i

i

i

!

Digitized by Google

Digitized by Google

BIBLIOTHECARITUALIS.

Digitized by Google

* r**.

k

>* •. x

i

Digitized by Google

S'-’-

BIBLIOTHECAR I T U A L r SCONCINNATUM OPUS

A FRANCISCO ANTONIO *

Z A C C A R I AAC, DUOS IM

. TOMOS TRIBUTUMV * \ **

• *.. i \ *. „

* k; f‘ **

.QUORUM ALTER QE< LIBRIS IPSIS RITUALIBUSALTER DE ILLORUM EXPLANATORIBUS AGIT .

* 4

* i ; T 0 'M -U- S I jtt • V» «' iv ~w

DE LIBRIS AD SACROS UTRIUSQUB ECCLESIAE *

O R 1 EN T A L 1 5 ,. BT O C C JO.ENT ALIS*

. • RITU S P E R TINENT IBUS. <

roma r. cTo.To.cc.r xxvr

;

SUMPTIBUS VENANTII MOKALDINI BIBLIOPOLAE IM VIA CURSUS *

Ex TyPOGKAPHIQ OctAVU PucQlNBU-I.

SUPERIORUM PERMISSU.

Digitized by Google

i, 'l

/ .

a i j a u T i n

A I A A ’J J A X

fateor me nec reperiffe cuntta , quae dilucidare cupivi , nec cunffapotui/fe quae repe/i qilhb£& rorum magnitudo /ciendi cu-piditatem fuceenderci ,& dherfsiatum 'confa/so faftidii nimieta-tem praeberet . Habebit tamen In bis Lefloris mei curio/a ve/i-gatio* etfi non copiam fatictqtis> qua deleSsetur , qualemcum-que nihilominus inqusfitioms > qua melius exerceatur %

VVAIAVRIDVS STRABOPraefi-ik glofi. ordin. Sacrae Scripturae .

Digitized by Google

f

,BEATISSIMO PATRI

PIO SEX T Ocatholicae ecclesiaePONTIFICI OPTIMO MAXIMO

* \* • V • , I

/ * %

\ /

\• '*

j» rI .*

s/ ; M < i

1 f I . r • • - »

4 .• t*

.

* •

: * •

- • c < •

»

( :'

)

X-*

AI a .• I

I : .

I

. . . J

: . I ::;;.

i

Jofeph Anfonms Monaldmius Bibliopolar * • f • r

\ \ • r • *; ,

• >miCITAUM.

Uo primum tempore am-pliflimam Romani Ponti-

.ncatus dignitatem es con-

fequutus, PATER BEATISSIME, nemoaut tam vecors fuit, qui non intelligeret,

aut tam veritatis inimicus,qui non pa-

. ,. .. Jk .v >-un

Digitized by Google

vj. k . x . ..

lam praedicaret, EUM, qui quum neque

aetate grandaevus pGbt-, neque'* multisretfo annis in Sacrum Ecclefiae^Romanae*Senatum cooptatus

, unus tamen, qui inceljiore Speculcte Pajloralis Fafiigio diffi-cillimis hifce temporibuspraeemineret (*)gravidimis Purpuratorum Principum ju-

diciis dignus habitus fuidet, fmgulari qua-dam

, ac prope divina praeditum ede la-

pientia oportere . Nempe tranquillo mari,lerenoque Coelo facile quivis Cubernatoradlcifcitur

, vel mediocriter peritus ; inmagnis tempeftatibus, atque in periculounulquilque non nili illo

, fi poted, uti-

tur,quem fcientidimum

,prudentifli-

mumque perfpexerit , Neque hoc folumde TE conflanti fama, .atque omnium.,fermone celebrabatur ; led etiam magni-ficum illud

,quo laudes Tuae cumularen-

tur, TE ad Summum Pontificatum eve-cta non minus litterarum felicitati

,quam

Ecclefiae faluti ede; donfultum . Etenimfi Civitates (

:quod a Platone didum^

adeepimus ) demum felices futuras in-telligimus

, quum illis lapientes praeel-

i-

'

f^LL.

(*) i>. A-guft. L i. adBonifac.cap. i.

Digitized by Googte

V1J

fcnt, an non id magis ad bonarum ar-

tium ftudia > ;difeiplinafque pertineat 3

Quanta porro fapientia ,do&rinaque fis

cum acri, excellentique ingenio conjun-

cta , cum multa declarant ,acerrimum in

inftruenda, ac difponenda locuplete Bi-

bliotheca judicium ,adfidua litteratorum

virorum confuetudo , mira quaedam in

dubiis, controverfifque cafibus, qui ad

TE perferrentur ,enucleandis facilitas,

perfpicuitas , atque eruditio ; tum maximedoCtiffimi Pontificis

,qui litterarii ae-

que ,atque Chriftiani Imperii principa-

tum obtinebat, Benedicti, inquam XlV.

ampliflimura Teftimonium,quum TE

gravifiimorum ftudiorum fuorum partici-

pem , & (ocium, & adjutorem conftituit

.

Atque haec quidem, quae vulgi fermen

nibus tum ferebantur,polfea a TE con-

firmata fuifle laetamur , cum benevolen-

tifiimae in optimas artes , earumque cul-

tores voluntatis* tum eximii ,ardentifi

que ftudii de Fide & Religione fervanda

novis in dies editis documentis. Quamo-brem nihil efle video * cur de hoc TIBI

probandoi 5 conciliandoque 'Bibliothecae' Ritua»

/ Digitized by Google

. V11J

Ritualis munufculo laborare debeam. . In

quo ea rerum eft apta conjunctio , ut &litteratifiimum Maecenatem , & univer-

lae Ecclefiae Caput , ac Moderatorem^maxinie deceat.

Primum illa omnium Chriftiani Or-

bis Ecclefiarum Rituales libros percenfet r

in luas fingulos clades accurate tributos,

varias eorum editiones, de illiique.do£torum hominum judicia, nec manulcriptos

Codices relinquit intaCtos, A uCtoribus ta-

men,qui illos commentariis illufirarunt,

ad alterum volumen relervatis: quae qui-

dem omnia nonnifi eruditilfimorum vi-

rorum delicias fi dixero, a veritate nonaberravero. Adcedit quae litterarum ftu-

diolbs luaviore quadam deleCtatione ad-

liciat , argumenti novitas . Bibliothecas

Icilicet plures habuimus, quarum qui lu-

periore faecalo indicem texuit Philippus

Labbeus, non parvum volumen edidit

Bibliotheca Bibliothecarum praenotatum

;

Ritualem haClenus nullam .Jam cui potiC

limum repraelentari novam hanc Biblio-

thecam Conveniat i quam EI , cujus lit

de Sacris Ecclefiarum ritibus dijudicare

,

„* novos

Digitized by GoQgle

iX

novos ftaluere., in ftitutos abrogare, obfo-

ktosyj fijiecelle ifit ,

x

.revocare .1j :

H

anc ve*

ro ipfam Apoftolicae Sedis in a qua T

E

Supremi Numinis Providentia,plauden*

te Chriftiano populo,: collocavit* auclo-.

ritatem tin .prima p quae univerfb operj

praefigitur , difiertatione ftrenue adlertam

videbis . Deinde quantum ad Catholicae

confirmanda dogmata ,

'quorum , ut cum

Cafliano loquar, ; [Afagiffer es inter Aid*

giftros Ritualibus libris praefidii fit,

altera docet diflertatio. Tandem tria non-

dum vulgata Hvangeliorum , ut vocant i

Capitularia' quae quantivis pretii ‘finit

ad ea,quae de recolendis Natalibus San-

ftorum diebus, Romanifque celebrandis

ftationibus Orthodoxi fentimus , (aerae ve-t

j

tuftatis exemplo ab Haereticorum calum-niis vindicanda; duos item Paenitentiarios

libros, quibus nihil eifdem novatoribus in-

vidiofius , (ed fua ipforum antiquitate la-

tis commendatos , atque defenfos inve-

nies , ut opus hoc non indignum,quod

fub aufpiciis SANCTITATIS TUAEprodeat

, TIBI apparere poflit.* * Eft

^}rLib. 3/ic Incarnar.

Digitized by Google

XEft haec , PATER BEATISSIME

publica hujus munufculi TIBI offerendicaufla. Mea vero privata, atque praeci-pua fuit , ut quum hanc Bibliothecammeis fumptibus o Puccinelliano typoera-phto exeuntem TIBI confccrarem; debi-tum quoddam lingularibus TUIS in mebenehciis monumentum pararem . Au-dax fortafle videar 5 TU tamen hanc au.daciam meam TUA humanitate

,quae

tanta eft > ut cum fummac DignitatisTUAE amplitudine certare videatur, ra-tam habeas, velim

, meque , atque Au-ctorem operis TIBI, ac Romanae TUAESedi dicatiffimum

, qui una mecum_jSANCTITATIS TUAE Pedibus adfo-uis enixe id petit , Apoftolica Benedi-ctione, ac gratia prolequi ne dedigneris.

:too r.u

.1 .

PRAE-V

Digitized by Google

XJ

PRAEFATIO.1 . -j ; 'I i.:;> ;• •

c .Jt.Wl. .i’ • ...

. ; , . ...„ p, . *•. > „ . '

i

- :. v.. •, J. i *.u «0:1.1

,

I

H -« (!•: -w . i:r v ?.:£ ‘ £.*

• •' !T t .' i*' I:.i :.t J. !'• :c.*: o

• • »

• r •. : : 1:! • ;;

regrinus

Ncredibile diflu eft ,quanta a duobus fere

faeculis contentione do^i viri ,praefertim

i.

* * ,*/ >'• «. i

inter Protelantes , optimarum quaruracum-

que facultatum Bibliothecas ad levandum-,

ftudioforum laborem concinnarint . Quis

enim eft in re litteraria adeo rudis, acpe-

Martlni LIPENII 'Bibliotheca1 reolet IV-

RIDICAM , MEDICAM, PHILOSOPHICAM, 8c THEO-

LOGICAM ,* Gbrijliani Godofredi HOFFMANNI Biblio-

thecam IVRIS PVBLICI ,* Cbrlftianl Friderici Gcorgii

MEISTERI Bibliothecam IVRIS NATVRAE St GENTI-

VM , P. lacobi LE LONG Bibliothecam SACRAM ,!* ‘lob.

Friderlci MAYERI Bibliothecam THEOLOGICAM * loh.

Alberti FABRICII Bibliographlam ANTIQUARIAM , aut

D. Aitfelmi BANDVRII Bibliothecam NVMMARIAM ignoret?

Verum vel ideo minus ferendum eft , nondum exftitiffe, qtii

Bibliothecam RITVALEM conficeret . Nam Rituum Sacrorum

fcientia cum ob argumenti majeftatem ( quid enim cultu divi-

no ,Sacramentis , ac Liturgis (aera , cujus illa caeremonias pro-

ponit ,explanat , illuftrat, fandius , auf auguftius excogitari pof-

fit ? ) tam ob infinitam quamdam eruditionis amplitudinem (ni-

hil fcilicet in hiftoria eft > nihil irt veteribus monumentis , nfe

* * a hil

Digitized by Google

xij

hil in Patrurr^ fcriptisj| Cgnciliorun^ decreti*, Pontificum R0 ~

manorum Conftitutionibus,quod non folum illi impervium ef-

fe non debeat , fed plane non cognitum perfpe<ftumque) Chri-

ftiano homine in paucis digna eft , ac ceteris ferme praeftamior.

Ac Prbteftantes qitideru.roirum non eft » lanfliffimam hanc

facultatem minus excoIuilTe. Quum enim facras caeremonias

omnes paene abrogarint, Templa in aulas quafdam omni orna-

tu fpoliatas converterint, Pfalmodiam raro,8f ad unum praeli-

dum fuorum arbitrium ufurpent , Sacramenta praeter baptif-

mum , & Euchariltiam non agnofcant , ipfam vero Euchariftiam

nullo adparatu , nulla reverentia celebrent, quaenam illis prae*

clarilfimae hujus dilciplinae cura eire debeat? Vt autem erudi-

tinnis cujufdain gratia ad eam animus adijcerent,quid tandem

praeftare poflent, quum Liturgicis libris deflituantur, quos ve-

luti rariflima quaedam monumenta in fuis Bibliothecis pauci re-

conditos habent, nec ulla, quae ad harumcce rerum vim, ac

rationem omnem penitius internofcendam plurimum valet

,

confuetudine juventur. Quamobrem fattuin efl, ut qui ex Pro-

teftantibus hoc in argumento paullulum verfari voluerunt, ut

Tubingen/tt Cancellarius PFAFFIVS , lobannes Andreas SCH-MI1>, & Cbrtftianui Godofredui HOFFMAN , non modo je-

june illud, extliterque traiflarint , fed multis fe fe, iifque gra-

vidi mis erroribus implicuerint». Hoc enimvero a noftris Catho-

licis. viris exfpeilandum erat, ut quemadmodum plurimi inter

nqs exftiterunt,qui magna exquifitaque eruditioniscopia ad Sa-

cros explicandos ritus-fe conferrent, ita in illorum

,qui ad

eamdem profitendam dilciplinam curas Hudiaque adjungerent,

commodum atque utilitatem libros , & au «flores ad id confulen-

dos adcorate defignarent

.

*’ Sed -quoniam ij operis ha«flenus defideratum fuit., illud

priqius adg«edior . Erit aliquando , quij( quod in hujufmocii

<•'

rebus

Digitized by Google

rebus fieri necefle eft ) nrteam hanc Bibliothecam retradtet, per-

poliat, atque perficiat. Interea ut quid a mepraeftandum fit',

Ledtor intelligat, duos in libros Bibliothecam omnem Ritua-

lem difpertior. Aget primus de ipfis Ritualibus libris; fecun-

dus vero de illorum explanatoribus. De hoc alias . Nunc ad

primum quod fpedlat , non Latinorum modo , fed etiam Grae~

torunt > & Orientalium -ejufmodi libros percenfebo , eofque in

quinque, ad quas demum omnes referri pofTunt , clafles tri-

butos; Liturgicos nempe, facrae Pfalmodiae mfervientes, Ri-

tuales x«T tZoXn* appellatos, Pontificales , & caeremoniales

.

Vt autem opus Leporibus & gratius , & utilius fit , non-

nulla, quae hadlenus non prodierunt , monumenta interferara,

immo Sc-duas ' appendices addam, alteramtrium veterum non-

dum editorum Capitularium, alteram duorum Poenitentialium

librorum ,qui typis quidem prodierunt , fed nec obvii fu*t,

& ad vttuftum MS. Codicem caftigabuntur . Duae quoque ma-

gni momenti d iffertationes univerfo operi praemittentur . Pri-

ma lut Uturglcum expendet , illuJqite adverfus heterodoxos

,

aliofque Sedis Romanae oppugnatores uni Ecclefiae hierarchicae

adferet ,cumprimis autem fummo Pontifici . Alteram in The-

/auro Theologico Venetiit Nicolai PEZZANAE typis vulgato

jam edideram , recognitam tamen $c audiam heic iterare conful-

tum duxi; agit autem illa de u/u librorum Uturgicorumin rebut

Theologicis. Dum primus hic tomus e praelo emergat, para-

bitur a me fecundus, de quo plura fuo loco praefandum erit

.

Ceterum quum heterodoxi Scriptores faepe Gnt a me comme-

morandi, eorum nomina, ut ledtores nonnifi fadta fibi a Sacris

Ecclefiae Praefidibus pote(late,ad illorum ledtionem adeedendum

fibi moneantur,afterifco praenotabuntur. Id tandem a Ledtoribus

peto, ut fi quae in hoc libro animadverterint , ab antiquis fandtif-

fime , ac kpientiffime mftituta ac frequentata in defuetudinem

• 1 abiif-

ariv

afoiiife , aar^ie- Hlius fenteiuiae meminerint, quam Hugo a S. VI'GTORE (Hb. //< de Sacrant . Fidei part. IL cap. n.) nobis tra-

didit his verbis : Etiam/i aliis temporibus aliquando non it tsfuifle* & nunc aliter efle , quam fuit * dernonjlretur

, a**cogitare debemus

* quqfi lenitate aliqua faffum Jit » «r

aliter teneatur * aliter {nftitutum Jit* quam fuit ;

fed quod tunc oportebat , /aj falubre fuit , utJic fenere-

tur* & fic jubereturi nunc autem alio efle tempora* & aliud

efle congruum*fine neceflarium faluti humanae .

,N.

Digitized by Google

XV

I NDE XCAP1TVM, QyAE HElC CONTINENTVR.

DISSERTATIO I.

D E jure Liturgict. Mv.r, v.f.vr \ . r pag. i.

.'.CIA "P 'V T A L''

80BHMERI , PPAFFII , MOSHEMH , aitmmque Prttefttndumdejnia \rt Liturgict Jyflemata refelluntur, Hhdqae neque amvtrjb lidehum coe-

tui , neque Prtacipthkt adfert tofi oficuMtur , ibidi.

'i . - s ;

C A P V T It-» »v. * !’ «< -i’ A w...v. r ;i; A i t :'-r. Vh. itMM >

Apoflok tt Clriflo jat amae liturgieam adeeperuut , tu Jdcrit praefei iptie fili*

but eacrcucruat . heram BOEHMERVS refellitur > qui Apoflohcit

amuibut de /aera Liturgia tonftuutimtbnt legit vim adimit . pag. ziij.

•A • • C A P V T I I L • ‘ '

i )l .* * 1 -

Ai Apoflofis in Fpifcopos jus Liturgicum manovir . Conci/is tomen (au/Iotim,

%*l PatnarcbiU /ibi illud vnUkarmt . O 2 ~ pag. i(f,

• 1 O A P V T I V.•

i

iu Lilargicitm fumma Pontifici in univerfam Eeckfiam primum adferitur ideinde eu iit, quae ia eentroverfa de Pafcbale celebrando inter VI-CTOREM , (i Afiaticos Epifcopot feeuada Jaeeulo exorta atriaque

getia /aut ,/ummopere illafratur . ; ... V, ».'•

j i pag. xziX..7 vi . . 1

.

C A P V T V.’

: : v : : Tr. \ .i j c .i o a

Romani Poutificet jure fuo nfi fuat ,quum Ecclefiatjaltem Occidentalet ad

Romanae Ettlifiu rtln adducere fiudueruat:faepe tamen rutu a Ro-

mani i d.verjos in altit Ecclefiit prudenti oeconomia aut tolerarunt, aut

permferunt , pig. xlij.

.v i y v i h *. r j o ,i o oDISSERTATIO II.*

• r -•••*, '* ** (W* i i

XV nfa librorum Liturgiceru»i iu rtbut Tbtt/ogicit , antea edita , ftd uumeemendatior fif auHter» t O <* •

> pag. lv.

•’

‘t

.< >.>

* i. *.P'. i

*•*• X •.*! .'VT*' •

'*?J .

‘

• :v • i.

C A-

Digitized by Google

Vii.

OU fi 'f T Vf Tk—i. V.A f X X

•i

,5saKassxi s-^txl C lAl P. V MT. ,11; a

Litttrgicerum librorum aufloritas muttit argumentis evincitur ; *„ p*g.

c.i a ip w rr ai i>r.

Gf+nttjn dtMfu lilstrgitorH* UbriiuiP, mJi in ! hiat . theologisis•> i

j\« Vu , i: , . V | ) i,

_ r vu pag, i*,'

•

C A P V T I V..Ii T V I A O

C.Jumes ad argumenta e Lifurgicorum librorum Jilentio rite ducenda proferuu-tttr . . i i * .i\ '.r. , r.,v ** *

. i mt j m\\1 1

*:i.i ^ . mi. lnv,t v \ lu i, & , t:.; »i \ , t * H.i.f . ;• - , i

*‘t l •v.riUh 6..C 4J A P v Tr j.VUm

vV .

Canones aliqui ad germdr.tkn\, verumque Ulurgicorutn librorumfenfum aife.

quendum proponuntur . pag. lx;z.

,«-.‘.t

j

BstMl %iVr.‘.'0 i< i s V'ti; ? t i *. ... ..' •>

. ^-21 C O R 0 L L A R. I. V M I»

E# Liturgi it Catholicae 'EcbleJUc. de Trititath tnjflerio doftrinam confir-

mare

.

pag. Ixx.’ V .. * !'•'

• -f • t «.*»

-iv , COROLLARIVM IIvi *.i. \ ...

y_h ./-. > !•'•:{ <••«,

*'*

Vtrhi Dragtitotcm adver/ks Arrlanos , Socinianofijoc eu Liturgfit demon-lirare . pag. |xv.

y y y <: ^ j °

COROLLARIVM III.v. ; i

<•- ; v .. . . ,.i

Divinitatem Spiritus Sanfh e* Liturgiii contra Macedrmiantt comproba-- re. - K -

. pagTlxxj.V-s COROLLARIVM IV.

•II O I T A T fl 3 i?. 1 a

v.xi.yi. ^

Clriftum eu Liturgiis offendere verum Deum, verum hominem. ibidiJ 1« - M ! - 1 ( , n, ,, r, .

j•

\ . It vTJ,

- G O R O L L A R I V-M. V. _ h.«mcm

Cbriffm verum , uec/olummodo phaniaflicum bahuife corpus, ete LUurgiisWttn '7

pag.l**iKA ^ CO-

Digitized by Google

xvij

COROLLARIVM V I. J

Deiparae MARIAB Virginitatem ttc Liturgus tueri. ibid.

COROLLARIVM VII.

Primatum S. PETRI eu Liturgiis vindicare

.

pag. lxxiij.

COROLLARIVM VIII.

Romani Pontificis Primatum ex Liturgiis propugnare

.

ibid.

COROLLARIVM IX.

Ecclefiam erroris expertem ex Liturgiis patefacere. pag. lxxiv.

COROLLARIVM X.

Presbyteros Epifcopis dignitate inferiores ex Liturgiis evincere . ibid.

COROLLARIVM XI. ..

Gratiam ad fahtaria opera , immo 6? ad bonam voluntatem contra Pelagia-

nos > Semipclogiantrfijue ex Liturgiis ncccffariam confiitnere . ibid.

COROLLARIVM XII.,

' I

Originale peccatum ex Liturgiis probare . Ixxv.

COROLLARIVM XIII.

Pro Confirmationis Sacramento Liturgiis adverfus Prote/iantes pugnare . ibid.

COROLLARIVM XIV.

Protejiantes Incruenti Sacrificii bofies Liturgiis refellere. ibid.

COROLLARIVM XV.

Realem in Eucbariftia Corporis & Sanguinis Dominici praefentiam in Li-

turgiis doceri . . i pag. lxxvj.

COROLLARIVM XVI.»

Tranfnbfixntiaiionis Eucb iriflicae botlcs ex Liturgiis propulfare . * ibid.

* * * C O-

Digitized by Google

i

XViij

C 0 R OLL A R I V M XVII.

Purgatorium e Liturgiit etrprimere

.

ptg. Ixxvij.

COROLLARIVM XVIII.

Cultum , (fi Invocationem Sonitorum e Liturgiit petere

.

pig. IxxviiJ.

I ' c A P y T VI.

Canones alii ad verum, genuinumque Liturgicorum Utrorum fenfum euprimen.

dum perquam opportuni. pag. lxxix.

C A P V T VII.

Satisfit argumentis primo capite propo/itit

.

pag. lxxxv.

LIBER I.

De libris ad Sacros utriufque Ecclejiae Orientalis , (fi Occidentalis ritus per-tinentitus

.

pag. i.

C A P V T I.

De libris Ecclefiaflicis ad /aeros ritui pertinentibus quinam egerint, ibid.

C A P V T II.

CilleIliones . pag a

C A P V T III.

Libri Liturgici. pag. g.

ARTICVLVS I.

ColleIliones . ibid.

ARTICVLVS II.

Grmecoram Liturgici libri. ibid.

• $ I-

Liturgiae, quae apud varias Gr**corum Ecclefiat obtinuerunt

,

ibid.

$ II.

Digitized by Coogle

.? £ V .!#.VU '• '

Liturgieorum apud Graecos librorum partet •

xix

pag. 17.

ARTIGVLVS III.

Libri Liturgici Orientalium

.

pag. ip.

ARTIGVLVS IV.

Latinorum Liturgici libri .pag. 35.

f- I-

.... . » * « • .

Antiquiores bujufmodi libri

.

ibid.

i- ii.

pag. 4JN

ARTICVLVS V.

Libri Miflalet Ecclejiarum Occidentalium > Ritum Romanum fer.

•vant . l'

. \ . : . P ag- 59 -

ARTICVLVS VI.

I»Ir» Liturgici Occidentalium Ecclcjiarum ,quae a Romanis ritibus (tyrrr-

pflHf .pag- 04

ARTICVLVS VII.-

Monachorum , aliorumque Regularium ordinum libri Liturgici pag. 73.

ARTICVLVS VIII.**“

Sen APPENDICVLA de contradieribus quibu/dam Mifaliius ,quae quaf-

dam tantummodo Miffas contineut . P*g. ?«-

A R TJ C V t V $ IV.

Pe Liturgiis haereticorum .pag. 76.

C A P V Tl I V.

Liin «d horas Canonicas recitandas adbibiti

.

.. . P»6- 79-

+ ** % A R-

Digitized by Google

XX

ARTICVLVS I.

Libri Graecorum

.

_ibi<L

ARTICVLVS ir.

Libri Orientalium

.

Pa£- g?-

ARTICVLVS III.

De libris , qui in lorarum Canonicarum perfohendo pmfo ante introduRa Bre~•mana Eme,

qui tn horarum Canonicarum perfohenio penfoEcclefiis Occidcntahbut ujttifuerant .

P»g-&ARTICVLVS IV.

Breviarium Romanum , ejufgue vices a S. GREGORIO VII. ad uofhatempora .

Pag. 107.

i ARTICVLVS V.

Breviaria , & ordinet recitandi officii ad ufum reSquarm Occidentalium Ec-ckfurum .

pag.

* ARTICVLVS VI.

Breviaria , & Ordinaria Monafiica .

Pag- *3*-

ARTICVLVS VI I.

Singularium aliquot officiorum Libelli .P3g- a 34-

C A P V T V.

Rituales libri

.

Pag* 1 37-

ARTICVLVS I.

Rituales libri Graecornm .ibid.

ARTICVLVS II.

Rituales libri Orientalium ,

P»g- 14 l -

ARTICVLVS III.

Rituale Romanum,Pag' 1 44-

AR.

Digitized by Google

xxj

articvlvs IV.

Rituales variarum Eccle/iarum Ubri » eorumque ivvtrja nomina .

ARTICVLVS V,

pag. 147.

Ritualisfartet feorftm aut MSS. aut editae .

C A P V T V I. x

P»g- 157.

Libri Pontificales .

articvlvs I.

pag. ltfi.

Libri Pontificales Graecorum , & Orientalium

.

ARTICVLVS II.

ibid.

Lilri Pontificales Romanae Ecclefiae , afiarumque Occidentalium EccUJ™'

rnm .Pa2’ t*

c A P V T VII.

Libri Caeremonialet

.

pag. 169.

ARTICVLVS I.

Libri caeremonialet Sanflac Romanae Ecclefiae . ibid.

ARTICVLVS II.

Aliarum Ecclejiarttm libri caeremonialet .pag. 178.

APPENDIX T.

In qua tria antiqua nondum edita Capitularia exhibentur . pag. iSl.

MONITVM EDITORIS

Iit fequentia Capitularia.

I.

pag. 18 s-

Capitulare en Codice Jaeculi XI. Capituli Lucentis

.

pag. rpo-

I L

Dtgitized by Google

XXij -

. ..II,;...Capitulare ttt MS. Codice Florentino S. Cenat

.

pag. ai6 .

> I I I.

Cipitalare en MS. Codice prinfipit Ecclefiae Mutiaenfis.

pag. 3 }8'

APPENDIX ALTBRAIn qua duo veteret Paenitentialet libri anteii editi

, fed minat obvii non fi-lum i motationibus tliuftr .ti , verum etiam ad antiquum codicem cafli-

gati iterum proferuntur , pag. 847.

r.

HALITGARTI Epifcopi Catneracenfis de vitiis, 6? virtutibus , & ordine

Poenitentiam libri V.ab Henrico CANISIO pridem vulgati , nunc au-

. rem cum vetuflo Codice ct/lati , ac notis il/ntlrati . pag- 34?.

I I.

RHABANI MAVRI Liber Poenitentiam. ’ pag- 310.

IM-

Digitized by Googli

IMPRIMATUR ,

Si videbitur Reverendiffimo Patri Sacri Palatii Apoftolici

Magi Itro

.

F. A. Marcucci Epifc. Montalt. Vicefg.

AD PROBATIONES.

QUae in tanta Hifloriae litterariae luce defiderabatur ha-

«ftenus Bibliotheca Ritualis , prodit ea demum opera &'lludio Francifci Antonii Zachariaej qui polt reliqua plu-

ra , hoc etiam facrarum Difciplmarum cultoribus praefidium di-

ligentia plane incredibili comparavit. Neque vero folum utriut

que Orientalis, & Occidentalis Eccleilae Rituales quofque libros

,

atque illorum Explanatores ordine adcurateque pro inilituti

ratione auctor Cl. recenlet , & dovtilfimis palTim animadverfio-

fionibus illuftrat , fed quaedam eriara tum inedita , tum rario-

ra , quae ad rem Ritualem pertinent» opufeula adtexit: Binis

praeterea diflertatiombus & Jus liturgicum Romani Pontifi-

cis in univerfam Ecclefiain egregie adferit$ & multiplicem li-

turgicorum librorum in Theologia ufum copiofe demonftrat.

Adcedit, nihil occurriflTe mihi omnia juflu Rev. P. S. P. A. Ma-giflri fedulo legenti, quod Religioni, bonifque moribus adver-

fetur. Qund igitur utile, atque frugiferum opus futurum cer-

to confido , illud equidem typis excufum juris publici facien-

dum cenfeo.

Romae Idibus Quintilis 177 6.

*]ofepb Antonii Reggi Bibliotb. de Comitibus Praefectus,

& in Collegii Rons. Athenaeo S.Script. P• P.

XXiV

R Ei Liturgicae feliciter augendae, &ad Heterodoxorum;praecipue vero Novatorum errores , retundendos , ac

profligandos plurimum valere vetufta circa Sacram Liturgiam

,

opufcula, nullus profecerit, qui in dubium revocare poflit

.

DelideratifTimus ufque adhuc fuit fludiofis Ecclefiaftitae antiquita-

tis hominibus thefaurus liturgicus ,opus fiquidem infigne , a

quamplurimis doftis viris pluries promiiTum , cui tamen perficien-

do , nemo hactenus manus admovit , dolentibus maxime , litte-

ratis viris , quod quamplurima Chriftianarum antiquitatum prae*

dariflima monumenta , vel penitus ignota , vel quali deperdita

inter tenebras obvoluta delitefcerent . Occurrit tandem tam gra-

vi Ecclefialticae rei damno do&iflimus audor, & inter quara-

plurimos ingenii fui partus, omnigena eruditione refertos jatn

praelo donatos , opushoc publicae utilitati,praecipue vero eo-

rum,qui facra percurrunt (ludia , typis committens

,plurimum

commodi affert ad Catholicam fidem enutriendam ,Chriflia-

nam piefatein confovendam , & ad Novatorum errores redar-

guendos, illultria, ac in eludlabilia exhibens argumenta, qui-

bus Catholicae fidei Dogmata , & univerfalis Eccleliae confen-

fus circa illorum veritatem inviftiffime comprobantur.Cum itaque Rmi P.Thomae Miriae Ricchini S.P. Apoffolici

Magiftri julfu, abfolutiflimum hoc opus , cui titulus Bibliotheca

Ritualis concinnatum opus a Francifco Antonio Zaccaria,ac duos

in tornos tributum >ea qua potui diligentia, ac lludio perlegerim,

nihil in eo animadverti,quod aut Orthodoxae Fidei , Religionis

veritati, morum Sandlitati, aut Eccleliallicae difciplinae adver-

fetur}Quinimmo omnigenam Clariflimi auCris eruditionem

miratus , bono , ac publicae utilitati confultum iri profero cen-

feo , fi publica luce donetur opus hic, non certe minori com-mendatione excipiendum

, quam cetera alia,quae a doRiifimo

auRore comuni iludioforum commodo typis jam donata fuere.

Dabam die 2S. Menfis Julii anni 1776.

Jo/epb Dini SauftiJJimi Domini NAri Pap* a Cubiculo Honorii , Sacr*

Congregationis Ctrremonia/is Sicretatius , ac SaniIre Apostolis* Sedis

Sacrarum Ceremoniarum Magifler

.

IMPRIMATUR.Fr. Thomas Auguflinus Ilicchinius Ordinis Praedicatorum Sacri

PaL Apoft. Magifler

.

DIS-

Digitized by Google

De Jure Liturgico.

CAPVT I.,

.

BOEHMERI , PFAFFII, MOSHEMII,aliorumque Protelantium de Jnre Liturgico

fyftemata refelluntur ; illiidque neque *

univerfo Fidelium coetui , neque Prin-

cipibus adieri pofle oftenditur.

Nteqnam quid de Jure Liturgico Catholici fen-

thtmus , proponatur a nobis , ea , quae nofiro-

rntn temporom Proteftantes de illo tradunt • ex-plicare , ac refellere operae pretium erit . Jurisporro Uturgrci nomine jis intclligimus aci ra-

tionem,qua cultns pitlr/iais fit Deo Sauffi/fue prae-

fiaiidui , conftittieniium ; qno fpedlat iacros ritus prac-lcribere , abolere antiquos, novos introducere.Libros liturgicos emendare , modum cultui pu-

blico ponere , idque genus alia decernere.1 1. Jamvero quum communis recentiorum Proteflantium error Iit , Ec-

clefiani aequalem Societatem e fle , a qua omne abfit imperium , ieuquoddam Collegium

, Jus quoque Liturgicnm ad nniverfnm tidelium coe-tum ex ipfa Collegii natura atque indole initio pertinuifle conlentinnt

,

quod deinde ad Principes veluti appendix Juris ut facr i tranfierir . Ve-rum ii ab eis quaeras , ad quae Principum jura hnjpfmodi jusTpoflet,ad eane

,quae majelldtica vucant, an ad illa, quae Colkgi.il:a appellant,

Tom.I. A per

Qntd rui u«turgkum, ’

ProlcftsntiuiTL,'

cr.nfors >1« ilfo

unircrfae pcl-

mam £ccl«flj-

,

deinde Principi-

bus JdLrcrutofcntcmia .

Digitized by Google

Cnrfcre FFAF-«dkotaor*

ij DISSERTATIO I.

per fe nimirum coetni propria, fed ab eo poftmodum in Principes cnm jure

infacta tranfcripta , magna inter illos diflenfio eft ( i ) . Nam BOEHME-RVS «d Majeftatica Jus Liturgicum refert , quemadmodum THOMA-SIVS ; ab hoc tamen ipfo in re gravis fane momenti diflentit. THO-MASIVS enim ( deeif cxm. n. 8. ) ita Majefiatieis Principum juribus

illud tribuit , ut focium in eo Principum , & confortem populum quo-

dammodo velit . Sed, inquit, exercitium hujus curae ac potefhuit foli Magi-

jiratui competere inficias imus non ad gufhim quorumdam Principum , qui mem-

bra Ecclefiac reliqua ab hac plane exchfa volunt , reformationem pariter cul-

tus divini , C3 caeremoniarum jibi folis arrogantes , vigore nimirum jurium

epifcjpalium , (sf territorialium , a quibus fubditi (3 flatus Provinciales merito

arcentur. Contra BOEHMERVS ( difi de fur. liturg.f.21 . ) illud Prin-

cipibus adferit , omni prorfus exdufo plebis confortio , aut adfenfu.

Utrumque MOSHEMIVS refellit in Germanico opere, quod ZALL-WEINIVS ( Princip.Jur. Ecdef.T. Il.p.cfi.') appellat. Duo ille jura di-

ftinguit , alterum jus Liturgicum vocat , alterum jus circa Utnrgiam

.

Illud

ad jnr3 Callcgialia redigit ( quod propterea fine plebis confeufu exerce-

re Princeps non poffit); hoc Principi adjudicat , Juribufque Majsflaticit

sdlcribit. Cultum decernere ; en jtu Liturgicum,quod ad Ecclefiam perti-

net; cavere, ne publicae quieti , & faluti hic cultus officiat; en jus cir-

ca Liturgiam , quod Principi ut Imperanti MOSHEMIVS tribuit . Ne-que vero fi hoc Principi adferueris, & illud a te concedendum erit . Remexemplo apud laudatum ZALLWEIN (p.ut.) MOSHEMIVS illuftrar.

„ Sic ex.gr. funt Principi fua jnra in familias , & res domeflicas»

„ ac oeconomicas familiarum , quatenus invigilare debet , ne oecono-

„ mia fubditornm vergat in praejudicium Reipublicae . Nemo tamen

» exinde inferet , Principi jus efle dirigendi , ordinandi , regendique

„ oeconomiam feparatam fuorum fubdirorum > ex. gr. praeferibeudi ,

,, quos & quot habere famulos conduflitios , quibus vefei cibis , qua-

„ lemque ordinem diurnum obfervare liceat. „III. MQSHEMIO PFAFFIVS fereconfentit in Jure Eccle/tiflico^Cip-

VII. de Liturgiit , confefflrtibut , precibut &c. Nam ille quoque Jus litur-

gicum partem efle flatuit furis Sacrorum, quod propterea ad fummum

Principem pertineat; nec tamem , inquit, efljus facrorum abfolutum. f\merum

( i ) ,, Nequis autem, Inquit

,, P. ZALLWEIN Princip.fur.Ectlef.

„ T. II. peg.96.enillimet, port tr.nif.

,, lationem furit in Suero in Prin-

„ clpe* nihil interelTe,

utrtim jus li-

,, turgitum adjura Majtfiatlca, vel Col-

legialie referatur, celeberrimus MO-

„ SHEMIVS hujus rei ootabilidimum

„ oikndit < (Vectum ex Meditationibus

,, de erig.. cV indole , efftdihus atque hi-

„ florio furis reformandi ZECHIi Eran.

,, tof. MDCCXXVIU. editis, in qu:-

„ bus p-ig. 58. fie legitur : /it liquit ,

„ cui ioue heu tam JclliciU ea:qui-

„ ruitur i /fcfpcnde»: fi nullo alio effit

„ ratio , bacc unica fnjficcrct ,quod

,, Princeps ahfolutus in juribus llojcfio-

,i t!t firiUc fc didit exercendis omnia

„ jure tgat ex fuo arbitrio , nequid-

„ quam foHicitus de fubiiterum opinio-

„ nibut,medo divinis legibus ea boni

,, contrariajudicet: quodfi vero jura exer-

„ ceat non Majefiatita , tantum abefi , ut

„ jure agat , f juum unice ftquatur er-

„ hitrium , ut fiatim imperium in fa-

„ eram tyrsnnidew degineret,nifi ratio i,a-

„ itatur fabditorum ptij-eafenum ejc.

Digitized by Google

C A P V T 1 ii/

tnim loe fi foret , Princeps qua talis pofiet [abditis fuis religionem imponere

& injungere,quamcumque vellet : ii quod , uti quivis videt , mauifejlam i

m

sonfeientids tyrannilem , manifefiam Cae/aro-papiam involveret. Caute itaque

procedendum , dicendumque eft, efle boc jus collegiate. Nimirum quum Impe-

rantes injpecfionem in omnes Ecclefits habeant , d praecavere debeant , ne

imperium /aerum in bis collegiis exstru itur, fuo jure agunt , fi jus determi-

nandi res Uturgicas Jibi vcndicant , quando ex circtmjttnliis adparet Ecc/e-

fias /na libertate abuti . Ex quibus verbis id condireris , tum demum Jlhgi-

fir.ttui licere , jur\ liturgica ut exerceat, fi Eccle/ite HU male adminifirent

.

Haec ipfa tamen fub finem certa quadam moderatione 2dftringit . Aitenim :

jQiiamvit autem hoc ita Te kobeit,putet tamen ex ipfa negotii hujus

indole. Principem jus /iltirgicum non ex mero arbilrtofuo adminiflrare debere :

id enim tyrannidem ecdefiaflicam involveret ; fed ita , ut Religio, quam in

Ecclefia , in qua liturgia determinatur , profitetur , erigit & pfiulit . Refhri-

ftnm itaque eft jus Liturgicrm cum eo tpfo quod collegiile ejl , licet ex fu-perioritute Territoriali fimtil fluat

.

IV. Verum vel e* iplo, cui tota haec Proreftantinm moles nititor >

fundamento corruat , necefle eft . Sumunt enim ii ( quod falfutn omni-no eft , & cum Chrifti inftitutii aperte pugnat ) Ecclefiatn flatum non ef-

ie fed quoddam aequalis omnino focietutis Collegium . Hoc autem quum a

noftris Theologis confutatum abunde fit (a), fi oppofitum adfumimus,videmur id noftro jure quodammodo vindicare . Haec tamen Ii placet

mittamus. Mitto etiam,quae MOSHEMIVS adverIus BOEHMERVM

urget , ut eriani ad Collegii flatum deprelfa Ecclefia , ejus decreta con-

vellat ( 3 ). Rem aliter adgredior . Ac primum oliendamus, jus litur-

A a gicmn ,

Refellito» n-tnim.joe Prote-fMunum Cate-na.

OAendilurers*H» liUKficuim.

unt

( i ) Confer /intifctrodnm iijf. i.

top. >. eumdemque viduatum iifl.it,

sop.itcm primo.

( i j MOSHEMII argumenf«_»

ZnLLWcINlVS reddit hia verbis I. c.

p. icy. „ In eo totus quantus eft

„ MOSHEMIVS , ut dcmonflret,quod

„ doflrina BOEHMERI jura omnia

p confundat, Ecclefia* fua jura origi-

„ naliter ex jure naturae faltem hy-

,, pothetico competentia fubvertat ,

,,ipfos fidelesin turpifilmara fervitu-

„ tetn redigat , defpotifmum inducat

,

„ & Chrifliano* Domini» territoriafi-

„ but dcfpoticc fubjcflos faciat:quum

,, enim ex doilrina Boebmeriano Ec-

„ clefia fit collegium hominum inor-

,,dinc ad cultum divinum rite & de-

„ center perageDdum congregatorum,

„ & in eadem dofiriua participantium ,

,, fane haec Societas facta ad iuflar

„ aliorum collegiorum habet fua ju»

,, ii, babet fuas libertates ,tum ex

„ jure naturae, tum ex primaeva in—

„ fiitutione , aut paflis libere initis

„ fibi proprias, iu quarum exercitio

„ haud fetus quam fuhditi in parti-

„ culari , fi fuis libertatibus & juri-

„ bus innocue, fine praejudicio , fins

„ nocumento Reipubiicae utantur ,

„ impediri non potrft,

nifi omni*

„ jura fubverterr , fdem paflorum ex-

,, terminare,dcfpotifniiim inducere t

„ ferream fervitutein hominibus im-

p ponere , & quidquid iu omni Sc-

,, cietate faernm & fanftum eft, tol-

„ Iere velimus . Nam ad naturam_»

,, collegiorum fi refpiciamuj,

haet

M funt certae focktates,

in quibus

„ fotii certum fibi finem praefigunt,

,, & ad hunc finem facilius confequeH-

„ dam fub certis conditionibus & pa-ftis fe ReipubKcae fubmittunt , il-

„ linfque adfftrntiam,

tutelam , &„ defenfionem fibi ftipulantur , ea tt-

,, mea Uge, ut ipG determinare St

a fdir

Digitized by Google

toti Fideliam-,coetui per funi*f*«um errorem*ribu* •

iv DISSERTATIO I.

gicum uoiverfo fidelium coetui perperam vindicari . Qua in re illud

ftatim animadverto, nullam exftitifle gentem > quae fibi hoc jus adro-

garit , totomqite ad Sacerdotes fpedare rion intellexerit . Quod vero

longe gravifTimum eft,quidquid ad facros ritus in veteri lege pertine-

bat » Dens ipfe non univerfo Hebraeo populo , fed Sacerdotibus tan-

tummodo tributum voluit . Hinc enim fatis aperte colligitur , multominus jus novae legis Liturgicum omnibus ejnfmodi juribus tanto prae»

ftantins, quanto perfe&ior cultus eft, quem Chriftns inftttuit , ad uni»

verfam Ecdeliam , ne plebe quidem excepta, fpedare poflTe. Quis enimfibi perfuadeat , Chriftum facri cultus a fe pracftituti rationem plebis

indodac ut plurimum , ac fuapte natura mutabilis nutui judicioque ob-

noxiam voluifle ? quum ceteras gentes omnes quafi a natura edodas in

hoc confpirafle videat , ut cultum ,quemcuinque demum ipfae profi-

terentur , a Sacerdotibus fibi conftituendum agnoverint , Deumque ipfumfciat fuae gentis ritus fblis Sacerdotibus interpretandos , dijudicandos,

definiendolque reliqnifle ? Equidem fcio quid BOEHMERVS refpon-

farus fit , in lege icilicet nova jus Sacerdotale omnibus omnino Chri-ftianis proprium efle , nihilque dilcriminis ex divina Chrifti infiitutione

Clerum inter & Laicos intercedere. Verum haec tam abliirda funt, ut

nou Catholicis modo C 4 } > fed ipfis paullo aequioribus Protefiami-

bus

„ feligere polfint media ad fuum fi-

„ nem opportuniora,

quin Princeps

„ ipfis invitis alia obtrudere valeat s

„ nifi falus Reipublicae ejtigat , & in-

, de nocumentum in Kcmpublicam

M redundet . Porro autem quum fiuis

t ,Societatis facrae fit cultus divinus,

,, & falus Ecdrfiae,

neceflario con-

„ fcquitur,quod ad Ecclcfiam ipfam

„ jtii liturgicum feu jus determinandi

,,ritus litnrgicos tamquam jus colle-

,, giale pertineat; eo quod hi pracci-

,,puam.. partem cultus externi cum

,, interno connixi conflitnant, Quam„ parum Princeps aliquid potcil i'ilj

„ confcientias hominum in Materia

,,Religionis, tam parum aliquid po-

„ trft in rebus Liturgicis . Et num-

„ quid ipfe BOEHMERVS jus litur-

,, gicum primordialiter adfsrit efic-,

B penes Ecclcfiam ? Idcirco in omnia

„ jura naturalia , & divina impingit

„ Princeps, & vel defpotifinum,

vel

„ tyrannldem exercet , (i Chrifiianis

,, fua media ad colendum Deum or-

„ dinata fiue evidenti Reipublicae ne-

„ cefiitate fubtrahat , commutet, jus

,, Liturgicum fibi privative vindicet.

„ & pro libitu leges novas condat,

„ media alia fine ullo eonfenfu pras-

„ feribat , & fubftituat . Quid ergo

„ cfl .quaerit MOSHEMIVS, illa M«-

„jeflai, illud ;'oi Mejcflotieum i Anne„ jus quoddam homines redigendi in

„ fervitutem ,& inducendi defpotif-

„ mum f Edicat aliquis, undenanu

„ Principi jus prohibendi , ne, dum

„ peraguntur divina,duo adeendantur

„ luminaria ,aut interdicendi alia_»

„ adiaphora ad (latum politicum nihil

„ facienda ?

( 4 ) In hi* primum nominandusOionyjiui PETAV1VS, qui quum GRO-TiVS in difiertatioue quadam de etl-

viinifirationc coeme , ubi Paflurct nou[unt

,

ac poftea SALM ASIUS fub no-mine WALLON1S MESSALINj in tra-

ftatii de Epifcopii ipfum hoc haereti-

cum dogma cx quodamTERTVLLIA-NI loco perperam intelletto adllruere

conati efiTcnt,utrumque flrenue coer-

cuit, GROTIVM quidem egregio li-

bello de pite/lote eonfecrondi , (jj fteri-

ficondi Smerdi ciba i o Deoconec/fi , ieque

communione ujurpenio ; SALMASIVMviro tum ia dijjcrtationibut Eccleftofi.

eis ,

Digitized by Google

C A P V T I. Vbus £ 5 ) improbentur . Adum agerem fi BOEHMERIANVM hocce•ommentum mihi confutandum fulciperem . Vel hoc ipfum , quoddizi,latis BOEHMBRVM redarguit . Nam fierine potuit , ut quum apudomnes gentes folis Sacerdotibus fas fuerit facra facere , Deus quoque ia

folos Levitas jus Hebraeorum Sacerdotale detulerit , excellemiflimumtamen atque fandillimum Sacrificii Chriftiani jus Laicis iplis Chri-

ftus commune efle finxerit? Sed quid MOSHEMIVS ceterijue, qui a

BOSHMERO divino jure ullum e(Te inter Clericos , & Laicos dilcri-

men negante difc dnnt ( <5 ), ira differenti mihi reponent?

V. Obfecrationum quoque Sacerdotalium , ut cum COELESTJNO I.

loquar in epift. XXI. ad Epifcopos Gulliarnm , Sacramenta refpiciamus ,

suae ab Apoflolis tradit* in toto mundo , atque in omni Ecthjia Ciiiyilica uni-

formiter celerantur : VT LEGEM CREDENDI LEX STATVATSVPPLICANDI. Ecquis non videat, uuiverfnm fidelium coetum Juris

Liturgici participem e fle nou polle,quin dirimendarum quoque de ficlei

decretis, quae fuboriantur , qua ftionum , ac proponendorum etiam ,

quae credenda a nobis fint , dogmatum jus habeat ? Idqoe eo magis per-

fpicuum fiet, fi illnd recoluerimus,quod veictuiu feri ptis conlignatntu

habemus , libros Liturgicos ab haereticis non femel corruptos fiiiflfe ac

foeditfimis erroribus contaminatos . Quis enim dc pravis hifce dogmati-bus fententiam ferat , nifi cui poteftas Iit de chriAianae veritatis capi-

tibus judicandi? Verum Fideine divinae MagiAerium traditum a Chtillo

fuerit Plebi, quam, ut ait S. AVGVST1NVS in epiftola contr. Fundam,

c.ip. IV. non inteUigendi vivacit.it, fd credendi Jimplicitat tutifjinnem faci: ?

Quid vero fi hinc Fidem flabilem 8c immutabilem ex vero in ftllum

effe debere perpendimus, illinc plebis inconft^tiam confideramus , quae

£ utar AMBROSII verbis Lib. V. Htxaevi. cnp. 31 . ) non merita virtutit

expendit, nec publicae utilitalit emolumenta rimatur, fed mobilitatis nutat in-

certo ? Si £ qnod ajrbat S. HIERONYMVS Cornm. in Mattb. cxp.XXlI.')

femper turba mobilis efi , nec inpropo/ita voluntate eonfijlit , atque in inorem

f/nltuum diveiforumque venturum huc ilhicaue transfertur , quid exfpeflan-

dum , ubi penes illam definiendorum dogmatum jus ac poteflas foret

,

nifi ut non pro locorum tantummodo , aut temporum diverfitate , Aid

etiam pro populi levirate 3c inconftantia , quae heri, aut nudius tertias

vttluti hdci decreta ampledknda propouebautur , reijci hodie ut faifite,

ini ciaeque opiniones d-berent ?

VI. Nifi

cit,tuor i.i libris ie Hierarcbia . Adrle

quae de difcriitiine CIsricorutn & Lai»

coram fiaguhri diiTcrtatione commen-tatus efl Fetrni de MARCA ; quae de

TERTVLLtANI loco difputarunt AL-iiASPiN AEVS ia libro <#< /' antietne po-

lite de l’ Ftiife fur 1‘ adminlfiratiow

it V Fglift ,& Joli. HARDVINVS

c optf. ftlcti. pig.iny- fili- ) ; quae de-

nique in 1IOEHMERVM' adnotarunt

7‘riroltiatii inEphemetid. a. MDiCXIi.C f°g. i 8o°0

( < ) Ut Joh.CLOPPENBVRGIVSie Socromcutor. Cbrifl. Rtlig. infl natione

ant. Fi oova , (i Henritus DQDWEL»LVS de jure Lai orum Sacerdotali Loa-dini MDCLXXXV. *, Stepbanui .in-

irtat MJZLERVS in difl'. ie Cltricit

& Leiiii /Vittebirgoe MDCXCVII.f <s ) MOSHEMIVM fupra omifc-

rim, qui taihen In diff. i: dipinOitne

inter Cieriros, O’ Lelcst bac in re «o»

bifeutu fcut.it ,

Digitized by Google

UtT Bc fommliPrinupinm ne-que cx i urii'utCulkgiiUibuft.

Ntnut ex Ma-Jcftau*.is*

vj DISSERTATIO I.

VI. Nili ad eripiendum plebi jus Liturgicum fatis haec fint , illuti

praeterea animadverti velim , hujufmodi jus in cultu publico defignando,

& Sacramentorum adminiftratione rite inflituenda politum dte . Natanemo non intelligit , eam efTe harum rerum indolem , ut ad Pailores

,

ac Doflores omnino pertineat. Neque in hos a Plebe coetuque univer-

lo translatum id juris fingere poliamus , nifi ab ipfa plebe , ac fideli-

bus omnibus Paftorum, Si Dofloriim origines , Si jura adeerfamns. Idautem qui dicere aufus fuerit , r.onne cum PAVLLO aperte ptignarit

ad P.pbef IV feribente: IPSE ( Chriftus ) DEDIT quofdam Apofhhs ,

quofdam Prophetas, ahos vero EvangeliHat , ALIOS AVTEM PASTO-RES, DOCTORES , donec occurramus omnes in mcnfur.vn aetatis ple-

nitudinis Chrtfli ? Sed de coetu hadlcuus . Ad Principes differtatio pro-

grediatur.

VII. Enimvero ft de juribus Collegi:ilibus, quae una PFAFFIVS, Si

MOSHEMIVS admittunt, agatur , quum ad Fidelium coetum jus Li-

turgicutu minime pcrtinuifTe ofienfum fuerit, non potuit certe id jnris,

quod nullum ipfi fuit , u coetu ad Principes dimanare . At quoniam BOEH-MERVS jura tnijeftatic

a

appellat , entn eo aliter difputandum . Nihil

magis compertum , exploratumque eft , quam contra Romanorum Impera-

torum leges, quibus judaea ipfa , quum in provinciam Populi Romaniredaifta etler » obnoxia erat , Apoftolos coromque difcipulos facros con-

ventus, ubi res Liturgica peragebatur , celebrare . Quamobrem TER-TVLLIANVS in /ile. de jejuniis cap. III. nullum in Chriftianis crimenagnovit, ni/i farte in /enatus contuita, G? in Principum mandata COITIO-N 1 B7S oppoUtx delinquerent . Neque hoc folttm . Teftatur idem TER-TVLLIANVS , in Chrj/iianos faeviium efle a Provinciarum Praefidi-

bus, quod conventus agerent : Scitis, inquit ille ( Lil>. i. ad Natioit. cap.

VII. ), /citis U dies CONVENTVVM NOSTRORVM. Itaque G? ohft-

demur , G? opprimimur , Gf in ip/it arcanis congregationibus detinemur . Ne-que tamen ab hujufmodi conventibus ftbi cefTandum Chriftiani exifti-

niarunt . Anne vero Apoftoli, eornmqnc Auditores, qui a Chrifloedo.

«fti erant, quae C-trftrisfunt , Cae/ari reddenda efle ', haec aufi fuiflent,

fi jus liturgicnm , ad quos facros convenrus , diefqne illorum defignare

cum primis fpeffat, ad Imperatorum .jura mtjejhtica pertinere agnovi 1-

fent ? Quis porro nobis fnccenfear , qui quod Apoftolis , triumque prt-

moruin faeculorum Fidelibus fanftiflimis ignotum fuit , ab illifquc nonfine extremo vitae ipfius diferimine rejedum , admittere abnuimus?

VIII. At , inquit EOEHMRR VS ( di/f XII. Jur. Ecclef. aut. ad

Tln. Sriuitl. G? Tcrtull.pag. 541.) Cbriftianorum corpora (coetus fcilicet )Legibus ll, ipub/icae ex accidente folnta erant , nempe ut panllo poft addit

( p. 543. ) 4 Rrpublica aiel ideo non dependebant , quod ab ea effent de-

rchtla , dijlituta fcilicet adprobatione civili. Verum haec aBOEHMEROconfifta funt , nt aliqua demum ratione hujus argumenti vim decliua-

ret . Frnftra tamen . Chriftus diferte ait : Reddite ergo quae funt Caefaris,

C<hf,ri , G? quae funt Dei , Deo . Nullum ergo Principum jns Majejlu-

ticnm utnquani laedi 3 fuis Difcipnlis voluit , ftve ii ipfis futuri effent

praelidio, five in illos crudcliflime afhiri ; exemploque fuoqitae «foctie-

rat , confirmavit,qui fe non veniffe faffus cft Jolvere legem , fed adim

Digitized by Google

C A P V T I. vijfJert . Vel ergo Apofteli , eorumque difcipuli tam difertum Magiftri

mandatum violarunt) dum facros conventas iitftituebant , in iifque Litumex noftris moribus colebant i vel jus Liturgicum non ad Caelaris , fed

ad unius Dei jura referendum efle cenfueruut. Quaero infoper a BOEH-MERO > quei primae illius aetatis Chriftiani Legibus Reipublicae vel ex

accidente fohtti aici poffint > quum Apoftolos nihil illis crebrius incul-

cafTe norimus » quam ut Principibus etiam difctlis veluti Dei miniftris

nec firuftra gladium poriaimbus obtemperarent ? Deum immortalem ! quid-

quamne magis ludicrum , atque adeo Apoftolis indignius excogitari

poflet > quam ut quos omni Reipublicae praefidio dettitutos , fibique

tantum > 8i intrinfeco cuidam regimini (quod ait BOEILWERVS ) a L)eo

Regnorum omnium arbitro ac Domino reliAos noverant) eos tamen ad

obediendum Principibus, qui Ecdefias Cbrijlianoram ( iterum BOEH ME-RIANIS verbis utar ) eorumque faera nox tantum dirijjimit vexabant per-

feqnulionibus , publicifque edidit exterminare nitebantur , fed ex odia gentili

etiam prorjut derelinquebant , non hortarentur modo , fed praeceptis im-

pellerent f Atqui ( quod utique gravius eft ) Apoftoii, quam fidelibus

tantopere commendaram , obedientiam vel lbla Evangelii praedicatio-

ne violaflent ipfi apcrtiflime ( 7 ), imino violari 'juniflTcnt,quum ad

facros adeundos conventus paflim Chriftianos exemplo , & verbis invi-

tarent. Haec profcflo nulla alia ratione componi inter fe poliunt , nifi

dicamus > jus Liturgicum quemadmodum &t jus promulgandae Legis

Chriftianae inter jnra quae Dei funt , non Gie/aris

,

fuifle ab Apoftolis

adnumeratum ; obedientiam porro ab illis poftulatam quum fola Cie/aris

jura fpeAare poflet) nihil cum iis > quae juris effent divini , habuifle

commune

.

IX. Sed quoniam BOEHMERVS exercitium bujnt jurit eminentiori:,

quod imperantibus jure Juprcmi Imperii {tribuit , fub infidelibus Principibus

QVIBVISSE ait; quid fub Chriflianis Imperatoribus adum fit, aifpi-

eiamus. Primum vero fe fe nobis offert celeberrima illa 05i 1 1 Cordnbtnjis

Epilcopi ad CONSTANTIVM Imperatorem epiftola. ,, Deline quaefo,

„ & memento te mortalem hominem efle . Time judicii diem , teque

„ ad diem illum cuftodi innoxiam . Ne te milce rebus Ecclefiafiicis ,

neu de his nobis praecipe > fed a nobis eas tu potius difeito . Tibi

( 7 } Pnlcre S. Hilarius ( Lib.

•contr. AVXENTFUM p. j. ) „ Qui-

bufnain fuffragiis ad praedicandum

,, Evangelium Apoftoii uft funt ? qui»

4 ,bus adjuti poteftatibus Chriftum

,, praedicaverunt ,gentefque fere o-

mnes ex idolis ad Deum tranftu-

„ Ierunt ) Anne aliquam fibi adfume-

„ bant e palatio dignitatem .... edi-

„ Aifquc Regis PAVLLVS... Cliri-

flo Ecclcfiam congregabat ? NE-„ RONE fe , credo , aut VESPA-„ SIANO

,aut DECIO patrocinan-

„ tibut luebatur ) Quotum iu no*

„ odiis confeflio divinat praedicatio-

,, nis effloruit. Illi manu, atque ope»

„ re fe alentes , intra coenacula , fe.

,, cretaque coeuntes,vicos , & callcl-

„ la, gentefque fere omnes terra, ac

„ mari,contra Senatui confulta ,

„ Regum ediOa peragrantes,claves ,

,, credo ,regni coelorum non habe-

„ bant ? Aut non roanifella fe tuiu

„ Dei virtus contra odia humana^»

,,porrexit

;quum tanto magis Cliti»

,, ftus praedicaretur , quanto magi*

„ praedicari inhiberetur t u

Digitized by Google

viij DISSERTATIO I.

,, regnum commifit Deus , nobis credidit quae funr Ecclefiae.' & ciue-

„ madmodum fubripiens tuum principatum Deo ordinanti contradicit

;

„ fie metue, nc & tu quae funt Ecclefiae ad te pertrahens, nngni cri-

,, minis reus fias . Reddite, fcriptnm eft, quae funt Caefarrs , Caefqri ,

,, 6? quae Jhtu Dei Dea. Nec ergo nobis in terra principatum exerce-

„ re licet ; nec tn adolendi obtines poreftatem . ,, Quae major adoleudi

pcfeAas fingi potuft, quam factorum rituum conflit uendorum , totinf-

que cnitus publici flabiliendi , atit reformandi facultas ? OSIVS tamenadolendi poteiiatetn Principibus negat ad fiummum Imperatorem perfcri-

bons . In eamdem fi ntentiam .S. AMBKOSIVS de VALENTINIA-NO II. haec ad fororem fcripfit ( cp xx. , Adlegatar , Imperatori /icere

emina , ipfius ejje univnfa . Refpanieo , noli te gravare Imperator , ut putet

,

te in ea , quae divina Junt , imperiale aliquod jut habere , Noli te extollere ,

f'd fi vis diutius imperare , efto Dee Jkhditnr . Scriptum eft, qute Dei, Deo,quae Caefaris , Caefari . Ad Imperatorem palatia pertinent , ad Sacerdotem

Ecclefiae . Publicorum tibi moenium jus tunmijjum eft , non furorum . Pu-ta fne BOEHMERE eum, qui ita lentiret, jus Litnrgicum ImperatoriconcefTurum fuifle? Epifcopos fuifle OSIVM, & AMBROSIVM, qui

fun jura ambiriofius extollerent , fortafifis BOEHMERVS reponeret. AtfantftilTtmi Epilcopi fuerunt , qui alienum , & Imperatorium maximejus invadere nefas fibi duxiflcnt . Epifcopi fueruut , qui quum Impe-ratores fibi infen/bs haberent, cavere cumprimis debebant, nequid nonplane certum exploraturnque libi e calamo excideret

,quo illorum in fe

iras gravius concitarent . Epifcopi fuerunt , qui illos tpfos Imperatoresab aulicis , & nefariis quoque Epifcopis ad Anguftaletn vel ipfius chri-

flianae rei detrimento amplificandam dignitatem paratiflimis milerrimecircumfieptos videbant, nt ftultiflimt habendi forent , nifi decretis, autpotius axiomatibus indubiae apud ipfos adverfiarios veritatis ufi fniflent.

Haec tamen illi Imperatoribus exiguo annorum intervallo ab Ethnico-tum Principtim dominatu dififitis feribebant , ut Jus illud BOEHME-RIANUM non fiolnm per ea infidelium Principtim tempora quievifle , fi_*d

nullum plane , nec uruquam fub Imperatoribus vere Chriftianis excitan-

dum ftiifle inteljigetemus . Neque tamen foli Epifcopi ita leniere. No-timma fiunt illa THEODOSII Junioris in epiflola ad CYR1LLVM .

Religionem jam inde a primit ufque temporibus , non imperantis cujnfpiam ,

aut certe imperium ifurpantis interminationes vel p- oterviae , fd SanSlorum

I strum , Sacrarumqne Synodorum decreta nobis conflituerunt . Pervulgata—,

quoque fiunt ea , quae BASIL1VS Imperator coram oflavae' generalis

Synodi Patribus graviter difleroit . „ De vobis autem ( ita ilte ) tam

» qui in dignitatibus , quam qui abfolute converfamiui quid amplius

„ dicam , nou habeo, quam quia nullo modo vobis licer de Kcckfia»

,, ifIcis cauffis fermonem habere . . . Haec eadem inveftigare & quae-,, rere Patriarcharum , Pontificum , Sacerdotum eft , qui regiminis

,, officium fbrtiti , qui facrificandi,qui folvendi & ligandi poteftatem

» habent, qui Ecclefiafticas & coelefles adepti fiunt claves j non no-

ti ftrum, qui pafei debemus , qui fitntflificari ,qui ligari , qui a liga-

ti mento fiolvi egemus. „ Quam dolendum , magnos iftos Imperatores -

jura fua Majeflatlc

a

inftitutore BOEHMERO non didicid!X. Qnid

C A P V T I. ixX. Quid tamen illud eft

,quo neque ab Epifcopis agnitum , neque

*b antiquioribus Chriftianis Principibus fibi vindicatum jus BOEHME-RVS Aminiis Imperantibus confirmat ? ,, Provocat ille , inquit ZnL-w LWEIN (/. c. p. 107. ) ad conventas Apoftolorum , in quibus omnia„ communi agebantur confilio ; ad coetus fidelium , in quibus Senio-

» res, & Presbyteri dirigebant negotia Ecclefiae ; ad ipftim Presbyte-

,, rium Seniorum,qui plebem repraefentabant , adeoque non nomine.*'

9» proprio & independenter , fed minifteriali & repraefentativo dilpone-

>s bant rem ltturgicam eum in finem > ut omnia cum debito ordine_»

n decenter , & cum decoro peragerentur , ufqne dum Epiicopi crittas

« erexerunt , Presbyterorum anfforitatem fu pprcff.ru nt , (eque ipfos

» veluti Plenipotentiario; effecerunt. ,, Praeterea,, nulla profefto eft,

„ quae tot periculis, tumultibus & (editionibus patet, ac focietas facra

.

,, Iplae hodiernae Ecclefiae fiatus corrupriffimus , ait BOEHMERVS,„ innumera diffidia , lites , & difeordiae circa adiaphora & liturgica,

,, quae numquam non turbarunt rem ecclefiafticam > ambitio clerico-

»» rum , qui in rebns liturgicis pro fuo genio & ingenio omnia ordi*

» nant , & in his ipfis fuse fuperbiae & luxni litant , atque autfioritas

,, apud plebem, quam facile in fuas partes trahere poffunt ; emtntita

,, quaedam fanflitas, qua fideles ad ncfcio qnae fuperftitiofa adliciunr

.

„ Ipfa fuperfiitio , quae fe rebus fandiffimis frequenter immifeere fo-

,, let , & homines ad cultum externum prorfus exorbitantem , vanum

,

„ inanem & ridiculum fuaviffiina quadam vi pertrahit , hsec , inquam ,

» & plura alia , fi in untnn cumulum congerantur,quam non funt

,> apta ad concitandam plebem , ad excitandos tumultus , ad turban-

,, dam Reinpublicam , & eo ipfo fnppeditant argumenta irrefragabilia

„ ad inferendam abfolutiffiinam neceffitatem , ut jus liturgicum rrauff.

9, feratur in Principes , quorum eft providere neceffitatibus publicis ,

„ pericula imminentia avertere , tumultus praecavere , res adiaphoras

„ in falutem Reipublicae dirigere abfque eo, quod fubditorum confen*

„ ftis requiratur „ Haec pr*cipna funt BOEHMERI argumenta. M().SHEM 1 VS retffe animadvertit, nihil hinc pro juribus Majefhiicir effi-

ci. Nam qui Collegii jure Jus litorgicum definiunt, ipfi quoque exempiis illis Apoftolicorum conventuum utuntur, nt idem MOSHEMIUSvi Commeut. de rtb. Cbriflianor. ante Confiant, p. 125. & pag. 575. Quodvero fpaffat ad incommoda, ac diffidia , quae ex iaero cultu iu Rem-publicam proficilci interdum poffent , ac Principum interpofiram exi-

gunt ainfforitatem 9 „ utique , exclamat apud ZALLWEIN ( p. ita),, MOSHEMIVS, id ipfum fatentur COLLEGI A L 1STA E , qui Prin-

i» cipi numquam denegarunt jus decidendi coritroverfias occafione Li-

9, turgiae Reinpublicam turbantes . Interim hac ratione nondum de-

,, monffratum eft , quod Principi competar jus I itmgicum , quod eft

9, proprium Ecclefiae . In quam rem aliud aptiffiuium adfert exemplum9» MOSHEMIUS : ex :

gr. habet Princeps jus dirimendi lites inter con-

»» juges; anne inde inferre licet : ergo ad ipfum pertinent omnia jura

j, matrimonialium fuormn ftibdirorum ? Peff.ma fane conftquenna !„XI. Revera tante n ne MOSHEMIO quidem , ac ceteris ,

qui Jus

Liturgicum ad jura Collegii redigunt , quidquam ex his argumentisTum. I. B prae fi-

Proponunt urBOEHMcfil ac*

C«mem* .

b M lka« «I1HO HtMIVSex fur> fyUem»-te non nulc r»r

ffonJU •

Kd tamen ve»ftuf cx CithiJi'

eorum(AtisucifTius

.

Digitized by Google

X DISSERTATIO I.

praefidii adeedir . Nam ad primum quod adrinet , eorum meminifle_,

MOSHBMIVM oportuit, quae ipfe in iifdem commentariis (p. 17C.

)

de Apoftolis in Hierofolymitanum Concilium coadlis fcripferat „ . Apo-

,, ftoli quidem & presbyteri populum in concionem vocabant,quum de

,, quaeflione , quae Antiochenos diflrahebat , ftatuere vellent: fed hoc illi

,, non necelTitati dabant , verutn unice prudentiae :potuifTent enim , fi

„ voluiflent , pro facultate , quam a Deo adeeperant , abfente ac incon-

,, fulta multitudine, quae dubia videbantur Antiochenis

,

diflolvere : cu-

» jus facultatis luculentum fpecimen edunt , quum plebem in partes

„ euntem comprimunt , & quemadmodum fentiendum ftt , edicunt . „Idipfum ceteris, qo* vel e* Apoftolis, vel ex CYPRIANO, aliifque

Patribus adferri folcut , reponi non injuria poteft , nimirum Plebi (prae-fertim vero in facris eledlionibus ) aliquid datum prudentis cujufdatn

oeconomiae, & decoris caufla , non vero neceflitatis , & juris , quod po-

pulus haberet. Ceterum Apoftoli , ut optime a Jtihanne Gafpare BAR-THEL ( opujc. 11. de jure reformandi antiqui pag. 1 66. ) obfervatum vi-

deo, ,, innumera egere fine plebe St plebis mandato i non vocata eft

„ plebs Ephe/i, Galatiae , £7 Antiochiae ad Concilium , fed illi nuncia-

„ ta funt decreta, ut iis obediret Adt. xv. PAVLLVS tranfteus Syriam ,

„ £7 Ciliciam, praecipiebat, at cuftodirtnt praecepta Ap)floforum £f Senio-

,, rumi per Seniores autem intelligendi funt vel ii, quos Apoftoli Epi-

„ fcopos ordinaverant, vel ii, quos regendis novis chriftianis prxfece-

„ rant,quales erant SILAS St BARSABAS, qui dicuntor viri prima-

» rii in fratribus Aff.nv. 22. Elegit idem PAVLLVS TITVM St TI-,, MOTHEVM , mifitqne eos fine plebe , huic communicando pote-

» flatem ( adTit.it . 15-) Ut argueret cum omni imperii), ut ea, quae de-

u ejfent , corrigeret, & per civitates presbyteros ctufhtueret ( ad Tit. 1. 5. )» Alteri vero commifit ( \.ad Tim. 5. ) : Praecipe , ut irrcprehcnftbilcs

„ Jint . . . adverfus Presbyterum adcufaliouem noli recipere , ni/ifub duobus ,

„ aut iribus te/tibns . Miferunt Apoftoli fine plebe PETRVM St JO-,, HANNEM ,& fegregaverunt PAVLLVM &BARNABAM in opus

„ minifterii. Jam veroMATHIAS ( pergo cum ealem BARTHELp»g.,, 170. exempla adglomerare ) non prius in Apoftolum ab iis , qui ade-

„ rant eligi coepit , quam divus PETRVS Apoflolus ejus rei audior

,, exftitiflet i ac tunc etiam non tam ab eis eledtus , quam una cum_»„ BARSABA nominatus eft , Deo interim per fortem oftendente,

,, quem ex duobus elegiffet Adi. vi. Praeterea Apoftoli itidem permife-

n runt multitudini difcipulorum , ut confiderarent

,

non quos ipfi , fed

,> quos Apostoli conflituerint ad mini/trandum . Confideratio plebi perrait-

» titar, conftitutio vero Apoftolis refervatur: illa proponit vota St de» fideria

,qnae , fi jufia funt, Apoftoli merito implent, iojufta vero,

,, quum opus eft , repellunt: utut vero Afi.xiv. adfirmetur presbyte.

» ros chriftianorum fuflragio eledlos efle , is locus aliter intelligi nonn poteft , quam quod PAVLLVS St BARNABAS fidelibus populis

„ presbyteros conflituerint eos , qui teftitnouium honeftae vitae ab eif.

,, dem populis adcepiflent ; quum enimvero Apoftoli non manerent in

» aliqua certa civitate , fed omnia loca peragrarent , mirandum non_,

„ eft , fi eorum vitam ignorarent, quibufeum educati non eflent;opor,

* „ tuit

Digitized by Google_ —r*

C A P V T L xj„ tuit ergo non quolvis * veram eos, qai jadiczti fuiflent a civibus lui*

„ idonei , ad publicum minifterium cooptari . Ac faue re<fla ratio do-

,, cet, ut fi hodie ob aliquam Ecelefiae neceflitatem cogeretur Epif.

„ copus creare presbyterum & diaconum , de cujus moribus 8c iuftt-

„ tutis aliunde dodus non efTet, omnino plebis, quae tunc adedet , te-

„ ftimonium depolceret , ne minus idoneum ordinando , & nimium

„ cito manus eidem imponendo , tam fuo nomini conciliaret notam i«-

,, famiae , & alienis peccatis communicaret,quam Ecelefiae , cui con-

„ fulere debebat, injuriam inferret. At vero quod eledio fic penderet

,, a plebe, tanquam PAVLLVS aliquem aliunde fibi notum fine ple-

„ bis fuffragio , aut plane fine ejafdem mandate & delegatione creare

,, non poflet , hoc prorlbs a veritate abhorret . ,, Idem a Patribus fa-

dum. Unus fufficiar S. CYPRIANVS . Hoc , inquit ille ep.xttt. , &verecundiae & difiplinae& vitae ipfl omnium noflrum convenit , ut Prae-

po/iti cum clero convenientes, praefente etiam flantium plebe,

quibat & ipfit

pro fide (fi timore fuo honor habendus efl , difhonere omnia confihi communis

religione pofflmut

.

Viden ? Praefentem adede facris de Religione trada-

tionihus populum conveniebat , neque id pro ejus jure , fed quod & illi

pro fide & timore fuo honor habendus ejfct . Sed de ordinationibus Cleri-

corum exploratior res eft . Hpiftolam CYPRIANVS de AVRELIO,quem Ledorem fecerat , ad clerum & populum exaratam his verbis exor-

ditur : CYPRIANVS presbyteris diaconis & plebi univerfae filutem F'

In ordinationibus Clericorum , fratres carijfmi,fo/emut vos ante confuktc&

moret & merita fingulorum communi confllio ponderare . At quid fi de Or-dinandorum moribus conftitidet? quemadmodum fi ConLdbres initian-

di fuiflent , quos ipfe Deus per fuppeditatam ipfis ad ferenda pro Re-ligione tormenta virtutem facro dignos munere quodammodo pronun-

ciadet ? Ncc cleri confenfus , nec populi confilium expedandmn erat.

Sed exfpcltanda , inquit eadem in epiftola CYPRIANVS , non funt te-

flimonia humana, quum praecedunt divina fujfiragia. Haud aliter ep.xxxiv.

de CELERINO Lcdore loqnitnr : Ego& collegae mei, qui praefentes ade-

rant , referimus ad vos , CELERINVM fratrem noflrum virtutibus pari-

ter & moribus gloriefunt clero noflro non humana fuffragatione , fed divina

dignitate conpuHum . Igitur plebis non tam confeufus , qnam teflimottium

in ejufmodi ordinationibus expetebatur , ne quis minus dignus ad facra

munia eligeretur . Vbi autem de initiandorum integritate atque hone-

flate dubitandi loetis non erat , Epifcopi illos ineoniulto populo delige-

bant . Haeccine jus Plebi/ ad Ecclefiaftica communi confilio , atque au-

doritate pertradanda negocia , iplafque fandiflimas caeremonias , &Religiones publicas in Deum fandofque conftituendas demonftrent ?

XII. Alternm vero quod objiciebatur , quam plennm eft odii , ac

vaefani cujuidam in Ecclefiam, in Antiftites , in clerum univerfum fu-

roris ! Ea quae BOEHMERVS congerit , ut ZALLWEINIVS fcite

adnotnvir ( p. 109. } „ imprimis falfa funt, Si probari debent : aut fi

„ vera funt , quid probant ? nempe omne etiam imperium politicum ,

„ omnemque religionem ede exterminandam i jamque de alia fuprema

,, poteftate ede cogitandum,quae fupremos imperantes coerceat , Si in

» fao officio conticeat s fiquidem cccafione imperii politici , & religio-

B a ,, nis

Digitized by Google

xij DISSERTATIO I.

„ nis fiant tnmuhns publici , dillidia , (editiones in populo . Gt quis

o, res ecclefiafticas adeo turbavit, nifi Imperantes , utpote qui fe rebus

lainfliffimis imtnifcaerunt , Epifcopos luis juribus privarunt , & omnia

,, facra Aifquc deque verterunt ? Quam efferus , quam crudelis hic eft

>. Audior in omnem pietatem cbriliianam ! Quidquid non efl ad ipfius

si palatum, fuperflitiofum efl , impium efl. Contingit Ecclefiae praefu-

,, libus & Catholicis , quod Chrifto contigifle legimus , cujus opera_>

,, etiam fandliflima ^jui ici fugillarnnt : quare cum Publicanis manducat

» Magifler vcfler ? Muti. IX. io.

)

nriin Sinceri XIII. At nihilne Principis in re Liturgica pofTit audloritas ? Certe

eftt. apud BALVZIVM T. i. Capital, exflat CAROLI M. conftitutio de_»

emendatione librorum [3 officiorum Ectlefi ificorum . Duo hac itl re diflingui

velim, iplcs fcilicet Liturgicos ritus , Libros . Miniflros , & fi qua id

genus funt alias Si aliqua, quae ita ad cultum publicum pertinent, ut

fint . Ad ritus illos qnod pertinet , unum habet Princeps quod

in reliquos Ecclefiae Canones , externamque difciplinam imiverfam fa-

cris fandlionibns condituum , & ufu recepratn , jus tuitionis, curandac-

que exequutionis . Neque vero CAROLVS M. hujuice juris fines prae*

tergrelTus videatur . Nam quae egregius hic Imperator ftve illa ,quam

indicavi, conftitutione praecepit, five ad Romamm Liturgiam Gallicanae

fubftituendam egit , non folum de confilio Epifcoporum conflituit, fed

nt HADRIANI I. defiderio fatisfaceret . Ad cetera, quae di-

ximus quod fpeiflat , MOSHEMII aequitatem ZALLWEINIVS lan»

dat.immo,, plura, inquit (p. 11$.) in hoc illius difcuriu funt , quae

„ noflris DcxSoribus Catholicis nfui efle poffunt , illis pracprimis,qui

,, Principibus faecularibus funt a confiliis , eos in regimine fuo adju-

,, vant , fuis humeris molem Reipublicae fuftentant , unaque jura maje-

„ jlatica ultra omnes limites extendunt . An non quotidiana experien-

,, tia docemur , quod hodiernis temporibus fe fe Principes faeculares

„ Catholici rebus difeiplinaribus quibufeunique ,praefertim Liturgicis

,, immifeeant, ut non modo jus circa Liturgiam , fed ipfum jus Litur-

„ gicHm exercere videri poflint , non tunc folummodo ,quando dc prae-

„ judicio & interelTe publico vero, fed etiam de hilo quafi agitur? Sic

„ e. g. in quibufdam locis inhibent Principes ornatum Eccleuarum ,in-

„ terdicunt folemnes procefiiones , determinant numerum cereora:n_, ,

„ quos coram Numine Euchariflico adeendere liceat. Nempe quidquid

,, ad ornatum ecelefiarum , ad decorem domus Dei , ad majetiatem

,, templorum, & cultus divini pertinet, id omne fuperflunm eft , excef

„ fus eft, fuperftitio eft, Reipublicae nocivum eft: Econtra quidquid in

,, luxum veftium, conviviorum expenditur, id omne acqunm & juftum

„ eft: Ita nempe ratie decoris exigit. Videntur mihi multorum Catho*

„ licorum principia folo nominis fono differre a principiis ProteHanti-

„ eorum : Id nempe quod Protcflantes appellant jus in facra , noftri

i, Doiflores vocare confneverunt jus regium , dominium altum,placitum re-

ta giam

.

Ceterum facile largimur , quod in rebus difeiplinaribus & Li-

» turgicis fiant , & fieri poflint exceflus : verum enimvero hos corri-

», gere & emendare potius ad Epifcopos , quam Principes faeculares per-

„ linet . Et demus nonnunquain graviores fieri fumptus in ornatum ec-

„ cfefia-

Digitized by Google

C A P V T II. xiij

n elefiarum , ia decorem coitus publici , num Principi liceat reftringe-

D re ufum bonorum ecclefiafticorum , quae por pias fidelium elargitio.

i, nes ex mada communi bonorum extracta , & divino cultui fuerant

„ dcftinata „ ? Haec dodlus , & pius Scriptor BENEDICTINVS . Il-

lud enitnvero probandum maxime, quod in iis apfis , quae in cultu fa-

«ro videri podunt , corrigendis , abolendifve Epilcoportim ait-

dtoritaiem requirat . Profeflo S. GREGORIVS NAZIANZEN VS ( orat.

XVII.) Principes monnit , ut ubi de publica tranquillitate ageretur,

multum Bpifcopis deferrent. Quanto ergo magis eos decet non ab alio,

quam a facrorum Antifiitum pendere confilio , dum de rebus agitur adiplum Dei , Saniflorumque cultum pertinentibus

,quae licet aut pacato

aut opulentiori Reipublicae /latui obede videantur , fortafle tamen re»

vera non obfunt ; obede contra plurimum Religionibus publicis , & di-

vino honori pollent, fi publicae quietis obtentu abrogarentur. Neque_,Principibus dubitandum

, quin Ecclcfiae Antiff ires , fiquid in facruta

cultum irreplerit , unde Refpiblica detrimentum capere podit , de_.

emendatione folliciti fint futuri. Intmo vero non exfpedlabunt ipfi , ut

ea fnper re in confnltationem vocentur , led ad illud quodeumque eft

amoliendum curas omnes primi convertent i tum li irritos fuos ede

conatus peifpexerint , Principis auxilium implorabunt . Ita ad abolen-

das in fueris aedibus agapas fartum . Quum illae a primaeva caritate ,

digoaque chriftianis moribus laetitia degeneradent , ac vitiis publico bo-

no quam maxime noxiis contaminarentur, eas Epifcopi pluribus in Coa-ciliis vetuerunt j at qunm fruftra edet ad eas auferendas omnis Epifco-

Eorum labor, Afri, ani Patres ( Ctnc.Afric.cap.XXVU. ) ab Imperatori-

us poflulandnm ede decreverunt , ut illarum confuetudinem poenis ab

Ecclefia prohiberent . Ceterum quidquid ad amovenda Reipublicae in-

commoda, quae ex cultu facro fuboriri aliqua demum ratione podent.Principes confultis etiam Epilcopis egerint, cum MOSHEMIO jus rir-

ta Litugiam vocari nolim. Id fcilicet nominis jus aliquod fin/acrorum ,

/altem circa/aera Principibus ede /iguificaret , quod tamen & nullumhabent, & facile ad jus tp/itm /aerarum transferri podet . Jus igitur di-

cito tuendae ReipulrHcae, quod ne cum jure tuendae Ecclcfiae pugner,

Cliriilianis piifque Principibus maxime cavendum ede nemo non videt,

C A P V T II.

Apoftoli a Chrifto jus Liturgicum adceperunt,ac facris

praelcriptis ritibus exercuerunt . Iterum BOEH-»MEKVS refellitur

,qui Apoftolicis omnibus

de lacra Liturgla conftitutionibus Legis

vim adimit.

1. Hriftum Dominum plenidimam ,

cumque rituum praeferibendorum

tholiens nemo inficias iverit . Eamdctn ipfe

omnimodamqne quornm-poteflatem habui de , Ca-cum Apoflolis communi»

cavit

.

CMflniItoJij iurii Ldur-gici confiitucn.il

KtetUtcoi tivit.

Digitized by Google

Muli» ftiim de

rliihui deiernei*

dii coi docuit

.

Quic ApoRoll

obii Irjdidc*

tum.

xiv DISSERTATIO I.

tavit . Nani & ait fe illo* mittere, fient entn miferat Pater : ficui rtufit

me Pater

,

fc? ego mitto vot ( Joh. X*. at-) 8i data efi

,

inquit (Matth.xxvill. 18 . feqq. ) miii omnis patefiat in coelo, Of in terra i ettntet ergo

( cum hae fcilicet , Si in hac poteftate ) docete omnes gentes , baptizantes

eos in nomine Patris &c. Quibus fane verbis poteftatein Apoftolis fecit

etiam fanciendae Ecclefiafticae dilciplinae , fine qua fcilicet nec Ecclefia

diu incolumis confiftere , nec homines ad coeleftem felicitatem , quaefinis fuit Ecclefiae cotifticuendae , tnto dirigi poflent . Porro quis nonintelligat , magnam hujns tam neceflariae difciplinae partem efle publi-

cam Dei cultum, fidelis populi inftitutionem , Sacramentorum admini-

ftrationera ? Oportuit ergo hac maxime poteftate praeditos fuifle Apo-flolos , ut ea

,quibus haec omnia rite, faufte, more inftitutoque perfi-

cerentur , pro auAoriiate decernerent . Neque folum ea illos Chriftus

poteftate inftruflos voluit , fed multa quoque illis tradidit ad facros ri-

tus pertinentia, quae diligenter adeurateque fervanda populi doceren-

tur . Vere S. LEO M. caudam, cur Chriftus a mortuis revocatus qua-

draginta iplbs dies cum Apoftolis manferit , aperit Serm. Lxxil. BaUedit. ca/. api.) his verbis: Non enim ti dies, qui inter refurrefhonem Do-mini , Adjcenfionemque finxerunt , ociofo tranficrc decnrfu ; fed magna in iis

confirmata Sacramenta, magna funt revelita my/leria: quod uno fere verbo

S. LVCAS expreflit ( Ali. i.)Chrifturn inducens eo dierunt fpacio cumApoftolis loqneutem de Regno Dei, fpiritali fcilicet, leu Ecclefia. Quumautem ad Dei honorem , ad Ecclefiae confeivationcnt , ad Fidelium fa-

lutem, ut diximus, Liturgiea difciplina plurimum conferat , atque adeopernecefTaria fit ; an non certo nobis perfuadeamns , Chriftum de hacquoque fermonem cum Apoftolis fuis habuifle , ac praecipuas faltem ejus

partes , qnas fcilicet e re Ecclefiae magis foret fervari, illis defigualTc ,

populis deinde cum Evangelica fide tradendas ?

II. Multa enimvero de rebas ad facrum cultum, ac Sacramenta con-ferenda fpeAantibns Apoftoli (anxerunt , ea , inquam , quae ad nos exApoftolica traditione derivafle antiquifiimi Patres adfirmant . AliquaTERTVLL1ANVS in Lib. de corona militis percenfet his verbis . ,, Hanc„ ( obfervationem ) fi nulla Scriptura determinavit , certe confuetudo

„ corroboravit, quae fine dubio de traditione manavit. Quomodo enim

„ ufurpari quid poteft, fi traditum prius non eft ? Etiam in traditionis

„ obtentu exigenda eft, inquis, auftoritas feripra. Ergo quaeramus, aa

» Si traditio nifi feripta non debeat recipi? Plane negabimns recipien*

„ dam, fi nulla exempla praejudicent aliarum obfervationnm , quas fine

,, ullius Scripturae inftrumento, (olius traditionis titulo, & exinde con*

,, fuetudiuis patrocinio vindicamus . Denique ut a baptiftnate ingrediar ,

„ aquam adituri , ibidem , fed & aliquanto prius in Ecclefia fub antifti*

,, tis manu conteftamnr, nos renuueiare diabolo, & pompae, & ange-

,, lis ejus- Dehinc ter mergitamur , amplius aliquid relpondentes , quam,, Dominus in Evangelio determinavit ; inde fufecpti , laflis & mellis

,, coucordiam praeguftatBus ; exqne ea die lavacro quotidiano per to-

„ tam hebdomadam abftinemns. Euchariftiae Sacramentum , & in tera-

n pore viftus, & omnibus mandatum a domino, etiam antelucanis coe-

m tibiis * nec de aliorum manu quam praefidentium iumimus. Oblatio-

» nes

Digitized by Google

C A P V T I I. XV„ nes pro defunftis , pro natalitiis annua die facimus . Die Dominici»

>a jejunium nefis ducimus , vel de geniculis adorare. Eadem immuni-

,, tate a die Palchae inPentecoften ufque gaudemus. Calicis aut panis

i> etiam noftri aliquid decuti in terram anxie patimur. Ad omuem pro-

,, greflum atque promotum , ad omnem aditum & exitum > ad velli-

» tum, ad calciatum, ad lavacra, ad menlas, ad lumina , ad cubilia,

„ ad fedilia , quacumque nos converfatio exercet, frontem crucis figna-

„ culo terimus . Harum & aliarum ejufmodi difciplinarum , fi legem

„ cxpoftulcs Scripturarum , nullam invenies : traditio tibi praerende-

,3 tur au&rix . confuetudo confirmatrix , & fides obfervatrix . „ Harumtraditionum aliquas etiam S. BAS1LIVS enumerat 3 aliafque inliiper ad-

ijcit in libro de Spiritu Sindo (cap. xxvit.) ,, Nani , inquit , ft con-

,, fuetudines, quae feripto proditae non funt , tamquam haud multutn

st habentes momenti conemur reijcere , imprudentes graviftimum Evan-

u gelio detrimentum inferemus , imuio potius ipfam fidei praedicatio-

,3 nem ad nudam nomen contrahemus. Quod genus eft(_

ut ejus quod

,, primum eft & vulgatifiimum primo loco commemorem ) ut figno

N crucis cos,quifpcm collocarunt inChriftum, figneraus, quis feripto

M docuit? Ut ad orientem verfi prccemur 3 quae nos docuit Scriptura ?

M Invocationis verba ( quum conficitur panis Euchariftiae , & poculum33 btnediflionis

,quis Sanftorum in feripto nobis reliquit? Nec enim his

3, contenti fumus , quae commemorat A poftolus aut Evangelium , verum

„ alia quoque & ante & poft dicimus, tanquam multum habentia mo-„ menti ad ntyfterium , quae ex traditione citra fcriptnm adeepimus.

„ Confecramus aurem aquam baptifmatis , & oleum uuAionis , praete-

,3 rea ipfum,qui baptifmum adeipit , ex quibus feriptis ? Nonne a ta-

,, cita fecretaque traditione? Ipfam porro olei inunaionem , quis ferino

,, feripto prodirus docuit? Jam ter immergi hominem , nnde ex Scri-

„ ptura hauftum ? Reliqua item quae fiunt in baptifmo, veluti renun-

„ ciare Satanae , & Angelis ejus , ex qua Scriptura habemus ? Nonne„ ex minime publicata , & arcana hac traditione ?„ Quibus ritibus , quos,

ut i ple loquitur , in primordiis Ecclefur praefcripferunt Apoftoli , Patret ,

mox addit tum quod in prima Sabbati quin & toto tempore ufque ad Pen-

tecolhu eredi perficimus deprecationes , tum ipfam fidei profejjioncm , qua cre-

dimus in Patrem , £? Filium , Cs? Spiritum Sandum .

111. Praeter invocationem Spiritus Sanfli, quam a S. BASJLIO in.

dicari vidimus , alia de ipfa Milia , quae Liturgis a Graecis nrrorofiaent/s

appellari confuevit , Apoftoli ex Dominica traditione fanxerunt . Hu juf-

modi eft 1. ritus vini aqua mifcendi, de quo CYPRIAN VS in epiftola

ad CAECILIVM , quam S. AVGVST1NVS laudat lib. iv. de dodr.

Cbriii. cap. 33. Admonitos autem nos fcias , ut in calice offerendo Dominica

traditio fervetur , Apoftolico utique nobis praecepto propofita . 3. Ora-tionis Dominicae recitatio poft Hoftiae , Calicifque confecrationem .

De recitatione iiluftris locus eft S. HIERONYMI Lib. r. ttdv. Pe/ag.

cap. 18. ubi de Chrifto ait: fic docuit Apofioht fuo; , ut quotidie in Corpo-

rit illius Sacrificio creilentei audeant -dicere : Pater nofler qui rjt in Cyclis

.

RecitafTe aurem Apoftolos poft Dominici Corporis confecrationem col-

ligo ex S. GREGORII M. epiU. lxiv. lib. v x 1. fi non ex MSS. Codi-

cibus,

Ac prjrf4*riimclui M.iltm,

Uti eft

mixtio

Orationi» Dominicae jcwt-s*lio |

Pofl DominiciCorpsri»

«i»

Digitized by Google

xvj DISSERTATIO I.

r-'-!

0"*™’gkl

J c'ljus > ^ ex ipfa ejus fententia & fine mcndofus , tu equidem exifiimo,

cixtOM."*

locus reflituatar. Orationem vero

,

inquit S. Pontifex» Dominicam idcirco

mox pofl precem dirimat » quia mos Apoflohrum fut , nt ad ipftm Jelummodo

orationem oblationis bofliam coufecrareut . Haec fane verba , nifi apta in-

terpretatione emollirentur, GREGOR IVM indicarent in ea fui (Te hae-

redi , ut Apofiolos crederet non Evangelicis verbis a Chrifto praeferi-

ptis, fed fola oratione Dominica ad confecrandam boliiam ulbs fusfle

.

Id equidem fere impium efi , & a S. Pontifieis mente perquam alie-

num ; verba tamen quae reddidimus, id aperte innuant . Quamobreniexcufkndus ntihi AMALARIVS videtur , qui de Lcrief. cjjtc. Ltb. iv.

Cap. 25 . ex hoc GREGOR II Ioco> qualem & ipfe in fuis codicibus le-

git , deceptus folarn Buchariftico pani conlecrando orationem Domini-cam fullicere fallo putavit

,quem tamen errorem re adruratins perpenfa

poftea in fui operis retra&atione emendavit , ut MABILLONIVS ob-

iervat Comm. in Ord. Rjm. p. lxxiii. RATHER 1 VS Veroneufis in I.

de contemptu Canonum par. t. ipeftafle hunc GR EGORII Jocum MAR-TENIO videtur; feribit enim: illa SPECIALISSIME oratione ctufecra-

tur obl.Uio populo porrigenda , ubi Deo dicitur Pater nuper qui es in coelis.

Verum fi RATHERIVS de recitata GREGOR II lententia cogitavit,

laxiore quadam lignificatione confecrandi verbum adeepit , & in alienum

a GREGORIO lenfnm tranftnlit ; GREGORIVS enim de oblatione

generatint loquitur, non ac oblatione populo porrigendi, iilamque non /pe-

dali quadam ratione , fed ad orationem Dominicam ab Apotiolis pro-

prie vereque confecratam ait . Eli etiam in GREGORII verbis aliud ,

quod eruditos viros maxime torfit . Nempe ea clare fignificant , quodfalfum cfle mox ollendam , Apofiolos nullas alias praeter Dominicamorationem five ante five pofl confecrationem ufurpaffe . QuamobremEmin. BONA ( Rer- Liturg.Lib. II. cnp. 15. f.

1. ) illam didionem exce-

pti-»,\m SOLVMMODO irrepfifTe in textum GREGORII coniecit ; quodtamen dodliffiir.o Nicolao ANTONELLIO poftea S. R. E. Cardinali nonplacuit in erudita de Titulis ab EV ARISTO dipribtitis diflerrat one (p.173. ) Tandem in quaeftionem venit

,quid iis verbis AD IPSAM ora-

tionem Domii.icam GREGORIVS intellexerit. Erudiiilhmus BONAE il-

lulirator SALA ( ad Lib. 1. cap. v. pig. 76. ) idetn ea praepofitione

AD, quod paft deftgnari animadvertit ; refertur enim

,

inquit , non ad

prius, fed ad pfierins , quemadmodum CICERO 1 . Tulc. quaeft. Fgo

deleam , fi AD decem millia annorum gentem aliquam nrbe nofir* polituunn

putem: & ad Attic. 11 -frio quid interfit , utrum nunc veniam , an AD de-

cem annos. Non abnuo . Ar vide, quid inde feqnatur , nempe oratio-

nem Dominicam ab ApoRolis confecratioui praemittam fuifle . Id etrim-

vrro eft , quod cum GREGORII inftituto maxime pugnat . Egregie ial-

litur , licet a SALA ( T. III. Rer. litnrg. Bon. p. 333.) plurimum landa-

dattts Fr.wrifcus deBERLENDIS, dtint in opere cetera erudito de obla-

tionibus(_ p. 3S5. ) hunc ipfum GREGORII locum expendens ait :

dtclns P n.-if x ibi aliu l non dicit , nifi quod Apoftoli confecratioui illam ora-

donem aiy.icgebunt,quod £*? nos fidit imus ; fjj Unium iliis verbis eos con-

vr„:r, qm contenti Canonis recitatione eam omittebant, quam Apfioh in Sa-

cnjh.s celebratione recitabant . Aliud omnino fuit Sau&i Pontiiicis inlii*

tutum ,

Digitized by Google

C A P V T IL xvijtotam . Reprehenfas is fuerat a quibufdam Sicn/it non quia orationem

Dominicam recitari , fcd qui .i illam mox pojl Concitem dici fioftiffit . Hocepiftolae initio GREGORIVS diferte ait. Hunc ergo a le conftitutum

recitandae Dominicae orationis ordinem ut tueatur , morem Apoftolo*

rnm appellat , Orationem vera Dominicam IDCIRCO MOX POST PR E-

CEM dicimur ; QVIA MOS APOSTOLORVM fuit , ut ad ipfim flummo-do orationem oblationis boftiam conjectarent

.

At quaenam ilia effet defenfio ,

inorem Apoftolornm eam ante confecrationem recitantium in mediumadferre? Nihil profe&o magis cnm GREGNRIF lege confligeret . Ait

Suidem SALA T. t. p. 76. Apoftohr & ante

,pojt coufecrationem lan-

atam orationem recitafle . Verum praeterquam quod qua id adleritur

facilitate, eadem negari polTet,quum nulla geminae hujus recitationis

ab Apoftolis ulitatae monumenta fnppetant , ad GREGOR II caudamnon facit , qui unius meminit , ejulque ante conlecrationem faflae abApoflolis recitationis. Quid ergo ? Equidem nifi vehementer fallor, in

verbo conjeirarent mendum cnbat , legendumque paucarum litterarum immutatione confumrnarent. At MSS. Codices omnes, quos GVSSANVIL-LAEVS, & nuperrimi Gregoriauorum operum Editores Benedifftni con-

fulueruut, immo etiam vetuftiores , quibus AMALAK 1VS , BERNOA”gicnfia , aliique ufi funt , habent conjecrarent . Fateor . Atqui habentetiam adverbium folummodo , nec tamen BONA piaculo (ibi duxit illud

reiragantibns licet MSS. exemplis velati adfeititium reijcere.Quid ergo

vetat , a MSS. licer vetuftiflimis Codicibus recedere , quum praeferrim

de paucis litteris agatur,quarum commutatione multo facilius fuit qnam

integro adverbio folummodo in textum illato antiquum aliquem codicemeeterorum fontem vitio amanuenfis corrumpi ? Ptofedo tam levi dua-

rum fyllabarum mutatione faiffa omnes quas indicavimus , difficultates

amovebuntur , atque expeditiflima erit GREGORII lententia, Apollo-

los fcilicer poft Dominicam recitatam orationem fiatim nullis aliis in-

ter jetflis precibus cotnmnnicafTe , in qno tota demum Sacrificii confu-

matio polita eft . Ceterum ur ad Apofloloruni ritus oratio revertatur.

Hinc Jeqmtur Panis confralho tradita nabas

A Domino.

quemadmodum pie concinir HILDEBERTVS Cenomancn/h , tradita , in-

quam , tum exemplo fuo , tum Apoftolornm ,qui a Chrifto idem quod iple

fecerat, in eius commemorationem facere jnffi, eumdem quoque morem fe-

qunti funt, Ecelefianique docuerunt, inftituto & lege.Q-.are in aAis i piorumlegimus (_cap. 20

. ) quod die Dominico conveniebant cnm fidelibus ad fian-

geudum panem: 1 plique fideles (fupra cap 2. ) perleveraflc narrantur tn com-

muuicationefrafhonis panis. Non utique, inquit Card. BON A ( hb. 1 1 c 1p.xv.

§. 3. ) panis communis, fed Euchariftici , de quo Apoltolus ( l.adGn. ap.

10. ) :pauis , quem frangimus , nenne participatio Corporis Domina ef} ?

IV. Neque tamen his tantum Apoftoloruni Liturg a eouHabat.Quae

PAVLLVS de Litnrgicis concentibus, tplaqtie Liturgia piaelcripfcrit

,

videamus. Primo in (acris illis coitionibus canebantur 1’lalmi , populorefpondente Arnen i aderat qui aut quae ad fidein aut bonos mores per-

tinent , doceret , aut revelationem , & explicationem five loci alicujus

oblcnri facrarura litterarum , five rei futurae , vel occultae promeret ,

Tom. I. C

Colu? mendofu*Iocqi ccftiiuiitr .

Hcftiic friAJo.

Viriae prece».

Digitized by Google

xviij DISSERTATIO I.

Qupm convenitis, inquit ille ( i. Cor. xtv. 26. ) nautfqnifque vt(lrum Tfal-

mum bibet , dodrinam bibet, apocalypfim bibet. Supra autem dixerat: qui

fupplet locum idiotae, quomodo dicet AMEN &c. ? Detedo capite viri»

velato mulieres orabant ( t. Cor. XI. 4.feqq."). Preces porro, quae ia

facrificio M:<Tae fundebantur , idem Apoftolus indicat ( 1. Tom. II. 1.

feq. ) ubi ait : Obfecro igitur primum omnium fieri OBSECRATIONES,ORATIONES, POSTVLATIONES , GRATIARVM ACTIONESpro omnibus hominibus , pro regibus , & omnibus , qui in /ub/imitate funt ,

ut quietam , Cf tranquillam vitam agimus iu omni pietate , fi? caftitote

,

Haec certe ad Miflae facrificium referri diferte’ tradit S. AVGVSTI-NVS ( ep. LIX. ad PAVLLINVM , feu potius ad VICTORINVMquaeft. 5*)»» Eligo , inquit, in Itis verbis hoc intelligere

,quod omnis,

„ vel pene omnis frequentat Ecclelia , nt precationes adeipiamus di-

„ flas , quas facimus in celebratione Sacramentorum , antequam il*

„ lud, quod eft in Domini menfa , incipiat benedici : orationes quam

,, benedicitur, & fanflificatur , & ad difiribuendum comminuitur, quam,, totam petitionem fere omnis Ecclelia Dominica «ratione concludit.

„ Interpellationes autem,

live ut noftri codices habent ,polhilatioitcs fiunt

,

,, quum populus benedicitur . Tunc enim Antifiites velati advocati

„ iufceptos fuos per manus impofitionem mifericordiofiflimae oflerunt

„ pietati.Quibus peraflis , Sc participato tanto Sacramento

,gratiarum

„ adio cunfla concludit. ,, AVGVSTINO confentit S. PROSPBR ,

feu quicumque antiquus auflor fit celeberrimi operis de vocatione gen-

tium ( lib. 1. cap. 4. ) his verbis : ,, Praecepit itaque Apoftolus , immo„ per Apoftolum Dominus

,qui loquebatur in Apoftolo , fieri ohfiecra-

„ tiones fi? poflulationes , gratiarum tdioner pro omnibus hominibus ,pro re•

„ gibut , ac pro iis , qui in fublimitatefunt

.

Qnam legem fnpplicationis

,, ita omnium facerdotum & omnium fidelium devotio concorditer te-

» net , ut nulla pars mundi fit , in qua hujufraodi orationes nou ce-

„ lebrentur a populis Chriftianis . Supplicat ergo ubique Ecclefia Deo„ non iolum pro Sanflis & in Chrifto jam regeneratis, fed etiam pro

„ omnibus infidelibus & inimicis Crucis Chrifii , pro omnibus idolo*

„ rum cultoribus,pro omnibus

, qui Chriflum in membris ipfius per»

„ fequuntur,pro Judaeis , quornm coecitati lumen Evangelii non re»

,, fulget, pro haereticis & fchifmaticis .„ Nec dubitaverim , jam tunc

eonfeflis facris myfteriis , fen poft recitatam orationem Dominicam fa-

lutalTe fe invicem Fideles in ofeu/ofando . Certe ORIGENES in ea_,

PAVLLI verba ; Salutate vos invicem , en hoc

,

inquit,fermone mos Ec-

cle/iis traditus eil , ut poli orationes > tfculo invicemfe recipiant Fratres. Ve-teres addant formulas quafdam benedicendi populo , cujufinodi illa

PAVLLI £ II. Cor. XIII, 13.): Gratia Domini nollri Jefu Cbrifit & cari-

tas Dei , communicatio Sindi Spiritus cum omnibus vohis . Arnen. Statis

otiam diebus ( praecipuis fcilicet , five feftis , nt OECVMENIVS ex-

plicat ) mtvfts ( Chriftiani ) faciebant communes fi? perada fynaxi ( quod

CHRYSOSTOMVS ex PAVLLI prima ad Corinthios epiftola cap. XI,

colligit in eauidem epiftolam homilia XXVII. ) poft Sacramentorum cornu

mumonem omnes commune inibant convivium , divitibus quidem cibos adfe

-

tentibus, pauperibus autem fi? qui nihil habebant , etiam vocatis , fi? omni-

Digitized by Google

C A P V T II. xixbnl communiter vefcentibus . Deniqne non omittendum > quod

(_i. Cor.

XVI.') idem PAVLLVS teftificatur , fadtas fuifle ia facris Fidelium-,

coetibus coUtdat per unam Sabbati , feu die E)ouiiiiico ad levandam E*-

clefiarum egeftatem poftea ez Apoftolorum audloritate erogandas. Haecfumma rituum eft

, quos ez PAVLLl epiftolis BONA , GRANCO.LASIVS, aliique Liturgicarum rerum peritifTimi viri praeeuntibus Pa-

tribus collegerunt . Verum hinc ezploratum plane eft , quanto in er-

rore verfentur , qui poft WALFRIDVM STABONEM , BERNO-NBM Augienfem , RVPERTVM , & HONOR lVM Augnltodunenltm Apo-ftolicam Minam coufecratione , Dominica oratione , & Sacerdktris , eo-

rnmque qui adcflent communione definitam ftatuuut , illa GREGO-RJ1 M. quam reftituere conati fumus, mendofa fententia decepti ( t).

V. Ut tamen ad ea, quae in Liturgia Apoftolici juris funt , adce- Ali»,

damus , regulam ponamus , quam ipfe Hugo GROTIVS in voto pro

pace Ecclef. ( pag. 670. ) de Mifla ftatnit . Gmfcnfus , inquit , Liturgiarnm

per omnia loca , ac tempora in precibus illis , ut Deus dona per fpiritum

funm fanfiificct , coque faciat Corpus , li Sanguinem Cbrifli , me dubitare

non finunt , venire boc a prima Apollotorum infiitutione . Hinc enim ejof-

dem vi argumenti feqnitur , quaecumque in Liturgiis per omnia loca

«c tempora ufurpata funt, ea nes ez Apoftoliea inftiniriOne adcepilTe .

Ac bene eft. Erneflut GRABB heterodozns & ipfe id candide fatetur

in fuis ad IRENABI lib. I. tep. 3. adnotationibus : ait enim, illos, qui

omnibus illis Liturgiis ( Apoftolicis nempe , de quibus loquitur ) expri-

tuuntur,quique jam olim ubique inter facra myfieria ufitati fuerunt , Ruas ese

Apoftoliea traditione fluxiffc ; Ecclefias enim ab Apoftohs inftitutas firm.maliquam , Ii ritum offerendi facrificium , cui tam arfla fit , & praecipua cumReligione connexio , non adeepifie , quis funus fibi perfiadeat ? ArJ« quod ta-

men Liturgiat omnes Apoflo/icas iis,quorum nomine ivfigniunsnr , adjudicare

velim , Sufficiat Liturgiarum antiquiorum , fi non Scriptores , /kltem primos

auftores fiiffe Apoftolos. Age jam.,, Sunt quaedam, ut optime animad-

,, vertit Emin. BONA ( lib. i.Rer. Liturg. cap. 6.f. 1.) in omnibus Lt-

,, turgiis,in quibus omnes Ecclefiae conveniunt, urpote fine quibus fi-

,, crificii ratio nullo modo fnbftfteret i cujufmodi funt panis & vitfi

,, praeparatio, oblatio, confecratio , confummatio, & ipfius Sacramcn-

,, ti communicare volentibns diftributio . Aliae item praecipuae partes

*, funt,quae licet ad Sacrificii integritatem non fpedtent » in omnibus

,, tamen omnium gentium Liturgiis reperiuntnr , PfalmoTum fcilicet

» modulatio, ledlio Sacrae Scripturae, Miaiftrornm adparatus , thuri-

,, ficatio. Catechumenorum , & aliorum profanorum exclufio , firadtio

„ hoftiae, precatio pacis

, preces diverfae , Gratiarum ad!io , & fi quae

,, aliae funt ejufdem generis.,. Haec ergo omnia ez GROTII & GRA-B1I regula ad Apoftolicam inftitntionem jure referimus.

VI. Ad modum autem, & ritum, quo haec omnia peraguntur, & .**•" «*"«" ritu»

verba, quibus preces exprimuntur, ne tpfos qnidem Apoftolos eumdera quilnuhitcper..

conftanter fervaffe crediderim. Invidlom eft , qoo ad hoc comproban- ftbtnmr. mulio-

dum Cl. LESLAEVS otitur , argumentum ( Praef. in Miffalc wixt. Jrecvm «u*.Ga p.XLlII. ....... 1JA

( 1 ) Confer JBEilEDICTVM XIV. defatrif. Mlffae lib. II. eap. 19, ». a. & |.

Digitized by Google

XX' DISSERTATIO!.p.XLIIf ) » Apoftolus PETRVS in Pahelfin* Antiochiae , & ia Syria, in

,, Ponto , in Galatia, Romae , in Italia , 8c in aliis Orientis , & occtden-

,, tit Provinciis Eucharifliam non femel celebravit • Nam eodem ubi-

„ que ritu? Si annuis >quaero > nam Romano, num Hterojolymitauo ? Si

ii Romano i cur in Oriente Liturgia Rnnina nullibi obtinuit ? Si Hiero-

„ fo/ymitmo; cur hic ritus Romae , & in Occidente admiffus non fuit?

„ Eft igitur credibile, S. PKTRVM, & alios Apoftoios uni eidemque

„ Liturgiae conllanter non adhaefiffe . ,, Praeterea nunc breviore , nunc

longiore Apoftoios forma , pro temporum (cilicet locornmqne circum-

ftantiis Liturgiam celebraffe longe eft verofiinillimum . De prolixiore

ab Apoftolis perafla Liturgia Card. BONA ( lib. I. caf>. V. §. 3. ) CHRY-SOSTOMI teftimonium profert bom. in pritnam ad Conntbiot epiftolam

XXVIII. ajeutis:quum facras illas coettas adcipiebant Apojhli ,

quid tumfa-

ciebant ? Nonne iu freces convertebantur , 13 hymnos ? Nonne inJanRas vi-

gilias t nonne in longam illam dudrtnam , [3 mullae fhihfofhixe plenam ? Si-

quid tamen video , nihil hoc ad eos,quos celebrabant Apoftoli , Cbri-

fiianorum conventus pertinet , ntirorque cl. P1N1VM ,qui Apoftoios

facratn Liturgiam breviter vel femper , vel plerumque 1'altem expedi-

vifle contendit in egregio de Liturg. ane. Hfp.Tradata cap. l.§. V. n. 45.

ut objeAam ab Emin. BONA CHRYSOSTOMI feutentiam eluderet,

nihil aliud effugii iuveuiffe, qnatn quod forte fandus Ole Pater modo ora-

torio plus dixerit , minus volens intelligi . Nam CH RYSOSTOMVS non

coetus Chriftianorum eo loco fpeflavit , led extremam ab Apoftolis

cnm Chrifto mox cruci adfigendo habitam , ubi vigiliie adlae , longus

ille a Chrifto inftitutus fermo & alOHANNE recitatus , hymni didti

(Mare. XIV. 1

6

.~) . Quare continenter addit : magna enim & admirabi-

lia tunc eis narrabat , (3 adnunciabu Jcftis , quum fudat difcederel vtot-

tum , qui eum erant crucifixuri . Quod tamen CHRYSOSTOMO perpe-

ram tributum fuit , PROCLVS Cpohtanut ejus difcipulus adferuit in

libello de traditione divinae Liturgiae . Sed is fortaffe recentior eft, tu de

rebus Apoftolorum teftari apud criticos poffit . Illuni etiam mittamus

eoruin contenti, quae ex Aiflibns Apoftolorum PAVLLO ,quum Troa-

de moraretur , adeidifle S. AVGVSTINVS perhibet ( ep. vet. edit.

LXXXVI. ad Cs/iilaniim") : Et ita eadem node fradurus panem , ji.ut fran-

gitur in Sacramento Cirporit CbriHi , produxit fermonem ttfquc ad medium

nodis , ut pofl Sacramenta celebrata rurfus ufque ad diluculum adloquem con-

gregatos etc. Breviore quoque Liturgiae forma Apoftoios interdum uibs

fuilTe perfeqnutionqtu, quibufeum conff illabantur, aeftus , itinerum ,quae

fufeipiebant , longitudo , alia Apoftolarus munera fatis findent i quae.omnia eos a Liturgia in prolixius tempus protrahenda prohibere de-

bebant. Haec tamen brevitas praecipue Pfalmorutn cantum. Scriptura-

rum lettionem , facras ad coetum adhortationes fpeflabat i haec enim

_ , in facris conventibus ad praefidis nutum modo contrahebantur , modolongius producebantur . Preces ipfae Liturgicae quum plerumque iitb

initium faltem nafcentis Eccleliae non tam conceptis verbis,quam di-

vino adflante numine ab Apoftolis funderentur , non eadem femper; temporis mehfura contineri poterant

.

Adaiiiore timen VII. Ubi autem res chrifliana propagati coepit , ac fidelium nn-f*"4 merus

Digitized by Googl

C A P V T I I. xximerns crevit, dubitare vite poflum , quin Apoftoli ordinem Litnrgiae ,

,'^hr ’R;

y& folemnes etiam aliquas Liturgicarum precum formulas conftituerint , "erUiLUurglM,ut populus univeriae iicrorum peragendorum mytteriorum rationi id-

fuetior faflus fervidiore pietatis ac religionis fenfu illis interelTet . Acde ordine quidem Miffae illud fatis effiet in memoriam revocare

, quodad DECENTIVM Epifcopum Euguiimm S. INNOCENTI VS I. per.

fcripfit: ,, fi inftitnta Ecdefiaftica, ut funt ab Apoftolis tradita, integra

, vellent fervare Domini Sacerdotes , nulla diverfitas, nulla varietas in

,, ipfis ordinibus, & confecrationibns haberetur. Sed dum unufquifquc,

,, non quod traditum eft, fed quod fibi vifum fuerit, hoc aeftimat effie

„ tenendum, inde diverfa in diverlis locis, vel Ecclefiis , aut teneri , aut

„ celebrari videntur , ac fit fcandalum populis,

qui dum nefeiunt tri-

ti ditiones antiquas humana praefumptione corruptas, putant fibi aut Ec-

„ defias non convenire, aut ab Apoftolis, vel ab Apoftolicis viris con-

„ trarietatem indudlanr.,, Verum nec praetereunda filentio eft conflans

faeculorum omnium traditio, quae, ut vere admonuit cl. P. Honoratus a

S. MARIA ( Lib. V. de ufu critices dijf. lll. ari. II. §. 2., ) nos docet,,SS. PBTRVM & IACOBVM ore falrem tenus , atque exemplo nor-

mant dedille Liturgiarum fere omnium , quae ab Ecclefia Graeca 8i La-tina ufurpatae fuerunt. Addidi adverbium fere ,

quod ab HONORATO.0Pf,e

Nr,!rn <jS

omiflum fuit. Nam Ecclefiae Aftuticae alium, ut ajunt, curftim, five or-‘N £S ‘

dinem Liturgiae fervabant , ab Epifcopi< deinde ,quos fide Chriftiana

fortaflis in A/ia imbutos Apoftoli PETRVS , & PAVLLVS Rma in

Hijpauias raifertwt , apud Hffauot inveflum , tum etiam a S. IRENAEOin Gallia

t

illatum. Hujus nempe Liturgiae, quae cum in Gallus , tumin Uifpauiis eadein obtinuit , ut viri dodilTimi magnis dudli argumen-tis adfirmaut

, primaevum audlorem Anonyinns fortaffie Monachus Lit.

xovienfit faeculi vtt. Scriptor ab Henrico SPELMANO ( T. I Cenet/.

Mago. Bnt.p. 177 . ) editus perhibet S. IOHANNEM Apoftolum , Sc

Evangeliftam , (jui hauc formam obeundi divina Ecclefiis A/ite tradide-

rit, additque S. POLYCARPVM Smyrnenfem Epiicopnm .& Martyremcelebrem eodem ordine divina officia per feci fle , eidemque adliietum ,

dum in A/ia POLYCARPI difcipulus verfaretur , S. IRENABVM il-

lum poftea Galhas docuiffie. En ejus verba: Sanflus IOHANNES Fvut-gehjl.a primum ctirfum Gallorum decantavit , inde posiea Beatur POl.Y-CARPVS difiipuhu S. IOHANNIS , iude pofle.a HIER P.NEVS

,qui '

fuit Epifcopus Lugdunen/h Gallei , tertius ipfe ipfum ciirfim decantavi in

Gallas . Quare quum Gallicanus & H/Jpmus ordo ,quidquid le BR V N 10,

& PINIQ contra vifum fuerit, non a Latina modo, fed etiam a Grae-

carum , aut orientalium Liturgia maxime dilcrepet , quemadmodum a

LESLAEO Icitiffiime demouftrarnm fuit in erudita ad MiffMe mixtum

praefatione ( p. I. Jeqq. ) fi vetufto huic Auouymo ,quem etiam MA-

I5ILL0N1VS magni fecit, fides habeatur, S. IOHANNES LmirgiamAfiani: praeftitudie dicendus eft a Graeca & Latina diverl.rn , quae ta-

men plurimum retinuerit primigeniae illius Litnrgiae eifilem A/i tuis a

PAVLLO traditae. Redeo ad IACOBVM & PETRVM, IACOBVM IACCWS.quidem aliquam Hierofolymiunit Litnrglam praefcripfiffie , ex qua deinde

auflior illa profluxerit, quaui IACOBI appellant, vel conieufns Grae-

catum

Digitized by Google

Ac Petrai fii*

tucruiu

.

Imm« etiam fla-

ta* quafjam &folcirncs forma*In.

xxij DISSERTATIO I.

carum 8i Orientalium fere omnium Bcclefiarum in ea ample&enda eoa-fenfus maximo mihi eft argnmento . Quid enim tot Eccleiias tam difli-

tas , tam varias , tam moribus difcrepantes impellere potuit , ut fuamipfae Liturgiam ad eam maxime adeommodarent , «ifi quaedam & in

IACOBVM,qui frater Domini fuerit, & in Hierofiolymitanam Ecclefiam,

quae caetera; omnes cum antiquitate , tum mortis ac myfleriis Domi-nicae vitae in ea regione peraftis antecellit , reverentia ? Huic argn-

mento vim auget diferta EPIPHANI1 aufloritas jait enim laereji LXXIX.PETRVS & ANDREAS, IACOBVS , tflOHANNES , PHILIPPVStfBARTHOLOMAEVS, THOMAS,TH ADDAEVS IACOBVSAlpbaei , & 1 VDAS Jacobi » & SIMON Cananaeus , & MATTHIAS in

complementum ia. etellus . Hi omnes elelii fnnt Apoftoti per orbem /aeramEvangelii funHiouem administrantes , una cum PAVLLO & BARNABA ,

ac reliquis j £*? myfleriorum ordiuatores fuere cum IACOBO fratre Domini ,

& primo Hierofolymorum Epifcopo. Viden t at BPIPHANIVS IACO-BVM Domini fratrem , quem a IACOBO ALPHABI Apoftolo aper-te dillinguit , myfteriorum , feu facri minifterii cum Apoftolis ordinato-

rem appellet. Aliqnem igitur Midae ordinem IACOBVS ftatuit, qui»adauAa temporum fpacio , uti in ejufmodi rebus fieri necefle eft , Hie-ro/o/ymiiana Liturgia religiole fervatus fuerit atque hinc IACOBI no-mine iuicriptus . Praeterea Liturgia Hiero/blymitana a S. CYRILLOnondum Epifcopo anno CCCXLVII. propolita in catecheft myftagogicaV. in iis, quae San&o Catechetae particulatim explicare vifum fuit

C multa enim vel minus oblcura , vel a fuo ipfius inrtituto aliena prae-termiftt ) cum Jacobaea plane confentit . Cuinam vero Cyril/ianam Li.turgiam quod faltem ad ordinem ac rituum praecipuorum inftitutumfpeelat , verofimilius quam IACOBO illius Ecclefiae Epifcopo tribuemus ?

Nam quoniam ille aliquem certe praefcripfit , ut ex EPIPHANIO audivi-mus , an credibile fit, illum ab ejus focceflbribus inter diriflimas

,qui-

bus vexata Ecclelia illa fuerat,perfeqttutiones plane immutatum , nul-

la praeclariffimi decefloris ac velnti patris obfervanria ab inutili hocceconlilio dimotis, quum tamen IACOBI nomen ab omnibus poftea orien-

tir Ecclefiis tanti faftum videamus , ut quam Liturgiam ab eo perferi-ptam fuifle exiftimarnnt , eam ne rejeAis quidem pofterioris certe aeta.tis additamentis , fibi prae ceteris fufeipiendam putarint ? Ad S. PB-TRVM quod adriner , Romanae illum Liturgiae audlorem fuifle , formam-que Liturgiae ab eo traditam ad INNOCENTII I. tempora fervatamfuiflTe luculentus tertis eft ipfe INNOCENTIVS in laudata ad DECEN*TIVM epiftola XXV. Addatur S. ISIDORVS H/palenfit : qui ( Ub. I.

de ecclefi. effic. cap. XV. ) ordo, inquit, Miffae vel orationum, qnibns oblata

Deo Sacrificia confecrantnr , primum a Sanlio PETRO eft injlitnlus , cujus ce-lebrationem uno todemqne modo univetjus peragit orbis .

