt; cap. 4. ibid., ubi subditur de s tudent ibus : Itti autem, qui studio-rum causa ad Universitates mittuntur, in conventibus tantum habitent; alioquin ab Ordinariis contra eos pro-cedatiir.

XVI. Episcopi jubentur procurare clausuram Sanctimonialium, ità ut septa monasterii nomini ingredi liceat sine eorum licentia, vel sùperi,oris in scriptis obtenta sub excommunicalionis p e n a ipso facto incurrenda (cap. 5. ibid.)

XVII. Monasteria exempta non habentia ordinarios regulares visitato-res, vel eos sibi in certa provincia constituant, vel visitentur ab Episcopo (cap. 8. ibid.), u t i et moniales S. Sedi sub jec te (c. 9. ibid.)

XVIII. Regulares, in his q u e pertinent ad curaro animarum, subsunt Episcopo, nisi P re l a tu s sit plenissimè exemptus cum clero et populo (cap. M. ibid.)

XIX. Regulares, mandante Episcopo, tenentur in suis Ecclesiis cen-suras et interdicta ejus publicare et servare, uti etiam dies festos in diœ-cesi celebrar! solitos aut p recep tos (cap. 12. ibid.)

XX. Exempti omnes vocati tenentur ire ad proeessiones publions,

quorum controversias de p recedenza , remota appellatene, compone! Episcopus (cap. 13. ibid.), nisi specialiter eximantur à processionibus, si-cut plerique Clerici regulares: cujusmodi privilcgium etiam Scholis Piis dedit Urbanus VIII.

XXI. Regularis intra claustrum degens, et extra illud notoriè de-linquens, ut populo scandalo sit, instante Episcopo, à superiore severe puniendus est, certificato circa id Episcopo; seciìs superior officio pr i -vandus, e t delihquens ab Episcopo puniendus eri t (c. 14. ibid.)

XXII. Ad renuntiationem honorum à novitio faciendam necessaria est Episcopi, vel ejus vicarii licentia (cap. 16. ibid.), nisi consuetudo aliud habeat.

XXIII. P r e f e c t a monasterii ante mensem ccrtiorem faciat Episcopum de futura professione alicujus monialis; secùs, quamdiu Episcopo videbi-tur , ab officio suspensa sit (cap. 17. ibid).

XXIV. Cause reclamantium contra professionem deducende sunt co-ràni Superiore, et Ordinario, (cap. 19. ibid.)

I lec potiora sunt , ex cit, Sess. 25. de Reg. XXV. Regulares sine licentia Episcopi non possunt promulgare novas

in dulgentias, Ordines, Chrisma, consecrationes Ecclesiarum ab extraneo pelere, nisì speciali privilegio sint muniti.—Vide Barb, de off. et potest . Ep. alleg. 105. à num. l i . Cokier de jurist!. Ord. in exempt, p. ì. q. io, Fagnan. et alios.

IV.

De Regular ibns apostatis, f ugi ti vis et ejectis.

3 U . Apostata est, qui à Religione recedit animo non redeundi, sive habitum religiosum deponat, sive non.—Fugitivus est, qui abiit animo va-gandi, e t rursùm ad Religionem redeundi. Cujusmodi etiam est ille, qu , sine licentia superiorum abiit animo seu p re tex tu accedendi majores su-periores (Trid. Sess. 25. c. 4. de regul.) Ex communi tamen DD. excusatur à fuga is, qui ex causa imminentis, injusti et no tab i l i gravaminis infe-rendi, abiit ad majorem superiorem; dummodò id protes te tur sallèm co-ràm duobus gravibus religiosis; at ob gravamen jam de pre te r i to illatum non licet ità abire, Constit. Sixti V Cum de omnibus, et alia incip. Ad Ro-manum spectat.—Ejectus est, qui non spontè recedit, sed per sententiam condemnatus exire compellitur.

315. Q. I. Quce sint pcence apostatai um et fugitivorum? R. 1 . ° Excomunicatio l a t e sentent ie: q u e tamen ci tiùs non incurri-

tur , nisì apostata vel fugitivus habitum dimittat, c. 2. ut periculosa, Ne Clerici in 6.; q u e Cons t i tu te , utpote penal i s , non debet extendi ad eos, qui habitum retinent.—2.° In apostasia, vel fuga, nec ordinari, nee in or-dinibus ità susceptis ministrare possunt (cap. fin. de apost, cap. fin. d. 50);

T. II. 31

si verò hanc suspensionem violent . tuacpr imüra fiunt p ropr i è i r r cgu la r« . —3.° Apostata vel fugitivus non gaudet privilegiis sui Ordinis (Trid. Seis. 25. cap. 19. de rege/.)—4.° Profieiscentes Romam sine licencia Gene-ralis aut provincialis, biennio privantur voce activa et passiva ex decreto Clem, et Urb. VIII ineip. S. Congregano Cardi.—*.0 Noclu de claustro furlivè exiens, gravi ter quidem peccat, e t ex deer. Clem. casum reser-vatum (si eum superiores sibi reservarunt) incurrit ; non tarnen excom-municatione, nisi dimisso habitu vagetur ; qua vagati o est species fugai, adeòque subslat excommunicationi [cap. 2. ne clerici in 6 .) Ce te ra pceha desumenda sunt ex statut is cujusque Ordinis, e t convenienter infligitur career, ut libertas, q u a illicitè ampliata fuit , licité in carcere r e s t r i n -gatur . Apos ta ta nullo modo liberantur ab observantia sui inst i tut i , ne delictum eis suffragetur; ñeque absolví à confessarlo possunt, donee habeant serium animum redeundi.

316. Q. II. Quid juris circa ejectionem incorrigibiliuml R. 4.° De jure com. ille censetur incorrigibilis, qui in gravi delieto,

sive ejusdem, sive diversa speciei ter monitus e t correctus se non emen-da t (cap. 10. de judie, cap. fin. de stat. momch.) Insuper de jure novo ad incorrigibilitalem requirebalur, ut religiosus unius anni spatio in jejunio et pan i t en t ' a probaretur in carceribus ex decreto Urban. Vil i incip Sac. Congregano Cardd. 1624 die 21 Septembr.; q u a probalio reducta est ad

• carcèrem semestrem per Consl. Inn. XII . ineip. Instantibvs 24 Julii 1694; ubi c i am prac ip i tur , ut pro causis incorrigibilium eligantur sex patres in capitulo generali, et in quavis provincia sex in capitulo provinciali; de quoru il Consilio et assensu tandem ejectio fieri possil; accedente appro-bations Generalis —2.° Ejectus non fit plenè sui jur is , sed in conscientia t ene tu r se emendare, et ad Religionen» redire, ldeoque lenelur ad obser-vantiam votorum, et aliarum sui instituti regularum, q u a compaliunlur cum pràsent i ejus stalu. Ità bodie com. sent. Nam cap. fin. hoc tit. inno-vat-im est per eil. Decrelum Urbani Vili; ergo sicul P r a l a t i regulares te-nentur fugitivos e l ejectos, etiam justé e l juris ordine servato, annualim seu dum se bceasio offerì; ità etiam isti tenentur ad Religionen» redire. Pmra.de his scripsi in mea epitome judieii summarii criminali.

• Juslè ejeetus non habet actionem petendi à Religione alimenta, ut probat Bened XIV. lib. XIII de Synod, d iac . cap. 11. num. 25, licèt sit Socielatis Jesu , et promotus fuerit post emissa vota Simplicia ad Sacros etiam Presbí tera tus ordines, ex Constitut. Benedict. XIII. Injuncti 14 Jan . 1728, qui tamen non redditur inhabilis, ut ejecti post admissionem ad vola solemnia, ad Ecclesiastica muniaobeunda et beneficia assequenda, ex decreto Congr. Conc. it. Febr. 1662. relato à Bened- XIV loc. e i l . a . 21. "

TlTl iLUS mil.

DE CONVERSIONE CONJUGATORUM. 4

317. Nota Per conversione«» conjugatorum hic intelligi t ransi tum eo-rum ad Religionem post matrimonium ratum, vel consummatum.

318. Q. I. Quibus sponsis de prcesenti concedatur bimestre ad deliberan-dum de ingressu Religion's?

R. 1.° Illis solùm, qui.cogilant, seu asserunt , se velieingredi Religio-nem (cap. 7. ex publico h. <.); quòd si tempus istud à jud^ce praf ìxum, ex quacumque causa protraherelur , adhuc durante matrimonio rato, libe-rum erit ad Religionem convolare; cùm favor iste à Chrislo concessus sit omnibus, qui needum matriinóuium consummarunt.—2.° Matrimonium ra-tum non citiùs, nisi facia solemni professione, dissolvitur quoad vinculum; et tunc primum alteri parli in seculo remanenti liberum est ad alia vota transire (cap. 2. U h. t. Trid. Sess 24. Can. 6.,'

319. Q. II. i n , et quomodo post matrimonium consummatum liceat Reli-gionem ingredi?

R. l .° Si mulier intra bimestre de RePgione cogitans", per vim aut gravem mèlum cognita fuit, probabililer potest, altero invilo, Religionem ingredi. Ità Abb., Fel in . ,Fagn. , Reiff. e ta l i i , contra Host. Sylv. Cov. Engl. etc . ; nam jure suo per delictum alterius spoìiuri non potuil . per cop.6. d" eoqui cognov. Quia veròex tali ingressa plerùmque magna incon moda se-querentur , ut desertio prolis educanda et desoluta mariti, qui s i a sps alterius conjugii manere deberel in seculo. cùm per professionem uxoris tuie matrimonium, utpote consummatum, non dissolverelur; ideo p r a -slaret abstinere ab ingressu Relig'onis. — Nec obstat cap. 13 h, t. can. 13. siquis 15. quaist. 1 et similia jura; nam procedunt in casu. quo mat r i -monium sine vi, e l injuria alteri illata consummatum fuit .

2.° Jure, consummato matrimonio, extra easum divorili perpetui, non licet Religionem ingredi ,absque spontaneo consensu al terius partis (e, 17. hoc tit.) Nam jure suo nemo invitus est spoliandus; secùs co.njux rel ictus alterum ex Religionem revocare potest, isque lenelur red i re : nam talis professio est invalida, licèt ex speciali interprelalione ju r i s valeat in vim voti simplicis cont inent ia (c. 3 .12. hoc til.)\ nisi forsan protesta tus fuis-set, nolle se obligari voto cont inent ia aliler, quàm dependenter à valore professions. Unde revocalus debitum reddere debet; non tamen exigere, vel mortua uxore aliam ducere poterit (cit. c. 3. h. t.)

3.° Si uterque conjux, mutua licenlia non obtenta, professus est Reii-

a — A g i t u r d e h a c mate r i a S7. quceit. 1. et 2, p r a s e r t i m a Can. 19. et S3, qucztt. i.—Nov. 123. cap. 40; q u a t a m e n in eo, q u o d d o c e t m a t r i m o n i u m c o n s u m r c s -t u m p e r R e l i g i o n s m dis»olvi . c o r r e d a est 8 j u r e Can. « f . e a p . 19.

si verò hanc suspensionem vio len t . tuacpr imüm fiunt p ropr i è i r r cgu la r« . —3.° Apostata vel fugitivus non gaudet privilegiis sui Ordinis (Trid. Sess. 25. cap. 19. de rege/.)—4.° Proficiscentes Romam sine licencia Gene-ralis aut provincialis, biennio privantur voce activa et passiva ex decreto Clem, et Urb. VIII ineip. S. Congregano Cardi.—*.0 Noclu de claustro furtivè exiens, gravi ter quidem peccat, e t ex deer. Clem. casum reser-vatum (si eum superiores sibi reservurunt) ineurrit ; non tarnen excom-municatione, nisi dimisso habitu vagetur ; qua; vagati o est species fug®, adeòque substat excommunicationi [cap. 2. ne clerici in 6 .) Ce te re pcehe desumendo sunt ex statut is cujusque Ordinis, e t convenienter infligitur career, ut libertas, q u e illicitè ampliata fuit, licité in carcere r e s t r i n -gatur . Apostata; nullo modo liberantur ab observantia sui inst i tut i , ne delictum eis suffragetur; ñeque absolví à confessano possunt, donec babeant serium animum redeundi.

316. Q. II. Quid juris circa ejectionem incorrigibiliuml R. 1.° De jure com. ille censetur incorrigibilis, qui in gravi delieto,

sive ejusdem, sive diverse speciei ter monilus e t correctus se non emen-da t (cap. 10. de judie, cap. fin. de stat. momch.) Insuper de jure novo ad incorrigibilitatem requirebatur, ut religiosus unius anni spatio in jejunio et p e n i t e n t a probaretur in carceribus ex decreto Urban. Vil i incip Sac. Congregano Carid. 1624 die 21 Septembr.; q u e probalio reducta est ad

• carcerem semeslrem per Const. Inn. XII. incip. Instantibvs 24 Julii 1694; ubi et 'am prec ip i t a r , ut pro causis incorrigibilium eligantur sex patres in capitulo generali, et in quavis provincia sex in capitulo provinciali; de quoru u Consilio et assensu tandem ejectio fieri possil; accedente appro-bations Generalis —2.° Ejectus non fit piené sui jur is , sed in conscientia t ene tu r se emendare, et ad Religionem redire, ldeoque lenelur ad obser-vantiam votorum, et aliarum sui instituti regularum, q u e compaliunlur cum present i ejus stalu. Ità liodie com. sent. Nam cap. fin. hoc tit. inno-v a t e est per eit. Decrelum Urbani Vili; ergo sicul P r e l a t i regulares te-ne.'itor fugitivos e l ejectos, etiam justé e t juris ordine servato, annuatim seu dum se occasio offerì; i t àe t i am isti tenentur ad Religionem redire. PiUra.de his scripsi in mea epitome judicii summarii criminali.

• Justé ejeetus non habet actionem petendi à Religione alimenta, ut probat Bened XIV. lib. XIII de Synod, d iec . cap. 11. num. 25, licèt sit Soßielatis Jesu , et promotus fuerit post emissa vota Simplicia ad Sacros .etiam Presbi teratus ordines, ex Constitut. Benedict. XIII. Injuncti 14 Jan . 1728, qui tarnen non redditur inhabilis, ut ejecti post admissionem ad vola solemnia, ad Ecclesiastica muniaobeunda et beneficia assequenda, ex decreto Congr. Conc. 11. Febr. 1662. relato à Bened- XIV loc. e i t . a . 21. "

TITIÌLUS mil.

DE CONVERSIONE CONJUGATORUM. 4

317. Nota Per conversionem conjugatorum hic intelligi transitum eo-rum ad Religionem post matrimonium ratum, vel consummatum.

318. Q. I. Quibus sponsis de presenti concedatur bimestre ad deliberan-dum de ingressu Religion's?

R. 1.° Illis solùm, qui.cogilant, seu asserunt , se velieingredi Religio-nem (cap. 7. ex publico h. t.); quòd si tempus istud à j u d a e pref ixum, ex quacumque causa protraheretur , adhuc durante matrimonio rato, libe-rum erit ad Religionem convolare; cùm favor iste à Chrislo concessus sit omnibus, qui needum matriinóuium consummarunt.—2.° Matrimonium ra-tum non ciliùs, nisi facia solemni professione, dissolvitur quoad vinculum; et tunc primum alteri parli in seculo remanenti liberum est ad alia vota transire (cap. 2. Uh. t.. Trid. Sess 24. Can. 6.J

319. Q. II. i n , et quomodo post matrimonium consummatum liceat Reli-gionem ingredi?

R. 1.° Si inulier intra bimestre de Rel ;gione cogitans", per vim aut gravem mèlum cognita fuit, probabiliter potest, altero invilo, Religionem ingredi. I tàAbb. , Fel in . ,Fagn. , Reiff. e ta l i i , contra Host. Sylv. Cov. Engl. etc . ; nam jure suo per delictum allerius spoiiari non potuit , per cop.6. d" eoqui cognov. Quia veròex lali ingressuplerùmque magna incon moda se-querentur , ut desertio prolis educande et desolutio mariti, qui sine spa allerius conjugii manere deberel in seculo. cùm per professionem uxoris tuie matrimonium, ulpote consummatum, non dissolverelur; ideo p r a -slaret abslinere ab ingressu Relig'onis. — Nec obslat cap. 13 h. t. can. 13. siq>iis 15. quest. I et similia jura; nam procedunt in casu. quo mat r i -monium sine vi, e l injuria alteri illata consummatum fuit .

2.° Jure consummato matrimonio, extra casuin divortii perpetui , non licet Religionem ingredi ,absque spontaneo consensu al lerius part is (e. 17. hoc tit.) Nam jure suo nemo invitus est spoliandus; secùs co.njux rel ictus alterum ex Religionem revocare potest, isque tenetur r ed i re : nam talis professio est invalida, licèt ex speciali interprelalione ju r i s valeat in vim voti simplicis cont inent ie (c. 3. 12. hoc ti\.)\ nisi forsan protesia tus fuis-set, nolle se obligari voto cont inent ie aliler, quàm dependenter à valore professions. Unde revocalus debitum reddere debet; non tameu exigere, vel mortua uxore aliam ducere poterit (cit. c. 3. h. t.)

3.° Si ulerque conjux, mutua licenlia non obtenta, professus est Reii-

a—Agitur de hac materia 27. quceit. 1. et 2, presertim a Can. 19. et S3, qucztt. i.—Nov. 123. cap. 40; q u e tarnen in eo, quod docet matrimonium consumma-tum perReligionsm dis»olvi. correda est 8 jure Cae. ét. eap. 19.

2 4 4 T I T . XXXI!. DE COHVERS. CONJIG.

gionem, si quidem alter de allerius professione scivil, valel ulriusque professio, quia ipso facto alter alteri scienter dedit licentiam; at si alter de alterius professione nihil sciret, probabilius est, neulrius valere profes-sionem, utpote sine licentia factara; ac proinde uterque exire posset, ve* alter alterimi ex Religione revocare: neuter tarnen petere, aut reddere posset dcbilum; quia uterque ligatus esset voto simplici continenti® (cit. cap. 3. h. t.) Similiter,si uterque emisissetin seculo votum continenti®» alter sine licentia Religionen! professus, revocari posset, non quidem ad usum conjugii, sed ad obsequia conjugalia.

4.° P ra t e r licentiam requiritur, ut pars al tera , vel Religionem ingre-i diatur, vel si non est suspöetade incontinentia, saltèm votum continenti® emittat (c. 8. hoc tit.); hoc tamen non emisso, professio mariti cum sola licentia uxoris esset valida : ita com. Nam talis professio nullibi i rr i tatur; ac proinde locus est Regulffi: Multa fieri prohibentur, quce si facta fuerint-, obtinent roboris firmitatem (cap. -IG de Regular.) Imo talis professio cum sola licentia uxoris supponilur valida (cap. 9 ex parte hoc tit.), ubi ma-ritus, qui consentienle uxore, monachalem babitum suscepit, illa mortua, jubelur redire ad monasterium, et secundam uxorem putatitiam rel in-quere.—Nec obstat cap. 8 h. t, ibi: nullatenus recipiatur; nam particula nullatenus ex subjecta materia non significai nullilatem, nisi quatenus conjungitur prioribus verbis: sine licentia uxoris nullatenus recipiatur. Porrò tali casu, si pars remanens in s®culo, sive sii vir, sive mulier, non scivit obligationem juris, quòd teneatur, vel Religionem ingredi, vel s' abest suspicio incontinenti®, votum caslitatis emitlere, revocare potest conjugem professum ex Religione; et is tenebilur debitum reddere, ac post mortem conjugis ad Religionem redire (cap. 9. h. t,) Al si scivit illam obligationem, non permitl i tur revocalio professi^ sed remanens in s®culo compelli debet ad ingressum, vel ad votum continenti®. Quia verò hoc durum est, Pr®latus non admittat conjugalum ad professionem, donec ad formam cap. 8. hoc. tit., uxor, vel continentiam voveat, vel Religionem amplectatur.—Vide Sancii, lib. 2 de mat-rim. disp. 18 et lib. 7. disp. 32> ubi similes casus proponit, quos prudenlia Pralatorum non sinet in p r a -xim devenire.

Hùc spectat solidè animadversum ex variis facti speciebus maturò discussis in Congr. Conc. à Bened. XIV. lib. XIII de synod, dime, cap-32. n. 16. ibi: «Sacri Canones adigunt quidem virum a t a t e florentem ad professionem in monaslerio nuncupandam, vel, quatenus in provecta jam s t a l e constitutus sit, ad emitlendum in saculo simplex caslitatis votum-dum uxor religiosum inslitutum ampleclitur; et non tunc, cùm jura ma-trimonii sunt l®sa; si enim liujusmodi jura ab uxore per adullerium Issa fuerint, quod tunc juniori viro in saculo manenti imponitur onus emit-tendi simplex caslitatis votum (juxta statutum à Congr. particulari habita coram Innocentio X ut cit. loco refertur num 13.) prascr iplum dici debet ad quamdam veluti luliorem cautionem: cui quidem scriclo jure locus non est, quoties ante acta viri vita nullam f u t u r a incontinenti® susplcionem ingerii..» Nola 'amen, quòd hoc votum in hypothesi emitlendum esset a

viro innocente duntaxat, donec uxor Religionem professa viveret, ut re-scripsit Congr. Concil. in Januen. 2. Maji 1722. Thea. Resolut, ejusd. Con-greg. toni. 2. pag. 164."

TITULl'S XXXIII , DE CONVERSIONE INFIDELIUM. «

3S0. Q. Quid statuatur in hoc titulo? R. 1-° Applicatur Can. 40 et 51. Conc. Triburiensis, de impedimento

dirimente criminis, in casu quo vir infìdelis occidit maritum uxoris fidelis, ea cooperante, et in mortem mariti mac inan te ; et tunc infìdelis, estò convertalur ad lidem, non potest uxorem occisi ducere: secùs si nulla machinatio ex parte fidelis intercessit (cap. 1. hoc tit.)

2.° Si ex conjugibus unus solum convertatur ad fìdem, proles doli in-capaces dand® sunt converso ad fìdem, sive sit vir, sive mulier; idque ob favorem Rel.gionis, cui cedere debent jura patri® poteslatis, et alia ci-

l i f f T ^ h °° U L ) ' q U ' a S U m m a e s t r a t i 0 ' q u i e p r o b i g i o n e facit 43 f f . de Religios.)—An vero, et quomodo matrimonia conversorum ad lidem dissolvanlur, dicetur lib. 4. tit. 19.

TiTULUS x x x i r .

DE VOTO E T VOTI REDEMPTIONE. b

321 Nota. I. Occasione status religiosi hicagi de volis in genere, e tde i t e r a t a n e ab eorum obligatione, q u a liberatio hic latò vocatur voti r#-nemptw: strietè autem votum dicitur redimi, dum personalis obligalio A oli t ransfertur in opus reale: ut si loco peregrinationis detur ele--emosyna.—De votis videri possunt obvii Moralista; ego in p r a l n t i resol-vam quast iones pracipuas ad forum Canonicum pertinentes.

Nota II. Votum definiri: Promissio deliberate Deo facta de ni eli ori bono. Nam votum est actus Rel igioni seu latri®; ergò soli Deo, et non alicui Sanclo fieri debet. Et quidem, de meliori bono; alias Deo, utpote sanctissimo, non placeret, si obligares te ad faciendum minus bonum,

a . - A g i t u r d e hac m a t e r i a 28. queest, 1 et h ic i n c i d e n t e r occasiona p r e c e -d e n t s ti tuli ; q u i a con juga t i inf ideles , seu non bapt iza t i , solent conver t i ad f ìdem c h r i s t i a n a m .

6—Agitur d e h a c m a t e r i a in Sexto, e t Ex t ravagan t . J o a n n . XXII. hoc tit. —In Decreto dist. 27. 28. 30. 31. 32. e! 27. q. 1. et 3 ! . q. 1. fan. 3.

cujus oppositum est majus bonura. Unde materia voti debet esse non tan-tùm possibilis et bona, sed etiam magìs bona, quàm ejus oppositum.— Consule P. Laym. qui conditiones istas doctè explicat, et fusè Salmant. Mor. tr. 17.

Nota III. Votum varié dividi:—!.0 In commune, velnecessarium e r parte mater ie , cujus materia est precepl i ; ut si voveas non furari: et sini guiare cujus materia est consilii, ut continentia.—2.° In reale, quo res ex-te rna promitti tur, ut pecunia pro altari: personale, quo propria hominis actio, vel ejus omissio promitt i tur , ut orare, abstinere à carnibus: et mix-tum, quo partim actio, partim res promitt i tur: ut peregrinar! ad limina Apostolorum, et ibi donum aliquod offerre.—3.° In absolution, quod à nulla conditione dependet, sed prec isé ob honorem Dei elicitur, ut ingredi Re-ligionem; conditionatum, quod pendet à conditione, et plerùmque imper-fectum est ex par te voventis: ut ingredi Religionem, si sanus ex morbo evaseris; et panale, quo promit t i tur p e n a solvenda in casum, quo vovens hoc vel illud fecerit, v. g. jejunabo, vel 10 pro eleemosyna dabo, si adhuc semel lusero etc. , quód si p e n a concipiatur ob actum pre te r i tum, perfecta eri t obtigatio voti, v. g . quia fornicatus fui, voveo ingressum Religioni?. —4.° In externum, e t purè internum, in publicum et oecuttum, in ex-pressum et taciturn, quorum notitia ex vocibus patet.—5.° In votum soli Deo, seu in gratiam solius divini honoris factum: et hoc statini acceptatur à Deo; et in votum in gratiam hominis factum, v. g . voveo, quòd tibi pau-peri dotem dare velini; et tale votum non obligat, donee ab homine pro-missario acceptetur.—6.° Votum celebri divisione dividitur in solemne, et simplex, in quorum explaat ione Doctores controver tunt . Solemne est,, quod voventem perpetuò obligat, et inhabilita® ad quoseumque actus voto' repugnantes, sive id oriatur ex jure divino, sive ex jure Ecclesiastico. Et talia vota sunt tanlùm duo: professio religiosa t r ibus soiilis votis con-stans, e t votum cont inent ie de jure Ecch-siaslìeo annexum sacr. Ordi-nibus (cap. unic. hoc tit. in 6.) Simplex e s t . quod obligat quidem voven-tem, et actus voto contrarios reddit illicilos; non lamen inválidos, nisi per accidens, sicut in Societate Jesu vota S i m p l i c i a p r o eo s ta tu , quo quis in Socielate vivit, ex speciali dispositione irr i tant matrimonium cpnt ra-hendum. Talia vola ¡S imp l i c i a sunt cetera omnia, p r e t e r duo suprà dieta.

322. Q. I Qnis possit votum emittere? R. Regulariler omnis homo viator usu rationis pollens, dum mudò vo-

tum implere sii in polestate voventis, et nulli prejudiciosum. Unde:—1." Pupilli et minores non possunt vovere vota realia, nisi forsan in tempus, quo liberam rerum suarum administrationem habebunt; vola autem pe r -sonalia nulli prejudiciosa emitiere possunt .—2.° Conjuges, Religiosi, servi, filiifam. in pre judic ium alterius conjugis, monasterii, domini et patrisf. Nam talia vota, quatenus aliis p re jud ican l , Deus non acceptat; nisi conditionatè, si consentiant ii, quorum interest: v. g . si Superior consentiat in peregrinationem monachi e t c . , si Papa consentiat , ut Epis-copus flat religiosus (cap. 18 de Re guiar.),'quo casu i,tà vovenles obligantur ad petendam licentiam, implendi voti gra t ia . Parochi verò, et Cleric1

alii, cum vinculo Ecclesiis suis adstricti non sint , absolutè emittere pos -sunt votum amplectende Religionis; licèt de honestate consensum Epis-copi requirant . Nam à cap. 4 de renunt. excipitur ingressus Relig. gene -raliler à jure permissus; at quoad alia vota , q u e c u r e pastorali aut res ident ie p re jud ican t , ut vota peregrinationis, Parochi opus habent licentia Episcopi.

323. Q. II. Qualis sit obligatio ex voto orta'ì R. Ex genere suo g rav i s sub mortali peccato, adstringens voventem,

ut fideliter ex vir tute Religionis impleat et reddatDeo, quod promisit: e t ideo habent damnationem, quia prim am fidem irritam fecerunt (1. Tim. F.) Levitas ma te r i e excusat à mortali: ut si quis ter Pater et Ave non impleat; item si quis expressè in materia gravi, v. g. jejunio, voluisset obligan sub veniali, nam votum, cimi sit privata lex voventis, obl'gationem suam desumit à gravitale mater ie et intentione voventis. Cetera de obli-gatione voti personalis e t realis desumenda erunt ex iis, q u e libr. 2. tit. 24 dixi de juramento promissorio; q u e duo pari passu ambulant.

324. Q. III. Quibus viodis cesset obligatio voti? R. 1.° Ab intrinseco, dum ex materia licita fit illicita, ex possibili im .

possibilis, physicè aut moraliter, v, g. vovisti psal ter ium d ice re , et in morbo citra grave nocumentum va le tud in i illud dicere non potes, etc. : Item, cessante causa aut conditione: ut si vovisti alere pauperem, vel pe-regr inan , si fi li us convaluerit; e t interim pauper ille fiat dives, vel filius moriatur ante institutam peregrinationem.—Nec obstat cap. 7. hoc tit.; nam ibi vel non cessavit primaria causa devolionis, vel si cessavit, com-m u t a t e peregrinationis facía e s t ad securitatem, non verò ex necessitate;: vel votum fui tmixtum, .atqueilà expense commutantur in eleemosynam.— 2.°Cessatab extr insecoper irritationem,dispensationem etcommutationem

325. Q IV. Qui possint irritare vota? R. Omnes, quibus est potestas in voventem aut materiam vot i , cùm

omnia vota fiant sub tac i t a conditione, nisi superior contradicat. Et qui -dem:—1.° Pater , vel avus, aut tutor irri tare possunt omnia vota impube-rum sibi sub jec torum,usqueadannumduodec imum(S.D.2 .2 . q.SSart. 2.) Nam vota impuberum ob defectum judicii sunt valdè imperfecta, et t a c i t i conditionata, si pater, vel tutor non contradicat; nisi ad puberta tem v e -nientes vota ¡sta ratificarent.—2.° Pater vota liberorum puberum, domi-nus vota servi, maritus vota uxoris , e t uxor vola mariti ealenus solùm irritare possunt, quatenus prejudicant potestati p a t r i e , dominice, et m a -ritali (S. D. ibid. ad 2.) Nam vota isla non acceptanturà Deo secundíim id, secundùm quod sunt prejudiciosa terl io (arg. c. 28 de jurejur), atque itk irritatio ista es t valdè impropia; qui in voti: habentibus t ractum succes-sivum non tollit, sed suspendit obligationem v o l i , v. g. maritus i rr i tavi! votum uxoris de abstinendo à carnibus, soluto matrimonio, votum revi-viscit. Sic etiam votum cont inent ie à filio, vel servo emissum nequit i r r i -lari i patre vel domino; quia potestati pa t r i e aut dominice non p r a j u -•dicaL—3.° Pre la tus regularis potest i rr i tare omnia vota suorumRel i -gioporum. exceptis votis profess ions et voto transenndi ad str iet iorem

Ordinem: Cm. 2 monacho 20. quœst. 4; ubi dicitur: monacho non licet Vo-tum vovere sine consensu Abbati s sui; si autem voverit, frangendum erit; nam monachus non habet suura velie et nolle. Quod proeedit etiara de votis super materia necessaria, v. g. jejunandi in quadragesima, reci tan-di breviarium etc. , ut conmm. docet contra Cajet. et Tambur. Nam licèt Pnelatus non possit impedire obligationem pracept i divini et naturalis , Ecclesiastici, aut r ego la , tarnen impedire potest , ne subditus novam obli-gationem sibi imponat.

326. Q. V. Quis dispensare possit in votis? R. 1.° Potestate ordinaria omnis, e t so lu s , qui habet jurisdictionem

ordinariam in foro esterno: uti Papa in tota Ecclesia; Episcopus, ejusque Vicarius, seu capilulum, Sede vacante, in sua diœcesi ; Legati Apostolici in.suis provlneiis, Prœlati generales in suis Religionibas, provinciales e t locales in suis monasteriis: ità com. Nam dispensario pert inet at potes ta-tem clavium, seu ad jurisdictionem spiritualem fori externi, cùm dispen-sare in voto Si t jus Deo quesi tum remittere objustam causam ; ergo. B u -de Abbatissa, Parochi et alii Clerici, ex defectu jurisdictionis in foro e s -terno, non possunt in votis dispensare; licèi Abbalissa vola monialium ex poleslate materna et dominica irr i tare possi t , qualenus pra judicant mo-nasterio.

Dices-. Obligatio volorum est juris naturalis; ergò non admittit dispensa-lionem propriè talem, sed purara declarationemseu inlerpretationem, quòd stante justa causa, materia promissa non contineatur sub ju re na tura l i .

R. C. A. et N. C. in sano intellectu. Nam licèi eo casu, quo materia voli ab intrinseco cessât, ut si ex licita fiiatillicita.velex possibili impös-sibilis, non sit opus ulla dispensatione, sed pura declaratione, quam etiam quisque privatus potest, dicendo materiam voti non amplius conlineri sub obligatione naturali; tamen si materia voli subsistit, non est locus decla-rationi, sed jurisdictioni et auctoritali, qua Pra la tus ob juslam causam consensum voventis revocet et invalidet; atque ilà materiam subducat obligationi juris naturalis. Et talis revocatio seu subductio venit hic nomine dispensationis, qua? sanè nulli privato es t permissa. Ucee doctr i -na apertè tradilur cap. 18. de jurejuran, ubi Papa distinguit declaralio-nera et absolulionem seu dispensationem juramenli . Sic conciliandi sunt DD. S. Bonav., Covar, et alii neganles dari in votis dispensationem; loquuntur enim de dispensatione directa, non vero indirecta, q u a fit autoritativè per subduclionem mater ia , u t a n t è dicium; cùmjus naturale, utpote Semper aquura, directè non sit dispensabile.

2.° Reguläres in privilegiis communicantes dispensare possunt in om-nibus votis Papa non reservatis; modo sint occulta, et in foro pani tent ia l i aperta, cum quibuscumque secularibus: ilà comrauniter TT. et Canonis ta ex pluribus privilegiis Innoc. III , Eugeni i IV, Marlini V., Pauli III., G r e -gor . XIII etc. ut refer tuf in bullis et compendiis privi!, regg. Addidi: modo sint occulta, quia praxis declarat dispensaliones istas regular i ter f ie-ri debere in sacro tribunali , ità ut post absolutionem peccatorum sub-jongatur consueta formula dispensationis, v. g . «Item auctoritate Christi

et Papa mihi specialiler delegata, dispenso tecum etc . vel aliis Equivalen-ti! us verbis; cùm certa verborum formula non sit prascr ipta ad valorem dispensationis.»

327. Q. VI. An justa causa requiratur ad validam dispensationem

voti ? R. Affirmativè, etsi Papa dispenset: nam inferior sine justa causa inva-

lidò dispensai i n j u r e superioris ex vulgatis principiis; sed vota sunt juris naturalis: quilibct autem Pra la tus , etiam Papa, est inferior jure naturali; ergo.—Tales causa sunt : imperfecta del ibera ta in vovendo , notabilis difficullas in exequendo, periculum majoris mali spiritualis e t corporalis, bonum commune, p raser t im Ecclesia, regni, familia; et qurevis alia j u -sta et ralionabilis causa, q u e tanto major esse debet , quanto votum es t dignius,ut Religionis, castitatis Ex his colligitur notabilediscrimen inter dispensationem et irritationem volorum : nam ad dispensationem requiri-t u r jurisdictio ordinaria, vel delegata, et justa causa; econlrà ad irr i tat io-nem sufficit poteslas privata sine ulla causa. Item votum à majori P r e -lato eonfinmalum non potest irri tari à minori; benè verò dispensari, quia per confirmalionera subducitur potestati p r iva ta dominica, non tamen jurisdictioni voluntar ia Suar., Laym. et alii.

328. Q VII. Qvce sint vota reservata Papa ? R. Quinque sequentia : votum Religionis amplectenda; votum cas t i ta -

t i s ; et triplicis peregrinationis , Jerosolymam ad S. Sepulchrum, Romam ad limina Apostolorum Petri e t Pauli, Compostellam ad S. Jacobum. I tà Sixtus IV in Extravag. Etsi de panit. int. com., paulò ante finem; ubi etiam contra confessarios sine speciali licentia Pap® in his votis dispen-santes, p r a t e r nullitatem dispensationis, decernitur excommunica to ipso facto incurrenda. Quia verò reservatio odiosa est, ex communi DD. tunc tantùm vota ista censentur P a p a reservala, dum spontanea sun t , pe r fe -cta, intuitu solius honoris divini facta, et solùm quoad substantiam, non quoad accidentia: u t ì sunt peregrinalo pedibus, vel equo ingredi s t r ic t io-rem aut laxiorem Ordinem etc. ; unde non censentur vota reservata P a p a : —1.° Si facta sunt ex metu, ex ira, vel alia passione impediente perfectam deliberationem.—2.° Nec vota conditionalia aut panal ia in fu turum, cùm magìs flaut amore boni propri», quàm amore Dei: ut voveo Religionem, si ex hoc morbo evasero, si adhuc semel furtum commisero.—3.° Vota i m -pe r fec t a castitatis, ut ad t res annos, votum non nubendi, non fornieandi, suscipiendi sacrum Ordinem, et alia, q u a passim DD. e n u m e r a n t , p r a -ser t im Laym. de voto cap. 8 .

329. Q. VIII. An Episcopus, vel Reguläres in casu necessitatis dispensare possint in votis Papa reservatis?

R. 1.° De Episcopo affirmativè; duramodò votum sit occultum: ità comm. DD. Nam in casu urgent is necessitatis, quo facilè ad Papam recurr i non potest, ex benignilate et suavi regimine p r a s u m ' t u r Sedes Aposto-lica concedere Episcopis licentiam dispensandi in Constitutionibus e t casibus Apostolicis, prout magis videtur expedire saluti animarum, u t colligitur ex Trident , sess. 24. cap. 6. de reform. Et quidem eirea votum

T. ii.

I l iplicis peregrinationis raro necessaria eri t dispensatio, cùm exequutio horura votorum differri possit; at circa votum casti tat is et Religionis po-tes t quandoque justa causa suadere disponsationem, ut si adsit periculum incontinenti®, scandali, vel alterius gravis mali, maximè si puella est deflorata, et matrimonium differri nequit sine gravi sponsi aut spons®, aut eorum famili® dedecore etc. Hoc tarnen votum debet esse occultum! quia in impedimento publico matrimonii solius Pap® est dispensare, ut Sanch. et alii comm. docent. Plura de hoc in lib. 4

2.° Reguläres in casu urgentis necessitatis non possunt dispensare in voto perfect® castitatis et Religionis: ità probabiliùs et tutiùs docent Rodriq., Sanch., Suar., Lavm. de Moya et alii: nam privilegia Regularium comprehendunt sub se vota non reservala Pap®; ergò, cùm sint exorbi-tantia à jure communi, non debent extendi ad vota reservata, elsi casus ne-cessitatis eveniat. Tum quia talis dispensatio competit Episcopo jure quo-dam speciali devolutions, eo quod sit proximus Ordinarius suorum su -bditorum; atque ità jurisdiclio dispensandi in reservatis primo illi, t an-quam pastori competat; qu® ratio non currit in Regularibus; engò.—Op-posita sententia, quam docent Ilerinex, Pasgualius, Crousers, Reiff, à num. 40. et alii, non caret sua probabili tate; nam Reguläres vi suorum privilegiorum dispensare non possunt in omnibus votis, in quibus dispen-sare potest Episcopus jure ordinario, ut tenent DD. utr iusque sententi®; sed in votis reservatis Episcopus pro casu urgent is necessitatis dispen-sât jure ordinario; tum quia specialis delegatio nullo jure probalur , tum quia potestas ista dispensandi transit in capitulum, sede vacante; ergò. Prœterea ideo Episcopus in his dispensât, quia in casu u rgen-tis necessitatis cessât reservatio ob salutem animarum; a tque ità ca-sus Papalis fit Episcopal i ; sed sublata reservalione, Reguläres dispe-nsare valent in omnibus votis, et ex communi brocardico, quando casus Papalis fit Episcopali , fit etiam regularis; ergò. Hac secunda opi-nione uti quis for tè posset in eo casu, quo periculum est in mora, et acces-sus ad Episcopum ob distantiam, vel aliam causam est difficilis: ut in cer-tis locis esse solet, etiam difficilior, quam recursus ad S. Pœniteritiariam.

Pone casum, quod sponsus ligatus voto castitatis hodie tibi confiteatur, et eras copulationem habere inlendat, si Episcopus distet , quo sponsus recurret? In hoc et simili casu, si matrimonium c i t ra scandalum et igno-miniam differri nequeat, judicant aliqui, Regulärem dispensare posse ad effectum p a t r i m o n i i ; secùs eri t tutius r ecu r r e r e ad Episcopum, ut pro instante necessitate dispenset.

330. Q. IX. An Episcopus sibi possit vota reservare privative, ut Regu-läres in eis dispensare non. valeant?

R. Negative, nisi adesset speciale Privilegium Pap®: nam Episcopus non potest res t r ingere privilegia Apostolica Regularibus data, utpole his privilegiis inferior; ergò.—Nec obstat quod Episcopus peccata reservare possit: nam hoc ei à jure conceditur; non verò vota reservare in pr®judi-cium privilegii Apostolici.

331. Q. X. Qui vota commutare possint?

R. Ilegulariter iidem qui dispensare, si commutatio facienda sit in opus ®qualiter, vel minùs bonum; modo adsit justa causa, e t commutatio non fiat in pr®judicium tertii . Nani dispensare, seu tollere O b l i g a t i o n e n ] , est plus, quàm commutare, seu o b l i g a t i o n e m unam in aliam transferre; ergò qui dispensare potest, etiam commutare poterit , ex reg. 53. in 6. At in opus evidenter melius, Deoque grat ius quisque vovens privata a u -c t o r i t a t e v o t u m c o m m u t a r e potest, (c. 4. hoc tit,), quia p r o p o s i t u m a u t p r o -missum non infringit qui in melius illud mutat (c. 3. dejurej.) Unde omnia alia vota in vota religiosa commutari possunt, modo id fiat citra prffijudi-cium tert i i .

332. Q. XI. An confessarli reguläres ad effectum dispensandi indigeant speciali licentia, seu commissione suorum superiorum?

R Quidam volunt requiri licentiam Generalis, aut Provincialis; alii Su" perioris localis; alii verò asserunt nullam specialem licentiam requiri , nisi f j r s an de honestate, ut Dian., C®lestin., Peregr. , Savr., Ant. à Spir. Sanc -

to etc. Vide Sahn, moral. tr. 9. de matrim. c. 14. punct. 1. n. 14. In hac varietale sententiarum respondeo cumdistinctione:—Si in aliqua Religione statutum est, ut subditi non utantur privilegiis, nisi ex commissione G e -neralis, vel alterius Superioris, lenenlur subditi hoc statutum observare; cùm Bull® Pontifici®, pr®serlim ad supplicalionem, dentur conformiter Constitutionibus et s tatut is Religionis. Ità observatur in Societ. Jesu, ut patet ex pluribus Constitut. Apostol. Pauli III Licet §. 41. ibi: per eo-rum vicarios aut personas ad id sibi bene visas. Greg. XIII Ascendente Domino, §. 22. denique ut omnium Societatis privilegiorum juxta generalis Propositi dispositionem etc. Si verò simile s ta tu tum in aliqua Religione non extat, salvo meliori judicio, existimo confessariis à Superioribus de-p u l a t i s e t a b Ordinario approbatis, nulla opus esse speciali licentia ad dispensandum et commutandum. Sic Ordini Schol. Piar, communican-tur pariformiter, e t ®què principaliter privilegia pr®terita et futura Men-dicantium ex Constit. Gregor. XV Ad uberes 1622 die 15. Octob.; nulla ta-rnen ibi fi t restrictio ad specialem licentiam à Superioribus petendam; nec Constitutio id exigit, aut aliud statutum, de quo saltèm hic et nunc non constat.—Plura de votis vide in Sanchez, lib. 4. moral. Laym., Sal-mantic. et alios passim.

TITISLUS x n v .

DE STATU MONACHORUM ET CANON1CORUM REGL'LARIUM. 4

333. Noia. Statura in genere esse certam vivendi rat ionem, qua quis alteri devinctus perpetuò persisti t . E t e s t t r iplex: Episcophlis, sub quo continetur Glericalis, monasticus, et conjugalis-, cùm inler Clericos solus Episcopus per se obligetur su® Ecclesie , monachus Religioni, e t conjux conjugi. Hùc pert inet solus s tatus monasticus, de quo poliora dieta stilit in tit. de Regalar. His residua presertim de clausura afferentur . Geterùm licèt in rubrica monachi dis t inguantur à Canonicis Regg., tamen commu-niler in j u r e , ubi materia accommoda est, nomine monachorum veniunt omnes Religiosi, Canonici, Clerici, mendicanles et monachi propriè dicli (c. 2. de postulando.)

334. Q. I. Quid statuatur in hoc titulo circa Religiosos? R. 1.° Ut Episcopo sint subjecti, nisi eximantur; prima tamen cor re -

ctio sit penes Prmlatum (c. 1. h. t. c. 7. de o f f . orci,)—2° Ut nec recipian-tur ad monasterium, nec promoveantur ad officia prò pret io, nec pecu-lium habeant, nec singuli per villas et Parochias pon ntur (cap. 2. h. t.)— 3 ° Cistercienses juben tu r favere prim®vamRegulara (r. 3. eod.)—4 ."Cano-nici Regulares non res ignantcs proprium, non debent sepeliri in loco sa -cro; secùs exhuraandi, si id sine scandalo fieri possit (c. 4. eod.)—5.° Ca-nonicis in Parochia existentibus dandus est socius (cap. 5. eod.)—6.° Ne-cessaria ad disciplinam regularem commendantur [cap. 6. h. t.)—7.° Ju -bentur celebrar-! Concilia provincialia singulis trienniis (c. 7. eod.)—8.° Prascr ib i tu r forma correctionis et vis'tationis (c. fin. eod.)—9.° Severè p r sc ip i tu r clausura monialium; ita ut neque Abbutissa adbomagium domi-no directo p r s s t andum exire de claustro possil; sed id faeere debeai per procuratorem [cap. unic. hoc. Ut. in 6.)—10. In Clern 1. hoc Ut, multa sta-tuuntur prò monachis nigris circa modesliam in vèstilu el vieta, circa confessionera e t communionem menstruain; prohibenlur venationes, et aucupia, accessusad curias Principum animo nocendi Praelatìs, et de l en -tio armorum intra septa monasterii sub poena excomraunicalionis lat®; disponitur circa solitudinem, prioratus et promotionera monachorum ad ordines. In Clem. 2 eori.jubenlur moniales visitar-! ab Episcopo ; exempt® quidem Apostolica, non exempt® vero ordinaria auctori tate.

335. Q. II. Quid juris circa clausuram monialium?

a—Agitar de hac materia in Sexto, Clemenlinis, et Extrav. comm. h. t.—In Decreto d. 58. et 16. q.i.et 32. q. 1. c.3'.—In Trid. sess. 25. de regg.—In Codice ¡. 26. 44. 54. 55. C. de Episc. et Ckr. I. 13. cum seqq. Auth. C. de SS. Eccl.—Nov-¡23. c. 27 et 33. cum seqq.—Et Nov. 5. per tot.

R. t .° Omnes moniales profess® ita . s t r idè obligantur ad clausuram, \it sub p e n a exeommunicationis lai® è monas te ro egredi non possint (Can. unic. h, t. in 6, Trid. S. 25. e. 3. de Refc. Const. Pii V. incip. Circa Pastorali«, e l G r e g . XII. incip. Deo snmisvirginibus: nisi ads i t jus ta causa et consensus Episcopi, vel saltern Pre la t i in monasteriis plenè exemptis; utì sunI morbus con'agiosvs et inyndivm, et ali® his similes, ut inundatio, incursio liostilis, eleclio A'batiss® ad aliud momster' .um.—2.° Nemo adul-tus usu rationis pollens), sive.vir, sive f®mina. sub p e n a excommunica-l ion j s l a l e , ingredi potest monasteri a monialium sine Episcopi vel supe-r i o r s licentia.in scriplis oh le n tu (Trid. S. 25. c. 5. deRègul.); q u e ex -communicato à Tr 'd . j ion reservalur , sed ex stylo Cur ie pro absolulione recurri solet. ad S Pmnilent iar iam; Monacell.. Pigliali., Mallheuc.—Dari autem solet l iec licentia, vel à jure , vel ab homiiie bue potestale p red i to , ex causa necessitatis aul utilitatis, v. g. si monasterium sit reparandum, visitandura, si monialis e g r o t a indigeat medico, Sacerdote e t c . — 3 ° Spe-d a l o jure com. neque licitum est accedere mon'.alcs collòqti'i causa, ci un. h. t, in 6. ibi: iagressusvel et accessus patent ad easdemielc. 8. de vit. et honest, Cler. Specialiler autem sac. Congrega to prohibel Religiosis, cu-juscumque Ordinis, gradus et dignitatis, ne sine licentia expressa e jus -dem sac. Congreg. accedant monasteria quarumeumque monialiuni ad colloquendum sive tractandum cura eis ( Decrel. edit, an 1590. nonis Maji.)

336. Q. III. Quid juris circa clavsvram virorvvi Regnlamim? R. 1.° F e m i n e ingredientes vel religiosi easadmilentes, ad septa mo-

nasterii, p r e t ex tu privilegiorum e l facultalum ingrediendi monasteria vi-ro rum, ipso facto incurrunt excommunicalionem lai® sententi®, etsi sint persone nobiles, comilisse, aul marchionisa). Uà const. Gregor. XIII. incip. Ubi gralice, et Pii V. Regularium.

An vero excommunicato incurratur eo casu, quo temine ingrediun-tur , vel a religiosis admi lun turs 'ne pre tex tu privilegi'! .dubium est. Affir-mant Donatus, Navarr. , Suarez, Reiff. cum citi . n. 73., quorum senlent ia ni t i lur aulhenlica declaratione S. Pii Decet Romanum, ubi declarat mentis et inlenl ionissuefuisse , ut in cit. Bulla: Regularium persoiarym, com-prehenderentur mulieres, non solum pre texen tes privilegia, sed etiam a l i e quecumque in genere et in specie. Habelur déclaralio ¡sta in Bu-llario Cherub. Constitutioni cit. n . 20 annexa. Negaiit , sallèm pro G e r -mania, Lavm., Engl., Pirli., Schmalz. el alii : tum quia déclaralio ista facta est intuitu el in favorrm Congreg. montis Virginìs, adeòque videtur specialis pro ilia Congregatone , tum quia Greg. XÌIl. cit. conslit. Ub* gralice n. 28. in bullar., loquitur de solis p re l exen l ibus privilegia § . 3 . inquiens: «Abbatissis vero, necnon Abbalibus, convenlibus ac aliis ma-nasleriorum ulriusque sexus superioribus, el personis quocumque nomine vocentur, distrielè prec ip imus sub eadem exeommunicationis p e n a , nec non privationis d 'gni latum, beneflciorum et officiorum suorum, ac inhabi-l i tat is ad illa et alia in posterùm oblinenda, ut in monasteria, domos et 'oca sua, quemquam pre tex tu hujusmodi liceutiarum et facullatum ingredi

faciant , vel permittant:» Turn denique quia dicta declaratio, vel ubique non estusu recepta, vel contraria locorum consuetudine ei derogatum est. Quod in hoc puncto sentiam,*breviter .

2.° Prelat i et Religiosi, etiara sine p re tex tu privilegii, admi t t en tes in claustruin fceminam, peccant: agunt enim contra prohibilionem gravem juris communis: Can 20. pervenit 18. q. 2.: ubi dicuntur severissime u l -iioni subdendi, nisi forsan par vitas ma te r i e à gravitate peccati excusa-re l . StanLe declaratione Piana, ubi v iget , mulieres ingredientes mona-steria virorum, etiam s i n e p r e t e x t u privilegiorum, incurrunt excommuni-cationem l a t e sen ten t ie reservatam P a p e , ut s ta tu i tur in cit. Constitut. Piana §. 3. District? prohibemus mulieribus e tc . AJ Pre la t i et Religiosi t eminas hoc modo admittentes non incurrunt excommunicationem; benò vero alias pcenas in Piana Const, expressas, scilicet privationis offìciorum, e t inhabilitatis ad illa, e t suspens ions à divinis ipso facto, et sine alia de -claratione, §. 4. ibid., ubi nulla mentio fit excommunicationis. Neque ex Const. Gregoriana Pre la t i et Religiosi liane excommunicationem in-currunt ; quia Const, ista, ut legenti patet , loqui tur solum de admit tent i -bus feminas p r e t ex tu facultatum. Bine nescio, ex quo fonte, vel j u re P. Reiff. hie num. 74. banc excommunicationem contra admittentes hau-seril: dicit quidem Gregor. Xi l l similem declarationem edidisse, t es te Navar. in commentar. IV. de Regular, num. 62.; sed in Navarro nihil s i -mile inveni, nec declaratio ista ab alio auctore af fer tur . Meliùs Consti-tutiones istas ponderavit Sanchez, lib. 6. moral, cap. 16. à nvm. 79., ubi non excommunicationem, sed alias pcenas mox enumeratas ex Piana Constit. asserii Pre la tos el Religiosos incurrere . Quod et ego antè as-serui, inspectis et iteriìm releclis dictis Constitutionibus.

3.° Si cubi declaratio Piana non est usu recepta, vel per consuetu-dinem contrariam abrogata est, nee temine sine p r e t ex tu facultatum. ingredientes , nec Religiosi eas admittentes vel tolerantes, incurrunt p e n a s Constit. P iane , ita probabiliter DD. pro sententia negativa al le-gati. Nam consuetudo derogare potest juri humano per c. fin. de con-suetud., p reser l im cura tal is consuetudo in certis c i rcumstant i is possit esse rationabilis, salièra negativè, quatenùs non est irritionabilis et n u -tritiva peccati; modò ingressus iste raro fiat, e t sine dispendio discipline-regularis - vel si cohonestetur per aliquam causara, ob quara raomen-laneus transitus per ambitum doraus Religiose feeminis permit ta lur , vel potiùs ex necessitate tolleretur certis diebus. Incumbit tamen cor.s-c ien t i e superiorum consuetudines istas non laxare, sed restr ingere, aut. total i ter extirpare, ne scandala in claustris et foris oriantur.

337. Q. IV. Qua persona et casus excipiantur à dictis Constitutio-nibus?

R. 1.° Imperatores, Reges, et qui his aqu iparan tur , Principes Impe-rii superiorem in suo terri torio non recognoscentes , eoruraque uxores-ac liberi, non censentur comprehendi in istis Constitutionibus; adeòque rum suo honesto comitatu ingredi possunt monasteria, non tantum viro-rum, sed et monialinm: ita com. DD. Nam p e r s o n e i s t e sunt speciali

nota d igne; neque veniunt sub generali nomine comitissarum au t mar -chionissarura; ergo cura non exprimantur, censentur non comprehendi in dictis Constitutionibus.—2.° Fundatrices non de jure , sed ex consuetu-dine, sicubi introducta est, adrartti possunt in monasteria virorum. Idem die de principibus feminis , si alias adraitti consueverunt, licèt mari t i earum in suo territorio superiorem recognoscant; nam consuetudo ista non est tantopere reprehensibilis: tura quia ingressus iste supponitur esse rarus; tura quia dignitas tantarura personarum hic in regionibus nostris purgat omnem suspicionem mali. Si autem inveterata consuetudo non est nullo modo superiores consentire debent ad ingressum talium f e m i n a -rura; secùs ubi recepta est declaratio piana, subjacent p e n i s antea d i r t i - 3 Oranes f e m i n e ingredi permit tuntur in claustra virorum, quando ibifi t processio, sepultura, missa, concio et alia divina officia: ita in c i t . Const. S. Pii V. §. 3. ibi: Quando in eis missa et alia divina officia celebrante, ac dum processioncs eie accedere liberé et licité possint et valeant.

Bened. XIV. Constit, Regularis disciplina 3. Jan. 1749 _ 1 \ h o l e t liane concess ioncm. - II. Abolet et revocai quascumque facúltales li-centias, et quocumcumqne alio pacto nuncupatas concessiones facías,' sive per S. R. E. Cardinales, sive per eorumdem Congregationes, sive peí- Le-gatos à latere, vel apostolicos Nuntios et Inlernunlios.—III. Declarat subjectos censuris absque alia declaratione ipso facto i ncu r r end i , P a p e reservatis, lis facultatibus temeré uti a u d e n t e s . - l V . Declarat hac sua Constit. non derogatum esse «iis concessionibus, q u e ad favorem quarum-curaque nobilium feminarum, ex eo quod sint earumdem majores, ac pro tempore existentes de familia fuerint, et habeantur fundatores vel in-signes benefactores illius monasterii, intra cujus claustra vel septa f e -minas etiam de familia ingredi, vel concessum, vel cautura esse sibi vo-luerunt , et de concessione tiujusraodi confirmationera ab Apostolica hac S

e obtinuerunt, sive f e m i n e hujusraodi sint consanguinee et afGnes eorum, qui sunt domini in teraporalibus locorum, in quibus monasteria sita reperiunlur, e t quacumque legitima tituli vel consuetudinis causa et occasione, ingressu hujusraodi de present i gaudent, f a c t e e t imper l i l e Hierunt: dummodò concessiones hujusraodi per Apostólicas in simili forma IJrevis, vel sub plurabo desuper expeditas Hileras duntaxat , e t non al i tcr omnino facías e t impertilas fuisse priùs Ordinariis locorum, antist ibus vel presuhbus, per legitima et aulhenlica documenla constare fecerint-et dummodò nec vagandi, nec otiandi, nec comraedendi cenandique , nec per ambulacra, cubicula, cenacula , aliaque loca e t offìcinas discurrendi causa, sed ad Ecclesiam accedendi, sacrosanclum m i s s e sacrificium a u -diendi, aliaque erga Deum pietat i l officia et opera exercendi studio ingre-diantur; et dummodò d e ' e a r u m adventu et ingressu, inlerdiu et opportu-nò faciendo, superiores pro tempore existentes priùs certiores f ìant , ad hoc, ut absque Fralrum incommodo, et offensione.reclo tramite ad Eccle-siam pergatur , et alia de jure servanda. serventur.»

T1TULUS XXXVI

DE RELIGIOSIS DDMIBU3. UT EPISCOPO SINT S U B J E C T S . 8

338. Nota. Locum Religiosum in jure civili accipi pro sepulchro §. 9. Just, de R. /).; al hie in jure Canonico locus lile sokìm dicitur Religiosus, qui { R e t o r i l a t e Episcopi specialiter depulalus est ad cultiim divinum, et opera pielatis, ut sunt Ecclesie seu tempia, q u e à consecratione dicuntur doratis sacra-, item monasteria, xenodochia pro peregrinisi' nosocomi;! pro infirmis, et alia quecumque loca auctoritate Ord narii erecta et deputala ad opera misericordie et pielatis. Excluduntur autem à present i titulo loca pia privala auctoritate erecta, ut oratoria privata eie.

339. Q. I. Quid juris competut Episcopo in dómibus Religiosis sua d: ascesisi

R. I S u b j e c t i o ; ita ut de jure com. omnia loca Religiosa subjecta sint jurisdiction-! Epis'opi, quoad forum conlentiosum et consueta jura Epis-copalia: ita rubrica el cap. 3. 4. 7. 8. h. ti, et Can. IO. omnes basilica 16. q. 7., Can. 17. monasteria 18. q. 2. Que jura fundant inlenlionem Episco-pi, ut asserens aliquem lo mm esse exemplum, probare leneatur .Plereque autem domus Regularium specialia privilegia Apostolica exempt® sunt ab hac subjeclione. In dubio illi censetur Ecclesia subjecta, qui primus Episcoporum aliquem actum jurisdict ions in ea exercuit, v. g. baptizan-do, confirmando (c. I. h. t.) ' Et quamvis Trid. proliibeat Ecclesiam unius diecesis uniri accessorie Ecclesie allerius diecesis, ut patet ex S. 1 L e. 9. de reform,, si tamen unita est, non per hoc desinit esse subjecta Epi-scopo, in cujus diecesi sita est (c. 2. h. t. et cit, Can. Monasteria). Idem die, si uniatur monasterio exempto; quia Prelalus cxemplus per accidens ratione rei uni te subjici potest Ordinario.

2.° Jus visitandi el exigendi rationes ab administratoribus, qui Epi scopo singulis annis eas reddere debent, non obslanlibus quibuscumque privilegiis, et consuetudine eliam immemorabili (Trid. Sess. 22. c. 8. et 9. de refor.) Ex"ipiuntur ibi à vis i ta tene Episcopi loca pia et Religiosa, q u e sub Regum immediala proteclione sunt , sine quorum licentia Episcopus la'ia loca visitare non polesl: uli et hospitalia Ordinum militarium, et aliorum Religiosorum; nam Clem. 2. §. ut autem h, t. et Trid, I. c. loquitur solum de hospitalibus, collegiis, et conlraternitatibus laicorum, non Re-

a — A g i t u r d e hac m a t e r i a i n Sexto, Clementinis , et Ext ravag , comm. hoc tit.— I D Decreto Can. 40. e t seqq. 16. q. 7- et 18. q. 2.—In Tr id . Sass. 7. c. 15. Sess. 14. e- 5. fa fin. Sess. 22. c. S. 9. Sess. 23. c. 18. Ssss. 25. c. 8. de ref.

gularium, Fagn. c. 4. ad hac h. t., ubi p 'ura de his legere poteris; sed et at tende, quòd decretum istud Tridentini non ubique cum tanto rigore et amplitudine receptum sit.

' Stephanus Uveyms in Constitutiones 24 ex antiquo jure desumptas, et per Trid. innovatas Constit. 16. n. 13. in terpre ta tur , Trid. ideo exce-pisse à v is i ta tene Episcopi hospitalia sub immediata proteclione Regum, quia satis videtur confisum fuisse eorum c u r e et solicitudini. Verùm pres ta t hic referre allegationes, prout leganlur in folio Cong Cone. 18 Maji 1726 in causa Senogallien, exarato à Bened. XIV, tunc ejusdem Congr. Secret, apud Thesaur. resol. tom. 3. f. 322. §. Quoad hospitalia ibi. «Quoad hospitalia et Confraternitates, q u e sunt sub immediata pro-teclione Regum, ea quidem sunt exempla à visi tatene Episcopi juxtà cap. 8. sess. 22. de ref.; sed h e c immediata Regum protectio, q u e exi-mit à visi tatene juxla citatum cap. 8., non eximil à redditione rationis; quo circa in sequenti cap. in quo agitur de reddilione rationis, nulla fit menlio d ie te r e g i e protections, uti ponderai Fagnan. in cap. De xeno-dochiis n. 17 et seq. de Religiosis domibus, et firmavit Rota decis. 193 num. 7 et 8. cor. Certo.» (Circa hanc rationis redditionem respectu hu-jusmodi hospitalium monet Gaudentius torn. 1 de visi tatene cap. 3. dubit. 9. sect. 2 n. 18, attendendam esse consuetudinem, neli tes excitentur inu-tiles non sine dispendiis et scandalo.) «Item regia protectio debet imp!-o rari in limine erectionis, ut suffragelur ; uti late ostendunt Cavalcant. de bracliio regio, pari. 9 n 3., Menoch. cons. 721. Ricciuli., Lucubr., Eccles. lib. 4. c. 15. n. 10. Scraphin. dee. 1025, e t respondi l h e c Sacra Congrega-no die 10 Decemb. 1621. Episcopo Leiden, sacra Limina visitanti tom. 15. Beeret, fol. 413. Et quamvis nonnulli existimaverint, conciliarem exem-ptionem, q u e loquitur de Regibus, extendi etiam ad sublimes Principes, qui regalia in suis ditionibus possident, etiamsi Regis titulum non gerani , uti habetur apud Barbos. ad cap. 8. sess. 22. de reform., alii nihilominus existimant, Concilium esse taxativè inlelligendum de Regibus; ex quo quando voluit comprehendere Reges, et alios sublimes ac supremos Principes, jura imperii in suis dominiis habentes, id seivit exprimere; uti habetur cap. 9. sess. 25. de ref. et adhesisse videtur h e c sacra Congreg. q u e respondit, Episcopum Eugubinum posse visitari hospitale majus d ie le civitatis, licòt illud à Sede Apostolica Privilegium oblinuisset, quod gu -bernari, et regi deberet ä septem civibus eligendis, et à Duce Urbini con-firmandis, quemadmodum piene habetur apud Fagn. in cap. Ad hac n. 15. et seq. de Religiosis domibus.

Denique quoad redditionem rationis Episcopo faciendam ab administra-toribus hospitalium, excipilur in cap. 9. sess. 22. de reform, casus, in quoaliter cautum fuisset in institulione et fundatione; nisi tamen admi-n i s t r a t o r s essent negligentes in adimplendameutefundatorum: in quibus circumstantiis Episcopus, quamvis in fundatione exclusus abjexigenda ra -tionum redditione, excludi non posset, uti probat text, in cap. Tua nobis, ibique Fagnan. num. 12. et seq. de testam. et in cap. Ad hac num. 58 et 59: de Religiosis domibus.»"

T . I I 3 3

340. Q. II. Quid juris habeat Episcopus in locis piis auctoritate ordi-naria non erectis?

R. Non habet jurisdictionem in talibus locis, sed id solùm ei pe rmi t t i -tur , ut post mortem fundatoris videre et inquirere possit, an mens et vo-luntas fundatoris impleatur. Tridentin. cit. Sess. 22. cap. 8. de refor. et cap. 17. de testam. ibi: qnod in omnibus etc. Ipse autem fundator, quam-diu vivit, immutare et in usum profanum convertere potest talia pia loca; non vero hs redes , qui ad implendam voluntatem defuncti cogi possunt.

341. Q. III. An Episcopus loca Religiosa mutare possit in alium usum? R. 1.° Negativè: Clem. 2. pr. h. t. Trid. Sess. 25. cip. 8. de reform.,

ubi unicus excipitur casus, si scilicet loca ista non possent deservi re tali usui, ad quem deputata sunt.—2.° Episcopus monasteria Regular ium non potest convertere in collegia clericorum ssecularium, nisi gradal im p r o -cedendo. Et quidem tentanda est reformatio per Religiosos ejusdem monasterii, tum per Religiosos str icl iores ejusdem Ordinis, t um per Re-ligiosos diversi Ordinis: tandem bis omnibus delicientibus, Clerici secu-lares ab Episcopo introduci possunt (e. 6. hoc tit.)

342. Q. IV. Quw solemnitates requirantur ad erectionem novi mona-sterii?

R. 1.° Ex Trid. S. 25. c. 3. de regg. requir i tur:—I. Consensus Dionee-sani.—II, Consensus Principis terrilorialis de praxi e t consuetudine.—IH. Vocandi et audiendi sunt ab Episcopo ii, quorum interest : ut Parochus loci, et Religiosi vicini, et locorum incoi® —IV. Ut in novo monasterio erigendo saltèm duodecim person® sustentari valeant.— V. Ut in te rpol i -t i legitima appellatione ad S. Sedem, seu S. Congr. negotiis Regularium pr®positam, interim nihil innovetur. H®c omnia haben tur in Constit. Clem. Vili Quoniam ad institutam 1603, die 23 Julii; Greg. XV Const. 31 Cum alias: Urbani Vili Const. 45 Romanus Pontifex. Pr®terea Ordi-nes mendicantes privilegia habent , ne al ii Ordines in pauper ta te fondali in vicinia ad 140 cannas fundentur;olim ad 300 cannas, ne scil. a l ter alteri gravamen inferat .

2.° Gravamen à vicinis Religiosis objiciendum, debet esse notabile et hoc ferè unicum, quòd p r sex i s t en te s Religiosi saltèm duodecim sus ten-tari non possent; h®c enim causa exprimitur in citatis Consti tut ionibus; unde illa causa, quòd concursus fldelium ad Ecelesias pr iores monasterii minueretur , nihil officii in hoc puncto , u l i nec ilia in ter Regulares do-cend® juventuti vacantes , quòd frequentia scholaslicorum decrescerei , quia p r s s t a t etiam paucus docere, et benè, quàm multos e t sine effectu. Multò minùs opponi po tes t , quòd fideles apud novos Religiosos eligere possunt sepulturas, anniversaria, sacra et hujusmodi: nam h®c et sim'riia sunt mer® facultatis, et nulli pr®judicantia.

3.° Gravamina à contradictoribus opposita tene tur Episcopus exhibere Religiosis erectionem manasterii petentibus, ut defendere se possint: Constit. 41. Pii V incip. Et sì Mendicantium. Imo si videt Episcopus, ve' gravamina esse futilia e t insufficienlia, ilia rej icere potest; vel evidens

esse novos Religiosos nulli gravamini fore praexis tent ibus; tunc iis etiam non requisì lis, licentiam erigendi concedere valet, cit. Const. Greg. XV §. 3. volejis, ubi alternative duo pr®cipiuntur, ne Episcopus det licen-tiam, nisi vicini vocati et auditi fnerint, vel alias Ordinar iis locorum constiterit.

4.° Extra Italiani, e t insulas adjacentes ad erectionem-novi monasterii non requir i tur consensus Pap®, sed sufficit licentia solius Episcopi cum aliis requisilis: nam licèt consensus iste j u re antiquo necessarius fueri t (e. un. de excess. Prcelat. in 6, et c. un. h, t. in 6.), lamen jure recentiori Trid. et cit t . decretorum, non requir i tur nisi licentia 'Episcopi.—Nec ob-stat . Innoc. X Const. 27. incip. Restaurando: nam ut patet ex summario ei prffifixo, e t e x § . 2 et 3, tota isla dispositio procedit de monasteriis ex -tinguendis et erigendis in Italia et insulis adiacenti bus. — Vide Donat., Fag. in c, non amplius, de nisi. à n. 66, Reiff, hie. à n. 38, favetque praxis .Germani®.

343. Q. V. An Religio Schol. Piar. Privilegium habeat erigendi suas do-mos sine aliorum Regularium consensu?

R. Affirmative, ex Const, Clem. XII Nobis 1731, Kaiend. Maji §. 3 ad h. e t §. 6. «Demùra iisdem Clericis pauperibus Matris Dei, qui à Scholis Piis denominantur, illorumque Praposi to generali e t Superioribus, quo-cnmque nomine nuncupatis, concedimus, ut ubique locorum, in suo l a -men singulari districtu, domos et convenlus regulares juxta Concilii Trid. decreta, propuer is cujuscumque ordinis el conditionis. in quibusvis libe-ralibus disciplinis Latinis et Gr®cis, et scientiis, etiam m a j o r i b u s à s e instituendis collegia, seminarla et convictusex sola licentia Ordinariorum, nulloque aliarum personarum cujusvis Ordinis, etiam Mendicantium!, el cujuscumque. Congregationis Clericorum Regularium, etiam Soc. Jesu, requisito consensu condere, fundare et er igere liberò et licitò possint et valeant, etiam non servata distantia, qu® ab anlecessoribus nostris Roma-nis Pontificibus ad centum et quadraginta cannas, sive aliud plus, minus accaratum spalium, ab. uno ad aliud lleligiosorum hominum canobium. seu conventum servanda pr®scribitur etc.» Ex quo textu p a t e t : — 1 Q u ò d seclusa quastuat ione, Religio Scholarum Piarum ubique non solimi do-MOS suas Regulares, sed etiaiu collegia e t seminarla pro scholasticis ado-lescentibus erigere liberò possit.—2." Quòd sufficiat sola licentia Ordina-rli conformiter Tridentino; adeòque non requiralur consensus Pap®.—3.° Quòd nulla sit obligatio requirendi consensual Regularium aliorum, ncque servandi distantiam ad 140 cannas.—4.° Quòd iidem Clerici in domibus et collegiis, seu in publicis suis scholis tradere possint p r a t e r scholas mino-res, etiam scientias majores, idque antea licuisse et licere, ut clariùs cir-ca hoc punctum docendi habetur § 3. ad 1, et §. 5 ne vero citai® Const. Simile Privilegium erigendi domos Regulares habent Carmelit® Discal-ceali à Clem. IX eoncessum 1668, die 6 Octobris, cujus mentio fit in cit. Constit. §. 3 ad 4. Item Clerici S J. Const. Gregor. XIII incip. Salvato-ris 1576, die30 Octobris. Sed hoc Privilegium Societ Jesu, nisi recentiùs renovatum fuisset, revocatum est per Urbanum VIII cit. Const. Romanvs

Pontifex §. 1 . cùm itàque, ubi antecedenlia similia privilegia, etiam spe-cificò e t singillatim expriraenda revocantur , cassantur , abroganlur et an-nullantur .

De erectione novi Ordinis Religiosi disi tit de Regg: vide c. fin. h. t. c. n*. eod. in 6, et de mulieribus Beguinis, et Religiosis Fratricell is Clem. 1. eod. et Extrav. Un. Joan. XX eod.

TITliLUS XXXVI!. DE CAPELLIS MONACHORUM ET ALIORUM RELIGIOSORUM. a

344. Nota. Capellam dici vel à capiendo populo, veí à caprinis pelli-bug, quibus olìm in V. T. Tabernaculum nobile tegeba tur . Lex. Kahl. Quoad rem in sensu ju r i s Can., capella significat vel al tare, au t o ra to -rium in Ecclesia ex t ruc tum, vel ed icu lum à templo separatam; vel con-formiter huic rubric® Ecclesiam Parochialem, modò non sit collegiata.

345. Q. I. Cui competat jurisdictio et administratio in capellis, sen Ecclesiis monachorum?

R. 1.° Si capella unita est monasterio ju re semipleno, seu quoad t e m -poralia t an tum, ità ut dec ime et alii f ruc tus obveniant monasterio, t unc jus insti tuendi per i ine t ad Episcopum, et sola p r e s e n t a t e ad monas te -rium, nisì et h e c al teri competerei : a tque eo casu inst i tuí debet Clericus secularis, tanquam vicarius pe rpe tuus , assignata ei congrua port ione (c. 3!. de prœb. et Trid. s ess. 24. c. 13. de re for.)

2.° Si capella, seu Parochia unita sit monasterio pleno jure , hoc est, quoad temporalia et spiritualia, ila ut cura animarum translata sit in mo-naster ium, tunc P r e l a t u s seu rec tor principalis inst i luet ibi vicarium se-cu l a r empe rpe tuum, vel temporalem pro arbi t r io Episcopi (Trid. sess. 7. c. 1. de réf.), nisi Ecclesia illa consueveri t per vicarios Regulares admini-s t rar i : consti t . S. Pii V Ad exequendum 1557, calend. Nov.

3.° Si capella unila est monaster io ju re pienissimo, hoc est , quoati Clerum et populum, lota jurisdict io quasi Episcopalis es t penes P re la -tura, e ì nullo modo penes Episcopum: et tunc Parochus secularis aut Re-gular is subest t an tum Pre la to . Cetera de his dixi in tit. de Prœb. et tit. de Inst. Circa p'ortionem (ne major sit 100 scut is , vel minor 50 scutis) assignandam vicario, disponit Pius V Const, cit . ; sed plerùmque locorum consuetudo a l tend i tu r , uli etiam circa socium unum, vel al lerum, vel plu-resaddendos Religioso ext ra clauslrum in Parochia viventi; a tque ità non s t r ingunt ant iqua ju ra c. 3. et fin. h. t. c. 2. 5. de slat monack., l icèi expe-diat illa observare.

346. Q. II. An Parochus, vel alius Clericus Episcopo diœcesano inferior

i. - A g i t u r d e his in Sexto hoc iti.—In Decreto 16. q. 1 e¿2.

habeat intentionem svam in jure communi fundatam super subjectione cape-llarum in suo territorio sitarum?

R. Negative, ex c .2 . h. t.; ubi Parochus S. C e c i l i e cogi tur probare , e t tantura obtinet, quantum probat , scilicet baptismum et scrutinium seu examen cateehizandorum; et c. fin. de o f f . Archid compelli tur Archidiaco-nus ad probandam subjectionem. Si verö intentio eorum fundata fuisset in jure comm., relevati fuissent ab onere probandi, sicut relevatur Episco-pus; ergo.—Ex quo solvitur c. 6. 7. de Religiös, dorn, c. I I. de M. et 0. et c. 2. h. t ibi: debet de jure com.) nam h e c non est decisio Pontificis, sed mala allegatio par t is .

Hucusque actum est de jur ibus et obligationibus Clericorum e t R e g u -larium; nunc age lur de ju r ibus et obligationibus, q u e Ecclesia, aliis, vel alii Ecc les iedeben t : ul i est jus patronalus , pensionis.consecratio F.cclesie, adminislratio sacramenlorum, observatio feslorum et je juniorum, repara-tiv e t immuni tas Ecclesiarum.