VIII. Dixeram Apoflolos praeter ordinem Liturgiae faltem folemnesqaafdam formulas conftituifle . Harum

, quae nonnifi ab Apollolis edipotuere, formularum vertigia in veteribus Patribus fuperftint . S. IRE-NAEVS

(_Ub. I. adv. haer. cap. I. ) Valentiniduos fuos aeonas ex folemni for-

mula, qua tn rvi iu%ct'.,eiui Chriftiani dicere aeonus aeonurn confueverant,confirmare anfos fuifle teftatur . Haec porro formula , quemadmo-

dum.

Digitized by Google

C A P V T II. xxiijdom non FEV-ARDENTIO folutn , fed etiam GRAEIO ad eum1RENAEI locum > & BINGHAMO ( orig. & Anr.Ecclef lib. Xlll.cap.

V p. 1 33-) vifum eft, Io It mnis illa precum ad laudum in Euehariftiae

celebratione fundi foliiarum conclufio e 11;per amula faecula fieculorum ,

cui populus refpondebat: Ameu . Eamdem formulam in Africa ufurpa-

tam fuiiTe ex TERTVLLIANO difciinus in libro de fpedaculii ( eap.

XXy. ) Loquens ille de Chriftianis Humanarum fpeftacula celebrantibus

,

quate ejl > inquit , de Ecclefia Dei iu diaboli Ecclefiam tendere ? de coelo

quod ajuut iu caenum i illas manus , quas ad dominum extuleris ,poflmodum

laudando bijlrionem fatigare } ex ore , quo Ainen in fandum protulerit , gla-

diatori tcflimonium reddere , ut ctivrae ( in faecula faeculorum ) alii

omnino dicere , ni/i Deo Cbrijlo . FortafTe tamen Dei Cbrijli , cui illa for-

mula adclamabatur , mentio conijcieudi locum praeberet , non illam ,

quam ab 1RENAEO indicatam vidimus, formulam TERTVLL1ANVMfpedafle , fed eam, qua de Chrifto dicere foliti fumus :

qui tecum vivit

& regnat in faecula faecularum . Alia apud CYPRIANVM occurrit in

lib. de orxttonc Dominica , ubi ait : ante orationem , praefatione praemiffa ,

parat Fratrum mentes dicendo :furfum corda , ut dum refpondet Plebs : habe-mus ad Domitium, admoneatur nihi l aliudfe , quam Dominum cogitare de-

bere . Haec enim vero quum in omnibus omnium gentium Liturgiis

ufurpentur , ex ea,quam initio pofuimus , regula ad Apoftolos referri

par eft. Sed hujus rei magnificentius quoddam argumentum VIGILIVSfuppeditar, qui in epiflola ad PROFVTVRVM Braccarenfem EpifcopumRomanos Canonem ex Apoflolica ( utique S. PETRI ) traditione , adce-

pifle teftificatur. Ea VIGILII verba. „ Ordinem quoque precum, in

„ celebritate Miffarum , nullo nos tempore , nulla feftivitate fignifica-

„ mus habere diverfum , fed femper eodem tenore oblata Deo munera

„ confecrare. Quoties vero Pafchalis , Pentecoftes , Epiphaniae, Saufto-

„ rumque Dei fuerit agenda feftivitas , lingula capitula diebus apta

„ fubijcimus , quibus commemorationem fana ac Solemnitatis , aut eo-

„ rum facimus, quorum natalitia celebramus. Cetera vero ordine con-

„ fueto profequimur.Quapropter & ipfius canonicae precis textum di-

,, reximus fubter adje&uui , quam Deo propitio ex Apoflolica tradi-

„ tione adcepimus . Et nt caritas tua cognofcat , quibus locis aliqua fe-

,, flivitatibus apta counefles,pafchalis diei preces fimiliter adjecimus.,;

Quae VIGILII verba , inquit LESLAEVS ( Praef. in Mi/Jl Mozarab.

p.\ LXV. ) ad MifTae Canonem , non autem ad integram Miflam Ro-manam

,pertinere perfpicuum eft . Nam folus MilTae Romanae canon,

eodem tenore conllanter recitatur, non vero ea , quae canoncin prae-

cedunt, St confequnntnr . Certe tempore VIGILII multae Si divcr-

fae praefationes in Miliis recitabantur , Si orationes multae , variaeqne

ante praefationem , Si abfoluto canone , dicebantur , quemadmodum Sa-

cramcntaria vetufla Leow anum SiGcli/iannm demonflrant . Iit canone quo-que capitula diebus apta inferebantur infra aftioncm , uti in Sacramen-tariu Gdafiano videre eft ( a ).

IX . Quae

( 1 ) Exemplar umeo integrae Mii- tae prtcn,

fcu Canums aJ PKOFV-fa e Pafchalis limul cum textu coacti- TVRVM VIGILIVM mifilTe (j.LXVl.')

addit

Digitized by Google

xxiv DISSERTATIO I.

h«£”-u?'cru!nIX. Quae hadlenus ab Apoftolis conftituta vidimus , ea plane om*

«j*o nia, ii ita ab illis vel propolita , vel uiurpata dixero, tu legis vim ha*

ferent , exaggeratius aliquid pronunciavero > multa enim ex iis iplis

,

quae nos vel verbo , vel exemplo Apoftoli docuerunt , Bpifcoporumarbitrio reliquerunt aut fervanda , aut li vellent , abolenda , quod deprecibus quibuidam , feu etiam caeremoniis ( tempore, modo, aliifque

id genus adjuntflis ) five ad Pialmodiam ftve ad iplam Liturgiam per-

tinentibus praeiertim intelligi velim . Ad cetera quodfpedhtt, non pau-

ca Apoiloli a Domino , ut diximus, adceperunt nobis praecipiendas ea

autem legibus adnumeranda effe is folum inficietur , qui cum HOBBE-SIO legum ferendarum potcflatem Chrifto per fummam impietatemnegarit . Sed & reliqna

,quae fiia ipfi audloritate praefcripferunt , leges

Apoflolicae dicendae funt . Negat id BOEHMERVS , & quidquid ab

Apoliolis de ritibus , lacrilque caeremoniis decori cauda fancitum fuit , nonlegis fed confilii fuifle contendit . Sed oppido fallitur Lutheranns hic

Jurcconfultus . Decori , quod in facris fervandura Apoiloli voluerunt

,

rationem eos ad illa quae Hatuerunt , praeicribenda compuliile nullus

dubito. At quaenam BOEHMERI coniequutio ifthaec eft , legis an-

Aoritate Apoltolicas hu/ufmudi faiiAioncs fpoliare , quod decori caulTa

ediiae fuerint ? Poteflatem a Chri/to Apoliolis datam fuiiTe condendarumlegum vel ipfi aequiores Protefiantes ut MOSHEMIVS, non negant.Cur quaeio qtiae hac poteflate , licet decori fpeAaia ratione couhitnta

ab illis funt, leges uon habeantur? Atqui PAVLLVS fe aliqua ex his

addit LESLAEVS non fatis, ut reor ,

ftbi conflans, PafcbaUt enim diti frc-

cct , quas VIGILIVS cum Canone fe

mittere ait, funt ipfa illa capitula die*

bu i apta ,quae fuhijci Romae dixerat

( nempe infra ctkicr.em ) quotiet Pafcba-

lit &c. fuerit agenda fe/h vitat . Quim-obrtm fe illas adijeere ait

,ut PRO-

TVTVRVS co.nofceret,

qaibur heii

aliqua FESTlVITATIBVS APTA r*»-

utQtrct . Scio ASSEMANVM in differ,

tatione de origine Li/urgiorum ( p. 164.)

&. SALAM ( ed BONAE lib. I. cap XI.

§. 4. pag. ) aliter (latuere . Quodenim VIGILIVS ait : ordinem quoque^*

priettm .iu celebritate Mtffaru-n , nullo

nci tempore, nulla /e/lmitatt Jtgn fcatnut

babere dtucrfum ,]:d Jcnper eodem te-

nere obleta Deo munera confectore, ita

interptetantur,Mittam quamlibet, co*

jufcumque diei fuum introitum,Col-

le&am , Epiiloiam , Graduale , Evan-gtlium

,Offertorium

,& reliqua fuo

loco , & ordine de more difpofita fem-

perhabuiffe. Verum doAi hi viri nnn

|niraadverterunt, liac,quam ipfi in*

telligunt , ratione omnes omnium gen-tium Liturgias nullo tempore , nulleut

feflivitate din-rfat dici poffe , nam ut

exemplo utar, quod PROFVTVRVMpropius fpetUt

, etiam Liturgia Golbo-

bifpann , quae Brauorae ufurpabatur ,

eodem femper tenore cehbtabatur,nem.

pe ibcffitio inchoabatur,quod Colh fla

fequebatur, tum LeCtio Prophetiae . Necfane video ,

quid hac de re dubii ‘RO*FVTVRO fuboriri potuerit. H'’C ergo

ex refponfione VIGlLIl.ut LESLAEVSmonet ( p. l.XVf. ) fat i aperte pa-

tet,Liturgiam, qua Braicarenftt Pro-

vincia utebatur , in eoa Romana fuiffe

diflimilcm,quod haec canonem habe-

ret,precum ordinem , & verborum

tenorem eumdem conflantor retinen-

tem,

illa vero nullam Midae partem

haberet,quae variabilis non fuerit ;

quo adparet Mittam Breccai enfum eara-

dem fuiffe atque Gotbo-Hijpanom , in

qua ifla Miflarum,precum

, & oratio-

num ( licet codeto tenore difpofitarum )varietas manifeite cernitur .

Digitized by Google

C A P V T III. XXVpraecipere difcrte adfirmar . Hoc autem praecipia , inquit Ule't. Cor. XI. 17.

quod five cum AVGVSTINO ( da opere Mattach. cap. 31.) aliifque La-tinis interpretibus ad fuperiora referas , ubi mulieres orare velatas de-bere edixerat, five cum Graecis dodoribns, ac LYRANO, ad vitia‘in

Euchariftiae celebratione apud Corinthiot inveda, quae reprehendere ad-

greditur ,perinde eft

.Quid vero illud eodem capite ( v. 34. ) : Cetera

autem quum venero , dtfponam ? Graece eft ItxTa^oucu ordinabo , conflituam ,

ac JigiUatim praeferibam . Hoc quoque ad coufilium 30EH.MERVS tranf-

fert. fed a S. AVGVSTINO refellitor, qui ad IANVARIVM feri-

bit : unde iuteUigi datur , quia multum erat , ut in epiflola totum illum agendi

ordinem ( ad dignam , honeftam , & ordinatam myfteriornm celebratio-

nem ~) infinuaret , quem univerfa per orbem fervat Ecclefia , ab ipfo ordina•

tum ef/e , quod nulla morum diverfitate variatur. Anne enim meri confilii

dicatur, quod ordinatum fuit, ut ab univerfa per orbem fervaretur Eccle-

fia , nec ulla morum diverfitate variaretur f Hinc autem argumentum ena-

fcitur , ceteris Apoftolorum hndenus perccnfis conftitutionibos commu-ne . Hae enim hujufmodi pleraeque funt , ut ab univerfa Ecclefia fer-

vatae femper fuerint.Quapropter ad praecepta , feu leges omnino per-

tinent. Sunt multa , inquit S. AVGVSTINVS ( lib. V. de Bapt. cap.

XXIII ) quae univerfa tenet Ecclefia , ET OB HOC ab Apoftolis VRAH-CEPTA bene creduntur . Quod argumentum eo majoris eft ponderis,

quod de rebus agimus difciplinae , quae , ut ait TERTVLLIANVShb. de velandis Virginibus , admittunt novitatem . Si enim in his etiam

univerfa Ecclefia praeferiptos ab A poli olis ritus, praeferiptas formulas ,

praeferiptum ordinem femper fervavit , quae verior tantae conflantiae

cauda excogitari poteft quam quod eas illa fandiones veluti Pacratas

leges fpedarir , a quibus difcedere, quum pro fua dignitate pollet,pro

fna tamen in illarum audores reverentia abfque fnmma , quae nulla

hadenus fuit , necefTitate non deberet ?

C A P V T III.

Ab Apoftolis in Epifcopos jus Liturgicum manavit

:

Concilia tamen paullatim , vei Patriarchae fibi

illud vindicarunt. -

I. Uod Aooftolos a Chrifto adcepifTe , atque dum viverent,

V ) exercuifTe jus Liturgicum vidimus , non tam Apoftolatas

jus fuit, quam Epifcopatus . Apoftoli enim quum ut BpifcOpi Ecclefiam

Dei regere, atque hinc cum Dei cnltum curare, tum Sacramentorumadminiftrationi praeeffe tenerentur , jure Liturgico , quod circa haec

duo verfatur maxime , potiri debuerunt. Illud ad Apoftolatum foltinr-

modo pertinet quod quemadmodum erat illorum follicitudo omniumomnino Ecclefiarum, neque alicujus dioeccfis ,

qnam veteres wagoxnxrappellabant, finibus circumfcribebatnr , ita Se jus ipforum Liturgicum

infinitum erat , & in omnes Eccleiias exporrigi poterat . QuamobremTom.L D Epifco-

v •

Ab Apoftoli» de-

buit )u» liturgi-

cem ad Epifco»

po* derivari •

Digitized by Google

xxvj DISSERTATIO I.

Epifcopi,qui in iis > quae muneris funt Paftoralis , Apoftolis fuccefle.

runt , uti cultus divini cura , & Sacramentorum adminiftratio , ad eos

cumprimis fpedlat , ita fk jure Liturgico quamquam certis lingularum

dioecefium terminis contento praediti non fecus atque Apoftoli ede de-

buerunt . Atque illud enimvero a primis Ecclefiae faeculis exercuerunt.

Hinc apud Graecot , quae celebriores funt Litnrgiae praetercJaeob,ieam

i

quae tamen ex FLORENTINII . PAPEBROCHII , STILTINGHII ,

aliorumque do&ifliinotum virorum fententia IACOBVM fratrem qui-

dem domini , fed alium a duobus Jacobit Apoftolis auftorem habuit ,

Epifcoporum vel Patriarcharum nomine infignitae funt , ut apnd Ale-

ttandriuos MARCI , & GREGORII NAZIANZENI , apud Conflanti-

uopolitanot vero BASILII & IOHANNIS CHRYSOSTOMI . SYRINefloritinis erroribus addiifli Liturgias habent Afojlolorum , NESTORII,THEODORI MOPSWESTENI > ac DIODORI Tarfcnfn Epifcoporumnominibus praenotatas . At Syri J.icobitae plurimis utuntur Liturgiis

,qnas

eorum Epifcepi ad faeculam XIV. procuderunt.

Qa») Sin«uii* II. Hac ad facros ritus pertinentia (latuendi , ac reformandi potefta-

Ki ^"mSVtriboi te liberius Epifcopi tribus primis Ecclefiae faeculis utebantur. Quum

Eccicfii» tiecn- enim propter crudeliflimas , quibus univerfa Ecclefia jaiflabatur , per-

«caerBBc".*X" lequutiones Hierarchia varios , in quos pacis tempore diftributa eft ,

gradus fuftinere vix podet , neque nifi aegerrime Epifcopis in concilia

coire liceret , finguli quae fibi opportuniora videbantur , nti & aliis in

rebus , ita & in re Liturgica conflituebant , non repugnantibus majo-rum dioecefeon Praefulibus

,quibus in ea rerum pertuihatione graviora

a Concilii' ti- fidei negocia cordi erant. Negari tamen nequit» illis ipfis faeculis fiqua

tt5do»”oe«i- Concilia habita funt , ea de facris quoque ritibus , ceterilque ad eos

«im. pertinentibus aliqua decrevifle . Certe inter Canones Apoflolorum .quosdofli viri a Synodis fecundo , ac tertio labente faeculo celebratis edi-

tos fuilTe confentiunt» tertius, quartus , quimflus , oflavus , nonus, de-

cimus , quadragefimufnonus , & quinquagefimus res litnrgicas adtin-

gu« Uhi autem Concilia facilius cogi coeperunt , ab illis univerlae

ku laecuii» - Liturgiae rationem cnratam novimus . Exftant enimvero Eliberitani Con-cilii , quod Ferdinandut MENDOZA ad aanum CCC. aut CCCI. re-

fert, Canones XXIII. de temporibus jejuniorum XXVI. ut omni /obba-

to jejunetur , XXVIII. de oblationibus eorum ,qui non communiant , XXXIV.ne cereum in coemeteriis incendatur , XXXV. ne feminae in coemeteriis

pervigilent , XXXVI. «e piflurae in Eccle/ia fiant , XLIII. de celebra-

tione Pentecoftes , XLIX. de frugibus fidelium , ne a Judaeis benedicantur ,

& LXXVII. de baptizatis > qut nondum confirmati moriuntur . Plures li-

turgicos canones fuppeditant Concilia Antiochenum a CCCXXXII. ex

Ba/leriniorum fententia habitum, Laodicenum , Gsngrenfe , quod iideni E al-

lerim! inter annnm CCCLXII. & CCCLXX. collocant , Sc Cartbigi-

nienfia annorum CCCXCIX. CCCCI. & CCCCXIX. Quin etiam Ni-

saenum I. oecumenicum praeter ea, qnae de pafchate agendo confiitnit,

celeberrimum vicefimum canonem edidit de fleElcudo genu .

quibat ram de III. Cererum ex tanta, quam innuimus, veternm Epifcoporum in

tollendaAttuendis poteftate fieri non potuit , quin maxima inter Eccle-

Ujoriium fuit, fias rituum divCrfitas ornetur i quod etiam a SOCRATE obfervarumfuit

Digitized by Google

C A P V T III. xxvijfuit ( Hl. V. liH.Ecd. cap. XXL ) . BINGHAMVS C »rig. Eccl. hi. XIll.

cap. V $• I. ) hujufinodi ritnum varietatem eo devenifle animadvertit

,

ut fi nova quaedam Ecclefia EpifcopaJis cx alia quadam fumpla efjea : (fi ere*

fla , nova illa exemplar (fi praeferiptam methodum veteris Ecelefiat/equi haud

ctafla fuerit, fed ipfa fibi divini cultus formam effingere potuerit , rebut fuit

(fi flatui odctmmodatam . Cujus rei , inquit , perfpicuum exemplum nolis fug-

gerit SOZOMENVS ( lib. V. cap. 3. ) de Majuma civitate ex vic* qua-

dam Palaeftinae erefla , (fi olim dioecefi Gazenfi contributa . Nam fimuiac

i» diflinflamfedem Epifcopalcm erefla tfiet , non amplius regulat &formulas

Ecclefiae Gazaeorum ftrifle obfervare cogebatur, fed , ut illefpeciatim ad-

notat , utraque urbs fuum feorftm habebat Epifcopum ,fuum clerum : dies item

feflos martyrum fuorum (fi commemorationes Epijctporum (fi presbyterorum ,

qui illis praefuerant . Quod idem efl , ac fi diceret , recens illam erefiam

habuiffe Liturgiam , (fi ojficia Ecdefiaftica fibi peculiaria , a Liturgis (fi offi-

ciis illius Ecclefiae , ex qua f.impta erat , di/linfls. Nihil tamen minus per-

fpicuum quam quod BINGHAMO vifum fuit. Nam haec id unum pro-

dunt , quamlibet Eccleiiam fua peculiaria officia ad communes matris

fuae Ecclefiae confuetudines adeommodata habuifTe ( quod omnibus Ee-

clefiis, quas tamen unam 1 eamdemque Liturgiam eelebrafle conflat, ut

Gallicanis , Hifpanis , atque adeo Romanis ufurpatum femper fuit ) nonvero difiin<flum , ac diffidens officiorum genus in novam illam Ecclefiam

itiveflum fuifTe . OmifTo igitur hoc diferepantium rituum exemplo, ce-

teris contenti fimus, quae vetera monumenta certo fuppeditant . Haecinter Conciliorum canones cenfeo , quibus de hac ipfa rituum tollen-

da varietate ftrenue laboratum novimus . Prima fortaflis , quae ad hoc

cnras adjecerit , Gallicana Ecclefia fuit. Nam a. CCCCLXI. Concilinnt

Veneticum apud Britones in Provincia Tnronenfi ( can. XV. ) flatnit : Re

-

flum duximus , ut vel intra Provinciam nofiram facrornm ordo , (fi pfallendi

una confuetudo , (fi fient unam cum Trinitatis confeffione fidem tenemus , unam

(fi officiorum regulam teneamus , ne variata obfervatione in aliquo devotio no-

fira diferepare videatur . Agatbenfe porro Concilium a. DVI. canone

m

hunc XXX. condidit: quia convenit, ordinem Ecclefiae ab omnibus aequa-

liter cuflodiri , (ludendum eft , ut fictis ubique fit , (fi pofl antipbonat co/leflio-

nes per ordinem ab Epifcopis , ve! prefbyteris dicantur , (fi hymni matutini vel

vefpertini diebus omnibus decantentur , (fi in conclufione matutinarum , vel

vcjpertinaritm mif/drum , pofl hymnos capitella de pfalmis dicantur , (fi plebs

collefla oratione ad ve/peram ab Epifcopo cum benediIlione dimittatur. In Con-cilio quoque Epaonenfi a. DIX. fancitum fuit

(_f. 37. ): Ad celebranda

divina officia onlincm,quem Metropolitani tenent , Provinciales eorum obfer-

vare debent . Hifpanae Ecclefiae eodem fere tempore ealdem fibi leges

praeflituernnt . Nam in Concilio Germideufi ann. DXVII. fimile pro

Tarraconenfi Provincia latum decretum exflat ( Cur. 1.) Ut inflitutio mif.

furum ficus in AIetropalisana Ecclefia agitur, ita iu Dei nomine in omni Tar-

raconenfi Provincia, tam ipfiits Msffae ordo > qtnm pfallendi, ve! miniflrandi

confuetudofervetur

.

Anno DLXI 1 I. Bracareufis I. Concilii Patres aliqnoc

in eamdem fententiam canones edidcrnnt . En illos . Can. XIX. Placuit

omnibus communi confcnfn , ut ttuus atque idem pfallendi ordo in matulinit , vel

vefpertinis rfficiit teneatur » (fi non diverfae ac privatae , neque mouafterio

-

D 2 tum

Tam de fcrvtn

xxviij DISSERTATIO I.

rwn confuetudines cum tcclefiaflica regula fint permixtae. Can. XX. Item pla-

cuit, ut per Jilemnium dierum vigiliae ve/ mijj.it > omnes eafdem (3 non diver-

fas leIliones iu Ecclefia kgant

.

Can. XXII. Item placuit, ut eodem ordine

Mifae celebrentur ab omnibus , quomodo PROFVTVRVS quondam hujus

Metropolitanae Eccle/iae Epifcopus ab ipfa Apejhlictie Sedis audtritate fiifcepit

feriptum. Can. XXIII. Item placuit, ut nullus eum baptizandi ordinem prae-

termittat, quem y antea tenuit Metropolitana Bracarenfis Ecckjia , & pro

amputanda aliquorum dubietate praeditius PROFVTVRVS Epifcopus ferip-

tum fibi £3 direclum a Sede beatijfimi Apoftoli PETRI fufeepit . Deniquehanc de fervando in facris ritibus uno ordine regulam pro omnibusHijpaniae , & Galliciae Ecclefiis Toletanum IV. Concilium a. DCXXXIII.confiituit Can. II. „ Poft redae fidei confeflionem

,quae in fanda Dei

„ Ecclefia praedicatur , placuit , ut omnes Sacerdotes , qui Catholi-

„ cae fidei unitatem cornpledimur , nihil ultra diverfum , aut difionunt

„ in Ecclefiafticis facramenris agamus , ne quaelibet noftra diverfitas apud

,, ignotos , feu carnales fchifmatis errorem videatur oftendere , & mul-

,, tis exfillat in fcandalum varietas Ecclefiarum . Unus igitur ordo oran-

„ di atque pfallendi nobis per omnem Hfpaniam

,

atque Gilliciam con-

,, fervetur, unus modus in MilTarum foleninitatibus , unus in vefperti-

„ nis matutinifque officiis , nec diveria fit ultra in nobis ecclefiaftica con-

„ fuetudo , qui in una fide continemur & regno: hoc enim 8c antiqui

„ canones decreverunt > ut unaquaeque provincia & pfallendi & mini-

„ ftrandi parem confnetndinem teneat. „IV. Ne quid autem clericorum aut ignorantia aut defidia & negli-

gentia hifce ftatutis contrarium temporum decurfu in facra irreperet,

a Conciliis , atque adeo a pluribus Epifcopis fedulo cautum fnit.Quare

Concilium Bracarenji II. ( cap: I, ) fancivit , ut per fingnltu Eccle/iat Epifi

copi per dioecefes ambulantes primum difeutiant clericos , quomodo ordinem Ba-

ptifmi teneant , ve! Mi/farum , 01 qualiter quaecumque officia iit Eccle/ia pera-

gantur. Et fi rcRc quidem invenerint , Deo gratiis agant s fi autem minus,

docere debeant ignaros

.

Ulterius progreffiis THEODVLFVS Aureliauenjis

( in Epifi. ad clerumfuum cap. 4. j decrevit, deferri ad Synodum libros,

veflimcnta , & vala facra . Ditando , inquit , more /olito ad Synodum conve-

nitis, veflimenta, (3 libros , Ci? vaf*facra , cum quibus veflrum miuiflerium,

£sf injunRnm ojficium peragitis , vobifeum deferte : net non duos , aut tres cle-

ricos , cum quibus Mi/farum folemnia celebratis , vobifeum adducite , ut pro-

betur , quam diligenter , £3 quam fiudiofe Dei fervitium peragatis . Idem in

fuo Capitulari praecepit RICVLFVS Suejfioncnfis . Neque aliter Capi*tnla CAROLI CALVI ( tit. V. cap. 9. J ubi Epifcopis injungitur, ut

in Synodis Presbyteros fuos examinent , non per occafionem , fed per ve-

ritatem minifteriifui tefle Det , ad quod coulhlnti funt

.

V. Aliter in Graeca Ecclefia res cefiit. Nam CPolitanus Patriarcha,

ex quo primum ei a Romano Pontifice locum Cbalcedonenfet Patres ad-

oe r«re fo» U- feruerunt , Oecumenici fibi paullatim nomen adrogavit i tum audoritatemturgicum

ju ceteros Orientis Patriarchas ufurpare coepit, atque Imperatorum gra-

tia , Bc praefidio fuperbiens fuae Ecelefiae mores aliis Orientis Ecclefiis

fervandos praelcripfir . Id ASSEMAN VS ( 01 diffide orig. Litnrg.p. 133 )ex libro qaiindo juris Graeco - Romani refte confirmat. Nam ibi inter-

rogan-

)imdiligente*

receptii rl.

nbui casiam

.

td Gneci Ec-tlefii Pjtriarch*

CPolitanti, om-

turgicumvindiuvit

DiQitized by GoogI

C A P V T IV. xxixrogante MARCO Alexandrino Patriarcha , an Litargiae IACOBI , 8cMARCI recipiendae cfTeiit a Catholica Ecclcfta , necne ? Theodorus BAL-SAMON patria quidem Confiantinopo/itanus , at Patriarcha Antiochenui

Graecorum , relpondit : eas utpose non Canonicarum Scripturarum numero ad-

tliIas , nam. 85. can, SS. Apofiolorum , & 59. Can. Laodieenae Synodi, enu-

merantes V. 8i N. T. ipfofque Apoflolices libros, qui foli nobis in ufu ejfe

debent , nullam facrificii S. IACOBI, vel MARCI mentionem faciunt : ne-

que enim Catholica SanRijfim , & oecumenici Throni ConftaminopolitaaiEcclefia ullo modo eat Liturgias agnqfcit . Pronnnciamnt igitur non ejfe has

recipiendas ; et/i enim ab iit faftac effint , ab omni ufu vacare jubentur , ut

& aha multa .... /Quamobrem omues Ecclefiae Dei /equi debent morem no-

vae Romae, nimirum Conhantinopolis , & facra ctlebrare juxta traditio-

nem magnorum doRorum , & luminarium pietatis S. Johaunis CHRYSOS-TOMI , Cfi S. BASILII , ait uum. 4. cap. 1. lit. 2. lii. Ba/ilicon. de qui-

bus J'cripta lex non efl, morem, quo Roma utitur, fervari oportet . Hinc

( ad Can. XXXII. Trullanum, j ait fe cam Patriarcha Alexandrino hac

de re coram Imperatore difipiitaffe . Enimvero nobifeum, & cum Oecumeuico

in magna Ecclefia facra celebraturus , I ACOBI Lilurgiae volumen obfervare

voluit, fed a nobis prohibitus e/i , & fe non fecut ac nos facra celebraturum

pollicebatur. Haec BALSAMON,qui paullo ante adferaerat , ab Autio-

cbenis IACOBI Lirurgiam non agnofei , Graecis fcilicet , feu Me/chitit

,

qui ab aliis feceflerant Syris, ut fidem morefque Canflantinopohtanos pro-

fiterentur . Etiam apud Syros Maronitas pofl faeculum VIII. fummam rei

Liturgicae {olis Patriarchis fervatam idem ASSEMANVS ( p. 134. )conijcit, quia inquit, pofl illudfaeculum nonnifi Patriarchae Liturgias cou-

didi/Je perhibentur ,quorum auctoritas fttpra Liturgias ita reilrifia fuit

in novi/fima Synodo Libanenfi celebrata ann. MDCCXXXVI. , ut nonnifi

adeedente Epifcoporum Synodo Patriarchae iitfit .

C A P V T IV.

Jus Liturgicum Summi Pontificis in univerfam Ec-

clefiam primum adferitur deinde ex iis ,quae in

controverfia de Palchate celebrando inter VICTO-REM Romanum Pontificem & Afiaticos Epilco-

pos fecundo faeculo exorta utrinque gefta lunt ,

lummopere illuftratur.

I. 'T' Andem ad Romanum Pontificem deveniamus . Supremum in

J. univerfam Ecclefiam jus Liturgicum ad eum pertinere is folumneget, qui illius Primatum aut cum haereticis de medio penitus tollat,

aut cum DVPINIO, &FEBRONIO ignotis antiquae Ecclefiae limiti-

bus circiunfcribat. Nimirum, ut ait S 1 RICIVS ( ep. X. ) Cithoiicorum

Epifcoporum unam confejfionem eJJ* debere Apoflohca difctplina commonuit . Si

ergo una fides efl , manere debes ma traditio . Si uu.i traditio efl , una

debet

Tu* Li:ar^R«miruer pr-i^ipue

Konuiii Pwiaifi*

cis juri ,

Digitized by Google

quo jc i pri-ni» Ecclefia fae-

culis ufui fuit ,

ut praeier

SIRIC1I

.

fNNOCENTll

caelesti-NI-

LIONIS M.CE-

xxx DISSERTATIO I.

debet difciplina per omnes Ecclefiat cullodiri . Diverfis in regionibus quidem

Ecclefiae funi etnditue 5 fed per omnem mundum unitate fidei catholicae una

eft appellatu . Hinc porro illud {equitur > ejus primas fupremafqoc in re

Liturgica ede partes debere , cui fidei depolitum cumprimis a Chrifto

concreditum fuerit . Nam qnemadmodum capite primo etiam ex S. CAE-LESTINO monuimus , res ita in Ecclefia conftitutae funt , ut Legemcredendi lett ilatuat fupphcandi , & ex unitate difciplinae unitas quoquetraditionis ad fidem explicandam & confirmandam , atque adeo docen-

dam faepiflime perneceflariae arguatur. Cuinam autem fidei depolitum

a Chrifto praecipue commendatum dicatur, nifi PETRO, fuperquemvehit i firmidimam petram ille Eccleftam luam a fe aedificandam pro-

mifit, & qui confirmare fratres fuos a Domino juflus fuit? Unitas quoquedilciplinae quoad fieri potcft , faltcm in iis ,

quae ad ipfam fpeAantpublici cultus , ac facramentorum fubftantiam ,

praefertim quum ea ad

unitatem fidei maxime conferat, a quonam curanda fit, niti abeo, qui

centrum unitatis a Chrifto conftitutus fuerit ? Hic autem alius non eft,

nifi PETRI fucceflbr Romanus Pontifex .

II. Enimvero a primis ufque Ecclefiae faeculis lupremam in rebus

Liturgicis audoritatem Rom. Ecclefiae Praefules exercuifle quis igno-

rat ? Non ego decreta in medium heic proferam , quae ex vulgato li-

bro Pontificali , ex Ifidorianis Epiftolis , aliifqne id genus commentitiis

fcriptis circumferuntur. Ea Anonymi duo in appendice Tomi tertii de

Liturgia Rom. roitt. ex totidem Reginae Svecorum Codicibus, altero X.altero XII. faeculi a cl. Dominico GEORGIO editi ( p. 434. & 438-)ftudiole collegerunt

.Qui adulterinis hifcc mercibus delctftatur , bina il-

la opufcula adire poterit . Nobis certiora Sc luculentiora tantae aufto-

ritatis documenta non defunt . Sic idem SIRICIVS ( epift. I. ad HI-MER. Tarrac. ) a. CCCLXXXV. ftatuit » ut praeter Pafcha , Sc Pen-tecoflen ( excepta ueeeflitate) baptifma non celebraretur. Notanda au-

tem praecipue verba funt , quibus ille hoc funm decretum concludit :

Hnfteuus erratum in hac parte fujficiat : nunc praefatam regulam omnes te-

neant facerdotes, qui nolunt ab Apoilolicae petrae , Juper quam Chriflus uni-

verfa/em confiruxit Eccleftam , feliditate divelli. An non ifthaec fupremamlegumlatoris auftoritatem produnt ? Eadem SIRICIVS poteftate ufus

eft , dum in citata epiftola X. ad Gallos Bpifcopos ( eam enim ipfi po-

tius quam INNOCENTIOI. adjudicandam efle multis Cl. COVSTAN-TIVS confirmat ) extra Pafcha pre.byteris , non item diaconis licere

baptifmum conferre , oleique exorcizati /eu chrifmatis unam fufficere,

quae in extremo ferutinio baptizandis adhibebatur , untSionem decrevit

,

Neque minus fuae fedis jus INNOCENTIVS I. prodidit, vel quum_>

( ep. VI. ) legem tulit de ultima poenitentia , vel quum ( ep. XXV.

)

pacis ofculum dandum poft coufeAa myfteria , & nomina ante precemSacerdotis non recitanda , & non debere baptizatos nifi ab Epileopoconfignari , & rite omni fabbato jejunari DECENTIO Ettguliuo Epi-Icopo rtfcripfit . Ex eodem jure finxit CAELESTINVS I. ( ep. IV.

ad Epifcopos Provinciae Viennenfis & Nirhoneufit ), non debere Sacerdo-

tes , aut clericos palliis amiftos » aut praecinflos lombis in Ecclefia mi-niftrare. Infinitus fim, fi cetera perfequi velim . Quot I-EO Magnus ,

quot

Digitized by Google

C A P V T IV. xxxjqvot GELASIVS j quot GREGORIVS item Magntu de rebus liturgi, gelas i , *c

cis flatura ediderint , vel eorum Sacramentaria demonftrmt . Sed quod decreu^f11 M'

ad S. GREGOR IVM M. adtinet, illud praeterea animadverti velim ,

quod in lib. VII. epiftola LXIV. capite primo a nobis emendata le-

gere eft . Siculi quidam ( Syracufani fortalTis , aut Catanenfct j vitio GRE-GORIO verterant

,quit allcluja dici ad Mijfas extra Pentecoflct tempo-

ra fecerat , quia JubiiacoHos fpoliatos procedere,

quia Hyrie eleifon dici ,

quia orationem Dominicam mox poji orationem dici (latuerat. Verum qua decauda GREGORIVM illi redarguebant? Num quod haec eum praeter

jus futim fanxilfe cenferent ? Nihil minus. Hoc Siculit grave nec feren-

dum videbatur , quod quum GREGORIVS Ecdefiam CPoliranam di-

fponeret comprimere , ejus confuetudiiiet per omnia fequeretur . Nempe eamede in ipfis Liturgicis rebus Romanae ftdis dignitatem Siculit perfuafumerat > ut leges ferre , non a Conflantinopolitaiia Ecclefia deberet adeipe-

re. Quid vero GREGORIVS? Singula quae adtigimas , percurrit i ne-

que fe illa a Graecis mutuatum fuide oftendir , ac tandem Epiftolara

his verbis concludit : In quo ergo Graecorum confuetudincs fequuti fumus ,

qui aut meteres NOSTRAS reparavimus , aut NOVAS utiles CON-STITVIMVS?

III. Sed antiquiora hujus juris a Romano Pontifice exerciti documen- .o*eru„nt

ta fortade quis quaerat ? Recolatur igitur celeberrima , quae fecundo*l

U*

faecalo inter VICTOREM fummum Pontificem , & Afianot Epifcopos “mtov. ii.

exorta eft de celebrando Pafchate eontroverfia . Nihil illa ad Romante ^crauM1'”

Sedis aufloritatem oftendendam illuftrius . Rem fic narrat EVSEBIVS Afljnoi > pfco-

(\Kb . V. bijl. Ecclrf. c.ip. XXIII. feqq. j » Mota eft eo tempore quaeftiopo‘ exor“ •

n ex eo, quod cunflae per Afiam ( minorem ) Paroeciae ( boc ejl dioe-

,, cefes ) velut ex antiquiore traditione qoartadecima luna Pafchatis

i fcftutn obfervandum ede putabant , cnm reliquis Ecclefiis per uni-

ii verfum orbem confuetudo non edet ad hunc modum obfervandi Pa-

,, Ichutis, quae ex Apoftolica traditione £ D. PETRI & PAVLLI in

,, locis, in quibas Ecdefii potiori parte conflabat en Genti/ibut ad fidem cou.

ii verJit , fic ordinantium ) morem hunc haflenus durantem fervant,quod

„ jejunia nullo fmt alio nifi die Servatoris noflri Refurreflionis folven-

ii da . Coguntur itaque ob hanc caudam Synodi , & conventus Epileo.

,, porum , ac cunfli una fententia decretum Ecclefiafticum per epifto-

» las omnibus ubique Ecclefiis conftitutmt , quod nullo alio umquam ,

,, quam Dominico die Refurreflionis Domini celebrandum fit myfte-

,> rioin . Exftat etiamnum feriptum eorum , qui ob eam caudam tum„ in Pa/aeflina congregati fuerant

,quibus praefuerunt THEOPH1LVS

,, Catfarienjit , & NARCISSVS Hieiofofymitanae Paroeciae Epifcopus

.

> Et Romae quoque confimiliter alia propter camdem caudam habita

r> eft Synodus, coi VICTOR Epifcopus praefedit . Deinde &aliaEpi-

,, fcoporum Ponti , quibus PALMAS tamquam vetuftidimns praefuit.

,, Ad haec & alia Paroeciarum per Galliam , quas IRENAEVS mode-

», ratus eft. Denique & Epifcopi per Ofrboenam , ac quie in illa iunt

» civitates i & praecipue BRANCHI LLI Corintkiorum Epifcopi , ac

», plurimorum aliorum , qni uno & eodem decreto ac judicio eamdem,, fentcuiiam conftituerunt . Epifeopis vero per eifiitra ( minorem ) qui

„ morem

Digitized by Google

s-ei

xxxij DISSERTATIO I.

n morem ipfis ab antiquo traditum retinendum e(Te adfirmabant,prnee-

n rat POLYCRATES» qui in eo fcripto, quod ad VICTOREM, R».

„ manamque Ecdciiam exaravit, traditionem ad ipfius ulque tempora.

,

,, fcrvatam hiice verbis exponit : Nos illibatum Q to» inviobbi-

,, lem , non facile immutandum ) agimus Pajcbasit diem . Magna enim in-

,, minaria in Afia obdormiverunt PHILIPPVS unus e* duodecim Vlpoflu/is ,

,i & IOHANNES ,qui/nprapefhts Domini recubuit , POLYCARPVS 8cc.

u !JU omnes diem Pifcbae in quarladecima die menjis obfervavernnt juxta

„ Evangelium, fidei regulum per omnia confervantes . Unde non perturbabor

,, extis , quae ad terrorem referuntur ( iri ro f» «utut? naeaulveu ; non_.

,, formidabo eos , qui nobis minantur , prout vertit D. HIERONY-„ M VS ) . Poteram etiam praefentium hpfeaporum facere mentionem , quo

r

,, petiflis , ut convocarem , Jicut (fi feci ; quorum nomina , Jifcribam , ingens

,, multitudo ( irowi a ktiSit iitir ) funt , qui in eptftolam hanc confentiunt (fic.

,» Poft ifta Romanus Epifcopus VICTOR confellim totius Afiae Paroe-

,, cias una cum vicinis Ecclefiis tamquam aliena fentientes a commu-,, nionis unitate abfcindere conatur , invehiturque in eas per litteras ,

„ ac eundos illic fratres prorfus excomuiunicatos denunciat • Verum„ hoc non omnibus Epilcopis placebat , fed hortabantur eum , ut quae

,, unitatis, pacis, & diledionis cum proximis effent , ftntiret . Exiiant

,, autem & verba illorum , qui VICTOREM acriter repreheuderunt .

,, E quibus & IRENAEVS nomine Fratrum £ Epifcoporum ) per Gal-

,» liam , quibus praeerat , fcripfit , & id quidem adprobatis , (ola Domi-,, nica die Rtfurredionis Domini celebrandum efle myfterium J VI-,, CTOREM vero, ne eundas Ecclefias Dei antiquae confuetudinis tra-

,, ditionem retinentes alienaret , competenter, & mnltis admonet . IRE-„ NAEVS autem non VICTORI lolum , fed & variis ac plurimis alia-

ti rnm Ecclcfiarum praelidibus mutuis epiftolis de nota hac qttaeftione

„ fcripfit. Qui vero in Palaefiina erant Epifcopi , NARCISSVS &

,, THEOPHILVS, & alii , qui cum iftis convenerant ad Synodum ,

„ poflquam de traditione celebrandi Pafcharis,quae ad ipfos ex iiiccef.

„ fione Apoflolorum defeenderat , multis tradaffent, circa calcem feri-

,, pti fui ifta ad verbum fubjecerunt : Sitagite autem mfirae epifio/ae e.rem-

,, p/a per totam Paroeciam mittere , Ne rei fimut erroris eorum ,qui fnas

„ ipforum animas tam facile /educunt . Significamus autem vobis , quod (fi

,, Alexaudriae eadem die , qua nor , Pafclatis diem agunt . ,, KadeuusEVSEBIVS

.

H»? quidem IV. EOEHMERVS ( difs. IX. ex XII. fur. Ecclef. ant. p. 47?. ~) ait,

««“'“victo. hancc.

e quaeftionem excitatam fuiffe TEMERITATE VICTORIS E-RfM impruden- pifeopi Romani; MOSHEMIVS quoque in Commentariis de rebus Cbri

-

n*. “tjcuun*. fi'"torum ante CONSTANTINVM M. (p. 447 ) facinus hoc V1CTO-

<ium 1 RIS vocat temerituis , (fi imprudentiae plenum . Ad hos nuper adceflit

Jtfliuus FEBRONIVS ( T. II. p.611. ) , ubi inter cetera ait : illum

( VICTOREM } ut ecclefiafiicae unitatis minus (ludiqfuw , NIMIAQVEPRAECIPITATIONE in excommunicando abdullum improbaverunt quam-

plurimi ejufdem temporis Praefu/es funditate confpicui ,quos inter IRE-

tivfl ,d Apefio-NAEVS. Aliud VICTORIS vitium notat DVPINIVS Q[de ant.Eccl.

lute Scers deprt- difeipi p. 143. ) nempe ufurpatam in Afianos Epifcopos non legitimamme». juris

Digitized by Google

C A P V T IV. xxxiijjurifdi<3ionem . ,, Quod fi . inquit, tum temporis in more politum fui f-

„ fet nihil gravius ad dilciplinam pertineas fine Romani Pontificis audo-

„ ritate decernere, fi VICTORI licitum fuiflet judicia in Afix lata re-

„ tradare , fi Afiani debuidcnt parere judiciis a Romano Epifeopo latis

,

„ immerito Epilcopi Catholici VICTOREM acerbe perftrinxident ,

,, quum potius Afiani fuificnt reprehendendi,qui quidem contra ejus jura

,, & privilegia, nec non contra confuetudinem Apoflolicam , utadverlarii

„ volunt, tam audader peccaflent . Porro excommunicatio a VICTORE„ lata non probat , eum ullam in Afianot jurifdidionem habuide , quum„ omnes pariter Epilcopi ex veteri confuetudiae pofiint fe ab aliorum

„ communione fecernere. Adde quod ceteri Bpifcopi cum Afianit com-,, municare non cellarum . „ Eadem fere FEBRONIVS VICTORTexprobrat tum citato loco, tum tomo /. eap. IX- f. 7. «. a& 4.pag 730.

feq. MOSHEMIVS contra ab hoc vitio VICTOREM ablolvit , fed is

excommunicationem a VICTORE five intentatam , five etiam prola-

tam in nihilum fere redigit. ,, Proteftanres , inquit ( I. c ) , primum„ in hac refpecimen arrogantiae, nalcentifque dominationis Epifeopo-

„ rum Romanorum, primum excommunicationis Anti- Chriiliaoae exem-

„ pium nos obfervare jubenr. Verum errant viri egregii , atque ex re-

„ centiorum temporum moribus rem antiquam metiantur . Ea , qua

„ VICTOR vivebat , aetate tanta nondum erat Antiftiris Romani po-

„ teflas, ut quornm fententias & inftituta improbabat , eos torins Ec-

„ clefiae corpore abicindere pollet. Hoc ipla haec controverfiae Pafchalis

„ hirtoria omnem extra controverfiam ponit. Jus enim & facultas fi Ro-

„ mino Epifeopo fuiflet , quos vellet univerfae Ecclefiae communione

„ privandi, neque IRENAEVS, neque reliqui Epilcopi voluntati ejns

„ adverlari aufi fuiflenr, fed ratum habuiflent,quod ab ipfo judicatum

„ erat. Verum unicuique Epifeopo licebat , quos in graviiTimis erroribus

„ verfari ducebat , aut religionem polluere , fna & Ecclefiae, quamgn-,, bernabat, communitate excludere, feti indignos fratrum nomine pro-

„ nuntiare. Qua quidem facultate ne hodie quidem carent dodores Ec-

,, clefiae. Hoc communi omnium Epilcoporum jure VICTOR nteba-

„ tur , ceterafqne ecclefias per litteras certiores faciebat , fe Afiaticot ob

„ pertinaciam in veteri more fuo defendendo fuae & Romanae Ecclefiae

„ communione feclufifle , fperans , fore, nt exemplum fuum reliqui An-

,, tiftites fequerentur,pariterque Afiaticot germanorum fratrum numero

„ expellerent: in quo tamen opinio hominem fallebat Nolebant

„ reliqui Bpifcopi exemplum hoc VICTORIS aeque periculoliim ,

„ atque imprudens, imitari . Imitati vero fuiflent , & nolentes etiam

„ 8t inviti imitari debuifient , fi hac aetate Romani Antillitis voluntate

„ fores Ecclefiae hominibus occludi potuiflent . ,, Verum heic quaeri pof-

fet, majoremne infeitiam , an impudentiam hi VICTORIS cenlores

praefeferant : utramque certe prodnnt lingularem .

V. Certe ut de temeritatis , (A impudentiae nota , quam V 1CTOR I cumEOEHMERO & MOSHEMIO FEBRONIVS inurit, primum dicam,

nihil ea audacius fingi poteft, five rationes , quae illum ad eam tuendamdifciplinam impulerunt , five caudam , quam V ICTOR propugnavit , five

demum , quo illam defendit , modum confideremus . Cauda quidem di-

Tom. L B Jcipli.

menJam tufle-

ricatem .

Sed per fum*m»m inlckiam t

atque impucVp-tiam 1 feu cauf-

fam quam VI-

CTOR defendit.

Digitized by Google

xxxiv DISSERTATIO I.

fciplina fuit,quam fi Altanus Ecciefias exceperis , reliquae per univer-

fum orbem Bcdefiae non modo fervabant > fed etiam fe e* Apollolo-

rum traditione ferware profitebantur. Id ex BVSEBIO iplo audivimus

.

Ipfe ACESIVS Novatianus Epilcopus a SOCRATE (_lib. t. cap. io.

)

fub Nicaeni Concilii finem fic adloquens CONSTANTINVM Magnuminducitur: Nihil novi, o Imperator, Concilium decrevit : nam antiquitus a

primis Eccle/iae jaclit fundamentis, 0 ab APOSTOLORVM TEMPO-R1BVS idem tempus Pafcbatii celebrandi adeepi . Poftea vero haec una a

VICTORE vindicata viguit difciplina pluribus Conciliis ad eam con-

firmandam adlaborantibus ,. Nam qui fub CONSTANTINO ex plnri-

bus Ecelefiis Ardue convenerunt Bpifcopi , Canone primo SILVE-STRVM Romanum Pontificem in hunc modum adloqnuntur: Primo lo-

to de olfervtttone Pifchxe Dominici, ut uno die, (£ uno tempore per omnem

orb^m obfervetnr , <3 ytxta confitetudinem litteras ad omnes tn dirigas . Quodvero ne fic quidem Ecelefiarum in Pafchite celebrando diflTenfio fublata

eflTer, inter cetera caufla fuit, cur Nicaenum Concilium cogeretur. BV-SEBIVS id diferte tradit ( hb. I. de vita CONSTANT . cap. V.) Alius

quaque bis antiquior fnberat morbus longe gravijjxmus : qui Ecclefas jampri-

dem infeUtbal, dt/Jenfto fciltcet de ftlutari fflo . Idem ex S. ATHANA-SIO di/cimas in lib. de Synodis ( asm g. ) . Nicaena Synodus , inquit , non

temere , fed ex urgente neceffitate , & ex legitima carifi coilla e/i ; uamSyriae , Ciliciae , & Mefopotamiae populi circa fefli celebrationem claudi-

cabant . Oecumenica porro haec Synodus propugnaram a VICTORE/ententiam lege lata comprobavit: Placuit , inquit CONSTANTINVSin epiiiola ad Epilcopos , qui Synodo non interfuerant, communi omnium

judicio , ut Saulhjftmi Pafcbae fi-Jlivitas uno eodemque die celebraretur .

Quare iidem Nicaeni Patres in epiiiola ad Alexandrinam Ecclefiam apudTHEODORETVM ( hb. /. hi/l, cap. IX. ) ajunt : Ntinciamtis praeterea

vobit de concordia fanlhfftmi Pafcbae , boc etiam negotium precibut ve/iris

adjuvantibus feliciter confeflnm fuiffe , ctmdojque ,qui in Oriente funt fratres ,

qui antea cum Hominis £# vobifenm , cnm omnibus jam inde ab ultima

antiquitate Pafcbx obfervmtibus minime confentiebant , deinceps vobifenm cf-

fe celebraturos . Nicaeni Concilii landionem gravilTimo decreto Antioche-

ni Patres a. CCCXLI. leu potius jnxta Balleriuiot CCCXXXII. con-

firmarunt . „ Omnes , inquiunt Gi«. /. apud cofdem Ballerinios £ T. III.

„ .S. Leon coi. 434.) qui audent difiolvere regulam fandi & magni Con-

ti cilii Nicaeni

,

quod celebratum eft in praefentia Domini amanrifiimi

,, CONSTANTINI Imperatoris noflri , de fanda feftivitate Pafchali

„ Salvatoris noflri , incommunicabiles & ejedos ab Ecclcfia efle debere:

„ maxime fi perfeveraverint efle fludio conrenrionis , ad fubvertenda ea

,

,, quae optime conflituta funt . Et haec quidem dida funt de Laieis . Si

9> autem de Praepofitis Ecclefiae aliquis, ideft vel Epifcoptis, vel Pref-

,, byter , vel Diaconus poti hanc definitionem , Si hunc terminum in

t> fubverfionem populorum , & Ecelefiarum perturbationem nitatur . ac

,, fic renitens cum Judaeis Pafcha voluerit celebrare , hunc fanda Syno-

,» nodus ab hoc jam alienum ab Ecclefia judicavit , tamquam eum ,qui

„ non folum proprii peccati , fed & aliorum corruptae mentis & con-

ti verfationis fupplantator exftiterit reus . El non lolum httjulinodi de-

„ ponir

Digitized by Google

C A P V T IV. xxxv„ ponit a Sacerdotio i fcd & hos, qui eis aufi fuerint communicare poft

„ damnationem . Depofitos autem etiam honore , qui exrtinfecus eft, pri-

„ vari oportet, quem Santflus Canon % Sc Dei Sacerdotium meruit.,,

VI. Neqne sero graves VICTORI rationes defuerunt,quae ad hanc

ab Afianis poftulandam diiciplinam illum impellerent t immo propemo-dum necedarias habuit . „ Impletis namque, ut redle Cl. AMORT ani-

,, madvertit Q Tom. III. Element. Jur. Canon. dijf. I. pag. 1 2. Venet. edit. ) jam

,, manifefie Prophetarum & Chrifti oraculis de extindlione. ac transla-

„ tioue Religionis Judaicae poft fecundam everfionem ‘Jercfoiym.te 8c gen-

,, cis fub HADRIANO , merito nafci poterat quaeftio , an obfervatio

,, legis Mofiiicae quoad ritus praefigurativos , quae ha&enus tolerabatur

„ iuftar caeremoniae inanis ac mor/u,te , non jam habenda edet pro mer-

,, tijerai praefertim quum Elimatae , 8i Alaforetae multos in fuum erro-

„ rem de neceflaria adhuc obfervantia legis pertrahere niterentur . ,,

Quin etiam BLASTVM Romanae Eccleliae Presbyterum quatuordecimcirciter ante annos a decedore fuo ELEVTHERIO excommnnicatnmVICTOR noverat cum multis dc caudis , tum praecipue quod TER»TVLLIANO tefte ( de Praefnipt. baeretie. cap. 53.) Pafcba non aliter cu-

fiodiendum efie dicebat , nififecundum legem Moyfis quartodecimo menfis

.

Quam-obrem timere fortadis non injuria poterat , ne ASIANOS paullatimidem error implicaret. Atque in hoc ille metu confirmari potuit adeeptis

tom PalaefUnorum Antiftitum , tum ipfius POLYCRATIS litteris . Illi

enim fub epiftolae finem haec adnotaverant : Satagite autem noftrae epifio-

l.te exempla per totam Paroeciam mittere , ne rei fimus errorit eorum , qui

fuat ipforttm animas tam fact/e /educunt: quibus farte verbis Afianos non tamviolatae generalis difciplinae

,quam erroris ad lidem aliqua ratione per-

tinentis adeufare videbantur . Hic vero dccedbres fuos diem Ptfckie in

quartadecima die menfis obfermajfe JVXTA EVANGELIVM , FIDEIREGVLAM per omnia confer•eantes perfcripferat

;quae lententia eo fa-

cile pertrahi poterat, ut qui contrariam diiciplinam fervabant, velnti ab

Evangclio, & Fidei regula alieni ex POLYCRATIS mente habendi ef-

ient. Quid? quod POLYCRATES ,quo fuam in Afiana retinenda di-

fciplina obfirmationem tueretur • debitam Deo obedientiam obtendebar

.

Huic aotem vix ede locus poterat, nifi POLYCRATES /fi,inorum di-

fciplinam ex divina inftitutione profluxide exiftimadet . Equidem nonita POLYCRATEM aliolque Sancliflimos Afiac Epifcopos reapfe fenfifle

Cl. Francifco Antonio de SIMEON 1BVS ( T. I. ete Rom. Pont, judiciar. po-

tcli.pag. 41 1. ) facile dederim; fi enim tanto illi in errore verfati fuif-

fent , neque IRENAEVS neque alti VICTOREM rogadent , ne eos a

communione fegregaret . Verum etfi illi pro fo!a difciplinae confnetn-

dine pugnabant, V ICTOR I tamen gravius aliquid fufpicandi occafionempraebuerunt, ut Pontifex, in hoc dilciplinae negocio, Fidei ipfius peri-

culo confulendum fibi magna veri fpecie ccnferet . ,, Adcederat , inquit

,, AMORTIVS ( p. 12. ) aliud non levis momenti motivum , fideles

» quoad caeremonias folemnes publicas apertius diftinguendi a Judaeis,

„ quia hi omnibus gentilibus ob perpetuas leditiones erant exofi . Itaque

,, quum experientia docuerit , in perleqmitionibns opinione gentilium

,, Chriftiaoor cnm Judaeis faepe fuifle confufos , etiam haec ratio pre-

Ea ,, mere

feu rttir>fiet »

quibas ad elmdefenlionrnj f*.

fcipien.h/n per-

motu 1 cii ;

Digitized by Google

fen mpjnm »

fur» in hoc re-gocin fc a

confideteram

.

xxxvj DISSERTATIO I.

,> mere poterat VICTOREM ad introducendum in tota Ecclefia fo.

„ lemne diftindlivum a Judaeit.,,

VII- Sed tandem queiVICjOR in hoc cum Aflanit diffidio fe gef-

ferit, videamus. Primum igitur Concilia ubique cogi judir . ut Eccle-

liarum omnium hac fnper re confuetndines , 8c traditiones facilitas cer-

tiulque pernofceret. BEDA in traidatu de aequinoFho vernali Patie-

ftinae Synodi quaedam profert aifla , in quibus hoc Concilium VI.CTORIS aindoritate convenifle aperte traditor . Sic enim incipiunt :

„ Papa VICTOR Romanae Urbis Epifcopns direxit ainfloritatem ad

,, THEOPHILVM Ctefarienfem , Paheflinaeqne Antiftitem, ut quomo-

,, do Pafcha reclo jure a cuntdis Catholicis celebraretur , inibi iieret

„ ordinatio , ubi Dominus & Salvator mundi fuerat in carne verfatus

.

„ Percepta itaque amdoritate praedibus Epifcopns non folum de fua

„ Provincia, fed etiam de diverfts regionibus omnes Epifcopos evocavit

.

„ Ubi quum illa multitudo convenit , tunc THEOPHILVS Epifcopns

„ protulit auiftoritatem ad fe midara Papae VICTORIS , & quid fibi

,, operis fuidet injudhim oftendit . ,, Ex his porro liquet , Synodumillam non convenide , nifi poftquam adeepidet THEOPHILVS VICTO-RIS auctoritatem , hoc eft epiltolam, qua quid agendum edet, injunge-

batur. Neque vero nova aut infolens videri debet haec vocabnli attfU-

ritatis interpretatio.,. Idem quippe ufns , quemadmodum Cl. COV-,, STANTI VS ( T. I. Epifl.RR. PP.cot.pi. ) obfervat , antiquis familia-

„ ris eft , adeo ut in pervetufta Canonum colleftione,quae Morbuenfi

„ in Monafterio adfervatur , haud alio noniiue inferibatur unaquaeque

„ fummoruni Pontificum epiftola . Non enim ibi legere eft Epiflola SI-

„ RICII , fed auftoriias SIRICII ad H1MBRIVM , & fic deinceps

,, aufhritat ZOSIMI ad ISICIVM &c. „ Equidem novi Palaefiina ge-

fla ,quae heic BEDA appellat, TILLEMONTIO , atque ipfi COV-

STANTIO, dubiae ede fidei; at ea ab illius criticis animadverlionibus nu-per laudatus de SIMEONIBVS (^.401 . )> ab hujus vero fcrnpulis AMOR-TI VS (7em. /// Flem. Jur. Canon. p. 15.) vindicavit. ,, Sed neque , in-

„ quit idem COVSTANTI VS , apud EVSEBIVM defunt indicia, un-

„ de Epifcopos Palaeffinae , aliarumve provinciarum litteris V1CTO-„ RIS invitatos concilia celebrade opinemur. Nempe de Synodicis Pa-

„ laeilinorum litteris fic ille loquitur 1 Eptfcopi Palaeftinae , quot fupra me-

,, moram , NARCISSVS fcilicet ( Jerofol. ) (3 THEOPHILVS (Cae-,, faraeae ) (3 cnm illit CASSI VS Tyri (3 CLARVS Ptolemaidis Epif-

„ copi , y qui fimnl cum ipfit convenerant , poflqmm de traditione diei Pafcha-

„ /it ,quae jtm inde ab Apoflolit ad ipfot continua fucceflione minaverat ,

,, mulla in fuit litteris differueruut , tandem ad finem epiflolae his utuntur

„ verbis: Date operam ,ut Epiflolae noflrae per omnes Eccle/iat mittantur , ne

,, nobit crimen imputent, qui animis fiat a redo veritatis tramite facile ab-

„ ducunt . Illud etiam vobis fignificamut , eodem , quo apud nos die , Pafcha

„ Alexandriae celebrari : a nobis enim ad illos , (3 vicifftm ab illis ad not

ii litterae perferuntur, ita ut uno confenfu & fimuifacrum peragamus diem .

„ His porro verbis, videte , ut epiflolae noflrae per omnes Eccleftis mittantur ,

„ feribere le indicant ad eum, ad quem follicitudo pertinebat omuium„ Kccle-

Digitized by Google

C A P V T IV. xxxvij„ Ecclefiarum ( I ), nec videntur fic ad VICTOREM refcripfifle , niti

„ quia ille pritis ipfos litteris fuis praevenerat.Quod quidem alio EV*

„ SEUII loco firmius probatur. Is quippe ( lib.V. bijt. Cip. 34. ) eam„ adfervavit epiftolae POLYCRATIS partem , in qua ifte praclul Epif.

„ copos Atianos a fe,prout ante petierat VICTOR» convocatos fu i (Te

„ conceptis- verbis teflatur, Poffem , inquit ad ipfummet VICTOREM,,, ctt/tm Epicoporum , qui meettm Juni , facere mentionem , quos quum a me

,, CONVOCARI PETIISSETIS, convocavi. Quocirca nemini temera*

,, rius videbitur , qui VICTOREM id, quod ab Ephe/iorum Epifcopo

„ petiit, a ceteris etiam, qui diverfis in provinciis Synodos eadem de

» cauda celebrarunt, petiifTe judicarit . Hoc etiam ipfo ordine,quoSy-

„ nodorum illarum litteras recenfet EVSEBIVS , firmatur . Illud uent-

,, pe in fronte praemittit: ExFiut Ep:fio/i Synodi Romanae, cui VICTO-„ RIS Epifcopi nomen praefixum e fi

.

Tum deinde fubijcit : habentur prae-

,, terea litterae Fpifioporum Ponti,

quibus PALMA, utpote antiqutjfimus

„ praefuit. Epifiola quoque Eccle/iarum Galliae exftat ,quibus praeerat IRE.

n NAEVS. Ectlefiarum quoque Osrhoenae Provinciae & in urbibus regio-

,, uit illius conflitntarum litterae vifuntur . Seorfum vero BACHYLLI Co.u rinthiorum Epifcopi, ahorumqtie complurium epiflolae exiiant

.

Unde col-

„ ligere eft , VICTOREM per diverfas provincias encyclicam mifide

,, epiftolam, qua ab Epifcopis , quo die Pafcha celebrandum e(Te fen-

„ tirent, fibi fignificari petebat, eolque petitioni illius confenfilTe . „ Ad*ceptis totConciliorum epiftolis VICTOR Romanum ipfe quoque Concilium

habuit, in eoqne ledtis illis litteris ad POLYCRATEM feripfit. Namlicet EVSEBIVS primam omnium iftarum Synodorum Romanam me.moret , nullus dubito

,quin haec illas fequnta fuerit . Ia epiflola por.

io, quam ex Romana Synodo ad POLYCRATEM mifit , petiifTe VI.CTOR videtur, ut ille fuoruni Epilcoporum Concilium cogeret , eoPqne ad deferendam, quam hadtenns cum Judicis fervaverant, confue-

tudinem hortaretur: ni facerent , eos ab unitate Ecclefiae fe ablcidurumminabatur. Profedlo VICTOR non ita minaciter cum Aftanis egiflfet

,

nili prius de Ecclefiarum confuctudine , quemadmodum Synodorum in*

didione voluerat , certior fadus fuilTct . (^uamobrem vel ex boc capite

Roma-

( I) TILLEMONT 1 V» quoque i. V ICT >R. )

' TiLLKMOnTi VS

( T. TTl. ubi de VICTORE) a<l Ro- fervat, foh* .Ifionot a Romanis hacjneuot ha* litteras perferiptas fuifle.» in re diflenfilTe memorat, tun> ex A.confentit : DVGVETVS quidem £sea- NATOLIO laiodiieoe auiid Sjroi fubftrcnc. Ectlef. T. 1. itjf X.pag 17}.) Ec- annum CCLXXVI, Epifcopo

.qui apud

defiat fijriae htic indicari exiftimat, BVCHERIVM Pafcha die Dominicoquas contrariam Polacflinis

,

& Roma- ncct-Hario immolandu m admonebat .

nil in Pafchate celebrando confuetu. L't ut eft , Paloefini Epifcopi , II fo.dinem frftatas fuilTc S. ATHANA. Ium Syriae Ecclefii* heic dcnotsflent,SIVS in Lib. de Synodis tellificatur . infinita illa phrafi per emeti Fcciefiot

Sed ATHANASII quidem temporibus ufi nequaquam fuiflent; nec fane vi»

$yr«s Ecclefia* ad /tfianorum difei- deo , cur ad Syrti potius.quam ad

plinam deflexiffe conflat ; VICTORIS /.ijianei , quorum gratia potiftimum eaautem aetate Rcmenit in Pafchati* ce» exorta erat in Ecclefii* difeepratio ,

iebratinne confenfifie tum et EVSE- littera* ii fu.* mitti voluiffent.

BIO difeimu», qui ut re&e ( ednet.I

.

xxxviij DISSERTATIO I.

Ramum illa Synodus poli delatas Romam Synodales ceterarum EcclefiarutH

litteras differenda eft . Quid vero heic aut imprudentiae , aut teinerita.

tis nota dignum? Id enim nihil aliud fuit , quam eos paterne admo-nere , ut abjedfa Judaeorum confuetudine univerlae Ecclefiae regulam lo-

querentur . At vero POLYCRATES fuam le , fuofque diiciplinam fer-

vare velle obfirmate retcripfit, nihil Pontificis minis deterritus . Tumenimvero VICTOR A/iviotum pertinacia commotus, atque in concepta

de fidei apnd eos periculo fulpicione ab eorum litteris , ut djximus ,

confirmatus in illos feutentiam dixit . Anne vero inconfideratum , St

praecipitem in hac cauda fe VICTOR pracftittt,qui Afianos non ante

damnavit, quam in omnium Ecclefiarum eoirfuetudines inquifiidet , Con-cilii Romani fuffragia rogadet , minis illos ablferrere conatos fu iflet ? Sedluculentiora mitis, quem VICTOR praefetulit , animi argumenta pro-

mamus . Cogitaverat VICTOR a communione Afianot ablcindere,

quemadmodum minatus fuerat . Verum , inquit EVSEBIVS , haec non

amnii/ut pl iceb mt Epifiopis . Proinde VICTOREM ex adverfio birtati fiunt,

ut en pottut fientire vellet,quae paci caritasique ctgi proximum congruebant .

Horum praecipuus 1 RENAEVS fuit , cujus tamen litterae , unde luxmaxima huic caudae adfnlgerer , praeter unius fragmentum intercide-

runt . Quid porro VICTOR ? Scio dodtillimos viros BELLARMINVM ,

EARONIVM , PAGIVM , frnum de MARGA , SCHELESTRA-TIVM, TILLEMONTIVM, MASSVETVM IRENAEl editorem,F' aurificum de SIMEON IBVS , B 1NERVM in ea fuifle lententia , ut

VICTOREM nihil his deterritum excommunicationem iu Afianot tu-

lide exiftimarint. Malo ego cum HALLOIXIO. Henrico VALESIO,DAVL)IO ( 7 or».//. l/.fiur. univ. p. 458.) VICTOREM anatheiuatis

fulmen cohtbuide > lola fuae Patriarchalis communionis negatione con-tentum. Nam praeter adlata EVSEBII verba

, quae H urico VALE-SIO decretoria vila funt , abfeindere conatur , HIERONIMVS quoque

C 'k wr- illufir. c. XLIV. ) fatis id indicat , dum ait : Uruntur ( IRE-NAL.I) [fi a/ne ad VICTOREM Epi/copum ROMANVM de quafiio.

ne Pq/bbae tpifiu/ae , in quibus commonent , non fitcile debere unitatem Collegii

Jiindere s fiquidem V ICTOR multos ASIAE &ORIBNTIS Epifcopot , qui

dccimiquarta luna cum Judaeis pafieba celebr ibant , DAVlVAN' DOS CRE-DI DERAT. Exlfat quoque infignis ea de re EPIPHANII locus (_bter.

LXX ) ubi ait , POLYCARPI ( I. POLYCRATIS ) [fi VICTORISaetate quum Orientales ab Occidentalibus d/vtlfi pacificas afie invicem litteras

nullas adeiperent

.

Hinc enim difeimus , V ICTOREM , & Occidentalis Pa-

triarchatus Epifcopos cum Afiants communionem abrupifle , mtertnif-

fa lcilicet litterarum pacificorum communicatione , & fermenti ( leu pa-

nis benediiffus id fuerit, leu Euchariftia fub Pafchale tempus midio-ne (a), quin ,a,nen illos ab Ecclefiae unitate praeciderent. Sic enim-vero quaecumque de hoc VICTORIS & Afianorum difhdio apud EV-SEBIVM , ceterolque veteres Scriptores legimus , nullo negocio inter

fe fe conciliantur , ac vere 2 NICOLAO I. Q ep. IX. ad Aliib. lmp.

feri-

(») Vide tamen, quae in hanc cpfi. JiR. PP, re/. 10}.)tem COVSTANT 1 VS adnotat ( 7. 1.

Digitized by Google

C A P V T IV. xxxixfcriptum fnifle intelligunus : Afiiuot VICTOR a communione COLLEGII( feu Epifcopali ) feparavit . Neque tauien haec ipla Occidentalium Ec-

cleliarum cum Afianis Epilcopalis communionis intertaidio diuturuafuir.

Nempe , nt ait ANATOLIVS Laoaicenus a BVCHERIO editus ( p.444. )contentio quaedam exorta e/i inter eorum fuccrffares , VICTOREM fthcetRomanae urbis eo tempore Eptfcopum, & POLYCRATEM

,qui tunc in

Eptjcopis Afiae prim itum gerere videbitur , quae 1RENAEO tunc Galliae

par rit praejule rcdijfime pacata eft, ntrtfque partibus in fua regula perfeve-

tantibus , nec a coepto antiquitatis more declinantibus . IRENAEVS VI-CTOREM litteris, quae periere , certo edocuerit , nihil fidei timen-

dum, neque A/tanos id velle, nt necedario , & ex fidei regula Palilia

cum Judaeis celebrandum foret ; repugnare tantummodo, ne avitam,

atque a IOHANNE in re unius difciplinae adceptam coulhetudiueni

abijcere cogerentur. Qtiamobrem VICTOR , qui cauda potiflimum fi-

dei fe eam Afianis aufteriorem exhibuerat , eos iterum in luam Tuorum-que Epifcoporum communionem recepit.

VIII. Nunc cum illis res mihi erit, qui ad elevandam ApoftolicaeSedis dignitatem hac AJianorum controverfia abutuntur . Si laperent , in-

telligcrcnt,quae in hac contentione gefta funt , lucnlentidima ede Pon-

tificiae audoritatis argumenta. Ea primum eminet in tot Conciliorumad VICTORIS jullionem convocatione . Deinde neqne ex Epilcopis, qoi

VICTORI obftiterunt , quominus in Afiinot excommunicatione ani-

madverteret, neqne ex ipfis A/ianit ullus fuit, qui poteftatem Epifcopis

praecipiendi, eornmqoe,ft repugnareut , ab Ecclefiae unitate ablcinden-

dornm in VICTORE non agnoverit . Nam ut de Afianis primum lo-

quar , nonne POLYCRATES eorum antefignanns VICTORI relcripfir

,

qui fe majores erant, dixifie: obedire oportet Deo migit , quam hominibus ?

Is igitur ab illis VICTOR habebatur, cui obedire deberent, nifi VI-CTORIS mandatum cnm Dei julfione confligere falfo putafTent . Epifi

copi vero, qui ab Afiants confnetudine diTcrepabanr , nec tamen eos ab

Ecclefiae unitate fegregari probabant , VICTORI haud vitio vertebant ,

quod quam non haberet, porettatem Tibi vindicaret, fed quod legitima

potefiate male uti ipfis videretur : Muhi , inquit EVSEBIVS j VICTO-REM hortati funt , nt ea potnu fentiret , quae paci & unitati , caritatique

erga proximum congruebant. De IRENAEO autem ftngulariter ait: VI-CTOREM decenter admonet, ne integras Dei Ecdefias morem fibi a majo-

ribus traditum custodientes a communione abfeindat . Hifne abhortatiombus

,

haceine admonitione contenti findent , fi VICTOR non Ibam in hac

cauda potellatem fibi adrogaffet i Praeterea vide cum PERRONIO( R pl. a Ia refponf. du Roy de la grand Bretagne p. 340. j 8c MAIM-BVRGIO in epiltola fecnnda

, quam Ronunxe Ecclefiae nondum ini-

micus fub FRANCISCI ROMANI nomine vulgavit (3), quae pacis

exeni-

(?) „ Oe plus ce gra.id S ce Saint

,, Archevefque de Lion, n’ allrgue

„ pl* au Papc fnil exemple . & ce-

„ luy des autret Evcfquts des Gvo-,. Ics , afiembljs dans un Coucilc te-

„ nu pmir cet eflet, oi Irs exemples

„ des Concilcs de la Polrftine , de

,, Pont , de hrintbc , & bcaucoup d’

„ autres Provinces,convocju£s pour

,, la mtfine caufe, & qui s’attacliar.s

,, tcus

Haec porrocontrorerfii a t

iltutiraml mi Ro-minae Sc?i, au-

tforilatcm ma-xime t„c.c .

•• A«-

Digitized by Google

xl DISSERTATIO I.

exempla VICTORI IRENAEVS propofuerir j non fnum ipfias , 8iGallicarum Ecckfuriini , non Conciliorum > quae in Palaestina , Ponte

aliifque Chriftiinis Provinciis celebrata fuerant, fed ANICETI, Plf

,

HYGINI, TELESPHORI , & SIXTI Romanorum Pontificum , qui pa-

cem coluerant cum iit , qui adfc veniebant ex Ecdejiit , quae diverfa

difciplina utebantur. Cur hoc? nifi qnia illorum damnandorum poteftas

penes holce tantummodo erat . At non obfliterunt folum VICTORIEpifcopi , fed illum arguerunt , atque acriter perftrinxerunt . RVFI-NVS equidem, quae paullo antea EVSEBII de IRENAEO loquentis

verba recitavimus, fic reddidit: VICTOREM tamen ARGVIT , quod

non refte fecerit , abfcinicre a corpore Ecclefixe ttl tantas Eccle/iat

.

Sed

non COVSTANTIVS modo ( T. I. Epift. RR. PP. coi. 101. ) heic RV-FINVM ab EVSEBII mente aberrajffe monuit , fed etiam MAIMBVR-G 1 VS in laudata epiftola fecunda fcripferat : de dire, comme a /«/CAL-VIN , fuivmt r btftorien RVFIN, qu’ il /e rdprit fort ivgriment i c' ell

fuivre ttn bhitique Arien ,qui parte plus modejtemcne ; je veux dire d’

EVSEBE. Qpia tamen EVSEBIVS ipfe aliquorum, qui VICTOREMacerbius pe<ftriuxerant , epiftolas indicat , mirabor primum adverlariorutu

inconftantiam, qui quum VICTOREM quod aujterius cum Afiinis ege-

rit, reprehendant, Epilcopos tamen, qui VICTOREM, acerbius per-

flrinxerunt , commendent. Deinde quum inter eos , qui VICTOREMacerbius pcrflrinxerant

,

IRENAEVM BVAEBIVS appellet ,quem tamen

decenti ufum cum VICTORE admonitione fere continenter addit , ver-

ba illa acerbius perjlrinxerunt , feu quod alii vertunt, acriter reprehende-

runt , emollienda , atque ad mitiorem aliquam fententiam pertrahenda

effe nemo non videt. At certe , inquies , Ichifmatici ab Occidentalibus

Epifcopi AJhni habiti non funt . Neque vero haberi poterant,quum

eos ab Ecdefiae unitate VICTOR non abfeiderit . Occidentales tamenEpifcopi utiqne VICTORIS exemplo Sc autfloritate ab Orientalibus di-

vul/i pacificas illis litteras, nt ab EPiPHANIO adeepimus, aliquamdiu

nou mifernnt. Fac tamen, VICTOREM in Aftanot anathematis fenten-

tiam tulifle . Undenam DVPINIVS , undenam FEBRONIVS Atjanos

non fnifle ab aliis fchifmaticos habitos colliget ? Nam quod VICTO-RIS feveritas multis non placeret, eumque IRENAEVS , aliique Epif-

copi ad mitiora confilia traducere conarentur , id folum efficit , timuifle

illos

,

,, tous a Ii tradition Apoftolique

„ pour la cf lebration de Ia Pafque au

„ dimanche, n’avoient poartant pas

„ condamnh lel Evcfqurs d’ Afe :

„ mais il fe contente de luy produi-

„ re let exemples des Papet fes prf-

„ decefleurs,qui eflans dans les mef-

„ m;s fentimens que luy, n’avoient

„ pas nfanmoins encnre excommunie

„ ceux, qui fuivoieftt un autre couflu-

„ me . Ce qui fait voir manifertement,

„ qu’il croyoit,que Je pouvoir de

„ les condaraner appartenait au Pa-

„ pe. „ Haec MAIMBVRGIVS. Quodfi pnOea in Traflatu hiftorico it t' (ta-

blijfement , dei prtregatitet de 1’TgH-

Je de Rome eop.VIU. ambitionis, &vindiciae (limulis alius aliter fenfit,

nos illius miferebit,

cjufque cafum

lacrimabimur . Eo fcilicet prolapfus

ell, ut falli in rebus fidei Ri manumPontificem pofle ex hoc difciplinae

diffidio contenderit ; quo nihil ine-

ptius fingi poted . Crnfer Au&oremoperis inferipti it la Puifenec de 1' E-

g/ife f.

Digitized by Google

C A P V T IV. xlj

illos» ne fi VICTOR in fententia perflaret, & Afiani non refipifeerent,

inter fchifniaticos edent hi a fe connumerandi:quod quum aegre fer*

reot , VICTOREM de fuo dimovere confilio Audebant . Quid autemhoc demum ett , nifi vim Pontificiae excommunicationis agnofeere ?

Mirum porro efle non debet , nibil de fchilmatis incendio» quod quumpax brevi reddita fuerit, vix erumpens reftindum fuerit > nobis fuboievif.

fe. (Quamquam nae ii perridiculi mihi videntur , qui hoc diflidiom_.

oftentant , perinde ae fi omnia illius documenta nobis fnppererent :

quae fi aetatem tuliflenr , non dubito,quin vel ab eo indicando abfti-

nerent , quum in tanta monumentorum inopia Romanae ramen Sedis

dignitas , atque audoritas fele aperte prodat . Aliam AMORTIVSrationem adfert , cur Afiani a fchifmatis labe immuties evaferiut . ,,

„ Quum, inquit iUe ( 7*. ///. Elem. Jur. Ecclef. p. ia.) ad hoc ut ali-

„ qua fandio fupremi diredorit Collegialit dicatur edita nomine totius

„ Collegii, requiratur adcelfio & confenfus fere omnium membrorum,, Collegii i in ifto vero cafu complures infignes Epifcopi VICTORI,, quoad ruptionem communionis cum refradariis te oppoliterint , illa

„ ruptio communionis tentata vel intentata a VICTORE , non fo-

„ Ium reliquit inviolatam refradariorum communionem cum reliquit

„ in Oriente , & Occidente Epitcopis , fcd vim luam brevi amifit , vel

„ continuari & urgeri defiit in ipfa Romana Bcelefia . „ Nollem ra*

men haec viro dodo de calamo excidifle . Numquid enim Romanus

Pontifex diredor collegialit eft, nou caput 8c princeps Ecclefiae? N uin-

quid nomine Collegii Epifcopalis, non fuo & PETRI faadiones edit?

Numquid PETRO didnm a CUrifto:Qntdcumqite ligaverit fvper terram

Apofitlit probantibus , erit ligatum & iu coelit i Prodat AMORTIVS ,

ubiuatn Chriftus hac conditione promifla fua circumfcripferit . Sed mul-to pejora a DVGVETIO ( Conf Ecclef. 7 . I. dift. X. p. 176. ) traduntur.

Nimirum illi , quod VICTORI aliquot Bpiicopi repugnarim , argu-

mento eft . 1. Epifcopos caudarum , ob qua; excommunicatio infligere-

tur, judices fuifle . 2. potuifle illos euin iis , qui ab aliis excommuni-cati edent , communicare , ubi de fententiae iujudicia conftiriflct

.Quae

faue falfa quum fint,praefertim ubi de Romana Ecclefia agitur , a qua ,

ut ad Epifcopos Thejfaliae S. BONIFACIVS I. Icribebar , fe qntfque

ahfidit , fit cbriflianae Rehgionit extorrit ; inde enim , inquiunt Patres Aqui-

lejenfes m epiflola ad GRATIANVM, in omnes venerandae communit-

itis jura dimanant ; nihil praeterea cum Epifcoporum VICTORI re-

pugnantium molitionibus commmune habent . Hortabamur illi VICTO-REM , ut quae paci & caritati magis confentanea edent , fentiret :

qnod » judicis audorirate longe abefl . Neque VICTOREM ea de re

admonebant, quod ipfo invito in Afianomm communione perflare con-

tenderent , fed ne ab illorum communione difeedere Pontificis judis

cogerentur . Ubi enim VICTOR Patriarchalem faltem communionemcum Aftanit intermifit , eam qui obftiterant , Occidentalet quoque Epifco-

pi abruperunt. (4) Hadenus fumpfi, VICTOREM, fi anathemate-.

Aiianos perculidet , eos ab Ecclefiae nnitate abfeidurum fuifle. Nihil

Tom.l. F enim

C 4 ) Lunter ntntifibrotinm £ T. II. Piftnr. tdlt, lib. II. i*f. a, r.% *. O !•)

Digitized by Google

xlii D I S S E R T A T I O I.

^enim Catholicis aliud eft , Romanum Pontificem excommunicationis fen.

tenti* in quempiam animadvertere,quam ab Ecclefiae unitate ac com-

.page illum divellere. MOSHEMIVS qui hoc inficiatur, id ex paucis,

quae liiperfnnt , hujus controverfiae documentis difcere poterat . EV-SEBI VS ( lib. V cap. a4. Vale/. edit. ) de VICTORE ait: dasifquc litte-

rit nniverjit , qui Ulic erant , Fratret prq/iril/it , & AB VN ITATE EC-CLESIAE ALIENOS e/fi pronuna.at ; quod RVFINVS vertit : Litte-

ras mittit , quibus omnes fimul abfque diferetione AB ECCLESIASTICOFOEDER EJegregaret. PHOTIVS vero (Ribl.Crl.CXX. ) de IRENABOait, crebras illum ad VICTOREM litteras mififle , ne eb Pajck.itit dif-

Jinfionem AB ECCLESIA ( non Romana , ut MOSHEMIVS fotnniat,

fed univerfa,quam infinitum illud nomen defignat ) aliquot abdicaret.

Idipfum PHOTIO antiquior EVSEBIVS verbis, quae fupra adtulimus,

indicavit: VICTOREM decenter admonet , ne integras Dri Eccleftas . . .

.

a communione (Catholica, fen, ut RVFINVS iuterpretatus eft , a cor-

pore unitatis ), abfeindat

.

Quin ipfe IRENAEVS in epiltola ad VICTQ-_REM de ANICETO & POLYCARPO narrat , eos cura pace a fe in-

vicem difcellille , tam iis , qui obfervabant , quam iis , qui mmime ob/erei-

bxnt ,pacem, communionemque TOTIVS ECCLESIAE retinentibus . Qnor-

fum haec , ni/i quia VICTOR AJianes a pace communioueque lotius Ec

•

ile/iae fegregare cogitaverat ? Sed de hoc VICTORIS cum Aftanis dif.

fidio fatis multa diximus , nec pluribus opus eft , ut vel hinc fiprc-

mum jus Liturgicum Romano Pontifici vindicetur

.

C A P V T V.

Romani Pontifices jure fuo ufi funt,quum Ecclefias

faltemOccidentales ad Romanae Ecclefiae ritus addu-cere ftuduerunt : laepe tamen ritus a Romanis di-

verfos in aliis Ecclefiis prudenti oeconomiaaut tolerarunt aut permilerunt.

»ra>trtn> *om«. I. T T OC fummorum Pontificnnt ftudium , haec cura fuit , nt omnes

EP°"d!,«

JLJL faltem gentes, quae in occiduis partibus funt , traditiones & ri-

ftlac ritus fubta- tus Romanae Ecclefiae in ordine Midae, in Sacramentorum adminiftra-

*

Int ro<r^ctn-, 'one > *n Pfalmodia , ceterifque ad publicum cultum pertinentibus ani-

* "protculn- pleflerentnr . Id equidem ad Curiae Romanae artes refert Chrifliinus

k“* Godnfrerlus HOFFMAN in didertatione de Libris ceerem. & Rit. Ecclrf.

U Cur. Rom. ( p. 8. } jQuumqne , inq uit , rutis £3 caeremoniae maximam Religio-

nis partemfaciant,facile fujpicari ( Lutberano tamen Scriptori ) licet

,qmm

late fe illa rituum (3 caeremoniarum difdptina extenderit , & quam arcano

con/ilia per eam tacitum aliquo i imperium introduci potuerit . Sed RomawitPontifices HOFFMANNVS de fenariorum fuorum more audacidimecalumniatur . Si enim ad propagandos facri imperii fines Curia Roma-

J.iUtjJur

00 *m * ”* Ritus fuos quocumque gentium introducere laboradet , an non 0> ten-

taItum quoque Eccleliarum ritus maxime a luis dilcrepantes abolere ftu-

duidet ?

Digitized by Google

«

c a ‘P v t v. xiiij „

dilidet ? Atqui i*I a Rimanorum Pontificum confiietudiue plane alienum

vidimus. Vere BENEDICTVS XIV. in Con«itntione a MDCCXLII. ’ \pro Italo • Graecis $.9. ait: Orientalis Ecclefiae ritus > utpete non minima 1

tx parte a fundis Puribus ptofedi , vel a majoribat traiiii , fic animis Grae-

corum , aliorumqne infiderunt , ut Prnedecefioret neftii Romani Piiitijicet

filius , confitlliufque duxerint ritus bujufmodi , qua in parte nec fidei Catho-

licae adverfiuilur , nec periculum generant animarum , aut FcckfixtUcne dero*

gant honestati , adprobare, fiu permittere , qram illos ad Romanorum Caere»

maniarum uormam reducere. Certe NICOLAVSI. ep. 1

1

. ad PHOTI V

M

feribebat : de confuetudinibus,quas nobis opponere viji eflis , firibentei per

divefu Ecc/efiat diverfat effe eonfuetudines , fi illis canonica non obfiilit au-

doritas , pro qua obviare debeamus , nihil judicamus , vel eis refiflrmus .

lmmo Graecis ipfis , & Albmenfbus ritus Graeci inter Latinos decentibus,

tam Praelatis, Parochis, & Presbyteris faeculaTibus,quam Regularibus

& laicis, ut luis ritibus, atque obfervantiit , five confuetudinibus uti»

ac illos, ac illas obfervare , Mifialque & alia divina officia fecundumeorum antiquam confuctudinem celebrare libere , ac licite poflint , idemBENEDICTVS XIV. concedit, & indulfit > nec Jnper bis, addit Pon-tifex , a quoquam Latino Ordinario , illos ve! illorum quemlibet moleRari ,

'

vel inquietari permittimus i inhibentes omnibus & fingulis Praelatis , aliifque ,

ne quis ritus & coeremonias Graecorum in Concilio Florentino , vel alias ad-

probatas bhjpbemare , aut reprobare , fiu improbare aufit . Sed ne apud ipfas

quidem Occidentales Eeclefias fummi Pontifices fnos ritus invcliere tamacriter contenderunt , ut diverfas a fui* coeremonias omnes penitus abro-

gari mandarim. Nota eft epiftola S. GREGORII M. ad AVGVSTI-NVM, quem in Ang/iam miftt , nt illas gentes converteret j illi eniminterroganti , cum una quum fit fidet

, fini Ecc/efiarum confuetudines tam di-

verfoe ? ifi altera confietuio Miffarum cR in Romana Ecclrfia , atque altera

in Galliarum Ecclefiir tenetur ? Sic refpondit S. Pontifex : novit Frater-

.nitus tua Romanae Ecclefiae corfuetuiinem , in qua fi meminit enutritam . Sed

mihi placet , ut five in findi Romana , five in Gilliarum , five in quilibet

Ecclrfia aliquid tnvcnijii , quod plus omnipotenti Deo pqffit placere , filhcite

eligas , & in Anglvrum Ecclefi 1, quie adhuc in file novi eR , iu/ftutione

praecipua,quae de multis Ecclefiit colligere potuiRi , infindas . Non enim pro

locis res , fid pro bonis rebus loca nobis amanda fiat

.

II- Non negaverim tamen , Riminos Pontifices pro Patriarcliali in «indicitur

Occidentales Eeclefias jure curade , ut eadem quoad fieri poflet- R manatEcclefiae difciplina ab omnibus fervaretur . Verum fi Concilia, ut an-

tea vidimus, de rituum abolenda apud fuac gentis Eeclefias diffonantia

maxime adlaborarunt , quis Romanos Pontifices Canonum vindices re-

prehendat, quod ad camdem de medio tollendam curas adjecerint ? Hantrituum ia divinis officiis concordiam ( quod MABILLONIVS in Praefa-

tione ad libros tres de Liturgia Gallicana fcite monuit ) , magnopere cura-

runt , tefte CASSIANO, etiam primi vitae religiofae inRitutores : verentet

fciltcet , nequa in quotidianis Jolemnitalibus inser viros ejufiem culturae

confortes dijfimintia vel varietas exorta , quandoque in poflerum erroris , vel

aemulationis,fiu fchfmatis noxium germen emitteret, ut tpfe feribit in lib. II.

lufluuh cap. V. Quod vero hac diverfitate fublata , Romanae potiflimum

F a Eccle-

* /

Digitized by Google

«rtefertim Invi-

ao INNOCfcN-T II I. argumsa*(•

xliv DISSERTATIO 1Ecclefiae mores alienis fubftitui Pontifices ftudueriut

, graviflimis fane

de canflis faflom . Eas INNOCENTIVS I. in celeberrima ad DE-CENTIVM Eugubimtm epiftola XXV • complexus eft bis verbis . „ Qiiis

„ enim nefciat aut non advertat , id quod a Principe Apoftolorum PE-

„ TRO Romanae Ecclefiae traditum eft , ac nunc ulque cuftoditur, ab

,. omnibus debere fervari , nec fuperduci aut introduci aliquid , quod

„ auAoritatem non habeat , aut aliunde adcipere videarur exemplum ?

„ praefertim quum fit manifeftum , in omnem Italiam, Gal/ias , Htfpa-

„ «Vir, Africum , atque Siciliam , & infulas interjacentes , nullum infti-

„ tuifle Ecclefias , nifi eos, quos venerabilis Apoftolus PETRVS , aut ejus

„ fneccflbres conftituerint Sacerdotes . Aut legant , fi in his provinciis

„ alius Apoftolorum invenitur aut legitur docuifle. Qui fi non legunt

,

„ quia nufquam inveniunt, oportet eos hoc fequi, quod Bcclrfia Roma-

„ na cuftodit, a qua eos principium adcepifle non dubium eft, nedum„ peregrinis adfcrtionibus ftudent , caput inftitutionum videantur omit-

tere. ,, Duo heic INNOCENTIVS adtingit, quae ceterat Ecclefias

ad Romanos fetandos ritus veluti cogere debeant . Primum eft Romanae

Ecclefiae, cui, quemadmodum TERTVLLIANVS in fuis Praefcriptio-

niiui ( cap. XXXVI. ) loquitur, totam doffrinam Apoftoh (PETRVS &PAVLLVS) cum /anguine/no profuderunt , majcftas ac dignitas. Ad banc

enim ( verba funt IRENAEI lib. III. cap. 3. ) propter potiorem princi-

palitatem nece/e eft omnem convenire Esclefiam , hoc eft eos qui funt undique

Fideles , in qua femper ab bis qui /uut , undique con/ervata eft ,quae ab Apo-

ftolii eft traditio. Quae quamquam ad fidei decreta potiftimum fpe&ant

,

negari tamen nequit,quin magnam vim habeant , ut Romani ritus omni-

bus praeferantur . Quis enim non videat , Ecclefias facilius in una fi-

dei morumque concordia perflituras , fi eildem , quibus Romana Ecclefia

uteretur , caeremoniis , eademque facrorum forma,qua Romana , contine-

rentur? Hinc WALFRIDVS Abbas ( lib. de rtb. Ecc/ef. cap. aa. ) Et

Romani quidem , inquit , ufum obfervationum a B. PETRO Principe Apo-

ftolorum adeipientes , fuit quique temporibus, quae congrua judicata funt, ad-

diderunt . Quorum morem ideo in fueris rebus tam multae gentes imitantur ,

quia 0? tanti magiflerii ex capite Apftolico primordiis clarent , 6? nulla per

trbem Ecclefia aeque ut Romana ab omni faece baerefeon eundis retro tem-

poribus pura permanfit . Altorum eft ejufdem Romanae fedis cum ceteris

Occidentis Ecclefiis comparatae materna veluti auHoritas j nihil enim_>

aequius, quam quod Occidentis Ecclefiae ,

quum a Romana fuam origi-

nem ducam, matris fuae mores imitari maxime ftudeant . Hoc eodemargumento nfus eft S. LEO M. io epiftola ad univerfos Epifcopos per

Siciliam conftitutos,quos increpans

, quod Baptifmi Sacramentum mime

-

rofius in die Epiphaniae,quam Pafcbali tempore celebrarent

,

ait t §£uam cul-

pam nullo modo potudjfctis incidere , fi nnde confecrationis honorem adeepiftis ,

inde legem tetius obfiervaiiliac/umeretis , B. PETRI Apollol/J,'edes , quae

vobis Sacerdotalis mater eft dignitatis , tjffbt Ecde/iafUcae magilira ratio-

nis . Nec aliter S. GREGORIVS M. lib. VII. epift. 32. ad DOMINI-CVM Cartbaginienfem Bpifcopum fcripfit : Scientes praeterea , unde in

Africanis partibus fumpferit ordinatio Sacerdotalis exordium , laudabiliter agi-

tis , quod Sedem Apoftolicam diligendo ad ojicii veflri originem prudenti re-

corda.

Digitized by Google

• C A P V T V. xlvcariatioue recurriiij . Hinc porro terti* ejufdem in ritibns cum RomanaEcclefia convenientiae caufTa veluti fponre fua enafcitur , Rimante nimi-

rum fedis in reliquas Occidenti: Ecclefias jus Parriarchictini . Nam ui

a viris dodlis animadverfum eft , Provinciis ab INNOCENTIO heic in-

dicatis fi Germaniae primae , & fecundae Britanuiarumque Ecclefiae , ab

HILARIO in Libro de Synodis inter eas» quae una fidei communioneac focierate cum Gallis copulabantur , receniae adjungantur; tum etiam

variae Illyrici Provinciae , quas idem INNOCENT 1 VS ep. XIII. n. a.

fuam in eam vicem RVFO committens appellat ; dioecefeon , quae ad

Romanum Patriarchatum adtinent , fatis adcurata habebitur enumeratio.Quum ergo nemo Orientales Patriarchas culpet > quod litarum dioece-

fium Ecclefias ad ritus principis Ecclefiae traducere conati fint , (ed

folum Couiliiiiin pohtano vitio vertatur , quod aliorum pr. eterea Patriar-

chatuum Ecclefias Confianiinopoliianis moribus parere contra fas coege-

rit > quis Occidentis Patriarchae Romano Pontifici fuccenfeat , fi eodem»qno Oritniis Patriarchae, jure in dioecefes fibi obnoxias utatur?

III. Inventus tamen cft no/iris temporibus , qui hac quoque in re

fummi Pontificis auAoritatem enervare conatus fit , 'JutHnus FEBRO-NIVS. cujus haec funt verba £ T.I. cap. V. f. a. p. 278. ) Habuerantpraeterea , 03 habent diveifae nationes 03 figulares Ecclefiae pro particula-

ri fuo regimine fingulares tifits legcfquc , laudabiles utique 03 inviolabiles ,

dummodo communibus Ecclefiae 03 eflentialibus confittalionibus non repu-

gnent i his derogare non creditur ejfc in potejlatt fummi Pontfuit . Equidemfi magnam in hnjufmodi abrogandis confuetudinibus adhibendam efiTe aRomanis Pontificibus prudentiam , ne ob adiaphoros ufus pax Ecclefiae

turbetur, FEBRONIVS dixiflet, 11011 repugnarem; quamquam hoc il-

li monitore, ut poflca videbimus, non indigebant . At POTESTATEMfummi Pontificis FEBRONIVS in dubiotn vocat . Quid ergo 1NNO-CF.NTIO hanc fuae fedi audloritatem vindicanti reponet ? Audiamus.Imprimit hic ( INNOCENTII difeurfus laborat fundamento , quum vete-

fimi/c non fit , alium Apfi.lum praeter PETRVM tuto Occidente Ev.tuge/inm

non pracdicaffi , aut injlitmf/i Ecclefias . Deinde etiam ejfcfta earuit inten-

tio Papae INNOCENTII > quod irrefragabililer evincunt Mifa Ambrofia-na, Mozarabica , (fi Gallicana. Ita ille ( pag. 175;. ) Papae! Quod a.

CCCCXVI. INNOCENTIO I. adeo verum vifum fuit , ut Occidentales

Ecclefias ad origines fuas , quas a PETRO ejufquc fnccefToribus repe-

tere abnuerent,proferendas paene piovocarir , id ne verofimile quidem

habuit FEBRONIVS a. MDCCLXV. At cuinam veteres Ecclefiarutn

origines exploratiores dicemus? XVIII. faecali Jureconsulto , an quin-

dii ineuntis faeculi Scriptori , ac Romanae Ecclefiae Pontifici a cui pluri-

ma in fuae hujus Ecclefiae cartophylacio praelio efle poterant facrarumantiquitatum monumenta ? Adde confidentiam , qua fapientilliraus Pon-tifex loquitar : aut legant

fi in his provinciis alius Apofio/ornm invenitur ,

aut legitur docui(fi . fi non legunt,quia nufquxm inveniunt (fic. Credam-

us ego , id INNOCENTIVM tam firmiter adferturnm futile , ni fi res

ita nota , ita teflata , ita manifcfla fuiflet , ut ne dubitari quidem deilla ab inimico homine poffet ? Haec ad primam illam Eebroniantu re-

fponfionis partem refellendam didla dfe volo . Quod autem adverfarius

addit.

qoed fRHRO-NI VS loWln& inepte refellit

Digitized by Google

xlvj D I S S E R T A T 1 O 1.

addic» triitm rjfcflrt carulpi intentionem Papae INNOCENTU adeo noairrefragabiliter evincunt Alifft Anibrofiana , Mozarabica , & Gallicana , ut

folum offendant, ipfum INNOCENTI! nec propofitum , nec mentemfu i fle adfequutnm . Numqnid enim de Miflis Ambrojixna , Gallicani , &Mozwabica abrogandis INNOCENTIVS laborabat ? Tunc eninivero

quod illae multa poft faecula perftiteritlt , etiam efeRu cartitjje intentio

•

nem Papae INNOCENTU vere diceretur . At aliud omnino 1NNO-CENTII confilium fuit. Neque in tota illa epiflola vel verbum invenias,

quo illae Miflae notentur. Immo aliquid in ea eft , quo litnrgiae illae

tueri fe pollent . Recolat FEBRONIVS illa INNOCENTU verba , nec

Jiipetinduci aliquid , quod au florit atem non habeat . Quid haec qmefo fi-

gni/kant ? Id unum , fiquid intelligo , nihil in Romanis ritibus a PE-TRO traditis addi aut demi debere, nifi quod magna Si imprimis gra-

vi autfloritate firmetur. Quod igitur ejufmodi audloritatem haberet, Ro-

n,a"‘ l ritibus fuperinduci INNOCENTIVS non aegre ferebat . Quidkralianaa Moit- ergo ad FEBRONII inftitutum Mtffa Ambrofiana , Alozarabica , G? Gal-

«»«**,<l

t‘ciut ? Nihil omnino, nifi forte illas FEBRONIVS velit ex iisfuifle,

qnae auRoritxtem non biberent ; quod (ane non minus tetnere , quam in-

Icite pronunciaretur .

cukTxTf‘lec5“. IV. Ceterum quod INNOCENTIVS nec urfit, nec cogitavit , poft-

modum Liturgiae Gallicana Si Mozirabica Sedis Apoftolicae auAoritate

exoleverunt. Ac de illa quidem facile id eftconijcere. PIPPJNVSpri-mnm in Galbcauas Ecclefias cantum Romanum induxit, nt docet PAVL-LVS Papa I. in epiftola ad ipfum , cui Antiphouxle , Si Rjponjhle mit-

tit . Inhaefii Patris veftigiis CAROLVS M. , qui cantum Romanum in

Ecclefi* Francica adhiberi variis ediftis jnflit . Narrat haec late Mona-chus Lngtlifmenjit in vita CAROLI M. », Mox petiit Dominus Rex,, CAROLVS ab HADRIANO Papa Cantores, qui Franciim corrige-

„ rent de cantu. At ille dedit ei THEODORVM ,& BENEDICTVM,i Romanae Ecclefiae do&iflimos Cantores, qui a S. GREGORIO ( II )„ eruditi fjerunt , tribuitque Anriphonarios , S. GREGORII ( non fe-

,,-cundi nuper indicari, ut perperam collegit ECCARDVS Rer. Fran-

n cie. hb.25. 12. p. 717., fed M. ) quos ipfe notaverat nota Romana.

», Dominus vero Rex CAROLVS revertens in Franciam , miftt unum,, Cantorem Metis civitate , alterum in Sueffionis civitate : praecipiens

,, de omnibus civitatibus Franciae Magiftris fcholae Antiphonarios eis

,, ad corrigendum tradere. CorreAi funt ergo Antiphonarii Francorum ,

,, quos unufqnifque pro fuo arbitrio vitiaverat , addens vel minuens ,8i

„ omnes Ft unciae Cantores didicerunt notam Romanum. ,, Non id ta-

men fatis CAROLO fuit , fed Sacramentarium Gregorianum , Romanae

fcilicer Liturgiae librum a GREGORIO M. adornatam ab eodeui HA-DRIANO Pontifice petiit , impetravitque , teftante ipfius HADRIA-NI epiftola , quae eft otftogefima fectinda Codicis Carohni , in qua haec

verba . De Sacramtntario -vero , a fanRo Praedeceffore noflro deifluo Papa

GREGORIO dtjpofito , jam pridem PAVLLVS grammaticus a nobis eum

pro vobis petiit , & fecundum JiuR.ie noth ae Eccle/iae traditionem per 10-

HANNEM monaebum atque abbatem civitatis Ravennatium vetitae re-

gali emi/imas excellentiae

.

Inde poftmodum CAROLVS ediiflo fancivit,

nt

Digitized by Google

f C A P V T V. xlvij

ut unufquifque Presbyter Miflam celebraret ordine Rontano , ut legitur

in Capitularium lib. 5. cap. 371. novae editionis, alias at 9. Hoc autem fi-

ne temeritatis nota cum MABILLONIO ( Prae/. in Liturg. Gtllic.') di-

cere licet, HADRIANVM id egiflc apud CAROLVM > qui ultro »

ut Romano Pontifici gratificaretur,petenti adnuerit

.

V. Ad Moxarabicam porro quod adtinet , fuit illa primum a IO-,|t , ri flerl)#

HANNE X. probata ; de quo AGVIRRIVS ( T. III. Cone. Hifp.p. 174.) xi fuhiati futi

hoc exhibet Toletanum monumentum a Jobanue PINIO ( in Trabi, de

Litnrg. ant- Eifp. cap. V. j. 2. ) diligenter expenfura . ,, Quo tempore

„ ZANELLVS presbyter revercntillimus & prudentiffiinus a praefato

,, Papa IOHANNE ad Eifpaniat eft mi (Tus , ut flatum ecclefiae Rcli-

,, gionis ejufdem regionis perquireret , & quo ritu minifteria MifTarttm

,, celebrarent, diligenter perquireret, Si comperta fideliter Apoftolicae

,, fedi referret . Qood iojuntftum fibi officium praefatus ZANELLVS* presbyter folerter complevit, & Eifpviits veniens, omnem ordinem

„ ecclefiaftici officii , Sc regulam conlecrationis Corporis Si Sanguinis

,, Domini Noftri Jefu Chrifti perfpicaciter perferutatus requifivit . Ca-„ nones Sc omnes libros Sacramentorum perlegit . Quae cuntfta Catho-

„ lica fide munita inveniens exultavit , & domino Papae IOHANNI,„ Si omni conventui Romanae Ecclefiae laudaverunt , & roboraverunt

.

,j Et hoc folum placuit addere , ut more Apoftolicae Ecclefiae celebra-

,, rent fecreta Miflae . Ergo hac aufloritate manlit ratum 8c laudabile

„ officium H.fpinae Ecclefiae , ufque ad tempus domini ALLXAN-„ DRI fecundi Papae . „ Ab hoc deinde Pontifice a. MLXIII-, ut

in eodem AGVIRR 1 I documento legitur ,, Cardinalis HVGO CAN-„ D 1DVS vocatus .... miflus iljp iuiam -venit , officium Ecclefiae .

„ ejus a fnpra nominato PP. IOHANNE laudatum vel roboratum ever-

„ tere voluit , fed Apofiolica aucloritate munitum 8c confirmatum in.

„ veniens, intatflum , ut invenit , reliquit . Cui Cardinali fuccedentes

„ quidam Cardinales alii, hoc idem facere laboraverunt; fed nullo nto-

,, do facere potuerunt . Pro qua re lTfpaniarum Epifcopi vehementer

,, irati , conlilio inito tres Epifcopos Rimam milcrunt • fcilicet MV-„ N IONEM Calagurritanum, &EXIMIVM Aneenfem , 8c FORTVN A-TVM Almenfem . Hi ergo cum libris officiorum WJfaniarum Eccle-

„ fiarnm fe Domino Papae ALEXANDRO in generali Concilio prae-

„ fentavernnt, obtulerunt, id eft, librum ordinum , & librum Mifla-

„ rum , Sc librum Orationum , & librum Antiphonarum . Quos libros

„ Dominus Papa , & omne Concilium fufeipiens , diligenter perferu-

„ tantes, & Tagaci ftudio perquirentes, bene Catholicos , &nmnihae-„ retica pravitate mundos invenerunt : & ne qnis amplius officium_,

„ Hjpanae Ecclefiae inquietare vel damnare , vel mutare praefumeret

»

,, Apoftolica audloritate prohibuerunt , Sc etiam interdixerunt : & data

n benediAione fuper praefatos Epifcopos, cum laetitia ad propria re-

,, dierunt . ,, Anno quoque infequente quum tres Eifpaniarum Epifco-

pi ad Mantuanam Synodum libros Gothicos Rituales detuliflent , hi abeodem ALEXANDRO Si univerfo Concilio cogniti funt , inventique

orthodoxi. Quum tamenJhggcrentibus rcligiofis viris GREGOR 1 VS VII.,

nt ipfe ait in cpifiola ad ALPHONSV.M Caiiellae Regem, didiciflet,

Digitized by Google

xiviij DISSERTATIO I.

in Moi traLici ritus libris quaedam contra Catholicam fidem inferta ejje ( t } ,

nihil non molitus cfl , ut abrogato eo ritu Rom.utam H'jj>atticae Ecclejiae

ample.

( i 5 Nolim hl* GKEGORII ver-

bis FEBRONIVS quifpiam ad calu-

mniam erroris in judiciis, quae do-

gmatica appellamus ,Romanis Pontifi-

cibus impingendam abutatur , Quei

enim, fortafTis inquiet ille

,quatit»

r

ccr.tra catholicam fidet HifpJno officio

inferta adfirmare GREGORIVS po-

tuit, quum IOHANNES X. Et ALE-XANDER H. proximus e/us decedor

nihil in eo uon orthodoxum elTe a.

gnoeerint, ac declaraverint ? Aut er-

go hi errarunt ,aut ipfe . Utrumli-

bet autem eligamus ,in fafto dogma,tico , cujufmodi e(l de Libri cnjuf-

piam orthodoxis judicium , Ramamerrare polTe Pontifices colligetur .

Sed bene efl; fi res attente perpen-

datur, Talea erit horum omnium Pon-tificum de officio Mozarabico lenten-

tia . Animadverti igitur velim , GRE-GORIVM VII. dum hac de re pri-

mum ad SANCIVM /dragoniat , dein-

de ad ALPHONSVM Capellae Re-gem , atque eumdem SANCIVM a.

MLXX1V. litteras daret , nihil de of-

ficii Mczorahici erroribus refflae fidei

adverTentibus meminide . Eos folum

hortabatur, ut Romanae Ecctefiae or-

dinem & officium reciperent , non

„ Toletanae, vel cujuslibet aliae , fed

„ iilius, quae a PETRO & PAVL-„ LO fupra firmam petram per Chri*

„ dum fundata c(l, & fanguine con-

„ fecrata ; cui portae inferi , ideft lin-

,,guae haereticorum

,numquam prae.

„ valere potuerunt , ficut cetera re-

„ gna Occidenti t & Septtmtrionit , te.

,, neatis . Unde enim non dubita-

„ tis, vos fufeepide religionis exor.

„ dium,redat etiam , ut inde reci-

„ piatis in ecdefiadico ordine divi-

„ num officium : quod INNOCEN-„ TII Papae ad Eugubinum dire£la_>

,, Epifcopum vos docet epidola;quod

„ HORMISDAF. ad Hifpalcnfem mif-

,, fa decreta inlinuant ,quod Ttleta•

„ num, & Brecorertft demondrant Con-

,, cilia;quod etiam Epifcopi vedri

,, ad nos nuper venientes juxta con-

„ (litutionem Concilii per feripta Tua

„ facere promiferunt, & in manu no-

„ Ara firmaverunt . „ Nihil quoquea. MLXXVI. de hujufmodi erroribus

monuit GREGORIVS,duin ad SI-

MEONEM Hifponiarum Epifcopunufortade (quod 1’iNIVS fufpicatus ell)

Oceenfem

,

fcu siucenjem epidolam A-poftolici Audii plenam

,ut Romanum

ordinem per totam Hifpaniam , (fi Gal-liciam

, (fi ubicumque ptffet , in emnthnt

rcBiut teneri curaret . Neque propte-

rea mirandum cA , fandum Pontifi-

cem Mozarablcl officii,cujus errores

nondum notaverat,

abrogationem.»tanto conatu urfide . Nam ALEXAN-DER ipfe fecuniut ,

qui ejus officii

libros Catholicos ede pronunciave.

rat , Audio omni apud /frogeniat Re.gem,immo & apud liariinoncnfem Co-mitem RAYMVNDVM contendit

,cf.

fecitque,

ut in ejus ditione Roma -

nui ordo Toletano abolito deincepsfervaretur , iis utique de caudis

,quas

nuper a GREGORIO in litteris adSANCIVM & ALPHONSVM audivi-mus . Solum a. MLXXX. in aliis ad

eumdem ALPHONSVM litteris quae-

dam contra Catholicam fidem Hljpono

officio inferta fuide GREGOR I VS dn-

luit . Sed vide ; non ait GREGO-RIVS , fs in Mtzarabieit libris hofce

errores deprehendide , fed fuggerenti-

hui rtligitjpt virit Id didicijfe • Nimi-

rum quum GREGORIVS in Hifpa-

niam RICHARDVM Cardinalem,&

Abbatem Mcffi.ienfcm

,

nt ritum Me*zarabicom aboleret ,

legatum fuummifidet , reAitiC RICHARDO RO-BERTUS Cluniacenfit Monachus ,

de

quo idem GREGORIVS in epiftola

ad HVGONEM Abbatem Ctumacen-

Jtm acriter conquedus elt . Nihil ita-

que facilius, quam ut Monachi,quo

ROUERTI invidiam a fe depellerent

,

ac Pontificis fludiis faverent ,lega-

tum

Digitized by Google

C A P V T V. xlixampledterentur C a )> atque id effecit , fex tantum in Toletanis Ecclefiis

MazaraUcae Liturgiae Miniftris remanentibus . » Poftea vero quam , in-

» quit BUfitts ORTIZIVS , hominum illorum ( Moiarabum ) (oboles j

» nt res mortalium lbnt ) imminui in dies atque deficere coepiflet ,

» fimul & eorum ritus Ecclefiafticus fenfim labi , concidereque adpa-» rebat , ac vulgaris facrorum confuetudo in eorum etiam Ecdefias «

« paullatim irrepere , adeo quidem ut memoria noflra nonnifi paucis

n quibufdam fiatis feftiique diebus , eo ritu in illis facrificaretur : ita

3) quum ritus totus in oceafum jam proclivis , propediemque interitu-

33 rus videretur , Francifcus XIMENES Archiepifcopus ( Toletanus )33 ur erat vir ille fervens admodum religionis enitor 3 prifcarumque cae-3> remoniarum ftudiofiffimus illius inftaurandi curam 3 cogitationemque3» fufeepit. „ Effecit ergo , ut in fex Mozarabicis , quae Toleti funr .

prodi excepti*

paroeciis vetus Moztrabicut ritus lervaretur , ac praeterea > ut ait JV-E<xlefil '

LIVS II. in prima Conftitutione , de qua mox dicam. Officium praedi-flnm ( Moxarabicum ) in quadam Ctppella fita in c/auftro Ecclefiae Tole-tanae Q facellum appellant Corporis CbriiU ) aufloritate

(_ordinaria ) in-

flituit , ac tredecim perpetuos , feti amovibiles ad nutum Arcbiepi/copi ToletaniCI pro tempore exifientis cappe/lanos

, qui dtflum officium juxta antiquam ordi-nationem debite celebrare tenerentur , & unus eorum Cappe/lanut major , /euabbas nuncuparetur & alus praeeffet , & didam cappellam regeret , fcf guber-naret , deputavit , adfignatis congruis redditibus . Haec autem a IVLlO II.

Apoflolicae Sedis ainfloritate confirmari curavit . Duplex enimvero exftathac de re IVL 1 I diploma, qnod PINIVS £ Cep.Vlll. §. 3. (fi 4. ) re-citat, alterum a. MDVIII. xi 1. Kal Otflobris , alterum a. MDXII. duo-decimo Kal. Februarii editum . XIMENII exemplo cum Sa/mauticae an.MDXVII. in aedicula S. Salvatoris , tum Vallt/oleii in Taedio majorisparoeciae S. MARIAE MAGDALENAE conftitati fnnt Sacerdotes, quialiquoties in fingulos annos Miffam Mnzarabieo ritu celebrarent . Necdubito

, quin quemadmodum Vall.foletanam probavit PIVS IV. Contti-tione data xiv. Oflobris an. MDLXIV. ita & Salmanticenfem Inftitutio-nem LEO X. confirmarit , licet nulla Leonianae Conflit titionis apud

Tom. /. G PI-

tum five ex veteri fama, quae de vi-

tiati* ab ELIPANDO, & FELICE

Mesoraburn codicibiu perdurabat,five

ex privata ipforum opinione de hujuC-modi erroribus admonuerint; Legatusvero Pontificem . Cnnijcere igitur bisadeepti* GREGOR JVS potuit, decef-fore* fuos JOHANNEM X. & ALE-XANDRVM II. ab Hijpttnlorum Epif-copi*

,qn! libros ipfit examinandos

detulerant, callida codicum ad id flii-

dinfe emendatorum oblatione deceptosfuifle ; revera tamen alios omnino co.dices , in quibus aliqua exflarent cen-tra Catholicam fitm , Hifpauii in ufuefle . <^uae fi ifta gella funt, ut longe

verifimillimum videtur, ubi heic GRE-GORIf dogmaticum de libri* Meta-rabitit judicium

, quum ipfe nec illo*infpexerit, nec in errores fibi a Rcli-giofis illis viris delato* accuratiusinquiri juflerit ? NuJ/u* quoque eritGREGORII cum fuiidecefToribu* con.ffiflus

,quum hi de libri* fibi obla-

tis judicarint ; ille de libri*, quo»

in priore illo examine ad Xeaanomeffugiendam condemnationem vel dif-fimulatos

,vel per fraudem corrcflo*

fuiife exiftimabat

.

( a ) Vide PINIVM f m Tr*H-dt. eep. VI. §. }.Jtqq. )

Digitized by Google

Atnbrofiana dc-

Itom HR* TP.

adnoentlbusum*irnuift cft

I DISSERTATIO 1PINIVM , qui ( cap. VIII. j. g. ) Pinuum indicat» mentio occurrat,

itaque Mouuabicu Liturgia , quae Sedis Apoftolicae auctoritate fublata

fuerat, rellituta fuit, ac paucis iliis in Ecclefiis fcrvata

.

VI. Ambrqfitua , qiue tertia «ft a FF.BRONiO memorata Liturgia,

etiamnum perflat , fcd Romanae Sedis autdoritare . NICOLAVS quidem II.

ritum Ambro/i.mttm S.Petri DAMIANI opera fepprimere in animo ha-

buit, ut ex SIGONIO £ de Regno Italiae Ub. IX..') refert SALA ( ad

BONAE Ub. I.cap. X.p. 183.); „ Attamen , inquit idem SALA , quum,, ipfe Cardinalis OJHeuJis ( Petrus fcilicet DAMIANVS ) epiftoia

„ quadam apud enindem SIGONIVM loco citato laudata exhibniEet:

» quod in EcArJia Mediolanenfi non efi novum , quae femptr diverjt 4-gm i-

,, sit homines habuit , initio ab AVXENTIO inckono, AMBROSIO,,, idemque dum in Infnbria confideret, didti Cleri Medhhnen/ir ordinent,

,, Si majeftatem admiratas caeremonias in facris officiis celebrandis fua

„ pracfentia ratas habuiffet , ritus ille permifTus ell , & in litae in-

,, dilutionis obfervantia reliditis . „ Gravius periculum ritui Ambro/iuio nonab ApoftolicaSede , fed a Mediolauenfi cive imminuit. Nempe novimus,

( qn'‘d idem SALA ex Bernardint CORIO birf. Mediol.pxrt. V. Si SPON-DANO ad .in. MCCCCXL. narrat p. 153.);, quam P.rautlt CASTIL-„ LIONAEVS Card. Medio/. 8i Epifcopus Placentinus ab EVGENIO,, IV. Sedis Apoilolicae Legatus niifTus, ut ititer ipfuni, Si PHILIP-„ PVM MARIAM VICECOMITEM hifnbrum ducem pacem firmaret

,

„ qui etiam Abbas erat Monafterii S. AMBROSII Medio/anen/ts

,

iu ani-

„ tno haberet odicitim Amhrojitnum abrogare , Si Hom inum introducere ,

„ primum ejecifle illinc Monachos Cifiercienfes , qui ab initio fundatio-

>, nis ipforum ordinis ibi collocati fuerant , atque eorum loco Carthu-

„ furnos introduxifTe ; ied quum ea re Medio/inenfes offenfi ad Ducem re-

„ eurriflent , ilqne abire extemplo Cmbuficnfcs fub ignis poena (nflifler

,

„ Cardinalem alia via tentata , a Praepofiro Ecclefiae S. THECLAB,, adeepide codicem Ritus Ambrofiani ejus cnflodiae concreditum

,quem

,, ipfemet S. AMBROSI VS compofuide ,& Icripfide fertur , atque in fc-

„ do. Natalis Domini rem divinam in Altari maiori Romano ritu cele-

„ brare curafTe ; cives hoc ipfo ad Cardinalis aedes cum facibus advo-

„ JalTc , minas incendii ingeminantes, ni Codex redderetur . Eo terri-

,, tum Cardinalem , illum e fene/lra projecifle , ac poflridie Meito/m»

,, exeuntem, nuinquam amplius eo reverfum efTe. ., Novum hic ritus

diferimen fubiit , quo tempore S. Carolus BORROMAEVS patriam

fandlidimis legibn9 regebat . Romae enimvero tunc de eo ritu abrogandocogitabatur. Ut id praeftamidinius ille Antifles inaudiit , plurcs , qua:

in Vaticina Bibliotheca adfervantur , epiflolas , praefertili) ad NicohumSPECIANVM Protonotarium Apoflolicutn ibi negociorum tuorum aflo-

fem fcripfit, follicite curans, ut ipfe retineretur, & confirmaretur : &revera ejus pro ritu luae Ecclefiae lervando ftudium irritum non fuit ,

obtinuit enim poflulata , quemadmodum legitur in ejus viti . Hinc San-

dius idem Cardinalis Ecclefiae Tuae Ambrofim ic ritus religiole poftrnodmneonfervavit , ca praecipua, ut dicebat, ratione, quod non Mediolaiieufet

folnm , fed iudloritate , & ad probatione Pontificia Rmaui edent, 8i Apo-ftolici . Itageflorum ejus Scriptor CAROLVS a Bifihca PETRI Qcap. 37. )

Digitized by Google

C A P V T V. Ij

apud SALAM, cujos fere verba erfcripfimns . Vides ergo iis ipfis Gtf-

Hennae, Mosarabicae , & Ambroft.anae Liturgiae exemplis , quae ad IN-NOCENTII I. infirmandam amSoritatem PEBRONIVS protulit , /?»-

minorum Pontificem jus Liturgicum mirifice ftabiliri; Hoc

VII. Sed & hinc animadvertere licet prudentem eorumck-m Romana- prudenti Ita.pp.

rtim Praefulnm in hnjus fui juris ufu oeconomiam . Noverant nempe po-

pulos e receptis fuis confuetudinibus nonnifi aegerrime divelli . „ Quod fummem pop«-

,, fi, inqoit fapientiflimus Card. BONA ( Itb. I. c*p. VII. f 4. ) robur ad-

„ cedat praejndicatae opinioni ex coram ftnftitate ,quos veluti Aufto- direiiendorun.

,, res rituum fiiorum colant , vix locus relinquitur contrariae perfuafio- *4cul“«m ;

„ ni , omnem inobedientiae & pervicaciae notam eluente praetextu pie»

„ tatis & Religionis . Hanc reddit rationem SOZOMENVS ( hb. VII.

„ cop. XIX. ) cur plerique femel lufceptis ritibus pertinaciter inhaeferinr ,

», quia videlicet ob reverentiam vel eortim>qoi illos ab initio introduxerum,

„ vel eorum , qui iftis fucceflernnt, praevaricari fibi nec licitum , nec toie-

„ randum effe putabant. SequiturSOZOMBNVM NICEPHORVS lib.ia.

m cap.34 .Tales, inquit , dtjfinfiones iu Eeclefiit i nvaluijfc opinor , reverentia e»~

„ rum ,qui eis ab initio praefuerunt ,& qui illis deindeJnccefferuut . Nam ii tam-

,, quam leges qttafdam ab il/it adeeptas per manut posterit tradiderunt i non fatis

„ pirtm , vequeferendum effe arbitrati ,fi traditiones , in qttibnt educati efjent , non

,, honorifice colerent, fed contempiim reijcerent . Adcedit alia ratio ex ipfa

,1 vi & potentia confuerndinis , qnae quum inveterata eft , vix poteft

,, vinci . Ideo homines vindices ede folent , 8c acerrimi propugnatores

„ legum, 8e caeremoniarum, quas a Majoribus adcepernnt , 8i quum

„ iis innutriti (int , non facile poffhnt ab carum ufu divelli . Omnes» denique in his > qnae fidei non adverfentnr , abundant in proprio feu-

„ fu , adeo ut nec innAi viri ab hac communi mortalium adfedHone

,, immunes fuerint. Cui diflo fidem praeflat AMEROSIVS ( hb. i-de

,1 Sacram. Cap. I. ) In omnibut , ait, cupi* fequi Ecclefiam Romanam , fed„ tamen (3 nos homines feufttm habemus j ide* quod alibi reftins fervatur , (3

„ not reSte citftodtmut . ,, Recole quae fnpra Card. CASTILLIONAEO,quum Ambrofiannm ritum de medio tollere adgreffits fuifler , eonrigiffe vi-

dimus . Graviffimas quoque rorbns in Hi/bartiit exortas Icimus , dumALEXANDER II. & S. GREGOR IVS M. Mmarabico ritui Romanumfubftitnere ftnduerunt . Has quidem omnes difficultates vicit interritus

GREGORII animus, juvante illius conatus Regom Hi/pauorum pietate.

Sed ut obluAantium Hfpanorum pervicaciam frangeret , non tam rimsdiverfitas, quam fidei cura GREGORIVM impulit . Nam pro tempo-rum illorum conditione perfuafum Sandlo Pontifici fnerat , Hfpanot fub •

*

Chriftianae Religionis apnd eos primordia Romanum ordinem ufurpaffe , .

a qoo haereticorum , 8t Saracenorum fraudibus ac vi defeiviffe . Perfpi- *- “

cnum id eft ex ea, quam ad ALPHONSVM Cijtellae Regem a. MLXXFV.dedifle diximus epiftola . Hoc enim eft ejus initium . ,, Quum beatus

,, Apoftolus PAVLLVS Hi/fimiam le adiifle fignificet , ac poftea feprefn

„ Bpifcopos ab urbe Roma ad inftruendos Hifpantae populos a PBTRO„ & PAVLLO Apoftolis diredlos faifle.qni deftrufla idololatria ehrifHa-

,, nitatem fundaverant , Religionem plantaverunt , ordinem 8f officium

,, in divinis cultibus agendis offenderunt , & (anguine fuo Ecclefias de-

G a dica-

Digitized by Google

lij DISSERTATIO I.

» dicavere , veftra diligentia non ignoret : quantam concordiam cnm» Romana Urbe Hfpaniam iu religione & ordine divini officii habuifte

• a» fiatis patet ; fed poftquam velania Prjjcilliamfiarnm diu pollutum » &,

» perfidia Aricinorum depravatum, & a Romana rito feparatum , irruen-» tibns prius Gothis, & demum invadentibus Saracenis, Regnum Htjpa-

,, niae fuit , non folum Religio oft minuta , verum etiam mundanae» funt opes labefatffatae . Ubi autem a Religiofis viris aliqua contraCatholicam fidem in Motarabum libris exftare GREGORIVS adeepit ,

praeconceptus ab eo periculi , quocunt orthodoxa religio apud Hifpanosconllidlaretur , metus vehementer au<3us eft

.Quid igitur mirabimur , il-

lum pro fuo in Catholicam fidem Audio nihil inta&um teliquifle , ntad R.manae Ecclefiae ritus Ui/panas gentes revocaret ? Ubi autem nul-lum fidei periculum fubeft, nec de ipla divini cultus aut Sacramentorumfubftantia agitur, nihil praeterea inhoneftuin , indecorum , ludicrum in

facris ritibus admittitur, an non fummae imprudentiae foret id urgere,

eam ob eim nu- *1 110^ fine niaxitnis contentionibus , atque adeo Icliilinatis periculo vix

trinr ctufim, ,adfequi liceat? Reifte ANSELM VS Cantuarien/is in relponfione ad que-

vf.1ic«adernnilre *as VALERANNI Nuvemhurgenfis Epifcopi ( Cip. I. ) eidem de varietate

csmaon laedit; rituum Ecclefiafticorum conquereuti habete nos a Xmfiis Patribus ait ,

quoi fi unitas fervatur caritatis in fide catholica , nihil officit confitetude di-

verfa i quoniam multaefttnt diverfitates , quae non iu fubjlaiitia Sacramenti ,

neque in virtute ejus , aut fide difiordant , neque omnes in unam confuetudinemcolligi poffimt , exi/limo eos potius in pace concorditer tolerandos , quam difor-des cnm fcandtilo damnandos. Horum fimilia funr, quae S. BERNARDOreferipfit ( Ub. IP. ep. 17. ) PETRVS MAVRIT 1 VS C/uniacenfis Abbas

-C num. 8.) „Quuinque, inquit, omnem pene numerum excedat multi-

» plicitas Ecdefiarum fub una fide , & eadem caritate Deo famulantium

,

* tanta pene apud eos invenitur varietas ufuum, quanta eft infinitas

,» locorum. Hoc in cantibus, hoc in ierflionibus , hoc in omuibus Ec-,, clefiafticis officiis , hoc in veftitu vario, hoc praeter authentica

,quae

»* Biutari npn poliunt, jejunia in jejuniis diverfis. , hoc in nniveriis fi-

„ milibus , quae pro temporum, locorum, gentium , regionum varie-

,, turibus, a Praelatis Ecdefiarum, quibus Jucundum Apofiolum , qnan-

» tum ad talia pertinet , iu fuo fcnfu licer abundare , inftitnta fiunt

.

0, Relinquent ergo omnes iftae caritatem , quia mutaverunt confiuetudi-

.»* nem ? Ccllabnnt efle Ghriftiani, quia videntur in diverfis ufibus varii?

.»» Peribit ab iis omnibus fiummae pacis bonum, quia unufquiique modo»• vario operetur bonum? Non ita &c. „

«aefertimS.pt. VIII. Haec iu. cjiuffia fuerunt, cur S PIVS V. novam Miflalis , &tu iit "btV- ® reviarii reformationem fumma circumfpeflione propofuerit . Cura fuit.

»iarii reforma- S. Pontificis , ut collutis omnibus cum vetuilis Patie tuae Bibliothecae , aliifqw'on*

.

undique conquifitit , emendatis , atque incorruptis Codicibus , nec uon veteruntprobatorum Aufiontm coufuhts /criptis , ad priftitiam Sauciorum Patrum nvr-

mam , ac ritum rethgeretur Miffiate

.

Hoc idem ut facrae Littirgicae adionisunitas etiam haberetur in ritibus, proponendum Summus Pontifex duxitnmnsbut chriftiani orbis provinciarum Patriatcbalibut , Cathedralthns , Col-

• legiatit , & Parochiilibus, facctilaribus , regularibus , & fine cura Eccle-

.fuit vel Cappclltf

,

Fafta nihilominus abeo facultas fuit ut, vetuftos ritus,

- , . }j _ _ ‘ qui

Digitizecfby Google

C A P V T V. Iiij

qni vel »b 'pia prima ioftitutione a Sede Apoftolica adprobati fuiflent,

vel diuturna inniterentur confuemdinc £ qu.ie coufuetndo , vel ipfa inftim*

lio fup ra duceutoi annet Aiiffirum celebrandarum adfidue obfervata effit ),retinere valerent, quae voluiflent Ecclefiac . Hac de re ab eodem Pon-

tifice data fuit Conftitutio R,m te apud S. PETRVM anno Incarnationis

Dominicae AIDXX. pridie Idnt Ju Iit , Pontificatu: anno quin flo . Parem ad

hib ierat ille diligentiam in ea ad prifhnam regulam revocanda divini rjfi

-

cii formula, quam pie ehm ac Jdpttnter Summi Pontifices , praefertim GE-LAS1VS GlGRbCiORIVS primi couflttueraut, GREGORIVS autem fi-pttn.us reformaverat . Data legitur Couflitutio Romae apud S. PETRVManno incarnationis Dominicae MDLXVlll. Jeptimo idut Julii , Pontificatut

anno tertio. Formulam tamen plallendi horas Canonica* , diligentia lum-

ina ad ptiftinum rcllitutam nitorem , obfervare jubet praediftas Eccle.

fias Pontifex Maximus: illis lamcm exceptu , inquiens,quas ab tpfapri-

ma inftitutione a iede Apoftolica adprobua , ve! coii/iietuJme , ( quae coiifrie-

tudo , ve/ ipfa inflitutio ducentos annos antecedat , ) altis certis breviariis

ufas fuijfe conftitertt:quibus ut inveteratum illud dicendi , Cff pfil/eudi fnum

ojfi.tnm non adimimus i fic eifdem , fi forte boc ntflrum , quod modo pervulga-

tum ej) , magis placeat , dummodo bpi/copus , univcrfum Ctpiinfum in eo

confisut i at , ni id in Choro dicere , £3 pfialkre poffint > permittimus

.

Pro facul-

tate a PIO V. data fuis vetuftis facris ia officiis per/olvendis , divina-

que celebranda Liturgia Ritibus adhaefere intra, & extra Italiam Eccle-

nae plnres Cathedrales , & Collegiatae , ac Ordines aliqui Regulares , in-

ter eolqtie Praedicatorum ordo , Ad eas etiam Ritus Ecclefiarum Aqui-

lejeu/is , & h/rojulienfis pertinebant confuetndines vetuffas,quas idcnt Pon-

tifex retineri pofle permiferat • Quare quum Aquilejenfes Canonici ab

Apoflolica Sede poffulaflent , ut Romano Breviario extra chorum miliceret, donec Aqutl jeufium librorum commode fieri itnpreflio poflet , Ora-

toribus indolgendum cenfuit Sacra Congregatio . Cardinalis Senencujis lit-

teras Rumae datas die io. Septembris anno MDLXXXV. ad Paullum

BISA^TIVM, qui AVXILIARIS Epifcopi, & Vicarii Generalis nui.

nere fungebatur, typis vulgavit MADRIS1VS in Appendice II. ad ope-

ra S.PAVLLINI Patriarchae . Haecadfero verba italiee feripta : £’ <•;/»

fanta e conveniente , cie fi firva i/ Ruo di quella Cbiefh tanto antica ,

approvato , e tuiti fi confrnumo nclf officio Iteffi . Peri il Capitolo H provve-

deri di Breviarii di quel Rito: i! cbe potra fare commodamente fendo paco

fa ftampatt in Como . Et quando non fi pojfi far altrintenti , Miufignor i'a-

triarca procuri , cbe a fue Jpefi tra diti anni fia Itampato : e tutanto fia !e-

cito extra Chorum folunente dir V officio Romano. In irritum tamen abie-

re vota Nova librorum , quae demandata fuerat , impreflio minimeperafta : evelliqne nova Piant Breviari , ac Miflalis invcifla confuetndo

non potuit. Romanus igitur PII V. ritus ita invaluit, ut poli decem an-

nos peculiaris Aquilejenfis Ritus in Metropolitana ipfa Ecclefia vefligiam

nullum exflaret . Synodum Provincialem Uttni annoMDXCVI. celebra-

vit Frmeifius BARBARVS Patriarcha, qui curam adhibuit omnem , tu

Piana divinae l.iturgiae, facrorumque officiorum formula in ipfa Aqni-

lejeufi , aliifque dioecefeos Ecclefiis jam ufu recepta firmaretur, ac uni-

verfa

Digitized by Google

liv DISSERTATIO I.

verfa reciperetur io Bcclefiaftica Provincia(_ 3 ). Nihil his luculentius

ad depellendam a Romana Sede invidiofam fuperbae cujnfdam in remomninm gentiam Litargicam dominationis calnmniam adferri poiler .

Obmntefcant igitur impudentiffimi ejus criminatores, fummamque Rt-

mtMorum Pontificum andoritatem cnm pari prudentia coniundam vene-

rari tandem addifcaat

.

*

( j )Aditis Gl. P. de RVBB1S nbi baec fuf» narrat , at legitimi* ta-

in dif it Utr. lertjol. Allii, tap. a. bnlia confirmat.

DIS-

Digitized by Gobgle

1y

DISSERTATIO ILDc ufu librorum Liturgicorujn in

rebus TheologicisOEMENDATIOR ET AUCTIOR.

C A P V T I .

Argumenta exhibentur, quae nullam in re Theologicaefle Liturgicis libris audloritatem efficiunt.

Tiliflimam de librorum Lirorgicorom in reTheo-logica auAoritate difpntationeni adgredior, illud

antea monens , Sacratnentariornm praefertim acRitualium librorum auAoritatem huc fpeAare ,

ceteri enim Liturgici libri ad Theologicas di-

fceptationes transferri vi* poflunt . Hoc ergocapite ea promemus argomenta , quibus horumlibrorum auAoritas infirmari pofTe videtur.

II. At primum quidem argumentum ex Clariis. Virorum LB-BRV-NII,& Joiannii PINII fententia petitur, exiftimantium, nullam Liturgiam

fuilTe prioribus qoatuor Eccleliae faeculis icripto confignatam . Nequeillorum opinio levibus fane momentis nititur , ut LB-BR VNII Diflertatio-

nem primam, Se PINII TraAatum de [jnirgia antium Hi/paaica cap. i.

in .feqq. legenti conftabit . Enimvero fi Liturgiae port quartum /Erae

Chriftjanae faeculum feripto mandari primum coepere,quam infirma

efle debet illarum auAoritas advertbs haereticos praefertim, qui primo-

rum faeculorum teftimoniis agi fecum debere contendunt

!

III. Necefle tamen non eft, LE-BRVNII Se PINII fentcnriae fobfcri-

berc , nt quae fub SanAormn PETRI, MARCI, aliorumqoe Apofto-

lorum nominibus circumferuntur, Liturgiae AnAoribns , quorum no-mine praenotantur , ab impoftore quopiam fuppofirae habeantur . Exipfis Catholicis

,qui antiquiorem , Se Chriftianae Ecclffiae incunabulis

aequalem efle Liturgiarum feriprioxem aiunt , nullus eft pani Io in re

critica exercitatior, qui inter apocrypha fcripta ejnfmodi Liturgias noarejiciat . Adifis Nara/em Alexandrum , GRANCOLAS1VM , BO-NAM , SALAM , aliofque . De JACOBI Litnrgia gravior efle po-

tefl controverfia , nam qui ceterorum Apoftoloruui Liturgias re-

fpnunt, BONA S( SALA JACOBI Liturgiam omni conatu veluti ger-

manum Aportoli foetum defendunt. Conrra tamen alii pugnant, liip-

pofitamqne JACOBO cum NATALI ALEXANDRO contendunt.

Digitized by Google

Ivj DISSERTATIO II.Neque ejufmodi conrroverfia de veris Litnrgiarum Aiitftoribns /olas fpe-

flat Orientalium Liturgias . Nam quod GELASIO Romano Ponrifici

vulgo tribuitur, Romame Ecclefiae Sacramentarium BASNAG1US plau-

dentibus PFAFFIO , & HOFFMANNO, Pontifice illo multo recentius

efle pluribus confirmat . De LEONIANO vero libro Sacramentorumquid adtinet dicere? Vix ullus nunc eft , qni BLANCHINIO adfcn-

tiatnr , S Leonem M. illius Amflorem c/Te ; imulo Frnncifcus PB.REZIVS BAYERIVS in libro in/cripro Damafus 0 Laurentius Hi-

/patiit afferri 0 vimlscati p. 1 3

1

, deuionfiratnrum fe pollicetur , longe

poft LEONIS aetatem ejus faerameutarii Codicem archetypum primumemerlifle . At quid quae/o praefidii ex Liturgiis colligas

,quarum Au-

flores ignorantur , acta/que incerta omnino eft ? Qaid ? quod nemo iis

libris fidat , qni 'quemadmodum fantfliffimis Auftoribus falfo tribuun-

tur , ita ab impoftoribus pro fua fingendi libidine erroribus infici po-

tuere .

IV. Adde holce libros imperfeflos omnino e(Te,quod de GELA-

SIANO ac LEONIANO Sacramentariis confiat; imtno & magna re-

rum confofione perturbatos. MVRATORIVS haec de LEONIANOSacramentario non invitas fatetur p. ap. In eo de/ideratur extdi tempo-

rum connexio, 0 diftributio Feftorum Miffie de Vigilii confu/ae /unt

interdum cum Mtffis de Feffo . Aliquando Prae/itiones }ine pnrvus , 0 fnb-

/equentibnt Orationibus ponuntur ... . Uno verbo videtur colleftor , quidqvd

fibi occurrebat, defcripttffc , fed non eim , quae pir erat , di/po/itiouem 0ordinem curae ip/i fuiffe . Ei tamen vitio ne vertas , quod beic nulla

dragefimae , Prjcbint , 0 Dominicarum recurrentium per annum mentio fiat-,

neque enim integrum ai nor pervenit Sacrtmentirium 'ftod , mutilum nempe

in principio 0 fine. De Miflalibus GOTHTCO, FRANCORVW , Si

GALLICANO VETERE , quae pott THOMASIVM recudit MA-BILLONIVS in celebri de Liturgia Gallicana commentario nemo non

videt , ea mutila efle , nec omnia in illis concinno ordine difponi.

V. Neqne hoc fiatis . Libri ifti pluribus in locis interpolati ad

nos pervenere • /ofeph Aloyfius ASSEMANNVS Coi. Lifttrg. Eccle/l

Uaiv. lib. IV. p. II- prae/ pagm. XXVIII. nt DORSCHAEI adverfus

S. JACOBI Liturgiatn argumenta decliuet , haud, inquit, negunus va-

nas preces fiijff:fuperaddstat , aliit breviori fitmma contradit , ritibut non-

nihil immutatis , aut paullo audit, quod in Litnrgiit FREQVENS coniiu-

git. VEZZOSIVS quoque Prae/, m Tom. VI. Tbtm/. oper. p XXII. BA-SNAGII adverfius GELASIANI Sacramentarii veiuftatem argumentis

facere fatis non potuit, quin in eo libro addita aliqua poft GELASIIaetatem fateretur. Sed ante eum THOMASIVS ipfie in Prae/, ad Co-

dices Sacram p. VI. admi/erat , huic Codici nonnulla e/fe appnfita /equenti

/acculo , Si nniverfim conflare dixerat, hujn/modi ficros libros non ad me-

ram eruditionem con/cribi, fed ad 11/um potifftmum EccUfiarum ; unde novas

Jernptr aco ffones pati oportet,prout tp/a confuetUilinii , tempori/que ratio

tulerit .

VI. Atqne ntinam a Catholicis tantum interpolatae Liturgiae fuif-

fent ! Verum impias quoque Haereticorum manus paflae funt . Certe

quamvis Mi/Iale MOZARABICVM a viris piis , eruditifque compoft-

tum

Digitized by Google

C A P V T I. Ivij

tum fuerit , tamen exeunte faeculo odlavo in illud errores aliquot ir-

replifle > ofeitantia , aut nequitia quorumdam Hifpani,ie EpifcoporumAdoptivorum haerefi faventium , quorum antefignani fuerunt Felix VR-GELLITANVS Epifcopus,& ELIPANDVS Archiepifcopus Toletanus ,

graviflrrai Autftore* docent, Emin. BONA Rer. Lit. Hb. i. c. xi.fefl. a.

,

Petrus BRVNIVS T. n. diff. $. art. i. feli. a. > Jobtnnes PINIVS de

Lit. ant. Hifb. cap. iv. m. atque Alexander LESLEVS Ptaef. in Alif-

fale Mozarab. p. XXXV. feq.

VII. Quia porro ii Liturgiis Si haeretici uft fint ? Anne putabi-

mus 9 illos non omnia fuique deque vertifle, ut ad errores fuos popu-

lis inftillandos abuterentur ? Enimvcro notum eft in MifTalibns Chal-

daicis tres Neflorianorum Liturgia? exftare , Apoflolorum , THEODO-RI, atque NESTORII; DIODORI praeterea, quam RENAVDO-TIVS confidenter ait nufquam perlcriptam > Liturgiam ; immo etiam

NARSETIS Si BARSVMAE, quemadmodum ex Catalogo LibrorumSyrorum Ebcdjefn Cl. Jofepb Simonitit ASSEMAN N VS coujecit Bibi.

Orient.T. m. p. t. Pag. 30. De NESTORII autem Liturgia haec Icribe-

bat Leontius BYZANTINVS Hb. 3. adv. eitmd. Nefior. quae ceteris hu-jnfmodi Libris confentanea videntur : Audet & aliud malum non fecun-

dum ad fuperiera : aliam enim Liturgiam effutivit praeter illam ,quae a Pa-

tribus tradita efl Ecdefiis , nec reveritus illam Apojloiorum , nee lihm Ma-gni BASILII in eodem fpiritu confcriptam . Ia qua Liturgia LUJphemiis ,

11 ori precationibus EucharilHae myfterium oppfevit . In Mida quoque apudAlexandrinos celeberrima , quae S.Gregorii N AZIANZENI nomine prae-

notatur, RENAVDOTIVS formulas quaidam agnovit, quae Mtnophy-

(itarttm haerefim fapere omnino videntur . Hanc tamen in ulu olim

fuifle non folum apud Aloncply/itas

,

fed Si apud ipfos Aegyptios ortho-

doxos, contra quam idem RENAVDOTIVS fenfit , Jofepi Aloy/ius AS-SEMANNVS contendit m praef. lib. IV. p. iv. Cod. Liturg. Univ. Ecclef.

p. xvt.feqq. Adde his anaphoram DIOSCORI ; adde SEVERI /4nrw4<r«

Patriarchae Alonophyfitae Ordinem Sancli Baptifmi a Guidone FABRICIOeditum , & id genus plura . Neque tamen credas in folis haereticorum

Liturgicis Libris errores contineri . Damnatorum animas fidelium pre-

cibus fublevari epinio eft , quae % communi fenfu Catholicorum plu-

rimum abhorret . Iu pluribus tamen vetnftis Mifialibus Midi exftar ,

cujus ope levari illorum cruciatas pollent,quemadmodum in meis ad

Petavii de Angelis libri tertii caput odtavum adnotationibus animadver-

tiffe me memini, T. III. Tleol. Dog.p.pfi.

VIII. Tandem ad infringendam Limrgicorum Librorum au&orita-

tem mira illa rituum, caeremoniarum, ordinifque diverfitas,quae in

illis occurrit , non parum facere pollet . Non enim Libri , qui fecunt

ipfis tot ia rebus pugnant , ad unam Catholicamqtte in Fidei dogma-tibus dodirmam ftabiliendam adducendi efle videntur.

Tom.L H C A-

Oigitized by Google

Iviij D I S S E R T A T I O II.

C A P V T II.

Liturgicorum Librorum au&oritas multis

argumentis evincitur.

I. /''V Uamvis quae protulimus, argumenta aliquam probabilitatis fpe-

V J ciem prae fe ferre videantur , multo tamen graviora ,ea mo-menta funt , quibus 5Ufeph A/oyfitts ASSEMANNVS in Differt, de Sa-

cramento Confirmat. L'b . J. Cod. Liturg. univ. Ecclef. t». xvt 1 1. & ante eumRenatus Hyacinthus DROVVEN de re Suerim. Ltt>. V. quacit. xn. ma-gnam e(Te ad Theologica dogmata ftabilienda Littirgiarum audoritatem

confirmarunt. Nos ea paullo audiora noftris verbis reddemus.II. Ac primo quidem quis nefeiat , nullam ede quaerendae iu fidei

rebus veritatis aptiorem viam , quam quae Ecclefiarum toto orbe exiflen-

tium , ac Romanae praefertim de illis lententia fuerit > inveftigarc . Age

jam , ajebat Tertullianus de proefeript. ctp. xxxvi. qui voles snriofitatem

melius exercere in ncgociofalutis ,percurre Ecclefixs Apoflolicas .... Vtdea-

mus quii ( ROMA ) didicerit ( ab Apoflolis ) , quid docuerit,quid cum

AFRICANIS quoque Eccle/iis contefferarit. Falfa enim ede non poreft, quamRomana, aut univerfa Ecclefia per orbem dilfufa tradit, dodrina . Un-de porro Ecclefiaram mens dignofei tutius podit

,quam ex Liturgiis ,

quae fingularum , in quibas ufurpaneur , Ecclefiarum vocem , ac tefti-

monium quodammodo exhibent, atque Epilcoporum , Presbyterorum-

que, immo & plebis ipfms fuffragia , leges, ritus, eftita , dogmata pa-

lam facium ?

III. Heinc efficacitatis maximae vifum femper fuit,qnod e Litur-

giis petebatur, adverfus haereticos argumentum. PELAGIANOS nonlemel Liturgiarum precibus S. AVGVSTINVS adgrediis eft. Utiitam ,

inquiebat ille 1. dt bono Perfcver. cup. 23., tardi corde , (fi infirmi, qui

non poffunt Scripturas , vel eorum expojitiones intelligere > fic audirent , vel

non audirent in has quaeflitme dijputattones noffr.it , ut magis intuerentur

orationesfuas ,quas femper habuit Ecclefia , (fi habebit ab exordiis fuis ,

donec finiatur hoc faeculum

.

Sed 8i illum audiamus cpifi.1 17. al. 107. ad

Vitalem. Exfere , inquit, n. 3. contra Orationes Ecclcfiae di/putJtioites tuas

,

(3 quando audit Sacerdotem Dei ad Altare exkortautcm populum Dei orare

pro incredulis , ut eos convertat ad fidem , (fi pro Catechumenis , ut eis de-

fiderium regenerationis iufpiret , (fi pro fidelibus , ut in eo , q:t»J effe coepe-

runt , ejus munere perfeverent , fubfitnna pias voces , (fi dic se non facere

quod hortatur (fic. (3 num. 2(J. Numqutd orare prohibebis Ecclefiam pro infi-

delibus , ut fiat fideles (fit. Haud aliter praeclarus ille colledor praeteri-

torum fcdis Apeflolicae Epifcoporum ar<(loricatum de Gratia Dei , quemCAELESTINVM I. Pontificem plerique veterum , ac recentiorumScriptorum aliqui non injuria cenlcnr, cap. xi. Obfecratiamtm quoque Sa-

terdotaUnm facramenta refpiiiamus , quae ab Apoflolis tradita in toto mun-

do , atqui in omni Ecclefia Catholica uniformiter celebrantur , ut Legem cre-

dendi Lex flatuat ftpphcanJi.Quttm enimfandarum plebium praeficiet man-

dat

*

Digitized by Google

C A P V T I L lixdata fibimet Legatione fungantur , apud divinam dementiam humani genentagunt cauffvn , (fi tota fecum Ecdejia congemifcente

, padulant , (fi precan-

tur , ut infidelibus donetur fides , ut idololatrae ab impietatis fixe liberentur

erroribus (fic. 8c cap. xil. Illud etiam, quod circa laptitandos in univcrfo

mundo fanda Ecdejia uniformiter agit , non otiofo contemplamur intuitu

.

Quum five parvuli , Jive jtivcnct ad regenerationis veniunt Sacramentum ,

non prius fontem vitae aieunt,quum exorcifmis , (fi exfuffl itionibus Cleri-

corum Spiritus ab eis immundus abigatur : ut tunc vere app tre.it, quomodo

princeps mundi hujus mittatur foras (fic. Idipftim LVCIFERIAN1S obji-

ciebat S. HIERONYMVS in Dialogo adverfus' illos cap. iv. An nfcis ,

etiam Ecclefiarum hunc effe morem, ut b iptitxtis poliet minus imponamur

,

(fi ita invocetur Spiritus Saudus ? Exigis ubifcriptum fit ? In Adit Apo-fio/orum : etiumfi Scripturae andoritas non fnbejfet , totius Orbis in hac parte

confinfus inji.tr praecepti obtinet

.

TRVLLANA quoque Synodus SS.BA-SIL1I, & JACOBI Fratris Domini Liturgiarum teftimonia in mediumadtulit , ut Armenos

,

qui aquam e calicis vino abftuleraut , coargueret.'Vide BONAM Rer. Liturg. L‘b. i. cap. pii. j. 3.

IV. Tertium praeterea , iliudqtie eULacitli natn pro Liturgiarumau&oritate argumentum fumimus ex cura , quam Bcclefia femper ad-hibuit, ne quid iu illas irreperet Mylteriorum fan&itari , do&rinaequeveritati contrarium. Qua in re quum multa ex Conciliis, veterumquemonumentis promi pofTeur ; his contentus ero. Carthaginienfts III. Sy-nodus can.xx 111. (latuit : Nemo in precibus vel Patrem pro Filio, ve/ Fi-

lium pro Patre nominet , (fi quum Altari arlfifittur,femper ad Patrem diri-

gatur oratio . Et quicumque preces aliunde deferibit , non eis utatur , nifi

prius eas cum injlrudioribut fratribus contulerit . Praeterea Cod. Afric.

Can. III. legimus: Plicuit, ut preces,quae probatae fuerint in Concilio ,

five praefationes , five commendationes , feu manus impofitiones , ab omnibus

celebrentur ; nec altae omnino contra fidem proferantur , fed quaecumque aprudentibus traditae , vel comprobatae iit Synodo fuerint , ne forte aliquid

contra fidem ve! per ignorantiam , vel per minus fludium fit compcfitnm . Ne-que id tantummodo Africanis Patribus cordi fuit . BRACAREN-SIS III. Concilii Pracfules c. I. (auxerunt : ut per fingulas Ecc/efias Epi-

fcopi per Ditecefcl ambulantes primum difettsiant Clericos,quomodo ordinem

B ipttfmi teneant , ve! Mifarum , (fi qualiter quaetumque officia in Ec-

clefia peragantur . Ulterius progreflus eft Tbeodulpbus AVRELIA-N ENSIS. Nam in epifi. ad Clerum fmtm cap. 4. decrevit, ut ad Syno-dum libri, veftimenta, &vafafacra deferrentur: Quando, inquit, mo-

re folito ad Synodum convenitis , veilimenta , (fi libros, (fi vafa facra , cumquibus vejlrtim minifterium , (fi injundum ojjiciim peragitis , vobtfcum defer-

te ; nec nbn duos aut tres Clericos , cum quibus AHJfqtttm follemnia celebra-

tis , vobfcum adducite , ut probetur, quam diligenter , (fi quam Jludiofe Dei

fervitium peragitis . Idem in iuo Capitulari praecepit RICVLPHVS Epi-fcopus SVESSIONENSIS . Nec aliud fancitum videre eft in Capitu-laribus Carpli CALVI apud BALVZIVM T. II. pag. 26. En quan-ta fuerit Ecclefiarum follicitudo , ut abfonum nihil , nihil non cafliga-

tuni in Liturgicos Libros five fraude ftve ignorantia irreperet . Et du-

bitabimus, quiu in ejufmodi libris incorrupta fidei Catholicae dotftri-

•''Ha n*

Digitized by Google

Ix DISSERTATIO II.na fit ? Quacnobrem is folnm , qui cum haereticis traditiones contem-nit , Liiurgicorum Librorum audoritatem fpernat , necefle eft. Quam-quam & haeretici ipfi cogentur , ejufmodi libros faltem ut teftes ad-

mittere dodrinae difciplinacque , quae ia Ecclcftis , quibus ufui fue-

re , vigebat •

C A P V T III.

Canones pro dele<flu Liturgicorum Librorum, ut in-

de in rebus Theologicis peti poffint argumenta

.

I. T 7 Erum ctfi fucnma eft Liturgicorum Librorum dignitas , & de-

V ledu in iis maxime ufurpandis , qui majore polleant audori-

tate , & critice in argumentorum ex illis colledione opus eft . De de-

ledu ipforum Librorum hoc capite agemus, infequentibus de critice.

Canones igitur aliquos couftituamus,quos antea ob oculos habeat >

qui

ad comprobandas Fidei morumque dodrinas Liturgicis Libris uti velit .

II. CANON I. Conftnfis Liturgi.irum omnium cum Orientalium » tura

Occidentalium in aliquo dogmate firmifimum efl illtur argumentum . Atque

hic quidem Canon ex iis, quae fuperiore capite diximus, facile com-probatur i confeufio enim Liturgiarum omnium Ecclefiae univerfae

coafenfus eft } quemadmodum ergo falli univerlatn Ecclefiam non poffe conflat, ita quae a Liturgiis omnibus traduntur , erroris inCmulart

nefas eft .

III. CANON II. Occidentalet Liturgiae Orientalibut praeferendae in

te Theologicafunt

.

Multa hunc Canonetn fuadent . Orientii enim Litur-

giae ab haereticis, Nefiorianit praefertim, atque Monopbyfitis

,

interpo-

latae & corruptae fuerunt. In gravifTimo etiam Schilmate,quod Grae-

tam Ecclefiam a Latina fejunxit , multa turbata fuere. Adceffit fumma ,

quae ol> Barbarorum incurfus Orientem obruit , ignorantia, qua fadum.nt fenfim in ipfos Liturgicos Libros minus caftigata quaedam irrepe-

rent. Sed & illud animadvertendum > Orientales Liturgias tropis , &formulis quibafdam oratoriis frequenter exornari , quae etft dogmatis

veritatem non celant , tamen haereticis praefertim , effugiorum aditus

minime occludunt . Verbo : quo fimpliciores funt Liturgiae ; eo ad

rem Theologicam adeommodatiores videatur i Orientalibus autem Occi-

Jentalet multo fuut fimpliciores

.

IV. CANON III. Inter Occidentales earum potifimum tabenda ratio

efi,quae ad Romanam Ecclefiam pertinuiffh iigmfcuntur . Nam ut ajebat

S.IRENAEVS /.3.C.3. ad hanc Ecclefiam propter putiorem principalitatem ue-

teffc efi omnem convenire Ecclefiam , hoc eft eos,qui funt antique Fidelet , i 11 qua

Jemper ab bis qui funt , undique confervui t efi ea , quae ab ApoTolis efi ,

traditio . Quare WALFRIDVS Abbas lib. de reb. Eecl. eap.22. £1? Ro-mani quidem , inquit , ufum oLfervatioimm a B. PETRO Frincipe Apotls-

lorum decipientes , fuit quique temporibus quae congrua judicata funt . addi-

derunt .,Quorum morem idea infacris rebus tam multae gentet imitantur,

quia (fi tanti magifitrii ex apice ApfioUco primordiis clarent, (fi nulla per

j, . orbem .

Digitized by Google

C A P V T III. Ixjorbem Fcclefia aeque ut Romana at omni faece iuie/ioii eundis retro tem-

poribus pura permanfit . Heic amem ledulo illud adnotandum eft,quod

in bifiona Sacramentorum Italice verfa , Brixiaeque edita a. 1758. minetCHARDONIVS T. III. p. 76. plt-rofque Liturgicos Occidentalium Ec-elefiarum Libros a multis retro faeculis in tituli fronte ad urum Eccle-

fiae Romanae praenotari; quibus tamen pecnliares Regionum fuaruin ri-

tus Librarii adicribebant.Quatnobrem ne quis eo titulo decipiatur , quae-

que Gallicanarum , aut Anglicarum Ecclefiarum peculiaria erant , Roma-nae Ecclefiae tribuat, critice opus eft. Certe ipfum GELASIANVMSacramentarium Gallicanarum rerum nelcio quid redolet , ut vel ejus

editor THOMAS 1VS ex MORINO docet Praef. p. n. neque id mi-rum, quum & in Galliit deferiptum fuerit, & in FLORI ACENSI Bi-

bliotheca diu fuerit adfervatum . Sed ne de ipfis quidem Manufcriptis

libris , qui Romae funt , aut in alicujus Romanae Ecclefiae cimelio la-

tent , ftatim pronunciabis , eos Romanae Ecclefiae in ufu fuifle ; quis

enim nefeiat,

potoifle illuc ex aliis regionibns advehi, quemadmodumMoguminum Pontificale ad Piftorienfmm Canonicorum archivum , Rhe-

menfe item Pontificale ad Metropolitanae Colonienftt Bibliothecam , &ipfum illud Boriaeenfe GELASI 1 Sacramentarium tandem ad Vaticanam

Bibliothecam delatum eft . In illis vero Romanae Urbis Ecclefiis , qui-

bus olim Monachi deferviebant , ut in Lateranenji , facillimum eft, ex-

ftare etiamnum Miff.ile aliquod , aut quempiam alium Liturgicum Li-

brum a Mouachis Romam translatum , aut etiam fi vis , ulurpatum ,

quem tamen Romanae Ecclefiae incoufulto tribueres . Demum hac in re

sniniadverteudum , libri/ ipfis, qni Romanae Ecclefiae ufui fuere , po-

tuifle MilTam aliquam , ordinemque ab amanuenfi adferibi , non quod

rcapfc illa a Romana Ecclefia vel ufurparentur , vel probarentur, fed

quod in veruftiore exemplo Librarius ipfe inveniflet . Certe etiamnumin impreffis Miflalibus

,quibus nos in noftris Ecclefiis ntimur , Mittas

editas videmus ad Franci/canorum , aliorumque Religioforum hominumnfus ; neque tamen quis propterea arguar , Clerum faecularctn Franci-

f anorum ritus, MifTafque nfurpafle. Exigendi igitur Libri, qui Eccle-

fiae Romanae nomine inferibuntur , ad eos, quos certo confiat ad illam

pertinuitte , ad ritus ab illa ufurpatos , ad dodlrinam ab eadem tradi-

tam , aliaque id genus monumenta

.

V. CANON IV. Inter Liturgicos Libros Orientalet eminet Liturgia

S. IACOBI t. aiu.fjci» nomine inferipta. Nam ( quod ab Jqfepba Aloy--

fio ASSEMANNO in Prae/. Lib. IV. G>d. Littirg. p 11 .pag.xxv. fcite

notatum reperio ) aliae quampluret , quin fere omnes Orientales ad Hlam

fuas Liturgias expre/prunt , {$ adetmmodaruut . SYRI fere omnes illam

probarunt , eaque etiam utuntur .

VI- CANON V. Quae in qvihufdam particularibus Litargiis aut fingu-

luria, aut paradoxa , aut etiam falfi occurrunt , minus aptaJunt ad Ecclefia-

rum five Orientalium five Occidentalium dolhinam digntjcendam . Nihil hoc

Cauone aequius. Quis enim Ecclefiarum de quopiam dogmate fenten-

tiam ex paucis 8t illis obicuri nominis , & a communi regula rcceden*

tibus Limrgicis Libris expifeari malit , quam ex pluribus aliis, iifque

communi ufu probatis , & in eamdun omnibus five dodlrinze five ri-

tuum

Digitized by Google

lxij DISSERTATIO II. i

tuum forma confpirantibus ? Defipientis hominis profedlo id eflct ; nt

faue mirer exftare Theologos,qui quam Liturgiae omnes l annue , 8c

Graecte , Syriacae Orthodoxorum , Neliorianorum , & Jacobitarnm , Ae-

thiopicae , Armeniae verba Ghrifti ; Hoc tfl Corpus meum z Hic tfl Calin

S.mguinis mei repraefentent , Orientalium Ecclefiarum de verbis Euchi-rifticis confccratoriis mentem non ex iftis colligant , fed ex quatnor

nullius notae , ex Litnrgia, inquam. S. S1XTI Papae nomine praeno-

tata, ex ea , quae infcribitur PETRI II. & Tbomae HERACLEEN-SIS Liturgia , itemque alia Dionyfii BARSALIBAEI , in quibus ver-

ba illa debderantur

.

VII. CANON VI. Si ex Orientalium Libris aliquid promendum, prae-

ri it iis uti, qui apud Orientales ipfos per/cripti fiat, neque a MtJJioaaritt ,

Cenforibufque uoftr,itibus emendati. Id maxime notandum , ubi cum hae-

reticis difputatio fit, ne fcilicet querantur, non Syrorum , Jed Rom ino-

rum

,

quorum au&orirate Codices reformati funt , dcxftrinam eatnefle,

quam MSS. aut imprefli hujufmodi Libri repraefentant . Transferri ta-

men hic Canon jure potefi ad difputationes , quas inter fe le Catho-

lici inllituunt . Nam exempli gratia , qui hanc Orientalibus fu i (Te opi-

nionem contendunt, nullo modo celebrandum ede Pine Evangelicis ver-

bis Chriftianae Legis facrificium, advcrlaris Sixti ROMANI Liturgiam ,

in qua , uti nuper dicebam , Evangelica illa verba omittuntur , obji-

cientibus duos opponere non injuria pnftunt ejufdem Liturgiae Codi-

ces a RENAVDOTIO memoratos , in quorum altero praetermilTa ver-

ba margini fuerunt adfcripta , in altero eadem verba continuata comceteris 1'erie referuutur- Etb en>m Codices iili antiquidimi non funt,

qnum tamen vel ip(o REN AVDOTIO tefte non ex iis ftnr,quos Mif-

fumarii, aut Romvii Cenlores reformarunt, vulgaris inter Syros tradi-

tionis de non omittendis inter facra verbis Evangelicis fidem indubiamfaciunt. Non enim, inquit VRS1VS Cardinalis in Differt. TbeoL de Li-

turgica Sanfli Spir. wvoc. p. 17. de vetere LeOione fallicitanda unquam co-

gitaffent , & de vetufiit Ahjorum fuorum Codicibus emundandis folliciti ali-

quvido fuijpnt , nifi b.iec SYRIS adbacfiffei opinio , nullo modo ejje celebran-

dum Cbrifhaitae Legis fine verbis Evangelicis facrificium .

VIII. CANON VII. Frtirtra ad veteres ritus, dodrimjve confirman-

das Codices Liturgici in medium adferuntur ,quot effi recentiore aevo tn-

teipolatos confiet . Exemplum habes in S. GREGORII Sacramentario

,

ubi unftio facra in Diaconorum ac Presbyterorum ordinatione prae-

fcribitur . Nam fequiorum temporum additamentum illud ede plane

evincit NICOLAI 1. nono faeculo Pontificis epilioia ad Rodu/pbum BI-TVRICENSEM Archiepiicopum , in qua legimus , non fuifle morisEcclefiae Romanae, Presbyteris ac Diaconis , quum ordinantur , manus

Cbrifmatis liquore perungi. Heic autem adrigant aures Proteftantes , ne-

que putent, imptine per nos abuti fe hoc Canone pode , interpolatas

noftros Liturgicos Codices praedicando , quod dogmata contineant iplo-

rnm doftrinis contraria . Eadem enim dogmata , propter quae Prote.

dantes de interpolatis Liturgiis noftris queruntur, in aliis veterum Pa-

trum Libris pudim reperiuntur > quos tamen corruptos objicere nemopodir

,qni aut impudcntidimus non fit , aut caudae fuae omnino non

diffidat. IX. CA-

\

Digitized by Google

C A P V T III. Ixiij

IX. CANON VIII. Ltbii publica aufloritate alprabtti iis pi t/eren-

di omnino funt , qui privatae Juti, aut dnbiae attflornatis . Excmpio Ca-nonis veritas patebit . In Pontificali an MDXX. Vcnetiis Albent CA-STELLANI Ord. Praedic, ftudio & curis emendato Si aiiCto ( p. 3.)haec legitur Ordinantis Epifcopi proteflatio, qoae exflitifTe dicitur in

Pontificali Demini IVLII Papae II. qu$d in Sacra Apofie/ica Bibliotheca

eenjervatur . ,, Volentes hu|ufinodi periculis , in quantum pofTumus,

„ obviare» generalem ordinationem heic ad praefens celebrare inten-

,, dentes , vos omnes , & fmgulos . 1. it. & III. ac perhemptorie

j, admonemus, nec non & vobis, ac cuilibet fub poena excommunica-

,, tionis latae fententiae , & fufpenfionis ab officiis, 8t beneficiis eccle-

,, fiaflicis diflinde praecipimus:quatenus vos , aut aliquis veftrum fe

„ nullatenus ingerat , vel adeedat ad aliquem eeclefinflicum ordinem

,, adfumendum , fi in aliquo infraferiptorum cafuum fe lenierit innoda-

,, tum. Quum noftrae intentionis fit, neminem de praedicis ordinari

» volentibus ad aliquem ordinem admittere : imo quemlibet veftrum

„ fic venientem ab officiis , St beneficiis ecclefiafticis praefata monitio-

„ ne praemifTa fufpendimus in his feriptis , abfolutionibus tamen , St

„ ditpcnlationibus infraferiptis in omnibus femper falvis : Primo , fi

„ fit haereticus: Item Simoniacus : item fchifniaticus : item apoflata

:

n item feditiofus , aut perculTor , & injuriarum fuarnm ultor : item

n homicida fado , praecepto, confilio: nifi forte dormiens, feu furio-

„ fus : feu cum fuit infans, illud homicidium comtnifit : item impor-

„ tutius , feu ambitiofus ad ordines : item pofl fufeeptum ordinem

,, laplus: item ebriofus , &• generaliter gulae deditus: item impudicus,

» & qui moribus , & verbis impudicitiam oflendit : item litigiofus :

,, item folemniter pocnitens &c. „ Atque eadem proteftatio occurrit in

Pontificali anno MDXLIII. Venettis pariter edito. Verum ea protefta»

tio , quam BENEDICTVS XIV. de Synodo Dioecefana Lib. VIII.

cap. 11. ) cum Cardinale de LVGO improbat , abeft a celeberrimo

Poutifi ali ,_quod INNOCENTII VIII. jtlflll ediderunt Romae annoMClCCLXXXV. Atignftmut PATRICIVS F.pifcopus Pientinut , 8c

Johannes BVRCKARDVS , immo & a ceteris Pontificalis Romani

exemplis , quae a CLEMENTE VIII, aliifque eum feqnutis Romanit

Pontificibus recognita , ac probata fuerunt . Quid ergo fiquis geminiillius Pontificalis auctoritate , aut ita proteflantcs Epilcopos tueri vel.

let , aut etiam reludante omnino Epifcopi ordinantis animo ordinari

quemquam valide polle contenderet ? Nae ille nugas ageret . Namduae ille Venetae Pontificalis Romani editiones , quum Pontificale exhi-

beant a nullo Romanarum Pontificum adprobatum,quid efficient , flan-

tibus contra Pontificalibus, quae ex emendatione , & juffii Pontificum

Romanorum prodierunt? Ceterum quod fcite animadvertit Cl. TROM-BELLVS QTrjff. de Sacram. T. IV. pig-aga.) paullo ante eam prore-

ffationem , quam modo retuli * in Pontificali anno MDXLIII. Venetiit

edito haec ffatuta exfiant,,, Demum in Ecclefia cum ordinationis tem.

„ pus inflat , abfolvit publice ad cautelam omnes ordinandos ab omni

„ vinculo excommunicationis : & cum eis quatenus fecundum Deum ,

1, Si canonicas fandiones prout fupra , omni irregularitate diffinfat

» i»

Digitized by Google

Ixiv DISSERTATIO II.5, in li ac forma , ut Dominus nnfter fefn Chrifltts , qui beato PETRO„ Apoflolt fuo tollatis clavibus regni cteiefiss dedit poteflatcm ligandi atque

nfolvcudi , ipfe vos abjblval : (fi ms auctoritate cjnfdem , (fi ordinaria ,

„ qu t fungimur , abfolvtmus vos ab omni fentcntia excommunicationis, fu-

,, fpeufionit , (fi interdidi , (fi reftiluimus vos fandis Sacramentis , Eec/e-

„ fiac communioni , (jf unitati fidelium: (fi di/penfamut vobifcum fuper irre-

„ gularitote , five irregularitatibus , fi quam , ve! fi quas contraxillis , (fi

„ babiiitamtis vos extentioni ordinum , (fi officiorum veftrorum , in quantum

,, de jure nobis conceditur (fi permittitur , ut filii abfoluti hic , (fi ante tri-

„ Innal ejufdem Domini Noftn fefu Cbritli 5 habeat ifque vitam aeternam

,

,, (fi vivatis in faecula faecatorum Ameu . In nomine Patrit , (fi Filii , (fi

» Spiritus Sindi Arnen.,, Ex his porro conijcimus > Epifcopom htbuif-

IV intentionem ordinandi eos, qui parati fnnt ad ordines recipiendos

:

quos ut illis conferret , ab irregularitate & caeteris impedimentis ab*

lolvit

.

X. CANON IX. Litnrgiarum loca afferenda non fnnt , in quibus

mendum cubare facile eli fufpicari . Jofephns Aloyfius ASSEMANNVSCoi. Liturg. Ecdef. Uuiv. hb. 4. p. I. pag. 10. San&os preces noftras audi-

re monet ad eum GELASIANI Sacramentarii dc S. STEPHANO lo-

cum: pro bis etiam profit AVDITOR. Verum quovis pignore conten-

derem non Auditor

,

fed Adjutor eo loco legendum , idque nomen mul-

to melius cum verbo profit conjungitur,quam alterum auditoris .

C A P V T IV.I

Canones ad argumenta e Liturgicorum Librorumfiientio rite ducenda proferuntur

.

I. TT Aftenus Canones aliquos conftituimus , qui ad ipfum fpeftant

11 Liturgicorum Librorum deleftum ; ad eorumdem ufum nuncnofmet convertamus. Illud autem primum videamus, quam efficax fit

quod e Liturgicorum Librorum fiientio peti a quibuldam folet argu-

mentum , quaeque leges fcrvandae , nt hocce argumentandi genus ali-

cujus ponderis fit

.

II. CANON I. Liturgicorum Librorum fileutinm , cui aequalia monu-

mentafidem adUrmnt , efficaci argumento effc potejl , hoc il/udve antiquiore aevo

nfu non fuijfi receptum . Heinc quod Ordo GELASIANUS uniffionera

manuum in Praeibyterormn ordinatione praetermittit , rctfle argoes , il-

lam GELASIO Pontifice in Ecclefia Romana non obtinuifTe ; nam ( quodfuperiore capite adnotabara) ue in ufu quidem fuit Romanae Eccleftae

,

qno tempore N 1COLAVS I. in PETRI Cathedra fedebat.

III. CANON II. Siqua magni momenti ratio fuadeat , aliquid olim

nfitatum fuiffi , fruftra Liturgicorum Librorum fi/entium objicitur . Sic nu-

fpiam ante S. BONIFAC 1 I Archiepifcopi Aloguntini Statnta ,quae Mar-

tenitit appellat de Ant. Eccl. rittb. 1. 1. c. 1. nrt. 16. invenias in Litnrgi-

cis Libris formae Baptifmatis conditionatae mentionem . Illam tamennon fuilTe antea in ufu , nti Nata/i ALEXANDRO vifum fuit HiU.

Ecd.

Digitized by Google

C A P V T IV. Ixv£cel. face. IV. cap. IV. art. XII fceinc perperam quis colligeret . Namquemadmodum a BENEDICTO XIV. lapienter anintadverfum fait

de Syn. Dioec. /ib. VII. cap. vi. nu. i. nili velimus > Ecclefiam in cum t

quem femper deteflata eft , Rebaptizantium errorem incidifle , necefle

ell exiftintare , non aliter ubi de Baptifmo prudens aliqua dubitatio fub-

oriretur» Baptifmum conferri voluifle ( tunc autem conferri vohiifTc

palam eft ex CYPRIANI epiftola LXXVI. ex Concilii Cirrh igmeu-

Jit V. C*iioue VI. cx LEONIS M. Litteris ad Rilficnm Ntrbonenfcm ,

itemque ad Neonam Ravennatem , aliiique pluribus monumentis ) rnoa

aliter, inquam, in ea dubietate Baptifmum conferri voluiife,quam lub

tacita , & mente concepta conditione : (i nondum es legitime baptixatns :

quare conditio prius mente tantum concepta > in ipla Baptiltni formaexprimi , & pronunciari otflavo Saeculo coeperit

.

IV. CANON III. Si nulla fat probabilis cviffh alferri poffit , cur ali-

quid in Lilurgicts Libris pr*ternufim fuerit , horum /flentium argumento efl ,

Ulud , de quo agitur,quibus locis aut temporibus Codices Liturgicr ftere per-

feripti , nondum fuifi ufi receptum . Hoc canone illorum potiflimum len-

tentia petitur, qui materiam Presbyteratus in traditione calicis & pate-

nae, furinam vero in verbis illis folemnibus : Aiicipe poteflitem &fc. liram

a multis retro faeculis fuifle contendunt . Nam omnes antiqui libri Ri-tuales ante 800. annos feripti , ut MARTBNE, aliique notarunt, hancCalicis traditionem conftanter praetermittunt ; nec ulla , cur rem ufu

receptam praetermiferint , cauda probabilis poteft adferri ; immo quoniamI’. SIMONNST Tradi. XVII. dif. III. art. 3. rei evidentia convirSus fa-

tetur propter audoritatem Concilii Cirtb tginieufis IV. ante quintum Sae-

culum non folum in Orientali , led etiam in Occidentali Ecclefta manus ,

vel manuum impolitionem adaequatam fuille materiam Ordinationum fa-

cramentalium ; quum enim , inquit , Concilium dicit Can. V. Subdiaconum ,

QylA MANVVM IMPOSITIONEM non adeipit , ordinari poti iuflru-

mentorum traditionem , minifcfle innuit , Epifcopnm , Pretbyterum , 13 Dia-conum

,quia manus impojitiontm adeipiunt , tnne temporis per traditionem in-

flrumtnlorum ordinatos non futffe j & illud > qnod tamen negat , concedat

,

oportet, ante XI. Saeculum non fuilTe in Ecclefia Latina ufitatam inftru-

mentorum traditionem . Nain in omnibus vetuftis Ordinibus ROM AN IS ,

aliarumque Ecclefiarum, quos MARTENIVS , MABILLONIVS , MV-RATORIVS ediderunt , ubi de Subdiacunorum ordinatione agitur , ea

Rnbrica legitur ex citato Cartbigimenfis Concilii Canone (umpia : Sub-

diaconus cum ordinatur ,quia manus impofitiouem non adeipit

,patenam de ma-

nu Eptjcopt a Icipiat vacuam &c.

V. CANON IV. At fi probabilis cauffi de/ignari pu/Jit , cur ritus aut

dodlrinae retcpiae Ltbn Ltturgici haud meminerint , infirmum erit , qmd en

eorum Jilenlio Jitmitur , argumentum . Hujufmodi porro probabilis caujji efipoteft

.

I. Vitium Amanuenfit ; hoc tamen abuti pafTim non licet , fed illud

objici tum poteft codicum Alentium urgentibus,quum mauifefta cor-

rupti codicis indicia fnppetent . In GELASIANO Sacramentario , at

exemplum proferant , deeft inter BeuedUftunet fuper eos ,qui fueris Ordia

utbus benedicendi Junt , benedidlio Acolythis quod fi quis heiuc argueret»

Tom. I. I Aco-

Digitized by Google

lxvj DISSERTATIO II.Acolythos GBLAS 1 I temporibus non fuifle Romae i ter Ordines adno-meratos , aperto codicis vitio revinci poterit ; in ipibenim GELASIANOSacramentario paullo antea, abi ituifit Ordo de Sacrit Ordinibus benedicen-

dis , Acolythus memoratur, deque ejus ordinatione agitor; qnamobrembenediflio Acolythi nonnifi ob Librarii incuriam potuit omitti . Contrain Miflali Francorum Lellor praetermittitur , nbi quae in lingulis ordi-

nibus conferendis agenda funt, percenlentur ; at ubi Eenedidiones ordi-

nandorum delcribuntur , fuus locus elt Ledoris benedidioni .

1L Drfciplina arcani praefertita qnod ad Sacramentorum formas ad-

tinet . WiTASSII Continuator de Sacram. Confir. q. 3. ar/. /. fefl. I. § I.

Jtt Gregoriauo , inquit , aliifque Pontificalibus & Sacramentariis praeter ara-

tionem /eu formam jam deprecatoriam nibil haberi ( confiat ) . Sex igitur ,

vel etiam Sepsem primis Eccle/iae Suculis nulla verborum formula in Confir-

matione adhibebatur, praeter Orationem , quae proferebatur ,

quum fieret ma-

nuum impofitio . Verum haec confequutio ex eo antecedente minime fluit.

Animadvertere enim debuerat , quanta cura & follicitudine SS. Patres

Chrilliauae Religionis myfleria abfeonderint , ex qua fallam, inquit ern-

ditiflunus MARTENIVS de ani Ecd.rit. Lib. l.cap. Il.art.III nam. VIII.

,

at qui primi Libros Sacramentorum compofuernnt , Sacramentorumformas feripto tradere noluerint, quos imitati pofterioris aetatis Scripto-

res Confirmationis formam praetermiferunt . Equidem P. BERT 1 de Tbctl.

difcipL Lib. XXXII. cap. VI. ait adfequt fe nou pofTe , quei ob difciplinam

arcani praetermittenda haec edent in Libris Sacramentorum in Scrinio

Ecclefiarum occlufis, a facris dumtaxat Miniftris , non a plebe pervo-

lutandis. At non Chriflianae plebis , cui arcana haec Sacramenta palamfierent , fed Ethnicorum praefertim , ahorumque noftris myfleriis non-

dum initiatorum rationem habuere , qui difciplinam arcani conflituerunt,

ne fcilicet ad eorum manus Sacramentorum formae , myfteriaque per-

venirent . Quod autem Sacramentorum Libri in ferinio Ecclefiarum oc-

cluderentur, nihil obeli. Au uou enim in eodem Bcclefiarum ferinio

Evangelia, ceteriqne utrimque Inflromenti Codices facri delitefcebant ?

nec tamen proditores defuere,qui Libros hofce idololairis traderent.

Qnamobrem ne tam fanda myfleria idolorum cultoribus proderentur,

fi quando vel noftrorom hominum facnlegio , vel etiam Ethnicorum

ipforuin vi , ac direptione Liturgici Codices in eorum poteftatem veni-

rent , a Sacramentorum formis vulgo inferibeudis abflinebant . At P. BER-TI urget vetuflidimos omnes Codices Sacramentorum , qui hujulmodi

myfleriis pleni fini, & ipfum Sacrameutale GREGORIANVM, quodpag. 3. continet verba coufecrationis , pag. 73. formam baptifmi

,pag. 334.

coulecrationein presbyterorum, aliaque omnia juxta difciplinam arcani

fepelienda . Rede omnia ; nec nos negabimus , formas Sacramentorumolitn feripto contignatas fuifle. Certe quod in dfput ttione de difcipltna ar-

eant , & de Lttirgiit feriptum invenio a Cl. P. AZEVEDIO , impoji

*

hile videtur , tot Scriptores in diverjifftnus regionibus Ecclrfhie Orientalis ,

(3 Occident ilis referre adeo uniformiter fere omnes Ritus Lssurgtcos , ttiji It

-

giffent formulas fscrifica/es 1'uarum Ecclefiarum fervat.it apud Lpfccpos . Qua-re St Confirmationis formam feripto commendatam fuifle nullum dubito.

Hoc igitor dicimus, Liturgjcum ordjncra , traditionem fymboli , Sacia-

mea-

Digitized by Google

C A P V T IV. Ixvijmentorum formas, aliaque id geuus veruftiflimis temporibus non inSa»cramentariis, qualia habemus, foifle confcripta , fcd feorfnm ab Ora-tionibus , centeftationibus 8tc. quae in vulgatioribus Libris cxftabanr,quemadmodum Evangelia , Epiftolae , Antiphonae , Refponforia fuo*lingula libros habebant . Sacramentariorum autem illorum exempla pau-ciflima fuifle conjicio , & ab Epifcopis ipfis caute fervata . Paullatimvero relaxata arcani difciplina coepere ifta Miflalibus Libris adlcribi ,

ita tamen, ut aliqua veteris difciplinae vtfligia in antiquioribus fint ma-nifefta .

Quare in MilTali Gothico , 8c in alio Francorum, quae duo MiA

lalia fortafle ex omnium , unde do&i viri Sacramentaria eruerint , ve-tuftiflitnis Codicibus prodierunt , facrae Aiflionis verba defiderantur . Agejam ad GREGOR1ANVM Sacramentarium oratio redeat. Si dixero,ex arcani difciplina & illud profedum, ut fola in eo legatur oratio adconfignandos infantes, idne cuipiam minus verofimile videatur? Nonnenulla ibi fit mentio manuum imponendarum ? nulla cujufque alterius

ritus, quo Infantes eonfignarentor ? Cur de Confirmatione tam parceaftum ? Cedo , fi potes

,probabiliorem arcani difciplina rationem . Enira-

vero quanta fuerit in praefenti negocio INNOCENTJ1 Papae I. reli-

gio, ex ejus epiftola 1. ad Decentium EVGVBINVM Epifcopum per-vulgatum eft . Poftquam enim de nnAione adhibenda in Confirmationedifkruit , verba autem , inquit, dare non poffum , ne magis vide tr prodere ,

fitam ad confultatimem re/pondere. Hanc autem INNOCENTII Religio-

nem ob oculos quum haberent ejus fuccefTores , mirum non eft, fi etiamquibus temporibus arcani difciplina minus vigebat , in Confirmationisforma prodenda difficiliores fuerint

,quam in ceteris myfteriis ad eam-

dem difciplinam olim pertinentibus. Video quid objici poftit , in GE-LASIANO fcilicer Sacramentario praeter orationem

, quae in Sacra-mentario GREGORIANO legitur, haec sddi

,quae GELASIVS IN-

NOCENTII temporibos GRF.GORIO multo proximior , fi quae dixi-

mus vera funt , celare debui flet : pojlea ftgnat eos in fronte de Cbrifmntedicens : Signum Chrifii in vitam aeternam . Arnen . Pax tecum . {R. Et cumfbiritu tno . Veram haec in Galliis , ubi Codex perlcriptus fuit, additafoifle ,

quemadmodum alia nonnulla Gallicani ritus veftigia in eo viri

dofti deprehenderunt , mihi plane exploratum . Nam ut mittam , GE-LASIVM fibi piaculo dudurum foifle id prodere

, quod INNOCEN-T1VS I. tamopere caverat; ut etiam praeteream , S. GREGORIVM,qui GELASIANVM Codicem IOHANNE Diacono tefte de Alicarumfolemuiis multa /obtrahens, pauta convertens , nonnulla adjicient m unius Li-hri volumine coarflavit , ea fi inGELASIf Codice reperiflet , non fuifle

praetermiflurum i neque enim haec ex iis erant,quae fubtrahenda ef-

lent; ut haec inquam omittam, in Ordinibus Romanis vetuftifliinis , quosMAE1LLONIVS edidit, haec Iblqm verba leguntur: iu nomine Patris ,

(3 Filii , & Spiritus Sanfli . Pax tecum , vel tibi

:

{R. Et cum Spiritu tuo ,

quae fola etiam exftabant in Libello Romano , cnjus fcepe AMALA-RIVS meminit L. /. de Ecc/ef. offic. cap. XVII. Porro quis credar,Romanam Ecclefiam veterum ritnum cuftodem tenaciflimam feptimo aflt

otftavo faecnlo , quo Libellus ille feribi debuit , quum fub infequentisnoni initia AMALARIVS floruerit , ritum Confirmationis , qui GE-

I a LA-

Digitized by Google

Ixviij DISSERTATIO II.LASIAN IS temporibus in moribus erat, nulla ad id cogente canfla ita-

murafTf ? Contra in Galitis ea forma confignatos fuifle infantes diicimos

ex quatnor Codicibus REGIO 3866. COLBERTINO 1348.GELLO-NENSI, & NOVIOMENSI, quos MARTENIVS citat, ltcmqnc exordaie BELLOV ACBNS 1 S Ecclefiae

,qnem idem MARTENIVS de.

feribit . Sed Ordo Romtuns, quem memoravi, aliud , nili vehementerfellor, in hoc ipfo Confirmationis negocio Difciplinae arcani argumen.tum fufpeditat. MARTENIVS, aliique non pauci olim haec tantumverba Pontificem baptizatos conftgnantem dixifTe ajunt : In nomine Patris ,

& Filii, tif Spiritus Sanffi ; Pax tibi. Ordinis Romani, atque AMA-LARII dudi autfforitate . At ego numquam adducar, ut credam vaga

haec verba , quibus ceterorum fere Sacramentorum formae clauduntur.

Confirmationis formam fuifle . Neque quis regerat ab ipfa lignandi a&io-

ne determinari illa potuifle.Quis enim dicat Baptiftni formam his ver-

kis in nomine Patris (j)c. contineri pofle , quod adio ipfe baptizandi illis

determinatum quemdam fenfum adjiciat i In ordine Romano X. apud

MABILLONIVM pag. 106. haec folum verba adferibuntur . Pax te-

cttm i ergo ne propterea dicemus alia illa omifla in nomine Patris &c. ?

itaque mihi veriftmilius eft , in Romana Ecclefia eatndem , quae nuncufurpatur, adhibitam femper fuifle Confirmationis formam: Signo te fi-

gito Crucis- £*?c. In Ordinibus vero R tmauis ex arcani dilciplini praeter-

miflam , ea antem verba in nemine Patris &c. fiiilTe adlcripta , nt confir-

mandi,quid ftbi refpoudendum edet , nempe Arnen , edocerentur . Ut

ut eft, quemadmodum a GELASIANO codice abeft forma Baptiftni ,

ita & in Sacramentario GREGOR! ANO, quod ex pervetnftis OTHO-BONIANO & VATICANO exemplis Cl. MVRATORIVS vulgavit,

ea forma defiderarur ; ut vel heinc mirari P. BLRTI dedifcat > fi Sacra-

mentorum formas ex antiqua arcani dticiplina in ROMANIS praelertim

Sacramentariis praetermifla efle dixerimus, neqne GREGOIU ANO Sa-

cramentario deinceps utatur, interpolato illo,quod ROCCHA, & ME-

NARDVS edidere.

III. Vulgatus & familiaris alicujusformae breviffimac rtfns . DROUVENit re Sieram, lib. 6- p. SI. c. 3. aliique cum MORINO contendunt , toto

decem priorum Ecclefiae Saeculorum decurfu formam ablblvendi depre-

cativam obtinuifTe, quod nec minimum in ritualibus libris formae indi -

cativae veftigium reperiatur. At P. SIMONNET Traff. XV. difp.VII.

srt. 4. rc&e monet, formulam indicativam abfolutionis breviflimatn e(Te,

& femel exceptam auribus addilci , & impofternm nullo negocio me-moria retineri t vulgatillirnum praeterea illius ufuni ac pene quotidia-

nam ede , ut miruin videri non debeat , de illa altum Rituales Libros

filere

.

IV. Mores Eccle/iarum, quarum nfui codices fuere deferipti . Exemplumhabemus in GELASIANO Sacramentario , in quo commemoratio defiin-

dtorum poft confecrationem defidcratur . Quis tarnen heinc confirmar*

fe pofle confidat, eam a GELASIO ipfo fuifle praetermiflam , nec Romaefub eo Pontifice ufitatam ? Nullus certe , qui in Gallicanis ' ritibus Iit

4 paullo verfatns . Hic nempe GELASIANVM Codicem , nnde THO-^MASIVS tanto nos thelauro ditavit, fuifle ia Gallus deferiptum intelli»

gens.

\Digitized by Google

C A P V T IV. lxixgens, aliquid Gallicani ritus in hunc locum irrepfifle animadvertet. Na-tum eft enim ia Gallicana Ecclefia nullam hujiTmodi defunAornm com-memorationem fieri poft confiecratioriem confiievifle , fed poft oblationemdiptycha fuifle leifta . id eft recitata nomina tam San&orum , in quo.ruin memoriam facrificium Deo ofterebatur, quain viventium atque de-

fuudorum, pro quibus oficrcbatnr.

C A P V T V.

Canones aliqui ad germanum , verumque Litur-

gicorum Librorum lenium adlequen-dum proponuntur.

I. \T Idimus quid ex Liturgicorum Librorum (ilentio effici argumen-V tando podit j nunc quae ratio fit ex eorumdem verbis aliquid

colligendi , confideremus . Hoc aurem capite paucos quofdam canonesdabimus

, qui generales fint j ceteros fequenti capite expediemus .

II. CANON I. Non omnia . quae iu Sacramentorum adminillratione ex om-tlium Liturgicorum Librorum praefcnplo Jervamus , ejufmodifunt , nt ab illis ipfo-

rum Sacramentorum efficacitas pendeat

.

Ita vini & aquae commixtio , fraftio

Hofiiae, permixtio fpecieruni , Trifagion , Dominica oratio in Liturgiis

reperiuntur; quae tanten omnia ad Euchariftiae confecratiouem eile

prorlus ueceflaria nemo contendet

.

COROLLARIVM.

M AIc arguit CI. TOVTTAEVS dijf III. de doUr. S. CVRILLI c. ia.

Invocationis Spiritus S. in Confecratione Euchariftiae efficaciam

quamdam efiTc , eauique non parvam , irnmo & ejus ueceditatem , quodea in omnibus prorfius Liturgiis reperiatur .

III. CANON II. Aliqua in Liturgicis Librisfunt, quae Tropico ftssjk

explicare par eft

.

Euchariftia non raro Orientalibus Carbo dicitur , im-mo & in Mnarabum Miflali carbo igneus appellatur ; in Liturgia quo-

que S. IACOBI Chriftns duplicis naturae carbo nuncupatur. Quae nou-

nifi metaphorice nfiirpari potuere .

IV. CANON III. jfgUiie in Liturgiis occurrunt , nifi fiquid obftat

,

ia veto ac proprio fenfu adctpienda funt. Canon hic Cartbigiuicnfis Synodi

a. 418. Canone VIII. comprobatur i eo enim contra PELAGIANOSftatuitur, ut quicumque verba tpfa Dominicae orationis , ubi dicimus : DI-MITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, ita volunt aSanfht dici , «t bn-

miltter , non voraciter boc dicatur , anathema fini

.

CO-

Digitized by Google

Ixx DISSERTATIO IL

COROLLARIVM I.

Em Lihtrgiis Catholicae Ecctefue de Trinitatit myfterio

doflrinam confirmare

.

IN Miflali Gothico Ttm. VI. Thomafian. opcr. p. 34^. legere eft . Vtnmte Deum dominantem , dtflinflum nec divtfum , Trinum nec triplicem ,

polum nec fiolitarium confiona laudamur voce .

In Miflali Gallicano VETERE ibidL pag. 381. dicitur: In Trinitate

J)ivina non cfi quod majut minufve credendum fit ; fiquid ( fiquidem ) ubi

unus major dicitur , ieejfe minor aliquis indicatur . In h.ie ergo ipfa Divi-

nitate fialiud majus quis, aliud minut adferat : ei ipfc Majefiui contume-

liam facit , quam majorem putat : quia quum aequalis patefias ac dignitas

Trinitatis fit ,quidquid uni detrahitur , cunflie procul dubio Deitati aequa-

liter derogatur.

Quae fane in vero proprioqne fenfu fi ufurpentur , Catholicae Ec-

clefiae de Trinitate dodrinatn plane exprimunt .

COROLLARIVM II.

Verbi Divinitatem adverfus Arrianos , Sociuianofque

ex Litnrgiis demenfirare .

N Onnulla in hanc rem protulit Petrus Tbomat ANSALDfVS dijf.

de divinitate Domini Noflri Jefu Cbrifti cap. 3. , fed pleraque meojndicio ad ARRIANOS revincendos minus apta ; neque enim AR«RIANVS negabit, Verbum ede Deum, cum Patre fimul refidere, 8C

cetera id genus. Clariflima, & peremptoria haec ftint

.

Ex Saeramentatio,quod LEONI M. aliqui tribuant, inpraef.de

S. IOHANNB EVANGELISTA coi. 476. Murat, edit. Ut omnem tranf-

grediens creaturam esccelfa mente ctnfpiccrct , (fi Evangelica voce proferret ,

quia in principio erat Verbnm , & Dens erat Verbum , & quia hoc

erat in principio apud Deum . Dicendo quippe erat, PERPETVITA-TBM SINE INITIO demonstravit . Addendo & Deus erat Verbum, 8c

hoc erat in principio apud Deum, & difiindtonem protuli/ perfinalem , 8c

VNAM TE CVM FILIO TVO patefecit HABERE DEITATEM.Ex Sacramentario GELASIANO Thomafiauae edit. pag. 4. Quem

SEMPER FILIVM , & ANTE TEMPORA AETERNA GENE-RATVM , quia tibi aeterno atque perfeclo aeterni Patrit nomen non de-

fiiit, praedicamus . Ex eodem pag. 47. Hic Dei Pitrit , (fi filii VNAAEQVALIS pronuntiatur potcflat

.

Adde loca duo , in quibus ARRIVS,ejufque perfidia dilerre damnatur, pag. 106. 107.

Ex Miflali Gothico pag. 333. Per COAETERNVM TIBI Tefium

Chriftum filium tuum: cujus fimilis formula pag 356. occurrit . Ex eo-

dem pag. 356. Sui ( Chriftus ) quum de Juo Genitori effit AEQVA-LIS &c.

^Ex Miflali Gallicano VETERE Tbomafi. edit, pagin. 577. Qui eu

tiie-

r

Digitized by Google

C A P V T V. lxxjutero tute luciferum Paterno natus infallibiliter , Deus de Deo , unus de

uno. Lumen de Lumine, de fempiiemo Patre ci.aerernns Filius . Cum »

Quo femper & Spiritu Sanflr, in Jp/endoribus Sauciorum fine principio.

St fine fine regnas & permanes in faecula . Confer etiam pag. 3*7-

Ex libello Orationum Gothico Hfpauo , quem BLANCHINIVSedidit pag. 35. Coaeterna Dei Japientta Patris : pag. 36. Domine Jefit Chri-

f}e , ante quem nullut efl formatus Deus : pag. 37. jefu Domine > qui et

aeterni Patris Filius coaeternus } cujus Divinitas en Patre prolata ortum

oftendit , initium nefcit

.

COROLLARIVM III.

Divinitatem Spiritus Sanlli en Liturgiit contra

Macedonianos comprobare

.

E X GELASIANO Sacramentario pag. 46. Hic Spiritus Sanlius in

eadem, qua Pater (A Filius , Deitate indifcretus atlcipitur .

Ex libello Orationum Gothico- Hfpano pag. 117. Omnium rerum Crea*tor (A Dominus docuit Sapientiam , in qua efl Sanlius Spiritus unient , /im-plex , multimodus

,fubtihs , ut unus Pater , unus Filius , unus Spiritus Sais-

flus , non pluralitate Deitatis ofienfi , fed unitate virtutis innexi C) unione

perfonae careant , Qf tn unitate naturae permaneant : nec Jit illic aliquid di-

verfnm , ubi in /infulis refonat unum. Haec quoque pag. 118. de Spiritu

Sando legas:j/ui tecum e/l ejfintialiter bonus .

COROLLARIVM IV*

Chrijlum ex Liturgiis oflendere verum Deum, verumque hominem.

H Aec habet Leonianum Sacramentarium coi. 314. In Caelos Aifcen/io

mediatoris Dei (A hominum hominis jfefu Chrifii a noflra non e/l hu-

militate difce/Jio , dum & in ea gloria,quam tecum fmper habuit, (Alnea

natura tft , quam fuam fecit ex nobis . Idem coi. 46p. In quibus omnibus

evidenter Deum Hominemque cognofcimus , qui fufeiptendo quod noflrum esi ,

dignatus efl nobis conferre quod Juum ei

l

. Idem coL 482. Ut unus ChnQus

in Dei atque hominis veritate , nec a noflra divifus natura , nec a tua di-

fo etus adoretur effentia

.

Similia legas in Libello Orationum Gothico- Hfpano . En aliqua.

Pag. 37. Homo verus , CA Omnipotens Deus . Pag. 64. nt ftc nos ,qui te Deum

pariter (A hominem veraciter conflentes , unum credimus Chrijlum . Pag. y8.

Alaledtflus efl utique. Domine , omnis homo, qui in corde fuo fabricat ma-

lum , fcilt cet qui te vel hominem negat cf/e vel Deum .

co.

Digitized by Google

Ixxij DISSERTATIO IL

COROLLARIVM V.

Ciriflum verum , necfolummedo pbansaflicum habuiflcorpus , esc Liturgiis adftrere .

D Ominus Jefns ,qui ad Redemptionem veHram venit , non mutatione /«•

ci.Jed VERITATE hominis adfumpti j fic in libello Gothice Hi-

jpano pag. i. Dominns :fefus Chriilus

,qui venit de incorruptae matris car-

ne CORPORIS VERITATEM adfimere ; ibidtni pag. 3. Ingeniti DeiPatris Unigenitus Filius

,qui ia VERAE CARNIS mortalitate redemptu,

rus hominem veniens Cfic.

COROLLARIVM VI.

Deiparae Mariae Virginitatem ex Liturgiis tueri.

E X LEONIANO Sacramentario col.473. MATER VIR-GO non pojht mfi fol/olem proferre divinam , & Deus , homo mfci di*

gnasus , congruentius non deberes, nifi VIRGINE MATRE gener ni .

E* Sacramentario GELASIANO p.p. Quae peperit MATER ,

& VIRGO cft . P. II Hincque enim fftivtlatem index PVERPERAEVIRGINALIS fleHa praecefjit .

Ex MilTali Gothico p. 335. Nifcente Domino VIRGINALIS uteri ar-

cana laxata Junt. P. 355. In MATRE vero VIRGINE etiam corporali,

ter habitafti . P.ayS. Ad te ergo revertimur VIRGO FOETA, MATERINTACTA, N liSCIENS VIRVM , PVERPERA honorsta per Fi-lium, NON POLLVTA . Ibidein : Ut mater INTEGRA haberet fu-Hum de Spiritu , 8i INCORR VPTIONEM de PARTV .

Ex libello Gothica Htfpauo . P. 34. Dominns feju Ckriflus, qui olim

•ex VIRGINE dignatus efl nafei , Juae vos Genetricis tntcrctjju fanfhfi-cet

,quique Murem fervavit a corruptelae contagio, finum cordis ve/h i ema-

culet a ddiflo i & qui eam fecit VIRGINEM MANERE POST PAR-TVM , caelum vobis tribuat poffidere pofl tranfitum . P. 35. Detis qui do-

mui David prophetali vaticinio praedixiHi , novum fieri fignum , atque mira-culum inauditum, quod VIRGO Verbum conciperet , quod infehto VIRGI-NITAS parturiret C^c. Ibidem: Salvator omnium fefu Cbrtfic

,qui novae

operationis efficacia VIRGINEM per Angelum vifitas , Verbo ftecnnd.tsHABITVRAM SINE CORRVPTIONIS INI VRIA prolem , & PER-MANSVRAM CVM INTEGRITATE VIRGINEA MATREM &c.Pag. 37. Intra ejufdcm urbis Bethleemitiasc Jepta Genitricem Atariam& ma-terno honore fnllimas , & VIRGINITATIS honore glorificat ; cujus ute-

rum NEC INGREDIENS RESERAS , NEC EG REDIENS VIO-LAS . Similia legas in oratione fequente > itemque in alia , quae hu-jus paginae extrema efl . Sequentis paginae 38. Orationes eadem deVirginitate Deiparae praedicant . Confer etiam paginam 3j). Oratio-ncfquc paginae 36. fecundam

, quartam , & qnitiflam

.

CO-

Digitized by Google

C A P V T V Ixxiijs

COROLLARIVM VII.Primatum S. Petri e» Liturgiit vindicare .

E X Sacramentario LEONIANO eoi 331. obi collaudata Petri fide

haec liquuntur:pro quo magiflra omnium credentium fide , Confef/brem

tuum caelorum clavibus praefecifti , ut cui ad te per te fuerat aeceffut , per

ipfuw ceteris ad Regnum tuum pateret introitus . E* eodem coi 341. ubi

S. PETRVS Apoflolicae Princeps dignitatis appellatur. Ex eodem C0/.344.

ubi idem Petrus dicitur Apo/io/atus ordine primus , (fi Princeps fidei con-

fitendae .

Ex Libello «rationum Gothico- Hifpano p. 134. ubi S. PETRVS fum-mus Apeflolorum vocatur. Animadverte praeterea p. 135. quae inter PE-TRVM Si PAVLLVM comparatio inftituatur : quin potius tradentes adRegna caelorum , quos Paulli docentit adduxerit PIETAS 1 iutromittat Pe-

tri POTESTAS.

COROLLARIVM VIII.Romani Pontificis Primatum ex Liturgiis propugnare .

E X LEONIANO Sacramentario coi. 333. Omnipotens fempiterne Dens,qui ineffabili Sacramento jut Apoftolici Principatur in Romani nomtnit

arce pofuifli ; nude fe Evitngelica veritas per tota Mundi regna diffunderet.

Coi. 337. Quidquid Sedes illa cenfuerit , quam tenere voluifti TOTI VS Ec-clefiae PRINCIPATVM . Coi. 341. f£ui ut bone fedem REGIMENECCLESIAE TOTIVi efficeret i (fi quod iaec praedicaffet , oftendcres

VBIQVE SERVANDVM , (mu! in ea 8i APOSTOLICAE PRINCI-PEM DIGNITATIS, (fi Magiftrum Gentium collocafii

.

Coi. 430. Domi-ne Deus , Pater Gloriae , font bonorum , qui licet Ecele/iam tuam toto terra-

rum orbe difiufam largitate munerum ditare non definar

,

SEDEM TAMENb-Mi Apoftoli tui PETRI TANTO PROPENSIVS INTVERIS

,QVAN-

TO SVBLIMIVS ESSE VOLVISTI • da mibi famulo tue htijut provi-

dentiae tuae dtfpo,itionibus exhibere congruenter officium i certus TE VNI-VERSIS ECCLESIIS COLLATVRVM , quidquid illi praefluent,

QVAM CVNCTAE RESPICIVNT. Heinc mirum non eft , fi S.XI-

STVS Romanae Ecclefiae Pontifex heic coi. 35*0. dicatur praecipnut

Sacerdos .

Ex Miilali Gothico p. 315.» ubi de eodem S. SIXTO dicitur: qui

dum Apoflolicae fedis excepiffet infignia , (fi fit PRIMVM tffi coufpiceret

SACERDOTVM, fcilicet , ut optime Mabillmiut in Praefat. ad Liturg.

Gal/ic. nrtm. XI. notavit , Epifcopornm .

COROLLARIO IX.Ecele/iam erroris expertem ex Liturgiis patefacere

.

E X LEONIANO Sacramentario coi. 330. Oui Jecundum promiffiouis

tuae ineffabile ctuflilutum , Apoflolicae coufeffioni fuperna dtjprnfitione

largiris , ut in veritatis tuae fundamine fotidata nulla mortiferae Jal/itatis

jura praevaleant . Coi. 332. Ttt etenim tribuit Domine , ut prsedicattonit

Apoflolicae claritatem nulla jurit inferni doftrina fubvertal , nulla praevari,

tatio veritatii offtfctt. Coi. 334. Qui Ecclefiam tuam in Apoflohca Jolidi-

7om. I. K tate

Ixxiv DISSERTATIO II.tale findatam ab infernarum eruis erra c foriarum , ui tu tua veritate coti’

fifient , nulla recipiar conjottia petfiiorum .

COROLLARIVM X.Presbyteros Epifopis dignitate inferiores ex Liturgiit evincere.

E X GELASIANO Sacramentario pu ai. 8i Miffdli Francorum p.346.Ut quum Pontifi.it ftrnmoi regendis populis praefeciffcs > ad eorum fo-

cietates C3 operis adjumentumf quentu ordinis viros , (3 fecundae dignitatis

elegeris .... Acceptum a te Deus SBCVNDI MERITI munus ( de Pres-

bytero , qui confecratur, Termo ibi eft ) obtineat.

COROLLARIVM XI.

Gratiam ad falutaria opera , immo (3 ad bonam voluntatem contra Pe/agiauot ,

Semipelagianofqtte ex Litttrgiis ncceffdriam continuere

.

E X Sacramentario LEONIANO coi. 2,93. Gratiae tuae, quiefumus Do-

mine , fupphcibns tuis tribue largitatem , ut mandata tua TE OPE-RANTE fellantes (3c. coi. 360. lucui tua sternentia non fohim beneficia

praejiat immeritis, fed AFFECTVM quoque nobis, quo gratias referamus,

INSPIRAT. Ibidem. Mentes noftras, quaefimus , ad opera tibi placitura

converte . Coi. 362. Cujus (3 propitiationis exordium principaliter indefen

-

limus ,quum tuorum fenfebns dignanter infundis lotis libi mentibus /applica-

re , (3 indeficientem gratiam corrprobamus , quum nos vel in bac devotione

tribuis permanere , ve! de perceptis beneficiis non in nobis, fed in tuo nomi-

ne gloriari . Coi. 367. Quum omne opus bonum a te inchoari confiet , (3 per-

ci r hanc ipfam ,quam nobis tribuis

, perfeverantiam ftpplicandi . Ibidem .

Ecclefiae tuae filios fient erudire non ccffus ( en gratiam externam doAri-nae , quam etiam PELAGIVS admiiit ) , ita non definit adjuvare , ut

rtlie facienda cognofcant , (3 pofiibihtatem ( non facilitatem, quam PE-

LAGIVS non detreflabat ) capiant cxfeqncndi . Coi. 370. Dum enim fine

te nibi! relii velle poffimus , ant agere , aut perficere ; indubitanter efi gra-

tiae , quidquid convenienter operamur . Coi. 44O. Majeftatem luam devotis

mentibus implorantes , u/ fient ex te habemus ejfe quod fumus , Jit per gra-

tiam tuam C3 bene velle fumamus , C3 bonum pojjc quod volumus .

COROLLARIVM XII.

Originale peccatum ex Liturgiit probare .

E X LEONI ANO Sacramentario coi. 315. h bac Se, qua JefnCbri-

fl:ts ...

.

difpofiliouis antiquae munus explicuit i ut fcilicet 13 diabolum

taelellit operit inimiemrr, per hominem, quem fubjngarat , elideret , U hu-

manam reduceret ad fipern» dona fubfiantiam

.

Huc omnino (pedant tres longiufculae Praefationes , tertia fcilicet

,

quarta, &quin<3a in Natali S. CAECILIAE tol^j.feq.

E* libello Orationum Gothico- Hifpano p. 127. Domine Jeja ,qui Bea -

tijfimat Virgines Rufium , (3 Rufinam de va/is irae fecifii vafa e/fi nuferi-

eordiae , dum ORIGINALIS PECCATI TRADVCB CONLIGA-TAE , facrbfanHae regenerationi/ meruerunt dealbari Baptifm» .

Digitized by Google

IxxvC A P V T V.

COROLLARIVM XIII.Pro Confirmationi: Sacramento Liturgiit adverfus Proteftantes pugnare .

A Di Jofepii Aloyfii ASSEMAN NI DifTertationem T. III. Codicis Li-

tnrg. Ecclef. Univ. p, xxxtlt fiqq- ubi ex Litnrgiis Ecclefiae uni-

verfae confenfum pro Confirmationis Sacramento ftare demonftrat

.

COROLLARIVM XIV.Pro/eftanies Incruenti Sacrificii brftes ex Litnrgiit refellere.

ID praeftiteruut pofl BELLARMIMVM Viri ClarifTimi MVRA-TORIVS in Dififi de Liturgis Romani eapp. xvi.xvii.& xviu.Jt

Jefepitij ASSEMANNVS in Differt. Codicis Liturg. hi. iv. parti primae

praemifla feli. a. art. I. II. (fi III. Pauca heic ego adfcribam, quae Ma-

ii/Ionie

s

in Praefi ad Liturgi,m Gallicanam ex Gallicani ritus Miffiilibus

decerpferat , notatis tantummodo paginis THOMASIANAB, qua ha*

Aenus ufus fum . editionis.

Ex Miflali Gotbico p. 333. M,agnum hoc munus miferieordiae efi , fuinebit ( fic ) docuit Redemptionis noftroe facrificia celebrare

, fient obtulit Do-minus nofter Jefus Cbriflut . Ibidem p- 335. ( Jefus Chriftus ) formamfacrificii perennis injlituent Hojham fe tibi primum obtulit , fi? primus tlo-

cuit 0ferri

.

Ex Miflali Francorum p. $6 $. Remotis obumbrationibus carnalibus vi-

flimarum , fipiritalem tibi , Summe Pater , Hostiam firpplici fervitute defe-

rimus : fuae miro iucffubilique myfterio (fi immolaturfiemper , (fi eadem fien1- _per offertur .

Ex MifTali Gallicano veteri p. 388. Hanc igitur oblationem, quam ti-

bi offerimus ob diem jejunii Coeme Dominicae , in qua Dominus nofter JefusCbriflut Filius tuus in novo Testamento facrificaudi ritum inftituit , dum pa-

nem (fi vinum(_

quo Melchifedecb in praefiguratione futuri myfterii Sacerdos

obtulerat ) in Sacramento fui Corporis , (fi Sanguinis transformavit

.

COROLLARIVM XV.Rea/em in Eucbariftia Corporis (fi Sanguinis Dominici

praefeutiam in Liturgiis doceri .

E T hoc in citatis Diflertationibus a MVRATORIO > & ASSE-MANNO deinonftratura fuit . Unum ant alteram teftimonium

heic proferam

.

Ex Miflali Gotbico p. 338. Corpus tuum pro nobis crucifixum edimus,

(fi Sanguinem fanltnm tuum pro nobis tffufum bibimur . Ne vero cavillen-

tur Cahiniani , Si figuram heic aliquam comminifcantnr,paullo antea

in eadem Mifla diAum fuerat:precantur mente devota te, Majeftas aeter-

na , ut operante virtute panem mutatum in carne , poculum verjum in /an-

guine , illum fumamus in calicem,

qui de te fluxit in Cruce ex Latere .

Ex Orationibus , quas ad Calcem Gregoriani Sacramenrarii edi-

dit MVRATORIVS, Se quae GRBGORIVM AuAorem vix habenti

fed illo multo fnnt vetnftieres , coi. ap8. S'xguli accipiunt Christum Do-

minum , (fi in /togulis portionibus totus eft i ucc per fvsgulos msnuitur , fed

K a iute-

Digitized by Google

Ixxvj DISSERTATIO II.integrumfe praebet inJingulit . Quod tcllimonium , inquit MABILLONIVSLit.Ga/lie. I. I. c. 1. ». 3. Guitmundo (qui faeculo XI. pro veritate Cor-poris & Sanguinis Chrifti in Euchariftia adverfus BERENGAR 1VMacerrime decertavit ) tanti vifarn cft , ut illud retulerit in librum Jhum de

Gnpore & Sanguine Domiui; itidemque Algetut (floruit hic > fi PAG IOcredimus > ad aonnm 1153.) ‘n kb. t. c. 15. ex Ambrojto , id etl ex Li-

turgia Ambtojiana > in qua haec leguntur apud Pamelittm Dominica quirita

( poft Epiphaniam ) (3 in hodierno MiJJdli Arr.brofiano Dominica /exta

poli Epiphaniam

.

COROLLARIVM XVI.Tranfubflantiattonit Eucbarifticae loftct ex Liturgis propulfare

.

C Onferas velim MVRATORIVM , & ASSEMANNVM loe.cit.

Haec in praefenti fufficiant

.

E* Miflali Gothico p. 345- ut fiat nobit EucbariHia Legitima in tuo,

TiHiqnc tui nomine , (fi Spiritui Saulli in TRANSFORMATIONEM Cor-

porit ac Sanguinit Domini Dei NoftriBJtfu Chrifii Unigeniti tui. Ib. p. 351.

Ut qui tunc aquat in vina mutavit, nunc in fanguinem /tum oblationum no.

lirarum vina CONVERTAT • Ibidem pag. 356. Ut TRANSLATAfruge in Corpore, caliee in Cruore proficiat meritit . Adde loca Corollari»

fuperiore adiata .

E* Miflali Francorum p. 347. ubi pro Presbytero oratur , nt per ob~

fequium plebit tuae Corptu (fi Sanguinem Filii Ini immaculata henediUione

TRANSFORMET: qnae eadem legere eft in GELASIANO Sacramcn-tario pag. 33.

SALMASIVS in epifi. ai Johannem Dallaeum apud RENAVDO.TIVM in not. ad Litarg• Coptic. S. Gregor. Sacerdotem Coptitam invo-

catione , quam omnium nomine pronunciat , id ait folummodo defigna-

re, panem & vinum, quae a nobis in Coena falcipinntnr , fieri Cor-pus & Sanguinem Domini illis , qui debite illa fufcipieut

,quofque Spi-

ritus SanAus prius fanAificaverit : illos quoque folos adcipere verumCorpus , non panem folummodo > qui prius per fidem , & gratiam

SanAi Spiritus puri faAi fuerint . At liocee commentum nonne pro-

fligatur, quum audis ex GELASIANO Sacramentario , & Miflali Fran-

ocrum Presbyteros ipfos oblata Transformare in Corpus & SanguinemChrifli ? Qtjid vero dicam dc Githerto CVPERO homine ceteroqui ern-

dito,qui in epift. ad Jo. Jacobum SCHEVCHZERVM feribit , de-

prehendifle fe in Miflali Gothico Loca , quae omnino adllruunt panem (fi

vinum in Sacramento S. Coenae fumi , (fi qnae Tranfubllantiationi contraria

fuut ? Quae heic recitavimus loca , funtne Tran/ubflautiattoni contraria ?

Sed vae hominibus , qui praeconceptis erroribus obcoecati funt ! In ipf*

meridiana luce nihil illos videre necefle eft. Vide caput fequeus.

COROLLARIVM XVII.-. Purgatorium e Liturgiis exprimere .

E X Miflali Gothico P7-050. Pr.iefentem itaque oblationem ita inlahere,

ut medelam viventibus, DEFVNCTIS REFRIGERIVM proeliet.

Et quorum texuit recitatio ptacmtjjd ( Diptycha intellige tum virorum ,

tam

Digitized by Qoogle

c; A P V T V. lxxvijrutn defanftorum } finem inter Eleflos jubent adgregare

.

Ibid. p. 360. tft

interventu Sanfli CLEMENTIS Anttftitis (fi Martyrii fui DBFVNCTISABSOLVTIONEM , viventibus tribuat falutem . Ibidem p.261. deprccemur

omnipotentem Deum , ut iUic dtfnnfUrum inimus transferat a Tartaro , quo

illam ( S. Saturninum ) caufa amoris fui adfmnere dignatus eft pcft trium-

phum . Ibidem p. a68. Precibus imploremus > ut eduflit a tartaro defundo,

rum Jpiritibus , non praevaleantfepnltis infernae portae per crimina , quas

per Apcfioli filem vinci credit Ece/c/ia- Ibidem p. 3 19. Ita defunfiforum ani-

mae , lanatis inferni pre/furis , Abrabae patris gremio conticentur .

Graecorum hac iuper re Litargias expendit Grancolafiut Tom. I. An-tiq. liturg. pag. 333.

Prodiit a. 1755. Lip/iae foh.tn. Angit/}

i

ERNESTI impias Libellus

infcriptus : Antimttratorins , five confutatio Muratortanne Dfputasitnis de

rebus Liturgicit . LVTHERIANVS hic Theologos p. 155. ait* iftapre-

tantes ( in Liturgiis ) fidelium felicitatem laetis ac piis omnibus perfequi ,

Deumque rogare , ut eam ipfis augeat , (fifumma cum fuavitate frui finit

.

Quod fi tamen quis verborum tenacior ( pergit ille p. 157. ) putet effi ali-

quid amplius in iilis verbis .... ea verba pertinere dicamus ad opinionem ,

quam veteris Ecclefiae Doflores multos... defendifie confias.... quum dice-

rent , animas piorum non fiatim a morte in caelum evolare , fed venire in

locum inferiorem Caelo

,

NON ut ibi purgarentur a rchqttiis peccatorum , ut

volunt ROMAN I, fed quifit. ttt ait ( Tertullianus j tn quarto eontra Mar-

Aonem TEMPORALE ANIMARVM FIDELIVM RECEPTACV-LVM , IN QVO DELINEETVR FVTVRI ( koc eft caeleftis Felici-

tatis') IMAGO, five nt in tertio, POST DEGVRSVM VITAE INSINV ABRAHAE REFRIGERIVM . .. . Nam in heum eum fidelibus

aditum per preces parari nemo ne fomni avit quidem . Quid ais Ernefte ?

Nemo ne fomniavit quidem ? fomniavit tamen ( rerbo tuo utar ) vetut Gal-

licana Ecclefia , quae Deum orabat , ut defmflorum animae , lanatis inferni

prrjfurit * Abrabae Patris gremio conlocarentur . Qnorfum enim id orafTet >

fi animas illas in ABRAHAE Patris gremio jam eonlocatas credidifler,

ant nullam aditus fidelibus in eum locum parandi vim fuis incile pre-

cibus exiftimaffet ? Quid vero tam ridiculam, quam pia omina de fe-

licitatis augmento coraminifci, ubi petitur animarum abfolntio? carumtdtidio c tartaro? infernarum portarum vifloria , atque ita petitnr quem-admodum pro viventibus medela , non utique pio fblnm omine , fed ve-

ris precibus , quae frutflum fperemur «onfequutorae ? Tartari autetu

nomine non ipfutn infernum adcipias , ne veterem Ecclcfiam in eo

fuifle errore exiftimes * ut crederet , damnatos ab inferorum cruciati-

bus e (Te aliquando liberandos, fed medium illum locum inter Caelum,At Inferos > quem nos Romani Purgatorium appellamus

.

COROLLARIVM XVIII.Cultum , (fi Invocationem &mfiorum e Liturgiis petere .

E X Sacramemario LEONIANO coi. 353. Tibi enim fclUva fiflemni-

sas agitur , Abi dies facrata celebratur , quam beati Sanfli Tiburtis

Martyris tuiftnguis (fic. Et paullo poft : Tuas enim Domine virtutes, tuaf-

que vifloriat admiramur , quoties in Ectlefia tua iorum dierum fefia cele-

bi.*n-

lxxviij DISSERTATIO II.br-antur . Similia leges ia praef. quindae Miflae ia Naiali Sandi Xyfti

col. 391. col. 396. Quidquid euim Sunflorum tuorum meritis adhibemus , adtuam laudem recurrit , fi? gloriam .

,Ex Sacramentario GELASIANO p. 7. Sicut divina laudamus in San-

ili Stepbani p.ifttne magnalia.

Ex Miuili Gothico p. 341. Ut per triumphos tuorum leflium (3 follem,

nitalum gloria , fi? devotionum exempla fnfctperet

.

Ex Miflali Francorum p. 359. Unde benedicimus te , Domine, in ope-

ribus tuis , teque in Sanflorum tuorum proftflione Ludamus

.

Ex Libello Orationum Gothico- Hfpano p. 39. Ad/iitat ergo nunc , Om-nipotens Pater , t intus Martyr

,

fi? faveat credentium votis , ut ea , quae Ubi

PROPTER TE impendi cognofcit, famulantibus tibi ex te uberius recompenfet.

Eant nunc Proteftanres , & cultum Sandorum Deo injuriofnm ede

obganniant l Nos cum tota antiquitate feutimus , in Deum demum re.

ferri quidquid fandis tribuimus

.

Sandorum porro invocationem piam efle > ntilemqne demonftrari

poteft . Ex Sacramentario LEONIANO col. 393 . Praejia nobis , Domine,mifericordiam tuam , Sanflorum tuorum [uffragiit imploratam , (3 quos inter-

ceffires uoftrot cjffe tribmfli, fac eos (3 majeftatem luam jugiter exorare , (3

falutaria impetrare pro nobis . Coi. 396. Impetret,qttaejumus Domine , fide-

libus tuis auxilium oratio jufla Sanflorum. Col. 388. Q»» fi? filii tui Na-

tivitate nos falvas, (3 Martyrum Beatorum .deprecatione fubflent as

.

Ex Sacramentario GELASIANO p. 7. Ita fit ( S.Stephanus ~) fra-

gilitatis noftrae promptus adjutor .

Ex Miflali Gothico p. a<8. Tribue quaefumut per interventum ipfius

f S. Stephani } ut viventes filutem, defunfli requiem confequantur aeternam.

Pag. 3^7. Oremus ergo, ut pro nobis interveniat precibus ( S. Agnes ) quae

digna adfiftit divinis obtutibus .

Ex Miflali Francorum p. 358. Supplicationibus noftris mifericordiam tuam

confidimus adfuturam ,quam Betit HcLuii Confefions tui pofeimus interventu

nobis (3 confejjione proeliari.

Ex Libello Orationum Gothico-Hifpano p. 39. Quaefkmus ergo , ut

qui invocantem eum ( S. Stephanum inimicis dignatus es exaudire,prt

poftris facinoribus ad aures tuas ejus Juffragia digneris admittere . Pag. 41.

Dignenter adtribtie , ut omnis Ecckfia , quae nunc veneratur agonem Mar-

tyris gloriofum , mereatur exoratum Juffragantis auxilium. Pag. 118. Adfiftat

ergo nobis precibus fuis Q S Felix ~) ut quibus ejus cfl memoria fpecioja in

faecula , fit fubveutio in futuro .

C A P V T VI.

Canones alii ad verum genuinumque LiturgicorumLibrorum lenfum exprimendum perquam opportuni.

I. ANON IV. Ut legitimum Librorum Liturgicorum fenfum adfequarit

,

nefic oportet,qua fignificatione boc iUudve verbum barbatis faeculis

a Scriptoribus Ecc/efiafticis ufurpatum fuerit i in iit tamen verbis ,quorum

eadem

Pigitized by Google

f

C A P V T VL Ixxixeadem femper vis fuit , ac pneU.it , licebit Elbnicot quaque Scriptoret con-

futerc . Prior illa Canonis noftri pars clarior eft , quam ur argumen-tis , exemplifve illuftretur . Unum tamen, aut alteram addam. In jtt

-

dicio probationis > quod apud MARTENIVM ealiat T. II. de Ant. Eec/.

Ril.ltb. 3. c. 7. coi. 947. occurrit Sacerdos ferent Sanftum Evangehum cumcbrifmirio » & PATROCIN 1 IS SANCTORVM . Incautus aliquis, bar-

barique gloflarii parum peritus flatim hoc loco ad confirmandum deinvocatione Sanflorum dogma uteretur ; at heic Patrocinia Sintiorum

fnnt ipfae Sanflornm Reliquiae . Antiphona ad offerendum Sacrificium

interdum dicitur, ut in MifTali Mocarabum p. 95. LESLAEANAE edi-

tionis > ipfum etiam officium eo nomine nonnumquam donari viri eru-

diti notarunt. Nili haec noveris, Miflae Sacrificium , ridentibus Setffa-

riis , videre heic tibi videberis. Altera quoque Canonis pars manifefla

eft ; neque fatis intelligere polium quid Jobanni Auguflo BRNESTOin mentem venerit , dum in fuo Antmuratorio p 49. & 100. dexff i(Ti-

ni o fane viro actiter fuccenfet , quod Ethnicos Scriptores appellarit

,

ut quid transfigurare , quid immolare lignificer , difertius explicaret J quod,que perridiculum eft, ipfe ERNESTVS, qui MVRATORIVM lianc

ob rem impudenter carpit , ridetqne , ut ftvrdPoKns fignificationem Lu-THERIANIS fuis opportunam obtrudat, THVCYUIDBM , POLY-B 1VM , DIONYSIVM HALICARNASSAEVM, ARISTOTELEM,NEMESIVM , CICERONEM p. 39. feqq. in medium adfert . Sedftnamus , LVTHERIANVM hunc Theologiftam cum fuis defipere

,

Cordatus nemo non intelliget , Ecciefiafticos Scriptores verbis non ita

inultis etreeptis,quae fequiuris aevi barbaries aut nova invexit aut ve-

tera nova prifcilque ignota (ignificationc donavit , eum ceteris fen-

futn tribniUe , quo antiquos feu Graecitatis feu Latinitatis Magiftros

novimus illa adh buiffe , ut li quando de vi vocis cujufpiam dubitatio

enafeatur ,prudenti otnnino confilio Theologos ad Ethnicos fele fon-

tes convertat

.

II. CANON V. Tituli ipfi , quibus Oratio aliqua, vel Ordo praenota-

tur , ad fenfum ejufdem Or itionis ve/ Ordinis dtgnofccndum facem quodammo-

do pratfrre poffunt . Exemplum efto ingens illa Ordinum ftlva ,quam

MORIN VS congeffit , ut duodecim prioribus Ecclefiae faeculis formamxbfolutionis deprecatoriam obtinuiffe (uaderet . Si enim titulos, qui Xe*

coutHiationem Renuentium feria V. tn Coena Domini nobis exhibent , di-

ligentius perpendiffet , fruftra haec omnia effe intellexifflt ; agi nempeibi palam heine eft , uon de Sacramentali abfolutione a peccatis , fed dc

publica & follemui abfolutione a Canonicis poenis pro foro externo.

Confer P. SIMONNET Traftat. xv. dtfp. viti. an. 4.

III. CANON VI. Cum primit autem totius Orationis contextus eft ac•

curate perpendendus . In Ordine Geleliano de facris Ordinibus benedicendis

poft Oftiarium Pfalmifta memorator. Cave autem beinc inferas, no*

vem fuifle in Ecclefia Romana Ordinum gradus. Minime vero. Verba Ordinis ipfins tantifper confideremus . Pfalmifta , idefi Cautor porefl

abfqne fcientia Epifiopi Jb/t jtij/ime Presbyteri officium ffeipere cantandi

.

Viden? Ceteri Ordines, qui revera Ordines funt , a folo Epifcopo con-

ferri poterant i non ergo Ordo diftintffus fuit Pfalmiftarum gradus,

quum

ixxx DISSERTATIO II.

quum hi tdfque /cientia Epifeopt fila jttj/ione Presbyteri officio illo donari

poffent . Pariter dum in LEONIANO Sacrainentario coi. 331. Deusdicitur in Sandis Ecctefiae fiae FVNDAMENTA confiitmfie , nc pute*

haec primatui S. PETRI officere . Nam praeterquam quod is eodemloco aifertis verbis traditur ; pro qua magifira omnium credentium fide ,

Confefjorem tuum £ PETRVM ) Coelorum clavibus praefeci fii , ut cui ad te per

te fuerat acccjfut,per ipfum ceteris ad Regnum tuum pateret introitus ; e*

Proteftantibus quaere, an velint Sandos omnes Apoftolis dignitate, an-

doritateque pares efle ? Si adfirment , videant , num quemquam Tibi

conG-ntientem habituri lint . Si negent , ( uti certe negabunt, quum

& ipfi hoc unum defendant , omnes Apoftolos pares poteflate fuifle ,

non amem Apoftolis qnoque pares Sandos verofque Chriftianos ) obji-

ce illis ipfum hunc Sacramentarii LEONIANI locum, qui in Sandis,

non in /olis Apoftolis conftituta Ecdefiae Chriftianae fundamenta ad-

firmat. Si vel invitos coge fateri, ftatuendos elfc gradus quofdam Ec-

clefiae fundamentorum, quorum unum fit altero firmitate , dignitate,

que praeftantius : quod fi dederint , dic Sandos efle Ecdefiae funda-

menta, in his autem PETRVM poft Ghriftum efte praecipuum.

IV. CANON VII. Si quis Liturgicorum Librorum locus aut obfcnrus

efie videatur , aut parum adouratam doftrinam continere , eu aliit tjufdem

Libri textibus explicabitur . Ratio in proftiptu eft s e* clarioribus nempalocis obfcurior explanandus eft , nec dodrinas inter fe fe pugnantes ia*

eris ejufmodi libris ab Ecclefia probatis fas eft tribuere . Sed exemplis

& heic utamur . Ac primo fe fe mihi offert locus ille Miflalis Gothici

de S. PAVLLO pag,a(>7. fadus eft CAPVT ECCLESIAE, quimembra

Ecclefiae conquafiaverat . t^uid ? Ajemus ne PETRI primatum his verbis

impeti ? Abfit . Confule fequentem Miflam in Cubedra S. Petri ApoftoK.

Ibi PETRVS non folum Caput Ecdefiae dicitur, fed Bi/it Ecclefiae , Si

( pag. a68. ) Coeli "Janitor , (j in cujus coufeffione dt fundamentum Eccle-

fiae ; initno additur : Tefiit efi dies hodierna Beati Utri Cathedra Epifco

-

potus expofita , in qua fidei merito revelationis myfierittm (lege cum Mabil-

lonio my/lerio ) Filium Dei confitendo , praelatus Apo/iolos ( forte inter Apo-

jiolos aut certe legendum cum eodem Mabdlouio Apoftolis “) 01 dinatur .

Qnis hifce perledis dubitare poftit,quin Miffale Gothicum PETRI pri-

matni adftipuletnr? Quamobrem dum Paullum Caput Ecdefiae idem Mif.

fale praedicat, non fapreranm io Ecclefia principatum (pedavit , fed

Apoftolatum , hujus euim cauITa a Patribus Apoftoli Principes , Lucer-

nae Ecdefiae , radices ac fundamenta dignitatum pafiTim vocantur .

V, CANQN VIII. Siquid dubii in loci cujufpiam Litnrgici interpreta-

tione enafeatur , Scriptores ejus regionis , gcutifve , ad quam Litnrgicus Liber

fpedafie fertur , confidere opportunum erit. Neque enim credibile eft , in

Liturgicis cujufqnam gentis , ac regiouis libris aliam fuifle dodriuamtraditam , quam qnae paflim a ceteris ejnfdem nationis Patribus , Do-doribufque propugnata fuit . Hcinc Mabillonins de Lit. Galfte. lib. I. cap.ix.

0.35. ut offenderet , iu veteribus Libris Miftalibns nihil , quod reali

Cbrifti in Euchariftia praefentiae officiat, efte pofle , Gallicanae EcdefiaeDodores appellat, HILARIVM cum primis , cujus in Lib.v 111. de

drinitate fellenme illud effatum eft : de veritate Carnis ffi Sanguinis non

Digitized b

e A P V T VI. Ixxxjreliflut efi amltgendi locus . Gl. qooque Vir P. DE BENEDICTIS io

Antirrbctict aIter* , at Syriacarum Liturgiaram Antores cuin ceteris, qui

Chriftum verborum formula ab Evangeliftis relata coufecralTe docent,

minime pugnare contra RENAVDOTII commenta doceret , handfcmper fu i fle apud Syros Dodlores traditionem , Clirillum Dominum ea

verborum formula,quam Evangelifiae produnt , fui Corporis confecra-

tionem perfecifle , prolatis illorum lenteutiis cap. ix. dernonftravit

.

VI. CANON IX. Praecipue autem juvabit Liturgi as eum aliis Litur.

giis conferre . Hoc canone confutatur t. Jofephus Aloyfius ASSEMAN-NVS , qui Lib. 3. Cod. Lilurg. pag. 58. verba illa Enchologii Graeco-

rum Signaculum doni Spiritus Sanfti. Arnen , integram non e(Te 11 mS. oriis for-

mam contendit , fed vel initialia ejus verba , vel monitum qnoJdam ,

quod ungenti in memoriam revocat , dicenda ab ipfo ibi elTc verba

myftica fignificantia , atque imprimentia fignaculum , ac donum Spiri-

tus Sandli . Nempe fatis eft cum ea Graecorum GELASIANI Sacramen-tarii formam conferre : Signum Cbrifli in vitam aetern 1m i Arnen 5 ovumenim ovo fimilius non eft, quam Graeca illa GELASIANAE formae ;

haec autem quum integra fuerit apud Gallos unrfti inis forma , quidni

& altera apud Graecos I 2. LR-BRVNIVS ac RENAV DOTI VS , quiInvocationem S. Spiritus apud Orientales confecraroriam efle pugnant.

Nam etiam in veteribus Gallicanis Miftalibns , atque in Mozarabtco nonfemel Spiritus Santftus , atque adeo ipfum divinum Verbum poti prola-

tam Evingelicam formam rogatur , ut luper oblata deicendat , veluti

fi nondum deleendiflet , & oblationem Hoiliam faciat Spiritalem perinde

ac ft terrena adhuc edet, ac materialis, quum tamen harum Liturgia-

rum Inftitutoribiis certam omnino fuerit ,perfici verbis Euangelicis con-

fecratienem . Confule VRS 1 I Cardinalis de Liturgica S. Spiritus Invo-

catione D flertationem pag. po. feqq. Praeterea quemadmodum dodhlfi-

mus P. DE BENEDICTIS in Autirrhetico altero obfervat cap. vi. in

Anaphora Sanfti MARCI haec legantur in Csnone Fiatrum l'eu Com-memoratione vivorum , multis interjetftis precibus infeqaente illud mo-mentum , quo juxta LE-BRVNII ac RENAVDOTII hyporheftm per

Invocationem Spiritus Saudli elementorum confecratio dudum perada

creditor : Ft hanc- Divinam Bofliam coram Te po/ilam memento Domine ,

eamque gratia tua confeRxm Gfc. Quibus conftitutis RENAVDOTII ar-

gumentum ipli Audori P. DB BENEDICTIS opponit . Sacerdos hoc

loco petit , ut Hi/ha confecretitr ; atqui nequit dici , illum petere , ut Dettr

nilum agat , aut nolle impetrare quod petit i ergo dicendum efl , eo momen-

to,quo allegatae e* S. MARCI Anaphora precet inchoaiitur , elementorum

t ran[mutationem nondum efle perfeciam , fed illis demum precibus confhmma-

ri ; quod cura RENAVDOTII hypotheft pugnat. Similia P. DE BE-NEDICTIS profert ex Sacraram Ordinationum Officiis ; fed ipfamAudorem adi citato cap. vt. £? etiam vtn.

VII. CANON X. Saepe ipfarum Litwgiarum fontes adire proeliat ,

faepe etiam illarum rivot . Notum eft , nt de prima Canonis parte di-

cam , Rubricas vetoftilTimis temporibus non in ipfis Sacramentariis,

fed in Ordinibus Eccleliarnm fuifle ioferiptas S paullatim deinde in

Sacramentaria invedas ab exferiptoribos , ut Cleri utilitati ac comino-- Tom.I. J- do

Ixxxij DISSERTATIO II.do inferviicat, ex ipfis Ordinum Ecclefiaflicorum Libris. Quare fi quoddubium fnper hujufmodt rubricis oriatur, fragmenta ipforum Ordinumconferenda erunt. Sic ( nam libet exemplis abundare ) GBLASI AN VSOrdo <U Surit Ordinibus benedicendis ex Canonibus Cirtb.iginim/ii IV.Concilii fumptns quum fit » de alicujus vocis vel emendata ledlione ,

vel fenfo dubitans ipfnni quartum Concilium Cirtbagiititnfe couiulat.

Gregorianum quoque Saeramentarium quum GELASlANVM contra-

dunt fit , multum proderit alterum cum altero contendere . Contra

( ad alteram Canonis panem quod fpedtat ) fi de Liturgiae cujufpiamfcnfo qoaefiio exoriatur, non inntile erit ad eas confugere , quae exilla fuerint derivatae . Quare VRSIVS i» eit. diff. pag. py. quum mo-nniflet , fictili Coplicae Liturgiae ex Gratcit Alexandrinis expreflae funt >

ita Aethiopicam in praecipuis facri officii partibus ex Copti cit efle profe-

dfam y opportune addit , non parvi mnmenti cjfe debere ad Copticarum Li.

Surgiarim fenfnm , fitubh ambiguus & objcurut efl , adfequendum , perfpicuam »

ratamque Aethiopicae Liturgiae Jententiam .

VIII. CANON XI. Non inutile quoque erit veteres Liturgicos Libros

tum recentioribus nofirit contendere. Id certe ohanni MOK. 1NO plurimumprofuidet , Reconciliationem Poenitentiam deprecatoria forma perfe-

darq magna Lhurgicorum ordinant eruditione comprobaturo , ut inde

efficeret, Sacramentalem quoque abiolntiontm deprecativa forma fuifle

traditam. Nam in ipfo , quo utimur Pontificali Romano pag. 3. tit. 3.

ttujufmodi Reconciliatio exhibetur ritn deprecatoriis tantummodo ver-

bis conflante . Proptereane dubitabimus,quin none SacramentaTis abfo>

lationis forma indicativa adhibeatur ? Quod (i inepta,quae ex illo rittt

oriretur , iffbaec dubitatio edet , nullam quoque MORINVS ineffc

vim fno illi ex Ritualibus antiquis Libris argumentandi generi cotnpe-

ridet . In hunc etiam Canonem Proteffantes intendant , quum enimveteres Miflales Libres nbi evolverint, eofdem ipfos , quibus nos RO-MANI utimur, ritus obtinnides & (quod gravius efl) eadem, quaeantiqui Chriffianae fidei fedarores in conficiendis Sacramentis , in San-

diorum fuffragiis implorandis , in explicandis praecipuis dodrinae n>flrae capitibus verba ofnrpare , animadvertant , quei fieri potefl , nt fe-

rio- fecum ipfi reputent , nos diverfa a Majoribus noffris fentire ? Num-quid nos adeo ineptos fibi confingunt , nt contraria dogmata iifdeoi

omnino verbis defignari exiffimemns, nec qni a Veterum placitis de-

fciicere velimus, illorum quoque formulas abjiciendas nobis ede inteU

Iigamus ?

IX. CANON Xir. Prudens conjclfur* de tempore , quo primum Liber

aliquis Litutgicut fcnpsus , aut illi qnidpiam additum fuit y interpretationum

difienhater interdum e medio tollit . In Leoniano Sacramentario coi. 454.haec legitur oratio r Deus coufueutium te portio defunfloium , preces noftras ,

quas infamnii tui SILVESTRI Epifcopt depofitione deferimus , propitiatus ad-

fume , ut qui nomini tua mittifterinm fidele dependit , feructua Sauftorum tuo-

rum Jbeietate laetetur. In Grrgmriano autem haec exflat : Annue nobis Do-tuiue , ut atiimae famuli tui LEONIS haec profit oblatio &c. Ibi de S SIL-VESTRO, heic de S. LEONE M. fermonem ede nullus dubito . Qneihoc? inquiunt Proteffantes. Pro Sandis orat Ecclelia? Indigent illi no-

Digitized by Google

C A P V T VI. lxxxiijUris precibus ? Non igitur pro nobii intercederes idonei funr . At ora-tiones illas tunc perfcripras fu i fle , quum primum Sandi illi viri de-«eflerunt , atque adeo de aeterna illorum gloria certi Fideles non erant,facile efi perfpicerc , & iplutn depofitmut aotuen in S. SILVESTRIoratione ufurpatum fatis oHcudit . Et mirabimur , Ecclefiam

, qttae San-dotum precibus fe fe commendat

,pro illis orafle ? Ubi aatetn illorum

ceu Sandorum memoria coli coepit, feu vetultatis reverentia quadam ,

fen qnia ad gloriae augmentum referri commode poterat>quod primum

iplam gloriae adeptionem fpedavit , eaedem retentae lunt orationes , fie

tamen ut aliae his adderentur, quae Catholicum de Santftorum invo-catione dogma difertis verbis exprimerent . Certe orationem illamS. SILVESTRI haec fequirur in eodem Lconiam Sacramentario . Hancigitur oblationem

, quaefumus Donuue,placatus intende , quam in S. SILVE-

STRI Confefibrii , (3 Epifcopi lui commemoratione Jiipp/tcuer immolamus , ut (fi

nebit proficiat hujus pietatis affedus , (fi illum bcatitudo Jempiterna glorifi-

ces

.

In Gregoriano vero tertia haec oratio legitur : Deus qui animae fa-muli tui LEON IS aeternae beatitudsnis praemia coutuhjli , concede propitius ,

ut fui peccatorum uoflrorum pondere premimur , ejut apud te precibus ftib/e-

vemur . Vide Cl. TROMBBLLI diflerrationem IL eap. xxxn.X. CANON XIII. Perpendendum eft etiam , quo loco hoc , illndve io

Liturgicit Librit legatur ; beinc enim plana faciUfque etepediendarum difficul-

tatum via patere poterit. Si Lutkerianut ille Theologifta, qui Antiomra-

torium edens grande aliquid moliri fibi vifus eft , *]ohinnes AugnftinutERNESTVS canonem hunc ob oculos haliuiflet ; non fe nobis' riden-dum objeciflet, dum pag. 59. eonjunBionem Corporis. £3 Sanguinis Cbrifii

,

quae in Moxarabica Liturgi» memoratur , efle uommrlao ait,quae fit eden-

do atque bibendo , PERCEPTIONEM , idque etiam e Concilio Toletano

quarto, quod Saeculo vrt.fuit , Cjh. avi i i. patere : POST ORATIO-NEM DOMINICAM, ET CONIVNCTiONEM PANIS ET CA-LICIS BENBDICTIO SEQ.UATVR . Qpid enim ineptius

,quam con-

junfhonem Mozarabiuu perceptionem interpretari,quum Moxarabet verba

illa dicere jubeantur , non dum Sacerdos Eucliariftjani adeipit , fed dumfragmentum oblationis , feu pauis in calicem mittit

,quod nos commiu-

tionem , £3 ctmfecrationem Corporis £3 Sanguinis Domini Noftri Jefu Cbrifii

appellamus , unmixttonem panis tn vinum AMALARIVS ,immijfi ntempanis iu

c.tlicem MICROLOGVS,GRAECI/irrnm unchtnem vocant ? Urinam ER-NESTVS ipfum Miflale Moxarabietum confuluiflet 1 VidiAlt profedo aliudcoojundionem illam non erflfe , quam mittere particulam jam confradamante Orationem Dominicam iu calicem. Sed «e hoc faris. AdhnncCa-nonem fpedat P. VRSII animadverfio in dijQctt. de Cbrijmate Cinfirm. >

pag. a<5 5. adverfus eos, qui in oratione ad con/ignmdos infantet Confir-mationis formam conflituunt . Eft etiam , inquit , Ulud in laudatis Ordi-nibus ae Ritualibus animadvertendum , quod Confirmatio cum Cbrifmtte abEpifcepo peragenda Communioni Corporis £3 Sanguinis Cbrifii praemittitur

:

Jed Oratio ad confignandot Neophytos : Omnipotens fempiterne Deus , quiregenerare dignatus es &c. communioni a Presbytero adminiftratta fubjici-tur . Unde manffto colligitur , eam feorftm a Cbri/matione , 13 feparatimfumptam habitam non effe pro Sacramento Confirmationis i antiquo enim Ex-

L a cie-

Ixxxiv DISSERTATIO II.clepte ritu .... Confirmatio Communient Corporis Srf Sanguinir Cbrifti praei-

iiif . Praedifla igitur Oratio , ubi foliuria legitur , ad Confirmationis Sacra .

metuum minime pertinebat , ahoqmn Communioni pra-ptfita fuiffiet J fed ab-

fente Epifcopo a Presbytero fundebatur (quod M-dRTEN I VS conjecerat )ut invocatione fuper Nc ophytum feptiformis gratiae Spintns SanUi Confirma-

tionis deftflum qualitercumque fuppleret . Alt quidem Jojepbus A/oyfius AS-SEMANNVS in diffide Confirm. pag. XLI. haec nihil Theologorum il-

lorum, qui formam Sacramenti in illa Oratione collocant, dodlrinamenervare, qunm hi non quamcumque orationem, led a Legitimo Mi-niflro , & ad finem ab Ecclefia intentum recitatam formam Sacramen-ti contendant . Verum vir doflus animadvertere debuit, quorlum ilia

ab VRSIO poli MARTEN1VM adlata fint . Non enim eo fpeiflarunt

hi , ut illa obfervatione Orationem illam formam Confirmationis nonefle fuaderent ( quod profetfio hifce non evincitur ) fed ut Theologisrefpondereut

,qui quod in plerilque Ritualibus Libris fota & nuda le-

gitur Oratio ad confignandos infantes , in ea fitara efle Confirmatio-

nis formam docuerant ; atque haec certe illorum ratio illa animadver-fione plane infringitur.