TITÜLUS XXXVIII. DE JUREPATRONATUS. 4

347. Nota I. Juspat ronatus in jure civili accipi pro eo j u r e , quod ha-bet dominus in servum manummissum (til. f f . de jurepalr.), e s t q u e r e c e p -tum jure Canonico Can. 6 ! . liberti 12. q. 2. At in p r e s e n t i , juspatronatus est. Po tes l a sp resen tand i Clericum insl i tuendum ad beneficum vacans. Et hoc jus est spiri tuale: non quidem formali ter , sed connexivè, qui an l ece -denter annexum est officio spirituali, ad quod Clericus p resen la lu r ; sicut paramenia anlecedenler d icunlur sacra connexivè, qua tenus ordinantur ad divina mvsteria (Can. 42. 44. d. 1. deconsecr.) Licèi aulem per prima quinque secu la nihil legalur de isto j u re ; tarnen deinde, ut Ecclesia alii— cere i benefactores ad fundanda lempla e t beneficia, general i ter eis con-cessit hoc juspalronalus , et ad illud, licet spirituale s i i , laicos habilitavit (Can. 29. et seqq. 16. q l . c. 5. hvjus tit.)

Nota Ii. Jus pa t rona lus dividi:—1.° In laicale, in quod alicui compeli t ex titulo patrimonii profani, sive illud habeat persona laica, sive Ecclesia-stica. Ecclesiasticum, quod alicui competi l ex titulo spir i tual i , v. g. r a -tione dignitat is aut beneficii. Mixtum, quod aliquibus part im ra l ione Ecclesie , part im ral ione patrimonii profani compe l i t : u t si Ecclesia f u n -dum dedit , et Clericus vel laicus ex suo patrimonio aliquam Ecclesiam ex t rux i t et dotavit ; t u n c enim juspatronatus ral ione Ecc les ie ümdantis

a—Agiturde hoc in Sexto, et Clement inis h. t.—In Decreto 16. q. 5. etq. 7. Can. 26. cum seqq.—In Trid. Sess. 14 c. 12.13. etSess. 22. c. 1!. et Sess. 24. cap. 3. in fin. et cap. 18. et Sess. 25. cap. 9. de reform.

Pontifex §. 4 . cùm itàque, ubi antecedentia similia privilegia, etiam spe-cificò e t singillatlm expriraenda revocantur , cassantur , abroganlur et an-nullantur .

De erectione novi Ordinis Religiosi disi tit de Regg: vide e. fin. h. t. c. n*. eod. in 6, et de mulieribus Beguinis, et Religiosis Fratricell is Clem. 1. eod. et Extrav. Un. Joan. XX eod.

TITliLUS XXXVI!. DE CAPELLIS MONACHORUM ET ALIORUM RELIGIOSORUM. a

344. Nota. Capellam dici vel à capiendo populo, veí «à caprinis pelli-bug, quibus olìm in V. T. Tabernacultim nobile tegeba tur . Lex. Kahl. Quoad rem in sensu ju r i s Can., capella significat vel al tare, au t o ra to -rium in Ecclesia ex t ruc tum, vel ed icu lum à templo separatam; vel con-formiter huic rubric® Ecclesiam Parochialem, modò non sit collegiata.

345. Q. I. Cui competat jurisdictio et administrate in capellis, sen Ecclesiis monachorum?

R. 4.° Si capella unita est monasterio ju re semipleno, seu quoad t e m -poralia t an tum, ità ut dec ima et alii f ruc tus obveniant monasterio, t unc jus insti tuendi per ì ine t ad Episcopum, et sola p r e s e n t a t a ad monas te -rium, nisi et h a c al teri competerei : a tque eo casu inst i tuí debet Clericus secularis, tanquam vicarius pe rpe tuus , assignata ei congrua port ione (c. 31. de prœb. et Trid. s ess. 24. c. 13. de re for.)

2.° Si capella, seu Parochia unita sit monasterio pleno jure , hoc est, quoad temporalia et sp i r i tua l s , ita u t cura animarum translata sit in mo-naster ium, tunc P r a l a t u s seu rec tor principalis inst i luet ibi vicarium se-cu l a r empe rpe tuum, vel temporalem pro arbi t r io Episcopi (Trid. sess. 7. c. 1. de réf.), nisi Ecclesia illa consueveri t per vicarios Regulares admini-s t r a n : consti t . S. Pii V Ad exequendum 1557, calend. Nov.

3.° Si capella unita est monaster io ju re pienissimo, hoc est , quoaii Clerum et populum, tota jurisdict io quasi Episcopalis es t penes P ra ia -turn, e ì nullo modo penes Episcopum: et tunc Parochus secularis aut Re-gular is subest t an tum Pre la to . Cetera de his dixi in tit. de Prœb. et tit. de Inst. Circa p'ortionem (ne major sit 100 scut is , vel minor 50 scutis) assignandam vicario, disponit Pius V Const, cit . ; sed plerùmque locorum consuetudo a t tend i tu r , uli etiam circa socium unum, vel al terum, vel plu-resaddendos Religioso ext ra clauslrum in Parochia viventi; a tque ità non s t r ingunt ant iqua ju ra c. 3. et fin. h. t. c. 2. 5. de slat monack., l icèi expe-diat illa observare.

346. Q. II. An Parochus, vel alius Clericus Episcopo diœcesano inferior

a . - A g i t u r d e his in Sexto hoc ¿tí.—In Decreto 16. q. 1 e¿2.

habeat intenlionem suam in jure communi fundatam super su'ojectione cape-Harum in suo territorio sitarum?

R. Negative, ex c .2 . h. t.\ ubi Parochus S. Cac i l i a cogi tur probare , e t tantum obtinet, quantum probat , scUicel baptismum et scrutinhim seu examen cateehizandorum; et c. fin. de o f f . Archid compelli tur Archidiaco-nus ad probandam subjectionem. Si verö intentio corum fundata fuisset in jure comm., relevati fuissent ab onere probandi, sicut relevatur Episco-pus; ergo.—Ex quo solvitur c. 6. 7. de Religiös, dorn, c. I I. de M. et 0. et c. 2. h, t ibi: debet de jure com.; nam h a c non est decisio Pontificis, sed mala allegatio par t is .

Hucusque actum est de jur ibus et obligationibus Clericorum e t R e g u -larium; nunc age lur de ju r ibus et obligationibus, q u a Ecclesia, aliis, vel alii Ecc les iadeben t : ul i est jus patronalus , pensionis.consecratio Ecclesia, adminislratio sacramenlorum, observatio festorum et je juniorum, repara-tiv e t immuni tas Ecclesiarum.

TITÜLUS XXXVIII. DE JUREPATRONATUS. 4

347. Nota I. Juspat ronatus in jure civili aeeipi pro eo j u r e , quod ha-bet dominus in servum manummissum (til. f f . de jurepalr.), e s t q u e r e e e p -tum jure Canonico Can. 6 t . liberti 12. q. 2. At in p r e s e n t i , juspatronatus est. Po tes l a sp resen tand i Clericum insl i tuendum ad beneficum vacans. Et hoc jus est spiri tuale: non quidem formali ter , sed connexivè, qui an l ece -denter annexum est officio spirituali, ad quod Clericus p resen la lu r ; sicut paramenia anlecedenler d icunlur sacra connexivè , qua tenus ordinantur ad divina mvi te r ia (Can. 42. 44. d, 1. deconsecr.) Licèi aulem per prima quinque secu la nihil legalur de isto j u re ; tarnen deinde, ut Ecclesia alli-cere l benefactores ad fundanda lempla e t beneficia, general i ter eis con-cessit hoc juspatronatus , et ad illud, licèi spirituale s i t , laicos habilitavit (Can. 29. et seqq. 16. q l . c, 5. hujus tit.)

Nota Ii. Jus pa t rona lus dividi:—1.° In laicale, in quod alicui compeli t ex titulo patrimonii profani, sive illud habeat persona laica, sive Ecclesia-stica. Ecclesiasticum, quod alicui competi l ex titulo spir i tual i , v. g. r a -tione dignitat is aut benefieii. Mixtum, quod aliquibus part im ra l ione Ecclesie , part im ral ione patrimonii profani compe l i t : u t si Ecclesia f u n -dum dedit , et Clericus vel laicus ex suo patrimonio aliquam Ecclesiam ex t rux i t et dotavit ; t u n c enim juspatronatus ral ione Ecc les ie ùindantis

a—Agitur de hoc in Sexto, et Clement inis h. t.—In Decreto 16. q. 5. 'et q. 7. Can. 26. cum seqq.—In Trid. Sess. 14 c. 12.13. etSess. 22. c. 1!. et Sess. 24. cap. 3. in fin. et cap. 18. et Sess. 25. cap. 9. de reform.

erit Ecclesiasticum, et ratioae Clerici vel laici ex suo patrimonio » d i s -c a n t i , autdotant is erit laicale, adeòque mixtum. Hie adverte juspat ronalus de se à principio lai cu in, miliari posse in Ecclesiasticum, si legitimo t i tu -lo, ut donatio, legalo etc. t -ansferatur in Ecclesiain, monaster ium, Epi-scopalum aul aliam dignitatem vel beneficium.—2.° Dividitur in personale, quod persone; et reale, quod rei inhere t , ut castro etc.—3.° In hceredita-rium, quod transititi h e r e d e s quoscumque, etiam extraneos: algentilitium, seu familiare, quod transit ad posleros ejusdem famil ie , qua extincta, ex-tinguitur. In dubio p r e s u m i t u r potiùs hered i la r ium, ulpote frequentius, quàm familiare.—4.° la.activum, vel cujus patronus p r e s e n t a i ; et passi-vimi, seu patrimoniale, vi cujus ex certa familia, civitate aut natione presentandi sunt .

Ilis pre jacl is , agelur liic de modis acquirendi juspa t ro natus, de perso-nis eo gaudentibus, de jur ibus et obligationibus patroni, de probations et amissione jur ispat ronalus .

348. Q.. I. (Juibus modis primo acquiratur juspatronatus? R. I.° Tribus modis, seu titulis: fundatione, dum qnis dal fundum pro

edilicanda Ecclesia; edificatone seu construction, dum quis suis sumpti-bus edif icat Ecclesiam; et dotatone, dum quis, vel ex integro dotat Ec^-clesiam, vel ex majori parte, putà assignando redditus annuos pro alendis min i s t r i , e t necessitatibus Ecclesie. Ita Glossa in Can. 26. pice 16. q. 7. isto versiculo: .

Patronum faciunt dos, edificato, fundus-.

modò adsil auetoritas Episcopi, vel capiluli, sede vacante (c. 25. li. t.), cùm privatorum pac lis-Ecclesia subjici nequeat sevi luti patroni. Non est autem necessè, ut patronus spelialiter sibi reservet juspatronalus , quia ipso jure et facto omnibus patronis rcservatur .

2.° Ad acquirendum juspatronalus sufficit unum ex tribus p r e s t a r e , vel fundare, vel exlruere, vel dotare (c. 25. li. t. Trident . S. 25. c. 9. de refor.J—Nec obslat texlus in S. 14. c. 12. derefor. ibi: fundaverit et con-struxerit-, nam copulativa Me accipitur pro disjunctiva, ut sepè fit in jure per l. 53. f f . de V. S — Qui Eccles ie d o t a t e sufficienter et consecra te dona t sua bona, etiam majoradote, per hoc non efficitur pa t ronus , quia Ecclesiam de non esse non pcrducit ad esse: secùs si Ecclesia vel non, vel modicè tantùm est dotata, et donatio fieret dotis nomine.

3." Si unus omnia tr ia p res t a t , ille solus eri t pa t ronus ; secùs si più -res, inter quos unum votum est fundanti , al terum edi f icant i , et ter t ium dotanti. Et si unus fundet et edi i ìcet ,duo habet vota. Si veròplures dotent vel plures ed i f icen t , unum tantùm habent votum . utpole ex uno titulo.

4.° Si Clericus ex bonis Ecclesiasticis concurrat ad esse Ecclesie, juspatronatus acquiritur beneficio talis Clerici, e r i tque Ecclesiasticum; si vero ex patrimonialibus bonis, juspatronatus sibi, suisque he red ibus ac-quirit , ulpote laicum ex titulo seculari.

|5 .° Qui in alieno fundo edificavit Ecclesiam, mero jure fit patronus,

non vero dominus fundi; nisi is edificationem ratam habeat , et ilk fun-dum p rebea t . At si dominus fundi ratam non habeat edif icat ionem, ed i -ficalum deslruere potest stricto jure §. 30. lnstit. de R. D. j u n c t o cap. 1. de N. 0. Ar.; nisi velit in venditionem fundi consentire. At si Ecclesia jam consécrala, aut saltèm benedicta est, noil pe'rmittitur domino fundi earn deslruere, sed ad est imationem et interesse agere (argum. Can, 2. com-perimiis 14. quest. 6.)

349. Q. II. Quibus modis per translationem acquiratur juspatronatus? R. 1.° Donatione inter vivos, vel mortis causa, vel per legatum (c, 8.

h. t. et c. un. pr. eod, in 6.) Et quitlem, si juspatronatus est personale, sine licentia Episcopi non potest clonari aut cedi alicui privato laico, aut cle-rico; benè vero compatrono, Ecclesie, dignitali aut monasterio (c. 8. 14. h. t, et c. un. eod. in 6. ci sens, contr.), quia per patronos Ecclesiasticos plerùmque melior fit conditio Ecclesie; deterior verò per laicos et príva-los clericos: At si reale est , cum re ipsa cuicumque don ari potest absque ullo consensu Episcopi; quia lune velutaccessorium sequi tur conditionem rei tanquam principalis. Si Ecclesie s u e donet patronus juspatronatus, e t in ea Ecclesia sit unicum beneficium, evadit l ibere collalionis ; cùm r e -spec tusui ipsius servitutem palronatus pali nequeat (argum. I. 30. f f . de S. P. U.) Si verò plura sint beneficia, t unc Ecclesia respeetu rector is principalis er i l l ibera; respeetu autem aliorum beneficiorum patronala, • ità ut rector principalis ad cetera beneficia p re sen te t .

2.° Permutatone aut venditione rei, cui annexum est juspatronalus (can. 40 nemini 16. q. 7. cap. 7. 13. h, t.), quibuscumque verbis id fìat; modò simonia caveatur, q u a l i probabiliùs censetur in eo casu, quo, v. g . Castrum venderetur majoris ob annexum juspat ronatus habens commocla lemporalia: nam commoda ista fluunt ex ipso jurepatronatus; ergo sicut. jus islud licitò vendi non potest, ità nec commoda ci annexa. Oppositum docent Garcías, Molin. etc. Certo autem simonia commilteretur , si j u s -patronatus personale venderetur, vel commutaretur pro aliquo temporali (c. 16. hujus titul.)

3.° Juspatronatus reale t ransfer lur :—I. Accessoriè per infeudalionem, inemhylenticationem, et constitutum usumfructum rei (c. 7. 13. li. f.), u t ' etiam per locationcm; cit. c. 7. ibi: ad firmam, seu annuum censum. Nani ad vasallum, emphiteutam, fructuar ium et conductorem t ranseunl omnes ructus rei; e rg ò e t p r e s e n t a l e , cùm et ista sit f ructus rei babentis an-•"nexum juspatronatus. Est lamen Ine discrimen : nam vasallus el emphv-teuta ratione dominii utilis habent jus quasi utile presentandi ; f ructuar ius verò el conductor, in quos utile dominium non t rans fe r tu r , habent solum exercitium, seu fructum presentandi , in quo potiores sunt creditore pi-gnorano; cui sicut non licet re pignorata uti vel frui , ità nec p resen ta re (c. 18. de sent, et re jud.)—11. Traditione rei totalis t ransfer lur in mari tum jus presen tandi (arg. c. 7. de donat. int. V. et U. c. 16. de usur ) Nam in maritum principaliter t ransfer tur dominium civile, et omnes fructus rei d o t a l i ; ergo etiam jus p resen tand i , tanquam accessorium: ilà Tiraq., Gare., et alii comm.—Nec obstat ratio Abb., Felin. etc. quòd dominium

2 6 4 n r . x x x v m . D E J U R E P A T R O N A T L - S .

naturale maneat penes uxorem, nam dominium istud in aetu secund» impeditum est.; ergò sicut exerceri nequit quoad temporalia, ilà ex con-sequenti nec quoad spirilualia, ne sine fundamento accessorium à natura principalis separemus. —Il i . Soluto f eudo , einphvteusi, matrimonio vel alio simili ju re , resolvitur jus pa t ronatus , et cum re ipsa ad.suum domi-num principale™ redit.—IV. Juspatronatus personale, vel jus reale soli-t anè sumptuin, infeudari aut inemphyteuticari nequit, nisi à solo Papa, quia inferior nequit rem connexivè spiritualem in alium transferre con-tractu oneroso, uti est feudum etc .

4.° Juspatronatus ab uno ad al terum t ransfer tur per ullimam volun-tatem, sea successionem ex testamento, aut ab intestato (c. 7. h. t.) Et quidem:—I. Si est jus personale, ad ilium hajredem transit , cui testator illud reliquit: secùs communiter et indivisè ad omnes h e r e d e s (c. 1. k. t.), neque uni habenti minorem portionem in recompensationem attribuì potest, quia hoc simoniacum fore t .—II . Si est jus reale, quamdiu h e r e -ditas manet indivisa, singulis he red ibus in solidum competit ; p r e s e n t a l o tamen dividi potest pro al ternis vic.ibus, vel communiter ah omnibus fieri. Facta divisione hasreditalis, juspatronatus reale ei obveniet, cui adjudi-cabitur res habens illud jus annexum; secùs si annexum sit loti h e r e -ditati, manebit penes omnes communiter , et si v. g. ex tribus hferedibus unus alteri gratuito cederet suum j u s , iste in presentando duo vota haberet (argnm. Clem. fin. kujus tit: et c. 12 dejudir..)—III. Haires h e r e -ditatem omittens, non aequirit j u s patronatus; uti nec h e r e s saltern extraneus, cui 'cer ta res rel ieta est., cùm habeal se instar legatarii (l. 13. C. de heered. institut.l— IV. Juspatronatus reale cum re ipsa transit ad fideicommissarium: ilà Gutier . , Molin., Zoeset alii contra Covar., Gomez, Barb, alleg. 71. »«•. 9. Nam j u x t a I. 4 et seqq. f f . ad SC. Trebell. ad fideicom-missarium transeunt omnia ju ra realia, ufi et onera haeredilatis; èrgo etiam transit juspatronatus, cùm hoc cum universitate transeat (c. 7. h. «.)—Nec obstat l. 55. pr. f f . ad SC. Treb.; nam à patronatu civili respectu libertorum non est pari tas ad patronatum juris Canonici: i l l e e n i m j u r e personalis est respectu familia, e t ideo publicatis bonis patroni, non pu-blicatur (l. 4. f f . de jurepatr.); iste v e r ò s e p i ù s est realis, et ideo ac-cessoriè cum bonis vel publicatur, vel transit . At jus patronatus personale, uti etiam alia jura personalia, v. g . sepulchri , non transeunt ad fideicom-missarium, sed remanent penes heredesf lduciar ios (lib. 42. §. 1 . f f eod.) —V. Si juspatr. est gentil l t ium, t rans i t ad proximas personas familiie: et si const i tutum est pro familia t a n t ù m , ea ext incta , ext ìnguitur , atque Ecclesia evadit libera; si vero non est addita particula exclusiva, regu-lari ter t ransmit t i polest ad he redes extraneos; cùm jus Can. admillat talem transmissionem ad h e r e d e s (Can. 25. considerandum 16. q. 7. c. 1 et 3. h. t.)

5.8 Privilegio Apostolico acquiri polest juspatr . ob summam potesta-tem (cap. 2. de prceb. in 6.) Hodie ¿amen conformiter Tridentino sess. 25. cap. 9 de reform, raro et nonnisi ex causa onerosa, cum expressa dero-g a t a n e Tridentini, talia privilegia conceduntur .

TIT. x x x v m . BE JCREPATHONArtS. S5S

6." Prescr ipt ione acquiritur juspatr . Et quidem conira Ecclesiam liberam requirunlur 40 anni cum titulo, e t tempus immemoriale sine Ululo; contra patronum Ecclesiasticum 40 anni, contra laicum 10 inter p r ä s e n t e s , e t 20 inter absentes. Laicis plerùmque non prodest p r a -scriplio, nisi per antiqui ss''mum temporis ciirsum, qui hominum memoria»', excedat, (Trident, sess. 25. cap. 9 de reform.), ut infrà dicetur.

350. Q. III. Quce persona sint capares juris patronatus? R. 4.°ReguIari ter omnes, qui speeialiter à jure non prohibentur: nam

ediclum de patronis est prohibitorium in materia general i ter permissa (Can. 30. et seqq. 16. q. 2.): unde patroni esse possunt:—I. Laici (c. 7. h. t.); nam licet à j u re Can. non sint habilitati ad jus eligendi, tamen g e n e -raliter babilitantur ad jus presentando—II . IUegitlmi e tspur i i : qui pa t ro -natus non tam est honor ex electione quas i tus , quàm quedam compensa-tio e l favor, à quo illegitimi non arcentur .—III . Pupilli et minores, cùm per suos tutores 'e t curatores Ecclesiam defendere possimi. Et quidem, loco infantis tutor p re sen ta i ; si vero pupillus discrctione utalur , p rasen-tabit cumauctori la te tuloris: imo eliam sine ilia valeret prasentat io, cùm pupillus in bis spiritualibus non subsit tutori , sicut nec in sponsalibus contrahendis: multò magìs minorennis sine ulla curatoris auctoritate p resen ta re potes t , quia in spiri tualibus babelur pro majorenni;. nisì forsan consuetudo locorum aliud haberet. Idem die de filiofamilias.—IV. Femina (c. fin. de concess. prœb.); nam femina. vel per se ipsam, vel per ahum defensionem et curam Ecclesia p r e s t a r e polest. Licèi autem jus p rasen land i annexum bonis dotalibus t ranseat ad maritum, constante matrimonio, non tamen jus personale, vel reale annexum bonis parapher-nalibus, quorum acluale dominium est penes uxorem.

2.° Incapaces jurispatronatus sunt:—I. Judœi et Talii iiifideles (Can. 30. quicumque fideliwi 16. q. 7. à sensu contr.), cùm favore Ecclesie non sinl d'igni. Si tamen Ecclesiam edif icarunt , t enen tu r earn dotare, e t isla evadit libera: sicut in c isu, quo judeus acciperet Castrum, cui annexum est juspatr.—II. Hœretici, cùm omnibus jur ibus et favoribus privenlur (e. 19. de hœret, in 6 J , nisì resipiscentes in pr iora ju ra res t i tueren lur . At in Germania tolèrantur prœsentat iones ab he re l i c i s f ac t e . Alii ex-communicali ipso facto non pr ivanlur j u re prœsentandi, sed ope, quasi exceptions, seu repulsionis, qualenus Episcopus repellere potest p r e -sentationem, donee pa t ronus absolvatur, nisì necéssilas Ecclesie aliud exposceret.

351. Q. IV. Quœ sint. jura, et onera-patroni? R. 1.° Tria precipua:—I. Honor, quia cònsistit in sede digniori Ec-

clesia; at tamen extra presbylerium sine baldachino, in honoratiori loco in proeessionibus, distributione palmarum etc . Item si persona est valdè illuslris, ut Rex, raagnus Princeps, t enen tu r Clerici ei ad Ecclesiam ve-nienti obviam procedere, in divinis thurificationem ei facere ante, v e j post dignitates et Canonicos secundum consueludinem loci, pacem dare certo instrumento, ut cruce; sed nonnisi post pacem omnibus de choro datam. Sac. Congregai, in Calaguritana 1614, die 5 Juiii. l i s e varò

T. u . 3L4

patronus arma, et insignia gentililia potest in Ecclesia appendere ad posterornm exemplum. Denique extra Ecclesiam Clerici competentem honorem debent patrono, non tamen tantum, quantum liberti patronis, v g ne sine venia P r e t o r i s eum conveniant in judicio, cùm id jure Can. non caveatur.—II. Utilitas, seu jus alimentorum in casu, quo pa t ronus ad inopiam redigeretur (cap. 25. hujvs litui.), dummodò Ecclesia habeatal iqua superflua, e t patronus probetsuam egestatem, ob quam se et suam fam.-liam competenter sus ten ta re non possit Quòd si patronus in limine fun-dationis moderatam pensionem, v g. f ructuum, cum consensu Episcopi sibi reservavit, earn exigere potest; at fundatione jam perfec ta , novo onere Ecclesiam gravare nequit (c. 23. h. t. c. 1. 8. de censib.)-m. Pre-sentano, seu oblatio Clerici idonei facienda superiori insti tuendi ad \ a -

cans benelìcium, de qua pluribus in seq. q. 2 0 Onus p rec ipuum patroni est cura et defensio Ecclesie , ne a

potentioribus opprimatur, dos e t bona illius dilapideiitur, vel contra mentem fundatoris in alios usus convertantur (Can. 31. et 60. Constati 16 q 1 J Ex hac tamen cura non competit pa t rono ulla jurisdiptio, aut administratio r e rum Eccles ie , q u e ad solum P re l a t u r a et Rectorem specta t , a t tento jure comm. (Can. 18. et seqq. 16. q. 7. c. 4. h. t. Trid se.ss. 24 c. 3. sess. 25. c. 9. de refor.) Ceterum licèi jus advocatitie quandoque confundalur cum jurepalronatus (cap. 23. 24. h. t.), ubi patronus dicitur aivocatus Ecclesia, sep iùs tamen separantur; maximè in Germania, ub i Imperator i competi t suprema advocatia in omnibus Ecclesus Imperii, u t eas prole ga t contra violentas oppresiones. I tem jus advocat .e competit Pr incipibus et dominis territorialibus respectu Ecclesiarum in suis t e r r i -toriis sitarum. Jam si concurrant patronus et advocatus Eccles ie t an -quam dominus lerritorialis, ei in Ecclesia et processionibus p r e c e d e n t e ante patronura tribuenda est . Hoc adhuc adde, quòd patronus EcclesiasU-cus potuerit Ecclesiam vacantem per se administrare de ju re veteri (c. o l . de appetì.}; al de jure novo (Trid. s.ss. 24. c. 18. de refor.), consUtuendus est ab Episcopo vicarius.

352. Q. V. Quid juris circa aótiim presentati onis? R 1 0 In beneficio patronato Clericus valide ins t i tu i nequit s ine p r e -

via patroni p r e s e n t a t e n e : c. 8. h. t., ubi talis inst i tut io dicitur i r r Randa; seu irr i ta declaranda, nisì patronus, in cujus gratiara i r r i ta tur , suo con-sensu earn comprobaret. Sufficit autem, ut pa t ronus per se, vel l i t leras, vel per procuratore™ p r e s e n t e t (c. 6. de his, qnce à Prelat ); imo etiam absens presen ta r i po tes t , sicut Reges personam absentem nominare solent Romano Pontifici; licèi per accidens, si talis persona à superiore esset examinanda, ejus present ia requirere tur .

2 0 Si plures sint patroni u t universi, p r e s e n t a t e facienda est capiti, l a r i te r , e t cons, vitium unius, ut simonia, v i t ia t to tam presen ta l ionem. Secass i plures sint u t singuli: hi vero, si discordent , plures concordes in presentando prevalebunt , dummodò pr.visio fieri possit absque scandalo, secfls Episcopus liberò providebil: et si ncque hoc facere possit sine scan dalo clasdet Ecclesiam. et Reliquia? inde toilet , ut hoc modo patron, per-

moveanlur ad concordiam (c. 1. 2. 3. h. t.) De specie hujus .interdict!, vide Gonz. c. 2. h. t. Si vero vota patronorum sint patria, et merita p r e -sentatorura equal ia , locus est gratification'!, à qua appellare non licet (c. 24. h. t.) Celerùm, quia communitas mater estdiscordiarum, permitt i tur patronis illa conventio, ut alternis vicibus rectoremque presentent fCie in-un. h. t.)

3.° P r e s e n t a n o facienda est:—I. Intra tempus legitimum; secùs po-testas providendi devolvitur ad Episcopum pro hac vice (c. 3. h. t. c. 4. et fin. desuppl. neglig.), nisi justa causa impedimenti obslarel , vel Episcopus ex gratia presentat ionem admittat (arg. c. 2. et 4. de svppl. negl.)—\\. Tempus presentation"! p re l ixum pro palrono-Ecclesiastico est semestre, seu 6 menses, et pro laico 4 menses (cap. 22. 27. h. t. c. un. in fin. eod. in 6.), quod tempus à principio est utile: deinde autem post acceptatam va-ca t ions notitiam est continuum. Ratio congrua, cur patrono laico bre-vius tempus p re f iga tu r , est : quia laicus in presentando variare potest, non item Ecclesias.licus. Àliquando tamen ex privilegio laicus habet se-mestre, uti etiam in patrénatu mixto, ubiEcclesiasticus tanquam dignior. t rahi t ad se laicuin minus dignum ex recepto brocardico, quodic imus , quòd in re communi privilegiatus t rahat ad se-non privilegiatum.—III. Lite orta inter palronos, si i n t r a semestre, aut quadrimestre pref ixum, finiri nequeat, presentabi t is, qui antea fuit in quasi possessione p r e s e n -tando licèt posteà succurabat in petitorio; secùs si tantùm falsò crede-batur patronus,.et non erat (e. 19. h. t. c. 24. de elect.) At si neutér est in quasi possessione, tunc lite non finita, Episcopus liberò providebit (c. 3. 12. 22. 27. h. t.), q u e dispositioc-it. c. 3. probabiliter non extendilur ad casura, quo l i t igatur de jure eligendi. De hac materia uliliter inspicies g'.ossam in cit.c. 24. de elect, et c. 19. h. t.—IV. Si p resen la t io ex quo-curaque capite non sorlialur effecium, v. g . ex facto Ordinarli , ex r e n u n -tialione seu non acceptatione presenta t i , patrono dandum est novum se-mestre, aut quadrimestre, computandoli à die non secuti effecius (arg. cap. 26. de elect.), nisi fraus interveniret.

" Ex stylo Datar ie , si lis inter patronos intra tempus pref ixum finiri nequeat, provisio benefica reservata est P a p e ex allegatis per Riganti tom. 3. pag. 279. n. 191. de Regul, Cancel!."

4.° Presentandus:—I. Debet esse Clericus dignus, seu ins t ructus qua-li tat ibus in p r e f i c e n d o r equ i s i t i , de quibus lib. 1. tit. 14, et juxta ibi dieta patronus in conscientia, saltèm ad beneficium curatum tenetur p r e -sentare digniorem; licèt pro foro externo satisfaciat, p resen tando simpli-citer dignum et idoneum, quem Episcopus tenetur insti tuere ad p r e s e n -tationem patroni laici (Trident. Sess. 24. cap. 18. de reform.) Patronus verò Ecclesiasticus, maximè ubi concursus viget, etiam in foro externo obligatur ad p resen tandum digniorem (ibid. v. si vero.)—' Nota, quòd si patronus, Ordinario approbante, earn erecto à s e beneficio in limine fundationis, vel etiam ex intervallo, ob reservatam sibi facultatem, ad je -cit conditionem, ut, deficientibus in vocata familia Clericis, possint etiam laici ejusdem farailie fructibus beneficii sic erecti gaudere. cura oner«

2 6 8 T I T . X X X V I I I . D E J U R E P A T R O N A T E S .

per capelianum satisfaciendi missarum oneribus, tunc poterunt etiain hi dictos fructus percipere, non jure et titulo benefici!, sed ju re s e c u l a m administratioiiis, donee aliquis veniat de dicta familia, qui sit Clericus, absque onere reci tandi boras Canónicas, ut ex rationibus allegatis e t r e -ceptis h Congregat . Concilii in Senogallien. Capellanía 9 Maji et 6 Junii 4750."—II. Si in p re sen t a to requiratur specialis qualitas ex fundatoris volúntate in favorem aut decus Ecclesie, v. g . ut sit doctor in Sac, Theologia, vel sacr is Canonibus, prœsentatio destituii hac qualitale non •valet, cùm favori publico Ecclesie renuntiari non possit (r. 12 .de foro comp.J; secùs si qualitas isla requireretur ob favorem privatorum, v. g . consanguineorum, et isti consentirent.—111. In beneficio patrimoniali pro certa familia, si cautum est de presentanone proximioris consanguinei, is p resen tandus est, censeturque proximior secundum eomputationem ju r i s civilis; cùm successio familiaris in beneficio imiletur modum suc-césionis h e r c d i l a r i e . El si plures concurrant ejusdem gradus , dicunt nennulli p r e f e r e n d u m esse agnatum cognato: sed cùm id jure definitum non sit, et al iunde cognati agnatis exequen tu r , censeo locum esse grati-fìcationi, ce ter is paribus; vel patroniis omnes presentare debebit , ut Episcopus u n u m ex eis eli gal digniorem; vel si e q u è d'igni sint, gratiam uni p r e altero faciat. Legilimati per rescriplum, si ad beneficia habilitali sunt , p re fe rendi e r u n t remotioribus consanguineis; nisi fundalor eos à p r e s e n t a t o n e exclusisset : at si beneficium fundalum sit generaliler pro consanguineis, non expresso gradii proximitalis, patronus quemeumque, etiam remoliorem consanguineum presen ta re polerit , cùm ita satisfiat menti fundatoris .—IV. Pater presentare polest suum filium ad Ecclesiam patronatam; modo alias sit idoneus, cùm id nullo jure prohibealur, et filius quoad sp i r i tua l ' s habeatur pro palrefam.—Nec obslat c. 15. h. t.-, nam ibi solum p roh ibe tu r , ne pater propria auetorilate suis filiis Eccle-sias concédât,—V. Patronus se ipsum presen ta re non potest (c. 26. h. t.), cùm id avarit iam et ambiiionem sapial; ob quam ncque aliquis se ipsum mst i luçre potest (cap. fin. de institut.) Excipe nisi patronus à eompatro-nis p r e s e n t e t u r (arg. cap. 33. de elect,), vel nisi Episcopus proprio raotu, aut ad supplical ionem palroni, eum instituât, ut decidit Rota in Regiensi 1624 die 15 Jan., quia lali.casu non ingeri i se, sed gratiam ab Episcopo obla lam acceptât .

o.° Patronus lam Ecclesiasticus, quàm laicUs potest simultaneé plures p resen ta re ad idem beneficium; nam hoc lavorabile est Ecclesiis, et nullo jure veli lum. Q u o c a s u si mir i la presenta torum sint inœqualia, Episco-pus ex regula general i tenelur eligere digniorem; si vero .merita sint pa-ria, locus est grat i f icat ion! (c, 24. h. t.), ñeque tunc Episcopus eis p r e -ierre potest e x t r a n e u m digniorem non presentat imi (c. 8 e t 14. h. t.), quia ex necessi ta te ju r i s obligatur ad eum instituendum, qui presenta tus fuit; imo si dignior p r é s e n t e tur-à patronis paucioribus, et similiter di-gnus à pluribus, d ignus p re fe renduses t digniori; quia in tali casu dignior non p r e s e n t a t u r cum effectu, eo quod pro digno stent potiora vota.

Circa preser i ta t ionem ad parochialem notanda sunt responsa Be-

T 1 T . X X X V I I I . D E JT" R E F A T R O N A T I ' S . 2 6 9

fted. XIV ad dubia sibi proposita ab Archiep. Fiorentino in epistola Bed-ditee nobis 9 April. 1746.—I. Patronum Ecclosiast'cum t ene r i in foro ex -terno presen ta re ad beneficium curatum magis idoneum, et magis di-gnum inter approbalos ab examinatoribus.—U. Episcopum debere benefi-cium conferre p re sen ta to à patrono, absque eo quod inquirat de i l l ius ju-dicio, si inter axaminatos nemo de hocquera tur ; si vero sit qui qtieralur, teneri in dictum judicium inquirere.—HI. Admittendam esse appe l la lo -nem in devolutivo tantum, interpositàm ab eo, qui se digniorem existi-inal, et posthabitus est, non relardala possessione p r e s e n t a l i , s' Episco-pi et palroni judicium de magis digno eonveniat; si vero non conveniat, tunc si qu i s ex approbatis ab exam'nator ibus, et tanquam magis dignus prea lec lus àpa l rono , putet se gravatum esse ab Episcopo, et ideo appel-lai, ejus appellationem operari debere ad effeclum suspension's, et inte-rim Ecclesiam parochialem remanerc sub economo, donee l i s f in ia tur ."

6.° Semel facta p r e s e n t a t o n e , pelronus EcelesiasUcus variare ncn polest; bené vero laicus, re i n t eg ra : non quidem privative, ut priorem presen la lum excludat, sed cumulative ut alterum ei adjiciai, et electio-nem Episcopo relinquat (c, 5.' 24. 29. h. t.) Ratio disparitatis est, quia Ecclesiasticus meliorem nolitiam Clericorum habere p r e s u m i l u r , e t lon-gius lempus ad presenlandum habet: secùs est in laico, cui ralionabiliter variatio ista permittit.ur, etiam heredi , non lan tàn i semel, sed probabili-ter etiam pluribus vici bus , ut co ligitur ex e. 24. h, t,, et Clew. 2. eod, preser t im, cùm variatio isla s i Ecclesii favorabilis. In patronalu mixto variatio ista non exlenditur ad Ecclesiusticum, quia non decel, ut laicus t rahat ad se Clericum.—11. Si patronus del primo present at ionem ju r a -mento firmalam, licitò variare non potest; cùm juramentum hoc servari possil absque dispendio sa'utis; si tamen Episcopus secundum p r e s e n t a -lum insti tueret , valida esset instUutio; sicut matrimonium de p re sen t i , non obstànlibus aliis sponsalibus juratis.—III. Si Episcopus p ra sen ta tum idoneum injuslè rejecit , is appellando non rescindit insli tutionem secun-ilì inslìtuti (c. 29. b, t.)-, sed Episcopus tenelur ei de alio beneficio provi-dere, ibid —IV. Si ¡ile pendente, unus ex col i fgan t ibus inst i lutus est, non licet patrono variare (c. fin. ut lit. pend. in 6.J; si verò neuter ex pr«e-senlalis inst i lutus est, patronus variare potest, adjiciendo alterum colli-tigantem ab alio patrono presenta t imi ; non verò extraneum, ut pluries decidit Rota, ne scil. lites l i t ibus augeanlur.—De instilulionibus p resen-tatorum vide suprà tit. 7. (le inst.

353. Q. VI. In dvbio de jure prcesentandi cui incvmbat onrs probandi? R. 1.° Patrono id pre tendent i : nam Ecclesia de jure comm. p resumi -

lur libera, donee probetur earn esse subjeetam servitili! patroni (Trident. sess. 25. c, 9. de ref.)—2.° Magnates e t universitates, in quibus p r e s u m i -lur usurpalio el non legilima acquis i to jur ispat ronalus , obliganlur ad strictissimam probalionem ex in s t rumen t s authenlieis; probatio verò ex tempore immemoriali non aliter eis prodest, nisi probenl per scripluras aulhenlicas, quòd saltèm per 50 annos con t inue presentat iones ab iis f a c t e suum effeclum sor t i t e fuerint (Trid. loc. cit.); tenet tamen Garcias

et alii, quòd, si S c r i p t u r e p r e s e n t a l i o n u m d e p e r d i l e s iut , t e s t e s admilt i possint, qui t e s t e n t u r de sc r ip tur i s super cont inua presenta l ioue confe-ct is , et de earum tenore [arg c. 12. de privil.) H e c tarnen adeò s t r i d a probatio non requ i r i tu r , si non cont ra Ecclesiam, sed contra privatum ex ig i tu r ; quia pr ivato j u s non assist i t : vel si aliunde cesset p r e s u m p t i o i n ique u s u r p a t i o n s , u t si ins t i tu to r e q u è po t ens fuit ac pat ronus , ut non facilè s ineret h u j u s j u r i s iniquam usurpat ionem.—3.° Pr iva tus contra Ecclesiam faciliùs p roba t j u s p a l r . , putà ex ins l rumenlo au then t i co , ex tempore immemoriali quo adinisse sunt presenta t iones , ex fama cum aiiis adminiculis, an t i qu i s m o n u m e n t i , honora t io re loco patroni e t c .

354. Q. VII. Quis derogare possit juripatronatus? R. Hodie regu la r i t e r so lus Papa: non quidem pro placito, sed ex jus la

e t gravi causa; cum j u s q u e s i t u m sine tali causa neque Pr inceps tollere possit. Imo Papa patrono laico non cense tur p re jud ica re , nisi id expr imat speciali ter; s iquidem pa t rona tus laicus habe tur ex causa onerosa, et ideo sub general ibus rese rva t ion ibus non venit; benè vero pat ronatus Eccle-siasticus, qui habe tur ex causa g ra tu i t a Unde nec Legatus à la tere tam facilè de roga le potest pa t ronis per Trident , sess. 24. c. 19. de reform., quamvis olim sibi r e s e rva re potueri t beneficia jur ispatr . Ecclesiastici (c. 28. h t.), neque Episcopus ea potes ta te pollet , v. g . u t p r e s e n t a t u m ido-neum rejiciat, vel Ecclesiam pa t rona tam alteri uniat sine consensu pa t ro -ni: multò minùs, u t E c c l e s i e quai i ta tes in fundat ione expressas mute t , el iam de consensu s u c c e s s o r s patroni (c. 8. 44. 20. h. t. Clem. 2. de Re-lig. domib. c. 33 de Prceb.)

355. Q VIII. Quibus modis juspatronatus amittatur? R. 1.° Ex delieto: cui annexa est privatio talis ¡juris, uti sunt : c e d e s

r ec to r i s vel beneficiati Ecc les ie p a t r o n a t e , (c. 12. de pernis.),] he re s i s , simoniaca venditio j u r i spa t r . (cap. 6 . h . t,), iniqua 'bonorum Ecc les ie usur-p a t e (Trident, sess. 25. c. 9. v. nec dictum jus, de reform.), crimen l e s e majestat is , vel aliud I n d u c e n s confiscationem bonorum, quibus annexum e s t juspat ronatus .—2.° Sine delicto ami t t i tu r juspa t rona tus voluntaria cessione (cap. un. h. t. in 6.), unione cum alia Ecclesia ex consensu pa^-t roni (c . 8. eie constit.), non u s u , ext inct ione fami l ie , ext inct ione Eccle-s i e : quo casu, si pa t ronus raonilus nolit , e t alius r eed i f i ce t ' e t dotet Ec -clesiam, iste acquir i t j u s p a t r o n a t u s .

TlTl 'LUS X X X I I .

DE GENSIBUS, EXACTIONIBUS E T PROCURATIONIBUS. a

356. Nota Censum genera l i t e r accipi pro quacumque annua pensione; hie au tem Census s ignif icai annuam pensionem ex provent ibus Ecc l e s i e darPsolitam. Exactio est: c o n t r i b u t e p e c u n i e ; vel ordinaria, q u e s in -gul is annis pendi tur ; vel ex t raord inar ia , q u e ex causa necess i ta t i s impo-ni solet. Procurations sun t : victualia moderata , q u e Episcopo, vel a l t e -ri nomine ejus visi tant i Ecclesiam p r e s t a n t u r .

357. Q. I. Quis possit Ecelesiis censum imponere? R. 1.° Papa ob genera lem adminis t ra t ionem (c. 8. de priv.)—2.° Epi-

scopus in limine fundat ionis (c. 16. h. t.), vel in consecrat ione Ecc le s i e (Can. 30. Eleuterius 18. q. %.), vel si legi t imé conceda t , v. g. Regu la r ibus aliquas Ecclesias, aut exempt ionem à sua jur isdict ione (c. 21. h. t. c. 6. eh relig. domib. c. 9. de his. quee à Prcelat.)—Ì.° Pa t ronus in limine fundat io-nis de consensu Episcopi (c. 23. de jure patr. c. 24. de elect..)], non vero ex po'stfacto (cap. 7. 15. hoc tit.)—4.° Ex nova causa jusla , v. g. pro necessita-tibus Ecc l e s i e cathedral is , debi t i s exolvendis, pro erigendo necessario s e -minario Episcopus potes t novum censum imponere, au t veterem augere (Trid. sess. 22. c. 8. de refor.), modo accedat consensus capitul i , et census usui Episcopi non applicetur (c. 7. h. t), nisi eo casu, quo Ecclesiam à sua jur isdict ione ex imere t , vel earn monasterio concederei : tunc enim in r e -cognil ionem pr ior is subject ionis e t g r a f i e a c c e p t e , pensio annua Episco-po dari potest (c. 6. de relig. domib.) Ceterùm ex solo censu annuo non probatur subjectio Eccles ie , vel monasteri i ; quia talis c ensus ex alio c a -pi te solvi potest , v. g. vi fundat ionis in s ignum libertat is d a t e e tc . ; nisi in annua p r e s t a t i o n e dicatur , vel ex c i rcumstant i is coll igatur, eam fieri rat ione subject ionis: quo sensu procedit cap. 2. h, t. ibi: ideo enim tributa prcestatis, quia hcec est probatio subjectionis.—De ju re , et possessione, e t amissione censuum idem proport ional i ter sent iendum, quod de aliis j u -r ibus.

358. Q. II. In qua moneta solvendi sunt census aut debita antiqua? R. 1.° Si conventum est de cer ta specie m o n e t e , e t numero , v. g. u t

lo lvantur 10 aure i in specie, t u n c in tali specie et numero solvi debet , sive valor crescat aut decrescat (Arg. I. 99. f f . de solut.), quia cont rac tus ex conventione legem accipiunt , nisi aliud p r e s c r i p t i o n e fieret; vel mo-neta prior non esset acquisibilis, quo casu solvendum esset in moneta alia ejusdem e s t i m a t i o n s (arg. c. 19. h. t.)

a—Agitur de hac mater ia in Sexto, Clement in is , Ext rav . c o m m . h. i .—In De-c r e to lO . q. 1 . 5 . 3 . el Can. 37. cum seq. 11 .? . et Can. n . in fin. cum seqq. 23 a g.—In Trid. sess. 24. c. v. inttrimque dt reform.

et alii, quòd, si Se r ip tu r® p r a s e n l a l i o n u m d e p e r d i l a s iut , t e s t e s admitt i possint, qui t e s t e n t u r de sc r ip tu r i s super cont inua presenta t ioue confe-ct is , et de earum tenore (arg c. 12. de privil.) H®c tarnen adeò s t r ic ta probatio non requ i r i tu r , si non cont ra Ecclesiam, sed contra privatum ex ig i tu r ; quia pr ivato j u s non assist i t : vel si aliunde cesset praesumptio in iqua usurpationis , u t si ins t i tu to r ®què po t ens fuit ac pat ronus , ut non facilè s ineret h u j u s j u r i s iniquara usurpat ionem.—3.° Pr iva tus contra Ecclesiam faciliùs p roba t j u s p a t r . , putà ex ins t rumenlo au then t i co , ex tempore immemoriali quo admiss® sunt presenta t iones , ex fama cum aiiis adminiculis, an t i qu i s m o n u m e n t a , honora t io re loco patroni e t c .

354. Q. Vii . Quis derogare possit juripatronatus? R. Hodie regu la r i t e r so lus Papa: non quidem pro placito, sed ex jus la

e t gravi causa; cum j u s qu®si tum sine tali causa neque Pr inceps tollere possit. Imo Papa patrono laico non cense tur p ra jud ica re , nisi id expr imat speciali ter; s iquidem pa t rona tus laicus habe tur ex causa onerosa, et ideo sub general ibus rese rva t ion ibus non venit; benè vero pat ronatus Eccle-siasticus, qui habe tur ex causa g ra tu i t a Unde nec Legatus à la tere tam facilè derogare potest pa t ronis per Trident , sess. 24. c. 19. de reform., quamvis olim sibi r e s e rva re potueri t beneficia jur ispatr . Ecclesiastici (c. 28. h t.), neque Episcopus ea potes ta te pollet , v. g . u t p r a s e n t a t u m ido-neum rejiciat, vel Ecclesiam pa t rona tam alteri uniat sine consensu pa t ro -ni: multò minùs, u t E c c l e s i a quai i la les in fundat ione expressas mute t , el iam de consensu successor i s patroni (c. 8. 14. 20. h. t. Clem. 2. de Re-lig. domib. e. 33 de Prceb.)

355. Q Vili . Quibus modis juspatronatus amiUatur? R. 1.° Ex delieto: cui annexa est privatio talis ¡juris, uti sunt : c a d e s

r ec to r i s vel beneficiati Ecc les ia p a t r o n a t a , (e. 12. de pcrnis.),] ha re s i s , simoniaca venditio j u r i spa t r . (cap. 6 . h . <.), iniqua 'bonorum Ecc les ia usur-p a t a (Trident, sess. 25. c. 9. v. nec dictum jus, de reform.), crimen l a s a inajeslatis, vel aliud mducens confiscationem bonorum, quibus annexum e s t juspat ronatus .—2.° Sine delicto ami t t i tu r juspa t rona tus voluntaria cessione (cap. un. h. t. in 6.), unione cum alia Ecclesia ex consensu pa^-t roni (c . 8. de constit.), non u s u , ext inct ione fami l ia , ext inct ione Eccle-s i a : quo casu, si pa t ronus moni tus nolit , e t alius r ead i f i ce t ' e t dotel Ec -clesiam, iste acquir i t j u s p a t r o n a t u s .

TlTl 'LUS X X X I I .

DE GENSIBUS, EXACTIONIBUS E T PROCURATIONIBUS. a

356. Nota Censum genera l i t e r accipi pro quacumque annua pensione; hie au tem Census s ignif icai annuam pensionem ex provent ibus Ecc les i a darPsolitam. Exactio est: contr ibut io p e c u n i a ; vel ordinaria, q u a s in -gul is annis pendi tur ; vel ex t raord inar ia , q u a ex causa necess i ta t i s impo-ni solet. Procurations sun t : victualia moderata , q u a Episcopo, vel a l t e -ri nomine ejus visi tant i Ecclesiam p r a s t a n t u r .

357. Q. I. Quis possit Ecelesiis censum imponere? R. 1.° Papa ob genera lem adminis t ra t ionem (c. 8. de priv.)—2.° Epi-

scopus in limine fundat ionis (c. 16. h. t.), vel in consecrat ione Ecc les i a (Can. 30. Eleuterius 18. q. 2.J, vel si legit imé conceda t , v. g. Regu la r ibus aliquas Ecclesias, aut exempt ionem à sua jur isdicl ione (c. 21. h. t. e. 6. dt relig. domib. c. 9. de his. quee à Prcelat.)—3.° Pa t ronus in limine fundat io-nis de consensu Episcopi (c. 23. de jure patr. c. 24. de elect..)], non vero ex po'stfacto (cap. 7. 15. hoc tit.)—4.° Ex nova causa justa , v. g. pro necessita-tibus Ecc les i a cathedral is , debi t i s exolvendis, pro erigendo necessario s e -minario Episcopus potes t novum censum imponere, au t veterem augere (Trid. sess. 22. e. 8. de refor.), modo accedat consensus capitul i , et census usui Episcopi non applicetur (c. 7. h. t), nisi eo casu, quo Ecclesiam à sua jur isdict ione e s i m e r e i , vel earn monasterio concederei : tunc enim in r e -cognil ionem pr ior is suhject ionis e t g r a t i a accept®, pensio annua Episco-po dari potest (c. 6. de relig. domib.) Ceterùm ex solo censu annuo non probatur subjectio Eccles ia , vel monasleri i ; quia talis c ensus ex alio c a -pi te solvi potest , v. g. vi fundat ionis in s ignum libertat is d a t a e tc . ; nisi in annua p r a s t a t i o n e dicatur , vel ex c i rcumstant i is coll igatur, eam fieri rat ione subject ionis: quo sensu procedit cap. 2. h. t. ibi: ideo enim tributa prcBstatis, quia hcec est probatio subjectionis.—De ju re , et possessione, e t amissione censuum idem proport ional i ter senl iendum, quod de aliis j u -r ibus.

358. Q. II. In qua moneta solvendi sunt census aut debita antiqua? R. 1.° Si conventum est de cer ta specie m o n e t a , e t numero , v. g. u t

Bolvantur 10 aure i in specie, t u n c in tali specie et numero solvi debet , sive valor crescat aut decrescat (Arg. I, 99. f f . de solut.), quia cont rac tus ex conventione legem accipiunt , nisi aliud p r a s c r i p t i o n e fieret; vel mo-neta prior non esset acquisibilis, quo casu solvendum esset in moneta alia ejusdem as t ima l ion i s (arg. c. 19. h. t.)

a—Agitur de hac mater ia in Sexto, Clement in is , Ext rav . c o m m . h. i .—In De-c r e to lO . q. 1 . 5 . 3 . el Can. 37. cum seq. 11 .? . et Can. n . in fin. mm seqq. 23 a g.—in Trid. sess. 24. c. v. inttrimque de reform.

2.° Si noa est eonventum de certa* specie e t numero, solutio facienda es t secundum valorem currenlem, etsi pretium nummorum decrescat aut accrescat, alque ilà damnum et commodum est debiloris: ilà Svlv., Sot., Myns., Layman. Schm. etc, contra Gov. BartoL, Tiraq. , Fach. , Fagn. e t alios, volentes damnum esse crédi tons , si valor extrinsecus mone te de-crescat. Prob, ex o r d i n a t e n e monetaria Ferdinandi 1 id slatuentis ann. 1559. Ratio est : tum quia pecunia non a t t end i tu r secundùm corpus e t mater iam, sed secundum valorem publicum (lib. 1. f f . de contrah. empi); tum quia in lolutione a t tendi tur non solùm lempus contruclus, ex qua habetur quanti las debit '; sed etiam tempus solutionis, ex quo considera-t a valor pecunia?, ne ilio attenti), plus vel minus solvatur, quàm debea-lu r . Undè si accepisti à creditore 25 aureos per 4 florenos, adeòque 100 fior., et aureus crescat ad S fior., satisfacies dando 20 aureos : si vero au-reus 'decrescat ad 3 fior., pendere debebis 33 aureos et 1/3, seu unum flore-n u m . - N e c obstat I, 22. f f . de lì. C ; nam in vino, tritico et similibus r e -bus muluò at tendi tur sola materia quanti tas et quali las; non vero valor est imalionis; et cons, vinum idem genere rest i tuì po les t e l debet; si ve valor vini crescat, sive decrescat . Eoonlrà in pecunia non a t tendi tur co r -pus, sed principaliter valor extrinsecus; adeòque de moneta tantum res -stitùi potest et debet, quantum requiri tur secundum valorem currenlem; licèi mone te valor immutetur evtrinsecè auctor i ta te Principis.

3.° Si valor inlr insecus, seuboni tas m o n e t e mutetur crescendo aut decrescendo, et non est eonventum de cer ta specie et numero, probabi-liter solulio fieri potest in moneta cur rente ejusdem publici valoris et estimationis; ita Gemin., Gonzal. c. 26. h. t . , Menoch, Schmalz, cum cit i , contra Bartol., Abb., Laym., Fagn. c. 20. b. t. et plures alios Theologos e t canonistas volentes s o l u t i o n s debere fieri in antiqua moneta, vel se-eundùm estimationem ejus: v. g. accepisti 10 aureos mutuos biunciales; si s tante valore extrinseco eodem, aureus in tri nsecè mute tur in uncialem, vel aliqu'd de materia deteriori ei admiscea tur , lune tenebis recidere vel 10 aureos ant iques, vel 21) novos: in illa véro sèntenlia, quam hic ut prababilem defendo, satisfacies, reddendo 10 aureos novos unciales, quia secundùm valorem publicum, qui unicè specta tur in pecunia, lantum red-dis, quantum accepisti, pula 40 fior, in aurea moneta, licèi de materia auri minus reddas. Rationes sunt eedem, q u e pro priori assertione: nam hoc modo nulla fit. injusti t ia creditori; quia formaliter eamdem quanti ta-tem recipit , quam dédit; ex alia vero par te illud ma te r i e damuum, qua -le sit, sufficiente!- purga tur ex causis publicis e t gravissimis, ob quas so-lùm licet Principi mone te intrinsecum et extr insecum valorem immutare. Favet etiam Clem.. 2. de decìm. ibi: ad monetarii curre.item,

Dices:—I. In mutuo tacitò semper convenilur , ut œquè bonum nobis red-datvr, 1. 3. f f . de /?. C. quod non fit in p r e sen t i , ut si pro aureo biunciali reddatur uncialis.—IL Cap. 20. et 26. h. t., p r ec ip i tu r solutio fieri secun-dùm antiquam monetam.

R. Ad I. In pecunia (in qua corpus seu mater ia non at tenditur) e q u è bonum reddi tur , dum eadem quanti tas valoris publici reddi tur ; in alio

TIT. XXX1X. DE CEXS., EXACT. ET PROCER. 273

autem mutuo, ut vino, equè bona materia restituenda est. Est ergo sicut damnum, i t i el lucrum debitoris, si bonitas intrinseca mone te augeatur vel m i n u a t u r . - . M II. C. 20. precipi tur solulio equal i s secundùm publicum va.orem, secundùm quem tres duceuses non adequan t unum Papiensenr benè vero quinque vel sex. Vsl si de valore intrinseco sermo est, videtur ibi convenlio fuisse super specie et numero sex denaridrum Papiensium

. solvendorum. C. 26. cit. jube lur debilum solvi in moneta turonensi; quia nova parisiensis, quam Canonici ìnjuslè p re tendeban t , erat melior', npn tantùm in valore intrinseco, sed etiam major iri valore estrinseco- vel lorsan equal is valoris extr iaseci full, et tunc electio est debiloris in oua moneta solvere velit.

4.° Si valor monete e m r m i t e r crescat vel decrescat, v. g ut moneta un.us floreni e levctur ad 8 florenos, idque ex causa publica et in perpe-tua l i , solulio fit secundùm currentem novum valorem; cùm in hoc sit adequat io debiti et soluti. Si verò id fiat ad lempus, nec creditor ad reci -piendum, nec debitor ad solvendum cogi polest, ut si moneta 6 floreno-rum decrescerei ad valorem uniiis floreni; quia ulerque enormiler l ede-relur , nisi forsan valor mercium eodem modo augere lur aut minueretur.

5.° Legatura pecunie solvendum est secundùm mentem testatoris disponentis; et quidem, si p recepi t dari 100 ex pecunia sua, dandi sunt denarii 100, sive eorum valor crescat , sive decrescat; si verò indetermina-tè precepi t dari 100 florenos, hi solvendi sunt secundùm valorem cur ren-tem mortis tempore, à quo dies legali cedit (/. 28. f f . quando dies leg. ced.V preser t im si mortis tempore idem sit valor qui tempore conditi tes ta-menti, ucèt deinde ante solulionem mutelur. At si legatura pecunie sit annuura, presura i tur ess- legatura quanlitatis, et consequenter secundùm valorem currentem exolvendum est, sive valor crescat, sive d e c r e s c a ! . -Qui vovit, se dalurum, v. g. 10 mensuras annuas tritici pro Ecclesia, non determinando mensurara, satisfacit dando in minima mensura (cap. 18. h 1.1 50. §. fin. f f . delegai. ].), quia in obscuris minimum est sequen ium. - N e c obstaf Iti. 38. §. 2. f f . de auro legai ; nam h e r e s ideo tenelur tem-pio offerre statuam salièra argenteam, quia tunc in tempio non poneban-tur s t a tue , n.sì a u r e e vel a rgen tee , non verò e r e e , ut ait Jctus . ibid.

3o9. Q. III. Quid Episcopvs exigere possit ab Ecclesiisl R. 1.° Eaomnia, q u e ei debentur ex lege d iocesana ; putà quartam

decimarum et mortuariorum, cathedralicum seu synodaticura, et subsi-diura charitalivum, de quibus dixi l. 1. Ut. de o f f . Ord..n. 235.

330. Q. IV. Quid juris circa procurations?

R. I.0 P rocu ra t ions , seu moderata victualia secundùm facullates Ec-clesiarum et Clericorum debentur visitatori: e t quidem principaliter Epi-scopo, si per se visitet; secùs alteri nomine illius visitanti, non vero Epi-

scopo servala forma Trid. 24. c. 3. de ref. * Si visitator non sii Episcopus, sed vicarius, vel general is , vel capi-

tularis vel alius subsl i tutus , s ivee t ia n vicarius Apostolicus. p rocu ra t e solvenda est pro medietate tantùm surarae Episcopo solvi c o n s u e t e - cùm non deceat, ut hi incedant cura tanto comitatu, quanto indiget Epise'opus.

3i>

qui majori p r a f u l g e t d igni ta te , u t ex pluribus deer. Cong. Cone, re lat . à Monacello torn. 3. t i t 2. form. 4. num. 3 e t torn. 6. supplem. ad torn. 3. n. 79 e t 80 de vicario capitular! à Thes. Resol. die 28 Julii 1708, torn. 9, p. 452. Reliqua vide in summaries hoc eodem litulo post cap. Cum venerabi-lis 21-, et Elencho II. num. 126. et 127. "

Idem d i e d e Legato Apostolico suam Prov inc i a l visitante (c. 17. 19. 23. 24. h. t,); alias nolentes visitatore® procurare , excomunicari possunt (c. 25. eod.)

2.° Licèi ex Decreto Innocent. IV el Greg. X c. 1. 2. h. t. in 6., visi-ta tor non potuer i t accipere procurationes in pecunia sed solùm in vi-ctua ' ibus, hodie tamen ex Const. Bonifacii Vili . cap. 3. Felicis eod., pe r -mil t i tur pecuniam accipi loco victualium; non tamen. simul munera vel procurat iones: alias duplum rest i tuere tene tur (c. 23. in fin, h. t.}

3.° Visitator r emi t t e re potest procurationem part icularem sibi debi-tam; non tamen onus procurando cùm hoc cederei in pra judic ium succes-s o r i a ! Nec regular i te r praescribi potest procural ionibus, q u e annex® sunt visitation'!, cui p rascr ib i nequit extinclivè (c. 17. et 24. li. i.), nisi for-san p rasc r ip t io esset immemorialis, qu® ,®quivalet privilegio, l iberante lab onere procurandi .

4.° Ad procura t iones t enen tu r Ecclesi® et loca religiosa non exempta, jurisdiction'! Episcopi subjeela , dum actu visitantur, etiam si pervenerint ad exemptos, cùm t ranseant cum suo onere (Clem. 1. hoc tit.)-, non tamen laici, monaster ' s exempta e t oratoria privata (cap. fin. hoc.-tit.) Fo rmav i : sitationis pr®scribi tur c. 1. hoc tit. in 6. In praxi consulenda sunl s ta lu -tla et consuetudines cujusque dicecesis.

351. Q V. Quid juris circa exact¡ones profanas seu seculares?

R. 1 Pr inceps ex justa et publica causa necessilat is imponere potest s u i s subdil is novas exactiones: ita com. Nam subditi secundum propor-tionem suarum facul ta lum obligantur ad succurrendum publicis necessi-t a t e s , • e rgo : cessante autem tali causa, cessare debenl exactiones. Ila-rum vari® sun t species: Tributa seu census , qu® p r a s t a n t u r ex fundis, -eorumque f ruc t ibus . Tallice seu collect®, qu® ex facullalibus patrimonii p r a s t a n t u r . Vectigalia, qu® ex rebus e t mercibus inveclis. G ¡bella sett accisa , qu® ex vino, sale, aliisque venalibus rebus danlur . Guidagia seu pedagia. qu® pro securo transi tu imponuntur. Capilatio, qu® personis seu capilibus, sine respeclu ad eorum bona imponitur. Ne nimium grava-men pauperibus in fe ra tu r , regular i ter in capitationibus habenda es t ratio facul ta lum, u t docet Lipsius l. 2. c. 3; alias magna inaquali tas ponitur inter subditos.—2.° Principes in t e r r i s suis sine justa causa novas exa-ctiones imponentes, ipso facto incur run t excommunicationem reservatam jn casu 6 Balla Ccena: eamdem incur run t privati c. 10. h. t.\ imo de jure civili plectendi sunt perpetuo exilio (/. fin. C. vectigal, nov. 3.) In casu 13 Bulla Càna excomminicanlur e t analhematizantur omnes ; «qui collectas, decimas, tallias. p r a s t a n t i a s et alia oneraClericis, P r a l a t i s e t a i i i s p e r s o -nis Ecclesiasticis, ac eo rum, et Ecclesiarum, monasteriorum et d o r u m benefìciorum Ecclesiast icorum bonis, illorumque f ruc t ibus , reddilibus et

TIT. xr,. DE CONSECil. ECCLES. VEL ALT. 275 proventibus hujusmodi absque Romani Pontiflcis speciali e t exore«sa l i -cenza imponu.nl, et diversis etiam exquisitis modis exigunt: aut s icimno-sita, etiam spontè dant ibus e t c o n c e d ^ t i b u s recipiunt. Necnon, qui per se.yelal .os d i r e d è vai indireeté p red ic t .lacere, exequi vel procurare non veren u r , cujuscumque si.it p r e m i n e n t i ® , etiamsi imperiali aut regaU pra fu lgean t d ignkale . au t quaviset iam Pontificali dignitate insigniti eie.» E t h a n e excommunicationem juben tu r Ordinarli per se, vel à suis s-.ibdilis pub,icari, doner, UH sic ex ict i restii,,erint, et de transgressiotehujnsmodi sa-tisfecrnnt cpjnpetenter (CleB. fin. h. t.J Sub hac tamen prohibitione non conlinentur onera realia, q u a cum fundis ad Clericos et Religiosos perve-nerunt ; sed h a c pres tando sunt , s icul anlea p ras la r i consueverunt : quia res cum suo onere t r a n s i t . - P l u r a de his dicentur infrà Ut. 49 de im mun. Lccl.

T I T C I U S IL DE CONSECRATIONE ECLESLE VEL ALT ARIS. "

352. Nota Nomine Ecclesi® hic non venire e a t u m fidelium. sed ip -sum materiale templum, cu jus consecratio seu dedicali« est solemnis d e -putano ad cuitum divinum, interveniente debita materia et forma à legl-t.rao ministro f a d a . Originerà habet ex veleri testamento et in lege nova milium sumps.t à tempore Aposlolorum; licèi qu.edam.caremoni® à S Sil-vestre Papa, ali sque Romanis Pontifici bus addii® sint.

363. Q. I. Qu/s, ef q-o modo conservare possit. Ecclesiam? f ' ' ' A Episcopus de ju re comm. est Ordinarius minister Ecclesia

con c randa ; Cu»*. 4. d. 63 , ubi talis consecratio dicitur esse actus

 ï r ^ î f ' ^ r ^ a b a l i 0 ' q ü i m ^ p « simpllei Sacerdot

vero solus Ep scopus loc., vel alius e jus nomine Ir. 2. h. t )• secus conse crans sine l e n t i a Ordinarl i , etiam exemptam Ecclesiam p ™ à

51 issar um celebratione cessabit (Can. 28. Episcopi* 7. q. , et a b ever 0.1.0 Ponlifìcalium ipS 0 jure suspeusus es t , Trid. Sess 6. c 5 de S ubi non revoca tur Privilegium datum Regularibus, ut, si Ordinarius hu -m i l i e r requis, tus, u l t ra quatuor menses distulerit eonsecrationem, pos-sunt à quoeumque catholico Episcop-, facere suas Ecclesias consecrari quemadmodum concessit Donor. IV Minoribus; Joannes XU C a r r a e l I • Paulus III Societati Jesu; Mirand. Lez. Barbos ü . J. Eecles. / . 2. c. 2. n so. et al li.

2 ' ° R U " s consecrand® Ecclesi® servandus est , proul p r a sc r lb i t u r in

t l Z T t e r i a i D i e X l ° Ä" t - I n D e C r e , ° * et inci-

Pontificali Rom,; et quamvis licita consecratio non esset, nisi die festivo nter Missarum solemnia fCan. 3. de consecr. d, \.)\ esset tamen valida die non festivo, et ext ra Missarum solemnia: ncque repetenda, nisi aliquid substantiale omitteretur (Can. 20 et 26. ibid, et r. 6. h. t.) In dubio, si nulla probatio saltèri' ex signis appareat, an Ecclesia consecrata sit , con-secranda erit; Can. 16 de cons d 1., ubi ratio additur: qwniam non mon-stratur esse iteratvm, quod nescitur factum. Col locate ' rel iqu'arum, licèi sine culpa mortali omitti non possìt, non videtur tamen esse de substantia consecralìonis: licèi tulior sententia, adeòque in praxi sequenda id doceat cum Piasec., Azor e t aliis ex Canon. 24 et 26 de cons. d. 1.

3.° Requisita Ecclesie consecrande sunt:—1. Dos sufficiens prò Ec-clesie ministris, paramenlis et aliis necessariis (cap. 8. hoc Mt. et Can. 9 de consecr. d. 1.J, exceplis Ecclesiis Regularium, q u e ex eorum reddi-tibus conservando sunt.—II. Ca»$t devot'on's seu cultus divini, non ques tus ; ut si quis Ecclesiam ,-ediflcaret eo fine, ut medietas oblationum ad eum pert ineret 10. d. 1 de consecr.)—III. Ne Episcopus prò conse-cratione aliquid exigat; cùm hoc simoniacum esset (Canon. t06. Statrimus 1. q. 1.), licèt moderatam procuralionem recipere possit (*. IO. de Simon.) Jejunium pridianum in Episcopo et patrono ex sola decentia videtur r e -quiri: non verò ex p recep to Leonis in epist. ad Diodor.

364. Q. II. Q"id juris circa brnedictioriem Ecclesia? R. 1.° Ecclesia auctoritale Episcopi erecta, ex ejus commissione per

simplicem Sacerdotém benedici potest; cùm benedictio non sit alligata Ordini Episcopali, sicut consecralio. Dìfferunt autem l i ec duo non solùm in ri tu et ceremoniis , sed e t iam in effectu; quia consecralio follerei p a -rietibus, e'sque dirutis, perit: econtrà, benedictio i n h e r e t pavimento, e t dirutis parietibus, manet; nisi E-clesia auctor i la te Episcopi fuisset de -structa, sine spe reedificationis; Silv. Laym.

2.° Regulares ex privilegio Leonis X benedicere possunt Ecclesias, Altaria et cemeter ia tantum ad suum usum; quo uti possunt, maxime in casu, quo Ordinarti absunt , vel e g r è benedictionem concedere volunt, compend. privil. Minor, et Soctet. Jesu v. benedicere.

365. Q. III. i n , et à quo consecrari debeat Altare, calix cum patena, campana et paramento sacra?

R. l .° Altare sive flxum, sive portatile, consecrari debet de jure com-muni à solo Episcopo; ita ut sine gravissimo sacrilegio non lieeat cele-brare in altari non consecrato (Can. 19. 25. 30. 3.1, de consecr. d, 1. c. hoc tit.) Et quamvis Episcopus consecralionem istam, utpote annexam Ordini Episcopali, committere nequeat simplici Sacerdoti, id tamen potest Papa, ex cujus privilegio multi Abbates, ut Cassinenses. Cistercienses et alii habilitati sunt ad consecranda Altaria prò suis Ecclesiis, e t accedente licentia Ordinarli etiam prò alienis, cùm Ordinarius non del banc polesla-tem, sed tantùm restrictionem tol'at; sicut Abbati indulgendo, ut alienis subditis d iecesanis minores conferai. Idem dicendum est de consecralione. calicis e l pa tene . Precep to S. Silvestri Altare debet esse lapideum ex uno quadrangolari lapide iactum, capax recipiendi calicem cum patena,

habens sepulchrum et sigillum, hoc esl, cavitalem aliquam, in qua Re-l iquie SS. recluduntur (e. 31 de consecr. d. \ .)

2.° Consecralio el benedictio campanarum ad solum Episcopum de jure spectat: ex privilegio vero ad Abbates; Barb, e l alii. Ñeque suspendí debent in oraloriis privalis, sed in Ecclesiis el oraloriis publicis (cap. 10 de privil,), et una tantùm in F/'CiesiisMendieanlium (Extravag. un. de o f f . custod, int. com.), cui juri prevalet alienili consueludo contraria.

3." Paramenta ad Sacrificium Miss® deservientia benedici debent ab Episcopo (Can. 39 et seq. de cons. d. \.) Al ex privilegio Pontificio Prelat i regg. in privileges co.umunicantes benedicere possunt. parame nta ista non tantùm pro suis Ecclesiis ex privilegio Leonis X, cui innituntur declara-Uones Sac. Congreg., se'd probabiliùs etiam pro Ecclesiis alienis ex privi-egio Inn«c. Vili Prior bus Ordinis S Hieronymi concesso, ut (locent Rodriq.. Reiff. hic n. 52 cum citi ; cùm in dicto privilegio d i ca tu r , eos posse ben-di cere cor por alia, vestimenta, ceteraque ornamenta Ecclesiastica ad cultum divinvm pertinentia tam sui monasteri/', qiiàih etiam vndecrrr.que sint. Que sententia firmata est praxi et consuetudine immemorial i no-strarum regionum, cui proinde non prejudicant declaraliones Sac. Con-gregal . , imo noe Bulle Pontificie; nisi specialem mentiouem facianl con-suetudinis immemorialis (cap. 1 de Constit. in 6.)

" Circa has benedicliones allenden.liim est sequens generale decre tum Sac. Riluum Congreg. confírmala n ab Alex. Vii 27 Seplembr. 1659. re la t . à Benedicto XIV. Instituí. Ecclesiasl. 21 circa Abbales, a fosque Prela tos usum Pontificalium habentes §. «Haque Ecclesiasticam supellectilem pro servitio dumlaxal suarum Ecclesiarum vel monasleriorum benedicali!.

Reliqua Ponlilicalia extra loca ipsis Abbatibus s ibjecta, vel pro servitio a l iene Ecclesie, ani in subditos parller a ienos, eliam de licentia Ord ina-riorum exercere non valeant; pula campanarum benedicliones, calicum et simiiium, in quibus sacra adbibetùr unclio, necnon minorum Ordinum collaliones,» ideoque sine speciali indulto pro aliene Ecclesie servitio h e c peragere nequeunl; et contrafacienles puniri possunt per censuras in vim ejusdem decreti ab Episcopis lamquam Sedis Apostolice delegatis. Celeri verò Prelat i regulares usu Pon ti Cicali um carentes, nec pro servitio sua-rum Ecclesiarum consecrare possunt ea, in quibus adhibelur Sacra unctio, u l ex ejusdem S. Cong, decretis 14 Novembris 1615, 3 Decembris 1616, 2 Maji 1619, 21 Marlii 1620, 7 Augusti 1621 et 20 .lulii 1630. "

366. Q. IV. Qìu'bjis casibus Ecclesia vel altare execretur seu amittat suam come"rationem ?

R. I o Tunc Ecclesia censetur execrari , dura vel tota dirui tur , vel major pars parietuni aut cruslorum decidil; etsi inlenlio adsit ex eadem materia reedificamli (Can. 20. d. 1 de consecr). Nam deslrueta forma rei, peri i illius consecralio.—Nec obstat, quòd navis ex iisdem tabulis recom-pacta eadem numero ceaseatur (l. 83. §. 5. I f . de V. O. I. 9 ». §. 8. f f . de solut,.). Nam Ecclesia quoad consecralionem non comparatur navi, sed domui; licèt quoad gubernium et alios effectus eidem romparelur (Can. 7. d. 40 et Can. 7 non turbatur 24. q. 3.) Econtrà si minor pars parietum

d ì rua tu r , non execra tur Ecclesia, etiamsi successivè per minores, partes ita r e p a r a r e t u r , ut nihil maueret de muris consecratis (rap. 3. 6. h. <.), quia pars major consacrala semper irahit ad se partem minorem non con-secra lam; e t sicut moraliter idem exercitus vel fluvius mahet, lieèt di-versi mil i tes e t a q u a succedasit, ilk quoque eadem censetur d'omus aut Ecclesia, si succesivè per partes reparelur: secùs autcm si tola domus co r rua t e t re»dif ieetur fi, 10. § 7. f i . quib. mod, usvfr. am.) Similiter si Ecclesia minor ampiielur per additionem, dummodò priorem formam non ami t ta t , non execra tur ; decens tarnen est, ut pars addila benedicatur.

2 . ° A ta re execratur per enormem lasionem seu fracluram, maximè in medio, per fractum sigilhim reiiquiarum de consuetudine, per renio-t ionem al tar is flxi à sua basi seu s lruclura; cum in his casibus non cen-sea tu r una, eademque forma permanere: at si fractio sit modica, maxime in co rn ibus , vel si altare una cum sua basi t ransferatur, non censetur execrar i (c. 3. 6. h. t. Can. 19. 20. d, 1 de cons.)

3.° Execra lo altari, non per hoc execratur Ecclesia, nec econlrà; e. 1. h. t., ex quo explicatur Can. 24 de cons. d. i . Nam utriusque consecralio est pr incipal is , per se stans et non accessor iè . -Nec obstat, quod pollute altari fixo, pollualur Ecclesia, et econtrà: quia pollutio afflcit indivisibi->.ter t o tum interius corpus Ecclesia, et omnia in eo fixa: execratio verò afficit solos parietes vel ipsum altare.