XI. CANON XIV. Ritus, qui verba aliqua comitatur , fubfeqnitur-

ve , ad illa opportune interpretanda plurimum confert. Quo in genere, in-

quit Mabillouius de Lit. Galhc. lib. t. cap. i. praeciarum ctt in Mififa

JMuiarabica infiituium , ut recitato Canone Sacerdos holiiam confecra-

tam fuper Calicem tenens Symbolum CP. praecinat e* decreto Con-cilii tertii Toletani

,

fublequente Cleri , & populi concentu . Hac enimconfeflione omnes & finguli contellari videntur , fe ea fide verum Chri*fti Corpus, & Sanguinem in Eucharifiia credere, qua fide Omnipoten-tem Deum unum atque Trinum , ac Filium incarnatum credunt . Similiargumento ufus eti contra Graecos dodillimus Caidmalk BESSARION ,

nt eonfecrationem per Evangelica verba peragi , non autem per lob-

fcqucmem Spiritus Saudli invocationem efficeret . Nimirum Sacerdoti-

bus non fubmifTa, uti apud nos, fed clara voce verba Evangelica pro-

nuntiantibus Iblet apnd Gra coi Populus refpondere Arnen : quqfi dicat,

inquit Befiarion , vere ita ejl , nt dicis .... Arnen igisnr ad ea verba re-

fpondetis populus : certe , inquit , Corpus (fi Sanguis Cbrtfli funt munera illa

pt opo/iia i ita credimus i ita confitemur . Ea ergo Graecorum perliiafio efl ,

elementorum tranlinutationem verbis Evangelicis peragi.

XII. CANON XV. Interpretatio, quam abfurdum confequitur , abfur-

da (fi ififa efl

.

Hujulrnodi interpretatio eft , quam DALLAEVS £«-

tboltgio Graecorum adfingit i quod coim in eo officium Baptifmi Si

. U unionis eodem titulo : Ordo Bipnfmatit praenotetur, unitionem illam

«fle caeremoniam , non Sacramentum diverfum colligit ; at cur eodemquis jure non inferat , ne ipfam quidem Eueharifiiain diverfum efle a

Eaptifmo Sacramentum > quum olim funul cum Baptifmo , & Confir-

matione foleret adminiftrari ? Ne ergo in abfurdiflimam hanc coufe-

quiuionem delabamur , dicere praeflat , ofliciuin , ritumque admini-,

lirandae Confirmationis fub officio Baptifmi contineri, quia ftaiim a

Baptiimo conferri folebat

.

CA-

Digitized by Coogle

Ixxxv

C A P V T VII.

Satisfit argumentis primo capite propofitis.

I. TT Nnm jam reflat , nt quae primo capite contra Litnrgieorum

vJ Librorum in rebus Theologicis aiuflorttaiem propofuimus , ar-

gumenta accurate diluamus.Quod ut praeflem , a primo exordium

fumens ajo , LE BRVNII, PINIIQVE, nullam ante quindtum faecn-

lum Liiurgiam fuifTe (eripio configuatam docentium lententtam multis

refelli pofte , ac mea quidem opinione graviflimis monumentis . Nonheic ego illa adferam

,quum fatis fit dodliflimos viros commemorare,

qui in hoc argumenti genere fununa cum laude verfati fiint , MERA-TIVM, inquam in GavantumT. i.SALAM in Notis ad BONAE Car-dinalis res Liturgicas T. i. p. iat(.feqj. MVRATOR 1VM diff. de Li-

tur/r. Rom. c. t. ASSEMANNVM Lib.lV. P.f. Cod. Lttutg. p. lyj.feqq.Unnm ipfe argumentum promam , quod difficillimam viium mihi fetu-

per eft in BRVNII, PINIIQVE fententia ; quis enim perfuadere fibi

poflit , non exiguam certe orationum, confecrationum , benedirtionum ,

antiphonarnm farraginem , quae tamen fequentibus faeculis multumadcrevit , memoriae ab omnibus Epilcopis , Presbyterifve fuifTe man-datam , & veluti ex tempore quatuor faeculis recitatam ? Narrat Gr'g>ritu

TVRONENSIS i,/}. F.ane. Lib. II. cap. XXII. SIDONIVM ARVER-NORVM Eptfcjpum quadam die ad festivitatem Bafihcae Monafierii S. CY-RI ACI invitatum adccffiffi , ablatoque fibi nequiter Libello , per quem fac rofau-

ii i follemnia agere confueveral , ita paratum a tempore eundum Feflivitatit

opus expltcuiffe , nt ab ommbttt miraretur , nec putaretur ab adjhtnlibttt ho-

minem hqnutnm fuifie , fed Angelum. ARVER N IS ergo miraculum quod-dam vifi.m fuit , SIDONIVM unius feflivitatit opus memoriter femcl

complefTe, nec BRVNIVS» PINIVSQVB dubitant, ifthaec miraculaquatuor lacculorum fpatio amplificare , iliaque ad omnes omnium toto

late Orbe Eccleliartim Miniflros extendere ? Et illud heic quoque no-

tandum, quum SIDONI VS a. 471. Epilcopus fit renunciattis , anno-que 488. , aut infeqtiente vita ceflerit , quo tempore illa adeiderunt ,

pervulgatum traditione effe debuifTe , uno lolum ante facculo miniflros

omnes /efiivitatum opera memoriter complevifle , uti tunc Sl DON I VS ;

quid ergo tanta SIDONI V M admiratione prolcquebautnr ARVERNI ?

Quamquam denius , veram effe LE-BRVNII ac PINI! fenrentiam ,

conccdamu/que q iinAo primum faecnlo Liturgia-- feribi coepifTe. Illae

utique fcripto'coiiiinendatae rnm fuerint,quae antea memoriter reci-

tabantur.Qjuniobrem eadem praedabunt aufloritate , qua ft a primis

Ecelefiae incun.ibili- futilem perferiptae, pollerent.

11 . Difficilius fortafTe videbitur fecnnduui , quod ex fnppofttis Apo-flolorum nomini Lititrgiis Timebatur, expedire argumentum . Illud ta.

snen cum Natali ALEXANDRO . TILLEMONTIO, aliifque Rima-nte itoflrae Communioni. doAilIimis Criticis lubens conceffero , quae

Apofloiotuoi uotuine circumferuntur Litursiae , cas multo recentiores

r* • tffe

,

Digitized by Google

Ixxxvj DISSERTATIO II.«fle , futfque Aufloribas luppofitas . At nulla id fraude fallam contei-

do i IACOEVM enim» ceterofqne Apoftolos Liturgiam quampiam,fcu Ordinem precum in Sacramentorum adminiflratione , atque Eucha-riftiae praefertim immolatione fervandntn conflituiHe prudens nemo in-

ficiabitur.Quare cum procefTu temporis aliqua in illis immutari , de-

mi nonnulla , addi alia contigerit > Apofloli , a quo primum Liturgia

edita fuerit , nomen retentum eft tum in tantum Au&orcm reveren-

tia , tum eorum , quae ab illo profeAa fuerant , atque etiam tum ufur-

pabantur, ratione. Gregoriamm dicimus Rjmanum MifTale , licet inultis

att&tim ab infequutis Pontificibus ; neque tamen dolo id malo a nobis

confingitur, aut falfumeft, pleraque a M. GREGORIO profefta efle,

quae in eo MifTali continentur . Certe fi Apoftolis L.iturgtae , de qui-

bus agimus, fraude tributae fuiflent , cautior efle mendax impoftor de-buit , neque ( ut cetera mittam ) SanAornm » qui diu poft Apoftolis vi-

xere , dignitatumque in Ecclefia poft Apoftolicum aevum inftirorarum

mentionem facere. Ad GELASIANVM Sacraineutarinm quod (pellar,

BASNAGII ratiunculas egregie diflolverunt MVRATORIVS , atque

VEZZOSIVS Praef. in VI. Toomif. Oper. volumen , ut dubio locus nonfit, quin quod GBLAS1I nomine interiptum THOM ASIVS edidit Sa-

cramentariivm , i llnd revera AuAorem GELASIVM habeat . De LEO-NIANO difficilius eft dicere quid fenrias . Illud tamen extra cotttro-

verfiam eft, quod MVRATORIVS, & BALLERFNII T. 11. Leonian.

Operum demonfi raruut , Romanum efle vetuftiflimum Sacramentarium ,

innltaque LEONIS M. in eoexftare. De Codice archetypo nolim ego

cum PEREZIO viro dolio , atque amiciflimo contentionis funem tra-

here: fuerit ille poft LEONIS aetatem perfcriptus . Etiam GELA-SIANI Sacramcnrarii exemplum, unde THOMASIVS illud vulgavit,

nou folum poft GELASIVM, fed etiam poft GRF.GORII M. Ponti-

ficatum fnifle novimus exaratum; quin tamen a GELASIO opus illud

poflit abjudicari • Itaque Sacramentarium GELASIANO vetuflint lon-

ge poft M. LEONIS aetatem ab haruni rerum Audio fo aut ernditionis

,

aut pietatis cauda deferibi potuit. Quod fi praefraHe velis haec omnia

ex impoftorum officina primum prodiifle, vide quam liberaliter agam ;

adfentiar , modo illud concrdas ,quod negari a quoquam non poteft

,

ab Ecdefiis,quibus deinde fuppofiti hi Jibiri nfai faere , ritus ia illis

praeceptos , traditamque dollrinam fuifle probatam . Nam , at Jofcptui

Aloy/iur ASSEMANNVS reAiflime fcripfit T. III. Cod. Lit. p. xxrur.,anHoritat Liturgiarum non en titulis , fed t* ufu Ecdefiartm repetenda eft i

fani enim non imius qnamiamvn Magni Dofhris vocet 0) verba , fed Eccle*

finrum,quae unanimi confenfu eam Jhcrorum formam precefque probarunt .

III. Codicam,quae tertio loco objiciebatur , perturbatio, atque im-

perfellk) nihil Liturgicorum Librorum detrahit au&orirari . Nam ad

perturbationem quod adtinet . ea potius vetnfiiflimorum facculorum

imaginem offendit , quibus Liturgicae res nondnm eo concinno ordi-

ne difpofitae erant,qnem faeculis fabentibus obtinuerunt . Ita e|u(mo-

di perturbatio, tit de LEONIANO Sacrameutario agentes BALLERI-NII Praefat. pag.X. acote animadverterant, quae hifce Liturgicis coi-

kllioaibui nonnihil videtor detrahere . «piarum antiquitatem demon-ftrans

,

Digitized by Cooglc

C A P V T VII. lxxxvijUram, in non exiguam earamdem commendationem redit. De imper»fcflionc librorum nunc dicam . Ea quidem Uturgicis noftris cum ce.

terit omnino libris live temporum injurias , five amanaenlium negli-

gentiam ignorantiamque pallis communis eft , ut liquid preprerea Li-

turgicis Codicibus decedit audoritatis , decedere etiam debeat Mbb. San*

diorum Patrum , atque adeo Bibliorum exemplis. Verum liquid video»falva utrorumque audoritas eft. Non enim ex iis, quae in aliquoCo-

dice defunt , vel librariorum olcitantia certiflime vitiata funt , (ed ex,

iis, quae in eo leguntor , argumepta promimus . Codicum imperfe-

flione ad vim negantis argumenti infringendam abuti folum quis po-ieft . Sed de hoc fuperias egimus

.

. IV. Ad Codicum Liturgicornm interpolationes, quae quartum erant

argumentum , Icrmonem converto . Si Adverfarii velint , vetuftiores

Liturgieos Codices pauciores, qnarn in recenrioribus exftent , Sando-rum follem nitates, MilTalque continere , ritufqtie aliquos , precefquc

antiquioribus fuperadditas, nihil dicent quod & veram non far, nequeambis officiar . Nam id contingere neceffiim erat , Sandorum numeroin dies audo , ac religione honefliorem quamdam faciem populorumPrincipumque beneficiis induta . At ubi oflendenr , in Liturgieos Li-bros nova inlara futfe dogmata a veteribus aut non tradita , aut etiamreprehenfa? Sacramentorumque fubftantiam in illis mutatam? quod ta-

men unum Liturgiarum audoritafem Iabefadaret . Immo vero quumin omnibus Liturgicis Libris etiam

,qui vetoAatem majorem praelcfe-

ruut , iidem ritns quod ad fubftantiam adtinet , eademque dogmata re-

periantur , neque repente omnes Ecctelias in eas res confpirafle veri

e(Te firoile videatur, incredibile omnino eft interpolationibus hajufmo-di fbiffe illos vitiatos . Adde vigilantiam illam , qua Eccleliae Praefu-

les curalTe , ne qnid falli , fuperftitiofi , atque x majorum fide alieni

in Liturgias irreperet , capite iv. confirmavimus ; haec enim maguoargumento eft , qnae in Liturgicis Libris longo faeculornm intervallo

notantur adeeflionet , eas difciplinae effit pofle , non fidei , morumquedodriuam

.

V. At haeretici nefarias manos Liturgicis Libris intulerunt . Nonnegaverim, immo praerer ea» quae in argnmento Adverfarii adtulere,

fcio Lionem ALLATIVM plures in Trtodt* , Pentteoffari

$

, aliifque

Gr ifcernm libris errores caftigafle . Verum haereticorum perfidia fufpi-

cionem falft adfpergir non codicibus his, quos Ecclefia Catholica fem-per habuit , led illis lolis , qui fuerunt in haereticorum poteftate, qnem-admodum in fimili omnino argumento Cl. GERMONIVS ajebat deVct. b.urct. Eeclrj. Cod. cerntft. L. I. fr. II. p>g. 157. Nonne haeretici San-florum Parrora libros , ipfaque ntriufque Inftrumenti divina voluminalotpiftitne corruperunt? Confule citatum ernditiffimi GERMONI 1 opus,Ergone propterea Sandorum Patrum commentationibus , facrarumqueScripturarum Codici nulla erir xufloritas ? neque ex illis licebit Theo-logo fenrentias fnas , ac fidei dogmata confirmare? Qnid? quod cerrumefle debet , Liturgieos Codices ab Haerericis corrnpros , a Catholicis

Epilcopis vel aboliros , vel emendatos fuille . PR 1SCILLIANISTAEia Dominicae Paffiionis contemptum feria v. ia coeas Domini non mo-

do

Ixxxviij DISSERTATIO II.do fblvebant jejunium Quadragefunae , fed MifTas defunftorum celebra-

bant. Hos Concilium Bracarenie ean.XUl. repreflit ttatuens: fi qms fe-rta Pafcbali , quae eft ctena Domiti , bora legitima , p'>jl notiam jeju-

nus in Ecclefia Aliffas non tenet, fedfetundum fidam PRISCI LLIA N

I Jefii.

vitalem diei ai hora tertia , per Ahfias definndorum jolnt» jejunio colit , ana-

thema fit . Nec putabimus , Catholicos Prav/ules,quibus adeo cordi fuit

,

ne haereticorum dilciplina iri noftras Ecdclias abtifi-s inveheret , magiscurafle, ne correpti ab illis codices fidem, morumoue doctrinam labe-

fcflarent ? De Codicibus certe ab ELI PANDO, & FELICE vitiatis ,

quos tamen pauciflimos fuiflTe cum viris dortiffimis conjiciendi locus eft,

indubium e(Te video P. LB BR 7N 10 . 8e P. ‘Johannr PINIO de Ltt. aut.'

H[/pan. num. ir.7. illos poftmobtnt vel abolitos (quod LLSLAF.O p.xxxvt.

ob eorumdem paucitatem praeplacetfi 1*7 ctrnedos , ac primaevae inte-

gritati r-fiitrttos firfie fimnl itque ftepe didt 6 aere/it ( Adoptivorum ) ita

defiit , ut vel nulios amplius habuerit legatores , vel forte pauciflimos ,

eofque' occultos . Haereticorum amem , quorum etiamnum fertae per-

durant , libros non moror t quamquam in his faepe videas Catholico-

rum dogmatum , quae impie delenierunt , veftigia , & ubi nohifct.rn

confentiant , invirtum Traditionis argumentum adverlus alios haereri-

«os alia docentes fuppeditant . Quod vero extremo loco dicebatur de

MifTis pro damnatorum aut falute , aut levamine , quae in quibufdata

Occidentalium Ecclefiarum Miflabbus exrtant , ex iis facile diluitur,quae

tap. 111. de deleiSu Lirorgicorum Codicum definivimus, non enim fin-

gularum licclefixrum Liturgica volumina erroris expertia efTe defendi-

mus ; hoc de Ecclefiae univerlae ; hoc de pleraronique praefertim Oc-

cidentalium Ecclefiarum Liturgicis Libris propagnavinuit.Quantum ve-

ro Ecclefia Romana , quantum pleraeque Eccleliae aliae ab ea fententia

abhorruerint , 8t PBTAVIVS docuit , & nos ipfi in notationibus adeumdem ,

qui in argumento indicatur , PETAVII locum fufiore calamoperfeqnuri fumus

.

VI. Demum ut de mira illa Liturgiarum varietare ac difeordia,

quae ab adverfariis jartaiur, aliquid differam , ea adeo non officit Li-

turgiarum amSoritati > ut illam potius confirmet.Qonm enim in Liiurgiis

precum , situnmque diferepantia admodum diflidentibus eadem doceri

dogmata , eadem 'aeramenta , eafdem , quod ad fenfum adtinet , atque fnb-

ftantiain , facramentorum formas animadvertimus , infolentiflmiae effet

infaniae erroris ifthaec redarguere . Nam ut Augufiinus ajebat Ui. IV.

de Bapt. cap. XXIV. Quid nniver/a tenet Ecclefia, nec Concihit infhtutum ,

fedfcrnper retentum , nonuifi audoritate Apoflolica traditum redifiime credi-

tur

.

Sed de Liturgiarum varietare difpntantes adi SALAM in BONAEres Liturgicas . T. 1. p. 165. Jeqq. 8c Jo/ephnm Aloyfium ASSEMANNVMT. IV. Cod. Lit. p. 1 • fag. Wf.fcqq. Atque heic finem Differtatioui no-

ftrae imponimus.

* FINIS.

BIBLIO-

Digitized by Google

BIBLIOTHECAE RITVALISLIBER PRIMVS.

De Libris ad lacros utriufque Ecclefiae Orien-talis , &c Occidentalis ritus pertinentibus

.

C A P V T I.

De Librit Lccle/iaftieis adfacros ritusper-tinentibus quinam egerint.

-pa-ii IBROS Litnrgicos atque Ecclefiafticos , quibus oriem.il. fcOe-

,-S- .ritus iacri continentur » tton pauci percenfue» ««fcitult» tuto*

?3"5 ilAi ^|j mnt. Atque ntriufque quident Eccleliae Lihios'^4«T

fjij} enumerat* Clnftopb. Matthaeus PFAFFI V>S Lrt-

,i,eranus diflert.de Liturgiis , Miffahbus , Agen-d‘s * & Diris Ecclcjiafticis Eec/efiae Orientalis ,

.rr^ uil & Occidentalis veteris (d modernae . Prodiit haecprimum 7'nbiugae MDCCXVIII. Addit* dein-de fu ‘t IiiJUtuiionibus hftoriae Ecchfiafiicae , quas

idetn PFAFFIVS ibid. vulgavit MDCCXXI. 8 . Confer Atia EruditorumLtpjienfn a. MDCCXXII. pag. 74 . Hnc referri poteft * Joi. AndreacSCHM1D Diflertatio de Leihouariit Orientalis Cd Occidentalis Eccleftae :

edita fuit llelmfiadii MDCC1IJ.IL Gmec.it vero Ecclefiac Libros Litnrgicos recenfet Lee ALLA-

TIVS in differt, de Libris Ecsfefi.-ftieis Graecorum , quam cum alia ejul-*

4J“cn,a Ce**4

dem AI.LATII differtatione , & obfevvatiombus variis a. MDCXLVI.excudit Parifis ScLi/liaiwt Cramoify 4 . Eatndeni * Jeh.Albertas FABRI.CIVS H.i r.burgi a. MDCCXXII. ad calcem quindi Bibliothecae Graecae

Tcm. I. M volu.

Digitired by Google

• qnoram Lati*

me.

1. A* Aflcrr.inJ

Cobea Liturgi-

m.

2 LIBER I.voluminis recudit

, quibufdam fubjundis adnotationibus . * GuilielmusCAVE in eodem verfatus eft argumento . Scriptorum enim Eectefin/hcawrtim biiloriae Litterariae tres adtexuit diflirtariones

, quarum lecunda UtLibris fcf officiis Ecc/efiafticis Graecorum in/cribitur . Ac mulro uberiofhaec eft Allatiana recenfionej aliquot tamen Libros indicat, qui noftriargumenti non ftint • nt PidKor xxiomr es . Hanc CAVEI dificrtatio-nem quibufdam fuae feflae expunflis erroribus , adjedifque non paucisobfervationibus in meam intuli difTertationern de ii/m Librorum Liturgi-eorum in rebus Theologicis Tom. I. Thefauri Theologici Venetiit a NicolaoPezuana editi, primumque ejus diftertationis caput conftitnit.

III. Libros quoque Latinorum Liturgicos ejufdem diftertationis Ca-pite II. enumerandos fufeepi . Idem ante me praeftiterat * Nicolaut Pe-trus S1BBERN infebedia/mate , quod videre mihi non licuit, de LibrisLatinornm Ecde/iaflicts , in aut praecipui latinae Ecclefiae veteris , &modernae Romanae Libri Liturgici ordine Alpbabetico enumerantur ,

VVittemberg ae MDCCVI. 8. E* Catholicis pauca de Libris Ecdefiafiicis

L ilinorum invenies apud P. D.Gregorium ZALLVVEIN Tom II. Princip.Jnr. Ecclef. ytaefl. i. cap. aa. f. 14. pag. 86. pff. (3 P. Leodeg.arium MVYc.R in explicatione compendifa litterali bifioricct Ceremoniarum Eccleiia-

fticarum P. I. cap.S. pag. 103. feqp. Ezftat praeterea Dominici GEORGIIdiftertatio de Libris Liturgicis S. R. E. , ac fecunda eft e* quaruor

,

quas Libro tertio de Liturgia Romani Pontificis audor praemifit RomaeMDCCXLIII. 4.

IV. His addatur* Cbr. Godofredi HOFFMANNI di natio de Li-bris ceremoniarum , £2? rituum Ecclefiae Cunae Romanae . Praeinifla eft

ab eo novae Scriptorum & monumentorum colleflienis tomo fecundo Lipfiat

MDCCXXXIIL 4.r

C A P V T II.

COLLECTIONES.I. A Nteqnam lingula Librorum, quibus Ecclefiae ritus continentur,

/V genera pereenfere adgredior , de collectionibus quibufdjm ani-

plioribus , agendum eft . Duae autem ftmt , altera edi coepta , fed ab-

rupta , atque imperfeda j altera promiflk . Prima illa audorem habet©1. 'Jofepbum Aloy/ium ASSEMANVM . Hic primi voluminis , quodannu MIX3CXLIX. Rimae prodiit in 4. e* typogriphto KomarekH >

titulus eft : Codex Liturgicut Ecclefiae aniverfac in xv. Libros diftnbutus ,

in i/iio continentur Libri Rituales , Mifiles , Pontfic tlet , O/fi ia , dipty-

eba ti3c. Ecclefitrum Occideutis , (s> Orientis. Quid hoc in opere prae-

ftandnm fibi eflet , «udor explicat in praemifTa ad Ommtrvi ARGEN-V ILLI ER ES tunc P. AI. BeuediHi XIV. Auditorem, poftea S.R E. Car-dinalem cptflola.,. Codicem, inquit.... quindecim Libris... reprae-

„ fento , quorum /. de Catecbnmeuis . II. de B ipnjmo . III. de Cofnma-„ tione . IV. de Eucbariftia . V. de Poenitentia . VI. de Extrema Uafiione

,

„ VII de Matrimonio. VIII. de Minoribus Ordinibus. IX. de Sieris Ordi-

» mbus . X. de Rcligio/brum initiatione , Bnndifhone , & confeci a-ione

.

» XI.

Digitized by Google

C A P V T II. 3„ XI. de Pfalmedia . XII. de Benediflionihnt 13 Confccrationibui Eprjeupit

„ refervatit . XIII. De Benedilhenihus Sacerdotalibus . XIV. de Sujfragtis

„ Defunflerum . XV. ile Sinffornm Canonizatione > feftij , Kalendaius idc.

„ Quibus Libris omnes Ecclcfiafticos Libros , quovis demum nomine

„ in (ignitos , divina officia, omnefque /aeros ritus nedurn antiquatos,

„ fed & vigentes comprehendo . Novi equidem Uturgixe nomen per

,, excellentiam quamdam Sacrofandlo Midae Sacrificio tribui i at illnd

,, ia amplidima notione ufurpe , qua ex fui etymo quodlibet /eu offi*

;, cium , (eu minifterium publicum iouat . Pontificales propterca, Ri-

„ tuales, feu Sacerdotales, Miffales» Caeremonialeique Libri Liturgici

„ erunt, quemadmodum Si Plalmodiae , feu Curius , Kalendariorum &c.

„ Codices , cum miuifteria contineant , feu publica officia & quidem

„ Sacra Ecclefiae univerfae , videlicet omnium Bcclefiarum tam Ocri-

„ iItetis, quam Orientis , & hujus quidem Ritus propriis linguis, ac

„ characteribus in latinum fermonem fideliter convet fos e regione exlti-

,, bet Codex noder . Occidentales porro Ecclefiae , quarum Liturgias

„ damus, (unt Romaiia omnium Mater, Caput , Si Magi (ira ; Gallica-

„ na vetus, Ihjpamca , len Mozarabum, Mediolaneufis , fieu Ambro/iana;

,, fingnlarefque aliae . Orientales autem quinque numeramus refiponden-

„ tes totidem Nationibus, quae Afram , Africam , ac partem Europae co-

,, lunt , 8i Coiijl .mt inopofitano , Alexandrino , Antiocheno , ac Hierofolyrratano

„ Patriarchatibns fiubfiunt , Graecorum nimirum , Aegyptiorum & AhyJJi-

„ norum , Armentrtim , Chaldaeorum Neflorianorum , ac Ma/aharum , Sy-

n rorum Orthodoxorum , & Heterodoxorum . Heinc Ecclefiae univer-

„ fae Liturgicum Codicem jure colledtionem hanc meam inlcripf.lTe

„ me certe inficias non ibis. Vir Ampliflime , eo etiam nomine, quod„ non Ecdefiadicorum Rituum Expofitores proferam , fied Libros ipfos

„ Liturgiarum,publicas ficilicet univerfae Ecclefiae cum aliis alterius

„ omnino generis libris non immixtas , nec longis tractationibus infer»

„ tas , aut interruptas > neque fnbjeCtis adnotationibus aut commentatio-

„ n ibus adanCtas tabulas , fien monumenta illa , quae ad ufum praedi*

„ diarum Ecclefiarum confcrjpta publicam quodammodo atnfK.ntatem

,

„ non privati Scriptoris efferrent , fepofui i eaque, caeteris diitiiffis , fi-

,, mul collegi edita ab aliis, & MSS. quae reperire licuit, 8c in unum *

„ corpus compofui.Quam compofitioncin , collcdtiouen que non utilem

,, modo , fcd & ueceffariam ratus fium , cum ob methodum colleCtiO-

„ nis, tum ob monumenta, illa namque nova plane eft , haec vero mol-

,, ta nunc primum lucem adfipiciunt : & Orientales quidem Liturgiae

„ pleraeque vel nunc prodeunt, vel nova verfione donantur . Occidero-

„ tales etiam multi MSS. Codices Midales & Plalmodiae ad ufium Roman ie

n Ecclefiae ante 5C0.& 700 . annos conficripti,quos Cl. Nicolaus AN7 O-

,, NELLVS eximia virtute, & doctrina infignis Praefui nobis commu-:, nicavit, nunc primo evulgantur; illa vero nonumetua , quae ab alijs

,, jam rccufia fuere, ad MSS. Vaticanorum, aliorumque Codicum fidem

,, cadigata, & exaCta receniebintus i variantes qnalqne lectiones adno-

„ tabinius i Ecdefiadicorum Scriptorum , & Codicum Liturgicorura Ca-

» talogum , rerumque iu Codice nollro contentarum iy liabr.m , (enem ,

n & ordinem adjungemus. Singularum pariter Ecclefiarum, ac Nstio-

M a » num

Digitized by Google

4 LIBER I.„ num compendiariam perterremus hifloriam , tandem obfcura quaeque

„ Liturgiarnm loca illuflrabimus.Quae omnia ira exfcqui conabimur,

„ ut Ledloribus nec faftidium generemus , neque confufionem creemus

;

„ debitores namque fumus fapientibus. Si infipientibus: Doclorum pro-

„ inde virorum eruditioni nobis confnlendum , & ftudiofae juventutis,

,, ac Litargicorum Candidatorum ntilitati inferviendum fuit . Quam-,, obrem variantes iedliones , Scriptorum Catalogum , Codicum , fylla-

,, bum , rerum feriem , hifque fimilia , quae docli viri pro fua erudi-

„ tione merito ac jure poftulant , in fupplemenrnm ac Appendicem

,

„ quam paramus ad Codicem, rejecimus. Hifloriam Nationum in Pro-

„ legomenis ad Miflalcs Libros tradamus ; obfcura Codicis loca, quae

„ expofitione egeant , communia omnibus Ecclefiis , in Inflitutionibus

„ ( quas Deo dante brevi abfolntas in publicam edemus utilitatem )„ illuflramus

> peculiaria huic vel alteri Eccleftae in praefatione ad fin-

„ goios libros expedimus . Heinc ab adnotationibus Si commentationi-

,, bus Codici fubijciendis ablfinemus , quas candidatis fuperfliias crcdi-

3, mus , Dodlis viris injurias arbitramur, haud enim in animum noilrum

„ inducimus eo; ofeitanter Codicem noftrum lcduros , ut iis noftra; fubij-

,, ciamus obfervstiones . ,,

II. Primo igitur volumine primus , qui de Cttechumenis agit, liber

eonrinetnr fex in capita tribntns . Primum conipleditur ordines Lccle-

fiae Occulentis : fecundum Patriarchatus CPoHtani Ordines ex Graeiorum

Eucho/ogio : tertium Alexandrinae Eccleftae Liturgias ex Coptico fermoncconvertas, quibas Aethiopice redditis utuntur Ahyfiini

:

quartum officium

Armenorum , qui etfr Monophyfitit adhaereant , peculiarem tamen ritumhabent , Si quidem antiqaiffimnin

:quinctum Chaldaeorum ordinem com-

munem Catholicis , ac Ne&trinnis in Chaldaea, Perfide, Malli i.-ia

,

aliif-

que ludiarum Orientalium locis commorantibus : fexium demum Ecclefiae

Antiochenae , Si Hierofolymitanae Liturgias concludit , quibus promifeue

,

ac indilcriminatiui utuntur Syri Orthodoxi , & Haeretici

.

III. Eodem anno MDCCXLIX. apud Angelum Rotilinm excufus

eft liberfecundus de Btptifmo , quo fecnndum operis volumen concluditur .

Liber tertias de Confirmatione , tn quo Confirmationis ordinis omnes antiqui

ac recentes editi , tum inediti Ecclefiiarum Occidentis , & Orientis nunc piimum

prolatu , praevia diflertatione , in qua praecipue ex Ritualibus Libris

catholica de hoc Sacramento veritas adverfus Ds/latnm confirmatur , a.

MDCCL. apud cumdcm Rotilinm editus fuit. Hunc excepit a. MDCCLI.Libri quarti de Eucharistia pars prima , fen Milfale Rum inum vetus , prae-

mitia huic quoque diflertatione de origine Lituigiarum . Nomine autem

AliJJalit Romani veteris Geh/i.iwim indicatur . Pars Libri IV. fecunda ,

quae Miflale Hierqfolymitanum ( Liturgiam fcilicer S.Jacobi, in eamqueS. iOHANNIS MARONIS lucolentam expofitionem ') exhibet , aun.

MDCCLI I. lucent adfpexir . Anno MDCCL1V pars tenia prodiit

apud heredes Bsriiclhui

,

in qua Sucramentarium Verouenfet vulgo Leo-

uianum recufum fuit . Adceflit diflertatio , in qua Novatorum formulae ex •

hilitae illegitimae demonflrantnr . Confultius ecuidem fui fler haec in fecun-

da n partem conferre ; fruamur tameti mi licet, erudiri Amflors labo-

ribus . Utinant quae ad Liturgiam fperftamt , omnia ablolviflet ! Lcdem. • ta-

Digitized by Google

V

C A P V T II. stamen anno MDCCLIV. licet omifTa generali illa Colicis Liturgici in-

fcriptione , Mijfate Alexandrinum S. M irci feorfum vulgavit , in quo Eucba-

rifliae L’turgiae amnes antijuae Ecc/efiarum Aegypti Graece , Coptice, Ara-

bice > & Syriace exhibentur , addita de Thernupetis didertatione . Atquehoc volumen Codicis Liturgici fcptimum eft .

IV. lam operis feriem videbimus abruptam . Quindto enim , fexro,

& feptimo Libris in aliud tempus refervatis tranfiit Audior a. MDCGLV.ad odiavum de Ordine, 8i quinque tomis ‘Joh mnis MORINI commenta,rium defacris Ordinationibus iterum protulit, quibufdain taaten cum prae,

fationibus tum additamentis locupletatum . Pars prima > uti dixi , an-

no MDGCLV. > fecunda anno MDCCLVI. tertia an. MDCCJLVIII,quarta & quitidla anno MDCCLXIII. exiit i nec ultra in edendo hocLiturgico Codice audior procedit .

V. Ipfo illo anno MOCCXLIX. quo Codicem Liturgicum ASSE-MANVS inchoavit , Cl. P. Emntael de AZEVEDO Soc.Jcfu Thefturi

Liturgici a fe edendi programma plaudentibus erndilidimis viris vulga,vit . Integrum egregii operis profpedlum non dabo; ea tantum exlcri-

bam , quae ad illud cujufmodi futurum edet , dignofeendum propiusfpedlant . ,, Placuit , inquit dodlus Lujitanus , eum ordinem in veteribus

j> Libris digerendis fequi,qui eos cum noftris veluti comparat ac com-

,, ponit, quos quidem ede numero quinque nemo ignorat Atifldle , Bre.

„ viarium , Pontificale , Caeremoniale , Rituale „

,

„ Itaque primam operis partem facimus eam, quae ad Miffhe Sa-

» crificium pertinet. Hanc uberrimam omnino, leclidimamque fegetem,, adtigit olim Jacobtts PAMEL1VS in colledlione ilia fua

, quam an-

>> no MDLXXI. edidit , infcripfitque Mtffilc Latinorum Patrum . No.; heie

» antiqua Sacrameataria , five Libros Sacramentorum , five MiiTales Li-

„ bros collocamus, primumque facimus Letnianum. Maximi hoc pretii

„ monumentum ede , quod Vir claridimus , ntihiqne amicidimns jofeph

„ BLANCH1NVS primus in lucem protulit in prolegomeni/ tam. /Ifi

„ Auaftajii Bibliothecarii , nemo , qui illud legerit , inficiari potefl

.

», Hoc luculenta didertatione illuflrarc adgreflus eft vir dodlus , quam„ ibidem repraefentabimns . Subdemus huic Gelajiantim Sacramentariuin ,

„ utpote MABILLONIO tefte , antiquilTrmum ; tum Gregorsannm cum,, Cl. V. Antonii MVRATORII Colledlione , nec non cum aliis decem,, MSS. Codd. collatum; denique Midam Illyrici

,

quam dicuut perhi-

,, beri antiquidimam .

II. ,, Tomus. Hic lingulares veteres Libros, quorum nfus erat in

,, Midae Sacrificio , conjiciemus, LeRinnaria , Antiphanaria &c. Repraefen*

„ tabimus Comitem five I edlionarium S. HIERONYMO tributum , An-,, tiphonarinm S.GKEGOR1I , atque alia, quae Jacobut PAMELIVSi, edidit, vel apnd MARTENB, ceterofque leguntur J nos vero ad vc-

» tuftos Codd. MSS. emendavimus, ac fiipplevimus

.

III. „ Tomus, Litnrgiae praecipnae a Romana divetfae: ac primum„ Ambrofi tua ; in qua exhibenda , ut nos viris lacrornm rituum ftudiofis

„ fati'fadluros fpereuuis , facit Eminentidimi Cardinalis PVTEOBO-» NELLI religiofidimi ac Sapientidimi Principis humanitas ac benefi.

* cemia , cui multum ob eam rem nos obllridluui iri profitentur . Ad*

Thefmrtn I,i-

tnrgicuv a P. '*

AzevcUj pioiuil

fua .

Digitized by Google

6 LIBERI.,, demus huic Aqv.Vrjenftm , deinde lljpanam , Gothicam . l/tdoriauam

,

„ Mozarabicam , aliaique adriugemus . Jpfum vero Mi/Talc Mozarabtm,

,, ut multorum votis obfecundemus,quod rarifTimum eft , 8c Liturgiam

„ antiqui/Iimam continet , dabimus integrum • Quam occafionem nafli,

„ Hfpanorum hominum pietatem , doflrinam , ftudiumque divini cultus

„ offendemus. Liturgiae Mozarabicae Pfalmodiam & Breviarium adjun-

,, genius, quale editum olim eft a Cardinali XIMENES : indicabimus

„ tamen in Libri margine orationes , quae S. ISIDORI aetatem vel

„ proxime adtingunt, vel funt fbrtafTe antiquiores. Curam etiam, di-

„ ligentiamque noftram,profitemur in erratis emendandis , non typo-

„ graphi quidem vitio, fed exemplorum Xtmtnianae editionis i ad quod

,, praedandum maximum nobis fubfidium politum eft in Veroneufi Go.

„ tbico BJfauo a Cl. 3LANCH1NO edito tom. i. i» fit. part.i. in com-

,, mens. ad eper. Ven. CW. THOM ASII . Adcedent etiam ea , quae no-

,, bis viros eroditiflimos ex Thjpania adlaturos fperamus. Quidquid ve-

,, ro in hanc rem pracftabitur a nobis , quod eruditis viris poeniten-

,, dum non videatur, aut quidquid commodi alii haurient , volo omnes

„ debere GmineutilTimo Card. Silvio Valenti GONZAGA magno littera-

,, rum praeftdi ac beneficentiHimo Litteratorum hominum maecenati,

„ qui cum lelefli/Iimis Libris Bibliothecam Tuam referferit i cum fufee-

,, pta opera quaelibet in publicam utilitatem omni ope juvet , nobis

„ quoque in hac parte atque in ceteris multum libetaliiate atque ha-

„ minitate illa fua lingulari contulit • ,,

IV. ,, Tomus Antiquus cnr/iis : compleflemur vero omnia, qnae

,, ad Ecclefiafticam pfalmodiam fpeflant i Ambrojianam etiam , Aqnilejcn-

» Jem » Gallicanam G?r. „•V. ,, Tomus Ordinet Romani

.

Hanc primam partem Romani Cae-

„ rentonialis vulgavit MABILLON1VS , quam nos multo ampliorem

,, faciemus ope codicum anriquiflimorum , novafquc oblervationes jam

,, editis a viro doflifTimo addemus : quae vero homines ceteroquin do-

., fli , & facrornm rituum IcientifTimi vel locorum diflantia, vel penu-

„ ria codicum optimae notae in illis edendis peccarunt , corrigemus ,

„ ineditos aliquot ordines Romanos , coidemqne antiquos vulgabimus», .

VI. ,, Tomus Rituum EcclefiaRicorum Libri. Hoc titulo editum fuit

„ celeberrimum opus a CbriHophoro MARCELLO , quem ideo Paris

,, DE CRASSIS infimolavit quaft alterius opus /ibi adlcripfifTet , & my-

„ fieria caeremoniarum Pontificii lacelli evulga/Tet . Alterum hoc cri-

„ minationis caput nihil obtinuit, cum faepius liber ille eruditis omni-

„ bus viris plaudentibus fuerit divulgatus . Nos hoc praeterea curabi-

>, mus, ut idem Liber ad Auguflini PATRICII , qui verus illius Au-

,, flor efle putatur , autographum reftituamus , notatis locis a MAR-„ CELLO interpolatis

, quos Paris etiam de CRASSIS notavit . Li-

» brum vero facrarum caeremoniarum a Paride eodem conlcriptum ,

n aliaqne opera ferme haflenus inedita ejuldem aufloris publici juris

,, faciemus, aogebimofque opportunis animadverftonibns , nec non in-

n fieni appendice,,.

VII. ,, Tomus -Liber diurnus Romani Pontificis . Hunc HOLSTE-,, N1VS edere coeperat, vulgavit vero noftei CARNERFVS . Hunc

„ ve-

Digitized by Google

C A P V T I I. 7„ vero ad fidem antiquiflimi Codicis Ven. Monaflerii S.Cr/icii injeru.„ f^Iem de Urbe diligenter eraflurn repracfenrabimus , atque infignibus

» monumentis locupletatum,,.VJJI. ,, Tomes Pcvtifi: ile Romumm . Habebit hic Liber Anecdo-

»> fornm monnmentorum infignem appendicem adjunftam , & quae*„ cumque ad hoc argumentum fpeflare poliunt.

IX. „ Tomus K-tu.ile Romanum . Hoc quoque Anecdotorum Appen-„ dice non exigua nec vulgari autdum dabimus . Omittimus CaeremoMia-

„ le Epifcopoi nm , quod recentius opus fit ; quae vero ad rem nofirain

„ faciunt, atque olim erant in ufit , Pontificali Libro continentur,,.X. „ Tomus Libri Pceuitentiales . Erat haec pars quaedam antiqui

*» Ritualis . Illos vero ad manufcrfptorum codicum fidem nunc primum„ in lucem editos , vel fecundis curis ad eofdeni codices diligenter exa-» flos evulgabimus,,.

.XI. „ Tomus Ritus in Sacramentorum adminiftratione olim adhi-

»» bitos complefletnr . Plurimos horum Libellos five ordines operi fuo„ de antiquus ritil/us inferuit Edmundus MA R.TENE . Nos eornm prae->, cipuos iterum edemus fumma fide ad mannlcriptos codices exaftos

,

„ quibus adeedent novi nondum evulgati».XII. ,, Tomus continebit Ritus adJiicras Benediliioncs C Ecclcfia •

,, ftu.im dt/cip/inam /pedantes . Horum etiam multos vir diligentiffimus ,

,, ac de Ecdefiaftica antiquitate optime meritus MARTENE in lucem»> produxit . Nos illos ita locupletabimus , ut novum opus videri poAw finr ,,

.

„ Ita Thefaurus hic Rituum noficr five colle&io univerfa erit m>» duodecim tomos didrihuta

; partes vero , feti volumina plura com-» pletfletur. Nihil praeter vetera monumenta inferemus i quaecumque,t tamen ad ea interius cognolcenda , & five ad antiquitatem , five ad»> ufum probe tenendum fpetSabit adjicere , alienum ab infitiato noftro,, non arbitramur. Itaque de fingatis antiquiffimis codicibus, quibus in„ hoc univerfo opere adornando utemur , dideremus , eornmque auti-

„ quiratem invefligabimus , & charafterum fpecimen proferemus , ad„ illufiranda obfcuriora loca didertariones vel ab amicis , vel a nobis„ elucubratas adijeiemtis . Praemonemus tamen , hac , quam praemiii*

» mus, divifione nos non ita fidem nollram oMigade ftudiofis iacrorum» Rituum , ut fi opere incepto ( qnod fieri facile poreft , Si procul du-»• bio fiet) nova aliorum monumentorum adeedat copia , aut quid for-

»» le eveniat, quod aliter ledorum commodo confulere ftiadear , lici-

,, tum non arbitremur nobis, aut Librorum molem augere , aut pro-ri politam tomorum partitionem commutare.» Hatdcnus P. de AZ8-VEDO . Sed heu 1 in lignis idhaec collectio magno Liturgicae rei de*trimento Librorum promiorum indicem tantummodo augebit

.

CA-

Digitized by Google

LIBER IS

. C A P V T 1 I I.

LIBRI LITVRGICIARTICVLVS I.

COLLECTIONES.I. x T Nam ego collcAionem Bovi Litnrgiarum cum Orientalium

,

tura

lUo^evKeflloI v J Occidentalium , fed haereticis Liturgiis foede permixtam , nec

nifi AngHco fermone propofitam,quam memorant Ada eruditarum Li-

pftenfta anno MDCCXX 1 I. png. 333. Prodiit illa Londini MDCCXX.auftore Tboma B R ETT , atque ir. (cribitur collefiio praecipitatum Litur-

giarum Ecclefiae Ciriflianae in celebratione Jacrae Euchai ifiiae u/ilatartim .

II. „ H aec porro in ea continentur I. Liturgia Ucmentina tx Coit-

riitutionibut Apofiolicis Lib.VIU. cap. ta. II. Liturgia S. IACOB 1 , five

Hicrofolymitana ex Bibliotheca Patrum Parifuns

.

III. Liturgia S. MARCI ,

five Alexandrina ex Renaudotio . IV. Liturgia S. "/ohannis CHRYSOSTO-MI > live CPblitana ex Goarii Ettcbologio . V. Liturgia S. BAS ILII exRenaudotio . VI. Liturgia Ecclefiae Aethiopicae ex eodem . VII. Littir-

gta NESTORII ex eodem. VIII. Liturgia SEVERI ex eodem. IX.Fragmenta quaedam Miflalis Gothici ex Mxbtllonio

.

X. Fragmenta Mif-

falis GtUicant ex eodem. XI. Fragmenta quaedam Miflalis Aloxirabum .

XII. MifTale Romanum Romae MDOXLVII. editum. XIII- Ratio confe-

cr.tndi , £j? adiaiuiltranii facram Eacharijiiam fecundum Liturgiam * Regit

Eduardi VI. Liber communium precum Londini MDXLIX. editus. XIV.formula Communionis Q Anglicanae ) XV. IVSTINI Martyris narratio

de ratione celebrandae Euchat tiliae ex illius Apologia prima. XVI. CYR IL-LI Hicrfo/ymitani Catechefs myfiagogica quiufta . Adcedir diflertatio dc ha-

mm Litnrgiarum utilitate (sl nudor itate , in qua fimul diverfae illarum corru-

ptiones , £sf interpretationes notantur

.

ARTICVLVS II.

Graecorum Liturgici Libri f

M-L I T V R G I A E,

Quae apntl varias Graecorum Ecclejias obtinuerunt

.

Ijmrru s. Ta- I, Rtecorum Ecclefiae variis nfae funt Litnrgiis. Hiercfo/ymilaita qnt-

flTrum fcijieii .vJ dem IACOBI Apofloli

,quem primum Antiftitem oftentat , Li-

turgum adhibebat cum Ecclefiis fibi obnoxiis, aliiique tion paucis , cu*

juf-

Digitized by Google

C A P V T III. 9juLmodi Ecclefiae Cypri» ( qnod indicafle S. EPIPHANIUS ridetur i.

LXXlX. ». 3.) & inulae ad Saeculum X. Nurn IACOBITM Apoflolnm

Tere Audlorem habuerit eaLifurgia, imer doiflos virui non convenit.

Lee ALLAT1 VS i» iymmiftit ( p. i .Pag. 176 fcqq. ) diflertationem edi-

dit , qua illam BARONIO & BELLARMINO praeeuntibus S. Apo-

flolo adferere conatus eft hancque (ententiain Card. BONA ( Rer.

Ltturg. Lth. I.cap. VIII. j. 3-.) tlrenue propugnavit, plaudente BENEDI-CTO XIV. ( de Sacri/. Altfiie Ub. II. cap. 3. n. 1 3. ) .Contra JACOBOeam abjudicant non Senarii modo DORSCHAEVS in Myfaria Mt/fitt

dijput. Liturgicae Johann. Georpii HERBERI Argentorati MDCXXXIII.oppofua , CAVE in hfturta litteraria ( Tom. ]. B.rfi/. edit. AWCCXLf.pag. 14. ) OVDINVS ( Tom I. de Scnpt. Eulcf. ) FABRIC 1 VS(par;. III. Codic. Apocr. S. T. ) & Samoel BAsNAGlVS in An-

naltbnt Polttico-Ecclejialluis (ad ann. LVJII. n. 14. ) ; fed etiam e* Ca-

tholicis Natalis ALEXANDER, ac DVPINIVS s neque ab hac Len-

tentia abhorrent TJLLEMONTIVS ( adnot. XVI. in vitam S. JACO-El ,) Lazaros BOCQV 1LLOT ( de lienrg. Ub. I. cap. 9. ) > & P. D.Gregarius ZALLWEIN ( Prittcip. luris Eide/. T. II. q. I. cap. II. f. 8.

pjg. 72 . ) Non tamen prior illa Lententia adeo abfona eft , ut defendi

maxima veri fpecie non poiTit , quemadmodum Cl. P. SALA Le pecu-

liari difTertatioue oflcnlurum receperat in notis ad indicatum BONAElocum ( T. I. pag. 133.). Verum dodo viro datam fidem liberare nonJicuit . Itaque Latis erit andlores quoLdam appellare, qui in eam rem_»

conferri poiertiut . Sunt autem GRANCOLASIVS in opere inLcripto

Ics anciennes Liturgtes (p. sst-fiqq ) > Honoratos a S. MARIA ( auimadv.

in Rc%. & ufum critic. T. III. diCs. III. artic. II.f. Q.feqf. ), & ASSE-

MAN VS ( Praef in Tom. V. Cod. Litnrg. Sed. II. p. XXVI. fcqq. ) qui

licet multa iu hac liturgia exflare a IACOBI aevo difTcntauea, eamquepro temporum, atque Ecclefiarum diverfitate audiam , imminutam quo-que, verbo, interpolatam efle non inviti fateantur, illam tamen germa-num JACOBI foetum dici jure ac merito pofle cum PROCLO CP.quimfti faecali Scriptore (1) contendunt , quemadmodum Grcgoriamn

n

Romanum Miflale appellari confuevit, etfi nullus haAenus prodiit vetu-

lius Codex , qui illud omnino purum exhibeat . Ad hujus litorgiae edi- «dldu—

tiones quod adtinet , faepius excula eft , non tamen Leorfum ab aliis

Graecorum liturgiis. Recolenda igitur erunt , quae fub extremum para-

fraphum de Graecarum Liturgiarum colleifliombus proferemus . Unumeic addo, cl. ASSEMANVM ( T. V. Codic. litnrg. ) IACOBI Litur-

giam nobis exhibuifle primum quidem ex impreflis libris; deinde (p.68.) ex MS. Mffantnfi Codice ante XII. Saeculum exarato, qui fbrtafGt

Orientalibus Monachis in Ecclefia Pbaran degentibus ufui fuit i tertio in

appendice (p. 398. ) ex membraneo libro Romanae Monachorum S. Ba-fom. /. N filii

f 1 5 Viden } ergo, quam inepte

CAVEVS hanc liturgiam , nen lengt

ante Ccr.illium Qajn.Jtxruru fuifle eon-

fStm coniecerit. PROCLVM enim a.

CCCCXXXIV. floruifie ipfe ftatuit

:

illud vero Concilium in auaumDCXCI,

reijcit. Quonam igitur padanenlngeante Concilium Quinifextum stnfSadici ca liturgia poteli, cujus circa an»num CCCCXXXIV PROCLVS fio*

ullo dubitationis indicio velati Apo-Aolicae meminit i

Digitized by Google

*. PETRI |>firgu jptxiyph»

LiKlr|lJiS.MAR.tl - Quid de etfenrientium

IO LIBER I.filii Bibliothecae

, quem eruditus Hieromonachos Cryprofirrntenfit Bene,ticius MONALDIN 1VS ex Bafihano Monafterio Patuit Romam delatumfuitTe conjecit.

II. Proxima Hierofilymitanie Ecclefiae eft Antiochena . Ad hanc dubioprocul fpedaret S. PETRI Liturgia, fi genuina edet. Exiit Mida Apo-ftolica ftve tmourapfia. re A fit A»oeox« HETPOT , divisum Sacrificium S.ApoRoli PETRI Cnece (fi Ut. Autuerpiae ex officina Cbrtfhpbort PlautiniMDLXXXV. a. (a) Vnilhelmut LINDANVS , cui hanc editionem_debemus, pro eadem B. PETRI Liturgia apologiam adjecit , itcmqoevetuftidimum in S.Apoftolicae Midae Canonem commentarium, de quo ali-bi . Eadem quoqne ibidem recufa fuit MDLXXXIX., quae editio a D. LeEVREp.165. indicati jam operis perrara dicitur. Verum nemo eft,cuiLIN.DANVS eam germanum Principis Apoftolorutn opus ede perfuaterit.Card. BONA ( Rer. Liturg. Ith. 1. cap. VIII. f. 1.) fufpicatus eft , fs«-culo XVI. fuide illam ab aliquo Sacerdote ha/t-graeco vel exercitii gra-tia, vel ut Graecam liturgiam , de cujus nimia prolixitate laepe GraeciRomae conquedi funt , ad hanc breviorem formam redigeret

.Qn:'m ,

Eminentidimi BONAE fufpicionem pluribus confirmatam video a cl.Eenedidino Nicolao /e NOVRRY in fuo Apparatu ad Bibi. Ala*. Vet.P*tr. ( T. I. dtji. II. cap. 4. (fijcqy. ). Narrat LINDANVS brevidimamPETRI Liturgiam apud Francifcum TVRR 1ANVM exftitide ; fed exnofquam coroparuit. Ceterum Antiochena Ecclefia IACOBI fortadis Li-turg iam ufurpabat. Ea certe potitis Apoftolorutn omnium nomine inlcri-beretur, ceterarumque omnium ( iis demptis , quae poHea adeedere )fons haberi non immerito potefl. Meam hancce fufpicionem confirmatCl. MONALDINII coniedurat is enim in epiftola ad lof. Ahyt, AS-SEMANVM S- IACOBI Liturgiam in Romano, olim Pattrien(i Codiceetaratam ad Antiochenam Ecclefiatu perlinuide, atque ex Antiocheno ri-tuali fuide deferiptam , memoria dttdus

, fnae fit ia hac ipfa IACOBILiturgia , omnium Ruriarcharum Catholicorum ( faltem ex mente Scriptorii )Antiochenae Cathedrae ab ipfo Apoftolo Petro, ad Theodofium nj^ue , hocefl adfaec. XII. circiter

, verofimiliter opinatur.III. Alexandrini Liturgia S. MARCI gloriantor

,qnam tamen pM-

rfqtte S. Kvangeliftae abjudicant. Hos inter P. SALA in luis ad BONAMobfervationibns . Vir tamen doflns mea quidem fenteuria animadverteredebuerat , non fatis ipfum fibi conflare , qui quum LITVRGIAMS. IACOBI genuinam velit, licet in ea plnra fint, qnae ab Apoflolorutnaevo abhorrent, eadem fere de caudaS. MARCVM Liturgiam fcripfdeperneget

: quod idem ditflum volo de Cardinale BONA, qui eodem

oiflavo libri primi capite & dubiae fidei eam, quae MARCO tribuitur,Liturgiam appellat , fr IACOBI adflruit liturgiam . Nihil enim momentie^*d convellendam Marcianae Liturgiae fidem, quod heobaeae quoqueobiici nequeat. Nara multa in utraqoe funt, quae a poderis neeede iir,

adjeda, immutataque fuide. De Marciana vero alttjjimum ubiquefilentium

ede

,

C O Editionem /Intuerpiti fem a. ( T. IIT p 8»g. ) Hate igitur erit ite-

MDLXX 1 X. GRANCOLASIVS appel- rata ejufdem operis editio,ht . Eadem indicatur in Bibi. Colb,

»

Digitized by Google

C A P V T III. neffe, eamque a Theodoro BALSAMONB eeu pfeudepignpham faeculo

XII. rejetflam , quod BONA animadvertit, in IACOBAEAM quoqueintorqueri poteft. Nim BALSAMON IACOBAEAM noi» fecus ac MAR-CIANAM diferte repudiat, 9c IACOBAEAM quatuor faliem prioratu

Ecdefiac faeculorom , HIERONYMI praefertim , atqne EVSEBH filen»

tio Viri critici oppugnant . Ceterum quemadmodum Gruecarum , Syro-

rumque traditi» tanti vi/a eft Emin. BONAE, ut hinc maxime IACO-BABAM Liturgiam confirmer, ita autiquiflima utroruntque traditione ,

cujus Md&les libri cum imprefli , tum Mfs. teftes funt , MARCO Li-

turgiam ejus nomine iafcriptam non difficile tribuemus . Nihil certe cre-

dibilius, immo Sc tam necefTarium , quam quod uti IACOEVS Hiere-

Jblymitauis , ita MARCVS Alexandrinis certam Liturgiae formam prae»

fcripferit, quae fubinde auda , retenta tamen , a primaevo conditore

nomen adceperit . Confer ASSEMANI praefationem in Miffik Alexan-

drinum , feu fextum Codicis Liturgiei volumen . Primus qui MARCILiturgiam Graece & latine emi fit in lucem , fuit hiannes n S. ANDR EAPan/ieujis Bcdcftae Canonicus i edidit autem ex apographo Card. SIR.LETI, qui illam ea vetuflo Codice Mouafterii Roffiotenjit iu Calabria or.

dinis S. B.i/Uii ( i') deferibi curaverat . Adcedunt in ea editione, quae P*.

ri/its a. MDLXXXIII. perfefla eft in S. , aliqua dc ritu MilTae ex Gvt-

JLtutio nlius Apoftolicis S. CLEMENTIS Rtm. nomine divulgatis, item libellus

C»r. U tat. dt coujfi horarum divini officii £4) . ASSEMAN VS eamdemin Miflali Alexandrino, ut necefle erat, recudit.

IV. Liturgiam S. MARCI perfeeifle dicitur S. CYRILLVS Alexan-

drinas.,, Quamobrem > inquit ASSEMANYS ( Pracf. in Miflale ALxm-,, drittnm p. XIII., ) Aegyptii Liturgiam CYRILLI vocant eam

, quae

„ MARCO adjudicatur; utramque autem unum eurndemque Audlorem

i> habere patet ex collitione, ni fi quod varietas quaedam occurrat,quae

Ritualem difciplinam, atque liturgicas formulas fapit : nam ut pafiim

,y monuimus, forntulae Rituales, quum in quotidiano fint Eccleliaruot

„ minifierio, additionibus & varietatibus obnoxiae funt ; & Pontifices,

„ atque Concilia antiquas evoluerunt perficere formulas , illifque quie-

„ dam addere , vel ab eis nonnulla demere „ . Hanc liturgiam , quamRENAVDOTIVS Tomo II, Lisurg. Orient. exhibet, ex Miffati Copsua-

run Rcr.ioe Arabice £? Copsico vulgato typis S. Congreg. de propagandafide, litine tantum idem ASSEMANVS recudit (Mijfalit Alexnndr.ptg.

1 57. hoc titulo •- Initium Anaphorae S. Marci Apojhli,quam colligit

,

ordinavit Beatiffimus S. CYRILLVS.Na V. Ale*

( J 3 Cui nomen B.Morix «/rjwfintvulgo de Io Potire

.

Codex porro il-

le, ut at, interitu vindicaretur, cumaliis Momoio translatus eil ,

cxllatque

in aedibus Bo/Hianorum

,

ubi illum a.

MDCCI. RENAVOOTIVS infpexit.

( 4 ) Maccex Catalogo Colbirtinat

Bibliothecae . In Bibliotheca tjjnen_»

Heihriiie addituc huic editioni PE-

TRI Liturgia . Rrs tanti non ell , utipfam Borberinam Bibliothecam adeam .

Hoctr.eminl, ab aliis quoque (in his

D-It BVRE in Biblicge* TcjlruA. f.lSf-Volujn. Tirel. ) hanc editionem non-nili tribus illi* opufculis in Celberti-

nae Bibliothecae indice exprelU* defi-

niri .

S. CYRILLILlwisis

Digitized by Coogle

f iMriiiS. BA*SILII

Llt«rr lt S CRE-tiQRii Naiitn*7enil

Item DIOSCORI

12 LIBER I.

V. Alexandrinis poft S: MARCI Litnrgiam a S. CYRILLO perfe-

dlam celeberrima eft, quam S. BASILI VS M. confcripfit . P. SALA ( 7*.

I. Rer. Liturg. p. 145.) OVDINO irafciror , quod ( tom. I. Comm. de

Script. Eecles.nii de S. BASILIO cap. 5. ) MAGNO Caefarienfinm Anrifti-

ti omni nifu eam eripere conatus fuerit. Ego vero P. LE BRVNIO Ca-tholico viro aequios fortafle indignarer, qui in idem OVDINI confiliutn

adlaboravit . Nam praeterquamquod PETRVS diaconus in libro de In-

carnatione & Gratia D. N. J.C. quem fui ac fociorutn nomine a. DXX.Romae agens confcripfit, ad gratiae comprobandam neceflitatem oratio-

nem ex BASILII Litnrgia depromptam adferr , ejnfdemque Liturgiae

meminerant LEONTI VS CPohtanus Seliolaftieus Ltb. III. adverjus NE-STORIVM ,), Tra//.»/ Patres(C.i». XXXII.), EPIPHANI V> diaco-

iius in VII. Oecnnienica Synodo , ac Jobannet DA Vi KSCSV VS hh. IV.

ortbod. Fid. cap. 14.(5). fertis eft Gregor1ut N AZIANZEN VS («raf. XX.)BASILIVM ordinationes facrarum precum ad afare difpoftiilTe . Gaif-

fam porro , cur BAS 1 LIVS Lirnrgiani luam ediJerir ,prodidit PRO-

CLVS CPohtanus in opufcnlo de traditione divine M fae his verbis : Ma-gnus BASILIVS hominum fucordiam (jf m deterius prohpfpnem confpica-

tus , uc proinde longinquitate proiuli te M fae p-rta'fos , neu qnol ipje ft-pervacaneum quidquam , vel nimis longius prodnRum m ea fo:t a>b tricetur ,

f:d ut pariter tum fimul orantium , tum aidtentinm ignaviam , ex I»>go tll»

temporis intervallo praecideret , breviorem recitandtm tradidit. Haee tamenLitnrgia plurimum eft interpolata , ac variis additamentis pro faecali,

quo fafla funt,genio & conditione aiwfta , ut CAVEVS Icite monuit,

qui tamen idipfum de IACOBI & MARCI lirnrgiis dici polle , quin

propter ejufmodi adceiliones audaflcr repudiarentur, imprudeas non vi-

dit . Exftat Romae in Bibliotheca Birbtrina Graecum hn|ufce litnrgia

exemplum ah annis pias mille exaratum, omnium fcilicet ,quae aeta-

tem tulerint , antiquiflimum Montfauconio oculari terte ( Diar. Ieal.p. aio.)Prodiit autem Graece Venetiit MOJI. 4. Graece (3 Latine ex RENAV-DQTIO in ASSEMANI MifTali Alexandrino (p. I.p‘g. 4.5. )(<>)•

VI. Eft & alia apud Alexandrinos celebris Liturgia, eaque S. GRE-GORIO theologo , fcilicet NAZ 1ANZENO tribuitur . Hanc idem AS-SEMANVS ex RENAVDOTIO Graece latine , ex MilTali vero Ci-

ptitarum latine exhibet in iudicato Miffjsli Alexandrino ( p. 8 7. & 134.)Neqne illud omittendum , nhi Ecclefia Alexandrina duas in partes a

DIOSCORO miferrime difcifla eft , apnd hu;us feflatores novam obti-

nuifTe Litnrgiam ab eo appellatam . Praenotator Anaphora Sanfh (7)DIOSCORI Archiepifcopi Alex utdriae

.

Hanc quoque poft RENAVDO-TIVM ex Codice I V. Vaticano Nitrieuji latine ASSEM.AN VS propofuit

( Mift. Alex. p tg. 199. )VII. Aliam

C J ) Confer CRANCOL ASII Ve-teres Liturgias f pcg. 17 f.JSt TILLE-MONT1VM ( F. IX. yit. S. BASILIItrtic. 14 «.

)

(<) f ABRICIVS (KIP/. Orate. T.Vlll.

f. %o. ) CAVJEVM errafle monet.

qui haac Liturg,am esitare fcripUrit

ia omnibus operum S. BASILII edi-

tionibus,

f 7 ) Nempe ut Sanftus coiitur

a Mooipijflit

.

Digitized by Google

C A P V T III. 13VII. Aliam poft BASILIVM Liturgiam , earnque BASILIANA tit.ni* s. io*,

contradliorem S. Jobannet GHRYSOSTOMVS contexuit,quae fubinde CHRisosiomi

audla fuit , ac fortaflis ( quod nonnullis placuifle iutelligo ) Itudio 7oban-uis II. item CPotitani Patriarchae faecato fexto pcrfeAa . Haec de ea PRO»CLVS in indicato opufcnlo.,, Haud vero multo poft BAbILIVM Pa-

„ ter ille nofter aurea praeditus lingua Jobannes de ovium (alute , ut

,, paftorem decet , Arentia cnra (ollicitus > naturae humanae focordiam ,

„ ignaviamque relpiciens , fibras omnes, ac radices fatanici praetextus

u hujus prorfus voluit evellere . Et idcirco multa praecidit , & conci-

,, liori,preflioriqae oratione (aerum conficiendum ttatuit, ne (enfim ho.

,1 mines,qui libertatem quamdam & inertiam quammaxime comple»

» ifluntur, fallacibus adverlarii rationibus decepti ab ejufinodi Apoftolica

» hac & divina abfterriti traditione eam omitterent,quemadmodum hoc

,, ipfum multis, variis laepe in locis adeidifle ad hunc ufque diem de-

,, prehendimus,,. Mirum enim vero edet ex Catholicis le BRVNIVMhanc liturgiam CHRYSOSTOMO abjudicafTe poft ea

,quae ad eam ad-

fcreudlm GRANCOLASIVS congellit in eradito de veteribus Lirurgiii

Gallico opere (p ig. 131 • fcqq.~) , nifi eam praeconceptae de liturgicis

libris quintfto tantum facculo perferibi coeptis illius opinioni maxime_»obftare intelliceremas. Ceterum vel ipfi Protellautes CAVEVS £ difflll.

de hirit £7 ojfie. Ecricf. Graecor. V. Liturgicon ), FABRICIVS tum in ad-

nor. ad ALLATIVM de Ubr. Eccles. Graecor ( pog. 13.) tum Bibi. Graec.

vol. -VIII. (p. 15.) Cf PFAFFIVS (de Liturgus p. 8. ) negandum none(Te cenfent , Liturgias a BASILIO , & CHRYSOSTOMO compofitas

efle , etfi variis modis interpolatae ad nos pervenerunt . OVD1NVMtamen ic'0 huie Liturgiae fe fe perinfenfum exhibuifle; fed eum SALApro meritis caftigavir in animadverfionibns ad BONAE librum I. cop.

IX. §. 3. ^ p-1g.145.yrf. ). Complures funt hujus Liturgiae editiones , fed

mirum in modum inter fe fe diferepantes . Primum Demetrio DVCAausiore Graece exiit Romae , deinde Gr. Cd /.1r. Venenis MDXXVIIL'apud typographum de Sabio 4. & Parifus MDXXVIL F.dita praeterea

eft /anne ex verfione Leonis TVSCI a. circiter MCLXXX. Conflammo-

poli fuAa ; item ab ERASMO converfa C.hntriat typis Bartiofomiei Gry-

eningeri MDXL. 4. ex Ambro/ii vero PELARGI inierprctanone Vuorma-

tine MDXLI. & MDXLV. 4. ex vulgari verfione Pragie MDXLIV.ex Gentiani HERVETI verfione Venctiit MDXLV1II. Romae quoque

rccufa fuit tn j/ob. Antonii Juliani typographio MDCXLIV. 4. Exftat

quoque inter opera S. Jobnnnis CHRYSOSTOMI T. 17. Morclhauae

editionis, fexto iavi/ianae , & duodecimo Mont/auconianae ( pag. 804.

)

VI If. Praeter hafce liturgias alia Graecit in ufu eft, quam vocant Liturgis Pn*.

Praefanflificatornm , & cum liturgia S. Gregoni NAZIANZEN1 confun- tri^UJt«u)c»n,

dit Lwlovicas Iactbus a S. CAROL.O ( Bibhotb. Pomi/. pag. 8b. & 8S.) EamGraecorum pleriqne S- Gregorio M. lea ut illi ajunt , dntogo tribuunt ,

quamvis GQARIO lefte ( in Eucbol. } non defiat ,qui BASILIO, aut

GREGORIO II. Papae, aut GERMANO Patriarchae CPolitano (8_) ad»

feri»

t, 9 ) lis, qui GnRMriNVM ha* jus Liturgiae auctorem habent,potius

. quam

Digitized by GoogI

'V

Litorei» CLE-MENTIS

’ Liturgi, Ctiro-

Kki AUxlnJrlul

Liin-jij S ORE.GOdll M.

14 LIBERI.fcribant . Hac utantur Graeci omnibus Qnadragefimae diebus ( excipe_»

ramea Sabbata , Dominicos > & Pelium Virginis ab Angelo Salutatae )quum fcilicet Chrifti Corpus non conficiunt, fed confcdatn antea,-di-,

vinis laudibus decantatis, abfumunt (y) . Prodiit autem illa ex Gilberti

GENSBRARDI interpretatione a. MDCXX 1 I. apud Colonienfct T. XV.Magnae Bibliothecae veterum Patrum , qui praecedentium voluminum Jiip-

plementum praenotatur

.

IX. Quas hadtenus percenfuimus Liturgias, eae apud Graecor afu

funt maxime celebratae . Tres aliae commemorandae fuperfunt , quae

in privatum tantummodo commodum perferiptae videntur . Prima CLE-MENTIS eft ex Conflitutionibus Apoliolorum , qua GRANCOLASI VSAntii]. Liturg. p. 85. & ASSEM AN VS Preufit in Tom. V. Ctd. Litnrg,

pag. II. Htcrojblymitnnae Ecclefiae lecundo ac tertio faeculo florentis Li-

turgiam exprimi cenfent , le BRVNIVS vero eam ,quae quinflo fae-

culo in qnibufdam Antiocheni Patriarchatus maritimis Eccleliis frequen-

taretur » exhiberi opinatur. Fallitnr tamen vir hic eruditus (altem quod

ad tempus, fpeflat i Conflitutioues enim Apoltolicae, ut ut CLBMEN-TEM mentiantur , faltem ante Nicaenum Concilium in unmn fuerant

volumen redadlae , ne ipfis quidem difleutientibus eruditioribus Prote-

flantibus Petro GVNNING, Johaune PBARSONIO, Guill. BEVBRE-GIO , CAVEO , Tboma BRETT, quorum tefiitnonia vide apud Cl. SALA(

' Ub. I. Rer. liturg. C. BON AE pig. 135.) Ad Liturgiam in eis conten-

tam ut redeam, illam ASSEMAN VS indicati quin&i voluxniuisptg- ro8.

protulit , veluti quoddam IACOBAEAE Liturgiae fupplemcntum . Exllat

8t alia Liturgia in chronico Alexandrino , quod Ctroltu CANGIVS emen-datius edidit. Eam MABILLONIVS ( de Stiti. Mouaft. T. II. cap. ao.

)

oblervandam proponit , feriptamque cenfet fub HERACL1 I Imp. annumXIV. aut XV. , faeculo fcilicet feptimo decurrente . Tertia demum ea_,

eft, quam ex latino S.GREGORII M. exemplo Graecam fecit Georgins

CODINVS. Exftat hujus Liturgiae recentior Graeca verfto , quae Em-

quam ceteris adfentiendum exiftimit

Tbemes SMlTH Iit eo Libro,quem

de Iulef. Crote. Potu beditret TrojeBI

ed Rhenum 0. s«»8. vulgavit ( pog.gt.)

( f ) Ceteris vero diebus fi quae-ras

,quamnam Liturgiam ufurpent ,

adeipe . BAS1LI1 Liturgia, ut ex pro-

oemio liquet ,decies per totum annum

«aoitur;nempe Vigilia Nativitati, Do-

minicae, fello S. BASJLII , Vigilia Lu-minum, in S. Quadragefimae Domini-cis

, ( Dominica Palmarum excepta J ,

far. Cia, & magna feria V. & magno

Sabbato . Quod reliquum clt totius

ano,, CHRYSOSTOMI Liturgia libi

vindicat, fi diem XXIII. Octobris

S. IACOBO Apoftolo facrum excepe-

ris,quo Hicicfsjmiitrta Excidia, aliac-

que illi obnoxiae IACORAEAM ufur-

pant. Alia Cuptieortim Ecctefiarum ra-

tio eft . Eam ABVLBIRCAT operis

fui cop. tX. apud RENAVDOTIVMLpag. 171.) tradit his verbis. „ Sra-

„ tutum eft in Ecclclia Ccptito tres

,,Liturgias ufurpari . Una eft ,

quae

h per omnes jejunii dies,St alios extra

,,jejunium ufurpatur

,fcilicet Liturgia

„ S. BASJLII Epifcopi Ccefartoe Cap-

„ pedatae . Secunda ,quam Aegyptii

„ confucverunt hfurpare tantum per

„ qnadragefimale jtjtiniulh, & menfc

„ Ctb-.ac . eft Liturgia MARCI ,quam

„ CYRILLVS perfecit. T.rtia propria

„ eft dierum ftftorum divinorum , St

„ laetitiae, quae eft Liturgia S.CRE-

„ CORII. „

.Digitized by Google

C A P V T I I 1 . 2 *CHRYSOLORAM «nAorcm habet , ,c MS. fervatur m Bi-Wmihcc* B4rArn*« ALLATIO tefte (de Georgiit p. 362.)

/v’" arom ’ 3a * s enumeravimus , Litutgiarum plures a viris dinftis Huvm Lltvrji».

functioi editas reperio . Quae mihi innotuerunt eiulinodis collefliones ,

,luu coJltA<<M,e/unt ,^ac ' BASILII, CHRYSOSTOMI, 8c Pracjanffifica:orum Litureiacprodierunt Graece Romae t S ap. cum GERMANI Archiep. CPolitanacEc*c eliae J/tfcru & my/iua ticor,a 4. , item Romae ad Monachorum Gyftae ferratae uium MDCI. apud Moyfum Zmeilam 4. benettit ,6 26. 1.1O33. «C «640. 4. praeterea Romae MDCLXXI. 8c MDCLXXXII1. e*• c

Bat,,n<u Rxffott, typographio . Eafdem Liturgias Tacebat GOA R I VS,nIulit * *c verfione donatas variis lefliombus , notifque

llluftravit . Georgmt quoqueW ICELI VS in iibro,quem inlcriptum Excr.

cttame*» verae pietati, AJognnttae a.MDLV.apud Francifcum Bebem evui-g* u, Lirurgiani S. BASILII, Miflamque Aetbiopum Chriftianorum in«trica latine exhibuit.

,nrXI' IAC0BI porro, itemque BASILII, & CHRYSOSTOMI Li-

tu rgias Graece Parifirt excudit Gat/ielmus Morelliut a. MDLX.infol. Hicadmodum obvii titulus s A„r.gVa, v.r ayun, naviga, &c.

Canon X€pT^, r

boC,

0nteni:lrUm indici,|us excipit j hunc TruilauutCanon , & PROCLI CPohtant Praefatio in Liturgias . LiturgiJs non pauca

fuhiunguntur ex DIONY.MO Areopagita , 1VSTINO , GREGOR IOW'™' » DAMASCENO

, N ICOLAO Methmtenfi , SAMONA Gnae Ar.chiepifcopo , MARCO Eple/we, GERMANO CMtano . Omnia latineodem anno a Morelbo feorfim excufa funt i fed plnribus additis hoc ti-

Vw LUu'§’a? *ve Mtfae San(loram Patrum IACOBI ApoHoh , £t fratri,

KKr'WuvcrlHL.^ * ve,ulh Co 'l,ce Utinae *rmktumt , IOHAN-NIS CHRYSOSTOMI, interprete LEONB Tbnfco . Dt Ritu Miffic , (j

rnirtf^n- DIONYSII Areopagitae, IVSTINI Martyrit , GRE-itriK,A

» J°hinni* DAMASCEN I , NICOLAI Mcbone,,fit

,

SA-MONAE tratic Arcbiepifiopi ( MARCVS hfbtjiuut in titulo typothetaevitio praetermiflus fnit , cnjns ramen opufculnm

, quemadmodum m Gr aeco'““"^^dditnm heic fuit ) GERMANI Arcbiep. CPnlitani ,N ICOLA\Cabafihe , Gentiano HRRVETO interprete, MAXIMI Aio.

A-DIONYSII interpntit , BESSARIONIS Cardinalis. PROCLVS

.

c

'vffrp^Pohtanut praefatur . jQnibus acceffit ad calcem e libris D Joan-

nis CHRYSOSTOMI locorum annotatio , & mitto aliquot captta ( o.lolunt ) unde liturgica comprobantur : auftorc F. Claudio DE SAINCTEStheologo Parijienfi (10) . Haec latina Antnerpiae recula fuerant in aedi-

bus

( '° ) * ITTIG1VS in Traftatud« Hiblhthttlt

( p.6tj. ) haec omnia an-tequam /ititacrpitnfkui typis excude»rentur

, Parifit edita fuille conic&uraleliciter adfequutus eft . Certe Farl-ferft hujus editioni* a. MDLX. exem-plum apud nos exllat . Erravit dein-de quum

f p. ytp.') indicata Graecitextus editione continenter addidit:<» ulia editione i ifimi Liturgiit Grtetc

tentui lauru , cdjanBu t efl . Nim unaeademque editio efl a. MOLX.

, fcdquum Latino feorfim excufa fuerint,funt Bibliothecae quae Graecam tan-tummodo textum fervent , ut Biblio-theca ftomar.oc olim Jcfu tarum domusPrefefiae

;funt etiam quae Graecum

textum, Latlcamqut translationem

uno volumine pnflideant, ut Biblio-

theca Aotnoao-Greioriani Collegii

.

Digitized by Google

1

6

LIBERI.bu* Johannis Stelfii MDLXII. 8. (i 0 Eft & alius libellus Venetus per

Alexandrum Brttciolnm a MDXLVI II. imprefltis 8. in quo CH l<YSOSTO-WI , Si BAS1L1I Liturgiae Iacebaea oniifla leguntur j Nico/ai CABAS1-LAE de divino altaris Jacrfi.it i MAXIMI (te A.yjhtgogia , hoc rjl de in-

trodtiflione ai Sacra Ecclfiae myfleria feii /aeramenta-, divi CHRYbOSTO-MI» & d‘vi BASILII Sacrificii feu Mtfiie ritus , e* Sacerdotali Graeco ,

Gentiana HERVETO Aurelio interfecte , c;ni Claudio GVICEO Vtgilan-

tififiim* Mirapicenfis Ecclefiae Epijcofo infcripfit epiftola Venetiis nufla_.

eodem anno MDXLV1II. calendis Aprilis . PETRI vero Mijfam Apoflo-

Jicam cum GREGOR II Dialogi Miffa (e* Coit ni

,

qnam lupra indicavi ,

Graeca verlione) & CONSTANTINI referipro in Arium , Si Arianos

Gr. & lat. Alorclhns Parifiis excudit a. MDXCV. 8.

XII. Sunt & aliae Liturgiarum Graecarum collediones . Nam Li«

turgiaeSS. MARCI . PETRI CLEMENTIS Pari/its a. MDLXXX1II.Graece Gf latine vulgatae funt in 8. Has vero, aliafqne, nempe 1ACO-

BI, MARCI, BASILII ,CHRYSOSTOMI , Praefaiifltficatornm ,S.?E-

TRI, S-GREGOK1I dialogi difti, invenies in Frontonis DVCAEI Au-

flario Bibliothecae Patrum Graeco Latino edito a MDCXXI V. ( T. II- )

XIII. Ceterom in Bibliothecis Patrum cum antiquioribus , tum re-

«entioribus aliquot ejufmodi liturgiae continentor : IACOBI Mi/fia 8i

BASILII Anaphora en Syriaco Codice latine reddita ab Andrea MASIOT. IV. Bignaeanae Parifienfis editionis a. MDLXXV. : eaedem , ac prae-

terea MARCI Liturgia T. VI. Parifienfis item Bignaeanae editionis

MDLXXIX.: item BASILII Anaphora, ac Liturgiae ejufdem BASILII,

S. GREGORII Theologi, 8i S. CYRILLI Alexandrini ex Arabico conver-

fae a Vi8trio SCIALACH T. VI. edit. Paris. MDCLIV. quae editio

Tom. XII. praeterea Graeco-Latine fnppeditat S. IACOBI Liturgiam ex

editione Gutll Morel/i Paris. MDLX. a. MARCI Liturgiam latine ver-

fam ex Sanlicfii editione i 3. S. BASILII Liturgiam cum latina Gentiaui

HERVETI interpretatione i 4. CHRYSOSTOMI Liturgiam cum lati-

na ejufdem HERVETI verlione! 5 . Miflatn Apoftohcnm S. PETRI cum

Canone latino S. R. E. ex Paris. Morelli editione a. MDXCV. 6. GREGO-RII Papae Miffam ex editione Federici Mor:lli .Colouien/is qooqac Biblio-

theca Patrnm a. MDCXVIII. Se Lugdunenfis a. MDCLXXVII. IACO-

BI , MARCI » & PETRI Liturgias exhibent . illa tomo primo , haec

fecnndo

.

XIV.

( 11 ) Idem ITTIGIVS ait p.6a6.

(laudium SANCTESIVM Sanftorum_»

Patrum Liturgias jiatuerpiac MDLX.«didifle , idque e uariii Catalogis fe

cogtiovilie adfirmat . De hac tamenanui MDLX. sdctutrplttfi editione val-

de dubito, quum ea, quae mibi prae

manibus eft , annum MDLXII. prae fe-

ferat , neque in illa alterius ydutuer-

fitr.fi menti» flat . Iorum quoque,

qui CAVE! Dforiam Lilttroriow F.a-

filtttft editieui* a. 174). adnotatio-

nibus auxerunt, corrigendus heic er-

ror . Ajunt illi, Liturgias SS. IaCO-»1 , MARCI, & PETRI prodiifle in

Bibliothecis Patrum ;tum addunt

:

1TEMQVE yfntutrpiae ij 61. Studio

Caudii dt SaieBet

.

Quibus fane ver-

bis indicant, in hac /intutrpicufie&l*

tione MAPCI & PETRI Liturgias

exftare . Atqui id falfum omnino ,

quum IACOBI , BASILII , & CHRY-SOSTOMI Liturgias Scsticjio j edide-

rit.

Digitized by Google

C A P V T Iit. 17XIV. Denique illud non omittendum , Liturgias IACOBI, MAR-

CI , PETRI Germanice fiiilTe redditas, & cum aniotadverfionibos ex-cufas ab Andrca GNOSPIO , Regiamnte MDCLVIII.

f. II.

LITVRGICORVM APVD GRAECOS

LIBRORVM PARTESI. T Ibros jam adgrediamur , quibas Graecae Liturgiae partes conti-

1 1 nentur . Primum amyruetu , /eu amy.uanxra appellant ; quemlar ini lefhonet , ac Ufhonanum nuricnparunr . Nempe quum in Ecclefia

GVarcii ex antiqua coiifueiudine i.on novum iblumoiodo , led etiam

vetus Teftarpentum , dum divina in Templo peraguntur officia , reci-

tetur , partes eas, feu fcgmina ex Teftamenti veteris libris anni diebus

variis pro Fef/ornro folemnitate adfignata in tinum redegerunt volumen

,

ut facilius, commodiufqiie prae manibus haberentur. Liber , inquit AL-LATI V 3 ( tn difs. t. de hir. Ecc/cr. Gracc.p. 53-), quta fetam , ineditttt

tfl . Proflat tamen pajjim Atii, in Alouafltriis Graecorum , & in Italicis Biblio-

thecis , (fl potijfiiriim Vaticana, & Barberina fib num. 16. 6? 17.

II. Huic, quem delcripfimus , proximus liber eft Arcrtxor di dius

;

feu quemadmodum in Goanano Euchologio vocator (_Pari/. edit. p. 333.)Avarsxrxor (SijSt.itr , quod Legiones contineat ex Canonicis epillolis ,

praefertim S. Paulli depromptas. Quare inordinatione Leporis Pontifex

tradit ei t», IWsrtxar ( Eudo/, p. 336. J • Hic liber tempore S. Sabae in

afu fuit tefte CYR 1 LLO Scythopolitano ( in ejut vita num. 75. apud CO-TELER Mouum T. III. p. 351.) Leflor, qui epiftolas & Paulli publi-

ce in Ecclefia legit. appellatur , cujus officii CODINVSmeminit ( de oflic. CP. cap. VI num. 14. ) . Non eaedem tamen ubiqueapud Graecot epiftolae legebantur . In Suilia certe aliae erant ab illis ,

quae Cft/i in utu erant; quod etiam de Evangeliis didlumefto. ConferIobanunem de IOHANNE in Tradi, de divin. Siculor, effu. (_p.65.Jef. )

III. Saepe epillolis Paulli, alijfque Canonicis, atque Apocalypfi ad-

duntur in editis ac MSS. exemplis AUtu Apaflolorum ; tunc autem liber

a Graecis v/>a^uroctMt nuncupatur . Textus in eo plures in partes di-

vifus eft , & diebus lingulis, feftilque diebus adeommodatus hoe ordine,

quem Typicum praeferibit , ut nempe a Dominica Paichatis ufqoe adDominicam Sanflorutn omnium pro letSione magni velperi Adlus Apo-ftolornm tanrnnimodo legantur ; in reliquis veru totius anni Dominicisfeptem Catholicae, & quatuordecim 6. Paulli Epiftolae ,8i Jtbaunu Apo-calypfit

.

Exftat in Vimloboiienjt Bibliotheca (Cod.Tbeo/. 155. & Cod. 30SS )Tf*^aTor.xo< , cui Menologium inferium eft. Editus quoque habetur fut»

Apofioli nomine Venetiis MDCXXXIII & MDCXLI.IV. Non abfmiilis codex eft, in quodefcripta fum Evangelia , non

quidem continuata Evargelicae hiltoriae lerie , led in cena rynftam ,

fiv« wietnovai divifa, quae proprias Ic&ioncs confiituant , ad Dium fin-

Tomus 1. O gulo-

A raymtut

Ar,roX*r

Tfxt-xroet-

MI

P.vayyo.ne

t

Digitized by Google

EvayyiXieap*

Arordkoiif

aifytKttr

EicoJ/xor

Airrvxm

18 L' I B E R I.gnlorum diernm , & feftivitatum , modo unins , modo alterius Evange-hftae textu, quandoque etiam plurimis in locis, ut opus fuerit, Inter-

pofito . Exceptis enim folemnitatibus , quae peculiare fibi Evargeliumpofcunt , in reliquis anni diebus ita Graeci Euangelicas legiones difper-tinntur, ut unius prius Evangeliftae tex'iim in «uiruawdividant , & die-

bus applicent, donec finiat , pofiea alterius continuent , donec omniaperlegerint

.Quin etiain Dominicis a Scriptore Evangelii

,quod legen-

dum in illis occurrit , nomen imponunt ; dicunt enim : * tr»» xvfiaxn

<r« fiaticux , » iiu<7T/>« w partam : prima Dominica Matthaei > Jfetnnda Do-minica Matthaei . luaffKior dicitur hic liber j ubi vero qnatuor Evan-gelia contineat , ac nrrpaffi.SKtt Ut , nrrpatuayyiXiot nuncupatur . Pluribus

praeter ALLATIVM £ Jijs.l. j>. 34. ) , MEVRSIVM in voce «/«w»»»

,

& TENTZELIVM in diis, de ritu Leflionum /aerarum haec perleqoitur

du FRESNIVS ((?/«/}. Gr. T. I. coi. 441. j qui & varia Evangelia com-memorat . Edkum eft hoc Siro» x«u ugottvayytKior ( hoc nempe titulo

praenotatur) ab Emmanuele Glyconio Veneriis anno , ni fallor , MDXCIX.,deinde ibidem a. MDCXXIV. fol. (quam editionem indicat Catalcgus

Bibliothecae barberinae')

,

tum etiam MDCXLV. Praemittur praefatio,

five epillola nuncupatori a ad SanAillimum , doftilitnumqne Gihric/rm Phi-

hdelpbiae Metropolitan» , 8c ad Sevetnm MonemhiUie Epifcopum , D. Ra-

fbaetit Patriarchae data XI V. Iulii MDGXIV.V. Solet autem tuxyytKiu initat appendicis fubjuigi £uxyyi\teapiu ,

libellus fcilicer, in qao exRanc 1. EvaugeliRarutn continuatio, unde in-

cipiant, & unde finiant . a. Canones XXXV. in quibus femper inve-

nitur Dominicarum totius anni Evangeluim matutiuuin • S> quis tonus

canatur lingulis Dominicis . 3. alia ad inveniendum S. Palchaiis diemuecellaria , quae inter *atxa\ior perpetuum a GLYZONIO coinpofitum

.

4. demum Canones Bvangelici EVSEBII Catfartenfit cum epiltola adCxrpianum .

VI. Eft praeterea liber» in qno cum Evangeliis Apoftolorum Epi-

ftolae continentur: vocatur auteru AToeoao1v.1771t.ro» . Agit de hoc libro

non uno loco Eucbokgium, in quo etiam (p. jtaj. ) Axoio*,iv77»»./a totius

auni certis quibufdam diebus recitanda juxta duodecim mei.les dilpoftta

,

ac fummatim expofita leguntur.

VII. EicoJ tKor officium eft, quod peragitur,quando Evangelia , vel

dona facra folemni procedendi ritu a Sacerdote ad altare deferuntur .

Duplex vero apud Graecos telle GOARIO ( ad EncboL f. 134 ) eft

notios . Prima pixpa , quae & in Encbologio AUattano in cunlccranone

Epilcopi • rtpwm «.volor «1 Suar itpxtyyixi dicitur , Libri nempe Euan-

geliorum, quem ante faciem elevatum defert Diaconus , in Iterarim in-

trodu&io. Altera »ft «nrolor piya \n feu ingrclTus major, quando lolein-

niore pompa , atque auguftiore apparatu facra dona altari inferuntur .

VIII. Huc etiam lpeiftant tirruxa . Duplices eranr tabulae, qua-

rnm uni Patriarcharum , Pontificum , Epifcoporum,qui majoribus Ee-

clefiis praeerant , & in vivis erant , uomina inferibebantur t alteri

vero mortuorum, qui in pace & communione Ecclefiaedecellerant . Exhis porro tabulis ea inter iacrorum folemsia a Diacono ad altare recitari

eoniiievcrant . Antiquum exemplum fuppeditat Diptython Norimbergen/i

a NE-

Digitized by Google

C A P V T III. 19a NEGELINO illuftratura apud GORIVM (T. /. The/, diptych.p. 256.

)

IX. TTniKA ad Liturgiam quoque pertinent . Nam praeter ea,

de quibus iequente capite diduri fumus > quoddam typicarum gruas cft, quae

inter Miflarum folemnia diebus otii non omnibus canuntur, & funt rgtim

x«/ tivvifx, prima & Jecunda ; nec alia funt quam plalinus 103. qui rgum,8i 145. qui SiaTifa dicuntur, uti notat etiam Cl-GOARIVSCf- 114.)

X. Poftremus inter Graecorum Liturgico» libros eft AI AKl NIKON .

Haec vox non unam apud Scriptores Ecclefiafticos fignificatiouetn obti-

net . Sumitur quandoque pro ea Ecclefiae parte , iu qua dum lacra fiunt.

Diaconi confiftere folebant J nempe in folea , & ad bematis cancellos i

aliquando pro aede Ecclefiae adjunda , in qtia vafa facra & vcftes re-

ponebantur, quorum curam habebant Diaconi , de quo non pauca con-geffit GQTHOFREDVS ad PHILOSTORGI! lib. 7. cup. .3. (prg. 276.')

quandoque pro colleda, leu ea precum publicarum parte,quam Diaconi

pronunciabanr . Hoc vero loco librum denotat Ecdcfialiicum , quo omnia,inquit Leo ALLATI VS , quae ad Diaconi munus obeundum requirun-

tur, in agenda re divina & fingulis officii» uno vclu>i falce continentur.De eo videtur intelligendus efle IOHANNES Eucbaitorma ( EucbaitammALLATIVS & CAVEVS dicunt, fed Ettcbmtorum Icnbenduui , fi LAM-BLCIVM audimus) Epifcopus , quum carmina 1» 0» ibf/.nr tui Aiaxtnas

t» Icripfft , Vide ALLATIVM ( d‘£eit. I. p. >7.)

ARTICVLVS III.

Libri Liturgici Orientalium .

1. T N percenfendis Orientalium Populorum Liturgiis ordinem fequar ,

X quem Card. BONA ( lib. 1. cap. IX. } 4 libi praeftituit . Mo-fiovitae igitur ( ut ab his ordiar ) Graecorum ritus ufurpant , licet pecu-

liares quoldam habeant, quos GR ANCOLASIVS ( Antij. Lilnrgiar. p.

353. ) cx Sigijmundo Libero Barone ab Hcrberfteiu in itineris fui ad Mo-fcoviticam gentem delcripiione ( p. ay. Lutherano * ODLRBONOin epiftola ad CHYTRAEVM, itemqoe le BRVNIVS in Explanatio-

ne Miflae (Tam. //. ) enumerant . Euimvero ad eorum ufmn charade-

re, ut ajunt, LynUiano , ritu autem Graeco editu» cfl Veuctiit a.MDLXXI V.

4. Liber , in quo Uturgia SS. Jeb. CHRYSOSTOMI , BASILII , &Miffa Pratfanlhficatorum , Euingelia VaJJiouts ,' (3 Rcjiirrcfiioms Dominicae ,

Epijhi/ae (3 Lv.mgclia pro ftfiis Demini , t!? praecipue Santlorum per an-

num , nec non Quadrog-fimae .

II. NUkhitae porro , qui edidis Imperatorum obedientes Cbalce-

ionenfe Concilium iufcepere i item ‘Jacobiue Syri a IACOBO MonachoSy 0 SEVERI dilcipulo • averrimoque Eutycbianorum errorum propugna-

tore appellati , a dogmatibus vero ,quae tuentur , Mouopby/itae ad qua-

draginta habent Liturgias admodum inter le fe diverfas , de quibus Fau-

Hnt NAlRONVS iu Evopha Edet (part. /. ) 8r ‘ lobirti LVDOLPHVS(Ommenter. Aitbiop, Lib. III. cap 4.,) licet Ricbardut SIMON in notis

ad Gabr. SLV LRI apo/ogiam(pag. 334. ) horum liturgias exllare inficietur

.

. O a III. Suat

T IdTik*

AuxKtnxsr

IJSri Liiu/gidIriofcoriutram

Mtkbicarura, 5c

Jiuvbi larum Sy-rorum

Digitized by Google

Jaeobiumm a*lia» Orienti» re-gione» inhabi-tantium •

20 LIBERI.III. Snnt & alii lacobitae per AJfynam , Verfidem

,

finitimafque A/Ite

regiones diffeminati . Hi quemadmodum & Syri , aliique Otienralts po-puli innumeris fere Liiurgiis utuntur . Ahrnlam ECHELF INSIS in

nitis ad caratognm HEBEDIESV (f. 134.) fupra quinquaginta nume-rari ait > tum unam & triginta, quae apud fe txftabant , diligenter in-

dicat . Prima eft IACOBI , ad quam veluti omnium ajitiquiflimain ce-

terae tainqnam ad normam fuere deinceps exaflae . Syriaca haec 1A-COBI Liturgia a. MDXCI. imprefla prodiit in MifTali Chaldaico , dequo infra, eamdeinque poft RENAVDOTIVM anaphorae nomine piac-

notatam ASSEMAN VS exhibet ( T. V. Cod. Liturg.png. 131.). Duae prae-

terea fiint XI 1. Apofio/oriim nomine inferiptae, major altera , altera mi-nor , quarum unam plerique S LVCAE Evangeliftae tribuunt : duaeitem S. PETRI

,quarum unatn RENAVDOTIVS edidit ; una S. IO-

HANNIS Evangeliftae, quae non modo in Codicibus Syriacis Vaticanniitim. VI. (fi VIII. apud ASSEMANVM ( BibUoth. Orient.T'. III. />'£.637. )exarata legitur, fed etiam ab eodem RENAVDOTIO vulgata eft . Ad-de Liturgiam S. MARCI, de qua fupra diximus : ac praeterea S. DIO-NYSII Areopagitae anaphoram latine propofitam a RENAVDOTIO:Martyris quoque IGNATII Liturgiam , quam IGNATIVS junior An•

tiochenorum Patriarcha in Chaldaicarum Liturgiarnm catalogo graecc coni-

pofitam Icribit ( t ) Antiochiae anno XXVII. poft adfcenfionein Domi-ni; Chaldaeamque a S. IACOBO Epilcopo Rthcnfi , five Edeffeno > edide-

runt aotem ASSEM AN VS ( T. I. Bibhotb. Onent.pig. 21 5.) Si RENAV-DOTIVS ( Tom. II. ). Praeter has apud ejufmodi gentes in ufu Li-

turgiac funt

.

i. SS\ BASIL1I, & CHRYSOSTOMI, de qnibus egimus.

3. S. IACOBI non Ni/iheufit , quod in erratis eft Abrahami ECHEL-LENSIS , fed ut ab ASSEM ANO (7*. /. Bih/. Orieut. cap. V. p. 34.)fcite adnotatum eft , SARVGENS1S . „ Inter anaphoras Aethiopicas , in-

„ quit SALA (T. l.ptg. 171.,) eamdem recenfer lobiut LVDOLPHVS„ in fuo Lexico Aethiopico , atque in ordine quarta eft , & pro Syr.icenfit

,, legendum Sarugcnfii

.

Incipit haec Liturgia: Pcus Pater , qni es tran-

„ qmllitat

.

Neque unam tantum, fed duplicem Jacobo Sarngtnfi Epifcopo

„ tribuit Liturgiam Stephanus EDENENSIS in opere de Orthodoxis Ana-

„ phorarum Auflonbns ( cap. a. num. aa. ubi ait ; Iacobus Sarugenfis,qui

„ anno qutngcntefimo decimonono ad Batnarum Sedem , quae tn ‘ arugo efl

,

,, eveftut fuit , duas habet Anaphoras , quarum prima incipit . Pcus nniver-

„ forum conditor: altera Deus Pater, qui es tranquillitas , vernm haec po-

,, ftrema dumtaxat videtnr efle IACOBI foetus, uti advertit ASSEMA-„ NVS (loco citato pag. 301.). Illa vero prior SEV ERO Antiocheno re-

„ ftituenua , iifdem quippe verbis incipit anaphora SKVERI apud An-

,, dream MASIVM , cujus initium diftus EDENENSIS adnotavit (cap. 7-

„ de haereticis Anaphorarum Aufluribut num. 3. ) ,,

3. S.GRE-

( 1 ) Vide -FABRICIVM fli/M.

Or. T. V. pag. at.') . Quae porro de !jr.

riatit Liturgiis diehiri fumus , fere om-nia ex SALA funipta funt ; ea igitur

conferri cum illis maxime velim .quae

fcquente libro cap. II. ,ubi de illarum

Audtoribus agemus ,adcnratius diffe-

remus ,

‘

1

Digitized by Google

C A P V T III. 21g. S. GREGORII Thcoiogi . De hac aliquid fupra adtigimus. Ha*

beior autem Copto Ambae in Codicibus Copti: is Vaticanis XII. XIV. XXL£i XXIV.

4 S.IOHANNIS MARONIS Patriarchae Antiocheni . „ Hujus Li-

,, turgiatn, inquit SALA (/. i.,) ut 1'pnritm reijcit RENAVDOTIVS,, iu Mirmit&t nonnihil inienfus ( T. II. Lttmg. Or.ent. in differt. probem.

v nttm. 26. ) & caudam rigicae hujus cenlurae producit eodem Tomo» 0‘£- 3440 1"'* m^‘t (ut ait) Bibliotheca , qnantunicumque Orienti-

„ hum librorum dives, iplam repiaeicntat i qt-afi iple omnes Bibltothe-

„ cas adiverit, aut omnes Bibliothecarum forulos excuderit, earumque

„ libros evolverit» aut demum nullum in Oriente Scriptorum ntonumen-,, tuat fuperfit, quod in Bibliothecas Europae illatum non fit, ut fcite

„ illum redarguit clarifs. ASSEMANVS ( Bibi. Oriens. T. I.p>g . 513 ),, MARONIS quippe anaphora, cu|us initium : Coram te Rete Regum ,

„ Dominus Dominantium exitar in Bibliotheca Vaicana Cod. Echel-

„ lenfi num. 5. ejufqne meminit EDENENSfS 111 Expolitione Miff*‘ Syro-

„ rnm ( c. 2. de Catholicis amphorarum ancioribus ) iu haec verba : IO*„ HANNES cognomento MARO ,

qui poj! Theophanis Patriarchae An*,, ttocheni obitum Jhdcm illam obtinuit anno Domini GS5. edidit anaphoram ,

„ cujus initium: Coram te Rex Regum fi3c.„

5. Alterius IOH ANNIS Patriarchae Antiocheni, de quo haec SALA(/.c.) ,

Quisifte fuerit, incompertum eft. Plures IOH ANNIS nomine

„ exlfiterunt Patriarchae Antiocheni, atque eorum tres Liturgias condi-

„ dere, quas refert RENAVDOTIVS ( Tom. 2. Litnrg. Orieut. ) ; 10-

„ HANNES Icilicct cognomento Magnus , cui tribuitur Liturgia SanUo-

„ rum Doliorum ( ibid. p tg. 409.) , IOHANNES Scriba , & Aeoemetus

,, ditftus , cujus Liturgia ibi pariter exllat ( p >g. 474. ) , IOHANNES,, filius Alaadui , cujus item ibi Liturgia (ptg. jit. ) . H inc , quifquis

„ exftitetir, Iacobitam fuifle , aut Nefiorianum ex diftis Liturgiis proba*

„ bilius eft. Ita ex REN AVDOTIO . Verum de IOHANNE Scriba

„ fallitur vir eruditos illum perperam Acoemetum legens, nam ex Gre-

„ go'io B irhebraeo ASSEMANVS ita de ipfo habet ( T. 3. Pib/ioth.

„ Oricnt.pig. at6 ) IOHANNES , qui 8i Iofue Iacobturum Patriarcha

,, cogno nento Scriba , Anachoreta, & Statura pulillus, non Aeoemetus

,

,, ut ille autumat . Vixit ide facc. XIII. Ejus liturgiae initium: Deut

„ Pater , Dominus omnium , tranquillitas &c. ,,

6. EVSTHAT1I item Patriarchae Antiocheni. Edita eft ejus liturgia

in MilTali Matonittco

,

fcd interpolata , ut oblervat RENAVDOTIVS ,

cujus fincerain legionem le reftituide putat (p >g. 335 ). Exftat eadem in

Codice Syriaco Vaticano num. XIX. quem cum alus ASSEMAN VS exOriente detulit

.

7. MOY.xlS Barcephae . Ejus anaphoram edidit RENAVDOTIVS( Tom 2 pig. J91.) ejulque meminit Stephaniis EDBN ENSIS (c*p. 7. de

Hieretic. amphoris nam. 15. ) his verbis: SEVERVS , qui 6? MOYSESBarcephn, Eptfcopus B.tb amnn duas edidit anaphoras, quarum primi incipit t

Domine Dens lux aeterna : altera nondum in manus noftrai incidit

:

Eamdemlaudat Anflor Catalogi Liturgiarum Syriacarum apud SCHVLTIN-GIVM ( Tom. 3. p.ig. 100. num. 31.): MOSIS filii Petri ( hoc eft Barce»

phac )

22 LIBERI.plue ) Epifcopi J5 .irmienft: , [tu Betbrnmanenjis cbaldtic» tompoftta anno «Nam. Domini 801. Sed verius 901. ut oftendit ASSBMANVS ( T. 2.

/«•»7708 . I ACOBI Edeffim . Ejus amphora , cujus initium Detu Pater tmnium

prodiit Latine per RENAVD0T1VM ( Tum. a. £;/ar/. Orient.p i/. J71.)exflitque iq pluribus Codieibus Syriacu , praecipue in Vaticano Nunenfi3. & 4. Ejuidem Liturgiae meminerunt Stephania EDBN ENSIS ( ctp. a.

de Catholicis Anaphorarum Script. ) , t3 Cornelius SCH VLTiNGIVS £ Tom. 3.pag. 10S. num. 30.

)

9. PHILOXENI. Haec Liturgi» habetur inter Codices Syros Ecbsl-

len. num. 5. apud eumdem Affimaunm 8c incipit : Dens vita omnium : quae_,etiam in aliis Codicibus ad Simeonem Terfam refertur . Hujus meminereSCKVLTINGIVS, & RDKNENSIS , quam 8t latine edidit RENAV-DOT 1 VS( Ttm.a.pig. 301.) > cft<

3ae in ordine prima; aliam enim ejut

dem idem edidit [pag. 310. ) >qaae incipit: Domine Deus pttensi Hujus vero

aliud initium exprimit ASSEMANVS ( /oct citato pag. 24. ) videlicet:

Domine l>eus fortis , (3 tncomprekenftbtlts . Porro PH ILOXBN 1 B <gJaJcnJu

nomine Litnrgtam , quae incipit: Deus,qui es Mare iranpulltiatis , edidit

idem RENAVDOTIVS ( pag. 359. ),qui Icite oblervat [pag. 408.)duas ex ea precationes PHILOXENI, qni 81 Litari Barfaptae nominediltinguirur , referri in Liturgis lubannts A/ngiti Patriarchae lacobit num ,

quae Sindorum Doliorum appellatur, unam icilicet Tomo citato pag. 414.&' alleram ptg. 415.

10. ELEAZARI Epilcopi Bahylouit

.

,, Hujus, inquit SALA , prae-

,, ter nudum nomen ab BCHELLBNSI relatum nulla alia mentio

„ apud Auftores , quos viderim . RENAVDOTIVS cu/ofdam PHILO->, XBNI , qui & ELEAZARVS dicitur , ut mox adnotavimus , me-„ miniis an vero hic ille idem fit, cujus I.itnrgia habetur fub nomine,, Lutari Barfaptae , feu PHILOXENI Epifcopi Babylonis , quae exltat

-, apud RENA VDOTIVM ( ibidem), & apud ASSBMANVM ( T. 1.

„ pag. 574. ) , non ita compertum ett , ut dubitari non poflit ,,

.

11. MARVTHAE Epilcopi Tagriten/is . Ejus anaphora , fen Litnrgia

exltat in omnibus fere MilTarum Codicibus . Prodiit Syrtice in Millati

AI nonitarnm an. 1594. [pag. 17J. ) & Latine per RENAVDOTIVM( Tom. a- Liturg.Onent.pig. 261.). Eamdcm porro Liturgiam turp ter

a quodam recentiore Jacobita interpolaram fuifle oblervat KENA VDO-TI VS ( loco citato pig. 273. ), quod & confirmat ASSEMAN VS [ ut fu-

pra pag. 180. ).In ea ftquidem obtruduntur fub MARVTHAE nomineliaec verba : fermentatum panem adeeptt in manus /itas

:

quae urique MA-RVTHAE fenfui repugnant i ipfe enim ,qtu ibidem in Symbolorum con-

fecratione attendendam ede docet Chrilti inditntioneni . & exemplum,id ne iomniavit quidem , quum praefertim , faltem ad aunum Chrilii 775.Azymum in Euchariftia adhibere conlueverint Syrt in M.fopotamia , te-

fte DIONYSIO Jacobisarum Patriarcha in Chronico ad aun. 510. apud

ASSEMANVM ( T. I.pig.^Oy ) ubi plura ia hanc rem vir eruditilli-

rans notat

.

IJ. THOMAE Giamarcbitae , vel potius Mtrackenfit . Eiftat hujus r.o-

mixte Anaphora MS. in Codice Etbclleiiji# 5, Bibhotb. Oriens. Vatie. f>l. 94.

atque

Digitized by Google

C A P V T III. 2

3

atqne lattne edita a RENAVDOTiO C Tom.II."). Ba tamen lingulari

apud Jacobitas Syros artificio commendatur . eo quod diverfae , quibas ^confiat , oratione» Tirenarum , & pfahnorum Abecedariorum more incipiunt,

& quo i cultiori ftylo fcrtpta t/i.

ij. MATTHAEI Pafioris. Legitur e/us nomine Liturgia in Miflali

Cbablaico , teu Maranitarum pag. 146.). Habetur etiam in Codice Syriaca

Vaticano 1tum. 8. cujus ad calcem haec adnotautur ; Exphcit Liturgia S. Mat-thaei Pallaris, qui& Herma unus ex feptu ginta .

14. IOHA^NIS Barfnfan . Exfiat hujus Anaphora cum aliis in Co-dice Ecbellenfi Vaticana nnm. 5. & alibi in pluribus codicibus MSS. ; item

imprefla in Mifiali Chaldaica ( p ig. 1 54. ) incipit : Pont cantatis , 8c fcatu »

rigo bonitatis Domine

.

• :

ig. THEODORI Mnpfvefleui , non THEODORETI Cyreiifis. , ur

ECHELLENSIS perperam fcripfit . Ejus Liturgia exfiat in Codice Sy-

riaco Vatie. t8. Latine reddita per RENAV DOTIVM(_Tom. a. Liturg.

Orient.pag.6i6. ) cujus initium: Domine Dent foriis.

15. DIODORI Tarftnfis . Hujus Liturgiam Syriace k legiffe ECHEL-LENSIS teftificatur.

1 7. NARSETIS, qui Anaphoram (cripfit.

18. BARSVMAB. Hujus Liturgiam unus adierit HEBEDIESV in

fno 'Catalogo ( cap. LIV. )19. DIONYSII, quem EARSALIBAEVM appellant . Condidit is

Anaphoras tres , quarum prima incipit : Deus, qtd in umore gandes

:

altera:

Amorem & concordiam: quae per errorem fub nomine DIONYSII Areo-

prgitiu irirer Catholicas Liturgias imprefla fuit Rimie in Miflali Chaldaico

an »594- C Pa?- 106. )> ut no,at ASSEMANVS, & Latme prodiit apudRENAVDOTJVM ( Tom. a. pag. 444- ). Tertia denique, quae incipit:

Domine Deui,

qui vera et, &? ptrfeft i caritis . De duabas prioribus li-

turgiis tantum meminit EDEN ENSIS loco laepe citato, prima omifla.

Edidit idem BARSALIBAEVS precationes Liturgicas tres , quarum pri-

ma recitatur a Jacobttis in Mida feriae quinflae in Coena Domini, al-

.tera Sabbato Sanfloloco primae orationis Liturgiae S.IACOBI Apofioli,

quae efi pro pace. Tertia demum recitatur ab iiidem ante orationem

Dominicam, dum Hoftia frangitur,quae propterea appellatur oratiofra-

Rienis : efi autem duplex , altera quidem brevis, quae incipit : Tn et Cbriftus

Dem: altera vero prolixior, cujus initium » It» veie

.

Prodierunt lattne

per RENAVDOnVM C Tm.i.pag. as. ): utraqne pia efi , 8c dofla

tefle ASSEMANO loco fupracirat. ( png. 175.); fed fecunda haerefim

Monopbyfuarum fapit , uti ibidem videre efi. Haec SALA.ao. PROCLI Epifropi Byr.antini . ,, Hune , inquit idem SALA , S. J0-

„ bannit CHRYSOSTOMI dtlcipulum , 3i in Byuntina Cathedra Suc-

>, cedorem Litnrgam Icripllde praeter SION ITAM teftantur Stepbanus

,, EDEN ENSIS in expofutonc M jfae Syriacae ( cap- a. nnm. 31- ) , & Au-n flor Catalogi Anaphorarum Syriacarum apudSCH VLTINGIVM ( Tom.

» 3. pag. log.ntm ao. ). Ar nemo aliorum , qui de Syrorum Liturgiis

,, fcripiere, id deTROCLO aflerair,quod (ciam > iortalTe ex eo, quod

* „ Coujf intmvpofitannt Patriarcha librum de Traditicne divinae M>tae con»

,, fecit,quem interpretatione Si notis tllu liratum edidit Cl- Vir Vinteta-

„ lius

Digitized by Google

\

24 LIBERI.„ tiut RICCARDVS Cltr. Rcg.

,

praedidti arbitrati funt , & propriam Li-

„ turgiam condidifle . „ai. S. ATHAN ASII Epifcopi Alexandrini , cujos Anaphorae Syriacae

initinm: Deus foriis Domine, de qua SCHVLTINGIVS in Catalogo Li-

turgiarum ( 7om. 3. mtm. 11. ), & BDENENSIS pariter in fno EDatio

( mtm. 11. ) mentionem faciant . Haec perperam ad ANTHIMVMAlexandrinum refertur in Codice Nitrtenfi 3. Vatie, apud ASSEMAN.QTom. I. pag. 562. )> nullus enimANTHIMVS fuit, qui Alexandrinam

vel Catholicorum , rei Jacobitarum fedeni occupaverit

.

33. S.GREGORII NYSSENI. Hujus S. Praefulis Litnrgia laudatur

a SCHVLTINGIO ( ibtdcm num. 12 ) > quam & apud Coptos cxflare , &quidem a Liturgiis BASILII , GREGORII Theologi, atque CYRIl.LIdiverfani le/taiur ABVLBARCATI VS Aegyptius Scriptor libro rie Di•

vinis ( cap.y num. 4 ). Haec tamen inter ejus opera deliderarur.

33. MICHAElIS Magni y tcobitx ttm Patriarchae . Ejus Anaphora

latine prodiit per RENAVDOTIVM (Tam. II. pag. 438 ) Inc. Dens

omnipotens , fe? univerforum Domine : idque habet fmgulare ( quod etiaoi

obfcrvavit REtN AVDOTTVS ibidem p ig. 448.)» Suod or:i,iones d , P°-

(irae funt fecnndum Alphabeti Syriaci litteras , Pfalmorum Abecedario-

rum more. Eft & alius MICHAEL junior , cujus Anaphoram memo-rat SCHVLTINGIVS.

34. CYRI ACI Iacobitarum Patriarchae . Ejus Liturgiam memorat

SCHVLTINGIVS (l.e.n. atf.) e* fide IGNATII Patriarchae in haec

verba : CYR 1 ACI Patriarchae Antioiheni Luurgia Chaldaice compotiti an.

a Nativitate Domini 58. Mendum trrepfit , nam in eo Anaphorarum Ca-

talogo plurima occurrunt hujulmodi iphalmaia . Hujus Liturgiam me-

morat Diortyfiui BARSALIBI in cxpofttionc Litargi.ae Syrorum Git. MhS.

JLcbeUcnfi 36 cap. 12.

ac. IOHANNIS Darenfis , anaphora fcilicet Chal.ltice fcripta .

a6. IOHANNIS, qui & Aaanits XEN AI AS ditftus eft . Et hujo*

anaphoram SCHVLTINGIVS indicat, cujus initium: Deui Pater, fif

Dominus univerforum .

37. THEODORI, feu Johannis Bar-vebcbunt

.

Incipit ejus auaphora

ab his verbis: Domine Deus fortis, U incoreprebrnftbilrt

,

eademque eft .

quae fub IOHANNIS Magni Iacobitarum Patriarchae a RENAVDO-TIO ( Tom. II. pag. 40 «}. ) edita fuit .

a8. IOHANNIS MARDAE Epifcopi. Ejus Litnrgia IOHANNIChryfoflomo in antiqnis exemplaribus falfo adfcribittir .

ap. IOHANNIS B ur Maadatti , cajus anaphoram RENAVDOTIVSlatine vulgavit.

30. GREGOR 1 I Bar-Hrbraei Abnlpharagii . Hic Anaphoram feripfit

a RENAVDOTIO editam (Tom. I pag 436.) Idem Liturgiam S I A-

COBI Apoftoli recenluit , & iu comj»endium redegit , quam & ditius

RENAVDOTIVS publicavit ( Tom. citat. pag. 136.).

31. SIMEONIS Betharfamentis . Hunc Liturgiani Icripfifle teftatnr

pluries memoratus Stepkanns EDENEN.SIS in expo itione MtjJ te Syrorum

f cap.y.de Haereticorum Antpbortt num. 13 . ) apud ASSEMAN VM ( T'1.

oibl.Otient.pag. 345.) bis verbis: S 1MON Per/a edidit Anaphoram , cujus

mitium

,

/

C A P V T III. 2 ,initium , Deus vtta omnium, & Lux : exftat fub uomine PHILOXENIjWabugenfis in Codice Ecbellenfi 5. pag. 56. & ia Codice ColbersinoWi.tefte RENAVDOTIO ( Tom. 2. Liturg. Oriens, pag. 301. ) qui eantlatino edidit. Ejufdem exordii alteram Liturg. lofepho XENAIAE /,t-

cobitac adfcribit idem BDENENSIS ( ibinum. 18. ), fed an cum ifta

S1MEONIS in reliquis conveniat , nec ne , haud exprimit > quare .

fufpicandum profedo videtur ex Amanuenfis incuria , vel immoderatoin lacobilicae Sedae Dodores afiedu unam eamdcmque Liturgiam fub plu«

rium Andorum nomine venditari , id enim familiare Orientalibus efle redeobfervat R ENAVDOTIVS ( ibid. p,ig. 400. ). Quare laudaram Anapho-ram SIMEONI potius tribuendam

, quam PHILOXENO cenfet AS-SEMANVS; PHILOXEN VS enim aliam habet Liturgiam apud eum»dem RENAVDOTIVM ( pug

.

310.) cujus initium: Domiue Deus po-

tens: fed & EDENENSIS , qui Lirurgicos Codices Gentis fuae accu-rate verfavit, unam tantum PHILOXBNI Anaphoram agnolcit , alte-

ram SIMEONI praefato conflanter adjudicat.

ja. IOHANNIS Lepbedienjis

.

Audor eft Anaphorae , cujus initium

:

Deiu Sanlhffimc : exftat in manufcriptis Miflalibus Coenobii Patriarcha-lis S. Muriae in Canobi» i ita ASSEMANUS ( T. 1. Bib/. Oricnr. cap. 45.

M- 5**0Alias praeterea Syrorum Gf Iacobitarum Liturgias indicat idem A S-

SEMANVS ( Tom. III. ejufdem Btb/.pag. S37.) in Codicibus Syriacis Va-ticanis exaratas . Hujufmodi funt Cod. VII. Anaphora 1GNATII Patriar-

chae fcripra a. MCCCI V. > BASILII Mapbriani compotita a.MCCCCI V.jaliaeqtie minoris momenti

.

IV. Praetereundi tamen non funt Iaeobitae Aegyptii

,

quos a Copticae

linguae ufu C0PHT1TAS * & COPTITAS dicunt . Ex duodecim, quas& reliqui Iacobitae habent , Liturgiis tres tantum in fuum ufum maximereceperunt, S. GRBGORII icilicet , quam Domini, aliifque folemnio-

ribus feftis recitant , Si S. CYR1LLI, quam per quadragehroam, jeju-

nium Natalis Domini , Si in commemoratione defundorum adhibent ,

& S. BASILII ,quam ceteris anni diebus ufnrpant . Codicem harum

trium Liturgiarum fermone Aegyptiaco vetere, & Arabico conferiptum .

quum lofepbas SCAL1GER nadus eiTet , AuguHam Vindelicorum ad M.VELSERVM miferat ( a ) ; hic Romam ad Afironitarum Collegium.Degebat Romae Viflorius SCIALACH Accurenfis i hic ergo Liturgias illas

latinas fecit. Qyum autem in eadem nrbe apud Gabrielem NEGIS Ab-batem Aegyptium in Comitatu Parfumi Archidiaconum , & PatriarchaeAlexandrini ad Apoftolicam Sedem legatum integrior alius ejuimodi Co-dex repertus fuiflet , hoc SCIALACHIVS ufus eft ad lacunas Sealige-

rani Codicis explendas , variantefque lediones ad oram adicribeudas .

Liber prodiit Auguftae Vindelicorum 4. MDCIV. C 3 ) Eafdem LiturgiasTomus I. P Grae*

( t ) Confer M. VELSERII epi-

ftoia* ad SCALIGERVM il. jo.& 47,SCALIGERI qunqoe 159. 170. 171.

fi) 1 TTIGIVS editionem Augu-f.cnoM 2. MDCX 1 V- indicat in TroB,

de BiUioSb. PP.f pag. 770.); fed ve-reor

, ne haec editio uni typogrrphi

vitio debeatur . Mea certe ,quae «i-

tidiflima eft, anno notatur MDCIV.

Jacebitirnm At-tjpuorura

Digi{ized by Google

26 LIBER I

.

Graece 8c fortaffis Arabice ft vulgaturum recepit clarifs. LOVVARDVS

.

Ceterum Copticarur., Liturgiaruta fragmenta aliquot dedit in fuo Pndro~mo Copto Athanafiat KIRCHERIVS, quemadmodum & Rtccardtts S 1MON( i» Apolog. Gabr. SEVERI pag. 1 55. ) ubi 6c Qpag. 390.) Codicem Li-

turgicum Coptico- Arabicum

,

quo & ipfe ufu* ett , in Bibliotheca clar. viri

Claudii H AR DY Parifiit exftantem laudat. Porro ASSBMANVS ( CW.Liturg. Tom VI. feu in MifTali Alexandrino") S. BASILI 1 Litnrgiam Co-

fnce ii Latine , GREGOR II vero Nazionxem latine tantum ea M 1 (Tali

Captitaram reddidit . Atque heic cum eodem ASSBMANO Prie/nt. io

appellatum Miflale Alexandr.^ptg. XVI. ) notari velim, 1. quod Opticae

Liturgiae et Groecit fint cxpreflac, & ab antiquis temporibut in (Jopti-

cam linguarii ronverfae,quo ii Aegyptii , qui Graecam linguam nefcirbant

,

Coptice Iaera facerent, 3. Adjnnaam efle e regione Arabicam verfionem ,

ex qu® Ambita vulgaris in A'gypte efle coepit , & Ceptica a vulgo in-

telbgi amplias non potuit , idque eo confilio fadum efi > non ut lingua

Arabic

a

ruidam celebrarent Sacerdotes , fed ut intelligerent , quae in

Mida Optica lingua dicunt t folent enim Sacerdotes hujus linguae-»

efle ignari

.

V. Ad Ncfioriwoi me converto . Tribus illi utuntur Liturgris, U-1 una

|,. rgia nempe THEODORI Mopfveftcni ab Adventu ad Palcha , Litur*

gia XII. Apoihlomm a Palchare ulque ad Adventum , & quinquies per

annum Liturgia NESTORI I , nempe feria quarta Rogationum , die

ultima jejunii Ninive, qnod in Hebdomade prima rx tribas Q^adrage-

fimam praecedentibus per triduum celebrator , feria quinfta hebdomadis

magnae , 8c in Fertis Epiphaniae , hbannit B iptiflac , Sc NESTOR 11 ,

quem laudium fallo vocant . Praeter balbe tres Liturgias aliae quoque

apud Nifforiauot exrtaot , quarum tamen nfus in eorum Beclefiis vel

raras, vel nullos eft. Nam fupra DIODORI , itemque NARSETIS , &BARSVMAE Liturgias memoravimus > horum autem ille DIODORVSTar/enfit eft NESTORII Magirter , ut poft BCHLLLENSEM docuit

lofeph SIMON . ASSEMANVS BibUoib. Onent. Tom. II/. part. l.pag.

ap. ); ceteri duo ejufdem Sedlae fuerunt . Miflale quoddam MS. Neffa-

nanae Liturgiae expendit Riccardus SI MON (Epiffol. fclaR. AmflcL

edit. 1730. Tom. III. epiji I. ai Abbatem Berrand ). ELflertanornm , quo*

tum errores cooptaverant , Liturgia utebantur Chriftiani antiqui Epifco*

patui Angamalknfit in Montanis Malabarici Regni apud Indo1 Orientalet

.

Ea tamen ab impiae fedfae blafphemiis expurgata ab Akxio MEN ESIOOrd. & AnguUini Archiepifcopo Go.me Indiaram Primate in Synodo dioe-

celaua Angamaltae ann. 1599. ex Syriaco in Utimim couverfa . Sc exlcripta

ex Itineraria Lufitanica ejufdem MENBSII Canimbricae edito relata eft

primo in Bihlioth. PP. Parifien. Tom. 6. (p ig. 131.); deinde in aliam no-

viflimam Lugdan. Tom. 37. circa finem ( pog.636. ) i feorfuin quoqne curante

I. B. de GLEN prodiit Antuerpiae MDCIX.S. * qui liber inventu difficil-

limas efi.

vtethUram VI. n Copticae fimilcm Mi flatu , inquit Emineoiifs. BONA ( lih. r.

* » citp. IX. j. 6.) habent Acthiopct , live AbaJJini s utraque enim Kcclefia

„ Aegyptia, (i Aethiopica a Patriarcha Alexandrino ritus Coptui olim ad-

„ miuiftrata, & iifdem fere caeremoniis imbuta fuit. Officia divina l n-

»» gua

Digitized by Google

C A P V T III. 47„ gua Aethiopica celebrant, qaae tamen a populari Araiict ilrtrCi eft.

„ In Lexico Aethiopico lohi LVDOLFI edito Londini ( 4 ) poft epifto-

„ ]am praeliminarem Iohau. Michoelis WANSLEBII exftat Indiculus li-

„ brorom MSS. Aethiopicorum , quorum primus eft /iier Litnrgiarnm , ia

„ quo funt decem Liturgiae fic inferiptae. 1. Saudi lohmnit Evangeli-

„ itae . a. Trecentorum decem & 0R0 Patrum Orthodoxorum

.

3. Sandi Epi-

,, phanii Orthodoxi . 4. Saudi Iacohi Syracenfit . 5. Saudi lohonnit CHRT--

„ SOSTOMI. 6. Cujuidam innominati^ 5 ). 7. Sandorum Aprjitlornm

.

,, 8. Sandi Cyrioci . p. Sandi Gregorii

.

10. Sandi Diofcori Patriarchae-.

„ Alexandrini, impii /cilicet illius, qui in Concilio Chakedoncnft damn»-

„ tus fuit , quem Aethiopes illius erroribus imbuti ut Pandum colunt •

„ Edita eft ejufdem Diofcori Liturgia ia fine hujus Codicis lingua Ae-

„ thiopica cum latina interpretatione praedidi WANSLEBII ». Sed non

eft integra , nam multae orationes primis dumtaxat verbis initialibus in-

dicantur , integrae vero reperiuntur iu Litnrgia Aethiopica edita Rumae

fimnl cum novo Teflamento. Eamdem iterum vulgavit /aliae ex WAN-SLEBIO le BRVN ( Tem.ll. difs. II. art. II )

. Rxftat quoque DIOSCORIAnaphora , quam primum RENAVDOT 1VS , deinde ex Codice IV.Vaticano Nitricnfi ASSEMANVS protulit ( Mift. Alex. p. I.pog. ipp.).Eftetiam alterius DIOSCORI Gordiaeorum Epifcopi Liturgia , quam idemRBNAVDOT 1 VS exhibet ( T. II. pag. 493.). Praeterea apud Aethiopes

celebris eft S. MATTHAEI Liturgia , quam tamen S. Apoflolo fup poli-

tam nemo non videt. Ceterum MiHa, qua Aethiopes communiter utuntur,

quae etiam Canon Univerfahs appellatur , ex latina verfione Romae edita

a. MDLVIII. tranfiit in Bibliothecas Patrum Pariiienfet a MDLXXV.8c MDCXXI V. Golomcnfem & Lngdunonfem ( T. XX1SII. pag. 6atf. ) . Mif-

fam 'quoque Aethiopem Cbriftianorum in Africa lalirte edidit Georgius

WICELIVS in fu is Exercitamentis verae pietatis Mognutiae MDLV.Demum Miffale Copticum in typographio de Propaganda Fide impreflomfuit MDCCXLVI -

4. cura Raphoelis TVRI Epifcopi Arfenovenfis

.

VIII. Habent etiam Armeni fpecialem Litnrgiam proprio idioma- Armenonmte

,quae ab erroribus ipfornm expurgata Romae excnfa eft Arntenice Q?

/asine typis S. Congregationis de Propaganda Fide primum a. MDCXLII.praenotata Ordo Mtffae j deinde anno MDCLXXIL latine tantam , ficque

inferibitur : Codex Myfler it Miffxc Armenorxn , fen Litnrgia Armena . HaecArmcnornm Litnrgia Graecanicum ritum in plerifquc imitatur t adeo nt ver*

ba quaedam graeca in ea permanferint : exftat ejns lynopfis apud CAS-SANDRVM in Liturgicis £ cap.XII.'). Aliam etiam vidit MS. Emin.BONA 1 quodam Sacerdote Armeuo in latimim franflatam , qnae pancis

exceptis ab imprefla Romae non differt , & illi porftis couvenif ,quae

a CASSANDRO delcripra eft. Armenorum Liturgia Omftantinopoli quo-que imprefla fuit anno Armenicae Aerae 1 155. Chrifti 1706. Ceternm deArmena Litnrgia aliquid uotatn dignom invenies in feledis SIMONIIEpiftolis ( T.lV.ep. 34. pag. i6a.) Pa * IX. Ha-

( 4 ) ». 1666. Domino ennferipta fuerit , fed quod ,

C f ) HjdcSALA exiftimat eam- ut CAVEVSadnota.it, io fertis Do-dem elTe, quam alii Liturgiam D. N. mini recitaretur.J. C. appellant

,non quod a Cheirto ...

Digitized by Google

CUroniururi)

28 LIBERI.IX. HaAenus recenfitis nationibus pauciores numero, fed fide, ac

religione praeftantiores funt Miramue Libani montis juga, & vicinas pla-nities incolentes. Arabice loquuntur ; fed (aeras (unitiones peraguntlingua Chaldaica, (ive Syriaca . Bnimvero Milfale Chaldaicum juxta riiumEcclefiae Nationis Maranitirnm Romae editum e(t MDXCI V. i quae editioin Tellcriana Bibliotheca indicator ; deinde recnfum a. MDCCXVI. ; tan-dem recognitum , impredumque typis de Propaganda lide MDCGLXVII.fol. In hoc MifTali inter alia exftat Liturgia , quam Ap Holorum appellant

.

Hujus latina verfio nondum vulgata cum omnium tum Epiftolarnm_» ,

tum Ecangeliorum , quae a Chaldaeit totius anni Dominicis , aliifque fe-

ftis diebus facra inter Myfteria leguntur, Capitulari, five indiculo fru-

ftr* apud RENAVDOTIVM, le BRVNIVM , cetcrofque rerum Li-

turgicarum tradlatores hadlenus quaefito, e typographin S.C. de Propa-

ganda fide brevi prodibit . Infigne hocce Liturgicam Cimelium praecia*

riffifno Praefuli Sttpbano BORGIAB a fecretis ejufdem S. C. debebimus

velati appendicem eruditiflimae,quam ipfeconfcripfit , de Chaldaeorum

iioecc/t diflertationis . Tandem ut de rebus MARONITARVM Litnrgicit

•dicendi finem faciam , memorandus eft liber Mimftri Mijfae juxta ritum

Ecclefiae Nationis Mirtmtarum , ibidem a. MDXCVI. apud Jactbum

Lunam. 4.

X. Liturgiarnm Orientalium , quas ha&enus percenfuimus • infignis

colledtio prodiit Parifiis MDCCXVI. duobus tomis 4. A udiore ,quem

faeptus nominavimus, Eufebi* RENAVDOTIO ( 6 ). Priori tomo prae-

miflae funt tres diflertationes , de Lilurgiarum Orientalium origine & au-

iforitate, de Liturgiis Alexandrinis , de lingua Ceptica : fequuntur Litur-

giae iplae , videlicet tres Captitaram, BAS1 LII» GREGORII Theologi,

&CYR 1 LLI Alexandrini, Ulme, ac cum rubricis ritualibus: eaedem Li-

turgiae graece

,

commentarius in Liturgiam ctptieam RASILII, quo ri-

tus , & omnia ad difcipliaam Eucharifticam pertinentia explicantur,

notae breviores in reliquas Liturgias; Diflertatio de Patriarcha ALEXAN-DRINO , cum officio ordinationis ejufdem; tandem Liturgiae genera-

lis Atthtopum nova verfio cum obfervationibus neceflariis . Pofieriori tomo

continentur habitarum Syrorum Liturgiae , ac NeRorianorum liturgiae tres ,

latine converfae , cum commentario notifquc ( 7 ) . ac duabus difTerta-

tionibus , altera de Syriacis Melchifarum , & lacobitarum Liturgiis, al-

tera {pag. 566.), de Neftorianorura Liturgiis

.

AR*

1

( < j Vide de praeclaro hoc ope-

re praeter diarium Parlpttrft , quodJournal dei Sonant inferibitur ,

eodemanno mcnfe cBebr. (

p

45*. ) & Not.

( p. 4yo. } ,ac Tritultianoi MDCC*

XVII. (Februor. />.ii{.£s? Apr. p. 55».J,

* BVDDEVM in Tfcgegt ad Thtol. usio.

Lii. IT. cap V. pag. 856.

( 7 ) RENAVDOTIVS non pau-

ca reprehendit , quae in LUDOLFIh.j.iria Aethiopia habeatur . Hujus

autem fufeepta eft defendo in litte-

rariis illis Ephemeridibus,quae *Jcnr-

no! litteroire praenntabiatur ( T. TX.

p., 17.). At pro RENAVDOTIO Ft-

rifie MDCCXVIl. liber exiit, cui ti*

tulus; defer,je it t' bifloirt des Patriar-

cha <1 * Alexandrie , (y de loeolleBton

da Liturgia Orientales eontre un ierit

insitnll t Defenfe de Ia memoire de

M. LVDOIF . Confer Tritu amnes ad

ann.MDCCXXVHl .( M.OBahrp.^90

Digitized by Google

C A P V T III. 29

ARTICVLVS IV.

Latinorum Liturgiei Libri

f. I.

Antiquiores bujufmodi Libri

.

I. Tw T On ano olim libro Romana Ecclefia quidquid ad Miffae Saerifi-

cinm peragendum adtiner , comprehenfum habuit:plerumque

quatuor utebatur, Antipbouarto, Lclhnnarto , Evangehorum libro, & libro

Sacramentorum . Additum aliquando fuit Orathnule, ac feparatim Diptychorum

libellus . Tioparii quoque , & Sequeutiales libri poftea adeefferunt . De his

fmgulatim agendum . 1

II. ANTIPHONARIVM, ut ab hoc ordiamur, ANTIPHON A-LE, ANTIPHONARI VS & ANTIPHONARI VS liber Aotiphonasad introitum • ut plurimum e* Pfalmis Davidtcis excerpta; , vcrficulos

duos ex iifdem Pfalmis i deinde Graduale , Tradlus , Offertorium, &vcrficulos poft communionem compleAcbatur. Heinc Antipbonarii nomen,quod huic libro tributum legimus a lobaune diacono in vita S. GRLG. M.

,

ALCV1NO, AMALARIO, ceterifque Scriptoribus Litnrgicis Qua» in re, inquit , THOMAS1VS itt Prae/, ad Refpi.iit. & Antiphon. Rima.

,, n ut Ecclefiae ( p. XXXIX. T. IV. ofer. ) , pro indubio haberi debet

,

„ aliquam olim fuiffe ante SanAi GREGORII tempora Antiphonarnm ,

,, & Refponlionum coUctffioncm,

quae ufui effet Ecclefiae Cantoribus

:

,, ut enim antiquior eft S. GREGOR IO Antiphonarum , & Relponfo-

„ r iorum ufus in Bcclelia Romana, ita par eft credere , ante illum li>

„ bros cxftitiffe Re/ponforia/es Antipbonarios

.

Idem porro Saniffus Pon-

„ tilex ficut vetuftutn Codicem Sacramentorum ( quem Gelaftanum poftea

,, appellaverunt), in unum librum abbreviavit ali ufum praecipue pu-

„ blicarum ftationum Ecclefiae Romanae , qui Sacramentatium Gieg"rta

•

„ num paffim eft vocatus, ira & libros Antiphonarios , & Refpouforia-

,, les recenfuit , ac ordine meliore difpoluit ,, . Atque heioc IOH AN-NES Diaconus in vita S. GREGOR ll M. Antipbonarii AutSorem fuiffe

'Sanftum huncce Pontificem perhibet . IOHANNEM quidem , ut qui

Recentis poft Mannum GREGORIVM annis floruerit, teflem non fatis

doncum appellat in libro de rebus Franciae Orientalis lobtn. Georgius

ECKARTVS; fed a clarifs. viris Dominico GEORGIO (in difs. II. de

lib. Litnrg. Tom. ll. de Liturg. R«m. Pont. pag. CLXXXV. ) , 8t Auso-

nio Froncifo VEZZOSIO ( Prae/, in tom. IV. oper. Tbomss. pig. XXVII.

feqq. ) > ab Bckarti cenfura IOHANNBM ttrenue vindicatum habemus

.

Quum rnulti faltent apud Lugdunen/em Ecclefiam in Antipimirinm naevi

irrepfiffent , illud AGOBARDVS emendandum fufeepit . Quid vero

praeftiterit , docet ipfe ( de correlt. Antipbon. cap. t. ) , his verbis.,. Sicut

„ ad celebranda Miffarum folemnia habet Ecclefia librum myfteriorum

,, fide pnriffima , & concinna brevitate digeftrni , habet & librum le-

„ Aiouum ex divinis libris congrua ratiouc colledum , ita etiam & hunc

- » ter-

Piare, r,'h , |

M.flam in R.xibibici libri

Antiphon»linis .

Digitized by Google

3o LIBERI.„ tertium officialem librum , ide ft Autipbanurium habeam ut omnibus hu-

„ manis figmentis, & mendaciis expurgatam, 8c per totum anni circa-

„ lnm ex puriHimis Sandae Scripturae verbis fuffieientiflime ordinatum J

„ quatenus in facris officiis peragendis,juxta probatiilimam fidei rega-

,, lam , & paternae audoritatis venerabilem difcipliuam , nna a nobis at-

„ que eadem cufiodiatur forma orationum , forma ledionum , & forma

„ Ecclefiafticarnm modulationum». Ceternm AMALARIVS in Prolog»

ad luum de ordine Antipbonarit librum narrat, ia unicam volumen fimul jun-

dis atque ordine diftributis & Refponforiis, & Antiphonis >RefpenformhsAj

Autipbonarii nomen deiode libro iadiim fuifle , aut unico etiatn vocabulo'

Anttpbonenum hunc didum , ut in Romanis Ordinibus, ac praeferunt BE-N EDICTI Canonici Ordine videre eft . Monet ( cit. Itt. pag. XVI. )VEZZOSIVS, Antipbonarinm in duas qnoqae partes diftiadum in anti-

quis membranis inveniri , quarum prima compleditnr anni circnlnm a

prima Adventus Dominica deduAum nfque ad iniiiam officii Parafceves

in Paflione Domini, five Feria IV. Majoris Hebdomadae, vel ut In aliis

Codicibus MSS. , ufque ad abfolatum Sabbati Saudicnrfum; altera vero

ab eo loco, abi prior defiit, eumdem anni circulum nlqne ad Adventumprofequirur . Duplex praeterea hujufmodi Antiphoanorum genus erat ;

alia eoim nodurnis, alia diurnis peragendis officiis inferviebant . Inrer li-

bros , quos a. MXLVIII. BONVS Abbas Monafterio Pifauo comparave-

rat , apud MVRAT . ( T. IV, Ant. Itat. eoi 789. ) , reperias Auttpkouanot

telo, quinque diurni /es , tres nodurnalet . Antipbonarinm de die , itemque

Ar.tipbon trium dt node occurrit in variis indiculis rerum ad Ttrvifinam Ec-

«'lefiam fpedautium editis in qaibufdam Litterariis Ephemeridibus iuicri-

itis : Alemorit per feroire (3e. apud Typographum Venetum Valvafenfem

T. VIII. p. 27. ) . Anltpbonaria de die indicautur qtioqne apud MVRA-"ORIVM f T.etJem IV. Alit. ha/ic. coi. 770. ) , iu catalogo amnium

,quae

fHEOBALDVS Abbas feterat , aut comparaverat ad reparationem orna-

mentum ManaHerii S. Liberatoris im Camtutu Theanno a MXIX. Antipho-naria ornare, eaqoe pro Minifterio Altaris offerre mos erat . S. ANbB-GISVS Pontanelienfis Abbas a. DCCCXXX. Coenobio fuo Antiphona-

rium donavit in membrano purpurea, argenteis feriptnm litteris , ornatnmqu*

tibulis eburneis , ut in ejus adis legimus f Saee.IV Btnedidin. P l. p. 4. )

.

Plura exempla hanc in rem videfis apud GEORGIVM ( png. CxClI. ) ,

qui & de MSS. Antipbonarii Codicibus diflerit ( pag. CXCIII. ), quam-quam de his plura dabit VEZZOSIVS (_pag. XXXII feqq.'). Inter hn-

jufmodi MSS- libros memorandos tamen mihi eft Modoetientit Codex ,

purpureis in membranis, 8c quadratis litteris aureis, argenteilque exa-

ratus, quem S. GREGORIVS M. Reginae Langobardorum THEODO-LINDAE dono mifit . De hoc Codice mnlta , eaque feleda adnotavit CL.GORIVS ( T. 1

1

. Thef. Diptycbor. p. 304. feqq.f

,

obi eburneas, quibus

ille tegitur tabulas, alteram GREGORII ipfius , alteram DAVIDIS Regis

imaginibus ornatas exhibet. Addit huic Codici poft VEZZOSIVM idemGORIVS codicem olitn Reginae Svetorum , nnne Vaticanum 1709., An-liphonarium Biblioihecae He/mfladien/is juflo Sigeberti Epifcopi Mindenfit

elcganriflime exaratum ; itemque alterum Saeculi X. aut XI. membra-naceum

, quod exftat in Bibliotheca Monafterii S. GALLI apud Hebetet ,

notis muficis antiquis diftindum . 111. Noa

Digitized by Google

C A P V T III. 31III Non tamen folo Autipkonarii, aut Antipboua/is nomine hic liber

defignabatur . Audiatur AMALARIVS in prologo de ordine Autipbonar.

Notandum efl , inquit , volumen , fuod nos vocamus Antiphonarium > tria

babtre nomina afuA Romanos : ftrod dicimus Gradile , illi vocant Cantato-rium . Heinc de Subdiacono Ordo Romanus 1. ( nnm. a6. ) ,

poilquum

Cantor cnm Cantatori» adfccndit , & dicti refponfvn . Quod aurem Cantato-

sium heic dicitur, Tabularum quoque nomine idem AMALARIVS ex-

£rdTil QUI/. III. cap. l6‘ ). Cantor fine aliqua neccjjitate legendi, tenet Saba-

s in manibus . Porro quemadmodum Cuntatorii uomen a cantu , ita_.

Tabularum vocabulum a tegumento libri Graialit

,

quod ex a (Te fieri con-fuavifle AMALARIVS eo loco tradit , derivatum fuifle nullus dubito.

Adi THOMASII diiquifitionem antiquiorum rituum c incitum Mtffac ( Tom.

V.Oper.p. XXIII.'). PorroGRADALE, GRADALIS , & GRADVA-LI.'> a gradibus , ubi canebatur , didus eft . Igitur Grjdtle omnia

,quae

in Miffa antiphono cantu canebantur , compledebatur, Ejulinodi/rada/e,

quod etiain latiore quodam fenfu Antiphonarium dicitur , HADRIANVSPapa ad CAROLVM M. mifit in tres partes diftindum , quarum primaGraduale pro Miflarum (olemniis , fecunda Reffunforiale , ideft Refpoo-ioria, tertia Antipbonarinm , Antiphonas fcilicet pro nodurnis , diurnif-

qne continebat officiis. Heinc librum quoque officialem appellatum nuperex AGOBARDO audivimus. Immo in Codice MS. Monafterii S. Galli

apud THOMASIVM ( T. IV pog. 343. ) , legitur: incipit officiatis Uber ,

quo loco Antiphonarium inicribendum iuerat . Ciptiulare tandem pro An~lipbouari» fnmi ex quodam Ordine Romano Thamajiane VEZZOS 1VS arguit

( pag. 321. Tom. I oper. Tbomat. )

.

IV. Ad hujus libri editiones quod fpedat , lacobm PAMBLIVSBrngenlts Canonicus tomo II. Tuorum Liturgicnn omnium primus Antipbt-

mrium vulgavit, quod deiude in Gregari tuorum operum editionem cumRomanam, tum Parifinam Usti GVSSANVILLAEI inlatnm , immo &in nupeirima eorumdem operum editione a Mutrinit Patribus adornata

recofum eft , adlcripiis variantibus , quas vocant , Leffionibtts . Quatuor-

drcim . antequam Benedidini,quos indicavi ex S. Mauri Congregatione

dodiflimi Patres S.Gregorti JVLopera ederent, annis, anno (cilicelMDCXCI.Clariffimus THOMAslVS Antiphonarium magna diligentia ad MSS.Codices receofum , notilqtie iiluftratum e Romanis praelis emiferat . Exem-plum aliud Antipbonarii an MDCCXLIV. cx MS. Codice Card. GEN-TILIS protulit Dominicus GEORGI Vo ( Tom. III. Liturgise Rom. A»».).Demum cl. VEZZOjI VS Tnoma/iana opera fecundis curis quum ederet,

Tom. IV. illud exhibuit, fcd ad alios MoS. libros exadum , ac pereruditis

adnotationibus iiluftratum .

V. Anriphonis pofterior aetas tropos addidit faeculo circiter XI. nt

cum Card. BONA ( lib. II. capi 111f. 3.) cenlet Dominicus GEORGIVS

f de Tropis d is. III. ) . Erant autem verficulus , qui ia praecipuis feftis

diebus impiediate ante Iutroitum canebatur , velati quoddam ejufdem

praeludinm , vel etiam illi intermilcebatur , altera Chori parte introi-

tum , altera tropuin concineme . Monachis eos debemus , ab his enimad alias Kcclefias derivari iunt . Toporum audureni NOTKERVM BAL-BVi-VM iuiffe adhraiat in eius vit* LKKLHARDVb junior ineuntis

XIII.

qaod etiam Ca**utouum diumr

U gradi ie

otl k ofiLUIir

quaniiiq«i>Tof^etiam Capituiaro-

Ejua edinoues

TropcnaiU Scc.

liba i

Digitized by Google

-fqueniiale»bri

32 LIBER I.

XIII. Saeculi Scriptor ; fed qunm eum MABILLONIVS( Annii BeuediU,

lib.XIX..§.<s<yI)> fabulqfum appellet, nec alia NOTKERI aano DCCCCX 1 I.

demortui fcripta commemoret praeter Martyrohginm , Sequent i.is , & li-

brum hymnorum , multa quoque in EKKHEARDO non iniuria carpat

laudatus GEORGIVS ^ diis. IV. de Profis p. GCX. ), nullus dubito,quiu id falfum haberi debeat . Adeo autem Troporum ufus increbuit , ut

libri conficerentur Troponarii , Troparii , ac Troperti difti,quorum prae-

ter DVRANDVM ( lib. VI. cap. t. n. 3. ) , & BELBTHVM ( cap. LIX. ),

meminit delcriptio thefanri S PAVLLl Londinenjis a. MCCXCVI. con-

fe£ta ( Manafl. Anglic. T. III. pag. 331. & feq-~). Vide etiam CANGIVM( V. Ttoponarius ) , ubi aliquot ejufmodi libros & ipfe indicat . Aliquotnopos ex Codice S. BAVONIS PAMELI VS ( Liturgicvn T. II.

)

, paucade eorum origine praefatus edidit ; aliquot Cardinalis BONA (/.3.);aliquot laudatus GEORGIVS ( cit. dtjfert. n. 1-feq. ) . Henricnt CANI-S 1VS £ Tom. V. antiq. /rflun. pag. 758. vet.edtt.~), aliquot Tropos me-tricos a lodoco MBTZLERO ex antiquis Codicibus Monafterii S. GALLIcolledtos vulgavit. Sed vereor, ut Tropi appellari debeant; nam nequeconfiat eos ante Miflam di<3os fuifle , & Rhythmi potius videntur, ac

laudes, quae magna fane licentia ad Kyric Eleifun , ad Gloria in Excelfis ,

ad Sanflus . & ad Agnus Dei , ut idem BONA monuit ( lib. II. cap. 4.&cap. 10. ), in nonnullis feftis diebus intermifceri coepere. Si tropos vo-

care velis, per me licet; fed latiore quadam fignificatione , quae can-

tiunculam denotet. Tropi enim revera ante introitum , vel illi interpo-

fri, quemadmodum initio dixi , canebantur. Sublati autem fuere hi omnesfive Tropi , five Rhythmi e MifTali Romano ju/Tu S. PII V.

I.VI. Huc etiam fpedant iequenttales libri QSrquentionarios vocant adta

- Maretjia ) , ita appellati , quod Sequentias comple&erentur ; hae autemfic diftae funt

,quia Epiflolam fequebantur, ut poft GRANCOLASIVM

monet SALA (ad BONAE cap.lV.lib. II ). Profae etiam pafiim nomi-nari confueverunt , licet profas alicubi a Sequentiit diftinAas fuifle-,

GEORGIVS (_diff. IV. de Pro/is G? fequentiis uum. a.), ex vetufto Card.GENTILIS antiphonario egregie comprobet . Primus Sequentiarum audior

NOTKERVS a plerifque creditur ; at pofi eum ditfiu incredibile efi,

quot in ejufmodi pangendis cantiunculis laborarim . Eos Antonius Mon~cbsaceunt DEMOCHARES ( lib. IV. cap. XI. de obfervanda MiJJar. celebrat,

pag. 54- edit. Paris, a. 1563. ) , edita tabella, ubi etiam Sequentiarum initia

protulit , enumeravit . GEORGIVS illam fibi exlcribendam cenfuit;

eamdetn & nos heic recudemus .

Aliquot Profarum Aullores

.

Saitfli Spiritus. In die Pentecoftes.

Rex omnipotens - In Adfcenfione .

Veni SanRe Spiritus. In die Pentecoftes.

Ave Maria . Per odlavas Adfumptiouis .

Mittit ad Virginem

.

De Beata Virgine

.

Laetabundus . In Nativitate .

)

]

)

ROBERTVS Rex Fran-

ciae an. MXXX.HERMANN VSCON-TRACTVS an. ML-XVI.

Petrus ABELARDVSan. MCXXX.

S. BERNARDVS an.

MCXL.Latt-

Digitized by Google <

C A P V TLauda Situ. Ia Fcfto Corporis Chrifti

.

1 I I.

)

33M<JC-

Praecarftris . Jn nat. S.IOHANNIS BAPTMSTAE. <

)

S. THOMASI XX.

HENRICVS deS. VI-CTORE

.

V VALBF.RTVS Epi-

Jcopttt PtRavienfit an-

no DCC.Adamde S.V ICTORE.

Patrem natum .

Cujnt /aut.

£gui iu Sanffis. de S. HILARIO.Laetabundi jnbi/. de Martyribus

.

Laudet ejus . De- Virgine .

Heri mundus exaltavit. De S. STEPHANOGratulemur

.

De S. IOH. Evangelilia .

Splendor patris

.

Dom. intra otft. Nativitatis

Virginis Mariae. De Beata Virgine .

Mundi renovatio . Dc Rclurreftione Domini

,

Zima vetus. De refnrreflione

.

Lux illuxit. In feftis Palchae

.

Ecce dies ce/e

.

In feftis Pafchae .

Lux Iucuuda . Dp Spiritu Sawfto •

Simplex cfllntiu . De Sandlo Spiritu .

Qui procedis . De Sandto Spiritu .

Hterufa/em &. In Dedicatione.

jQnam dtlcRa . In Dedicatione .

Exaltemus. De S. ANDREA.Congaudentes . De S. N ICOLAO .

GENOVEFAE. De S. GENOVEFA

.

Animetur ad ago. De S. AGNETE .

Ecce dies pracop. De S: VINCENTIO.Cnde , vocepujfa. In converfione S. PAVLLI .5

Lux advenit. In Purificatione

.

Laudes Crucis. In Invent. S. Crocis .

Ad tonorem tuum . De S. IOH. BAPTISTA .

Gaude Roma. De S. PETRO.Roma Petro. De SS. PETRO & PAVLLO.Salve mater. In Adfttmptione.Laudemus omnes

.

De S. BARTHOLOM AEO.Praeeurjbris fummi . In fefto Decolla tionis .

Salve Crux-. In Exaltatione S. Crucis.Iocundatsc . De S. MATTHAEO.Summi Regis. De S. MICHAELE.Gaude prole. De S. DIONYSIO.Pjallas chriis. De S. LVCA.Supernae matrit

.

De San&is

.

Gmde Sion, qnae

.

De S. MARTINO .

Vox Sonora . De S. CATHARINA.Cxrthufiaui & C flercicnfe contra ceterorum Monachorum confoerndinem

nuuiquam Serjumti t/ admiferunt. MifTale Cirmelitaram , Si Ordinis Prae,

dicatorum Sequentias interdicit in MifTis privatis . Ad Romanae Ecclefiae

ult.ni q iod adtinet» haec GEORGIVS ( n. i6. ) , adnotit . ,, In Rnauts

Tom.I. Q_ n Or-

Digitized by Google

34 LIBERI.„ Ordinibns primaevis , iit Icilicet ,qui ritnt faeculi IX. 8c X. referant,

,, nullum veftigium de Scqucntiit in MifTa Romani Pontificis dicendis compe-

„ rio . Saeculo XI. in quibnfdam farrae Urbis Ecclefiis in ulu certe eraii',nt

„ Antiphonrri :m Card.GENTILIS firinifiimo teflimonio efi.Saecttlo XII.

„ Srqueniiarwn , £•? Pnjdrum ufutn , non tamen in re divina Romani Pon-

,, tificis , aperte agnoicimns, fed in Die Natalis Domini, & in die Pa-

„ feliatis inter prandendum. Iis enim diebus tolebat Romanus Pontifc* entn

„ Epiicopis & ceteris ordinibus cibum fumere , & poli legionem ho-

„ miliarum ad menfam , Sequentia a Cantoribus , mandante Pontifice,’

„ decantabatur Saeculo XIII. inclinaote Seqntntias in Mirtis die Pcn-

tecofies , 8c per ejus hebdomadam cantari quotidie Ordo Romanus eo tem-pore editus tradit. Deinceps paollatim aliae invetitae fuerunt

.Quoniam

vero pleraeque ltujulmodi it factitiae verbis ignotis, ac barbaris, ineptis

quoqne , & puerilibus lententiis fcatebant , Cokmier.fis Synodns a. 153^. de

illis delendis cogitavit . En ejns verba . Profas indo&as nuperim Miffaltbtu

cocco quodam judicio inveflas praetermittere per nos i/ceret . videbimur ergo

operae pretium J'afluri , fi MiJpxUs perinde . atque Brevioris pervideri ca-

remus , ut amputatis tantum Jnperfiittt , Cd quae fiipertiisiofin mvefia , videri

pajjiut , ea tantum ,quae dignitati Ecc/cfiae , p"fiis institutis confentauea

fuerint , relinquuntur . Eadem fuit deinde Trtdentinorum Patrum lententia

.

Quamobrem in emendatione MifTalis Romam jufTu PII V . Romam Pon-

tificis editi , Seqneiittae fere omnes eapundtae, & oblitteratae funt .,, Non,, ea ergo» inquit GEORGIVS p. GCXXXIV. caufla fuit , utSCHVL-,, TINGIVS rradit , quod Sequentiae ab halit non fuerint inventae s

,, fed a Germautt , ideoque nullae , vel paucae in nova MifTalis Romani

„ poft Tridentinum Concilium editione deprehendantur, fed quod earum

* ofus a priicis Ecclefiae inflitutis abhorreret ; quod earum pleraeque

,, ineptae , atque pueriles edent , & EcclefiaAicae gravitati minus con-

„ fentaneae,,. Ceterum memoriae gratia tres in Midali Rumano reten-

tae funt , icilicet in die Pafchatis , & Pafchali hebdomade Vtfhmut Pa-

fcbali ( hanc Sequentiam HERRERA , aliique NOTKERO tribuunt );in die Pentecofies , ejufque hebdomada Veui Suade Spintus , cujus, nt

vidimus , anflorem HBRMANNVM DEMOCHARES adierit , alii

ROBERTVM Galliarum regem, alii INNOCENTIVM III. perhibent

:

& in fefto Corporis ChriAi, & confequentibus feptern diebus Landa Sion

Salvatorem , certiffimum Angelici Doloris foetum . Quoniam vero jubi-

latio pafTim ab AutAoribus . & in vulgato Ordine Romano Sequentis ap-

pellatur, in mifTis defundlorum , a quibus laetitiae cantica abfunu, per-

mifTa fuit Profa dies irae , dies illa, cujus omnino incertas audior , aliis

tatiuus Cardin. VRS1NVS , aliis Tbomas de CAELANO i aliis S. BO-NAVLNTVRA, vel Matthaeus AQVASPARTVS e* ordine MinorumCardinales i aliis /uguftiutu BVGELLENSIS , fea de BIELLA Pcde-

mornantis ordinis S. Argnftmi , vel HVMBERTVS quiudtus ordinis Prae-

dicatorum Genctalis , aliis quoque S. BERNARDVS . Adceflit demtwnSequentia Stabat Mater da/orofa , quae INNOCENTIO III. a PAGIOjuniore in ejns vita adfcribitttr . De Sequemus praeter citatos PAME-LIVM, BONAM, ejufqne nuperum editorem SALAM , ac Deminicum

GEORG1VM aguut Cornelius SCHVRTINGIVS( Bibi. Ecclef. T. 1 . P. U-cap. 6.

Digitized by Google

C A P V T III. ,Jtsp. 6. pag. 158-) , GRANCOLAS ( Ancienn. Liturg.pt?. $07."). ME-RATVS in GAVANTVM ( T. t. edi,, l/cn.p. 64. G? 8*

. > Exftanr prae,«ere* . i. Jacobi WIMPHELINGII a. MCCCCXC 1 X. die primaSeptembris (cripta epiftola de Hymnorum , & Sequent,arum Andoribtts ,

nqne edita in ejufdem opufcnlo, quod praenotatum hymni dt tempore , (Jde Sandts exiit Argentorati a. MDXIII. 3. hdoci CLICHTOVEI Elu-ci ti,nonum Ecclrfiafhtum , in qnatoor divifum libros , qnorum quartos Pro-fas complebitur , atque explanat . 3. Hymni & PROSAE Ecc/ejiafhcaevulgo SEQVENTIAR Udet Hermanni TORRENTINI expkcatione ilht-

firatae Antuerpiae ex officina Gulielmi Sylvii MDLXII. 8.

VII. Ad LECTIONARIVM nunc progredior . LECTIONA-RIVM > quod 8i LECT10NARIVS dicitur , liber erat , ut loquiturAGOBARDVS ( do corrtd. Antiphon, eap. tp.), /edionnm ex divinis li-

bris congrua ratione colledus

.

Antiquiflimus Icilicet in Ecclelia lebionumex utroque Teflamento flatis diebus praefcriptarum ufns fuit. Ut ceteradeeflent argumenta , vel unus a HIPPOLYTI tertio faeculo EpifcopiCanon Pafcbaht id comprobaret . Nam in laterculo Canonis indicanturad terminos , ad quartafdecimas Pafchales , aliquot veteris ac novi Te-Ramenti libri, nempe Genefis, Exodus, in deferto ( idefl liber Numero-rum'), Exechitu , Ifatas, Daniel, Efdras , Jefiu Lbriftu, , PoJJio Chnfit .

Fartus eft autem vel ipfe lofiphns SCAL 1GER ( Ub. VII. de emendationetemporum pag. 7 a<S. ) , defignari in hoc laterculo lebione* ex utroque_.Teflamento , quarum ufus eo tempore (nempe a. CCXXIL), erat inEcclefia, ac earum quafdam flatutas fuirte ex orbe hebdomadum

, quaf-dam vagis pro ratione termini. In hanc fenreniiam ivit etiam * Sttpba-nut LE MOYNE ( varior, facror. T‘0. II. pag. ^47. ), ab Ecclefia Catho-lica & ipfe alienus, qui dum Canonem HIPPOLYTI illuftrat , facraeScripturae partes, quae iu Feriis, ac Dominicis Pafchalibus legebantur,in laterculo defignari ultro fatetur. Liber ergo

, qui ejnfmodi lebionescontinebat, lediuuarwm appellabatur. S. EVERARDVS in fuo teftamen-to legavit Evangclium eburneum unum, tefhonartumfimile paratum. RAT-BBRTVS quoque Monachas de cafibus Monafierii S. GALLI apud GOL*DASTVM (T. t. Rer. Aleman. cap. XI. pag. 31. S, de HARTMOTOAbbate ait: Lediones Evangelii, quem librum auro hf argento , ac Lapidi-bus prettojis ornavit : LECTIONARIVM elephanto

,

( ebore fcilieet ) , &auro paratum . Nonnumquam etiam

tLebionarium non Epiflolas lotum ,

fed & Evangelii continebat j atque heitte in Indice WeiftmhutgtnfisCimelii, quem Iohaunes Fridericut SCHANNATVS divulgavit ( in vin-demiis litterariis p. 8. ), legimus Evangelia cum epiHolis . Hu/ofmodi Le-dionannm , in quo Epiftolae & Evangelia , faeculo X. feriptum fervat

Bibliotheca Metropolitana Cobuieufis , ut videre eft in ejus Catalogo(p, laa.). Vocabatur qooque hic liber EPISTOLARB,* EPISTOLA-R 1VM . SIGMARVS Abbas Cremifanenfium apud GEORGIVM ( p.CLXXXII. ) inter iacra ornamenta ad illum fuae illius Ecclefiae com-paraverat duo Eptfiolaria . Epiflolares sum eburno & argento ornati interCodices a FOLMARO Wetffembargen/i Abbate inventos memorantur .

Adi etiam CANGIVM . Apqjtohcum praeterea, 8c Apoflolus oiim nominariconiueverat . Primum iliaci nomen occurrit in Ordme Romano apud CAN-

Q_a GIVM

:

S. Lcflioturiui»

Epiflolftrt edlfidl<n»in

.

oef fic ApoUnli-cum , Apcflolif

Digitized by Google

•c Liber Comi-ti*» & Come* •

S6 LIBERI.GI V M : Sublinemus auttm, qut lefftrus eft ,/ub cunfua bibebit Apoflo/icum.

Alterum vero Concilii 7'letaiti canon X(. exhibet, qui vetat, Mi4eifi.itflohtm decantari , pritji/uam Evangehum praedicetur , dum c.inmiei praeci-

piunt p>Ji Apojiolum non Undes , fed bvangclium aduuntiart ; & in veteri

carta Lornutiana apud MABILLONIVM (de re dipkm. pag. 462. } (,£.

THKODOVTVS Ecclefiae Cornutiantc contulifTe dicitur Evai-geba II'-,

Jlpojloltim , Pfulterium , £1? Comitem. Confule GEORGIVM ( tn cit. dtfs.

p. CLXXX. }. Ceterum putant aliqui , Apofloti nomen EpiRolarum libro

inditum fuifle , quod majori ex parte lefliones in Miflae Sacrificio fre-

quentes ex epiRolis Apotlolorum , ac praeiertim S. PAVLLI decerpi ac

fint. Repugnat his VEZZOSIVS ([prae/. in V.Tom. oper. Tiomas. pag.X XI.},

ratus , ApoHolum apud veteres fuifle librum eas lblas lefliones comple-

flentem, quae ex Apoliolorum , & PAVLLI praecipue epiRolis cano-

nicis futuebantur.

VIII. Sed alio crebrins donatam nomine librom leflionum inveni-

mus, Cxhitis fcilicet , vel quod Comiti cuipiam primo inferiptus fuerit,

vel quod Eccleliafticis viris in lege Domini facris in leflionibus feu con-

tenta , feu expofita meditanlibus die ac ttofle familiaris , atque indivifus

comes efle debeat. Hunc, ut fupra vidimus V. Apoflolut carta Cornuttana

a. CCCCLXXI. a SVAREZIO Epilcopo primum, deinde aMABlL-LONIO vulgata commemorat . Qnamobrem a vero har.d piocul aber-

rare videntur, qui cum lobanne BELETHO , aliilque pluribus libri hujus

auflorem S. H 1ERGNYMVM fuifle adfirmant . Antiquior quidemHIERONYMO eft in Ecclefia facrarum leflionum nfus , ut ex S. HIP-POLYTI Canone Pufcbali vidimus. Nihilo tamen minus potuit S. HIE-RONYMVS facras illas lefliones meliorem in ordinem redigere, idqua

ex ipfa , quam DACHERIVS edidit, epiftola HIERONYMI nominepraenotata ad CONSTANTINVM (CONSTANTIVM alit appellant,

Dt mox videbimus ) CANGI VSfcite animadvertit . Hinc in T.pbeiuatitim

Canonicorum Conftitutionibus , ut docet cl. Praefui , & ApoHolicus adPolonos Nuncius GARAMPIVS in egregio libro inferipto : Mcmorie

Eccleftafiicbe appartenenti ali’ 1florin e a l culto del/a B. Chiara di Rimini

(p. 308.}, legimus: IERONIMVS epiftolas , (i? Evangehn ORDINA-VIT in Itbro, qui COMES dicitur , ficus ipfe ait ad CONSTANTIVMEpifcopum. Dofliflimus Iobannes PINIVS ( /» Tralt. bift.Cbron de Lttnrg.

tr.t. llfp.c. 9. $.6.) qnum in libro Comitis novem vigilias compendet,eum a S. HIERONYMI aetate remotiffimum judicavit. P 1 N 10 iralcitur

propterea P. SALA in notis ad BONAE hb.II.Rtr. Lttnrg. Cap. VI. ( p.

135.}. Sed fatis mea quidein feutentia fuerat animadvertere, loqui Vi-NIVM delibro Comitis , quem hodieque habemus; bnne enim interpo-

latum efle nemo non videt , atque iis quidem adceflionibns , quae a_,

S HIERONYMI aetate remotiffimae funt ; heinc tamen non efficitpr,

librum ipfum primo a S. HIERONYMO non fuifle pro aetatis luae

snoribus difpolitum , auftura deinde poflerioribus faeculis. ALLVINVSCAROLI M. jnflit librum hunc emendavit , ut ex Codice Biblioihccae

Carmiten/it exploratum eft . Nono item laeculo auflum illum fuifle a

THKOTINCHO Presbytero Ambinnenfis Comitis HECHIARDI hortato

•x Bcilovactnji Mf. libro 3ALVZIVS , aliiqoe comprobarunt . Infe-

riori

Digitized by Google

C A P V T m. 37riori aetate liber Omitti in mitiorem & minerem diitinetus nonnumquamfuit i quamobiem in carta a. MLXV. apud GATTVLAM ( P i.pog.

a<4 ), :nter ornamenta cuju/iiam Ecclefiae S.IOH AN N (S recenlentur hierComite majore nnnm , minori duo

.

Putat GEORGIVS ( p. CLXXV III.)

,

alterum ex his mi/orem didum ob Epiftolarum multitudinem , minorem

alterum ob earumdem paucitatem. Ita fane ; fed ex his ifium LedionesS. PAVLLI, aliorumqne Apoftolorum canonicis epiftolis, illum ledio-

nes a ceteris Scripturarum libris depromptas contiuuifle exiftimaverim ,

ut ApoHolut , de quo fupra , idem fuerit, qui Uber Comitis minor . Certejipijlfohtm a Comite nonnihil diferepafle , vel ipla (Jornuiianx

, quam nuperindicavimus > carta nos docet , ubi uterque liber diftinde defignstur . Heinccodices, qui utrafque lediones exhibebant, plenarii vocabantur , cumfmodiLcfhonariut ille PLENARIVS afupradiRo ALBINO (ALCVINO),ordinatus , quem memorat Centulenjis Coenobii Chronicon a DAGHK-RIO vulgatum ( lib. 3. t. 3.). Hujufmodi fortade fuit Codex 'ille Ftr-

fenfis Coenobii , de quo Chronicon Farfcnje ( Rer. Itn/ic. T. llh p. II.

pag. 468.), meminit his verbis s pro une libro , ftti appellatur COMESvalente fjh lcs XXX Ad editiones quod fpedat , Liber Comitis a PAME-LIO primum editus fuit Coloniae MDLXXI. Tomo II. Lttn rgicun , fed

Praefatione, fen epiflola ad CONSTANTIVM truncatus, qaatn tamenMtglebnrgi divnlgarat a. MDXLIX. * Matbtnt PLACI VS Illyricus . Hancfequuta eft editio BALVZII , qni Bel/ovacenjim THEOTINCHI Codi-

item nadus illum in Appendice Adorum veterum ( T. II. Cipitnhr. pag.

1709.) Ptri/itt a. MDCLXXVII. typis exprimi juiTit : atque hic ille

Bellovicenfii Codex eft , quem Cornelius SCHVLTINGIVS habuerat .

Quare non erat , cur P. MER ATI VS ( T. 1. Ven. edit. a. MDCCXLIX.),codicem illuni in Bibliothecis Germanicis etiamnum latere conquerere-

tnr. Bi/nziiua editio a VALLARSIO Veronae irerata fuit inter opera_,\

S. HIERONYMI , VEZZOSIO improbante , cni Bellovacenfe illud exem-plum nimis interpolatum videtur, ut H eronymiinis operibus a Viro cri-

tico adeenferi potuerit . TflOMASIVS felicior fuit , nam Carnulenfe

ALCVINI exemplum Romae a. MDCXCI. p blici juris fecit , addito

Ledionario, quod ipfe ex antiquis Codicibus collegerat . Hoc ipfutn dc-

nuo prodiit ( T. V oper. Tbomas . ) Romte MDCCL. P. VEZZOSIO cu-

rante, qui & Ledionario epiftolaut a FLACIO, ac deinde a DACHE-RIO, qui Flacianim editionem ignorade videtur, typis exprefTiim prae-

mifit , 8c Ledionariutn ipfum cum perantiquo Bretinorienjis Ecclefiae

libro contendit . De Libro Oimiris confule praeter citatos EONAM ,

GEORGIVM, & VEZZOSIVM ,* Itb. Albent FABRICII Bibliothe-

cam latinam C lib. IV. cap. 3. Ven. edit. pag. 338. )

.

IX. Ceterum Ltfliouarii libri nihil aliud faepe erant, quatn index

Epiftolarum , quae ad Midas legendae erant, primis, & poflremis ver-

bis Epiftolas ipfas defignans . Hujufmodi erat Cvmutenfis ille Codex ,

nnde THOMASIVM librum Comitis vulgade diximus , uti 8e veterri-

mus indiculus ledionum ex uno Apoftolo PAVLLO ad ufum fortaflis

Medioltuen/it Ecclefiae exaratus , quem idem THOMASIVS ex CodiceRetjiiiae Suecornm VIII. nunc IX. defcripfit , atque inter antiquos libroj

Midarum vulgavit, recadit autem GEORGIVS {T. lll.de Liturg. Rom.

• Pont.

Qtr.H fi f -lirav

In lilii exor-dium , Ac flnts

epiHoJir-»m in*

diviroituri Ci'puulirc

Digitized by Google

EmAsCjium

38 LIBERI.Rut. in Appcud. p. 337. ) , iterum cum eodein codice diligenter colla-

tum . Capitularia porro hi le&kmnm indices vacabantur . Ordo Romanus I.

( num. a3 .) , legitur , inquit ( Feria IV. majoris hebdomadae ) lelho uua , fi.

cui in CAPITVLARB continetur

,

X. BVANGELIVM fequitur, Tea Bvangeliornm liber, qoi etiam

EVANGELIARIVM , & EVANGELISTARIVM dicebatur. Nartat

in vita BENEDICTI III. ANASTASIVS Bibliothecarius, MICHAE-J.EM Imperatorem CPolhanum mififle ad Beatam PETRVM Apojlolum . ..

Evangelium de auro purtjimo cum diverfis lapidibus pretiofis ; quem moremEvangeliorum auro lapillifque exornandorum fufe perfequitnr GBOR-GIVS Qp.CXXIX.feffO» Iifipb CATALAN I in tribus libris de Codice

Sinfii Evangelii , atque fervatis in ejus leciione , &f ufn variis ritibus, Romae

et typographio Antonii de RVBE 1S MDCCXXX 1 II. 4. P. Baribolamaeus

PEVLRKLLI in Italico commentario Vcnetiis edito de variis vicibos,

quibus fitcri Novi Teflamenti Libri obooxii fuere, & GORIVS T. II/.

Tbef. Drptycbor. ubi pretiofas , quibus fuperftites quidam EvangeliorumCodices cooperiuntur , tabulas diligentiflime exhibet a fe explicatas .

Quid t quod ut Cacer hic liber decentius cnAodiretur , vel in caplulis

aureis affabre elaboratis includebatur, vel pretiolo aliquo operculo ( Os-

n.iftam vocabant}, tegebatur. Pervolgatum apud eruditos viros eft , quodde CHILDEBBKTO Francorum Rege ex Hfpaniis reduce narrat GR B-

GORIVS '7 uroneufis ( lib. III. bift. Francor. cap. 10. ), eum fctlicet inter

reliquos tbefanros mnnflerij Ecc/e/iartim pretio/Sfflma detulifle . h’amfexagmtacalices, quindecim patenas, viginti EVANGELIORVM CAPSAS detulit ,

omnia ex auro puto, 6? gemmis pretiofis ornaSa . In thefauro quoque S. RI-CHARDI, ut HARIV LFVS perhibet in chronico Cenulenti apud DA-CHERIVM C tspic. T. IV.p. 481. ), adfervabatur a. DCCCXXX I Evan-gilinm auro feriptum unum cum capja argmtea gemmis lapidibus fabrica-

ta . Aliae capfae Evangeliorum duae ex anr» , & argento parataefaldone ( ideft

(perculi fpccie } , addito, ex argento fabricato ad opus tpfarum . Rlt_,VL-FVS vero Helenenfis Epilcopus a. DCCCCXV. » quemadmodum in ejus

teftamento legere eft , reliquit Ecclefiae fuae camifas ( textilis , ut equi-

dem arbitror, operis a capfis antea iudicatis longe diverft i quod GEOR-GIVM non vidifle miror ) ad Textum , £s? Mtfakm quasuor , unum cum

auro purpureo. Evangeliarii

,

ut ad alia properem, nomen HONORIVSAuguftoinnenfis ufurpat (/. t. cap. 88. ). Inter libros, qui in cimelio Ec-cleliae S. PAVLLI Londinenfis fervantur, occurrit in Monafitco Auglict

-

no (_pag. 324 } Evangebjiarinm , quo utuntur ad mtgnum altare . Cl.P.Jo-fpbus HARTZHEIM in catalogo Codicum MSS. B'b\iotb. Metrop.Colouienfis

duos ejufmodi Codice indicat CXLIV. faeculo IX. vel X. & CXLV.Caeculo XII. exaratos : tum addit.,, In Collegiati S. ANDREAE Ea-

,, Mica Evangeliorum Codex eft , cujus latus adverfum lamina argen-

„ tea coopertum , prominentem argenteam Iconem Salvatoris praefefert

„ Cedentis, & Evangelium apertum mooftrantis. Quatuor angulos extre-

,, mos ornant Cyrnbola argentea Evxngeliftarum prominentia . Chara-

n «fler Gothicus laeculi XI V. Evangelia Colouietifis Ecclefiae ritu & ferie

,, digefta funt . Collegii Colon. Soc. lefu Bibliotheca habet Codicem

» membranaceum vemltiflimum forte , quem in hoc genere Colonia ha-

. n l>ct.

Digitized^by Google

1

C A P V T III. 39„ bet. Pattt id pruno ex charadlere minuto quidem, fed parum a qua-

,,'drato abennte a. E* initio libri piDuris permultis & pretiofis in mem-„ brana modo rubro modo caeruleo deaurata . In fronte libri Imago

.. Salvatoris fedentis habitu Magirtri . Icones qnatoor Evangeliltarmn ,

,, calamis & atramentis volumina Icribemium fub conopaeis. Simibs pi-

„ «fluta ante ft Ha ma|ora , & myfteria vitae Chritti . Sed Inventio S. iTE-„ FHANI Proto- Martyris plurimis Icomfmis explicatur , quae omnes>, faeculum oAavum redolent , & quod membrorum humani corporis

,, proportioni decedit . lioc auri & colorum vivacitas fnpplet . Diceres

„ nuper pici a ,quae vides. Non tantum litterae initiales Evangeliorura

N aureae & Vnciales funt , led lingulae periodi ub aurata litterula in-

„ choantur . Diflert St hic liber in paucillinns ab ferie Evangeliorum_»

n Colon. Eccleftae .. . Praeterea Evangciiorum Codicem conflatis in aliam

duabus vocibus Tertevaugehum appellarunt > quae vox in veteribus mo-numentis deprehenditur , nempe iu donatione Indicis VtgiHenfit Eccleftae

Vtphtnfi in Apulis fa«a A. MCXCVII. apud VGHELLIVM (T VII.

fag. 1374. primae edit ). Vt plurimum vero (implici voce T‘utut eft ap-

pellatus: cnjus vocis teftimonia plura a CANGIO adferuntur. At quidEvangelii plenarii nomine deftguatur? Hocce vocabulum non femelulur-

patum reperias , nt in ebruuet Ceutnleu/i apud DACHEAIVM ( Spicii.

T. IV.p. 468. ). Volumen intelligo cum GEORGIO quatuor Evangelia

coutitiens, quod , nt feribit HONORI VS Augnjioduncnfis (1. t. c. 4 )>iu proceflione ad M illam deferebatur. Evaugthum atttein , Evange/iarinm

,

Ev.ingehilarium unum , aut alterum Evangelium , leo Evangelii ieelio-

nes ad MtlTam compledebacur. Ex hujulmodi Evangeliariis , ut obiter

moneam, prodiit Cl. P. Jofepib BLANCHINII Evangckannm quadruple*

Runae elegantibus typis exculum > praeclaris facrae vetuftatis monumen-tis inftrudtiun

.

XI. Quemadmodum vero indiculos initinm & finem Epiftolarnm

deftguantes Capitularia appellatos fuilTe monuimus > ita id nominis indi-

culis, qui Evangelia in lingulis Midi» legenda primis exrremilque tan-

tum verbis denotabant , faepins datum invenimus Breviarium quoqueEvangeliorum dicebantur , uti St Cipitula lefhouum Evangelii ad Mi{Tiru.

Jobiunet FRONTO anum edidit,quod mutus apte Kaieudartum Roma-

num infcripfit ; AI LATIVS quoque aliud ; MARTEN1VS tertium s

plura vulgavit THOMASIVS i Vaticanum o&avi laeculi GEORGIVSin appendice Tomi 111. (p. p^a.) . Latent etiamnnm non pauca i u.

Bibliothecarum fornlis, ut duo illa C«l’we»/I*>quae indicat laodatut P. H AII-

TZHBIM (_pag. 122. ~) . Tria nos latis antiqua , neque hadtenns iniprcITa

in hujns primi libri appendice proferemus. Sed de Capitularibus hu|u£.

modi confer eumdetn GEORGl VM £ daffi II de hbrit Lttnrg. S. R. E. pag,

CXLIV.feqe ), & VEZZOSI / .1 ( prarf in T. K oper. Tiomis.pig. XXIV.fili. ) . Id unum moneo , haec Capitularia plerumque Evangelii tex-

tui ptaemida , ant in ejuldem calcem rejeda inveniri ; nonnumquamtamm ab Evangelii texto fe|unfta reperitintar , cujalinodi quae BALV-Z1 VS recenfet ( Capiuil. T. II. pag. 1 1 4O ) .

XII. Praecipuus tamen inter Litaret libros cenferi debet Sacra-

mentorum liber, qui & Mjitei iorum liber appellabatur . Vtriuique uomiuis

ititem

QuIJ Capitulare

Evanidiorum •

4. Sacramenta*rium . eiufrjt-e^a

vim nomina

Digitized by Google

40 LIBER I

.

teflem damus AG0BA’\D'/M l.ng lunen/cm Arcdiepifcopum . Nam in

libro de Imaginibus ( ctf XXX ) , haec eji , inquit, /incera ret-gio , Ji.nt

etiam en libro Sacraineniot.ini , tftem Romana tenet Ecclefia , fuite com-

fr»bitar . 1j libro vero adverius AMALAK1VM (f tp.XIX, j, ait, ot

Jnpra vulimus : s^>pr*pier auxihantt Dei gratia , omni Jtudto pietatis in-

flandum, atque otyit v tudum efl , nt fient ai celebranda Miffdrum Jolentnia ta-

bet Etclefia librum Myrterioruin fi it puriffima , (3 concinni brevitate dige-

flum £flc. Sacrament irinm qooqne eadem ligmficarione dicebatur : ofiici* , in-

quit AMALARIVS (_ttb.ll/.cap. qo. ) Caniorum & Pretbyterorum, qu it

celebianiur tn Sacraineniario , & habent initium in quarta bebdomida ante

Kativitatom Domuit , Jpiritnlei per quatitor Evmgetia ai putiorem perfeflio-

nem excitant. Q 'are quum Ruifpanen/is Ecclefia Ambiofianum ritum vellet

amplelli , PAVLLVS Sacerdos, & GKBEHARDVS vir Reliciofus ejus

Ecclefiae a. MXXIV litreras ad MARTIN VM euftodcm TbefaurorumS. AMBROSII a MABILLONIO ( Muf. Ital.T. t. P. ll.pg. 95 .^, edi-

tas miferunt , rogautes , ut SACRAMBNTARIVM efflem Sintii AM-BROSII cum Anuphonario ejus exfcribenduin curaret . Continebant autemhi libri orationes , feu colitflas ante Epiftolam , orationemfecretam poli Of-fertorium , Praefationes liatis diebus , Cvtonem , & infra Cononem preca-

tionem : Hinc igitur oblationem i Cimmttntcanlrt , fecundum Hat atem pura i

& orationem p-fl commuuionem , quae olim a folo celebrante dicebantur.

Aberant autem quae a choro , idefl a Cantoribus , a Sobdiaconis , Sc a

Diaconis cantabantur, aut legebantor, nimirum Anttpbonae ad Introitum ,

Tp ttolae, Eviugeli.i , Pfitlmi ad Offertorium , & ad Communionem, quae feor*

fim in aliis libris exarata erant - Inluper in hifce Sacramentorum libris

referebantur- ritus , & ratio conferendi facros Ordines, mimllrandi fo-

Icnmiter baptilma Sabbato Sanflo Pafchae , 8f Pentecolles , conficiendi

lucrum chrifma , 3t oleum Satillum, reconciliandi Poenitentes , & Miflae

ad nuptias benedicendas . Qitnm ergo quae ad omnia feu conficienda , leaadmimftranda Sacramenta , ac praclertim Euchariftiam a vetuflillimis

Ecclefiae Patribus Sacramentum lUtTtlexnr appellatam pertinent , ejuf-

niodi codicibus infcriberentlir , nullo aptiore quam Sacramentarii , aut

libri Sacramentorum nomine denotari poteraut . Miflaht tamen quoqnc no-

men illis tributum fuit , quod princeps Sacrificii feu MifTae pars in eis

contineretur. Librum certe Sacramentorum ( ut aliis parcam exempli' a

' GEORGIO erudite hanc in rem congeflis dijf. II. cap. a pag CLXIJeqq ,

indicabat IATTO, quum ad OTGARlVAl Mgttninttm feriberet: Mit-

tite mihi de pergameno bono ad anum LiHionarinm ptrfcnbendnm , & adituum

Miffalei» Gregoriannm , quem /i per vetitum adjutorium perfecero , dumvixero ,femper veflri memor ero .

tv-briw» eiul- XIII. Age nunc quinam ex his Codicibns praecipui fuerint , 8i

quonam veluti ordine perferipti, breviter differamus. „ Xlatbt.is FLA-‘

HI| ,»> CIVS Il/yricttt Genturi torum At iglebnrgen/irim princeps , inquit Cl.

bu\ vim Mifr» j, MABILLON I VS(de Ltturg. Ca/tic. tib. I.cap q.) Milfam latinam ex ve-iLLYaiciANA teri Codice vnlgavit Argentinae anno MDLVII. fub hoc titulo: Mtffl‘ron «tlRinicra- . , .

° f* . . . _ _ . .

ur. >> /atnia, quae ohm iinte K orna fi ara > circa /rptin^enit fimum Dommi annum »

,, in nftt fuit , bona fide ex vetusto , anthentitoqne Codice de/cripta. Hujus

>» Milfae ab ILLYRlGO editae varia fuit fortuna. Primo triumphos de ea

w ege-

Digitized by Google

C A P V T III. 4!h egerant Lutberani

,

quali Catholici* penitos adverfaretur. Ut hos trium*

„ phoi reprimeret PHILIPPVS II. Ht/paniarum Re* Ducis Albenfis in-

,, ftin&u, ejus leAione interdixit ; eamdcmque poftea SIXTVS V. ia

„ librorum prohibitorum clafTem redegit . Lutberani aperte tandein MiG-

„ fam ILLYRICIANAM Catholicis fuffragari, fibique adverfari intel-

„ ligentes , illam fupprimerc modis omnibus ttuduerant . Catholici ex hac

„ palinodia prolicientes , ipfammet adcuratius legerunt , laudarunt , com-

„ probarunt . & ad adferenda Rucharitliae , Coutelfionis > & Suffragiorum

„ pro mortuis dogmata adhibuerunt: in primis quidem Gml/elmus PEY-M RATVS in libro fecundo de bifori* Ctpellae Regum Fr incite ( cop. 1 3.),

„ eumque fequutus Ctrolus COINTIVS in Annalibus Eccieftatlicis Fr.ut-

„ eorum (ad annum DGl ubi Miflam ILLYRICIANAM a Lntberanis

„ fupprelTam recudit . quod etiam pracHitit Cardinalis BON A in fiue

» operis fui Litnrgici». Celeberrimus P.. Honoratus A SANCTA MA-RIA ( Animadv. in Reg. & ufum crttic. T. III. hb. V. diff'. Ili art. 4 ) , hancMiffam fub exitum laeculi IV. vel initium faeculi V. conferam fuifle

,

immo fontem & originem omnium Occidentalis Eccleliae Liturgiarum ha-bendam ede contendit, i^tiae fi vera edent» atque eruditis viris proba-ta, vetera inter Occidentalis Bcclcfiae Sactamentaria primum certe locumfibi vindicaret. Verum quum doAiffimi viri BONA , THOMASIVS,GRANCOLASIVS, MABILLONIVS , MARTENIVS, SALA Fhe-

tianam hanc MifTam eamdem ede,quae Romana nunc efi , multis licet

»

ut fieri folet , adjetftis doceant , nec X. vel XI. Saeculo verotfioren_»

MENARDVS velit , ab ea Sacrameiitariorum nofirorutn epocham du-

cere imprudentis hominis edet. Duo mihi in hac controverfia longe ve-

riflmillima videntur. Primum quidem, indicatos Aoftores PEYRATI 8t

COINTII uti & ARNALDI (deperptt. FiJ.T.I.hb. Plll.cap. 3.), ve-

terem Gallicanam Litnrgiain in ILLYRICIANA agnolcentium fenten-

tiam argumentis , quibas non adlentiri difficile admodum fit , oppugoaf-

fc ; in Italia autem praeter Ambioftanam , triplex Liturgiarum genus ta-

tinitm , G-la/ianum , (3 Gregorianmn qui cum Honorato a S. MARIA fibi

fingunt, eos prorfus hallucinari . Alterum eft , hanc ILLYRICI Midamvel ad ufnm Monafterii S. PETRI Hornbacenfis in dioecefi Metenti , ut

MABILLONIVS coniecerat, vel potius ad ufum Stilisburgeufis Eccleliae

S. PETRO dedicatae , ac Benedifliuis confuetudinibus ab initio inftiiu-

tae, ut probabilius MARTENIVS , SALA , GER BERTVS exiltimaut

,

fcriptam fuide

.

XIV. Hac ergo ILLYRICI Mida praeterita primum occurrit LEO- «

NIANVM Sacramentarium . Primus hocce Sacramentarinm in lucemprotulit anno MDCCXXXV P. Jrftfb BLANCHI NI VS tomo quarto

ANASTASI! Bibliothecarii cum hac infcriptione t Codest Sacramentorum

vetus Rom inae Eccle/iae a S. LBONE Papa ctufeflus primum prodit e MS.libro ante mille annos confcript* ,

qui enftit i" Bibliotheca amplJ]imt Cipiluli

p'eroneu/it . „ Non eft , ( inquiunt BALLERINII in Prae/, ad enmdem Ii-

„ brum Sacramentorum p. HI. quem T.ll.tfcr S. Leon. a. AIUCCLl I. rurfut

„ excuderunt'), non eft integer codex, fed mutilus, e quo muha folia

„ initio exciderunt , nimirum a Januario ad medium Aprilem ulquc ;

,, unde ea infcriptio, qua S. LEO Papa hujus Sacraoientarii auiffor feu

Tomus /. R ,, com-

. L*ooii*om

Digitized by Google

42 LIBERI.,, compilator traditor , non ex manufcripto . fed ex editoris lententia

„ adpofita fuit . Hanc quidem opinionem non pauci adprobarunt ,

„ inter quos praecipue nominamus Qijetanum CENNIVM tn difC de Ro-,, mana Caedra itileru tomo 4. AN ASTASII Bibliotbecarii (pag. ija),

„ & Editores Miflalis Parifienjit anni MDCCXXXIX. qui idem Sacra-

„ mentarinm infigni elogio commendantes , profitentur , fe ex eo fum-

,, pfifTe frecti plurimas etimum pietatem fpirantes . Magnique LEONIS.„ cui tamquam ccrt» au flori tribuuntur , Stilum ac doflrtnam referentes . Alit

,, vero in divcrfas lententia* abiere . P. Jofifb Auguftinut ORSI Ord.

„ Praedic . ,pluribus nominibus celebris, ab eodem BLANCHINIO ro-

„ gatus, in manaferipta epiflola fuam opinionem expreflit . Ibi autem

,, cenfer , hoc Sacramentarinm eOe merum & purum Gelafiauum , ita ut

„ illud , quod a Ven. Cardinali THOMASIO editum , & GELASIO,, adtributum fuit , ad audorem hoc Pontifice pofieriorem pertineat . Hanc

„ eatndem opinionem propugnavit P. Cajeunus Maria MERATVS CU-

„ ricut Regulatis in obiervationibus & additionibus ad Thefanrnm facro-

>, rum rituum Bartbolomati GAVANTI (rum. i.part. i.pxg.H."), tumetiam a. MDCCLIV. Jo/epb Alvyfius ASSEMANVS ( praef in Coi.

„ Liturg. lib. IV. P. III ) > ubi & ipfe hoc Sacramentarium vulgavit

.

.. P. Enfebins AMORT Canouicut Regularis PoHingauut in epiftola MS. ad

„ P. BLANCHINIVM , GBLASIVM quidem hujus Sacramentarii au-

„ dotem non credidit i at nec LEON I prorfus adlcribens , inquit: Nota

„ ejl opus unius alicujut Umificis , Jed tft Sacramentarium Romanorum Pon-

1 tificum , ufu receptum primis temporibus , aufium tamen & interpolatum per

„ varios Pontifices ufque ai tempera GELASII Pipae . Specialiter in boc

„ Sacramentarii agmfcnntur manus SIXTI 111. LEONIS I. (fi FELICIS III.

„ Ludovicue MVRATORIVS in diflertatione de origine iacrae Luurgtae ,

„ praemiti* operi inicripto Liturgia Romana vetus (rap. 3 ), ad FELItCIS III. aetatem hoc Sacramentarium referendum putat ; ita tamen

„ ut ejas audorem non credat i pfum FELICEM II I., fed aliquem alium .

„ qui quafcnmqne reperit orationes ac praefationes > in unum codicem

„ retulit fine adeurato illo deledu & ordine, quem rei gravitas expo-

„ fcebat . Poft hos Blancbinianae fententiae defenfionem liilcepit Co la-

,, cobus ACAMIVS fufiori opere italtce feripto . & Romae impreflo aun.

„ MDCCXLVIII. cum titulo: Dell’ antiebita . autore , e pregj de! Sacra-

„ mensario Veronefe pubblicaso da! M. R. P. Giofeppe BIANCHINI delta

„ Congregatione ielr Oratorio ne l tomo 4. di ANASTASIO Biblioseca'ii ,

„ differlatione apologetica tripartita „ . de quo libro multa diximus fortafTis

non inutilia in hiftoria litteraria Italiae ( T. /. ) . Poft ACAMIVM P.

Antonini Franci/tns VEZZOSIVS Clericus Regularis in praefatione ad to-

mum 6. Operum Venerabilis Cxrd. THOM ASII,quum in id unum in-

cumbat > ut Sacramentarium ab eodem Cardinali editnm .vindicet ; eam

folam lententiam refellit, quae Sacramentarium a BLANCHINIO vul-

gatum eidem GELASIO ldjudicat. Er fi vero hujus audorem exadius

Inquirere e re fua non putavit , notatione tamen 3. in eamdem praefatio-

uem eos, qui LEONI illud idferunt , difficultatibus non plane latistccifTe

prounneiat . Verum francifcitt PEREZIVS BAYER1VS in difTrriatione

kiftorica ,quam Romae edidit a. MDCCLV I. praenotatam : DAMASVSLAV-

Digitized by Google

C . A P V T III. 43& LAVRENTIVS Hi/panit adjirti , fd vindicati {pxg. 131 .} , ia ali*

omnia difcedit , aitqne , longe poft LEONIS aetatem eum primum Codicem ar-

chetypum emerlijfe . Tandem qnos paucis iuterieiftis fere exfcripftmus *

BALLERIN1I quinque ftatuunc,quae cuique facile probabuntur. Ajnnt

ergo, hujus Sacramentarii audorem non e(Te S. GELAblVM. Perem-ptorium enim illis , neque iniuria , videtur argumentum ACA MI 1 exejuldem Pontificis decreto de Apocryphis Scripturit. Certum praefuminius

hoc decretum editum fiiifle a GBLASIO , ut pluribus confirmatum abiifdem Bxlltriniit eft tomo tertio . In hoc autem decrero haereticis tri-

buitur fententia , qua SanAi Apoftoli PETRVS, 8t PAVLLVS dtverfa

ttmpore mortem fubiifle tradantur: £ui(. PAVLLVS), inquit, non di-

verfo , fient haeretici garriunt , fed uno tempore , uno et iemyie die ghnofsmane cum PETRO in nrhe Roma fuh Cae/are NERONE agonizans co-

ronatnt eft

.

Noftrura autem Sacramentarium in Nitalt Apoftolorum PETRI& PAVLLI praefationem exhibet a<5. ), in qua eidem quidemdiei , at tempori diferet» eorum mors adfigitur . Sic dijpenfatione diverfm

unam Chrijii fvniUam congregante

t

, tempore licet di/creto , recurrent una diet

in aeternum (3 una corona fociavit . Haec fententia a GELASIO tamaperte reprobata noflrum Sacramentarium ab eodem abjudicat . Si enimhoc opus ip(e compegiflet- ante laudatum decretum i non adtribuilTet

haereticis eam fentenriam, quam ipfe in Ihum Sacramentarium autea

reeepiflet . Si vero poli decretam huic Sacramentario manus adm ovi flet i

ei non inferuiflet fentenriam,quam (uo decreto tam gravi cenlura per-

ftrinierat . Deinde hoc Sacramentarium certe efle Romanum oftendunc.

Addunt non pauca illud LEONIS coutinere , nec tamen LEON IS efle »

Probabilius igitur illis eft , hoc Sacramentarium non fuifle compiduntab nilo Romano Pontifice publica filtem auAoritate in u(um Romanae Ec-

cleftae 5 fed privati alicujus hominis foetum efle,qui quafaumque inve-

nit preces & praefationes a Romanit Pontificibus , ac praelenim a S. LEO-NE diverfo tempore (criptas , ordine non fatis idoneo collegit , St retulit

in codicem , qui publico ufui non fuit . » Haec porro ipfa , inquiunt

„ (p. IX- ) , infignis Miflarum & orationum confofio primam Romani

„ Sacramentarii imaginem in noftro codice exhibitam palam oftendir .

,, Si enim aliquod antiquius Sacramentarium tifu Romanae Ecclefiae re.

„ ceptum prae oculis Colletftoris fu i flet ; is profeAo ex ipfitis ordine ac

„ methodo, fi non omnes, (altem plures defedtus declinaflet. Ita ejuf-

„ modi perturbatio, quae huic colleflioni nonnihilum videtur detrahere ,

„ ipfius antiquitatem demonftrans , in non exiguam ejufdem commeu-,, dationem redit. Heinc autem (equitur, primum Sacramentarium pu-

,, blico Romanae Ecclefiae ufni propofitum efle GelWianum , quod fane_»

„ aequiflimum ordinem praefert: Noflrum autem anteriorem quidem,,• fed privatam cujufpiam colletftionem efle, quae publico ufui non fuit.

n Et (iquidem S1MPLICII Papae nomen pro SILVESTRI in Midan ante laudata pofterioris librarii hallucinatione haudquaquam irrepftr i

„ poft SIMPLICIVM Papam haec colledlio compadla fuit fub FELI*>, CE 111. vel initio Pontificatus GBLASII : additamentum enim po*

,» fterius , quod in hac Mifla nonnulli fufpicati funt , fola Sacramenta.

,, ria publica , quum ad uium Ecclefiarum deinceps exferibumur, re.

R a «ipere

Digitized by Google

i. Ctlifissm

44 LIBERI.m cipere foleat .... Si autem haec Sacramentarii Romani prima 8t pri-

„ vata colleAio fuit, ut antea vidimus i palam fit , nullum publicum Sa-

„ cramentarium, quod fcilicet totius anni, ac omninm Feflornm Romanae

„ Ecclefiae MifTas certo ordine digedas atque colledtas exhiberet , exfti-

,, tide Seaculo V. Nemo certe probarit contrarium, nec quilqoam ha-

n Aeuus invenit aliquid anterius Sacramentario Gelafiano , quod in ofnmpublicum editum fnide liquet. Solum Canonem , & folemniores ali-

ii quot preces, ac certas precum formulas , & quemdam orationum or-

» diuem , nimirum initio Midae, ante Canonem, & poft Communio-,• nem autiquidimis quoque temporibus induAum ac receprum fuide , ex

,, aliquot pervetudis Patribus didicimus: num vero hae, vel illae oratio-

,, nes ac praefationes cuique fedo edent adfcriptae , ut apud GELA*,, S1VM leguntur, quis probare queat? Nonnullas quidem Midas quo-

., runidam fedorum proprias ,quae folemniori celebritate in Romana Ec-

„ clelia peragebantur , ante GELASIVM fuide lucubratas ex noftro

*, codice manifedum ed . At has ipfas non fuide in nuo libro colledas

w atque digeftas , Midae ex. gr. S. STEPH ANI evidenter offendunt. Si

» enim hae ante nodrum Colle&orem relatae fuident in Codicem ad

h Liturgiae publicae ufum ; idem Colleflor ex hoc publico & magis obvio

., Codice eas utique defcripfidet menfe Decembri,quo S.STEI’HANI

„ feftum celebrabatur. Solutas igitur & reparatas eas noder Colleftor in*

» venit , ac propterea nil mirum , fi in tanta confufione plurium Mif-

,» farum primis curis exadum ordinem fervare femper non potuit . Forte

», etiam ex variis tabulariis eas fumpfit , ac in unum codicem non fo-

ta lum Midas integras, fed partes etiam, qualcumque invenit , referre,

„ & ita primum Sacramentarii exemplum compingere dudtnt „

.

XV. Quae heic a BALLERINI1S didta fuut , non ita velim in-

telligi, ut eo tempore nihil certi a Romana Bcclefia in Midae celebra-

tione praelcriptum fuerit . Id de orationibus peculiaribus , Praefationi-

bus , idque genus aliis adeipito • Nam ordo Midae, folemniores quae-

dam caeremoniae , ac preces , Canon vero cum primis certa a primis

faeculis jam lege condabat . Nifi ita edet,quorfuin INNOCKNT1VS I. ,

de pacis facra inter myderia dandae, nominumqut- e diptychis recitan-

dorum loco ac tempore ad DEGENT1VM a. CCCCX VI. referibens

inftituta Ecc/cfiaflica , ut funt a fie.itit Apoflolis tradita appelladet , quae

Jl integra vellent fervare Domini Sacenlotet , nulla diverfitat , nulla varietas

in ip/it ordinibus, (3 conferationibus haberetur ? Quorfum DECENTIVMmonuidet , faepe illum ad Urbem venifle , ac fecum in Ectle/ia tonveniffc ,

(3 quem morem vel in conferaudis myfleriit , vel in ceteris agendis arcanis

Seneas, cognovijfe

?

Quorfum denique fe idcirco refpoudere dixidet , n

m

quod eum aliqua ignorare crederet, fed ut majori oudoritate vtlfuos influite*

ret, vel fiqid a Romanae Ecclefiae INST1TVTIONIBVS errarent, aut

commoneret, aut indicare non differret} Nec dubitandum ed,quin mullas

ex ipfis Orationibns ac Praefationibus, quae ad nos pervenerunt , S. LEO,multas IVLIVS & SILVESTER , multas CONSTANTINI imperiovetndiores Pontifices & adhibuerint ipfi, & adhibendas laltem iu l atera-

ucufi Ecclefia praefcripferint . Sed quoniam his aliae ex arbitrio Sacer-

dotum in Romauis ipfis Ecdefiis permulcebantur , novas quoque feflornm

i — s- .. . dierum,

wDigitized by Google

C A P V T III. 45dierum, qni panllatim adaugebatur, numeri» poftulabat , tandem GE-LASIVS fnb qain&i faeculi finem Romanus Pontifex Sacramentorum Co-

dicem digeflit , ac Romanae Bcclefiae propofuit . Certe GENNADIVSin iibro de Scriptoribus Ecclefiafiicts ( cap. XCI V. ) tradit , a S. GF.LASIOferiptos ede traflatut diverfarum Scripturarum

,

£•? SAGR AMENTORVMelimato fermone . Sunt eqnidem , qni caput illud , ac proximum , quo de

Sidonio APOLLINARE agitnr , adfutum GENNADIO velint , quodabftnt a verurtiflimo Codice quadratis lineris fcripto , qui e coenobio S. AN-DRBAE de Valle primum in Bibliothecam Reginae Svetorum , deinde

hinc in Vaticanam Bibliothecam translatus e II . Sed HONORI VS Au-

guflodunenjit , qui anno MCXXX. floruit , antiquos profedlo & ipfe_<

GENNAOII codices vidit, in iilquo capita illa deprehendit . Praeterea

liber Pontificalis ia vita S. GBLASII ita habet : Fecit etiam fi? SACRA-MFNTORVM praefationes , (3 orationes cauto fermone , & epiflolot fidei

elimato fermone multas Ita quoque exhibent veteres catalogi antiquiorum

Pontificum a Boliindianis fbciis ( Tom. /. Apr.pag. XXXIV. ) , & a BLAN-CHINIO in prolegomenis ad IV. ANASTASIl tomum editi, in qui-

bus tamen detft vox orationes . Vt ut eft , GBLASIVM aliquem Sa-

cramentorum librum edidide antiquitas credidit . IOHANNRS nempeDiaconus in vita S.GREGOR 1 I M. ( lib. Il.cap. 17. )ait: .W&fGELA-SlANVM Codicem de Mijftrnm Solemniis , multaJobtrahens ,

pattci conver-

tens , nonnulla vero Juperadiicieus,pro exponendis Evange/icit legionibus in

unius libri volumine coirffivit . Id etiam titulos prodit Gregari.tuo Sacra-

mentario in vetere Rivipul/enfis Monafierii Codice praefixus : Incipit liber

Sacramentorum editus a S GELAS '0 Pipi Romano, emend itus , & bre-

viatus a Brdto GREGOR IO Popa Sedis Apoflolicae , Praeterea AuAorChronici Centnlsnjis apud DACHERIVM ( Spicii. T- IV. p. 485.), hbrot

Sacrarii ,qui mtmtlerio altaris (in eo coenobio), defervtmtt , enumerans

M’(falct Gregorianos ires j AI’filem Gregomnum £*f Gelalianum moder-

nis temporibus ab ALBINO oidiuaSum , unum .... Mijfilcs GELASiA-NOS XIX- percenfet.

XVI. Ar quilnam hic eft Gelafnnus Sacramentorum Codex ? lobtn-

nes MORINVS in appendice MSS. ad Commentarium depoenitentia Pa-

rtfvs a MDCL 1 . (/>*,;. 51. ), in Petavianum Codicem vetulnlTimum , qui

in G illiis quidem exaratus luerit, fed Gela/imnm Sacratnentarium , non-

nullis tamen in locis interpolatum, contineret, fe forte incidilie narra-

verat. Hunc deinde tam egregium Codicem, quod iu Bibli ithccam Re-

ginae Sv-comm t' an didet, natius Card. 7 HOMASIVS qu.im a. MiXJ-LXXX illud ederet, ejus antiquitatem gravidini» un Ibiet argumentis

confirmavit, ae multa propofuit, q nae ( quod non MORINVi modo,fed & Card. BONA hb. II Rer. Litnrg c ‘p. V. coniecerat ) GeU/iannm

in ro iupercfl- Sacrameniarium , pofteriore ramen aevo • quemadmodumdixi, nonnullis in locis autftum iuaderent . Suadr emmvero non BAS-NAGIO quidem , qui iu annalibus Mitico-Ecc/t/i ijhcis Saeculi X. illud

opus e<re Cthiniona audacia pronunciat ; fed tatnen doAidimis viri fua-

fir 1 MABILLONIO, SALAE, BALLER I N IIS ; nec didentium ab his

GR ANCOLASIVS

(

4 mc. Linrg. p 411.),& MVRATOR 1 VS. licet

{ilura a GeUjiano aevo alteua , atque ad Gallicam quampiam Eccleiiam

ijpcdaa-

in Pcu.lino Co-di«e iBTunt-jm ,

dii imcrfoitum

Digitized by Google

3 ' Gct<criiDum

4. privata IUI.

46 LIBERI.foedantia additamenta in eo perviderint: quin ipfe GtniSefmnt CAVE,quamquam beterodoxus , GELASIO illud non dubitavit adfcriberc. Poft

THOMASIVM (nt nunc de MVRATORIO fileam ) , hocee Sacra»mentarium ASbEMANVS {Codtc. Liturg.Hb. IV. p. 1. ) , recudit.

XV. S. GREGORIVS , ut ab IOHANNE Diacono paullo anteaandivimus , Gelafianum Sacramentarium breviorem , & concinniorem in

formam redegit . Heinc Gregorianum Saeramentarium , qnod GeUfianumfere abolevit. Illini exemplum ad CAROLVM M. HADRIANVS I.

mifit , ut epiftola LXXX 11 CoeL Cato/ini nos docet . De Saeramentar o vero t

inquit in ea HADRIANVS, j Sanffo PraedeceJ^re ttoflrt Detfluo GRB-GORIO Papa difpofito , jampridem PAVLLVS Grammaticus es nobis eampro vobis petiit , &fecundam Sandae noftrac Eccle/iae tradisimem per IO-HANNEM Monachum , atque Abbatem civitatis Ravennatium veftrat Regtli

emi/imus Excellentiae

.

Plores Gregoriani , feu ut AMALARIVS (/. ///.

cap. 40- , appellati Gregorixlit Sacramentarii Codices exrtant,quos in-

dicant MENARDVS O praef.f Rtrus le BRVN ( T. II. d,/f. II

GEORGIVS ( T.U.dtf lI.n.s-p-CLX.') , & MVRATORI^in dif-

fertatione Liturgiae Romanae veteri a fe praemiffa : quibus addendus Ve-

ronenRs Capituli Codex labente faeculn X. perferiptus. Si a dodlilluno

March. Scipione MAFFEIO memoratus ( pag. gt. Opttfcul. Ecclef.

.

Poft

PAMELIVM , de quo mox , prodiit ex Vaticano Codice hocce Sacra-

mentarium a. MDXCIII. Runae inter opera S. GREGORII ftndio An-

geli ROCCHAE , qui anno deinde MDXCVI. illud etiam fcholiis il-

luftratum feorfum cum indice in vitam ipfms S. GREGORII a IOHAN.NB diacono feripram , itemque tabulis donationum ab eodem S. Ponti-

fice Sandlis PETRO & PAVLLO dicatis ibidem vulgavit . Verum x.

MDCXLII. novam bujus Sacramentarii editionem dodliflimus Hogo ME-NARDVS Bcnediftinus Monachus ad vetuftum S. ELIGI I Codicem exa-

<Sum , atque eruditiflimis adnotationibns locupletatum Partfiit dedit in 4.

Nec tamen pnrum putum Sacramentarium Gregoriartum habuimus,licet MB-NARDI codex, ut GEORGIVS ( p. CLIX- ) oftendit , Vaticano ROC-CHAE exemplo vetuftior eflet

;quin etiam THOMASIVS harum re-

rum fcientiflimus Pamchanum exemplar Aienardiano pracftantius habebat

.

Vtinamvero quod in ejus vita T. XXVI. diarii Litteratorum hominumItalia leaimos 13.), vir fummus praeftitiflet ! Nimirum aliam ipfe

ad vetuftifTimos Codices caftigatam ejtifdem Sacramentarii editionem fufee-

perat . Quamobrem non lolum Pnmc/innum exemplar cum perantiquo

Otbobtuiano Codice contulerat , fed etiam quum apud LAMBECIVM(BibL Caej. 7*. Il.pog. aglb.fq.')

,

legiflet , in ea Bibliotheca ipltim illum

Codicem, quem CAROLO M. ,nt fupra indicavimus, HADRIANVS I.

miferat , adfervari , eum quoque coniulendum curaverat . Benedtfftni S.

GREGORII editores MENARDI exemplum a. MDCCV. recuderunt

.

Sed MVRATORIVS Sacramentarium uoftrum ex Othoboniano Codice

felicius expredk.

XVII. Praerer haec Sacramentaria publico veluti Romanae Eeclefiae

ufu confecrata alia privatorum hominum ftudiom protrufit . Supra ab

audore C ronici CentuUn/is adeepintos, Mtfaltm Gregorianam , & Gela-

fianum modernis temporibus ob ALBINO ( quem ALCVINVM partun

appel-

Digitized by Google

C A P V T III. 47appellant ) ordinatum . MBRATVS Mifftlem nnum ex utroque ALBINIcura confedum fuiffe interpretatur. M1CROLOGVS («p. VI.de Ecclef.

olfcrvot. ) > aliqna oblcnrucn hunc locum luce perfundit, dum ait:ytc/>idem ALBlNVo i» Sinda Ecc/efia non contemnendum opus . Ntm Grego-rianas orastones in Hiris Sacramentorum collegiffe adferitur

, puteis aliis adje.

ftis i fntu tamen fui obelo notandae effit indicavit : deinde altat orationes ,

five Praefationes , ttfi non Gregorianas ( Gelafianas explico ) , Ecchfia-ftteae tomen celebritati iion at collegit

.

Alii quoque Romanos Sacramento,rum libro» ad fuos, fuaramque Ecclefiarum quiqne mores adeommoda-runt. Heinc duo Sacraroentornm Codices , alter aRODRADO, alteraGRIMOLDO Abbate nono faeculo Icripti , de quibas in praefatione adGregtnatum librum Sacrameotorum MENARDVS ernditiflime diflerit

.

Sed privata ifthaec Sacramentaria innuifle fatis fit.

XVI II. Quos ha&enus percenfuimus , Liturgicos libros a<3a Mtt-

renfii XII. Saeculo feripta fere omnes indicant his verbis: Sunt etiam beicMtQalcs libri quinque j ex bis tres plemur fcnpti funi j quartus vero bibetGr aditale cum orationibus

, futnilus tomen orationes habet f huneque in Mu.renfi Bibliotheca etiamnum exftare monet P. Leodrgariut MAYER ejusCoenobii Monachus Explicat. Cerem. Ecclefi p. to6 ), (3 duo lefhnnarti ;

unus cum lefhontbtts babet & Evangelia. EU& Evaugeltcut liber, & qua",tuor gradualia : ex bis unum mufice notatum e

fi . Et duo libri cum verpbttsoffertoriorum ; ex bis unus mufice notatus eft . Et Ires Atuipionarii i ex ani*bus unus mufice notatus eft . Et decem Sequentionarii j ex bis bibent tres ver-fui eft! notiorum ; unus etiam mufice notatus e/i

.

Heic tamen praeter librosa nobis recenlos duo occurrunt

,qui in Jllurenfi Eeclefia a ceteris fejun-

fli erant > liber fcilicet cum verfibus offertoriorum , qui in Antiphonariispaflim legebantur, & liber orationes continens. Equidem P. de RVBEISiu diff. de facr. Ftrojul. Rtnb. ( p. 105.), volumen hocce orationum idem

,

quod Sacramemarium habuit i in quo Prarfattones etiam , (3 Cmortem ,

ahajque PRECES deferibi confuevtf/e nullum dubium. Mihi tamen licear aviro ClarifTinio difTcntire . Duui io hoc iptn indiculo Gridualc com ORA-TIONIBVS memoratur, ecqnis orationum nomine Praefationes , Ctntnem,aliafque heces, verbo Sacrumemorutn librum interpretetur ? Orationum utiquenomine nonnifi quas alio Ecclefiattico vocabulo C-Hedat dicimus

, pre.ces heic intelligendar vel ipfa earum cum Graditali coujtinflio nos ad.monet. Iraque 8c in altero loco unum video librum, cui orationes, feucolletfae ad Millam legendae inferiptae erunt. Equidem Icio hujufmodilibros, qui colleftas continebant , ad horas plerumque fpeflafle Cano-nicas i led quum Murenfis hic liber Mtffahs dicatur , eolleflas non ad Ca-nomearum horarum officiam , fed ad Miflam pertineutes necefl» heic eft

indicari ( 1 ).

XIX. Paene

(1 ) Contra vero aliud omnino abOretionibus, feu CollsOt drfignare tihlvidentur duo PRECARDI, quorummeminit indirulue Tam fnoe Ecclefiae

Vcxtiiu editus e Vtlttojtnfit tyyographio

f T Vt[f op-ris inferipti : Wemorleperfirtirc oli’ Tfforio *TC. P V. pogHoc quidem nomine doilus Editoridem figniFcaei c >niecit ,

quod libri

ab Orttionibui tettribut ia alii* Tarvl-•

, fui>'

Brevi, iiKticir»-

rxm hadtpui Ii-

brofum ex A&i-bui MucvnGbmtctrniio

duobm «meruaddirit lib-is, al-

t. ro vei fu, 0(.

fertj.iucnmj

rrlledai «Iterocontuicntc

Digitized by Google

D’p-yck«

48 LIBER I.

XIX. Paene oblitus fueram, hujus paragraphi initio me diptycho-

rum reparatis interdum tabulis infcriptorum mcminifle . Quid ea fue-

rint, ubi de Graecorum Litnrgicis libris atftom eft , paucis indicavi . So-lum hcic addo latini moris exempla. In interioribus tabulis celebris Bri-

xiani diptychi ad illuftrem Birbi/oniam familiam pertinentis,

quod e*Confulari Eccleflafticum evaiit , legere eft Sacrofaudli Canonis Miflae

rituales formulas , inter quas ea praecipua legitur OFFER IMVS ,

Santftorum nomina, invocationes, & multas, quae ad MEMENTO cmnvivorum , tum eorum etiam , qui mortui funt , fiebant, indicationes .

Confer GORIVM ( T. /. The/. dtptycb. p. aoo. ) . In averia quoque Leo-

dtenfis diptychi, quod WILTHEMI VS Vir do&illimus illuftravit,parte

liaeas fu me univerfim quadragintaduas confpicimus , eam Canonis par-

tem continentes , quam vulgo Communicantes appellamus , fed alia for-

mula, quam Romana feu veteri, leu nova. Vide eutndem WILTHE-MIVM apud Goritiir. ( /. c. p. 50. ) . Ex diptycho quoque Ambianen/is Ec-

clefiae, quod a. MCXX. exaratum fuifle CbnfUunus SALIG monet (dediptycb. cap. XX. §. 27. ) , idem conflat, quod ad defundlorum fpedatcom.memorationem.

•SSm^ST XX. Ut tandem ab hoc me argumento expediam , adnotandae funt

rom"«Ti«<iio»« horum omnium librorum , quae haaettus typis prodierunt , colleftiones .

Omnium. prima Iaeobum PAMELIVM audorcm habuit. Hic operis ti-

tulus.,, Liturgia Lilinorum, Jacobi PAMELII .... duobus tomis digtfta :

„ quorum prior ritum facrificii Midae continet, a D. N. Jefo Chrifto,

„ ejufquc Apoftolis, ac aliis vetuftioribus Lasinae Ecclefiae Patribus ob-

,, fervatum cum AMBROSIANIS Mifla , ColleVIis, Praefationibus, ac

,, Mifla Mqfaraha olim in Htjpaniis uflrata . Pofterior vero D. HIB-,, RONYMI Comitem, five Levitonarium , D. GREGOR1I Papae An-

„ tipbonarium, & epifdem , ac GRIMOLD1 , & ALCVINI Abbatum„ Sacramentorum libros , e quibns vetus ordo Miflae Romanae coucin-

„ natus eft, cum vetuftiflimis quibuidam Praefationibus Coloniae Agrippi-

„ nae apud Geminum Cileuium , & heredes fi^uentchos MDLXXI.,, MenfeAugufto 4. Iterum ibidem MDCIX. per Aruoldum g^uenfneUum , ac tertio

Ll PENIO tette in Bibhoth. Reih Theologica MDCLXXVI. Pofl hanc

colleUionem ea doVlorum virorum calculo probatiflima eft,quam Card.

lofcpb Maria THOMAS1VS Romae vulgavit hoc titulo : Codices Sacra-

mentorum nongentis annis vesufiiores, quorum primus eji Ecclefiae Romanae,

reliqui Gallicanae , typis Angeli Bernabd MDCLXXX- 4. Primus ille

Gelafianum Sacramentarium eft ires in libros tributum , ceteri Miflale_»

Gothicum, Francorum , d Gallicanum vius , Ab hac porro non difiungenda

THOMASIANA colletflio altera, quae praenotatur: Antiqui libri Ais/fis-

rum Rom. Ecclefiae , idcft Antiphouarios S. GRLGOR1J M., Comes ab

ALBINO ex CAROL1 M. praecepto emendatus. Alii ledionarii . Es Ca-

pitulare Evangeliorum. Omnta ex AlSS. vel primum edita, vel emendata Ro-mae

finis monumentis appellati . Atqui nifi

admodum fallor, hcic ego BVRCHAR.V I Colletlionem video, quae in Ec-(lcfiatum Biblioti.cw» paflim exflsbat

.

Ex BVRCHARDO enim quemadmo-dum BROCCARDVM ,

ita & PRE-CI A RDVM ab imperito Scriptor* fa-

ctum,quii aot videat f

kDigitized by Google

C A P V T III. 49mae MDCXCI. 4. Verum ampliflima Liturgicorum latinorum librorumeolledio a Cl. Ludruie» ANTONIO MVRATORIO Veneiiit prodiit

MDCCXLVIII. typis bb. Baptiflae Pi/qua/i duobus tomis in f. Ea infcri-

bitor : Liturgia Romana vetus tria Saerame 11taria compleflent

,

LEON I A-NVM Jcilicct , GELASIANVM , £3 antiquam GREGORIANVM ,

edente Ludovico Antonio MVRATORIO .... qui £3 rpf.im cum altarum

gentium Liturgiit contulit ai confirmandam prae ceteris Catholicae Ecdefiae

doflrinam. Denique accedunt Miffile Gothicum > Miffile Francorum , duo

Gallicana , £3 duo omnium vetufh/fimi Ecc 'efixe Rituales libri , Huic otiliC

limae colledioni praemiffa ab editore eft infigitis de rebus Liturgicis dif-

iertatio , de qua vide quae dida a me funt(_

7*. I. biti. Uner. Ital. hh. L

caf.Orp. 59-feli- ) •

$• II.

Ceteri Romanae Eccle/iac libri Liturgici

.

I. A Ntiquior aetas, nt vidimus» quatuor potiflimum libros ad Mif-

rV fam adhibuit » Anttphonartum , feu Graditale, leflionarittm , Euan-gelium, librum Sacramentorum . ProcefTu temporis nova MifTalium librorumdifiributio inveda eft. Etenim in RICVLFI He/enen/is Epifcopi tefia-

mento, quod fuperiore pxragrapho laudavimus, legere eft : unum quoque

Miffale • £3 Icfltonartum in uno volumine, alium vero Miffale cum Aniipho-

mirio in uno volumine

.

In catalogo autem codicum, qui fiib FOLMAROAbbate ( obiit is A. MXLI1I. pridie idus Maii) in Monaflerio VVeif-

fenbnrgenft exftabanr , numerantur Miffales cum Epiflolit , £3 Gradu ilibus

,

(3 Evapg. VIII. Miffales Jpeciahter cum orationibus , Vl.£3feptimus cumGra-duahbus , £3 Seqnentiafi , £*? Bapltfma/i , £3 commendatione aittm te , qui fuit

ADALHARDI. Recolantur heie etiam Miffales , quos in Adis Mn-renfibus percenfos vidimus .

II. Praecipue tamen nono ipfo faecnlo Miffalia plenaria > feu ut ia

iifdem Adis Murenjibus dicuntur ,pleniter feripta

,

obtinuerunt, ea fcili-

cet , in quibus quaecumqne in Miffis privatim celebrandis legenda fingulis

diebus praeferibebantur, omnino continerentur . In antiquiffima Syno-dali admonitione, quae LEONI IV. fummum a. DCCCXLVII. Ponti-

ficatum indepto tribuitur, atque inter ejus epiftolas proflat in Labicana

Conciliorum editione, flatntum fuit, ut Miffale PLEN ARIVM , kflio.

narium £3 Antipbonarium unufqnifque habeat

;

quae RATHERIVS Vero-

nenfis Epifcopus faecnlo feqncnte in fuam Synodicain epiflolam tranftu-

lit . In veteri Inqutfitionc libris REGINON I S de Ecc/t/tailicis dijciphntt

praepofita , de perquirendis ab Eptfiopts in Ecclcjiarttm vifitatione , hi inter ce-

tera perquirere debebant : St Mtffalem plenarium , Leflionarittm , £3 Anti-

phouarium ( presbyter ) habeat . Nam fine his Mijfa perfefla non celebratur.

At, inqnies, fi omnia ad rei divinae celebrationem neceffaria Miffale..

plenarium compledebatur , quid praeterea Leflionario , anr antiphonario

opus? Nempe non heic de quacumque Miffa agitur , fed de Miffis fo-

lemniter celebrandis, in quibus faltem a Miniflro & epiffola legebatur

,

& Pfitlmi cum Sacerdote cantabantur. Nara in eadem htqutfiiitne Qwm. a6.).

Tcmus I. S Epifco-

N«v» IfbrunmtUmriiceraHL»Icite,

.

In bii MidiA.p leniri.

Digitized by Google

;o LIBERI.Epileopns inquirere jubetur , fi Presbyter Cltricnm Libeat, qui legat epiilo-

lam , ve! ledtonem , £3 qui ad Mtffaem refpondeat , (3 ctm e» Pfalmot can-

tet

.

In laudata quoque LEONIS IV- Synodali admonitione praecipitur,

ut omnis Presbyter ClericumJ'reum habeat , ve!fchoUrtm,qui epitlohm , aut

kftiaaem legar , ei ad MiJJtm refpondeat , £3 eum quo PJalmos cantet

.

Ha-bes ergo , cur Leflion irtum (3 Aniipbonanum praeter MiQale plenarium

praelcribercrur > hoc fcilicet Sacerdoti fatis erat > fed duo illa a Mini-ftro adhibebantur . Sed paullatim eo deventum eft , ut in ipfis Miffarumfolemniis cum Diaconi , Subdiaconi , & Clericorum Minifterio celebra-

1 tis uno eodemque Mifftli Diaconus ad Bvangelium decantandum , adlegendas epiftolas Subdiaconus > Sacerdos ad cetera perfolvenda uteretur

.

Id DESIDERIVS Abbas primum Cijinenfis

,

poftea fummus Pontifex ,

quum minos decere arbitraretur. Coenobio fuo libros Liturgicos magnisfumptibns comparavit ex veteri more diflindos. Rem narrat LEO Ojtien-

Jit in Chronico C ifftienfi ( lib. III. cap. 10. ) , his verbis : Librum quoque

Eptflohrum ad .Miffsm deferibi faciens , tabulis , aurea una , altera vero ar-

gentea deerravit . Codicem etiam Regulae Beati BENEDICTI pulcro nimit

opere deintut comptam , aforit argento veilivit : finubter fecit de Sacrnmen-

tariis Altaris, uno, (3 altero, £3 duobus nihilominus Evvigeliis , £3 Epi/io-

Urio uno . Nam nfiine ad illud tempus in Plenario Mi/fili tam Evtugelia,

quam Epiftolae tegebantur,quod quam effet tunc inhonorum , modo fatis adver-

titur

.

Nos aliis hodie moribus vivimus. Diverfis enim ejufdem Miflalis

Plenarii editis exemplis > quorum alterum Sacerdoti , alterum Miuiftris

paratur » Sacra folemnia peragimus . Chorus tamen libris faepe pro ca-

nendarum rerum diverfitate diftindis utitur:qua de re alibi . Ad Ple-

narium Miflfale redeo.

ABaaa horom III- Miflalis Plenarii, omnia fcilicet complementis, quae in facris

Mis. «xempta. conhciendis myfteriis cum a Sacerdote , tum a Miuiftris , 8c a Chorodicuntur , autiquiflimum Codicem heic in ditifTtma Angelica Bibliotheca

fervari teftis eft MERATIVS in Notis ad GAVANTVM(_T. I. pig. $.

Ven.edit.'). Alium in Vaticana Bibliotheca ntm. 4770. praenotatum GEOR-GIVS memorat (/> ig. CLXX. ) . InTbefturo quoque Londinenfit Ecclcfiae

fub faeculi XIII. finem plura fervabantur MtfTalia, quae in MonifticoAu-

glicauo QT. III. pig. 311. feq. ) recenlentur. In his Mifile PLENA-R 1 7M notatum i £3 praemijis Kalendirio , Kyrie , Gloria , £3 Seqientiit •

Quamquam quid haec commemoro ? Omnia fere Miifalia poft XI. aut

XII. laeculum feripta plenaria funr. Horum exempla non piuca in Ve-

netis ,Bmonienlibus , Florentinis Q 1 ) , Rtimanit ( 2 } Bibliothecis ipfe-

met

( t ) Aliquot ex Florentinis Mif-

filibus MSS. indicavi Tom.J. bifl. Litttr.

Jtot. ( pog. jt Jtq ) qno loco de nonnul-lis Miflalibut AI illam exhibent'bus pro

aniao.de quo dubitatur d.fputavitQuam.

quam de ea quaeftione, an Ecclefla

pro damnatis animabus preces um.quam , ac facrificia obtulerit

,uberius

difierui ia meis ad PETAV11 Librum

lll.de /IngeUt taf.Vlll

.

adnotationbus.

C * ) Inter Romanot hodiernas Bi-

bliothecas lingularem (ibi locum vin-

dicat ampJifCma,& lefliflima librorum

fupc!lex,qua Emin.'Marini MAREF'VS-CHlVs fuas aedes ornavit . Heic enimvtro perelegans membraneum MifTalc

fttui.dutn tonjuttndinem Coriae RemanatXV faceulo exaratum videre mihi li-

cuit.

/

Digitized by Google

C A P V T I I I. JImet vidi . Duos quoque in Bibhotbeca Piftoricnfe ejulmodi Codice* me-moravi alterum C?'540> ante ann > MCCCXVII. defcriptum, quod io

aedibus , ut ajunt , Sapientiae exftat , alterum ( p. 20. ) in Canonico-rum archivo fervatum , de quo haec ibi : „ Mifllile Catis vetuftum fub

,, finem mutilum. Inter alias Miflas hae tres in eo leguntur, Al’ff\Coro.

„ one Domini , Aliffd pro temptationibus inimicorum , (3 cogitationibus cordis , x„ ac Mida contra judices male agentes. In fello vero Nivit loco libri Sa-

„ pientiae haec ledtio praefcribitur : ISas eaftroium in excel/it , in fitma-

„ mento ceti refplendent,fpeties ctli , gloria poliarum, mundum illuminat er.

„ celfus Dominus . In verbis Domini Santti flabunt ad judicium , (3 non do-

„ f.cient in vigiliis fuit . yije arcum , C3 benedic , qui fecit illum : valde

„ fpeciofus eft tn fplendore fuo. Giravit cetum in circuitu fuo gloriefue . Ala.

„ uus excel/i apcrutcruitt illum imperio Juo : acceleravit nives > £3 accelera

t

„ corufcationes emittere judicii fui. Sed tria adhuc in eo funt animadver-

„ fione diguidima , quae in Canone Mjfte reperi . Nam ad Communi.

,, cantes poft Sandorum COSMAE & DAMIANI nomina pergit Co-„ dea : Zenoni (3 Sicbo/ai (3 omnium Santtorum tuorum , nec non £3 illo.

„ rttm Martyrum, quorum hodie folempnilatis in conjpettu glorie lue celebratur

,, triumphus,quorum meritis £3c. Praeterea peculiare aliud Communicantes

„ ibi notatur : Communicantes , £3 dtem SacrattJJimum celebrantes, quo Do-

„ minus Nofter fefus Christus pro nobis eft traditus, fed £3 memoriam ....

,, Tandem ad memento £ ot omittam Regis noftri mentionem fieri paullo

„ antea pofl ea verba Amittite noftri'), haec adcednnt praeter noftrttni

,, morem ad illud nota devotio . Mibt quoque indigno peccatori famulo tno

,, propitius efti dignare , £3 cum bis omnibus me a emittis munda ddittit ,

,, pro quibas £3c. ,, Sed fefti diei , quo nivis miraculum contigit « iniefla

heic mentio aliud membraneum Miflale in memoriam mihi revocat fae-

culo XV. exaratum, quod a. MDCCLXVII. Auximi vidi apud Clariis.

Canonicum Lucam FANCIVLLI. In eo quoque de hoc miraculo Mida ,

fed a Pijhrienji admodum diverfa praefcribitur ( 3 ).S 2 IV.

cuit, iu quo Miflae pro anima de qua

dubitatur nullum veltigium . Codice*

nofle,ubi ea defideratur , magni in-

tere!! . Uno faeculo antiquior CodexMiiTali* e!l fecundum eonfueludiuem Cu-riae Romanae

,quem SALA £ Tom.ll.

Aer. LOA’ Liturg.p. jj<. ) in ampiifli-

tna C ASANATENSI PP. Tftmiuictno-

run Bibliotheca fervari tclHtur .

£ 3 ) En illam,quam tunc exferi-

pii memor,quanta de fello ilio die

contemptione TILLEMONTIVS &B.AILIETVS loquantur

,Codici* orto-

graphia fervat! .

„ In SaaQe Marie Nivil ad MilTam

„ Introytut .

„ Placuit divine providentie egre»

3, giam Urbem Matri* fue habitaculo

,,decorare, ut dum a populo frequen-

„ ter£yfr ^veneretur in terri», opem fu*

„ intercellioni* de ccli* gaudeant ad-

„ venifle . P*. Contra naturam tem.

,,pori* aer nimia frigori* congelatio-

,, ne conflringitur , ut Iiyn.bre defu-

„ per fufo miraculo pariter

&

algo.

„ tcm miniflraret . Gloria . Oratio. „„ Deu* qui hedierna die ad dcclaran.

„ dam gloriam Beate Marie femper

„ Virgini* genitrici* tue per defeen-

,, fum nivis in eilivi* caloribus locum,

„ in quo hedificarent ei templum, di-

„ gnatus es demonllrare, tribue que-

„ fumuc,ut ejus obfequiis infidciite*

,, refrigerati ellu concupifceniie can-dor*

Digitized by Google

Ediiionei totaPiiium MlITIitreformationem

s2 LIBERI.fV. Ad editos tandem Romanae Ecclefiae Miflales libros devenia-

mus. Ac primum aliquot,quae Pianxm reformationem praecefTernnt ,

editiones vel a tne infpedas, vel ab aliis memorata, ordine Chronolo-gico numeremus.MCCCCI-XXVII. Poft Kalendarium incipit ordo Miffihsjecundum co*.

fuetudinem Cunae Romanae. In altera extremae paginae columna ( fi bgu-

lae enim paginae duas vcluti in columnas tribuuntur) legere elt : Sub

fdtctffino Ferdinando Rege indite N-ap. opus hoc factum intpreffum di per

Mathiam MORAVVM. Emendxlumque diHgentijfime per Rchgiofos fratres

Sanfie Marie Nove. Anno. MGGGCLXXVII- Hujus editionis» in quaMifTa illa exftat pro animi, de qua dubitatur in MS. Mercfufcbieno Codice

ut dixi, haud exferipta , nitidillimuin exemplum vidi in membranis. Iu

eo autem poli nuper exferipta verba manu exarata legebatur MilTa hu-

jufmodi in Sauliae Annae.Oratio

.

„ T'\ Ens,qui beatam Annam marrem tnae genitricis fieri voluifti >

„ LJ praefta quaefumus , ut apud te meritis utriulque Matris , & filiae

„ regna coeleflia confequamur. Qui vivis

.

Se-

dore dealbemur. Qui vivit . TfiQola „ que exprefli more quadratario . ir. Ita

„ Ab initio , & ante fecula &c. Re. „ Virgo more miroedifica not io giro

„ ( fcilicet require ) i*fr» in Mijfo te- „ quadro lapide porfirico cum candore

lito Or. Requirente» locum mox „ niveo ^f. ad te alma Virgo Mater

,, Papa Liberius folTorium letus acci- „ fufpiremus inceflanter, not commen-

„ pient, ficut nix defignaverat, propriis „ da condignanter Chrifto filio tuo .

j, manibut terram cepit effodere . Im- „ Amen . Ptotgcliam Loqucnte Jefu ad

,, menfi igitur miraculi tam Pontifex, „ turbas &c. Offer, illuftris vero *Jo-

„ quam Curia,quam Clerus & popu- ,, bonnet patricius propter ea

,que (ibi

„ lus admiratione dicentes benedi*,, St uxori fue fuerant revelata, om-

i, OusDcus. f. Omnipotenti Deo im- „ nia,que habebant

,beate Marie con.

,, menfat gratias perfolvere nos opor- „ ferentes ipfam venerabilem bafilicam

,, tet, quod cum fumus omnium me- „ fecerunt iieredem ,allcluja .

,, ritorum fublimatione privati , ad fpi- Secrete.

,, rituale fus genitricis Marie obfe- „ Illius Domine Deus immaculate

„ quium dignatus cfl deputare • „ „ hoftie percipiamus tlfcflum ,quae

., Sequentio . „ de illibata Virgine Maria, cuju»

„ Ad honorem Matris Dei, que eft „ hodie feOa celebremus , in ara Cru-

„ falus noftre fpei , in hac hora nunc ,, cis pro totius mundi redemptione

„ dici hymnum demus dulciter. $r. Ve- „ fe votuit humiliter y molari .Qui

„ re Mater veneranda, fuper nivem de- „ tecum &c. Communio . Quam perfe-

„ albanda , invocanda .collaudanda ei- „ ftam bafilicam idem Liberiut Pap*

,, tanda humiliter, Ecct fibi Virgo „ in honore Dei & beatilfime genitri-

,, clemens,

in hac die mire fplendcns „ cis Mar‘t confecravit, allcluja. Pf.

,, templum jam fieri volens intra Urbis „ Communio .

,. menia f. miro modo , & flupendo „ Supplices te rogamus omnipotens

,, contra tempus peragendo folum edis „ Deus ut gloriofifiime Marie genitri-

,, delibando nive candidifiima R. affuit „ ci« FiliiDoraiui nollri Jefu Cl/rifii fa-

,, in vifu virgo Sacerdoti fummo vi- „ cra mifieria, & mira benefitia ejus

„ ro ;tu , inquit ,

cum toto Clero una „ interveniente merito & prefidio ab

„ cum patricio 'jr. rem mirandam pa- „| hofiibus liberi, & ccleilibuf apti eflie

„ tefeci. Vade , vide; ego gei : Fuifica „ ralearaut &c, „

f*

Digitized by Google

C A P V T III. 53SecreU .

» C Uper has hoftias onaefumus omnipotens Deos , qoae in memo-» 1 1 riam bearilli nae Amie Marris gloriole ( genitricis ) Unigeniti

» filii tui Domini NoHri J-fu Cbri/ti conlecrautnr , tuam infunde be-

„ nedidionem. Per enmdem .

Poffcynmunio .

,, QUmpta Sacramenta qoaefutnus Domine , intercedente beatilliraa

» Cj Anni Matre gloriolae genitricis Unigeniti tui , nos ab hottium

» defendant formidine, & aeternae mortis amaritudine . Per Chriftum.MCCCCLXXVIII. M-dtolmi, excudente Antonio ZAROTTQ fol.

MCGCGLXXX. MBRATVS ia indice

MCCCCLXXXII. Atnpo/i.MGCCGLXXXIII. Norimbergae.

MGCCCLXXXIV. ibidem typis Georgii STVCHS 4. St Venetiit

apud Georgium AR 1VABENVM & Pagnninum de PAGANINIS fol.

MifTalis hoc anno Pnpme editi meminit Bibliotheca Colbertmn .

MCCGCXC. Venetiit .

MCCCCXCII. Brixiae : ex Biblioth. Colbert.

MCGGCXC 1 II. Venetiit

.

MERAT.MCCCCXCIV. Venetiit per Philippum de Pincit fol. Exflat in Cuti.

Bibi Cippon. p. 41 3.

MCCGCXC VIII. ibid. ex Biblioth. Tel/erianat indice .

MCCCCXC 1X. Bambergae i item Venetiit 4. de hoc vide SALAMC 7*. ili p. 87. )MD. Venetiit 4.MDI. Venetiit apnd Bomtttm LOCATELLVM 8.; item apnd Luem

Antonium de GIVNTA 8. 5 item Lugduni, ex Bibliotheca Co/beriina .

MDV Lugduni apud Sttpbmum BALAND fol.

MOX 1. Venetiit . Vide SALAM ( T. Ul p. 359- )MDXV. Venetiit per Gregerittm de GREGORIIS4. item apnd IVN-

TAS. 4.

MDXX. Venetiit apud IVNTAS.MDXXI. Venetiit in aedibus Lucte Antonii de GIVNTA fol.. St ibi-

dem per Jneobum de LBVCHO 4.

MDXXII. Venetiit ibid. 4.

MDXXXV. Venetiit in officina Petri LIECHTBNSTEIN 4.

MDXL. Venetiit apud heredes Lucae Antonii GIVNTA 4.

MDXLI ibidem apud cofdem 8.

MDXLII. & MDCXL 1 II. per Hieronymum SCOTVM fol.

MDL Lugduni apnd Gttbelmum ROVILLIUM. 4.

MDLIV. Venetiit ex libraria officina a Sereni 4.

MDLV 1. Venetiit apud heredes Petri RABANI

.

MDLVIII. Venetiit apud IVNTAS fol. i ibid. apud Petrum BOSEL-LVM fol.

MDLIX- Lugduni in 4. Item Venetiit,

MDLX Venetiit.

MDLXI 1 I. Venetiit apud IVNTAS . In tribus hifce poftremis Vent-

tit MiflaJibus leguntur peculiares Praefationes in feflis San&orum Job.

Bipt.

Digitized by Google(

S4 LIBERI.B-ft. Rodi Augnftini , Hieronymi , & Franvfci , itnmo in hoc a. MDLXIII.p. i 20. praeterea extat Praefatio de feptem Spiritibus aManuLus antertreuum DA. Vide SALAM C T. III. p. 334 )MDLXIV. Venetiis apud Joaunem VARISCVM .

MDLXV. Venetiis apud Hieronymum SCOTVM fblHeronr tiio pit- V. Tandem a MDLXX. prodiit MifTalc Romanum a S. PIO. V. re-

"mUibtoS!formatum • Editum autem eft eo anno Romae tum in fol. apud heredes

feri Bsrtho/omiei FALETTI tum in fol. quae editio in membranis exttafe inlnculentiflima Emin. MAREFVSCH 1 I Bibliotheca, tum in 4. prae-miflaS. Pontificis Conftitntione, quae XXIX. Jalii ea fuper re prodierat(4)Recufum vero faepius fuit, uti

MDLXX IV. Venetiis- Bibi. Colb.MDLXX V. Ibidem apud IVNCTAS. Motandum enimvero eft ge-

minam a 1 VNCTIS hoc anno Miflalis editionem curatam fuiffe, al-

teram illis , quos vulgo Gothicos dicimus , charaifleri^tis exlcriptam , al-

teram nitidis typorum formis txpreflam . Utramque vidi in Bibliothe-ca Collegii R mani. -

MDLXXVIII. Romae in aedibus Populi Romani 4.MDLXXXIV Venenis apud IVNCTAS 4.MDLXXXVII. Antuerpiae apud Chrtft.fhorum PLANTINVM4.MDLXXXVIII. Romse apud Dominicum BASAM f.

MDLXXXIX. Venetiis apua IVNCTAS 4.MDXCV I. Auiuetpiae exofiicina PDn innans f. Pari/iis apud Societ, ty-

pogr. 8., & Venetiis £ 5 )MD-

( 4 ) Inter alia, quae a RomanitMifTalis fub PIO V. Comtioribusemendata funt , ubi io Mifla Feriae

tertiae poft Dominicam tertiam Qua-dragefimae ia MATTHEI Evangeliolegebatur : in illo tempore rtfpieient Je-

Jus i» difcipnlot fuo 1 dixit iimoni Pe-tro: f peccarrrit in te frater tuut , exipfo MATTHrtEI textu rellitutut hic

Incus fuit in hunc modum : Dixit *]e-

fui difelpolii fuit , f peccaverit &c. Nu-gatur FEBRUNJVS dum ( T. II. pog.

ity. ) hanece corregionem Curiae A’o-

mance, cui vetus ilia Icfiio incommo.da adeideret

, artibus tribuit . Videquae hac de re difputavimus in Auti-ftbronio vindicato ( T. II. dij. IV. cap. 6.

n. it. pag. 164. feqq.

( j ) In Venetum hujus anni Mif-falem librum, aliofque oon abfimilea

,

qui eadem in urbe fequentibur snnisexierunt Decretum bujufmodi a S,

IndicN Congregatione latum fuit a.

MDU.

„ Nos Augufinui Valeriut S. Marti

„ de Verona , limron Sarlli Laurentii

„ in Lucina de Ttrranooui .Ilierorymut

„ Berntriut San&e Mariae fuper Mi-

„ nervam ytfculanat,Marianut fer-

to benediilus SS. Pttri , & Marcellini

,, de Camerino,

Poullui S- Cattiliat

„ Sfendrotut , Ftderlcut S. Mariae Au-

„ gelorum in Thermis tori ornatui ,

„ Coefar SS. PJerei ,Achillei Varo-

,, nini, Fraccifcut S. Crucis in Hieru-

„ Jalem de /itila , Pomptjmi S. ValH-

,, nae Arrigonins , Silniut S. Salvatoris

„ in Lauro Antonianus, Rohertut S.Ma-

„ rioe in Via Lellar/nir.us nuncupati Ti-

„ tuli S. R. E. Presb. Cardinales a S.D.

„ N. Clemfnte Divina Providentia Papa

,,VIII. Sanftaqne Sede Apoftolica fu.

„ per librorum permiflionc ,prohibi-

„ tione, expurgatione

, & impredione

„ in univerfa Republica Chrilliana fpe-

„ ciatiter deputati .„,, IJniverlis omnibus , & lingulis

,, Cliriilifidelious,

cujufcumque (U-

,, <“*>

Digitized by Google

MDXCVII.tuerpiite 4.

C A P V T III. 55Vcnetiis apud Nicolaum MISSLK1NVM f. , item Ah-

VI.

„ tus, gradus, ordinis, & conditio-

„ ais , aut praeeminendae , tam tn

,,Italia

,quam extra, & ubilibet exi-

„ flentibus, ad quos praefentes litte-

„ rae nollrae pervenerint, falu tem , &

,,finceram in Domino Catholicae fidei

,,integritatem

. „„ Significatum efl SanfVfT. D. N. non

„ fine gravi moleflia, quod nonnulli

„ Bibliopolae , ImprelTores , & Tvpo-

»» gr*ph> . Ii» loci, & muneris obliti ,

„ omnefque obedientiae , & modcltiae

„ limites praetergredi , MifTale Roma-

„ num imprimere, atque edere , &

„ pervulgare aufi funt,a Romana ejuf-

,, dem Miflalis editione diverfum,ac

„ plurimis in locis immutatum, ad-

„ verfus decreta, 5t ordinationes hu-

„ jus SanAae Apoflolicae Sedis,

ad

,,quam folam pertinet, quid in hoc

„ genere obfervandum fit praeferibe-

„ re. Nam quum piae memoriae Piut

,1 Papa V. MifTale Romanum ex decre-

„ to Sacri TrMentini Concilii reftitu-

,, tum Rcaot edendum curaflet,»0.

,, leni futuris incommodis providere

,

„ & hominum licentiam coercere,ut

„ idem Romanum MifTale incorruptum,

,, St a mendis ,erroribufque purga-

,, tum praefcrvarctur ,decrevit

, &,, ordinavit , eidem Miflali nihil un-

„ quam addendum,detrahendum

,aut

i, immutandum efle ,ipfis vero Im-

,, prefloribua nominatim difertis ver-

,, bis . & gravibus propoli tis poenis ,

„ prohibuit , ne MilTale imprimere au.

,, derent , nili impetrata a Commifla-

,, rio Apoftolico licentia, & collatio-

t, ne fa&a cum Miflali in urbe impref-

,, fo , & adteflatione adhibita, quod in.

,,ter fe codice» concordarent , neque

,, in ullo penitus difereparent,que-

„ madmodum in ejufdem Pii V. lit-

„ teris,quae in quovis Miflali ad Ver-

,, bum deferibuntur,plenius contine-

„ tur .Qu* omnia tam accurate

, &„ prudenter conflituta fatis tamno,, non fuerunt ad quorumdam Im-

„ prtflurum praefertim in ciyittcclror.