4.° Calix vel patena lune censetur execrari, dum notabililer frangi-a r , vel formam suam amitl i t ; ut si pes, non rolalilis, avellalur à cuppa Et quarnvis probabdior e t securior senlenlia doceal, calicem per inleriorem deau ra l ionem execrari , ut opus sii nova consecratione, tarnen opposta sen ten t i a Durand!, Conick, Laym., Engl, et aliorum valdè probabile est, e t in praxi tuta; quia lotus calix consecralus Irahit ad se superficie® de novo i n d u c l a m . Vide dicta lib. 1 .tit. 6.

337. Q. V. Quibus casibus Ecclesia pqlfuatvr? R. 1 Q u i n q u e s e q q : - I . Sepultura in l ide l i s . - I I . Sepultura fìdelis ex-

communicat i vitandi, ut dixi Ut. de scpult..-III. Injuslo homicidio vo-luntar io , dummodò in Ecclesia infliclum sit vulnus lethale, elsi mors alibi sequalur (Can. 19. de cons. d. \. c, 4. h. t.)-IV. Gravi vulnere inflicto cum sanguinis effusione copulalivè, ita ul nec grave vulnus sine sangui , nis effus ione, nec sanguinis effusio sine gravi vulnere sufficiat (Can. 20 de cons. d. 1. et e. fin. h. t. c. un. eod. in 6.), ac proinde requir i tur percus-sio mor ta l i l e r peccaminosa, ex qua sanguinis effusio sequalur.—V. For-nicat ione, vel alia voluntaria seminis Immani effusione intra ipsum cor-pus Ecc les ia facta, modo sit notoria nolcrietate facti aut juris (cit. Can-20. et c. un. h. t. in 6- et. c. 5. de adult.) His iisdem modis polluilur c e -m e l e n u m , cum hoc discrimine; quod polluta Ecclesia, eenseatur pollulum c e m e t e n u m , tanquam accesorium; non econlrà. Quòd si duo cameleria divisa sint p a r i d e , uno pollulo, al terum non polluilur, nisi forsan poliu-tio acciderel in porta, q u a utriusque cameler i i ' causa aperta est.

2.° Effectus violala Ecclesia et cameleri i est, quòd in illa divina cele-brar ! non poss in t , nec in isto cadavera fidelium sepeliri, donec reconei-

TIT. LX. DE CONSECR. ECCLES. VEL ALT. 279 l ientur , nisi in casu necessitatis pro viatico; tunc enim sacerdos in Eccle-sia violata, si a ia non adesset, celebrare posset (Can. 11 el 12. de cons. dis. 1. de consensu tamen Ep. S. D. p. 3. q. 83. art, 3. ad 2.) Si sacerdote celebrante, violatur Ecclesia ante Canonem, dimil ta tur missa, si post Ca-nonem, non dimittalur (Ilvbr. miss, tit, de defect, in minister.) Celerùm si quis celebraret in Ecclesia pol luta , vel sepelirel in ceme te r io , graviter peccarci, et arbitrio Ordinarli puniri posset; sed non incur rere t (.ensuram vel irregularilalem, cùm id nullo j u r e s la lualur .

388. O. VI. Qnomodo Ecclesia reronsecranda aut reconcilianda sit? R. I.° Si Ecclesia exécra la fuit , non aliter consecrationem récupérât ,

nisi r i la ordinario, quo Ecclesia coiisecrantur.—2.° Si Ecclesia consécra-la polluta fuit, de jure comm. reconcilianda est per Episcopum, et non per simpliçem saeerdotem (c. 4. 9. h, t.), nisi Papa ei commilleret hanc reconcilialionem. Rilus hu jus reconciliationis est, quòd Ecclesia asperga-tur aqua cum vino et ciñere e t sale juxta Pontif. Rom. benedicta per Episcopum.—3.° Si Ecclesia benedicta polluta fuit , per simplicem saeer-dotem reconciliari polesl aspersione a q u a lustralis, eliam licenlia Episco-pi non expectala, ul comm. tenet ex c. fin. h. t. ibi: aqua protinvs exorci-tata lavetur, ne divince laudis organa suspendantur.—i.0 Regulares in pri-vilegiis communicantes ex privilegio Leonis X Minoribus concesso recon-ciliare possunl Ecclesias pollutas eliam consécralas, aqua per ipsosmet be-nedicta, si distent ab Episcopo dnabus dietis, seu oclo vel decern leucis germanicis, vel si Episcopus est absens aut sedes vacet; secùs si Episco-pus lam procul non dislet, aqua per ipsum benedici debet; Barbos., Ro-driq., Engl., Reiff. n. 27. el alti Comp. priv. Min. v. benedicere et Sociel. Jesu v. Ecclesia,— 5 0 Sola ce lebra tone missa Ecclesia violata non recon-eiiialur, ut communis lenel ex c. 4. et 9. h. t.; alias frustra talis forma hu-jus reconciliationis p rasc r ibe re tu r . Opposilam lenent Saa el de Castro ex Can. 24. de cons. cl 1., sed Canon iste non agii de Ecclesia po l lu ta r e -conciiiatione, sed déclarai quando Ecclesia execrata consecranda sit. Ceterùm, si q u a expensa fiant inhac reconciliatione, eas p re s t a r e debet , nui Ecclesiam violavit.

TÍTÜLLS X L I . DE CELEBRATONE MISSARUM , ET SACRAMENTÓ EUCHARISTIAE,

ET DIVINO OFFICIO. "

369. Plena hu jus titilli doctrina liaurienda est ex theologia, p re se r t im "morali , ex t raetatu de SS. Euclrar is t ie Sacramento, de r i t ibus e t crere-mohlis in ejus celebraiionc. e t t ract , de lior'.s Canonicis, aliisque divinis officiis in Ecclesia lieri solitis.

Hie ea solum, q u e forum Can. concernimi , brevi ter resolvam. 370. Q. I. In quo loro viissce celebrar/possili!'? R. I." In Ecclesia in oraloriis publica auclor i la le Ordinarli depufat is ,

consecrat is vel sai ti1111 benediclis in ordinead cullimi divinum, Can. 11. de cons. d. 1., ubi subdi tur : sutiùs erg') est, missam non cantare, avi non audire, quàm in ill is locis, ubi peri non oportet, nisi pro stimma contingat necessitate; et Trid. sess. 22. in decr. de obser. in celebr. miss. v. nevepa-tiantur pr.'vatis in domibus e tc . Casus necessi lat is est ex t ra boc p r e -cep tum, Can. I. d. 1 . de cons. ibi: absque magna necessitate: a tque ila licet ext ra Ecclesiam missam facere lempore peslis, belli, persecut ionum, in longa nav iga t ene vel peregr inal ione per loca irilSdelium, in magno eon-cursu popoli, quem Ecclesia capere non potest , vel si Ecclesia sit d i ru ta (Can. 30. de cons. d. 1.) An vero iniirmilas p e r s o n e , p r e s e r t i m nobilis,' sit causa suffieiens, ut in ejus domo vel camera mi ssa celebrari possit, saltem de licentia Episcopi, dubium es t inter DD. p rop te r dec re lum Cle-ment inum. de quo mox.

2,° In decreto Clem. XI incip. Quoniam Sanata sinctè tractanda sunt 15 Decèmb. 1703, s t a tuun lu r seqq:—I. Quòd Episcopi e t bis majores , etiam Cardinales, non possint extra domum p r o p r i e habi la t ibnis in domibus laicis missam celebrare vel celebrari facere, seu dare l icenliam, ut alius ce lebre t , etiam p r e t e x t u privilegiorum—' Ex Decre t i s Cong. Conc. re la t . à Benedict. XIV in Epistola Magno 2 Jun . 1751 ad Pr imatem e tc . Polonie , boc privilegium res t r ic tum fuit , ut Ep'scopi eo ut i non poss 'nt extra doinum p r o p r i e babi tat ionis in domibus laicorum s i t i s in aliena d i e r e s i . Quo t a m e n uti possunt , quando occasione vis i la t icnis , vel itineris ibi hospitio rec ip iuntur , vel e t iam, quando sun t absen te s à propr ia ordinaria habi tat ione in casibus à jure permissis, vel de speciali S. Sedis licentia, ex declaratione Innoc. XIII et Bened. XIII , Const In suprema."—II. Quòd

Ag t u r d e h a c mater ia in C ìemen t i r i s et Exf rov . c o m m . h. t.—In Decreto dist. 2. di consecr. et Can. 13. cumseqq. d. 5. de cons.—In Tridentino sess. 13. de SS. Euchar. sess. il. dà Communione, sess. 22. de Sacrificio MÌSSCB, c u m subjuncto» decr . de observandis, et ev i t . in celebr. Misse , Sess. 23. c. 4. de refor. I

Reguläres, et alii quicumque sacerdotes, etiamsi essent Episcopi, .in ora-toriis privatis, q u e per S. Sedem concessa fuer in t , non possint missas celebrare in diebus Paschatis SS. Resurrectionis, Pentecostes, Nativitatis Domini, e t aliis solemnioribus in indulto exceptis.—Ili. Quòd, si unica missa concessa fueri t , non liceat aliam celebrare, neque illam unicam post meridiem: secùs in bis casibus audientes missam nullatenus Eccles ie p recep to satfsfacere. Inculcatili etiam sacerdotibus, u t circa facultalem celebrandi in oraloriis pr ivat is dil igenter inquiranl , et de ea se optimè informant.—* Ex Decreto Congregat . Concil. 13 Jan. 1725, relato in mox cit. Epistola Bened. XIV, §. 18, in die Natalia Domini celebrari possunt t res misse , et iamsi in Brevi de unica t àn tùm missa mentio fial; dummodò in eodem Brevi indul tum sit, missam celebrari posse diebus etiam ex-ceptis . Ex altero Decret. e jusdem Cong. 3 Decemb. 1740, ab eodem Bened. 7 Jan. 1711 approbato, relaloque in dieta Episto'a §§. 15 et 16, in his oratoriis missa celebrari non polest , et p r e c e p l o satisfieri, quando eidem misse actu non interest aliquis ex lis, quibus pr inci-paliler indultum concessum est. Hoc autem principali ter concessumintell i-g i tur « his t an tum, quibus Breve d i r ig i tu r , nimirtìm personis illis, q u e à tergo ejusdem Brevis propio nomine n u n c u p a n t u i v ; et propterea ma-joris clari lat is gra t ia mandavit Ponlifex, u t in hujusmodi Brevibus h e c adjungalur clausula:';«Volumus autem quòd nati ac consanguinei, et affines p red ic t i unicam dictam missam, vobis quidem p r e s e n t i b u s , audire l an -tumodò; nunquamverò celebrari facere audeant.» Hoc tamen Decreto non obstante, declarat: «Posse missam celebrari , etiamsi nulla earum perso-n a r u m p r e s e n s adsil, q u e in f ronte , seu inscriptione Brevis nominatur; dummodò ilia prajsens sit , cui in Brevis corpore nominatim et expressè facultas t r ibui tur , ut possit in privato oratorio, t u m , cùm ipsa adsistat , facere, u t missa celebrelur .» Item à §. 20 ad to tum §. 26, declarat in his oratoriis administrari non posse sacramenta p e n i t e n t e e t Eucha r i s t i e , etiam exl ra tempus Paschale, sine Ordinariorum licentia, comprehensis etiam Regularibtis exemptis ."—IV. Declarat , quòd per Concil. Trid. cit. sess. 22. in decr. de observ., sublatum sit privilegium in corpore jur is clausuni, c. 30. in his de privil., quo liberaliter Predica tor ibus et Mino-r ibus indulgetur , ut , ubicumque fuerint , super al tari viatico, seu por ta -tili , absque licentia Ordinarii celebrare valeant. Tandem Ordinariis p r e -c ipi tur , u t contra t ransgressorcs procedant e t iam u t Sedjs ' Apostolica delegati usque ad censuras . An hoc decretum cum tanto rigore r e -ceptum sit in Germania, ut neque Episcopus licentiaiii dare possit- cele-brandi in privato oratorio, aflìrmare non possum.

3.° Non obstante hoc Decreto d e m e n t i n o , Reguläres in suis oratoriis privatis intra monasterium sitis, et ad cul tum divinum dumtaxat deputa -t i s celebrare possunt missas, et seculares illas audientes satisfaciunt; p r e -cepto Ecclesie : ità concessit Societati Jesu Gregor. XIII, Const, incip. Decr. 1576, die 1 1 Febr.; jmò Pius IV. Canonicis Regg . ann. 1565. amplius privilegium concessit, ut in cellis seu cameris pro infirrais missas dicere possint. Sed hoc ad secu 'aresnon debet extendi , nisi forsan ad ministrum

T . I L . 3 6

sacerdoti servientem. Qu® privilegia post Trid. data, omnibus Regulari-bus-in privilegiis communicantibus communia, non revocantur per decre-tum Clem., ulpote loquens de oratoriis in domibus Iaicorum erectis: imo de oratoriis in monasterio sitis nec ipsum Trid. loquitur cit: sess. 22. iri deer Quanta cura ibi : privatis in domibus, atqne or,minò extra Ecclesiam: manasleria enim non sunt domus privat®, sed public® auctoritate Episco-pi erect®; nec sunt omninò extra Ecclesiam, sed nomine Ecclesie veniunt passim in ju re tit. de religiös.-domib. tit. de immun. Eccl. c. 24. de sent, exrom. in 6. etc. . Aliud die de araloriis, qu® eriguntur in rurabbus et privatis domibus Regularium: in his utique sacrificare non licet, nisi erec-ta slnt auctoritate Episcopi.

• Ita ex decreto Cong. Cone! 1 Marth 1687, relato à Card. Petra com-ment ad Constit. Apostol. Constit. 8 Honorii IH. tom. 2. sess. un. n. 53,"

ìllud P r i v i l e g i u m 3 cietati Jesu concessum ut inter Missiones sacrifica-re posslnt super altari portatili ubique gentium ex Const. Greg. XIII, iJsum 1579, die I Octobr., non communicatur aliis Regulanbus, nisi ea-

dem causa Missionum subsit . • Ex Epistola Bened. XIVadomnesEpiscopos dition.Eccles. Arcepimus

i s Jul 1746, s ta tui tur :—l. Ne missa celebretur in altaribus qu® careant imagine Cruciftxi; h®cque esse debeat, qu® pendeat. à Cruce; non autem ita exigua, ut ipsius sacerdotis et populi assistentis oculos penò effugiat. —II Non esse necessarium Crucifixum, dummudò hie in majori tabula altaris vel pictus, vel ca la tus primum locum obtineat pr® ceteris omni-bus q i® in eadem tabula expr imun tu r . - I I l . Non sufficere pro missa ce-1 ebranda parvam Crucem cum imagine Crucifixi posila super tabernacu-lum, in QUO asservatur Sac. Euca r i s t i a , sed ponendam esse aliam in me-dio candelabrorum: servandam esse consuetudinem vigentem in quahbet Ecclesia, vel dicecesi apponendi, vel non, Crucem, dum missa celebratur in altari, ubi Sac. Eucharistia publice prostat. "

371. Q . II- Quid iuris circa divina apvd Reguläres? R. 4.° Reguläres diebus festivis, et iameo tempore, quo missa in pa-

r o c h i a celebratur, possunt campanas pulsare, missas celebrare, et fideles illas audiendo sallsfaciunt precepto Ecclesi®: ità Leo X Const. 25 , et Sanctus Pius V Const. 41 incip. Elsi Mendicant. §. 8, excepto Sabbato sancto: tunc enim priùs pulsari debet campana Ecclesi® cathedralis aut matricis, quàm alterius Ecclesie seeularis aut regularis, ut dectaravit S. Congr. 4568, die lOOctobr.— Nec his obstat Trid. cit. deer. Quanta cura: dicit enim fideles monendos et hortandos esse, ut diebus festivis missam in parochia audiant; non verò ad id cogendos.

2." Si presbyter secularis, non ex mera devotione, sed ex aliquo titulo teneatur celebrare in Ecclesiis Regularium, isti tenentur consensum dare; attamen cum onere, ut presbyter suis sumptibus id faciat circa vestes, lumen eie. Si verò ibi celebrare deberet ex disposinone testamentaria, et Reguläres ex rationabili causa negarent , poterit Ordinarius dare hcentiam alibi celebrando ex deer . Cong. Cone. 13 Nov. 4683 in S. Miniati.

' Deberet eliam admit ti, si ex mera devotione celebrare vellet, ne

divinus cultus impediatur, ex Constit. Leonis X Dum intra-, dummodò ha-beat lit teras tesUmoniales sui Ordinarli. "

372 Q IH- Quce sit obligatio applicanti missas? R ' i 0 Parochus de jure div. tenetur pro suis ovibus sacrificium miss®

applicare, Trid. sess. 23. c. 1 de refor. ibi: pro his sacrificium off erre..Et quidem festivis diebus, si lenues redditus habeal; si verò pingues, sin-gulis diebus, quibus celebrai; exceplis illis missis, quas parochus ex officio suo, vel onere parochi® annexo, pro aliis offerre debet: i t a s e -piùs ('e laravit S. Cong .e t Inn. XII Const, i n c i p . .VWper 1697 die 23 D e c Has tarnen declarationes, saltèm pro Germania restringit Schmal, lue n. 406 ad il los dies non festivos. quibus parochus de statuto vel consuetu-dini loci tenetur sacrificare. Sed h®c Iimitatio, quam incidenter Rom® in discursu familiari proposui, Italis non arridebat. An verò consuetudo, vi cujus parochi, etiam pingues redditus habentes, stipendia pro missis reeipiunt , his declarationibus pr®valeat, asserere non audeo; quia versa-mur in materia juris divini, contra quod consuetudo nihil operatur, [c. fin. de consuet'fd.); S. Congr. autem declaravit, quòd prfficeptumdivinum, cujus meminit Trid. loc. cit, obliget Parochos pro Parochianis sacrificium ap-plicare ea cum distinetione, ut si redditus pingues sint, singulis diebus; » verò tenues, saltèm festivis diebus f1688 die 10Maji), nisi forsan ad colio-nestandam istam consuetudinem dicas, determinationem istam esse tan-tum juris human'«: de jure autem divino sufficere, ut Parochus sapiüs per annum, saltèm diebus dominicis et festivis pro ovibus suis sacrificium offerat, et dum aliàs obügatur Parochianis ce lebrare . -Vide [Reiff, àn. 22, Schmalz ann. 102 et in meis Resol Can. hie Resol. 2.

' Circa Pr®!alos reguläres animadvertendum est responsum Cong. Cone, ad dubium, quod iisdem verbis, quibus-repetitum legitur infoilo ejusdem Gong, sub die 15 Martii 1710 transcribo.

«Dubium miss® pas tora l i , seu parochialis et conventualis. Instante pride ni de anno propè defluxo Fiscali S. Cong. Visitai. Apost. coràm Cong, à SS. D. N. (Clement. XI.) deputata super revisione onerum missa-rum Urbis, quatenus compellerentur omnes et singul® Ecclesi® Regu-larium quolidie celebrare et applicare missam convent ualem pro bene-factoribus: necnon adigerentur omnes et singuli Prelati reguläres, tanquam suorum subditorum pastores, nimirùm Generales, Pròvincialè|, Guardiani, Priores, omnesque alii Superiores locales cujuscumque Ordinis, regule et inslituti offerre et applicare Sacrificium Mi |^e .pro eorum ovibus, scilicet pro eorum Religiosi subditis, eodem prorsus modo, qüo pro suo popolo tenentur Parochi. Eadem Cong, deputata decrevit, prius-quàm in premissis resolutionem capere t , exquirendum esse oraculum hujus S. Cong. Cone., quo quidem decreto anprobato à SS. D. N. sub die 17 Febr. prelibati anni, recurrit idem Fiscalis ad banc S. Cong., in qua citatis Procuratoribus Generaiibus Religiosorum, iii Cong, diel 1 Junii ejusdem anni 1709, rescriptum prodiit» Respondebitur in casibus pa r -ticularibus.

Subinde dieta die 15 Martii, citato speciatim per eumdem Fiscalem

Procuratore generali Ordin. S. August ini , concordata et proposila fue -runt decidenda h e c tr ia dubia:

1. «An P. Generalis lolius Ord. Eremilarum S. Augusüpi, Yicarius generalis, ac omnes et singuli Provinciales, ac Priores, seu Superiores locales et conventuales ejusd. Ordinis teneantur Sacrificium Misse paro-cbialis, seu pastoralis pro eorum ovibus, scilicet pro eorum regularibus subdilis, offerre e t applicare? Et qualenus affirmativè:

II. An, et quornodo, et quibus diebus boc idem Sacrificium applicare teneahtür.

III. An, et quomodo, e t quibus diebus omnes et s ingu le Ecclesia) Re-gularium preiaudali Ord. Eremit. S. Augustini teneantur celebrare et applicare Missam convenlualem pro benefactoribus in casu etc.»

Sed S. Cong, distulit resolutionem, ad quam nunquam ampliùs de-venit; factis enim perquisitionibus tum à me in regestis d. Cong. Conc., tum à moderno P. Procuratore Generali S. Augustini in suo archivo, nu-llum repertum est monumentimi data; resolutionis. "

2.° Sacerdos, qui accipit Stipendium sufficlens pro celebranda m'ssa in certa Ecclesia, v. g . monialium, regular i ter tene tur miss® fruclura applicare pro dante eleemosynam, licèt dans id expressè non pet ier i t , nisi expressè permisisset, ut Sacrificium pro alio dante Stipendium appli-car! posset. ('S. Congr. 1627 die 9 Jan. apud Mat theue , ) , cùm in tali casu cesset justus lilulus novum Stipendium recipiendi Al contrà , beneficiatus qui tenetur ad certa sacra certo loco et tempore dicenda pro Ecclesia) vel altaris cultu, vel solatio fidelium, sine expresso onere missam appli-candi pro fundatore, probabililcr accipere polest novum Stipendium, et danti missam applicare: ita Peyr. Rodriq., Turrecr . , Schmalz., Diana et alii conlra Gavant., Pignat. , Matthséuc. et alios, docentes saltèm medium fru- ' ctum applicar-! debere fondatori: nani obligatio celebrandi in certo loco et tempore, et obligatio applicandi missam, sunt diverse; ergo si fundator primani tanlùm expressil , alteram censetur omisisse.—Nec obstat Deer. Urbani Vili de celebr. miss., quia loquitur de Ulis beneüciatis, qui ralione benefici'! tenentur missas applicare, non vero de bis, qui tantum obligantur ad celebranduin in certo loco, sicut, v. g . Nicol Spurgi-Canonici duo seniores obligantur in domo Lauretana singulis diebus missam hora sc-plima cantare. Cetera, q u e de slipendiis missarum hic que r i possenl, habenlur in Constitut. Urbani Vili Cam scepe innovata ab Inn. XII Constit. Nupex, q u e à Regularibus bis inlra annum legi debet in capilulo, aut publica mensa.

* In die commemorationis omnium fidelium defunctorum polest , à sacerdolibus celebrantibus applicari sacrificium ad libitum, vel pro om-nibus defunctis, vel pro aliquibus tan lùm, ex decrel is Gong. Rituum 4. Aug. 1663 et 9 Dee. 1709.

Beneficiatus, seu capellanus, cui incumbil onus missas quotidie cele-brandi per sé ipsum, si ex diuturna inf irmilate excedente quindeeim dies impediatur eas celebrare, tenetur salisfacere per alium, ex Decret. Cong. Conc. in Romana celebr. m'a . 4 Junii 1689 et 17 Novembri? 1693.

An verò precisa infirmilate, aliquaiido abs t inere possit à celebratione dévolionis aut honeslatis causa, Cabasut. jur . C a n . Theoria lib. II. cap. 28. n. 9. ex cap 'Significahtin de preb. admittit intermissionem à celebra-tione duodecim dierum in quolibet anno; dummodò tarnen diebus, qui-bus pro funaa torènon celebrai, abstineat pro alio celebrare, puta pro se, vel suis parentibus, neque ei licita est talis intermissio, quando non habet onus per se ipsum celebrandi'pro fundatore, ex decreto ejusdem Cong. 18 Sept. 1683.

Ex Constit. Bened. .XIV. Quanta 30 Jun. 1741, colligrntes missarum eleemosynas, ubi h e sunt majoris eleemosyn e , missas vero curant cele-brari in iis locis, in quibus minori eleemosyna celebrari scient, si laici sint, incurrunt ipso facto excommunicationem P a p e reservatam; si c ler i -ci vel sacerdotes, suspensionem eidem pariter reservatam."

373. Q. IV. An, et quomodo Missx annuce omit ti, aut ad minorem nv-nie rum reduci possinl?

R. 1.° Si bona pro Missis relieta ex loto perierint absque ulla culpa Ecclesie, monaslerii aut Pre la t i , cessai obligatio eas legendi: ità comm., e t s ep iùs declaravit S. Congreg. in una Forosempron. 1687, die 7 Jun. in Monopol it. 1705, die 8 Aug. Nam beneficium datur propter officium (c. fin. de rescript in 6.); ergò, cessante beneficio, equi im est cessare offi-cium; sicùl perempta re locata, vel non fruct if icante, nec emphyleuta ad Canonem, nec conductor ad prestandam mercedem obligalur (c. 3. de locai.)

2.° Ex Trid S. 25. c. 4. de refor., Episcopi in synodo dfecesana , Ab-bates et Generates Ordinum in capitulis generalibus, re diiigenter pe r -specta, pro sua conscientia reducere possunt onera Missarum ad minorem nunierum, in eo c i su , quo reddilus diminuii vel lenues effecli sunt; sed hodie ex cit. Constit. Urbani reCurrendum est ad Sedem Apostolicam.

374. Q. V. Qui obli gen'ur ad dicendaS h-iras Canonicas? R. 1 0 Clerici in sacris constiluti (c. 1. 9 h. t.)— Religiosi professi

ad chorum obligali, eliam mon ;ales, ex coneueludine. At extra choruni eos, qui sacris insigniti non sun t , non obligari ad breviarium docent Alph. à Castro, Caramuel, et alii, licèt opposilum probabiliùs ab aliis do-ceatur . Censeo tamen consuetudinem, q u e stabit pro lege, Religionis, attendendam esse — Beneficiati quieumque, c. fin. de reset, in 6. quia beneficium datur propter officium. Oblinentes pres t imonia in vim ti tuli, aut pensiones Eeclesiaslicas obligantur saltèm ad dicendum officium pa r -vum B. V.

2.° Beneficiati posi semestre tolum officium omil tentes , aut indevote recitantes, privanlur fructibus totius dici; ìnatutinum omittentes cum laùdibus ve', omnes boras minores, medietate f ructuum; unam èx reliquis horis, sexta par te eorumdem fructuum, quos tamquam injustè percept sin fabricasipsomm beneficiorum, vel pavperum eleemos'/nas erogare tenentur, eliàm ante sentenliam: S. Pius V. Const. Ex proximo 1571,12. K'al. Octob. Et qtiamvis disposile isla rigida videaturpro parochis, qui p r e t e r brevia-rium plura alia onera parocbialia habent, nihilominus parochi in ea com-

2 8 5 T I T . X L I . D E C E L E E A . M I S S . , E T C .

prehendun tu r , u t patet ex principio: Quicumque habens beneficium Eccle-siasi,'cum cum cura et sine cura, atque ità d'ictus Pontifex non alitor e . s f ru-ctus beneiìcioruoi cono edit, quàm sub conditione recilandi breviarium, nisi i lg i lì ma causa eos excusarel . De sacrificio miss® videe. 6. cum Martha,

et c. 8. Tii qu-idim h. t. • Cabasut. jur . Can. Theor. lib. VI. cap. 14. nu. 14. cum DD. ibi c t . ,

ex s a l i ta le assignat parodio pro integra totius anni horarum r ec i t a t ane quar tam par tem f ruc tuum sui benefici".: Canonicis verò.et capellan.s quo-t id iana resident i se vinculo adstrictis dimidianr, ideoque jux ta haue pro-portionem eos eximit ab onere rest i tut ionis , si omittant liane recitat .o-nem prop te r reliqua onera p ra s t i t a .

Circa choro" adstrictos p räsen tes , sed una cum «lus alta voce non psaltentes, vide Additioneshoc eod. lib. III. tit. 4. post. n. 17.

Obtinens benefieium etiam ad victum insufficiens, om.ttens dictam re-ci tat ionem, non excusatur à peccato et restitutione, si scienter illud ac-ceptavi t quia sicut non excusatur à residentia c. Congruente 6, de Cleric, non residen. , Uà nec à recitatione: et sibi imputare debet , si se f ecen t ad tale beneficium intitulari . Cardinal, in Clement . 1. n. 9. de celeb.

Miss. „ . . Ex decreto Congreg. Rituum 2 Sept. 1741, in Aquen. Canonici non

• t e n e n t u r ex t ra chorum ad psalmos graduates , pan i t en t i a l e s , officium B. Virginis e t defunctorum, cum recitanda sint tantum in choro, ubi est consuetudo; et nequeunl Canonici ad illorum recitationem cogi, ubi re-citari non consueverint, ex decreto Congr. Conc. 28 Sept. 1751, in Montis Alti. Unde non est a l tendendum decretum Congr. Episc. et regul . 18 Mart. 1587, prout mendosè refer tur a Crespino in visit, pastoral, pa r t . 2. §. 20. con t ra r iumsent iens , quoad officium B. Virginis, cùm in eo legator tan tum, Canonicos deberi hortari ad recit nidum in choro officium B. Virgi-nis diebus in breviario prcescriptis, non au'em cogi, ubi non est solilum. Qui e r ror in causa fui t quibusdam Episcopis litis ¡ . is t i tuenda contra Ca-nonicos, in qua ideo succubuerunt , ut videre est in folio cit. c a u s a Mon-t is Alti. Ea tamen etiam in ,choro omit lentes '.declarantur immunes à peccato in Const. S Pii V. Q<od a nobis, 'idib. Jul. 1568, §. 9., exceplo officio B. Virginis, si veteri consuetudine illud recitari consueverint . H a c in choro recilantibus var ia indulgent ia imper t iuntur . Qua Constit. MU-p essa legitur in f ronte breviari'! Romani cum d. §. 9, qui etiam refer tur à Bened XIV. Insl i t . Eccles. 107, licet in Bullario Romano non repe-r ia tur .

Quod spec ta t ad tempus horarum Canonicarum recitationis, vide cap. Presbyter 1, hoc eodem t i t . , quod licèi loqualur de recitatione in choro peragenda s la tu t i s horis, potest tamen ex d ispensa tane Episcopi vel ex inolita consuetudine recitari matulinum cum laudibus d'ai subsequentis post completor ium diel p raceden t i s , ut oslendit Bened. XIV. Insli t . Ec-cles. 107, §. At vero: cftm celeroquin privata recitatio licita sit exTheolo-gorum opinione commuuiter recepta j ux t à notata in fine Kalendaril Ro-mani. Quod autem spectat ad recitationem ejusdem matutini cum Laudi-

T I T . X L I I E T F L U Ì , D E B A P T . E T C . — D E P K E S B . N O N B A B T . 2 6 7

bus ante Missa celebrationem prascr ip tam à cit. cap e t rubr ica Missalis, ex his inferunt nonnulli peccare la lha l i le r quemlibet sacerdolem etiam Choro non obst r ic lum, si Missam celebret, eo non rec i ta to . Verùm Be-ned. XIV Const. Etti Pastoralis, 6 Maji 1712. de dogmalibus et r i l ibus, ab Italo G r a c i s tenendis et servandis, §. 7. n. 5. ut i tur verbo excludente hanc gravem Culpam; ibi: Etpriusquàm Missam celebrent, officinm matu-tinale recitare CURE NT.»"

TITtLlIS XLII ET XLIII.

DE BAPTISMO E T E J U S E F F E C T U . — D E PRESBYTERO NON B À P T I -

ZATO. a

375. Q. I. An quis prcesumatur esse biptizatvs? R. 1.° Natus ex parent ibus christ ianis, et fideliter inter christ ianos

conversalus, vio'enter seu cerio p r a s u m i l u r esse baplizatns, nisi con l ra -rium evidenlissimis a rgumenl i s p roba lu r (c. 3. in fin. de Presb. non bapt.)

2 0 Baplizatus ab h a r e t i c i s lu theranis , calvinislis et aliis, qui eadem forma et materia baptismi u l u n l u r cum generali intcnlione faciendi, quod Christus insti tuil , p r a sumi tu r r i tè baplizatus, ut proinde conversus ad fi-dem calhoiicam non sit rebaptizaiìdus farg. Can. 48. d. 4. de conxecr.)

3.° In dubio an infans, v. g. expositus baptizalus fueri t . an materia fueri t debila, an in casu insoli ta per turbat ion 's omnia necessaria adhibita fuerint , e t quoties ration abili ter dubi la tur , non p r a s u m i t u r homo bapl i -zatus, sed sub conditione: si baptizalus non est, baotizandus erit (c. 2. h. t .); quia tali conditione opposita, tollitur omnis irreverenlia, q u a sequi pos se t ex i lerat ione baptismi.

" Non er i t tamen rebaptizandus, si constet fuisse baptizalum unius etiam, sive maris, sive f a m i n a testimonio (Gloss, cap. nuper ad verbum nisi juratus de lest ib. e t at testat ion.) , dummodò talis testis sit, u t ei fides adhiberi p rudente r possit; aut si lestetur illemet qui baptizavil. Unde ex-positi reperii cum char ta collo suspensa, in qua scr iptum leg i tu r , jam baptizalos fuisse, si sciatur qui earn scripserit , neque sub conditione r e -baptizandi sunt , ex decret . Cong. Conc. 15 Jan 1724. relato à Bened. XIV. in Epistola ad Vicesgerentem urbis Postremo 28. Feb. 1747. "

376. Q. II. An valeant acta presbijteri non baptizati? R. Illa non valent, q u a pendent ab Ordine, ut confectio Euchar i s t i a ,

absolulio à peccatis, admin i s t r a t e e x t r e m a Unctionis; cùm Ecclesia d e -fectum jur is divini supplere nequeat. Cetera vero acta valent , u t collatio

a—Tota m a t e r i a h u j u s t i tul i t r a d i t u r in theologia p r a s e r t i m mora l i , e t v ide r i possunt Canones d. 4. de consecr.—et Trid. S. 5. in Dìcr. de pecc orig. et S. 7. de laptismo.

haplismi, cujus minister est quilibet homo; assistentia malrimoniis p r e -stita et omnia acta jurisdifetionalia, ex recepta l. 3. Barbarin* f f . de o f f . prcet.: vide Can. 47. cum seqq. 1. q. t-

T l T l i U S X L I V . DE CUSTODIA EUCHARISTIiE , CHRISMATIS ET ALIORUM

SACRAMENTORUM.

377. Q. I- Quid slatuatur in hoc titillo? R 1 0 SS. Eueharistia asservanda est in decenti tabernacolo Ecclesia.-,

«ti et Sacri liquores; sed in distincto loco, sub clavibus, lampade diù no-c.tùque ante SS. collucente. Secùs sacerdos, ea incustodita rehnquens tr i-bus mensibus, ab officio suspendendus es t .

2 0 Eueharistia asservanda est iu Ecclesiis parochialibus actu talious, e t non solimi habitu; in cathedralibus, sed e x t r a majus a l t a r e , ut decida Sac. Congr. in Incensi 1579, die ¡0 Febr.; idem clic de collegiali^; item m Ecclesiis Regularium. eliam Monialiuni non tameii intra chorum illarum: sed in puWicis Ecclesiis (Trid. S. 25. c. 40. de Begg.)-Econtrà sine dispen-satione Apostolica non potest Eueharistia asservari in conservatoriis mu-lierum, ncc in grangiis seu domibus rural ibus Regularium, nec in Eccle-siis collegiatis secularibus, si non sint actu parochiales; neque in aliis Ec-clesiis non parochialibus, ut sepa declaravit S. Congr . , nisi forsan ades-set consuetudo immemorialis, vim habeiis privilegi'!.

3.° Circa impensas lampadis servanda est Consli tut io Trident. S. 21. c 7. de refor. _

4.° Profana supellectilia non sunt reponenda in Ecclesjis (c. %. h. t.}r:

nisi casus necessitatis excuset , ut tempore lioslilis incursus , incen-dii etc.

• Eueharist ia, q u e asservatur in tabernaculo, à g r e c i s renovanda est singulis octo vel quindecim diebus, ex Const. Clem Vili. Sanctissimus, 31. Aug. 1595; à latinis vero qualibel dominica, ex deer. Cong. Episeop. in Ravennate. 6 Aprii. 1573, e t ex cap. Permittimus 57, de senten. ex-comm., e t e i t . Cont. Clem. Vili. Quoad e jus publicam expositionem ex Deer. Cong. Cone. 17 Augusti 1630, relat. à Bened. XIV Inst i t . Eccl., 30 non licet «Regularibus etiam in eorum propri is Ecclesiis, SS. E u c a r i s -t i e sac.ramentum publicè adorandum exponere , nisi ex causa publica, q u e probata s i t ' ab Ordinario; ex causa au tem privata posse, dunimodò SS. Sacramenlum è tabernaculo non ex tr aha tur , el sii velatum, ita ut ipsa S. Hosti? videri non possit.» Idem prohib i tum est aliis quomodocum-que exemptis non habentibus jurisdictionem in popuHim, ex Decr. Congr. Episeop. in Fiorentina jurisdict. 18. l ia j i 1 5 % . "

T I T l i L l S X L V . DE RELIQÜII5 ET VENERATIONS SANCTORUM. 4

378. De cultu Reliquiar'um et Sanctorum fusè agunt Theologi pole-mici, quibus controversias fidei relinquo. De ri tu canonizationis °et bea -tificalionis videri possunt Gonzal. c. 1. h. t., Barbos., Fagn. , Mat theuc . , Petra, Reiff. Pirli., Schmal, h. t., et diligenter relegenda ac observandà erunt decreta Ui'bani Vili, q u e habentur inbul lar . tom. 4. Const. 39. San-ctissimus 13 Martii 1625. cum annexa declar. incip. Pestmodum vero, et eod. torn. Const. 135. Ccelestis Jerusalem 1634. die 7 Julii. Ego paucis me in hac vasta materia expediara.

379. Q. I. Cujus auctoritate fieri debeat canonizztio et beatificatio? R. Solius P a p e auctoritate (c. 1. h. t.)-, nam hoc est unum ex gravissi-

simis Sedi Apostolic® reservatis. Differunt autem h e e d u o : quia canoni-zatio proponit aliquem toti Ecclesie pro sancto colendum; bea t i f i ca te verò res t r ingi t cultum ¡slum ad certas personas, locum et modum colendi, prout in decreto bsatificationis exprimitur. Ceterùm privato cultu potest quis colere eos, qui cum publica sanctitatis opinione decedunt , cùm Ec-clesia non prohibeat nisi cultum publicum.

380. Q. II. Quis possit ab Ecclesia canonizari? R. Ille solùm, qui claruit vir tut ibus theologicis et moralibus in grada

heroico, e t saltèm duobus miraculis vires n a t u r e salièra quoad modum excedentibus, dummodò ista v i t e sanc t i t a se t miracula plenissiraè proben-lur: Gregor. IX. Const. 4. incip. Cum dicat Dominus, qua S. Antonius Patavinus relatus est in Canonem Sanctorum. Ad canonizationem m a r t v - , . ris sufficit plenè probare martyrium materiale, seu quòd causa m o r -tem sustinendi f u e n t fides catholica, vel alia vir lus supernatural is ; quia non sola mors, sed causa martyres faci t : e t regular i ter r equ i run lur sal-tèm duo miracula plenè probata , ut declaravit Congr. Rituum 1642. 13 Septembris.

381. 0 . III. Quis m»dus et ritus procedendi in canonizalione San-ctorum?

R. 1.° Processus non est inchoandus à S. Congr. Rit., nisi post 50 an-t e s ab obitu servi Dei. Ne tarnen'probationes pereant , interim excipi po-t e run t tara autori ta te Ordinarli, quàm S. Congreg. Ante omnia autem scripta et libri, si quos Servus Dei scr ipsi t , examinari debent in S. Congr . —2.° Post 50 annos primùra discutitur ques t io super ntfn-cu ì tu , et p a r i t e n e decretorum suprà relatorum. Si verò cullus de-

a -Agi tu r de hac materia Can. 27. di so. et Can. 27. cum seq. disi, 3. de contea-Trid. Sess. 15. In Decr. mand.

T , ! . . ' - 3 7

S 9 E M . X L V . D U K E L T O - « V E N E * . S A N C T .

•«<.».,«• an sit- ru l tus immemorialis ante dicta decreta

S r r ' e S t ™ introdncend®.—3.° ^ s e n t a n -exhibi tus . secus nou e pr inc ipum: sequitur commis-lur processus Ep.scoporum et h U e r ® ^ P J I n n Q C X I 8 io super in t roduct .one cau8», qo® tamen ex a E i s c

non est s ignanda, Papa ex spedali g L ' rum l i t ter is super fama et s a n c U a e be v , * e r i u n l u r e t exarai-

Ì S S " ponente' ? • inr an ullu s no t abilis defectus commissus fùeri t in processu super fa-

sciatur an ullus no lana s ue i s l i e Xaminati sin ante lap-

et tandem, ubi visum f u e r £ ^ t a r e _ 7 . P r 0 p o n i l u r alterum dubium:

s s s a s ^ ^ s s mirarulorum saltern duorum. Cetera v.de in l o r n et DD. snpr i WM'S-

non indigent a p p r o b a t i o n , sed solo examine Episcopi, an suit ,11® Rei -an?® qu® in l i t ter is A p o s t o l u s aut testimonio Episcopi contiiientur, ut E communis p r a x i J U ' Reliquia, non approbate - n debent expo,,, publico cultui cum approbatis, quia in eis non est conim.xt.o^s.cut .n -quoribus, ut s ac rum t raha t ad se non sacrum. Si autem Pr®c,sè pona -t a r ad or'natum, v. g. S. Crucis, dicit Sanchez id non « " M g * sola crux proponi tur ad adorandum, non vero rehqu>®.-3 . R e l i q u m m tiqu®, dum populo os tenduntur , non debent extrah* ex capsa, ne >. pen-dant« (e. fin. h. t.), nee pretio vendi, cùm hoc sit simoniaci»*, l.cèt pro orna tu r e c t è p re t i um P e t a t u , - 4 . » Privatus ^ u s ^ l i q u i a r u m ^ cum fama sanc t i t a t i s decedentis non censetur p r o h i b i t s , cùm jura lo

quantur t an tùm de cultu publico. r , a v i n n \ a -• Circa beatificationes, Canonizat ions Sanctorum eorumque Reliquia

rum cultus, vide doctissimum opus Beried. XIV De servonm Dei beatifica-

time- "

T : « x l v i .

DE OBSERVATIONS JEJUNIORUM. *

383. Q. I. Quale sit prceceptum jejunii Ecclesiastici* R. Pr®ceplum hoc, qualenùs respicit delectum ciborum, aeu abst l -

nentiam à carnibus , est negativum seu-non comedendi carnes; adeòque cont ra illud toties per diem peccalur quoties moraliter distinctis vicibus carnes comeduntur; ita comm. Nam esus carnium in quadragessima et aliis veti lis diebus per se prohibetur independenler à je junio; cùm eliam die dominieoin quadragessima, et generaliter adolescentibus, diebus vetitis prohibeatur. Parvitas tarnen materi®, v. g. unus vel alter bolus excusat à mortali ex benignitate Ecclesi®. At p recep tum unam refectionem sumen-di, est affirmativum, dictans christiano unam refectionem dandam esse ex suppositione, si. comedere velit, e t consequenter totum violator per s e -cundam integram refectionem; ut amplius non pecces, si ter l iamvel p lu-res integras refectiones sumas. Comm.

384. Q. II. Quid venial nomine carnium R. Ex mente Ecclesi® et usu Christianorum venit omne id, quod vul-

go dicitur caro, prout à piscibus distincta: nam Ecclesia prohibendo car -nes prohibet alimenta solidiora, que multum nutr iunt . Unde non sunt hie a t tendend® regul® et opiniones- medicorum hoc vel illud non esse car-riera exist imantium, dumiuodò in communi existimantione habeatur pro carne, v. g . caput, pedes, intestina, Jaridum, adeps, e t à fo r to r i sa r -cimina etc. Neque subsistit i l a regu la , quòd nomine carnis veniat caro animalium t e r r e s t r i um, qu® diù extra aquam vivere possunt vel qu® habent sanguinem calidum: nam regula is ta , ut benè a d -ve r tun t plerique Theologi, nullo solido fundamenlo ni t i tur , et nimis la* xat sanctissimum pr®ceptum jejunii. Hinc P. Wies tner , Schmalz. e t alij generali ter dicunt, sine violalione jejunii neminem vesci fulicis anatibus yquatilibus, et similibus animalibus ext ra aquam non diu viventibus. fdem sensisse fer lur Eminentissimus Cardinaliset Archi-Episcopus Vien-nensis Sigismundus de Koloniz, qui anno 1732, pro sua Archi-Diceces prohibuit esum ejusmodi fulicarura die veti to. Et meritò, cùm in commu-ni existimatione caro talium avium parùm vel nihil distet k carne alio-rum altilium.

Dices: I. Fulic® habent sanguinem frigidum.—II. L u t r a , testudines

o .—Agunt de hac m a t e r i a fuse Theologi mora les , q u o r u m doc t r ina a d j u v a t u r fx Sac. Canonibus Can. 3. in Scholio, et seqq. d. 4. et dist. 41. 76. per tot el Can. 6. cum seq. d. 3. de consecr. et Can. 16 .cum seg. d. 5. de come. Ego hie tantum unam et a l t e ram qhfes t ionem reso lvam.

•«<.».,«• - m s i t c u l t u s immemorialis ante dicta decreta

S r r ' e S t ™ i n t r o d u c e n d o . » ^ s e n t a n -exhibi tus . secus nou e pr incipura: sequitur commis-lur processus Ep.scoporum et U U e r ® f h P J I n n Q C X I 8 io super in t roduet .one cau8», qo® tamen ex o E i s c

non est s ignanda, Papa ex spedali g , - ' rum l i t ter is super fama et s a n c U a e be v * e r i u n l u r e t e s a r a i -

Ì S S " ponente' ? • inr an ullu s no t abilis defectus commissus foerit in process« super fa-sciatur an ullus no lana s ue i s l i e Xaminati sin ante lap-

et tandem, ubi visum f u e r £ ^ t a r e _ 7 . P r 0 p o n i l u r alterum dubiam:

s s s a s ^ ^ s s mirarulorum saltern duorum. Cetera v.de in b e » et DD. snpr i > * t ¥

nwi indigent a p p r o b a t i o n , sed solo examine Episcopi, an s .nt ,11® Rei -au?® qu® in l i t ter is Apostolicis aut testimonio Episcopi continentur, ut E communis p r a J U » Reliquia, non approbat® - n debent expo,,, publico cultui cum approbatis, quia in eis non est comm.xtio, s.cut in -quoribus, ut s ac rum t raha t ad se non sacrum. Si autem precisò pon an-te ad or'natum, v. g. S. Crucis, dicit Sanchez id non sola crux proponi tur ad adorandum, non vero rel.quuB.-3. ™ tiqu®, dura populo os tenduntur , non debent extralu ex capsa, ne xi .pen-dant« (c. fin. h. t.), nee pretio vendi, cùm hoc sit simoniacum, l.cèt pro orna tu r e e l è p r e t i um p e t a l « , - 4 . » Privatus ^ u s ^ l i q u i a r u m ^ cum fama sanc t i t a t i s decedentis non censetur p r o h i b i t s , cùm jura lo

quantur t an tùm de cultu publico. r , a v i n n \ a -• Circa beatificationes, Canonizationes Sanctorum eorumque Reliquia

rum cultus, vide doctissimum opus Beried. XIV De scrvorum Dei beatifica-

time- "

T : « x l v i .

DE OBSERVATIONS JEJUNIORUM. *

383. Q. I. Quale sit prceceptum jejunii Ecclesiastici* R. Pr®ceplum hoc, quatenus respicit delectum ciborum, aeu abst i -

nentiam à carnibus , est negativum seu non comedendi carnes; adeòque cont ra illud toties per diem peccalur quoties moraliter distinctis vicibus carnes comeduntur; ita comm. Nam esus carnium in quadragessima et aliis vetitis diebus per se prohibetur independenler à je junio; cùm eliam die dominieoin quadragessima, et generaliter adolescentibus, diebus vetitis prohibeatur. Parvitas tarnen materi®, v. g. unus vel alter bolus excusat à mortali ex benignitate Ecclesia. At p recep tum unam refcctionem sumen-di, est affirmativum, dictans christiano unam refeclionem dandam esse ex suppositione, si. comedere velit, e t consequenter totum violatur per s e -cundam integram refeclionem; ut ampliùs non pecces, si ter l iamvel p lu-res integras refectiones sumas. Comm.

384. Q. II. Quid veniat nomine carnium?t

R. Ex mente Ecclesi® et usu Christianorum venit omne id, quod vul-go dicitur caro, prout à piscibus distincta: nam Ecclesia prohibendo car -nes prohibet alimenta solidiora, que multum nutr iunt . Unde non sunt hie a t tendend® regul® et opiniones- medieorum hoc vel illud non esse car-riera exist imantium, dumiuodò in communi existimantione habeatur pro carne, v. g . caput, pedes, intestina, Jaridum, adeps, e t à fortiori sa r -cimina etc. Neque subsistit i l a regu la , quòd nomine carnis veniat caro animalium t e r r e s l r i um, qu® diù extra aquam vivere possunt vel qu® habent sanguinem calidura: nam regula is ta , ut benè a d -ve r lun t plerique Theologi, nullo solido fondamento ni t i tur , et nimis la* xat sanctissimum pr®ceptum jejunii. Hinc P. Wies tner , Schmalz. e t alij generali ter dicunt, sine violalione jejunii neminem vesci folicis anatibus aquatiiibus; et similibus animalibus ext ra aquam non diu viventibus. Idem sensisse fer lur Eminentissimus Cardinaliset Archi-Episcopus Vien-nensis Sigismundus de Koloniz, qui anno 1732, pro sua Archi-Diceces prohibuit esum ejusmodi fulicarum die veti to. Et meritò, cùm in commu-ni existimatione caro talium avium parùm vel nihil distet k carne alio-rum altilium.

Dices: I. Fulic® habent sanguinem frigidum.—II. L u t r a , testudinea

a.—Agunt de hac materia fuse Theologi morales, quorum doctrina adjuvatur fx Sac. Canonibus Can. 3. in Scholio, et seqq. d. 4. et dist. 41. 76. per tot el Can. 6. cum seq. d. 3. de consecr. et Can. 16 .cum seq. d. 5. de come. Ego hie tantum unam et alteram qhfestionem resolvam.

et litnaces comedi possunt die veüto; ergo et fulicae, qu® minùs nu t r iun l , quam lutr® aut testudines.

R. Ad I. Dato, quòd habeant sanguinem frigid um, per hoc non desi-nunt habere camera vulgo dictam, et à piscibus dist inctam. Imo alii periti exploratores asserunt , quòd fulicae sanguinem calidum habeant. Ad II . N. C. Nam circa lutras et. limaces e t similia conchilia habemus consuetudinem certain in facto esse, qu® derogare potuit legi ecclesiasti-c s per c. fin. de consuet.; a t circa fulicas est consuetudo tantum à quibus-dam attentata, non vero uniformiter ab omnibus introducta et recepta; et consequenter non excusat per se à peccato. Cùm ergo multi damnent cjusmodi consuetudinem, tanquam abusum sancto jejunio contracium, hi, qui affirmant esse usum licitum, debebunt probare in judicio contradicto-r s consuetudinem istam legitimè instar juris fuisse int roduclam. Sic enim consuetudo, de cujus honestate dubi ta lur , probanda e s t (I, 34. [(• de LL.j

385. Q. III. An lege universali Ecclesice in Quadragesima prohibmntvr lacticinia? putà ova, butyrum, lac et caseus?

R. Affirmativè: ita S. Gregor. I relatus in can. fin. de 4, de jejunio quadragesimali ad Augustinum Anglorum Episcopum scribens: Par est, inquit, ut quibus diebus à came animalium abstinemus, ab omnibus quoque, quce sementinam carnis traliunt originem, jejunemus: ä lacte videlicet, caseo et ovis. Eidem sententi® ex antiquisissimo Ecclesi® usu subscribunt DD. cum Sancto Thoma 2. 2. q. 447. ad 3. d icente : In quolibet jejunio interdi-citur $sus carnium: in jejunio autem quadragesimali interdicuntvr universo,-liter etiamova et lacticinia. Quo facit p r o p o s i t i 32 ab Alex. VII da-mnata: Non est evi dens, quòd consuetudo non comedendi ova et lacticinia in quadragesima obliget. Talis autem consuetudo ex origine sua est univer-salis pro tota Ecclesia, exceptis quibusdam locis p r e se r t im in Germania, ubi vel ex privilegio, vel potiùs ex contrar ia consuetudine derogatum est generali consuetudini, e t usus l'acticiniorum permissus, ilà suadente n e -cessitate, eo quod defeclus sit olei ac piscium.—Ab hac communi do-ctrina recedit Sbogar. v. jejunium. n." 4 0 , a s se r ensp recep tum abs t inendiab yvis et lacticiniis esse speciale Itali®: sed hoc solidè probandum fuisset, e t non ex eo solum, quia in Germania observatur contrar ium ex consue-tudine particulari: nam h®c non tollit pr®ceptum generale Ecc les ia , nc -que ex universali facit p a r t i c u l a r , sed tantùm p r a c e p t o generali derogat in illis locis, ubi usus lacticionorum legi t imè in t roductus es t . Sic p r a -ceptum negativum non celebrandi missas ante auroram non desinit esse universale per hoc, quòd in Germania ante auroram miss® celebrentur :

e t i'dem die de omnibus Ecclesi® pr®ceptis, quibus per particulares con-suetudines in cert is locis derogatur , cùm consuetudo instar legis suum lerritorium non egrediatur . Turn quia, si hoc pr®ceptum esset speciale Itali®, S. Gregorius non precepisse t illud observari in Anglia, neque hodie extra ltaliam observandum foret , quod sanè manifestò falsum est'., tura quia Canon 5.6. ex Trullanis, qui nec rejectus, neque ut suspectus in coiitroversiàm nnquam Iractus est, express?' s ta tui i , «f omnis Dei Eccle-

sia, qucB est in universo terrarum orbe, unum ordinem sequens, jejunium perfidat, et abstineat, sieut ab omni mactabili, seu carne animalium, sic et ab ovis et caseo, quce quidem sunt fructus et feetus eorum à quibus abstine-mus. Unde dictus P. Sbogar malè pro sua sententia ci tai P. Lavmannum, cùm is libr. 4. tr. 8. cap. 'I. » . 3, expressè contrarium doceat bis verbis: Discrimen illud, quòd esus carnium omnibus diebus jejuniorum et abstinen-tice, ovorum vero et lacticiniorum in sola quadragesima, prohibeatur, est secundum, legem communem Ecclesia:, ideoque in noviter ad Evangelium Christ' 'onversis nationibus introducendum, Quffi doctrina sana et r e -cepta est .

386. Q. IV. An dispensatus ad comes comedendas sit hoc ipso dispensa-itti ad alteram refectionem integrami

R. 4 S i dispensalo facta est ex causa impotenti® aut infirmitatis, ilà ut quis probabiliter insufficiens credalur ad je junandum, dispensatus ad carnes ex benigna interpretat ione censetur edam dispensatus ad plu-res in tegras refectiones. I t àCa je t . 2. 2. q. 147 ar. 8. in comentar. Less., Tolet., Laym., Bonac. et alii: nani ratio motiva suadet extensionem talis dispensationis, cùm pelila sit ad vires debiles sustinendas.

2.° Si d i spensa te facta est ex alia eausa, v. g. ex nausea et horrore. vel ex defectu piscium, dispensatus ad carnes, non censetur dispensatus ad duplicem integram refectionem: ita Lavm I. c. cap. 3. ». 8. Medina, Cajet., Nav., Lessius, Reginal. , Saa, Bonacin. et plures alii contra Azor., Filiuc., Sbogar. etc.—Prob. I. Dispensate , cùm sit vulnus legis et exor-bitans à Jure communi, s t r i d è est inlerpretanda et non extendeuda à casu ad casum, priesertim diversum, juxtà vulgata jura l. 4 4. 26.. et seqq.-f f . de LL. c. 9. de priv i,; ergò dispensatio ad esum carnium, utpote odio-sa e t juri Apostolico contraria, non debet extendi ad casum diversum, seil. duplicis integr® refectionis.—II. P r a c e p t u m negativum ablinendi à carnibus, e t p r e c e p t u m affirraativum sumendi unam 'tantùm refectionem,* f-unt duo p recep t a longè diversa et separabilia, ut pate t in Dominicis quadragesime, et respectu adolescentium annum 21 non exce'dentium, ubi duplex refectio admitt i tur , non lamen esus carnium; ergò dispensa-tus in uno ex bis precepl is , non censetur dispensatus in al tero.—Ili Ideo dispensatus ad esum carnium non tenetur lege jejunii quoad unicam re -fectionem, quia abstinentia à carnibus est de essentia je juni i , qua su-blata, tollitur p recep tum jejunandi; sed h e c ratio nulla: nam de essentia jejunii non minùs est unica refectio, quàra abstinentia à carnibus, et lamen dispensatus ad duplicem refectionem,.non per hoc dispensari censetur ad esum carnium, et consequenter obligalus manet ad partem p r e c e p t i s e r -vandara; ergò pariter dispensatus ad esum carnium, tene tur lege jejunii quoad alteram partem precep t i , seu quoad unicam refectionem. Ratio est, quia in precepl i s e t obligationibus moralibus, q u a habenl materiam divisibilem, si pr®ceplum inlegraliter servari non potest, servari debet quoad partem agenti possibilem, non at tenta subtilitate metaphysica, an hoc. vel illud sit de essentia rei, cùm in moralibus s e p è corrual essentia totalis, et lamen obl iga te remaneat respectu unius vel alteri us part is;

ergo dispensatis carnibus, licèi corruat essentia totalis jejunii ex plur.'bus partibus integrata , tàmen remanere polest obligatio ad unam partem se r -vandam, nisi e t h a c re laxelur .—Ant. prob, ab innumeris instanliis mora-libus:—I. De essentia borarum canonicarum sunt Septem hora? pre f ixe , e t tarnen dispensatus, v. g . à matutino obligatur reliquas horas dicére. —II. Christianus obligatur sanctificare diem festum negativè per omissio-nem laboris servilis, et afirmativè per auditionem misse, et tarnen di-spensatus in a l terutro non censetur per se dispensatus in al tero—III . Be-neficiatus cura tus obligatur residere, et recitare breviarium, et tarnen dispensatus in altero, et sic in aliis passim ocurrentibus.

Prob, denique hoc ultimo argumento. Stat cum esu carnium p r e c e -ptum un ice refectionis. Nam coraedentes carnem lestudinum aut lutrarum obligantur ad unicam refect ionem; imo si alieubi per consuetudinem beeret vesci, v. g . volatilibus, adhuc obligatio maneret ad servandam unicam refectionem, quam eliam servare lenentur hispani e t alii populi, qui ex animalibus armos, pedes, intestina aut alias portiones carneas comeduntí utì et Germani comedentes ova in quadragesima; ergo esus carnium non tollit allerum p recep tum unica refectionis, sed rectè cum eo componitur. H e c doctrina maximè proceditin casu, quo Episcopus ex causa publica, v. g . defectu piscium, in tota diacesi dispensai esum car-nium; tunc enim solida ratio non suadet dispensationem islam trahl ad duas refect iones.

' Bened. XIV in l i t teris ad omnes locorum Ordinarios Non ambigimvs 30 Maji 1741, et In suprema 22 Augusti ejusd. ann. decernil:—I. Dispen-sationem à jejunio quadragesima?, aliorumque anni temporum e td ierum, quibus carnium, ovorum et lacticiniorum usus est prohibitus, nemini con-cedendam esse sine legitima causa e t Consilio utr iusque medici.—II. Universilatibus vero sine gravissima et urgente necessitate, ac in casibus

' p e r Sac. Canon, s ta tu ta p r e s c r i p t s , recensitis in Constituí. Libentissimc 10 Junii 1745, oblenta priùs quoad jejunium quadragesimale Sedis Apostol. facúltate toties, quoties opus fuerit . — III. Nec aliter in utroque casu concedendam, quàm sub binis conditionibus: videlicet, unica in die comestionis, e t non permiscendarum epularum licitarum cum inter-dictis: quas quidem condiliones sub gravi p recep to servandas esse, tam à concedentibus, quàm ab ea utentibus, declaravit in Epistola Si fratemitas ad Archiep. Conipostella 8 Julii 1744, cujus tenorem cuià omnibus declaralionibus in ea conlenlis ad Ecclesiam universalem ex -tendit in cit. Constit. Libentissimè.—IV. Utentes facúltale vescendi car-nibus in vespertina refectiuncula, teneri eo vesci cibo, eaque porlione. quibus u tun lu r je junantes r e c t e e t meliculose cffnscientie.—V. Teneri etiam servare horam jejunanlibus prescriptam.—VI. Epulas licitas pro its, quibus permissum est carnes comedere, esse carnes ipsas; interdictos vero esse pisces, qui tamen non interdicuntur utentibus facúltate adhi-bendi tantum ova et lacticinia.—VII. Hoc p recep tum non permiscendarum epularum complecti dies quoque Dominicos quadragesimales.

Juxtà rommuniorem et magis rationi cóhsentaneam opinionem non

est in ordinaria Episcopi potestate dispensare in sua diaces i , u l jejunium in ultimum bachanaliorum sabbalum ant icipetur ,quol ies vigilia S.Matthias, in eorumdem bachanaliorum diem poslremum incidit, ut potest desumi ex Epist. encycl. ejusdem Pontificis ad Ordinarios ditionis Ecclesiast. 30 Januarii 1751. "

387 Q. V. An peregrinus, v. g. germanus, cui in sua patria licitvm est ovis et lacticiniis vesci in quadragesima, possit iisdem vesci in Italia, ubi viget lex non comedendi ova et lacticinia ?

Affirmat Sbogar v. jejunium n. 10 ex ea ratione, quia p recep tum non comedendi ova in quadragesima est speciale I t a l i e , peregrini autem le-gibus part icular ibus locorum non obligantur . Basseus Verb Lex III. n. 5 licèi ex professo liane quas t ionem non I rac te t , lamen pro asserlione, quód peregrini legibus particularibus locorum non obi igenlur , ponit exemplum de Germanis, quod t ranseúntes Italiani, ovis et lacticiniis vesci possint. Sed quia fundamentum hujus d o c t r i n e suprà rejeci, osten-dens p recep tum abstinendi ab ovis et lacticiniis in quadragesima esse universale pro tola Ecclesia, licèt in quibusdam locis ei derogalum sit, ideo ad propositam quóestionem:

R. Negativè. Prob: — I. Peregrini obligantur legibus u n i v e r s a l i s Ecclesie , ubi leges i s t e vlgenl, ut expressè asserit Basseus loc. cit, et communis tenet ex c. 1. de Constit,; sed lex non comedendi ova et lacti -cinia in quadragesima est lex universalis Ecclesie , ut supr¿ probavi; ergo peregrini hac lege obligantur in omni terr i torio, ubi taiis lex viget, e t 'eons. cum*vigeat in Italia, Germanus tenelur earn o b s e r v a r e . - I I Con-suetudo part icularis pro certo territorio in t roducía , p r e s e r l i m si sit odiosa e t jur i communi contraria, non egredilur fines territori'!, -sicut nec lex particularis [c. fin. de const, in 6.); sed consueludo comedendi ova est part icularis pro terr i torio Germanie in t roducta , es tque odiosa e t juri communi cont rar ia ; ergo non egredi tur fines Germanie , et cons. vi talis consuetudinis Germanus in t ransigi I ta l ie non potest comedere ova in quadragesima, cùm sit extra terri torium privilegiatimi.—111. Consueludo, vi cujus Grec i comedunt. carnes die Sabbati, et eodem die in quadrage-sima non je junant , non porrigi tur ultra eorum terri lorium, ut detdaravit Clemens Vili . Constit . 34. tom. 3 Bullar. incip. Sanctissimus Dominus 31. Aug. 1595; ubi è t iam declarat, quòd Grec i existentes inter latinos, dies feslos de p r e c e p t o ejusdem la t ine Ecclesi® servare t e n e a n l u r ; ergo etiam consueludo Germanie utpote localis et t e r r i to r ia l^ non suffragatur Germanis per Italiani transeuntibus, ut ibi in quadragesima ova et l ac t i -ticinia comedere possint. Hinc Fagnanus .et alii Canonis te passim do-cent, quòd consuetudines locales de loco ad locum non sint t r a h e n d e . idem die de privilegiis locaLibus.—IV. Tota ratio, cur peregr ini non obii-genlur legibus part icular ibus locorum, est defectus jurisdiclionis in pe -regrinos; sed h e c ratio cessat in nostro casu: nam Papa jurisdiclionem habe t in omnes fideles, et consequeuter lege sua omnes obligat ubicum-que existentes, excepto ilio terrilorio, ubi talis lex non observatur; ergo cùm lex non comedendi ova sit papalis, et in Italia vigeat, obligat omnes

e l i a jn t r anseun te r in Italia exis tentes; siquidem lex ista neminem excipiL • E x hac doct r ina s e q u i t u r : — 1 Q u ò d sacerdos g e r m a n u s vi consue lu-

dinis Germani® non possi t aliquot horis an te auroram celebrare in Italia; nec Clerici Boemi (qui ex privilegio Boemi® dato, vel ex d iu turna con-sue tud ine breviar ium dicere possunt sub uno noc tu rno p e r t o l u m t e m p u s paschale) isto privilegio locali u t i possint ex t r a Boemiam.—2.° Quòd m e -diolanenses ex t ra Mediolanum exis ten tes qua tuor diebus an te Dominicam q u a d r a g e s i m e je junare t enean tu r , licèt in patr ia sua soluti s int tali j e -junio; e t cas te l lanus t ransiens per Lusitaniam non possit more s u e p a t r i e in tes t inis animalium vesci die sabbali .—3.° Quòd sponsi, in quorum patria Tr iden t inum non observa tur , accedentes ad locum ubi viget Trid . inva-lide sine Parocho et test ibus cont rabant mat r imonium: tum quia rec idunt in locum gravatum tali lege, tum quia in cont rahendo t e n e n t u r sequi leget; loci, cùm ratione con t r ac tus forum sor t ian tur (c. fin. de for. comp.) Prò hac sentent ia s lan t Medina 1. 2. q. 96. ar. 5 Henr iq . et p lu res alii, qu ibus a d h e r e t Gabriel Beatus S. 'J. in colleg. Rom. Theol. Moral. Prof . q. 5 de LL. n. 28.

06 ' . I. Ex probabiliori sentent ia peregrini non obl igantur legibus par t icu lar ibus locorum; e rgò nec jure communi, si hoc in eorum patr ia non observatur : et ideo Doctores p lerùmque id exempli i ìcant in Germanis , quòd t empore quad rages ime t ranseúntes I ta l iam, ovis vesci poss in t .—II . Tunc aliqu'is obl igatur legibus, dum sor t i tu r forum loci; sed G e r m a n u s p r e c i s ò t ranseundo Italiani, non sort i tur ibi forum ex vu lga ta l. 19. §. 2. f f . de judie.; e r g ò nec obligatur lege abst inendi ab ovis e t te-cticiniis — III. Germani t ranseundo Italiam sine ullo scrupulo comedunt ova e t la -ct icinia, a tque ita ipso usu i n t e rp re t an tu r l egem c o m m u n e m , quòd eos. neque ex t r a patr iam obliget ad abst inent iam ovorum et lacticiniorum tempore quadrages ime.—IV. Privi legium locale, soloque G e r m a n i e co -h e r e n s ita intel l igendum est, u t eo gaudean t omnes inco le vere sen phvsicè, et fiele seu morali ter p r e s e f t e s , seu qui in j u r e haben t u r pro, p r e s e n t i b u s ; sed Germani p r e c i s é t r anseún tes per Italiam Actione ju r i s h a b e n t u r pro p r e s e n t i b u s in sua patr ia ; nam qui citò reversur i s u n t , non c e n s e n t u r abesse. Trid. S. 23. c. 1 de refor.; e rgò . I t a punc tum hujus diffi-cu l ta t i s t a n g i t , . e t hoc modo Privilegium locale expl icat Sanchez, vir in mate r ia morali excel lent is auctori tat is l. 3. de Ma.tr. Disp. 48. n. 7 , cùur alii DD loquantur de legibus par t icu lar ibus locorum, et consequenter a l legar i non possint pro hoc dubio concernente j u s c o m m u n e .

R . Ad I. N. C. Nam jus commune afficit omnes M e i e s e t omnia loca,, ubi con t r a r ium non observatur ; at jus p a r t i c u l a r afficit solùm Íncolas in cer to t e r r i t o r i o e x i s t e n t e s . — i d II. Vicario Chris t i l o i a Ecclesia est pro te r r i to r io , et consequenter respectu legis Pontif ici® quì l ibe t fidelis in quolibet loco s o r t i t u r forum.—Ad IH. Usus is te d i f f icul ter probar i po tes t . Nam Itali t r anseun t ibüs Germanis non facilò in quadrages ima dant ova e t lact icinia: imo expe r tu s sui cauponibus sub p e n a excommunicat ionis prohibi tum fuisse, ne peregr in i s ilio tempore d a r e n t ova: q u e prohibí ti o pot issi mùm videtur procedere de illis, qui in pa t r i a sua consueverunt ut

ovis et lacticiniis, cùm alii non facilè sint pe t i tu r i ejusmodi cibos à c a r -ne dèrivatos. Ignorant ia tamen et bona fides plerosque Germanos con-trafacientes excusat à p e c c a t o . - i d IV. Fict io ista pro p r e s e n t i casu nullo ju re expresa est, et cons, à privat is in t roduci non debet ob simili-tudinem beneficiati , qui ex causa absens, h a b e t u r pro p r e s e n t i in suo beneficio. 'Mul las quidem fictiones in u l roque ju re reper imus, quod absens quoad ea, q u e g e r u n t u r , vel gesta sun t in pa t r i a , habea tu r pro p r e s e n t e in eadem; sed quòd lex vel consuetudo terr i tor ial is t r aha tu r ad aliud t e r r i to r ium, non facilè in ju re r epe r i e tu r . Sic conlue tudo , alicubì vigens legendi l ibros prohibitos non s u f f r a g a t u r Germano illos legent i in Italia. His non obstant ibus, si S ides Apostolica non prohibet , judico oppos i tamsenten t iam, secluso scandalo in praxi tu tam esse, p r®ser t im in casu arduo: ut si Germanus comedere nequea t cibos oleo confec tos , vel sine ovis et lacticiniis difficulter iter suum peragere possi t .—Cetera de jejunio vide in jur ibus suprà citatis , e t passim in auetor ibus .

T I T E L S XLYIL

DE PURIFICATIONS POST PARTUM.

388. Lex divina circa purificationem p u e r p e r e habe tu r in Levit. c. 12. et in decre to dist. 5. per totum. Sed lex ista, u tpo te c e r e m o n i a l i s , ho -die non obligat mul ieres , p r e s e r l i m quoad determinat ionem dierum [cap. un. h. t.)

389. Q. I . Anhodie licite observetur lex purificationis? R. Affirmative: nam licèt ca remoni® typic® veter is t e s t amen t i mor -

tu® sint , et simul morl ifer®, ut eas observare sit peccatum, ut i est c i r -comcisio, agnus paschalis etc. , a t tamen c s r emon i® religiös®, purè ob de-centiam in t roduct® non sunt morl i fer®, sed hones tè servari possunt : cujusmodi eliam est purificatio mulieris post par tum.

390. Q. IL An purificatio post partum spectet- ad proprium Parochum privative?

R. Affirmative: u t sffipiùs declaravi t S. Congr. Conc. t e s t e Pignatel l . Nam benedict io ista post pa r tum est quoddam accesorium baptismi, fitque cum superpell iceo e t stola, et cum oblatione c a n d e l e ; cujusmodi ac tus et oblationes de ju re communi spec tan t ad Parochos , non verò ad R e g u l ä -res , nisi consuetudo aliud haheat , s icut Bononie , et in quibusdam major i -bus civi ta l ibus.—Nec obstat , quòd benedict io isla fiat ex pura devol ione: nam plures actus, qui ex devotione fiunt, privativè spec tan t ad propr ium Parochum, ut benedict io n u p t i a r u m , domorum, ovorum eie .

* Sac. Rituuin Cong., approbante Clem. XI, 12 Jan. 1704 ad dubium VI loco sibi proposi tum in te r alia ab eadem resolvenda. «An benedic t io-nes mul ierum post par tum, fontis baptismalis, ignis, seminis, ovorum e t

T. il. 38

sì radium sint de jur ibus merè Parochialibus, respondendum esse censirti. Ad VI negativè; sed benedicliones mulierura et fontis baplisraalis fieri

debere à Parochis.» Nota, Benedictionem bujusmodi non esse quidem de jur ibus Paro-

ehialibus; sed annumerandam esse inter funciiones Parochiales; qu® t a -men non spectant privativè ad Parochum, ut probat Benedici. XIV In-s l i tu t . Ecclesiast. 105."

T I T U L D S - XLVI'I .

DE ECCLESIIS / E D I F I C A N D O E T REPARANDIS. a

391. Q. I. Quid requiratur ad adeficationem nova Ecclesia? R 1 0 Consensus Superioris Ecclesiastici: et quidem Pap® in loco

exempto; Episcopi vero in loco non exempto, etsi exempli in eo loco ®di-ficare vetint (c. 4. v. inhibemus de privil. in 6.J, alioquin sdi f ica tum ac-quiri tur Episcopo (c. 14 de privil.)-Non obstant. Can. 33 et 35. de con-secr. d. 1; nam procedunt de oratoriis p r i v a t i s . - I n dubio prffisumilur consensus Episcopi, qui taci tus sufficit, dum is sciens ®difìcari Eccle-siam, non contradici t .—Porrò si Episcopus sine justa causa deneget con-sensual, à majori Superiore compelli potest ad eum pr®standum; nisi Pa-pa per se illum supplere velit, cùm Episcopus tali modo non satisfaciat o f f i c i o s u o . — J u s t a autem causa denegandi consensum est: v. g. defectus dotis necessari® (Can. 9. de consecr. d. 1.), si ®dificatio fiat in p r a j u d i -cium aliarum Ecclesiarum, maximè Parochialis (Can. 44. quicumque W. q. 1.), vel qu®stus eausa (Can. 10. de consecr. d. 1.); sola vero diminuì® concursus non a t tendi tur , e t ex hac causa agentes Parochi nihil agoni ; Monacell., Matth®ucc. et alii.

2.° Requiritur dos competens de qua in seq. q. • Licèt Regulares, ex antiquo jure cap. Auctoritate 27. de Constit., pos-

sent de licentia Episcopi Miss® Sacrificium celebrare in privato oratorio sito in eorum domibus rura l ibus destinatis pro animi recreatione, vel pro cultura agrorum. post Trident , tameii ibidem celebrare nequeunt absque peculiari indulto Sed. Apostol. ex Decreto Cong. Cone. 1. JIarl. 168/. relato à Card. Petra tom. 2. comment, ad Cons. 8. ¡Honorii III. sect. un. n. 51 et seqq."'

392 Q. II. An intra fines Ecclesia; Parochialis erigi possit alia Ecclesia

Parochialis? R. I . 0 Affirmative; dummodò adsit justa causa et sufficiens numerus

Parochianorum, scil. 10 famili® (c. %. et fin. h. t.) Justa autem causa, est

a—Agi tu r d e h a c mater ia s p a r s i m in dist. 1. de consecr.—in Tr id . S . 21. c. àt re for.

difficilis accessus ad Ecclesiam Parochialem, pro recipiendis Sacramen-tis et audiendis divinis: u l si magna sit distantia, via p r s se r t im in. hyeme impracticabilis, flumen medium, quod pontem non pati tur, muli® facil i® extra mtenia civitatis, multitudo leprosorum etc.; sola autem mullitudo Parochianorum plerùmque non sufficit, quia his a l i t e rp rov i -deri potest per additionem coadjutoris, ut respondit S. Congr conformi-ter Trid. S. 21 c. 4. de re for.

2.° Licèt ob causam justam et publicam nova Ecclesia Parochialis erigi possit, etiam invito priori rectore et patrono (c. 3. h. t.), tamen re-gulari ter requir i tur consensus matricis Ecclesi® et patroni (ibid, et Can. 9. de cons. d. I . ) , ita ut competens honor ei servetur, v. g. ut Eccle-sia nova annuam pcnsionem pr®stel matrici, vel ei relinquat sepul turam etc. Quod totum rel inquitur arbitrio Episcopi cum consensu capitul i ; nisi Ecclesia sit exempta , quo casu non est necessarius consensus capi-tuli (Trid. S. 21. cap. 4. de reform.)