„ tiaram intolerabilem audaciam frae-

„ nandam, nam manum in mefienu,,

plane alienam per fummam temerita-

,, tem immittentes , in Miffili Koma-,, no ab eis impreflo ab annoMDXCVI.„ exclufi.e & publice edito, multa

,, pro fuo arbitrio addiderunt, detra-

„ xerunt, & immutarunt, in gravs

„ piorum fcandalum, Apoflolicae Se-

„ dis ofTenfionem, quin stiam & ia

„ fuorum Principum injuriam , a qui-

„ bus obtinuerunt, non ut quavis Mif-

n falia prout eis cullibuiflet , imprefla

„ divenderent,fed illa tantam

, quae

,, MilTale a Pio V. ex drereto Concil.

„ Trid. editum penitus , ut diftnnu„ efl, referrent, atque omni exparte

,, cum eo concnrd irent . Hanc igitur

„ Intpreflbrum tantam, & tam teme-

,, rariam audaciam graviter , ut par

„ efl, ferens idem SanAiflT. D. N. ne

„ ea impunita remaneret, & ut gravio*

„ tibus malis, & detrimentis aditus

,, praecluderetur Nobis vive vocis ora.

„ culo mandavit, ut quantocius fu-

„ per his de opoortuno remedio provi-

,1 deremus . Quare inter nos matura

,» deliberatione praehabitaitenore pra-

1, fentium declaramus, ImprelTores

t, omnes,qui MilTale Romanum ex

1, decreto Conci) Trid. rellitutum, &

•t autoritate fel. record Pii V. editam,

y, quomodolibet alterare aufi funt,ft

1, prefcrtlm Vtnttlit , in omnes & fin-

1, gulas cenfuras, & poen .s in eadem

,, Bulla Pii V, contentas incidifle . De.

,, cernentes praeterea , omnia & fingu-

„ Ia ejufdem Mifialis exemplaria fic al.

„ ferata, praefertim Vtntti . 1 spud 'Jum-

,, tat, Srfat , Mijtrinum , & id bl-

,, gnum Syrenae , & Europae , A quos-

,, cumque alios,ab anao MDXCVI.

„ ut di&um efl ,ufque in praefentem

„ diem omnino prohibita elTe , neque

„ a quovis Imprcflore , Bibliopola, vel

„ mercatore publice aut privati 11 ven-

,, di , aut venalia proponi, vel fub quo-

,, cumque titulo diftrahi , & tranfmit-

,,ti poile , donec aliter per Sedntu»

„Apo-

Digitjzed by Google

56 LIBERI.rK rm»-

VI. Enimrero etfi lub S. PIO V. multum operae a Romanit Cor-

tioMiflVi 1

* reftoribns politum eft, ut quamemendatiflimuin Miflale exiret inlurem ,

flore cicraente aiiqiu tamen illis exciderant, quae corre&oria manu indigebant . CLE-MENS igitur VIII. novis Miflale curis recognofci juflit, & corrigi.

Quod quum viri dolii ad id delcfti magna diligentia praeftitiflcnt , tumdemum a. MDCllIl. Romae ex typographio Vaticano exiit Miflale in f.

novis illis emendationibus (6) reflitumm . Huic vero editioni , ejuf-

dem CLEMENTIS VIII. epiltola praemittitur eo iplo anno data VII.

Julii. Novis fubinde adceflionibus amflum fuit hoc Miflale, cujus cie.

eantiflimam editionem Romanum S. C. de propaganda Fide tiponraphium

a MDCCXLV1I. dedit.Viii.iiu Rum»nl VII. Romanum , de quo hadlenus , Miflale in plures lingnas conver-

fum novimus. 1STRIA, & DALMATIA Littoralis , ubi ritus Romanus

fervatur, Mifla tamen, aliaque oflicia Illyrico , leu Sclavouico idio nate

celebrat . Hinc Miflale Romanum Illyrica lingua redditum a Simone CO-SICIH , five BEGNA Madrajcnji Epifcopo, quod A. MDXXXI. cha.

ra-

„ Apoftolicam fuerit ordinatum. Ad„ que inviolabiliter obfervan . Epi-

„ fcopi feu locorum Ordinarii , &„ Inquifitorcs fub cenfurit , & poenis

,, in Bulla Pii V. contentis , aliifque

,, eorum arbitrio imponendis adtlri.

,,gant prxdiftos ImprelTores , Biblio*

„ poIas,& Mercatores . Quoniam ve*

„ ro eorumdem Miflalium quampluri-

„ ma exemplaria dillracla funt per di-

„ verfaa Cbriftiani orbis Ecclcfias

,

„ hortamur in Domino omnrs Patriar.

„ chas, Archiepifcopos, Epifcopo», lo-

„ eorum Ordinario» ,InquiGtoreS

,

„ & Regularium fuperiores Prolatos,

„ aut quarumcumque Ecclefiarum,

„ tam fccularium adminidratoret,

„ quacumque dignitate ecclefiallica

,

,,feu gradu , vel prseminentia fulgen-

„ tes, ut aprafeutium notitia in !o-

„ cis liiae Jurifditlioni fubjeflis,quan-

„ tociui omnia, & lingula hujumodi

,,MiDalium exemplaria jam divendita

„ fcdulo emendari curent, ad preferi-

„ ptum exemplaris fub Pio Quinfto

,, primo editi, aut ad ejus normam„ incorrupte, atque exafle imprefli;

„ quibufcnmque in contrarium non

„ obdantihus. In quorum lidcm has

„ prtefciites nodras litteras perSecre-

,,tarium nodrum fieri fecimus , & ap-

,, probavimus, & in confnetis locis

„ Alme urbis publicari mandavimus,

„ carupiquc tranfumptit impreflit ma«

i, nu aiicujus Notarii publici fujfcri-

,, ptis , & (igillo aiicujus prrfonac in

,,dignitateEccIefiadica condi tutae ob-

„ lignatis eandem prorfus haberi fi-

„ dem volumus, quae praefentibus ad-

„ biberetur, fi forent exhibitae, vel

„ odenfae . Dat. Romae in Palatio A-

,, podolico in loco nodrae Congrega-

„ tionis Indicis die i. Februarii 1601.

„ Pontific. Sanflif*. Domini N. Cle-

,, mentis Papae Vili. Anno decimo . ,,

„ De Mandato Illudriflimorum , &„ Reverendiflimorum DominorumCar-

„ dinalium Congregat. Indicis Depu-

„ tarorum.

„ Fr. Paullus Pius Ord. Praed. ejuf-

„ dem Congreg. Secretarius .

Etiam in/7j»»jMifla!ibus ora-

tio in fedo Cathedrae S. PETRI in

hunc medum legebatur : Deui,jai

B. PETRO sfpcflclo tuo collotii deni-

bui tltni codeflit ANIMAS ligonii (yc.

Sed /tomtni fub CLEMENTE VIII.

Correftorcs nomini jiitimat PONTI-FICIVM fubQitocrunt .' Jd enimvero

nuperus quidam Theologus in libello ,

qUem it pottflott Fpifcoporum fctipfit

pag. pj. Venetae editienit ,vehemen-

ter carpit , ipfe graviflima dignus eadi-

gatione , ut odendi in /intifebronio

tiniieoto (_ 7. II i f. IV. tof. V> p- 'i <•

Aff. ) duem locum Lector conferet,

velim

.

f

Digitized by Google

C A P V T III. 57rsflere. qnrtB Etcronymiamim vocant, excufutn fnit Fani S. VITI Flo-

mowtnfi % (eu Flamine ejulidem Bpifcopi OJtpenfis 4. Praeterea Romae jufli*

VRBANI VIII. Slavonice editum fuit Miffale Romanum MDCXLI. 4.

In Chaldaicam quoque linguam verfum a Frar.cfco ROS Epifcopo primumJingamaknfi

,

poftea ArchiepiCropo Cranganorcnfi referunt ALECjAMBIVSin Bibliotheca, & Nictlaui ANTONIVS ( Bibi. Hifpan. T. I. ). Praete-

rea Miflale Romanum auAoritate PAVLLI V. inire redditum a P. I.udo-

rico BVGUO Panormitana Ptbni a. MDCLXX prodiit in 4. , quodtamen S. C. de Propaganda fide non adprobavit . Gallice P. VOIS Or-dinis Praedicatorum ann. MDCLX illud edidit . Verum , inquit BE-NEDICTVS XIV. ( de Saer. Mif. lib. II. Cap. a, nam. 7, ) „ huic no-

„ vitati Gallicani Cleri zelns vehementer reftnit , yerirus , ne oKeufio-

„ nes orirentur & fcandala , .... & apud ALEXANDRVM VII. ea

,, de re conqueftus eft , qui Pontifex anno infeqnenti eam interpreta-

,, tionem condemnavit> C 7 ) nec Regia poteftas vim au^oritatemque

Tom. L T „ fuam

C 7 ) En ipfum ALEXANDRIVil. decretum .

„ ALEXANDER Pspa VII.

„ yfd Jatnrem rei memoriam

;

„ Ad aurea noftras ingenti cum ani-

„ mi noftri moerore pervenit , quod

„ in Regno Galliae quidam perditio-

„ nls (ilii in perniciem animorum no-

M vitatibus (iudentea , & Ecclefiaili-

„ eas fan&iones , ac praxim contem-

,,nentes

,ad eam nuper vefaniam pe r-

„ venerint,ut Miflale Xamannn latino

„ idiomate longo tot faecnlurum ulai

„ in Ecclefia prrbato confcripuim ad

(> Gallicam vulgarem linguam conver-

„ tere, ficqur conver&im typis evul-

„ gare,& ad ciijufvis ordinis , & fe-

„ xus perfonas tranfmittere aufi fue

„ rint, & ita facrofanfli rituj maje-

„ Ratem latinis vocibus comprehen-

„ fam deiicere , & proterere , ac fa-

„ crurum myfteriorum dignitatrm_>

tulgo exponere temerario conatu

„ lentaverint . N' s ,quibus licet im-

n meritis Vineae Dominj jlabaotlj a

,, Chrifto Salvatore notlro plantatae,

„ rjufque pretiofo fanguior irrigatae,

,, cura demandata eft , ut fpinarun

„ hujufmodi,quibus illa obrueretur,

„ obviemus incremento , carumque

M nuantum in Deoponumus , radices

„ fuccidamus,quemadmodum novi-

„ tatem iftam perpetui Ecclefiae de-

,,coris deformatricem , ioohedientiae,

„ temeritatis,

audaciae,fcdilionis ,

„ fcbifmatis , aliorumque pluriunu.

„ malorum facile prndufiricem ab-

u horremus , Si deteftamur j ita Mif-

„ fale prardiftum Gallico idiomate a

„ quocumque conicripturo , vel iu po«

„ fterum alias quomodolibct confcri-

„ bendura, & evulgandum Motu pro-

„ prio , & «x certa fcientia,ac matu-

„ ra deliberatione noftris , perpetuo

,, damnamus, reprobamus, & interdi-

„ cimus , ac pro damnato , reprobato,

P & interdicto haberi volumus,ejuf-

„ que ircprcflioflem, lefitjonem , Sc

„ retentionem univerfi* , & lingulis

„ utriufque fexus Chriftif di libus cu-

,. jufmmquc gradus,ordinis

, condi»

,, tionis,dignitatis honoris, £ prace-

„ minendae, licet de illis fprcialis , &j individua mentio habenda toret, exi.

,, ftant , fob poena excommunicationis

., lata fententiac ipln jure incurrendae

p perpetuo prohibemus : Mandantes ,

„ quod ftaxim quacumque illud habuc-

,, rint, vel in futurum quand.-cumque

„ habebunt, r> aliter & cum efteXtu ex»

1, hi beant, & tradant locorum Ordina.

„ riis, vel Inquifitoribus.qui nulla in»

,, «erpofita mora exemplaria igne com.

„ bur nt . & comburi faciant , in con»

„ trarium facientibus nnn obftantibus

„ quibufeumque . Datum Romae apud

„ S. Mariam Majorem fub annoto Pi-

„ fcatoris die 1 a. lanu.-rii MDcLXI,„ Pontificatus noftrj anno fexto „ ,

S. Ixtimui ,

Digitized by Coogle

OrA> Mi Sae Ro-nuiue

5-8 LIBERI.„ fuam defiderari pafla eft , qoo Pontificis decretum exequntioni manda.

„ retur. Totius rei narrationem cum documeutis reperias lom. 4. B bhotb.

,, Ctiticor. Sacrorfpig. 583. ) & toin 3. P. FONTANA adverfus Jftefnel-

,, Itinis propofitiones ( pag. $16. ) >, Infequente tamen anno Partjits e Re-gio typograpbio emerfit Qulltc

a

epiftolaram tantam t & Evtngeliorumverfio praenotata : Recntil des Epitres , Cd des Evaugilet de toute I’ anule

avee leur explication pir Ansoine GIRARD Jefuite

.

Otfto quoqne poft

annos a. MDCLXVIII. Dionyfiut AMELOT Panfiit Gallicam non folumEpiftolarnm , Evangel iorum , fed etiam Orationum Miflae translationem

vulgavit. Juli* a Miflalis verfione abftinuir. Orationes tamen Pere

-

griiius SPATHARI Canonicus Juftinopolitanus Pifauri MDLV Jtalice

redditas vulgavit (8) e* typograpbio Bartbolomaei CESANI 8. Evange-lia vero & Epiftolae faepius in noflratium commodum Jtalice prodie-

runt ; de quibus vide Jacobi Mariae PAITONI opHS inferiptum : Bi»

bliteca degli Antori Anticbi Greci , e Latini volgariziaii ( Tom. [/. ) Dia-leifto qnoque Rtgrt/ina Evangelia. & Epiftolae £ Vangbielin i Piflnle per'

R. D. Lucam NATALEM habuimus Rimae typis Beruardini TANIMDCXLI. f.

VIII. Ad Liturgicos Libros . de quibus haHenus, omnino perti-

neo X Ordinet Miffae

,

e* quibas demum, quas Rubricas appellamus , con-

flatas novimus . GAVANTVS ( in Rubr. Mijf. P. /. ) ejurmodi Leges

rubro colore (criptas ,qnampaucifliinas tamen in Miflalibus MSS. Biblio-

thecae Vaticanae, Si deinceps in aliis multis apud J/enetos ante Piau*

tempora imprelTis fe vidifle teftatur . Jobinnes vero BVRCHARDVSArgentinenfis Magifter Caeremoniarum Cappellae Domini Papae is eft ,

cui praecipae Rubricas debemus . Ejus ordofervandus per Sacerdotem in

celebratione Miffae , Romae vulgatas fuit a. MDII. 4. per Jobannemde BECSICK.EN . Anno deinde MDXXIII. Veuetiis prodiit apud Mel-cbiorem SESSAM» 8t Petrum de RAVANIS illatus in Librum, cui ti-

tulas : Liber Sacerdotalis nuperrime ex Ltbrit S. R. E. t$c. coll-lhts atque

tompo/hut, ac aulliritate SS. D. N. LEONIS X. approbatas . Miflalibus veropraefixus fnit faltem a. MDXXXIV tefte BONA . Seorfum exenfus

iterum fuit Lonsanii apud Jobannem de WINGHE MDLIV. 16. hoc ti-

tulo: Ordo Mifte ... una cum Trallitu ad rite conficiendum , & dijpen-

fandum Eucbanfliae Sacramentum valde tsccejffatio . Accejffis alius traSlatus

de defeftibus in Mifi occurrentibus. Jtalice quoqne redditus eft hic Ordo,atque imprefliis Romae apod Hippolytum SALVIANVM MDLV III. 8.

Inlcribitur Ordine della Meffa , Praeterea cum diftintSione titulorum , feu

Capitum eaiit ex Romanis praelis fequente a. MDL 1 X. per Antonium

BLADV M. Tandem praenotatus : Ordo ,Jeu ritus celebrandi Mijfas . . . una

cum Rubricis Miffalis Bononiae imprefliis fnit MDLXXX. typis Alexandri

BEN ATII. 16.

ARTI-

C * ) Hic libri titulua : Lc Orationi itllt Mejo ii tuito /* ouno traiatte

.

!

Digitized by Google

C A P V T IU S9

ARTICVLVS V.

Libri Miffales Ecclefiarmn Occidentalium, quae

Ritum Romanum fervant.

I. /~\ Moes fere Ecclefiae, «fi Romanis moribus utebantur, fuos ta-

V_y men in Midae Sacrificio peculiares ritus habuerunt,quorum

teftes funt etiamnum fuperdites Midales Libri. In ITALIA eminetVeneta S. MARCI Bafilica , cujus ritus nobilidimus Senator Flaminius

CORNELIVS ( Ecc/e/iar. Venetar. dec.XIU.p. t. pag. 205. ) ex ejus Li-

targicis Libris collegit. MVT 1NENSIA, quae in Canonicorum Archi-vo exftant , Midalia MSS. ritus quotidianae Midae paullo a Romanis di-

verfos exhibent ; qua de re conlulendus Cl. MVRAIORIVS in egre-

gia , quam opeii Litutgia Romana vetus praenotato praemiftt , diderta-

tione , & SALA in appendice ad tertium Rer. Bonae Luuigicarum 10-

snum ( p. LI V. ). Idem MVRATORI VS ( diff. LVll. Aut. ‘j tuticarum )fe vidide ait Rituale fecundum ritum CV RIEN SIS ( Coira Ecclefiae dili-

genter emendatum , (3 in meliorem ordinem digtjlum mandato Rcvernidiff. £3Zereniff- Principis , ac Domini D. PETRI tpfcopi CVRIENS 1 S, quod

«Romanis ritibus non parum diffideret , Conftantiae editum MDLXXX 1 X.Adijci his podunt Midale BRIXIANVM XIII. faeculi , de quo Cl.

TROMEELLI VS ( T. I. de Sacram, p. 306. ) & VERCELLENSIA , exquibus SALA in appendice ad EONAE tom. III. Q p. LXVI.') EVSE-B 1ANAE Midae veteres ritus expredit . Siculas porro Ecclefias nefas fit

heic praeterire. Eas ad faeculum VIII. Romana Liturgia , ab oAavo ad

medium undecimum Graeca , etfi , ut fnpra vidimus, alio, quam Con-

fiantincfoli , ordine, tandem fnb Renmannis Gallicana non antiqua illa,

quae dudum obfoleverat , fed Romana ad ritus Gallicarum Eccleftarum in-

terpolata u(as fuide 'JoLunr.cs de IOHANNE V. C). multis contendit in

luculento de Divinis Siculorum officiis traAatn ( cap. V. Vlll. X. XII. &feqq. ) . Exftat apt d Principis Panormitani Templi Canonicos duplex mem-braneum Midale Gallicanum . Alterum in folio cft , alterum in 4. prae»

grandi, & pene palmari , charaAeribns pro ea aetate adabre edomiatis,

quod, ut ait appellatus de IOHANNB ( p. 88.) , incipit a Dominici prima

Adventus , & deinceps per CCL 1Ifolia dijcurreus , Dominicas alias, fcf Fefla

totius anni comp/etiitnr

.

Utrumque porro Midale fecundo Gallomm lub

CAROLO Andegavenfi in Siciliam ingredu , qui in annum MCC LX VII.

incidit, vetuftius ede , dubitari nequit,quum, iuqnit idem de IOHAN-

NE» multa ante illum annum & publica abrogata audlcriiate praelefe-

rat , 8e Pontificio inftitnta Decreto omittat: eahibet enim Mida 111 Ju-dicii aquae frigidae , Judicii aquae ferventis , judicii ferrs calidi &c. quae ju-

dicia ante Carolum ANDEGAVENSEM a Rege FRIDERICO edita

conditutione fublata omnino fueraut ; contra vero omittit Miflam Cor-poris Chrifti

,quam VRBANVS Papa IV. a. MCCLXII. ab omnibus

celebrari fanxit; item Midas plurimorum SanAorum prius multo, quam-Sic.ham Galli fecundo adirent , lolemnis Cmonuationis honoribus adfe

Aurum, S.DOMINICI , S. ANTONII Patavini, S.ERAnUSCI AJJilia-T 2 m,

MUT.I,’, Urbia»'luiicuwa

SICVLAIUUInJefijnuB li-tUf|IA

Digitized by Google

«eumvictran*fc Bdliuuun

63 LIBERI.'tis , S. THOMAE Ctntuarienfis

,

S. BBRNARDI Claraevalleiifts , aliot.

rnmque . Praeter egregium hocce Lifurgicae apud Siculos vetuftatis mo-numentum ritum Gallicanum apud Siculos invetfum oflend it MS. membra-neum Miflale in fol. Ecclefiae S. MICHAELIS , quod exaratum fuit abfo-

lutumque a. MGGCCXLVI. a Clerico Philippo de CVRCA. Mflalcquoque habemu. Gallicanum juxta ufum MEiiSAN ENSIS Ecclefiae ter

Venedis aliter, quam prius , reformatum; primum a. MDXXVH. in 4.

tum A. MDXXXIV. in fol. demum a. MDXXXVIII in 4. Ex his por-

ro Miflalibns conftat, Gallicanam quidem , ft vis , a Siculis Liturgiam fuif-

fe vetere illo aevo cooptatam, fed tamen patriis quibufdaut ritibus per-

mixratn- Satis ad id erit Liturgiam Gi/lo-Sicu/am,quam idem de 10-

HANNE primo ex Panormitano Codice ( pig. 415. ), deinde ex tribu»

illis Meffiuenfibut Miflalibns ( p. 425. ) exhibet , diligeuterjexpendere - AS. PII. V. tamen temporibus Siculi quoque Romanam Liturgiam , atque

adeo FfalmodLia ex integro fufeeperunt . Apud Monachos quoque Si-

eulot Gallicanus ritus iiidem temporibus viguit . Ia opere inferipto: Me-mrie per fervite alia Storia litteraria di SICILIA T". It. p. /. p ig. 58 ex-

flat eruditi Cifinen/is Monachi D. Salvatoris di BLASI epifiola de I rito

Gallicano in S. Martino di Palermo > ubi & MSS. Codices non paucos, qui

ibi etiamnum fervantur, ad eum ritum conlcriptos percenfet.

II. In GERMANIA, & BELGIO piares occurrunt hujufmodi Li-

bri ; nempe .

Miflale Ecclefiae ARGENTINENSIS Hagenoae MDXX. f. ( Bibi.

'feller.. )

Miflale AVGVSTENSE MDX. ; Item editum mandato OTHONISCard. Ep. Atign/hni Uihngae apud Scbafiian. MAYER fol. Ritus Augu-fianae MifTae excerpfit Cl. Rihertut SALA ( T. lll. in app. p. LVlll feqq- j

Miflale COLONIENSE duabus partibus comprehenfum extlai in

Bibliotheca Ecclefiae Metropolitanae COLONIENSIS it» totidem MSS.Saeculi XIV. Codicibus CXLVII. & CXLVIII., ut docet ejus Biblio-

thecae catalogus ab eruditiflimo P. Jofetho HARTHZEIM contextus

( prg. 127. )• Typis impreflura MDIX.Miflale LEODIENSE Pari/iis MD. MDII. In Bibliotheca nnper

indicata Ecclefiae Metropolitanae COLONIENSIS codex CLVII. Mif-

fale LEODJENSB Ms. continet. De hoc Codice ita loquitur HAR-TZHLIMIVS ( ptg, 128. )„ Ordo MifTarum per annum . Praemitti-

,, tur Canon indagandae diei Septuagefimae , Pafchatis, PcntecoAes,

n diei S.IOHANMS BAPTISTAE, Natali», Dominicae primae Ad-

n ventus, & dierum intermediorum , calculo duUo ab anno MXCI. ad

,, annum MDXCV. calculatus. Sequitur Kalendarinna , in quomul-» ti SanAi in CoUnien/is Ecclefiae officio Canonico uou memorati v. g.

,, VII. Januar. S. LVCIANI Frcstrys. & Mars. XI. Jannar. S. ARCHA-„ DII. Mars, ad XII. Januar. O&avae Epiphaniae, HILARII &RE-,, MIGII ec. Videtur autem Kalendarinm , & Liber efle Ecclefiae LEO-„ DIENSIS, quaeeft prima Suffiraganea Noftrae Metropolitanae . Nam,, fefti dies SS. LAMBERTI, HV&ERTI , SERVATII , REMACLI„ rubro charallere pinguntur . Gemina translatio S. LAMBERTI no-

„ tatur , altera 28. Aprilis, altera 23. Decembris.30. Maij fignatur tran-

t »

Digitized by Google

C A P V T III. 61»i flatio S. HVBERTI C. Tertio loco praeparatio prolixa ad Midam.,, Quarto ordo Midae, io q»a Oratio luper oblata: Sufupc Sinfla Tri-

„ nitu gemina eft , ana pro vivis, altera pro Mortuis. Canon Mif-

„ fae inchoator duplici Icone Chrifti in membrana purpureo caerulea

,, limbo aureo cinfta . In prima pingitur habitu doAoris , librum ma-

„ nu geflans, in fecnudi adfixusCrnci inter MARIAM, & 10HANNEM:„ Litterae initiales Maiores rubro minio decoratae. Ante memento Mor»

„ tuarum duae orationes leguntur , una luper rtyptieie ( ideft dyptichis

3. Libellis tabella gemina claufis,

quibus Fuodatotum (eu Bcnefado.

„ rura nomina infcripta fervabautur ) altera pod Ledionera nominum'.

i, Qointo .continet Midale LEOUIENSE, five officium de tempore,„ ternis orationibus pro Mida , deinde Sanftornm , demum de Communi

.

,, Epidolae & Bvaugelia heic ablunt , in Lefhoniria quaerendi, uri An.n tiphonae in Antiphonario , Pfalmi in Pfalterio. Sexto demum habet

» Benedifliones diverlas pro diverfis Midis per annum. Liber videtur

„ faeculo XI. in Ecclefia LEODIENSI , & pro ea (criptas. ,,

Midale LVNDENSB editum cnraGlRGERI Archieu. Parijiit apudVtolfgangttm HOPYI.IVM MDXIV. fbl.

Midale MOGVNT 1NVM emendatum» Moguntiae typis LIPPII'MDCII.fol.

Midale dioecefis MON ASTERIENSIS , Parijiit MDXX.fol.Midale pro Regno NORVEGIAE, Uifniae MDXIX. indicatura

BONA( Rer. Liturg. Lib. ll.cap. XX. < 5.

)

Midale Bcclefiae OLOMVCENS 1 S, MCCCCLXXX VIII. : exftut

in Bibliotheca Card. Imperialis . Ex hocCl. GEORGIVS locupletidimura

Sequeunarum indicem eruit

.

Midale Bcclefiae SALISBURGENSIS C ut Mf. exemplar XI. fae-

culi omittam , quod P.de RVBEIS accurate percenfet //. defacr. fi.

rojul. Riltb.cap. I. n 4 p. 169. feqq. ) prodiit B i/tleic MOX fbl. Partjiit

MDLV.CI. P. Abbas TROMBELLI VS ( T.l.de Bapt.p. 316. ) duas hu-

julce Midalis antiquiores editiones indicat, aunorum icilicet MOV. &MDV 1 I.

Midale TRAIECTENSE emendatum a Wolfgaugo HOPYLIO Pa-

rijiit MCCCCXCVII. Bjus memiuere ORLANDIVS.& Bibliotheca^.

TELLERIANA. Iterum Parifiis MDXV. item MDXL.Midale TREVIRBNSB Mf. io folio exflabat in Biblioiheca TEL-

LERIANA. Editam MDXLVII.Midale ZAGRAB 1 ENSIS Ecclefiae Venetiis editum indicatur in Bi-

bliotheca Burberintt .

Midale WITTEMBERGENSB MCCCCLXXXVIII. judit Ma-tbaei LV DECI Havelbergrnfu Epiicopi

.

III. Ecclefiae GALLICAE funt haec Midalia > qnae ex Biblio- c*uu»rum

thecis Cilbertina, ac Telleriaua

,

item ex MARTENII indice fere de*

prompfiinas

.

MifFale ALBIENSE ante COO. fcriptam a MARTBNIO indicator

.

Midale ad ufoni S AMANDI Mf.Saec. XI V. iu Bibi. %ller.

Mitfale AMBIANENS8 MDVI . MARTEN. Item Ambiani typis

Rabent HABAVLT MDCLXXV. ibi.

MiC

Digitized by Google

62 LIBER 1.

Miflale ANDECAVENSE MS. faec XIV. fol. ibid. item ex veteri

editione in 4. item Roiumigi per Nicolaum ROVX MDXL11 I. in 4. & P*.

rtfits apudjob. AMAZKVR f.

Miflale ANTISSIODCR t.NSE : vetns editio Ptnfiit a.

Miflale AQVENSE MDXX 711Miflale ARELATENSE : vetas editio in Bibi- Coli, in qua tri»

Mffi ejnfdem Ecclefiae letvabantur , MARTENIO tefie .

Miflale AVREI.IANEnSE, Pusfiit apud Petrum MERCAT vet.

edit. fol. Ptnfut M DXXII fol.

Miflale BElXOVACENSE MDXXXVIII.Miflale BIT V RICENsK MCCCCXoIII. MDXII. MDXXVI.a-

pud MARTENIVM.Miflale Ecclefue Metropolitanae S. Andrtue BVRDIGALENS1S MP

in f. in Bibi. Teller.

Miflale CABILLONENSB MDXLIII.Miflale CARNOTENbE MD. recognitum per Epiicopum CARNO-

TENbEM , P»ri/iii apud Job BONHOMME MDLII. fol >tem MDcX. f.

CATALAVNENSP, Paritis apud RERVLR MDXLIII. fol. cujas

exemplum in membranis imprtflum menioiat D. le B VRl. p. 197. Biblio-

gr. Inftnifl. Vol. Theol.Miflale Ecclefiae CENOMANENSIS Mf in membranis in fol. ia

Bibi. Teller. Impreflum Pari/tu MDXLV. 4.

Miflale EBROICENSE, Rstomagi excndit M. MORIN MCCCC.XCVII. f.

Miflale EDVENSE , emendatum ab Engine BVFEOTI .Pari/St apnd•Jth.nnem HYMAN MCCCCXCIII. fol. item MDXXIII. & Heduae

MDLV 1 . fol.

Miflale GRATIANOPOLITANVM MDXXII.Miflale LAVDVNENaB MDLV 1 I.

Miflale LEMOVICENSE MCCCCLXXXV. , ex qao SALA( T. III. Rer. Lit. Bon.p. 38 ) peculiarem quamdam exhibet Gonfeiiioai*

in Mifla recitari folitae formulam . Item MD. MARTEN.Miflale Ecclefiae S Serpbani LBMOVICENolS MS. Codex anno

circiter MGCGLXX. exaratus in fol exftat in Tellertana .

Miflale LINGONEN-.e, Bititis MDXXVII.foUMiflale LVGDVNENSE, Lugduni apud Gilbertum de VILLIERS

MDXXIV. fol. Idem caftigatuin itud.o Leon. SARACENI ibid. apudJacebam GIVNTA MDLVI. fol,

Miflale MATISCONENSB MDXXXII.Miflale MELDEhSB mandato Ludovici BRESSEI Epifcopi edi-

tam Pari/ht apnd Joh BONHOMME MDLVI. fol. ibid. MDCXLIl.fol. & MDCCX. juflu Card. dc BISSY ( 1 ) Mif-

( 1 ) Notandum quod BENEDI-CTVS XIV. de hoc MilTili reter» {deSacri/, Alific Lli. IT. cap. 1 1 n. 1 p. )hia verbi*. „ Cardinali* do 141 iSY ai-

n no MDCCX. aofum pro MtUtnf

„ dioccefi edidit Miilale, ubi qui eam

,, curavit editionem ,illa Rubrica*

„ verba fuhmifj nete explicavit fnC

„ tant%i atque ut callide mfinuiret

,

„ Caoonem alta ede voce recitandum ,

Digitized by Google

C A P V T III. 6?MifTale MS. Ecclefiae MELODVNENSIS ex (labat ia B. Cati.

MARTEN.MifEde NARBONENSE MDXXVin. MDLXXVI.Mi (Tale Ecclefiae NEMENSIS ( five NEMAVSENSIS) Lugduni

apud Johau. MOLIN. MDXI.fol.MifTale Ecclefiae NOVIOMENSIS Parr/MDXLI. fol.

MifTale PARISIENSB( tu tres ejas MSS. Codices mittam in Teforia.na Bibliotheca iudicatos)f£Kettu MCCCCLXXVIl. per'Jnhannem HAM-MANVM , & /ocios fol Partftit typis Johannis BELIN MGCCCXG. fol.

ibidem apud VDALRICVM GBM1NG MCCCCXCVII. fol. cu|u*exemplum membranaceum perelegans Si nitidilTimtim CoWtrtim Biblio-

theca fervabat ; ibidem MDXXXlX. fol.i item MDLXX XV. fol s ibi-

dem recognitum & editam audoritate Hirdninide PEREflXE Archiep.apud CRAMOISY MDCLXVI. foL ibidem digeflum a Fronc. Philippo

de MESSBNGVI audoritate Ctroli Gt/p.irit Guillelmi de VENTIMIL-LE Paris. Archiep. MDCCXXXIX. fol.

MifTale PICTAVIENSS MSS. Saec. XV. in 4. MHotb. Tefor.

;

alia duo itera MSS. a MARTEN 10 indicantur . Impreflum quoquefoit hujus Ecclefiae Miflalc Rtrifat apud 7oh. HYMAN MCGCCXC-VIII. fol.

Mifsale RHEMENSE MDV., & Pari/iit apud Henricum PAQVOTMDXLV. fol. item Rhemit MDLIII. fol. 5 item juxta decretum Con-cilii RHEMENSI5 habiti a MDLXXXIII- digeftum & reformatum Lu.devici Cardinalis a G VISIA Archiep. RH EMENSIS audoritate edi-

tum , Rhemit typis de FOIGNY MDCXXIX. fol. rurfus Illuftrifs. ac

Rev. D. D. Ctroli Mvtritii le TELLIER Arch. Rbtmen/it audoritate-»

editum Par ifiit apud MVGVET MDGLXXXV1II. fol.

MifTale ROTOMAGENSE , Rotomagi MDIV. 4. MDXVI.MDXXI. 4. MDLXXVI. f. MDCLXVUI.

Miflale Rom. cun» ROTOMAGENSI conciliatum» Parit. MDG-LXXXIV. ia.

MifTale SENONENSE MS. faec. XIV. ia Tefor. Bibi. Impreflumvero Senonii apud GIRAVLT MDLVI. fol. item 2 dodis viris emen-datum & editum andoritate Cardia, a PELLEVE Arch. MDLXXV. 4.

MifTale SILVAN RCTENSB Pxrifiit MDXXIV. fol.

MifTale SVESSIONENSE Parifus MDXIX.fol.MifTale TREGENSB» vetus editio in fol. MDCCXXXVI. typi*

Petri MICHELIN juffu Bpifcopi BOSSVETI(a)Mif'

u lingulis quibufque orationibus addi-

1, di» Atnee . Verum fateri onn veritu*

>, eft Cardinalis , ft effe deceptum ; &„ fuom ipfius MifTale

,fe inlcio cor-

»1 ruptum, Centura notare laudi fibi

„ duxit, & gloriae

( * ) Audiendus de hoc quoqueWilVali BENEDICTVSXIV.C ic Sacr.

Mf Ut. TF.t. if.n. 19. y,, N 'tiflimum

» eft,auperrimum Miilale TRECEN.

„ St, in quo inter ceteras novitates il-

», Ia non drelt ,Secretas voce, quae

„ audiri poflit a Populo ,recitandas ;

„ nec fere quifquam efl,qui nefeiat ,

„ quae adverfus illud MiflMe fcripferit

„ L tNGLBTVS Archiepifcopus Se»*-

,, nen/ii qui veterem difciplinam ftre-

„ nue tuetur in Infinitione Pallorali

„ Parifit ediu anno MDCCXXXVIL

Digitized by Googl

Lufi uurn»

Ari Jiurai*

Libri IJtcrplcILcclcfiic Mcuie-4ao4ri.fi»

64 liberi.Micate TOLOSAN.VM , Andegavit MDXL. 8 .

Miflale TVRON ENSE , Turmis apud Matthaeum LATERONMDXVII. fol. , ibidem apud Jotwnrm RICHART MDXXXIII. foL

M.flale VESONTIONENSE MDXXVIMiflale VIENNENSE, Lugduni MDXV. fol.MDXIX.

Mifsale XANCTONENSE, Pidaw MDXXXVI. 4; . .

IV. Aliae quoque gente* (tu Mifsalia habuerunt. Sic Lufitmta

Mifsale oHentat BRACCARENSE Lugduni editum MDXV. fumptibus

y</,anitis a BVRGVNDIA Regis Lti/uaaormn Bibliopolae. Milsak £e-

Cleb.e SARVM, feu SARISbV RILNSfS in Angliajxodul Londint

MDVI1I.» iterumque ibidem MDLV. apud yobannem K.YN Go 1 UN 4:

& MD1.VII. fol. Mifsale OXONIENSE faeculi XIII. vel laltemXIV.

fervat Bononiae locuples Canonicorum S. Salvatoris Bibliotheca , ex eo-

que nonnulla ad ea , quae Baprifmum proxime praeeunt ,perlinenti^.

Cl. P. D. TROMBELLIVS protulit ( 7‘.l.dc Bapt.fag. 333 . ). MAR-TENIVS quoque ANGLICANVM Mifsale indicat decimo circiter ue-

culo feriptum, anno vero ML. ROBERTI ex Abbate Gemmeiiceti/t E-

pilcopi Londinen/is , ac poflea Archiepilcopi Qansuanenps libetalitate ei*

dem Gemmcliceiijt Monalterio donatum.

ARTICVLVS VI.

Libri Liturgici Occidenta1’um Eecle/iarinn j quae

a Romanis Ritibus di[erepunt .

I. TT Iceat Itrio homini ab Italia ordiri. Duas enimvero nobiliflima*

I j Ecclefias Italia oHentat, quauim alteia luis etiamnum ritibus

ntitur , altera ab illis nonnifi fub XVI. Saeculi finem dtfceflii . Avito-

laneufit illa Ecclefia eft ; haec Aqnuepnfis

.

Ad illam igitur quod lpc-

flat, plura AmbrcCumi ritus Mifsalia in celebri Ambro/iana Bibliotheca

M dioUni exHare MVRATORIVS docet ( Ant. Italic. dijf» LVllj atque

in bis unum a MCCEVH. , cui titulus: Liber celebrationis -

BROS1ANAE fcnptus a Johanue Belo de Guertiis de MELEGN AN »

Rettore Eccte/iae S. VICTORIS Portae Romanae . Decimi vero laecul. Am-

bio/ianum Milsale Mediolani apud nobiliffimum Marehionem Carolum

TRIVVLT1VM fervari monet Angelus FVMAGALLIVS pereruditus

Cifter cienfis Monachiis iu adnorationibus ad Demetrii CYDONII opus , de

quo nnne dicere adgredior . Graecus hic Scriptor quum XI v. Saeculo

Mediolanum adventalset , Ambrofianam in Domini Nativitate Miisam

Graece reddidit hoc titulo: mi •i-aWopnrai Aiirnf7« t' v» "(ra vae

Xfira yarrnuae nara rar rapatona ra ayia Atfgaeiu

.

Jacebat ipla eruditi*

viris vix nota i fcd eam in lucem protulit , Italice, &• quod ad lolemnes

qualdam preces, & Cauonem laiine verfam , ac le&iflimis Italicis adno-

tationibus illuHratam , quem nuper indicavi, FVMAG ALLIVS Mona-

chus Mediolani A. MDCCL VII apud Autouium AGNELLIV M in ope-

re inferipto : R.icctha Mthnjh delP anno MIX.OLVI1. Ordinem porro

Asnbraftauae Liturgiae, Praefationes, atque orationes PAMELIVS m

Digitized by Google

C A P V T III. 57filis Liturgicis prodire juffit A. MDLXXI. Exierar ramea jam faepiuj

Miisale Ambrofumum Mediolani A. MDCCCLXXXJf. per thnjifho-

rum Rattshoi.enfem. f. A. MCCCCXCIX. per Leonardutn 1’AOHt.L( utraque haec aditio ( t ) in Tellcriana Bibliotheca indicatur ) ; A.MDXLV 1 II. ( quae editio in eadem B.biiorhrca, St in Ttaiaa notatur)

per yob-inncm Antonium CASTELLION AEVM , A M DLX. julsu S- C A.ROL1 MedioUnenfis Archiepiicopi . Aiia vero quae vulgata fu ut , Am.

brofijna Mifsalia , a viris doRis commemorantur , nempe A. MDXCJV.jubente Gajpare VICECOMITE Medit! Arch. recognitum ( a MEKA-TIO ) a. MDGV. ( a. MVRATORIO I. c. ) MDUX. (' a SALA)MDCXL. juffu Cne/itris MONTII Archiep ( ab eodetn MhRATIO;exftabai etiam io Telleriana Bibliotheca ) MDCi_XIX.( aMAKTENIO8c SAl-A) tandem a. MDCGXII. curante JiJcpbo Card. ARCHIN-TO item Medio!. Archiepilcopo fol.

II. De libris vero Liturgicis AqnUejenfit Ecclefiae nihil habeo, quodiis adJam , quae Cl. viri P. de RVBEIb incitara difsertationc dejicr.

ForojuL Ritib. Qcap, I. pxg. 167. )& Comes Fridencns ALTHAN in iti-

nere Liturgico Rtojulten/i, feu epiftola ad P. Emmanut/em de AZEVE-DO cum Romae Jeorfuin edita , tum p.tg. '357. feq. difsertationis , quamA MDCCLIII. Venetiit idem eruditus Comes praelo commiitt ( de C«-lendxriis in genere & Jpeciatim de Calendario Eccle/ijfiico ) copiofe , adcura

teque difscrverunt . Ordior ab illis Codicibus,quos in Aquilejeu/u Ca-

pituli Archivo ALTHANVS offendit. » Quantum, inquit ille p. 374.

„ Venetae ,quam indicavi, editionis, animadvertere potui , Antiphon,trii

„ Grndijht , Lcflionarii , Proce(fumarii , Pontificales, A/iJftles , aliique ejufi

„ dem generis Libri poft undecimum faeculura fere omnes defcripti

„ comparent Sed iftis , omnibufque hujufce Archivi manufcriptis

„ antiquitate pracftanr duo fatis elegantes Codices,quorum alter Evan-

„ geliarinm de Circulo anni

,

alter vero Sacramenrarium Gregonanum ex-

„ hibet . Primus eft oblongae , alter vero quadratae figurae , ambo ex

„ haedina pelle compaRi, lingulari elegantia defcripti , auro, minio-

„ que illiti, atque exornati videntur. Quamquam illorum aetarem fcri-

,, ptura prodat nulla , tamen charaRerum forma exennte oRavo , vel

„ nono faceulo iueunte conlcripros fuifse demonflrar . Ex formulis Si-

„ cramenti fidelitatis , quae in calce Evangeliarii conipiciuntur colligere

„ licet, illud illud eise, qnod contributis, five , ut vocant Suff.agmeit

„ Epifcopis adjurantibus exhibebarnr , coramve proponebatur . 1 orro

» C perg“ eruditus Comes pag. 37S.) nobis heic minime praetereundum

„ eft Mifsale, quo potiuntur Dynailae Zfpolmfes , qui mecum illud

„ humauiflime communicarunt . Irto utebatur illorum gentilis Antonius

„ PANCIERA Cardinalis, ac Patriarcha Aquilejcnfs . Codex ifte eft

„ membranaceus , ac decimoquarto faceulo exaratus adparet . JdemTom. I. V M ordo ,

C I ) Le LONG. in Bibliotheca tionem recenfrt ; fed nubi haec edi-

facra , & ex eo MAITTAIRIVS in tio a SAXIO quoque in hiftoria lit-

Annalibus fypograiihki» aliam ab eo- tcrario typographica Mcdiolonenjt igno-

dem Lennardo PACHEI fuperiorej rata nititur fundamento . Conter 1%

auuo MCCCCXCV1II, curatam tdi- BVRE Hikliogr.ioJlruO.p. ijS. vtl.Thdl,

Asnilejcnfil

Digitized by Google

*8 LIBERI.„ ordo, methodos eadem in illo, ut ia noftris Mifsalibns pene eonfpi-

M citur, a quibus in Canone nihil ejjcnttatitcr dafien

.

Multiplices fetun-

,, dum tempora iu Patriarcb-.no ritu , ut etiam in Ambrufiana inerant in

„ Mifsa benedicendi formae . Ad ipe communem, quae a Milialino-

„ flro profertur: Iu unii ile Sanfii Spiritui benedicam vos Paler (fi helint

.

„ 01 . Arnen. Legitur potita haec rubrica: Et benediHn populoJecretc duat

,, hanc orationem: Placeat libi Sanfia Trinitas ec. Sic Milsae tinis impo-

,, nebatur Vetus Mifsale Aqni/ejenfeiiem pofTidet Jobannet LAN-„ THIERI S. R. J. Comes de Reifcnberg ineunto qnimflodecimo faecu-

„ lo defcriptum Inter plurima, ac perrara manufcripta celebris

„ Gumen ,ime Bibliothecae, quae in oppido S. DANIEL 1 S in Eiblio-

„ theca Pont,miniana modo adfervantur , Codicum ad Aquilejenjem ri-

„ tum /pedantium magna exftat fu pelle* . Pfahcria, Antiphonma , Lc-

„ Ihonarta, aliaque e)utdem generis manufcripta illic invifunrnr fed

„ quamplurima , ae mutila, atque non magnam antiquitatem

» praeferentia i nam polt du adccitnum iaeculum pene omuia confcripta

,, videntur. „ Addit P. de RVBEIS (ptg. 167. ) ,» Miflale videre , pro-

u que votis expendere licuit Aquilejcnfe , quod poiTidebat Agricola de

„ AGRICOLIS Sacerdos, Patricius Viinenjis typis editum Veneliii anno

„ Mi)XIX. die XV Septembris ex officina litteraria Gregoni de Gregoriit

.

„ Aliud ipfe poffideo in forma Quarti, quod infcribitur : MtffUf Aqui-

„ legenfis Eedefiie eum omnibus requifitis , atque figuris , nuper qntmemen-

„ ditijjime perhftratum anno 1517. die 5. Angujli , Venetiis e» officina Lit-

„ teraria Petri Liechreftein

.

III. Longe pLires ejufmodi Codices exftant io ampliiTimi Foroju-

lienfis Capituli tabulario . Initium cum ALTHANO ( pg. 361.) fac 'amab Evangeliar o . „ Maximae vetuftatis fpecietn praelefert Codex ifte ,

3, qui rotundo unciali charaftere eleganter exaratus > ex haedina tenuif-

3, lima pelle conflat , ac quadratae figurae propius adccdir , ex qua re-

>3 motiflimae fuxe antiquitatis indicia feliciter anfpicatnr , ur colligi po-

3, tcft <x Vaticano Codice verfionis LXX. Seniorum , ex yirgib.o ME-33 DICEO circa .VALENTIS aut THEODOSII tempora fcripto, ex

„ Cdbeetmo numeralis notae 3084. de quo Cl. vir Beruardus MONT-„ FAVCNIVS ait QPalaeograpb. Lib. 3. Cap.l. p. 187.): Hoc codiccve -

33 luflionm nullum ett iit, qui noti fimt , effie opinor; cftque jorma penitus

„ quadra , ut ex fubjclio fpecimine videbis : faginam quippe integram delinea-

ri ri curavi, atque ex aliis permultis. Id quoque in ufu fuifle apud He-

„ bracos in confcribendis divinis Scripturis tradlatus Sophim nos edocet-

„ Mojes enim Aegyptius haec feribit ( Trabi, de Libro legis cap. ij.~): Lon •

,, git11 do libri legis non fit major illius Latitudine , neque Latitudo major Lon-

„ giisidine .Juflut FONTANIN VS Archiepifcopus Ancyranum 0 /a*x«f«»„ in fuis antiquorum diplomatum Vindiciis fexto faeculo hunc exaratum pro-

3, nunciavit i verum alii aon inferioris notae viri faeculo quin&o con-

„ feriptum tradunt, quibus ego libentius calcalum fero. In altero, quod

3, remanet ex tegumentis iflius codicis argento contextis, exhibetur

t, icon Salvatoris noftri in fuggeflu fedentis , qui protenfa manu dex-

„ tera , digitifqne ad benedictionem latino more difpofitis. ftnilira Li-

„ bruta Evangeliorum gefiat , ac ia quatuor augulis qnatuor Evangeli-

„ ttae

Digitized by Google

C A P V T III, S9,, ftae fnb illorum fymbolis invilnntur . Sacrae hujus rabulae figarae

,, ab eruditiUirao Praepofito GORI lingulari di(Ierta'ione clarifl viro

» To/ipho BLANCHINO Congregationis Oivorii Presbytero inlcri|ta

„ illulirantur . Olira quatuor Bvangelia compleflebatur , modo divi M All-

„ CI Evaugelium deflderatnr » cujus Breves ac Capiiulationes tamen re.

„ manent. Interim ct infignis voluminis ordinem teneas , iieic (umnafi-

„ de illius fticonietriam tibi exhibebo. Orditur ab epiftola HIERONY-„ MI ad DAMASVM Papam. „

—I

.1 —— —I p'pae Datr.afo „—— i i - rmimui ,,

n In fine hn|us epiftolae : Erphctt [piftola Hieronymi. Sine alio exordio

» feqnuntur Breves S. MATTHAEI in quorum fine legitur : p.stphcis Bre*

,, visfecundum Matthaeum. Sic incipiunt Capitula: Initium Fvangehtfeundum

„ Alattbeum . Nnus eft Icfttj in b.tbkm Civitatem ec. hnis vero Erphcue-

n ruut Cipiiulationei in Minue! «me». Hinc fequitnr Evaugelium. Liber

t, generationis Jbu. Xytfti ec. finif : Erplicit Evaugelium feennuum A.astk-um ;

n Incepit fecundum Marcum , Brevis fecundum Marcum . In fine L xphcie

„ Brevis fecundum Marcum: Sequuntur Capitula: Eratfobannes bapisxmt

i, Ili/s & venit fuper lkffsec. In fine Explicuerunt Cupitu lationes fecundant

» Maream. Hic inerat Evangelium divi MARCI, quod modo deeftt.

i, tamen remanet in alio folio : Euplicit Evaugelium fecundum Aiarcum .

>, Incipit fecundum Lucam : Sequantur Breves. Zacbarias Angelo non cre-

at dens obmutuit: Esp/ictuat Breves Evangehi Lucte . Incipit Cpitu/a . ..

.

at fecundum Luci i de mitto Evangehi,

quod incipit:

quoniam quidem multi

a, conatifunt «.In fine vero: Evangelium fecundum Lui.tuum euplicit . Lnci-

,, pit fecundum lobannem: feqiiuntnr £rcv«, in qaorum fine legitur : Ese-

>, pluit Brevis fecundum hbaune m . Incipiunt c ipiiu/uiones fecundum !ob m-at nem . In tine : Fxplicuerunt Capiiuhtitues cata lohmnem. Profeqnitnr

M Evangelium: Initium i mfli Evang. fecundum hiannem : In principio e< at

„ f/eibcm ec- In hu|ns Euangelii fine aliqua folia deperierunt . An ;tnad>

ta verrendum eft. Imam aliquando noftro in codice inferibi feeund‘m

,, Lucanum. Qi ae peculiaris inferiptio habetur quoque in infipiiibos B-

tt vangeliatiis VercellaiR , feu Ettfebumo , Corbejer.R , ac Cae a reo Vtn io-

„ /fonni/i omnibus rcmotifluua antiquitate praedantibus. Bitvet ac C*-

at p tnl.i adnotantur in margine Romanis numeris minio exaratis . „ Co-dex alius ibi eft membranaceus in quarto majori, inquit i' de RV*Bi.IS

,quem deinceps exlcritiam

, pag. i5S. >, Ita incipit: R ibnci ftvt

at ordo per circulum annif eundam confietudinem Ecclefiae civrliis Aoft iit

at ordinato t ad tonorem U laudem D i , £? Be itiffimie f/irgtnit Mar ar ,

at ac omnium Saii{hirum f & SanRatum Dei. Nigris, ac rubris chatVte-

» rihus fcriptns eft : conrinetque rubricas , aut leges omnes q ae mo*,, durii atque ritum divina totius anni officia celebrandi prieleribnnr»

at atque dirigunt. Codex eft membraneus inquino, qui /r<7 enes rm-at pleflitur, feu Prophetias & Epiliolas legandas in Miliis de Tempore ,

at ac de SanRis: itemque Codex alius cum Evaugeliis fecundum cerfnm

at Uimntrc irum In calce haec habentur: Completum eft boc opus Evi ge-

it Horum per. me Presbyterum Valerianum de Ali i Ecei. Clericum Cr ico-

at v.enfis ditcefis t Vicanum Sutelae Mariae de Curta £ in civitate Auftria )j

V a » Anu»

V-

£

6o LIBER I

.

Anu# «i Incarnatione Domini miik/imc quadrigenteftmo triceflmo tertio .

„ £x antiquiore delcriptum > nolitis dubito. Pofl Evangelia libellus pro*

„ flat parmularum

,

quibus per anni circulum flaris diebus fideli populo

,, adnunciabantur jejunia fervanda , & fefli dies celebrandi. Incipit:

„ per. Vigilias b ibcbtmus : omnes jejuniis & eleemosynis inflantes , aci Ec-

„ defiam dcvatiffime conveniamus . Legitur etiam formula

,

qua in die Epi-

„ phanioe adnunciabatur , hodieque adnunciatur lanbum Pafcha eunt

„ capite jejunii quadragefimalis:

quae omnia mnfieis notis hodiernis

„ notata itint . Tabulis duabus operitur codex, quaium alteram fericum

„ ornat, alteram lamina argentea cum figoris. MifTalia plenaria mem-„ branacea in fol. in 4. in 8. adiervantur plura . Partesomnes divinae

„ Lienrgiae non eodem ordine complednntor fingula . Sunt aliqua , in

„ quibus Liturgicae partes omnes eo feriptae fuerunt ordine, quo a

„ Sacerdote recitantur, nt in hodiernis Miflalibus . Hnjufmodi Codex

„ eft in fol. inferiptus: Ordo Mijflalis fecundum confuesuituem Majoris Ec•

„ cle/tae Sanflae Mariae Civitatis Auffriae Aquilegenfis dioce/is

.

Primum

„ tenet locum Kalcndarium. Sequitur tabula Pafchalis cum hac epi-

„ graphe : Anno Domini 1034. fui* haec Tabula, aureo numero

,, currente XI IJ. Tabulae artificium declarant, quae leqnuntur: A«r*

„ quod omnes lineae rubeae Alphabeti afcrtbnntnr Aprili . lineae Q leti litte*

n rae vero nigrae Martio . Et quota littera rubea eit in Alphabeto , tot

„ dies erit Poflcba intrante Aprili i quota l, itera nigra eft iu Alphabeto ,

„ tot dies exeunto Martio erit Pafcba . Tabulam excipit inferiptio ut fu-

„ pra: In Cbrifli nomine Arnen. Incipit ordo Miflflaht ec. Tum vero tita-

>, Ius legitur : Dominica prima de Adventu Domini:quam aliae fequun*

,, tnr, luis cum partibus omnibus, Mifsae de Tempore. His conficitur,

,, ut in calce adnotitur , liber Sierameutorum de tempore

:

quem alius

«, Uber fequitur Sacramentorum de Sanflis

.

Similis codex in quarto

„ minori. In calce prioris partis haec habentur: Explien hber Sacramen-

ti torum de Tempore, manu Presbyteri Laurentii de pageiit feriptas anno

„ Domini MCCCCII1. XXV. lunn . Ac incipit pars altera : Liber Sacra -

,, mentorum de Sanflis . Diverfum ordinem praeftat codex membranaceus in

„ 0flavo . Proflat in eo I. Kalcndarium a. Tabula Psfcbalis ab anno

„ MCCCLXXXVIII. ad annum MCCCCXXI. 3. Praefationes 4. Ct-

,, nou Si Preces 5. Mtflae de Tempore 6 . Miffde de Sanflis

.

Codicem alium

„ ego poflideo, qui olim ad Ecckfiam eamdem Civitateufem fpebafle

»> videtur. Habeatur 1. Praefationes cum Canone 2> orationes , Icfliones ,

n Evangelia. 3. Introitus, Traflut , Graduales , Profae , AnStphonac xd_

>, offertorium , fi pofl Communionem : Si haec quidem omnia hodiernis no-

., tis muficis confuetis infignita Non pauca demum Volumina,,1 funt

,quae Anttpbonas omnes , ac Proflas

,

live Sequeutias

,

in lolemni

,, MifTa canendas complebuntur cum Muficis notis.,,

lictu* veis- IV. Pofl Italicas Liturgias celeberrima fuit Gallicana, quam piares

LituraUe 4 - quoque Germanicae Ecclefiae ante CAROLVM M. ufurpabant . Liber

Myflenontm

,

fen S loramentorum praecipuus erat 8c hujus liturg ;ae liber.

Revera S. HIERONYMVS in Catalogo Scriptorum EccleTiaflicomm

S. HILARIO Ptflavorum Epilcopo Librum MyUerinium tribuit . GF.N-NAUIVb quoque in fuo catalogo tradit, Voconium Castellani Mantant

oppi-

Digitizecl by Google

C A P V T III. 61oppidi Epifcopum compofuiUe, prteter alitt libros etiam Sacramentorum

egregium volumen . Idem GENNADIVS adierit , Mufacum MaJJthen/it

Ecclcfiae Prefbyternm , hortatu S. VENERII Epifcopi multos exarafle

Libros , inter quos Sacramentorum egregium non parvum velumen . Sedetiam S. GREGORIVS 7‘uronenfit ( Lib. I. bifl.cap. Xl~) MifTalis a SI-

DONIO compofiti meminit, cui quamdam iple praefationem ad|ecerar.

Ex hujnfmodi porro Gallicanis Sacramentariis tria A. MDCLXXX.habuimus a THOMASIO , recula deinde a MABILLONIO Vartjiii A-MDCLXXXV. in egregio Libro de Ltturgta Gallicana. Quartum dein-de idem MABILLONIVS addidit Mujaei Italici T- 1. Quae omnia MV-RATORIVS in fnam Litnrgiarum colledionem intulit. Ledlionariumpraeterea Gallicanum a MABILLONIO adeepimus in indicato de Litur-

gia Gallicana volumine .

V. Galhctiiae proxima eft Hifpanortim Liturgia , qoam alii Gotho- Mi(ri ,4 UoIlrj ,

Bi/innam, alii Aloxarabicam vocant. „ Ejus, inquit doftiflimus LES- tam

„ LEVS , a fufeepta fide Chriliiana ad hanc nlque diem ufus aliquis

„ femper fuit in Htfp.inia . Exeunte 1'aecnlo decitroquindo fex Eccle.

n fiae Aloxirabicae , quibus Saiaceni pepercerant, Toleti fuperftites nu-,, merabantur. Qurum Presbyteri, & Clerus privilegiis haud conte-

„ mnendis fruebamur, quae anno MCGCCLXXX. RrdinviAus & Jfa.

„ bcllt. Catholici Reges, novo diplomate confirmarunt. Sed Presbyte-

„ ri Mnarabtei MilTas , aliaque divina oliicia , more Romano, plerumque

„ faciebant. Nec nili cenis quibusdam feftivis diebus, ritu Moxarabic»

,, facra mylleria celebrare folebanr . Huic malo Petrus Cardinalis de_»

„ MENDOZA Archiepifcopus Toletanus remedium adferre cogitave-

,, rat . nullum tamen adtulit . MENDOZAE anno MCCCCXCV. fuc-

„ cedit Prancifcus Cardinalis Ximenius de CISNEROS , qui inter pri-

„ mas fui Archiepilcopattis curas, ad res Ecclefiadicas Aloxxrabum re*

„ parandas animum adpulit. Primumque effecit , ut Presbyteri Aloza- •

„ rabiei proprio ritu, laepius quam antea, reni divinam facerent.Quod

„ ut facilius praedarent , Miflaie , & Breviarium Mexaratnm , charade-

,, re ulitato , typis edenda curavit. Mozarabcs enim in choro, & ad

,, Altare , hadenus ufi fuerant libris ecclcfiadicis , qnos laici antiqua*

„ rii expedite legere noverant . Erant enim Codices charadere gotbic»

„ manu exarati,qui a multis faeculis in ufu communi ede delierat

.

„ Hoc fublato legendi impedimeato XIMENIVS Collegium tredecitn

,, Sacerdo - ani cum tribus Minidris indituit , qui ritu MtXarabico Mif*

,, fas quotidie, & Divina officia celebrarent. Huic Collegio unum e^,

„ didis Presbyteris praeede voluit, qui Cappt !lmus major , aut Abbas de*

,, nominaietur. Eidemque Collegio facclli m amplum a Corpore Cbrilti

„ nuncupatum , in Metropolitana arde Toleti adtribuit , proventus

„ annuos, aliaque adjecit honoris, & utilitatis commoda,quae doabus

,, IVLII Papae Couffitutionibus , fuo, & Capituli Toletani decretis con*

,, firmavit. (Juram Mi<Talis, & Breviarii Moxirabum edendorum Cardi*

,, nalis XIMENIVS impofuit Alpban/o ORTIZ, Canonico Toletano ,

,, utnulque Juris Dodori, & litteraturae gotbicae probe gnaro. Ejque

,, adjutores dedit Alpbonfnm MARTINEZ, Antonium RO.)RIQVBZ,n 8t Hieronymum GVTT1ERLZ , Presbyteros Ecclcfiarum Mocarabia*-

m tum

Digitized by Google

tfcfcribitur

62 LIBERI.t, f<m Sanftae EVLALIAB, Samflarum IVSTAE & RVFINAE, 8t

„ Saniei LVCAE Parochos, viros probos, & litterarum gutbtcarun1 pe-

u ritos . Miflile Mtwubnm editum fuit ‘faUtt anno MD. a ftrra HA-,, GSMBAGH Typographo, qui operam fuam locaverat Meltbiori GO-„ RIClO Nobili Navtiten/i, cujus induliria & impenfis ars 1 ypogra-

j, phica Tt/et' promovebatur

.

VI. n Millale coni rat foliis quadringentis 8c Texagista novem , prae-

,, ter titoluni , Praefationem , Calendarium , Aquae benedictionem , &„ in fine indicem brevem , quae omnia foliis decem ablblvnntur . Sin-

,, gnla Miflalis folia paginas duas, paginae lingulae columnas dua r ha-

,, bent paucis admodum exceptis i charaCtcres , quibus ty^ographus nfus

,, eft, ad germanicos adcedunt } crebrae funt litterarum, vocumque

,, contraClioncs . Praemittitur titnlu' : MtffaU mixtum Jecundum Regulum

„ Benti ISI DOR 1 didam Aloxtrabet , titulumque ornat Imago B. Virgi-

,, nis S. 1SIDORVM cafula induentis. Confequiiur Praefatio, live po,, tius epittola dedicatoria ad Cardinalem XIMLNIVM , qua A'pbon-

„ fus ORTIZ rationem dedit injtinCfi libi operis , & luam in ext-qnen-

„ dis Cardinalis XIMENII mandatis diligentiam , fidemq ie commemo.,, rat . Deinde conlequitur Kalendarium Monrubicum , laepius auflum,

,, in quo Sanifli leguntur FRANCISCVS, DOMINICVb, Tbomat de

,, AQy INO , PET R VS Marti, t, Antonius de PADV A ad faeeulum XIII.

,, pertinentes. Kalendarium hoc excipit Afkite beuerliflm, forni’ Ia fci.

„ licet benedicendi aquam adlperfiouis,plane antiqui & Gitbo 11'fp m* t

„ atque haec cum benedidione panis Eulo^ici, & Indice in fine libri,

„ extra Millale quodammodo lunt . Miflale amem Moz&oabtcnm ejus

,, generis etl . quod Plrnnrtum p >feHum , live Mixtum appellant. N n

„ enim folas orationes & preces compleflitur , fed benedidioues quo-

,, que , & Antiphonas, Refponloria , Cantica, Hymnos, kCliones Icri-

„ pturarum, aliaque cuuAa, quae in Milia recitantur , rite dilpolita, &„ luis locis digeu continet . Ejufmodi autem libri e commixtione.,

„ Miflalis (implics Legionarii , Antiphonarii , & BenediCIionalis eom-

„ potiti, Mtfjilm mixti , perfeffu , K3 p/miria nuncupabantur. Cujus de.

„ nominationis fignificationem quam Eigemut de ROBLES ignorafler

,

„ rationem commentus eft plane fallam , cur Millale XIMEM1 pro

„ titulo appellatum luerit Mixtum , fuaque aueforitate vtros quoldans

„ eruditos in errorem induxit , ut crederent nonnulla a ritibus Mozu»•

„ bicit aliena, jubente X (MENIO , Miflali , quum typis ederetur»

>, fu. (Te interpolata . Millale Mmr ibunt ab Adventu inchoatur , qua

„ in re cum Orationali Gothico , cum Bobicuji Sacramenrario , alitlque

„ libris Liturgicis Gxllicsntt , concordat. At vetnfta Sacramenraria Ri-

„ tus Rumuui aut a Kalendis Januarii initium ducebant , ut de Sacra-

» mentario Leor.iano CuCpiciri licet, aut a Vigilia Natalis Domini , aqua

„ Sacramentarium GeUJunum, 8e Gregoriitna antiquiora Sacramentaria

„ incipiunt. „ Duas vero in partes tribuitur . Prima Dominicarum , die.

rumque Domini Feflorum , Saniftorum quoque inter bos occurrentium ,

item jejuniorum Miflas completSitur. Altera SmRorth commune , Mif-

ias votivas, & Mortuales exhibet . Praeter PAMELII Liturgica , & Bi-

bliutkecas Patrum , ia quibus non tam ipfa AJturabxm Milia ,quamejus

Digitized by Googte

C A P V T III. 63e}ns ordo Iiinc illinc depromptus invenitur , Damcl PAPEBROCH

I VSin Adis Bolividianis {T.V. /unii ad d. XXIX) e* hoc Mifluli MifTamde SS.COLVMBA & PELAGIO collaram cum hodierna S. IACOBlApoftoli, ac G»tbic* S. EVLALIAE Virginis & Martyris exhibuerat

.

Sed ipium MifTale integrum iam inter rariflimos libros putabatur, urvel in locupletioribus Bibliothecis (ititem integrum delideraretur . Ita-«jne P. Emmuntiel de AZEVEDO de illo Rimae typis- iterum exfcriben-00 cogitavit. Immo paginae omnino 144. e praelo jam exiverant,quum illi in mentem venit, rem eruditis viris multo gratiorem fe_.praebiturum , fi textus Miflalis Moxarahici talis exhiberetur, qualis an.no millefimo quingentelimo 7 oleti prodierat. Novam itaque fieri illiuseditionem juffit ita diliriburam , ut fingulae non paginae folum , fedetiam columnae, in iilque contentae lineae Toletano exemplo penitus re-pondeant s hincque fadum , ut LESLEI viri cl. adnotationes in operiscalcem reijcere necefle fuerit . Inchoatae illi editioni addi debuerat com-pendium^ vtdte ac rerum gestuum Cxrdtnihs D<mim Fr. Franci (iri Ximeniide CISNE.RIS, nec non btjhria de Officio 0) Miffli Mnzirabica autboreMigijtro Engenio ROBLESIO Parocbo Eccle/tot i wfli MARCI , tfSacel-

Murarabum /'* Ecckfia Hinfit Toletana cum privilegii annoMDCilll. ex hifpano idiomate in lilinum ver/a, atque ad hujus operiscaput XXXIII editio paginis pa. perducta erat . Mutato tamen confilioP. de AZEVEDO LESLEI erudinlTima Praefatione contentus fuit . Exiitergo tandem a MDJCLV. iufigne opus typis bb. Generofi SALOMONIinfcnprum M-^i/c mixtum fecundum Reguhm Buri ISI DORI diflttm Mo-zarabes Praefatione, notis & appendice ab Alexandro LESLEO S, I. Sa-cerdote ornatum 4. nonfol , quod ait WALGfilVS ( Bibi Tbeol p. IIUP'.?-7°4- ) Quamquam id errati audori

,qui opus non vidit, condonan-

dum. Illud minime ferendum, quod quum librum minime inlpexerit

,

de eo tamen loqui voluerit, ac rifu omnino digna tradiderit. Audi.»» Quod (plendidum quidem j non novum autem opus eft . Liturgiaeniin,» quae illo continetur, jam a Iofpbo Maria THOMASIO edita fuit,

,, quumque inter hujus Icripta coniunclim fex voluminibus io lucetn>> emifla , locum haberet, fep-natim in confpctfum orbis eruditi venit,w ut titns facilior, ac commodior redderetur, ac multorum facrarum &» antiquarum rerum fiudiolbrum voluntati fatisfieret, ,, Vbiuatn quae-fo T HOMASI VS Moearabtcjm Liturgiam edidit? Gallicanos ille Sacra*menta nos libros vulgavit, non MifTale Motorabum .

VII.. Non mtdtis ante hanc Romanam Miflalis Mnarohid editionemannis, nempe a MDCCXLI. prodierat Romae libellus orationum Eccicjia-Ricorum ojfictornm Gothico Hifpauns primum in lucem, editus ex incompira-

htli, & phfqnam Millenario MS. Codice in folio majoris formae amplifimi Ca-

Veronmfis . Infgne hoc veteris rei Liturgiae monumentum Cl. P.BLANCH1NIO Valltcellinne Congregationis debemus, qui quumTHO-M ASII opera recudenda fufcepifTet m fot. , illud in primam partem To-mi primi laudabili confilio intulit

.

ARTI-

OciiloMle Go-thico -Hilpanu*

Digitized by Google

C A P V T II 1, 73narium eft) a Monachis Sanflorum SERGII & BACCHI

,qui ex Mo»

nafterio S. PETRI de FlorentiHo Romam juflii PASCHALIS Pontificis

vocati in Salvatoris Ecclefia Pfalmodiae mutius obibant , adhibitum fuifr

fe. De aetate porro Codicis ita difputat £ Pr. p ig. XXXVIII. ) illuravtk

faeeulo XI. exeunre , vel non multo autea fcriptuin fu i fle . Id nempe

„ aperte , inquit , indicari videtur tum ex forma , & fpecie characteris ,

„ tum etiatn , quia in eo non leguntur nomina Sandornm, qui faeeulo

,, duodecimo , vel fubfequentibus in Santforum Catalogum a Romana

„ Pontificibus relati funt . Additur praeterea» quod in eodem Codice

„ non folum diverla, & paulio recentiori manu adjuntfa legitur integra

„ Miffa de Trinitate t fed infuper in fine ejnfdem Mifliie, & in margine

,, alia pollerior minus antiqua, ut ex ipla forma, & litterarum duCtu

„ comperitur, additio fadla occurrit quarotndam orationum , quas inter

,, legitur Oratio A canfiit,

quatn certo conflat cotnpofitam fuifle ab

„ INNOCENTIO III. ex teftnnonio Gnlithni DVR ANDI ,qui feribens

„ de orationibus, feu Collegis: INNOCENTIVS Papa primus compo

,,fuit, inquit quatitor coUedas pro tnenfe Septembri. INNOCENTIVS,, vero Papa tertius compofiat ' A cunilis nos , quaefumus domine , memis

„ fc? cotporis defende ec. Ektfttis eft aurem Pontifex INNOCENTIVS III.

„ initio anni MCXCVIII. Qiinm igitur additio illias orationisfit recen-

,, tior , & pollerior alia nova additione fatfla noflro Miflali, neceflario

„ confequens eft, illud vel exeunte faeeulo* XI. vel ad fumnium initio

,, fequeutis faecali XII. feriptum fuifle, fieri enim haud certe potuit,

,, ut ferius eo tempore litteris confignaretur. ,, Id ipfum Antonellitni

eperis Editor P. Emmanucldc AZEVEDO novo argumento confirmat in

epiftola ad Eminentifs. Nerium S. R. E. Cardinalem CORSINIVM , illud-

que repetit ex oratione fecreta S. LEONIS,, quae, inquit, in noflro

„ Codice continetur pig. aa8. eifdem verbis coneepta, ac in Grcgoriuno

„ MENARDI Sacramentario , nimirum Animae famuli tui Leonis biec

,, profit obIasio , quae verba iane jam fublata fuifle , fedente INNOCEN-,, TIO III., vel ex ipfa decretalium Colleflione cuique pcrfpeflum ef-

,» fe poteft. Iuterrogatus enim hac fiiper re ab Archiepifcopo Lugdu-

,, neu/i fummus Pontifex INNOCENTI VS III. Fraternitas tua , (_in-

„ quit cap. cum Marthae de celebratione Miflarum finali ) requifivit,

„ quare fuerit mutatum, quod in fecreta Beati LEONIS fecundum auti- « •'

„ quioret Codices continetur , fic videlicet : Annue nobis Domine , ut

„ animae famuli tui Leonis haec profit oblatio, quum in modernit £*.

„ cramentariit habeatur Annue nobis , quaefumus Domine , ut inter-

„ ccflione Beati Leonis haec nobis profit oblatio ; fuper quo rrfpondemus ,

,, quod quum Sacrae Scripturae dicat auIJoritat , quod injuria facit Martyri

„ qui orat pro Martyre , idem en ratione con/imili de aliil findit Jen-

„ tiendum ec. ,,

II. Non hic tamen unus eft Monafticus Sacramentorum liber, ^ tmCunsUu*quem Italia viris dodis detexerit. In Annalium Camaldttlenfium tom. II. kni<>

qui Venctitt prodiit a. MDCCLVI. appendicis Pag. yoi.fcqq. exftat ve-

tus Monadicum Sacramentarium ( quod fortafle prius ad MonafleriumClaficiife pertinuit ) ex codice membranaceo faeculi XI. erutum, & ob-fervanombus, ac notis ab Odttvio Canonico TVRCIO illuftratnm . In

Tom. I. X mul-"

/

Digitized by Google

74 LIBERI.mnhis illud Gregortuno Saeramentario confentir, fed 8c io militis abeodilcrepat. Erucitiffimi porro Editores Johannes Bmediflus MITTAKLL-LfVS . & Anfchnus COSTAUONIVS ea aliis duobus Sacramcntariis

excerpta ibidem exhibent. AI erum Icriptum luiffe ad tifuro Aleeiarumfo :t ivell ineu/ium ante laecnlum XIV. ajunt ; alterum paullo antiquius

efle monent» quod forte ulni fuerit Monachis & Parochis ><14»/,menfibut

S BLASII. Alii eiufniodi libri, qui olim lervabantur in Bibliotheca ce*

leberrimi Punoimiimi Mouaflerii Benedici:unorum S. M ARTIM , indican-

tur in veteri XiV faeculi Catalogo, quem erndiiillimus Monachus D.

iilvitor M triit di BLASI vulgavit Pmormi MDCCLXX. in eeiegio li-

bro , cui titulum fecit : ReLittoue del/a nuova Lihreria dei Gregoriano Mo-utflcro di S. MARTI \0 &C. con au cata ligo rogionato di 400. t piu Co

•

dici , tt' crino tu rjpi Mumflero ne/ MClCLXXXJKeaiiicani «m HI- I n Gullius nos MARTENIVS revocat . Hos ille Sacramenta-

riorum M joafticoruni Codices memorat. I. Calenfit Mouaflerii Sacramen-

larium ante DCCC. annos exfcriptnm . a. aliud Monachorum Cir-

uotrn/itm S. PETRI fexcentis ab hinc annis exaratum . Dionyfiunuin porro

Monasterium prope Pandos librum ejufmodi fervat circa CAROL 1 M.tempora perfcriptum . Ejuldem vero Monafferii aliud Sacramemarium

D JCC. annorum in Colhertinam Bibliothecam tranfiit . Alii .irtittlmodi

Codices exllant in Divione uft S. BENIGNI Monafterio , in Gelltiit nfi

S BENEDICTI Coenobio* in Gcnr.meticenfi , in Majore MonaHerio 7a-

ronrnfi, in Mv/actufi, iu Rtmenji S. REMIGII, ac taudem in Vi/Ults-

fcufi .

Cem<ntci,icAa- IV. Nec defunt Germmic» , 8c Angfican « Sacramentaria . Idem MAR«plicant TENIVS iu Gltdhicenji MonaHerio Colonienjis dioecefis exftare ait Li-

brum Sacramentorum aotiquiflimum . Quid vero de vetuftiflimo Anglios-

no Benedi(honorum Sacramentario dicam, qnod Cornelius SCHVLTIN-

GIVS C Bthlitsh. Fcclef. T.IH. p. II. p tg. 145. aoa. ) operofe defcribit ?

Antiquum eqoidem illud efle vel recentiore manu adjeci Vifitaiionis

B. MARIAE Pugnus , S. THOM AE Caututrtenfit , aliornmque Sanio-rum fefti dies fatis indicant . Vereor tamen, ut doii viri SCHVLTIN-GIO adlentiantur fcribenti : videtur hoc MiJ/dle Beuedtiinorum tumfttc

vettiflnm tffr ,quitu efl ipfe ordo.

Mintu Pknirii V. Adde jam Miflitlia Plenaria Monaftict , cujnfmodi plura MAR-TENIVS commemorat in Bibliothecis Monafteriornm S. VINCENTI!.Crnointneufis , FUcsnenfis , puHcnfis , Gellonenfis , Gemmcticeufis , S. GEOR-GIl in dioeceh Retlomugtnfi S. AVDOENT, atque l/tictn/iS. EBRVL-FI a fe infpeia Vnum in Bibliotheca Montis Cufini me vidiffe memi-ni, cujus aetatem doleo me non adconte adnotafle • Nili tamen me-moria me fallit, quartodecimo faeculo vetuflius non eft . In eo tamenCommunio fob utraque fpecie diferte commemoratur fo/. 307. his ver-

bis: „ Tunc primo Miniftri i deinde qui volunt, communicent, fub-

,, diacono tenente patenam cum Corpore Domini ante Sacerdotem

,

„ Diacono vero cum calice a dextris altaris propinante ftngulis Sangui-

„ ne. 11 Domini curu fifhila. Dum communicat , dicat Sacerdos, quau-

„ do propinat calicem , Diaconus dicat : Coipus Domini uoilri lefit Chnfti

• „ toujcivtt unitum taam iit vtldm Aeternum Ameis : Sanguis Domini NJlri

yeju

Digitized by Google

C A P V T I I I. 7r» tefu Chrifti prtfit tibi ad rcmifftonem amnium peccatarum tuarum in vitam>> aeternam Arnen. Poftquam communicatum fuerit tollat diaconus pa-„ tenam de manu fabdiaconi, & det ei calicem . Vbi Sacerdos perfundat» cum vino digito*: dehinc abluat manus aqua miniftrantibes acolitis

» ordine quo /iipra . Interim diaconus plicet Corporale , & pofita defuprr» patena reddat inde „

ARTICVLVS VIH.• * > V ! • . . .

Seu APPENDICVLA

De cott!raftioribus quibufdam Miffalibut quae quafdamtantummodo Mi/fas continent .

I.-pRaeter Midales libros,quos ha&enus numeravimus, aliqui funt LlMluA qui paucas tantum Midas continent. LIBELLI nomen apud S-

i t

Cunerai»monui)

. _pud wGREGOR iVM Tatonenftn cum hiji. Frauc. ( Ub. ll.ctp.ai. ) tum invr-tii purum C Cap. XV/. §. a. ) occurrit . GREGOR! VS vero hocce vocabu-lum adhibuifte GEORGIQ p. LXVI. ~) videtur, quo Midas quaidamex Sacramentorum libris defumptas , & in nonuullis celebritatibus ulita-tas denotarer

.

II. Porro in quibufdam rerum ad Taroifanam Ecclefiam olim per-tioentium indiculis , anos legere eft in Venetis litterariis Ephemeridi-

“VM,n

btis praenotatis : Memone per fervire alP IJloria ec. ( 77 VIH. p. 37. ) in-venio Ale/filetum votivum. Eadem vox occurrit in inftrumcuto» quodedidi in hiftoria Moiufterii Leoneufis ( Lib.Il Manum. LXVl. ) : duo Mtf-ftletti votivi. Ni fallor, in his libellis Midae, quas votivas dicimus,continebantur

.

III. Jidem Tarvifinae Ecclefiae indices nobis exhibeat Quutcrnumpro mortuis , quaterniotieni fciliccl , aut libellum, in quo Midae prode-,fumftis . Idem nomen quxterni pro defunfiis legere eft in antiquiore THEO-BALDI Abbatis indice, quem MVRATORI 7S vulgavit^ 7". IV. Amiq.hahe. coi. <p6i). fhiaternioms vocabulum erudite illuftrar Ccruiicon. Got-swicenfe £ Jib. 1. p.33.)his verbis.,. ) EKKAROVS Junior (deCafib.» Monaft. S. GALLICip. X!Vl.~) apud GOLDA^T^ T. I Ji-r. Akmuni-» cxr. pig. 10X. ) Ali/it tandem , inquit, Abbas litteras Ottouibus, C#>» Reginae in Saxoniam eam muneribus feifettans tempus adventus eorum ,

» nrc non Ekkheardo qnaternionem , omnem fertem Sindrau tenentem . Idem>, Cap. III. circa finem pig. 59. S( eccc Sindotfus Magnus jam & praepo-,» lens in loco, tit diximus. Codicem illum delicate icriptum cafu in-

»» currens furatus e I, & lingulas quaterr-ionum , Iicur hodie videre eft

,

” cultro decitas difeerp/it , atque depravavit , & iterum empheu at tn lacum ,

,. tibi ess fuerat furatus , repofuit

.

Ruabanus Maurus ad Hincmarum .

» PR VDENT 1 VS , inquit, Trecallinae Gvitatit Epfapus pltna tefli-

» motiia praetentorum Patrum in quaternionibusfuis collegit

.

GREGORI VS,, furmens, habet vocabulum Calernio . Iranfmittimus , inqnit , librum

,, Canonum , in quo erat catomi» novus adnexus , habent Canones quali A-. X 3 » poFla-

Digitized by Google

(

Uxn rAl LV»THERI

7VINGL1I*

9

ArjtMoMtenfi»

VVILKENU

VVkMmfcergin-Jl.

» —

\

9

4

n6 LIBERI.„ I

/ortoticoi. Tetras e contra de VINEIS ( Lib. III. FpiftoUr. FpiJI. 64.

66 . ) qumernum appellar. Iftum compingendi morem valde antl-

” quum effe, praeter |am allegatum GREGOR II Turonenfis teflimonium

„ colligimus ex fuperiuS allegatis visit Patrum ( ltb. 1V) de S.SILVA-

„ NO & ejus difcipulo MARCO: ibi: IngreJJut cellam MARCI invenit

9q uaternionem , quem t idem hosti tniboaverat ec. Conferatur ERMLNE-

’

RICI fupplementiim Vitae S. MAGNIf Cnp.XVl. ,, Ceterum Mif-

fale mortuorum ,quod etianinum ab amplioribus MilTalibus fejundlum

circumfertur, ll/ynce vtr/uni charadlere Hurouymtann typi S. C. dc Pro-

pagata Fide excuderant a. MDCCVII.J quum autem ejus exempla.,

deefleut , iterum a. MDCCLXVII.cxhibuerunt

.

ARTICVLVS IX.

D' Liturgiit haereticorum .

I. A Ntequam huic capiti finem impono , pauca de Liturgiis qna-

£\ une haereticorum diflere re haud erit inutile. Prima fit Manint

LVTHERI . Eatn nefarius haerefiarcha a. MDXXIII. pro Bcclcfia M /r-

tembergen/i propofuit , infcripfitque Nicolao HAVSMANNO Epifcopo

Gtgnaec Ecclefiae . Exftat T. IV. °P«^J-VJHERI edtt.on.s Jenenfis

MDC.r par. 556.) atque hinc illam ASSEMANVS defcripfit in dtf-

fertatione, in qua Novatoram Eucbariflicoe quaedam firm^oe exhibentur ,J

illegitimae demirantur (p. II. ) Sub annum porro MUXXV.quum Hui-

dneus ZVINGLIVS MifTae Catholicae abrogationem Xll. Aprilis a ite-

natB Tigurina impetrafllt , Liturgiam quamdam ipfe commentus eft, at-

que in Coenae Dominicae celebratione fervandim Tigurina praefcnplit

,

quam RJulpbus HOSPl N IAN VS ill biftoria Stcr*mentaria(p.Il. pag.140.)

8c ex eo ASSEMANVS in cit. difTertatione ( p-XV-') refert . Argen •

torxtenfe, , quoque fuam Liturgiam ediderunt -Nempe Argentorati per

ValeJ,dum POLLANVM MDLI. in 8. tmpreflk fuit Ir/**r.

ritu: Miniflerii in Eccle/h Peregrinorum ; recufa detnde ^ ^Moenum apud Petrum BRVBACHIVM MDLIV. 8., ubi addtta >m-

ma dotlrin te , feii fidei pro/effto hujus Ecclefiae.. ,

11. Germanus WILK.EN ad Lutberanorum dogmata Agendam Germa-

nior edidit praenotatam: Kireienordnung ec. nem pe enlmatic Cbrifitanne

Ecclefiae in Niegen Rade inchoata a. MDLXIV. ,tmprc[ja Tremontne ( Dort-

n.undt ) eodem anno. Sed omnes Lutheranorum, ut vocant. Agendas

cum voluminis mole, tum haerefum veneno vincit

tus Germanice liber io fol. MDLXXll I. T.tulum lat.ne fic redd.t SCHVL-

TINGI VS ( 7*. IV P- I.psg. 8. ) Cantiones Eccle/iafhc.ae Latinae , Si Oer-

rnauicae e-» Epifloht , Euangeliis , ColleGit de Dominicas ,

eundum ordinem temporis per totam anuum, quae adbibentur,» adminUr

„v,e , five traffatioue Esu bunii,*e , vel praedicatione Verbi dtvm «Evan-

gtlicorum, feu Lutheranontm Ecdefist ufiiaiae , ex optimit formult , /

III. His jungenda Liturgia Svema , de qua ASSEMANVSCp-LXI.

Digitized by Google

C A P V T III. 77Ex quo Lutherani/mus fnbGVSTAVO I. opera duorum FratrnnvLA V-RENTI1& OLAI PETRI, qui Vitttcmbergae LVTHERVM ludicram,Svecanicam Ecclefiam infecit

,quaedam Liturgiae addi & ex ea detra-

hi coepere, qu.e fedlam Lutheranam faperent , atque poft multas vicit

fitudines, & variationes tandem an. MDLXXVI. Siohlmiae in fol. pro-

diit Liturgia Svecnun , ut titulus mentitur, Ecclefiae Catholicae , & ortio-h-

ttae conformis : opus fvecice , (3 Latine confcnptum cum praefatione fcf uotit

Laurentii ( GOTH ) Arcbiep. Vplalenfis, excudente Torberno TIDEMAN-NO. Poltea praefatione, & notis expundfis iterum itivrefTa fuit a.

MDLXXXVIII. 4. hoc titulo: Liturgia SVECANAE Ecclefiae , Sve-

cice , & Latine

.

Eadem deinde , ut LIPENIVS indicat, in 8. MDCL ty-

pis iterum data eft hoc titulo : Liturgia Svccorum tum Evangeliit , (3 E~pijlnlit Dominicolibus , ordinationibus Eecle/iifticil , (3 Ifi/mit David metro

fvecico. Edidit quoque illam Petrus LEBRVN ( ditf.XIIl. an. y. $. a.)ex coque in citatam diflertationem ASSEMAN VS tranflulit ( cap. V.

p.LXlfey.').IV. Calvini,moram Liturgia ex Genevcn/I iutelligi potefl . Nam IO- Ceaevtnfa

HANNBS CALVIN VS novam precum Ecclefiatiicarutn formulam,novamqne celebrandae Coenae Dominicae rationem in ufum Geneveufts

Ecclefiae conlcriptam ratam habuit, & a fe recognitam edidit, que-

madmodum videre eft in volumine Tradlatuum ejus Theologicorum A>a-

(helodomi vulgato MDCLXVII. Vtramque exhibet quoque ASSEMA-NVSC L. c. Cap.Ulp.Xmfeil. )

V. Etiam Anglicaua Liturgia CALVIN T praefertim erroribus foe- Anillam

datur. „ Vbi HENR1CVS VII. ( inquit ASSEMANVS, quem fere

,, exferibam , additis tantummodo pluribus hujus Liturgiae editionibus

„ ab eo praetermiffis ) fchilinate fadlo in comitiis regni celebratis ann..

„ MDXXXI. fe caput fupremum, & Protedlorem Ecclefiae , & Eecle*

,, fiatlicorum Augliae declaravit, fenfim cum Catholicae Ecclefiae do-

,, dlnna, Litnrgia coepit abrogari, & nova componi, quae conformis

,, efiet novae dodlrinae per Latbcranor , aliofque novarores mvedlae. Itaque

,, fub EDVARDO hujus nominis VI. quibuldam viris provincia ruit

„ impofita, qui Liturgias Anglicanas antiquas, quae quinque numera-

„ bautur in Regno Auglicanu, reformarent, & ad unam reducerent;

,, ergo compofita, & probata ia Comitiis decembri MDXLVIII. &„ Januario fubleqq. habitis , Auglice fuit imprefli & vulgata an. MDXLIX.„ Hanc ex codice inifTali enante in Bibliotheca Colbertiua edidit CL.BR VN„ ( differt. XIII. artic. 3. $. a. ) Contra hanc Liturgiam CALVIN VS,,, aliique fedtarii epillolas dederunt: quamobrem an. MDLII. altera fub

„ EDVARDO pariter vulgata Anglice fuit in urbe l.oudinen

:

quae &,, ufn obtinuit tifque ad mortem BDVARDl, quae contigit die 6. Ju-

„ lii ann. MDLII 1 Hanc refert BRVNVS ( f. 3. ~)8c varierates obfervat.

,, Sed quum menfc ndlobri Miria Soror EDVARDI , & HENRlCI,, tilia , clavum tenniflet , haec abrogatis Liturgi 13 novi', 8c fchifmate

„ longe abadto, cum Eeclelia Catholica unionem Augliae fecit. & an-

», tiquos MilTales , ac Liturgicos libros reftituit , atque ea Regnante Mif*

„ fales Sacri Augliae pluries editi fuere. Verum die 17. Novembris an.

» MDLV1I1. defuudlae Mariae quum fucceliiffet Ebjabctb $oror,8i HEN«RICI

\

Digitized by Google

•78 LIBERI.«* HICI VIII. Auvt Balena filia i hacc fchifnta renovavit , Se Litar-

,, giam alteram LDVARDI VI. renovavit; tn autem Catholicos fal«

„ leret ,quaedam mutavit , ac primo a Litaniis expungi julhi illa : 4 ty.

„ mutuae Epjoft Rom m/ , ejufque detiflan lis enonbns Libera nos Domine,

,, quae at» aun. MDXLIV. fuerant intrula 3. quoniam in ilia Litnr-

,, gta titilla mentio habebatur de faeris veitibns ac ornamentis. Regi-

,, na voluit a MiiuHrL Iaera ornamenta relunu , quae io priori EDVAR.„ DI Liturgia memorabantur, j. demum ita utramque Liturgiam or*

3, dinarunt , ut dogma Tranliibftantiaiionis . Se realis praefeutiae corpo-

„ ris Chrifti indeterminatum maneret : quare rubricas circa Euchari-

„ H>ae dnpenfationem & receptionem reformarunt , adeo m tam hae*

. - ,, retiri , quam Catholici fine piaculo videreutur pofle illauti. Hanc Li*

,, turgiant PIO IV. non difplicu.fTe , feribunt noi. nulli, q i Se fubduut

„ famam obtinere , Pontificem fidem dedtfle Liturgiam A'gbcanam lea

„ audor itate confirmatnriim , dummodo Eltfibetb Regina Cccleliae Ro-

;, manse fe adgregaret , Romanaequne Cathedrae primatum agnoiceret.

,, Ceterum DV RELIVS in vindiciis Ecclc'ioe AngUctnat ( cap. ia.Jhanc

,, fabulam notavit. ,, Prodiit haec Liturgia Anghee Londtui Mi. LIX.f. & MDLXXIV. in 8. Jacobus VI. STVARDVi Scotiae Rex , Se fub

omine Jacobt 1. Ehfabetbae in Angliae Regno fuceeflor imprimendamcnravit ann. MDCXVI. Londin. praefatam Liturgiam Gallico idiornate

,

levibus quibuldam tadis immutationibus, quae declarationes potius ha-

bendae funt . Saepitis deinde excnfa eft Angltce Londini MDCXXXVI.* fol. MDCXXXVIII. fbl. MDXXXIX. 8. MDCLXII. fol. Gallice Ge-

nevae MDCLXV. , Londiui apud Rtbnutm SCOTTVM MDCLXVIII.8. MDCLXXXI ex typegraphio Stmwhs MEARNE, & Gxfhdtae ty.

pis Theatri Scbcldoniaui MDCLXXXVI. ia. Poftreina haec editio ex-

flat in Bibliotheca Collegii Romtuu Grrgoriani , atque hunc titulumpraefefert : Ltb-.r precum communium , W ulminirtrnionwn Stcrtm-n •

torum, aliorumque rituum, (3 ceremoniarum juxta ritum Ecde/iie AnglicauaeScctica itua cum ffalterio Dtvidico . Wfpanice etiam vulgata fuit hacc Liturgia in-

terprete D. Felice de ALVARDO, hoc titulo': Liturgia Inglefa , o libro

de l* oracion commi, y adminitlratton de /at Sacramentat • y otrot ritot , y

ceremonias tle h Igkfit Anghcana . Hanc haereticae Litnrgiae verfionem

H;[pani Fidei Q.'aelitores menle odobri a. MDCCIX. legi vetuerunt.

Quia tamen a. MDCCXV. eadem interpretatio cum Regis GEORGIIadditamentis iterum excula iuir , novo illam decreto Htjpantim Fidei

Tribunal perculit, cum tradam inferipto de UCoufagratiou , y ordnncion

de lot Obijpos , Presbyteros, y Diaconos . Vide novilfimum Librorum pro-

hibitorum, & expoigandorum Indicem pro Catholicis H/pantnrum Re-gnis, Matrit

i

MDCCXLVII.Tom. II, pjg 821. Anglicame Liturgiae ad-

finis eft Liber precum (3 Stcramentorum Lcclefeae hcoticae . Edimburgi

MDCXXXVI1. fol.

p.rs ^assa” VI. Haereticis hifce Litorgiis faris quidem Catholicam , ad Nova-lri Liui|ix_, torum tamen placiti aliquantulum adeommodatam addamus, quam Gror•

giut CASANDER conciliandorum animorum cauffa refinxit . Hic libri

Colomeufibus typis editi MDLI. 8. titulus cft : Liturgia ie ritu L3 ordine

Dominicae Ciente celebrandae 8. Exliat etiam inter CAbiANDRl opera

uno

Digitized by Google

C A P V T III. 79ono volumine rotnprehenia curante Cbri/loptoro THVANAEO, *c P«-rifiit a. MDCXV 1 a typographo Bironymo DROVARTIO excufa inf. Capita hujus Midae SCH VLTI NU[ VS, fed a fe nonnihil correfla ex-hibet( T. IV. Eibliotk. Ecckf. P. I. fng. 73.). Verum de libris Liturgicuhacrttuus.

C A P V T IV.Libri ad btras Canonicas recitandas adhibiti .

ARTICVLVS I.

Libri Graecorum

.

I- T) Rimtis qui ad horarum recitationem fpeftat , apud Graecos , eft

A. TTnIKON, ordo hic eft recitandi divini officii , Liber haud par-vae molis, in quo nt Leonis ALLATU verbis urar, ( differt, j.p. 4. )aprimo die anni, lingulis diebus, quid ioter Midarum fblemnia , quidad vefperas

,quid ad horas, quid ad matutioum , quid deuique ad reli-

qua divina officia , five dies illi feriales Amt , fivc ferti , recitandum ,

quid plallendum , aut legendum fit, quibus diebus jejunandum, quibus

& quomodo folvendum jejunium , verbis clarifiimis &: facillima methodopraefcnbitur , variifque ert dirtintrtum pro materiae varietate capitibus.

Variant apud Graecos typica , quum quaelibet, faltem ex majoribus Ec-

clciiis, futim habeat, Qiae in lingularem monarteriorum ufum condita

funt , kruKpixa proprio nomine appellantur. Prodiit Typicum enraute Ait'

drouico NVGCIO C»'cyrenfi Venetiis MDXLV. ex typographio Antonii

& Petn SABIEORVM ; tum a 'Jo/npbtto HIEROMONACHO circa

MDLXXXIV. emendatum, ut notat * J. A. FABRIGIVS ad ALLA-TU difT-riationem in calce Tomi IV. B ’>l Graecae reculam ( p. a. )Venetus MDCIIL MDCXV. MDCXL 1 IL hoc titulo kcwipor oor Qtu

*yiv ra(uX»r tnono mir Aixaulir -m < ixxKxeiauxit ev XC’“'“ • 7/’

picum, fi-oente Deo , continens integrum officii Ecc/etiafiici ordinem per totum

anuum . Quo in opere fequemia continentur . 1. Typicum iw ixxhneiaeixm

axoktSias S. Laturae in Uien/olymis . Qj )d & in aliis Monalleriis H cro-

fotymitxnis , aliifque Evclefiis obrinet ex praeferipto S. SABAE, capita

5<j. complexum. De hoc typico plura CAVEVS in vita S. SABAE( ftec. IS. ) a. unroKoyio/ , juxta ia. menlcs, continens axo ktSixr <mt

oxxf.noixeixn 'Vx\uuSm

<

«r «j auxt^iv> per totum annum incipiendo, ut

folent Grseci , a menie Septembri, ulqtie ad finem Augufti , praemif-

fo capitum indice 3^ Muci H ILROMON ACHI ,qui fe aupwaktr vo-

cat , Xuruuyux tu en xw iptutrx mt ruerint five de dubiis , quae en typico Oi iuuturtcapuibus too. ablolutinn . OVD 1 NVS tom. a. p. 5S4. ) narrat.

AI ircum HIEROMONACH 7M non tantnm feripfiflfe comment. in Typi-

cum S. SAB AE difluui , led hoc Typicon etiam cumpofoifle,quod S. SA-

BA E falso nomine inlcripfit , ur auctoritatem ipfi majorem apud Laurrae

Monachos conciliaret. 4. NICOLAI Patriarchae CP.ad ANASTASIVM,snou-

Ty.icum

Digitized by Google

Taetice

Pfalteriaai

80 L T B E R I

.

montis Sinae Abbatem , de jejuniis C’ aecorum carmina politica 334.S. AN A.lT ASII Laefarcae Palaefhnae Epifcupi tranatus t it Afrli.itifte ,

de fenis Monachorum , de continentia St ingluvie ec. 6 . Vitae quatitor Lvatt-

gcUftarttm ex DOAOTHEI Syuopfi defumptae 7. Regulat variae *»/ t»

a v f Ji/ x tetetlr , wtpt Te Jo kvmiv cc, 0;,, ec. 8. KipxXaiae rapetth tina

feu ad/jortattv t ad virtttlfn per modum gnemotogiae difpolita. y.

rue**»»» v» oyht aneret, Pifbjlium oft ivi /acatii

,

flve calendariumcontinens “annos ab orbe condito, & ab incarnatione Chrifti i indicbo-

nem etiam , cyclum tum lularem , tum luuarcin , & n &i/u\ior »<

Xiiryttt

.

Hoc Stfttxior Epafl.ie Latinorum refpondet , & ephemeridemannorum ab anno MDlXLIII. u/qne ad atinnni MDoL XXVI. com-plebitur , Exttat l/ettcii quoque hn|us operis editio MDCCXXX VI II.

fol. Sunt etiam, notante eodem>quem fupra citavimus, AL.LATIO,

quae ftriAiori lenlii apud Graecos typica vo.antur ; nempe verliium quo-

rumdam ex P (almis , hinc inde congdtorum , & ad follemnitatis,quae a-

gitur , arcana exponenda aptiorum , eclogae . Et horum duo funt gene,

ra i alterum quod in matutinis precibus , dum vigilias, qnod eam nobeminlomnes traducant

,peragunt , recitari aut cani folet , in feftis fcilicet

Chrifto & B. Virgini dicatis, quae Lola vigilias habent. Alterum illud

cft , de quo fupra in labris Graecorum Liturgicis egimus.

II. Idem fere alter Liber eft TAKT 1 K.A iulcriptus, atqne in ple-

rifque Graecorum Monafteriis hoc nomine exftare teftatur AL.LATIVSin diff de Li!t. Eccief. Graec. (_pag- 15.') TAKTIRA ergo nihil aliuderant

,

qnam Libri caeremoniales , in quibus ordo & regula divinornm offi-

ciorum continentur, & quid fingnlis diebus in rebus facris praeftandumfit, praeferibitur . Et a «i» nomen habent, ficut apud Latinos ab or-

dine Ordinarium fit

.

III. Nullus vero alius liber, live in Miliis, ftvc in Matutinis pre-

cibus > five in aliis divinis officiis 'Vuxmct» frequentior eft, inquit AL-LAT 1VS ( p. 54.), tamquam qui femper prae manibus fit, licet ob

adliduam illius recitationem ex memoria fere omnia dicantur. Suntque

meri Pfalmi Davidici

,

non alterato ordine , fed uti in facris Bibliis jo-

cent , iti certas tamen claffes,plures vel pauciores pfalmos ,

pro Plal-

inorum loncitodine eontinentes , dtftinbi4Lebiones Graeci xaSiefiara vo-

cant, quaii diceres /effioues: & viginti tantummodo numerant, ut Pfal-

mi difponantur. Cathifmara porro fingula in tres partes fobdividunt

,

quas hymno ilio Gloria Patri , £i? Filio ec. terminant , aliter ac fit in

Ecclefia Latina , quae dibum hymnum poft omnes Pfalmos recitat . Ca-

rhilrna decimum teptimum, ob prolixitatem Pfaltni, Beati immaculati ,

uno tantum pfalmo completur, quem etiam in tria tmemaia , & hy-

mno jam dibo Gloria Patri, dividunt. Divifiones (Jathifmatum eam*dicunt, Rationes nempe; flantes enim recitant, vel quod lebionem fi-

nientes ftent, & qtiaft refpirent . Cathifma vicefimum in eodem Libro

tum e* veteri, tum ex novo foedere Cantica abfolvunt > eas vocant

, & funt binae MOYSIS , altera ex Enodi Cap. XV. , ait era ex Deu-

teronomii Cap. XXXII., tertia Annae Matris Simttr/ts ex Regum Cap 3.

lib.I. quarta A 3ACVC Prophetae ( cap. 3. ) quinba ESAIAE Prophe-

tae ( cip. 35. Sexta , IONAB Prophetae ( capite a.), feptitna &ofla-V3

Digitized by Google

C A P V T IV. 81va trium porrorum (e* cap. 3. DANIELIS ), nona beataeM AltiABVirginis ( e* cap. 1. LVCAE ) , decima ZACHARIAE Sacerdotis

( ex eodem capi/e undecima EZECHIAB Regis Jndae ( ex cap. 38.

ESAIAE ) .duodecima MANASSIS Regis Judic , decimatertia SIMLO-NIS fenis (ex df.a.LVCAE). Non vacat omr.es hujus libri editio-

nes percen/ere. Satis fit indicare Medio!incnfm a. MCL.CCLXXXI.

,

f/eiittim a. MDCXXVII. in 8. apud Antonium PINLLLVM&. Roma-

irim opera Apo/huarii AGRESTAE ord. S. BASILII apud Jti. Btpttfiam

BVSSOTTI MDCLXXX V. in 4.

IV. Animadvertendum autem cum ALLATIO(p. 57 ),Pfalmos,

quod alii ad alios atque alios ufus in officiis Bcclefialticis adhibiti liut

,

aliud atqtie aliud veluti nomen iuduiflc. Primus itaque erit .qui abiu-

choandis officiis nomen fibi Prooemii habuit rcotifiiaxes dufhis. Eli au-

tem Pfalmus : Benedic, anima mea Domino , Domine Deus mens magnificant

es vehementer CI II. Potifiimus vero illius ufus fuit iu inchoandis Veipe-

rix . Secundus Tripfalmns rpi^-nifio' , a numero, quo conflabat PiiUmo-

rum , dici folitus inter horas , aliis atque aliis Pialmis , neque feniper

iifdem pro diverfitate argumenti confotus. Tertius a nu-

mero Pfulmorum. quibus componitur, diditis, fex quippe pfalmos con-

tinet ; nempe 3. 37. 63. 87. 103. 143. qui ut plurimum in matutinis,

quandoque etiam & ir eeis anrt.liiir.o/S canuntur . Quartus eft m rpas xo(,-.r

ea quae funt ad Dominum, nempe Plalmi CXIX. (JXX. CXXl. CXX II.

CXX 1 II.CXXIV. CXXV. CXXVI.CXXV 1 I.CXXVIII.CXXIX.CXXX. CXXXI. CXXXII.CXXX 1 II. Nomen habent a primo, qui fic

incipit , repts xt/pipr cc. Ad Dominum quum tribularer , clamavi . N ec alti lunt

,

quam qui Gmduales apud Latinos dicuntur. Hi Pfalmi Graduxles dicun-

tur etiam a Graecis A»*/S«fuoi i de qua voce confule du FRLSNIVMin gloffitrio Graecis . Quindus A <»« , nentpe laudes . Memorantur in officio

m Opif» , p. 54. ita nempe apud Graecos , explicante GOARO , dicun-

tur Pfalmi Davidici 148. 149. 150. propter tepetitam in iis vocemAin iit, & in ecclefiafliciseorum Libris pafhm occurrunt . Sextus Au»,«sx ,

fcilicet Pfalmus CXVIIf. Sic didus eo quod ab his verbis incipit M«-raciei 01 auvuo/ , & in Sabbato rvx <r cnuoiut ) feu fabbato fecundae heb-

domadis jejuniornm cani folet. Ejus pafTim mentio fit in linris GV.tr-

corttm Ritualibus, »'n Etickohgio non femel. Vide p. 53. 483. 561. ( 1 )Septimus n>xvi> i.<

, dicitur eftque Pfalmus «uimi:ii troptx xopno , Lau-date nomen Domini , 8( in fine cujuslibet verticuli adneditur Alleluia -

Po/yelent nomen habet ab eo,quod eodem tempore Pfalmus alius ad-

cinitur i?euo\oyiiit eu xofm aer xvfi.r , oa iit mr atvrx rp tPioSavtu: Con-

fitemini Domiuo Dominum, quoniam infaecnlum mijericotdi.i ejur. Vel quodrane cereis , & luminibus lampadis in medio Ecdefiae ante Sanda Sin-dorum adpcnlae

, quae vocatur tblyekus , Pfalmus ille recitatur. Ad-de his Tre4«xuam, nempe Preces, quae in Lcclefia , ante Pfalmos.aplaltis, ledoribus

, fubdiaconis , & plebe couciuuntur (3)Tom. 1. . Y : V. Prae-

( 1 3 Confer etiam VF.VRSIf Ghf- ( > 3 Vide qna<- ex NICONIs Pan-farium & SV1CER1 Ttrifurum ia hac itBt MS. notavit du FREnNlVS (, Glejfi

vote - Creet, cel. His,

Viri 1 Pfilmoerurn

Digitized by Google

LtQlov» .

82 LIBERI.V. Praeter ledtiones urattacfiam, de quibus fnprt , alias prolixio-

res letftiones habeut Graeci non lainen cx divinis lineris, fed ex icri-

ptorum Ecdefiafticorutn libris depromptas . Hti julinodi funt i. AfiagmknoXamcm- Eft hic liber Ecclefiafticus ab ACATIO Crrrcx/i' apud montemAtbum monacho, viro in (criptis tum Grtecorum tum Latinorum non ine-rudito, lingua vulgari, ex diverfit Graecarum , Uttnoiumque operibus, tri.

bus partibus abfolutus, quo pia documenra , narnque Termones ethici

continentur. Parte tertia in laudes B. Virginis fe effundit , dtque mi.raculis vel ab ea , vel ejus notnine patratis copiole agit Editum eft

abipduner anffore hoc opus Venu, gpod An. IVLIAN. anno MDCXLI.4. 2 r tpirrtKov . Opus eft , in quo didla , & fafta vctnftiorum Acuum* con-gtfta funt . Frequens Gtrontici apud Scriptores Graecos mentio . Ejnlnio-

di opera primum in Aegypto contexta funt.Qualia apophthegmata «71«»

jrfotmr a COTBLERIO Gr. Lji. in lucem emiffa ( Monument. tcm. 1.

f. 5,.). a. Excerpta ex PALLADII hiftoria Laufiaca( tom. 3,p. 158.)»rinaiicjcj , ftve Aeiyptiowm Monachorum hiftoria ( ibti.p. 171. ) i johau.MOSCHI Rutum Spirituale Qbibliwb. PP. Gr.lat. tam. a. ) nt alia prae-

ieroiirtaiu . Plura MSS. delitefcnnt , ex quibus quaedam in Ecclefia pn.blice leguntur, id quod Johaunis CLIMACI ( qui & ipfe etp. 56 gipkior

ttCirumtr memorat ) opere fatis conftat . Hinc denotat lcdliones

in Ecclefia recitari folitas, defumptas ex opere 'Jobamuis Sclahftici , quod

, feu fcuhm Poradifi infcripfit , ipfe inde Chmucut didlus . Hincin Tnodio £jf Typico aratrans tu cor Kkifcaxa frequentius occnrrit . Hincetiam Auvcaixn liber continet ledfiones ex memorati PALLADII hifto.

ria Lan/made vitii patrum colledlas, quae flatis diebus in Ecclefia prae*

legebantur. Liquet id ex Typico S. SABAE t. 8. Alia in eurodem leniumhabentur in Triodio, ferio a bebtL 1. jejun. quae apud du FRESN .

( coi. 7P*. ) reperiri poffunt. 3. xam>.ueiis Studitoe , & aliorum. Harummentio in Triodio vaataymoxorTai xarrQcxous , us rlii ktirugtiar , ruma.Et leguntur Cuccbefes in Liturgia Typica , fubaodirur canuntur . Catecheles,

namque non in Liturgia , fcd in matutinis precibus legebantur. 4.

narrem» . Liber eft, qui variorum audlorum orationes encomiafticas ,

in varias ChriAi, aliorumqne bandlorum (ollemnitates compleflitur . Exquo in diebus feftis Sandlorum, concurrente populo ad celebrandam eo-

rum memoriam, orationes laudativae fefto propriae, publice leguntur.

In Audtoribns,qui hoc opus conftituunr , agmen ducunt ATHANA-

S 1 VS Alexandrinus , CYRILLVS Hiero/olymitaniis BASILIVS Magnus,GREGORIVS NAZIANZENVS.&NYSSENVS, AMPHILOCHI VS,EP 1TH ANIVS.CHRYSOSTOMVS , EPHRABM Syrus .CYRILLVSAlexandrinus , nt alios mittam. MS. paffirn apud Graecos repetitur, in

variis famen Ecclefiis varius * adeo ut quibufdam in locis in immen-fam excreverit molem, & ia. volumina compledlatur , eaque fatis in-

gentia, pro menfium numero difpofita , tefte L. ALLATIO( pag. 54.

)

5. Stcaugos, Tbefauriu feu liber lingna vulgari (criptas , continens horni-

lias, feu conciones in fefta anni, aliaque pietatis officia. Claudit opusorationis Dominicae explicatio . Audiorem habet DAMASCENVMMonachum, Studitam didi 11m , Subdiaconum Tbeffulorucenfem . Proditt Tenet.

tu. MDCXXVIII. 8. & MDCXLII, 4. <$.0a««vf.r roos Tbefaurus novus ,

j quo ,

Digitized by Google

C A P V T IV. J&$quo homiliae rp. varii» fed theologici & eeclefiaflici argumenti Conti-

nental' . Exftat tenet. MDCXXI. novit vero curit & figuris adornatus

,

ann. MDCXLVI. 4. 8t ibid. MDCXLVIII. 4. THEOPHYLACTIhierodiaconi 7ta»/urnari

,

ni fallor, opus eft. His adeedunt A/fa^xi,

conciones nempe, & homiliae ecclefiafticae,quae vetuftioribus Aiixekx.

Mui vocabantur, recentioribus Graecis Ar:**»/ diifla funt ; conciones nem*pe in praecipua anni ferta

, quae fere lemperin prooemium & duas ravus

dirtinguuntur . Cajufmodi, inquit du FR ESN IVS in verb. AAaxai, erant >

Alenti RHARTVRl presbyteri, &: Charthophylacis Corcyrae editae {/enet.

anno MDLX. quo & vixit: & aliae nefeio cujus anonymi in Cod. Cnlbtrt.

4634. Nttm tamen htijufmodi conciones a privatis dcxftoribns cons poli-

tae in publicis Eccleftae coetibus recitatae fint , non conftat . Alios ejuf-

modi libros paullo port indicabimus , ubi de Menaeis differemus

.

VT. Ex Graecorum libris celeberrimus eft , qui Odoecbus praenota-

tur. Cxtanxoi, feu ofhiouMs liber eft, quo otfo toni a Jobanne DA-MASCENO compofiti praecipue continentur. De hoc opere liceat mi-hi Lemis ALLATU verba hoc transferre. „ Quum Graecorum mufica

„ proprios tonos ( ipfi vocant a**» foiios ) qnatoor habeat,primum ,

„ fecundum , tertium , & quartum, qoaruor item obliquos >/*» ra rpura,

„ obliquum primi, obliquum fecundi, obliquum tertii, 8i obliquum

„ quarti , canones omnes five troparia, & quaecumque aliae cantiones

„ in hoc libro contentae, ita difpofitae funt, nt qnae primo tonocon-

,, cinnntur, omnia fimul primum fibi locum occupent; quae fecundo,

,, fecundum , quae tertio, tertium, 8t ftc de lingulis , donec ad obli-

„ quum quarti perveniatur , qui inter tonos oltimus ultimam quoque

„ fibi locum vindicat , & cantiones eo modulatae ac commenfuratac

,

,, ultimo quoque loco reponantur . Continet tantum troparia & canones,

„ qui a primis Vefperis Dominicae ad finem nfque Midae canuntur.

„ Et o&o Dominicis pro tonorum numero finitur . Singuli toni tres ha-

,, bent Canones ; primum nvaenn/ios , qui in Refurredionis Dominicae;

,, fecundum ra.foxracaoiuor , qui in Crocis & Refurreflionis , tertium

„ in Mariae Virginis laudibus celebrandis, verfantur. Et haec in ofloe-

„ chis antiquis habebantur. In recentioribus modo additur profingulis

„ tonis canon, qui in (iietivxrix , vel mediae fcilicet notftis

„ officio cani fuevit , Sc quod de Trinitate pertraAat, Triadictts dicitur.

,, Et canones hi dierum dominicorum numerum non excedunt, quum

» ofto etiam illi fint. » Haec vir do&iffimus differt, i.p.64 ubi pluri-

bus hac de re agit. Confer etiam, qnae notat GOAR IVS ad Etubolog.

p. 336. Exflat Onoecbut Gr. MS. BibUttb. Vindob. Cod.Tbeol. 1 1£. annoChrifti MCCCXCI. exarato: item Coi. 146. cum ampliffimo commen-tario Jobannis ZONARAE, ibid- cod a15.com antiquis notis mufickibid. cod. 330. Occurrit etiam MS. in Bibi. Regis ChriftianifTtmi . Primum ,

ni fallor, prodiit Graece l/cnet. MDXXIII. deinde MDXLIIE MDL-

XXXIV. MDCII. MDCX. MDCXXIV. MDCXLIV. MDCLV. 8.

& alias fbrfan non femet .

VII Offoecbo iiciscKoyior {ungimus. Liber eft,quo omnes oUoecbi

upftoi

,

five cantus initiales Chrifti, & Deiparae feftivitatuni , totiufque

anni continentur. appellatur, inquit ZONARAS in cauones

Y a An*-

OAxctitt

Hirroolojin»

Digitized by Google

Vxacleiice

Trlnjlam

84 LIBERI.Akajta/imot DAMASCENI» quod Jenem quamd.im £3 connexionem £3 ordi-

nem cantui , (3 confonantiae tribuant conjtqiientibus pofffe tropartis . Hinnusitaque » explicante L. ALLATIO ( differt. 1. p. «,8.) eft hyrantis , five

troparium , a quo reliquorum tropariorum> quae in ea ode canuntur

,

confequentia & feries ducitur- Canon nempe eft, & regula modulatio-nis fubfequentium tropariorum . Editum eft hnjufmodi hirmolugiumVenet. anno MDC1H.8. Noviflime, ni fallor, prodiit ibid. anno MDC-XLIII. Ad finem habetur tabula VII. Conciliorum occumenicornm ,

index graduum prohibitae adfinitatis VII. peccatorum mortalium, VII.gratiarum, VII. myltcriorum , feti Sacramentorum , & I V. Raturaliumvirtutum tum animae, tum corporis . Habetur MS. tum alibi, tum in

Bibliorh. Vtndob. Cod. Tbeohg. 085. numer. 3. fol. 364. Exftare in Biblio-

theca Btrberina Eifuoktyio-/ totius anni, quemadmodum iu Monte S/infit

eant confuevit, a Joftpbato CVCVZELE hieromonacho notis muficis

adornatum, teftis eft idem ALLATIVS ( p*g. 99- ) Dicitur hic CV-CVZELES, 9 «si, nempe ut a feniore dillinguatur . Erat is Magifter

Jobitnnes CVCVZELES , qui eontexuit rnv «tuexv aK0\e5/er/ rni ixxkvei-

11 rapuit ,/eriem univerfi officii eccle/itjhci , quam antiquis notis inuficis

adornavit. Exrat Gr. MS. bibliotb. Vindeb. Cid. Pbeol. 1S5. continetque

folia 341. 4. atque ita incipit : A teri rfoexunna/ct-j ec.

VIII. Sequitur Fere nihil aliud eft, quam DAMA-SCENI Ofloecbut a Graecii fubfequentibns temporibus admodum auiflus

;

unde & ,«* vocatur, & IOSEPHVM Auflorem habuifTe dici-

tur. nxgctxkoTixos appellatur hic liber, partim quod fit confolatorius, quumomnia, quae in eo funt , maxime fpedlare videantur, ut peccatoremconfolentur

;partim quod fit invocatorius

,quum totus fit in Deo, San-

dlifque exorandis , divinoque fibi auxilio variis fupplicatiouibus impe-trando. Non in hoc, ut in aliis libris ecclefiafticis , certa certis diebusdecreta funt officia, canones fen troparia , quibus finitis reponuntur ; fedPnracleticnt femper prae mann eft, & omnibus diebus aliquid in eo in-

venitur, quod five in Mida, five in Vefperis, five in matutino, five in

aliis officiis recitatur. Quando enim in aliis officiis propria defiderantur ,

ad hunc leflor remittitur, uti Cl. ALLATIVS nos docet ( p. 68. )qui

alibi plurima in hoc libro criminatur , nempe quod quaedam de B. Vir-

ginis partu contameliofe dicantur , plurima B. Virgini contra jus & aequumtribuantur, quod adfirmetur IOHANNEM Praecurforem poli mortemin 'iilernis praedicafTe , ac nunciafle prope jam efle falutem ac vitam.

Dominum noftrnm delcenfu fuo ad inferos , omnes ab orbe condito ho.

mines a poeuis illis, & poteftate daemonis liberafle , & ad vitam vin-

dicafte , peccatorum remiffionem dcdifTc iis , qui crediderunt , incredulis

denegafTe, Deum Angelos ante hunc mundum adlpeiflabilem creaffe

.

Singula prolixe perfequitur vir eruditus Q differt. II. p. 383. ) . Prodiit Para-

tletict Venet. MDXLV. MDLXXXI. MDGX. deinde opera Nicrpbo-

ri PASCH ALEI ibid. apud Ant. Pinei. ann. M DCXX V.&curanteTHEO-PHYLACTO hieromonacho, ibid. MDOXL. item MDGCXIX. fol.

IX. Tf.aSnv liber eft , in quo officium a Septuagefima,quam vo-

cant Dominicam Publiani 8c Pbarifaei , ufque ad Sabbatum Sandtum , hoceft a Dominica Septnageftmae » pene ulque ad diem Palchatis recitari

foli-

Digitized by Google

C A P V T • IV. 8?folitnm continetur; TrioJium diflus , quod qanrn Canones, 8t hymni

,

qui in reliquis divinis officiis ufurpaniur, novem habeant odas , in hoclibro tribus tantum conflat , imrao neque femper tres habet

, quum in-

tegros etiam canones proponat, fed «t» t« tkih

.

a(t.r»s nomen fumpfif.

fe cxiflimat N 1CEPHORVS, vel propter magnae hebdomadis canonesfic ditflos . Primus hanc officii formam in figuram, ut videtur, Sandlae& vivificae Trinitatis, Cofmas MELODVS excogitafte dicitur, qui promagna fanflaque hebdomade cantus ad cujuslibet fere diei appellationemper Acroflichides concinnavir. Ad cujus exemplum THEODORVS,& IOSEPHVS Stnditae in reliquis SauAae Quadragefimae hebdomadi-bus, in Monafterii fui ufuni compoluernnt. Poflea multa addiderunt Mr-cepborat CALLI STI , & PHILOTHEVS Patriarcha CP. Latinorum ho-/les accerrimi i fed multis erroribus intermixta: de quibus ALLATIVS( differt. //. p. 1 14. ) . Errores porro

,quos in hoc opere damnat

,qnofque

late perfequitnr, ad fequentia capita revocari portu nt;poenarum infer-

ni animas in locis quibufdam determinatis detineri , ibique diem judicii

exfpcllar« } impiorum vero carcere tenebrofo mancipatas immifcricor-des daemones cuflodcs experiri, & futurorum adhuc tormentorum ex-

fpeflatione torqueri ; damnatorum poenas non efTe corporeas , fed in

tenebris, elongatione a Deo, & conlcientiae Hirnulis confidere > fecun-

dum Domini adventum pofl exalta feptem annorum millia futurum ;

Spiritum San&um ex folo Patre procedere: Chridum non in azymo fed

fermentato corpus fnnm Apodolis fuistradidiffe. Singula adeurate excu-

tit vir doftirtimus . Exftat 7rudium Venetus editum anno MDCXX. &THEOPHYLACT 1 hieromonachi cnra recognitum ibid. apud Pinei/.

MDCXLIV.item Romae MDCCXLII.4. Tiiodii Synopfint , verfibus

jambicis contextam, fcripfit idem NIGEPHORVS , quae fub finem

carminum B.i/f/. MDXXXV [. editorum habetur. Eamdem fynopfnn ex-

hibuit FABRIC 1 VS ad diff ALLATII de libr. Ecctcf. Graecor. p. 51.

X. Jam vero de Pentccofhrto dicendum . Uiurn/oeapiov liber efl ,

quo officium ab ipfo die Pafchatis ufque ad oltavam Pentecofles , nem-

pe ad Dominicam omnium SanHorum continetur. Editam eft praeter

alias vicesapud ^c.LBONCINVM Venet. an.MDLXVIII. MDLXX 1X4. MDCXVIII. St cnra THEOPYLACTI hieromonachi, ibid. MD-CXLII. Multa in hoc librocarpit, & virgula cenforia notat L. ALLA-TI VS, ( differt. II. pag. a3p.)

XI. Addamus his YfiroKiyiiv . Continet hymnos in omnia ferta

totius anni cum antiquis notis mnficis, Menaei, & Menologii inftar in

ia. menfes digeflos , ab initio Septembris ufque ad finem Augnfti:

Inferta funt troparia SOPHRONJI Archiepifcopi Hieroft/jmiiani in vi-

gilia Natalis Chrifti cantari folita . Exftat Gr. MS. Bibliotb. Viudab. C>d.

Tbeol. ex difpofitione Ncffcliant 1 36. ». I. a fol. I. ad fol. 172. habetur

etiam ibid. Cod. 181. anno Chrifti MCCXXI. exarato, nttm. l.afol. I.

nfque ad/ol. 184. Pars etiam huius hymnologti media a Vigilia Nati-

vitatis Chrifti ufqne ad diem XXI. Maij ibid. Cod. 204. Varii hymniF.cclefiaftici 1 Scriptoribus Graecis memorantur; quales funt, hymnusAngelicus, Serapbieus , Cberubicns , bwivmitt ; quibus titulis Trifigtum or-

natur > hymnus uveixot , ruabmos ec. de quibas non opus eft, ut heic

trium.

Itymnolciium

cxiui f!n|u!arrs

aliqui hymni ia*

dicamur

Digitized by Google

86 LIBERI.fingulatitu agamns. Non omittendum tamen hyionoXixar eixuftx , hy.muus nempe , ftve canticam loagiofctilam lic didum , vel quod ab AN-DREA Monacho Gretenfi Archiepifcopo , qoi ayiomoKims xar

didas eft» compofuom ; cujas Si alia cantica libris Graecam»! pafTim re-

periuntor ; vel potius qaod verfus fiat urbis Sanflae , nempe Hiertfo/yir.ae ,

qua de re vide QV IR INVM ( diatriba III. ad ojlc. Qnadrag. par. II.

pag.i6i.~) Ex codice Burberina meminit hujns eixuffou GOARI VS ( nor.

ai Eucbe/og. p. aoa. ) . BAL3AMON I dicitor A»«**«*<« tu *yio*»kiTe , qui

8c -j,akru';iifaaou> ayiiroMrlxmv meminit .

XII. Duo praeterea hymni peculiarem mentionem merentor.Etti/m»»; feu ve/pertinus , fole iara occidente , quam lumina inferrentur »

cantari folitus. Se Euhtts matutinus, qui in officio matutino quotidie le-

gi , diebus vero dominicis ile maioribus Ecclefiae fertis > modulatione

quadam cani iolet . Ve/pertinus incipit $«r txafov myias >o£»i «saiar*

ra.T(»< up*u» ec. Occurrit paflim in Codicibus MSS. Librifque Graeca-

rum ritualibus , non femel typis impreffus . Confht. Apofi. Lib. 8. cap. 36.

habetur rpoTfuvxtos m\vX'‘Os > & cap. fequenti Luxufiei* ivov^/tai

.

Verum utraque formula a noftra diverfa . Sed hb. 7. cap. 49. occurrit

•rconvx» «mf/ioJ , eadem pene & verbis Se fenfu . Antiquillimum certe

hunc hymnum luo tempore fuifTe luculenter teftarur BASILIVS, fe-

que illum i/a r». r« af***»’’»'» ‘D tertimonium adducere hb. de

Sp. S.cap.zp p. $59. Non fum nefeins G'aecos plerofque , & recentiore*

peoe omnes Hymnom hunc ATHENOGBNI ad martyrium jam pro-

peranti, cojus ibidem jam meminit BASILIVS, tribuere. Quifqnis ve-

ro BASILII locum ferio perpenderit , facile videbit, hymnum ATHE-NOGF.NIS a noftro aperte diftingui. BASILIVS qaippe quis fuerit

na nttoxru tvxagieixs , hymni icilicet vefperrini audor , fe nrfeire

diferte profitetor i de hymno vero matutino nihil habet . Interim hy-

mnum quemdam , quo Spiritus S. divinitas confirmabatur , Icriphfle

ATHENOGENEM loco citato exprefle tradit. In vetufto quodam Co-dice MS. Tu. os r» JUftyfxv appellator , quia in officio Lucernarii prin-

cipem locum habet. Addam folummodo,qaod ante me notarunt VS-

SERIVS & Fr. DVCAEVS, gentiles olitn talem quamdam formulam

nfurpafle . Certe tefle VARRON E ( de Ling. lat. hb. 5. p 46. ) Graeci

,

quum lumen adfertor, religiofe folebant dieere , d>«ta7ad3.. Quid mi-

rum igitur , fi haberent Chrifiiani,

quod gentilibus opponerent. Tuumnempe $»t i\*[0» , in laudem Domini noliri

,qui «Ta.7ae.ua ms io?»»

Dei Patris ab Aportolo dicitur

.

XIII. Hymnus porro matutinus, qui in officio matutino quotidie

legi, diebus vero dominicis & majoribus Ecclefiae fertis, modulatione

quadam cani folet , in Benediliino apud Ctusabngienfes codice circa an-

num 884. exarato > Hymnus Angelicus didus ert,quod initiom ducat a

coelerti illa iolfoAoy/a , quam Chrifto jam nato , facer Angelorum cho-

rus cecinit ( Lue. 11. 13. 14 ). Laudes Dei inter factorum follemnia hy-

mnis celebrare moris erat , non apud Judaeas modo 6i Gentiles , fed &in Ecclefia Chrirtiana , praeeunte cum difcipulis fu is Domino nortro •

( Mattii. XXIII. 30.). Dominutn fequuti funt Apoftoli; x*m ta fateor

-

wi*. oraates, hymnos canebant Deo, ( AH. XVI. 35. ). Idem in Ec-

Digitized by Google

C A P V T IV. 87clefia Apoftollca ( 1. Coriuih XIV. 36. Co/ofl 111. 16. ): i dem & *!> aevi

Apofiolici Chrifiianis faftum . Hinc LVCIANVS, vel quifquis fit Dia-

logi Phi/opatr. conditor , auflor certe coaevus , Chriftianos introdu-

cit «t/ ram^ii «ur»t tat aypivrnmi , ad hymnar tata node decantandos

vigilantes ( nm.n.f. 1010.). His hymnis Chrifti divinitatem praeci-

pue celebrabant, ut Domini noitri honorem adverfus Gentilium blaf-

phemias animofius vindicarent. De Chrifiianis (ui temporis PLINIVS»d TRAIANVM £ bb. X. epft-hij. ) : Adfiimabanl hanc fntffe /umm.im vel

tu.'p ie Jitae , vel erreris , tjutd efjent foltn ft uo iit ante lucem cenvenire ,

catmenqne (Jbriflo qnufi Dee dicere Jecnm invicem . Nec aliter Scriptor aa-tiqnos contra ARTEMONIS haerefim apud Eujcb, ( Itb.V.cap. 38.):FJtlmi & C,utica fratrum a fidelibus, Cbriflttm Verbum Dei concelebrant ,

Divinitatem ei tribuenda. Qtiin & de Paullo SAMOSATENO notant Pa-tre* Antiocheni ( Fp’Jl. Syuod. tbid. L‘b. Vll. c. 3. ) ipfum Plalmos inho-norem Domini Jefii Chrifti cani folitos abolevifle . Ex horum numerofitillis hymnum noftrum niaiutmnm non fine ratione conjicit VSSERIVS( de Symb. p. 34. ) nec temere dubitari puteff a primis fere rei Chri-ftianae incunabulis ufurpari fnifle folttum . Cmfltui. Apofl. /ih. VIT.

cap. 48. habetur i*hnn

,

quae a formula hodierna param dif-

fert. Via fnifle receptilfimom ATHAN ASII tempore ipfe nos docet,

& facratis virginibus quovis mane uihrpandum commendat, Qde Virgin,

p. 833.). Immo hymni antiquitatem haud parum arguit ipfe codex MS.in quo deferiptus reperitnr , ante annos ferine MCCC- exaratus, codexnempe SS. Bibliorum Alexandrinus in regia Londintufi Bibliotheca ad-

fervatus, ubi ( vol. $. fol. 565. ) poft odas , quae fcquuntur Pfalmos, fub

titulo ««>« w3i>< eadem mauu delcriptus legitur . Vid. Brb/. Pelyglot.

( tom. Vl.uot. ad 73. Interpr. pig. 140. ). In eodem codice fubjun&a eft

Sc oda alia eixopeis , eodem modo, & manu (cripta,quae ita incipit,

ruri txacti nuecav luxtynrn <r«. Scc. Huic cur hymni vefpenini titulum

praefixerit VSSERIVS, haud fatis confiat; quum & ipfe hymno lo-

ce clarius liqueat matutinum fuifle. Si quis hymnum nufirum ad codi-

ces MSS. adeurare & magna plane diligentia recognitum videre cupiat,

adeat is SMITH colle[lanea de Cydllo LVGARIO, Patriarcha CP. Lou-

dini MDLXXXVI. ( fag. 144. 145- ) & ibid. MDCCVII. (p*g. 138.

1 39 ec.

)

XIV. ©»a»xoifnv , Theotocia odae funt , fixe cantica officiis Eccle-

fiafticis hinc iude interfperfa , quae Graeci pro fuo in Deiparam adfetfln ,

in ejus honorem felent decantare. Qiowxupi»» libar eft , quo Tbeotocia con-

tinentur. Mentio fit in indice Bibliothecae Monafierii S. Trinitatis inw

fulae Chakes apud dn frefne

:

alibi ( quod fciam ) apud Scriptores Grae-

cos raro occurrir . Inierim eft etiam Graecit liber Ecclefiaflicus 0ioeiai»v

diftus, in landem B- Virginis MARIAE, «bAGAPIO MonachoCre-tenfi compotitus , qni illum ex variis libris, qui in Monte Saudo adfer-

vantur, eollegifle dicitur. Exftat Venet. MDCXLlII. 4.

XV. Eft& alius Mnficalis liber, in quo inquit ALLATIVS(p. 103.),

varia Troparia, & Plalini , & alia, quae in matutinis, & in aliis offi-

ciis , ii Litargiis potiffimum cantari felent in varia argumenta cummuticis notis. Ex iis quaedaui vocaatur Kixpaya^ut.

,

quali diceres clamae

- : torta,

1

Theotoci»

Miifiali, liber

Digitized by Google

Kalerularium

Menaea

88 LIBERI.ttria , & eft Pdilmns

, qui incipit: Domine Clamavi , exaudi mi

,

pmoquefic didla, quod in primo vcrficulo bis verbi mentio fiat . Quamvisn«n me lateat eo nominis cantica quoque cum modulatione decantatainferri. Unde etiam «faurai Cantores funt, non Ledlores . Libri ilii Mu-ficales non omnes iidem funt , fed varia

,pro libidine exferibentium >

aut coram qui exferibi curant, continent; omnia tamen ad dierum fe-

iiorum folemnitatem confedla.

XVI. CAVEVS alium Griecomm Librum indicat . Js eft **KmitcfiOr ,

five Ephemeris Eccleliafiica in nfum totius anni, juxta XII. menfes,ab initio Septembris ufque ad finem Augnlii , a Graecis digefta, quafefta Ecclciiae, fiata |ejuniorum tempora, idque genus alia notari lo-

lebant . Confedla elTe hnjufmodi Calendaria , liquet vel ex Biblioth. yin-dob. Cod. bifl. Ecc/e/. cyp. num. 13. ubi habetur praepofiti cujnldam mo-nachalis epiflola ad Sapientem Senem alcetam de fn lefhoubus variis

monsfticis , ad jejuniorum praecipue (3 /edorum annuorum objervttionem per.

tincutibut , una cum ejuldem le.iis refpoufo ; cui integrum calendariumEccleliafticam in fine infertum eft.

XVII. Sed jam ad Meuaea calamum converto. Immenfiim eft opusin XII. menles, totidem lifrut, live volumina divifum

,quovis men-

fe fatim libi (ir.auot vindicante : quire meufualia vocat Atbiuafius SCHI A-DA in catalogo librorum Graecorum , qui MSS. in Bibliotheca Synodali

Mofcuen/i adlervantur. In hoc opere Saudli omnes,quorum memoria eo

menfe colitur , ad proprios dies revocati reccnfentur, fingulorum officium,

una cum rubricis miniatis litteris expredis , tropariis , miliis , Canoni-bus , ledi ion ibus , alnfque recitandis fubnedlitur , vitae & res geftae com-pendio defrriptae plerumque exhibentur, quandoque & imagines prae-

figuntur. Vbi vero Sandlus aliquis peculiare officium non habeat, is

faltcm vel profa , vel carmine commemoratur. In lolemnioribus , mi.joribufque feftis propria officia fingulis, quas vocant , horis dellinantur.

ita exempli cauda in fello NitaUc Domini Decembr. XXV. hora pri-

ma , tertia, lexta , & nona fnam habet quaeque au«M,9»tr. Eodem mo-do fit in fello Tbeopbauiorum Januar. VI. ne de aliis dicam. Nec San-

dlorum folum , & folletnnitatuni dominicalium , fed & aliarom quoque

rerum memorabilium celebritas hilce in libris locum obtinet. Sic Ja-

nuar. XXIII. Sandla & oecumenica fexta Synodus peculiare libi habet

officium. Et ejufdem menfis dic XXVI. magni illius terraemotus,qui

liib extremum THEODOSII Junioris imperium, per tres integros dies

GmHaniimjpoH duravit, memoria celebratur . Editum eft vallum hoc opusprimo Venetiis MDXCVI. MDCVII. voluminibus duodecim; de qua

editione confule Aii, 1 Sunflorum ( T. Ili. Junii pog. 80S. Aniuerp. ed:t. j

.

Iterum vero ibidem praelo commidum fuit cura Nicephori PASCHA-LAEI Hteromonachi , ac tertio curante Tbeopbylafio TZANFVRNA-RO hierodiacono ; fed plurium annorum opus utraque editio fuit. Metis

fis feptember, a quo annum funm Graeci inchoare lolent,

prodiit cu-

ra NICETH04I, a. MDCXXVIII. cnrante vero THEOPYLACTOMDCXLVIlI.Odlober cura Sil .EPHORI anno MDCXXVIII. THEO-PHYLACTI MDCXLVII1. November curante NIGEPHORO anno

MDGXXVI THEOPYLACTO MDCXLIX . December MDCIL cu-

ra

Digitized by Google

C A P V T IV. Z.y

ra THEOPHYLACTI MDGXXVII. Januarius cara Mu/btei Gthunni

CYPRII hicromonachi,aDno MDCUIjTHEOPHYLACTI M DCXXIX.Februarius cura Ntcephori PASCHALAEl anno MDCXXVI. TUEO-PHYLACTI MDCXLIII. Martius cura Tbeopbmis ZENACII hiero-

monachi anno MDCXXVI. THEOPHYLACTI MDCXLIII. Apri-

lis curante THEOPHYLACTO anno MDCXXXVIII. Majos cora

NICEPHORI anno MDCXXV. THEOPHYLACTI MDCXLII. Ju-

nins curante NICEPHORO anno MDCXXVI. Theophane ZENACIOMDCXLV. Julius cura NICEPHORI anno MDCXXIV. THEO-PHYLACTI MDCXLII. Auguftus curante NICEPHORO anno MD-CXXV. THEOPHYLACTO MDCXLII. Menfes quidam Alen seorum

Graecorum MSS. exllant in Bibliotheca Qaefarea ( confer LAMEE-CILJM lib. VIII. ) i in Cvisliuiana, quam MONTF AVCONl VS de-

Icriplit , atqne in Regia Taurinonfi, ut videre eft T. I. Codicum MSS.ejus Bibliothecae ( Colice XVII. pag. pt. ) . WALCHI VS aliam recen-

tiorem Venetam editionem indicat annorum MDCLXXIII MDCLX-XXIV. a Nicolao SARO curatam.

XVIII. A Menaeis diverfum plane opuseft Mm(Xtyt'i . Nempe in

eo inflar Martyrologii Latinorum , Atfla vel pafTiones Santflorum quali-

bet cujufvis menfis die fnmniatim exponantur i brevis (altem eoruin

commemoratio habetur. Variant apud Graecos fu* Menologia, pro lo-

co & tempore autfta & immutata, neque eadem prorlus, nec diverfa

tamen. Exflat Mcnohpnm a Cardinale SIRLETO Latine verfum , a

CAN1SIO editum ( Antiq. Leff. T. V. Edit, novae Balnagianae T. IiL

p. 4ta.V Aliud habeinr Menaeis hinc illic infertum. Verum omniumamiquifhmum 8c attgtifliflimum eft Menologinm illud BASILII Imp. ftn-

dio, & juflu deferiptum, & ut videtur , autographum , cujus codex

vetuftiflimus & rarilfimus a Paullo SFONDRATO Cardinali dono daius,

in Bibliothecam Vaticanam hodie translatus eft. Menohgii bafjtani (ex

poftremi menfes, Martius, Aprilis, &c. Gr. cxftant MSS. in Mona-fterio Cryptae ferratae , ex quo Synaxaria Martii , Aprilis, & Maij ad

calc. tomi primi cujulqne horum menfium Gr. dedere HENSCHENIVS,& PAPEBROCHIVS. Sex quoque ejufdem menologii menfes ab initio

Septembris ad Februarii finem a Petro ARCVDIO latine redditos pri-

mum exhibuit Ferdinandns VGHELL1VS hahae facrae 't. VI. Deinde

integrum Graece , & Latine ex memorato Vaticano Codice Urbini prodiit

A. MDCCXXVII. tribus voluminibus fol. cura Eminentiis Annibilit

ALBANI. Menoloftium X. aut XI. faeculi Membran. habetur MS. Gr.

in Bibi. Monafterti S. BASILII Rom. tefte MONTFAVCON.( diar. Ita/.

patii. ). Menologi-nm ex Menaeis erutum & in linguam G^accm ver-

naculam a fe verfum edidit Maximus MARGVNIVS Cytherorum Epi-

fcopns Venct. MDXCII. ibid. apud Anton. Pine/, anno MDCXXIX. 4.

Hoc autem Latine vertit Matth RADERVS, ut poft BOLLANDVMrefert FABRICI VS ad ALLATU differt, de hbr. Ecc/ef. Graec. Alind

Menologiom ex Codice MDXXXV. Venetus exarato cum NICEPHO-RI CPrlitani Cbronologia latino Kalendario permixtum edidit Antonius

CONTIVS Pari/tis MDLXXill. 4. Demum Eecleftae Graecae mariyre-

/"gnrn metricum Menaeis , Codice Cbtjpestatu , A&ifque Satnflornni colle-

Ton. I. Z flum

ilcn.VgittM

e*

Digitized by Google

oo LIBERI.Aum Lipjtae A- MDCCXXVII.it» lacem Urbanus Gml/riJus SIBERVScmiftt (3)

iruxuU XIX. Hac fpeUanr 2v.*l*pm. Sunt haec vitae Sanftorom in coni»

pendinm redaAae . & fuccincli expolitio folcmnitaris , de qua aguur,ex Menaeis (4 ) prolixioribus Graecorum libiis Ecclcfiarticis , in angu.ftiore; terminos coutratfa : unde natum illis Syxixorictnm nomen. Incontexendis hujulmodi Symxarus principem locum habuit NiaphorusCALISTI, qui Syutueuis compoluit iu praecipuas 7‘niti feffivitatcs ,

quae illarum caudas reddunt» unde originem habueiiut, & quamnamob ca idain hoc tempore iia fe habeant , & a divinis partibus ftc difpo-

fitae lint , cum notinollis circnniHantiis particularibus. Ordiuntur a Do-sninica Poblicam , & Pcarifaei

:

finiunt in fnlemoitarctn omnium Sanflo-

xum , ut ex ipfius operis titulo liquet. Menaett , Titodio , (jf Ptutecof! nia

partim inferta funt haec Synaxana . Quae Trtoito inferuit MCEPHO-RVS, varias in fe haerefes continere, 8e digna animadverftone Eccle-

fiaflica ede offendit L. ALLATIVS Qdifctl.il. ). Quin & GENNA-DIVS ( de Azymo Gap. a. ) tamquam ambitiofo ffudio , & impetu per-

nicioft lehifmatis compolita , damnat , nec in Ecclefia CP. legi folere

adfirmat. Nihilominus haec NICEPHORI Synaxaria a Matthaeo CI-G/LA Cyprio, 8t a MAXIMO Cytherorum Epifcopo iu Linguam Grae-

cum vulgarem converfa fnnt feoifim edita Venct. MDCVII. MDC-XXVII. MDCXLVIll. in 4.(5).

Pattrikon XX. Quidni hilce libris duo adinngantur Graecis familiares? Pri-

mus rWifix?» appellatur , continet enim vitas 6S. Patrum, in Ecclelis

pro more legi folitas . Ai nv-nfam toto tempore riarifuca leguntur, inquit

Typicum S. SABAE , ( Cap. 8. ). De Copronymo CEDREN Vb : quotquot re-

feriri poterant n«r«c«« fhfiria , vel reliquiae tianflorum , combuj/it . Nihil fre-

quentius hujulmodi Patenas in Bibliothecis MSS. ubi Apophthegma»ta , Sc Afta SS. Patrum ordine alphabetico fecundum iplorum nominarecenfentur.Tale opus Gr.Lat. edidit POSS 1NVS in Tbcfaur.A/ict.Qp.aa8.)& ZOZIMAE Abbatis alloquia, Qibii.p. vjq. ). Fragmenta quaedam A-fcetica milcellanea ix mn<»Tip««, five ex opere de vitis Panum habentur

Qr. in Biblioth. l/tniub. QCol. Tbeol. 173. num. ty. fol. 316. ). Alter infcri-

FiridiAu bitur II eg*/nro<

.

Vitas hic quorumdam Samfforum compleAitur , quas

ex Si meonit METAPHRASTAE (criptis excerpfit AGAP 1 VS Mona-chus Cretenfis, it in linguam vulgarem leu Graeco barbaram trauffulic

.

Continet vitas XXI V. Sandorum , nempe IOSAPHATI , THEGLA8pro-

( t ) SIBERVM carpit Emin. bus officii ad Sanctos fpcflantia ,fo-

QVIRINVS in Epiftola ad Reveren* la> eorum fynaxrs live fellivitate*

diir. D. Cenatum 1’ ANEAV fuperio- indicent cum brevi uniufcu)ufi|ue

rem Generalem Congreg. S. MAVRI elogio,notat * F ABRICIVS ex ACU*

Q poj>.a6. ). Ceterum confer BOL- SauBor. Qtom.l. Julii p. it. )

L ANDI Proiegtm. ad Tom. II. Januarii Q j ) Sjr.oxtrio plura alia vetu.

J. . & Zocioriae GRAPH di(T. Ko- ftiora in Bib. MSS. exflant CANGIO,ocbli MDCXCVII. de Mexaeh & LAMBECIO aliifque memorata, de

Menologin Gt oecorum - quibua vid. * FABRIC. ad ALLATU( 4 ) In hoc Synaxaria a Menaeis iif. I. Q fag. 6li. )

diftrcpare, quod o.ailCs ceteris parti.

Digitized by Google

C A P V T 1 V. 91frotomartyris

,

GREGOR II Tbaumatitrgi

,

AMBROMI &c. Prodiit hic li-

ber Venee. anno MDCXLI. 4. Idem eft liber, ni fallor, fed paullo au-

flior redditus 1*kcytor didus , continens feledas XL. Sandlorum vitas ab

eodem AGAPIO apnd montem Atbim Monacho , viro in (criptis tumGraetorum , tum Latinorum non inerudito , liugua vulgari e* diverfis Grae.

torum, Latinorumque operibus editas anno MDCXLI V. 4. Exftat Gr.

MS. tum in codice Regio, tum Cotberiiuo liber LV. fenum hoc titulo

gtfKOI ruv ayiu/ yipOvTu , , imi KvjiTui «falveos

.

V id. du L REbN. in ini,

Atili. MS. (co/. 31.)XXI. Hadenus libros, qtii Graeci officii partes funt

,pereenfnimus .

Eos nunc memorabimus, qui plura complebuntur , ac Latinae Eccle-

iiae breviaria imitantur. Verum antea monendus eft Ledor , libros ha-

benus ennmeratos pro Kcclefiarum varietate diverfos interdum fuiITe ;

nt de Siculit Eccleftis , quo tempore Graecis ritibus utebantur , offendit

yobarmes de JOHANNL ( Trab. ie aivm. Stentor, ojfic. cnp. p. ) . Jamve-ro ut ad libros , de quibas adurum me ede receperam , adeedam , primuseft AttcKiyio,, quod latine daas ILrilegtum , opus in duodecim menfesdivifum , quo continentur officia , quae per totam annum in DominiNoftri Jeln Chrifti, B. Viiginis Deiparae, & reliquorum celebriumSanborum follemnitatibns folent decantari, nt & communia officia in

o mim ,plurefve prophetas , apoftolos , martyres ,

pontifices , ConfefTores,

& alios. Contextum eft hoc opus ad modum • qui in Menaeis obferva-

tur, & maximam partem ex iis defumptum i in hoc vero diffeit,qnod

in Menaeis omnia fere Sanborum fefla fua habent quaeque officia , ideft

hymnus, preces, &lediones; in hoc praecipua tantam, quandoqae&nulla; ita verbi gratia a prima Septembris die ufque ad feptimam,nulla pro diebus feftis officia reperiuntur

,quae tamen in Menaeo fatis

frequentia continentur. In Menaeis integra fefforum officia exhibentur;

in An/iulogio plura memorantur tantum , verbaque illorum initialia fo-

Inmmodo ponuntur . Denique f.2 88. habentur plures orationes cuilibet

fandae & magnae hebdomadis diei convenientes, &lebiones ex Evan-geliis depromptae, feflo Palchali propriae. In duo volumina tribuitur.

Primum continet fex menfes , a prima die menfis Septembris , ofquead finem Februarii ; fecundum fex aeftivales , » Martio lcilicet ad Au-guftnm. Vltimnm in Codice Caefareo obtinent locum Canones aliquot

piracteiici ‘Jobannis LVCH AITENSIS . Horum unumquodque peculia-

rem fnam habet Acroftichidem , quae itidem ut quaelibet ode nona no-

mine IOHANNIS mfignita eft. Opns inimenfiim , novis fubinde ad-

ditionibus audum . Inde in poftremarnm editionum titulis rivnurcrdicitur, aliaqne quaedam neeeflaria officia & interpretationes continere

notatur, qnae in prioribus Antbologiis defiderabatitur . Hinc poftertorum

eorredorum libidinem hac in parte acrius carpit L. ALLATI Vfi (/> 8> )qui talem de hoc opere cenfuram fert: Liber , ut verum /isear , lucti

cattas excogitatus, /ere etum uibil bt eo eft , fi recentiora quaedam addita

exc pias , quae eradi tamquam noxia operae pretium faerit,quod non iu Me'

'ttaets y t arndetiet , ali /que libris, & commodius > & adeuralius digrflum

fit. Habetor Gr. MS. Biblioth. Vmiob. (_C/d. 7beoL juX'a LAMBEC.30>. juxta NESSKL. 146. \ . Suum etiam Antbologiam habuit ALLA-

Za TIVS

Anttiologiu»

Digitized by Google

Anthotofiam»novam

Horobgium

92 'LIBER I .>

TIVS a fe faepius citatum» nec in aliis illuftrioribus Enropae Eililiothe-

cis decfle videtur. Editum eft hoc opus Venetus annn MDCXXI. dein-

de typis PINELLI adcurante Tbeopbylaflo TZANPHVRNARO hicro-nionacho ibid. MDCXXXIX. Huic editioni fubnc&itur n ar^aKrr five

Calendarium Pt/ciale 50. annorum, nempe ab anno MDCXL1I. ulque adfinem anni MDCXCII. Antbokgium quoque cxcufum eftMDCXCVII:in Eungara Walacbia tcfte MONTFAVCON (_Dtar. Ital.p. 437.)

XXII. Habent praeterea Graeci AoSoxoytcr fittr, live Flottleg 1v.mr.0-

•vum, ex omnibus pene divinorum officiorum voluminibus, in presby-

terorum , & monachorum Graecorum nfum & fublevamen excerptum ,

laborem in fe recipiente, idque juflu Antonii SANCTORII Cardinalis

,

nationis Graecorum proteifloris , Antonio ARCVDIO Corcyrei.fi. In hocbreviario rubricae generales exhibentur, Pialrerium cum canticis, ho-rologium, officium feriale, officium ArasacrtiOr, enutrirer corporis Cbvfli ,

ordo defunftorum , pentecoftarium , letfliones Santfiorum communium ,

fimplitium , propriaque ipforum fynaxaria , Domini folemnitatum B.

Virginis , ceterorumque infignium , tum duplicium, tum femiduplicinm

fefiorum dierum integra per annum officia, aliaque non pauca. Edidit

hoc opus ARCVDlVS Rom. MDXCVIII. 4: Acrius hoc opus per-

firingit L. ALLATI VS( p. 105. ) quafi in eo componendo compilator

fe intra Santftorum Patrum terminos non continuiflet , & plus fapere

vifiis fit, quam ipfe divinus Spiritus voluit, quum vetera immutat,integra obtruncat, perfeda immifeet > & de fuo addit incompta, atque

infulla, neque cum Graecis ipfis communia. Xt'a p iRo flomacbum

,

iu-

quit, fapientibus movit, GJ opus alias laudabile deloneflavis

.

XXIII. Hujus generis liber quoque efl inferiptus dlgercynr, quo

fcilicet horae diurnae, & officia continentur. Praeter horas, & me/oria,

quae fingulis officiis neceflario dicuntur, Troparia, Ptalmos , preces va-

rias , habentur in hoc opere, inquit ALLATIVS ( p- £0. ) Canon com*pnndlivus. Canones ptracletici in B. Virginem 8c Angelum Cuffodem ,

& deprecatorius in omnes Angelos, & Sandtos , officium fatis amplumSanftifiimae communionis, & minutiora alia . Subijciuntur CYRILLIAlexandrini oratio de exitu animae, deqaefecundo Adventu J Criflopb. Ihlri-

tii MITILENAEI Tioparia, r/rcecum ditfta, totum Menologium , quoad

majora anui fefta, ab initio Septembris, complcftentia, Rtfcbalton an-

norum 50 continens inditfiones , cyclum folarem , & lunarem , Siuim?»

lunae & pafchata ab anno MDCXLII. ufque ad annum MDCXGILJonae GIALEN1 Se/endromium perpetuum; Nicepb. PASCHALEI de je-

junus Graecorum traclatulns, lingua vulgari confcriptus Prodiit hoc ho-

rologium Venet. ann. MDXXXV. MDLIV. MDLXVIII. MDCI.MDCII. MDCXXIII. MDCXXXII. MDCXLVI. MDCLII. EtiamRom. MDCLXXXVIII. excufum eft Horologium fecundum vetnftum

ordinem , & typicum Monafierii Cryptae Erratae, adjuncta Mtnolrgio

,

ut

refert FABH- ad ALLAT. diffi (p. 67.) ,quae editio in Bibliotheca CoU

lertim recenfetnr . Tandem comprehendens cum Pialterio typico». Si ex-

tra chorum officium ad ulum Italiae Monachorum S. BASILII M. Ro-

mae MDCCLXXII. Tom. II. in 8. ex Typographio de Prop rginta Fi-

de . Adcedit HOPAOJTO fiOTAON, feu parvum boreigiiim

,

cx majori

txcer-

Digitized by Coogli

C A P V T IV. 93excerptum > & afui ordinario magis adcommodatnm . De qno haec idemALLATIVS differt, i. ( p. 104.). Continet gratiarum a&ionem, poft.

quam Chriftianus e fomno furrexerit ; officium media no&e & vefpere ,

lingulis diebus dici Colitum ; novem cantica ,primam, tertiam, fextam ,

& nonam horas; parvam atoiurrer , ExapofiiJaria , & avexumia tetius

hebdomadis ; preces in menla ; preces brevillimas dicendas fingulis diei

horis; Menologium brcvilTimum j Pafchalium annorum 10. Editus efthivt

libellus, ut alias faepe, Venet. anno MDCXLII. in forma quam vocaur 33.

XXIV. Prodierunt vero leorfum nonnulla Graecorum officia. In sinaniirii <;a'e-

Biblioiheca Colbertiua ( p.]o<y. ) indicaturfyntigma variorum officiorum le- d»m Gcaecomm

netiis Graece editum MDCXXXVI. in 4. Poltea Nicolaus RAYAEVS uiu:‘A

in Adlis Bollandianis Sandlorum Acelultiam officit Canonici pro fede/iit

Graectrumnt folemni commemoratione trium Doliorum BASILII , NAZIAN-ZENI , 8i CHRYSOSTOM 1 ex Typico , Menaeis , aliifque Ritualibus Gr-ie-

cit collegit , atque erudiriflimis adnotationibus illuftravit . Officium Paffij-

nis ferta l'l. Parafccve Majoris hebdomadaefecundum Ritum Graecorum La-tine redditum cura /ludio Jofeph. Mariae CARI Presbyteri ( nempeTHOMASII ) Romae typis Jofepbi VANNACI 1 MDCXCV. 8. vulga-

tum eft. Praeterea Romae MDGCXXI. 4 lucem adfpexir officium qua-

drage/ima/e Graecorum recognitum, £7 cajligatum ad fitem praeflantiffimi Co-

dicis Barberini in latinum fermonem converftm , atque diatribis ihttjiratum

cura £? labore Angeli Mariae QVIRINI. Monendus heic demum ledlor

eft, GRAECORVM officium, & Miflale juxta illorum confuetudinein

in o&o partes diftributum , in quo praeter P/dltenum , Horologium , Pa-

racleticem, Triodium , R-nsecoftarinm , Oftorcbum Liturgias cum Epiftolis

,

& Evangeliis, continentur Triodia S. Juhannis STVDITAE, S.Joban-nis DAMASCENI, & Jofepbi HYMNOGRAPHI primum edita ex

antiquis Codicibus Vaticanis , Barberinis , 8t Cryptae Ferratae , & odo vo-

luminibus in 4. comprehenlum anu. MDCCXXXI. Romae ex praelis

S. C. de Propaganda Fide emerfifle

.

ARTICVLVS II.

Libri Orientalium

.

I. T ifdem fere , quibus Graeci , libris ad ofticium recitandum Mofcovi- LIM Mofcovi.

Jl tae utuntur, in fuam ipfornm linguam translatis. Sic PSALTE- t*ium

RIVM, & SYNAXARIVM pro totius anni menfibus Vincentit BOZI-DAR Graeco ritn, chatatftere Cyrilliano Venistis exculitm fuit MDLXI.4.; HOROLOGIVM vero, & orationes quotidianae ritu Graece, Sc cha-

raftere Cyrilliano imprefTum Ktoviae 8. ubi etiam editum fuit eodem ri*

tu , & charaflere officium in gratiarum atftionem Svecis ad Pultavtam

viftis a PETRO I. Mfcorum Imperatore 4. MENOLOGIVM etiam

Mfcovitae habent . POSSEVINVS in Apptratn £ V. Rutheni ) unumedidit ; Ephemerides Graeco - Mofcbts (T. I. Moit') PAPEBROCHIVSdedit , de quibur. tamen cnm primis conferendus Cl. ASSEMAN VS in

Calendariis Untverfae Ecclefiac . MENOLOGIVM SIavo - Rufficum Latine

ver-

Digitized by Google

Arnaenormn

04 LIBERI. ,

vertum a. MDCLXXXVIII. a. Jtbanne Gobrietc Barone de SPAR*WENFELD , uti & SYNAXARIVM Ruthenorum dioeeef» Kiovtenfit

larine reddttnm a Creotgto DAVlDE memorant BOLLANDI Ai\ I

( T. I. Junii p. CXI. 346 )• Aliud verbotenns translatam e variis MSS.excaf. Aiofcute MDCLXX1X. in eodem tomo a BOLLANDIANISindicator ( pag. t?s* 7*8. )

II. ARMENORVM Breviarium Mdffiliae editum Ricbardut SIMONCfrleff. cp'M r. II. ep. XXII. P*g. 14 (3 ep. XXlll. pag. \tfi. ftgq. )commemorat» atque a nonnullis • quos Tmmas HERABlhD obiecerat»

erroribus vindicare ftudet . Habent & illi fuum Menologium , 1'etmo-

nes exhortatorios, hymnos, cantica &c. Certe in Bibliotheca Colbertwa

( pag. 8p<j. ) notatur Uber hymnorum , (3 Canneorum Armenice Amflaehi.

MDCLXIV. in 8. Conflantinopoli autem plures ejufmodi Libri hoctinftro laeculo prodierunt, ut SCIRRAGNVZ hoc eft Cintus (3 Anti-

pbonae per annum juxta ritum Armenorum , . anr.o eorumdem MCLIX.Chrifti MDCCX. : DONAZV1Z , nempe ordo perpetuus juxta eorumritum indicans officium , cantus , hRionefque , ac Felit Sintiorum per totum

annum in 4. A1SMAVVRG, feu d>ariutn , ae legionarium continens

vitas San&orura , anno Armen. MCLV. Chrifti MDCCVI. , & GIA-MACH1RCH , nempe Horologium per totnm annum, a. Armen. MDCC.LVI. Chrifti MDCCXII. Neque omittendnm Breviarium Armenum Or-dinis Praedicatorum

,quod MS. exftat Veneriis in ditiftima PP. Domi-

iticanorum S. IOHANN1S & PAVLI-I Bibliotheca. Haec primo folio

inferipta funt,quemadmodum legere eft in Catalogo Codicum Graecorum

,

8t Orientalium ejus Bibliothecae T. XX Novae eolletftionis opolculo.

tum Veneriis exenfo MDCCLXX. pag. 333. ,, Breviarium Armenum Sa-

„ cri ordinis Fratrum Praedicatorum , olim a Birtbolomaeo PARVO,, Bononienfi ( ejufdem Ordinis , Apoftolo Armenorum nuncupato , Ma-„ garacenfi Epifc. in Armenia majori a IOHANNE XXII. inaugurato )„ viro fanfliflimo ac fapientiflimo ex Breviario Dominicano in linguam

,, Armenum translatum ; qui inter prifeos illos Heroes connumerari me-„ rito debuit

. ( Diem claufit extremum a. MCCCXXXIH in Mona-»i fterio de Cbarna in Provincia Erinchiach , nunc vulgo Alincia . De„ quo QVETIFVS, & ECHARDVS in hiftoria Scriptorum Ord. Prae-

,, dic. T. I. pag. 581. ad annum MCCCXXXIII. ). Nunc vero anno

„ Reparationis noftrae MDCCXIV. X Menlis Otftobris Nos indigni

11 famuli Fr. PETRVS, & Fr GREGORIVS Gmuktenfes Ord. Praed.

» ex Provincia Armenia majori , fub Reverendifl! P. Fr. Antonio CLO-» CHB > ejufdem Ord. Generali Magiftro > plurimum laboravimus fn-

» per hoc Breviarium; nec’ non cum fumma diligentia refiduas leflio-

» nes , 8c vitas novorum SanAornm juxta Breviarium latinum eiufdem»» anni e latino in Armenum converrimus , & noyitcr tranfcripftmus . Tan-,, dem egregio munere locupletavimus , 8e in lucem dedimus l/enetiit

» in Conventu noftro SS. IOHANNJS & PAVLLI MDCCXIV. 10.

„ Menfis Oftobris . „III. Ad Maronitanm libros quod fpeflat , Officium /impier feptrm die-

rum hebdomadae ad ufnrn Ecctrfioe Maronitariiill , Chaldaice prodiit Romaetypis Stephaui PAVLINI MDGXX1V. fol. & MDCXLVII. in 8. item

hoc

Digitized by Googl

C A P V T IV. 9?hoc titulo : qficium feri ile juxta ritum Fcclt/iae Ma r0nitarnm INNOCtiN-TII X. P. Ai jnffk editum MDUCXXXL ex tvpographio S. Congr.dePropag. Fid in 3. ( l ). D ura.ile Bcclefiae Aliromtarum R mae excn-

fwn MDLXXXIV. 8 indicat * FABRICIVS (7*. II. Bbtioib. med.

t3 tuf htin. p. 40. Manfianae etIit. ~) . Orfiqja Sindorum |uxta ritumEeclefiae Aiaronitamm exflant in Aiirrffcbnna Bibliotheca duobus volutui,

nibui m filio . alreiOt q 10 pirt Hremahi continetor , Rcmie a. MDCLVI.

,

altero, quod partem Aeftivatn exhibet, a. MDCLVI typis de Prop igan-

dt fide imprefTo . Praeterea Romae M DLXXXV. typis Dominici BAoAEexcuium fuit io 4. ojicinm defunflorum ad nfttm Mtronitarum

.

IV. His jnngendi Syri,

qni Officium Divinum appellant Pbeuhta s»roi*mt Hidra

,

feu Codicem circuli . Eorum officium 'Jefujabut Abidenut ordi-

dinaffe perhibetur. Habeut autem hi ceteros inter libros OCTOECHVM,feu cantus SEVERI odonis expreffj;, quo IACOBVS didus Commen-tator , & ad Bcclefiae Egenae Bpifcopatum a- DCLI. evedus corre-

xifle dicitor in Codice Syro XV. ASSEMANI , obi ejufdem IACOBIcantus exftant decem in Feftum Palmarum. Preces inter fljionet , & 1iAi iinttunm ( a ) ELIAS cognomine Abu - HiHm Hidiibenlit tertius hn-jus nominis K-florixuorttm Patriarcha compofuit: eae verd a Syit W /Io-

rianis ad officium nodurnum , & Matutinum inter Pialmos , Hymnof-que recitantur. Bxftanr in Codice Syro Amid VIII. Nec omittendumBreviarium Feriate SYRIACVM Sandornm EPH REM , & IACOBI Sy-rorum juxta ritum ejufdem Nitionis

, quod incipit a Rena fecundi ufjne adSabbatum tncluftve , additis variis hymnis, ac Bsnedidionibus per Athi-niRim SAPHAR Epifeopum Mardinen. in Mefopotatnia Afiae MDG*XCVI. 4.

V. Quinam porro in officio ab Aethiopibus t & Abe(finit libri adhi- AsiMopvn, &beantur, facile efl ex iis intelligere

,quae de illorum ritibus Cardinalis

Abj®*>,u®

BONA a duobus Presbyteris Aethiopibus Romae in Ecclefia S. bTEPHA-N I degentibus adeepit . Omnia officia , inquiebant illi , incipimus abOratione Dominica , & Angelica Salutatione: inirio nodurnae precis

recitamus pfalmntn Venite exu Itemus . Legimus prolixe fac ras Scripturas

,

f.ripta vero Sindorum Patrum numquam , nifi in hebdomada Sanda.Singulas horas ex duodecim plalmis componimus ,

quorum unus fetnper

eft Pfalmns 50. Mferert

.

In Monalteriis ,quae magnam Monachorum

multitudinem continent , integrum ante prandium percurritur pialte-

rium breviffiini temporis fpatto , divifis per fingulos Monachos plalmis,

ftve pfalmorum fedionibns , quum longiores fttnt . Theotochias Copto-

Arabicas cura Ripbaehs TVKI Arfeuovtn/is Epifcopi a. MDCCLXIV. in

4. Rimie publica luce Typographium S. C. de Prop ifr. Ride donavit.

Hagiologiuiu metricum Abejfi,iorum citator in Adis Holljutdiams Sanfto-

C » ) Deprecatio ,quae ex parte

in hoc nlficio exltat, in Codice AS-SEMANI \yr.eto V. ISAACO MoynoPresbytero Antiocheno tribuitur

; E-PHRAF.MO in Codice Nitritf XVff.fel.lt. Videtur tamen neutrius efle

,

ac potius ad RALAEVM Syrum per-tinere .

( a j ECHELLF.NSFS, & HOT-

TINGERVS perperam interpretantur:

Oret icnti dctljfoLUm judiciorum Ci Ma-tutini •

Digitized by Google

Indicintnr gene.r«i«i «julmadjLhn

Tam (*c gaulis, ic primo

ite Walierio

96 LIBERI.rum T. I. Junii ( t> 4 ai. ) & T. 1 V. (/>. 73. ) 8c T. V. ( />. 7 j. 1 <7.aliilque pluribos in locis ); immo eodem Tomo I. Janii ( p. 1 Oy. ) Fa-rtorum Copticorum fit mentio . Abcjfvtorum amem ritus Copiorum ritibus

ft/niles efle KlRKbRVS ad ferit in luo Prodromo Coptict.

•

ARTICVLVS III.1

De libris , qui in horarum Canonicarum perfolxendo penfoante introdubla Breviaria P.ccle/iis Occidentalibus

ufui fuerunt .

I. A Ntequam faeculo XI. Breviarium quoddam ad horas Canonicasl\ recitandas introduceretur, multiplicia aJ id adbibebamur in Oc-

cidentalibus Ecclefiis volumina. Nempe pi imo Pfaheria cum Pfalmis , &canticis in Ungulos hebdomadae dies dirtribntis

. Secundo Bibli* faera Ve-teris. Novique Tettamanti , ex quibus Noflurni primi , & fecundi leftia-

net (umebantur . Tertio ILmiharia , qtiae Saniorum Patrum homilias

continebant legi folitas ia Dominicis , diebufque Ferialibus, ac Saniorumfertis , quae proprio Evangelio dirtingucbantur

. Quarto Paffionaria cumSanAorum aut MaVtyrnm , aut Lon fertorum partionibus, quae recutren*

te eorum memoria legebantur, QuinAo Antipbonaria cum Anriphonis&Refponforiis . Sexto Rymnaria Hymnos de tempore , ac de SanAis con-

linentia . Septimo Colleffaria feu CollcAarnm aut orationum libri ; item-

que Cupriniorum , feti brevium illarum leAionum , quae in horis Cano-nicis leguntur. OAavo Martfiobgia . His addc Rubricas , Cive trdines per

artui circulum, quibus regulae continentur diurni, noAurnique recitandi

officii rationem drfignantes . Sed de his Angulatim agendum .

II. A PSALTERIO igitur ut initium (urnam , quamquam hoc'nomine totum officium nuncupatnm non femel apud bcriptores inve-

nias ,quod majoT ejus pars ex Pfalmorum recitatione , vel cantu con-

flabat , Plalterium tamen proprie Pfalmos CL. Da-ujdicos defignare ex-

ploratius efl, quam ut exemplis id confirmare necefle fit . Vocabatur

interdum Pfahniita. Hinc in Leonenftt Coenobii carta a. MCCCCLXX-VII. quam in hilioria ejus Monatterii edidi ( Lib. II. nam! 76.') Pjatmi*

/?.1 unus vetus memoratur . Duplicis porro latiuae verfonis Plalterium

habemus , veteris , qnam Italam appellant , a S. HIERONYMO five

DAMASI juflii , five amicorum precibus Romae , fed ut ipfe ait , ctt>fim

emendatae, & H>ertmymi*n*e, quam fcilicet PAVLLAE , atque EVSTO-

CHII votis fatisfadnrus S. DoAor portea (ufeepit . Illam Romanam vo-

cant, quod Romae praefertim in ufu fuerit i hanc Gallicanam, quod hu-

jus vcrfionis Plalterium in Galhas , finitimafque Germaniae Ecclefias in-

dultum fuerit, atque hinc ad alias etiam Italiae Ecclefias propagatum .

Primae tamen, feu Romanae vcrfionis Plalterium ad S. PII. V. tempora

in omnibus urbis , ac fuburbicaris intra XL. ab urbe lapidem conftitu*

tis Ecclefiis retentum efl i ab eo autem Pontifice vulgatae editionis ,

quae ad Ilteiouymianam , feu Gallicanam interpretationem maxime adee-

dic, Plalterium praeferiptum , Romae infola Vaticana S PETRI Eccle,

r

Digitized by Google

/

C A P V T IV. 97fla > in reliqua Italia apud Mcdiolanenfet

,

aique in Veneri S. M/\RCIEafilica i in Uijpaniit apud Mozarubet veteris Romani Pjaltern ufu fervaroj

Pivii Plalterii Q lic enim noflrnm Pialterium appellare liceat ) neque MS.exempla , neque editiones vacat referre . Addam Iblum , quae ex A.diis Capituli Aquilejenfit profert Cl. P. de RVBEIS in cit. d:Jf. de fiicr.

Forojul. Ritib. ( cap. XIV.p. 258. ) quum ex illis a. faltem MCCCCXCV.Plalterii Gallicani

,

leu fere notlri Piant tifum apud Aquilejenfet conllet

obtiauifTe. „ Die III, Maij MCCCCXCV. Praeterea adtendentes prac-

„ fati Domini antiquitatem librum Ifatierii Chori fandlae Aquilejenfit

„ Ecclefiae i 8e cupientes omni ex parte ornare & venudare eainden»

„ EcclefiamSandlam , ad honorem Dei omnipotentis 8i Bea’ae MARIAE„ & Sandlorum HERMACHORAE, & FORTVNATI decreverunt,

„ fcribi debere libros duos de novo Pfi/tetii pro fuprafcripto choro jux-

,, ta ritum, & confuetudinem , five corrcdliontm Pfalterii Gallici , &„ ordinationem fuprafcriptae fandlae Aquilejenfit Ecclefiae

,per me Pre-

,, sbyternm FOCAM .Cancellarium praefatorum Dominorum. Et com-,, miferunt mihi, nt cum pecuniis inrroitunm Praebendae Lnminariae,, Ecclefiae antcdidlae per me eidem debitis , membranas pro didlis

,, libris ieribendis emerem.,. Ad Italae editionis, feu Romanae editio-

nis exempla quoJ adtinet in Archivio, nt MERATVS refert adGA-» VANTVM ( T. II. feli. V. cap. VIII. ».4 • png. 11 7. Ven. edit. ) Ca-,, nonicorum Bafilicae Liberianae Sanctae MARIAE ad Praefepe , exftat

,, Pialterium Romanae editionis hac inferiptione praenotatum : Ad bono-

,, rem omnipotentit Dei , £# gloriofifiimae Virginis MARIAE Matrtt ejnt

„ incipit Pjaiterv.tm ad tifum Venerabilium Dominorum Canonicorum Venerabi-

„ Iis Ba/tlicae £? Ecclefiae Sanliae MARIAE Majoris de Urbe , fecundum

,, confuetudinem Clericorum Romanae Urbis , ejifque di flriliut &c. Quodque,, Pialterium feriptum & illuminatum fuit fumptibus , & expenfis no-

„ bilidimac Dominae, donnae Caredonnae de ANNIBALTS de urbe,

„ tempore Archipresbyteratus Reverendiffimi Domini , Domini Guilliel-

,, mi de EVSTOVTEVILLA Epifcopi Oflienfis Cardinalis Rotb-magen-

,, fis, ac SS. Domini noflri SIXTI PP. IV. Camerarii dignilfimi, fub

,, anno Domini SIXTI PP. anno vero ejus nono.» CALMETVS verode ejus editionibus ita difputat in dilTertarione in textum & verfimetPfilmorum . „ Unam adornavit Jacobtit FABER Stapulenfis an.MDVIII.„ in Abbatia S. GERMANI Pratenfit

.

Altera Mediolani prodiit an.

,, MDLV. , altera Romae MDCLXIII. , nequid illam memorem, quae,, ia Textu Septuaginta Parifiit anno MDCXXVIII. excufo ad Rima-,, me editionis normam legitur. MSS. etiam plura iupetlunt. Porro

,, exemplaria iffa omnia frequenter diferepant inter fe,quemadmodum

,, etiam variare deprehenduntur fententiae ex eodem Plalterio petitae ,

,, quas in nollris Antiphonis , 8c Refponloriis legas . Cujus dilcri-

,, minis in cauda fuide judico exemplarium dilcrepantiam , quae,, varia erat in variis Bcclefiiis ; Mediolani etenim aliud legebatur, ac

,, Romae, ac poft S. HIERONYMVM erant pariter, qui plures , erant

,, qui minori numero ex ejus corredhonibus Pervadent . Heic vetus Ita-

,, hea verfio fere intadla , illic minus pura manebat, quemadmodum in

„ opere, cujns cor redtio lingulis permitteretur, contingere poruifle faci.

Tom. I. A a ,, le

»

Digitized by Google

Breviariam Pfi!-

terii

Bibli*

98 LIBERI.„ lc intelligimns. „ Sed his editionibus aliae lunr addendae, omiffis

«atnen MARTIANAEI, & VALLARSII , a quibus cum Ilieronymia .

ais operibu; & hoc Pfalterium adeepimus, curis, ac laboribus. Nem-pe PfaUerium Romanuin ad nfitm Cleri B tfilieae VATICANAE ad ve~

tujtf/ima exemplaria recognitum cum Marii ALTERII praefatione prodiit

R.mae e* typogr. Camerae Apoftolicae MDCXIX 4. Anno veroMD-CLXXX 1 II. THOMAS 1 VS ibidem, typis TINASII utriufque Pfalte-

rii codices tam Romani veteri;, quain Gallicani cum exafliffiniis exempla-

ribus collatos in lucem emifit,praemiflk juxta morem fuum eruditiffima

Praefatione . Denuo hoc 'Pfalterium cum pluribus MSS. Codicibus fum-

ai2 fide, ac diligentia comparatum evulgavit CL. vir Jiepbut ELAN-CH 1 NIVS primum a. M DCCXXXV. (_

T. IV. Anaftafii Proirg.p.ig 85. )deinde a. MDCCXLI- in nova, quam fulceperat , Tboma/iauornm ope-

rum editione ( T. 1. ) . Tandem illud ex vetnttiflimo Sungermanen/i Codi.

ce a. MDCGLI. edidit Petrus SABATIER ( T.II. p. I. Bib 'iorum Italae

ver/unis ) ,quem tamen nec Tbom sfiarttte antiqaioris , nec blaucbuiian.se

editionis ullam fecifle mentionem una mecum dofli quique viri mira-

buntur . Antequam de Pialterio dicendi finem facio, quid fit BRE-VIARIVM Pfileerii , explicabo. Compendium quoddam eft precum in

Pfalmis contentarum a BEDA elucubratum, etii HIERONYMO illud

nonnulli Codices adjudicant. Editum fuit a T HOMASIO Romae an.

MDCLXXXl V. legitnrque nunc Tam. III. aper. ( pag. 576 ) & Tom.V II.

(ptg. a8i.) cum Italica ejufdem THOMASII interpretatione. Simile

aliud eft ,quod idem THOMASIVS Italice reddidit ,& eodem Tom. VII.

Cj.Vr.3t4 ) p**!*1 •

III. De Bibliis differendi locus heic non eft . Vt alii Au£lores(i)

deeflent , P. LE LONG. confuli poterit Btbliotbeca f.icra edit. Paris.

MDCCXXIII. fol. Satis fit facrae Scripturae diftributionem per anni

circulum, quam Codex XIII. faeculi inferiptus Rubrica &c. apnd Ca-

nonicos Fnrojitlienfcs exhibet, adferre: eam recitat P. de RVBEIS (p 441 ).

,Incipit Rubrica Hidoriarufn . Et primo de Adventu Domini ufque ad

*’Nativitatem Domini , legitur de libro Ifijae : 8c terminatur . haec dicit

’ Dominus Dens , ecce ego veniam , &fafaabo vos . Poft otftavam Epipb-f’’

„/M nique ad Septwtgefimam , legitur Epifinla PAVLLI ad Romanos: &’’

terminatur cum Tu autem . Dominica Septuage/imae ufque ad Qum-

„ q:tige'imam, legitur in principio creavit : & terminatur cutn Tu autem .

’’

Dominica Quiiiquage/imae ufque ad Dominicam Quairogefmte , legi,

tur Noe vero: Sc terminatur, ut fupra. Dominica prima Quairagrfi-

tnitr legitur, Dixit autem dominttt ad Abrabim

.

Dominica fecunda ^na~

dragrfimae legitur , Senuit autem Ifaac. Dominica tertia Quadragesimae

”legitur , Jofepb. cum feiecim effet annorum . Dominica quarta Quadrage.

”fim te legitur de libro Exodi, fcilicet Haec funt nomina. Dominica de

*> Ptjftone legitor de libro hremiae , ufque ad quartam feriam poft Do-

i" 3 Cujulmiidi funt * Pttrxt

TERPAGRIIIS in prodrome RiHietbt-

-eae facrae , Hifoiae MDtLXXXi S-

Xubudut S|M )N in Hfquiptlor.ibvi

hib.uit Londiai MDCLXXX1V. 4*

* Chriflionut Fridetiim BOERNERVSInLE LONG bibliotbeco jatra edit anni

MDCCIX.. Lipfiot cum multi* adeef-

fiouibus eodem anno tecufa.

Digitized by Google

C A P V T IV. 99„ minicam Palnanm: & terminator ctini Haec dicit Domnus Dens , con-

,, vertimini ad me , 13 fahi eritis

.

Poli Pafcha Annotinum ulque ad Do-

„ minicam fecundam poti odavam Refurredionis , legitur de Apocaly

„ p!i

.

Dominica fecunda poft odavam Refurredionis ulque ad quartam

„ Dominicam exclufive legitur de Epiilola 'Jacokt . Poft odavam Alcen-

„ fionis nfique ad Pentecoftem legitur de Alhbns ApoJIolorum. Poli oda-

,, vam Trinitatis ufque ad proximam Dominicam Kalcndarum Augufti le.

„ gitur de Utris Rrgumt Sc primo legatur. Fuit vir. Domtnica proxima

,, Kalendarum Augufti ufque ad proximam Dominicam Kal. Septem-

,, bris, legitur de Lthro Silomonis . Dominica proxima Kal. Septembris

,, ulqne ad proximam Domiuicam Kal. Odobris legitur de infralcriptis

,, hiftoriis, videlicet de biforia Jot

,

& legitur per duas hebdomades;

,, de hifloria Tot i,te , de hbro Indui , de hir» Eftter. Dominica proxima

„ Kal. odobris ufque ad proximam Dominicam Kal. Novembris legitur

,, de Maccabaeis . Dominica proxima Kal. Novembris ufque ad Dominicam,, de Adventu legitur de Prophetis ; & primo de Utro Ezecbieht per duas heb-

„ domadas ,& terminatur cum Haec dicit Dominus Deus , convertimini a lme,

» Ofthti eritis. De hiro Danieiis legitur per unam hebdomadam, & ter-

minatur cum Tu autem Domine. De aliis Prophetis legitur ufque ad Do-„ minicam Adventus , & terminantur cum Haec dicit Dominus Dens . „Hanc antiquitus ipfifTimam diftributionem librorum veteris, ac Novi Te- -

/lamenti fervatam fniffe docet ordo vetuftiflimus Vcroncn/ts . Eamdem in-

dicat Microhrgusin Breviarium GREGORII VII.

IV. Ad Homiliaria ut progrediar» HOMlLIARIVM , & ntvo- Hofnili,ri*

catnr in antiquo Brevi recordationis de Thejauro Eccltfae S. ZENONISa me edito ( Biilioth. Piftor. p. 151. ) Bibliotheca Omeharis liber eft ho-milias in Evangelia compledens .PAVLLVS diaconus CAROLI M. juf.

Iit homiliarium quoddam confecit . Karolus Imperator, inquit ALBI RI-CVS trium fontium Monachus ad An. DGCCVU. ( T. II. acccjjion. iiftoric.

LEIBNITII p. 153.) per manni PAVLLI Diaconi decerpens optima quaie-

que de Jcriplis Catholicorum Patrum , Lethonei unicuique /t/iivitalt cenve.

trientes per circulum anui in Ecclefia legendas compilari fecit

.

Epiffola

CAROLI M. id jubentis pridem imprefla typis fuit, iterum tamen a

MABILLONIO in fuis Analefhs vulgata. Munere itnpoftto fundus eft

PAVLLVS, confecitque opus injundum in duo tributum volumina.Codex, quem vidit, luftravitque vir dodiflimns laudatus , hanc prae-

fert infcriptionem : Opus praeclarum omnium HomeJiartim 8c Pojltllarum Ve.

tteraillium ac egregiorum Doliorum GREGORII , AVGVSTlNI, HIE- «

RONIMI , AMBROSII, BEDAE, HERICI , LEONIS MAXIMI,IOHANNIS F.pi/ctpi , atque OKIGEN1S, integraliter de Tempore, £3de Sanfhs per totius anni circulum , cum quihufdam eorum Jparfts ntterpofiris

ferminihtit , tine inde fuit lucii coUedit , (3 cooptatis temporitns in partemHiemalem, ac arftivalem : incipit feliciter. Homilias HERICII, Mona-chi nempe Anti/fiodaren/it

,

quem poft obitum PAVLLI floruifle conftatfub Ctrolo CALVO Imp. , infertas genuino PAVLLI operi a pofteris

admonet MABILLONIVS. Locem vidit typorum beneficio Paullinum

opns Jpirae apud Petrum DRACH luniorern Anno MCCCCLXXXII. 8c

Coloniae apud Mxttk. CHOLIN VM MDL VII. Confer, ' FABRICIVMA a a Biil.

Digitized by Google

PiBhnuii

roo LIBERI.Bibi. med. 8c inflat. T. V. p- aio. feq. Viri Cll. EJmuitJtts MARTE-NE , & Urfinut DVRAN DVS in Itinerario Litterario , quod a. MDCCX-VII. vulgarunt , hoiniliarium quodpiam in Bibliotheca Antiffmdorenft

fe inveniffe referunt (/>.56.), CAROLI M. juflfu digeftnm , atque E-BRARDI nomine praenotatum. Nempe hoc ibi odtaftichon legere eft :

Obtulit hunc Librum Domino , Germane , tibique

EBRARDVS fuppktt l fupplicil cfto memor

.

Auferat hoc nullus , cujus praecordia Chrijius

poffiiet , iratum ne patiatur eum .

,Quin diam fratris munus votumque probando

infijlet parili quidquid amore valet.

Nam petit in coetu fratrum Jolemniter illum

ad Laudem Domini noffc dieque legi .

* FABRICIO autem facile adfenrior ( T. V. B-.bl. Mcd. & lnf. Lat.

p. ait. ), EBRARDVM non fuiflfe hnjos homiliarii colleflorem i fed

PAVLLINI potius e(Te opus forraflis ab Ebrardo Librario deferiptum ,

vel etiam , ut equidem veroftmilius ipfe arbitror , ex veteri more abeo Ecclefiae Antiffiodoterifi oblatum . Ceterum plura ejufmodi homiliaria

pro Ecclefiarum diverfttate varia latent in Laurentiana Bibliotheca Flo-

rentiae. Pijtorii quoque in Canonicorum Archivo aliqua exflant, qttae

recenfui in eadem Bibliotheca Piftorienfi [ pag. ai. ) nt V-nlhcellanam

,

aliaf-

que Romanas Bibliothecas, cum primis vero Vaticanam harum antiquita*

tum Thefaurum omittam . Vnum tantummodo liceat mihi Homiliariumindicare, qnod in ditiflima praeftantiflimi Cardinalis Francifci XaveriiZELADAE Bibliotheca exflare novi . Paullino illud vetuftius e(Te conijcit

eruditidimns editor S. Brunonis Aftenfts in I V.Evangelia ( Praef. p.XXll ,

)

quumque in eo non pancae Patrum homiliae delitefcant , illud

amplilTimns Cardinalis pro fuo locupletandae litterariae Reipublicae (ludio

exferibi curat , ut tandem in lucem edatur . SERMONARI VS , fi quidvideo idem eft

,quod homiliarium . Occurrit autem id nominis in indi-

cato B evi Reco dationis de Thefauro Ecclcfiie Saudi ZENON IS , quod XII.faeculo perlcriptum fuit . In catalogo autem omnium , quae TH EOBAL-DVS Abbas fecerat , aut comparaverat ad reparationem , Cd ornamentum Mona-

fterii S. LIBER ATORIS in Comitatu Tbeatino MXIX. apudMVRAlO*RIVM (T. IV. Aiitiq. Iulic. coi. 769. ) legitur Omiha , Pafcbale imum njqne

in adventum Domini divifa in duo volumina .... Omiha de circuitu anni una (jmi-

Ua gtitxdra^rfimaU

:

quo barbaro nomine homiliarium delignari vides.

V. PASSIONARIVM , quod & PASbIONALE , PASSIONALIS,liber eft resa Sandtis, praefertim Martyribus, gellas continens, fen ut

in indiculo Monafterii Pifuti fub annum MXLVIII. confcripto apudMVRATORIVM ( T. IV. Ant. Italic. coi. 789. ") legitnr, ubi fu tu omnes

Pafftones Ecclcfiajlicae

.

Qpa in re a FERREOLO Vcetienfi Antiftite

( Regni. 1. tiS. ) haec conftituta repetimus s Getia Martyrum , tdeflPaf-

ftones Sindorum Fidelium, quae quorumdam compagmata flndio , & fermone

digefia furit, tempore, quo nobis diem migrationis eorum anni meli curfufui

legibus rrprae/entu , recenferi in Oratorio audientibus eundis omnino decerni-

mus

.

Bibli ithecae Florentinae, ac Laurenti tuae praefetim plures ejufnto-

di Codices fervant . In principis quoque Fanenfts templi fecrctiorc ar*

. chi-

Digitized by Coogle

C A P V T IV. ICIarchivo unnm exfiat fati* vetuflum . Vnum mnlto recentius , quod apud

Pi/loricnfet Canonico* inlpexi , vide Bibltotb. Pftineht .(_p,ag 20.). Ca.

nonicus hbanuet de JOHANNE de divi». Siculor. ( p. 144. )dupli-

cetn memorat Pafflonttrium membranaceum in Sacrario MBSSANENSISEcclefiae reconditum, alterum fati* pulcrum in/'/., alterum aotiquilTi-

muni 104. Partionaria,quae in Canonicorum Rrajufteu/ium Archivo vifun-

tur , ita deferibit laudatus P.deRVBEIS p. 434.» I. Cartaceumin fol,

„ maj. in quo legenda Saaflorum de meufe Januario, Februaria, Martio.

,, His adcedunt / amentationes , & Itflionet i» Caeni Domini , in Parafce-

„ ve , & Sabbato Sin flo . 3. Cartaceum eadem forma : ubi legendae San-

,, florum per menfem Aprilis , Alaij , Oflobnt, Novembris , Decembris. 3.

„ Cartaceum ejufdem formae eum Legendis Iumi , lulii , Attgtiftt , Septem-

„ bris

.

Alia ibidem numeravimus volumina XII. membranacea , in fo-

„ lio majori & minori, & in forma quarti, quae continent Martyrum

„ Partiones & A/la San&orum . ,,

VI. Multa de Antiphonariis fuperiorc capite ( artic. IV. §. /. ) dixi- Aniiphtnsr!*. «e

mus, quae recoli heic poliunt; quamquam ibi de Antiphonariis ad MiC *ciponfori*i«»

fain loqnuti fimus ; heic de libro modulationis»quo Ecclefiae utebantur

,utl

in cantandis ad divina officia perfolvenda Antiphonis, agamus. HuncLibrum indicat ordo Rjmanut 1. Ubi de officiis tenebrarum: Et mare ft-

lito Deus in adjutorium meum non dicant, ««Gloriam, nec Invitatorium

,

fed Cantor incipit in Pfihnis Antipbonam , /icat in Antiphon irio continetur

.

Jofepbus Matii CARVS.feu THOMASIVS Romie typis Jof-pbi VAN-NACII MDCLXXXVI. edidit Refpoaforialia , Sc Antiphon iri a Rm.Ecclefiae ( de quibus heic fermo efl 1 Antiphonarium enim ai Mulamlpcdlans poflea a. MDCXCI. vulgavit cum antiquis Libris Mirtarnm t

ut citato loco vidimus ) . Accedit appendix varia continens monumenta ve-

tera ad Antiphonas , Re/ponJbria , Eccle/ii/hco/que curjits pertinentia . Caveautem credas, purum purum S. GREGORll M. oms id effe . Nam ut

idem THOMASIVS animadvertit, beato quidem GREGORIO olimfuerat illud coalhun , fed in codice, quo ad editionem olus efl vir Cl.

nonnullis pjlea accretionibus , ne demptionibus ahqu imulum immutatum, id ri-

tumque Monaflicum ex pirte a lcommodatum fuit . Ad faeculum decimum referri

h me polle, vel undecimum , a Inorat ille m Praelatione. Veteftirtimus uonabfimilis codex proflat typis editus» Monachi* San/li MA VR I Tomo I II.

Operam S.GRBGORII: in quo 'X litmimns , inquiunt, veterem divini

oj/icli celebrandi ritum in Ecc/rui Romana obfervttttm ex priorum SummorumPottificum, maxime vero fttifl- GR BGORII praeferipto exhiberi, Gallica*

nae cujufdam EccU/iie ufni aJcommn fatum . I nve/las hnialmodi interpola-

tiones jam aevo luo memorar AMALARIVS de o-dtne Aiilipbomrii in

Prologo'). In Piftoricn/ium Canonicorum Archivo tres Anriphonariornm co-dices vidi

, quos ( Bibliotb Ptsfar. pag ji.) indicavi. Neque illud omit- . >

tam, quod J.btnncs de IOHANNE nos d cet(_ p. 100. ) extlare Pa-

normi in B bliotheca Congregationis Oratori1 Manuale Plalmoum, &ANTIPHON ARVM membranaceam in X. adtt/vn Montilerii S. MariaeMagdalcnae Ctvitatit Coriglionis , q od anno MCCGCXLIII Presby-

ter Amatus de Fucarino ad petitionem l/en. \hhitiflie compoliiit.

VII. HYMNARIVS Liber efl Hymnorum, ut videre efl apud Hymniri*

GEN-

*

Digitized by Google

102 LIBER I.

GENNADIVM in Catalogo Virorum iUnflrium ( cop XI VII!. ) Imitari*

duo tabui* Tcubahli apud TVRR IGI VM ( C'type. Vmc. PII. e*f 8 ) i Htm.ivvium vero unum Catalogus THEOBALDI Abbatis apud MVRATO-R1VM [T.IV. ant. habe. C0/.J69. ) memorat. Hiijulinodi liber prae-

notatos Liber Tumorum per tonus anni circulum in membraneo codice ex-

ftat apud Canonicos PiRoricnJes . Vetus bymiiarium diligenter ex MSS.Codd. eruit, ediditqite numquam fatis laudandus THOMASIVS RomaeMDCI XXXI 1 I. : exftar T. II. oper. Tbomaf. ( p. 351. fyf} . „ Alium pa-

„ riter , inquit dofhts MERATVS £ in (iA V ANT T. II. Vcn. edit.p. 105.)!

,, hymnorum librum edidit Carolus GVYLTVS, qui repetitur in calce

„ praeclariilmii operis inlcripti : Heersologi* , Jeu de Fefits propriis Sanflo-

„ rum

.

In eo hymnarto collegit omnes quotquot ex variis Galbae Bre-

„ viariis 1 Sanflornmve propriis reperire potuit hymnos , eolque tripli-

„ ci (erie difpoluit, ut primum delcripti habeantur, qui pertinent ad

„ oflicium de tempore, deinde qui de Sandtis communi ubiqne locorum

,, ulu cultis, tum denique alii lingularis cti|ttfque Ecclefiae propriis , eof-

,, que ita dilpofttos evulgavit. Cuilibet Hymno ab VRBANO VIII»

,, emendato praefixit ejuldem hymni initium , quale erat ante emenda-

,, tionem • ut cui libuerit, in promptu ftt utrumque comparare: indi-

„ cavit veterum tellimonia, ex quibus refeitur verus aliquorum hymno-

„ rum Audior, & addidit Radu/pbi TVNGRENSIS, Uionjfh CAR-,, THVSIANI.& CLICTHOVAEI nomina, quando in eorum lerie, aut

„ Commentariis habetur ille hymnus , quem exhibet . Denique citat

„ Breviaria, feu dioecefes , aut Eccleftas, apud quas praedjfti hymni

„ funt in ufn. Aliam hymnorum collediionem juxta veram metri, &„ latinitatis normam ediderat olim R;mae Zacbatias FERRER 1 VS, ad-

,, probatam, ut ait, a CLEMLNTR VII. nt ex Brevi ejufdem Pon-

„ tificis operi praefixo adparer ; fcd nemo, quod ictam , ea facultate

„ tifns eft . Hymnarinm AJonaflicum ad ujum Ci’‘>grrgauotnt Monachorum

,, SICVLORVM Regularis ob/ervamtae S. BENEDICTI editum Veste-

siis fixit a. MDXXXV-, iterumqne MDLXXI. Hymnos, & Preces

„ latinae Ecclefiae collegit etiam Giotgtns CA^SANDLR , quae una cum,, ejnfdem in hymnos notis, tnm feorfttm Coloniae MDLVI. tum inter

„ ejus opera Pan(iis MDCXV 1 . exculti leguntur. Poft ipfuin Eius

„ LHINGERVS Hymnos Ecclefiafticos HILARII , AMBROSII,„ AVGVSTINI, GREGORII Magni, THEODVLPHI - FVLBtR-,, TI , aliorumqne Fraucofurti in lucem ennftt antto MDLXXV 1 II. „Sed ne vetera tantummodo adtingamus, VRBANI VIII. jufln ,

& la-

pientia quum corredli fuillent Hymni in Breviario Romano fervati ( 1 ),lin-

( 1 5 PraeOat lieic audire ME-RaTVM ( J. c. p- 10S. } „ /U prtt-

„ fotos Hymnos recitandos, & cor-

„ rigendos adhibuit praefatus Pon-it tilex tres Ic&iflimos viros

, ac po-

„ litiorom litterarum bene peritos,&

„ hi fuerunt Pamionus STRADA, Tcr-

« quimus GALLVCIVS, & Hicrorj-

„ mus PETRVCCIVS; quorum la-

,, borem magni omnino faciendum

„ elTe , adilru it clarilli mus celiis Tito-

„ pbiius RAYNAVDVS (T.Xl.puuU.i*- )• Hanc VRBANI VIII.

„ correctionem commendat pariter

„ Cardus G V YETVS ( lib. q. cepit. j

.

„ quacft. a. ) , & adferit,quorf qui

»» P ,a*

Digitized by Google

C A P V T IV. 103non Joltim in Breviaria deinceps ad eam emendationem relaii funi , fed

ftngulari libro editi Romae typis Vaticanis MDCXXIX. 4. Titulus libri

hic eft: Hymni Breviarii Romani SS. D..VRBANI VIII . jufin , is S.

R. C. approb itione emendati . Martulus tamen GLA 1 RE’ hymnos Eccle-

fiafiicot novo cultu adornatos propoluit Ptn/iis MDCLXXIII. eo dodo-ruin hominum plaudi, ut a. MDCLXXX. tertia ibidem editio curata

fuerit.

ylir. COLLECTANEVM , & COLLECTARIVM liber eft,qui Co„e;tln5,

colledas ad quaevis officia dicenda continet. Cilhflae autem orationes'

'

dicuntur, appellatae, vel quod Sacerdos , ut Micro/ogns ait ( de ohfer .

vat. Eeehf. Ctp. III. ) ad Dominum omnium petitiones ea oratione colligat ,

atque concludat , vel quod ex anfloritate divinarum Scripturarum fint colle-

fl te, quemadmodum ALCVINO placuit (in lib. de divin. ejjic- ). Col-

lectaneus mafculiuo quoque genere apud CANGIVM occurrit. Iu Pa-

normitanae principis Ecclefiae Thefauro exftar Colleltarium ( membrana-ceum in fol.b fecundum confuctiidinem Majoris Panormitanae Ecclefiae tamdiebus Ferialilus

, quam Fejhvis . Item iu indice librorum MonafteriiBenedidinorum S. MARTINI p.47. liber COLLECTARIVS tocias an-

ni Domintcalts , 8i Sinflorum . In Bibliotheca quoque BenediUmorum C1I0-

uieufiim ad S. PANTALEONEM adfervatur pervetullus liber , cui titu-

lus rubeis anroque illitis litteris eft: In Cbrifli nomine incipit GOLLE-GTA R I VS compendmfe digefius cum Cipituhs per fingulas horas congrue di-

cendis totius anni circulo immutabili divinitatis lege volvendo . Ex hoc enim- *

vero Codice colledis antiquas , quae non exfl mt iu Breviariis (S) M:{fe-

libus piffim , felegit SCHVLTING 1 VS , ediditque ( T. III. Bibhotb. £c-

ilef. Pars. II. p. j2T- Jeqq. ). Vetus oraticnale etiam THOMASIVSvulgavit . /

VIII. MARTVROLOGIVM libellum defignat , in quo Sando-M<r( oIo u

rnm uomina, eorumque ada brevi fermone indicantur. Plura habemus,rt*rotv *

Mattyrologia . Hieronymiaunm , quod ajunt , S. HIERONYMO tributum ,

Adonianum a ROSVVEIDO primum , a Dominico GEORGIO deinde vul-

gatum , Vfnardmum , BEDAE , FLORI, RHA 3ANI , NOTKERI ,

WANDELBERTI , aliaque, quae Cl. Comes Fridericus ALTHANVSdiligenter perccnfuit in lodice Martyrohgico , quem didertationi de Calen-

dariis in genere t & fyeciatim de Calendario Eccle/iifiico ( p. 336. Jeqq. )fubjunxir. Nobis unum ROMANVM commemorandum . Ac Romanumquoddam Martyrolngium ab antiquillimis retro temporibus exftitide ( qoodtamen VALESIVS negavit ) tam eft certum, quam quod ceriiftimnni.

Difcna funt S. GREGORM M. verba in epiftola ad EVLOG 1VMAlexandrinum ( ep. XXIX. lib. Eli. IntL /. ) ,, Nos , inquit , pene om-» nium martyrum , dillindis per dies Eingulos palTionibus , collcda in

• uno

,, plane emendationem refpuunt, qui-

„ bufeumque dudi rationibus , pa-

„ rum fe Ecclefiae decorem diligere

„ probant. Henrictii tamen VALE-„ SIVS acerrimam cenfuram ferrij

„ aufus fuit contra praefatam Hym-

„ notum emendationem,eofque ma-

,, le compofitos. atque advrrfut cnm-

„ rmisem hominum fenfum ,de,ira-

„ vatia txiilim.it;frd hujiifce Au.

,, doris cenfurae nimii fc retae au-

„ rem prae liare non pofiiiimis .

Digitized by Google

104 LIBER I.

„ uiio codice habemus» atque quotidianis diebus in 'eorum veneratione

„ MifTarum folemma agimus, nou tamen eodem volumine, quis quali-

„ ter fit paffus indicatur ; fed tantum locus & dies pallionis ponitur.

„ (Jnde fit , ut multi e* diverfis terris atque Provinciis per dies , ut

„ praedixi, fingulos cognofcantnr martyrio coronati. „ Nec praetereun-

dus Canon XIII. Concilii Clovesbtvientu anno DCCLV 1 I. celebrati; ut

per gyrum lotius anni Ntlaluia Sanftorum unit eadewqne die juxta Martyr»-

logium ejnfUm Romanae Ecdefiae cum Juti fibi convenienti pjdlmodia,Jett can-

tilena venerentur . Cujufmodi illud fuerit, num Hicrenymiauiim

,

quod poft

DACHERIVM vulgavit , illnftravitque Franct/cui Maria FLOR P.N TI-NI VS Lucae MDCLXVIII. » num quod Romani Parvi nomine Flcriber-

tus RObWEIDVS Adoniano Martyrologio , Antuerfiae MDCXIII. prae-

mifit , non eft hujus loci diflerere. Conferri interea poterunt, quae de

hoc argumento copiofe dilpntavit Iohauuet Bxptifta SOLLERIVS in lu-

culenta ad VSVARDVM praefatione. Hoc exploratum, pauliatim Ro-manos quoque VSVARDI Martyrologium amplexos fuifTe , exapta ta-

men Vaticana Bifihca , quae ut ait LminentifT LAMB£RTINVS( de

Servor. Vei Beati/.& Beat. Canon, hh. IV. P. II. cip. vy. ~) Jiinm quoddam

habebat Martyrologium,quod hodie etiam in Archivio Cipilu/i conjctvatur .

Saepius prodierat Martyrologium fecundam morem Romanae Curtae , nem-pe accuratiffime emendatum per Mig Belinum DE PADVA Ordinis Fra-

trum Eremitarum S. AVGVSTINI Venetiit arte tjf tnpeu/it l.ucae Antonii

• de GIVNTA Florentini anu» Incarnationis Domini MDIX. IV. Kal.

J tilias , ibid. MDXVIII. Parifiis MDXXV. & MDXXXVI. 4. typis

MARNEF» recognitum a Francifco MAVROLYCO Abbate Mrffancnfi,

qui M. Antonio S. R. E. Cardinali AMVLIO illud infcripfit , l/enetiis

MDLXVIII. 4. & MDLXX. ia. a Fr. Petro MOKSELIN Ordinis

Minorum Parifiis , * Petro GELASIN 10 notis illuftratum Mediolani MD-LXXVII. & Venetiit anno infequente MDLXXVIII. 4. Bis etiam Ro-mae prodierat , quum tandem GREGORII XIII. juflu emendatum ,

tertio Romanis typis a. MDLXXXIV. vulgatum fuit. Monendum, inquit

BARONI VS ( Praef. ad Rom. Mari. cip. 8. ) , MartyroUgii triplicem baile-

11ut tn Urie c(fe faciam editionem , ejnfque primam & fecundam effe mendo-

J im , nec fatis dignam, quae iterum praelo tradatur : quod cujus culpi adei-

deris , libentius jVentio praeterimur. Tertia editio purior ef} , atque Jinccrior

fulta , anno Domini MLILXXXIV. illi enim tantum ut legitimae, atque ger-

manae adeeferunt litterae Afojlohcae datae die 14. lanuarti eodem anno . Quaequidem Rotuim editio anno MDLXXXIV. Venetiit apud IVNTA.S a-

autem MDLXXXVI. Antuerfiae refitfla eft in 8. At iplo hoc anno

MDLXXXVI. exiit Romae ex typographio Dominici BASAB infigne

opus SIXTO V. dicatum , Martyrologium , inquam, Roraanam W tuf tw

Ka/enditii rationem, Ecclejiaflicae hijloriae veritatem rethtiatum CiRR.

GORII XIII. juffu editum. Acceferunt notationes, 0? traSlatio de Marty-

rologio Romano auftjre Caefare BARONIO fol. Venetiit lequente anno

recufnm opus in 4. A. MDLXXXVIII. fecunda Martyrologii editio

a BARONIO curata eft, atque hanc exprefTcrunt Antntrpienfts MD-LXX XIX. fol- & Veneta MDXCVIII. 4. Hae Bi-Wa»» Martyrolo-

cit editiones inter rariores libros a V0GT10 , FKEYTAGIO, CLE-MENT,

Digitized by Google

C' A P V T IV. io;MENT , aliifqne recenfentur . CiuJJx dl, inquit WALCHIVS

('Ribl.Tbeoi

T.IU.p. 728.)» quia in ilht verba habentur , quibus BARONIVS GALE-SINIVM /equulus, ( XXIV. Januarii ) XYNORIDKM martyribus adnu-

meravis, in ceteris autem deletafuni , £uum enim BARON 1 VS ab ami-

cis erraris hujus non levioris admtnitus e/et , emenJivit illum , ac curam

fuam ad id adhibuit , nt priores editiones , in quibus Martyr XYNORIScon-

Jpiciendsm fe praebet,/opprimerentur . Expunfla enimvero a BARONIO

XYNORIDES efl in tertia editione, quam typi /Vaticani a. MDXC-VIII. protulerunt in fol. Hanc aliae plnres (equulae funt , Veneta MDCH.4. Colonienfis MDCIII. 4. (3). Veneta MDCV. apud Hieronymum PO-LVM, Parifienjis MDC 1X. Antuerpienfit MDCXIII. fol. Parifien/is eo-

dem anno. Romana typis Vaticanis MDCXXX. fol. ( quae editioab-

folnta fuit illorum adcelfione Beatorum virorum , qui nuper audforitate

Sedis Apodolicae publica veneratione digni habiti fuerant > tum etiamemendationibus ac notis expolita, quas partim idem BARONIVS re.

liquerat in adverfariis. partim aliorum diligens excogitavit induftria ).Martyrologium VRBANI VIII. audloritate recognitum lucem quoqueadfpexit Romae MDCXXXII. 4. ex typographia Vaticana , & cum adno-tationibus Saniorum Belgii, edente Baldutno W ILLOT Montibus MDC-XLI., Pari/iis cum Auguliini LVBINI notis Geographicis, tabulis 8c

indicibus MDCLXI. . iterumque MDCLXXIX. CLEMENTISX.au-dlorirate recognitum , Veneriis MDCLXXIII. apud GVERILLOS4.Adcedit huic editioni eorum memoria

,qui a Cummis Pontificibus uf-

que ad enmdemmet CLEMENTEM X. in Sandtorum numerum relati

funt. Romae quoque fub INNOCENTIO XI. excufum fuit a. MDL-XXXI. typis Reverendae Camerae i tum B-neventi MDCCXVI. cumPranci/ci Mariae D’ ASTE Archiep. Hydruntini difceptationibus Chrono-logico- Geographicis fol. Tandem, ne longior fim , Romae an. MDCC-XLVIII. exiit Martyrologium Romanum GREGORII XIII. jnffu editum

VRBANI VIII. 13 CLEMENTIS X. andoritase editio novrjjima a San-

dij/imo Domino ifojlro BENEDICTO XIV. P. M. anfla ajl/gatt , in

qua nonnulla Sandorum nomina in praeieritis editionibus omi/fa /lippientur ,

alia item Sandorum , & Beatorum nomtna ex integro adduntur j /uxta quodexemplar deinde Coloniae MDCCLI. 4. l^enetiit 8i alibi impreflhm fuit

.

In omnes fere linguas translatum fuit Romanum Martyrologium, ut vi-

dere eft apud Job. Albenum FABRICIVM in Salutari luce Evangelii

(fr-817 ) quem defcribunt ALTHANVS , &WALCHIV0 (Lc. p. 729.) De Italicis tantum dicam . PAITONVS in Bibliotheca Au-dforum veterum Graecorum & Latinorum Italice redditorum ( 71 Vp. ip8.)Veneriis ex Bernardini IVNCTAE typographio a. MDLXXXV 4. St

iterum MDLXXVI. Martyrologium Italico idiomate produfle narrathoc titulo : Martsrolagio Romano nordinato fecondo /’ u/o de! Calendario Gre-goriano , 0 fia le vite dt iutti i Sinti brrvcmente de/critte per tutri igior»ni deir anno

, tradotio da Girolamo BARDI dalU lingua latina nella Vol-

Tom. I. B b gare

-C i ) Illud hac in editione pecu- men haec legitur: Xynorides Martyrliare elt

,quod X/NORIDES inMar- Antiochiae XXIV. Januarii

,

tyrologio dejeta fuerit, in indice ta-

Digitized by Google

Clonltt libri

106 LIBER 1.gare .ALTHANVS addit, Italice ab cjo- Gabriclc BISCIOLA fjettute vul-

gatum MDCXXXVI. De editione nullus dubito; vidi enim ipte eju*

exemplum in typographia Rev. Cimerae Apeflohcoe eo anno excufum .

Quod ad iaterpretem BliCIOLAM, verene is ftatncndus fit, ignoro.

Hoc feio , ALEGAMBIVM BISGIOLAE Italicam Martyrologii Romaniinterpretationem tribuere , nulla tamen adnotata operis editione

;quod

fortafle argumento efle poflet , illud MS. jacuifle . Vt ut cft , novamItalicae verftonis editionem Romae typis Fabii de FV LCO , fumptibus

vero Johaunis CASONI, qui Itcobo Cardinali ROSPILLIOSIO librum

infcripfit , a. MDCLXVIII. habuimus praenotatam: »7 Alartirologio Ro.mano corretto , e pubblusto per ordine della fel. mem. di Papa GREGO-RIO XIII. tradott* in Italiano. Et in qurflt ultima impreffione aggiuntovi

di miovo tuiti i Sonti Cinonizati fino alprejente gioruo da i Somiru Pontcfici .

Cm i' ttmpi de’ SS. cavati dalP Annoiazioni de! BARONIO. Ea' ordine

deHa Statua di N. Signare Papa CLEM ENTE IX. nuovamcutc reviflo,

& corretto : Cm quattro Tavo/e: una di tntti i Santi : P nitra de'primi Sav-

ti ISrfcmi di molte Citta . La terta de' nomi di luogii antiebi , e moderni

.

La quarta del/c perfecuzaoni . Additiaunm , atque adeo nonnullarum emen-dationum , quae hanc editionem exornant , anftor fuit Canonicus Pomi,

vicus MAGRI (4). Ex recognitione tandem BENEDICTI XIV.Martyrologii Italica interpretatio Romae MDCCL. typis Joh. Alariae

SALVIONI edita fuit in 4.

IX. Antiqui moris, quo plures ad recitandam officium libri adhi-

bebantur, vefttgia fuperfunt in voluminibus ftve manu exaratis, ftve itn-

preflis ,quae ad ulum chori perlinent . Codices hujulmodi manulcnptt

pidluris Sc aoro ornari confoederant . Celeberrimi fuur , qui Senii Sc far-

rariae tam in principe Templo, tum apud Ctrtinfimos adfervautur.

Narrat FABRICIVS ( BibL Med. Sc In/. Latm. T. V. p. 376. ) , Petrum

RANZANVM Ord. Praedic. Libret CJnraiet officit dtviui juxta ritum /ni

ordtn. Praedic, elegantiflimos in ufurn Ecclefiac LVCERINAE, cui ab

anuo MCCCCLXXV 1 II- Epifcopus praeerat, feribi julTifle , quum fttts

Clericis, ut ritum Uomiuicanum fequerentur, perfuafiflet ; hos vero ubi

juxta S. PII. V. decretum Ecclefia illa ritum Romanum amplexa cft , a

Domiuicanit Vcnujinu emptos fuifle . Vide ALTAMVRAM adann.MG-CCCXCII, ubi de RANZANO. ImpreRbrum ut aliquod fpecimen ex-

hibeam , l/enetiit in aedibus Petri LIBCHTENSTKIN prodiit MDXX-VII. Gradnale S. R. E. integrum , la quo Dominicale , Sanftuarium , Com-mune, 8c Cantorinum , ftve Kyriale continetur. Selecta porro ex Autipio.

vario ROMANO per annum in ofutn Ecclefiartim ruralium cum notis

tntilicis Antnerpiae MDCXVII.fol. excufa fe habnide idem FABRICIVSteHatur ( T. I. ejufd. Biblioti. p.21,7. ). Comprimis vero memorandamihi eft longe rpiendidilTima ANTIPHONARII editioa Franc/coMOV -

CHE infif. majore Florentiae curata MDCCXXXII, quae praenotatur

Aulipbonarinm juxta ritum S. R. E. ex amt quit todtctbut Metropolitanae FLO-RENTINAE ad divina officia iv choro peragenda accurate exfcnptum.

AR-

(5 Vide diarium le’ Litterati

,

Tutgiri coepit a typn°n?holVietl»oA*-quoj eodetn anno MDCLXVIII. Remoe gelo TINASSi (pog. i»s.)

Digitized by Google

C A P V T IV. 107

A R T I C V L V S IV

.

BREVIARIVM ROMANVM ejufqtte Vices a

S. GREGORIO VII. ad nojlra tempera .

I. T) REVIARIVM, live trio ajidtrum per totum anui icenrftanem

,

Ii.D ber eft MS. ad ufum Mooaftarii Ci/ineujit Alexio COMNKNQimperante, hoc eft circa annum MC. exaratas, totias Bcclefiaftici of-

ficii rubricas, ritas etiam, 8c ceremonias continens tam officii recitan-

di, quam Midae celebrandae, ac praeterea peculiares qualdara praeci-

puarum folemnitatum obiervantias . Vnde QVBoNELLVS a CANGIOUndatus colligi pode cenfebat , primitus Breviarii nomine (olas Rubri-

cas , feti ordinem officiorum olim innornide . Hoc eodem fortade lenio

Baftleae typis Ahcbaelts VVENSLBR a. MCCCCLXXX.4. editus eft Li»

ber BREVlARIVS fecundum ceufuciudiuem cbon Ecclefiac Bafileenfis ctnti-

tienr oriiutm,quomodo Ungulis dieiui Horae Canonicae perjj/vendoe/unt

, quam-quam FABRICIVS iplum quod Breviarium vulgo dicimus, heic denota,

ri malit. Id nominis nunc communiter officio ipfi tribuitur. MtcroUgi

Audor,qui Sec. XI. floruit

(_cap. a8. de tbfervat. Ecdef. ) primus Bre-

viarii nomen hoc fenfu ofurpade creditur . BRBVIALR etiam vocatumvideo noftrum officinm in indiculo Librorum Fabriauum AJfijio miflorumanno MCCCXX- quem editum habes tomo XI. Vcnetaram Ephemeri-dum, quae a VALVASENSE edebantur praenotatae Alemone per fer-vre ali' tiitria &c. ( p. 357. feqq. ) & in veteri Indice librorum Mona,fte rii S. Martini , quem edidit , atque eruditis adnotationibus illuftravit

CL. P. D. Salvator Maria BLASI Benedidinus pag. 35. feqq. Cur au-

tem Divinum officinm Breviarium fuerit appellatum , non una eft Scri-

ptorum lententia, Radulpbi TVNGRENSISi, BONAE, MARTENILLonge verifimillimum eft a contradione ,

quam Gregorianam vetus offi-

cium fubiit. Breviarii nomen officio haelifle , qnaft breve horarium , (eu

precum Lpitome , inquit MERATVS.II. Haec autem contradio S. GREGORIVM VII. qni ab anno

MLXXIII. ad ann. MLXXXV. Romanae Ecclefiac Pontifex fedit, au-

dorem habuit. Exftat apud GRATIANVM Cap. Sanfta Romana Eccbfia

dift.XV. ordo praeferiptarum cx factis Scriptoris in officio divino le-

dionum . Frnftra funt,

qui eum GELASIO tribuunt , quod Gclofian»

de apocryphis libris decreto a GRATIANO fub/ongatur (t). Rcdius• B b a GRAN-

C ) Ipfum illum ordiaeiti GRA. j, Septuagefima ponant PentateuchumTIANI verbis fubijcio . ,, Ceterum, „ ufqae in XV. diem ante Pafclia ,

„ qui libri in Eccleliaflicis officiis per •„ XV. die ponunt Hiereiniam ufque,, anni circulum a nonnullis legantur

j, in Coeaam Demini. In Coena Do-,, £ quod ritum illum Apoftolica non ,, mini legunt trea lediones de lamen-„ reprobat

, fed (equitur Ecclcfia ) „ Satione Hlerenriae ( Quomtio /det„ pro f.delium a edi litatione adnotan- „ feta chitei

,Ac. ) , & tres de Tra-

„ dum cculuimus.Quidam

, quod ui w datu S. /iugufiini in pfaimum 14.

„C L*x«.

sS. GREGORIOVII. centriAumBcsruiUm

Digitized by Google

io8 L ;i B E R I

.

GRANCOLASIVS , MERATVS, AZEVEDIVS illam S. GREGO.RIO VII. adjudicant, qui veterem ea in re fuae Ecclefiae morem con-

£rmarit . Ut ut eft , fuas in Gregorianum Breviarium obfervationes Mi-

crolgus fcripfit. Feftivitatei igitur memorat, majori minorive folemni-

tate celebranda* , cum pleno officio , cum tribus Refponforiis , cum novem

Ufhenibns : quibus addit officia Domiuicalia , Ferialia , Votiva . Numerat in

Matutinis tres pfolmos , (3 tres hlhones a die Refnrreilionit ufque in Sab.

latum in Albis, (3 a die , Pentecofles ufqtte in Sabbatum ejitfdem Hebdoma.

.

dati omnibus aliis diebus per totum annum , fi fcftivitat eii, novem Pfatmos ,

(3 novem leRiones , (3 totidem Refponftria : aliis autem Dominicis o/Jodeeim

J) almos, (3 novem Le&ionct . Hymnos etiam indicat a Canticis Prophetarum

ditiinflos ; adfertque Antipbonas aliquas , & Reffonforia , quae proflant

eadem in Gregonanit Codicibus . Meminit Pafcbac annotini : quod Autlen •

tici libri ( inquit ) obfervari debere inituum , leftiencm & Evaugelium fub

titulo Pnjcbac annotini annuatim praeferibemes . III.

,, ( Txandi Utut orationem tatam , &,,

ne defpextrls ) & tres de Apoflnlo,

„ ubi ait in Epiftola ad Corinthios

„ ( Covntnientibus vobis in unum ) .

3 ,Secunda leClio ite incipit

(_Similiter

„ C3 Cilicem, poflquom coenavit , ) Ter-

„ tia, ( De fpiritaliius autem nolu.

„ mus vos ignorare fratres ) . In Pa-

„ rafceve tres le&iones de latnenta-

„ tione Hieremiae ,& tres de tra&a-

,, tu SanQi /dnguftiai in pfalmum 6?.

„ f Fxoudi Deus orationem meam eum

,, deprecor") & tre» de Apoftolo,ubi

„ ait in epidola ad Hebraeo» ( Fefti-

„ nemus ingredi in illam requiem &c. ) ,

„ Secunda leflio, ( omnis namque Pon-

„ tifex). Tettia ( De quo grandis no-

„ his firmo). In Sabbato Sanilo tre*

„ Icfliones de lamentatione Hieremiae

t „ prophetae , & tres de traQatu San»

„ fli /luguflini in eumdem pfalmum «j.

„ ( Exaudi Deus orationem meam eum

„ depietor ) , & tres de Apoftolo , ubi

„ ait in epiftola ad Hebraeos ( Cbriftus

„ adfftens Pontifexfuturorum). Secunda

j,leflio

, ( tibi enim Tefomentum eft ) .

Tertia ( Vntbram enim habens lex fu.

,eurorum bonorum ) . In Pafcha Do-

mini homifias ad ipfum diem per-”

tinentes ,infra hebdomadam homi-

”Jias . |n Oaasis Pafchae ponunt A-

” ftus Apoftolorum ,* epiftola* ca-

” aonicas , & Apoealjrpfim ufque, in

** cilavtt Pentecofles. In oilavis Pen-’’ tecofle» ponunt libros Rffimi , &n

Patalipomenon ufque in Kalendas

„ Septembris . In Dominica prima Se-

,, ptembris ponunt Job ,Tobiam ,

He-

„ fler ,Efdram ufque in Kalenda»

„ Oilobrit . In Domiuica prima menfis

„ OAobris ponunt librum Machabaeo-

,, rum ufque in Kalendas Novembris .

„ In Dominica prima menfis Novem»

„ bris ponunt Ezechielem , & Danie-

„ lem , & minores propheta* ufque

„ in Kalendas Decembris . In Domi»

„ nica prima menfis Decembris po»

„ nunt Efaiam prophetam ufque ad

„ Nativitatem Domini . In natali Do»

„ mini legunt primam de Efaia tre*

„ leflione» . Prima le£lio ( Primo tem-

„ pero allevieta eft terra Zabulon &c. )

.

„ Secunda , ( Cohfolomlni, eonfolamini

)

•

Tertia, ( Confurgt , eonfurge ) . Dein-

,de legantur ferinoncs ,

vel homiliae

” ad ipfum diem pertinentes. Inna-’

tali Sanfli Stepbon) homilia de ipfo

„ die . I» natali San&i ftbonuis finti-

liter. In natali Innocentium fimi-

”liter . In natali Saufti S iluefiri fimi-

liter .In oftava Natalis Domini hom».

( ,lia de ipfo Die. In Dominica prima

pofl Nativitatem Domini ponunt epir

„ flolas Paulli ufque in Septuagefimam.

M In Epiphania leftiones tres de Elaia.

„ Prima ledlio incipit, ( omnes ftien-

„ tes). Secunda, ( Surge ,illuminare Hit-

„ rujaltm ). Tertia, ( Gaudens gaudebo

i,sis Domino ). Deinde leguntur fer-

M mones , vel homiliae ad ipfum dum

„ pertinente*. ,,

Digitized by Google

C A P V T IV. 109III. Noris demde contratftionibus obnoxinm Breviariam noftrum

fuit. Aod.amus Radu/pbum de RIVO faeculo XIII. decanum Tungunfemin libro de canonum abjirrv mti* f prop. X'I Olini , inquit

,quando

„ R muiti Pontifices apnd Lateranum refidebant , in eorum CofpeUa lerva-

„ batur Romanum offi.ium , non ita con.plete , fient in aliis Urbis Eccle-

, fiis Collegiatis. Immo Clerici Cappellares , five de mandato Papae

,

„ five ex fe , officium R imanum femper breviabant , 8i faepe alterabant

,

„ prout Domiuo Papae & Cardinalibus congruebat obteri andum. bt

„ bttjHS officit ordinarium vidi Romae a tempore IN NOCENTI I Tertii re-

„ colle&um. Et iftud officium breviatum fequuti funt Fratres Minoret,

„ Inde eft , quod Breviaria eorum , & libros intitulant Jecundum eonfuc-

„ tudinem Romanae Cariae. . .( a ). Aliae autem Nationes orbis libros.

„ & officia fna habent e diredo ab ipfis Ecclefiis Romanis , & non a Cap-„ pella Papae, ficut ex libris 8c iraftationibns AMALARII , WALA-„ FRIDI, MICROLOGI , GEMMAE, & ceterorum de officio feri-

„ bentinm colligitor evidenter . „ Breviatum tainen praedirum officium

Romae, fola excepta LateraaenU Bafilica , ulu receptum aliis in Ecclefiis

aevo fuO, idett faecnlo duodecimo feribir Petrus ABAELARDVS in

epiftola Apalogiftica adverfus Sanftum BBRNARDVM apud ',Frauci/hnm

PAGIVM iu vita NICOLAI III. (_num. XXIV.) ABAELARDI verba

funt : Antiquam Romanae Sedis coufuetudtnem nec tpfa Civitas ( Romana)tenet : fed fola Ecclefia Lateraneaus

,quae Mater eft omnium , antiquum

tenet officium , nulli Filiarum /utrum in hoc eam fequente, nec tpfa etiam

Romani Palatii Bafilica ( ideft Cappella Pontificia ).IV. Breviarium porro iftud quum maledigeftom edet, HAYMO

Franctfcanorum Generalis Minifter illud reformandam fufeepit . Emenda-vit enimvero , atque in meliorem formam redegit GREGORIO Papa X.probante , ut WADINGVS ad anu. MCCXLIV. narrat . Hoc poftes

Breviariam ab HAYMONE correftum NICOLAVS III. recipi juflit

in omnibus Romanis Ecclefiis. Docet id appellatus RADVLPHVS his

„ verbis: ,, NICOLAVS Papa III. natione Romanus, de genere Vr/i-

„ norum, qui coepit anno Domini MCCLXX VIII. . . . fecit in Ecclefiis

„ urbis amoveri Antipbonariot , Graduaha , Miffaha , (3 alios hiras officii

„ antiquos quinqnaginta , Sc mandavit , ut de cetero Bcclefiac urbis uteren-

„ tur libris 6? Breviariis fratrum Minorum..... Et forma notitiarum iit

,, cantu antiqua ,qua tam Ambro/iani , quam Alemauuiae nationes utun-

,, tur, cum pluribus aliis obfervationihus Ecclefiafticis ab urbe relegata.,.

Nec fane video, cur Franctfcus PAGIVS yunior in vita NICOLAI III.

RADVLPHI veluti praeclariflimo Ordini fno inimici narrationem fa-

bulis adferibendam ede contenderit, qnafi antiquioris ABAELARDIverbis, quae paulk> antea recitavimus, advelantem . Finge enim cumMERATO, qnero P.de RVBBIS fequitor , XII. faecnlo, quo ABAB-LARDVS feribebat , in Romanae Urbis Ecclefiis invedlum fmfle Bre-

via-

£ * ) P.de RVBBIS ( tit.df.p. tiirum cum titulo fequente : Ordo Brf-

S;o. ) ait Codicem fe vidiffc,quem viarii Fratrum Minarum fecundum ton-

pnflidebat lllullriff. & Ri-vcreadiflimus Jntiudintm Romanae Curias,

silopfut SOiC.iRVi Pairiatciu Vtnt~

Mello cemr»Aiv< XII.Ic XJ!USaeculo

Digitized by Google

iio LIBER I.'

«forium fub INNOCENTIO lll jam uforpaumj ; hoc autem', qmim ab

H.sYMONE corrcftnm fuiffct ( quod WA'D1NGVS iple non utique

Ftaucijiiui.i iufcnfos adtjrmat ) a NICOLAO III. rejectis antiquioris n>*-

lc digelii exemplis fuifle pradcriptum : ubi quae Io aut lenteoiiarum con.

fliftus aur in Pranctfcanum ordinem iniuria ? Cererum hujus Breviarii

plures MSS- Codices exftant (3), editiones vero quam plurimae HasFABtUClVS in Bibliotheca Med. & in/. Latini! i fe;e recenler : 7anri.

vi MGCGCLXXIV. 8. Romae MCCCCLXXVlL ^«rwi MCCCC.I. XXVIII. Rmae MCCCCLXX I X. MCCCCLXXXI1.( 4) MCCCC-XC. Lu&duut MDIV. Pari/is MDXI emendarum cora Ven. Fr. GR A-TIAE Lchrcnfts circa annum MDXIV. Veneriis MDXV. (5) MD»XXII. 8. Paniiis MDXXXIV.

0 ^V'vicno*

V. Verum aliam iub CLEMBNTE VII., eamque breviorem for.

KUQ rnam officium induit a Cardinale Francifco QVJGNOMQ concinnatum.

Operis lui rationem QVIGNONIVS PAVLLO III. qao Pontifice

illud a. jMDXXXVI. Rmte vulgavit (• 6 ) praefatione bac fane lu-

culcnia reduit.

„ Ad San&iffimum Patrem 8c Dominnm Noltrum PAVLLVM ter.

u tium , Pontificem maximum Fmncijci QV IGNONII tir. SanAae CVa>

„ cit in leruftlcm presbyteri Cardinalis in breviarium proxime confe.

n dum ac denuo rec gnitura praelatio . „,< Breviarium Romanum nuper a uobis felic» recor. CLEMENTIS

n VII. Poutif. Max. hortatu coufedum , ac potias in ampliorem facra.

„ tum Scripturarum ledioaem ad veterem Sandorum Patrum , A Coo.n ciliorum antiquorum formam revocatum, rtmque voluntate, ha udi f-

„ fime Pater , editum,graves plerolqne ac dodos viros ira proballe 8i

„ recepifle intellexi , ut nihil in eo mutandum exiftimarent . Alios

n item animadverti graves etiam & prudenres homines > qui ejus ratio.

„ nem magnopere probantes , nonnihil tamen in eo deGderari adfirma-

» rent. Illud vero nmnquam dubitavi, fore in tanta multitudine non-

„ nullos , ex iis videlicet , qui ia diverlo precandi ritu coolenuilTent

,

„ quibus labor ille nofter non effet perinde gratus, exiftimaoiibus , ah

„ inveterata illa confoetndine precandi nulla ratione clericis effe di-

„ lcedciidum. Immo vero nobis primam editionem breviarii non tam*

„ quam promulgationem legis effe placuerat , fed quafi poblicam qnara.

n dam deliberationem, ut fic , propofita noftra lententia , judicia muUn torum exquireremus , & quod omnium commodiflimum & religioni

» ac

( j ) linum membranaceum ia f.

illudquc elegantiflimum fervat nobi-lillinia ‘Mutintrp: Ducis Bibliotheca ;

aliud item membraneam io 4 . Parifit

,

ut viderur drferiptum anno MCCCC-XII. exftat in Bibliotheca Rttaani Col-legii.

C 4 ) Eodem a. MCCCCLXXX1I.1'ftctiii prodiit , arte OSaniaai SCOTI4 . trr.cudatum ptr Fr,Philippum de KO~TiNCO Aiettnannm Ordinis Minorum

de Obfervaatia . Ex Bibliotheca autemCapptniuna difeimus iinprcfltim (uillcj

boc Breviarium Papiae per Francljcu

m

Cjrtrienibum MCCCCXCIV. fol

( j ) Adde ex Tclieriitna Biblio-

theca Taurini MDXX. apud /Intoniam

RANOTI.( 4 ) Praenotatur : Brtniarium Ro-

manum tu facra patifrnum Scriptura x

fc probeth SanBorum fy/artit caUtHum

& cincinnatum .

Digitized by Google

C A P V T 1 V. nt„ tc pietati cottvenientiflimum plerifque prudentibus gravibofque viri*

„ eflet vifum , fequeremur .... Itaque multorum fententiis collaris ,

„ quae nobis panim vocibus, partjm (criptis innotuerunt, jadiciom eo-

„ rom feqatiti > qui omniam prudentiflime fentire vili funt » libenter

„ quaedam addidimus, alia mutavimns , Sc omnia diligenter recogno.

„ vimus , retenta tamen fumma forma breviarii . Sed quoniam fic fert

„ natura rerum , ut nihil fit tam retfhirn , nihil tanta ratione in vitam

„ ufamque hominum induftum , cujas novitas non fit aliquibns ingra.

„ ta , non temere fa&uri e(Te videmur , fi rationem totios inftitnti no-

„ ftri a nobis prius fommatim redditam , nunc adcuratius recognito

„ breviario , paullo latius explicabimus . Mihi enim , ut laepe fum pro-

,, fefliis , cogitanti atque animo repetenti initia veteris inftitnti , quo

,, fancimm eft , ut clerici facris initiati , vel Sacerdotiis praefidentes,

„ lingulis diebus perlegant horarias preces,quas canonicas etiam appel-

„ lamus , tres praecipuae caullae Ipeiflatae fuifle videri lolent.Quarum

,, ea prima eft, quod, quum ceteri homines io qnaquc civitate aut fuum„ quifque negocium agant, aut in republica adminiftranda fuit orctipa-

„ ti , clericis ex eo vocatis , quod fortis Domini fint , quique bonis

,, ecclefiafticis alantur, hoc poriflimum negocium divinis & humanis le*

,, gibus eft injundfum , ut Deum habere propitium in commiffum fibi

„ populum , ac de fe bene merentem cunAis rationibus enitantur.Quod

„ non lolum Sacrificiis efficitur, fed etiam precibus, qnae a pio corde

„ proficifcantur Altera cauffa eft, nt qui reliquo populo exera»

„ pio debent efle virtutis Sc fanftimotiiae , adiidua precatione Deum„ adloqnentes tninus opportuni reddantur teittatori diabolo , fi eos in-

,, venerit, ut HIBRONYMVS ait, occupatos, 8c a cogitationibus ca-

„ ducarum rerum fubinde avocati , contemplationi divinarum adlitefcant

.

,, Tertia nt religioni» quoque futuri magiftri quotidiana facrae Scriptu-

* rae , & ecclefiafticaruni hiftoriarum Jeftione erudiantur, compledan-

,, torque, ut PAVLLVS ait, eum, qui iecundum dmflrinam eft , fi-

„ detem Sermonem, & potentes fini exhortari in doftrina fana , Sc eos,

„ qui contradicant , arguere . Bt profeiflo , ft quis modum precandi

,

„ olim a majoribus traditum, tum diligenter confideret,

plane intelli-

,, gat , homm onmium praecipuam ab ipfis habitam efle rationem . Sed

,, taftn n eft nefeio qoo pado,precanttnm negligeiitia , ut paullatim a

„ SandtifTimis illis veterant patrum inftitaris dilcederetur Nam libri

„ Scripturae facrae , qui flatis anni temporibus legendi erant more ma-

,, jornm ( ar eft in monamentis GELAS 11 Papae , 8c Concilii Rtmani

„ LXX. Epifcopornm ) , vix dnui incoepti omittuntur in alio breviario.

,, Tum biftoriae Sanftorum quaedam tam incultae Sc tam fine drleiftu

,, (criptae habenrar in eodem , ut aec auftorirarem habere videantur,

,, nec gravitatem. Adcedit tam perplexus ordo, tamque difficilis pre-

»» candi ratio, ut interdum paullo mittor opera in requirendoponatur,

n qnam , quum inveneris , in legendo. Qjibus rebus aoi nadverfis , fe-

„ licis recorda' ionh CLEMENS VII. Pont. Max. qouut iutelligeret»

»> officii fui efle com aliorum Chriftianomm commoditatibus proipice»

,, re, tum in primis clericorum,quibus miniftns ntererur in commiflb

» fibi grege admimllrando , me hortatos eft, negociumque dedit, ut,

„ quat>-

ii2 .LIBER I.

„ quantum cura & diligenti* niti polfem , preces horarias it* dilpone-

„ rem ,Se ad veterem illam formam

, quoad fieri poflet , redigarem , ut

„ difficultatibus, difpendtiique iublatis , nec a fumma rationis olim ab

„ antiquis fanflifque patribus inftitutae difcederetnr , nec rurfum cie-

„ rici ab officio precandi deterrerentnr laboris magnitudine.Quam ego

„ pro inciam libentiflime fufcepi , ftmul ut Chrifti Vicario honeftifli-

,, ma praecipienti parerem , ftmul ut bono publico pro mea virili

,,parte fcrvirem . Adhibitis igitur quibufdam meorum domefticorum

„ prudentibus hominibus, ac facrarum litterarum, & pontificii juris do-

„ Atina praeditis, eifdemque Graece 8c Latiae eruditis, dedi operam,

„ quam maxime potui, nt commode, ac e* utilitate publica rem coa-

„ ficerem. Ac illud ante omnia vifnm nobis eft in confuetudinem re-

„ vocare , nt fcriptura facra maxime omnium toto anno , & omnes

„ pfalmi lingulis feptimanis perlegerentur. Utrumque enim veteribus

„ patribus fumma ratione placuifle videbamus .... fed , ut fupra dixi-

„ mus,precantium negligentia faAum erat , ut minima pars fcnpturae

,, facrae legeretur, & pfalmorum plerifque omiffis, pauci lingulis fe-

,, re diebus repeterentur : Quod eis adcidit , dum officii ferialis, opti-

,, me fanAiiTimeque a majoribus inftituti, longitudinem & laborem re-

„ fugerent: ad quem vitandum varia compendia excogitantes, confue-

„ tudinem induxerunt, omilTis feriis, toto fere anno fandiorum fefta

,, celebrandi , etiam in quadragefima . Quod quantum fit contra veteram

,, inftituta , declarat Conciliant Laodicenum, quo cautum efl , ne in Qua.

„ drageftma Martyrum natalitia celebrentnr, & item Toletanum deci-

„ mum , in quo traditur, nihil e(Te in Quadragefima de SauAorum fa-

» lemnitatibus celebrandum , idque ex antiquitate regulari cautum cfle .

,, Quod ipli animadvertentes, conditionemque temporum & infirmita-

,, tem clericorum fedlantes, rationem ineundam putavimus, nt pari

„ propemodum labore , ut quum fettum celebrabatur , fed minore , quam„ quam agebatur de feria , veteris teftamenti magna & utililfima pars

„ & totum novum, praeter partem Afocalyffit, in anno, & ftngulis fe-

,, ptimanis pfalmi omnes perlegerentur , terni lingulis horis , unius

„ longitudine cum alterius brevitate fic compeufata , ut labor legendi

,, diurnus par propemodum fit omnibus diebus, ftve feria fit, five fe*

,, ftum celebretur .... Verftculos , refponforia , & Capitula omittere

„ idcirco vifum eft , non quod haec ftipervacanea , aut inutilia videren-

„ tur ( augeat enim pietatem, & funt Scripturae Sacrae particulae)

,, fed quoniam quum introduAae fint ad cautus potiUimum modulan-

ti dos, & legentes faepe morentur cum moleflia quaeritandi , locum,, relinqui voluimus continenti le&ioui Sctipturae Iaerae, quae magis

,, facit ad pietatem , atque dotflrinam privatim legentium, quorum hac

,, quidem in parte majorem orationem haberi voluimus,quam conci-

,, nentium . Nec enim ad precandum cunAa ntilia & falubria congeri

„ debent, ne clerici graventur iniquiori pondere Ct Sandlorum

n hifloriis, diligenter confideratis, quafdam delegimus, ex probatis au-

>, Aoribus Graecis & Latinis fere decerptas, & has cultiore fiylo , non,, tamen fucato, fed potius ex induflria, & julfu CLEMENTIS ponti-

» ficis, adtemperato , dilpofuimus per annum totum. Nam, lices ve*

» »eri-

Digitized by Google

C A P V T IV. n 3„ teribns in qnadragefima nulla , nt docuimus , Sanflorum fcfta celebra-

„ ri placuerit, tamen a junioribus tam adfidue in ea quoque celebran-

„ tor, nt a nobis ne tum quidem omnino fefta falcem lolemnia, fine

„ aliquo pufillorum offendiculo vitari pofle putaverimus . Ut igitur qnaf-

„ dam Santfforum hrftorias retinuimus, aut repofuimns dentio conqui-

„ fitas , fic quafdam omifinius , illis nec probabilitate nec gravitate pa-

„ res , temeritate videlicet privata quorumdam introduftas,qui dum fu*

„ gerent officii feriatis longitudinem , fefta Sanflorum ftudiofe conqui-

„ rentes , qnaCdam in breviario , praeter publicam aufforitatem , incon-

„ fultis pontificibus, inferendus curaverunt,quas pontifices ipft haud du-

„ bie in ufum ecclefiae non admififfent . . . . Habes, Pater Santftiflime,

„ inftituri noftri rationem i habes formulam breviarii . Supereft , ut

,

» quemadmodum coepi fi i , adfpirts coeptis noftris, labori faveas, pu-

„ blicae commoditatis cauffa iufcepto . Vale . „ • •

V 1 - Ptri/ienfit tamen Facultatis ccnfuram , eamque acerrimam nos

non effugit. Rickardus SIMONIVS (T. I. Epiflot.feled. ep. XXl/II.pag.

»41.) ceirTurarias tutat refert a fe iofpeffas Sacrae Facultatis in JacrumQVIGNONI 1 Breviarium . Antequam liber e Romanis praelis eiirct,

ejus exemplum Pari(ios delatum fuerat. Sitae enimfaerae Facultatis an-

num MDXXXV. praefeferOnt . Iu illum ergo graviter invehantur,non quod haereticus ipfis videretur (quod impudentiffime fingit Lutbe-

raMtit A udor * SLBIDANVS Lib. IX. ) ; fed quod contra veterumBreviariorum inftitnrum in eo officium parvum B. Virginis , Antipho-

nae, Refponforia , Homiliae , aliaque id genus praetermifla fuiffent

,

neque idem fcrvatns Plalmorum ordo, ac numerus, eademque legen-

darum ad Matutinum Sacrarum Scripturarum ratio. ,, Quum autem.,

,, inquiebant Patiftenfet Dodores , haec ufqne adeo falutaria Ecclefiae

,, inftituta in Bccleiiafticis officiis a primordio ferme Ecclefiae ad haec

„ ufque tempora fervata fuerint , mirum , quonim fadfo is , qui no-

,, vum hoc Breviarium edidit, haec omnia rejiciat, ac reijcienda de-

», cernat, tamquam, ut inquit, nec ad pietatem, nec ad cognitionem

„ Sacrae Scripturae magnopere conducant. ... parum quoque fapere fo-

M brie vifos eft hu jufntodi Scriptor , dum Aiam unius fententiam anti*

M quis Patrum decretis, communi Sc adprobato ufui, ac Ecclefiae au-

„ thenticis hifloriis minime erubuit praeferre; proinde ot quant pericu-

„ lofa fit, nec ferenda hujufmodi breviarii editio, cognofcant omnes,

,, operae pretium eft offendere. „ Paufienfis tamen cenfurae vix ulla

ratio habita fuit , non extr» Galliat modo ( jQuignonianum enim Brevia-

rium Veuettit MDXXXVIII. typis Lucae Autonii JVNCTAE in 8.

MDXLVI. ad fignum Agnus Dei item in 8. , & MbLXIII. apud he-

redes ejuldem IVNCTAE recufurn foifle MERATVS harum editio-

num ocularis teftis ad firmat ; WALCHIVSvero addit Antunpienjem a.

MDXXXVIII. editionem), ied etiam in iplo Galltarum Regno. FA-BRICIVS illud Lugduni a. MDXXXVIII., Catalogns Bibliothecae (/li-

bertinae Ptrifiit MDXXXIX., MERATIVS, atque adeoSIMOMVSiterum Lugduni MDX L. , typis editum indicat. Praeterea ha? video ab

eraditis viris hujus Breviarii Gallieu editiones memorari i Part/ien/e*

»

MDXLII apud Ambrofentn GIRAVLT 4. a Telkriamse Bibliothecae Cata-

T#m. /. Cc log®»

etinit

vitit

Digitized by Google

aS PIOV. ab*r-j*tu/n fuiU

. \

114 LIBER I.

logo, & MERATIO; Lugdunnltm MDXLIV. typi? BilJ. ARNOVL-LtT in fol. ab eodem MERATIO, & a P dt RVBEIS, qui illam

pofMebat j Pjri/ien/em a. MDXLV. apud KRRVELiuia. i'cma ME-RATIO; duas anni MDXLV/. Pariiienfem alteram in 8. a Catalogo Bi-

bliothecae Colier/inae , alteram Lngdunen/lm iu8.a Tirobaldo PAGANOcuratam a LAGOMARSIN IO ; Lngdmtnfem ejufiiem THEOBALDI a.

MDXLVIII. a MERATIO; Lngioneufem aliam a.MDL e Petri FRA-DINII typographio a LAGOMARSIMO . Quid? quod Ltigduneufis edi-

tio a. MDLIJ. a laudato PAGANO propofita Regium privilcginm

oftcntat iplo eo anno 4. Manii datam , ubi SIMONlOtefte Qp. 343. )linee leguntur: joint b correfltois , & exime» de Matthieu ORY 1'ofteiir

eu Tbcotogie , hiqni/iteur General de h Foi , avec anffi l' appreiatte» de USorlwie

.

Recederent ergo jam tum Dodorej Sorbonict a fent ntia,qnatn

a. MDXXXV. in $£u'gttouiMttm Breviariam tulerant, Quauiobrein mi-

rum non eft, alias quoque ejus Breviarii editiones a Gallis Typographiscuratas fuifTe , ut Lugdtusenjem a. MDLVl. in fol. cnjn» Colberttnxe Bi-

bliothecae Gasalogns memiuit, 8t. alteram Lugluuritfem a. MDLVII.apudheredes B 'afii GV IDON IS a MERATIO indicatam .

VII. Sed tandem hanc jQiiigisuniaui Breviarii formulam PIVS Wiiiftulit , atque abrogavit , novamque e* Concilii Tridtuiius decreto con-

ditam fubiiituit , & hoc diplomate praemiflb vulgavit

.

„ PIVS Epilcopus Servus Servorum Dei ad perpetuam rei me-

„ moriant

.