3.° Jus patronalus nova Ecclesi® ei acqu i r i tu r , qui illam fundavil, vel ffidificavit, vel dotavit; adeòque si matrix Ecclesia h®c tria, vel unum ex illis prffistitit, pr®sentalio pertinebit ad reclorem matricis Ec'clesi® C. 3. h. t.) Quòd si a'.ius do ta re nolit, tunc dos ex reddit ibus matricis Ecclesi® per episcopum assignanda erit: tum ex subsidio Parochianorum et domini t e r r i to r ia l^ . Trid. I. c. his deficientibus, succurre t Episcopus ex redditibus su® mensa® (e. fin. h. t,); secùs rector more Apostolico vi-vet ex labore mànuum suarum (Can. 3. d. 91 . /

4.° Initio ad i f i cande Ecclesia Episcopus per se, vel per alium Do-mini Crucam figit, atrium designai , lapidem primarium ponit (c. 5. d« consecr. d. I . j , et ex reeepto uso jubet Ecclesiam erigi in formam navis oblongam, ila ut altare summum respiciat orientem versus, quod hodie non servatur , sed potiùs ratio habetur commoditatis loci et fabr ica .

393. Q. III. Quid juris circa reparationem Ecclesia. R. l.° De jure communi Ecclesia reparanda est ex propriis redditibus

a(l fabricanr deputalis (Can. 10. decernimus 10. q. 1. et Can. 1. cum seqq. IO. q. 3.) Quòd si Ecclesia tales redditus non babeat , tunc ad illius r e -parationem concurrere debent beneficiati, patroni, et quicunque alli a l i -iiuos proventus ab Ecclesia habentes; tum Parochiani; et tandem si Ec-

c l e s i a lapsa succurri nequeat , jura illius t ransferenda sunt in viciuam Ecclesiam, cum facu'itale Ecclesias dirutas in profanos usos, non sordidos, c r e d a tamen ibi Cruce, converteiidi: ita de jure novo Trid. S. 21. c. 7. de refor. Si vero patronus ab Ecclesia nihil percipial, a t tento jure comm. non tenetur speciali titulo ad ejus reparat ionem, ne benefìcium sit ei onerosum.—Nec obstat cit. Trid,; quia loquitur de palronis aliquos f ru-tus ab Ecclesia percipientibus. Huic jur i comm. prava le t consuetudo, et pacta specialia, q u a circa reparationem Ecclesia observanda erunt ; ilà ut patronus, si talis consuetudo sit, teneatur illam reparare , e t s i a b ^ a nullos f ruc lus percipiat .

2 ° In decimatoribus servatur ordo, u t pro reparanda Ecclesia depu-lentur decima novalium ; tum ili®, q u a ultimo loco ab Ecclesia avulsa

sun t Tandem deveni tur ad dec imal laicales, si cum tali onere sunt t r a n s -l a t e - alioquin d e c i m a t o r e s laici, p r e s e r t i m si decimas t i tu lo oneroso ob -t i nue run t , r egu la r i t e r non tenentur ad repara t ionem Ecc les i e , cum dec i -m e i s t e ita s e p a r a t e vim habeant patr imonii profani . Ips. vero P a c -chiani, in casu quo vocantur ad repara t ionem Ecc l e s i e , c o n t r i b u t e de -ben t secundùm propor t ionem facul ta tum, sicut ad alia opera publica, l i -cèi usus sit communis diviti et paüper i , v. g. in foro, pla tea e tc (c. I, 12.

A e ° Z ° r A d P r e p a r a t i o n e m Ecc les ie cathedral is , seclusa consuetudine , t e -ne tü r solus Episcopus ex quar ta suorum reddi tuum (Can. 27 qualvor 12

2 ); t um compellendi sun t Canonici et alii beneficiati: vel Episcopus cum capitulo reservare potest f ruc tus vacant ium benef ic iorum. H e c o m -nia proportionali ter servanda sun t in necessaria a m p l i a t o n e Ecc l e s i a , dum ista populum capere nequi t .

'/ * ' V •

T i T I L l i S IUI.

DE IMMUNITATE ECCLESIARUM. C.EMETERII ET RERUM AD EAS

PERTINEN TIUM.

394 Nota I In omni republica dar! munera e t honores. Mnms e s t , o f -ficium privati hominis sine gradu digni ta t i s , ex quo commoduin in r e m -p u b l d imanat ; ac pro inde in omni munere con t ine tu r onus (l, U. 4. et seqq. f f . demvnerib. I. 239. §. 3. f f . de V. S.J Honor e s t , admin i s t r a t ioRe i -publ . cum dignitat is g radu , sive cum s u m p t u , si ve sine e rogat ione c o n -t ingens (eil. L'14. fr.)— Sun t aulem miniera seu onera t r iphc ia : Pers na-tia, emé personis subditis imponuntur sine ullo respec lu ad bona eorum. ut tutela , cura, p r o c u r a t o a n n o n e , c a p i t a t o , e t c . Patrimmiiaha, seu Realia, q u e imponuntur in tu i tu bonorum seu r e r u m , non a t t en ta p e r -s o n e qual i tate . Mixta, q u e par t im personis, pa r t im r e b u s imponun tu r , u t ire ad ¡bellum propr i i s sumptibus. Diviso ista h a b e t u r l. fin. f f i de mvnerib., ubi plura de bis legi possunt .

Nota II. Immun i t a t em esse cont ra r iam m u n e r i , e t ità definiri : exemptio à miihere seu onere, quo rel iqua communi ta t i s membra gravan-tu r . E t quamvìs nonnull i immuni ta tem à privilegio d is t inguant per hocv quòd immuni tas competa t universi tat i personarum, r e r u m vel locorum;'

a - A g i t u r d e his in Sexto, Clementinis , e t E x t r a v . c o m m . h. i . - I n Decreto Can. 6."et seqq. d. 87. et d. 97. el Can. 7. cum seqq. 2. q. lei 17. q. 4. ei 23 q. 8 . -InTrid. sess. 22. in decreto: quanta Elsess. 23. c. 20 de ref.-In Codice Justin. 1. 1. tit. 2et 12. 25.—Item tit. f f . et C. de relig. et per arg. ex ül. f f . de vacai, muner. et de jure immunit. in libr. 50 et in Codice lib. 10. tit. 40 .et seqq.—Nov. 17

privilegium vero uni vel alteri p e r s o n e , h e c tamen differentia non ha-be t fundamentum in ju re ; ciun etiam particular '! persona? immuni tas con-cedi possit (t. fin. §. 29. f f . de munerib.) Melior videtur ilia di f ferent ia , quòd privilegium laliùs p a t e a t , e t in quacumque mater ia juris concedi pos-it; inmun'itas vero coarcte tur ad l iber ta tem seu exemplionem à c o m -munibus muner b u s ; a tque i ta fit species privilegi'!. Porrò i n j u r e Can. immuni tas Ecclesiast ica es t : Jus s ingulare , quo p e r s o n e , loca et res , seu pa t r ino rua Ecclesiastica eximuntur à commiiiiibus oner ibus seu m u n e -r ibus: ac proinde est t r ip lex: Persona'is, q u e personis Ecclesiasticis; Localis, q u e Ecclesiis et loeis sacris; et Palrimonialis seu RcaKs, q u e pa-trimonio, seu bonis Ecclesiarum ac Clericorum conceditur .

De Iinmuiiitate Ecclesiastica personali et reali.

395. 0 . I. In qnibus consistat immunitas personalis Clericorum? R. l . ° In seqq.:—I. In privilegio fori, e t exemplìone ab obligatione

legum civilium , ut suis locis dictum.—II. In privilegio Canonis , de quo lib. o. tit.de sentenl. excom.—III. In exemptione à muner ibus personal i -bus, et de hac in p r e s e n t i . Unde:

2.° Clerici immunes sunt :— I. A muner ibus sprdidis, s ta tura Clerica-lem dedecentibus, ut purg.ore s t abu la ; i tem à muner ibus honorifitis, u t r egere c iv i ta tem; et indifferentibus, ut a g e r e t u t o r e m , cu ra to rem, nisi spontè ob causam rationabilem ea suspicere vellent (I. 1. 2. et seqq. I. 50. C. de Epis. et Cler.), ne scil. per talia munera à suis spir i tual ibus officiis et. meditatiorfibus avocentur .—II . A tcibutis personalibus, uti est capi ta-tio, vectigalibus, teloniis, aii isque exact ionibus; ut i et iam ah angar i is et parangar i i s , seu operis publicis et servit i is , q u e ob aliquam 'necessi ta-tem i iyponuntur , I. 1. 2. aulli. Hem nulla C. de Episc. et Cler., ubi fusius ista legi possunt (c. 4 h. t. c. 1. eod, in 6.)

396. Q. II. et queeres Ecclesiastica; gaudeant immunitale reali, seu patrimoniali?

R. 1.° Loca s ac ra , ut E c c l e s i e , c®meter ia ;* i tem vasa sacra, et aliai res ad cul tum divinimi d e s t i n a t e , gauden t immunita te ab omni secular i onere, cùm sint extra commercium humanum (lib. 1. pr. f f . d e divis. rer.), nuiluraque habeant usum pret io cestimabilem.

2.° Bona dotalia, seu patrimonialia Eccles iarum, si libera ad Ecclesias pervenerun t . immunia sunt ab omnibus oper ibus et t r ibu t i s làicalibus (c. 4. de censib. c. 4. h. t.), i ta ut nova onera eis imponi nequean t , cùm snbs t r a -•cta sint jurisdictioni principis secular is (c. 1. h. t. in 6. Auth. itevi nulla C. de Episc, el Cler.) At si gravata e ran t oner ibus ant iquis real ibus ex causa dominii au t paoli impositis, e t ita pe rvene run t ad Ecclesiam, h e c non est. immunis ab ist is oner ibus , quia r e s cum suo onere t r ans i t (c. 5,

rie pignorib.)- s l f ù s si onera imposita erant ex vi jurtsdictionis tantum, tunc enim, sicut res ex imi tur à jurisdictione laicali, ita quoque ab oneri-bus jurisdictionis fc. 1. h. t. in 6.) Neque per hoc lit injuria principi; quia nemo tènelur bona sua re l inquere sub jurisdictione principia, sed libere potest de iis d isponete , -donando ea Ecelesiis e t .pits causis . -His n o n o b s t a n t Can. 27. st tributum 11. q. 1. Can. 22. tributum 23. q. 2; nam procédant vel de an t iquis oneribus realibus, vel de tributis dandis ex consensu Epïscoporum pro necessi ta t iscasu,paceet quiete, sicut. etiam nunc ex liçentia P a p e , Clerici e t Religiosi tributa pendunt August. Impe-ratori. Jura autem civilia, si quid contrarium statuunt , non curantur, uti 1. 5. C. de SS. Ecctes. I. 3. C. de Episcop. et Cler etc. Si autem princeps bona aliqua infeudavi t E c c l e s i e cum certis oneribus aut tributis, ista uti-que prestanda e run t , cùm feuda cum his onérihus acceptata sint ab Ec-elesiis. Eadem doc t r ina proport ionali ter applicanda decimis et prediis Ecclesiasticis, ex quibtis minis t r i a luntur fc. 10 de Const, c. 46. de seni, excom. c. fin. h. t. in 6., Tr id . sess. 25. c. 20. de reform , Auth. item nulla C. de Episc. et Cler.)

397. Q. III. An bona patrimonialia Clerirorum gavdeant inmunitati reali?

R. Affirmative: c. 4. h. t. Clem. un. eod. e t Const. Urbani Vili in-cip. tìomanui 23 Sept. 1641, et s a p e decidi! S. Congr. patrimonium Cleric1

esse exemptum instar bonorum Ecclesiasticorum, ut patet ex Tricariensi, 14 Nov. 1603. Ratio e s t , quia r e s sequuntur conditionem pe r sone , et quœ religiosi adherent, religiosa sunt (l. 43. f f . de R. F.); ergo sicut Cle-rici quoad suas personas sun t immunes ab oneribus personalibus, ita quo-que quoad res suas ab oner ibus e t t r ibut i s realibus; secùs saltèm indire-ctè rat ione re rum s u b d e r e n t u r potestati et jurisdiction! seculari.—Neque hìc audienda est glossa marg ina l i s in c. 4. decensib. in 6., ubi excipit res patrimoniales-, nam except io ista violenta est, et répugnât tiniversalitaU textus d. c. a l iorumque ju r ium mox citalorum. Tum quia tributa realia imponuntur vi jurisdict ionis , e t prestantur in S i g n u m subjectionis ,cap. 2. de censib. ex Rom. 13. v. r . Subditi estote, ideo enim tributa prestatisi sed Clerici non sunt suddi t i jurisdiction'! laice; ergo non tenentur presta-re t r ibuta ex rebus suis. At tr ibuta antiqua realia jure dominii particula-ris imposita, v. g . vi con t r ac tu s emphyteutic^ feudalis, cenSualis, e t hu-jusmodi, omninò à Cler ic i ! solvenda sunt, quia res cum onere suo transit. Non tamen tributa an t iqua vis jurisdictionis à principe olim imposita, cùm res exempta à jur isdict ione, in consequential« etiam eximatur à tributi?, ratione jurisdictionis imposit is , u t sup ràd ix i ex c. 1. h, t. in 6. Oppositum non improbabiliter ins inuâ t Engl, à n. 6. existimans, Clericos non videri exemptos ab illis t r ibu t i s ant iquis , ordinaria lege ab antiquo cuique fun-do impositis ad sus ten ta t ionem principis. Vide Laym. lib. 4. tr. 9. c. 6.

2.° In casu necessi ta t is communis p r iva te , q u e privatum singulorum' commodum respicit , t e n e n t u r Clerici pro rata concur re re , ut sepiùs re-spondit S. Congr. Immun . Nam talia tr ibuta non exiguntur via jurisdictio-nis, scd via eqn i t a t i s na tu ra l i s , ut qui senti t commodum. etiam senlia'

onus. Quod si autem Clerici nollent contribuere, non per laicum, sed per Supcriorem Ecclesiasticum cogendi sunt . Casus hujusmodi necessitatis esse possunt: v. g. munitio r i p e contra vim fluminis, fossa eruenda pro recipiendis aquis tempore exundat ionum, cisterna fabricanda pro aqua communi, maximè si necessaria sit ad incendia arcenda, via lapidibus s ter -nendaante singulorum domos etc.—At contra in casu necessitatis publ ice , q u e principaliter respicit commoda totius re ipubl ice , Clerici regular i ter nihil t enentur contr ibuere , v. g. pro hello, viis publicis, pontibus, pala-tio Principis e tc . (c. 4. 7 . h. t.)\ nam nullo titulo ad id tenentur; non t i t u -lo jurìsdict ionisj quia hae exempli sunt ; non titulo civitatis aut pacti taciti , quia Clerici sunt membra privilegiata civitatis, ut neque tacite censeantur se obligare ad talia t r ibu ta ; non denique titulo commodi, quia commodum istiíd, quod ex publica felicitate sent iunt , abundé com-p e n s a i per sua obsequia spiritualia.

3.° In casu communis e t gravis necessitatis, cui per laicorum faculla-tes succurri non potes t , Clerici de equi ta te naturali obligantur aliquid contribuere, servala tamen forma Conc. Lateran, e. 4. h. t.-. putà, ut con-tributio ista fiat spontè à Clero absque ulla coactione per laicos facta, u t Episcopus cum Clericis seu Canonicis suis deliberet, an, et quantum con-tr ibuendum sit, ut desuper consulatur Rom. Pontifex, nisi periculum e s -set in mora: quo casu prima gabella solvi posset absque recursu ad Pa -pain; pro ceteris veró solvendis, recursus iste est necessarius; secùs Cle-rici non tenebuntur contribuere.—Tunc autem dicuntur facultates laico-rum non sufficere, dum laici etiam in part iculari , salva sua honesta s u -s t en t a t ene , non sufiiciunt ad sublevandum necessitatemi Reiff., Schmalz, et alii In su per ex c. 2. h. t. Clerici in gravi hostilitatis periculo., dum lai-ci non sufiiciunt, videntur obligari ad vigilias murorum.

' In Ditione pontificia pro negotiis ad Ecclesiasticos per t inenl ibus in publicis con si li is quorumeumque locorum, ex constit.. Bened. XIV Quam-wis 29 Jul. 1752, deputandi sunt duo Ecclesiastici, unus ex Clero seculari, alter ex regulari , e t ambo ex seculari, si desint regulares, interpellandi toties, quoties per t ractandum est aliquid ad ipsos pert inens, ut i n t e r i n i in iisdem consiliis, cum suffragio consultivo duntaxat; cum facúltate ta -men recurrendi, si laici oontrarium reso'.verint/ Si vero neglexerint in-teresse, non inde invalidum erit , quidquid in diclis consiliis decretum fuerit . Vocand? sunt etiam, quando redditur ratio expensarum, q u e ab eisdem Ecclesiasticis tolerantur, eisque communicandi in loco designato à Gubernatoribus, non vero tradendi libri computorum, cum facúltate pa-riter recurendi ad Superiores, si quid injustum in illis deprehender in t .

398. Q. IV. In quibus casibus princeps laicus exigere possit collectas ù Clericis et Ecelesiis?

R. In seqq.:—1.° Si habeat expressam licentiam Pape.—2.° Si ipse princeps dedit bona Ecclesiìs, reservato sibi jure eisdem imponendi t a -les gabellas, vel si bona cum tali condi tene infeudavi! Ecclesiis. Id vero Princeps facere nequit, ut omnia p red ia , in suo terri torio sita, in pe rpe -t u i l i faciat tributaria ad quascumque manus pervenerint: nam hoc modo

indirectè violaretur immunitas Ecclesiastica, et jurisdictio laica protende re tu r ad pr;edia, q u a ad Ecclesias et Clericos devoluta, non ampliùs con-t inentur sub tali jurisdictione.

De excomunicationis pcena contra violatores Ecclesia inmunitat is lata, vide c. 4. 7. h. t. c. fin.'eoi. in 6., Clem.vn. h. f., qua corrigi tur cap. 3. h: t. in 6: item vide Clem. fin. de censib. et casumi 8 Bul la C e n a , de quo dix-s u p r à t i t . de censib. in fin. Nec contra-agentes excusantur consuetudine; t u m quia tali consuetudini perpetuò resistit jus Can., tum quia immunitas ¡sta est juris divini, cui consuetudo p reva l e re non potest (c. fin. de con-suetud.J Taciturnilas autem Papa non habe tu r pro consensu , sed pro patientia ad majora mala evitanda. Vide Laym.i , 4. tr. 9. c. 6. et seqq-

§ H .

De Immunitate Ecclesiastica locali.

399. Inmunitas ista consistit polissimùm in duobus:—1.° Quòd in lo-eis sacris certi actus fieri p r o h i b e a n t u r . — Q u ò d in eis confugientes reper iant asylum, ut inde extrahi nequean t .

400. Q. 1 Q u i actus in Ecclesiis seu locis sacris fieri prohibeantar? R. 1 O m n i a piacila sécularia, h. e. a c t u s judiciales cum strepi tu fo-

rensi ; ilà ut omnia acta judicis. vel arbi t r i laici sint ipso jure nulla (c, 1. in fin. h. t. in 6.J; e t quidem:—I. judicium sanguinis prohibetur in Eccle-sia, aut cemeter io exerceri sub interminatione anathemalis, seu excom -municalionis saltern ferenda? (c. 5. h. f.); q u a tamen p e n a non extendi -tur ad exercentes judicia civilia. In domo autem Ecclesie propria, cum licentia Prelat i judicia sécularia exerceri possunt , cùm id non prohibea-tur . Judicia quoque Ecclesiastica absolutè in Ecclesia fieri possent, sed decent iùs in palatio Episcopali vel alio honesto loco expediantur : Can. fin. 2. q. 2. et c. 25. de appell, ibi: non in Ecclesia.—\l. Prohibentur in Ecclesia fieri concilia politica e t parlamenta, vana et profana colloquia, negoliationes, n u n d i n e , contractus secuiares , qui tamen non irr i tantur; imò si in sileniio fiant, excusantur à gravi culpa: ludi Ihealrales, nisi ob causam pietatis excusarentur ; convivia, lusus profani e t alii actus à pie-tate alieni, qui cum reverentia templi non componuntur (cap. 2 . h . t. in6.) Multi autem actus honesti permi t tun tur in Ecclesia, ut manummitere se-nos, tutores aut curatores dare , p r e l e g e r e lect iones scholasticas, p r a -sertim Sac. Theologie, conferre gradum magis ter i i , disputationes celebra-re etc. Vénditio candelarum, q u e fit in ccemeterio vel atrio Eccles ie ad promovendam devotionem fidelium, ex general i consuetudine cohones-ta tur .

2.° Non omnes actus peccaminosi, qui fiunt in Ecclesia, contrahunt specialem malitiam sacrilegii, sed tan tùm ilii, qui ex de t e rmina t ane le-

Ecclesiasti c e specialiter contrariantur sanctitati loci: ut homicidiura, offusio sanguinis aut seminis humani , sepultura infidelis aut fidelis ex -communicati vitandi, quibus locus saeer polluitur, ut supra. tit. 40. dictum —Item furtum , si res Ecclesie aufera tur , vel persona quidem , sed templi custodie commendata, quo casu evadit quasi res Ecclesie. An vero fur tum sit sacrilegium eo casu, quo res profana per accidens est in Ecclesia, e t tollitur, ut si fur alicuijpecuniam ex sacco toliat, dubium est inter DD.; affirmant Suar., Perez et alii, ex Can. 22. quisquis 17. q. 4. ibi: S'tcrilegium committitur, avferendo sacrum Àe sacro, vel non sacrum de sa-cro, sive sacrum de non sacro. Negant probabiliter Victor. , Fagund. Ani. de Spiritu Sancto, lv non sacrum de sacrum res t r ingentes ad non sacrum, quod est proprium, vel commendatum Ecclesie.—De p a n i s furum sacri-legorum dieetur tit. de furtis in lib. 5. Ceterùm contra eos, qui in Ec-clesia peccant, vel exercent. aliquos actus prohibitos. si specialis p a n a non est à jure prodita, erit p a n a arbitraria.

401. Q. II. An, et quo jure jus asyli competat Ecclesiis? R. Jus asyli coiiipetit Ecclesiis, quidem probabiliùs jure humano, non

vero naturali et divino. I .a pars patet ex h, t. et tit. C. de his, qui ad Eccl: 2." pars est Covar., Zoes, Engl., Schmier, Reiff, cum citat. contra Far in., Decium etc.—Nam jus naturale, quod preeipi l cullum divinum et reverenliam locis sacris imponendam, non at t r ibui i asylum: tum quia malefactorem extrahere ex tempio non est per se intrinsecò malum, sed medium bonum ad exercendam juslitiant; tum quia extractio raa-lefactoris de se non adversatur cultui divino et reverenti® tem-plis deb i te ; ergo jure naturali non competit asylum Ecclesiis.—Non etiam jure divino scripto aut tradito; quia de hoc plenè non constat , cùm preceptum veteris legis circa civitates refugii, ulpote ceremoniale aut judiciale, expiraverit permiortem Christi, et aliunde asylum hoc non da-hatur , nisi illis, qui p r e f e r intentionem delir.querunt (ExoU. 21. v. 43. Deuteron. 19. v. 4. et seqq. Josue 20. v. 5.)—Restat ergo, ut dicamus asylum istud competere Ecclesiis j u re humano, tam Ecclesiastico, quam politico, licet occasio h a c ju ra condendi desurapta sit ex veteri lege.—Nec obstat textus Trident. S«ss. 25. cap. 20. de refor. ibi: Ecclesia etc.; nam proce-dit de immunitale personali et reali : localis vero quoad asylum Canonicis sanctionibusconsti tuta est .

402. Q. III. Quce loca sacra gaudeant jure asyli? R. 4.° Omnes Eccles ie auetorifale Episcopi e r e d e cum cemete r io ,

e t tota sua fabrica interiori e t exteProri, licet Ecclesia needum sit conser crata, benedicta aul plenè extrucla; et licèt sit polluta, i n t e r d i d a aut diruta cum spe readilicalionis (c. 9. h, t. c. 4. de Belig. donub. et Can. 3". nulli liceat 12. q. 2.) ünde reus etiam vectem por t a , vel murum Ecclesie langendo, gaudet asylo.—II. Omnia monasleria cum suis horlis, areis, stabulis intra septa monaster» silis.—III. Omnia loca, q u a jure Can. cen-sen tu r religiosa, seu cum auctorilate Episcopi erecta, ut camele r i a , hos r

pitalia, oratoria etc. Neque tamen hoc privilegium exlenditur ad 40 pas-sus ab Ecclesia calhedrali, et 30 ab inferiori, quia Can. 6. et 17. q. 4.

T. I! W '

indirectè violaretur immunitas Ecclesiastica, et jurisdictio laica protende re tu r ad predia , q u a ad Ecclesias et Clericos devoluta, non ampliùs con-t inentur sub tali jurisdictione.

De excomunicationis pcena contra violatores Ecclesia inmunitat is lata, vide c. 4. 7. h. t. c. fin.'eoi. in 6., Clem.vn. h. t., qua corrigi tur cap. 3. h. t. in 6: item vide Clem. fin. de censib. et casum 18 Bul la C e n e , de quo dix-s u p r à t i t . de censib. in fin. Nec contra-agent.es excusantur consuetudine; t u m quia tali consuetudini perpetuò resistit jus Can., tum quia immunitas ¡sta est juris divini, cui consuetudo p reva l e re non potest [e. fin. de con-suetud.J Taciturnilas autem Papa non habe tu r pro consensu , sed pro patientia ad majora mala evitanda. Vide Laym.i , 4. tr. 9. c. 6. et seqq-

§ H .

De Immimitate Ecclesiastica locali.

399. Inmunitas ista consistit potissimùm in duobus:—1.° Q u ò d i n l o -cis sacris certi actus fieri p r o h i b e a n t u r . — Q u ò d in eis confugientes reper iant asylum, ut inde extrahi nequean t .

400. Q. 1 Q u i actus in Ecclesiis seu locis sacris fieri prohibeantar? R. 1 O m n i a piacila secular ia, h. e. a c t u s judiciales cum strepila- fo-

rensi ; ità ut omnia acta judicis. vel arbi t r i laici sint ipso jure nulla (c, 1. in fin. h. t. in 6.J; e t quidem:—I. judicium sanguinis prohibetur in Eccle-sia, aut cemeter io exerceri sub interminatione anathemalis, seu excom -municalionis saltèm ferenda (c. 5. li. t.)\ q u a tamen p e n a non extendi -lur ad exercentes judicia civilia. In domo autem Ecclesia propria, cum licentia Prelat i judicia secularia exerceri possun t , cùm id non prohibea-tur . Judicia quoque Ecclesiastica absolute in Ecclesia fieri possent, sed decent iùs in palatio Episcopali vel alio honesto loco expediantur : Can. fin. 2. q. 2. et-c. 25. de appell, ibi: non in Eeclesia.—ìl. Prohibentur in Ecclesia fieri concilia politica e t parlamenta, vana et profana colloquia, negoliationes, n u n d i n e , contractus secuiares , qui tamen non irr i tantur; imò si in silenlio fiant, excusantur à gravi culpa: ludi fheatrales, nisi ob causam pietatis excusarentur ; convivia, lusus profani e t alii actus à pie-tate alieni, qui cum reverenlia templi non componuntur [cap. 2 . h . t. in6.) Multi autem actus honesti permi t tun tur in Ecclesia, ut manummitere se-nos, tutores aut curatores dare , p r e l e g e r e lect iones scholasticas, p r a -sertim Sac. Theologie, conferre gradum magis ter i i , disputaliones celebra-re etc. Vendi le candelarum, q u e fit in ccemeterio vel atrio Ecclesia ad promovendam devolionem fidelium, ex general i consuetudine cohones-ta tur .

2.° Non omnes actus peccaminosi, qui fiunt in Ecclesia, contrahunt specialem maliliam sacrilegii, sed tan tùm illi, qui ex de t e rmina t ene le-

Ecclesiastica specialiter contrariantur sanctitati loci: ut homicidiura, offusio sanguinis aut seminis humani , sepultura infidelis aut fidelis ex -communicati vitandi, quibus locus sacer polluitur, ut supra. tit. 40. dictum —Item furtum , si res Ecclesie aufera tur , vel persona quidem , sed templi custodie commendata, quo casu evadit quasi res Ecclesie. An vero fur tum sit sacrilegium eo casu, quo res profana per accidens est in Ecclesia, e t tollitur, ut si fur alicuijpecuniam ex sacco toliat, dubium est inter DD.; affirmant Suar., Perez et alii, ex Can. 22. quisquis 17. q. 4. ibi: S'tcrilegium committitur, avferendo sacramele sacro, vel non sacrum de sa-cro. sive sacrum de non sacro. Negant probabiliter Victor. , Fagund. Ani. de Spiritu Sancto, ly non sacrum de sacrum res t r ingentes ad non sacrum, quod est proprium, vel commendatum Ecclesie.—De pcenis furum sacri-legorum dicetur tit. de furtis in lib. 5. Ceterùm contra eos, qui in Ec-clesia peccant, vel exercent. aliquos actus prohibitos. si specialis p e n a non est à jure prodita, erit p e n a arbitraria.

401. Q. II. An, et quo jure jus asi/li competat Ecclesiis? R. Jus asyli competit Ecclesiis, quidem probabiliùs jure humano, non

vero naturali et divino. I .a pars patet ex h, t. et tit. C. de his, qui ad Eccl: 2." pars est Covar., Zoes, Engl., Schmier, Reiff, cum citai, contra Far in., Decium etc.—Nam jus naturale, quod precipi l cullum divinum et reverenliam locis sacris imponendam, non at t r ibui i asylum: tum quia malefactorem extrahere ex tempio non est per se intrinsecò malum, sed medium bonum ad exercendam jusliliant; tum quia extraelio raa-lefactoris de se non adversatur cultui divino et reverenti® tem-plis deb i te ; ergo jure naturali non competit asylum Ecclesiis.—Non etiam jure divino scripto aut tradito; quia de hoc plenè non constat , cùm preceptum veteris legis circa civitates refugii, ulpote ceremoniale aut judiciale, expiraverit p e n n o r t e m Christi, et aliunde asylum hoc non da-batur , nisi illis, qui p r e f e r intentionem delir.querunt (Exod. 21. v. 13. Deuteron. 19. v. 4. et seqq. Josue 20. v. 5.)—Restat ergo, ut dicamus asylum istud competere Ecclesiis j u re humano, tam Ecclesiastico, quam politico, licet occasio h e c ju ra condendi desurapta sit ex veteri lege.—Nec obstat t ex tus Trident. S«ss. 25. cap. 20. de refor. ibi: Ecclesia etc.; nam proce-dit do immunitate personali et reali : localis vero quoad asylum Canonici? sanctionibusconsti tuta est .

402. Q. III. Quce loca sacra gaudeant jure asyli? R. 4.° Omnes Ecclesia auetorifate Episcopi e r e c t a cum cemete r io ,

e t tota sua fabrica interiori e t exteProri, licet Ecclesia needum sit conser crata, benedicta aut plenè extructa; et licèt sit polluta, interdicta aut diruta cum spe reedilicationis [e. 9. li, t. c. 4. de Belig. donub. et Can. 3". nulli liceat 12. q. 2.) linde reus etiam vectem por t e , vel murum Ecclesie langendo, gaudet asylo.—II. Omnia monasteria cum suis horlis, areis, stabulis intra septa monasteriisitis.—III. Omnia loca, q u e jure Can. cen-sen tu r religiosa, seu cum auctoritate Episcopi erecta, ut cemete r i a , hos r

pitalia, oratoria etc. Neque tarnen hoc Privilegium extenditur ad 40 pas-su? ab Ecclesia calhedrali, et 30 ab inferiori, quia Can. 6. et 3i». 171 q. 4.

T . I ! W '

distantiam istam concedit eis, qui jam ad Ecclesiam fugerunt, pro requisi-tes, na tu r a : imo contraria consuetudine aliud observatur.—IV. Palatium Episcopi,licèt ad 40 passus distet ab Ecclesia cathedrali.et publica ca-pell i careat: ita generalis iextus Can. 36.' id restituimus 17 q. 4; alioquin nibil speciale haberet domus Episcopi, cura etiam domus Canonicorum et Parochorum„ si tantum ad 40 passus distent à sua Ecelesia, gaudeant tali immunilate, uti et domus privatorumpublicam capellara habentium. Idem Privilegium competit probabiliter domui Episcopi titularis et Prelati jurisdictionem quasi Episcopalem habentis , ut teste Dian., Fagn, etc. fertur déclarasse S. Cong.

2.® Jure asyli non gaudent—I. Oratoria privata sine auctoritate Epi-scopi erecla, ìicèt ibi ex licentia Pape Misse celebrentur (S. Congr. in Perusina 1631. die 9 Nov.)—II. Palatia S. R. E. Cardinalium, cùm de bis nihil statutum sit: nisi extra urbem eonsueUido id P r i v i l e g i u m eis t r i -buat, vel etiam galero cardinalitio in caput rei occurrentis apposito. In-t ra urbem palatia cardinalitia, nisi titulis Ecclesiarum adhœreant, non gaudent jure asyli ex declaralione Gregor. XIII et Sixii V.; multò minùs id Privilegium concedilur palatiis priiicipum secularium, vel eorum sta-tuis, nisi princeps in certo loco profanura asylum constituere velit.—Iii. Nec Sacerdos Hostiam sacram deferens, gaudet jure asyli, nisi pia consue-tudo aliud obtineat: nam nullo jure id cavelur; et à locis sacris, etiara propter majorem reverentiam, non est facienda extensio ad alios casus, sed stanrfum est disposition*! Gregoriana; de qua infrà. Ac proinde asyli jure non gaudent ara porlatilis, supra quam in tentorio celebratur; calix cum patena et ali® res sac ra ; neque Crux, nisi proxima sit Ecclesie, tanquara ejus pars: nec Reliqui® Sanctorum, nec domus rurales Regula-riura, nec domus pi® q u e c u m q u e auctoritate Episcopi non e r e d e etc.

403. Q. i y . Qua? personœ gaudeant äsylo? R. Generaliter oranes specialiter non except®. Et q u i d e m : — 1 S a n -

niti, interdicti et excommunicati, quibus solùm ingressusformalisad divi-na audienda, non vero raaterialis ad vitara salvandara in Ecclesia est pro-bibitus.

2.° Heretici , excepta causa hœresis. 3.° Judei et al» infideles, si ante delictum signa conversionis ad

fldem dederunt, et in asylo positi baptismum pelant, quo sensu eis appli-catur genéralitas textus c. 6. h. t. At si anle delictum nnlla signa osten-derunt , etsi petant baptismum, probabiliter non gaudent asylo: quia hœc petitio presumilur fida, nisi a l i ud lx indiciis colligatur. Et hoc sensu procedit l. 1. C. de his, qui ad Eccl. confng.

' Ex trib.us tamen Deer. Cong. Immum. relat. à Fer. Pomp. Bibl. Verb. Immun, ar. 2. n 138. absolutè gaudent.

4.° Effractor carcerissecularis, vel qui custodi juratam fidem dédit de reditu in carcerem, cùm casus isti non excipianlur, ut sœpiùs decla-ravit S. Congr.

5.° Debitor in causa civili ob debita tributa e t alias obligaliones in-ca rce rando ; etsi esset mercator, campsor, ad raliocinia obligates, vel

fraudulentus decoctor s u e subs tan l i e , gaudet asylo ad evitandum squa-lorem carceris. I t àde jure civ. I. 1. C. d. t., ub ic la rèsupponi tur in Eccle-sia evitari posse crimina et pondera dc-bitorum, seu panas corporales pro his debitas: et clariùs id ipsum habetur l. G.+pr. et §: 34. eod., qua ju ra civilia generaliter approbantur a Sac. Canonibus c. 6. h. t. ibi: admortem-, vel pcenam. et Cui. IO. et 35. 17. q. 4.—Neque obstat Constitutio Piì V circa fraud il le n los decodores , quia ei derogalum est per Const. Grego-rianam infrà allegandara. Neque eo casu injustitia fit crediloribus: nam promissa impunitate, debitor vel per se, vel per procuratorem tenetur ci la tus comparere; alioquin servato juris ordine f a t immissio in ejus bo-na, vel proponetur eorum subhastatio cit. lib. 6. qu® ullliter perlegi potest .

6.° Servus ad versus judicem gaudet asylo, quia respedu judicis repu-tatur pro libero; sed si nullum vel leve delictum coraraisit, juraraento promissa impunitale, eliam iuvilus restituendus est domino: secùs si gra-ve deliclum commisit, et iram domini timeat, dominus cogi debet," ut eum veneat , cùm Reipubl. intersit, ne quis abulatur re sua, maximè servo (cit. I. 6. §. 6. et Can. 31. metuentes. 17. q. 4. cap. 6. fi. t.) Idem propor-tionaliter dicendum de colonis, adscriptitiis, libertis, damnatis ad t r i re-mes et militi bus, qui fugientes ad suos dominos, quibus obsequia debent, promissa impunitate,redire lenentur, nisisubsil gravius delictum, ob quod mors aut mulilatio, vel gravis p a n a corporalis tiraeatur. Hinc fericide suisd.ominis subditi, et conlra prohitionem feras capientes, non sunt re-st i tuendiex Ecclesia, nisi dominus juraraento promillat, quòd n u l l a p e n a corporali eos afiicere velit. Si enim servus non est extrahendus, multò minùs liber homo, nisi juraraento promissa impunitale.

7.° Clerici seculares adversùs judicem Eccleslaslieum quoad panas vindicativas corporales gaudent asylo in Ecclesia: ut si deberent degrada-r e cu r i e seculari tradì, ad triremos condemnari etc.; ilà. Barbosa lib. 2. J. E. cap. 3. a num. 135. cum eilt. DD.; item Zoes, Schmier, Engl , Sch-malz., Reiff, etc. conlra Abb., Sylv., Armili., Laym. Haunold e tc . Nam jura generaliter hoc Privilegium concedunt confugientibus, nec alicübi Clericos excipiunt Cap. 9. 35. et seq. 17. q. 4. et cap. 6. h. t., et pro favore Ciericorum respondit S. Congregat. in Faventina die 20 Aug. 1601. his verbis: Clerici confugientes ad Ecclesiam, gaudent immunitale etiam res-pectu utriusque 'judicis, ne seil, sinl deterioris conditionis, quàm laici.

Dices: Immunltas personalis Clerici non obstat judici Ecclesiastico, quo-minùs ilium deünquentem punial; ergo nec imraunitas localis.—R. N. C. Nam inmunitas personalis est exemptio à jurisdiclione laica, non Eccle-fciaslica; aliàs Clerieus à nullo unquam puniri possel; econtra iramunitas localis est diversa, locis sacris concessa, ne rei eò confugientes abstra-lianlur. Ceterùm quoad correctionem, disciplinam et panas Canonicas Ciericus non gaudet asylo, et ideo judex Ecclesiaslicus etiam in Ecclesia potest illuni jiidicare, censuris innodare, beneficio privare e tc . , et iioc^ non plus suadent argumenta opposita Vide cit. Barbos. cujus tamen dieta non omnia probo, quatenus di'cendis adversantur.

8.° Religiosi adversùs suos Superiores non videntur gaudere asylo; nam nullus effectus asyli aplicari polest Religiosis. Non defensio à pcenn sanguinis aut muiilationis, quia liane P r e l a t u s regularis non infligit per cap. 9. ne Clerici; neque defynsio ab alia pcena corporali e t vindieta p u -blica, aut defensio, ne religiosus ex l raha tur ex loco sacro; quia P re l a tu s regularis alias p e n a s , etiam gravissimas, dic'tare potest religioso delin-quenti, ut pcenam perpetui carceris, t r i remium etc . , euraque ex mona-sterio etiam invitum ejicere potest, et pcenas dictas exequi, ut praxis probat., juribus et Apostolicis Gonstitutionibus munita (&. 2. de regular, in 6. Clem. 1. deprivil, ibi: si quis vero etc. Const. Gregor. XV. incip. Uni-versi Dominici.)

Dices cum Barbos. I. e, et c. 6. h. t.: H a c quidem vera esse, si Religiosus delinquat intra claustrum; secùs vero, si delinquat extra, et ad Ecclesiam alienam confugiat pro asylo.—R. Ecclesias aliena non majorem esse immunitatem, quam proprii monasterii; ergo si in hoc non gaudet asylo, neque in illa. Barbosa supponit, sed non probat, quód delinquensin loco asyli, non gaudeat asylo, cùm tamen ex Constit. G r e -goriana soli homicitìe aut mulilatores in loco sacro homicidium a u t . n m -tilationem perpetrantes , privenlur asylo, non vero alii aliter in loco asyli delinquentes. De praxi Romana, vi cujus Religiosi dicuntur gaudere asylo in aliena Ecclesia aut monasterio, cùm plenam notitiam non ha -beam, nihil certi affirmare possum.

* Cum neque ex Constit. Greg. XIV Cùm alias, neque Bened. XIII Ex quo divina, neque Clementis XII In Supremo Justitiar, nec tandem Bened. XIV Officii nostri, Idib. Mai ti i 1750, Religiosi confugient.es, sive ad Ec-clesias sui Ordinis, sive ad quascumque Ecclesias et monasteria aliorum Ordinum, priventur jure asyli pro delictis non exceplis in dictis Constitu-tionibus, nullo fundamento dici potest, eo non posse gaudere, cùm non debeat esse deterioris conditionis, quàm celeri rei , etiam gravioris crimi-n i s j u x t à Decret.-S. Cong. Immunit. in Fulignalen. 9 Martii 1639, e t in Neapolitan. 11 Octob. 1692. El quamvis in .Esina 19 Aprii. 1701, decla-ratum fueri t ab eadem Cong. Provincialem Ordinis Minorum Observ. R e -form. non incurrisse excominunic. pro extrael ione sui religiosi ab Eccle-sia /Esina ejusd. Ord., indeque pe i ' r e sc r ip lum ad preces P rocu ra to r s Ge-neral. à Clem. XII indulta fuerit 19Septemb. 1734. Provinciali!), et Guard. Ordinis facultas ducere faciendi delinquentes religiosos et contumaces ab Ecclesiis eorum respective conventuum adclaustrales carceres, h a c t a m e n revocata fuit per Organum S e c r e t a n e memorialium, ut vocant, 28 Julii 1736 ad instantiam ejusdem S. Cong. Immunität , cum expresa declara-tione, ut in similibus refugii e t extract ionis casibus procedalur jux ta lerminos juris, prout legitur in originali mandato in scriptis transmisso à Card. Corsini, lune memorialium Secre tano , Commissario genera i Ordi-nis. Unde corrigendi sunt Auctoreg in contrarium scribentes; et maxime Mat theucci , Official. cur. cap. 24. quoad Immunitat . n. 19. fisus cit. I n -creto Congr. ann. 1701. ut suprà revoca lo ."

404. Q. V. Qui deliquenìe? non gaudeant asylo loci sarrH

R. Attento jure hodierno, illi solùm, qui exprimuntur in Constit. Greg. XIV Cam alias nonulti. 9. Cai. Jan. 1591 et in Const. 4. Bened. XIII incip. Ex quo divina 1725 idus Jun. ab asylo excluduntur:

1.° Publici latrones, qui in viis publicis per insidias, vel in domibus privatis per violenliam homines aggrediuntur , eos spoliando, et se defen-dentibus eadem aut vulnera infiigendo.

2.° Publici grass itores \iarum, qui in viis et stratis publicis vialores aggrediuntur et spoliant; at lamen absquo c a d e et vu lnera tene . Ut quis dicatur latro vel grassalor publicus, sufficit unicus actus in via publica aut vicinali admissus; dummodò tamen grassati, seu invasi mors, avi membrorum mutilatio sscuta fuerit {cit. Constit. Benedict. %.3); ex quo colligo latroncm et grassatorem publicum fere synonymicè lue usurpari . Sed hie q u e r i potest, quot grassationes requirantur , si mors aut mut i -latio non sequatur? Ex communi DD. videntur requiri saltèni d u e aut plures grassationes, cùm ex unico facto non censeatur quis statim dici grassator. Latronibus et grassatoribus accensentur etiam p i r a t e et h u -jusmodi publici depradatores ; non vero fures, qui simplex fur tum com-miltunt, vel qualilicatum sine violentia.

3.° Depopulatores agrorum, non tantum nocturni, ut dicitur c. 6. h. t .. sed probabiliùs etiam diurni, qui per ignem suppositum, vel alio modo f ruc tus agrorum vel arborum devaslant; nam Constit. Gregoriana non tantùm firmai jus antiquum, sed illud reducit ad novam formam, et casus aliquos addii; ergo cùm indistinctè ab asylo excludat depopulatores agro-rum, censetur excludere eliam diurnos.

4.° Homicidium, vel raulilationem membrorum in ipsis Ecclesiis, ea -rumve cemete r i i s committentes. Quo casu comprehenduntur eliam illi, qui stintes in Ecclesia vel cemeterio interficiunt stant.es exlrà Eccle-siam rei ccementerinm, aut ipsis membrum mutilant; et qui stantes extra Ecelcsiam aut ccemeterium occidunt stantes intra Ecclestam vel cemeterium, out iis membrum mutilant-, et qui confvgientibus vim inferunt, atque ipsos ab Ecclesiis, alioque loco immuni violenter extrahunt et abdveunt: cit. Const. Bened. §. 4. Ceterùm sub hoc casu non continentur alii de l inquent les in Ecclesia, ul fures in tempio furantes, vulnerantes sine mut i l a t ene , via necessarie defensionis occidentes, vel ex subita ira et p rovoca tene , u l leste Pignat. censuit S. Congr. Immun.; quia Constitutiones i s t e , cùm sint odiose, non debent extendi adhos casus non expressos.

5.° Proditorie proxinwm suum occidentes. Magna inter DD. est contro-versia, an ad homicidiam proditorium requiratur , ut quis non tanlùm ex insidiis, sed etiam sub specie amici t ie sallfcm communis, al terum nihil simile, cogilantem occidat-. hodie pro p resen t i casu cessat h e c contro-versia, quia cit. Const. Benedict. §. 6. privai immunitatis privilegio inter-ficientes proxivium suum animo premeditato ac deliberalo, ac proinde non requir i tur , ut homicidium premedi ta lum fiat sub specie s imulata ami-c i t i e .

6." issassi'itr, qui ex communi sentenlia sunl quicumque lam fideles, quàm infìdeles qui pecunia conduct! aliquem christianum improviso oc-

cidunt Sub hoccasu conlinentur non tantùm mandatari! exequentes, sed Hiam mandantes, secuto effeclu occisionis, etsi promissiomcrcedis nullum habueri t effectum (cit. Const. Bened. §. 5.; Ex quo à sensu contrario col-l igi tur , quòd mandantes fieri homicidium sine qualitate assass inato , non videantur privati asvlo, quia in hac materia odiosa mandantes noni vernimi nomine occidentium. Item colligUur; quòd mandans fieri homic.d.um as-sassini um, non secuto effeclu, non privetur asylo, licèi forsan contrariara insinuelur , c. \.in fin. de horn, in 6., quia in Const. Ben. expressè addi-tur : dummodò assassinimi reipsà patratum fuerit. Cùm vero d.ctus Pontifex casum islum non declaravcrit de teste e l judice pecunia cor-rupt i s e t morali ter ad mortem condemnati concurrèntibus, v idenluns t i non comprehend' , sub assassiniis, vel sallèm de hoc dubium est Porrò hoc nomen assassinorum tractum est ab assassinis populis infide .bus ad P h e n i c i s montes habitantibus, quorum prec ipua obligatio fuit observare principis sui mandata in trucidandis principibus, m a g i s t r a t e s e t populis chris t ianis Atque ità assassinus magìs propriè est, infidel.s pecun.a conductus ad occidendum christianum: sed hie ut dixi, nomine assassini venit etiam fidelis hoc modo conductus. *

7." lìwretici in causa h e r e s i s ,quia rebelles filli non merentur favorera Matris Eccles ie , juxlà Constit. Joan. XXII Ex parte 13 Aug. 1316

• H e c Constit . confirmata est à Benedict. XIV in Epistola ad Inqu.s.-tores S. Inquisitionis Elapso 20 Febr. 1751, quibus p r e s c r i b e modura extrahendi k loco immuni reos heres is , certioralo Episcopo, vel ante, vel post capturara , proul secret i servandi lex postulaverit, ne fili indicia communicenlur . Si vero agatur de aliis criminibus tam excep te , quam non exceptis à beneficio asyli, quorum cognitio spectat ad eorum tnbu-nal, quia pa t ra ta sinl ab iis, qui ejusdem tribunalis jurisdiction', subsunt, p r e c i p i t servanda esse in eorum extractione, q u e in sequent ibus Const. Benedica XIII et d e m e n t i s XII sancita sunt . Addii insuper reos del.cto-rum non exceptorum fugitivos ex triremibus, vinculis, vel alio p e n e loco , gaudere pari ler privilegio asyl i , si e f fuger in t , quando è ma-n i r á s minis trorum jus t i t i e liberi essent , nisi obtenta sit ab Apóstol. Sede, vel ab Episcopo hoc indulto donato, facultas pro illorum recupera

t ione . " . 8.° Bei criminis lessee majestatis in ipsam personam principis, aut vu!-

nerando illum, conjurando, m a c i n a n d o in necem ejus. Crimen autem l e s e majes ta t i s non committilur nisi à subdiU».

E t hi sunt 8 casus in Const. Greg. §. 3 expressi, reos ab asvio exeluden-tes, quibus Benedict. X I » c/i. Constit. sequentesaddidit , nempe: falsifican-tes l i t teras Apostólicas; ministros montium pietat is , aut banchi furtum, aul falsi latem ibidem commiltentes, ut p e n e ordinar ie locus sit; conflan-tes , adul terantes , vel tondentesquascumque monetasaureasvel argénteas, eliam principum exterorum, si in loco ubi crimen admitt i lur, liberura ha-beat usura e t commerciura; vel dictas monelas confiatas, adultéralas, au. detonsas sc ienter i l i expendere et erogare presumentes , ut fraudiscon-scii a tque nart ic ipes censeri possint ; ac. tandem illos, qui sub nomine

c u r i e alienas domos ingressi, rapinas ibi commit tunt cum homicidio tan mulilalione al ieujus ex domesticis earumdem domorum, vel eliam exerit , quem ibi sortè reperir i conl igeri t .

" Clemens vero X » Constit. In supremo 1 Feb. 1 734, excludi t ah im-munilate etiam quoseumque Ecclesiasticos homicidii reos, declaratque omnes tam laicos, mulieribus etiam comprehensis, quàm Ecclesiasticos, qui in dilione Sedi Aposlolice ir.edialè, vel immediatè subjecta «Ex cau-sa et occassione homicidii eliam in rixa commissi cum armis seu ins t ru -ment ' s suaple na tura aplis ad occidendum inquisiti e t processali , vel in contumaciam baunili et condemnati fuerint , dummodò homicidium non fuer i t casuale, vel ad propriam defensionem, immuni ta t i s p r e f a t e bene-ficio minimè gaudere.» Declarat insuper «homicidii reos natu minores 25; majores vero 20 annis lam laicos, quàm Clericos, a tque omnes e l singulos sive laicos, sive Clericos, qui mandalum, consilium, insl igal ionem, au -xilium, cooperationem aut aliam operam occisori p r e b u e r i n t , ex quorum singulis pravis ;t£tibus homicidium eveneri t , in dicta Benedict. Constit. comprehensos esse, ac deinceps censeri debere.»

Bened. XIV Constit. Officii nostri Idib. Mart. 1750, declarat p r ed i c lo s omnes , regular ibus et militibus etiam comprehensis, non obslantibus militaribus privilegiis, licèi homicidium commissum non fuerit cum ar*-mls ad mortem inferendam aptis, sed etiam cum baculo e t saxo, quamvis in rixa, si ac tus prodieri t ex odio el nocendi animo , sicut si secuta fue -r i t mors ex vulnere inflicto cum gravi v i t e periculo juxtà relalionem chirurgi ad illud inspiciendum acciti, ità ut vulnerans in te r im exlrahi possit, servalis servandis, è loco immuni, nec eidem resti tu endus, donec elapsum fueri t tempus à legibus const i tutum, intra quod vulnera tus su-perstes vixeri t .

Ex altera Consti t . Bened. XIV Detestabilem 4 idus Novemb. 1752, ex-cluditur eliam ab Ecclesiastice immunitatis beneficio reus homicidii per-petrati in dnello, sive publico, sive pr ivato ."

P r e t e r hos casus alii non sufficiunt ad privalionem asyli, u t pate t ex Const. Gregor. §, 2. 3 e t 4., ubi omnia ju ra antiqua r evoca t , e t in unam formam reducit , e t Co.ist. Bened. § 10. ibi: in reliquis porrò casibus tam in hac nostra, quàm in Gregoriana Constitutione non exceptis etc. Neque facilè consuetudine aliquid tribuendum est, cùm consuetudo isla inimica sit immunitati Ecclesiastiche; sed si enormis casus accidat., consensus Se-dis Apostolice requirendus eril , ut reus ex loco sacro exlradatur . Unde asylo gaudent fures sacrilegi, rap lores virginum, sodomite, simoniaci, perjuri , e tc ; qui tarnen à pen i l en t i a , e t damnis resarciendis, q u e proximo causarunt , non excusant.ur (c. 6. h. t.)

405. Q. VI. Quce beneficia habeat reus confvgiens ad Ecclesiam in casti non exceptof

R. 1.° Recipi debet; aliàs eum repel lentes incur run t excommunica-tionem reservatam (Exlrao. 3. de pcenit. et remiss. int. com.)

2 ° Alimenta ex bonis suis ei suppeditari debent absque ullo impedi-mento judicis laici. Si vero bona propria non habeat, nec consanguinei

: ì \ ì TIT. XUX. DE LUMEN-. ECCEES?., COEMET., E1C.

vel ali» ei succurrere possunt, Ecclesia ipsum alet, el is tenebitur labora-

re in commodum Ecclesia. 3.° Judex laicus circa reum nihil criminaliler disponere potest, non

indicare, vel ad mortem aut pcenam gravem condemnare: multò minus reum ab Ecclesia extrahere potest; et si extraxit, tenetur illum Ecclesia1, spoliates restituere (Can. 8. 9. etseqq. 17. q. 4.); foris ,tamen extra Eccle-siam potest vigilias ponere. ,

• Non tenetur autem illum rest i tuere, si dolo tantum exl raxer i l , cum dolus in hoc casu ad fac i l i ta tes potiùs ipsius, quàra ad circumventionem judicis debeat retorqueri , ut respondit Innoc. Ili Episcopo'Lingo ne n. c. Cam dilectus 6 de its, quce vi etc. Et quamvis sccus statutum fueri t à Concilio Aurelianensi celebrato an. 541, cùm tamen fuerit peculiare unius provincia, illius tantùm terminis concluditur. Ideoque at tenden-dum est decretum Cong, particularis 22 Dccemb. 1716 à Clem. XI apprd-batum (quod refert . Bened. XIV. Instil . 41. § .9 . ) «Illa duntaxat ex-tractiones suffragentur (extracto à loco immuni), qua aulViolenter palra-ue, aut sub fide salvicoiìductus ab aliquo judice ordinario, seu delegalo concessi ac subscript! secut® fuerint. Qui tamen salvos conductus suf-fragari poterit pro tempore tantùm in eo prascripto.»"

4 ° Rector Ecclesi® servare debet vitam et membra confuga (e. 6. h. t ), neque reum extradere debet, nisi juramento promissa impunitate . et ne privilegium inutile sii reo, tenetur ei judex remiltere p e n a m cor-poralem.

• Circa extraelionem rei et consignationem curi® seculari, a t tendee -da sunt sancita à Ben. XIII et Clem. XII, ut in additione in calce seq. n u m . "

5.° Si reus spontè fugiat ex loco asyli, licitò capilur à jud.ee laico, quia desinit esse in loco immuni; at rector Ecclesia reum, etiam spontè volenlem, non polest extradere judici lilco, nisi de licentia P a p a , cùm reus favori publico Ecclesia renuntiare non possit, licèi ipso facto spontè egredi possit absque extraditione. 406. Q. VII. Quid juris observandum in casu excepto, quo reus non gaudet asylo?

R. 1.° Nec rector Ecclesia t radere, nec curia secularis seu judices laici sua auctoritate reum extrahere possunt absque licentia Episcopi: secùs laici incurrunl p e n a s violatorum imrnunilatis Ecclesiastica.

2.° Rector Ecclesia, facta simplici'narratione facli, tolam islam cau-sam defert ad Episcopum, qui solus, vel ab eo deputatus, est in ilia judex privalivè,excluso quocumque P re l a to inferiori, etiam exemplo, vel ordi-nario in suo territorio, ita ut is tenealur quest 'enei« istam, an reus gau-deat. asylo? deferre ad Episcopum vicinorum quoad commoralionem, non quoad dieces im.

3.° Episcopus ante omiwa videre debet , an sint indicia delicti suffi-cientia ad capturam, e l si adsunt, conjiciet reum ad carceres c u r i a Ec-clesiastic®, ibidem custodiendum, etiam adhibita custodia seculari, donec constet ex processo, an crimen sii exceptum et patratum.

i 6 In hoc judicio citandi e t audiendi sunt procurator Ecclesia e l ipse reus, utrique concessis neegssariis dilationibus: et quamvis Episco-ous stare possit processo, quern judex laicus formavit anlequam reus ad Ecclesiam fugerel , non tamen t ene lu r , cùm sit diversa causa immunita-Us et delicti puniendi, sed ipse inst i luere potesl novum processum, r e -cipiendo testes el attestationes ; et deinde processum publicando ne reo et Ecclesia tollatur facultas se defendendi. Tandem Episcopus e n sen ten ti am definitiva«, an crimen sit exceptum, vel non: q u a sententia nulla appel la tene obstante, danda est execution'., licèi Bonac.na adm.t tat

appellationem c u r i a seculari. . . . . . 5 0 Lata sententia contra reum, quòd crimen sit exceptum, si adsint

indicia delicti ultra tor turara , lune primùm reus judici seculari t radi tur , exacta lamen receptaque priùs ab eo obligatione in forma juris valida de resti tuendo extracto, si is indicia contra se prolata di luent et purgave-r i f secùs, si ea non diluerit, secundara formara juris contra eura a curia seculari procedetur. At si indicia patrali cri.ninis ul t ra torturara non adsint, reus ab Ecclesia ext rac tus , non in carcere c u r i e secular is, sed Eclesiástica custodiendus est; nec inde tradendus, donec Episcopus co-gnoscat crimen exceplum fuisse comraissura, vel salièra adesse indicia ul-tra torturara, ut crimen à reo fuisse patratum moraliter credi possit. Ità h e c omnia habenlur in Const. Gregor. §. 4. et. 5. et Benedic. §. 8. et. 9. Cùm vero Bened. XIII cit. Const. §. 7. cassaverit e t annullaverit omnes interprelaliones DD. et declarationes S. Congr. Iraraun., quatenus ejus Constit. adversanlur, ex hactenus dictis facile scies, qualiter eraendanda s int sen len t ie antiquiorura DD. super Cons. Gregoriana scribenliura.

• Ex cit. Constit. Clem. XII , quoties de homicidio deliberato, vel per insidias, aut eliam per rixam patrato judicium s ta tu i tur , sal ís est in di-zione Ecclesiastica, ut foro seculari r eus coramittalur, habere indicia non ultra torturara, ut Benediclus XIII p r s c e p e r a t , sed acquisita, seu sub-ministrata ad torluram tanlùra sufficientia.

Ne autem e r re lu r in modo et forma extrahendi reos, a t t e n d e r l a est r e -gula ab eodem Benedict. XIII p re sc r ip i a §. Quotiescunque ibi: «Tune c u n a Ecclesiastica ad ejusdem delinquenlis exlractionem ab Ecclesia, alnsve locis i ramimi bus, ope ac medio suorum executorura, imploralo etiam qua-tenus opus sii brachi', secularis auxil io, et cura inlerventu persone E c -c l e s i a s t e ab Episcopo deputande , procedere leneatur, exlracturaque ad suos carceres asportar!, ac ibi sub tuia custodia delineri curet et facial. Ubi vero ex processu informativo desuper conficieiulo constet de crimine excepto, ac insuper adversùs eunr lem exlractura talia resultent indicia, ut crimen ab eo fuisse pa t ra tum moraliter credi possit (que quidem indi-eia juxta regulas jur is vocanlur ul t ra torturara), eo tandem casu prafa tura extracium rainistris et officialibus c u r i e secularis t radere et consigna-re possit ac debeat: exacta tamen, receptaque priùs ab ipsis obligatione in forma juris valida resli tuendi ext rac ium Ecclesi® sub p e n a exeommu-nicationis l a t a sen ten l ia Nobis, ac pro tempore existenti Romano Pont i -fici r e se rva t a , quatenùs idem ext rac tus indicia contra ipsum acquisita in

T . I L ' 4 0

suis defensionibus pur-get ac diluat. Quòd si ea minime purgaver i t , et verè delinquens r epe r tu s fuer i t , curi® sepulari in ipsum tali casu, ut ju r i s esse censuer i t , agere a tque procedere licet.»

In contrafac ientes autem accessit deelarat io Bened. XIV cit . Const. Of-ficii nostri, ibi: «Contrafacientes quoque, e t t r ansg re s so re s . ea sdem omnes p a n a s , q u a i n p raa l l ega t i s Consti tut ionibus i n d i c t » sunt , omninò incur re re s ta tu imus, a tque sancimus: Decernentes , in numero t rasgressorum hujus-modi eos e t iam esse et censer i , qui, in sp re tum Ecc le s i a s t i ca auc tor i t a -tis et canonicarum sanct ionum, p r a s c r i p t o ad Super iores Ecclesiast icos recursu posthabi to ; Ecclesias et loca immunia obsidere p r a s u m u n t , ac impediendo, n e ad iilos, qui sacro coniugio se t u e n t u r , a l imenta d e f e r a n -tur : sive ali ter, eosdem in c u r i a secularis potes ta tem se dedere cogunt ; Nos enim eos, qui talia ausi fuer in t , sive confug ien tes bujusmodi de e x -c e p t s delictis , sive de aliis non exceptis inquisiti s int , omnes et s ingulas pcenas a tque censuras adversùs Ecelesiast ica immuni ta t i s vlolatores, in j u r e ac in p r a d i c t i s Const. Apostolicis la tas a tque s ta tu tas , incur re re de-cernimus ac declaramus.»

In hac eadem Constit . p r a s c r i p t u s e s t modusex t rahend i reos delicti ex-cepti perpe t ra t i in una ditione, si rei confugiunt ad locum immunem in al-teram; ibi: «Mandamus, ut si bujusmodi confugientes delictum aliquod ex iis, q u a in Apostolicis Const i tut ionibus p r a f a t i s excepta sunt , in tempo-rali R o m a n a Ecc les ia dominio patraver int , indicia ad capturam requisi ta , ab Episcopo d i a c e s a n o , s e u respect ive viciniori illius loci, in quo del i -ctum, commissum fu i t , exc ip iantur , seu c u m u l e n t u r , eaque adEpiscopum al ter ius loci, in quo delinquerts asylum c a p i t , sine mora t r a n s m i i t a n t u r ; u t h ic n imirum, quateniìs traditioni p r a f a t a locus esse debeat , ex t rac t io -nem del inquent is è loco immuni, auctor i ta le sua et cum in le rven tu p e r -s o n a Ecclesiastic® f a r i mandet Eadem rat ione, si in prafa t i s - aliorum

• pr inc ipum di t ionibus , in quibus tradit ionis p r a d i c t a consuetudo viget , ejusmodi del ictum commissum f u e r i t , quod sive in vim Gregor ian® a u t Benedictin® Consti tut ionis, sive rat ione concordat i cum Apostolica Sede in i t i , sive exiensionis a l te r ius Constitutionis Clement is XII ab eadem Apostolica Sede speciali ter i m p e t r a t a pro excepto haberi debeat; volumus et s ta tu imus , ut Episcopus ille, ad quem rat ione loci delicti commissi , id pe r t i ne r e dignosci tur , memorata indicia ad capturam requisi ta cumular i faciat , eaque t r ansmi t t a t ad Episcopum ditionis Eccles ias t ica , in t ra cujus jurisdict ionis fines illius delicti r eus asylum delegi t ; ut hu ju s scilicet An-t is t i t is auctor i ta te , aliisque servat is servandis à confugii loco ex t rah i : ac si i t a . res f e r e t , ex te rn® postulanti curi® valeal consigliar!.»

Pr®cipi t tamen in ; ex t rac t ione et reliquis omnibus servari d ic tas Con-s t i tu t iones et concorda la . "

4 0 7 . Q - V i l i . Quce sint pcence violantium immmitatem localem Ecele-siarum?

R. 1 P r ® t e r gravissimum peccatum sacri legi! et injust i t i®. quo l®di-tur loci sanct i tas , et violatur j u s quod Ecclesia habe t ad defendendum reum. violatores ejusmodi de j u r e Can, ipso facto i n c u r r u n t exeommuni-

cationem, qui cura effectu reum ex t r ahun t , vel extrahi fac iunt , vel e x -tractura non r e s t i t uun t , dura is indicia contra se prolata diluii, a lque ita contraveniunt form® à dictis Pontif icibus p r ® s c r i p t a Const. Gregor . §. 8. e t Benedict . §. 9, quam excommunicationem reservatam esse Sedi sat is clarè ins inuatur in his Consti t . et Extrav. 3. de pcenit, et remiss., et tes te Barbos. declaravit S. Congr. Concil. Excusan tu r au tem ab hac ex -communicatione ignorantes , a t t en tan te s ex t rabere , ef fectu non secuto: et probabili ter , u t sent i t Delbene, qui ex t rahun t , sed monili mox res t i tuun t reum; quia morali ler e t in effectu non cense tur ex t rac tus , qui mox r e s t i -t u t u s est .—2.° I n c u r r u n t . p a n a m pecuniariam et pcenitentiam publicam (Can. 20. et seq. in fin. 17. queest. L), q u a pecunia convertenda est in usum Eccles ia l a s a . Dieil Clarus, quòd p a n a 30 l ibrarum argenti seu 900 solidorum, sii ant iquata; sed opposilum est verius, cùm p a n a jur i s an t i -qui innova la sint per dictas Constit. , e t p e r T r i d . S. 25. c. 20. derefor. Poena capitalis de j u r e civili l. 2. 6. C. de his, qui ad Eccl. conf. s ta tu ta , non est in usu, sed a t t endun tu r pcena à j u r e Can. inflict®.

* Ex cit. Constit Clem. XII . occ isorpuniendus est p a n a ordinar ia , l icè i homicidium sequutum fuer i t in rixa, si ille fuer i t auctor ejusdem rix®; à qua p a n a non eximit calor iracundi®: «Ubi in ter t empus rix®, ac p a t r a -tum homicidium sex horarum spatium intercesser i t , id sufQcere volumus, u t reus ad actus ex t raneos diver ter i t , vel diver t isse debuerit .» Insuper ibidem declara lur : «Pr®dicta p a n a ordinaria tener i , ne dumi ore proprio homicidium confessos, sed etiara qui de commisso homicidio j ux t a ju r i s Can. et civil, disposit ionem, quam in ceter is quibuscumque deliclis s a r -lam tec lamque fore volumus, convicti fuer int , quibusvis p r e l e n s i s usu et stylo, rebusque judicatis in contrar ium rainimè a t t e n t i s . » "

TiT^LUS L. NE CLERICI VEL MONACHI SECULARIBUS NEGOTIIS SE IMMISCEANT.

408. P r a s e n s t i tulus coincidit cura primo ejusdem libri; quia ad vitam et hones ta tem Clericorura ac monachorum spec ia l secularia negot ia , hoc est, officia et opera r e ipub l i casecu la r ibus propria vitare, juxtà iliaci Apo-stoli 2. Timoth, 2. v. 4.; Nemo militans Deo, implicai se negotiis secularibus. Ac proinde nomine negotii non accipitur hic pactum ul t rò c i t ròque obli— gatoriura, sicut in l. 5. f f depràscr. verb., nec controvers ia litigiosa, s i -edi lib. 15. f f . de legation, lib. 36. f f . clejur. fise., nec pro eo negotio, quod carnem sapit , et spir i tui adversa lur , a lque à laiels etiam est v i t a n -dum; sed pro negotio de se licito, a t tamen personis sacr is indigno.

a—Agitur de hac materia in Sexlo h. ¿.—In Decreto dist. 86. Can. 24. et. seqq. et d. 88 et 22. q. 4. et 33. q. ult. et sparsim in tr. de pcenit.—Trid. Sess. 22. cap. 1 de ref. —I tem spars im C. d e Episc . e t Cler.

3 1 6 T I T . L . N E C L E R . V E L M 0 N A C H . S E C . N E G . S E I M M I S Ò .

409. Q. I. Qua officia et negotia secutaría Clericis prohibeantur? R. 1 / Clerici non debent esse ministri voluntarii Principimi, nec pro--

curatores judiciales laicorum coram judice laico (c. 2. h. t. Can fin.d. 86.) Ea tamen officia, q u e dignilati eorum annexa sunt in utilitatem Ecclesi®, obire possuut, ut interesse comitiis e tc ; uti et procurare causam misera-bilium personarum, maximè coràm judice Ecclesiastico.

2.° Clerici non debent esse judices, vel consiliari!, vel assessores in judicio sanguinis (c. 9. h. t.); secùs fiunt irregulares, si mors aut muti la-tio sequatur (c. 5. eod.), quia peccant contra mansuetudinem, quam p r e -sertim in Clericis Ecclesia requirit (Can. 29. sape 23. q. Sij P r e l a t u s autem, cujus dignilati annexum est imperium merum, debet e t licite po-test cifra irregülaritatem causam sanguinis delegare (c. fin. h. t. in 6.J Ei hic casus est unus ex Ulis, in quibus potest quis per alium, quod non po-lest per se ipsum.

3.° Clerici non debent esse tabelliones seu notarii publici, etiam coràm judice Ecclesiastico (cap. 8. h. t.), nam vile est officium notarii; et ideo probibetur decurionibus l. 15. C. de decur., et notarius dicilur servuspu-blicus, c.2. de usur. in 6.—Excipe causam fidei in crimine heresisfc . 11. §. verum de beeret, in 6J, et Clericos minoristas, maximè pauperes: item si eonsuetudo habeat, ut Cancellarii Episcoporum sint Clerici, qu® consue-tudo preser t im hodie est rationabilis.

4.° Clerici et Religiosi absolutè non debent exercere chirurgiam et medicinara, etiam sine incisione et adustione; cùm tale exereilium tan-quam seculare generaliter prohibeatur Clericis (c. 1. h. t.) Si vero ar tes istas exerceant cum incisione aut adustione, fiunt irregulares, dummodò mors aut mutilatio sequatur [e. 9. h. t. et c. 19. de homicidio.)—Nec obstat oap. 7. de celate; quia Canonicus iste non curavi! cum incisione aut adu-stione: e t adhuc hodie, si Clericus vel Religiosus peri tus sit, ex causa pie-tatis curare potest personam miserabile«; a l tamen sine incisione, vel adu-stione: secùs morte aut mutilatione secuta, non excusatur ab i r r egu l a -ritate.

5.° Minorisi® volentes in Clericatu permanere, et Regulares laici, ex -tra casum urgent iss ima necessitatis public®, non debent contra hostes pugnare sub poena excommunicationis (Can. 3. eos. qui 20. q. 3. Can. 4. et seqq: 23. q. 8.; nec pr®esse ruptuariis, qui machinis bellicis muros r u m -punt , vel ballistrariis aut sagittariis (c. 9. h. «.), quia actiones ist® dede -cent milites Christi. Potest tamen sacerdos esse capellanus bellicus et in bello justo milites animare ad fortiler pugnandùm ; dummodò determinate ad occisionem hostium eos non incitet (c. 9. et seqq. 23. q. 8. et c. 5. de pcenis.) '

6.° Religiosi sub pama excommunicationis non debent extra claustrum in scholis publicis audire leges, seu jus civile et phvsicam seu medicinara (c. 3. h. t.), nisi intra spatium duorum mensium redeant. Item Archidia-coni, Decani, Plebani, dignitatem aut personalum habentes, et Presbyteri quicumque sub eadem p e n a prohibentur predie ta audire (e. fin. h. ti), qu® dispositio nipote pcenalis, non extenditur ad seculares Diáconos, sub-

T I T . L . N E C L E R . V E L M O N A C H . S E C . N E G S E I M H I 9 C . 3 1 7

diáconos et minoristas nullam dignitatem aut personalum obtinentes (c i h t in. 6.), et probabiliùs neque ad eos Clericos aut monachos, qui publice docent has scienlias, preser t im jus civile. Ratio prohibilionis est, ne monachi rursùm negotiis raundanis involvantur, et ne Studium Sac Theologi® negligatur . llodie ex privilegié aut consuetudine Clericis e t religiosis cum licentia Pre la torum licitum est audire ju s civile in scholis publicis, et multò magis intra claustrum: quia ut hic pract icatur , non au-diuntur leges, ut Clerici causas forenses in tribunali laico t ractent , sed u t melius inteUiganl Sac. Cánones et Theologian, raoralera, raagisque idonei fiantadexercenda judicia Ecclesiastica. Pro Religiosis in c. 2. h. t. m 6. est specialis dispositio, quod latam excommunicationem incurrant ipso facto si in scholis aut alibi habilum temerò dimit tant , vel si sine l i-cenza Prelat i accedant extra claustrum ad qu®cumque studia l i l lcrarum; quam excomunicationem parlier incurrunt raagistri, qui tales Beh grasos habita suo dimisso Leges vel Physicam audientes scienter docere, aut m scholis

suis prasumpserint retiñere. 410 O li Qua hegoliatio Clericis et monachis s t interdicta ! -

Ante risp." nota, negotiationem hic accipi amplè pro omni commercio in emendo et vendendo consistente, sive ematur el vendatur ipsa propr.e-tas rerum, sicut in c o n t r a c t u s s t r i d è commu tativis, u l in venditionibus et permutationibus; sive tantùm fruido et usus rei, sicut in conlract.bus s u c c e s s e s , ut emphyteusi, locatione, usufru clu etc. Est autem negol.atio triplex- O Economica, qua quis res sibi superfiuas vendil, et emit alias ne -cessarias vel utiles ad sui sueque farailie sustentat ionem. Politica, qua idem fit ad civitatis necessitate™. Lucrativa, qua quis lucrami, causa res aliquas emi t , ut eas cariùs vendat, vel per mercaturam vendendo ca-riùs easdem res non immutatas, vel per artificium, seu artera e t indu-striara res in aliara formara mutando, et cariùs vendendo; ut si facias e x ferro gladium, ex uvis vinura. . . . . .

R i 0 Negot ia te politica, qua emuntur necessaria exercitui e t civi-tatC prohibita est Clericis: nam hi per c. 5. h. t. et Can. 3. d. 88. arcenlur à gubernationibus e t officiis laicalibus, nisi urgentissima causa necessi-tatis et pielatis aliud suaderet : ul si tempore famis Clericus annonam pro pauperibus procuraret . . .

2 ° Negotialio propriè lucrativa severè prohibetur Clericis sub p e n a excommunicationis (Can. 2. 9. 10. dist. 88. e., fin de vita et honest. Cler. c. 6 h t Trid. S. 22. c. 1. de ref.) Ex qua p e n a colligitur, Clericum ita nego-tiantera peccare morlaliter, nisi parvitas mater ie excuset, ut si id una vel altera vice facial, cum unus vel alter actus non facial negotiatorem; vel nisi excuset casus necesilalis, ut si Clericus non habeat umle vivai, ncque alio labore et artificio possit sibi necessaria quere re , quia n e c e s i t a s non habet legem. Sapè etiam à mortali excusat consueludo locorum permi t -tens Clericis certa commercia, modo h e c per subst i tutos exercean 'ur e t spiritualibus officiis non o b s i n t . - P o r r ò specialiùs loquendo probibetur Clericis:—I. Emere raerces cura inlentione, ut eas non immuta tas c a n u s vendant, v. g- f rumentum, vinum, ferrimi, pannum, equosetc .—II. Emere

merces cum intenlione, u t e a s immutatas cariùs divendant, ut frumentum pro fariua et pane, uvas pro vino, ammalia et pabulum, ut ea saginata majoris distrahantur, conducere predia et animalia, ut f ruc tus inde co-llecti cum lucro vendantur elc. (c. 6. h. t.)

3.° Negotialio (economica permissa est Clericis et monachis: nam cit. c. 6. h. t. prohibetur negotialio lucri causa, qualis utique non est (Econo -mica, sed l iec, spiritualibus exercitiis attemperala, necessaria est ad sus-tentalionem Clericorum, ne hi cum damilo suo res proprias abjicere co-gantur —Unde Clerici et monachi licitò possunt:—I. Frumentum ex agris suis eollectum, vinum ex vineis suis, aliosque fructus divendere.— II. Animalia suo pabulo saginare ad cariùs vendendum.—HI. Si ha-beant bona et praìdia, quibus annexum est jus poCillandl, possunt vinum, cervisiam, crematum et similia per substitutes divendere etc.—IV. Si ad usum suum aliqua emerunt et eis non indigeni, mutala intentione pos-sunt ea distrahere, sive immutata, sive non immutata (S- D. 2. 2. q. 77. ar. 3), adeòque eliam licet eis pro sua necessitate predia et horlos condu-cere, et quod superest de fructibus, vendere etc. Quorum omnium ratio est, quia res i s te non emunlur cum intentione lucrandi, quod Sac. Cano-nes requirunt ad negotiationem Clericis et monacbis prohibitam.—V. Pbarmaca, qua? monachi pro se principaliter et pro suis necessi tatibus confieiunt, superflua licitò vendunt, ut ex prelio redacto officina pharma-ceutica conservar'! possit, maxime in illis locis, ubi talis officina non ha-belur: i tàS.Congr. Regg. in Neapol. 26. Maji 1602., in una Dominicanarum 11. Obtob. 1647., quibus declarationibus, teste Pignatell., id permit t i tur regularibus viris et monialibus. Oppositum lamen tenent Monacel. Mat-theuc . et alii ex decreto S. Congr. Conc. 1637. Sed forsan decretum istud conciliandu m est cum dictis declarationibus, et tunc locum habet, dum officine pharmaceulice lucri causa erigunlur.

4M. Q. III. Qua sint pance Clericorum neqotidntium? R. 1.° Excommunicatio sententi® ferende (c. 6. h. i.)—2.° Potest

P re l a t e s tales clericos suspendere de officio, imo et deponere à gradu et ordine clericali (Can 1. 'Clerici 14. q. 3. c. 4. h. <.), ubi dicuntur religiosi districtiùs in hoc puncto puniendi.—3.° Privantur immunilate à vectigali-bus (Clem. 1. de vita, et honest. Cler.), sallem post tr inam admonitionem (c. fin. eod.) 4.° Bona ex negotiatione qu®sila cedunt tanquam spolia Camere Apostolic®, pulà post sentential« judicis (Constit. S. Pii V. incip. Decent 4560. nonis Novemb.) Quibus penis lenenturClerici, etiam minorisi® non beneficiati, Regulares utriusque sexus, eliam ejecti, eùm omnes isti sint persone Ecclesiastic® , quibus negotialio, tanquam indeeens, et avariti® fomes, et manifesta spirìtualium exercitiorum ruina prohibetur. Excusan tur autem ab his p e n i s Clerici negotiationem exercenles, non personaliter per se, sed per substitutum; ut colligitur ex cit. Clem. 1. eie V. et II. C., quamvis Episcopus, maxime ex causa scandali sub p e n a gravi prohibere possit Clericis negoliationes per subtitutum.

SI'MM A RIA

C O N T E N T O R U M .

UTILIBUS NOTIS INSPERSA-

E x q u i b u s non modo q u a m p l u r i u m D e c r e t a l i u m conci l ia t iones , sed e t iam e a r u m d e m cor rec t ioneS et respect ivee ampl ia t iones , t u m a p o s t e r i o r i b u s Dec re t a l i bus , t u m a s a c r o Concilio T r iden t ino et Apos to l ic i s C o n s t i t u t i o n i b u s faetse, s u b s igno ' i nno t e scun t .

T I T . I .—DE VITA ET HONESTATE CLERICORUM.

Cap. 1. Ut laici.—Cum celebratur, divisus esse debet Clerus à populo: 2. Clerici.—Clerici arma portantes, et usurarii excomunicentur. 3. Ut quisque.—Presbyter habens populum, debet habere Clericum,

qui secum cantet, et in aliis hlc expresis eum juvet. 4. Si quis.—Si quis ex Clericis comam relaxaverit, anathema sit.—

' Hec p e n a est ferende sententi®, ut Gloss Verb. Anathema. " 5. C,lericu,s.—Clericus ñeque comam nulriat, neque barbam. 6. Clericus.—Clericus non in sacris, nec professus, potest uxorem du-

cere, sed ilerùm londebilur, si vult gaudere privilegio clericali, vel di-spensalivè tenere beneficium.

7. Clericus— Clericus debet tonsuram deferre, et si non vult, potest invilus à suo Superiore tonderi.

8. Monasteria.—Frequenlans Monasteria Monialium, et monitus non desistens, si Clericus est deponitur; si Iaieus excommunicatur.

9. Quoniam.—Episcopus potest statuere in Ecclesia cerium numerum Clericorum secundum ipsius facúltales, qui vivant in communi; el contra-dictores ad hoc compellere; et istos in communi viventes potest absolvere ab excommunicatione incursa propter injectionem manuum in socium.— ' Intellige, si percussio sit levis cap. Pervenit 17 de Sent. Excom.; si sii enormis et occulta, vide Trid. sess. 24. cap. 6. de ref.; si sit publica, et

1 Ex Cone. Mognnt. 6 Ex Conc. Triaur. 2 Ex Conc. Pictav. 7 Alex. III. Cantuar. Archiep. 5 Ex Conc. Nanneten. 8 idem in Conc. Later. 4 Greg. II. in Synod. Rom. 9 Greg. VIII. 5 Ex Cone. Cartag.

merces cum intenl ione, u t e a s immutatas car iùs divendant , ut f rumentum pro farina et pane, uvas pro vino, ammalia e t pabulum, u t ea sag ina ta majoris d i s t r ahan tu r , conducere p r e d i a e t animalia, u t f r u c t u s inde co -llecti cum lucro vendantur e tc . (c. 6. h. t.)

3.° Negotiatio (economica permissa est Clericis et monachis : nam cit. c. 6. h. t. p rohibetur negotiatio lucri causa , qualis u t ique non es t (Econo -mica, sed h e c , spir i tual ibus exercit i is a t t empera l a , necessar ia es t ad sus-tenta l ionem Clericorum, ne hi cum damno suo res propr ias abj icere co-g a n t u r —Unde Clerici et monachi licitò possunt :—I. F r u m e n t u m ex agr i s suis collectum, vinum ex vineis suis , aliosque f ruc tus divendere.— II . Animalia suo pabulo saginare ad cariùs vendendum.—HI. Si h a -beant bona et praìdia, qu ibas annexum est j u s poòillandi, possunt vinum, cervisiam, c rematum et similia per subs t i tu tes d ivendere etc .—IV. Si ad usum suum aliqua emerun t e t eis non indigeni , muta la in tent ione pos-sunt ea d i s t rabére , sive immutata, sive non immutata (S- D. 2. 2. q. 77. ar. 3), adeòque eliam licet eis pro sua necessi ta te pr®dia et hor los condu-cere, e t quod superes t de frucl ibus, vendere e tc . Quorum omnium ra t io est , quia res i s t e non emunlu r cum intentione lucrandi , quod Sac. Cano-nes requ i run t ad negot ia t ionem Clericis et monacbis prohib i tam.—V. Pbarmaca, qua? monachi pro se principal i ter et pro suis necessi ta t ibus confieiunt , superflua licitò vendunt , u t ex pret io redacto officina pharma-ceut ica conservar'! possit, maxime in illis locis, ubi talis officina non h a -betur : i t àS .Congr . Regg. in Neapol. 26. Maji 1602., in una Dominicanarum 11. Obtob. 1647., quibus declarat ionibus, tes te Pignate l l . , id p e r m i t t i t u r r egu la r ibus viris e t monialibus. Oppositum tamen tenent Monacel. Mat -thaiuc. et alii ex decreto S. Congr. Conc. 1637. Sed forsan decre tum istud conci l iando m es t cum dictis declarationibus, et t u n c locum habe t , dum of f ic ine p h a r m a c e u t i c s lucri causa e r i gun tu r .

411. Q. III. Qua s/'nt pance Clericorum neqotidntium? R. 1.° E x c o m m u n i c a t o sentent i® ferend® (c. 6. h. i .)—2.° Potest

Pr®la tus tales clericos suspendere de officio, imo et deponere à g radu e t ordine clericali (Can 1. iClerici 14. q. 3. c. 4. h. <.), ubi d icuntur religiosi d is t r ic t iùs in hoc puncto puniendi .—3.° P r ivan tu r immunita te à vectigali-bus (Clem. 1. de vita, et honest. Cler.), saltern post t r i n a m admonit ionem (c. fin. eod.) 4.° Bona ex negotiat ione q u e s i l a c e d u n t t a n q u a m spolia C a m e r e Apostolic®, putà post senlent iam judicis (Constit. S. Pii V. incip. Decent 1560. nonis Novemb.) Quibus p e n i s t enen turCle r ic i , et iam minorisi® non beneficiati, JRegulares u t r iusque sexus, el iam eject i , cum omnes isti s in t p e r s o n e Ecclesiasl ice , quibus negot iat io , t anquam indeeens , et avarit i® fomes, e t manifesta spir ì tual ium exerci t iorum ruina prohibe tur . Excusan t u r autem ab his p e n i s Clerici negotiationem exercenles , non personali ter per se, sed per subs t i tu tum; ut colligitur ex cit. Clem. 1. eie V. et II. C., quamvis Episcopus, maxime ex causa scandali sub p e n a gravi p roh ibe re possit Clericis negot ia t iones per sub t i tu tum.

SI'MM A RIA

C O N T E N T O R U M .

UTILIBUS NOTIS INSPERSA-

E x q u i b u s n o n m o d o q u a m p l u r i u m D e c r e t a l i u m c o n c i l i a t i o n e s , s e d e t i a m e a r u m d e m c o r r e c t i o n e S et r e s p e c t i v e e a m p l i a t i o n e s , t u m a p o s t e r i o r i b u s D e c r e t a l i b u s , t u m a s a c r o Conc i l io T r i d e n t i n o e t A p o s t o l i c i s C o n s t i t u t i o n i b u s factse, s u b s i g n o ' i n n o t e s c u n t .

T I T . I . — D E VITA ET HONESTATE CLERICORUM.

Cap. 1. Ut laici.—Cum ce leb ra tu r , divisus esse debet Clerus à populo: 2. Clerici.—Clerici arma portantes , e t usurari i excomunicen tu r . 3. Ut quisque.—Presbyter habens populum, debet h a b e r e Cler icum,

qui secum cante t , et in aliis hic expresis eum juve t . 4. Si quis.—Si quis ex Clericis comam relaxaveri t , ana thema si t .—

' H e c p e n a est f e r e n d e sententi®, ut G!oss Verb. Anathema. " 5. Qlericu,$.—Clericus neque comam nul r ia t , neque barbam, 6. Clericus.—Clericus non in sacris , nec professus , potest uxorem d u -

cere, sed i terùm tondebi tur , si vult gaudere privilegio c ler ical i , vel di-spensat ivè t enere beneficium.

7. Clericus— Clericus debet tonsuram deferre , et si non vul t , po tes t invitus à suo Superiore tonder i .

8. Monasteria.—Frequentans Monasteria Monialium, e t m o n i t u s non des is tens , si Clericus es t deponi tur ; si Iaieus excommunica tu r .

9. Quoniam.—Episcopus potest s t a tue re in Ecclesia ce r ium n u m e r u m Clericorum secundùm ipsius facúltales, qui vivant in communi ; e l c o n t r a -dic tores ad hoc compellere; et istos in communi viventes potest absolvere ab excommunicat ione incursa p rop te r injectionem manuum in socium.— ' Intell ige, si percussio sit levis cap. Pervenit 17 de Sent . Excom.; si sit enormis et occulla, vide Trid. sess. 24. cap. 6. de ref.; si sit publ ica , et

1 Ex Cone. Mognnt. 6 Ex Cone. Triaur . 2 Ex Conc. Pictav. 7 Alex. III. Cantuar . Archiep. 5 Ex Conc. Nanneten. 8 idem in Cone. Later . 4 Greg. II. in Synod. Rom. 9 Greg. VIII. 5 Ex Cone. Cartag.

3SÖ u s . i n . u t . i.

percutiens sit impeditus accedere ad Papam, vide capp. Multerei 6 e t De monialibus 33 de sent, excom. *"

10. Cum ab omni.—Ecclesiastici Judices et Delegati gratis judicare debent , nec exigere possunt decimam, vel eliam quotam litis, etiamsiadsit consuetudo.

11. Dei's.—Ad evitandum scandalum possunt Religiosi diversi habi tus missi ad prtedieandum de novo conversis se in superiori habltu e t ralione vivendi c o n ^ r m a r e — ' Hœc fuit concess'o tantum specialis, non genera-lis pro Reli|iosÌis diversis missis ad Livonienses de novo conversos. "

12. Càm decbrem.—Ludi theatrales , etiam p r a l e x t u consuetudine in Ecclesiis, vel per Clericos fieri non debent.

13. Ut Clericorum..—Clerici non caslè vívenles puniuntur , e t seve-r iùs qui possimi legitimo matrimonio uti.—* ld est Orientales, qui u l u n -tur matrimonio jam contracto etiam in sacris conslituti. "

14. A crapula.—Clericus crapulosus vel ebriosus monitus non desis-tens , ab officio vel beneficio suspenditur.

45. Clerici.—A negotiis, personis, locis, ludis, veslibus inhoneslis et ornatus minus bonesto prœcipit Clericos abslinere, e t habitu honesto uti; cujus vanitatela in pluribus detestalur .—' In lextu staluilur qualis debeat esse habitus monachi, qui c rea tus est Episcopus; circa quem vide Addi-tiones meas lib. III t i l . 31, post n . 308. "

16. Ex lilteris.—Clericus ter t iò monitus à negotialionibus sœcularibus non absiinens, interim perdit quoad bona Privilegium clericale. I N S E X T O .

Cap. unie. Clerici.—Clericus jaculatoriam arlem per annum exercens, si tertio monitus non désistât, ipso jure perdit Privilegium clericale.

I N C L E M E N T I N I S

Cap. 1. Diœcesanis.—Statuii, pœnam in Clericos conjugatos e t alios personaliter et publicó carnificum et tabernariorum officium exercentes, qui nominatine et terliò moniti illud officium non dimit tunt , vel dimissum reassumunt.—* Vide Trid. sess. 22. c. 1. de re fo rm."

2. Quoniam.—Punit:—1Clericos beneficíalos ulentes publicè virgata e t parti ta veste.—2.° Subdiaconos e l Diáconos—3.° Omnes Clericos ton-suram publicè cum tali veste portantes.—4.° Ilabentes dignitatem, perso-natum, beneficium curatum, et Sacerdotes et Religiosos publicè portantes talem veslem vel infulam.—5.° Punit omnes pradic los ulentes tabarro no-tabililer brevi, integre foderato.—6.° Certas caligas Clericis interdicit.— ' Vide amplialionem Elencho III. num. 9. et innovationem Elencho IV. num. 9 . "

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B U S .

40 Innoc. IV. Prœlat. et Cler. Lom-bard.

41 Idem Liven. Episc. 12 Idem. 15 Idem in Conc. Lateran. 14 Idem ibid.

15 Idem ibid. 16 Hcnor. HI. Ambiam. Ep. U. Bonif. VIII.

1 Clem. V. in Conc. Vien. 2 Idem.

LIB. Ml. TIT. II. Cap. unic. Docta — Cantorum lasciva melodia reprobalur, qui contra

honestatem clericalem, quod ore cantabant, geslibus simulabant. Et i'.antores ipsi, lam exempti , quitm non exempli, per octo dies ab offieio suspenduntur .

T I T . I I . — D E COHABIT ATIONE CLERICORUM ET MULIERUM.

Cap. 1. Inhibeiulum—Clericus non debet ret inere in domo .mulie-rem suspectam de incontinentia, etiamsi sit mater, vel alia consan-guinea.

2. Si quisquam — Excommunica to Clericus in sacris, qui à suspecta-rum mulierum colloquio, vel earum consortio monitus non desistit.— • Vide ampliationem Elencho III. n. 10."

3. Clericos.—Non debet Prielatus clericum cogere ad concubinam ab-jurandam, sed eam nolenlem dimittere, potest excommunicare.—* Vide ampliationem Elencho III. n . 11 . "

4. Sicut.—Si Clerici moniti concubinas non dimittunt, suspenduntur à heneficiis: e t si se non cor r igun t , deponuntur.—" Vide ampliationem Elencho III. n . 12."

5. Super eo.—Litter® à Clerico concubinario suspenso super absolu-lione, tacita facti serie, obtentie non valent.

6. Si aulem,—Si Clerici moniti non dimiltunt concubinas, .suspen-duntur à beneficiis: et si se non corrigunt, deponuntur.—" Vide amplia-tionem Elencho IIL n. 13."

7. Vestra.—X Clerico fornicano, quamdiu toleralur, nec fornicatio est evidens, licitè audiunlur divina, e t percipiuntur Sacramenta: à notorio vero abstinendum est; non quia in Sacramento sit defectus, sed ad ipso-rum fornicatorum emendationem.

8. Tua nos—Si fornicatio Clerici est ità publica, ut transeat in no to -rium, nec accusator, nec tes l is necessarius est: si est publica per solam famam, non sufficiunt ad condemnationem testium dieta non juratorum, sed si ex hoc orielur scandalum, inducilur purgatio, in qua deficiens ca-nonicè puni tur .

9. A nobis —Non est permit tendum mulierculas cum Clericis habitare, iis exceptis, de quibus naturale feedus nihil permittit savi criminis su -spicari.

10. QucEsiticm.—Summatur ut cap. Tua nos 8, suprà.—' Vide amplia-tionem Elencho III. n . 14."

IJ. Jo. XXII. 1 Ex Conc. Nannet . 2 Eug. II. in Syn. Rom. 5 Alex. III. Saíern. Arehicp. 4- Idem Cantuar. Archiep. 5 Idem Eborac. Epise.

r. il

6 Idem Lund. Episc. 7 Lnc. III. Magistr. et Eratrib. Milit.

S. Jacob. 8 Innoe. III. Oxom. Episc. 9 Idem Pist. Epise.

10 Greg. I X .

LIB. III. TIT. HI.

T I T . I I I . — D E CLERICIS CON JUG ATIS.

Cap. 1. Si q-w's.—Matrimonium contrac tum per Clericum exis tentem in sacris, non tene t ; secùs in minoribus, sed t u n c cogi tur d imi t te re bene-ficium.

2. Sane.—Conjugatus ad administrat ionem et ad Ordinem ecclesias t i -cum vel beneücium non promovetur , nisi cast i ta tem promi t ta t , et non sit. b igamus .

3. Quod ad te.—Si Clericus in minoribus benefic ia tns mat r imonium contrahat , pr ivatur beneficio, et quod dedit Eccles ia , illi r e s t i t u i tu r .

4. Sane.—Peracta pcenitentia, dispensant Episcopi cum Säcerdotibus, qui mat r imonium de facto cont raxerunt .—" Inte l i ige d ispensare posse post t r iennalem pcenitent iam, si con t raxerun t cum virgine: non vero si cum vidua vel c o r r u p l a , et earn cognoverint , p rop te r pcenam b iga -m i a in t e rp re t a t iva seu vk-tualis. Cap. A nobis 7, de deBigam. non or-d inan . "

5. Diversi*.—Auferenda sunt Clerico beneficia , q u a habeba t t e m -pore contract i matr imonii : collata vero pos tmodùm scienter per Epi -scopum, per eumdem aufer r i non possunt , sed per Super iorem.

6. Cum ohm.—Fil ius Sacerdolis g r a c i ex uxore geni tus licitè in te r latinos p r o m o v e t u r , si scandalum non obsistat.

7. Joannes.—Clericus conjugatus non benefic ia tus non cogi tur de fe r r e tonsuram.—' Sta tu i tur et iam non posse gaudere privilegio clericali , si non sit privi legiatus. Sed vide correct ionem Elencho I. num. 2 3 . "

8. Cùm decorem.—Uxorati non admi t tun tur ad ecclesiasticas d ign i t a -tes;^et cogun tur d imi t te re , quas habent .

9. Ex parte.—Clerici conjugat i in r ebus suis non gaudent privilegio clericali.—* Vide Auctorem hoc eod. t i t . n . 1 1 . "

40. Ut consultationi.— Si Clericus in minor ibus mil i te t , non est cogen-dus defe r re tonsuram. vel habi tum clericalem.

I N S E X T O . — I b i t i t . I I . Cap. unic. Clerici.—Si Clericus c o n j u g a t u s fera t habi tum et t o n -

suram, clericali privi legio gaude t ; a l i à snon .—" Vide ampliat ionem Elen -cho I I I , n. 15, et respectivè correct ionem Elencho I I , n. 4 82, ac inno-vat ionem Elencho I V , n . 10. "

ì Alex. III. 2 Idem Herford. Episc. 5 Idem Verul. Ep. 4 Idem. 5 Innoc. III. Archiep. Norvie. 6 Idem Acheron. Archiep-

7 Idem Ep. Pict. 8 Idem. 9 Honor. I I I . Bereng. Angl. Reg.

10 Idem Willel. Line. Ep. juxta Cuj. U. Bonif. VIH.

LIB IH. TIT. IV. 323

T I T . I V . — D E CLERIGIS NON RESIDENTIBUS IN ECCLESIA

VEL PREBENDA.

Cap 1. 'Non liceat.-Episcopo non licet sine licentia P a p a t r ans i re ad alium Episcopatum, ipsum acceptando; aliàs pr ivatur habito et ambito.

2. Ex gestis.—Deponitur Cardinalis, qui in suo . t i tu lo non residet .— • Circa Cardinalium residentiam in Curia, vide Constit . Leonis X in Cone. Later. Sub pana, et Innoc. X Cum juxta 19 Feb r . 1646, Urbani Vil i Son-da Synodus 13 Decembr. 1634; et de sex Episcopis suburbicarus , vide lib. XIII de Synod. Dicec. Bened. XIV cap. 6. n. et seqq.

3 Quìa.—Uni plures d iga i ta tes jve l Eccles ia conferri non debent ; e t Ecclesia es t conferenda illi, qui res idere e t r ege re valeat per se ipsum: aliàs perdi t Ecclesiam, et donans conferendi po tes ta te pr ivatur .—" Vide Elencho I. num. 24, et Elencho IV. num. 11. "

4. Belatum,—Prasentatus ad Ecclesiam non conf i rmatus , sì appare t quòd nolit residere, non debet institui per Superiorem: confirmatus autem, et ex non jus ta causa non residens, pr.ivatur, appellatione r e m o t a . - ' Vide ampliationem Elencho III. n.-16. " ;

5. Fratemitati, — Clericus al ter ius Dicecesis absque commenda t i tus Uter is sui Episcopi non debe t recipi, nisi adsit Apostolicum mandatum.

6. Conquer ente.—Qn\ non residet in beneficio, et iam modica a s t i m a -tionis, ilio p r i v a t u r . - " Ex communi In le rp re lum opinione t ex tu s loquitur de beneficio simplici habito pro titulo à Sacerdote, de quo hìc , quod ex eodem tex tu personalem resident iam requi r i t : secùs t amen ex contrar ia consuetudine. Et vide correct ionem Elencho II. n . 60. "

7. De ccetero.—Qui e s t in servitio Episcopi, percipit f r u c t u s beneficn tanquam residens, p r a t e r distr ibutiones quotidianas.—' Vide Trid. sess. 2 i . cap. 1 2 . "

8. Ex parte.—Privandus est P r a l a t u s vel Clericus non residens, qui ci ta tus non r eve r t i t u r in termino sibi p ra f ixo , nisi habeat jus tum impe-d imentum.—' Circa hoc, e t duo seqq. capp. vide nota ta in cap. Ex gestis 2, sap rà . Circa P r a l a t o s non residentes vide Trid sess. 6. c. 1 e t sess. 23. c. 1 de ref. Vide etiam moderat ionem Elencho IL n. 61, e t ampliationem Elencho I I I . n. 17. **

9. QuaWer.—Summatum est ut s u p r à . - * Vide móderationem Elencho IL num. 62 e t 63, ac ampliationem Elencho III. n. 18. "

10. Inter.—Summatum est , u t cap. Ex parte 8 suprà.—* Vide modera-t ionem Elencho II. n . 64, e t ampliationem Elencho III. n . 1 9 . "

ì Ex Conc. Sardic. 2 Leo IV. Ex Gest. Roman. Pontif. 3 Ex Cone. Later, sub Alex. III. 4 Alex. III. Eborac. Arebiep. 5 idem eidem.

6 Idem Ling. Ep. 7 Idem. 8 Crelest. HI. Cap. Magdeb. 9 Innoc. III. Cap. Ragust.

10 Idem Constantinop. Patriarch.

3 2 4 L I B . I I I . T I T . I V .

M. Ex tuen.—Si ncscitur ubi sit Clericus. tr ibus publicis edictis cita-bitur in Ecclesia sua; et si intra sex menses non reverlatur pri-vabitur Ecclesia sua.—' Vide morlerationem Elencho II. n. 65. "

12. Turn.—Privilegialus, ut absens in studio f ruetus p r e b e n d a r e -cipiat. Existens in villa et castello, ubi nullum est vel minus competens Studium, privilegio non utitur.—" Vide Elencho III. num. 2 1 . "

13. Ex parte—Qui juravit in Ecclesia residere, pro servitiis Ecclesia licitè se absentat.—" Hoc juramentum ex Conslit. Pii IV 87. Inter multi-plices 10 Mart. 1583 in Bullario veter. edit. Roma 1586, datur provisis de parodia l i à Papa etiam titulo Vicaria perpe tua sub p a n i s tarn in earn resignantem, aut cedentem vel dimittentem in favorem alterius etiam in -trusi, vel possessore, vel occasione mota litis, quam in resignatorios, vel cessionarios, ac etiam in consilium, auxilium, vel favorem danles, si hi sint Episcopis inferiores, excommunicationis la ta senlenlia) Papa reser-vata et privationis ejusdem parochia, aliorumque beneficiorum ab ipsis jam obtentorum, et inhabilitatis ad eadem in posterum obtinenda, qu;e eo ipso vacare censentur Apostolica Sedi reservala: nec conferenda consan-guineis, affinibus et confidentibus ipsius resignantis. Unde praxis Ro-mana Curia ex mandato Greg. XIV, est. ut resignationes paroehialium, aliorumque beneficiorum residentialium non admittantur, nis iexprimalur in suplicatione à quanto tempore resignans illa possederli: nec admitti solent, nisi possederit per quinquennium, vel circa, id est, plus vel minùs sex mensibus. Ita Thes. de P a n . verb. Resignatio cap. 1, quamvìs Qua-ranta Verb. Benef. Resignat. referat Innoc. IX instituisse, ne illud resi-gnare possit ante triennium. "

14. Cùmdilectus.—Familiaris Papa , non obstante constitutione con-traria, p r e b e n d a s u a fruetus percipit in absentia.

15. Ad audieniiam.—Duo Canonici absentes cum Episcopo, seu in ejus servitio, f ruetus prabendarum suarum percipiunt in absentia, consti tu-tione Ecclesia contraria non obstante.

16. Cum ad hoc.—Si Ecclesia pati tur ministrorum defectum, privile-giati super absentia per subtractionem proventuum redire cogunlur.

17. Clericos.—Privatur beneficio Clericus non residens, si monitus non redeat; nec justam excusationem alleget'.—' Vide moderationem Elencho lì. n. 66, et ampliationem Elencho III. n. 20. "

I N S E X T O . — I b i t i t . I I I . Cap. unic. Consuetudinem.—Distributiones quotidiana solum p r a -

sentibus, qui intersunt divinis dari debent, consuetudine non obstante. Et qui aliter illas receperunt, non faciunt illas suas: et idem de distributio-nibus, q u a dantur pro anniversariis defunctorum.—" Vide ampliationem

11 Idem Archiep. Pa t r acen . 12 Idem Altissiod. Episc. 13 Honor. III. V. Prasposit. de Va-

leriis. 14 Idem cap. Meten.

15 Idem Meld. Episc. 16 Greg. IX. Pa t r ia rch . Antioch. Ap .

Sed . Leg . 17 Idem. V. Bonif. VIII .

M B . in. T I T . y. 325

Elencho III, n , 2 t , et ibi notatR ex nobis juribus et innovationem Elencho V. num. 12. "

T I T . V . — D E P R -EBENDIS E T DIGNITATIBUS.

Cap. 1. Ut nullus.—In bonis Ecclesia non succeditur jure consan-guinitatis.

2. Non liceat. —Non licet Episcopo aliquem ordinare sine t i tulo.— ' Vide ampliationem Elencho III. num. 22, et innovationem Elencho IV. num. 13. "

3. Ratio.—Bona Ecclesiarum communia sun t , nec debet quisquam tamquam propria vindicare.

4. Episcopus.—Qui ordinavit aliquem ad sacros Ordines sine titulo non habentem unde vivat, providere tenetur ei de suo, donec aliquem Ululimi fuerit consequulus.—' Vide correctionem Elencho II. n. 67, et innova-tionem Elencho IV. n. 14. "

5. Quia.—Non debent Episcopi permittere quamplures Ecclesias ob-tinere.—' Vide Trid. sess. 24. c. 17 de reforra. "

6. Cùm teneamur.—Ad mandatimi Papa non tenelur quis providere illi, qui beneficium in litteris tacuit; vel cui sine scandalo providere non potest.

7. Referente.—Habens plures Ecclesias, alteram eligere, et alteram di-miltere compell i tur—* Ilic habetur , Archidiaconum privasse Clericum beneficio, et in eo alium instituisse, quod Panormit. interpretatur factum non de jure, quo caret, sed ex consuetudine vel privilegio; ibidem n. 2 et Barbos. ex auctorilate Episcopi. Vide correctionem Elencho I. ri. 25, et Elencho II. num. 68. "

8. Majoribus.— P r e b e n d a et dignitates non debent dividi, nec eliam permutali.—" Vide Auetorem lib. I. t i t . 9. n. 116. "

9. Relatum.—Rcceptus in Canonicum ex promissione capituli, debet quando facultas se oblulerit , habere prcebendam.—' Vide cap. 4 de con-cess. p r e b . in 6 cum gloss. "

10. Avaritice.—Religiosi redditus Ecclesiarum suarum diminuere non possunt respedu portionis, q u e debetur Recloribus, seu Vicariis; nec parecias dividere.

11. Significatum.—Possunt P r e l a t u s et Capitulum p r e b e n d e vacant honestnm onus imponere, ad quod Prebendarius tenealur .—' Vide cap.

1 Ex Conc. P ic tav . quod t amen ibi non r e p e i i t u r .

2 In Corp. Can . p a r t . 5. in Novell . Jus t in . Coust i t . 5. de n u m . Cle-r i c . Constant inop. Uvb. cap. 2.

5 D. Greg. Anthemio Subd. i A lex . III. in Conc. Later , o Idem ibid.

6 Idem. 7 Idem in Concil. La te ran . 8 Idsm in Concil. Tn ronen . 9 Idem Can tua r . Archiep.

10 Idem Canon Regu l . e t Mor.ach. Eborac. Diiec.

11 Idem Pr jep . e t Capi t . Insu len . in Belg.

Prohibemus 7 de censii). In hoc cap. Signißcatum agi tar de»onere imposilo prebendato raissam quotidie celebrandi, circa cujus celebrationis in ter -missionem, vide Additiones meas lib. III. tit. XLI post n. 372."

12. De Manachis.—Ad presentationem Religiosorum i n eorum Ecclesiis nullus debet institui per Episcopum, nisi prius ei congrua portio reddi-tuum assignetur.—' Circa presentationem Vicariorum in Yicariis per-peluis Ecclesiarum Cathedralium ex Constit S. Pii V Ad exequendum de-putandi sunt previo examine et approbatione Ordinarii ad nominationem illorum, in quorum Ecclesiis unitis ponentur. "

13. Ad hcBc.—Plures dignitates, vel personatus in una, vel in diversiä-Ecclesiis, qui habere non potest.—' Vide Trid. sess. 7. cap. 4 et sess. 24. cap. 17. de reform. "

14. Prester ea.—Habens plures dignitates, alteram dimittere com~ pellitur. — ' Vide correctionem Elencho I. num. 21 , et Elencho II. n. 69. *'

15. Cùm no».—Si electus ad secundam Eeclesiam, noluerit dimittere primam, eligentes possunt resilire, et electum non aeeeptare.

16. Cum, secundum. —Ordinato ad sacros per Episcopum s inet i tu lo , nemine presentante , ordinator vel successor compellitur in necessariis providere, donec titulum habuerit .—' Vide innovationem Elencho IV. num. 15."

17. Inter.—Qui hoc ignoranti scienter contulit prebendam, quam non potuit, illaevicta, aliara, quam potest conferre lenetur ,—' Vide cap. unic. Ne concessione de rer . permutai, in Clemen tin: "

18. Cùm jam.—Cassatur electio illius, qui possidet plures dignitates atque prebendas. Et idem si delinetur vitio ambilionis et avariti®.

19. Dilectus.—Recepto in Canonicum, quam in citò facultas se obtu-lerit, debetur prebenda, et interim habebit quolidianas distributiones.— " Vide correctionem Elencho II. num. 70. "

20. Turn fraternitatis —Non tenet electio, cùm ad unam prebendam duo simpliciter eligunlur.

21. Nisi.— Si duo electi ad aliquam dignitatem compromittant in Ju-dicem, poterit Judex alterum confirmare, et alteri pro bono pacis de proventibus provisionem facere.—' Hodie fieri hoc nequit sine auctorilate Pap®. Vide Fagn. hoc eod. cap. "

22. Pro illorum.—Canonici privilegiati à Papa super certo numero, si spontè receperunt aliquem supra numerum, contra impetrantes à Papa exceptione numeri uti non possunt.

23. Tuis.—Non beneficiatus habens sufficiens P a t r i m o n i u m ad sacros

12 Idem Wigor. Episc. 13 Idem Saler. Archiep. 14 Idem Burdeg. Arciiiep. 15 Idem Jänuen. Episc. 16 Innoc. HI. Zamor. Episc. 17 Idem Archiep. Senon. 18 Idem Episc. et Cantor. Tornacen.

19 Idem Archiep. et Archid. Senon. 20 Idem Episc. Brixien. 21 Idem. 22 Idem Santon. Archiep. et Ab. Bla-

siaco. 23 Idem Bisuant. Episc.

L I B . m . T I T . v. 327

"legitimé promovetur—' Vide limitationem in Trident, sess. 21. cap. 2 de reform. "

24. Accedens.—Absenti potest conferri beneficium, alio mediante: nec Tefert, utrum absens investiatur per personam mediam, vel persona media investiatur pro absente.

25. Dilecto— Si ad unum Canonicatum e t prebendam duo sunt recepti simpliciter, receptio non tenet , eliam interveniente Apostolica auctori-tate.—' Vide correctionem Elencho II. n. 71. "

26. Vacante.—De una prebenda vacante possunt rieri d u e , si ejus suppetant facultates; aliàs dividens integrare tenetur .

27. Dilectus.—Si Papa mandat capitulo, ut aliquem in canonicum re-•cipiant, et prœbendam, si qua vacat, conférant, si de mandato scientes alii conférant, coguntur primum recipere, et de redditibus Ecclesi® loco ¡beaeficii*providere , donec prœbendam habeat. — ' Vide correctionem Elencho II. n. 72."

28. De multa.—Habens personatum, vel beneficium curatum, si se-cundo tale receperit, vacat primum: quod si retiñere contenderit, etiam secundo privabitur. Et is, ad quem spectat beneficii curati collatio, licitò conferì statim, cùm institutus aliud recepit, et si intra sex menses non

•conférât, devolviti®- ad alium collatio, et aliter punitur. Cum sublimibus vero et litteratis personis circa pluralitatem beneficiorum incompatibilium solus Papa dispensât.—'Vide declarationem Elench. I. num. 27 et Elench. II. n. 73, et ampliationem Elench. III. num. 23 ac innovationem Elench. IV. num. 16. *"

29. Grave.—Concilium provinciale à Leneficiorum collatione suspendit eos, qui post secundam correptionem indignis beneficia conferunt: p ro -videt etiam ut quis interim beneficia conférât; et illam suspensionem r e -3axat solus Papa, vel solus Patriarcha.—'Vide innovationem Elencho IV. num. 17. "

30. Extirpandce.—Rector Ecclesie, non obstante consuetudine Epi-scopi vel patroni, debet de redditibus Ecclesie s u f f i c i e n t e habere por-tionem —" Vide correctionem Elencho II. n. 74 . "—Pr iva tus est pareciali Ecclesia Rector in ea non residens, nisi sit annexa dignitati vel p r e -bend®: quo casu debet ibi habere perpetuum Vicarium. Et in fine pro-hibet in fraudem Rectoribus de ipsius proventibus pensionem in beneficium dari. Vel sic: Non residens in Ecclesia pareciali , vel non ponens Vicarium quando est annexa beneficio majori, privatus est ea. — ' Vide Trid. sess. 24. cap. 3 de reform."

31. In Lateranensi.—Non debent Religiosi Ecclesias, vel décimas à l a ic i s sine Diecesanarum consensu recipere, nec excommunicatos vel interdictos ad divina admitiere; in Ecclesiis quoque, q u e ad eos non ple-

24 Idem Episc. Zamor. 28 Idem in Cone. Laier. 25 Idem H. Trecen. Ep. 29 Idem ibid. 26 Idem Uratisl. Ep. 30 Idem ibid. 27 lnnoc. IH. Verceì. Ep. 31 Idem ibid.

no jure pert inent , inst i tuere vol destituere; sed p rasen tabun t Diœcesanis ad eas viros idoneos.—' Vide Trid. sess. 25. cap. 9. de reform. "

32. Licei.—Absens in Theologia studio, f ructus beneficiorum suorum percipit in absentia; sed quotidianas distributiones non.—* Vide Trid. sess. 5. cap. 1. de reform, e t ampliationem Elencho I I I . num. 24. "

33. Exposuisti.—Propter paupertatem prebendarum cathedralis pos-f u n t eis annecti capel le , reservata ipsarum presbyteris congrua portione. —* Vide correclionem Eiencho II. n. 75. "

34. Dilectns.—Licèt Ecclesia ex ordinatione laici beneficium conferai , t ene t illius beneficii impetratio, de hoc mentione non habita.

35. Super.—Pueri, e t aliàs benebiciati non sunt idonei ad beneficia consequenda.—' Sunt tamen capacespensionum etiam ante an. 14 inchoa-lum si sint tonsurati , ex Constit. S Pii V Sacrosanctwm; qui lengntur ad recitationem officii B. M. Virginis ex al tera ejusdem Constit. Ex pro-ximo. "

36. Curri causam.—Pro unius p r e b e n d a integratione alia dividi non debet.

37. Venerabiles.—Clerici ignobiles, et eminentis se ien t i e propter hoc non debent à p rabend is repelli, etiam in Ecclesia, q u a tales admittere non consuevit.

38. Cùm olirti— Si mandatur provideri in Ecclesia, non potest de E c -clesia provideri.—' Circa mandata de providendo, vide notata Elencho li. num. 6. et seqq. "

I N S E X T O . — I b i t i t . I V . Cap. 4. Suscepti.—Ad presenta t ionem Religiosorum, etiam exempto-

rum, non debent in Ecclesiis ipsorum Rectores institui, nisi primo t a n -tum eisdem assignetur unde incumbentia onera subire possunt et con-gruè sustentari: nec valet contrar ia consuetudo.

2. Licet— Beneficia vacantia in Curia si alius, quàm Papa conférât , i r-r i ta est collatio.—* In quibus beneficiis hœc decretalis locum habeat e t quo se extendat Curia Romana, vide cap. Prœscnti 34 infrà et cap. Si duobus 1. ut lit. pend, in Clement, ac moderationem Elencho I. num. 20. e t 29. "

3. Statutum — Si Papa beneficia vacantia in Curia non conférât intra mensem à die vacationis, poterunt ab illis conferri , quibus collatio p e r -tinebat.

4. Quamvìs.—In beneficiis, vel in impetrationibus ad beneficia per pro-visionem usque ad certam summam pensio non debetur . Per Ecclesias civi-tatis, vel Diacesis non comprehenditur Cathedralis. Sed per Ecclesias Provincie®, Metropoli tana et Cathedrales r e l iqua includuntur.

52 Honor III. Ab. e t P r io r . S. Geno-vefie.

55 Idem Episc. Vespr in . 54 Idem Ep. -Pr ior . e t Archid . Maclo-

vien. in Gall . 55 Greg. IX. Argent in . Ep . 56 Idem A-rchiep. et R. T n r o n e n .

57 Idem. 58 Idem.

1 Clem. III. 2 Idem. 5 Greg- X . in Conc. L u g d . 4 Ronif. VIII.

\

;ì -Cìini de beneficio.—impetranti beneficium secolare providetur do, beneficio per sacu la res Clericos usque ad prascript ionem legitimam pos-sesso. Clerico saculari prioratum impetranti simpliciter, non providetur de consueto per Religiosos gubernari .

6. Super.—Habere personatum cum cura, et praìbendam, cui annexa est paracialis Ecclesia, non est contra cap. Multa 28. de p r a b .

7. Eum, cui.—In impet ra tane beneficiorum iuspicitur data, non p r e -s e n t a t a vel receptio.

8. Si pro Clericis.—Per l i l teras Apostolicas non facientes de defechi Ordinis mentionem, potest impetranti de curato beneficio provideri: ad •Ordines lamen se faciet proximis temporibus promoveri.—' Vide Trid. sess. 22. cap. 4. de r e f o r m . "

9. Si eum.—Mandato alterius super provisione facienda per Papam impleto, provisio auctoritate P a p a intelligitur esse facta.—* Vide notata cap . seq. "

10. Mandato.—Mandatum alternativè plures collatores includens, ve -ricatur in primo vacante. In simili vero vacantibus ordo s c r ip tu re s e n a -tor.—'' Vide Elencho II num. 76 et seqq. "

11. Si Clericus.—Si Clcricus, qui mandabatur provideri de prebenda primo vacante, n e g l i g i petere prebendam sibi debitam, extincta est gra-t ia. Si autem sibi collatus fuerit Canonicatus, tunc habebit prebendam, c ù m nullus est ibi expeetansauctor i ta te Apostolica.—'Vide correct ion^« Eiencho II. n. 76. "

12. Hi qui—Receplus auctoritate P a p e etiam ad mandatum alterius, p r e f e r e n d u s est aliis in p r ebenda .—' Vide correctionem Elencbo II num. 67. "

13. ,Si postquam.—Si post gratiam mihi factam à Papa de Canonicali! et p rebenda , Bononienienses Canonici hoc ignoran tes , et ignoranti prebendam conferunl post vacantem, non tenet collatio.

14. nudum.— 1 S i Papa del licenliam Legalo suo recipiendi auctoritate Apostolica resignaliones beneficiorum legationis s u e liberè in manibus suis facias, et ilia beneficia conferendi.—2.® Si Papa de predic ta potesta-le, non habita mentione, canonicalum et prebendam, si vacai, vel quam primo vacaverit in aliqua'Ecclesia Legationis, mihi conferai.—3.° Si Ca-nonicus ipsius Ecclesie renunciet , et Legatus etiam ignorans collationem mihi factam conferì illi p rebendam predic tam, non tenet collatio Legati, .sed mihi illa prebenda debetur .—' Vide correctionem Eiencho II. n. 78. "

15. Quia— Secundus, qui impetravit dignitatem et prebendam p r e -fertur priori, qui solùm prebendam impetraverat , si p rebenda dignilati est annexa, aliàs non.

S Ronif. Vi l i . 11 Idem. 6 Idem. 12 Idem 7 Idem. 15 Idem. 8 Idem. 14 Idem 9 I d e m . 15 Idem.

10 Idem.

330 i- B. in. T I T . v.

I e Cum in »Wis.-Mandatum provider* de d i g n i t a t i s , vel aliis bene-ficiis, curata non includit, non expressa c u r a . - Vide correct.onem E en-cho li n 79 "—In beneflcii provisione modus electivus non ìncluditur, si alii modi providendi expr imanlur . -Benei lc ia les l i t ter® unum modum exprimentes, alios non inc ludunt . -Manda tum simpliciter duos includens, alterum solum non as t r ingi! , et è converso directum uni, duos non

Si tibi -Benef i c ium uni collatura ante dissensum illius, alteri conferri non potest; nisi terminus ei datus ad consentiendum esset elap-sus: et tunc etiara post terminura, antequara alteri confera tur , po ten t

consentire. _ c . 18 Eum qui - Q u i vi, vel injustè occupât secundum beneficium c u -

ratura, privatus est primo. Qui antera vi beneficium curatum aliquod oc-cupât , est ipso j u r ep r iva tu s jure, quod in ilio, vel ad dlud h a b e b a t -' Vide ampliationem Elencho I. n. 30. " , ,

19 Is citi.—Ilabens potestatem Apostolicara person® ¡done® de bene-ficio providendi, aliàs beneficiato sufficienter providere non p o t e n t ; njsi in l i t ter is boc exprimatur; e t tunc unicum simplex obtinenti provide Int. Si vero c o n c e d i t i , ut provideat beneficia oblinenti, ad duo tantùm refer -tur , et contrà factum est n u l l u m . - Circa mandata de providendo vide Elencho II. num. 4 et 6. "

20 Si beneficio.—Si quis ignorans recipiat beneficium p n ù s r e s e n a -tura, vel alteri collatura per Papain, si ex quo scivit, illud sine d.fficultate diraittit, recuperai priora beneficia, propter illud diraissa; alias non.

21 Non potest.—Taciturnitas beneficii etiam modici vitiat dispensatio-nera super pluralitate beneficiorum, qu® eliara légitimé super duobus ob-tenta ad duo prima recepta refertur. Item provisio alicui facta de benefi-cio non obstante quòd aliud habeat, dispensationem super utroque reti-nendo non i nduc i t . - " Quoad retentioncra pluriura beneficiorum concordai Trident, sess. 7. cap. 4. et sess. 24. cap. 17. de reform. "

22 Si Apostolica;.—Mandatum Legati super facienda provisene per Papain confirraatura, papalis gratia est c e n s e n d a . - " Vide correct.onem Elencho IL num. 80. " .. w .

23 Si motu.- Obstat taciturnitas oblenti beneficii , licèi modici, nisi constet provisionem factara motu ¡proprio Pap®: qui intelligitur, s. hoc in li t tera exprimatur. , ., r

24. Si pluribus.—Collalio facta motu proprio Pap®, pluribus benefi-ciis in eadem Ecclesia vacantibus simul, intelligitur facta de pinguiori : sed si beneficia sunt œqualia, ad eum spectat electio , cui gratia est con-cessa Collalio vero facta ad petitionem al ter ius , ad minus beneficium

16 Bonif. VIII. 17 Idem. 18 Idem-19 Idem. 20 Idem.

21 Idem. 22 Idem. 23 Idem. 24 Idem.

L I » , I N . T I T . V .

res t r ingi tur ; si sint ®qualia, eligit, qui alias conferebat, quo negligente,

alius eligit; et etiam econtrà. S Cùm in Ecclesia.-*on debetur expectant", p rebenda qu® per

Episcopi prebendari"! mortem v a c a i . - " Vide correctionem Elencho IL

"Te' 8 Si tibi - P e r adeplionem secondi beneficii curati, cujus f ructus al-

l T s a i d o t a l i s , vel integra, vel certi

r i torta conferri prebenda , sacerdotalis diraidia, vel rainoris volor.s illi e i r a conferri non p o t e r l i . - " Circa mandata, de providendo nota ut su-

- S e c a n d o beneficio curato effectualiter adepto, primum consimile (ejus possessore irrequisito);conferri potest; nonautem ejus pos-

T fl" ct t i . -Sacerdolal is prebenda per simplex mandatum de provi-dendi , non nisi apio ad S a c e r d o t e est c o n f e r e n d o - " Vide correct.onem

T ^ - E x mandalo Sedis Apostolic® expectans à cer ta causa, ea deficiente, beneficium petere i raped i tu r . - " Vide notata supra cap.

VT\ìm°Si d Sede.—Ubi de prioritate beneficii pluribus collati non constat, nrimò possessio, deinde major prerogativa p r e f e r t u r . •

32 Cùm singula.-Religiosus habens prioratum vel Ecelesiam cura-tara, si recipit secundum sine licentia P a p e , ipso jure vacai pnmum, Quòd si statim non dimiserit, efficìtur ineligibilis, et privatur utroque-Eadem est p e n a iniis , qui liabebant ante hanc Constitutionen,, nisi intra mensem alterum elegerint, e t alterum d i m i s e r i n t . - Quoad plural.tatera beneficiorum nota ut in cap. 21, suprà. Imo ex decfeto Congr. super disciplina Reqidari approbato à Clement. XI, 28 Maji 1745, nequit qui-cumque Regularis esse Prior seu Superior sui c o n v e n t i , e l simul paro-chus, si cura animarura eidem conventui i n c u m b a f - P r i o r a l u s Eccle s i e vel adraiuislrationes unius Monasteri! so l i te per ipsius monaciios gubernari , absque Sedis Apostolic® hcentia alterius Monasteri! monachis non committanlur, nec commissa dimit tantur . Qui contrà fecer.nl, suit privali dieta potestate ordinandi ea vice: et defertur ad Diecesanum in non exeraptis, et ad Papam in exemptis: recipientes, vel detinentes faliàs eligentes), sunt ineligibiles ipso jure. • 33. Cam in Ecclesiis.—Contemptum possunt prosequi, si ad receptio-nera vel collationem absentes Monachi vel Canonici non vocentur , nisi consuetudo sit eos non vocari. ; 34. Pr®seni2.—Beneficia raorientium etiam in loco vicino C u n e Ro-

23 Bonif. Vili . 28 Idem. 27 Idem. 28 Idem. 29 Idem.

30 Idem. 31 Idem. 52 Idem. 33 Idem. 54 Idem

mane per duas dielas legales, vel Sede ipsa vacante, ibi càusam, domiri--lium vel originem non liabeniium, vel etiam habentium, sed Curiali uni-ci ibi causa Romana; Cur ie morautium, vel translata Curia eam sequen-tium, e t in itinere decedentium, vel in loco unde recessit Curia, in quo remanserant infirmi, conferri nequeunt per alium, quàm per Papam.— "Vide declarationem in cap. Quia Reguhres de suplend. neglig. P r a l a t . in Clement." »

35. Si Apostolica.—Mors Papce tollit, ne pareciales Ecclesie in Curia vacare dicantur.

36. Si cw&—Gratia alicui concessa, ut pròvidere possit personis ido-neis in eerta Ecclesia, personis non expressis, non expirat, re in tegra , obitu coneedentis; secùs si pe r sone essent expresse.—" Vide notata s u -prà cap. 19."

37. SiEpiscopus— Qui ex licentia circa incertos concessa absque l i-tufo ad sacros Ordines Clericos promovet, eis tene tur providere. Dans licentiam promovent, vel etiam promovendis, eis promotis ad Sacros sino titulo providere tenebitur.—" Vide innovationem Elencho IV. n. !8 ."

38. Quamvis.— Si primo loco Papa dat licentiam conferendi beneficia certo modo vacantia, vel ad Papam devoluta, secando aliquod de bis con-ferai specialiter, vel conferri mandel: species generi derogai, ita quod secundo beneficio debelur.

39. Si is.—Revocatio grati® non tollit jus quesi tum, sed querenduni j nisi jus annexionis aliud indueat; nec tamen tollit jus querendum anne-xum juri digniori jam quesito.

40. Quodam,—Obest revocatio g ra t i e p rebendam expectanti . el de-creti interpositio etiam ignoranti. — ' Vide correctionem Elencho 11-n. 83."

41. Mandatum*—Mandatum de providendo beneficio ad collationeni capituli pert inente non tangit jus singularis Canonici.—" Vide correctio-nem Elencho II. n. 84."

I N C L E M E N T I N A . — I b i t i t . I I . Cap. 1. Si dignitatem.—Clausula inserta litteris gratiosis super digni-

tate concessis, per quam providere mandalur, ne animarum cura, si d i -gnitali imminet, negligatur , vel per quam inhibetur electionem fieri di-gnitatis, non facit extendi gratiam ad dignitatem curalam, vel ad quam quis per eleclionem assumitur.—' Vide correctionem Elencho II. n. 85."

2. Per litteras.—Liltere super provisione Clericorum non includimi hospitalia et loca similia, et habentia jura spiritualia, nisi id exprimatur in iisdem litteris.

3. Siplures.—Quo casu vacat una dignitas, per receptionem alterius.

55 ßonif. VIII. 56 idem. 57 Idem. 58 Idem. 59 Idem.

40 Idem. 41 Idem.

1 Clem. V. in Conc. Vien. 2 Idem. 5 I.lem.

vacant etiam plures.—'Vide Tritìi sess. 7. cap. 4. et 'sess. 23. cap. 17. de

re format . " 4. Si Ronnnus.—Valet provtsio facta proprio motu P a p e tacentis b e -

neficia provisi, quecumque siili, et quoteumque. 5. Si de beneficio.—Expectans beneficium speclans ad collalionem

Episcopi, devolulum ad illius Capitulum, obtinere, non poteri t : devolutimi tarnen ad Episcopum, ve! etiam ad Papam ex cujuscumque negligentia poterit obtinere.—" Vide Elencho I L n. 4 ."

6. Si j.uxta.—Àdeptus in Ecclesia dignitatem habentem prebendam annexam, perdit primam prebendam, quam habebat in ilia.

I N E X T R A V A G A N T I B U S J O A N N I S X X I I . — I b i t i t . HI. Cap. unic. Execrabilis.—Tempore hujus cap. obtinentes plures digni-

tates, personatus, vel beneficia curam animarum habentia ex dispensatio-ue vir lule illius non poterunt rct inere, nisi unum; et reliqua tenebuntu.r resignare verbaliter et realiter coram Ordinario, sub testimonio publico intra mensem à tempore not i l ie hu jus cap. nisi fuissent Cardinales auL Regum filii. Illi autem, qui plura talia sine dispensatione obtinebant, po-terunt ultimum ret incre, reliquis forma prescr ipta , e t sub eodem t e m p o -re resignatis. Qui vero deinceps tale habuerit beneficium, si cum ilio secundum simile rèceperit , quam primùm illius possessionem habueri t , vel per eum steler i t quo minus habeat primum, quo est ipso jure priva-vatus, modo predicto resignare tenetur: alias utrumque perdit, et inha bilis fit ad sacros Ordines suscipiendos, el ad quodeumque beneficium ha -bendum. Tandem explicatur qui dicantur Ordinarii quoad p r e m i s s a , et q u e sint beneficia curala.

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B U S .—Ibi l i t . I I . Cap. 1. Pice.—Beneficiorum in Curia vacantium po'.iationem Papa sibi

reservai. 2. Ex superna;.—Provisiones sub titulo Commende faetas de Ecclesiis

Patriarchalibus, Archiepiscopalibus, Episcopalibus e t monasteriis ad pe -titionem Regum vel quorumeumque Magnatum, revocaU

3. Etsi.—Beneficia majora et minora vacantia e t vacalura, p rese r l im in Provincia Burdegalensi, Clem. V certis ex causis su® disposition! r e -servavit, cum appositione decreti .

4. Execrabilis.—Statuii, quòd omnes (exceptis Cardìnalibus ac Re-gum filiis), qui super pluralitate beneficiorum, q u e aliàs de jure non poterant obtineri, dispensationem obtinent, unum cum cura, aliud sine cura possint à tempore not i t ie eligere intra mensem, et alia cum c f -fectu dimittere teneantur ; alias omnibus sic dispcnsatis sint ipso jure privati. Et idem de beneficiis, in quibus jus est ad rem', dum vaeà-bunt , de pluribus etiam talibus, injustò tamen et sine dispensatione de -

4 Clem. V. in Con. Vien. I Bonif. VIII. 5 Idem. 2 Gleni. V. ti Idem. * 5 Idem. 7 J o a n . XXII. Avon. 4 Joann. XXII..

334 L ,B- 111 T , T - v -lends, ordinal, quòd ultimum obtineant, e l omnia alia dimittant in -tra mensem: alioquin omnibus sint privati. Item vult, quòd qui amodo talia receperint, dimissionem de primo faciant coràm Ordinario cum e , -feotu; alioquin sint omnibus ipso jure privati. Qua omnia sic vacantia disposition! Apostolic® Sedis reservat, interprctans Ordmar.os in hoc casu solos Dicecesanos beneficiorum sic dimissorum. Item hoc vult de solis beneficiis intelligi, in quibus quisque per se vel Vicarium suum tem-poralem curam animarum, vel spiritualem jurisdictionem exercet (le consuetudine vel de j u r e . - ' Vide Trid. sess. 7. cap. 2. et sess. cap. •17. de reform."

0. Salvator.-Episcopati Tholosanus erigi tur in Metropolim cum de-p u t a t e n e suffraganearum Ecclesiarum.

6 Super.—intligit pcenas in impedienles Episcopatus Tholosam ere-

ctionem. 7 Super.—Exequutores quatuor dantur ad pcenas in preced. cap- re-

latas solemniter publicandas. 8. Nuper.-Dispensai cum quodam Abbate, ut Episcopus possit esse,

licèi defectum patiatur in Ordinibus et e t a t e . 9. Ad cvjuslibet.—Ilortatur quemdam, ut curam pastoralem admini-

stret in Ecclesia de novo in Cathedralem erecta. 40 Postulasti.—Declaralur an collector fructuum primi anni omnium

beneficiorum ecclesiasticorum vacantium el vacuatorum usque ad cerium tempus, (leputaLoruin pro Camere Aposlol. oneribus faciliùs suppor tando possit cum obtinenlibus beneficia convenire: el an aitarla dotata cadant sub tali reservali one etc. •

11. Cùm nonnulla.—Cùm Papa pro Ecclesie Romane n e c e s s i t a t e s fructus benefioiorum vacantium usque ad certum tempus reservasset, sol-vit plurimas ambiguitates inde ortas.

12. Cùm nonnulla.—Fructus amborum beneficiorum, quibus quando-que beneficiatus privatur, Camere Apostol. deputantur.

13. Ad regimen.—Dispositioni Apostol. reservantur beneficia Curia-iium et aliorum ad curiam accedentium, vel ab ea recedentium, si mo-riantur in locis ultra duas dietas legales ab ipsa Curia non distantibus.— • Vide regulam 2 et 3 Cancell. de Reservat."

14. Ad Romani.—Beneficia quecumque dispositioni Apostol. reserva-ta, per talem reservationem sunt affecta, i l i ut illorum collado facta ab alio, quàm à Romano Pontifice non tenet.

5 Joann. XXII. 6 Idem. 7 Idem Bar thol . e l ec t . Narbon.

Disec. etc. 8 Idem Arnol . Elee. Lumbanen . 9 Idem Ber t rán . Ep. Mont. Albani.

10 Idem Hugoni de Mirabello Canon. E b r e d u n . Collect-,

11 I d e m . 12 Idem. l o Benedici . XII. Aven. 14 Paul Fr . Venet .

L I B . I I I . T I T . V I E T V I I . 3 3 »

TIT. V I . — D E C L E R I C O I E G R O T A N T E , V E L D E B I L I T A T O -

Cap. 1. Cùm percussio.— Clericus infirmus integré pereipit fructus beneficii sui.

2. Presbyterum — Presbyter cui medietas pa lme cum duobus digilis est abscissa, missam non celebret , sed ceteris sacerdotalibus fungi po -test.

3. De Rectoribus.—Si rector Ecclesie sit leprosus, dandus est ei coad-jutor.—'Vide ampliatene m Elencho III. n. 25."

4. Tua.—Si Rector Ecclesie sit leprosus, ab administrationis officio removetur, sed de bonis Ecclesie sustentatur.

5. Ex parte— Episcopo, qui propter morbum incurabilem officium exercere non potest, dandus est coadjutor.

6. Consultationibus.—Archidiácono morbo paralitico laboranti, qui of-ficium l ingue amisit, coadjutor est meritò adhibendus.

I N S E X T O . — I b i t i t . V I . Cap. unic. Pasloralis.—Dado coadjutorum Episcopis et his superioribus

speda i ad solum Papam: potest tarnen Episcopus senio vel infirmitate perpe-tua impeditus de consensu capituli vel majoris partis sibi auctoritate Apo -stol. unum vel duos coadjutores assumere: et si demens fuerit, capitulum aut due partes ipsius hoc faciant: sed si Episcopus conlradicit, tunc nil innovabit capitulum, sed Episcopi ; et Ecclesie conditionem, quam citò poterit int imabitPape. Coadjutores sumptus moderatos habebunt de pro-vendbus dd. Pre la torum.

T1T. V I I — D E I N S T I T U T I O N I B U S .

Cap. 1. Non amplias.—Non ampliùs suscipiantur in monasterio mona-c.horum, aut clericorum, seu etiam puellarum quam quod se regere de bo-nis Ecclesie absque penuria possint.—'Vide ampliadonem Elench. III. n. 36. "

2. In Ecclesia.—Laici in Canonicos non possunt institui. 3. Ex frequentibus.—Institute beneficiorum spectat ad Episcopos, vel

eorum officiales. 4. Auctoritate.—Ultra facultates non debet quis institui, invitis Cleri-

ricis Ecclesie. 5. Ad decorem.—Cum in Ecclesiis oportet extráñeos institui, non de-

1 Greg . Candido Episc. U r b . Ve t e r . 2 E u g e n . III. Sass ien . Ep i s c . 5 L u c . I I I . -Í Clem, III. L incon . Episc. 5 Innoc. III. Arel . Ep isc . 6 Honor. III. Episc. Avers .

I ' . Bonif. VIII. 1 Ex Cone. Are la t . sub Leon. III.

2 E u g e n . I I . 5 Alex . III. Cant . Archiep. e t S u -

f f rag . 4 Glem. III. Clero Constant inop. 5 Innoc. III. Pe t ro T i t . S . Marcel .

e t Bened. T i t . S . Susan . Presi) . Card Ap. S e d . L e g .

$3j6 1-18. in-, UT. Vili, beni insti la!Clerici certa; ©rigiuis tantùm; sed undecumque siili. dura lu-

men sint idonei. . 6 Cam venissent.—Inslitutiones et custodia; possimi de jure speciali

ad non Episcopum parlinerc; et pendente lite cum Diocesano defendilur in possessione. Vel sic: Si possidet jus ins«tuen® is, ad quem de jure communi non spectat , pendente judicio proprietatis in possessione defen-d i tur .

7. Gàm ad nnstram.—\s, ad quem spectat eollalio dignitalum, se ip-sum insti tuere non potest. I N S E X T O . — I b i t i t . V I .

Cap. I. Et si.—Capitili uni, sede vacante licèi beneficia ad Episcopi co-Ifationem speclantia conferre non possit , lamen ad illa priesentatos insti-j nere potest.

2. SÌ is.—Non repellit presentat imi defeclus sacrorum Ordinum, dummodò sit idoneus, et tempore à jure statuto ad Ordines promoveri possit.

TIT. Vili.—DE CONCESSIONE PRAEBEND.E.

Cap. 1. Qui.—Insti tu tus scienter in beneficium viventis deponen-dus est .

2. Nulla.—Beneficia non vacantia concedi vel promilt i non debenl: el cum vacaverint, concedi debent intra sex menses: quibus elapsis de Epi-seopo ad capitulum et econtrà: demum ad proximum superioren devolvi-tur collatio.—'Concordat Trid. sess. 24. cap. 19. de reform.; sed ex cil. cap. mandata de providendo, et gratia; expectativ® nemini ampliiis con-cedenda; sunt , ncque S. R. E. Cardinalibus. In hoc tamen "decreto non coniprehenditur Imperator, ex declaratione Greg. XIII, relata à Fagn. hoc eodem cap. num. 9., et vide notata ad cap. Nemo 15 de Elect, in 6. Circa impetrant.es beneficia viventium consule Reg. 21 Cancellarla?. "

3. Belatum.—Beneficia vacantia conferuntur, non obstante appe l la ta -ne illorum, quibus promissa fuerant antequam vacarent.

4. Prceposuit.—Si scribitur ei, ad quem spectat collatio, dato exequu-tore ad providendum per presentationem li t terarum collatori factam af -ficitur prebenda; ità quod collatio alteri facta non tenet.—'Vide Elencb. II. n. 4 . "

5. Quia.—Semestre ad eligendum seu conferendum à jure pref isum, non curr i t legitimè impedito; nec incipit currere nisi à die noti l ia vaca-tionis.

6 Innoc. IH Helien. E p . et Archili . Ni. van toni., e t Mag. H. de Gerst .

7 Idem E p . T r e e , e t Arch id . De-r o n e n .

1 Bonif. Vili . 2 Idem. 1 Gclas. I. ad Episc . Dardan .

2 Ex Conc . La t . sub Alex . I I I . 5 Alex. III. Episc Eborac . •i Innoc. I I I . P ra jp . N. Decan. et

Capit Camerac . 5 Idem P s t r o T i t . S . Mar i» in Via

Lata Diac. Ca rd . Ap . Sed . L e g .

^. Cum nostris.—Non valent l i t t e r a ad beneficium impe t ra ta , qua d« a l ter ius colorata facti possessione non faciunt mentionem.

7. Post electionem— Ubi constat beneficium collatum per babentem po-ies ta tem per exceptionem abjurationis e t renunciationis, non debet pos-sessio relardari .

8. Cùm super.—Recepto in Canonicum tenetur Capitulum providere-quam citò facu'.tas se obtuleri t . ' 9. Litt er as.—Si liabens prabendam in eadem Ecclesia recipit dignita-

tem cum prebenda , vel aliam p r a b e n d a m , vacat prima; et quamvis à su -periore sibi confi rmetur , tamen valet impetratio per alium facta de ipsa, et iam tacito de possessione aiterius, q u a colorata non est.—'Vide amplia-l onem Elencho III. n. 27. "

10. Ex parte.—In Ecclesiis non numeratis vacatio pr®bendarura seu canonicatuum possibilis non es t : nec lit ibi devoluta ad superiorem ex negligentia semestri in non providendo Ecclesia de ministris.

41.' Constitutus.— Habens potestatem conferendi., potest de jure alter t radere potestatem conferendi primum beneficium, quod vacabit.

12. Dilectus.—Canon Later. Concilii de beneficiis ultra sex menses va-cantibus ad Archiepiscopalus e t Episcopates non extenditur .

13. Ex tenore.—Non valet promissio beneficii vacajhri .—'Vide Trid. sess. 24. c. 19. de r e f . "

<4. Accedsns. — Obligatur P r e l a t e s , qui promUit providere cùm .poterli.—"Vide corectionem Elencho I. n . 31 et Elencho II. num. 86."

15. Pos'tulastis.—Sì ad Capitulum et Pra la tum, ut Pre la tu ra , potestas conferendi perlinet, de uno ad allerum lapsu temporis non transit: seciìs •si P r a l a t u s intersit , ut Canonici!s; quia tunc de Capilulo transit ad Pra la-tum, nisi doluto coiiimittat.

16. Cum dilecto.—Sicut non potest Patronus promittere se presen ta -iterum ali quem ad beneficium vacaturum, ità nec dare potestatem presen-tandi antequam beneficium vacet.

I N S E X T O . — I b i t i t . VI I .

Cap. 1 • Quia modus.—Si mandetur alicui provider! de dignitate vaca-tura , quam duxerit acceptandam, et vacat dignitas, quam ante accepta--tionem Ordinarius confert , t ene t ipsius collatio, eliamsi exequu lo r im-petrantis ante acceptationem fecerit reservationem, inhibitionem et pro-cessus super prima vacante.—"Vide correctionem Elencho II. n. 87."

2. Detestando.—Omni-s promissio, per quam datur via ad beneficià va-

6 Idem Basil ien. e t Bel i le . Episc . " e t Ab. S . Mari®.

7 Idem Magis t r . Honor . Arcl i id . Ri-cl iemudi®.

8 Idem Clarom Canon. Pe rdon . 9 Idem Ep . e t Mag. H. Canon. Hil-

desemen . 10 Idem Ep . e t Archid . Pap ien . 11 Idem E p . e t Capi t . L a u d u n . 42 Idem Gerun . Capi t .

T . L I .

15 Idem Pr io r . Ossen. et Subp . S . F r e d e g .

14 Idem Ab. et Convent . Monast . S . Mich de C a r a n t o .

15 Idem P . Subd . Prseb. e t Capi i . E b r o d u n .

16 Honor. III. Episc . P r a p o s i t . e t Cantor Camera l .

1 I n . IV. A n d . Capei . P a p a . 2 Bonif. VIII.

43

L I B . H I . T I T . M I L .

calura, est reprobata . - 'Vide t r ident in i sess. -24- cap. 14. el 19. de re -

n s w a a s s s r a w B ^ f a f t i non valent - ' V i d e correctionem Elencho II. n. 88.

7 t a ^ r . - m e speciali mandato non inbibet exequntor gener -liter c o S o n e m beneficiorum Provincia, s p e c i a l ^ vero rese v -mum et inbibet ulleriorem non sine mandato: nec tunc tenet

p.1P|a _ - v i d e correctionem Elencho 11. n. 8J. ¿ mandetur Capitalo, ut me recipient in Canonicum

et prebendam conferant, cùm id pertineret ad eos nrovidendum per solate prasentat ionem factam, Capitolo altectaest p. S a et eX;qPuutor (ne^igente Capitalo intra turn me |rceipere, et prebendam'eonferre) non vocato Capitolo id exeqai n o t e r U — Vide correctionem Elencho II. n. 90. .. , 7 s , s o / i - S i soli Ordinario, vel soli exequntor, adcompellendum ve 'Ordinari-,o et tali exequulori sit scriptum, per prasentationem tal i , mandati non afficitùr p rebenda , nisi in Utter,s esset decreturn a o U g -quutor ili e insinuasset et interdixisset; max,Ine cùm p e r e t o j e l ra Uonc mandali iam esset facta receptio ad canonicatum; in bis casibus, vel .pso-nim altero affecla est p rebenda ; ita qu6d collatio alteri facta non tenet.

—•Vide correctionem Elencho II. n. 91. 7 Lte.-Si i res expectantes sunt in una Ecclesia, unus aucto-

r U l e Martini alter auctoritate Bonifaciì, tert ius ejusdem auctoritate cum nrffiroeativa ut prafera tur omnibus receptis non auctoritate Bon,faci,, fprebendas hi consequenlur hoc ordine; quia primam habebit s e c o n d i , cecundam tertius, tertiam primus, quod probatur argumento l e g a i . . - V-de

gratiarum includit r e é p t o s in = s nrabendam distinctam expectantes, etiamsi percip,ebani d i s t r i b u t e e s Suotid anas: secùs, s iprebendam distinctam non expectant, sed augmen-tum portionis. Includit habentes jus ad vacai ,ram, si nondùm est de-ve n tu m ad collationem.-* Vide correctionem Elencho II. n. 93.

Tv r iFMENTINIS.—Ibi t i t . IH-

Can unic Cùm Decretum condit ional ante condi t ions eventum non afficit polestatem Ordinarli vel alterius collatoris: secùs quando ac-centaIoni benefica tempus adjicitur cum decreto. Et qui benefic.um

acans ab exequutore petit vel recepii, iliaci inteìligitur acceptasse; qua vac at io nota dicitur expectanti, ex quo in loco benefici, publicè s c i t u r . -• Vide correctionem Elencho II. n. 94."

3 Bonif. VILI. 4 Idem. 3 Idem.

6 Idem.

7 Idem. 8 i d e m .

U. C lem. V. in Co,ve. V icn .

I N E X T R . W A G A N T I B U S J O A N N . X X I I . — I b i t i t - I V .

Cap. 1. Sedes.—Exequulores gratiarum, et Judices causarum à Sede Apostolica deputati in Diacesibus jam divisis, procedere possunt, sicut ante divisiónem poteraut.

2 Ad Aoostolatus.—In beneficiis divisis liahet quis eadem jura, q u a habebat in i n t e g r i s . - ' Hoc cap. declarat preced. el concordat cap. Quia Monaster him de Reli'g. dom."

T I T . I X . — N E SEDE VACANTE A LIQUID INNOVETUR.

Cap. 1. Nov it. —Vacante Sede, status ejus mutari non debet. 2 ' Illa —Beneficia spectantia ad collationem Prelat i non possunt con-

ferri per Capitulum, Sede v a c a n t e . - ' Ex constit. S. Pii V. Sandissimus, reservata sunt Episcopo successori."

3. Constiiulis.—Sede vacante judicium habitum contra Ecclesiam non

t e n e t . I N S E X T O . — I b i t i t . V i l i . Cap. unic. Si ad Episcopum.—Coltatene communiler ad Episcopum et

Capitulum pert inente, uno ipsorum effecto inhabili, alter confert.—Colla-1 ione spedante ad Episcopum de Cons i l io vel assensu Capitali, ilio exi-stente inhabili, nisi sit in.mora, non confert Capitulum.-Habens conferre cum Consilio Episcopi, sine ilio eonfert, si illius mors superveneril, vel in remotis degat.

I N E X T R A V A G A N T 1 B U S J O A N N . X X I I . — I b i l i t . V .

Cap. unic. Si fratrvm.—Vacante Sede Imperiali, cùm jurisdictio ad Papa-m devolvatur, sub p e n a excommunicationis prohibetur, ut nemo nomen Vicarii, Imperatoris vel alterius cujuscumque officii relineat, as-sumat vel resumat, nullusque ei obediat vel auxilium prebeat , ac sub eadem p e n a excommunicationis in personas, et interdirti in terras, nisi intra duos menses resipuerint.

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M L I N I B L I S . — I b i t i t . I I I .

Cap. unic. Suscepti,—Ut ocurratur dispendiis, q u a quotidie imminent ministris Ecclesiarum propter occupationes yacantium earumdem Eccle-siarum primi anni, q u e competunt ex diversis titulis aliquihus Ecclesiis,. seu personis, statuii: ut quando talis occupate imminebit in beneficiis, q u e consueverunl in decime solutione taxari, colledores ipsorum anna-lium sint contenti [summa, pro qua consuevit dari decima, si ipsam eli-gendam duxerint , totali residuo penes eum, cui collatum est beneficium, remanente; vel dimissa eidem summa predicta , possint dictum residuum

1 J o a n n . XXU. 5 2 Idem. U. 1 In. I I I . Pr ior , el Conven t . Glas- U.

ton ien . in Angl . U. 2 Honor. III. Episcop. Calve,l . c t

V. e t J . Canonic . Suessie.

Idem Maurinen. Ep . Burd ig . Bonif. VIII. J o a n n . XXH. Joann . XXII.

/

sibi assumere, dum tarnen alteram intra decern dies dicli eligant coliecto-res: alias post decern dies ipsorum optio in beneficiatum transeat ipso jure. In non taxatis autem fructus decimales illius anni dividantur per medium, et utrique eorum medietas tribuatur: ita quod, si alter dimidia. noluerit contentari', ipsa in volentem transeat ipso jure, et si quidquam aliquis contra dictam ordin'ationem receperit, pcenas hie contentas iu-currat.—" Vide notata cap. Suscepti 2 de elect, in Extravag. Joann, XXII . "

T I T . X . — D E HIS QU.E F1UNT A PRAELATO SINE CONSENSU

CAPITULI.

Cap. 1. Irrita.—Non tenet alienatio rei Ecclesiastic® absque appro-b a t i o n Capitali.—" Consule Extravag. Ambitiöses de reb. Eccl. non al ien."

•2. Continebatvr.—In temporali a l ienatane, quam facit Pra la tus , taci-turnitas Capituli habetur pro consensu.

3. Cirn nos.—Alienatio temporalis facta sine consensu Capituli, per ralificationem ejus roboratur.

4. Novit.—Pralatus sine Consilio Capitali instituere, vel destituere, vel alia negotia Ecclesia tractare non debet.

5. Quat&o.—Sumatur ut suprà. 6. Ea noscitur.—Si Ecclesia collegiata habet prasentationem, prascn-

tabit Pra la tus de consensu Capituli vel majoris partis; nisi eie consuetu-dine vel privilegio competa! soli Pralalo.

7. Cum Apostolica,—Tend donatio, quam de solius Diocesani con-sensu facit laicus Ecclesia de deeimis, quas ab alia Ecclesia habet in feu-dum ab antiquo, id est , ante Lateranen. Conc.—* Hodie attendenda est Constit. Urb. VIII. Romanus 5. .Tun. 4641 circa preservatane«! Jurium Sed. Apost. e t inferiorum Ecclesiarum et personarum à quibuscumque prajudicialibus."

8. Tua.—Non potest Episcopus sine consensu Capituli concedere' Ec-clesias aliis Ecclesiis, etiamsi. si habeat jus patronatus in Ecclesiis con-cessis.

9. Pastoralis.— Episcopus paraciales Ecclesias, vel o'oventiones ip-sarum de consensu Patroni sine consensu Capituli sui Monasterio conferre non potest.

10. Et s«.—Ad Concilia provincialia vocari debent et admitti cathe-dralium Ecclesiarum Capitula.—' Vide Trid. ses. 24. cap. 2. de re form."

\ In Synod. 2 Alex. III. Neoric. Epise 3 Idem Vigor. Episc. £ IdemHierosol . Pa t r i a r . ii Idem e idem. 6 Gselpst. III.

7 Innoc. III. Arehiep . e t Magliài. Scholar , et P . de Vico Canon. S . Astregisi Bi tur ic .

8 Idem Arehiep. Meten. 9 Idem Episc. Heiien.

10 Honor. III. Arehiep. Seno».

<

T I T . X L — D E HIS, QUAE F I U N T A MAJORI PARTE CAPITULI .

Cap. I. Cam in cunclis.—hi universitatibus Ecclesiasticis pravalet re-gulariter, quod fit à majori parte, nisi minor pars rationabi'iter cont ra -dieat.

2. Qucesivit.—Canonicus non interdicil Ecclesiam: sed hoc facere debet Episcopus cum Capitulo

3. Ex ore.—Communis ordinatio Ecclesia per conlradictionem et ap-pellationeiu ejus, cujus non interest, impediri non debet.

4. Ex parte— Pra la tus cum majori parte Capituli, contraddente mi-nori, statuere polest, quod ad necessariam r e p a r a t i o n ^ fabric® quilibet Canonicus conferre tenealur.

T I T . X I I . — U T ECLESIASTICA BENEFICIA SINE DIMINUTIONS

CONFERANTUR.

Cap. unie. Ut nostrum.—Occulta collatio beneficii, licèi sit suspecta, valet, dummodò alias legilimè facta probetur'.

TIT. XIII.—DE REBUS ECCLESIAE ALIENANDIS, VEL NON.

Cap. 4. Non licet,— Non potest Pra la tus res unius Ecclesia alter? dare, nee invicem res illas commutare sine ambarum consensu.

2. Qui res.—Principes saculares res Ecclesia donare non possunt; et qui ab eis recipiunl, excomntunicanlur, et perdunt omnia, q u a ab Eccle-sia aliàs legitime obliiiebanl.

3. Consensus.—Reclor Ecclesia, qui dat Ecc les ia rem dupla as t ima-tionis, servos Ecclesia manumitlere potest; ipse tamen manumissus, et ejus posteri erunt sub patrocinio Ecclesia.

4. Episcopi,— Si Pra la tus nil de, suo dans Ecclesia, servum Ecclesia manumittit, non tenet manumissio.

5. Nulli.— Res Ecclesia alienati non debent. 6. Si quis— Alienatio de rebus Ecclesia facia non tenent; alienatores

nisi rem resti tuant, excommunicantur, e l quilibet Cleric,us potest contra-dicere, et rem cum fructibus rcpetere.

7. Ad aures.—Terra non fertilis Ecclesia dari potest in emphyteusim ei, cujus studio reducatur ad culturam.

\ Ex Conc. Lateran, s u b : Alex. III. I Ex Concil . Lugdun . . 2 Ccel. III. Gilb. Claromon. Ep. 2 E x e o d e m . 5 Innoc . III Siffredo Augus t en . 5 Ex Conc. Tole t . IV. Cun. 68.

P n e p . 4 Ex eod. Can. 67. 4 Idem Theob. Archiep. e t O.ui t . 5 Ex Conc. apud Si lvanectum.

Riiotom. 6 Svmmac. Pap . i a S v n . R o m . ü . Innoe. Iii. Medio! Archiep. 7 Alex. III. W g o r . Episc.

«

3 4 2 J . I B . I I I . T I T . X I I I .

S. Ut super.—Jurans non alienare bona Ecclesia, non potest alienare ea q u a .sunt de mensa; vel ea, de quibus dubitatur , an sint de mensa.— Possessiones Ecclesia minus utiles pro utilioribus de consensu Capituli potest Episcopus permutare vel alienare.—' Consule cap. Ambitiosce dc rei). Eccl. non alien, in Extr . com. "

9. Ad audientiam,—Canonicus pradium Ecclesia perpetuò locare non potest.

10. Possessiones.—Possessiones, qua sunt de mensa, non possunt alie-nari; et Ecclesia consueta regi per Reguiares sac.ularibus Clericis cou-fr'rri non debent.—' Quoad secundam partem vide Trid. ses. 24. cap. 10. de reform. "

U. Ad nostra?/!.—Restituì tur Ecclesia contra alienafionem, per quam enormiter fu it lasa.

12. Cam laicìs.— Alienatio rei Ecclesiastica facta sine legitime Eccle-siasticorum personarum assensu non tenet , licèi approbetur per consti-tutionem laicorum.

I N S K X T O . — I b i t i t . I X . Cap. 1. Dudum.—Perpetua alienatio facta de rebus Ecclesia vacantis.

non precedente traclatu, et sine justa causa, non valet. 2. Mac consultissimo.—1.° Prohibet submisionem Ecclesiarum suorum

immobilium bonorum, vel jurium fieri laicis absque consensu Capituli e t iicentia Papa.—2.° Cassai contractus quacumque firmitate vallatos, con-tra hoc de cetero faciendos.—3.° Punii Pralatos contrafacientes, et Cleri-cos non contradicentes, el.laicos, qui ipsos Pralatos ad hoc compulerunt vel compellent.—4.° Pracipit laicos per tales contractus eo casu quo va-lent, ultra debitum non usurpare, et pcenam apponit.—' Usurpantes jur is-dictiones, fruetus et bona Ecclesiastica, et Clerici consentientes incur -runt excommunicationem Bulla C a n a c. 17. "

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . I V . Cap. 1. Monasterium.—ReWgiosus, qui concedit alieni ad vitam, vel

certuni tempus jura, reditùs, vel possessiones administrationis, cui p r a e s t , suspensus est ab officio, nisi concurrat necessitas vel utilitas: nec valet concessio. Excipitur localio ad modicum tempus (id est ad trienium),. et vendilio reddituum aut fructuum pariter ad modicum tempus.—' Vide Auctorem hoc eod tit. "

2. Si una.—Episcopus unire potest Ecclesiam alteri, vel loco religioso donare, etiam non vocato Rectore vel Defensore.—' Vide correctionem Elencho II. n. 95. "

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B U S . — I b i t i t . I V .

| R Urb I I I . G e r a r . Arch iep . Raven. 9 Cœlest . 111. Exon . Ep isc .

10 lnnoc III . Caro. Arch iep . Mont . Regal .

11 Idem Ep. Maurien P r œ p . Ul t i en . e t Decan. Hector ien . T u r o n e n . et Maurien. D i s c .

12 Idem in Cone. g e n . L a i , 1 Innoc. IV. 2 Gregor X . in Cone. L u g d u n . 1 C lem. V. in Cone. Vien . 2 Idem ibid.

L I B . i n . T I T . X I V , x v , x v i E T X V I I . 3 4 3

Cap. unie. Ambitiosce.—Bçnorum Ecclesiaslicorum alienatio non -te-net, et aliénantes et recipientes sunt eXcommunicati. Pralat isque diver-sis divers® pœna imponuntur.—" A Trid. sess. 22. cap. 21. de réf. infli-gitur pœna excommunicationis Papa réservât®, qu® ex hacdecretali non erat reservata. "

T I T . X I V . — D E PRECARIIS.

Cap. 1. Precarice.—Pr®caria de quinquennio in quinquennium seenn-dum auctoritatem et antiquam consuetudinem renoventur.

2. De Precariis— Revocai sucessor precariam per prœdecessorem i r -rationabiliter factam.

3. Precarium.—Concessio precarii extinguitur voluntate concedentis aut ei succedentis: precaria autem concessio non.—' Vide discrimem in Alidore hoc eod. tit. "

T I T . X V . — D E COMMODATO.

Cap unie. Cum Gratia,—Commodatarius gratia sui tenetur etiam do levissima culpa, non de casu, nisi acciderit culpa sua vel intervener;! pactum, sen in mora fuerit. Et commodatum ante usum completum non revocatur.

TIT. XVI.—DE DEPOSITO.

Cap. 1. Gravis—Ex deposito facto apud Clericum Ecclesia, non te-netur Ecclesia, nisi in utilitatem iilius sit versum.

2. Bona— Dicit ad quid tenetur depositaries, et quommodò reputaUir depositimi.

TIT. XVII.— DE EMPTIONE E T VENDITIONE.

Cap. 1. Placuit.—Cogit Episcopus, ne carius vendatur transeuntibus. quam in mercato venderetur.

2. Ut mensurce.—Fraudans mensuras et pondera triginta diebus in pa-ne et aqua pcenitere debet. — ' Hodie h e c p a n a in desuetudinemi abiit. "

3. Cum delicti.—Tenet venditio, licet venditor sit deceptus ultra di-

U. Pau l . IL Vene t . 1 Alex . I I I . L u g d u n . Episc , 1 Ex Cone, apud B'lvae.en. 2 Greg . IX. 2 Ex Conci l . Cavtag. I Ex Cone. A v e r n . 5 Gregor . IX. ' 2 Ex Gone. Magun.

U. Idem. 3 Alex.

midium jusli preti»: potest tarnen vendi tor agere . Ut r e s t i t u i r res. vel iustura .prelium suppleatur : e t si a l te rum p r e c i s é pe t i t , succutnbi t .

4 Vermut.-Si vir habeat alia b o n a , uude uxor possit sibi consu-iere, e t consenl iente uxore rem prop te r nuptias donatam uxori vendide-r i t emptorem, qui spatio t r iginta annorum rem possederl i , non potest uxor inquie tare super ea; raaximf si p re l ium fui t conversimi in c o m m u -

nem usum viri e l uxoris. 5 Ad nostrani.—S\ in venditione apponitur pactum de recuperanda re

post ce r tum tempus, modico consl i tu io pretio, p resumi tur pignus, e t non

" e ' Cum causa—Venditor decep tus u l t ra dimidiam jusl i pret i! a g e r c potes t , u t res sibi reddenti p re t ium acceptum r e s t i t u a t u r , vel jus tum n re t ium suppleatur ; et in hoc electio est emptoris .

7 Si venditóri,—Ponit t r e s casus, in quibus, re evieta, non t e n e t u r venditor em plori de e v i c t i o n e . - ' Id e s f . - l - 0 Si emptor non denunc ia --verit venditori , ut rem sibi vendi tam d e f e n d a t . - 2 . ° S i con tumae . te r se absentaver i t tempore s e n t e n l i e . - S . 0 Si per injur iam J u d i e s sen ten t i* lata fuer i t cont ra ipsum. _

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B T Í S . — I b i t i t . V .

Cap 4 Regimini. —Contrac tus emptionis et venditionis annui census cum conditione revendil ionis dec lara tor hie non esse usura r ias .

2 Regimini,—Contractual quemdam emptionis et vendit ionis p r e c e -denti similem, declarat juri consonum et ab usur is alienum.

TIT. XVIII.—DE LOCATO ET CONDUCTO.

Cap 1 Ex rescripto.—Excommunicati sun t magistr i et scholares Bo n o n i e n s e s , qui ante tempus c o n d u c t i o n s conducimi hospitia al iorum magistrori im, vel scholarium sine eorum consensu.

2 Vestra - P e r s o n e Ecc les ias t ice locare possunt proventus decima-rum his, cum quibus conditio Ecc l e s i e fit melior, s ta tu to Diocesani con-t ra r lo non obstante: e t eadem ratio est de altis r ebus Eceles ie .

^ Propter .—Propter sterilitale,m gravem conduetori sine culpa sua cont ingentem remi t t i tur pensio pro ra ta , nisi possit cum uber ta te p r e -c e d e n t s vel sequentis temporis compensan . - P o n u n t u r hic qua tuor casus, in quibus inquiiinus potest ante tempus conduc t ions Uni te l icite s p e l l i . — " I d est:—1.° Si immineatnecess i tas , q u e non imminebat t empor i locationis:—2.° Si domus indigeal reparatione..—3.° Si inquiiinus perverse ibidem moretur .—4.° Si per biennium pensionem non solvent . "

.1 Caitest.Il! . 5 Idem. Ep. Pennen. 6 Idem Ep. et Arch'd. Urbevet. 7 Greg. IX. -i Mart. V. Fratr ib . Treveren. et

Lubicinem. ac Almicen. Ep. 2 Cíeles. III. Ep. Magdeb. Nurem-

berg . et H Alberstad. Eecles-Decan.

1 Clem. III. Ep. Bonon. 2 Ilonor. IH. Ab. et Conv. S. Petr i

de P r a t e l . Lexov. D i sc . 3 Greg. IX.

M B . Ü 1 . T I T . S I X . 3 4 5

4. P^iuit. — Emphyten ta Ecc les ie melioraliones suas vendere non potes t , nisi servat is his, de quibus hic.. Et si con I rà fecer i t . vel canonem pe r biennium non so lven t , nec moram posteà ce le r i te r pu rgaver i t , j u s l è poles texpel l i ,—" Ut emphyteu ta vendere possit mel ioral iones , in t e x t u . p resc r ib i tu r servandum:—1.° Ut dominus requis i tus dixerit se eas emere nolle.—2.° Ut post hu jusmod! requisi t ionem expec te tur lapsus duorum mensium.

T I T . X I X . — D E RERUM PERMUTATIONS.

Cap. 1. Si prmeeps.—-Princeps potes t r em Eccles ie immobilem per pérmuta t ionem acqu i re re , data re meliori vel - e q u a l i de communi vo-lunta te .

2. Ut commutations.—Permutatio r e rum Ecclesiasl icarum facta in casa non concesso, seu non servata solemnita te jur i s , est revocanda per (successorem.

3. Mancipio..—Mancipia Ecc les ie non debent permutar'), nisi ad l iber-i a t e m , vel nisi s in t fugi l iva.

4. Injustum.—Servi Eccles ie (sive urbani , si ve rustici) cum profanis permutaci , non possunt nee alienari, nisì s int f u g i t i v i — ' Vide cap. Nulli 5 de reb. Eccl. non alien. "

5. Quwsitum.—Prebende pacto p r e c e d e n t e permutar i non possunt : Episcopus tamen potest de loco ad locum permuta re personas, si uti l iùs alibi se valeant exercere .

6. Ad qucBStiones.—Ecclesie ju ra propr ie ta t i s possunt ad invicem p e r -mutar i , e t possessiones earum etiam permuta r i possunt, et pro minus valent ibus p re l ium suppler! .—' Consule cap. Amuitiosw de reb. Eccl. non alien, in Extrav. com. "

7. Cum olim.—Beneficia sua pe rdun i , qui ea propria pe rmutan t . au -c to r i l a te .

8. Cùm universarum.—Si permuta t io beneficiorum completa es t ex una p a r t e , et per a l te ram s ta t , quo minus impleatur ; res t i tu i tur pars ad suum benefichila, et secundum hoc con t ine ! jus.—'" Vide cap. Ne conces-sione infrà in Clem. "

9. Exkibita.—Spirituale cam temporali permutar i non potest . I N S E X T O . — I b i t i t . X .

Cap. unic. Licet,—Non obs tant ibus expec t a t i on ibus , benefìciorum pe rmuta t io fieri po le s t .—' Vide corr.ectionem Elencho II. n. 96. "

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . V .

4 Greg. IX. 1 Ex Cone, apud Silvaneclum. 2 Ex Cone. Bet vac. 5 ExConc . apud Silvanectum. 4 Ex eodem. 5 Urban. Vili.

T . I I .

6 Clem. II!. 7 Innoc. III. Senan. Archiep. 8 Idem Archiep. et P r a p . S . And.

et Scbolast. S . P e t r i Colon. •9 Greg. IX.

Ij. Bomf. VI il. Bit.fr. Ep. 44

t

346 !-"!• H I . T I T . X X E T X X I .

Cap. unic. Ne concessione.-De beneficiis causa permutalionis vacanti-bus facta aliis quàm permutantibus non t e n e t . - Iloc cap. determinai cap. Inter <17 de Preeb. e t Cùm vnivèrsorum 8 suprà hoc eod. tit ; vide circa permutationem beneflciorum cap. Admonet 4 de Renunc."

TIT. XX.—DE FEUDIS.

Cap. 1. Insinuatione.—Si dominus à vasallo recipit feudum in pignus, abstinendo ab ejus servitio, non debet computare f ructus in sortem.

2. Ex parte.—Potest Episcopus non obstante juramento de non infeu-dando et inconsulto Papa antiquum feudum ad Ecclesiam reversum novo vasallo coucedere. Item filio, vel consanguineo iilud alienantis; nec non ei, qui idem feudum jam deperditum recuperet , si facile ab Ecclesia recu-perar'! nequeat .—' Circa prohibitionem de infeudandis civitatibus et locis S. R. E. vide Constit. S Pii V. Admonet, Gregor. XIII. Inter cetera, SixtiV. Quanta., Innoc, IX. Qua; ab hac, e t Clem. VISI. Romani."

T I T . X X L — D E PIGNORIBUS ET ALUS CAUTIONIBUS.

Cap. 1. Nullus.—Res Ecclesia) pignorari non debent, nisi ex necessi-tate e t rationabili causa.—" Consule cap. Ambitiosw, de reb. Ec.cl. non alien, in Extr . com."

2. Lator.— Liber homo non potest pignorari. 3. Ex prcesentium,—Si Rector Ecclesie pro facto proprio rem Ecclesie

obligavit, cogitur ejus h a r e s rem redimere, e t Ecclesie resti tuere. 4. Ilio.— Si usurarius emit rem eo pacto, quòd post tempus res t i tua t

earn venditori, recipiendo aliquid ultra sortem, fructibus tamen in ea computatis judicatur contractus fenerat i t ius .

5. Ex litteris.—Mulier agit pro dote contra quemlibet detinentem bona mariti.

6. Cùm contra,—Si creditor, vel is, qui ab eo causam habet , tot f ru-c.lus percepii ex pignore, quod satisfactum est sorti, debet pignus resti-lui debitori

7. Supiificante.— Si is, qui sub pacto legis commissaria pignoravit rem suam, et juravit non contravenire, jus tè impeditus intra diem s t a lu -tum non redemi t, post diem redimere poteri t.

8. Cam constet,—Usufructuarius cavet, quòd fruetur rebus immobili-bus, salva ipsarum substantia, et pecuniam et est imationem mobilium, q u e consumuntur usu. finito usufructu restituet.

Ü. Clem V. in Conc. Vien. 1 Innoc. 111. Maurien. Episc. 2 Idem Archiep. Mediol. S . R. E .

Card. 1 Ex Conc. Rhemen. 2 I) Greg. Fantino desens . 3 Alex. III. Exon. Episc.

i Innoc. I I I . Gallando Subd. e t H. Vitali Canon. Pisan.

5 Idem Episc. Aquin. 6 Idem R. de Mont. for t . 7 Idem Hug. et Com. et Marficlo

Pisan Canon. 8 Greg. IX.

L U Ì I I . T I T . X X I I E T X X I I I . 347

T I T . X X I I . — D E FEDEJUSSOR1BUS.

Cap. I. Clericus.—Clericus fidejussionibus inserviens, deponatur.— ' l l e c prohibitio locum habet, si f requenter ac negàtionis causa fideju-heal: fidejussio t anen tenet , ut ex cap. seq ."

2. Pervenit — Compellitur Clericus servare fidejussorem indcmnein per assignationem reddituum suorum.

3. Constitulus.— Vcv distinctionem canonicam compellitur debitor a fidejussione absolvcre fidejussorem, qui à creditoribus molestatur.

4. Quod quibusdam.— Si sine licentia Prelat i et majoris partis capituli religiosus fldejusseril, vel mutuum acceperit, non tenetur Ecclesia; et ipse recipiens punitur, nisi mutuum sit versum in utilitatem Ecclesie .

5. Cam pro.—Fidejussor agit contra debilorem, antequam solvat , ut à ,'idejussione l i b e r e t u r . — 1 S i debitor dia in debiti solutione cessavit.— 2.° Si c e p i t dissipare bona sua.—3.° Si fidejussor super hoc condemnalus fuerit .

TIT. XXIII.—DE SOLUTIONIBUS.

Cap. 1. Ad hoc —Successor in beneficio tenetur solvere debita p r e decessoris pro necessitate Eccles ie con t r ada .

2. Si qnorumdam.—Si P re l a tu s obligat Ecclesiam pro alienis debitis, est suspensus ipso facto ab administratione spiritualium et temporalium, e t Ecclesia non tene tur —* H a c suspensio non est ab officio Ordinis, sen jurisdictionis et beneficii: neque est reservata, neque comprehendit Epi scopum cap. Quia periculosum do sentent . cxcom. in 6. Et vide notata suprà in cap. Exposuit 4 de dilat ion."

3. Odoardus.—Si Clericus non habeat, unde satisfaciat suis credi to-ribus, non debet excomunicari, nec alitor molestari; p re s t ab i t tamen cautionem saltern juratoriam de solvendo, cùm veneri t ad pinguiorein fortunam.—'Beneficium hujus cap. e t cap. Pervenit: ex Constitut. Pii V. Cupientes I. Nov. 1561. in Urbe non suffragatili- debiloribus eliam clericis, nisi ges ten t biretum viride; quod fermò statuerat etiam Paulus IV, ut re fer tur in citata Constit. Pii, sed neutra servatur in pràxi, saltern quoad clericos.—Vide additiones measlib. I. tit. XIX. post num. 477. no-tata in summariis t i t . 8. de dilation, cap. Esposuit 4. "

4. Is, qui-—Conqueréns se indebitò solvisse, hoc probare debet; nisi adversarius negans solutionem sibi f a d a m deinde convincalur.

1 Ex Can. 20. Apost. 2 Luc . III. Helien. Ep. et Archid.

Norvic. 3 Idem Cantuar . Archiep. 4 Innoc. III. in Conc. La i .

a Greg- IX. 1 Alex. III cap . Decan. Morin. 2 Greg. IX. Univers . Eccles. Pra; la t . 3 Idem. l)>can. et Canon. Tiillcn. 4 Idem.

L I B . H I . T I T . X X X V K T X X V .

TIT XXIV.—DE DÒN ATIOKIBUS.

Cap. I. Prudentes.—Prominentes aliquid donare, lamquam dcbituirf dare tenentur.

2. Fra&rnitatèm. —Non valet donatio facta à Prela to , inconsulto ca -pitulo, et in damnum Ecclesie.

3. Ceterum. —Praelatus Ecclesie non potest ejus res donare, nisi mo-dice sint et adsit consuetudo.

4. Consultalioiiibus — Ecclesia non vacans in beneiicium concedi ne -quit, sed in proprietatem sic; de aueioritate tarnen Episcopi, et sine p r e -j ud i ce Pre la t i—'Hodie ex Trid. sess. 21. cap. 13 et 43. ista unio fièri nequit sine auctoritate Pape . Consule etiam sess. 7, cap. 6 et 7. sess. \ 4 cap. 9. de reform, et Gonzal. hoc eod. cap. "

5. 'Per tuas.— Non obstante juramciito de non infeudando de novo, Pre la tus integrare potest feudum, si appareat vasallum in mensura fuisse deceptum.

6. Càm dilecti,—In donationibus pienissima üt interpretat io ; et oh hoc clausula onerosa post multas donationes apposita, proximam dona-tionem tantum respicit.

7. Pastòraiis.—Si Episcopus in Ecclesia, quam de consensu capitoli pio loco concessi!, percipiebat certos proventus, eos donasse videtur: alioquin omnes proventus, p re te r cathedraticum, cedunl pio loco. Et si Episcopus concessit de consensu patroni, intelligitur palronus donasse jus patro» natus.

s Inter.—Tractat de quadani donatione facta ab Hospitalariis. 9. Apostolicce. — Statuit quantitatem donationis quam potest facere-'

Episcopus de fructibus s u e Ecclesie lam pro consecranda aliqua Ecclesia, quam pro jam constructa dotanda. Distinctionem vide in Gonzal.

10. Propter.—Donatio propter ingratitudinem potest per donatorem, non per heredem ejus revocari, si donatur tacuit has causasi—!.3 Quòd donatarius manusin ipsum injeccerit.—2.8 Quòd atroces injurias eidem in-tulerit.—3.a Quòd presumpserit inferre grave damnum ipsius bonis.— 4.a Quòd periculum vi te intentaverit.

T I T . X X V . — D E PECULIO CLERICORUM.

Cap. 1. Investigandum.—Quesitum à Rectore Ecclesie tempore pro-motions nihil habente, presumittur de bonis Ecclesie ques i tum.

1 D. Greg. Asclepiod. Patrie. Gai. 2 Alex. III. Episc. Paris. 3 Idem. •i Idem Ab. S. Alban. 5 Innoc. III. Petro Episc. Florent. 6 Idem. R. Cedeburg., et G. Bri-

burg. Abbat. et .1. Rect..Eccl. Je lîilchale.

7 Idem Ep. Helien. 8 Idem Florent, et Fetul. ac Ar-

chiep. Pistor. 9 Idem Episc. S. And.

10 Greg. IX. 1 Ex (¡one. Are la t .

MB. III. TIT. XXVl. 343 2. Presbyter — De emplis à Prelato ex bonis Ecclesie debet instrumen-

tum confici nomine Ecclesie; alias Pre la tus est ab administratione re -movendus.

3. Ut unusquisque.—Quesita ab Episcopo post consecralioinem Ec-clesie relinquenda '¡sunt.

4. Inquirendum.—Émpia à Prelato ex emolumentis Ecclesie, efficiun-tur Ecclesie, licèi P re l a tu s emerit nomine alieno.

5. Si qu/s.—Meliorations fac te à Prela to in rebus Ecclesie sunt s ejus in vita, licèt dimittal beneficium: sed de his teslari nequit.

TITULUS XXVI . — D E T E S T A M E N T I ET ULTIMIS V O L U N T A -

TIBUS.

Cap. 1. Quorumdam.—EpiscópuS de rebus patrimonialibus teslari po-test; seeus de rebus Ecclesie, seu intuitu Ecclesie quesilis.—"Vide nota-tala infra cup. Relatum 12, et circa distributionem proventuum Ecclesi;:-sticorum inter vivos vide Trid. sess. 25. cap.. 1 de ref ."

2. Q4§— Abbatissa- testar! non potest, eliamsi nunquam induisset habitum—'Circa Regul'arium proprietatem vide Trident, sessione 25 ca-pii. 2.'de regular. , et circa professionem absque susceptione habitus vide eorrectionem Elencho II. numero 97."

3. Nos quidem.—Si intra annum à die monilionis non fit exequutio testamenti, bec devolvitur.ad Eoiseopum.—'Ex hoc textu inferunt Cano-nist® posse Episcopum reducere numerum missarum in certis casibus."

4. Indicante.—Debetur legatum ad pias causas, quamvis nudis verbis à testatore sit reliclum.

5. Filius.—Non debetur legatum, cùm testator rem non su am, sed Ecclesie legavit.

6. Si fueredis.—Heredi non adimplenti jussa lestatoris, ab Episcopo interdici tur res ii teslatore relieta.

7. Càm in officiis.—De bonis per Ecclesia® acquisitis Clerici teslari hon possunt.—"Vide notata in cap. Relatum 12, infra."

8. Ad hcec.—Mòderatam eleemosynam de bonis per Ecclesiam acquisi-tis Clerici facere possimi, etiam in egr i tudine constiteli .

9. Quia nos.— De bonis propriis, vel acquisitis intuite persone, Clerici testari possunt; de acquisitis intuitu Ecclesie non.

10. Càm esses.—Valet testamentum, quod parochianus facit coràm parocho et duobus teslibus; nec valet contraria consuetudo.—'An condi-

2 Ex eodem. 4 Idem Petro Snbd. Sicil. 5 ExEpist. PiiPap®. 5 Idem 801:0 Ep. Massau. 4 E x Conc. Rheni. 6* Ex Cone. Mogunt . o Ex ( .onc. Tole t . I i . Can. 4 . 7 Ex Couc. Later.-f Greg. Magn. Ante Camnan. Subd. 8 Alexand. III. 2 Idem Ep. Calar. 9 Idem Vigilien. Episc. 5 Idem Jan. Ep. Calar. 10 Idem Ubald. Hostien. Ep.

330 L ' i:, in. TIT. xxvi. tum in Urbe et e jus districtu juxta hoc e. staute s ta tuto 42. ejusdem U r -bis valeat, vide Fagn. hoc e. n. 157. et seqq."

11. Relation est—Valet ultima voluntas ad pias eausas coram duobus testibus.

12. Relatum,—De propriis potest testari Clericus; in acquisitis per Ecclesiam, etiamsi sint mobilia, succedit Ecclesia vel successor; potest tarnen aliqua servitoribus vel pauperibus elargiri: si autem defunctus ha -bet plures Ecclesias vel beneficia, fiel aquè divisio inter illa.—'Beneficia-ti incoiai, et Cives Urbis Romas in ea et e jus districtu decedentes possunt testari de bonis Ecclesia etiam ad eausas profanas ex-Constitut Julii III Cwpientes 6 Idus Marlii 1549, confirmata pro eadem Urbe et ejus districtu ad decern milliaria à Paulo V constitut. In eminenti 18 April. 1606, vi cujus, constit. et al te ri us constit. Alex. VII Decens, si decedant intestati , succe-dunt haredes .—In iisdem bonis aìiorum decedenti um sine testamento, aut sine facultate testandi succedit non Ecclesia ncque successor beneficii, ut in hac decretali , sed Camera Apost., ubi viget jus spolii ex Constitut. Pauli III Romani, etiamsi tes tarentur ad pias causas ex Constitut. P i i l \ In suprema: sic et in bonis Regularium vagantium et morientium extra claustra, acquisitis tamen extra eadem claustra, nisi habeant facultatem testandi ex Constit . Gregor. XIII Officii nostri: et Pauli IV Postquam.— Exc'piuntiu' Cardinales ubicumque decedunt, ac Curiales et Pre la t i ex Constit. Pii IV Decens: Item Conclavista ex Constit. Greg. XV Romanics; ac tandem beneficiati, quorum beneficimi! non excedil f ruc tus ducatorum auri tr iginta de camera ex Constit. S. Pii V Romani Quoad pluralitatem bènefìciorum vide Trid. sess. 24."

13. Cu m tibi—Temi tes tamentum, siquis extremam voluntatemsuam altcrius disposition! committit .

14. Officii.—De relictis Ecclesia petit Episcopus partem suam; licèt aliquid fuerit ei à testatore legatura, nisi ea conditione legatura fuerit, ut hoc contentus esset , et ipse acceptaverit. Quod tamen eo casu non te-ne!, quo fueri t in ejusdem fraudem relietum.

15. Requisisti.—Relietum Episcopo contemplatene persona non divi-ditur cura Ecclesia cathedrali: secùs si conteraplatione Ecclesia; sive n i -hil rel inquatur Ecc les ia , sive aliquid, sive conjunctim, sive separatili). Sin autera soli Ecclesia est factum relietum, Episcopus habebit portionera canonicali)- P rasumi tu r autem relietum conteraplatione Ecclesia factum, quando fit ab exlraneo habente administrationem; secùs si fiat ab admi-nistratione non habente. Cura Ecclesiis vero inferioribus Episcopus non dividi!, sibi relietum; quia non est sibi tanta communio cura Ecclesiis in-ferioribus, sicut cum cathedrali.—'Circa portionera canonicam vide Addi -tiones meas lib. I. tit. XXXI . post n. 235."

11 Idem Judie.- Velitr. 12 Idem Elcct. et Cap. Cassali. 13 lnnoc . III. Allisiod. E p . l i Idem C. Titul. Sancì. Laurent, in

Lue. Presbyr. Card. Aposl. Sed. Leg.

15 Idem.

LIB. ni . n r . xxvin. 351

10. Riiynulius.—In bonis palris, mairig et avi® habet quis debilam partem jure n a t u r a , in qua gravari neqilit; e t filius rogatus de res t i tuen-da ha red i t a t e sub conditione, detrahit debilam'jure n a t u r a , et Irebellia-nicam, in qua computantur f ruc tus post litis contestalionem percepti .

17. Tua.—Episcopus compellit fideicomraissarios seu exequulores t e -stamenti ad exequendas pias volunlates defunctorum, etiamsi tes ta tor hoc inlerdixisset.

18. Raynaldus.—F\\\üs rogatus res t i tuere l iaredi ta tem, detrahit t e r -tiain jure n a t u r a , et quartain trebellianicam, in quibus potest legata r e -linquere, h a r e d e s instituere et p a n a m imponere.

19. Joannes—Exequutor tes tamentar ius , qui suscepit illud officium, exequi compelli lur.

20. De his.—Canonica portio non solvitur de legalis Eccles ia , aliisque pio loco faclis pro ipsius ornalu, fabrica, luminariis, anniversario, seplirao, vigesirao, trigesimo die; sive aliis ad perpetuum cullum divinum, nisi fiant in fraudem.

I N S E X T O . — I b i l i t . X L Cap. 1. Si pater.—In fideicommissariis consli tut ionibus locum habet

quarlarum deductio, in direclis non: et substi tutiones interpretari debe-raus directas; dummodò conveniant verbis et personis inslitutis.

2. Religiosus.—Superior potest consentire religiosis deputa t i sexequu-toribus.—'In texlu non adstringitur superior ad licentiam impertiendam, e t vide seq. cap. Religiosis."—Pluribus exequutoribus dalis, uno morluo, vel in reraotis exis tente vel exequi nolente, unus officium cxequulionis exercebit , ne impedialur testatoris voluntas, nisi aliud per testatorem disponeretur .

I N C L E M E N T I N I S —Ibi t i t . V. Cap. ìimc.—Relig'ósis.—Ordinarius loci rationera exigit à Relegiosis

etiam exemptis, de teslamenlorum exequtitione, quas gesserunt , et circa id del inqucntes punii .

T1TULUS XXVII.—DE SUCCESIONIBUS AB I N T E S T A T O .

Cap. 1. Sed hoc,—Clericus bona propria dare potest, cui vult: sed si decedat intestatus et non habet consanguíneos, succedit Ecclesia.

2. Sancto.—Si o'.ini servus Presbyter factus intestatus decedat, ejus bona dividuntur inqualuor partes, quarura una assignatur Episcopo, altera Ecc les ia , tertia pauperibus, quarta parenlibus , si fuerint capaces; aliàs Episcopus earn in usura Ecclesia converted—''Vide notata supra cap. Re-latum 12."

16 Idem Episc. Tuscan. 1 Bonif. VIII. 17 Greg. IX. Noviod. Episc. 2 Idem. 18 Idem. U. Clem. V. in Cone. Vien. 19 idem.' 1 Ex Cone, apud Altejen. 20 Idem. 2 Ex Cone. Tribur. sub Arnul.

3. Cam diiedus.—Valet testaaiettlutu ad pias caucas copdUuai per ver-ba enunciativa, etiara propter aliud prolata quamquam successio seu t e -stati© veniat ad exclusionem a ' ter ius Ecclesia;. Vel sic: Per unum testero de veritate, et per eonfessione.ro etiam incidenter factam, probatur oblatio, etiam quoad effectum consequeiidi bona oblata.

TITULUS XXVIII.— D E S E P U L T U R I S .

Cap. 1. Ños instituía,—Decedens intestatus, sepelí tur in sepulchrq majorum, vel ubi el igi tur sepultura: parecia l is tamen Ecclesia babebit cano ni cam portionem ejus, quod reli'nquit Ecclesia; s epu l t u r a .

2. Relatum.—Qui converti tur ad monasterium medietatem bonorum, q u e pro anima sua disposuit, t ene tur relinquere Ecclesie pareciali.—"Vide abrogationem Elencbo I. n. 32."

3. Fraterni taf em. —Non polest gute, relicto majorum sepulchro, elige-re sibi sepulluram in Ecclesia, q u a de j u r e , vel ex privilegio non habet jus sepeiiendi.—"Vide correctionera Elencho I. n. 33."

4 Dehis.—Si quis in egr i tud ine , de qua decedit, offert se et sua mo-nasterio, Ecclesia pàracia l is babet inde canonical« portionem: secùs si in sanitate.—* Sic etiam die de secularibus ut r iusque sexus nondùm r e g u -lärem habitum indutis, sed ad bunc finem in novitiatum admissis, etiamsi ibidem sepeliantur propriis expensis.—Vide Card. Petra tom. 2. ad Con-sti t . 9. Innoc. III. sect. unic. n. 38. "

5. Ex parte.—Sepelientes pa rec i anum alienura, coguntur restituere. corpus e t q u a rat-io ne ipsius obtinuerunt.—" Et ilà etiam. juxta Consti t . Alex VII Alias pro parte."

6. Cùm liberum.—Summa ut suprà. 7. De ùxore,—il ulier nupta libere potest sibi el igere sepulturam.—

Pater ftìios impúberes, ubi voluerit, potest sepelirl facere, si hoc habet consuetudo loci.

8. Cùm super.—Si parec ianus Eccles ie cathedralis alibi sepelitur, de ipsius funeralibus, seu reiictis Ecclesie, s epu l tu re debetur quarta capi-tulo Ecclesie cathedralis.—' Vide notata suprà cap. Nos instituía 1 ."

9. Certificar i.—In quanti tate canonica, q u e debetur Ecclesie p a r e -ciali, Statur loci consuetudini.

10. hi nostra.—Privilegiati super jure funerandi sepelire possunt illos, qui apud eos el igunt sepulturam, solvendo tamen canonicum portionem Ecclesie parecial i . Si vero alios sepeliunt, tenentur rest i tuere quidquid occasione funeris receperunt .—' Vide notata supra cap. Ex parte 5 . "

5 lnnoc . III. Nicer . Episc. 1 L e o III. 2 Leo III. ve] IX. Fidel , pe r Dardan. 3 Innoc. II. "Januar. Episc. 4 Alex. III. Spolet . Episc. 5 Idem.

6 Idem F. D e t a n . e t R. Rheni. 7 Urban . III. E R . F lo r en t . 8 Idem P r a p . e t Canon . Fa ven t . 9 C lem. III .

10 I n n o c . III. Episc. Ciarom.

t !. Exparti;-—Gasualiter mortuus non debet privari ¡Ecclesiastica se-pul tura .

12. Sacris.—Si ossa excomraunicatorum sunt sepulta in Ecclesiastico cemeter io , et dicerni possunt, debent exhumari e t projici: aliàs secùs. —"Intel l ige si priùs nullum dederintsignum penitent?® cap. A nobis 18. de sent, exeom."

Ì 3 . Abolendo.—Terra cemeter ia ta pro sepultura fodienda vendi non debet.—' Ex communissiina tamen praxi vendi potest locus honorabiHor, e t capella pro construenda sepultura, etiam sine beneplacito Apostol. ex Decreto Cong. Cone. 6 Sept. 1659. in Meliteli, aliena!-, relat. à Card Pet»a torn. 5. ad Constit. Pauli II sect. 2. n. 18, quod tamen requiritur, si conce-datur usus capelle, seu sepul ture jam cons t ruc te ; ibidem num. 19."

14. Parochiano.—Excommunicato, qui per suum Presbyterum fuit absolutus in morte, in cemete r io sepeliri debet; e t ad satisfaciendum co-guntur heredes .—' Intellige secundam partem, si fuit excommunica to propter debitum proveniens ex delicto vel cont rac tu ,"

Ì N S E X T O . — I b i t i t . X I I . Cap. \ .—Animamm.—Hie prohibelur pactum de sepultura eligenda.

Non obstante pacto de ea eligenda, vel electa non mutanda, sepeliendus est quis, ubi aliàs erat de jure sepeliendus: et aliàs sepultus, cum omni-bus sepul ture obventibus r e s t i t u e n d o est; aliàs p e n a incurritur hie con-tenta .—' I d e s t interdicti quoad Ecclesiam tumulante®, ejusque c a m e l e -rium, donec intra decendium non fiat restitutio, ut suprà. Huic p e n e addita est i^Clem. V. cap. Cvpientes 3 de p e n . §. Sane excommunicato Pap® rcservala, sequuta elcctione per juramentum vel votum vel pactum, etiam non subsequuto effectu sepulture.—Vide ampliationem Elencho I. n. 34." •

2. Cùm quis.—Ecclesie dimiss® (intellige, ubi est sepultura ma-jorum), non debetur canonica portio, sed parecial i , et pluribus, si sunt plures.—' Quoad portionem solvendam paro.chiali, vide Trident, sess. 25, cap. 13. de ref. Quoad divisionem inter parochiales, si sint plures, quod potest conlingere, cùm quis duo domicilia ®qualiter inhabilat, v. g. per sex menses in uno, et per sex alios in altero est in viridi observantia etiam in Urbe, ut in s ta tuto Cleri Rom. c. 3. §. 19, q u e tamen equali tas non matliematicè, 'sed moraliler intelligi debet, ut ibidem explicatur.— Si vero quis inhabitet domum habenlem unum ingressum intra unam, et alterum intra aliam parochiam, lune portio canonica integra debetur parochie, intra quam est principalior i n g r e s s o ; Alois. Rice, in praxi for.. Eccles. decis. 333. in t. edit., e.l resolut. 510. in 2. edit. Et ita etiam de-cisum fuit ab Alex. Spore-Ili 10 Seplembr. 1694, lune Vicesgerenl. favore capituli S. Marie ad Marlyres de Urbe contra capilulum S. Eustachii r e -spectu clarissime familie D. VirginiiMarchionisCrescenzi, cujus palatium

11 Idem Archiep. Turon.-12 Idem Nidros. Ep. 13 Honor. III. Magai. E p .

t i Greg . IX. Ep. N. 1 Bon'if. Vili . 2 Idem.

3 5 i LIB. IH -TIT. X X « .

principaliorem ingressus habet in t ra parochiam d. S. M a r i ® . - I n loco ctiam minus religioso potest nova eligi sepul tura (id est, non parochia i,.\e» sepultuaria m a j o r u m . ) - I n q u a c u m q u e t a m e n M e s i a e l igatur sepul tura , ex Consllf. S. PII V. Cum primum; dettinoti corpus semper collocandum es t in t umba profunda infra te r ram; et caps® omnes, deposita ac alia ca~ daverum conditoria super t e r r am exis tent ia amovenda s u n t . "

3 Is qui.—Trauslatio person® ad cer tum locum facta ad tempus , E<F-clesife jus s e p u l t u r a non a u f e r t . - M u l i e r mortua, qu® plur ibus nups i t ,

cum viro ultimo sepel i tur . -4. Licet.—Ex consue tudine potes t pater impuberi eligere sepul luram,

pubes autem eligi t per se ipsum, et pro anima non legal s ine assensu pa -

t r is bona mm eas t rens ia . 5. Jí«í¿<7¿0s¿.—Religiosi, nisi multum remoti à monasterio, nequeunt

alibi eligere sepu l lu ram. I N C L E M E N T I N A . — I b i l i t . V I I . Cap. 1. Eos.-Etiam exempl i , qui iij casibus non permissis defunctos

sepeliunt i n c a m e t e r i i s tempore interdict!, vel qui scienter sepel iunt e x -communicatos publicó nominatim interdictos , vel manifestos usurar ios , excommunicat i sun t .

2 Dndum.—Pradicatores et Minores in locis suis liberé sepel iunt lilos, qui hoc liberé e leger int . De funeral ibus tarnen, e l quibuscumque obse r -vationibus e t re l ie t i s , e t iamde quibus aliàs nondebetur canonica, qua r l am, e t non ultra solvent Ecc les ia parochiali .

I N E X T R A V A G A X T I B U S C O M M U N I B C S . — I b i t i t . V I .

Cap. 1. Deteslandce.—Corpora defunclorum exenteranles , et ea imma-n i te r decoquenles , u t ossa à carnibus separata fe ran t sepelienda in t e r r a m suam, ipso facto sun t excommunicat i .

2. Super cathedram.—Super pradica l iooibus , confessionibus e l sepul -luris providet ad tollendas contenl iones , in ter Curatos et Jaeobitas ac Cordigeros. ' Vide correct ionem Elencho I . n . 3 5 . "

T I T . X X I X . — D E PAROCHIS ET ALIENIS PAROCHIANIS. •

Cap. 1. Si. Episcopus.—Inter Episcopum subs t i tu tum Episcopo h a r e -t ico, et ipsum Episcopum h a r e t i c u m r e v e r s u m e t ex d i spensa tene r e -ceptum, dividi tur Episcopatus modo bìc expresso. " Cum ex hoc cap. in una eademque dicecesi deberen t esse duo Episcopi, quod ab Innoc. Ili cap. Quoniam 14 de offlc. Jud. Ord. reproba tur tanquam mons t rum cum duobus capitibus in uno corpore , credi t h ic Fagn. aliler S. Sedem hodie Episcopo subs t i tu lo in simili casu provisuram. "

"3 Bonif. VHI. 2 Idem. i Idem. 1 Bonif. Vin. $ Idem. 2 Idem. I Clem. V. in Cone. Vien. 1 Ex Cone Afrie.

L I B . I I I . T I T . X X X . 335

2. Vt Dominicis.— Presbyter i parochiales dominicis diebus et festivis parac ianos alíenos ad missam admit tere non debent , si ex contemptu ad eorum Ecclesiam accedunt . * In t e x t u ' p r a c i p i t u r parochis, u t i n t e r r o -gent plebem, an al ienus parochianus sit in Ecclesia, qui proprio con-templo Pa rod io , velit ibi missam audire, e t si invenerint , ejiciant ab Ec -clesia. Huic tamen preeeepto derogatum et nedum ex contraria consue tu-dine, sed etiam ex Constit . Leon X. Inlelleximus \3 Novemb. 1517, qua declara tur satisfacere parochianum p r e c e p t o audiendi missam extra paro-chiam, non contemplo proprio parodio . Idem sancivit Clem. Vil i . Con-s t i t . Siguificatum 1592, cum eadem- cond i t ene ; Bened. XIV de Synod. D i e c . edit an . 175,5. lib. II. cap. 14. n . 9. notât nomine conlemptus i n t e -l l igendum esse aliquem dis t inctum actum ab auditione sacri ex t r a pa ro -chiam, quo quis sive expressè, sive tacitò se à proprio parocho aversum ostendi t . "

3. Nidlus.—Episcopus parochianum allerius sine ipsius licentia or-dinare non potest , nec eum ali ter judicare . ' Vide Trid. sess. 23.cap. 10. de refor . "

4. Super.—Fines parocbiarum, de quibus consta t , yel finibus coh®-rent ia p r e sc r ib í non possunt .

5. Signicavit.—Si pa rac ianus seu d i e c e s a n u s domicilium t r ans f e r t , p r imus P r a l a l u s in eo j u r a episcopalia seu d iecesana sibi non vendicati dec ime tamen p r e d i a l e s illius parœci® ei debentur , nisi a l ter i debeantur ex consuetudine.

T I T . X X X . — D E DECIMIS PRIMITIIS, ET OBLIGATIONIBUS.

Cap. 1. Decimam.—Exprimit quatuor genera decimarum, q u a ex ve-teri lege debeban tu r .

2. Novum.—' Circa hoc cap. vide in Auctore hoc eod. t i t . 5. e t ¡cor-rect ionem Elencho I. numero 36. "

3. Ex mxdtiplici.—Composite super decimis non tolli tur per pr ivi le-gium sequens, si de illa mentionem non facit .

4. Commissum,—Monachi t e n e n t u r solvere decimas p red ia l e s de p r a -diis noviter cu l t i s , de quibus decim® priùs solvebantur.

5. Pervenit.—Per excommunicat ionem conipellitur quid ad solvendas decimas de molendinis, piscariis, f a n o et lana, si vigeat consuetudo.

6. Nuncios.—Sumatur u t p r a c e d . 7 Cùm homines.—Decima f r u c t u u m , stat im cum collecti sunt,- so'.vi

debe t , non deduc t i s expensis .

2 Ex Conc. Nacnet. 5 Hadr. Papa. A Urb. III. Prior, de Novoloco et de

0 ^iciu. n i . 1 Hier. supr. Ezech.

2 Pasch. II. 5 Hadr. IV. Vigor. et Herford. Ep. i Idem Theohal. o Alex. III. Canluar". Archiep. 6 Idem Winton. Ep. 7 Idem Exon. efWigcrn. Ep.

336 LIB. i n . TIT. XXX. 8. DUecli.—Privilegiati super deeimis non solvend'vs de iis p red i i s ,

quie ab aliis c.onducunt, decimam solvere tenentur . 9. Suggestum.—Revocatur Privilegium de non solvendis deeimis, si e s

post facto incipit enormiter nocivum esse. 10. Ex parie.—Cistercienses, Templari! e l Hospitalarii decimam p r e -

di or um silo rum, quffl propriis manibus aut sumplibus excolunt , solvere non tenentur : alii vero Religiosi non solvimi deeimas de hortis e t nu l r i -mentis animalium, nec de novalibus, q u e propriis manibus ac sumplibus excolunt. .

11. Licet.—Privilegium super deeimis labornm non exlendttur ad ter ras. q u e aliis t radunlur excolende.

12. Ad audientiam.-Privilegium super deeimis laborum etiara ea. q u e non sunt novalia, comprehendit.

13. Quon!am.—Decime novalium debentur Eccles ie , in cu ju s pa re -cia surgunt ; si vero non sunt in certa p a r s e l a , debentur Diocesano, qui polest sibi ret inere, vel alteri Ecclesie concedere.

14. Parcc'nianos.—Decime possunl exigi quasi debilum. 15. Ad hcec.—Decima laico iure ^ered i ta r io concedi non potest, 16. De terris—Judei coguntur prediatès deeimas solvere aut p red ia

d i m i t t e r e . - Tide nolata infrà cap. HMtorum 2. de Jude i s e t c. Quanto 18. d e U s u r . "

17. Quamvls.—Decime vel oblationes Ecclesie laicis concedi non pos-simi et Pre la tus contrafaciens est puniendus.

18 Cùm snii .—Statur consuetudini, an colonus solval decimam Eccle-s ie , in cujus paree ia habet p r e d i a , an Ecclesie, ubi audit divina et per -cipit ecclesiastica Sacramenta.

19. Prohibemus.—Non potest laieus t ransferre decimam in ahum lai-cum, etiamsi cura Ululo iliam possideat.

20. Ad Apostolica;.—Venmz personalis debelu- Ecclesie, ubi quis per cipit sacramenta, licèi alicubì lucrum contigerit . In predial i vero statur consuetudini, si in aliena pareeia colonus pred ium eoluit. _

21. Ex parte.—De omni fructu predii solvende sunt dec ime — > ¡de moderalionem Elencho I. n. 37. *'

22. Non est.—Summa ut cap. 7. suprà. 23. Ex transmissa.—De redditibus molendini ad ver.tum solvende

sunt decime. 24. A nobis.—Locator, vel conductor possessionem tene tur ad deci-

mas, nisi se immunes ostendant.

8 Idem Monach. De Nembel. 9 Idem Ab. et Frat r . de Dalon.

10 Idem Tarac. Ep. 11 Idem. 12 Idem Convenir. Episc. etc. 13 Idem Brix. Ei i ;c. 14 litem Rhem. Ep. 15 Idem Arob. Ep. 16 Idem Massi!. Ep.

17 Idem. 18 Idem Massi!. Episc. 19 Idem ex Conc. Lat . 20 Luc. HI. Strigon. Ep. 21 C i l e s t . III. 22 Idem. 23 Iùem. 24 Innoc. III. Pistor. Episc

L ! B . 1 1 ! . T I T . X X X . ¿ O /

25. Tua.—Imperialis concesse sub quacuraque forma è solulione de-cimarum eximere non polest .—Decime novalium non perl inent ad laicurn, qui deeimas habet in feudum.

25. Tua.—Sine deductione seminis e t su.nptuum debent dominus et colonus decimam solvere; et non cui voluerint Ecc les ie , vel pauperibus, sed Ecclesie, cui debentur: quamvis earum paroehi inhoneslè et turpi ter v i v a n t .

27. Ex parte.—Privilegium super deeimis non solvendis Ecclesiasti c e parsone concessum, novalia comprehendit.

28. Pastorali*.—gotiàtor de lucro decimam solvit, deductis expen-sis, quas fac.it. de pecunia decimata: expense vero q u e fiunt pro habend.is fructibus solvi tur decima, etiam non deductis expensis faclis pro restau-randis rebus.

29. Cùm contingat.—Qui preser ibet deeimas in aliena pa ree i a , si ibi surgunt novalia. ipsorum deeimas non habebil.

30. Cam in tua.—Decima omnium fruöluum pred i i debetur ei, qui de-eimas ibi p rescr ips i t , sed ad aliud predium prescripl io non exlenditur .

31. Dudum.—Laici eliam Reges Ecclesias vel deci mas donare non pos-sunt; nec ex eorum titillo p res t a lu r causa préscribendi .

32. In àliquibus.—Domini prediorum cogi possunt, ut predia dent colenda talibus, à quibus sine contradictione Ecclesia possit deeimas consequi.

33. Cùm. non.—Priùs solvende sunt dec ime , quàra census seu tri-buta, et si priùs illa sólvuntur, posleà decimari debent.

34. Nuper.—Cistereienses, Templarii et Hospitalarii de f ruct ibus pos-sessionum, quas acquisierunt post Conc. Later. sub Innoc. HI. deeimas solvere tenenlur , si de illis priùs solvebantur.

35. interdicimvs.—interdici tur omnibus Ecclesiaslieis, ut deeimas de-tentas à laicis ad aliénas Ecclesias perlinenles in pignus recipere ab eis-dem laicis non p resumanl .

I N S E X T O . — I b i l i t . X I I I .

Cap. I. Discrctioni.—Populus ut Ecclesiis jusla debita persolval, est in predicalionibus et aliis exhortandus.—' Vide Trid. ses. 35 c. 12. de ref. "

2. Statuto.—Privilegium deeimas novalium concedens non indludil deeimas novalium per alios possessas tempore inpetrationis; et loca tan-lùm includit, ubi percipiebanlur a n t i q u e , ad portionem [anliquam.—Pri-vilegium decimarum novalium limitalum ad raensurara anliquarum non polest ultra dimidiam includere. Fallit in Cisterciensibus et Cartusiensi-

25 Idem Vercell. Ep. 2(5 Idem. 27 Idem Ab. S. Columb. 28 Idem Hlien. Ep. 29 idem Beivac. 30 idem eidem. • 31 Idem Vesprin. Episc.

32 Idem in Concil. Lateran. 33 Idem ibid. 54 Idem ibid. 35 Gi-eg. IX.

1 Idem Fratr . P r s d i c . et Mìror. 2 Alexand. IV.

bus.—Privilegiati super decimis recipiendis, Ecclesiis parecial ibus gratis assignare debent portiones pro debitis onsribus supportandis.—Decime per laicos ante Later. Cone, sub Alex. III. in feudum r e c e p t e àReligiosis per eos recogni te in feudum, non possunt ipsis Religiosis concedi sine Diecesanorum consensu — Dicecesani compellunt Religiosos exemptos solvere decimas parecial ibus Ecclesiis, si non agatur de rebus exemptis. —Religiosi etiam exempli de possessionibus acquisi lis et acquisendis, Ecclesiis parecial ibus solvere debent decimas, si quo ad hoe privilegiati non sunt.—Ex donalione laicorum habentes decimas antiquas, novales su-pervenientes in eodem loco non percipiunt. •

I N C L E M E N T I N I S . — I L N t i t . V I I I .

Cap. 1. Religiosi,—Religiosi pnesumentes usurpare decimas ex nova-libus, aut aliàs debitas, sive de animalibus farailiarium , et pastorum suo-rum voi alioruni, etiam animaba ipsa eorum gregibus immiscentium, seu de animalibus in fraudem Ecclessiarum pluribus in locis emplis, et sic emptis traditis venditioribus, vel aliis ab ipsis retinendis, seu de terris aliis traditis ad excollendum. si requisiti per illos, quorum interest , non desistunl intra mensem, vel de usurpatis vel retentis intra duos menses non fecerint emendam, suspensi sunt ab officiis, administrationibus et beneficiis; et talia non habentes sunt excommunicato.—' Hodie ex Bulla C e n e cap. <17. h e e excommunicato est reservata Pape.—Vide modera-tionem Elencho III. 11. 28. '"

2. Si bene/ìciorum.—Dècima beneticiorum alicui concessa ei debetur secundum taxationem, et de moneta cúrrente . Nec possunt collectores propter hoc distrahere, vel occupare ornamenta divinis officiis deputata.

I N E X T R V A G A N T 1 B U S C O M M Ü N 1 B U S . — I b i U t . V I I .

Cap. unic. Declarationes.—Cùm Bonif. Vili, decimam ad Ecclesiis et Ecclesiasticis exigi slatuisset , multa dubia. exinde soborta hic manifesta-tur .—' Vide Clement. II. eodem. tit . "

T I T . X X X I . — D E REGÜLARIBÜS ET TRANSEUNTIBUS AD

RELIGION EM.

Caip \ . Nullus.—Non potest quis ad Religionem admitti , nisi volens e t n e t a t e idoneus<—' Vide correctionem Elencho II. n. 98. "

2. Si quis.—Impubes monasterium ingressus, post annum à parenti -bus revocari non potest. Pubes per vim ingressus, post annum exigere vel à parentibus revocari non potest—' Vide moderationem Elencho II. in. 99. "

3. Ut Clerici.—Clericus secular is utens habitu et nomine monachali cogitur ut fiat monachus, vel ab hoedes is ta t .

1 Clem. V. in Cone. Vien. 2 Idem.

U. Bonif. Vili. Collect. Decima».

1 Ex Conc. Mogunt. 2 Ex eodem. 3 Ex Conc. Tolet. 4,

4. Fùiuii.—Novitia spontè se ingerens actibus professarurn censetur professa.—' Vide correctionem Elencho II. n. 100. "

5. Joannes.— Monachus temerò ad aliud monasterium translre, e t pecu-liura habere non polest.

6. Quia.—Ubi est dura c o n g r e g a t a vel Religio, requir i tur in proti -tenle plena pubertas, scilicet tempus 18 annorum. " Vide moderationem Elencho II. n. 101. *"

7. Non «st.—Si Cislerciensis sine licenlia sui Abbalis ad aliud mona-sterium transit , ad proprium monasterium regredì cogitur. ' Vide cor -rectionem Elencho II. n. 102. "

8. Ad nostrum.—Professio facta ante 14 anum non obligat: post 14 vero si fit per susceptionem habitus professorum, etiam non obligat, nisi detur perseverantia tridui. ' Vide correctionem Elencho II. n . 103."

9. Super.—Qui recipit habitum professorum, ubi dislincti sunt habitus, compelli tur ibi vel alibi esse Religiosus: sed si recipit habitum novitiorum, potest ad seculum redi 're.—' I l ec decretalis locum tanlum habet in eo qui volo se ohstrinxit in aliquo ex Ordinibus regul. proli Ieri, ut ex lectura textus, et Glos, verbo Votum, Ce te rùm per solam assumplioncm habi tus professorum ex Trid. sess. 25, cap. 15 de Regul. non inducilur professio regularis. "

10. Sane.—Canonicus regularis potest effici monachus, si Religio ad quam transi t , est strictior sua: aliàs secùs.

41. Significatum.—Minor 14 annis prolitendo non obligatur Religioni, nisi factus major ra tum habueri t . — ' Vide correctionem Elencho II. n. 104. "

12. Cùm virum.—S\ Glia minor 12 annis à parentibus monasterio t r a -dita, major facta spontè velelur , ad secu lum redire non potest .—' Vide correctionem Elencho II. num. 105. "

13. Porrectum.—Valet professio facia sine susceptione habitus Reh-gionis.—" Vide correctionem Elencho lì. n. 106. "

14. Cùm simus.—Si Pater se cum bonis suis et filio irepubere obtulit monasterio, filius factus major exire polest à Religione, et legltimam à monasterio petere .

15. Sicut.— Furiosus prolitendo, non obligatur, nisi factus s a n e mentis ratum habuerit .

16. Ad apostolicam.—Professio nec fieri, nec recipi debet intra tempus probationis; sed facta e t recepta t ene t .—' Vide correctionem Elencho II. n. 1 0 7 . "

17. Sicut.—Qui professionem facit, licèt in claustro numquam per-

4 E x Conc. Aurelian. 5 De Greg. Authem Subd. 6 Idem eidem. 7 Alex. III. Archiep. e t Episc. el

aliis per Call. 8 Idem Magistr- Fidantise Canon.

Civil. 9 Idem Helien. Epise.

10 Idem Amb. Ep. 11 Id< m Bel vac. Episc. 12 Clem. III. 13 In oc. III. N. d e Novo. 14 C i l e s t . III. 15 Innoc. HI. e t Ep. e t Cap. Tragar . 16 Idem Pisan. Archiep. 17 Idem Accon. Episc.

t

350 I!!- T1T- TvXX1

manseri't, sed in-siculo, el suis bonis usus fueri t , ad obscrvanliam r e g o -iarem compellitur.—' Vide correclionem Elencho IÎ. n. 108. "

i 8 L i c e t —Polest Re l ig ioso zelo sanct ions vita? ad Rehgionem t r a n -sire sfcricliorem, pelila priùs licentia Pre la t i su i , licet non obtenla etiamsi primum monasterium sit ilà privilegiatum, quod de ibo a i aliaci etiam arc litis transire non possit.

49 Veniens.-Coniuges Religionem profitendo ad invicem divertere possunt: abler si abjurant , et non se continent , illicilum est j u r a -mentum. , .

20 Consulti.—Qui ad monasterium converti lur , sumendo habilum novilii potest intra tempus probation's redire ad s ecu lum, nisi apparent cum vi tarn voluisse mutare o m n i n ò . - ' Vide correclionem Eiencho II. n . 409 et 1 1 0 . " , , , .

21 Postulasti.—Qui intra annum probat ions , non facta professione, redit ad secu lum, licitò potest ad Ordines el beneficia promoveri.

22. Ex parte—Qui ultra annum portât babitnm monachalem in mo-nasterio, ubi sunt habitus indistincti, censetur professus.—' Vide notata E l e n c h o II . n u m . 9 7 . "

23 Statuimus.—Intra probalionis. annum libéré quis redit ad s ecu lum, nisi professionem fecerit tacile vel expressè, vel appareat eum vitam m u -tare voluisse. Ad hoc ut dignoscanlur novitii à professig, debet habitus professorum benedici in locis, ubi habitus non est d i s t i n c t e s . - ' Vide correctionem Elencho II. n. 141. "

24. Ne religiosi.—Religiosi fugitivi annuatim sunt requirendi et co-l end i , - u t ad monasterium revertantur.—- Haec de'crelalis ex declarations Congr. Conc. jussu Urb. Vili hanceamdem innovantis, apposita in decreto de Apostat, fugitiv. et eject, servanda est in iis quoque, qui juris ordine servalo espulsi fue run t , dummodò tamen in expulsis subsil spes evidens cmendalioiiis.—Circa incorrigibilium ejectionem, vide in Auctore lib. Ili. hoc.eod. t i t . "

I N S E X T O . - - ' h i t i t . X I V . Cap. 1 • Is, quis— Si minor 14 annis ingreditur Religionem, in 15 anno

liber exit, nisi in ipso 15 anno professionem fecerit vel habilum profes-sorum réceper i t , vel expressè ralam habuerit professionem priùs à se factam. Si autem per tolum 15 annum portavil habitum, ubi non est d i -s t inctes , intelligitur professus, nisi tanta sit indislinctio, quòd viventes Ìum eis simili habitu induanlur. Si major 14 annis ingredi tur , si portât habitum per annum, quantumeumque sit indistinctes, intelligitur p r o -fessus.—' Vide correctionem Elencho II. n. 112. "

2. Non, solìim.—Predicalores et Minores intra annum probalionis quemquara ad professionem recipere non possunt; quod si fecerint, r cce -

18 Idem Prior, et Conv. Delviomen. 19 Idem Praîp. e t c . Colon. Diœc. 20 Idem Ab. De Asl l igien. e t MagiStr.

R. e t C . Canonie. T ra j ec t . <21 Idem Lingon. Kpisc.

22 Honor. III. Episc: Venet . in Gali. 23 Greg. IX. 24 Idem.

1 Innoc. IV. 2 Alex. IV. F r a t r . P r a d i c . et Minor.

L I B . M . T I T . X X X I . : ) I ) i

p l u s alligalus non est eoruin Ordini, et ipsi à receplione professions alio-rum sunt suspensi, et puniendi p e n a , q u e pro gravioribus culpis eis cousuevit inlligi.—' Habes in seq. cap. exlensiqnem. Vide correctionem Elencho II . n . 113 et ampliationem Elencho I I I num. 29. "

3. Const it-ationem.—Decretalis Non, solum extendilur ad omnes Men-dicantes.—' Vide correclionem Elencho I I . num. 114 etiam quoad reliqua lue disposila. "

4. Beneficium—Beneficium ingredientis Religionem intra annum pro-balionis non est alteri conferendum, nisi accédai ipsius consensus, vel consle t se absolutè vitam velie muta re , vel professionem expressam feceri t , vel scienter receperit habitum professorum. Interim tamen de -bebil per alium beneficio deserviri assignata eidem substituto congrua porlione, unde vivere possit.—' Vide correctionem Elencho II. n. 115. "

5. Qui—Secundum votum solemne Religionis derogat priori s im-plici.

6. Si ad solum.—Vacante monasterio, conventus novum recipil mo-nachum, si córamuniter ad Abbatem et eos special: si ad Abbatem solùm, secùs.

I N Ç L E M E N T I N I S . — I b i U t . I X .

Cap. 1. Ut professores.—Professi Ordìnem MendicantRim, etiam licite t ranseúntes ad non Mendicantes, licet administraciones habean t , non habent vocem in capitelo, eliamsi ahi de capitulo id concédant: nec clein-ceps consequi possunt adminislrationes, prioratus vel officia, etiam tam-quam Vicarii, nec pro se vel aliis animarum curam gerere, et irritât contrà factum. Ponit casum exceptum, quem vide in textu.—' S. P e n i -lentiaria dispensare solet super hac inhabilítale, leste Thes. de p e n i t . c. 4. n . 6. Verb. Religiosi transeúntes. "

2. Eos.—Pubes per annum deferens habilum novi lio ru m non patenter dislinctum ab habite professorum, intelligitur professus.—' Vide corre-tionem Elencho II. n. 116. "

I N E X T R A V A G A N T I B C S C O M M U N I B U S . — I b i l i t . V I I I .

Cap. 1. Viam.—Religiosi Mendicantes sub excommunications p e n a prohibenlur Iransire ad Religionem non Mendicantium quoeumque q u e -silo colore, quam ipso facto incurrunt tam recepti , quàm recipientes, quacumque licentia non obstante.

2. Ad nostrum—Religiosi sine sui superioris licentia ultra mare euntes , sunt ipso facto excommunicato nec ibi sunt ad predieat ionem vel divino-rum celcbrationem admiltendi.

1 Clem. V . in Gone. Vieil. 2 Idem. 1 Mart . IV. 2 Jo. II. Aven.

T I T . X X X I I . — D E CONVERSIONE CONJUGATORUM.

Gap. 1 . Prœtéfea.—Si vir de uxoris l icentia prof i te tur , et uxor ipsa suspecta nec cont inent iam vovet, nec Religionem ingredi tur , Episcöpus uxori v i rum res t i tue t .

2. Verum.—Ante matriraonium consummatum polest al ter c o n j u g u e , etiam altero invito, Religionem ingredi: sed remanens in s e c u l o , polest ad secunda vota t r ans i re .—' Circa primura vide Trid. sess. 24 de ref. mat r . can. 6, et secundum inlellige post soleranem professionem emissam à con juge in Religionem ingresso. F.t vide amplialionem Elencho III. n . 30. "

3. Quidam.—Qui invita uxore , professionem fecil, et ei posteà re'sti-tu i tu r , non compell i tur , m or tua uxore , ad monasterium redire: mat r imo-nium tarnen conl rahere non debet .

4. Cum sit.—Uxoratus Religionem in t ra re non potest, nisi et iam uxor ingredia tur , vel nisi suspecta non sit, et continentiam promi t l a t .

5. Conjugatus.—Conjugatus non est ordinandus ad sacros Ordines, nisi uxor cont inent iam prorai t ta t .

6. Sane. Uxora tus in Episcopum promoveri non potest , nisi uxor Re-ligionem prof i tea tur .

7. Ex publico.—Sponsa de priesen ti non cognita, q u a dicit se velie Religionem ingredi compell i tur in t ra cer tum tempus profi teri , vel a d l i e -r e r e marito.—" Hoc t e m p u s , quod est duorum mensium, inlell igendum est. antequam sponsa ingred ia tu r Religionem, ut in textu; si enim ingressa esset, expec ta re debere t sponsus lapsum unius anni à Trid. p r e s c r i p t sess. 25 cap. 15 de Regul . , quo completo, si non pro i i l ea tur , compelli debet , ut redeat ad v i rum suum. "

8. Uxoratus.—Summa ut cap. Cum sit 5 suprà . 9. Ex parte.—Conjugatus faciens professionem, uxore consentiente,

licèt nunquam intravi t monas ter ium, si mor tua conjuge, cum alia con-t r aha t , non valet mat r imonium, et monaster ium int rare compelli tur.— 'Vide notata Elencho II. n . 106 e t 1 0 8 . "

10. Consultât.—Professus Religionem, uxore sciente e t dissimulante, ea mortua, ad s e c u l u m redire non potest .

11. Charissimus.—Conjux, q u a cont inent iam vovit, t ene tu r reddcre debi tum conjugi ; licèt ad tempus voto consenser i t .

12. Placet.— Si a l ter conjuguai , a l tero ignorante , Religionem prof i t e -

1 Alex. III. Elisn. Episc. 2 Idem Saler. Episc. 3 Idem Pisan. Archiep. 4 Idem Exon. Ep. 5 Idem Strigon. et Goloc. Archiep. C) Idem eidem. 7 Idem Brix. Ep.

8 Idem G. Prior', et Fratrib. S . Joarm.

9 Urb. III. Prior. S. Crue, 10 Cœlest. III. 1! Idem. 12 Idem.

tur et propter hoc de monasterio educ i tu r , ilio mortuo, ad monas ter ium redi re non cog i t a r .

-13. Ad Apostolicam.—Summa ut cap. Cúm sit 5 suprà . 14. Esc p4rte.—Per ReUgionis professiOtìem, non per propositum c a -

st i ta t is s e r v a n d a in sácu lo dissoìvuntur sponsalia de p r e s e n t i . 15. Const i tutus.—Maritus faclus monachiis a conjuge adul te ra ta revo-

c a n non potest . 15. Veniens.—Uxor non potest repe tere mar i tum, de cu jus lice mia

Religionem intravi t , si post ingressum non continuit , licèt ad consen-t iendum seu ad dandam licentiam dolo fuer i t inducía.

17. Arcedens.—Uxor mari tum professum repetere potes t , non obs tante licentia profitendi ab ea metu extor ta .—'Vide nota ta in cap. Perlalum 1-de his , q u e vi e t c , "

18. Signi. fie avit,—Uxor professi , q u e dedit viro l icentiam profitendi, non compelli tur ingredi Religionem, si continens es t et non suspecta .

19. Gaudeamus.— Adul tera , quam mari lus reconcil iare non vul t , ad agendum p e n i t e n t i a m in aüquo claust ro collocatur.

20. Dudum.—Si con juges se ad invicem absolverunt , continentiam promit tendo, et u t e rque vel a l ter eorum Religionem prof i t e tu r , a l ter a l -ternai repetere non potest .

21. Mulier.—Que in fide remansi t , potest , nolente viro, qui ab infide-l i la te revertí tur , propter quam ab eo fue ra t judicio Eccles ie separata, ad Religionem liberò convolare.

• . TIT. XXXIII.—DE C O N V E R S I O N E I N F L D E L I Ü M .

Cap. 1. Laudab¡lem,— Non potest quis illam habere in uxorem, cujus mar i tum occidit machinat ione ipsius mulieris: sectrs, si sine maehinatione.

2. Ex litter is.—Si ai ter infidelium conjugum venit ad fidem, al tero remanen te in infideli tatis e r ro re , communis proles ass ignatur converso.

TIT. XXXIV.—DE V O T O , E T V O T I R E D E M P T I O N E .

Cap. 1. De peregrination's.—Vota possunt eleemosynis redimi, vel in a ì iudcommular i superioris auctor i ta te , et jus ta causa redimendi vel rail-tandi.

2. Venienti*.—Gommutat Papa votum u' . tramarinum, in his maximè, qui in puerili e t a t e voverunt .

13 Innoc. III. Archiep. Pisan. 14 Idem Lugdun. Archiep. 15 Idem Ruthen. Episc. 16 Idem Episc. Patav. vel Pietav. et

Ab. Borun. Barderberg. 17 Idem. 18 Honor. IH. Episc. Decan. Tiies.

Lingon.

19 Greg. IX. 9,0 Idem J. Moniali Monast. de Plauila. 21 Greg. IX.-

1 Crelest. HI. 2 Greg. IX. Argen. Ep. 1 Alex. III. Exon. Episc. 2 Idpm Norie. Episc.

3 6 1 L B . I I I . T I T . X X X I V .

' 3. Litteraturam.—Solum pFopositum susciplemli habilum religiosurct votum non inducit.

4. Scrittura.—Omiie votum mutabile est in votum Reìigionis. 8. Non est.—Exequutio voti ultramarini auctoritate Papa; potest ex-

causa differri. 6. Licet.—Ecclesia compellil heredem laicum per excommunicat io-

nem et honorum subtractionem ad exequutionem voti ul t ramarini , ad quod se obligavit pro defuncto.

7. Magnœ.—Commutât Papa votum ul t ramarinum in vigilias, orat io-nes e t jejunia, tune maximè, cùm cessât causa, q u e induxit ad vovcndum, ita etiam quod expense faciende in eundò, inorando et redeundo, in le -gral i ter mit tantur in T e r r e Sane te subsidium.

8. Quocl super —Impedito ad tempus exeaui votum ul t ramarinum con-ccditur dilatio: perpetuò verò impedito indicitur redemptio in eo, quod magìs expediat T e r r e Sancte .

9. Ex multa.—Xotum ultramarinum commutal i potest per solum P a -pain, vel de ipsius speciali mandato.—'Ex Constit. Sixt. IV. Et si Domini-ci, hoc et alia quatuor vota P a p e reservala commutantes p r e t ex tu privile-giorum incurrunt excomumcationem eidem P a p e reservatam.'"—Ilabiles ad eundum, sed inhabiles ad pugnandum, si sunt strenui .Consilio, vel mi-lites bellatores possunt seeum ducere, votum ultramarinum non red i -munt.—Uxores possunt sequi viros ultra mare, si volunt; sed non t enen -tu r , nisi et i p se voverint.—Viri sine consensu uxorum emit tere possunt votum ultramarinujji.—Clerici tanquam inhabiles ad pugnandum redimunt votum ultramarinum; secùs, si sint Consilio strenui vel officio pred ica t io-nis instruct!, aut deputati Magnatuum obsequio, aut ità diviles et po len-tes, ut secum propriis expensis bellatores ducere valeant.

10. Per tuas.—Qui vovit Religionem ingredi , si voto non completo fiat Episcopus, renunciare debet et votum implere.—"Inteil ige, si sit tan -turn electus, ut in texlu, quia acceptalio Episcopatus non est votum. Se -cùs autem si confirmâtes aut consecrates f ue r i t , quia propter matrimonii spiritualis vinculum inter ipsum et Ecclesiam, non potest votum implere, inconsulto Papa ."

11. Postulasiis.—Prelatus etiam professas, potest votum ultramarinum remittere, et in suos vigesimam proventuum Ecclesie eonverterc.

I N S E X T O . — I b i t i t . X V .

Cap. unie. Quod votum.—Votum solemnizatum per susceptlonem sacri Ordinis, vel per professionem factam in aliqua Religione approbate, dir i-mit matrimonium post contractera; alias solùm impedii e t non dirimit.— 'Vide Elencho II. num. 117."

3 Idem M. Ab. de Vadsorden . ve l Madford.

4 Alex . III. Un ive r s . Ab. Cis te re . Ord. per A n g l .

5 Honor . HI. S t r i gon . Arc luep . 6 Idem And Duci Hung . 7 Innoc. III. T r e c e u . l 'piscs

8 Idem C a n t u a r . A r c h i e p . 9 I d e m e i d e m .

10 Idem Goben . E l e c t . 11 Honor . III. Sa r i sba r . e t Beregad-

Prsep • II. Bonif . Vi l i . Mitiv. E p .

I.IB. IN. TIT. xxxv. ''6<> I N E X T R A V A G A N T I B U S J O A N N I S X X I I . — I b i t i l . V I .

Cap. unic. Antiqua.—Votum per susceptionem sacri ordinis solemni-zatum impedit matrimonium sequens, non p recedens , licèi nondum con-suinmatum. Hoc durante, etiam nondum consummate rccipiens aliquem sacrum Ordinem, dissoluto etiam matrimonio, nec in ilio ministrare, nec ad superiores ascendere poteri t , nisi aliquam Religionem approbatam in-grediatur, et ejus regulam expressè vel tacitò profiteatur. Talis conjuga-tus sic ord'matus est per Diecesanum monemlus, ut Religionem ingre-diatur, si matrimonium nondum est consummatum quòd si renueri t , et uxor institerit, compellitur per excominunicalionem ad matrimonii con-summalionem.—'Vide correctionem Elencho II. num. 118. "

TIT. XXXV.—DE S T A T U M O N A C H O R U M E T C A N O N I C O R U M

R E G U L A R I U M .

Cap. I. Theodosius. —Dirocesanus non debet molestare monasteri«, pre lerquam pro causa correclionis, nec eis oblala sibi vindicare.

2. Monachi.—Monachi non debent poni singuli per parecias . Si pro monachatu aliquid detur, receptus à sacris Ordinibus prohibetur , el reei-piens ab officio suspenditur. Monachus babens peculium sine licentia Ab-batis, ab allaris communione removetur, et sic decedens sepullura et f r a -trum communione privatur. Si pecunia confertur pro habendo aliquod officium in raonasterio, dans et recipiens deponuntur in prioratibus con-ventualibus per electionem inslituti non sunt removendi sine causa ralio-nabili; id est, si fuerint dilapidatores, vel incont inenter vixérint aut ali-quid simile egerint ; v e l si pro necessitate majoris officii de C o n s i l i o f ra l rum fuerint transferendi.—'Vide Fagn. cap. Quod Dei. num. 17.—Circa pecu-liiini vide constit. Clem. Vili Religiosi de l a r g . mun. e t U r b . Vili Nuper:

3. Recolent.es.—Monet Cistercienses, ut servent regulam secundum pri,mevani institulionem: et domus religiosa aggregata Cisterciensibus, eorum mores servare tenetur.—'Hoc statutum est de omnibus Regul. à Trid. sess. 25 cap. I de Regul., e t vide correctionem Elencho I. num 38."'

4. Super.—Regularis Canonicus, qui non resignavit proprium in morte, non debel in cemete r io sepeliri: et si de facto sepultus fuit, inde debet exhumari, si sine scandalo fieri potest.—'Vide Trid. sess. 25. e. 2 de Regul ."

5. Quod Dei.—Canonicus regularis potest prefici Ecclesia parecial i , etiam seculari ; sed debet habere socium secum sui Ordinis, si commodò fieri po t e s t . .

6. Cùm ad Monaslerium.—Tractat:—1.° De vestibus Monactiorum:—

U. Joan il. XXII. A v e n , t I). Greg . F o r t u n . Episc . Xeapol . 2 E x Gone. L a t . sub Alex. III . 3 Alex . III. Univers . Ab. e l Gon-

ve r s . Gis te r . O r d .

4 Gleni. III. Innoc . I I I . U b a i . P leb . S Gab . •

6 Idem Ab. et Conven t . Sublac .

385 Lin. IN TIT . xxxv.

S.° De abdicalionc proprie ta t is :—3.° I)e silenlio:—4-° De cihis:—5.° De officiis in gene re et in specie.—"In lexlu pcsecipitur. ut proprietar ius ex-pe l la tur de monasterio, sed vide notata cap. Matum 7. ne Cleric, vel Monac. e t c . "

7. In singulis.—Staluit:—1.° De conciliis Regularium provincialibus calebrandis s ingul is t r i e n n l i s — 2 . ° Moderalur n u m e r u m evectionum et j e r s o n a r u m venient ium.—3.° Disponit de I n s t r u c t o r i b u s e t P r e s i d e n t ' b u s c.ipitulo.—4.° De tempore, quo du re t capituium et quid ibi liet.—5.° Ut observe lur , quod ibi fict.—8.° De ca.pitulo sequenti .—7.° De communi vita ducenda!—8.° De Visitatoribus eligendis et ipsorum officio.—9.° H®c extendit ad Canonicos regulares.—10. Providet super discordia Yis i ta to-rum.—11. Horla tur Dicecesanos ad monasler iorum re format ionem.— 12. P rac ip i l p r o l e r v o s e t similes compesci ab offensis monaster iorum.— ' Loquitur de Reguiar ibus non exempt i s viventibus sub regula Ordin. S. Bened., et h®edec re t a l i s conf i rmatur a Trident , sess. 25. c. 8. de R e -gu l . , e t vide ampiiat ionem Elencho III. n u m . 31 ac innovationem E!en-cho IV. num. 19 ."

8. Ei, qua.—Tractat:—1.° De correctione monaehorum:—2." De cor -rec t ione Abbatum:—3.° Visitalorum:—4.° De siecularibus in monasleri is beneficiatis .—5 0 Const i tu t ionem extendi t ad monia les .—'Circa ejeclio-nem incorrigibilium nota ut sup ra c. Cum ad Monasterhnn 6. Quoad cor-rect ionem vide Trid . sess. 25. cap. 14. de l tegul.—Circa amotionem Ab-balis et lelarn judiciar iam, de qua in t e x t u . vide Clementin. Srepe contin-git. de verb , s ign. , e l t^xtus loquitur de Abbat non e x e m p t i s . "

! N S E X T O . — I b i t i l . X V I .

Cap. unic . Pericul so.—Moniales tacile vel express^ profess®, c l ausu -ras monasteri i exire non possunl , nee alii ad illas in l ra re nisi causa legi-tima et superioris l icentia in le rven ia t .—'Vide amplialionem Elencho III. n. 32 e l 33, ac innovationem Elencbo IV, n . 20 ."—In monaster io non Mendicantium tot sorores deben t recipi , quot po te runt s ine penuria su -s lentar i ; e l ultra non valet recepl io .—' Vide correet ionem Elencho I I . num. 119 et amplial ionem Elencho III. n. 32 e l 33."—Abbatiss® Principi-bus siecularib ' js ad ildelitalis sacramenlum pr®slandum ads t r ic t®, si non possunt per procuratorem jurare , personaliter exeundo moaas le r ium, j u -rabunt absque dilatione ad monasterium se redi turas .—Compel lunlur Do-mini temp or ales per censuram, u t in suis curi is admi l lan t Abbalissas per p rocura tores li t iga e. Ecclesiaslici ver6 in lemporalibus el spir i tual ibus earum p r o c u r a t o r s admi t le re debent .—Ordinar i i locorum in subject is monasteri is propria, in exempt is Apostol. auc tor i ta le clausuram procura-re debent: nec est propter hoc in aliis casibus jurisdict io in exemptos eis a t l r ibu ta .

I N C L E M E N T I N 1 S . — I b i l i t X .

Cap. 1. Ne in ggro.— In terdic i l ]monachis n igr is exquisilum ornatum

7 Idem in Concil. Lateranen. U. Bonif. VIII. 8 Honor. HI Abbat. et Monadi, in 1 Clem. V. in Cone, Vieu.

LomBar. et Marc. Trevis.

I I S . H I . T I T . X X X V I . 3 O 7 •

in vest lhus, cibis, equi ta tur is et lect isterniis . P r o v i d e t ' c i r c a quai i latem ves t ium etc . , confessionem, communioncm, exposit ionem r e g u l a e t novi t io rum ins t ruct ionem.—' Vide Elencho III num. 34."—Providet c i rca v e -nat iones et auccpat iones e l contra eun t e s ad curias Pr incipum sine l icen. tia suorum super iorum, vel alias vagantes , vel intra septa monasteri i a r -ma l enen le s .—' Hodie facu l tasdepulandl religiososad servi l ia Principum

e t Episcoporum sublala est Superior ibus regul . ex decret is general ibus Clement , Vili innovalis ab Urb. Vili in decret is de celeb, miss. §. 19."— Providet circa eorum soii ludines, Priorum ®latem, Sacerdotium, p rofes -

s i o n e m , habi ta t ionem, ordinalionem et dóctr inam monaehorum. Confir-mat e t innovai capp. Cum ad monaster'urn 6, In Singulis 7.

2. Attendenfes.—Moniales soli Pap® subjec t®, e l Canonici s®culares per Órdinarios et alia exempla per suos Pr®latos debent annis s ingulis visi tari , et ponit n u m e r u m personarutn visitation-! in teresse debent ium. — ' Quoad visilationem exemptorum per suos Pr®latos vide Tr ident , sess. 25. cap. 8. de Regul. el amplial ionem Elencho III. num. 35 . "

T I T . X X X V I . — D E RELTGIOSIS DOMIBUS, UT EPISCOPO SINT SUBJECT^.

Cap. 1. Nunc.—Si dub i ta tu r in cu jus diceeesi sit Basilica consecranda, ille Episcopus consecrabit , qui pr iús in ilio loco episcopaiia exercebat .

2. Quia.—Nihil ju r i s deper i t Episcopo, in cu jus dicecesi sita est ecc le-s ia , quam Papa unit Eeclesi® allerius di®cesis.

3. De Xenodockiis.—Episcopo ejusque ordinationi subsun t omnia loca p i a . — ' An Hospilalia sub immediata protécl ione Regum eximan tur à Trid . sess . 22. cap. 8. de reformalione à v i s i t a teneEpiseopi , vide Fagnan . hoc eodem cap. il. 4 .19 e t s e q q . "

4. Ad hwc— Locus auc tor i la te Episcopi ad usum hospital i tat is deputa-tus , e s t religiosus, et ad mundanos usus redire non debet .

5. Inter.—Locus religiosus debet r e fo rman de Religiosis dumtaxa t , non de s scu la r ibus , nisi in defectum Religiosorum.—* Facul tas reducendi monaster ia Regular ium ad s ta tum Clericorum secu la r ium, e t iam ob col-l apsam regulärem disciplinara est tan tüm penes Papam ex Consti t . I n -n o c e n t . X Inter cetera 17 Decemb. 1649. e t Instaurando; Idib. Octob. 1652."

6. Constitutus.—Ecclesia sita in dicecesi Episcopi l ene tur íIli in episco-pal ibus respondere, nisi appareant remissa legitime, e t potest Episcopus, r emi t t endo episcopaiia, censum sibi re t iñere .

7. Cùm venerabilis.— Episcopus petens Ecclesiam quoad temporai ia e t spiritualia, obline! in ;spirilualibus eo ipso quod probat esse in sua

2 Idem ibidem. i Urban. III. Ariminen. Episcon. 1 Incer. Pcntif. 5 Innoc. HI. Constanlinop Patriare. 2 D. Greg. Agap. Abb. 6 Idem Ab. et Fratr. Cryp. Fer o Ev Deer. Eng. IF, in Syn. Rom. 7 Wem Ab. et Conv Far.

cel. an. 326.

3ri8 I . I B . ILL T I T . X X . X V 1 .

I I f

«Tioscesi, si non appareat .exempt»; sed in t empora l i bus succumbi t , nisi

al i ter doceat de j u r e suo. . . 8. Chm dilectus.—Monaslerium subjec tum es t Episcopo, in cu ju s d.ce-

cesi situra est, nisi p robe tu r e x e m p t u m . 9 Ne nimia.—Novam Religionem non licet cons t i tue re sine a u c t o n t a -

te P a p e , nec in diversis monasteriis potest qu i s esse Abbas vel Monachus. —• Vide ampliat ionem in seq. et correct ionem E lencho II. 11. 120.

I N S E X T O . — I b i t i t , X V I I .

Cap. unic . Religionum.-Xon licet novum Ordinem vel Religionem, a u t bab i tum nov® Relig. creare et assumere , e l revocantur Ordines Men-d i c a n t e ® tferPapam non approbati , creal i pos t Concilium Lagdunensc ,,273 - R e l i g i o s i Mendicalites per Papam pos t d ic tum Cone, approbat i et • „ i s t i t u t i , n o n p o s s u n t a l i q u e m a d professionem rec ipere , domum vel lo-cum de novo acquirere , nec acquisita sine l icent ia al ienare, nec e x l r a n e . s p r e d i c a r e , confessiones eorum audire vel ad sepu l lu ram admi t t e re . Contra factum non tene t et conlrafacicns excommunica tus es t . Revoca-tio Ordinum Mendicantium, P red i ca to re s , Minores , Eremilanos e l Carme-li tas non comprel iendi t . Exis tens de Ordinibus revocal is , non collegia-l i ter , sed s ingular i ter ad alios Ordines t rans i re potest .

I N C L E M E N T I N I S —Ibi tit . X I .

Cap. 1. Cùm de quibusdam.—Mulieres s ta tura Beguinarum sec tantes et de novo assumenles , a c Religiosi in hoc dan t e s consilium vel favorem, ipso facto sun t excommunicat i : s ta tus t a m e n posnitentialis per hoc non in le rd ic i tu r .

2. Quia contingit.—Statuii hospitalia re formar i per Collatores ìpso-rum, et cogi Rectores eorum ad conserva t ionem locorum et suorum j u -r iunì , et ad hospital i talem t^nendam: s ta tu i i per locorum Ordinarios s u p -plere defectum vel negl igent iam Collatorum, etiam ci rca exempta . Pr®-cipit hospitalia in beneficium non coucedi, nisi in duobus casibus, e t r e -probai contrariam consuetudinem, submi t t ens , quales esse debean t , q u i -bus administrat io ipsa commilt i tur e t de ipsorum ju ramen to , inventario e t ra t ione r e d d e n d a — ' Vide ampliationem Elencho III. n . .35 ;e t Elencho IV. n Declarat const i tut ionem non extendi ad hospitalia Religiosorum Militarium Ordinum. Conservai anliquas consue tud ines tal ium locorum circa divina officia et Sacramenta .

I N E X T R A V A G A N T I B U S J O A N N . X X I I . — I b i t i l . V I I .

Cap. unic. Sancta. Secta et Religio Eral ice l lorum sive Beguinorum, qui se dicebant de tert io Ordine B. Francisci , cassa tur , quoniam inter c e -te ros e r rores , Ecclesiastica sacramenta despiciebanl .

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B U S — I b i t i t . I X

Cap. unic . Ratio. Licèi Beguinarum s t a t u s sit per Clem. V. reproba-

8 Idem Lueen . Ep. Ab. de Melon, et. P e t r . Joan. Archid. Astoric.

9 Idem in Cbne. Lat . U. Greg, in Goneil. Lugdun.

1 C l e m . V. in Gone. Vien. 2 Idem.

U. Joann. XXII. Aven. U. l d e n r

L I B . H I . n r . X X X V I I L I x x x v i u . 3 S 9

t u s , permi t l i tu r tarnen mulieribus fide dignis, q u e nec sun t culpabiles, n e c suspect® sub habitu Beguinarum vivere, nec sunt tales per Ordina-rios raolestand®.—' Vide cap. 1. in Clement, s u p r à . "

TIT. XXXVII.—DE CAPELLIS MONACHORUM E T ALIORUM

RELIGIOSORUM.

Cap. 1. In Ecclesiis.—Ad curam monaster io subjec lam non monachi , sed s e c u l a r e s Clerici pr®ficiuntur , et Episcopis subsun t . '—Vide corre-c t ionem Elencho II. n. 121."

2. Dilectus.—Si Ecclesia non cathedral is vindicat sibi jus in alia Ec-clesia, obtinebit solùm quoad ea, qu® probabit sibi 'deberi pr®scr ipt ione vel alio legi limo modo.

3. Ex parte.—in pr iora t ibus Monachorum non possunt singuli Mona-chi commorari , etiamsi super hoc habeant rescr iptura Apostolicum, nisi in ilio fiat menlio de Lateran. Cone, sub Alexandro III.

4. Ad audientiam.—Ordinarius compellit Abbalera, ut Monachos à Priorat ibus revocet ad c laus t rum, vel eis socios ad junga t .

IN S E X T O .—Ibi titulo XVIII. Cap. unic . Presbiteri-—Insti tuli in Ecclesiis Monachorum ad curam

populi per Episcopum ad ipsorum pr®senta t ionem, per euradem, si causa subsi t , sint destituendi.—"Vide correct ionem Elencho II. n. 122.

TILULUS XXXVIII.—DE J U R E PATRONATUS.

Cap. 1. Perlatum.—Si propter discordiam Pal ronorum Ecclesia caret admin is t ra to re ,cessa tur in Ecclesia à Divinis; to l lun tur re l iquia , e t ostia c l audun tu r , si al i ter sine scandalo Ecc les ia provideri non potest.—"Vide correct ionem Elencho I. n u m . 39 . "

2. Qìiacumque.— Summalur ut suprà . -^ 'Vide correct ionem Elencho I. n u m . 40 ."

3. Quoniam.—-Sì patroni in pr®sentando d iscordant , pr®fertur p r®-sentatus à majori parte , si es t idoneus: et si hoc sine scandalo fieri non potes t , vel Patroni intra tempus debitum non p r e s e n t a n t , Episcopus o r -dinabit Ecclesiain.

4. Prceterea.—Excommunicantur Patroni laici, qui Clericos inst i tuunt e t des t i tu tuun t in Ecclesiis et iam patronat is , vel bona ipsarum aliter ad-minis t rant : e t Clerici, qui insti tutionem laicorum recipiunt communione

1 Urban. II. in Cone. Claromon. an . 1093.

2 Innoe. I I I . Arehipr. e tc . S. Cter. de Urb Transtyb.

3 Honor. III Epise. Veneten. I Idem Burdeg Ep.

T . U .

U. Bonif. V i l i . 1 Ex Gone. Mediolanen. 2 E x Gone. Tr ibur . 3 Ex Gone. Lnfer . sub Alex. III. 4 Ex eodem.

'i f t-S

370 t IB. IH. TIT. XXXVIII.

priventur.—"ExConc. Later, sub Leone X dicti Clerici redduntur insuper inhabiles ad qualibet beneficia obtinenda, donee à Papa fuerint dispensati; Lhes. Verb. Beneficium c. 8. n. 3, quod idem 'slaluitur cap. Quisquis 43. de Elect., etvide notala.infrà cap. Illud 8.

o. ' Quod autem.— Si Patronus laicus successive presenta i duos, et se-cundus instituitur ab Episcopo, valet ins t i tu te . Patronus non polesl Cle-rico, vel alteri Ecclesia conferre Ecclesiam patronatam, vel alteri donare. *

6. Qiii'it.—Comparans vel emens juspatronatus, eo spoliari debet. Vel sic: Qui emit juspatronatus, ut possit p resentare filium vel nepole.m sen quern vult, eo privari debet.-?-'Vide ampliationem Elencho III. num. 37 "

7. Ex litteris.—Juspatronatus consistens in aliqua Universitate t em-poralium, transit cum ipsa Universitate, licèt b e e transeat tantum quoad utile dominium, nisi jurispatronatus specificò sit exceplum.

8. lllud,—Si Laicus Clerico vel religioso loco concedit Ecclesiam sine consensu Episcopi, non obstante tali concessione, qua non valet, ad ipsam Ecclesiam, cùm vacaverit, poterit presentare, et earn alteri Ecclesia de consensu Episcopi poleritconcedere.—'Hoc cap. concordat cum capp. Cùm Laici, et Suggestum infra. Quoad prasenlationem faciendam Episcopo, et quard nullitatem presentat ionis abler fac te vide Trid. sess. 4 4. c 13. de r e f . "

9. Querimonia.—Instituti in Ecclesiis patronatis, per -novos Patronos mutari non possunt, nec vicissitudines Ecclesiarum per eos fieri.

40. Cùm laici.—Patronus Ecclesiam Clerico, inconsulto E piscopo, conferre non potest, et si contuierit. potest, hoc non obstante, ad Eccle-siam presentare alium Rectorem ab Episcopo instituendum.—"Nota ut in "cap. Illud 8 suprà ."

11. Cura.—Religiosi sine Diecesani consensu vindicare vel ret inere non possunt Ecclesias sibi concessas à laicis in iisdem juspatronatus ha-bentibus, nisi legitime prascr ipser in t , vel posleà Dicecesanus con-senserit.

12. Si vero.—Si Patroni Ecclesia vacantis intra tempus à jure conccs-sum non presentant ,Episcopus ordinabit Ecclesiam.

13. Cùm sceculum.—Si juspatronatus Ecclesie advenit ad exemptos, per hoc in nullo debet ledi jus episcopale.

14. Ex insinuatione.— Sine consensu Patroni non potest quis Ecclesiam o ccupare.

15. Consuluit.—Non potest Patronus Ecclesiam sibi retinere, vel etiam alteri concedere propria auctoritate.

5 Alex. HI. Ebor. Archiep. 6 Idem Exen. Episc. 7 Idem H. Esord. Episc. 8 Idem W'inton. Episc. 9 Idem eidem.

10 Idem Ebor. Arehipp.

11 IdemAb. et Prior. et Cleric. Ar-chiepiscopat. Eborac.

12 Idem vel Luc. Lincon. Ep. 13 Idem Hospit. et Templ. 14 Idem. 13 Idem Adrien. Episc,

16. De jure.—Juspatronatus absolutè vendi non potest. 17. Nullus.—Patronus non potest sine Episcopi vel Papa consensu

etiam loco religioso conferre Ecclesia decimas vel aliud spirituale. 18. Significasti,—Si quis Episcopus in Ecclesia alterius diecesis est

Patronus, prasenl.at.us ab eo debet admitti, si est idoneus. 19. CoMultah'onibus.— Insti tutus ad prasentationem Sjus, qui tunc

juspatronatus Ecclesie possidebat, removeri non debet, licèi illud jus ab eo postmodum evincatur: secùs si non possidebat, sed tantùm credebatur esse Patronus.—"Vide correctionem Elencho II num. 123."

20. Suggestum.—Valet secunda concessio Ecclesie facta alteri Ecclesia per Episcopum et Patronum, non obstante priori facta per Patronum solum.

21. Relatum— Ab officio et. beneficio removetur, qui monitus non di--mitlit Ecclesiam sine consensu Episcopi concessam.—'Nota ut in c. Illud 8. suprà."—Laici spoliantes Ecclesiam excomunicantur.

22. Earn te.—Si questio jurispatronatus (Ecclesistici) intra sex men-ses non terminatur.à tempore vacationis, liberò potest Episcopus sine p re sen ta t ene ibidem instituere Rectorem.—'Vide cap. Si laicos. in 6. hoc t i l . "

23. Pmterea — Patronus juspatronatus propria auctoritate alienare non potest; nec ab Ecclesia aliquid temporale exigere, nisi tempore fun-dationis à Diecesano illud fuerit ei reservatum.

24. Cùm autem.—In pluribus successive presenlat is à Patrono laico Episcopo datur g ra t i f ica te , sed in presentat is à persona Ecclesiastica, potior est primò presenta tus .

25. Nobis. —Ex constructione Ecclesie facta de consensu Episcopi ac-quiritur juspatronatus. Patronus non eligit Prala tum in conventuali Ec-clesia, sed in capella sic. Patrono debelur processionis honor, el alimen-tatur ab Ecclesia, si vergat ad inopiam.—'Vide Trident, sess. 14. cap. 12. el sess. 25. cap. 9. de reform."

'26. Per nostras— Patronus Ecclesie vacantis, quamquàm sit Clericus, ad eam se presentare non potest.—'Potest tamen acceptare prasentat io-nem sui faclam ab aliis compatronis; Rola divers, par. 2. decis. 185. num. 4."

27. Cùm propter.—Si questio jurispatronatus inter Patronos non defi-nitur intra quatuor menses, Episcopus ordinabit Ecclesiam sine p r e j u d i c e eorumdem.—"Vide Trid. sess. 24. cap. 18. de refor. et addit. meas lib. HI. tit. XXXVIII. post n. 352."

28. C'um dilectus.—Legatus de latere Ecclesiam, cujus alia Ecclesia est

io Idem. 17 Idem. 58 Idem. 19 Idem Ab. S. A!b. 20 Idem Ebor. Archiep. 21 Idem Archiep. et Ép. per. Angl. 22 Idem.

23 Luc. IH. 24 Idem Norie. Ep. 23 Clem. IH. 26 tnnoe. III. Rothomag. Archiep. 27 Idem Convent. Epise. 23 Idem Arehid. Cancel, et De can

Allissod. Paris.

372 LIB. 111. TIT. XXXIX.

Pat rona , collationi s u e rese rvare potest , licèt non vacet,-et conferre , cum vacat .—Ex duobus p r e s e n t a lis à Patrono laico potest superior ins l i tucre secundum.—'Vide correcl ionem Elencho II. n u m . 124."

29. Pastoral is.—Sì laicus Pa t ronus duos success ivi pra isente t , valet inst i tut io de secundo, non obstante a p p e l l a t a n e pr iùs facta per p r i m u m . Episcopus la fnen , qui malitiosè primum repul i l eidem in competent i be -neficio providere compell i tur .

30. Postulasti.—Si ad p r e s e n t a l i o n e m Rector i s ad t i tulum Ecclesia! aliquis fuer i t ordinatus, Pat ronus , qui non consent i i , ad ipsam, cùm vaca bi t , poter i t p r e s e n t a r e .

31. Transmissa.—Patronus eliam Clericus Ecclesiam vacanlem confe r -re non potest ; e t si conlul i t , potest nihilominus ad illam p r e s e n t a r e .

I N S E X T O . — I b i t i t . X I X . Cap. unic. Si laicus.—Donatio ju r i spa t rona tus laici facta loco Ecclesia-

s t i co , etiam sine consensu Episcopi t ene t : n o n t a m e n p r e j u d i c a l ju r i Ep i -scopi.—'Vide Trid. sess. 25. c. 9. de r e fo rm."—Laicus quadr imest re l e m -pus habe t ad p r e s e n t a n d u m ; Ecclesia vero semest re , licèt à laico acquisi-ver i t j u spa t rona tus .

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . X I I .

Cap. I . Ut constitìit'o.—Si p r e s e n t a t i s ad Eeelesiasper Pa t ronos Eecle- „ siast-icos, in quibus ipsi non eonsueverunt omnia onera suppor ta re , non ass ignetur in t ra terminum compe len i emcongrua porlio, D i e e e s a n u s eam assignare debebit . Quod locum non habet quando onera sun t per P a t r o -nfls supporlanda.

2. Plures.—In p lu res h e r e d e s unius ex pluribus patronis t ransi t j u s pa t rona lus per st irpes.

T I T . X X X I X . — D E CENSIBUS, EX ACTIONIBUS ET PRQCURA-

TI0N1BUS.

Cap. 1. Sancitum.—Ecclesie f u n d a n d e debe t pro dote tribui mansus l iber à quolibet servi t 'o tempora l i , uon l amen ab Ecclesiast ico; sed si aliquid confer tur Ecc les ie ultra mansum, l ene tu r Ecclesia ex eo solvere onera consueta .—'Vide Gonza l . "

2. Om/us.—Solulio t r ibut i a rgu i i subject ionem. 3. Scientes.—Non potest Episcopus novum censura imponere mo-

naster io. 4. Licet.—Cecus et pauper ad colleclas non tenentur .—"Michelor ius

t r a c t , de c e c o cap. 23. intel l igi t hunc t e x t u m quoad c e c u m de collectis

2 Idem. 1 Ex Gone. Guamaticen. 2 Ex Ep. 15 D Paul , ad Rom. 5 D. Greg. Steph. Cartular . -I Idem Constantin. Episci

29 Idem Helien. Episc. 50 Idem Aurien. Episc. 31 Greg. IX. Archiep. Ebor. V. Bonif. VIII.

\ Clem. V. in.Conc. Vieri.

LIB. in. TIT . xxx ix . personal ibus , non reai ibus , licèi Gonzalez sent ia t exemptum esse ab u t r iusque de benigni ta te Eccles ie juxla l i t te ram tex tus . "

5. Pervenit.—Petens censura, debet ra t ionem exp r imere , putà si non constet de titillo seu causa ipsius census , vel non e lapsum si t t e m p u s legitimum, quod jus lum ti lulum p r e s u m e r e facit .

6. Cam Apostolus.—Ponit numerum e q u o r u m , quos secum ducere possunt P r e l a t i visi tantes, et prohibet eis t u n c uti venal ionibus , et sump.tuosas e p u l a s q u e r e r e . - ' Vide Trid. sess. 24. cap. 3. de re form. " -P r e l a t i non debent gravare subditos talliis et exaclionibus; pe rmi l l i tu r tamen ex jus ta causa petere ab eis modera tum aux'.lium.

7. Prohibemus.—Novus census Ecclesiis imponi n e q u i t , nec a n l i q u u s

augeri . 8. Prateria.—Preiatus seu rec tor Ecc les ie non potes t , p r e s e r t i m

post mortemi; Ecclesiam suam propria auc to r i t a t e cons t i tuere censualem . 9. Ecclesiis.—Episcopus Eccles ie de manu laici per se e r e p t e , non po-

t e s t oh hoc censura imponere . 10. Innovamus.—Nova pedagia s ine consensu Pr incipis imponens ,

communione pr ivalur .—' Vide Bulla C e n e . " 11. Cam Clerici.—Qui per collusionem consti tuit Ecclesiam censualem,

illa pr ivabi tur . •12. Ea, qua.— Si colleelores gravant Ecclesias, prival i debent officio. 13. Significava,—Qui recipit ju ramenlum de novo censu imposilo Ec -

c les ie persolvendo, compelli tur ju ran lem absolvere. 14. Sopita.—Àréfiiepiscopus visitans provinciam, etiam à monaster i i s

Provincie procurari debet . — ' Vide inoderationem Elencho II .n. 125. " 15. Gravis.—Patroni et iam Clerici novum censura Ecc les ie imponere

non possunt , nec velerem augere . Et si super hoc j u r a m e n l a vel eaut io-ne.s exegerun t , cogun tur absolvere.

16. Quanto.—Loquilur de onere imposito à fundatore cujusdam mona-, sterii favore a ' t e r ius , cu ju s explanationem vide in Gonzal.

17. Cum instantia.—Omnes Ecc les ie , nisi s inl e x e m p t e , p rocura re t enen tu r Legalos et Nuncios Sedis Aposto l ice , nec in hoc presCript ione juvan tu r , et t rac ta t de modo procurat ionis eorumdem.

18. Ex parte.—Si ad unicara mensuram solvi solet quod debe lur ex vo-to, ad illam imposterùm solvi debebit ; si vero ad diversas, l iberabi lur sol-vens etiam ad minorem.—' Yide in Gonzal. historiam et originem voti, de quo hic. "

19. Cùm olim.— Ecc les ie t enen tu r Episcopo, in cu ju s Dieces l sunt , respondere de procurationibus, quar ta decimarum e t aliis episcopalibus.

5 Pasch. II. Comitis. Mathil. 6 ExConc . L a t . r a n . sub Innoc. III. 7 E x e c d sub Alex. HI. 8 Alex. III. Wigor Episc. 9 Idem Garnot. Episc.

10 Idem. 11 Idem Cantuar. Archiep. 12 Idem.

13 Luc . III. 14 Idem Ravenaten. Episc. 15 Clem. III. 16 Innoc. III. Ab. et Convent Be-

llsevil. 17 Idem Primic. et Clero Mediol-IX Mem Zamor. e t Salmant . Ep. 19 Idem Ciesaraug. Ep.

374 LIB. III. TlT-tXiXII.

20. Olim.—Solvendi sunt census ad antiquara monetam, in qua insti-g l i fuerint , nisi sit in allerius mone te solutione p r e s c r i p l u m — ' Vide Auctorem hoc tit . n. 35S. et seqq. "

21. Càm venerabili*.—Episcopus remit tens Eccles ie servitia sibi de-bita, et slatiìens, quùd aliud.servitium non imponatur, procurationem.non intelligitur remisisse.—* In textu s ta tu i lur , Episcopum bis in anno vi-sltanlem, bis quoque debere procurationem recipere: scd ex decreto Cong-Cone, relato in Tbes. Resol. in S. Marci Plurium 16 Jan. 1723, pluries vi-silans intra annum, quod p r e s t a r e polest toties quoties opus fuer i t etiam intra annum ex Trid. c. 4. sess. 6. de reform, semel lanlùm procurari debet: et vide correctionem Elencho II. n. 126."

22. Sup-.r eo.— Eccles ie noviter jurisdiction'! Episcopi ass ignate in procurationibus e t aliis servabunt consuetudinem vicinarum.

23. Procurai ¿ones.—Prelati tunc sunt procurandi, cùm personaliter visitant; e t debent tunc servare mediocritatem evectionum elpersonarum juxtà Conc. Later. sub Alex. Il i , e t predical ioni , correctioni et reforma-tioni vacare: Legali e t Nuncii Apostolici pro diebus tan tum, quibus mo-ram t rahunt , procurari debent , e t contra hanc constitutionem exaclum restituitili- duplicatura.—" Vide Trid. sess. 24. cap. 3. de refer . "

24. Venerabili.—Ecclesia etiam civitatensis tcnetur procurare Episco-pum visit an tem, quamquam ipsum nunquam procuraverit.—' Vide correc-tionem Elencho II. n. 427. "

25. Cùm nvper.—Qui jure metropolitano vel legationis visitai provin-ciam, in provinciates sibi procurationes denegantes potest jferre sen-tentiam.

26 Cum Canonici*.—Ad anliquam monetam, vel si non est in usu, ad ejus estimationem solvende sunt pensionis an t ique .

27. Aucloritale.—Propter privatum Oralorium p r o c u r a t e ratione visi-t a t ions non debetur .—' Hoc secundùra omnes Canonislas, locum ha bet in omnibus Oratoriis privatis, sed texlus loquitur de Oraloriis sitis in Granciis Monàchorum, ubi degunt tantùm conversi pro agrorum cultura, ibique interdura monachi celebrant . De quibus videjAdd. meas lit XLMIL lib. I I I . "

I n S E X T O . — I b i t i t . X X .

Cap. 1. Romana.—Archiepiscopus valens provinciam visitare, priùs de-bet visitare Ecclesiam, civitatem et d iecesim propriam, clericos et laicos earumdem—'Vide correctionem Elencho II. n . 41 et 42.. ac moderatio-nem Elencho II. n. 128. "—Visitata sua dieces i , Archiepiscopus in parte vel in tolum, visitai omnia loca Ecclesiastica, clerum et popuìum Provin-c i e , procurationem à visi tat is recipiendo.—Archiepiscopus post i n c e -

do Idem Spolet. Ep. 25 Greg. IX. 21 Idem Prior S. Steph. Dicec. Phar. 26 Idem. 22 Idem Petro Compostel. Archiep. 27 Idem. 23 Idem in Concil. Lateranen. I Innoc. IV. 24 Honor. III. Ab. de Pyro et de Jo-

saphath.

L I D . M I . T I T . X X X I X . 3 7 3

ptam visitationem in una dieees i , transiens ad aliam, ad pi-imam redire non potest, nisi de novo reiteret in tota provincia.—Expedita v i s i ta tene , non rei terai illam Archiepiscopus sine Consilio Suffraganeprum, et defini-tione in scriplis priùs facta; debet larnen reineipere ab iliis qui in prima non fuerunt visitati.—Archiepiscopus visilans debet proponere verbum Dei, inquirere de vita ministrorum et de per l inenl ibus ad divinun oflì-cium, absque juramento. Infamalos Ordinariis denunciet, et notoria cri-mina puniat.—' Vide Trid. sess. 24. cap. 3. de ref. " —Visitator non in pecunia, sed in victualibus recipiet procurationem moderalam. nec fami-lia sua aliquid recipere polest, eliara p re tex tu officii, nec ipse nec sui ali-quodmunus eliamoblatumrecipient.—'Vide notata cap. 2 et 3. seqq . "— Forma visitationis premissa servari debet ab Episcopis et aliis P re la l i s inferioribus Regularium, consuetudinibus exccptis.

2. E-migil.—Confirmat precedentem decrelalem Innoc. IV p e n a s ad -jiciens.—" Vide correctionem Elencho I. n. 43et 44, et Elencho li. n. 129, Elencho III. n. 38. ac Elencho IV. n. 22. "

3. Felici*.—Visitator recipere polest procurat ionem in pecunia, vo-lentibus visitatis, sed una die ultra unam procurationem non -recipiet, l i -cèi plura visitaverit loca —' Vide correctionem Elencho IL n. 130. "

4. Quamquam.—Si Universitas, vel singularis persona Ecclesias vel Ecclesiaslicas personas compulerit solvere pedagia vel guidagia, vel exa-ctiones pro rebus suis, quas causa negolialionis non deferunt, vel pro personis, singulares sunt excommunicati, et Universitas ininterdicta: nec prodest contraria consuetudo —' H e c decrelalis confirmat e t ampliai e. Quia nonnulli, 1. de iramun. Eccl. hoc. eod. lib., et vide addila à Clem. V. cap. Presenti 3 hoc eod. t i t ; vide etiam Trident sess. 25. cap, 20 de ref. ac ampliationera Elencho I. n. 45. "

5. Perpetuò.—Archiepiscopus visitare potest provinciam, ac etiam i te-rare , licèt Suffraganei non sint negligentes: et tunc confessiones omnium audire, absolvere e t p e n i t e n l i a s imponcre.—' Vide moderationem Elen-cho II. n. 131. "

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . X I I I .

Cap. 1. Cùm sit.—Religiosi subire lenentur onera, q u e incumbebant Ecclesiis à se ante hoc Cone, acquisilis, nisi privilegio, exceplione vel alia justa causa juventur: q u a privilegia vel exemptiones non juvant in Ec-clesiis post Conc. acquirendis.

2. Ad nostrum,—Ponit quedam gravamina q u e Pre la t i inferebant exemptis, prec ipuè Cislerciensibus, et illa fieri prohibet; staluens, quòd Episcopi, qui in monasterio Cisterciensis Ordinis cliarilalivè procuranlur , sint contenti cibariis, q u e sibi ministranlur. Si vero procuranlur ex de-bito, ipsis volenlibus, carnes ministrari debent extra sepia monasterii, vel saltèm extra portara, q u e dicitur regularis. Ipsorum etiam eleemosv-narii f ragmenta rnensarum possunt pauperibus erogare.

2 Gre«. X. in Concil. Lugdunen. 5 Idem. 3 Iionif. Vili. 1 Clem. V. in Conc. Vien. 4 Idem. 2 Idem.

LIS. li:. T-T- XI.

3 Prcesenti.—Dieeesani, quibus hoc constai , N O E , qui e s igendo * Cleri ci s pedagia vel guidagia excommunicat i sunl vel in terd ic i . , p u b h c a r e

deben t . I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M H Ù N I B C S . — I b i t i t . A .

Can unic. Vai electionis.-Taxat procurat iones , pabula char . ta t . s e t subsidium char i ta t ivum. Salvai privilegia, convenl iones , consue tudmes p r e s c r i o t i o n e s et indemniia tem pauperum. Inh ibe t c o n t r a v e m n . P n m t t ransgressores et eorum f a m i l i a r e s . - " Vide cor rec l ionem Elencho II n. 132. "

T I T . X L . — D E CONSECRATIONE ECCLESIA VEL ALT ARIS.

Cap. I. Ad ha>c -Amoto altari vel lapide cont inente s ig i l lum, . recon-

sec rab i tu r al tare, non autem Ecclesia.

2. Tua fraternitas.—Diebus e t iam non festis possunl Eccles ie c o n -

secra r i . • „ „ . . . 3. Quod ni dubiis.—1Idem dicit , quod in p r e c e d . - 2 . ° Quod oleum

non consecra lum potest commisceri oleo consec ra to (si hoc. est in m a j o n quant i ta te) , et to tum fit consecra tum.

4. Proposuisti. — Reconci iatur Ecclesia , q u e prop te r homicldia et vu lnera hominum ibi pe rpe t r a t a , polluta est . 5. Cam sis.—Plura al taria simul in eadem Ecclesia consecrar i possunt , e t idem in pluribus Episeop s.

6. L«( /ne/s . -Corruente tecto, pariet ibus i l les is et mensa a l t an s non enormi ter f racta , nec aliare, nec Ecclesia consecra tur .

7. Consultasti.— Polluitur Ecclesia vel c e m e t e r i u m , si excommu-

nicatus in ea sepeli tur. 8. Cùm Sicut.—Qui fecit Ecclesiam consecrar i , t ene tu r eam dotare . 9 Aqni.—Ecclesia polluta per Sacerdotem simplicem reconciliari non

potest , e t iam si aqua fuer i t per Episcopum benedic ta .

40. Si Ecclesia.—Ecclesia etiam non consecra ta , si polluitur, r econc i -

liànda es t . I N S E X T O . — I b i t i t . X X I .

Cap. unic. Si Ecclesiam.—Polluta Ecclesia, pol lu tum est c e m e t e r i u m con t iguum, sed non remotum. Pollutio c e m e t e r i i Ecclesiam non polluit, l icèt cont iguam. Polluto uno c e m e t e r i o , aliud cont iguum pol lutum non es t , licèt per portam de uno in aliud detur ingressus .

3 I d e m . U. Bened. XII.

1 Alex. HI. 2 Idem Tornac. Episc. 3 Idem Nidros. Episc. i Idem Composiei. Archiep. 5 Idem.

6 Innoc . HI. Archiep. et c ap . Bisun t .

7 Idem Selvuic. Ep , 8 Honor III. Ger t r . Ux. An. II.

Reg . Hung. 9 Greg. IX. Astoric Episc.

10 Idem eidem. U. Bonif. Vili .

LIB 111. TIT. XI.1

T I T . X L I . — D E CELEBRATONE MISSARÜM, ET SACRAMENTO

EUCH ARISTIDE, ET DIVINIS OFFICIIS.

Cap. 4. Presbyter.—Presbyter t ene tu r horis debitis dicere horas canó-nicas; pe rmi t t i tu r tamen ex càusa dieere eas usque ad vesperas inclusivè. — ' Qui alii t eneantur ad h o r a r u m e t officii B. Virginis reci tat ionem, vide Addiliones meas lib. III. hoc eod. li t . , cùm hie t ex tu s loquatur solùm de parodio , ac de horarum reci tal ione publicè pe ragenda . "

2. Quidam —Propter missam specialem (id est , de par t icular ibus s a n -c.tis ad indiscretam quorumdam pet i t ionem;, missa de feria dimit tenda non est .

fe 3. Consvluisti.—Sufficit Sacerdoti semel in die celebrare, excepto casti necessi tat is e t festo Navitivitatis. — ' Hoc ve rbum Sufficit Sacerdotes adigit sub prceceplo, ne pluries in die ce lebrent , ut ex epist . Bened. XIV. ad Episc. Oscensem Declorasti 16. Mari. 1746. "

4. Consilium.—In missa votiva B. Virginis licèt d ica tur propria p r e -fatio, non lamen dicitur hvmnus Angelicus, nec Symbolum. r 5. Ex parte.—Semper Sacerdos vino per fundere debet, postquam totum acceper i t Euchar i s t i e Sacramentum; nisi eadem die aliam missam debere t ce lebrare .

6. Cùm Martha.—Si q u e verba sun t in canone m i s s » , q u e ab Evan-gelistis dieta non f u e r u n t , credere debemus, quòd à Cbristo Apostoli, e t ab Aposlolis e\orum successores acceperunt .—In sacramento a l tar i s aqua cum vino t ransubs tan t ia lu r in sanguinem.— * Hic Innoc. non ¡decidit, sed dicit hanc inter alias opiniones esse probabil iorem, ut in tex tu . "

7. De homine.—Graviùs peccai qui s imulai in missa corpus Christi conficere e t non conficit , quàm ille, qui c o n f i d i in m o r t a l i . - ' Hoc oh idol atri am saltèm malerialem, cu jus caùsam p r e b e t missam audient ibus: e t vide Addii, meas lib. V. t i t . 28. n. 220.

8. In quadam.—Hic improbat opinionem, quòd in Sacramento altaris aqua conve r t a tu r in phlegma: e t probat Christum fuisse verum Deum et ve rum hominem, et quod de ipsius la tere exivit vera aqua.

9. Dolentes.—Ppecipit P r e l a t i s e t Clerieis in v i r tu l e obedientiae, u t . noc tu rnum officium et d iurnum studiosè ce lebrent et devotè.—''Vide Ad-

ditiones meas lib. III. hoc eod. t i t . n. 374. " 40. Sané.— Eucharis t ia dabet mundè servar i , e t in ejus e l e v a t e n e e t

delatione populus debet se incl inare: e t cùm defer tu r ad infirmimi, debet

1 Ex Cone. Agathen. 6 Idem Joan, quond. Archiep. Lus -2 Ex Cone. Tr ibur . . dunen . 3 Innoc. III. Wigor. Ep . ' I d e m R e c l o n b . Roman, t r a t e r . i Idem Archiep. Rrachar. 8 Idem Fera r . Ep . 5 Idem 9 Idem in Conc. L a t .

10 Honor. III. T. il. «

: M I.IB. I N . I I T . I L I I .

deferri in decenti habitu et curri luraine; transgressores verò sunt pu-niendi.—" Vide Trid. sess. 43. cap. 6 et cap. 6 et 7 de Euchar. "

\ t . Cum creatura.—In Ecclesiis collegiatis debent celebrari d u e miss© collegialiter, una prò defunctis , alia prò festo, si festum occurr i t ; vel prò feria, si feria.

12. Te referente.— In die C e n e Domini Episcopus tan tùm in sua Ec-clesia debet missam celebrare et Chrisma conficere.

13. Perniciosus.—\n Sacrificio altaris plus de vino, quàm de aqua p o -nendum est.

14. Litteras.—Ab officio et beneficio deponi tur Presbyter celebrans, qui sine aqua, et sine duobus saltèm candelis accensis, vel in pane f e rmen-tato, si non sit Sacerdos g r e c i r i tus, yel vase ligneo sacrificai.— " Non tamen veti tum est Sacrificare in vase stanneo, quando Ecclesiarum vel Sacerdotum tanta est paupertas, ut majoris preti i vasa comparari ne -queant. Ut Calix de consecrat. dist. 1. "

I N C L E M E N T I N A . — I b i t i t . X I V . Cap. 1. Gravi.—Prelati, ad quos spectat correctio, et illis neg l igen-

tibus, Superiores ipsorum debent esse soliciti, ut boris debitis in ca lhe -dralibus, regularibus et collegiatis Ecclesiis b o r e canonica) devotè psa-llantur: et quod in Ecclesiis aliis celebretur convenienter et debitè d iurnum officium et nocturnum.

2. Dignum.—Clerici etiam religiosi, domestici commensales Cardina-lium vel Episcoporum se possunt illis in Divinis Officiis coaptare.—' Cùm hoc privilegium sit restrictum ad recitant.es cum solis Cardinalibus ac Episcopis, et quidem consecratis et non electis tantùm, non est ex t en -dendum ad recilantes cura quibuscumque aliis, ut aliqui perperam opi-narunt . "

I N E X T R A V A G A N T 1 B U S C O M M U N I B U S . —Ibi t i t . X I . Cap. unic.—Discipulorum.—Precip'it recitari certas preces, dum miss®

celebrantur, e t viginti dies indulgentiarum hoc facientibus elargitur.

T I T . X L I I . — D E BAPTISMO ET EJUS EFFECTU.

Cap. 1. Si quis.—Ucèt puer sit ter raersus in aqua, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancii, si non sit dictum: Ego te bàptizo in nomine e tc . non est baptizatus.

2. De quibus.—Si probabiliter dubitatur, an quis fueri t baptizatus po-tes t baptizari sub conditione.

3. Majores.— Sacraraentum baptismi uti l i ter confertur parvulis, licèi non credant nec intelligant, e t remi t t i tur eis peccalum originale. Or igi -

f) Idem Archiep. et Episc. Frane. 12 Idem Archiep. Sipont. 13 Idem Archiep. Upsalen. in Svec. l i IdemBerthoI Ep. Brix. 1 Clem. V. in Conc. Vieu.

2 Idem ibid. li. Joan. XXII. Aven.

1 Alex. III. 2 Idem. 5 Innoc. III. Arelat. Archiep.

Lir.. IH. TIT. XLIII ET X L I V . 379

naie peccalum, quod sine consensu contrahitur , remitt i tur in baptismo, etiam non consentienti, ut parvulis; secùs de actuali: quia sicut non com-mitli tur sine consensu, ita non relaxatur. Licèt in baptismo dimittalur originale peccalum parvulis, qui tamen consentire non possunt, inadul t i s tamen amenlibus vel dorraientibus, qui non consentiunt baptismo, noir dimiltitur actuale; e t idem eliam nec originale.—.'Quoad amentesintellige, sì non tales à navilate, cùm tunc equiparentur parvulis."—Ainentes vel dormientes baptizati si ante dementiam vel dormitionem baptizari vole-bant. characleremsuscipiunt;al iàs secùs. Coactiverò causativè suscipiunl.

4. Debitum.—Nemo potest se ipsum baptizare, etiam instante necessi-tatis articulo.

o. Non ut.—Ubi deest vel forma vel aqua, non est baptismi sacra-mentum.

6. Licet.—Baptizatos àLalinis Greci rebaptizare non debent. I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i l . X V . Cap. unic. Presenti.—In fonlibus Ecclesiarum, non in privatis domi-

bus debet baptisma conferri, e t Iransgressores puniri pracipi l , exceplis duobuscas ibus .—'l . 0 Quando sunt baptizandi liberi Regum vel Princi-pum, quorum nomine veniunt, etiam nepotes ex filiis, et alii descendenles (ff. de verbor. significai. L. Liberorum.)—2.° Quando inslat necessitas oh periculura vita?, baptizandi."

T I T . X L I I I . — D E PRESBITERO NON BAPTIZATO.

Cap. 1. Si quis.—Si non baptizatus ordinatur, Ordinis charaeterera non recipit.

2. Apostolicam.—Omissio baptismi non nocet credenti probabiliter se esse baptizalum.—'Hic Innoc. loquitur de Presbytero, qui vita deeessit sine baptismo fluminis, ideoque ei non nocuil decedere in fide et Chrisli nominis confessione ad salutera e t e r n a m . Celerùm probabilitas baptismi recepti non satis 'est pro recipiendis Ordinibus, ut cap. s eq . "

3. Fem>ns.—Non baptizalus ordinari non potest; et si ordine tur, non recipit Ordinis characterem, licèt credebalur baptizatus.

T I T . X L I V . — D E CUSTODIA EUCHARISTS, CHRISMATIS ET

ALIORUM SACRAMENTORUM.

Cap. 1. Statuimus.—Eucharistia et Chrisraa debent fideliter sub clavi-hus custodir-!, et contrafacientes sunt punieudi.—'Circa custodiam Eucha-

4 Idem Theodos. Meten. Ep. o IdemNidros. Archiep. fi Idem in Conc. Lat.

U. Clem. V. in Cenci!. Vien

1 Ex Conc. apud Compendium. 2 Innoc. III. Ep. Cremon. 3 Idem Hug. Ferrar. Ep. 1 Innoc. HI. in Conc Lat.

r is t ia si contrafaciente's sint Regulares, puniendi sunt nedum à suo supe-riore, sed etiam ab Episcopo ex decreto Conc- Episc. et Regul. 8. Jan. 1724. approbate ab Inn. XIII. relato à BEN. XIV. lib. IX de Synod. Diœc. c. 15. n. 4 ." • 2. Reliiiqtii.—Supellectilia in Ecclesiis poni non debent, nisi nécess i -tas urgeat ; Ecclesia? debent sua vasa e t vestimenta mundè tenere.

TIT. XLV.— DE RELIQUIIS ET VENERATICENE SANCTORUM.

Cap. 1. Aiidivimus.—Sine Pap® licentia non licet aliquem venerari

pro Sancto. i. Cùm ex eo.—Sanctorum Reliquia vendi non possunt, vel passim

ostendi non debent, ne circa illas populus decipi possit.—"Vide Trid. sess. 25. de Vener. et invocat. sanct. e t moderationem Elencho II . n. 133. No-ta quod pingens seu minians et vendens Agnus Dei ce reos incur r i t excom-municationem non reservatam ex Constit. Gregr. X I I I . Omni."

I N S E X T O . — I b i t i t . X X I I . Cap. unic. Gloriosus—Festa duodecim Apostolorum, quatuor Evange-

listarum, e t quatuor Doctorum et Confessorum Eccles ia , scilicet Grego-rii, Augustini, Ambrosii e t Ilieronymi, sub officio duplici debent solemni-ter celebrari .

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . X V I . Cap. unic. Si dominum.—Festum Corporis Christ i celebrari debet feria

quinta post octavam Penteeostes: e t c e r t a I ndu lgen t i a concedentur iis> qui in festo, vel intra octavam officiis vel horis in te re run t .—' Vide Trid. sess. 13. cap. 5. e t can. 6 de SS. Eucharis t ie S a c r a m . "

I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B U S .— Ib i t i t . X I I . Cap. 1. Cùm free excelsa.—Qui Conceptionem Immacula ta Virginia

devotè celebrabunt, e t in eodem festo et ejus octava officio in te rerunt , consequuntur easdem indulgentias, quas quis consequi tur in Corporis Christi solemnitate. - *

2. Grave.—Excommunicationem ipso facto incur run t Predica tore? asserentes B. Virginem in peccato originali fuisse concepì am: qui et iam dicunt, quod festum Conceptions ejus celebrantes graviter peccant.— 'Vide innovationem Elencho IV. n. 23."

T I T . X L V I . — DE OBSERVATIONE J E J U N I O R U M .

2 Idem ibid. 1 Alex. III. 2 Innoc. III. in Conc. Lat.

U. Bonif. VIII. U. Clem. V. in Conc. Vicn.

Cap. 1. Ex parte.—Vigilia occurrens in Dominica subbatho, et jejunanda est vigilia B. Matthi®.

2. Consilium.—Statuii:—iJejunandum esse in omnibus vigiliis Apo-stolorum p r a t e r illas SS. Philippi et Jacobi, ac S. Joannis Evangel is ta .— 2.° Jejunandum esse in sabbatho precedent i in vigiliis earum festività-inni, q u a incidunt in feriam secundara.—3.° Servandam esse regionis cònsuetudinera circa diera vigilie S. Bartholome'!.—4.° Non esse punien-dos edentes cameni in quadragesima ob magnani annone inopiara: preces tamen aliquas pro illis et cura illis esse ad Deura fundendas.—5.° Je junan-dum esse die sabbathi (intellige quoad abstinentiam à carnibus) juxta còn-suetudinera Ecclesia Romane et aliorum locorum, à quo excusantur de-biles et infirmi, si citra v i t e periculum jejunare nequeant.—6.°Dispensari posse esum carnium cum infirmis in quadragesima et aliis jejuniis.—"Circa jejunium vide Additiones meas lib. 3. lit. 46. pos tn . 5 . "

3. Explicari— Si fesluin Nativitatis (Domini ) occurrit sexta feria, licitum est omnibus carnes comedere, exceptis professis e t voventibus.— "Id est, iis Regularibus obstrictis ex vi r e g u l e sub p e n a peccati mortalis se abstinere à carnibus."

".liVSSiv .. • •

TIT, XL VII.—DE PURIFICATIONE POST P A R T U M .

Cap. unic. Volens.—Mulier post partum statim polest ingredi Eccle-siara, nec tenetur abstinere per aliquot dies secundum legem mosaicam.

T I T . X L V i l i . — D E ECLESIIS ffiDIFICANDIS VEL REPARANDIS.

Cap. 1. Quicumque.—Habentes beneficium in Ecclessia tenenlur con-tribuere ad ipsius reparationera.—"Vide Trid. sess. 7. c. 8. e t sess. 21. c. 7. de reff.*"

2. Cùm dicat— Leprosi perraitti debent, sine prejudicio antiquarura parec iarum habere Eeclesiam propriam et Presbyterura, nec tenentur sol-vere decimas de hortis vel liutrimentis aniraaliura.

3. Ad audi enti am.—Propter nimiara distantiam Eccles ie polest nova Ecclesia in ipsius parec ia edificali , et certa por t iode antiqua sibi depula-ri.—"Vide ampliationeni Elencho III. n. 39. e t arapliationem Elencho IV n. 24."

4. De his.—Rectores Ecclesiarum possunt compelli, ut de redditibus, qui supersunt, teneantur conferre ad constructionem seu reparationera Ecclesie.

5. Ad audientiam.—Secularis Ecclesia sine prejudicio Clerieorum ad statum regulärem potest reparari, et Collegio, quod nondùm est, Privile-gium non confertur.

2 Idem Brachar. Episc. 3 Honor. III. Episc. Prägen

U. Innoc. HI. Armachan. Archiep. 1 Ex Concil, Mogunt.

2 Ex Concil. Later, sub Alex. III. 5 Alex. III. Ehorac. Archiep. •I Idem Lexov. Ep. 5 Urban. IH.

3 8 2 I . I B . I I I . T I T . X 1 . I X .

6. Tua nos.—Non obstante juramento de rebus Ecclesia non alienan-dis, potest Episcopus propter indigentiam novam Ecclesiam edif icare.

TIT. XLIX.—DE I M M U N I T A T E E C C L E S I A R U M , C E M E T E R I , E T

R E R U M A D E A S P E U T I N E N T I U M .

Cap. 1. Ut in domibus.—In domibus Ecclesiarum non debet Judex laicus judicare, nec hospitium que re r e .

2. Pervenit.—Tempore magnai necessitatis non debet aliquis (intellige ñeque Clericus) excusar! à murorum seu civitatis custodia.

3. Indicatum.—Rusticus adstrictus ad culturam agrorum Ecclesie? non potest illam deserere.

4. Non minùs.—Laici collectas imponentes Clericis vel Ecclesiis seu jurisdictionem eorum usurpantes, si moniti non desistunt, sunt exeommu-nicati cum suis fautoribus: potest tarnen Episcopus cum Clero eis in neces-sitate p rebe re subsidia.—'Hodie ex Bulla C e n e sunt excommunicati ipso jure, et vide limitationem Elencho I. n. 46."

5. Cum. Ecclesia.—Cause sanguinis in Ecclesia vel cemeter i i s agitari non debent.

6. Inter aliai—Reus criminis ad Ecclesiam fugiens, non est viojenter ab ea extrahendus; nec debet ampliùs p r a t e x t u criminis commissi da-mnari ad mortem vel ad aliam p e n a n corporalem; est lamen aüter legitimó puniendus. Fallis in duobuscasibusseqq. Servus fugiens ad Ecclesiam timo-re domini sui, est domino de ejus impunitate juranti restituendus.—"Casus 4 .us est, si fuerit publicus latro; 2.u s si fueri t nocturnusdepopulator agro-rum; et in his concordat Constit. Greg. XIV. Cùm alias. §. 3. Vide am-pliationem Elencho I. n . 47et 48. et Additiones meas lib. III. hoc eod. t i t . "

7. Adversas.—Clerici non debent necessitatibus seu utilitatibus civita-tum seu aliorum locorum, etiam ubi laicorum non suppetunt facúltales, subvenire, nisi p r iùs Rom. Pont, consulatur. Sen ten t i e et constitutiones ed i t a à laicis collectantibus Ecclesiam, sunt ipso jure i r r i t e , nec ulio tempore convalescunt. Rectores excommunicati oh gravamina premissa, remanent excommunicati , etiam post depositum officium; niliilominus ex-communicati sunt successor es, nisi satisfecerint intra mensem.

8. Quia plerique.—Prelati plus debito à subditis extorquenles p r e t ex -tu procurationis, vel alterius servitii impensi Legato vel alteri, illud re-sl i tuent , et t an tundem pauperibus erogabunl.

9. Ecclesice.—Ecclesia non consecrata, in qua divina officia celebran-tur , gaudet immunitate.—'Concordat cit. Constit. Greg. XIV. Ex com-munion In te rpre tum consensu idem die, etiamsi nondùm ibi celebrala fuer int divina mis te r ia . "

6 Ccelest. III. 1 Ex Synod. Raven, sub Jo . IX. 2 D. Greg . Agne l lo E p . Te r r ac in . 3 Idem Vitali Defens S a r d . 4 Ex Gone . L a t . sub AI. III.

5 Luc. I I I . 6 Innoc. Ill- Regi Conatise in I b e r . 7 Idem in Cone. La t . 8 Idem ibid. 9 Greg . IX.

I - I B . I I I . T I T . X L I X . 3 8 3

10. Inimunitatem.—Qui sub spe immunitatis in Ecclesiis vel c e m e t e -riis delinquimi, immunitale non gaudent .—' Vide notata cap. Inter alia 6. suprà . "

I N S E X T O . — I b i t i t . X X I I I .

Cap. 1, Quia nonnulli. Seculares poleslates ab Ecclesiis vel Ec-clesiasticis personis lallias vel exaetiones pro rebus vel possessionibus acquisitis vel acquirendis exigere non p resumant , nec eos compellere ad ipsas distrahendum, vel extra manum suam ponendum.—' Vide ampliatio-nem in cap. Quoniam 4. suprà de cens. hoc eod. l ib."

2. Decet.—In Ecclesiis dato humili ingressu, debet oralionibus insi-sti, exclusis clamoribus et seditionibus, conciliis Universitalis laicorum, et eorum pubiicis parlamenlis, vanis colloquiis, negotialionibus e t nundi-nis ac judiciis secularibus, et maximè criminalibus. Locorum Ordina-riis mandatur p red ic lorum exequutio, et sen ten t ie in Ecclesiis habi te de-elarantur nu l le , el contrafacienles puniri debent.

3. Clericis.—Ponit excessus laicorum, qui Clericis collectas, lallias et onera imponebant , et excessus Clericorum, qui talibus consenliebant.— ' Vide moderalionem Elencho I. n. 49."—Precipit Ecclesiasticos pro rebus suis, vel Ecclesiarum nil laicis solvere debere absque licentia Aposlol. Se-dis, sub quocumque colore mutui, subventionis, doni, vel alio quolibet; ut etiam ipsi laici talia non exiganl vel recipiant , nec occupent quocumque modo deposita Ecclesiarum, vel personarum Ecclesiaslicarum: s ingulares contra facientes excommunicat; Cniversitates interdicit: q u e p e n e lo-cum habeant in promissionibus factis etiam ante liane Constit. , si postmo-dum solvanlur vel recipiantur, et ab his sententiis solus Papa absolvit, excepto mortis articulo.—Omnia privilegia derogantia hulc Constit. ces-sai e t i r r i ta i .

4. Quoniam.—Excommunicati sunt impedientes super causis ad forum ecclesiasticum de jure, vel de consuetudine pert inentibus l i t teras à S e d e Apostolica impelrar i , vel super ipsis coràm Ordinariis vel Delegatis ec-clesiasticis litigari.—* Vide Bullam C e n e cap. 4 4."

5. Eas qui. Domini lemporales prohibentes subditis, ne cum Eccle-siasticis 'contrahanl vel communia obsequia exhibeant, ipso facto exeom-municationem incurrunt .

I N C L E M E N T I N I S . — I b i t i t . X V I I .

Cap. unic. Quoniam.—Revocai cap. Clericis 3. in 6. suprà. I N E X T R A V A G A N T I B U S C O M M U N I B E S . — I b i l i t . X I I I .

Cap. utiic. Quod olim.—Cap. Clericis 3. in 6. habel locum t a n t u m quoad laicos tallias à Clericis exigentes et dahtes illis auxiìium, et non quoad So lven t s .—Prec ip i t deinde Lateran. e t generalia Concilia diligen-t.er observari.—" Vide correclionem Elencho I. n. 50."

IO Idem T o l e t . , e t Compost . Archiep. 1 Alex . III. 2 Greg . X . in Cone . L n g d . 5 lìonif. VIII.

4 Idem. 5 Idem.

IL C lem. V. in Conr . Yien. U. Kened. X I .

3 Si I . 1 B . I I I T I T . L

T I T . L . — N E CLERICI, VEL MONACHI S.ECULARIBUS NEGOTII« SE IMMISCE ANT.

•

Cap. I. Multa*—GÌ&TÌ eis prohibe t u r : — ! A e c i p e r e vel dare injusta mune ra —2.° Condaetio al ieujas person® pro sœeulari q u e s t u . — 3 . Con-t e n t i o n s vel rixas facere.—4.° Causas a g e r e , excep ta defensione o r p h a -norum vel v i d u a r u m . - 5 . e Conducere boiia s e c u l a r i u m . - 6 . Joculatores a t r e r e —7 ° Aléas a m a r e . - 8 . ° Ornamentum indecens f e r r e . - 9 . ° Deliciose. vivere —10. Gulam et ebr ie ta tem s e q u i . - M . Ponder ibus vel m e n s u n s in jus t i s u t L - 4 2 . Negot ium in jus tum e x e r c e r e . - 1 3 . Canes et aves ad ve-iiandura n u t r i r e .

2 Sacerdotibus.—Clerici non debent esse minis t r i vel p r o c u r a t o r s laicorum; quod si cont ra fecer int , e t dep rehendan tu r in f raude , non s u b -

ven i tu r iis àb Ecclesia. ' 3 Non magnopere.—Religiosi professi exeuntes ad audiendas leges v i

phis icam, nisi i n t r a duos menses ad c laust rum redean t , excommunicat i sun t , et in nulla causa pa t roc inar! possunt ; et in choro , et in capitulo et. ce ter is e run t ultimi, et sine dispensatione Pap® non p romoven tu r .—" 11-de ampliat ionem Elencbo I. n. 51 "

4. Sed nec.—Clericus general is p rocura to r , vel Just i t iar ius Prmcip i s sœcular is deponendus est: et si Religiosus e s t , g rav iùs p u n i e t u r .

5 Clericis.—Clericus judicium sanguinis exe rcens , ab officio et bene-ficio deponitur , e t excommunicatus est habens officium Prœpositi s é c u -l a r i s a i moni tusnon désis tâ t .—' Hœc e x c o m m u n i c a t e es t lat® sentent i®, sed non reservata et secundum magis communem officit solos Sacerdotes exercen tes taie officium cum j u r i s d i c t i o n ordinaria; Thesaur . ve rb . Judex 0 . 2 . " ;. .

6. Secundum.—Non licet Clericis vel Monachis lucr i causa negot iar i . — ' V i d e Elencho IV. n. 38."—Monachi nequeun t nomine propr io condu-c t a s possessiones habere.—Laicis non debet Ecclesia t i tulo conduct ionis eon cedi.

7. Malum— Monachi ¡ncorrigibiles de monaster io expe l l en tu r , et r e -formabi tur monaster ium de F ra t r ibus a l ter ius Ordinis , si de*Monachis ejusdem Ordinis reformari non p o t e s t . — ' Circa e ject ionem incorr ig ib i -l ium vide in Auetore üb . III Tit . X X X I . §. 4. n. 3 1 6 . "

8. Stetti.—Clerici in sacris compellendi sunt per heneficiorum s u b t r a -ct ionem, u t désistant à tabel l ionatus e s e r c i t e . — " Vide moderat ionem Elencho I . n. 5 2 . "

1 Ex Conc. Magunt. 2 Eug. HI. Luc. II. Arehiep. 3 Al. IH. in Cone. Tur. i Idem in Conc. Lao.

o Idem Canluar. Arehiep. 6 I d e m L u n d . E p . 7 Idem eidem. 8 Idem Ep. Asculan.

U N . N I . T I R . ! . .

<i. Sententiam.—Clericus nec dictare, nec profer re sentent iam sanguis n i s debet , nec quidquam aliud exercere , per quod ad vindictam sanguini-tenda tur , vel purgat ioni vulgari opem p r e s t a r e non flebet.

10 Super specula,—Constitutionem Turon. Concil. re latam in cap. . Von magnopere 3. suprà , ex tendi ! ad habentes digni ta tes e t personatus, e t ad P r e s b v t e r o s V e r b u m Ad legendas quo Alex. III. usus est in c . t . c 3 lue declara tor intelligi Ad audiendas. Uterque tamen textus est con-t ra Religiosos audientes et docentes has facu l ta tes ex t ra claustra t an tum. Unde prohibit io nonex tend i tu r ad audientes et docentes in t ra c laust ra . Vide moderationem Elencho I. n. 53."

IN S E X T O .—Ibi tit. XXIV. Cap 1. Sfaiutt tm.—Capitulum super specula prohibens a u d e n t i a m le-

gum e t phisic®, non includi! parec ia les Ecclesias habentes nisi s int plè-bani® habentes sub se capellas, in quibus Clerici perpetuò ins t i tuantur -

2 Ut periculosa.—Excommunicatus es t ipso facto rel igiosus professus habì tum temerar iè dimit tens, vel ad q u e c u m q u e studia accedens, non ob ten ta licentia et P r e l a t i , et conventus . Doctores scienter docentes, vel in scholis re t inentes ad leges vel phisicam tales religiosos similiter oxcommunicationem incur run t .

3. Episcopus.-Clericus in loco temporalis jurigdictionis s u e super de-lieto ibi commisso delegans«aliquem, ut ver i ta te inquisita, just i t iam exe-quatur , non fit i rregularis , licèt p e n a sanguinis i n f e r a t u r . ,

9 Idem in Conc. Lai. \ 10 Honor. III. Patriar., et cs>ter. 2 Idem.

PrfeL Antioch. 5 Idem.

T LI

E L E N O H U S I

D e c r e t a l i u m e x p r e s s e v e l t a c i t e c o r r e c t a r u m a p o s t e n o r i b u s De-c r e t a l i b u s , p a r t i m a b r o g a t o n e , p a r t i m d e r o g a t a n e , p a r t i m m o d o -r a t i o n e ; s e r v a t o o r d i n e t i t u l o r u m a c c a p i t u l o r u m in u n o q u o q u e l i b r o .

L I B E R T E W S .

T I T . I I I . — D E C L E R I C T S C 0 N J U G A T 1 S . 23^ Decretal is Innoc . III. re la ta in cap. Joannes 7. s t a tuens Clericum

conjuga tum, licet deferentem habi tum et tonsurarli, nou gaudere pr iv i -legio clericali , l imitata est à B o n i ! Vi l i . cap. unic. Clerici hoc cod t i t . in 6. decernente, si non si t b igamus , gaudere privilegio canonis Si quis sua-dente 29. caus. 17. q . i , et fori in criminalibus.—Vide Elencho III. n. Io. et Elencho IV. rf. 10.

T I T . I V . — D E C L E R I C I S N O N R E S I D E N T I B U S .

24. Decretali Cone. La te r III. r e l a t e in c. Quia nonnulli 3. s ta tuent i» recipientem duas d ign i t a t e s , vel duas parochias , eo ipso pr iva tum esse secunda, saltèm jux t a p lur ium Ì)D. opinionem relatam à Fagn. hoc eod. e . n. 8, derogatum est ab Innoc. III. cap. de multa 28. de P r e b e n . decer -n e n t e nec esse privatum ipso ju re , nec pr ivandum secunda, sed ipso j u r e privatum esse p r ima : et si hanc re t ine re con tende rà , pr ivatum esse u t r a -que.—Vide Elencho l i . n u m . 73.

T I T . V . — D E P R ^ E B E N D I S . 25. Decretali Alex. III. re lat® in c. Referente 7. permit tent is habent i

p lu res Ecclesias e lec t ionem a l t e ru t r ius , derogatum est ab Innoc. HI. ci t . c. De multa, au fe ren te hanc opt ionem in benefici is curat is , e t decernen te eo ipso pr ivatum esse pr imo.

26. Decretal i e jusdem r e l a t e in cap. Prcsterea 14. idem s ta luent is , de-r o g a t u m es t , u t suprà .

27. Decre ta l i s Innoc. III. relata in cap. De multa 28. decernent i s u t sup rà n. 24, declarala es t à Jo. XXII . cap. unic . Execrabilis hoc eod. t i t . s t a tuen te rec ip ientem secundum beneficium cura lum, vel secundam d i -gni ta tem, nisi s ta l ìm adepta hu jus possessione, verbo e t facto in manibus Ordinarli dimiserit p r imum, pr ivatum esse u t roque , et inhabilem esse ad sacros Ordines, ac ad beneficia obtinenda, et beneficium ultimò recep tum non posse conferr i per alium, quàm per Papam.

5 5 E S r e W U C b m . m . retala ¡a cap. LicetproMbentìs J * » . * * . , S £ mana t a c i t o ab alio, « A , 1» Papa, ***** « • » * « » « • coitati»

® T " ^ i S i moderata es t ab eodem Bonif. cap. Si i p » M & «

a , ' L t d Ut U » e o t e coaterr i posse ab ^ - ¡ J - J E J *

r s i « -O b i 0

U m 'Dec re t a l i s Bonif. VHI. re la ta in cap. Eum qui 18. decernent is h a .

b e n t e m ^ e n e f i c i u m c u r a t u m , e t vi o c c u p a n t e , « ¡ ^ lem in alio simili, esse ipso jure privatum pruno, amp a est à ^ o . . e. unic Execrabilis hoc eod. tit... e s t enden te liane p e n a m ne aun ad occu

sacros, sed e l iam ad q u e c u m q u e beneficia obtinenda.

T1T Vi l i—DE CONCESS. PR EBENDA. -, . Decretalis Alex. IH. relata i n e , U . d e c e r n e n f i s ^

'•ani esse promissionem faclam à P r e l a t o de conferendo benef i co cùm po-S l x p p e s s è abroga la est à Bonif. VHI. cap. Detestando 2. hoc eod. ti 11 6 ' liane r ep roban t i , et aliam quameumque, qua di rectè vel .»direct* aner i lu r v ia ad beneficia vacatura . Has easdem p romis iones reprobave-S f o n c Laterali, sub eod. Alex. cap. 8, de benefici,s lamen primó vaca-

; cap R L m 3. et c. Cvm dilecta 16. relat in c. Nulle t. hoc eod. H non vero de providendo, cùm quis poterl i : quod quidem dtversum e s t

u ^ m Alex, docci , c i l e. Aacede»,. Papa lamen potest jus t r .buere n b e n e f i t s v a c a t u r i s , u t d. cap. Detestando. Circa mandata de p r o v a n d o Vide Elencho II. n 4.

F ' i Ü t S l S l S a in cap. RÜatum 2. s ta luent is deberi p ro-p r i e pa rod i .® medie ta lem honorum, de quibus sive in mor te , s . v c . n v a monasteri uni i n g r e s s u r u s disposueri t pro salute a n i m e s u e , F ® l e r c o n -¡ r a r ^ n consuetudinem, abrogata es t etiam ab Alex. III. cap. De lus 4. hoc eod t i l . declarante ad id cogí non posse.

33 Decretali Innoc. IllV r e l a t e in caP- tiaterMm 3. miprobantis electionem s e p u l t u r e in loco minùs religioso, id est in alia Ecclesia r e -m sepnlchro majorum ( P , t r i s vide mei, avi, proav, , ahorumque . s e e n -

3'88 KLENcntiS I . deiiliuin in linea recta, cum omnes veniant nomine majorum lib. juriscon suit. 10. de gradibus), derogatum est à Bonif. VIII. cap. Cum quis 2. hoc eod. lit. in 6. decerncnle §. Si quis talem electionem non esse impu-gnandam.

I N S E X T O .

34. Decretalis Bonif. Vil i , relata in c. Animarum 1. prohibent is sub pcena excommunicationis ferend®, p r a t e r ce te ras , Regularibus, e l s®cu-laribus Clericis inducere aliquem ad eligendam sepul luram in propriis Ec-clesiis, vel electam non immutandam medio volo, ju ramento vel pacto, ampliata est à Clem. V. cap. Cupientes 3. addente §. Sane excommunica-tionem ipso facto Pap® reservatam.

I N E X T R A V A G . C O M M .

35. Decretali Bonif. VIII. relat® in cap. Super cathedram 2. coercenlis cer t is limitibus exemptiones et privilegia F r a t r u m Ordinum Pr®dicato-rum et Minorum, quoad pradica t ionem verbi Dei, confessiones audien-das, sepulturas et quar tam funcralem, deroga tum es t à Benedict. XI. cap. Inter cunctas 1. in Ectrav. Commun. de Pri vii. eosdem limites aufe-ren te : quamvisposteà h®c Bened. Decretal, abrogata fuit à Clem. V ut infrà n. 66.

T I T . X X X — D E D E C I M I S .

36. Decretali Paschal isII . relat® in c. Novum 2, s t a tuen t i s bona pri— m® erectionis exempta esse à solutione dec imarum. deroga tum fuit a b Innoc. III. cap. Nuper 34. hoc ecd. tit. decernen te indislinetè decimarum oneri subjecla esse etiam bona prim® erect ionis , ut animadvert i t Rota in llispalen. decimar. 15. Maji i733. coràm Aldrovand.-

37. Decretalis C®lestin. III. rclata in cap. Ex parie 21. declarant is Cistercicnses, Templarios, et Hospitalarios an te Conc. Later . IV. celebra-timi sub Innoc. III. an. 1215. ex privilegio non tenei l decimas solvere ile f ruc t ibus possessionum, quas propriis mnnibus, vel sumpt ibus excolebanl, moderata est ab eod. Innoc. III. cap. Nuper 34. hoc eod. t i t . s ta tuente , u t tam elicti privilegiali, quàm alii Regulares quomodolibet. privilegiati t e -neantur solvere decimas de fructibus possessionum, quas post dictum Con-cilium quocumque titillo acquirererit , licèi illas propriis manibus ac sum-ptibus excolerent, si de iisdem antea deci ime s o h e b a n t u r . Vide Fgnan. in cit. cap. Nuper n. 2.

TIT. X X X V . — D E S T A T U M O N A C H O R U H .

38. Decretali Alex. III. relat® in e. Recreates 3. declarantis domimi Religiosam posse ex toto ordinaria auclori ta le se t ra j i s fe r re ad Religionem arct iorem alterius Ordinis,¡(ut Cisterciensium, de quo in hoc lex'tu)., de ro-ga tum est à Greg. IX. cap. unic. Religionum de Relig. Dom. in 6. § . Ad ìiwc, id prohibente sine speciali Sedis apostolic® licentia.

T I T . XXXVIIL—D E J U R E P A T R O N A T I ^ ,

39. Decretali Conc. M>diolan.. (vel, ut alii Medio ma tr icen. . relat® ÌR

E L E N C L I T ' S 1. 3 8 9

cap. Perlaium I. s tatuentis ' ( juxla summarium hie) cessandum esse i divinis, tollendas rel iquias, et clau'denda ostia Ecclesi® ca rd i t i s ad-ministratore propter discordiam Patronorum in eo nominando, de roga -tum es t à Concil. Later, sub Alex. III. cap. Quoniam 3. hoc eod. t i t . pr®-cipiente, ut in tali casu Episcopus interim provideat absque cessatione à divinis, ad cujus t ramitem hodie procedendum esse, a'it. Glos. in cit . cap. Pralatum verb. Celebrentur. Id ipsum Episcopus faciei, si intra qualuor menses non fuer i t definita quas l io orla super competentia jur is patro-n a t i ^ .

40. Decretali Conc. Triburien. relates in c. Quacumque 2. idem s t a -tuentis , derogatum est, ut suprà.

TIT. X X X I X . DE CENSIBUS.—IN SEXTO. 41. Decretali Innoc. IV. relat® in cap. Romana 1. p rohibent i s . §. Pro-

curationes Visitaloribus accipere viclualia in pecunia , tacitò deroga tum est à Bonif. Vi l i . cap. Felicis 3 hoc eod tit. id pe rmi t t en te , si visitati earn solvere volint.

42. Eadem decretalis prohibens cit . §. Procurati ones, ne Episcopus vel inferior Pr®latus visitans, et quisquam eorum familiarum p r s s u m a t accipere quodeumque m u n u s , qual i lercumque oblatum.occasione visi ta-tionis, sub prona malcdiclionis, donec duplum res l i lua t , confirmata et ampliata esl à Greg. X. seq. c, Exigit, i i i t 'erdicenle.exactionem p rocu ra -tionis in pecunia, licòt spontè oblata, ac eliam receplionem munerum, vel procuralionem in casu non impensi visitationis officii, etiam in victuali-bus, ani aliquid aliud: sub prona in Episcopos, et his majores interdict! ipso facto ab ingressu Ecclesi®: et in inferiores Episeopis, suspension'!» ab officio et beneficio, quousque duplum resl i luerint , nulla dant ium remissione valitura. Pro prona maledictionis, qu® s®pè in jure repe-r i tur inflicta , DD. communiter intell igunt pronam ffiternam debilam pro lethali culpa; a tque ideo significare dicunt p rècep lum obligare sub morta l i .

43. Decretali Greg. X. relal® in c. Exigit 2. vetantis, ut suprà eliam-si visitali solvere velini viclualia in pecunia, expressè derogatum est ab eodem Bonif. cit. cap. Felicis id permi l lente .

44. Eadem Decretalis infligens pronas, u t suprà . n. 42, nisi intra unum mensem duplum r e s t i t u a t u r , moderata est à Bened. XII . c. unic. Vas electionis in Exlr . Comm. hoc tempus extendenle ad duos menses: quamvis buie Bened. decretali derogatum sit à Trid., ut infrà Elen-ebo II. n. 132.

45. Decretalis Bonif. Vili, relata in cap. Quamquam 4. specialiter e x -communicanlis quascumque part iculares personas, et inlerdicentis Uni-versitales exigenles, ex torquentes vel compellentes Eeelesias aut Eccle-siasticos per se , vel per alièni nomine proprio, si ve alieno ad pedagia et quidagia pro ipsis personis aut rebus, quas ad proprium usura, non ne-go t ia t ions causa de fèrunt, nec absolvendos,nisip 'enariè percepta res l i lue-ri:it. et de huiusmodi transgrcssione compèt'éhlcr satisfecerinl : ampliala

E L E N O T C S X .

est à Clement. V. cap. Presenti 3. hoc eod. t i t . in Clement, precipiente publicandosesse ut tales àdiecesanis-,donèc satisfecerint, u t suprà . Quara Bonifacii decrelale'm docet Thes. c. 4. n. 3. verb. Immnnitas procedere in omni gabella, tarn ralio'ne t ransi tus eorumdem ecclesiast.corum, quàm. contractus, vol illationis aut ex t rac t ions rerum: et hodie h®c censura reservata est Pap® ifi Bulla Cen®. cap. 48.

T I T X L I X . — D E IMMUNITATE ECCLES1ARUM. ETC. 46. Deere talis Cone. Later, sub Alex. III. relata in c. Non minus 4. in-

fligenlis excommunieationem non reservatam in Consules, Rectores, ahoB-que laicos poteslatem habentes , eorumque fau to res . si cornmon.li nor. desti tcrinl imponere qu®cumque onera Ecclesiis et Ecclesiastics, absque judicio et consensu Episcopi ac Cleri judicanlium conferenda esse laicis subsidia ab iisdem eccles ias t ics , si sol® e o r u m d e m laicorum facilitates pro sublevandis communibus necessilatibus non sufficiant; limitata est au Innoc. III. MQ.Adversus 7. hoc eod. tit. id p r e s t a r e prohibente, nisi p n u s consulto Romano Pontifice. Simili ampliata est .—I. estendendo dictam decrelalem et censuram eliam contra successores eorumdem laicorum in regimine onera imponentium, si intra unum mensem à die succession»*, non satisfecerint Ecc l e s i®; - ! ! . declarando earn censuram durare, etmm officio deposito;—III senlentias et statuta circa dicta onera imponendo Irritando. ' . ,

47. Decrelalis Innoc. III. relala in cap. Inter alia 6. excipienlis tluos tantum casus, in quibus confugiens ad Ecclesiam non gaudet immunitate ecclesiastica , publicus scilicet la t ro, et nocturnus depopulalor agrorum, dum itinera frequentala, et publicas vias obsidet ag^ressionis insidns; am-pliala est à Decretali relala in cap. Immunitalem 10. hoc eod. tit. ex len-denle banc pflenam eliam ad eum, qui sub spe immunilalis homicidium, vel mutilationem membrorum commitli in ecclesiis aut e e m e t e r u s , et ab Inn. IV. cap. Pro Immani 1. hoc. eod. lit . in G. eamdem penarn pariter extendenle ad assassinos. Vide Additiones meas lib- 3. hoc eod. t i t .

48. Decretalis Innoc. III. relata in c. Adversns 7. restrigentis faculta -tem Episcopi circa concessionem subsidii et coilectarum, ut suprà n. 46 ampliala est à Bonif. Vili, cap Clericis 3. hoc eod. til . in 6. declarante:— 1. Excommunieationem latam in laicos collectantes ecclesiasticos Ut in citi , n . 46 esse Pap® reservatam, etiamsi imposita oneraà sponlèdant ibusreci -piant absque liccntia Sedis apostolic®.—Il Eadem p e n a ligari quoscumque ecclesiasticos, eliam Pre la tes , dicta onera sine Pap® liccntia spontè sol-v e n t s , donanles, se soluluros promltlentes, aut impositioni consenlien-tes.—III. Ferente inlerdictum Pape pariter reservalum contra Universi.ta-tes in pr®m:ssis culpabiles.—IV. Derogante omnibus prlvllegiis sub qua-cumque verborum forma cuicumque concessis.

I N S E X T O .

49. Decretalis Bonif. Vili, relata in cit. cap. Clericis. 3. s taluentis , ut suprà, moderata est à Boned. XI. cap. Quod olim 1. hoc eod. tit . in Extra-

E L E N C H U S 1. 3 3 )

vag. Comm., res t r ingente censuram in Ecclesiasticos onera sponté sol-ventes latam in solos laicos ea imponentes et recipientes, quamvis eccle-siastici peccent eadem sponté solventes sine licentia Pap®.

Eidem decretali derogatum est à Clem. V. cap. unie. Qvoniam hoc e o -dem til. in Clem, earn reducenle ad términos dispositionis cit. c. Non mi-nus 4. et Adversns 7.

I N E X T R A V A G . C O M M U N .

50. Decretali Bened. XI . relat® in cit. cap. Quod olim 1. disponentis ut suprà, derogalum est prout in cil. c. Quoniam.

Celerum à Cone. Later, sub Leone X, sess. 9. § Cum à jure mox cit. decretalis Bonif. VIII. innóvala fuit , addendo, quód prœdicta omnia lacere pr®sumentes sint ipso jure intestabiies et inhabiles ad omnes actus legí-timos; unde etiam erun t irregulares. Hodie verô altendenda est Bulla. Ceil®, qua cap. 4& fer tur excommunica to Pap® reservatai contra talia onera imponentes, exigentes et recipientes, eliam à sponlè dantibus: e t nonlra direclè aut indirectè exequenles,-procurantes, auxilium, consilium, vel favorem prœslanles. ünde contra ecclesiasticos solventes, seuconsen-tientes, nulla censura est lat® senlenti®: Thes. de Pen . verbo Immnnitas c. 4. n. 2. Sequestranles verô fruclus pert inentes ad Ecclesias et Eccle-siasticos ex cap. 17. ejusdem Bulle C e n e incurrunt excommunicationem P a p e reservatam, sicut et sequestranles, vel occupantes eorumdem vel aliorum locorum piorum deposita, ex Trid. sess. 25. c.20. de ref . ;et clerici consentientes p r e t e r dictam censuram incurrunt eo ipso privationem suorum beneficiorum, ac inhabilitatem ad eaiem, e l Patroni Ecclesiarum, si talla fecerint, privantur eo ipso jurepatronatus.

T I T . L . — N E C L E R I C I , V E L M O N A C H .

51. Decretalis Alex. III. relata in cap. Non magnopere 3. iníligentis pœnam excommunicationis (qu® secundum multorum opinionem non erat lat® sententiœ) in Religiosum professum excunlem à claustro ad legendas medicinam el legem civilem, si intra duos menses ad claustrum non re-dierit; amplíala est ab Honor. III. cap. Super specula 10. hoc eod. tit . de-clarante ly ad legendas inlelligi ad audiendas] et à t ransgressore incurri ipso facto excommunicationem: prœcipienle insuper denunciandum esse publicum excommunicalum à diecesanis, et capitulis loci domicilii e jus -dem t ransgressons , ac loci studiorum. Extensa est pariter ad alios, ut etiam infrà n. 53.

52. Decretalis Innoc. III. relala in cap. Sicut te 8. jubentis constituios in sacriscompeüendos esse per subtractationem beneficiorum, ut désistant à Tabellionis exercilio, modérala est à Clem. IV. cap. Ut ofpcium 11. de Here t . in 6. eis permil tenle §. Ad conscribendas hujusmodi officium in causa hercs is exercere: ac eliam à Bonif. VIII cap. Debent 1. de Off. Ord. in Exlrav. Comm. permit tente aelhiberi posse Clericura in visitatione Ca-pituli cathedralis, jux ta Fagnan. lib 1. in cap. Cum guis lit. de Elect.; quamvis textus Bonifacii loquatur de visilatione Monaster».

53. Decretalis Honorii III. relata in c. Super specula 10. probibentis

¿32 EI.ENCHCS 1.

becanis, Archidiaconis, Prapositis, Plebanis, Cantor ibus , a l i i sque 'per l i -natura obtinenlibus, nec non Presbyteris sub certis p e n i s studere leg. Civili e t medicine, moderataest à Bonifacio Vil i . cap. Siatutum l . hoceod. Ut in 6, declarante hujusmodi prohibitionem non extendi ad Cler.cos simplices curam animarum babentes, nisi eorum Ecclesie habeant sub se capellas, id est, Ecclesias, in quibus insti tuantur Clerici perpetui; O r a .n hoc casu similes Parochi reputentur tamquam dignitatem, ut ammadver-tit hic G'.os. 2. ex quorumdam sententia.

E E E N C H U S II

D o c r e t a t i u m c o r r e c t a r u m a S a c r o Conci l io T r i d e n t i n o p a r t i m a b r o -ga t ione , p a r t i m d e r o g a t i o n e , p a r t i m m o d e r a t i o n e , s e r v a t o o r d i n e t i t u l o r u m a c capit i i lofrum in u n o q u o q u ö l i b r o .

über n m i

TIT. IV.—DE CLÉH. NON RÉSÌDÉNTIB. 60. Circa Décretalem Alex. Ili relatam m càp. CohquirèAlt é. ééquipa-

rantis retentionera plurium beneficiorum ad susteiitationem sufficien-qium, et retentionera alterius absque eo qnod in ilio resideatur (quando ruidera imponit silentium conquestioni beneficiati, si quodcumque i s to -tura sub disjunctione positorum probetur) , huic equiparat ioni derogatum est sess. 24. cap. 17. de ref. , ubi s ta tui tur , ut possidens beneficium suf -ficiens, adepta possesione secundi, perdat primum ipso jure; absens vero, seu non residens non est privatus ipso jure , sed per sehténtiam est p r i -vandus.—Eadem Decretalis precipiens benetìciatùm sine, cura animarum non residentem privandum esse beneficio, moderata èst sess 24. cap. 12. de refor. , s tatuente ante privationem primo anno privandum èsse dimidia par te fructuum, quosrat ione p r e b e n d e et res ident ie suos non fécit: é t s j iteriìra eadem n e g l i g e n t i in residendo usus fueri t , privandum omnibus fructibus, quos itidem ratione p r e b e n d e et res iden t ie eo anno lucra lus fuerit; e t sic non privandum, riisi posi t r esannos . Vide cap. Aèlàiùm infrà. Elencho III. n. 16.

61; Decretalis Clement. ì l i . relata in cap. Ex parte 8, s tatuente, ut in-frà num. 65, moderata est ut ibi.

62. Decretalis ìnnoc. Il i relata in cap. Qualiter 9 statuentis Episcopum non revertentem ad residentiam in pref ixo termino privandum esse epis-copato, moderata est sess. 6. cap. 1. de refor. decernente privandum esse post pr i raossex menses continuos absent ia quar ta parte fructuum unius anni: post alios sex menses alia quarta par te . Quibus eìapsis, si crescat contumacia, Me t ropo l i t an s Suffraganeum, e t Metropolitanum Èpiscòpus antiquiorSuffraganeus tenentur intra t res menses sub pcena interdicti ab ingressu Eccles ie ipso facto incurrenda P a p e puniendum denunciare.

63. Eidem Decretali t r ibuenti facultatem babentibus ju s eligendi Epi-scopum, ut privare possint episcopatu Episcopum non residentem, deroga-tura est , ut in cit. sffss. 6. cap. 1, ubi h e c facnltas Papa reservatur.

T. 11. \ SO.

¿32 EI.ENCHCS 1.

becanis, Archidiaconis, Prapositis, Plebanis, Cantor ibus , a l i i sque 'per l i -natura obtinenlibus, nec non Presbyteris sub certis p e n i s studere leg. Civili e t medicine, moderataest à Bonifacio Vil i . cap. Siatutum l . hoceod. Ut in 6, declarante hujusmodi prohibitionem non extendi ad Cler.cos simplices curam animarum babentes, nisi eorum Ecclesie habeant sub se capellas, id est, Ecclesias, in quibus insti tuantur Clerici perpetui; O r a .n hoc casu similes Parochi reputentur tamquam dignitatem, ut ammadver-tit hic G'.os. 2. ex quorumdam sententia.

E E E N C H U S II

D o c r e t a t i u m c o r r e c t a r u m a S a c r o Conci l io T r i d e n t i n o p a r t i m a b r o -ga t ione , p a r t i m d e r o g a t i o n e , p a r t i m m o d e r a t i o n e , s e r v a t o o r d i n e t i t u l o r u m a c capi tu lofrunvin unocp ioquö l i b r o .

über n m i

TIT. IV.—DE CLÉH. NON RÉSÌDÉNTIB. 60. Circa Décretalem Alex. Ili relatam m càp. CohquirèAlt é. ééquipa-

rantis retentionera plurium beneficiorum ad susteiitationem sufficien-qium, et retentionera alterius absque eo qnod in ilio resideatur (quando ruidera imponit silentium conquestioni beneficiati, si quodcumque i s to -tura sub disjunctione positorum probetur) , huic equiparat ioni derogatum est sess. 24. cap. 17. de ref. , ubi s ta tui tur , ut possidens beneficium suf -ficiens, adepta possesione secundi, perdat primum ipso jure; absens vero, seu non residens non est privatus ipso jure , sed per sehténtiam est p r i -vandus.—Eadem Decretalis precipiens benetìciatùm sine, cura animàrura non residentem privandum esse beneficio, moderata èst sess 24. cap. 12. de refor. , s tatuente ante privationem primo anno privandum èsse dimidia par te fructuum, quosrat ione p r e b e n d e et resulent ie suos non fécit: é t s j iteriìm eadem n e g l i g e n t i in residendo usus fueri t , privandum omnibus fructibus, quos itidem ratione p r e b e n d e et res iden t ie eo anno lucra lus fuerit; e t sic non privandum, riisi posi t r esannos . Vide cap. Aèlàiùm infrà. Elencho III. n. 16.

61; Decretalis Clement. ì l i . relata in cap. Ex parte 8, s tatuente, ut in-frà num. 65, moderata est ut ibi.

62. Decretalis ìnnoc. Il i relata in cap. Qualiter 9 statuentis Episcopum non revertentem ad residentiam in pref ixo termino privandum esse epis-copato, moderata est sess. 6. cap. 1. de refor. decernente privandum esse post p r imossex menses continuos absent ia quar ta parte fructuum unius anni: post alios sex menses alia quarta par te . Quibus eìapsis, si crescat contumacia, Me t ropo l i t an s Suffraganeum, e t Metropolitanum Èpiscòpus antiquiorSuffraganeus tenentur intra t res menses sub pcena interdicti ab ingressu Eccles ie ipso facto incurrenda P a p e puniendum denunciare.

63. Eidem Decretali t r ibuenti facultatem babentibus ju s eligendi Epi-scopum, ut privare possint episcopatu Episcopum non residentem, deroga-tura est , ut in cit. sffss. 6. cap. 1, ubi h e c facnltas Papa reservatur.

T. 11. \ SO.

3 9 4 E L E N C H L ' S I I .

64. Deciètalls ejusdem rela ta in cap. Inter 40. s tatuentis , u t suprà n. 60, moderata est, ut ibi.

65. Decretalis Innoc. HI relata in cap. Ex luce 11 statuentis clericum absentem à sua Ecclesia, si nescitur ubi sit, citandum esse t r ìbus edictis in valvis ejusdem sua; Ecclesia; affigendis, et ea privandum, si post sex menses non revertalur: e t ex contrario sensu, si sc-itur obi sit, et quomo-do citari possit, personaliter citari debere, nee esse ipso jure privatum f ruc t ibus intra dictos sex mense s , moderata est sess. 23. cap. 1, prec.i-piente, ut si agatur de parodio, eliam non la t i tan te . sails sii eum citare uno tantum edicto peremplorio cum competenti termino ad redeundum Ecclesi® valvis affixo: quo termino elapso, si contumàx fuerit, liberimi sit Ordinario per cen^uras, sequeslra l ionem et sublractionem frucluum, aliaque juris remedia, eliam usque ad privationem inclusive eumdem com-pellere ad redeundum. Declaranle insuper hoc eod. cap., quòd nedum fruc tus suos non facial pro ra ta temporis absentice, sed eliam, si abfueri t ul t ra sex menses, incidat ipso jure in pcenam privationis quart® parl is f ruc tuum unius anni jam impositam Episcopis sess. 6. cap. 1, et innova-tam cit. sess. 23. cap. 1. vers. Siquis autem. Vide Fagnan. in cit. cap. Ex tnw n. 29.

66. Decretalis Greg. IX re la ta in cap. Clericos 17 statuentis , ut suprà n. 60. moderata est , ut ibi.

T I T . " V . — D E P U ^ B E N D I S . 67. Decretal is Alex. IH re la ta in cap. Episcopi!s 4, d i sponents posse

Episcopum promovere ad ordines sacros clericum ad titulum p a t e r n e b s -reditatis obdefec tum beneficii, abrogata est sess. 21..cap. 2. de ref. p r e -cipiente Clericum s®cularem promoveri non posse ad dictos ordines, nisi ad t i tulum beneficii ecclesiastici, vel eliam patrimonii et pensionisi si l a -men quoad patrimonium et pensionem ipse Episcopus judicaverit promo-vendum pro necessitate, ve! commodilate Ecclesie.

68. Decretalis ejusdem relala in cap. Referente 7, permitlenlis habent plures Ecclesias oplionem dimil tendi imam, et retinendi a l teram, quam maluerit, abrogata est sess. 7. cap. 4. de refor. , liane oplionem probiben-te, et ex tendente p e n a m cap. De multa 28 hoc eod. lit . ad oblinenles be-neficia ex quovis capite ineompalibilia. Imo sess. 24. cap. 17. de ref., declaratur esse inc.empatibilia duo beneficia, eliam simplicia, quandopr i -mum est sufficiens ad honestam Clerici sus tenta t ionem, vel quando utrumque personalem resident iam requir l t .

69. Decretal 's ejusdem re la ta in cap. Prceterea 141 perni i t i enti s optio-nem, ut suprà n. 68, abrogata es t ut ibi

70. Decretalis Innoc. IH rela ta in cap. DileciusW,admittenlis expecta-tivas in beneficiis, abrogata es t , u t s u p r à n. 4 una cum duabus sequerit i-bus idem admil lent ibus.

'71. Decretalis ejusdem re la ta in capit. Dilecto 25. "T2. Decretalis ejusdem relatS in capit. Dileclrs 27.

73. Decretalis ejusdem rela ta in cap. De multa 28 decernenlis hnben-

E L E N C H L ' S I I . 3 9 5

tern dignitatem, personatum vel beneficium cura tum, et recipientem se-cundum simile post pacificam possessionem secundi, ipso jure privatum esse primo, e l eliam privandum secundo, si prelendal u t rumque retinere-. e t ex contrario sensu non esse privatum primo ipso jure, si secundum non sit curatum; vel è converso si prinium non sii curatum, et recipiat s ecun-dum cura tum, exlensa est-sess. 7. cap. 4. i l ; reform, hoc general i ter pro-hibente de quibuscumque beneficiis incoinpatibilibus, et eliam simplicibus ex sess. 24. cap. 17. in casu de quo suprà numer. 67. Imo juxta Pagnac. in hoc eod. cap. num. 8. privatus esset utroque ipso j u r e , nedum in vim cit. cap. 4, sed etiam in vim Extravag. Execrabilis 1 hoc eod. t i t .— Eidem decretali p r o i b e n t i pUiralitatem paroehialium, dignìtalum et per -sonaluum,el ex contrario sensu earn tacite permit tent i in aliis beneficiis, derogatimi est u t s u p r à num 16, 60, 68.

74. Decretalis ejusdem relat® in cap. Extirpandce 30, s tatuentis Re-etorem Ecclesi®, non obstante consuetudine favore Episcopi vel patroni, debere suffieientem habere portioném, et ex contrario .sensu valere con-suetudinem legitime presc r ip tam favore ejusdem Episcopi vel patroni aliquidsibi vindicandi de fructibus Ecclesi® ultra suffieientem Rectoris portioném, derogatimi est sess. 25. cap. 9. de reform, interdicente, ne patroni lam ecclesiastici (quibus de jure communi id licebat), quàm laici se quoquo modo iugerant in percepitone f ruc tuum quorumeumque bene-ficiorum; sed illos liberà Rectori, seu beneficiato distri buendos dimittant, non obstante quae, uni que contraria consuetudine sub p e n i s exeommuni-cationis et inlerdicli , si secùs fecerint , et privationis ipso facto juris pa-t r o n a t i . — H e c eadem Decretalis d e d a r a n s g. Qui vero Parochum non residentem privatum esse ipso jure parochia, moderata est sess. 23. cap. 4. de reform, s ta tuente privandum esse per sententiam, precedente c i t a -t e n e , monitioneet coard l ione per censuras, sequestrat iones et sub l ra -ctionem f ruc tuum, ac alia juris remedia.

75. Decretalis ejusdem Innoc. relata in c. Exposuisti 33 permit tent is ob pauperlalem prebendarum Ecclesiarusu caihedralium posse Episcopum iis adiiectere eapsllas, id est purodiiales Ecclesias, abrogata est sess. 24. cap. 13 et 15 de ref. s ta tuente ne in unioaibus, si ve ob reddituum tenui-tatem, siveob alias causas faciendis, parochiales uniantur .

I N S E X T O .

Decretales Bonif. Vil i r e la te in seqq. capitulis admillentes mandata de prbvidendo beneficium primo vacaturum, ab roga te sunt , ut suprà n. 4 una cum aliis usque ad n. 9 4 idem admillentibus.

76. Si Clericus 11. 77. Hi, qui 12. 78. Dudvm. 14. 79. Cum in ill is 16. 80. Si Apostolica 22. 81. Cura in Ecclesia 2 82. Ei,, cui 29. 83. Q'todam 40.

84. Mandatum 41. I K C L E M E N T I N A .

85. Decretalis Clem. V relata in cap. Si dignitatem 4 .

T I T . V I L I . — D E C O N C E S S I O N E P R . E B E N D J 5 .

86. Decretali3 Innocent . Ill relata in cap. Accede ns 14. I N S E X T O .

87-. Decretalis Innoc. IV. relata in cap. Quiacuncb's 1 Decretales Bonif. VIII. r e l a t e i n s e q q . capitulis. 88. Ne captandce 3. 89. Exequutor 4 90. Si eapilulo 5. 91. Sisoli 6. 92. Auctoritate 7 . 93. Quoniam 8. I N C L E M E N T I N . -

94. Decretalis Clemen. V. relata in cap. unie. Gum ei.

T I T . X I I I . — D E R E B . E C C E . N O N A L I E N A N . — I N C L E M E N T I N I S .

95. Decretalis ejusdem relata in cap. Si una2. d i s p o n e n t s posse Epis-copum unam Ecclesiam alteri unire , vel loco religioso donare, moderata est sess. 24. cap. 43. de ref. prohibente bujusmodi unionem, si aga tur de parochiali .

TIT. XIX.— D E R E R . P E H M O T A T . — I f f S E X T O .

96. Decretal is Bonif. Vili relata in cap. unie. Licet in tua admit tent i s expectat ivas in beneflciis, abrogata est , u t suprà n. 4.

TIT. X X V I . — D E T E S T A M E N T I .

9-T. Decretalis Greg . IX. re la ta in cap. Quia ingredient/bus 2. admit -tentis tacitam profcssionem regul rem, etiam absque habi tus susceptione, abrogata est sess. 25. cap. 45. de Regul . , s ta tuente habi tus susceptionern pro Regularibus ulr iusque sexus esse de substant ia novi t ia tus per i n t e -g rum annum dura tur i , incipiendi ab ejusdem habitus susceptione; ita u t hoc tempore non servato, sicut et si professio fiat ante decimum sexlum annum completum, exclusa sit etiam tacita, nul lamque inducat obl igat io-nem. Verùm hie notandum cum Fagnan. in cap. Ad nostram 8 de Regul. n. 8. et 30. ex decret is Cong. Cone, banc tacitam profcssionem non fuisse à Trident , sublatam, si p recesse r i t annus probat ionis cum susceptione habitus in conventu pro ea designato, q u e induci tur per annum compu-tandum à decimo sexto completo usque ad decimum septimum par i t e r completum e ta t i s illius, qui monasterium ingressus es t .

TIT. X X X I . — D E R E G U L A R L B T S .

98. Decretalis Concil. Moguntini re la ta in cap . Nullus 1. s t a tuen t i s , neminem adm'tti posse ad professionem regu la rem, nisi sit idoneus e t a -

te, cüm p re suppona t at lendendam e s s e e l a t c m s ta tu tam d e j a r e communi , qua} est ut in cap. Significatum 11. infra n. 104. abrogata es t , ut suprà.

99. Decretal is ejusdem Concil.?relata in cap. Si quis 2. concedentis unum tantum a n n u m ad reclamandum cont ra professionem regula rem, moderata es t sess. 25. cap. 19. de Regul. ex tenden te hoc tempus , ex quo-cumque capite p r e t e n s a nullitas professionis o r i a tu r , usque ad quinquen-nium à die ipsius professionis non tarnen completum.

100. Decretalis Cone. Arelaten. relata in cap. Vidua 4. s ta tuent i s i n -duci professionem regularem in novitip se spontè ingeren te in actibus professorum, etiam ante annum probationis non comple tum, abrogata est ut suprà n . 97.

101. Decretalis ex Regesto Gregorii re la ta in cap. Quia 6. prohiben« admitti posse ad professionem ante decimum octavum annum, moderala es t u t supra n. 98.

102. Decretali Alex. III. r e l a t e in cap. Non est 7 . s t a tuen t i s ex c o n -trario sensu possit Abba¿em cisterciensem imperl ir i monacho l icent iam pro Pi tendi in alio o'rdine regolari indistinctè, sive alius ordo sit str ict ioris, equa l i s aut laxioris obse rvan t i e , derogatimi est sess. 25. cap. 19. de r e -gul . prohibente t rans i tum ad laxiorem vigore cujuscumque facul tat is . Ceterùm h e c decretal is peni tùs abrogata est respeetu quorumcumque regular ium, cùm hodie hujusmodi t ransi tus lis in terdic tus sit.

103. Decretal is ejusdem relata in cap. Ad nostram 8. validam a d m i t -ten t i s professionem faclam post decimum quar lum annum per susceptio-nern habitus professorum et posi perseverantiam tr idui , abrogata est in sensu, ut suprà n. 97.

404. Decretal is ejusdem re la ta in cap. Significatum 4 1 . disponentis professionem factam complelo anno decimoquarto validam esse quoad vi-rosi, si profi lens post dic tum annum eam ra tam habueri t , abroga ta es t ut suprà n. 98.

105. Decretal is Clem. III. relata in cap. Cùm virum 12. s ta tuent is p ro -fessionem faclam à muliere post annum decimum secundum completum validam esse, abrogata est , u t suprà n. 98.

406. Decretal is ejusdem relata in c. Porrectum 13. s ta tuent is valere professionem factam sine susceptione habitus, regular is , abrogata est in sensu, ut suprà n. 97. Vide Fagn . in hoc eod. cap. à numer . 40 ad 44.

107. Decretalis Innoc. III. relata in cap. Ad apostolic am 16. s la tuent i s professionem factam intra ann'.;m novitiatus validam esse , abrogata est, u t suprà num. 97. Invalida etiam declarator cap. Non solum 2. hoc eod. t i t . in 6. quoad Fra t res P r e d i c a t o r e s e t Minores; sed à Bonifacio Vili, cap. Constitulionem 3. eod. lib. 6. declaratum est locum habere in omni-bus Mendicantibus, et à Clemente Vili . Consti lut . Cum ad regulärem 19. Máftii 1603. in omnibus Ordinibus regular ibus .

408. Decretal is ejusdem re la ta in cap. Sicut t l . a d m i t t e n t i » profess io-nem faclam per receptionem habitus validam esse, licèt professusnumquara manser i t in monasterio, abroga ta est , u t suprà n. 97.

J09. Decretalis ejusdem relata in cap. Consulti 20. declarant is validam

3 0 8 E L E X C H C S n .

professionem tacitò vel expressè factam intra annum probationls, a b r o -ga ta es t , ut. suprà numer . 97. Nec at tendenda est Glossa hie verbo Distin-guendvm, dicens banc decreta lem fuisse cor rec tam à cap. Statvimus 23. hoc. eod. t i t . ; ibi enim idem s ta lu i tur .

110. Eadem D e c r e t a l i s t a tuens exeuntem à rel igione i n t r a annum p r o -b a t i o n s tener i ad laxiorem transire , si absolute proposueri t vitam m u t a r e , abroga ta es t c i t . sess. 25. cap. 15. banc obligationem exc ludente , si a g a -t u r de simplici proposi to , non de volo vitam absolutè mulandi .

1 l t . Decre ta l i s G r e g . IX. re la ta in ci t . cap. Statuimus 23. i d e m d e c l a -ran t i s , abrogata es t , ut suprà n . 97

I N S I Ì X T O .

112. Decretal is Innoc. IV. re la ta in cap. Is qui. 1. declarant is validam professionem factam int ra annum decimimi q u i n t u m , vel per recept ionem habi tus professorum, vel per rat i i ìcationem professioni^ facta? a n t e annum decimimi qu in tum: item siquis p" r totum annum decimarti quintum g e s t a -ver i t hab i lum communem professis et non professisi ac eliam si major quatuordecim annis ingressus fue r i t r e l ig ionem, et pe r annum g e -s taver i t habi lum qnomodocumque indist i i ictum, ab roga ta es t , u t suprà n . 97.

113. Decretal is Alex. IV. (et ut all'i volimt Innocentii) re la ta in cap . Non so'ùm 2. admi t t en t i s validam professionem tacitò vel expressè factam à majore quatuordecim annis, ab roga la est in sensu, u t suprà n. 97.

114. Decre ta l i s Bonif Vili , relata in c. Constitutionem 3. idem admi t -tent is , abroga la est , u t s u p r à n. 47.

115. D e c i d a is ejusdem rela la in cap. Beneficium 4. s ta tuen t i s benef i -cium ingredient is religionem alteri conferri posse , si conslet eum abso-lutè vitam mutare voluisse; a u t si in t ra annum p roba t ions professionem emiser i t ; aut si sc ien te r rceeper i t habi tum professorum, abroga ta est sess. 25. e. 15. et 16. de Regul . ut suprà n . 71 et 97.

I N C L E M E N T I N I S .

416. Decretal is Clem. V. relata in cap . Eos, qui 2. s t a tuen t i s cons t i -t u t u m in fetale quatuordecim annorum inleiligi professum, si per annum de tu le r i t hab i tum novitiorum non p a t e n t e r d is l inc lum ab habilu profes-sorum, abrogala est , ut suprà. n . 98.

TIT. X X X I V . — D E V O T O , E T V O T I R E D E J I P T . — I N S E X T O .

117. Decretalis B mif. Vili , relala in cap. unic. Quoti votum admi t -t en t i s lacitam professionem, abroga la es t in sensu espl ica to , ut suprà n. 97.

I N E X T R A V . J O A N . X X I I .

118. Decretal is Jo. XXII re la ta in cap. unic. Antiqua; idem admit tent is , abroga ta est in s ensu , u l suprà n. 97.

TIT. X X X V . — D E S T A T U M O N A C . — I N S E X T O .

119. Decretal is Bonif. Vili , re la ta in cap. unic . Periculoso s t a tuen t i s

E L E N C H I ; s n . 3 9 9

Sane, sub p œ n a nul l i la l is recept ionis , ut in monaster i i s mulierum Ordì-num Mendicanl ium rec ip ian lur t a n t u m quot de ipsorum monaster iorum p roven t ibns s i r e penur ia sus ten ta r i possint, moderata est sess. 25. cap. 3. de Regul . p r e s c r i b e n l e novam formam taxalionis numeri rec ipicndo-r u m in monaster i is u l r iusque sexus , eliam Mendicanlium, sine dicta pœna nul l i la l i s recepÌ : onis .—Circa liane numeri laxat ionem p r ê t e r decre ta Clement . Vil i , a d e s t Consti,t. Pauli V. Smct issimi! s 4. Dec. 1605.—Non desunt Canonist® asse ren les liane null i lal is pœnam eliam abroga lam esse à contrar ia consuetudine .—Eadem Decrelalis admit lens tacilam p ro fe s -s ionem r e g t l a r e m , ab roga la est in sensu , ut suprà n. 97.

TIT. X X X V I . — D E R E L I C I O S I S D O . M I B C S .

120. Decretali In hoc. III. r e l a t e in cap. Ne nimia 9. p rohibent i s Regu-lar ibus p lura l i la lem beneficiorum regu la r ium; et ex cont rar io sensu cam perm. t l en t i s Clericis secu la r ibus , derogatum es t , ut suprà n u m . CO. et 68.

TIT. XXXVII . — D E C A P E L L I S M O N A C H O R U M .

121. Decretal i Urbani III. r e l a t e in cap. In Ecclesiis 1. p r e c i p i e n t i s curam s e c u l a r i u m incumbentem monaster io non exercendam esse pe r monachum, sed p e r Clericum secu la rem, derogatum est saltern tacitò s e s s . 2 o . c a p . 1 l . d e Regni, s t a tuen te , u t tam secu la res , quàm regulares hujusmodi c u r a m exercent es subsint in coiicerneiil ibus eamdem curam d i e c e s a n o Episcopo. Ex hoc decre to , et communi observanl ia pate t exercer i posse e l i am per regulares .

I N S E X T O .

122. Decret . Bonif. Vit i , relat® in c. unic. Presbyter is idem p rec ip i en -tis, de roga tum es t , u t suprà .

T1T. X X X V I I I . — D E J U R E P A T R O N A T U S .

123. Decretal i Alex. Ut r e l a t e in cap. Consultationibvs 19 declarant is solam possess ionem conferre po les t a l em presentarteli ad benef ic ium, de -rogatum est s e s s . 25. cap. 9 de refor. s t a tuen te liane non suff icere, sed probandum esse t i t u l u m modo ibidem p resc r ip lo .

124. Decre ta l i s Innoc. Ili- re la ta in cap. Cum dileclus 28 admi t ten t i s mandata de p rov idendo beneficio primo vacaluro, abroga ta es t , ut su -prà n. 6.

TIT. X X X I X . — D E C E N S I B U S .

125. Decre la l i s Lucii Ut relala in cap. Sopita: ¡4 s ta tuen t i s Archie -piscopum v i s i t a r e posse indiscr iminal im Ecclesias tam secu la res , quàm regula res suorum Suf f r aganeo rum, et à Reguluribus visitatis procurat iones esse solvendas, quoad primam par tem moderata est u t infra num. 128; quoad secundam v e r o , tam respcc tu visitationis, quàm procurat ionis ex i -g e n d e , nedum ab Archiepiscopis, sed et ab Episcopis a t tendenda sun t de-

¡ 0 0 FCLKNCHLS I t .

' .reta Trident, ¿ess. 25. cap. 20 de Regal, et alia ù. me relata in Addition, lib. III. t i t . 39.

1 26. Decretalis Innoc. Ill relata in cap Cam Venerabilis 21 statuentis indiscriminatim semper dandam esse procurationem Episcopo visitanti, moderata est ut num. seq. et vide notata in summariis hoc eod. t i t . post c. Cum venerabilis 21, et Additioncs meas in hoc opere d. t i t . n. 360.

127. Decretatis Honorii l i l relata in cap. Venerabili 24 precipient is dandam esse procurationem Episcopo visitanti Ecclesias civitatis, ubi r e -sidet, etiamsi nunquam illam recipere consueverit, abrogata est quoad secundam partem disert is verbis sess. 24. cap. 3. de reform, precipiente , ut in iis locis, sive Provinciis, ubi consuetudo est nec victualia, nec pe-cuniam, nec quidquam aliud à Visitatoribus recipi , omnia grat is fiant. Prima; vero parti , cùm cesset ratio procurationis dande visitanti Ecclesias civitatis, quia nu l l e nempè expense fieri debeant pro victualibus, tacite saltèm derogatimi est à cit. c. 3, ut declaravit Cong. Cone, teste Fagn. in hoc eod. c. n. 15. u

I N S E X T O .

428. Decretalis Innoc. IV relata in cap. Romana 1 tribuentis §. Procu-rati ones Metropolitanis, Patriarchis et Primatibus facultatem visitandi suorum Suffraganeorum Ecclesias, moderata est sess. 24. cap. 3 de refOr, banc res t r ingente ad causas tantum in provinciali synodo approbatas.

129. Decretalis Greg. X relata in c. Exigit 2 idem sta tuent is , mode-rata est ut supra.

130. Decretal. Bonif. Vil i relata in c. Felicis 3 idem Statuent is , mode-rata est ut suprà.

131. Decretal, ejusdem relata in c. Perpetuo 5 idem statuetitis, mode-rata est ut suprà.

I N E X T R A V . C O M M .

432. Decretal. Be ned. XII relata in c. unic. Fas electionis éxtendent is tempus unius mensis ad duos pro restitutione dupli facienda à Visitatoribus de iis, q u e indebitò occasione visitationis acceperunt , ut suprà in Elencho I. n. 42 et 44, derogalum est sess. 24. cap. 3 de reform, s ta tuente facien-dam esse in t ra unum mensem juxta Decrelalem Greg. X. Exigit 2. hoe eod. t i t . quam speciatim innovai, ut infra Elencho IV. n. 22.

T I T . X L V — D E R E L I Q E I I S , E T V E N E F T A T . S A N C T O K .

133. Decretal. Innoc. III. relata in cap. Cam ex eo 2 vetantis venerari sanctorum reliquias de novo invenlas, nisi fuerint approbate à Romano-Pontifice, moderata est sess. 25 de Invoc. Vener. et Reliq. Sanctor. r e -quirente approbationem Episcopi tanlùm.

E L E N C H U S I I I

D e c r e t a l i u m a m p l i a t a r u m a S . ConcMio T r i d e n t i n o

L I B E R TERTIl iS .

T I T . I . — D E V I T A E T H O N E S T . C L E R I C O R . — I N C L E M E N T I N .

9. Decretalis Clem. V: relata in cap. Quoniam 2. s la tuenl is sequen tes p e n a s l a t e sen len t ie in Clericos et beneficíalos deferentes habiturn ordini Ecclesiastico incongruentem, v i d e l i c è t : — 1 I n beneficíalos suspens ions per sex menses à perceptione fructuum suorum beneficiorum.—2." In non beneficíalos constituios in sacris ci t ra sacerdotium inhabilitatis per sex menses ad obtinenda beneficia.—3.° In obtinentes digni tatem, perso-natum, aut beneficium curaíum suspensions per annum à perceptione fructuum.—4.° In sacerdotes et religiosos inhabilitatis per annum ad be-necia obtinenda, ampliata sess. 44. c. 6. de reform, decernente, u t s i post-quam dicti omnes moniti fuerint etiam per solum publicum edictum lu -lem habitum non deposuerint, coerceri possunl per suspensionem ab O r -dinibus et beneficio ac fructibus beneficiorum: et si semel c o r r e d i i te-rimi deliquerint, etiam per privationem officiorum et beneficiorum.

T I T . I I . — D E C O H A B I T . C L E R I C O R E T M U L I E R U M .

10. Decretalis relata in c. Quisquam 2. infligens Clerico in sacris su-specto de crimine fornicationis cum quacumque femina p a n a m excommu-nicationis l a t e sen ten t i e post ter t iam monitionem, ampliata es t , et r e -spective moderata sess. 25. c. 14. de reform, decernente , ut quicumque Clericus beneficiatus, aut pensionarius concubinarius, vel suspectus de mala conversa tene cum quacumque femina , sit ipso facto privatus ter t ia par te f ruc tuum, obventionum, proventuum et pensionum cujuscumque sui beneficii, si primó monitus ab ea non abstinueril . Si verò cum ea-dem vel alia femina perseverans secundó monitus non paruer i t , p r e t e r amissionem ipso facto incurrendamintegrorum fructuum etc . ,suspenden-dus sit ab ipsius beneficii administratione quousque Ordinario videbitur.

Si i tàsuspensus feminam non expellat , perpetuò privelur beneficio e t pensione, inhabilisque reddatur ad honores, dignitates, beneficia et offi-cia obtinenda, donèc post manifestam emendalionem superior, cùm ei vi-sum fuerit , ex causa dispensaverit. Si tandem intermissum consortium c.ura ea vel altera repetat , p r e t e r dictas p e n a s excomunicetur, appella-t e n e remota. Simplex verò Clericus concubinarius vel fornicarius pu-

r. ii. 5 I

¡ 0 0 FCLKNCHLS I t .

' .reta Trident, ¿ess. 25. cap. 20 de Regal, et alia ù. me relata in Addition, lib. III. t i t . 39.

1 26. Decretalis Innoc. Ill relata in cap Cam Venerabilis 21 statuentis indiscriminatim semper dandam esse procurationem Episcopo visitanti, moderata est ut num. seq. et vide notata in summariis hoc eod. t i t . post c. Cum venerabilis 21, et Additioncs meas in hoc opere d. t i t . n. 360.

127. Decretatis Honorii l i l relata in cap. Venerabili 24 precipient is dandam esse procurationem Episcopo visitanti Ecclesias civitatis, ubi r e -sidet, etiamsi nunquam illam recipere consueverit, abrogata est quoad secundam partem disert is verbis sess. 24. cap. 3. de reform, precipiente , ut in iis locis, sive Provinciis, ubi consuetudo est nec victualia, nec pe-cuniary nec quidquam aliud à Visitatoribus recipi , omnia grat is fiant. P r i m e vero parti , cùm cesset ratio procurationis dande visitanti Ecclesias civitatis, quia nu l l e nempè expense fieri debeant pro victualibus, tacile saltèm derogatum est à cit. c. 3, ut declaravit Cong. Cone, teste Fagn. in hoc eod. c. n. 15. u

I N S E X T O .

128. Decretalis Innoc. IV relata in cap. Romana 1 tribuentis §. Procu-rati ones Metropolitanis, Patriarchis et Primalibus facullatem visitandi suorum Suffraganeorum Ecclesias, moderata est sess. 24. cap. 3 de refOr, banc res t r ingente ad causas tantùm in provinciali synodo approbatas.

129. Decretalis Greg. X relata in c. Exigit 2 idem sta tuent is , mode-rata est ut supra.

130. Decretal. Bonif. Vil i relata in c. Felicis 3 idem Statuent is , mode-rata est ut suprà.

131. Decretal, ejusdem relata in c. Perpetuo 5 idem stàtuetitis, mode-rata est ut suprà.

I N E X T R A V . C O M M .

132. Decretal. Be ned. XII relata in c. unic. Fas electionis éxtendent is tempus unius mensis ad duos pro restitutione dupli facienda à Visitatoribus de iis, q u e indebitò occasione visitationis acceperunt , ut suprà in Elencho I. n. 42 et 44, derogatum est sess. 24. cap. 3 de reform, s ta tuente facien-dam esse in t ra unum mensem juxta Decrelalem Greg. X. Exigit 2. hoe eod. t i t . quam speciatim innovai, ut infra Elencho IV. n. 22.

T I T . X L V — D E R E L I Q E I I S , E T V E N E F T A T . S A N C T O K .

133. Decretal. Innoc. III. relata in cap. Cam ex eo 2 vetantis venerari sanctorum reliquias de novo invenlas, nisi fuerint approbate à Romano-Pontifice, moderata est sess. 25 de Invoc. Vener. et Reliq. Sanctor. r e -quirente approbationem Episcopi tanlùm.

E L E N C H U S I I I

D e c r e t a l i u m a m p l i a t a r u m a S . ConcMio T r i d e n t i n o

L I B E R TERTIl iS .

T I T . I . — D E V I T A E T H O N E S T . C L E R I C O R . — I N C L E M E N T I N .

9. Decretalis Clem. V: relata in cap. Quoniam 2. s ta tuent is sequen tes p e n a s l a t e sen len t ie in Clericos et beneficíalos deferentes habiturn ordini Ecclesiastico incongruentem, v i d e l i c è t : — 1 I n beneficíalos suspensionis per sex menses à perceptione fructuum suorum beneficiorum.—2." In non beneficíalos constituios in sacris ci t ra sacerdotium inhabilitatis per sex menses ad obtinenda beneficia.—3.° In obtinentes digni tatem, perso-natum, aut beneficium curalum suspensionis per annum à perceptione fructuum.—4.° In sacerdotes et religiosos inhabilitatis per annum ad be-necia obtinenda, ampliata sess. 14. c. 6. de reform, decernente, u t s i post-quam dicti omnes moniti fuerint etiam per solum publicum edictum l a -lem habitum non deposuerint, coerceri possunl per suspensionem ab O r -dinibus et beneficio ac fructibus beneficiorum: et si semel c o r r e d i i te-rùm delíquerint, etiam per privationem officiorum et beneficiorum.

T I T . I I . — D E C O H A B I T . C L E R I C O R E T M U L I E R U M .

10. Decretalis relata in c. Quisquam 2. infligens Clerico in sacris su-specto de crimine fornicationis cum quacumque femina p a n a m excommu-nicationis l a t e sen ten t i e post ter t iam monitionem, ampliata es t , et r e -spective moderata sess. 25. c. 14. de reform, decernente , ut quicumque Clericus beneficiatus, aut pensionarius concubinarius, vel s u s p e d u s de mala conversa tene cum quacumque femina , sit ipso facto privatus ter t ia par te f ruc tuum, obventionum, proventuum et pensionum cujuscumque sui beneficii, si primó monitus ab ea non abstinueril . Si verò cum ea-dem vel alia femina perseverans secundó monitus non paruer i t , p r e t e r amissionem ipso facto incurrendamintegrorum fructuum etc . ,suspenden-dus sit ab ipsius beneficii administratione quousque Ordinario videbitur.

Si i tàsuspensus feminam non expellat , perpetuò privelur beneficio e t pensione, inhabilisque reddatur ad honores, dignitates, beneficia et offi-cia obtinenda, donèc post manifeslam emendalionem superior, cùm ei vi-sum fuerit , ex causa dispensaverit. Si tandem intermissum consortium c.ura ea vel altera repetat , p r e t e r dictas p e n a s excomunicetur, appella-t e n e remota. Simplex verò Clericus concubinarius vel fornicarius pu-

r. ii. 5 I

nlatur p e n a carceris, suspensionis ab Ordine ac inhabilitatis ad beneficia obbinenda juxtà delicti qualitalem et perseverantiam in eo.

41. Decretalis Alex. III. relata in cap. Cíe ricos 3. s t a t u e n t e Clericos in sacris publicó ret ínenles concubinas suspendendos et interdicendos, si eas à se non removerint, e t etiam perpetuò excommunicandos, si ad eas-dem redire vel recipere p resumpser in t , ampliata est, ut suprà.

42. Decretalis ejusdera relata in cap. Sicut 4. idem statuentis , am-pliata est, ut suprà.

13. Decretalis ejusdem relata in c. Si autem 6. s tatuentis in quoscum-que Clericos beneficiatós fornicarios p e n a m privationis beneficiorum, am-pliata est, ut suprà .

14. Decretalis Greg. IX. relata in c. Qumsitum. 10. infligentis Clerico notoriè eoneubinario notorietate facti vel juris pcenam totalis suspensio-nis latas sententi®, ampliata et moderata est, ut suprà.

T 1 T . I H . — D E C L E R I C I S G O N J C G A T Í S . — I N S E X T O .

Io. Decretalis Bonif. Vili, relata in cap. unic. Clerici s ta tuent is Cle-ricum conjugatum ferentcm babitum et tonsuram gaudere privilegio cle-ricali, ampliata est, ut suprà Elencho II. num. 133.

l ' I T . I V . — D E C L E R I C I S N O N R E S I D E N T I B U S .

46. Decretalis Alex. III. relata in c. Relatum 4. infligentis pcenam pr i -vationis beneficii curati ferend® sententi® non residenti sine licenlia sui P re la t i , ampliata-est sess. 23. cap. 1. et sess. 24. c. 42. de Reform., de -clarante pr®ter mortalis peccati reatum, tuta conscientia non facere fru-c tus suos pro rata temporis absenti®, absque alia declaralione, interdicta quacurnque convenlione vel compositione pro eorumdem fruc tuum remis -sione. Estendente insuper cit. cap. 12. has easdem p e n a s , nedum ad ob-tinentes in cathedralibus e t collegiatis canonicatus, p rebendas aut pen-siones, sed etiam ad quoscumque Antistites quibuscumque Ecclesiis p r e -fectos, etiam S. R. E. Cardinales, si ultra tres menses continuos aut in-terpólalos quotannis absque justa causa vel licentia non resideant, addito etiam, ut primo anno absent ie unusquisque privetur dimidia par te f r u -ctuum, quos ratione etiam prebend® et res ident ie fecit suos. Quòd si i terùm eadem fuerit usus negligentia, privetur omnibus fruclibus, quos eodem anno lucratus erit. Crescente vero contumacia pr ivandus sit bene-fìcio, juxtà c. Clericos <17. hoc eodem lit . , u t suprà Elencho II. n . 63., e t 66. et infra num. 20.

47. Decretalis Celes t . III. reíala in cap. Ex parte 8. disponenlis P r®-latos et Clericos non residentes privandos esse beneficio, si citati non r e -ver tantur ad suas Ecclesias infra te rminum eis pref ixum, ampliata est, u t suprà.

18. Decretalis Innoc. III. relata in cap. Qv.aliter 9. idem dlsponentis, ampliata est , ut suprà.

19. Decretalis ejusdem relata in cap. Inter qua'uor 10. idem disponen-tis, ampliata est, ut suprà.

E L E N C H I ' 5 I I I . 4 0 3

20. Decretalis Greg. IX. relata in cap. Clericos 17 idem dlsponentis, ampliata est . ut suprà.

I N S E X T O .

21. Decretalis Bonif. VJII. relata in cap. un. CoTisKeitiàffimprohibeu-tls recipi posse ab absentibus distributio.nes, et etiam eas, q u e d a n t u r p r o anniversariis defunctorum, ampliata est sess. 24. c. 12. de reforra, inhi-bente quamcumque collusionem aut remissionem circa harura receptio-nem; ne scilicet à presenl ibus eis condonentur, neque paciscantur , ut poslquam sibi t r ad i t e fuerint , IIlis res t i luantur . •

Hodie ab hac Bonif. prohibitions excipiunlur:—1.° Promovendi ad sa -cros Ordines, qui ex Conc. Romano celebrato sub Bened. XIII. an. 4725. tit. 30 cap. 2, tenealur per sex menses conlinuos ante ordinationem com-morari in Seminario vel in Episcopis apud Episcopos, quo tempore lucra-ri debent dictas distributiones, non secùs ac si Ecclesie inservirent; dum-modò pecisò ibi morentur ad satisfaciendum dicti Concilii p recep to , et non ob correctionem, aut ut se ins t ruc t ions reddant ex declaralione Cong. Conc. in Setina 1 Decemb. 4731. In Tbes. Resolut.—2.° Ex Decreto Clem. XI. an. 1710. relato in ejus- Bullar. pag. 547. excipiuntur vacantes exercitiis spiritualibus per decern dies ad piò excolendum animum.—Vide lib. III. hoc eod. lit. alios exempios.

22. Decretalis relata in cap. Non liceat 2. s ta luens ordinantem ad sa-cros Ordines aliquem sine litulo teneri necessaria ei ministrare ad v i le susteniationem, donòc t i tu 'um habueri t , ampliata est sess. 21. c. 2. de re-form. p r o i b e n t e insuper, ne quisquam ad dictos Ordines promoveatur sine sufficienti beneficio vel patrimonio aut pensione, si tamen neceèsi-tas aut commoditas Eccles ie aliquem cum his duobus titulis expedierit ordinari: et respectu ordinati sine sufficienti titulo, si ipse solus fai t in culpa, quia finxit t i tulum per falsa instrumenta ex stylo Cur ie el s a c r e Peni lent iar i® incurrit pcenam suspensionis l a t e s en t en l i e ab exequutio-ne Ordinum sic susceptorum iuflictam à can. Sanctorum 70. dist. Q u e p e -n.i in cit. c. 2. Tr ident , innovatur.

T I T . V . — D E P R / E B E N D Í S . 23. Decretalis Innoc. III relata in cap. De multa 28. §. Prmsenti sta-

tuentis obtinenti personalum vel benefieium curatum', e t suc'cesivé aliud simile, ipso jure privatum esse primo, e t contendeölem ret iñere etiam se-cundum, privandum esse et boc per sententiam, amplíala est sess. 7. cap. 4. de reform. s ta luenle ipso jure privatum esse ulroque, si ea simul r e t i -nare presumpser i t ; seti potiíis declaratum est, ut contra Thes de P e n i t . c 7. senti t Fagn. lib. 8. ad dictum c. De multa num. 8., probans per banc eamdem decretalem ipso jure utroque privatum esse.—Hec eadem amplia-tio seu declaralio habetur in Extravag. Execrabilis §'. Si vero e t § . Quce omnia.—Amplíala est etiam in hoc, quöd p e n a m inflictam ä diclo cap. ex-tendit ad obtínenles plura beneficia ex quovis eapite incompalibilia.—Et sess. 24. e. 17. voluit incompalibilia esse duo beneficia Simplicia, quando

4 0 4 E L E N C H E S 111.

primum es t sufficiens ad honestam Clerici sus tenla t ionem, vel quando, u t r u m q u e personalem resident iam requi r i t .

24. Decretalis Honorii III. relata in cap. Licet 32. d i s p o n e n t s quo t i -dianas dis t r ibut iones deber i t a n t ù m in te ressen t ibus horis Caqonicis, am-pliata est sess. 24. cap. 12. de reform, p r e c i p i e n t e nedum materialem pr iesent iam, sed etiam formalem, hymnis nempò et canticis Dei nomen reve ren te r , dist inctè devotèque laudando.

T I T . V I . — D E C L E R I C Q . E G R O T A N T E , E T C . 25. Decretal is Lucii 111. re la ta in cap. De rectoribus 3. s l a tuen l i s d a n -

dum esse coadjutorem Parod io ita lepra infecto, ut altari servi re nequeat , ampliata est sess. 21. cap. 6. de reform, p r e s c r i b e n t e dandum etiam esse cùm suspendi tur ab exerci t io p a r o c h i e propter inscit iam, vel ad aliquod tempus ob scandalum or tum ex i p s i u s v i t e turpi tudine.

T I T . V I I . — D E I N S T Ì T U T I O N I B U S . 26. Decretal is Conc. Arelat . retata in c. Non amplius 1. d e c e r n e n -

t i s in monaster i i s non mendicant ium u t r iusque sexus ins t i tuendum esse numerumrec ip iendorum jux ta vires f acu l t a tumeorumdem monas te r iorum, ampliata est sess. 23. cap. 3. de Regul. idem s t a t u e n t e , et iam in monaste-riis mendicant ium, ut recipiendi t an lùm sinl quo ta l i possint ex consueti» eleemosvnis.

TIT. V I I I . — D E C O N C E S S I O N E P R . E B E N D . E .

27. Decretal is Innoc. III. relata in cap. Litteras 9. s t a tuen t i s h a b e n -tem p rebendam in eadem Ecclesia, et rec ip ien tem d ign i ta tem cum p r e -benda, vel aliam p r e b e n d a m , pr ivatum esse prima, ampliata e s t , u t s u -prà num. 23.

TIT. X X X . — D E D E C I M I S . — I N C L E M E N .

28. Decreta l . Clem. V. relata in cap. Religiosi I . suspendent is Re-ligiosos usurpan tes , et impedientes decimas Ecclesiis debi tas ab officiis, adminis trat ionibus et beneficiis, si in t ra duos menses dictis Ecclesiis non sat isfecer int , ampliata est sess. 22. cap. 11. de reform, d e c l a r a n t e eos e t quoscumque alios id facere p r e s u m e n t e s excommunica tos , et non absol -vendos nisi à Papa post in t eg ram res t i tu t ionem; p r ivan te i n s u p e r eo ipso patronos Ecc l e s i e hu jus delicti r eos j u r e pa t rona tus p r e t e r excommunica-t ionem: Clericos verò consent ien tes tali delieto dec la ran te u l t ra d ic tas p e n a s eo ipso pr ivatos beneficiis , e t inhabiles ad eadem, ac suspendendos per Ordinarios ab exequut ione suorum Ord inum.—Hec eadem excommu-n i c a t o la ta es t in Bulla C e n e cap. 17.

TIT. X X X I . — D E R E G U L A R I B U S . — I N S E X T O .

29. Decretal is Alex, (vel u t alii volunt Innoc. IV.) re la ta in cap. Non solum 2. s ta tuen t i s profess ionem rcl igiosam in te r F r a t r e s Ordinum Pred ica to rum et minorum factam in t ra annum novi t ia tus esse nu l l am,am-

[ E L E N C I I U S I H . 4 0 5

pliata et extensa est ad omnes Ordines regu la res sess. 25. cap. 15. de Regul.

TIT. X X X l l . — D E C O N V E R S . C O N J U G A T .

30. Decretal is Alex. III. relata in cap. Verum 2. s ta tuent is matr i -monium non consummatum dissolvi per professionem rel igiosam al ter ius ex conjugibus , ampliata est sess. 24. can. 6. de matr im. ana themat izante cont ra r ium asserentem.

TIT. X X X V . — D E S T A T U M O N A C H .

31. Decretal is Innoc. Ili relata in cap. In singulis 7 s t a tuen t i s formam insti tuendi regiminis in monasteri is Cisterciensium et Canonicorum r e -gularium immediate sub jec t i s Sedi apostol ice non habent ibus r e g u l a r e s visi tatores ordinarios, ampliata, est sgss. 25. c. 8 de Regul . illam e x t e n -dente ad quoscumque Ordines regulares dictos vis i ta tores non habentes : t r ibuente insuper facul tatem Metropolitano, in cu jus provincia eadem mo-n a s t e r i sita s u n t , convocandi Capitulum quolibet t r iennio jux ta p r e -scripta in hac decretal i , si religiosi in bis négl igentes fuer in t , eosque subdendo d i e c e s a n i s Episcopis, si Metropolitano ins tante , adliuc ea exequi non curaver in t .

I N S E X T O .

32. Decretal is Bonif. VIII re la ta in cap. unie. Pericidoso s t a tuen t i s §. Primo, ne quis ingredia tur monialium monaster ium sine causa e t s u p e -rioris licentia, ampliata est sess. 25. c. 5 de regul . id probibente sub p e n a excommuniçationis ipso facto i n c u r r e n d e , si fiat sine superioris l icentia; non tamen r e s e r v a t e .

33. Eadem decretalis prohibons §. Sane, ne in monaster i i s monialium non mendicant ium augea lu r numerus u l t r a vires p roven tuum ad ipsarum sus ten ta t ionem, ampliata est, u t suprà n. 26, excepta p e n a null i tat is , de qua in Elencho II. n. 119.

I N C L E M E N T I N A .

34. Decretal is Clem. V relata in cap. Ne in agro 1 p r e c i p i e n t i s §. Sane, u t monachi s ingul ismensibusconf i teanlur ; e t sacram Euctiaristiam sumant , ampliata est sess. 25. cap. 10 de regul . id ex lenden te etiam ad moniales.

35. Decretalis ejusdem relata in c. Attendentes 2 s ta tuent is monasteria monialium Episcopis subjec tarum ab iisdem quotannis visilanda esse; sub-j ec ta rum verò r egu la r ibus à suis P r e l a t i s regula r ibus , ampliata est sess. 25. c. 5 de regul. d e c e r n e n t e visitari et h e c posse ab Episcopis in casu tantum c l a u s u r e r e s t i t u e n d e .

T I T . XXXVI .— D E R E L I G I O S I S D O M I B . — I N C L E M E N T I N .

36. Decretal is ejusdem relata in cap. Quia contingit 2 prohibenl is § . Ut autem nullum hospitale concedendum esse in beneficium Clericis s a -cularibus, nisì in casu, quo al i ter in illius fundat ione const i tu tum fuer i t , vel nisi per electionem sit. de Rectorc eidem providendum, ampliata es t sess. 25. c. 8 de refor. mandante , ut. si hospitale ad certuni pe reg r ino rum,

aut infirraorum aut a l iarum personarum genus suscipiendum fuer i t i n -s t i tu lum, nee similes person®, aut p e r p a u c e reper ian lu r , illius f ruc tus in alium pium usum ejusdem liospitalis inst i tut ioni proximiorem, ac pro loco e l tempore uti l iorem conver tantur , p rou t Ordinario cum duobus de capilulo per i t ior ibus per ipsum deligendis magis expedire visum fuer i t , nisi aliter etiam in hunc eventum in dicti liospitalis fundat ione, au t i n -s t i tu t ione fuer i t expressum.

TIT. XXXVIII .— D E J U R E P A T R O N A T .

37. Decretalis Alex. Ill relata in cap. Quia 6 s ta tuent is e m e n t e m j u s pat ronatus , ut possit p r e s e n t a r e fllium vel nepotem, sive quemcumque voluerit , eo expoliandum esse pe r sentent iam, ampliala es t sess. 23. cap. 9 de refor. declarante hoc faeere p r e s u m e n t e m privatum esse ipso j u r e , subj ic iendumque pœnis excommuni^ationis et interdict i .

TIT. X X X I X . — D E C E N S I B U S . — I N S E X T O .

38. Decretalis Greg . IX re la ta in c. Exigit 2 infligentis pcenas con t ra Yisitatores u t suprà Elencho I. n. 43 ampliata est sess. 24. c. 4 d e reform, addente alias, quibus absque spe v e n i e mulc ten lu r in svnodo provinciali ipsius arbi t r io .

T I T . X L Y I I I . — D E E C C L E S I I S J E D L F I C A N D .

39. Decretal is Alex. Ill relata in cap. Ad audientiam 3 s t a tuen t i s no -vam parochiam construi debere in t ra limites a n t i q u e , si parochiani. ob nimiam dislanliam ad cam accedere nequeanl sine magno incommodo ad recipienda Sacramenta et divina officia audienda, assignata porl ione novo parodio arbi t r io Episcopi ex f ruc t ibus d i e t e a n t i q u e pa roch i e , invito etiam ipsius reclore , ampliala est sess. 21. c. 4 de reform, p r e c i p i e n l e ul ter iùs , ab Episcopp tamquam delegalo Sedis Apost. compelli posse populum, si opus fuer i t , ad subminis t randa novo parodio, q u e pro ipsius sustentat ione sufficiant. An autem Episcopus in hu jus n o v e paroch ie erect ione le~ nca lur adhibere consilium vel consensum Capituli, F a g n . hoc eod. cap. num. 50 e t jseqq est in sensu teneri , si aga tu r de parochia non exempta : secùs si de exempta; pu tà de parochia subjecla Regula r ibus exemptls .

E K E N C H U S I V

D e c r e t a l i u m a S . C o n c i l i o T r i d e n t i n o s p e c i a t i m i n n o v a t a r u m .

L I B E R TERTIISS .

T I T . I . — D E V I T A E T H O N E S T A T E C L E R I C O R . — I N C L E M E N T I N .

9. Decretalis Clem. Y relata in cap. Quoniam 2 infligentis p e n a m in Ecclesiaslicos habi lum deferentes Clericali statui incongruen tem, innova-t a est sess. 14. cap. 6. de reform. cum amplial ione, ut suprà Elencho I I I num. 9 .

T I T . I I I . — D E C L E R I C I S C O N J U G A T — I N S E X T O .

10. Decretal is Bonif. Vil i relata in cap. unic . Clerici s t a tuen t i s , u t su -prà Elencho III num. 15 innovata es t cum amplialione, ut ibi.

T I T . I V . — D E C L E R I C I S N O N R E S I D E N T I B U S .

11. Decretal is Alex. I l i re la ta in cap. Quia nonnulli 3 p r e c i p i e n t i s E c -clesiam parochialem non conferendam nisì dignis et id oneis, qui in ea re-sidere possint, et per se ipsos curam exercere sub p e n a amiss ionis Eccle-s i e in al i ter recipientes , et privat ionis ju r i s conferendi in conferentes , innovata es t sess.-7. cap. 3. de reformat .

I N S E X T O .

12. Decretalis Bonif. V I L I relata in cap. unic. Consuetudinem s t a tuen t i s u t suprà Elencho III n. 21 innovata est cum ampliat ione, ut ibi.

T I T . V . — D E P R . E B E N D I S .

13. Decretal is relata in cap. Non liceat 2 s ta tuens u t suprà Elencho III n . 22 innovata es t sess. 21. cap. 2. de reform. cum ampliat ione, ut ibidem.

14. Decretalis Alex. HI re la ta in cap. Episcopus 4 s ta tuent is , ut in ci-tato Elencho III n . 22 innovala est cum ampliatione, u t ibi.

15. Decretal is Innoc. HI re la ta in cap. Cùm secunclum 16 s t a tuen t i s . ut in cit. Elencho HI n. 20 innovata e s t cum ampliat ione, u t ibi.

16. Decretal is e jusdem rela ta in cap. De multa 28 s t a tuen t i s , ut suprà Elencho IH n. 23 innovata est cum ampl ia t ione , seu po l iùs expl ica t ione , u t ibi.

17. Decretal is e jusdem rela ta in cap. Grave nimis 29 s ta tuen t i s s u -spenslonemà benefleiorum collatione post secundammoni t ionem contra ea

couferenlem indignis , infligendam à Concilio provincial i , el Papié vel P a -t r i a r c h e reservatam, innovata est sess. 7. cap. 3. de refor.

I N S E X T O .

18. Decretalis Bonif. Vi l i relata in cap. Si Episcopus 37 s t a tuen t i s ut El en elio III n. 22 innovala est cura ampliat ione, ut ibi.

TIT. X X X V . — D E S T A T U M O N A C H O R U M .

19. Decretalis ejusdera relata in cap. In singulis 7 s ta tuent i s , ut suprà Elencho III n . 31 innovata est cura ampliat ione, u l ibi.

I N S E X T O .

20. Decretalis Bonif. Vi l i relata in cap. unie. Periculoso mandant is a c -cura tè servari moniaiiura clausuram taraquoad earumdera egressura, quàm quoad exterorura ingressura sine jus ta causa, e t de Superior is l i cen t ia . innovala e s l sess. 25. cap. 5. de r e g u l .

TIT. XXXVI .— B E R E L 1 G I O S I S D 0 M 1 B U S . — I N C L É M E N T I N I S .

21. Decretalis Clem. V. relata in cap. Quia contingit 2. in jungent i s l o -corum Ordinariis, ut hospitalia q u e c u m q u e etiam exempta fideliter à suis adminis t ra tor ibus gube rnen lu r , hospi ta l i ta temque ex fruct ibus ad id depn-ta t is exerceant , innovala est sess. 7. cap. 15. e l sess. 25. cap. 8. de r e -form. cura ampliat ione, u l suprà in Elencho 111. num. 36.

TIT. X X X I X . — D E cENSiBUS.—IN S E X T O .

22. Decretal is Grog. X . relata in cap. Exigit l. prohibenl is sub cer l is pœnis quidquam recipi u l t ra s t a tu tas exactiones pro v i s i t a t e n e , i n -novala est sess. 24. cap. 3. de ref. cum ampliat ione, ut suprà in Elencho III. num. 38.

TIT. XLV.—DE RELIQUIIS ET VENERAT. SANCTOR.—IN EXTRAV. COMMUN, 23. Decretal is Sixti IV. relata in cap. Grave nimis 2. excommunicat io-

nera l a t e s e n t e n t i e P a p e reservatam infl igent is in p r e s u m e n t e s asserere tara in concionibus, q u à m alio quocuraque modo h e r e l i c o s esse, aut mor -tal i tcr pecca re c reden tes Beatam Virginera Mariani in sua Conceptione fuisse p re se rva tac i à peccato originali , sive e jus Conceptionis officiura celebrantes : par i te r he re l i cos esse, aut mora l i te r peccare lenenles c o n -trariara opinionem, fuisse nerape conceptara cura originali peccato, inno-vata est sess. 5. in decretai , de peccato originali §. Déclarai.—Hec eadem decretal is conf i rmata es t à Sixlo V, Paulo V e t Gregorio XV in suis d e -c re t i s relatis à Barbosa in hac eadem Decretal i , a ' - i n s u p e r à S. Pio Y. Consti t . Super Spéculum cum a d d i t e n e al iarum p e n a r u r a , e t p r e c i p u o suspensionis à divinis ipso facto i n c u r r e n d e P a p e r e s e r v a t e . Et l icèi in hac Const i tuí , non comprehendan tu r Episcopi quoad dictara p e n a m su -spensionis, u tpote specialiter non nominali in vim cap. Periculosum 4. de sent , excommun, in 6, comprehendun tu r taraen ex Const i t . Paul . V. Régis. Thes. Verb. Conceptio cap. 1.

TIT. XLVIII-—DE ECCLESIIS «EDIFICAND1S. 24. Decretalis Alex. III. relata in cap. Ad audientiam 3. p r ec ip i en t i s

u t suprà Elencho 111 numero 39. innovata est sess. 21. cap. 4. de r e fo r -mat. cum ampliatione, u t in cit. num. 39.

FINIS SECÜÍSDI TOMI

INDEX MATERIARUM

S E C U N D I T O M I .

LIBEK TERTIUS

D E C R E T A L I C J I G R E G O R I I I X .

Pagrs-T I T . I.—De vita et honestale Clericorum. \

T I T . II.—De cohabitatione Clericorum et mulierum. 5

T I T . I l l — D e Clericis conjugatis. S T I T . IV.—De Clericls non résidentibus in Ecclesia ve! prebenda. 40 T I T . V.—De prebendis et dignilalibus.

I. De erectione, unione, divisione, dismembratone et suppresione be-neficiorum.

—II. De collatione beneficiorum. gg

—IH. De pluritate beneficiorum.

—IV. De reservatione beneficiorum.

—V. De primis precibus Imperaloris Romanorum. 44 TIT. VI.—De Clerico a r r o t a n t e vel debilitato. ¿6

T I T . VII—De insti tutionibus. 49 TIT. VIII.—De concessione p r e b e n d e et Ecclesie non vacantls. 55

TIT. IX.—Ne, sede vacante , aliquid innovetur. 58

TIT. X.—De bis q u e fiunt à Pre la to sine consensu Capituli. 61

TIT. XI.—De bis, q u e fiunt à major! parte Capituli. 63

TIT . XII.—Ut ecclesiastica beneficia sine diminuitone conferantur . 66

TIT. XIII.—De rebus Eccles ie al ienando vel non. 68

T I T . XIV.—De precariis . 7 3 §. I. De natura et varie tate contractus. ^ i d ,

—II. De culpa, casu fortuito et obligations contractùum. g{

—III. De precariis. T i t . XV.—De commoduto. <Jl' T i t . XVI.—De deposito. 9 3

T I r. XVII.—De emptione et venditione. 9 5

§. I. De personis, merce, et pretto emptiònis-venditiotìis. 97 —II. De pactis venditioni admisceri solitis. 101 —III. De obligationibus venditoris et emptoris, ac rcsolutione vendi-

tionis. M T i t . XVJIL—De localo et comincio. ' 410 T i t . XIX.—De rerum permutatione. 4 1 9

T i t . XX.—De feudis. 1 2 2

T i t . XX'.—De pignoribus et aliis cautionibus. 428 T i t . XXI!.—De fidejussoribus. 1 3 3

T i t . XXII!.—De solulionibus. 1 4 1

De modis aliis, quibus tollitur obligatio. 4 44 T i t . XXIV.—De donationibus. 1 i s

T i t . XXV.—De peculio Clericorum. 43' T i t . XXVI.—De testamenlis et ultimis voluntalibus. 153

I. Qui et qua forma conci >re possint Testamentum. 1à0 —II. De instUutionibus et substilutionibus. 1<>6 —III. De Fidfiicommisis et Legatis. —IV. De CodicilHs. 1 8 0

—V. Questiona da disolutione Testamenti, aditione et transmissione hsereditatis. 1 8 1

—VI. De exeqnutione ultimarum voluntatum. 183 T i t . XXVII.—De successionibus ab intestato. 487 T i t . XXVIII—De sepulluris. 1 9 7

T i t . XXIX.—De parochiis et alienis parochianis. 204 T i t . XXX.—De decimis, primitiis et oblationibus. 24 4 T i t . X X X I — D e regularibus et transeuntibUs ad'relig 'onem. 219 §. 1. De novitiis. 2 2 : )

—li. De religiosis professis. —III. De juribus regularium. 2 o 8

—IV. De regularibus apostatis, fugitivis et ejectis. 2 il T i t . XXXII.—De conversione conjugatorum. 243 T i t . XXXIII.—De conversione infìdeliura. 245 T i t . XXXIV.—De volo et voti redemptior.e. Ibid. T I T . XXXV —De statu monachorum et canonicoruk regularium. 852

P Ì S * .

T I T . XXXVI.—De religiosis domibus, ut Episcopo sint subject®. 256 T I T . XXXVII.—De capellis monachorum et aliorum religiosorum. 260 T I T . XXXVIII.—De jurepatronatus. 2 6 1

T I T . XXXIX —De censibus, exaclionibus et procurationibus. 271 TIT . XL.—De consecratione Ecclesie vel altaris. 27B T I T . XLl.—De celebratione Missarum, et sacramento Eucharistie, et

9R0 divino officio.

T I T S . XLli E T XLill.—De baptismo et ejus effectu.—De presb i te ro 2 8 7 non baptizato.

TIT XLIV.— De custodia Eucharisli®, Chrismatis et aliorum sacra-288

menlorum. T I T . X L V . — D e reliquiis et vaneralione Sanctorum. ' 289 T I T . X L V 1 . — De observatione jejuniorum. 2 9* TIT. X L V 11 —De p u r i f i c a r n e post partum. T I T . XLVIll.—De eccleslis edillcandis et reparandis. 29S T I T . XLIX.—De immunitate Ecclesiarum, ccemeterii et rerum ad eos

pertinentium. §. 1. De immunitate ecclesiastica personali et reali. —II. De immunitate ecclesiastica locali. TIT. L . —Ne clerici vel monachi secularibus negotiis se immisceant. 315

S O M M A R I A capitulorum in Decretaiium tertio libro contentorum. 3 1 9 3 8 6

E L E S C I I C S P R I M I S . 3 9 3

E L E X C I I C S S E C C X D C S . 4 0 1

E L E N C H U S T E R T I C S . 4 0 7

E I . E N C H U S Q U A R T E S .