»» Quod a nobis poftnlat ratio paftoralis officii , in eam curam in-

» cumbimus, nt omnes, quantum Deo adjutore fieri poterit , facri Con-

» cilii Tudeutiui decreta ezeqnantur. Ac multo id etiam impenfius fa-

», ciendum intelligimus,quum ea, qoae in moret inducenda iunt , ma-

„ «ime Dei gloriam , ac debitam ecclefiallicaram perfonaram officium

„ complebuntur . Quo in genere exiftimamus imprimis numerandas efle

3, iacras preces, laudes, & gratias Deo perfolveudas, quae Roma» a bre-

,, viario continentur. Quae divini officii fbrmula pie olim , ac fapienter

,, a luminis pontificibus , praefertim GELASIO , ac GREGORIO primis,

,, conIHiuta, a GREGORIO alitem feptimo reformata,quum, dintnr-

„ nit.ue temporis, ab antiqua inftitntione deflexiffet , neceffiiria vifa res

„ eft, quae ad priftinam orandi regulam conformara revocaretur. Alii

„ enim praeclaram veteris breviarii conftitutionem , multis locis mntir

„ latam, alii incertis , & alienis quibufdam commutatam ,deformarunt;

,, .plurimi , tpecie officii commodioris adlebi > ad brevitatem novi bre-

,, viarii a Fruueifeo QVIGNONIQ tit. S . Crucis in Hierttfalem presbyte-

,, ro cardinale compofiti, confugerunt. Quin etiam in provincias patil-

„ latim irrcplerat prava illa conlueiado, ut Epifcopi in Ecclefiiis ,quae

„ ab initio communiter cum ceteris , veteri Romana more , horas ca-

,» nonieas dicere ac pfallere confuevifTent,privatum fibi quifque bre- ia-

„ rium conficerent, & illam commomonem , nui Deo, una 8t eadem

„ formula, preces & laudes adhibendi, dilliinillimo inter fe ac penr cn*

„ jnfqtte epifeopatus proprio officio difeerperent . Hinc illa tam multis

„ in locis divini cultus perturbatio, hinc fuinnta in clero icnoratiocae-

„ rimosilarum , ac risuum ecclefiafticorum , ut innumerabiles Ecclefiaruin

. • „ mini-

Digitized by Google

C A P V T IV. ny„ mlniftri in fuo munere indecore, non fine magna piorum oHenfio.

„ ne verfarentor. Hanc nimirum orandi varietatem graviflime ferens fej.

,, rec. PAVLLVS Papa IV. emendare conftituerat . Itaque, provilio-

„ ne adhibita, ne ulla in pofterum novi breviarii licentia permittcre-

„ tur, totam hanc rationem dicendi ac pfallendi horas canonicas ad

„ priftinum morem & inftitutum redigendum fufcepit » Sed, eo poliea ,

,, nondum iis•quae egregie inchoaverat, petfcdlis, de vita decedente

„ quum a piae mem. PIO Papa IV. Tridcnrinum Concilium , antea va-

„ rie intermifliim , revocatum cflet, Patres in illa falutari reformatio*

,, ne, eodem Concilio conftituta , breviarium ex ipfus PAVLLI Pa-

,, pae ratione reftituere cogitarunt . Itaque quidquid ab eo in facro

,, opere colledtum , elaboratumque fuerat , Concilii Patribus Tndentnm

„ a praeditfto PIO Papa milium eft . Ubi cnm doflis quibufdam St pii»

„ viris a Concilio datum eflet negociifm , ut ad reliquam cognitionem

„ breviarii quoqne curam ad|ungerenr , initante jam conclnlione Con-,, cilii , tota res ad audtoritatem , jndicinmque Romani Pontificis ex de*

„ creto ejuldem Concilii relata eft : qni illis ipfis Patribus ad id munus„ deleftis , Rrnnam vocatis , nonnullifque in urbe idoneis viris ad cum,, numerum adjuniftis, rem perficiendam curavit. Verum, eo etiam in

n viam uoivuriae carnis ingrelTo , Nos, ita divina difponente clemen.

„ tia , licet immerito, ad Apoftolatus apicem adfumpti,quum (aerum

,, opus, adhibitis etiam ad illud aliis peritis viris , maxime urgeremus,

,, magna in nos Dei benignitate ( lic enim adeipimus ) Romanum hoc

„ breviarium vidimus abfolutum . Cajus ratione difpofitiouis ab illis ip*

,, fis, qni negocio praepofiti fuerant, non femel cognita, quum intel-

» ligeremus, eos in rei confectione ab antiquis breviariis nobilium D i bis

„ eeclefiafum, ac noftrae Vaticanae Bibliothecae non difceflide,graveC

,, que praeterea aliquot in eo genere feriptores fequutos ede, ac deni*

,, que remotis iis, quae aliena , & incerta edent , de propria fiimma ve-

,, teris divini officii nihil omififfe , opus probavimus , & Romae impri-

ii mi, imprefTumque divulgari jufTimns . Itaque ut divini hujus operis

» efteCtus reipla confeqnatur, auftoritate praefentium tollimus imprimis

i, & abolemus breviarium novum a Trancijio Cardinale ptaedido editum

n St in quacumque Ecclefia, monafterio, conventu, ordine, militia &i, loco, virorum & mulierum, etiam exempto, tam a primaeva inlli-

i, tutione , quam aliter ab hac finifta Sede permitium . Ac etiam abole.

,, mus quaeeumqtic alia breviaria, vel antiquiora , vel quovis privile.

„ gio munita, vel ab Epifcopis in fuis dioecefibus pervulgata, omnetn-

,, que illorum ufum de omnibus orbis Ecclefiis, monafteriis , conven.

„ tibus, militiis , ordinibus & locis virorum & mulierum , etiam extro-

„ ptis , in quibus alias officium diviqtim , Romanae Ecdefiae ritu dici

,, conluevit , aut debet: illis tamen exceptis, quae ab ipfa prima infti*

,, tutione a Sede Apoftolica adprobata , vel conliictudiue . quae vel ipfa

„ inftitutio ducentos annos antecedat , aliis certis breviariis nfa fuifle

i, conttiterit:quibus ut inveteratum illud jus dicendi Sc pfallendi fui m

» officium non adimimus , lic eifdem , fi forte hoc noftrum , quod n.o-

» do pervulgatum eft, magis placeat, dummodo Epilcopus & univef-

>, Ium Capitulum in eocunieutiaut , nt id in Choro dicere & pfailece

Cea ,> pof-

ii6 * L I 'B E R I.

„ polluit permittimus Dat. Romae apud S. PETRV\f Anno In»

„ carnationis Dominicae MDLXVIII. feptimo idus Jul. Poutificatus no»

„ ftri anno tertio.

Cae. GLORIERIVSH. CVMYN (6)

VIII. Deferipfi hoc S: PII. V. diploma e* ejufdem Breviarii perPaullum MANVTIVM a. MDLXX. editi amplo» atque, ut ajunr,itt

folio, magnificoque exemplari, quod in illuftrioribns quibufdam Biblio»

thecis Mutiuenfi Serenidimi Ducis , tononienfi Scientiarum 0? Anium ,

ut ajunt , luffituti , Romana Grcgtriani Collegii adfervatur , hoc titulo

inicriptum: Breviarium Romanum e* decreta Sacrofiufti Concilii Triden.tini reftitutum PII V. Pont. Mox. jnffti editum. Cum privilegii PII V. pout.

Maximi

.

Romae MDLXX. in aedibus Populi Romani apud Paullum MA-•Uihlqse fcffv NVT1V.M. Inter eos, quos ad Breviarii Rom. recognitionem adbibi*

tos a fe PIVS V. in fuis hifce » quas adtulinms , litteris fignificat ,

MERATIVS Bernirdinum SCOTVM Cardinalem Trantnfem , Sc7‘komam

GOLDVELLVM Bpilcopum Afafeufei», utrumque ex Clericorum Regtt •

Urium ordine recenfet. Nec dubitandum, quin primas in boc opere

Czt<i.Guil/ie/mut S1RLBTVS tenuerit i quod & multis oftendit Cl. Hie-

ronymus LAGOMARSINIVS in egregiis ad GRATIANI de rebus a

Jitl.o POGIANO geftis Bpiftolam adnotatioaibus Qpag. XLIX. fcqq.}

Kjafdera vero POG1ANI flylus, «tque opera verfata eft in refingendis,

quae in Prunum Breviariam vel ex Jfyigntniauo translatae funt , vel pri-

mum illatas , SauAorum hiftoriis . Earum Indiculum ex eodem LAGO»MARSINI04 p

•

XLV. ). adcipe.

. QV1GNONIANI BREVIARII SANCTORVM.HISTORIAE IN PII V. BREVIARIO

RETRACTATAE./ . • 1 •

. • /gatbic Virg. & Mart. 5. Febr.

. Aguetit Virg. & Mart. ai. Jan.. _

• '

Alex in Iri Papae Si Socc. Mart. 5. Maj.

Amkroju Epific. St conf. 7. Dcc.’

Anacleti Papae St Martt. 14, Jul.

Audreae Apolt 30. Nov. •

A-utonii Abb. 17. Jan. '

. Apolloniae Virg. 8e Mart. 9. Febr.-

Athanafiii Epifc.-& Conf. a. Maj;Augn/iini Epifc. & Conf. a8. A-ug.- •

'

J irnabae Apoft. 1 1. Jun.

Bartbohmaei Apoft. 34. Aug.lifi-

( 6 ) Cmfurim, qnam S. PIVS V. foragini, eef.it. tib. Vt. ctf. 9. 10.

in Qnlgnoulanum breviarium ti* Ii*,

it.ta. ) & SCHVLTINGlVS 4 BiUn

«initii J-fendnnt Jebannei L ANGHE- Eocltf. T. l. P. It. eof

.

< 8 . )CRVC 1VS C /!*•«. df iipiu. Ofe. riu

Digitized by Google

C A P V T IV. inBt/Oii Epifc. Si Conf 14 Junii («in Qniga. breviario 14. Jit*.

)

B UC JiSi Abb at. Mart.

B mauU Abb. ao. Aug.|/t i Epifc. 8c Mart. 3. Febr.

Boniventurae Epifc. St Coaf. <5. Jal.

Caeciliae Virg. & Man. aa. Nov.Caijf Papae & Mart- aa Apr.Catbarinae Virg. Si Mart. 35. Nor.Cb-yfigoni Mart. 34. Nov. .'

Clarae Virg. ia. Aug.Gementit Papae & Mart. a}. Nov.Cleti , Si Aiircellini Pont. Si Mart. aS. AptVCornelii , Si Cyfriani Mart. 16. Sepr.

Cofma

e

, Si Damiani Mart. vj. Sepr,

Damafi Papae & Conf. it. Dec.Dedicationis Btfilicae Salvatoris £. Nov.Dtouyfii , Si Socc. Mart. 9. 0(51.

Dominici Conf. 4. Aug.EviriJH Papae St Mart. 26. OS.Exaltationis S. Cnicis 14. Sepr. .

• '

,

Fabiani , Si Seboftiani Mart. ao. JaarR licis Papae Si Mart. 30. Maj.Francifd Conf. 4. OS.Gervafii , & Protafii Mart. 19. Jon.Gregarii Nazianxeni Epifc. & Conf. 12. Mart..

Hieronymi Conf 30. Sepr.

Hilarii Epifc. & Conf. 13. Jan,iit Iasionis Abb. at. OdhJocoii Apofi. as. Jttl.

Ignatii Epifc. & Mart. 1. Fcb»

Inventionis S. Crncis 3. Maj.Jobannis Lbryfoflomi 37. Jan.

lobannit , Si Ptal/i Mart. 26. Jnn;Leonis F. Papae St Conf. 1 1. Apr,Lini Papae & Mart, 33. Sept.

Luctae Virg. & Mart. 13. Dec,Mtrcelti Papae & Mart. 16 Jani

Alarie /lini, & Petri Mart. 2. Jun.

Marci , St Marcelliani Mart. iU. Juni

Marci Papae St Conf 7. Odi.

Mariae ad Nives 5. Aug.Martiae Virg, 3j).JtlI.Marti ni Epifc. 5c Conf. rt. Nor;Minini Papae 8f Marr. ta.Noir.

Mutbiei Ap. 3t. Sepr,Mauritii St Soce. Marr. aa. Sept.-

Nicolai Epifc.& Conf. 6. Nov.Bmlli Eremitae 15, Jan,

In8 LIBERTin Alexandrini Epiic. Hc Mart. atf. Nov.fh: lippi , & luobi Apoft. i. Maj.Tu Papae & Mari. 11. Jul.

Po/ycjtpi Tpjc. & Mart. a6. Juti.

Pontiani Papae & Mart. ty. Nov.Pndentianae Virg. i Maj ( In Quign, Brev. Rtentiana appellatnrPraxedis Virg. ai. Jul.

'

Prtjcat Virg., & Mart. 18. Jan.

PtHtffi, & Alartiniatti Mart. a. JuL'Quadraginta Mart. p. Mart.Septem fratrum Mart. IO. Jul.

Simonis , & Judae A poft. a8. Oiftob.

Strphani Papae, & Mart. a. Aog.St' ffmi Pniomart. inventionis 3. Aug.Syn.pborifae Mart. 18. Jul.

Jhumae Apoft. at. Decemb.Thomae Aquinatis 7. Mart.Tibunii , Valeriani , & Maximi Mart. 14, Apr.Timothei Epiic. & Mart. 24. Jan.Ttyphonis , & Socior. Mart. 10. NovVincentii, & Anaftafii Mart. 32. Jan. . .

'.

Vitatu , Sc Agricohe Mart. 4. Nov.Urbani Papae & Mart. 25 Apr.Zcphyrini Papae & Mart. a6. Aug.

SANCTORUM HISTORIAE, QUAE A QUI-gnognjano BREVIARIO ABERANT,

IN PJI V. BREVIARIVM ILLATAE.• , 1 ,

Abdon , 8i Sennen Mart. 30. Jul.

Adriani Mart. 8. Sept.

Argidii Abb. I. Sept.

Agapiti Mart. 18. Aug.Aguetis fecundo a8. Jan.A texit Conf. 17. Jul.

Aniceti Papae & Mart. 17. Apr.Apollinaris Mart. 33. Jul.

R1filidis , & Socior. Mart. ia. Jan.

bonifacii Mart. 14. Jun. . \Cathedrae Romanae S. Petri 18. Jan. . . . <

Chryfnntbi , 8( Dariae Mart. 25. Oflob. • •

Cypriani, & Juflinae Mart. 26. Sept.Cyriaci, 8c Socior. Mart. 8. Aug.Dedicationis Bifilicae Petri, & Paulli lS. Nov.Donati Epifc. & Mart. 7. Aug.Dorathcae Virg. & Mart. 6. Febr. .

Eleutherii Papae & Mart. a6. Maj.

— . Eme-

Digitized by Google

C A P V T IV.Emerentianae Virg. & Mart. 33. Jan.

Euphemiae, Luciac

,

& Gemimani Mart. 16. Sept.

Fauflini . & Jtvitac Mart. 1 5. Fcbr.

n9

Fctcis, 8i AJauRi Mart. 30. Aug.

Fclieit Presbyt. & Mart. 14. Jan.

Gordi.tui . 8i Epimachi Mart. 10. Maj.

Gorgouii Mart. 9. Sept.

Gregoni Thiumaturgi Epifc. & Conf. 17. Nov.Hippolyti Papae & Mart. 13. Aug.Jabiuius Papae & Mart. 37. Maj.

Leonis II. Papae Si Conf. 38. Jun.

Ltidovici Galliae Regis Conf. 35. Aug.Manae, Marthae, Audi

f'acis , Si Ahactum Mart. 19. Jan.

Alcwiae Mart. 11. Nov.Micbaelis Archaug. Apparitionis 8. Maj.Mouicae Viduae 4. Apr.Nazarii , Cetfi , Vt&ons Mart. > Si Innocentii Papae , Si Conf. 38. JukNerei , Achillei , 8i Pancratii Mart. 13. Maj.Nicomedis Mart. 15. Scptemb.Pantaleonil Mart. 37. Jul.

Paullini Epifc. & Conf. a a. Jun.Petronillae Virg. 3t. Maj.Primi, 8i Fehciani Martyr, 9. Jun.

Piothi , 8i Hyacinthi Martyr. 11. Sept.

'(Piuiior Coronatorum Martyr. 8. No».• R migii Epifc. & Conf. 1. Otfob.

R tjfiuae, Si Secundae Martyr. 10. Jul.

Sihintio Marr. 29. Aug.Stlverit Papae & Mart. 30. Jun.

Stmeonis Epifc. Si Mart. 18. Febr.

Sotnis Papae Si Marr. aa. Apr.

7beche Virg. 33. Sept. .

Tb? odiri Mart. 9.. Nov. • •

Tibursii, Sc Snfannte Martyr. I I. Aug.Timothei, H ppolyti , Si Symphoriant Martyr. 33. Aug.Vitalis Mart. 38 . Apr.Vili, Wodeftt , U Cre/centiae Martyr. 15. Jun.

IX- Punum Breviarium faepe recufum fuit, nt Romae MDIXXI.itl aedibus Populi Romani 4. Antuerpiae ex officina Plantnvana MDLXXV.fol Panjiis MDLXXXV 1 II. cum rubricis Gallicis At qnurn nufia iatn

reperirentur Breviaria, quae a prima editione S» PII in inultis non di-

fereparent, neque dillemirent, & aliqua recognitione non indigerent, CLE-MENS VIII. nonnullis pus & eruditis viris mandavit , ut idem Bre-

viarium nova adhibita diligentia accuranus inlpicerem , atque exami-narem , Si ea

, quae depravata eflc , Si recognitione iudigeie animad-verterent, pro fua dotflrina & pietatae rettituerent. Q;iae verba ex ip-

fiai CLEMENTIS diplomate , quod a. MDCTI. ed dit , funt a nobis

deprompta . Quinam pn & eruditi illi viri fuermt > quos ad id operis

poVei • CLB-MiiNTfc VI I.

Digitized by Google

i20 LIBER I.CLEMENS delegit, MERATIVS docet ( T.ll.f. 17. ) Nimirum

Caefar BAR0N1VSSyhiu ANTONIAN VSRobertut BELLARMIN VS ( 7 )Ludovieut de TORRES Archiepifcopus Montis Reg/tSi

, poftea Cardinali*.

Jotouuos £ iprifU BANDINVS Canonicus S. PETRI de Urbe , Se-cretarias

.

MicbotI GHISLERIVS Congregationis Clericorum Regultrium .

Bartbolomoeus GAVANTVS Medtolanenfit CJericor.Reguhr.S.PAVLLI.fc «h vr«ano X. VRBANVS VIII. fubinde ad reformandum Breviarium curasViiireccgwnu» adjecit, adfcitts ad id Clariflimis viris, qui , ut MERATIVS tradit ,

fuerunt.

Moyfmt CAIETANVS S.K.B. Card. Praefes.

Tegnmnt TEGR1MIVS Epifcop. AJfifienfit Sacrae Rituum Congrega,tionis Secretarius

.

fortunatus SCACCHVS Apoft. Sacrarii Praefedhts.

NieoUus RICCARDVS S. Palatii Magifter, St S. R. C. Confultor.Hieronymut LANNIVS ntriofque Signaturae Referendarius.Btlariou RANCATVS Medio/. Abbas S.Crncit iu Hiem/. S. Inquifit.

. . Confultor & qualificator , & S. R. C. Confultor."

Jacobut VVLPONIVS Congr. Oratorii S. Pbt/ippi NERII

.

BartboUmaeut GAVANTVS S. R. C. Confultor.

T"erentiui ALCIATVS Mediol. S. R. C. Confultor

.

Lutat WADINGVS Ordinis Minorum Hiftoricus.S. Officii Quali 6cator .

& Sacrae Congregat. Indicis Librorum Confultor.

XI. Quid vero in nova hac Breviarii recognitione praefiitum ftt,*

ipfe nos VRBANVS docet in diplomate, quod XXV. Jannarii a MD-CXXXI. dedit ,, Io eo, inquit Pontifex, Hymni ( paucis exceptis)

„ qui non metro , fed foluta oratione , aut etiam rhythmo conftanr

,

„ vel emendat toribas codicibus adhibitis , vel aliqua faiRa moratione ad

» carminis & latinitatis leges , tibi fieri potuit , revocati : ubi vero nonm potuit , de integro conditi funt , eadem tamen , quoad licuit , fenteo.

,, tia fervata. Reftituta in Pfalmis Se Canticis interpundlio editionis vul-

» gatae , St canentium commoditati, ob quam eadem interpunflio mu-

„ tata interdum fuerat, additis afterifcis confultum , Patrum Sermones

,, & Homiliae collatae cum plnribus impreflis editionibus, & veteribus ,

•> mannfcriptis : ita multa fupplera , emendata atque eorrefta . San<3o-

„ rom hifloriae ex prifcis Se probatis audoribos recognitae : Rubricae

,, detraftis nonnullis, quibnfdam adje&is, clarius Se commodius expli.

n catae . Denique omnia magno, & longo labore diligenter, adcurateque

,, ira difpoftta Se expolita, nt quod erat in votis, ad optatam exitum

„ ferdudlum fit. ,, Atque hoc etiamntim Breviario utimur. Hinc in-

numerae fere ad Romanum VRBANI exemplum hujuS’ operis editiones,

ur praeter Venetas Patifiettfit MDCXLV1I. 4 . Auluerpieujts MDCXLIX.- Pa-

( 7 ) Exftant enimvero apud me folia Htefel) ,quum ibi Conciones lia—

pauca UllaroiiHiauerum in Breviarii hi. bercin, ab amico douo dau, *

iluriaf Animadvcrhonum autographa

S. R. E. Cardinales

.Digitized by Google

C A P V T IV. 1 21Purifenfis , & Antnerpienfis a. MDCLXXXVIII. fed illa cani Gallia

verfione Nicolai de TOVRNEVX, Antuerpienfis MDCCXIX.quaruorvoluminibus ia 4. Vrbinas MDCCXXX. Antnerpienfis MDCCXXXII.Attgojhtna MDCCXXXIV. Campidoncn/is MDCCXLI. Cardinalis THO-MASIVS privatum Ecclefiafticorum o&ciorum Breviarium reformandum

propofuit , normamque fimul reformationis hujas inftituendae tradidit

fingulari opufculo, quod habes T.VII. ejus operum Vetzofianae editio-

nis p. 62. Jeqq. Novam Breviarii Romani recognitionem adgreflfus fuerat

BENED 1CTVS XIV.» immo ejus juflu doaiflimus vir F.rbius DAN-ZETTA quatuor non exigua eraditiflimarum in Breviarium animad-

verfionum volumina fcripferat. Variis tamen de caudis , iilque gravif-

fimis fapientiQimus Pontifex ab incoepto deflitit

.

XII. Breviarium , quod hadlenus expofuimus , omnia cotrpleflitur

,

quae ad perfolvendum divini officii penfum funt neceflaria . Nihilo ta-

men minus praeter Breviarium fatis communis liber eft, quem diurnate

& diurnum pnifim appellant; horas autem diurnas excepto Matutino com-pleftitur. Plura ejuimodi diurnalia typis expreda FABRICIVS comme-memorat ( Bibi. Med. C3 inf. lalin. T. II. Patav. edit. p. 40. ) ac multoplura addi pollent, ut Farifienfe Parifiis editum MCCCCXCVI. Lugdu.

nenfe MDLI. apnd lacobum dc MILLIIS ia. Antuerpienfe MDLI II. Ve-

netum apud C 1 ERAS MDCLXV. i<S. Antuerpienfe MDCLXVIII. Am-lianenfe, 8c iterum Antnerpien/e MDCLXX. Sufficiat nobis Romanum CLE-MENTIS Vlll.judu recognitom a. MDCII.

XIII. Adde ordinem officiii recitandi; /Calendarium alii appellant;

ordinarium alii. Ordo officii, antiquum nomen eft. Ad celebranda divina of-

ficia Ordinem , tjucm Metropolitani tenent , Provinciales obfervare debebunt

decretum eft Concilii Aureliaiten/is 1. Cap. XXVIII. Plures hujufmodi

ordines fequentibus articulis percenfebimus. Satis Iit heic indicare Roma-

num ordinarium annorum circiter 300* quod in Bibliotheca Regia Parifieu-

fi exftare n. 4460. MARTENIVS perhibet. Non admodum ab ordine

officii abludebat paulio amplior Libellus, quem Catpfum qnafi carptum

,

decerptumqne Vcron* vocabant, indicem nempe , Preces , Pfalmos , Att-

tiphonas, ceteraqne recenfemem ad Midae, divinorumque officiorum

ordinem enuntiandum; Hujufmodi carpjum illud a Stepbwo Sacerdote,

& Cautore compilatum, de quo Cl. Marchio MAFFEIVS pag. pa o-

pulculorum, quae hifloriae Theologicae adjecit. Idipfum nullus dubito de-

notari in Brevi recordationis de Tbefauro Ecdeftae S- Zenonis ,quod di-

vulgavi Biblietb. Piflor. p. 15.) nbi inter libros memoratur Scarpfo.

ARTICVLVS V. A

Breviaria , & ordinet recitandi officii ad ttfum

reliquarum occidentalium Ecclejiarum

.

I.* T Obannes Albertus FABRICIVS ( T. 1. Bibliotl. med. & infla-

) tinit. pag. 374. feqq. Patavinae editionis ) fatis prolixam Brevia-

riorum feriem alphabetico ordine pertexuit. Fere cogitaveram ab hac re»

Tom. I. D d cen-

Diarmm

>0.4

Ordo cficil reci-

tandi

fen Carpfur»

BmUxi* lttUet

Digitized by Google

Ac primo Bafi-

Ucu Viiiauc

AqpilejmCe

122 LIBER I.cenfione abflinere, quam perfctSam illam , abfolutamque dare plane ato-

me, fit, ac praeterea permolcftum , neque magnae utilitatis. Sed quo-niam iO a FABRICIO fiufhim , ne quid eorum» quae noftri fnnt infti-

tuti, in meo opere dcfideretur, quod alibi quaerere necefTe Iit, illatu

jpfarn FABRICII feriem & alio ac forraflis utiliore ordine proponam ,

& multo audliorem dabo nou folum ex MARTENIO, & Bibliothecae

Colbcr tinae Catalogo, fed etiam ea hujufmodi libris, quos mihi in alii*

Bibliothecis videre contigit. Ab Italia, quemadmodum in MifTalibus

percenfcndi- libris , ita & lieic initium ducam . Jam vero quoniam fu-

pra monui , Vtticanam S. PETRI Bafilicam antiquum officii morem etiam

poft Pianam reformationem fmgulari quodam privilegio retimitffe , ejus

dignitas poflnlat, ut primum de illitis Breviario dicamus . Prodiit enim-

Vero Brevi trium Romanum cum pfalterio proprio, £7 effient Sanflorum ad

ujum Fxdeftae VATICANAE, Ptrifiis apud Sebaftianum MABRE-CRAMOISY MDCEXXI V. 4. Eittant etiam Horae diurnae cum PJal-

terio Romano ad njum Cleri BfiUc.te VATICANAE, Romae MDCC-LVI excufae a Geuerefo SALOMONI ia.

II- Secandum a Vaticana Bafilica locum damus AQVILEIENSI.Ecclefiae , de cujus Breviario haec P. de RVBEIS ( cit. dt/f de ficr.Fo-

rcjuL Ritib.p. 435- )• „ Breviarium proflat fecundum ttfttm Aquilejenfis Ec-

,, clefiae in 8. imprefihm penems per Andream de TORRESANIS de

„ A/u/a Ii). Julii MCCCCXCVI. Duas in partes tributum efl, quae vo-

„ lumina duo fejuniRa efformant . Voluminis poflerioris exempla tria in

„ manus inciderunt:prioris nnllnm hactenus . Eodem anno ejufdemquc

j, Typothetae ftudio, & cura idem prodiit Breviarium , volumine uno

„ comprehenfnm . Rerum , quae continentur , fequens eft ordo . t. Frons

„ libri: Breviarium fecundum nfurn Aquilejae a. K ilendarinm . 3. Ordo

„ Pjaherii fecundum morem, £3 confuetuiinem almae Ecclefiae Aquilejenfis.

„ Incipiunt Hymni in parte aeftivafecunltm confnetudinem almae Aquile|en-

,, fis Ecclefiae . In die Pentecofiet ad Veft. Hymnus : Veni Creatur Spiritus.

„ 5. Incipit Hymuirint fecundum confuevtdittem almie Aquilejenfis Ecclefiae

,, Dominici prima Adventat. Veni Redemptor gentium. Animadverte,

„ alios efle Hymnos de tempore , alios de Saniflis , quorum ferta ab

„ Adventu aJ Pentccoftem celebrantur. 6. Prima Tubuli Adventat. In

„ anno illo, in quo Nativitas Domini venerit die Dominica £3c. Septem Ta-

,, bnlae proflant. 7. Incipit Breviariamfecundum ritum , (3 confietudinem

„ almae Ecclefiae Aquilejenfis ad laudem (3 gloriam Dei Puris omntpoteu-

„ Iit, Fikiqne eius Domini noflri Jefn Cbrijii, (3 ghriofifftmae Mitris ejus

„ Virginii MARIAE, ac Btatiffimornm Martyrum HERMACHORAE„ U FORTVNATI . Sihbato primo de Adventu ad VcfpertU . Officia fe-

„ quunrur de Tempore ufquc ad Sabbatum pofl Afcenfioncm Domini.

„ 8. Incipit proprium Sauciorum fecnnium cnrfitm C3 modum SanUae Aqui*

„ lejenfis Ecclcfi te. In Fjh B. ANDREAE.Sunt vero officia, quae ce-

,, lebrari confueverunt ante Pafcha, & infra tempus Pafchale : itemque

„ officium Transfigurationis . p. De Veneratione SioHae MARIAE infra

„ Alveatum ... . Infra NuiumatetH ... Infra Pafcha ...

.

Iu Sabbato. 10.

„ Felium Pentecofiet . .. Sintft/fimae Trinitatis ... . Corporis Cbrifii .. . Do-

„ musica prima poti OHavam Pentecofiet .. . DomiuUa XXV. pofiPcutecoflem.

1 x. Ra-

Digitized by Google

C A P V T I V. 123,, 11. Rubrica generalis de Tempore. Asm

.q-ti Evangciia LomtnuaUa

„ fecundum Aqnilejenfeui Eccltfiom Junt XX V. a Pentectfle . . . Nota , fi lit-

n tera Dominicatis fuerit A. UtHoria Sapientiae in.pcnilttr ante vincula PE-

„ TRI.... De Feriati ejicio Jatu plane particulariter , & difltv.He fr.pra

„ ditium tfl . . . Infiflis i fitae cum plena ojicio celebrantur I3c. ia. In t efio

„ S. QV1RINI Martyris . .. . B. ANTONII de Ordine Minorum . Reliqua

„ inferuntur propria Santforum officia ufque ad Menfem Decembrem ,

„ five Domini Adventum. 1 3. Imipit Commune Sanfforum fecundum con-

„ fuetitdinem almae Ecclefiae Aquilejenfis . Integri Breviarii fpecimen lia*

„ bes. In calce corrofa pagina haec tantum V erba exhibet . . . Secundum

,, ufitm Aquilejenfis Ecclefiae. Venetiisper Andream de . . . de ASVLA„ ap. Julii MCCCCXGVr.

III. Breviario Aquilejenfi AMBROSIANVM addimus > qnod a Ro-

mano magis,quam illud , diferepat . MARTEN1VS unum indicat a.MG*

CCCLXXXVII. regnante lobutne Galeaiit Maria VICECOMITE du-

ce editum. Quae fequuntur editiones, eae ex FABRIGIO promptae

funt. Prodiit igitur Ambrafianum Breviarium Mediolani MDLV I. 8. Ve-nctixs MDLV III. S. Caro/i BORROMABI jufTu recognitum Mediolani

MDLXXXVIII. 4. tum MDCXXV. MDCXXXV. & MDCLXI. 8,

Qt~). Habemus etiam Pfaltertum, Cintica , (3 Hymnos, ahaque divinis

ojficiis ritu AMBROSIA NOpfalleodis communia ftdericiCard.BOR ROMAEIArchiep. jnflu edita Mediolani apud PONTIVM MDCXIX. 4.

IV. Italiae Ecclefiae , ut quae ( fi Aquilejenfem & Mediolanenfem dem-

pferis ) Romano ufae fetnper fint Breviario» fere peculiaria non habeat

Breviaria. Unum CAPVANVM MCCCCLXXXIX. Capuae lmprefTum

FABRICI VS indicat. Plura Sicilia fuppedirat,quae uti in Milfalibtis

libris , ita 8t in Breviariis Gallicanos ritus , fnb Nortmauuomm imperio

cooptavit. Hujufmodi Breviarium eft in Panormitanae Carhedralis The-fauro adlervatinn , de qno Cl. lobxnntt de IOHANN8( p. pp.) . Mem-branaceum eft fumma venuftate, characteribus elegautifliinis , ac gen*

lilitiis infigmbus Simonis BONONSI Archiep. diflinaum , cui ante Ve-lperas Sabbati Dominicae primae Adventus haec inferipra legere eft :

Anno Domini MCCCCLII. decima olltvo meufis mtrtti primae indillionis.

Incipit Breviarium fecundam confuetitdinem PANORMITANAE Ecclefiae.

Alterius membranei codicis idem de IOHANNE meminit , in quoBrr-viarium fecundum modum, & confnetudinem majoris Ecclefiae MESSANEN*SIS. Tauromenii quoque apud PP. Fraedicatores aliud adfervatur Breviat

sium fecundum nfum Clericorum fteculariam majoris Ecclefiae M ESS AN' EN-SIS . Ad Breviarium hoc Gal/o-Sicu/um reformandum curam plnres variis

temporibus adhibuerunt, cumprimis Presbyter Matthaeus CAL.DO . AcVeiietiit quidem reformata ab eo Breviaria prodierunt a. MDX1I. MD-XXVII. it MDXXXVI. Singulae porro Italicae Ecclefae habent pro-pria quaedam officia Sandorum, qui apud eas coluntur . Specimen habe

.

,, Leftiones pro Ecclefiae Carhedralis VERONAE Sandlis propriis

„ commemorandis ad antiqoae hiftoriae veritatem,decreto Superiorum

» accommodatae juata formam , & rubricas Martyrologii Romani refti-

D d a ,, tuti

CO Confer stlio SanCUrum ( T. t. Junii pog. 64}. }

Ambrofitnani

Proprii offici»

bjn Torum lu •

lii«

Digitized by Google

Ordine* officii

in luiichEccie»(iis

124 LIBERI.„ tuti GREGORIT XHI. Pont. Max. iuflii & litteris editi Verande apudHieronymum DISCIPVLVM MDLXXXVII. 4. „

Officia propria SS. Tutelarium Civitatis & dioecefis REGII in /4rmi-

li* reformata, Roma' ex typogr. R. Camerae Apofi. MDCXXVI.Officia propria Sandforum

,quae in oppidis & caflris Abhutiac SV-

BLACENSIS recitantur. Praeueftc typis Barberinit apndRVZZVLVMMDCCIX. 8.

Officia propria .IWfaf d/eeeeyfr SABINENSIS , Rimae typis Paleari-

nianis MDCCLVI. 8.

Officia propria Sanftorum reeentiora tam de praecepto, quam ad

libitum, quaeque in toto SICILIAE Regno & aliis Provinciis Cathq-

lico Regi fubje&is celebrantur, Panormi typis Anglet , 8c Leone MDCX-cvm.

Officia propria aliquorum SamRortwn ( Meffanae cultorum Meffa-

nae MDCLXXX. MDCLXXXI.& MDCLXXXII. 4. Ex Colbert. Bibi,

p. 312.

Sunt etiam in urbibus Ecdefiae quaedam , quae ob Sacrarum Reli-

quiarum copiam officiis propriis utuntor . Id Romae cumprimis videre

ell. Hinc le&iones propriae Sandorum,quorum Corpora, vel infigncs

Reliquiae in Sacrofandla VATICANA Ecclefia coluntur in officio re-

citandae, Romae typis Rcv. Camerae Apoffolicae MDCLXXIV. 8.,

uti& officia propria ejufdem Bafilicae VATICANAE nuper duobus,

tomulis comprelienlai itemque officia propria Sacrofandlae Bafilicae.

S. MARIAB TRANS TYBERIM, Romae typis Rev. Camerae Apoffi

MDCLXXVH. 4. & per Hieronymum MAINARDI MDCCXLII 8.

V. Praeterea lingulae noftrates Bcclefiae ordinem officii ad ftias

confuetudines adeommodatum fervant . Vetera tantum, vel rariora

promam

.

Manuale, fen ut ajant , Breviarium juxta ritum AMBROSIA-NAE Ecclefiae Mediolani MDXLIX. 16.

Codicem membranaceum in 4. praeterire hoc loco non licet , his

verbis inlcriptum: Incipit Rubrica ( five ordo") per circnlum annifecundum

confuetndinem Ecdefiae Civitatis Auftriae ordinata , ttd tonorem Laudem

Dei , £? EeatiJJimae Virginis Mariae , ac omnium Sanfiorrtm , (fi Sonitarum

Dei. Saeculo tertiodecimo exaratus videtur . Ordo praeferibitur , indica-

turque modus Litnrgiam celebrandi , ac divina perfolveudi officia per to-

tius anni circulum ( a )Inter Venetae MARCIANAE Bafilicae Codices ingentis molis lr-

ber exftat inferiprus : officium juxta confncttidmem Ducalis Bafilicae Sanfti

MARCI Evangtliflne in praedarijfima Civitate VENETIARVM per Ve-

nerandum Presbyterum Dom Bartbolomaeum BONI FACIVM ejufdem in/i-

%nit Eccle/iae M tgiftrttm Ceremoniarum , (fi Cboro UiJiJcnfum noviter dthgen-

tijjime revifum , (fi pluribus ex libris cxa/1'Jfime compilatam , fecundum ve-

ram ip/iut Ecdefiae nnttqnnmyme ordinationem . Concinnatus autem eft hic

ordo Marciani officit juflit Simtonit MAVRI, qui a. MCCLXXXVII*Pri-

(O De hoc Codice,quem memo- venies apnd Comitem Fridericunu

rat P. d: RUBEIS Qp. 45 }. )plura in- A 1THAN y»»w. Llturg. p. i66.fifj ,

Digitizefi by Google

i

C A P V T IV. 125Primicerios anno amem MCCCIX. Epifcopus (laflcllanu renuuciatus

fuit f 3).Carpfum VERONENSE fob finem friperioris articnli memoravi.

Duos vero ordines de divinis officiis fecundum PISTORIENSIS Ecde-fiae conluctudinem habes a me indicatos in bibliothecis Piflorien/i(j>. 30. ).Ordo Officii Ecclefiae LVCENSIS , de quo diarium litteratorum Italiae

T.XXI/Ii. p. 307. MS. codex Saec. XIII. in Bibliotheca Canonicorum S.

MAKTIN1 LVCENSIS. Huncpoflea recenfuit faec. XV. Nicolaus TE.GRIMIVS ejiifdem Bcclefiae A rchidiaconus . Confer FABRICII Biblio-

thecam ( Mfd. & lnf Latin. T. V. f. 170. )Ordo officiorum Ecclefiae SENENSIS ab ODER ICO ejuf-iem Ecclefiae

Canonico A. MOCXIII. compofitus primum a D. Johannc Chryfoftomo

TROMBELLI Bononieilfi Canonicorum Regularium Exgenerali , & S. Sal-

vatoris Bononiae Abbate editus , (3 adnotatiouibus illnliratus , vindicatus-

nue prodiit Bononiae MDCCLXVI. ex lypogr. LONGHI 4.

Demum CVSENTINAE Ecclefiae ordinarium a Luca CVSENTI-NO Archiepifcopo digeftum ( huic ille Ecclefiae praefuit ab anno M-CCIII. ad MCCXXIV. ) (3 in Romana S. ISIDORI Bibliotheca^ re-

conditum n. CX. MARTENIVS defignat.

VI. Multo pluta Galliarum Ecclefiae Breviaria , atque ordinaria fap-

peditant

.

ABRINCENSE, Abtincis MDXCII.AMBIANENSE, Parifas in 4.& Ambiani MDL. MDCLXX. for-

ma minore» MDCLXXXI1I. ia. quatuor volunt, audtorifate Erancijci

FAVRE Epilcopi Ambiauenfts .

ANDECAVENSE MS. trecentis amplius annis vetnftum fuit in Bi-

bliotheca Tcllcnana. Exllat Sc editum an. MDCXXIV.ANICIENSE, five PODIENSE ante 400. prope annos exaratum

in eadem Bibliotheca Trlleriana fervabatur.

ANT ISSIODORENSE , MCCCCLXXXI II. in 8. Antiffiodori

MDLXXX. in 8. B<bL Cilb.

APTENSE, Bfileae MDXV.fol. 8c Lugduni MDXXXU.prae/n/an-te , ut in extrema pagina adnotavit typographus, Rcv. in Cbritlo P. &[). D. Johanne Nicolao Avenion. l^icelegito digniflimo . & Sanflae A-PTENSIS Ecclefiae meritiffimo hptfcopo , (3 Principe 3.

A(£VENSE , Breviarium MS. in Regia Panjienfi Bibliotheca n. 4446.

FABRIC. ex MARTENIO.ATRbBATENSE MDXCV. 8. duob. volum.

AVDOMARENSE, MDXVIIIAVRELIANENSE Parifiis MDXLII. 8. MDXLVIII.( 4) Aure-

lianis MDCCI. quatuor vcrt. iu ia.

BAlOCENSE » Cadomi MDCXXVIII.BEL-

Frevlirii te or-dines offidorsmGlllinrum Ec-clsfienra

(j) Cnnter de hoc Codice, ac Mar-cianae Bafilic.e ritibus differentem aru-

pliITnnuii Senatorem Elamininm COR-NKLIUM f Etcltf. Vtntt. ice. XlII. P.l.

pog.sof.

(4) Novam hujus Breviarii editio-

nem impiuientem. temerario «s . CT Jton-

iolofam , neque carentem fujpicionc fanen-

iihaercticit Sorbonici Doilores decla-

rarunt apud d' ARGBNTRE’ c t- H»ColleB. Juiicitr. fog. ito. )

Digitized by Google

126 LIBER I.•• BfcLLVACENSB , Parifitit MDXLVII.

B 1SVNTINVM Bfileae MCCCCLXXIX. & Divione MDCLIII. 8.

BITVR 1CENSB Venetiit MCCCCLXXXI. g.Inriv/wMOXII.8. Exftat. etiam editio Pariftit curau juflii Regtnaldi deBEAVNE Ar-ehiep. B 1TVRIC. MDLXXXVL

GARCASSONENSE , officium SanAorum peculiarium hujus Ec-

clefiae excnfum fuit au&oritate D. Vttalii de LESTAING Epiicopi Car-

caffonae MDCLXVI. 4 '

CAMERACENSE Ptrifiis MCCCCXCVII. 8. duob. volum.CABILONENSE Ordinarium MARTENIVS memoratCADVRCBNSB , Proprium Feftorum Ecdcfiae , & dioecefis Cadur-

ccnfit cum Calendario , Cadurci MDCIX. 4.

CARNOTENSE iit 8. Veteris editionis. Ab Epifcopo Nicolao de

THOV recognitum poftei , ae Parifiis vulgatum MDLXXXIV. duob.

volum. Prodiit etiam MDCXXXI 1 I. In Tcllertana exftabat Breviarium

MS. membran. in 4. Ecclefiae Camotenfiu

CATALAVNENSE ante annos 4CO. manu exaratum, quoMAR-TENI VS ufus eft.

CENOMANENSE Ordinarium MS. annorum circiter 300. MAR*TENIVS vidit.

CLAROMONTENSE Breviarium, Turni MDLVII. 8.

CORISOPITENSE Vetus in Gallia Lugdaucnfi memoratur a BOL-LANDO.

DOLENSE , vetus editio in 8.

EBROICENSE Parifiit MDXLV. 8. duob. vol. , &MDLXXXV.BDVENSB in membranis icriptum an. MCCCCLJ 1 . per D. Jol.

BLAIN. 4. exflabat. in Bibi. Tcller.

S. FLORI officia propria SanAorum , quae in Ecclefia Cathedra-

li S. FLORI folemni ritu celebrantur, ad meliorem formam redafta,

& puriori latinitate donata per (Jauonicum praefatae Eccleliae . Mima•

»» MDCLXXXVI. ex typogr. Petri & lofipht GIRAFD( 5 )LAVDVNENSE, vetus ordiuarinm optimae notae ante annos 400.

fcriptum , apud MARTENIVM.LEMOVICENSE editum MCCCCLIX ( ita MARTENIVS,

led forte latet typographi error )> MDLXXXVII. 8. duob. volum. &MDCXXV. MARTENIVS praeterea indicat vetus ejnldem Eccleliae

ordinarium

.

LEXOVIENSE a. MDCXXIV. & MDCCIV. magnam partem

ex novo Senoncnfi depromptum. Horae diurnae Breviarii LEXOVIEN*SIS prodierunt MDXL 1 I.

LINGONENSE, vetus ordinarinm a MARTENIO adhibituro .

LVGDVNENSE MCCGCXCVUI. fol. Alia vetus editio formamino-

Cs^ Qoumde recudendis hifce officiis geP.de» MOLETS, praenotata C«eri-

i.MDCCXXH. cogitaretur, prodierunt nuction itt Mtmoirft dc Litteretur t &tres epfllolae Infcriptae : Rtrnarqutt d’ /rflolrt ( T. V. P. JT. peg- 4<4

Hflorijuei & critlqita Jitr te Prcprcitu Vllt. P.Upeg.Hf. £? T. XI. p-

ditieje dt St. FLOVR. ExQant, in Syllo- pog, )

Digitized by

C A P V T IV. 127minore. Lugduni quoqae exiit MDLXXX1V. 8. Corrertionet Card.deLABOVREVR lucem adfpexeruut ibid. MDCXLVII. 8. Prodiit eiiamMDCXCFir. In 8. qnatuor voluin . Item aufloritate Lngdun. Archiep.Antoni de Mihin. deMORTAZET Lugduni apud Chudiam C1ZERONMDCCIX. T. IV. in 4. In Bibliotheca Regia Parificnfi exftat MAR-TENIO tefte , Lugduueufit Ecclefiae ordinarium vetus ante annos D.exaratum

.

MASSILIENSE Proprium , Jeu officii propria S. MaiTilienfis Eccle-

fiae, editio poftrema Majjiliae per Notricum MARTEL MDCXII. S.

MELDENSE MS. in Biblioth 7V//er. j editum vero P.tri/iis MD-XLVI. 8. duob. volum. , & multis ex Senonenfi defumptis an. MDCCII.Mddcnftt Ecclefiae ordinarium a MARTBNIO indicatur.

MORINENSE MDXLII.NARBONENSE Lugduni MDXXXV. Hujus quoque Ecclefiae ve-

tus ordinarium ante annos CCC. defcriptum MARTBNIVS memorat.NANNETENSE antiquum ordioarium a. MCCLXIII.ab ELIA

Ctutore concinnatum apud eumdcm MARTENIVM invenies . Propriumporro Sanftorum Nwueteu/inm lucem vidit Ninnetit MDCXLII. 16.

NIVERNENSE Pai/iit MDXXXI V. d?ob. volum.NOVIOMEN5B , MDCXXX.Exftat 8c hnjusEeciefiae ordinarium

anuornm circiter CCC. quo ufus eft MARTENIVS.PARISIENSE . Veteres codicesduo Regiae Bibliothecae Ptrifienfit

alter CC.CC. alter CCC. circiter annorum ; quatuor vero in Tclleritna

indicantur. Exflant vero hujus Breviarii exempla edita MCCCCLXX-IX. 8. MCCCCLXXX. fol. MCCCCXCH. fol. Parifiit nond Uhannemde PRATO, MDXXIX. MDXLV. MDLVII. 3. MDLXXXI V.(<S )MDCVII ( 7) MDCXL. MDCLV1I. MDCLXXX. recognitum ex

auftoritate Francifci HARLAY Archiep. Parifien/it ( 8 ) MDCLXXXI V.

MD-

(*) AnooMDLXXXHr.& MDLXX-XIV. quum nonnulli Romanum Brevia-

rium in Porificnfem Ecclefiam inveheretentaflent

, Parui de GONDY t jus E-pifcopus ea de re ad Capitulum verbafecit, & poft exploratas omnium fen-

tentias,

atque diligens rei examen ,

(btutum fuit,Breviarium Parifenfe ab-jiciendum non e (Te , fed emendatum de.

ouo efls typis edendum: Fxiftimatum

tfl , hrtuiuriam Pariftenfe cenoenientiut

retineri in ipfa Fcclcfa Parifienfi , ac ty-

pii demandari prini reSe tmurgatum , ac

refluutum per Oeminci ad bac jam deputa •

tot . Illius autem formam fi fpedtcs ,

ex correctione ad Romanum Breviariumtam prope adcefGt, ut idem fermedicipoffit in plcrilque lectionibus, Hymnis,Kefponforits, & Pfalmis , VideGRAN-COL AS 1VM C lanm. bifltr. in Ureviar.Rota.lib. i.pag. IJ.)

fj'' In hac editione,ut a P. AZEV-

DO adnotatum ell ( Fx-rclt. jX. p. 47 5e Completorio decifa fuerat oratio II-

lamina, quae vetnlliflima eft,exftatque

in Sacramenta rio S. GREGORII, ac

ejus loco oratio V fta fuit adpofita,

quam Monachi in Breviarium Roma-num intruferant

, ut ait GRANC,

C p*g. »t. <3 }». ). Iu titulo tamen di-

citur ad formam SnrifanUi Concilii Tri-dentini reflitutum.

(S) Tunc primum inter cetera Do-minicae Pfalmi ad primas Feitorum Ve-fperas ‘dici coepere , Ferialibus, qui

coalUnter elapljs faeculis recitati fue-

rant. omillis . Operam Hartacanac

Parifienfi Breviarii recognitioni de-derunt viri doftrina illu.lce* ,

ut M fi-

li VGlVS tcftatur in b.jleria aMD.X-CVI. edita mulierum. fbiltfopbiae irtU

bus

128 LIBER I.

MDCXCVTI. iteram recognitum ( p ) & MDCCXXXVI. vol. 4. in 8.

ex emendatione Carali Gajparit Guihclmi de VINT1M1LLE Archiep.

Pari/enfls Cio). REMENSE, CnoU a LOTH ARINGIA Pari/,it

MDXLIII. 8. Lndovici a LOTHAR1NGIA Remis MDCXIV. 8. aliud

MDCXXX. ex recognitione Caroli Maaritii LE TF.LLIER Pari/iit

MDCLXXXIV. ia. quat. volnm. Ordinarium ejufdem Ecclefiae anno-

rum circiter CCCC. in Bibliotheca S. REMIGU Remenfu MARTE-NIVS invenit. •

ROTHOMAGENSE An. MCCCCXCI. fol. Parif. MDLXXVIII.in 8. MDLXXXVII. Card. a BORBOMO Rotbomngi MDXCIV_duob. volnm- ia. & MDCXXVI. Ante paucos annos nova hujus Bre'

viarii editio curata fitit (11). Antiquum praeterea hujus Ecclefiae or'

dinarinm annor. CGC. MARTENIVS vidit.

RVPELLENSE , Heanci de LAVAL. Pari/iit MDCLXXXVI.quat. volum

.

SAGENSE Paris. MDCXVI. 4. Proprium quoque Sanflortim Ec-

clefiae SAG1ENS1S colle&um auftoritate D. Jacoli CAMVS Bpiitopi,

ftudio Gervafi, BASIN eodem anno Partfiu apud Seb.tlliaimm CRAMOI-SY vulgatum memorat Bibliotheca Tclleriana .

SENONENSB, revifum per Nicolaum de PVY Canonicum, vete-

ris editionis a Simcoae VOSTRE typographo Parifu, coratae 4. iterum

Pari/iis editum MDXXVIII- duob. volam. 8. deinde juflu Cardinalis a

BORBONIO Senonis MDLVIll. & MDLX. 8. Seuoait quoque MDC-XL1. , & anfpiciis Archiep. de la HOGVETTE MDCGII. quat. vo-

lum.

bus excultorumftO. }* ubi de S. Cotba-

rina, nempe njctobu, de SAINTE BE-WE , Guillelmu

1

BRVNETKRIVS po-

(lea Xartcnerfit Epifcopus,

Claudia 1

CASTELLANVS Canonicus Poripenf,

Nicolau, GOB 1LIO, l.ecnordu 1 LAME-TVS , Claudia, AMf- LINA Archidiaco-

nus Parilierfi, , Nier.laa, COCQVFLI-NVS, & Auiloui TCP NOSVS -_Nihi-

lotamcn minus prodierunt criticae in

hoc Breviarium animadverflones ,quas

confutavit Clouiiu, de VERT libello,

cui titulus : Keponje uux Xenarqaclurle r.cuucu l.rctioirc ie Parii

, 1‘arifiis

MDCLXXX. S.

(y) Confer Honoratum de S. MARIAin fuis animadvcrjUnibut ai ortem cri-

ticam ( T II- P°l- »>• Gallieae potit.

tiii.JXMcclaut TOINARD conlilium

novi Breviarii concinnandi propofnit

;

de quo confule eruditi viri GwALI-Nl differtationera de S. GENOVEFAC fn *»•/' Triv“^a" l

Jv"teraria monumenta acuo mUUI/AA.

ii-Crr- 1»*0

(10) A. MDCCXXVI: ementito Fm-

britat Se Jrnolii NICOLAI typogra-

phi nomine Parifii, prodientVrcviariam

Feelrfijflleum ditijam prcjpeUa, ( fimul

cum epirtola enevelica a Philippo Ni-colao LOTTIN Bibliopola Pariftnf)

txed-tionim exhibent ia pratiam Ecclefn-

r„m , in quibu, noto facienda erit Brc-

tfiariornm editio Duos hujus operis

tomos in g. cum bori, diurni, eodsm

anno impreflis iD 11. infpexi in Litte-

rario Emin.MAREIVSCHlI gazophy-

lacio . Ad hoc Breviarium a nelcio quo

Eojoeenfi Canonico exafla fuerat nova,

quam aliqui urgebant ,Parifenfs Bre-

viarii editio. Ea igitur graviflimis con-

tentionibus obnoxia fuit ; magnis quo-

que fumptibut Archiepifcopo rtetit , ut

ab jam impreflis exemplaribus plurimi

,

iique graviflimi ,quibus fcatebant

,

Quepic ilianorum erroiet ,novis additis

folia refecarentur.

(11) Vide Diarium inferiptum Bi-

Uiotb. Frcnicijc an. MDCCXXXl.fTc*,XV.fag. ijj.)

Digitized by Google

C A P V TIum. in 12. praeter fupplcmcntum, quodno prodiit f 12 )

IV.eadem forma , eod

Ili.)

emque au.

SILVANECTBNSE Firifis MDXXI. 8. duob. volum

.

SVBSSIONEN.SB D. de ROVSSI Epifcopi MDXXI X. C 13 V exFrancifci Ducis de FITZIAMBS aufloritate , Suejfione apud viduam Ca-nti COVRTOIS MDGCXLII. vol. 8. in 8.

TREGBNSE , Trecii MDIX.TRIGASTINENSE . Officia propria S. Ecclefiae TRICASTINEN-

SIS, editio poftrema Avenionc MDCCLVIII. 8. typis Francifci GI-RARD •

TOLOSANVM antiquum MARTENIVS indicat.TVLLENSE MDXXXV.TVRONBNSE Breviarium, & ordinarium vetus idem MARTE-

NIVS adhibuit.

VALENTINVM Lugduni MDXXVI. 8.

VIENNENSE Lugduni MCGCCXCVIII. 8. cnjus exemplum eratin Bibhotheca Biluziann .

VIRDVNENSE Parifiis MCCCCXCIX. 8. & MDCXXV.VTICENSE, feu VCETIBNSE vetns ordinarium annorum mi-

nimnm CCC. cum MSS. flatutis ELIAE VTICENSIS Epifcopi aMARTENIO ex Colbertina Bibliotheca adnotatur.

VII. Germanici jam, 8i Belgica eodem alphabetico ordine defionemus

.

ANTVERPIENSS a. MCGCCXGVI.ARGENTORATENSE MCCCCLXXVJIJ. Hujus Ecclefiae or-

dinarium a. MCGCLX 1 V. feriptum apud MARTENIVM occurrat.AROSIEN SE Arofiae MDIV. 4.

BASILEENSB. feu liber Breviarimfecundum confnetudinem Chori Ec-clefiae BASILBENSIS . Vide hujus capitis art. 4. ( n. 1. ). De hoc li-

bro agere videtor MORLIERVS in opere inferipto : EJJait de Liltera-ture (T. I. pag. 143. )

BREMENSE, Argentorati MDXI.BRVXELLENSE MDXVI.CAMINENSE in Pomcrania a. MDXXV.COLONIENSE a. MCCCCXGVIII. & MDLXXVII. Hoc fpe-

flat Ordinarim Major i1 Ecclefiae Co/onienfis . Codex eft CLIV CartaceusCohnienjh Metropolitanae a P. HARTZHEIM in Catalogo CodicnuiMSS. (p. 138. ) indicatos. In prima pagina haec leguntur : hunc libellumego Johannes Sealhorn, alias Speys, de Andernaco , Vicarius Altaris<* Alexii iu Majori Ecclefia Colonienfi pralhtavi , & ordinavi in illas re-gulas inferius Jcnptas ex meo ingenio & tute. Incepi pro an. 10 Domini MG»CCCLXXXVIir. finivitue Anno Domini MCCCCXCIII.

CONSTANTIENSE praeter veterem Erbardi RATDOLT editio.

Tom. I. E e nem.

Germanica, ItBei*ica

C*0 Legenda ejufdem Archiep. Pa-ftoralis Epiftol» Collite edita an. MD-CCXVIII.

(tj) DoAores Sorbonici hujus Bre-viarii divulgationi obftiterunt. Vide

coiliSionem judiciorum Efife Tulli- d*

ARGENTRE ( T 11. p 77. ) & Paflo-

ralem vnilrufiionem Archiep. Sinon.

LANGVET1 adverfus Miffale Trectnfe

O 40 . )

Digitized by Google

Hifpmic*

LIBER I

.

nem ^impreffam MDl.XI jubente GHRISTOPHORO Epifcopo ; item

MDLXXV. MDXCIX. &MDCL. in 8..

ERFORD1ANVM excufum ante dncentos annos ; nem Rotbo-

magi MDV.GLARONENSE a GoUaflo memoratum in Alemanntcis.

HAFNIENSE Anno milleno quiugenteno quoque deno vulgatum in

/

61.

HALBERST ADENSE in a- vetus editio ( 14)HAMbVRGENSE per Albertum KRANTZ Argentorati MDX-

IXHERBIFOLENSE MDXVIII. & MDLXXV. jubente IVLIO

Epifcopo

.

H1LDESHEIMENSE, a. MDXVI.INSVLENSE a. MDXXXIII.LEO DIENSE MDXIV. MDXX. MDCXXXVI.LOV ANIENSE MS. a EOLLANDO citatur.

LVBECENSE» cujus parte aefliva idem BOLLANDVS Ce ufum

teflatur., _

MAGDEBVRGENSE in oppido Sifncn MDXIV. 8.

MINDENSE, a. MDXVI.MOGVNTINVM MS.habuit BOLLANDVS praeteredita a. MC-

CCCXCV. MDVII. deinde juffu DANIELIS Arcliiep. MDLXX. ,

iiemque MDCXII. ia.

MON ASTER IENSB a. MCCCCLXXX.PASSAVI ENSE a. MDV.PRAGF.NSE Veuetiis MDXVII. 8.

RAZEBVRGENSE an. MDVI. -

ROEGKILDENSB , vetus editio in 8. ante annos CC.SLESSWICENSE Parifiut a. MDXII.SPIRENSE MCCCCLXXVIII. MDVII. aufloritate PHILIPPI

Epifcopi, MDXC. juffu EBERHARDI Epifcopi . Direflortum horarum

prodiit MDXXII.STREGNENSB a * BENZELIO laudatum.

TORNAGENSE a. MCCCCXCV 1 I. 8

TRAIECTENSE a. MDXVIII. 8t Antucrpiae MDLI »•

VPSALENSE Holmiae MCGCCXCVI. per Johanuem FAbRI 4.

WORMATI ENSE a. MDLXXV I.

ZAGABRIENSB Venetiis MDV.MDLXXXIV. 8.

VIII. Inter Htfpanica memorandum cum primi» Moxaralum, Uve

Toletanum fieundam regulam B.ISIDORI, Toleti editum fol. curante AI.

fanfo ORTIZIO Canonico Toletano juffu Francifct Cardinalis XIMENESfer AUgijirum Petrum HAGEMBACH A/emanum anno fi/utit nofirae mil-

lefimo quingentefimo Jecundo , die vero vicefima quinta menfir ofiobrit , ut iu

extrema pagina legitur . Tres in tomos manufctipta hujus Breviant exem-

pia, quae Teleti adfervantur, tribui Jobauncs PINfVS in Traft de z.r-

frirgia antiqua Htjfanica ( cap . XI• {• t. **• 543») teftific3rnr • Sic autem

illa dcfcribit ex doftifftmi viri D. Petri Canum VELAoCI recenlione.

i. Bre-

(14) Confer Friieriei REIMANNI bibliothecam Q peg. J> 7 * fit-

)

Digitized by Google

C A P V T IV. f3 i

I. Breviar. Muzarab. Pars i. Gotbic. continet panem Plaltcrii, Lantic.

& Hymn. 11. Pars altera Gotbic. continet partem plalterii . officia pro-

pria .Saniorum , & Hymnos 1 1 1. Pars tertia Gotb. Quadrageltm. Mo-net autem idem PINIVS («am. 551.) tertium hunc codicem minoris,

quam priores duos , e fle antiquitatis i hanc porro notam charaftere ru-

bro expreflitm ei adponi : Finit bic liber Deo gratias , regnante domino AL-PHONSO per manus Ferandi IOANIZ Presbyteri Ecclefiae Sanftir. Ju-

flae , (3 Rufinae Civitatis Toleti in menfe Aprilis . Praeter Mtiarabicum haec

pauca ad Hijpauiam pertinent in Fabriciana recenfione

.

GIENNENSE Htjpali typis lacobi CROMBERGERI MDXX-VIII. fol.

GRANATBNSB, Granatae MDXLIV. 8.

HISPALENbE in 4. vetus editio.

OXOMENSE denuo recognitum mandato Reverendifli D D. Pe-

tri ACOSTA ejus Ecclefiae Epilcopi . In operis calce legas: Etcuffiim

Burgo almae Oxomenfls Ecclefiae inihiftria , (3 expenfis Didact Ferdioandez

a CORDVBA VI. Idus Aprilis MDLV. 8.

PLACENT 1NVM, Venetits apud Andream , & lactbum SPINEL-LOS MDLIV. ?.

SALMANTINVM in 8. vetns editio

Adcedunt ex Lufimnia

BRACARENSE MDXLIX. VI. Kal. Auguftii deinde » Roderico

a CVNHA Archiepilcopo recognitum, Bracatae MDCXXX 1 V. 4.

Et BEORENSB a. MPXLVIII. Hoc autem ab Andre,

x

RESEN-DIO dodltflimo viro emendatum prodit Anbertus MIRAEVS in bcript.

Saec. XVI .{cap. CXXXV'11.'). Officia porro propria Ecclefiae EBO-RENSIS feotfum prodierunt Ebirae ex typographio Academico MD»CCLII. 4.

’

IX. Pauciora funt AngUcana . Sarisbnrienje Breviarium , quod Poni-

forium infcribitnr ,prodiit MCCGCXCIX. Parifiis MDXXXI. Londin.

MDXLIV. & MDLV. 4. iterum Partitis MDLXVI. daob. volum. in 4.

Duaci MDCIV. 4. Huic addimus Alerdtnenje in Scotia impreflum a. M-DCIX. de quo afia SanUorum ( 7*.//. Apr. p. 438. ). Tandem memo-rabimus Romanum Breviarium lingita ScUventea vulgatum in Ecclefiirum

Liburniae &c. quae Ritum Romanum fervant , commodum Romae MDC-XLVIII. 8.

articvlvs VI.

Breviaria & ordinaria Monaftica.

I. T} Abricianam Monaflicornm Breviariorum feriem heic quoque dabi-

Jr mus meliore ordine dtlpofitam , & aliquanto locupletiorem ; quod

fatis erit fpecnninis cujufdain gratia . Incipiamus ergo a Canonicis Regu-

laribus. Horum Breviarium anno MCCCCLXXXVIIL editum laudat

BOLLANDVS. In Telleriana autem Bibliotheca indicatum video Bre-

viarium CANONIGORVM REGVLARIVM S. AVGVSTINI Con-

E e a Sre -

LnfitaniM 1

Anglictn» St

Scotua

Scla.onica

Breviarii , Sc oriUrnarii Cinont-eorumriun

Digilized by Google

Benedi^inonimgenor lita

Fecmluri*

AliotUm Mena*chorum

132 LIBER I.precationis 'Winderbemenfis Antuerpite excufum ab Henrico ECKERA-NO MOX IX. fol. MARTENIVS Cmonicorum Regularium quoque ali»

quot ordinaria iuppedirar ; CARNOTENSE S. IOHANN 1 S ante an-nos D. feriptum , GASTINENSE in dioecefi Turoncnfi qnadrigentoromannorum, PARISIENSE S. Crucis vulgo dela Breionnerie annorum cir-

citer CGGC. demum aliud vetus Cmonicorum Regularium S. LAVDI. Ad-dit his TROMBELLIVS ( diffi Ep:fl. in quafd. veter. Littn.p. 393. ) Or-dinarium C.tnomcorum Regularium S. ANDREAE de MVSIANO

, quodXII. faecnlo feriptum fervant Bononieufes S. Salvatoris Canonici Regula-

res .

II. Seqnuntur BENEDICTINORVM ofSeia. Eorum Breviarium

ante trecentos annos MS. Telleriaitj Bibliotheca fervabat. Novum vero

TAVLLI V. & VRBANI VIII. auaoritatc editum Pirifits MDCXL-VIII- S. duob. volum. Breviarium quoque MuttMttm .... pro omnibus

fub Regula S.BENB DICTI militantibus exiit Venetiis MDCXCIV. in 4.

Denique Breviarii MonafUci Jpecimen ad mentem regulae S. P. BENEDI-CTI excudit Nauceij "Jacobus HAENER MDCCLXXI. T0111. II. in 8.

His addi velim, quae quarumdam Benediflinarum Congregationum funt

propria , ut Breviarium/ecandam ritum morem Congregationis CASINEN-SIS ohm S. IVSTINAK , Venetiis MDLXXXVI. apud Junftas j

Rotbom tgenfe S. A VDOEN I , Rothomagi MDGXVI. MDCLIV; BRVNS-FELDENSE Lovin. MDCVII.8.; Congreg. CASALIS Pan/iis MDX-XXIV 8. CASSINENSE Venetiis MDLXXXVI fol.SANDIONY-SIANVM Ptrifienfe , Pari/iis MDL. 8. FlbCANNENSE ( dioec. R°-

tbomag. ) ordinarium vetus ab annis circiter 400. delcriptum , & Bre-

viarium Rr.bomtgi MDCXXV 1 I. 8 GEMMETICENSE ( ejufd. dioec.

Rotbom tg.) antiquum ordinarium, S GEORGII. ( ejufdem dioec.) ordi-

narium, S. MELANII vetus editio in 8. PANNONIENSE, Viennae

MDLXXIX. 8. TEGERNSEENSE MDLXXV 1 I. fol. llluftre quoqueBenedicRinorum Monafterium Panormitanum S. MARTINI plura Bre-

viaria habuit,quorum meminit index a BLASIO editus

.

III. Ceteri quoque Monachorum ordines fua habent Breviaria.

CLVNIACENSIVM editum fuit Pari/iis MDLXXXIV. 8. duob. vo-

lum; tum ftndio Paulli de RABVSSON , 8e Claudi de VERT ibid. M-DCLXXXVI. 8. ( 1 ). OJJicntm Breviarii fecundum ordinem Heremi S. Cru-

cis FONTISAVELLANAE ( CAMALDVLENSIVM ) ex antiquo

codice ejufdem Heremi in lncem datum eft ab Angoribus Ann.t/tttmCa

-

milduknfium Vmetiis MDCCLVI. in Appendice ad Tom. II. ( coi. 463. )

.

CARTH VSIENSE Breviarium excufum eft Venetiis MCCCCXCIX.Pari/iis MDXX V. 8. & MDXXXII. Ptpiae MDLX. 8. Lugduni MDL-XXXVII. 8. Aliud pro domo Villis Viridis prope Patifios ejufdem or-

dinis Cirtbufieufis feriptum a. MDXIV. in Tellcriana Bibliotheca exfta-

„ bat

.

(1) Multis hoc Cluuiactnfe Brevia- DCCII. Vide etiam DVPINII Biblis- "

ritim criticis aaimadverfionibus vexa- tbecan Petitfapitatn' T. XVTTT.p. »»<. )

tum fuit, cum primis ‘Job. topli/ht & Tritnltiantrum^iUnm litteraria Mo.THIERS. De his confer Ephemerides numenta a. MDCwXVIlI. Q fo%. tS*.)eruditorum virorum Parifieofes an.M-

Digitized by Google

C A P V T - I V.bat. CISTERCIBNSIVM vero PiriRit MDXXXI V. 11.MDLXXXI.a. & MDCXVIf. 8 CAELESTINI fuuni typis exprimi cura»snt li-

nctus MDVI 1 I 8. OLIVKTANORV M Venetus prod.it MDLXXX. 8.

tum Mediolani MDCX. 8 apud Job. B ptifl im PICCALAEVM jullu D.Angeli M Acbi!ii Mediolanrnfis Abbatis Generalis , probante antein Piullo

SFONDRATO S. R. E. Cardinale S. CAECILIAE Congreg. Ohvetanorum

ProteRorc (a) . PRAEMONSTR ATF.NSES quoque ( ut antiquum eorumordinarium omittam, de quo MARTEN I VS ) proprio Breviario utun-

tur , quod audoriiate Franci/ci a Longa Prato Abbatis , & cura Jo&annis

LEPAIGE tari/iit imprcfTum fuit MDXCVIII. & MDCVIII. 8. duob.

volum

.

IV. Ceterorum ordinum Regularium haec mihi officia innotuerunt.

Ac primum officia propria Samiorum ordinis Eremitarum S- AVGV-STINI, Genuae apud Beuedjdlnm GVASCVM MDCXXXII. ia. DO-MINICANORV.M deinde cum Breviarium ( 3 ) MDX 1 V. ( quae edi-

tio raris libris a Tkeophito SINCERO , «liifque adnitrncratur ) , F^eiietiit

MDLVI. 8. Venetiis apud IVSCTAS MDLXXXIV- >6. RomaeMDCVII. ex typographia Alfonfi CJACCONII 4. & MDCXI. 3.

tum diurnum Romae ex eadem CIACCONII typographia MDCVI.8 . divulgatum. CARMELITARVM vidi caeremonia le divini officii le-

enndum ordinem Fratrum S. Virtrinis MARIAE de munte CARME-LO P M. Sebifliani FANTONI ejus ordinis Prioris Generalis julTu edi.

tum (duobus libris ) Rtmie apud Gtiillelmnm FACCIOTTVM MDC-XVI. 4. Eorumdem Breviarium lAenetiit apud IVNCTAS MDXLII.ibi. & MDLXXIX 8. item appellati Generalis FANTONI autftorita-

te ibidem MDCX XII. 8 imprelTum fuit CARMELITIS quoque DIS.CALCEATIS fuum eft Manuate diurnorum officiorum Sa/maniic te apud An-tonium RAMIREZ MDCXVI. 4. Eorum vero officia propria Pari/iis MD-CLX VI. in 8. praelo comniifTa funt . Ordo recitandi in feflit , infra odia-

mus Suadiorum , ac Beatorum exftinflae SOC. 1 ES V N. opo/i e X Aegidit LON-GHI ty|iographio MDCXXX- 8. emerlit ; Proprium vero ejnfd. SOCIET,per Provinciam Bohemiae , feti officia Suadiorum , artae tum SOCIET.IES V»Ium triplici Provinciae Bohemiae dioecefi Pragenn , Olomucenfi , & Wra-tislavienfi funt propria Pragae typis UiitVerljtatis Carolo-Ferthnand.ie MD-CLXXIX- 8. Proprium denique Studiorum Beatorum SOCIET. I ES

V

juxta ritus in eadem SOCIETATE fervanios hoc titulo Rimae MCC 1 X.ia. ac titulo panUulnm imutato faepins prodiit, ut Venetiit MDCCL-XIV. ia. & Wtrcebnrgi MDCCLXIX 8. Fratrnn MINORVM Bre-

viarium Parifiis MDVI. 8. MDCXIV. & MDCXXIX editum a FA-BRICIO indicatur, a WALCHIO Mgunuae MDCL.XXVI 8.

;

Officia

autem propria Romie MDCXLII. ex typographio Ludovici GR'GNANI8 . habuimus . SERVORVM B. Virginis Breviarium lucem adfpexit a.

MD-

( » ) Idem in folio fuit etiam editum,ejnfque exemplum Tilllriorta Biblio-theca indicat

.

( } ) Breviarii Dtminirool, quod pri-

mum a. MC0i.IV, confectum fuilfo

GRANCOLA5IVS ait ( comor. bifl. itr

briaridr.lib. 1. cap. t 4. p 44. ) confir-

matio a CLBMFN T 3 I V. anno MCC»LXVil. ediu exdat. apud MARTB-No (jT, 11. jintfiot. pog. ;o>. Jeq.)

fcieroram Ro-fJlartura ordi-

num

Digitized by Google

Deniqne Stn^i.monUilam

Oflavirium Ro-manum

Officium hrWo-iruJae Sannae

134 LIBER I.

MDCXXXIV. Denique ur huic receiifioui modus aliquis adhibeatur t

ojuia propria Sanflorum Ordinis & Congregationis V AI.LIS VMERO'SAE prodierunt Romae typis CASALETI MDCCLXXIV.4. Addan-tur his 1. Breviarium ordinis TEVTONICI SerenifT. Archiducis M A-XIMILIANI juflu & auftoritate rcfiituium , & ad aCam Romanae Ec-clefiae revocatum, Oempoati in typographia Aulica MDCX 4. 3. Brevia-rium HVMILIATORVM inlcriprum D. Hieronymo TOKGIO Cungreg.generali Miniftro a Fr. Maximo VICECOMITE ejus Cladis Praepolno,Mediolani ei officina Joi. Antonii CAST1LLONL1 MDXXXVIII. 8.

V. Ad Sandlimomales demum pertinet oficium nofhtrnum Uto conje-

ctatarum Virginum objervtntium Reformationem FONTIS EBKALDI prae-ter veterem editionem in membranis, Rin/iii apud tienneum STtiPH A-NVM MDXV. 4. & apud Simtonem VOoTRB MDX V I. fol. & 8 diob.volum. item MDl XXXVI. In GAbertina autem Bibliotheca indicaturProprium Ordinis B. Virginis ab Angelo fatusatae , Burdgi/ae MOCX VII,in 8. & Autucrpiae MDCXXIV. 4. Proprium S.CRVolS Pifl vten/is ,

Piflavis MDCXXIX. 8. Proprium S. RADEGVNDIa, Piclavis M D-CLX1II. iu 8.

ART1 CVLVS Vir.

Singularium aliquot officiorum Libelli .

I. C Upereft , nt pauca de quibufdam peculiaribus officiis dicam. I11

iJ primis autem memorandnm eff OCTAVARIVM Pedorum , au-

flore celeberrimo B irtbolomaeo G A VANTO faepius excudi 111. Neapoli apudLaxarum SCORIG1VM MDCXXVIII. 8. Vtncsits apud 1VNCTAS MD-XXIX. 8. ibidem MDCCXIII. fumptibus Paulli BALLEONII 4.

II. Nec praetereundum officium hebdomadae Smilae . Infinitus fini,

ft omnes ejus editiones perfiequi veliin . Mitto Venetam a. MIJ1XV.apud LIECHENSTEIN . Alexander MAZZINELLIVS pulcherrimam

Romae dedit cum Italicis iifque eruditis animadverfionibus . Ex hisfer-

me , licet contraflis confeflum fuit officium bebJomadse Smffte , quod

Venetiis MDCCLVIII- REMONDINI VS vulgavit hoc titulo. Ujfixit

deHa Settimina Sinta colle Rubricbe vo/giri, colli /piegavone di luite /e ci-

rimonie , cogli argomenti delle Pijiole , de’ Vaugeli , e de* Sa/mi , e con brevi

annotationi , cbe ne diebiarano i fenfi

.

In quibufdam hujus libri exemplis

nullus auflor adferibitur ; in aliis additum eft : opera poftuma dd M. R.

P. Giovan Michele CAVALIERI Ago/imiano . Caveat porro Ledtor ,

nc mendaci titulo decipiatut . CAVALERIO viro eruditiflimo folnm

ad addendam operi aufloritatem Libellus hic fuppofitus fuit . Ego illud

properanter concinnavi; idquenon eo dico, quod mihi ereptam doleam

nullius certe gloriae libellum , fed potius , ne fiquid in eo peccatum fit

,

viro fumnio , & in rebus ad facros ritus pertinentibus exercitatiflimo

tribuatur. Idem REMONDINIVS a. MDCCLXIII. edidit Vjfixio della

Setliman* Santa latina vo/gare con Ia Jpitgavone in Italiano delle cofe tutte

in ejfo coMcnute , opera uuova d’ un pio , e dotlt Ftatc Oflervautc dclP Orii-

.1 . . ne

Digitized by Google

C A P V T IV. 13 ?ne de’ Minori

,quem PAITONIVS T. V. fuae Bibliothecae degli Antori

Greci , e Latini volgarizzatt (p. 199.) e(Te indicar P. F. Flaminium PAR*MENSEM. Galli quoque faa* habent hujus libelli verfiones. Duae in

Colbertwa Bibliotheca adnorautur. Sunt hae 1. Office de lt Semaine Sainte

(_latine & Gallice ) par Anguftin LVBIN, Parifiit MDCLXX. ia. a.

Let Siintrt Tenebres envert Franfoit avec le Utin a coti,pir Loois CHAR«

PY de Sinte Croix , ibid. eodem anno 1 a. Tertiam addo, cui titulus:

i' office de U Semaine Sainte

.

. de Ia tradulhon de M. de MAROLLES,enfemblt P explication des /acres my/leres par Fr. Daniel de CINGONGNE’de POrdrede S. FRANCOIS . Lugduni apud Adam DEMEN MDCLX-XIV. 8.

III. Quid vero dicam de officio B. M. V. ? Hoc titulo Venetiis MD- officlumB.v.M.

XLV. in officina Francifci MARCOLINI in 8. excufum fuit, Venctiit

MDLXXVI. ia> apud Dominicum NICOLINVM , & Anfuerpiae MDC-LII. Horis in Laudem Virginis MARIAE Gallicae editiones faepius ap-

pellant , nt Parifieufis MDI. 4. apnd KERVER , alia item Panfien/is

pulcherrima, quae in Romani Collegii Bibliotheca fervatur a. MDXX-XI. per Goti/rednm TORINVM BITVRIGICVM 8 ., 8t Lugdmen/it apudGu/iclmnm ROVILLIVM MDLX. 4. , immo etiam in ejufmodi libel-

lis, qui ad n/im Ecc/efiae SARVM imprefli funt, Londini MDII. 4. &Rottomagi MDLVI- in 8., Horas titulus praefefert . Plures in Italicum

iermonem hoc officium verterunt, quos appellatus PALTONIVS rc-

cenlet (p. 209.feq. ) Antiquiorem tantummodo proferam, quem docet

editionis titulus: officio della B. V. M. tradottt , e comporto ( in terza rima )da Mario FILELFO Poeta Laureato in Venezia per Bernardino dfCVO-RI MCCCGLXXXVIII. 15. Contra Latinis illud verfibus reddit Mat-

thaeus RICCA hoc titulo : officium B M. V. ilfuftratnm Poetica parapbra-

fi cum herymit DAVIDIS,/ea P/tlmis Poenitentialtbus , Monteregaii M-DCXC 1 II. ex typographio Vutcentii & JoL. Boptitlae Fratrum de RV-BBIS 8. GiUice verfum , ac praenotarum Heures a lahnxngede Ia Vier-

ge felon P ufsge de Rome Pirijiis prodiit in 4. MDXXVI., item inferi-

ptum office de U Vicrge , »u Heures d’ HBNRY III. MDLXXXVI. 4.

triplici autem idiomate latino , Gallico r 8c Italico Venetiis u. MDCCXLIIJ.praenotatum: officio di M^RIA Vergine Madre di Dio in bugnaggio latino ,

Fraucefe , ed halimo in 13. Italica, itemque Gallica hujus editionis in-

terpretatio ex officio Pentaglotto B. MARIAE Virginis , quod Cl. Ianua-

rius XISTV.S Neapoli in lucem emiferat a. MDCCXXXI. apud Feli-

cem Carolum MOSCA in ia. Idiomata,quibus Pentoglotton hocce officium

conflat , funt Hebraicam , Graecam, Latinum, Italicum, & Gallicum. DeItali vero interpretatione haec XISTVS leporem monuerat:,» Italam

,, porro interpretationem aur ex ipfo Hehraeo textu , aut ex vulgata ,

„ aut ex Septuigintavirah interpretatione perfeqnuti fumus , adlcitis,

t, quum opus faflo edet, interpretibus: Carmina Pfalmiftae Etru/ci an-

„ dure Laureto MATTHAEO, quia minime hiulca, aut inficeta vide-

,, bantur , libenti animo nfurpavimus in locum Canticorum, trium fci-

„ licet puerorum, ZACHARIAE, SS. Virginis Deiparae , nec NON„ SIMEON 1S. Idem fecimus de leftionibus, Capitulis, atque Oratio*

» nibus, adjedtis quoque Litaniis , quas omnes e quodam Anonymo hau*- a fimus

Digilized by Google

Uffielim defan-

florum

O^i. &]iqui fis-

tularia

136 liber i.

„ (imus , qui dudum Venetiis Marianum totum officium «didit verftbn*

„ Italicis, nulla interpofita foluta oratione. Qood vero adtinet ad Hym-„ norum verfionem malui lofephum NOZZOLINVM oppido in hac

„ parte celeberrimum, quam quemvis alium lcqui Non omittam of-

ficium B.M. V. juxta ritum Ord. Praed.fub ven. P. F. Nicolao RGDVL-FIO ejufd. 0"i. Gen. Mogifiro Romae MDCXXXVIII. e* typographio

AJanelpbti MANELPHII. 13 .

IV. Officium defunfloium faepius excufum feorfum novimus. li-

nam ego recentem editionem heie adfcribam , cui titulus : rfficium defnn*

florum juxta Rituale Romanum, additis ex Miffali Romano iit, quae i»

Mijfh defundorum a Choro cantantur ,juxta antiquos Mjs. codices emendatum ,

tfiauftum. Editio novijfima , in qua praeter alia quaedam accedere aha M<ffa

1» cantu, nec non iujhuffio in Agenda Defuudorum , ac nonnulla S. R. C.

dacreta ad effictum dcfundorum fpcf/anita , Veronae 1750. apud Joh. Ba-

ptiftam Saraccum .

V. Edita quoque fant plurima Pinguiarium Sandtorum officia . Pau-

ca de multis haec funt.

Officium de S. ASPASlO Me/odunenfium Patrono Ari/. MDCXX-II. 4.

Officium S. IACOBI Pari/iit MDLXXXI 8.

Officium SS. IACOBI Apoftoli, CAROLI M..CLAVDII, &EV-STACHII Parifits apud Scbaflianum CRAMOISY MDCLII. 4.

L’ Office de trois MARIES , Liber Gothicis , quos dicimus , cha-

rafleribus impre(Tus4.

Officium PASSIONIS IESV CHRISTI ex oraculis Prophetarum

defumptum, Antuerpiae ex officina Piantimana Bahbafaris MORETIMDCXXX. ix

Officium quinque PLAGARVM D N. J.Cbrifii editum a S. BONA-VENTVRA , Romae typis lacohi MASCAKDI MDXXIII. 16.

Office du S. SACREMENT ( /at. Gallice') avec la tradition de

I’ Eglife touchant 1 ' Euchariftie Parifits apud le PLTIT MDCLIX. 8.

Officium S. VERANI Cabtllwncnfium Patroni ordinatum cura OC-TAVII Epifcopi CabeUionenfts . MS. in Bibliotheca Telleriana 4.

Nec plura de his.

CA-

Digitized by Google

'37

C A P V T V.\

RITVALES LIBRIARTICVLVS L

Rituales Libri Graecorum .

I. TJ Ituales Graecorum libri ano fere Eucho/ogio continentnr. Com-|\ pledlitnr autem ritus, & ordines divinae Lirurgiae , variornm

officiorum Eccleftafticorum tum matntinorum , tum vefpertinorum ,

formulas ordinationum > Sacramentorum , Baptifmatis &c. cum benedi*

Aionibns , & Orationibus cuilibet perlonae , flatui , vel tempori congruis,

praeter integras BASILII , CHRYSOSTOMI , & Prae/antlificatorum Li

tnrgias . Exftat Gr. MS. in biblioth. Ewdob. ( Cod. Theol. juxta LAM BEC.337. juxta NESSEL. a86. ntrm. a. a_/i/. ap. a/fae ad/0/. ^08. ). Omniumantiquiflimam videtur illud in Bibliotheca Birberina adlervatuin in mem-branis , quadratis litteris, ante nongentos & plures annos adcnratiflime

deferiptum, de quo ALLATI VS (f de hir. Ecc/ef. Graecorum pjg p6. )Vocari porro confuevit Euchologium Barherittum S. MARCI , quod ex

Florentina S. MARCI Bibliotheca fuerit olim in Btrberinam translatum .

Complura eiuldem Encho/ogii MSS. exempla in Coisltniana, Vaticaua, aliif.

que Bibliothecis delitefcunt . Praeterea in Archivo Monaflerii Crjptae

Ferratae ex fiat Codex Euchologium Patriarcbale nnncupaium. MagnusCardinalis BESSARION primus illius Monaflerii Abbas, ut ajunt , CWmendatarius illum ejufdem Coenobii Monachis teftamento legavit; ipie

autem dono habuerat a celebri Cardinale Juluno CAESAR IN 10 , cui

in Florentino Concilio a Sacerdote Georgio VARII Creteuje donatus fue-

rat. Pretiofttm BENEDICTVS XIV. iu epiftola , de qua mox dicam,

vocat hunc Codicem ab ARCVDIO laudatiflimum , neque injuria,

quamvis 'Johannet Baptifla CATVMoYRITVS in libro, quem anno M-DCXXXII. praenotavit: Pira utriufjue Eccle/i te Sicramentorum Concordia,

Crypto-Ferratcnfe Euchologium

,

ut erat in ARCVDIVM furore percitus ,

falfttm Euchologium appellet , in quo nihil de confirmatione , nihil de

Extremae unitionis Sacramento innuatur ( 1 )II. Editum cft a Graecis Euchologium Venetiis non femel , nempe ann.

MDXXVI. MDXLIV MDL. MDLIII. MDLX. apud CbriFi.pborum

ZANETTI ; MDLXVI. apud Andream IVLIANI, MDLXX MD-LXXI. MDC. MDCII MDCXVI. MDCXXII. MDCXXIX. MD-CXXXVIII. MDCXLII. Hujas poflremae editionis curam in fe fu-

fcepit THEOPHYLACTVS hteromouachns , qui illam fe recognovifle , a

mendi;, qnae in priores irrepferant , repurgafle, nonnullifque orationi-

bus auxiile gloriatur. Verum omnium diligentiam fuperavit luulr.it GO-Tom. I. F f AR.

( 1 ) Confer XUberdi SIMONIS bihlioli<‘oa cnlittm T. ill.fogiij .

)

Eochologinr»

MSI. etmCodi»MI

r^itlone» imecorrtO.oiKmKu-manam

Digitized by Google

KominacortecUe

133 LIBERI.AR Partfinni

,

Ordinis Praedicatorum, qui diuturnis habitis Romae, qnov ad id venerat a. MDCXL. collationibus cnm in^enibas dotdriua viris , &

Graecarum rerum longe peritiflimis Leone ALLATIO , Bi/iho FALAS-CA Ordinis bifihan: Procuratore Generali, Georgit CERBSIO, & Pan.falcone LIGARIDIO, eonquifitis praeterea und:qne codicibus tum edi-

tis, tum nianufcriptis, omnes hnjns Euchologii formulas , & J/araljiu re-

cenfuit, ac digeflit, variantes IcAiones collegit, non paucas orationes

,

& integra ofKcia ea MSS. Emiologitr addidit, verfionem latinant ador-

navit, notis eruditis , figuris aeneis. & onomaftiro illud ravit . Editionis, *•

quam tamen ex MS. Caefareo valde fuppleri pofTe notat LAMBEC1VS( L. V. pig. 87. ) , hic titulus : EvJtaxsvar > five Rituale Graecorum , com•

flrflent ritus , fcf Ordinet divinae Liturgi,te officiorum. Sacramentorum , benedi-

{bonum , funerum , orationum, ceter. cuilibet perfonae , Hami , vel tempori

congruos tuxta ufum Orientalis Ecclefiae , interpretatione latina , aeneis figu-

ris , C nbferv itionibus illuflratum , Pari/iis MDCXLVII. fol. ac 1/cnettit

MDCCXXX. fol. Prius tamen Venetiis , anno nempe MDCGXXVII.apnd Nicolaum SARO exculum fuerat Eucbologium in 4. a Goariano di.

verfutn. Ruffice vertit Rtrus MOGILAS Mctropolita Kiyovierrfis , edi-

ditque MDCXLV I.

aiIII Quum tamen in hoc Eucbologium multos irrepfifle errores non

panci conquererentur, prodiit tandem illud Rumae MDCCL1V. diligen-

ti cura emendatum . Hujus Romanae corregionis hifforium dabimus ver-

bis BENEDICTI XIV. in do&iflima ad Arcbirprfcopos , Epifiopos , aliof-

qite Ritus Graeci Enle/iafticos epiftola /cripta Kalendis Martiis a MDCC-LV I. „ PHILIPPVS IV. Ihfpamarum Rex Catholicus is fuit, qui fub

„ annum MDCXXXI. habito ad Apodoliram Sedem recurfu , ex-

„ pofuit , delatum libi effe a Graecis unitis ditionis /uae Terras inco-

,, lentibus, editum fuifle a Graecis fchiCmaticis Eucbologium pluribus er-

„ roribus vitiatum ( a ) , frmnlque rogavit , ut abfurdis,quae inde ma-

„ nare poflent, opportunis remediis occnrreretur . Summus amem Pon-

„ tifex VRBANVS VIII. ftatim egregio operi manum admovit, de-

„ putata ad Encbo/ogii correftionem peculiari Congregatione , cui Se ip-

,, fe primum nonnullos S. R. E. Cardinales, Romanaefne Curiae Prae-

,, latos, atqne Theologos magni nominis adfcripiit ; & alios per or-

„ bem tunc maximae Ecclefiafticae eruditionis laude praedantes viros

,

„ eidem Congregationi adferibendos , Romam adcivit. Inter hos vocatus

„ fuit Dionyjmt PETAVIVS Presbyter Societatis bju in G tiliis degens

.

„ qui tamen judidima adfcftae aetatis exenfatione ufus fuit , ne tantum

„ iter arriperet, & lobanues MORINVS Gallicani Oratorii Presbyter,

„ qui Si ad urbem adceflit , & pluribus fefliouibHS interfuit, in quibas

,, multa fcitu digna protulit , ad retn reAe indltuendam , dirigendam

,, que opportuna . Summum profeido dudinm , ac diligentiam in de-

» man-

(») Id potiflimum faflurr» e(l ar- ftolicam Sedem Oratori detulerat,

tibuv ‘ffobannii i-optijhe CATVMSY- vrluti Sacramentorum Romano- Ca-

RJTI ,qui Grano 1 ARCVDII adfe- tholicae Ecdefiae corruptores . Vide

clas Comiti de CASTRO PHILIP- S1MONIVM ( /. t. pag. a>4. feqq. )FI .IV., Hifpaniarnm Rceis ad Apo-

Digitized by Googl

C A P V T V. 139i, mandatum (ibi opns contulerunt ii, qui Congregationem ab VrtBA*„ NO Pontifice deputatam confinuebant ; eorumque curas , atque labo-

res innuit Leo ALLATIVS, quum de Graeco Eucbo/ogio fermonem

„ habens ita fcripfit: De libro plura pojfem referre , (3 examinare : verum-

„ tamen quum fub ceufura judicio acerrimorum virorum jiet , fententiam

,, de eu veram , (3judicium infallibile expello. Et quidem duae fupra otflo-

,, ginta ftfliones inter eos habitae fuerant , ut olim teftatus eft Cardi*

,, natis Francifcus BARBKRINVS fenior in Congregatione de Ptcpa.

,, ganJa Fide , quae die 33. Januarii anni MDCXLV. coaAa fuit coram

,, 1NNOC. Papa X. paullo poft obitum illius decefloris VRBANI ejuf-

„ dem Cardinalis Patrui . Noti ideo tamen abfoluta fuit Ettcbologii emeo.

„ datio , nec nova editio confici potuit . Subfequentium Pontificum tem-

„ pore propofitnni opus numquam omnino fuit defertum , fed parum ,

„ lenteque promotam; dum novis , ut adfolet , negotiis fupervenienti-

„ bus , incoeptorum antea exitus ,& finis retardatur. Quum autem Deo» optimo Maximo vifum fuerit Nos, licet immerentes, ad fummumu Pontificatum evehere, inter primas, qoas libenter adfumptimus, cu.

„ ras , baec fuit de corre&ione librorum Orientalis Eecleliae , praefertim

„ vero Ettcbologii Graecorum

.

Quare nt optatam nobis metam aliquando

„ contingere liceret, haec, quae fequuntnr , per Nos tempeftive edita,

„ & exequutioni diligenter tradita fuerunt . Primum itaque collega , &„ in ordinem digefia funt Adla Congregationum

, quae fub VRBANO,, VIII- & fuccelToribus Pontificibus habitae fuerant, ut comperta fie-

„ ret captarum refolutionum lententia,quantumvis illae Pontificia coa-

i, fumatione roboratae non fuifTenti neque enim umquatn ad liimmos

„ Ponrifices fafla adparebar earum relatio , fed in opportuniora tempo-

>, ra,

juflis fortafTe de canflis , dilata . Deinde quum jam omnes e vi-

» vis excefTtflcnr , quicumque olim adlcripti fuerant praedidfae Congre-

,, gationi ad Ettcbologii correctionem iuliiturae , Nos alios S. R. E. Car-

„ dinales, & Conlnltores ad graviflimum opus urgendum deputavimus

„ e Cardinalibus nimirum bo. me. Antonium Xavenum GENTILI, Fbt-

„ lippum MONTI, loxcbimmn BESOZZI , & Alojfium LVCIN I , refpe-

n dtive nuncupatos,qui omnes jam ex hac vita migrarunt ; Congrega-

» tionis autem Praefedfnm conftituimus dileCtum filiam Noftrum for

.

„ runatum Presbyternm Card. .TAMBVRINI nnncupatom,qui fofpes

» vivit» Confultores vero defignavimos dileftos Filios Fr. Augufhnum OR-n SI Ord. Praedic. Palatii Noftri Apoffolici Magiftrum , Leouaidum

V- „ TSCHIDERER Societ, lefu , Tbomam SERGIVM e Ptts Operariis Sa-

,, cerdotem , 8t Dominicum TEOLI Presbyterum Romanum, quorum alt-

„ qui fuperftites funt, alii fupremum diem obierunt i denique ejuldan

,, Congregationis Secretarium elegimus dileflum Filinm Magifirnm Ni-

„ cohum ANTONELLVM Praelatum Noftrum domefticnm . His omni*n bus praeferiptum fuit , nt certis recurrentibus diebus inter fe conve-

,, nientes, de rebus eorum cognitioni delegatis traflarcnt ; id quod per

» integrum decennium exadliflime praeditum fuit.Quum autem olim

,, controverfia fuifiet de methodo in examine rernm lervanda i ccnfeu-

» tibus nonnullis, ut ante omnia de Sacramentorum formis inquirerent ,

>, altis vero fuadentibns , nt fecernerentur ea ,quae funt Epifcopornm

F f a » pro-

140 LIBER I

.

„ propria: Nos hujufmodi controverliam de medio fuftalimns,

juben-

„ do , ut Eucbologii revifio , & corregio , a prima illius pagina ad fub-

„ fequentes gradatim produceretur , eodem ordine , quo Eucbologium ipfum

„ conflatum, impreflumque confpicitnr . Denique praefato Congrega-

„ tionis Secretario id oneris impofuimus , ut 3nte lingulas felTioncs , fo-

„ lium eflormaret , non modo cuilibet ex Cardinalibus , Sc Confultori-

„ bus , qui conventuri erant, fed Nobis etiam, qui omnibus de rebus in

„ Congregatione diicutiendis certiores fieri volebamus, opportune tra-

„ dendum: quo in foliis, indicatis proponendarum rerum capitibus, adnota-

,, retnr primo quidquid luper illis expenfum , atque conclufum fuerat in

„ Congregationibus habitis fub Praedecefloribus Pontificibus, quatenus

„ in antuadis Congregitionibos de ipfis agi contigilTet: deinde ea ,quae

„ circa hujufmodfquaefliones in Theologorum libris confcripta, & in

„ Ecclefiafticis monumentis relata haberentur Quae autem a No-

„ bis demandata fuifle fuperius innuimus, ea undequaque impleta fue-

„ runt: nec latis dici poteft,quam adftdna diligentia , & labore omnes

,, Congregationem conftituentes operi conficiendo incubuerint . Praedi-

„ <ftus°vero Secretarius, non folum ante fingolas inter cos habendas

„ felTiones , injuntfa ftbi folia dcxfte , & fapienter elucubravit , Nobifqu*

„ exhibuit j verum eristn poft habitas fefliones hu]ufmodi Congregato-

„ rum fententias , atque rcfolutioues referre Nobis non omiftt ; Nos

„ autem omnibus periodis , & matare penfatis , eafdem,prout in Do-

„ mino expedire vifum eft , adprobavimus, & confirmavimus. Et hac

„ quidem lcrvata methodo, abfoluta eft Eucbokgii 'correflio , 8i nova,

„ nt diximus, ejofdem editio a. MDCCLIV. typis Congregationis de

„ Propaganda fide imprelfa eft . „IV. Initio dixi , Rituales Graecorum Libros uno FERE Enckologio

contineri

.

Nam ex majori Enchologio defumptum eft in ufum Sacerdo.

tnm aorrxyptx Tttur ctrctyxatttr axakxiitti puti tn «,»**»»« rv mu n\-

ktyttin’ cx t» *<j\ ukoyix necefartorum quorumdam officiorum ad Sacerdotem per-

tinentium , (3 ex Eucholtgio defumptorum ctUellio . In hac colleAione con-

tinentur officium vefpertinum , & r» opipoo , live Laudum , AWawm) -

, ftve Eptfloloe

,

& Evangelia in varias commemorationes Sanfto-

rnm > ordo r» poxpx aytaofcu pro parva benedi^lione , ordo communis

invocationis in Spoufalibus, axok»S<* t

*

ct^artr/caros

,

feu in coronatione

Iponfarnm , in bigamam,preces in puerperam primo partus die

, pre-

ces pro obfignando puero odtavo dic poft partum > preces in puerperam

quadragefimo die, ordo facri Baptifmatis, & alia quaedam quotidiani

nfus . Edittun eft hoc fyutagma eleganter rubricatum , curante Emanuele

GLYZONIO , Veuetiit apud Francilc. IVL1ANVM anno MDXCV. 4.

item Venetiit MDCXXXVI. 4.

V. * CAVEVSin dillertatione de libris affictis Eccle/iajltcts Grae-

corum 'ex variis Eucbokgii ordinibus nefeio quot officiorum titulos erudi,

te quidem , fed praeter argumenti , in quo verfabatur , inftitutum ef-

formavit, quum tamen numquam fuerint feorfum vulgati . Unum ta-

men iude decerpam propter ingens Caefarei Codicis diferimen . De

XXHMATOAOnn loquor, quod continet m, ow «x»a«3/iu Gve to-

tum ordinem fumeudi habitus Monadici . Edidit varia, quae huc fpeflant

offi*

Digitized by Google

C A -P V T V. 141effieia» in Euchologio (uoCL GOARIVS . Habetur j. A *ex»5«« ut apx&ptupat^e/>tu>rm officium iu novitium habitum monadicum fujcipientem ( p. 468. )ubi notae, & variantia exemplaria exhibentur a. AxokxSm r« ut*,, o^»hxt»s

itTOd r» fjtt»iiou , officium parvi habitui, ideti maniliae (p, 473.). Et quodmulieribus firnili vefte coufecrandis peculiare eft, Q ibid. p. 451?. ) 3. A-xcKiStct r« fttytti.it , xxi xyyt*.uoo 3%*uxtos , officium magni ,Cj Angelici habi-

tui Q p. 459. ) cui variantes leAiones, notaeque eruditae fubijciunrur.

Exftat MS. hoc ex ,,UXT ° Kav y' Biblioth. Viudob. ( Cod. Theol. juxta LAM-EEC. 337. juxta NESSEL 386.) Verum inter editionem illam impref-fam , & codicem MS. Gtefareum

,

magnam efle differentiam notat CI.

LAMBECIVS

.

ARTICVLVS II-

Rituale: libri Orientalium .

I. ff^\ Rientalium Rituales libros quum breviter adnotarc adgredior, oc-

V/ currit ftatint Rituale Coptiturtim Latine redditum ab Atbanafio

KIRKERIO, quod Symmidis fuis Loo ALLATI VS adtexuit . Hujus Ri-

tuali: praeter Vaticinos Codices exemplum MS.,quod Jffiepb Aloyfius AS-

SEMANVS magni fecit , fervat Romtna Aetliopum Ecclefia S.STEPH A-NO facra. Praeterea Romae MDXLVIII. in 4. prodiit modus baptifin-

di t Preces, £•? Beiudidionet , quibus utitur Ecclefia AETHIOPVM ex lin-

gua Chaldaea , five Aethiopica in latinem converfae a Petro Abbate Aethiope .

Kecufus fuit hic libellus Lovanii ( 1 ) apud Martinum VERHASSELTMDL. 4. hoc ampliore titulo: Modus baptifundi ,

preces , £«? beitedidio-

nes,quibus Ecclefia Aethiopica utitur, quum Sacerdotes benedicunt Puerpe-

rae una cum infante Ecclefiam ingredicuti poli qnadragefimum pueiperii diem .

Item orationes ,quibus Udem utuntur in Sacramento Bsptifmi , & Confirma-

tionis . Item Miffa, qua communiter utunturf

quae etiam Canon univerfalis

appellatur , nunc primum ex lingua Chaldaea , five Aethiopica in latinant

converfa. Hinc in Bibliothecas Patrum illatus fuit. Verum ASSEMANVS,quem laudavi , primus fuit , qui ex Vaticanis Codicibus , & MS. Aethio-

pico S. STBPHANI Coplice 8i latiue evulgarit ordiueui ad faciendum Ca-

techumenum ( Codic. Liturg. Lib. I. pjg.141. ) Ordinem Biptifmi(_

Lib.II. pag.

1 50. ) Ordinem Confirmationis ( Lib. III. pag. 8a. ) . Mirnm tamen eft , Cl.

Virum indicatum modum baptifandi praetertnififTe , quum tamen non plaue

idem Aetbiopum ritus fit,qui Coptilatum . Poftea Rituale Romae, vulgatum

. habuimus MDCCLXIII. . . ....,

II. COPTITIS ARABES fubjungimus . Euchologium Arabicum ni-

hil fere a Graeco diftare monet Card. BONA, qui in Anaiedit Li/urgi-

co-faeris (pag- 361.feqq. ) plura in illud eruditiflime animadvertit. AR-MENORvM vero ( nam & de his dicendum ) Ritualis liber MafloxDodoris nomine infignitus non fcrnel typis Armenis lucem vidit , ut Coa-

flan•

( 1 ) ln Bibliogr. famem D. Le aptatus eft , ut & Lotonii , & Br«-

BVRE p. 1(1. Volum. Tbeol. non Le- xeliamm nomine ejus editio praeno»

vanii

,

ftd Bruxcllos nomen occurrit: tarctur.

foruiie eidem libro diverfui titulas,

Rltule Copti»*-

nsm • 6c Aethio-

pam

Arabar»

Armcntnm»

Digitized by Google

GhiUieocum

Sywroa

142,LIBER I.*'

ftantmapofi die 3}. Julii , anno Armenorum 1163. Chrifti i 7 j4 . Armeno-Utinc primum ASSEMAN VS publica luce donavit ritum faciendi Cate,tbumafnum Ecclefiae Amoenorum ( Cod. Liturg. Lii. I p. »68 ) OfficiumfandJi Baptifmi ( Ul>. II. pag. .£14. ) . & ordinem ConfirmationisV I tb IU.tj: '*••)• Habent praeterea Armeni Catholici alium Ritualem LibrumAIS. fcd cx Ritualibus Ro'n<tno > Si Armem conflaturo

III. Libri CHALDAEORVM Rituales in Vaticanis Codicibus de-Inefcunr.Qm recentiores funt, a IOSEPHO I. Patriarcha exarati fune,exftanrque Cod. Syr. Amid. X. & XII. Ex his Cbildaice

, & Tatiae in Coid-.ce Limrgico 5hfephi Aluyfti ASSEMANI primum prodiit ( Lii. I.p 174 SRitus faciendi Catechumenum Ecclefiae Chaldaeorum , & Alatebararnm'C n- att. ) 0rdo Sanfli Baptifmi , St ( Lii. III par. 106 SOrdo Confirmationis . Jofephus quidem SIMONIVS ASSEMANVS Jo~fphi Aloy/ii patruus eruditiflimus hunc ritum ( T. III. Biihoti. Oriens. P. //.)vulgaverat j orationibus tamen , aliifque pro fuo infiiruto nou tainrela-tis, quam indicatis. Monet autem idem jofephut Aloy/iut in prufatiouead librum primum , Ordines iftos expofitos fuiRe ab EBEDIESv Epifco-po Soienji faeculi XIII. vergentis Scriptore , a Georgto ARBELAE, &MOSVLI Metropolita, qni faeculo XIV. ineunte, Patriarcha N flori»,nis praefuit; ex quorum, inquit, dilucidatiomiut

,quae nou funt npreffae.

Rubricae /lippiendae fhnt . 'Jojephus ADIABt.N VS Neflor i,inorum Patriat-cha faeculo VII. ritus Neftoriauarnm recenfuerat, atque ordinaverat.

IV. Jam de Syrit dicendum, quo nomine idem Jofpbts Aloy/iut

ASSEMANVS comprehendit Syros omnes Miramus, feu orthodoxos,& Jocabitis, cererolque heterodoxos, anriquofque M'kbua:

,

qui omnestinum ritum leflaotur ab Ecclefia Hierofolymitana profeflum . Ac Syro-rnm plures Rituales libri liticinis Codicibus continentur . In his Ordo '

Baptifmi , qui a CbrifJo Domino traditus Apolotis dicitur . „ Videtur.inquit ASSEMANVS ( Praef. in Lib. I. Cod. Liturg. ) fuifTe EcclefiaeHiernfulymtiwoe, qui quum in fola Gr.teca lingua fuperftiiifllt

, VII. Ec-clefiae faeculo a Jocabo EDESSENO celeberrimo Monopby/ita Doflore ,

( quem ceo Samftum Jacobitae venerantur , imino St nonnulli Maronitaeignorantes Orthodoxum illam opinantor ) in Syriacum Sermonem con-verlus fuit , in quo , ni conjedlora me fallit , primitus confcriptus fue-rat , vel traditas. A Hierofolymitana namque Liturgia Orientales omnes &Occidentales originem traxere . Gregoriut BAREBRAEVS iufignis iotcrfu01 Gregales faeculo XIII. Dodor , & Mipbrianut, enmdem Ordinem«dprobavir , 8t forte iple fuit , qui vel rnbricas defcripfit , vel eas inArabicum Sermonem tranftulir

,quae exftant ibidem . Maronisarum Coi.

legium Ritoale eorumdem Mironitamm MS. poflidet ; aliud Syrorum It-

cobitarnm Sacerdotale, feu Ritoale in Bibliotheca Collegii de PropagandaFide adfervarur. Celeberrimus apud Syros liber eft, qui a. MDLXXII.Antuerpiae in Plantiniano typographio excufus fuit, nempe SEVERI Ale-

xandrini ( immo vero Antiocheni, nullus enim inter Alexandrinos Patriar-

chas SEVERVS fedit ) quondam Patriarchae de ritibus Baptifmi > & facrae

Syna.

C O v 'de JoJepbi Simotii ASSEMANI Uulhtbecaw Orientalem (T. IllPar-1. C«p. 74 . )

Digilized by Google

C A P V T V. 143Synaxir apud SYROS Cbrifltanot receptit , liber Guidone FABRICIO Bo-

deriano Exfcriptore , <J interprete. Multis tamen haec editio tum in Sy-

riacis charafteribus , tum in ipfa Latum interpretatione mendis fcatet ,

nt non ASSEMANVS modo, fed etiam RicbirJus SIMON aduotavit,

propofitilque exemplis oftendir ( TlU. ep-.fiolar.fcUflar. ep. IV.p.yj.fetjq.').

Gratias proiude maximas ASSEM ANO debemus, qui eumdein SEVERIlicet Monopbyfitae librum ex Codicibus faticanis nova verlione a le do*

natum ( Coi. liturg. Lib. It. pag. 261. & L‘b. 'II. pag. 175. ) recudit.

Duplex autem Severianus Ordo eft Baptifmi,prolixior alter , alter bre*

vior, qui in ufu e fi apud Syrot . Sunt etiam alii Ritualium apud Syros

Auflores . Ac primum PHI LOXEN VS ineunte Caeculo V

I

. Maburgenfit

Epilcopus haereticus Monopbyfita , de quo Iojepb Simomus ASSEMAN VS( Biblioil. Orieut. T. II. cap. a. ) . Ejus ordinem B rptifmi breviflimum pro iis s

fiii morti proximi Junt , ex Codice Vaticano Ecbelleu/t IV. Iofepb Aloy/tus

ASSEMAN VS£ Cid.Liturg. L‘bII. p.$07. ) vulgavit . Sequitur lacobus SA-RVG ENSIS facculo V. Syrorum doclor , cujus Samfliratem adverfus RE-NAVDOT 1VM appellatus Iofepb Stmoniut (_T. I. Bib/ictb. Orient. cap.27. )vindicandam fufeepit. Hic etiam Ordinem Bspufni edidit

,quem Stepha-

niis A LDOENSIS Antiocleuus Marouitarnm Patriarcha anuo hujus Caeculi

quarto defamius nova receuCione diCpofuit , atque emendavit, hcoius al-

ter, nempe EDESSENVS diAus Commentator labente iaeculo VII. flo-

rere coepit. Et hic Ordinem Sanfli Bipti/mi Ccripfit , qui cxftat in libri*

Ritualibus Syrorum cum Maronitarum

,

tum lacoiitnrum £ j ): Ced nihil

fere a Iicobi SARVGENSIS Ordine diCcrepat . Dionyfiut quoque BAR-SALIBAEVS Mouipbyfitarum Caeculo XII. Epifcopus nonnulla concin-

navit ad Ritus pertinentia , quae in Syrorum Ritualibus recepta funt

.

HujuCmodi eft Expofitio rerum myfhcarmn,quae in Cbi’otouia,feu /acris Or-

dinationibus continentur , quae Syriact exfiat in Rituali Iacobitarum CoJ.

Ei bell V. fol. 195. i item expofitio rerum mytlicantm , quae in faero Cbrifmatecontinentur , Arabice , litteris tamen Syriacis deCcripta in Codice Beroen/! I.

Ad Rituales Jll ironttarum libros duo praeterea libri pertinent . Alteri

titulus eft: Ordo Benediftionit , ac Procefihnis Palmarum juxta ritum Ecc/e-

fite Nationis MARONITARVM a Syriaco textu latinitati donitus ab

Elia Simonio HESRONITA Collegii Maronitarum Alumno. Romae MLXJ-XCV. ex typographia Dominico Antonii HERCVLIS 4. Alter vero prae-

notatur: Pmcc[Jio Swflijfimae Crucis juxta ritum MARON 1TARVM , Ro-

mae MDCXL. in fl.

( ! ) Idem fortafle ordo ia Ei- plt/mo apud • HOTTINGBRVM ( Bi-

bliotheca publica ToUofetfi latet fi»b. ilioti. Orient. Cep. J. fog. >;*. )*itulo : «pvjjacobi EDEaSENWt Jiu-

*

Digitized by Google

castellaniSiccr<loi*l«

3AMARINI S«*«erJoule

144 LIBERI,-ARTICVLVS III.

RITVALE ROMANVM.1

i

I. T) Ricins inter editos Romanae Eccfefiae libros Rituales occurrit ,

X qu* Romae MDXXXVII prodiit 4. & feqnente anno recufusVenetiis fuit in 4. apud heredes Petri RABAN IS infcriprus Sacerdotale*

feli liber SACERDOTALIS colleHus * LEONIS X. auHontase approba-

tus ; itemqne Venetiis MDLV.apud Petram ROSELLVM 4. MDLXVII.ex officina ft/r» LIECHTENSTEIN & MDXCVI. apud lob. Bapsiflam

& lob. Ber 11ardum SESSAM 4. praenotatos Sacerdotale ad confuetudtnem Sa-

trofaullae Romanae Ecc/e/iae , aliarunujitt Ecclefiarum . Audior operis liber-

tus CASTELLANVS ordinis Praedicatorum , de quo ECHARD VS T. 11.

Scriptor, ejus ordiu.p. 48. Multo illud labore CASTELLAN" VS elucubra*

vit , dicavitque LEONI X. P. M. Eo vero demortuo antequam typis

traderetur, examinatum fuit jnflu PII IV. atque emendatum. Non ta-

men fuifle a PIO IV. adprobatnm , fed privati audtoris opus c(Te, con-

tra quam nonnullis vifum eft, cum BENEDICTO XIV. in luculenta

cpifiola ad Cardinalem GVADAGNI fuum in Urbe Vicarium a. MD-CCLV. perfcripta confidenter adferimus . Qua in re praetermittenda noneft, inquit doAilTimus Pontifex , „ confideratio illa, fi nimirum opus Pa-

„ tris CASTELLANI adprobatnm fttiflet a PIO IV. Pontifice , San-

,, flum Carolum BORROMAEVM Pontificis nepotem , totoque ejus Pon-

„ tificatu in Ecclefiafticis negotiis maxime verfatum , haud fuifle per-

„ miflurum , ut in fua dioecefana Synodo , fuaque itidem in Synodo,, Provinciali poftea coaftis , ftatueretur, quod nofcitur reipfa fiatutum ,

„ qnodqne omnimode advcrfatur iis, quae in pfaefato opere Patris CA-„ STELLANI tradita leguntur. ,, Addit idem BENEDICTVS XIV.de Synodo Dioecef. Lib. VII. cap. 15. tt.6. ,, hujufinodi opus legis audtori-

„ tatem , &vim obtinere, admiflo etiam quod PII IV. audloritate cor-

,, redfum fuerit, admodnm ad probandum difficile judicatnr . GRATIA-„ NI enim decretum, quantumvis pluries Romanorum Pontificum cura

,, emendatum fuifle non ignoretur , vim 'ac pondus legis non habet ;

„ quinimmo inter omnes receptum eft, quidquid in ipfo continetur,

u tantum audloritatis habere,quantum ex fe habuiflet , Ii numquam in

,, GRATIANI colledlione infertum foret: ut videre eft in noltro ope-

,, re de Canonilatione Sanflorum Lib. lV.ptrt. ll.Cxp. 1 J.num. 10. Et haec

„ quidem refpondendi ratio prudentibus viris facile arridebit ; quum &„ firmo rationis fundamento innitatur , & magnam praefeferat mode-

,, ftiam , dum adierunt operis reviftonem de mandato PII IV. fadlam

„ nullo modo adtingit ; cujus tamen Pontificii mandati probatio valde

,, difficilis eflet . „II. Ex CASTELLANO potiflimum profecit Francifcus SAMART-

NVS Beneficiatus Latcranenfis in fimili opere, quod vulgavit praeno-

tatum: SACER DOTALE, five Sacerdotum Tbefaurus ad confuetudinemS R.E.

aliarumque Eccle/iarum colkllus juxta Trideutini Concilii SunRioncs &c. Ve-

neliit

Digitized by GoogU

t

C A P V T V. H5nttiis apud IVNTAS MDLXXIX. Idem opus paullo poli emendavit,

•uxitqne Angelus ROCCHA ; ficque corredhttn exiit ex officina Fran-

eifci ZILETTI MDLXXXIII. MDLXXXV 1I.& MDXCVU.4.III. Eft St alind celebre Rituale , qnod , inquit BKNEDICTVS XI V.

in landata ad Cardinalem GVADAGNIVM epiftolaf. 18. „ auflorctn

„ habuit Cardinalem SANCTORIVM. S. SEVBKINAB nuncupatam

„ tefte CIACCONIO ( in ejus vita. T. III. pag. 1044. }. De hoc ante

m

„ Rituali Cardinalis SANCTORII. perhonorifica fit mentio in Brevi

„ fummi Pontificia PAVLLI V. incipiente Apoffolicae fidis quarto Idus

„ Julii MDCXIV.» imprefloque ad frontem Ritualissimam ab eodem

„ PAVLLO Pontifice evulgati j in eo quippe refertur , Cardinales ad

„ novi Ritualis editionem defignatos vetera expendifie Ritualia, praefer-

„ tim vero illud ,fuod vir finguUxri pietate , zela, (i doftnna , boate memoriae

Julius Antonius S. R, E- Cardinalis Sanftae SEVERINAE nuncupatus , lon-

go fludio, mnltafue ikduflria & labore plenijjimum compofter.it. FONTANT-NIVS de hoc Rituali loquens in Catalogo Biblioti. Card. IMPBRI ALISfcaec adnotavit : opus rariffimumfine principi»& fine . Et jure quidem ( per-

„ git BENBD 1CTVS XIV. ) egregii quippe hujufce operis imprefla

„ folia delitefcebaut in angulo Vaticanae Bibliothecae, quorum notitia

„ ad viros Sacrorum ritunm ftudiofos delata , impetrarunt hi, ut fimul

„ colligerentur, quo eorum exemplum fibi fnmere liceret. Tunc vefb

„ faflum , ut multi cjafdem fibi exemplum comparaverint, quod iu luis

„ Bibliothecis condiderunt , quum ante id temporis pauca eflent , atque

„ rariora exempla: neque enim alia eoufqne comperta arant exempla

,

„ quam quae exftabant , St nunc etiam exftant , unutn in Bibliotheca

„ S.Crucis in Hierttjalem , duo autem in Eibliotheca Collegii Romani

,

quo-

„ rum alter fuit Venerabilis Cardinalis BELLARMINI , alter Prae-

* fulis COCCINI Rotae Auditoris f 1). Vti praenotatum eft , adierit

„ Praefui FONTANI NI, Rituales Cardinalis SANCTORII principio

„ deftitni, &finei idqae omnino verum, quemadmodum videre eft in

„ exemplis mox fupra indicatis. Tefiatur illud fub PAVLLO V. im«

„ preftum i at non meminit, quod illum latnerit fortaffe, luppreffurn

,, fiiifle jufTu ejufdem Pontificis , dum adhuc fub praelo eftet , quemad-

„ modum ab eodem Praefule COCCINO fua mauu adooiatnm legitor

,, in praefato Rituali

,

in Collegio Romano , uti praediAum eft , adfer-

„ vato . Hoc opus , dum adhuc fub praelo effit , Jupprefinm fuit Romae lempo.

„ re PAVLLI V. ideoque caret principio , medio , (3 fine

.

Et licet in e|uf-

„ dem Ritualis exemplis novifltme evulgatis , ac diilributis iuitium rc-

„ periatur ac finis, facile tamen deprehenditor, St initium Si finem

n ipfis fuilTe , quamvis fortafife parum confiderate , fnperadditnm , ne

>, per manas abiret mutilum exemplum , nec caput habens nec pedes

„ Id vero comprobatur ex titulo, five inferiptione praefatis recentibus

,, exemplaribus praepofua i confiat quippe his verbis : Rituale Sacramen-

ti torum Romanum, GREGOR II XIll. Pontificii Miutmi joffu editum Ro-

n mae MDLXXXIV. in quo farfli veritas primum defideratur, quumTom. I. G g de

( • ) io VoHicctlano quoque Bi- tero lnoerfettius , unum enim paginabliotheca duo exempla exftabant

, at- S04. aliud pag. jco. concluditur,que etumuu® exftant

, alterum al-

Xittrrle Cecd.SANCTORU

1PAVU.OV.fuppcefiuui

Digitized by Google

146 LIBER L„ de imprimendo Rirnali Cardinalis SANGTORII cogitatam fuerit tan*

„ tummodo fob Pontificatu PAVLL1 V. , uti mox fnpra dictum eft ,

„ nec cufnm illud fnerit fuperftice Auctore,qui e visis excedit fob an»

,, ncim MDCI. CLEMENTE VIII. Pontifice, fed ab ejufdem heredi-

,, bus fub Pontificatu PAVLLI V. quemadmodum mox infra conflabit.

„ Io praedictis exemplaribus & finis quoque confpicitnr;pagina quip-

„ pe 712. haec leguntur verba: Ritualis Romani finis . Qui autem id

„ fibi fumpfit, ni extrema fuppleret, mediam partem fatis non iufpe-

,, xit , ubi non minus in ipfis, quam in ceteris quibufcumqnc exemplis

„ defiderantur paginae quae a pag. 352. ad pag. ayj.fuhfeqnuntor

.

Ve-„ rum qoantictimque fit haec animadverfio, fermonem omnem colli-

„ gentes ad finem, facili negotio detegitur recens fuperadditio nonnul-

„ lorum foliorum, quae non iolum ex carta & atramento evincitur,

„ fed ex ipfo paginarum numero;

poflrema quippe exemplaria ad pa-

„ ginam pertingunt 713. quum ceteroquin duo vetera exempla, alte*

„ rum nempe Cardinalis BELLARMINI , & alterum in Bibliotheca

„ S. Crocis in llierufalem adfervatum, paginam 604. non praetergredian*

» tur, atque etiam alterum Praefulis COCCINI pag. 70S. complea*

„ tnr. Ritus itaqne benedictionis cum Sandtiflimo Sacramento nonuifi

„ in polirem is exemplaribus reperirur > quum legatur ipfe ad pag. 709.

„ & ceteroquin vetera inter exemplaria nullum paginam 708. prae-

,, tergrediatur . Ad abfolutiflimam notitiam eorum omnium , qoae

„ Ruua/s refpicinnt Cardinalis SANCTOR II , nil fupereft aliud, quam,, inquirere caudam, cur fuerit PAVLLO V. Pontifice, fudame prae-

„ lo , fupprefllim . Huic autem invefligationi videntor pofle comulate

„ fatisfacere ea ipfa, quae charactere Venerabilis Cardinalis BELLAR*„ MINI adnorata reperiuntur in exemplo Ritualis Cardinalis SANCTO-n RII, quo BELLARMINVS utebatur, quodque , uti faepius monui-

„ mus j exflat in Bibliotheca Collegii Romani. Hic liber covfe/lui eft a Car-

n dinali Sanflae SBVERINAE longo tempore , & magno labore, fiqui-

„ dem fub nomine praedifli Cardinalis fnijfit impreffus , dempto illo verbo

„ Romani ( quod verbum etfi non exflaree in libri fronte , tunc non„ imprefTa , aderat illa tamen in prima operis pagina Ritualis Romani„ Liber primus ) potuifiet libere communicari cum omnibus

:fed non placuit

„ iis 1 ad quos perlinebat , ut eum nomine Romani publicaretur , & non pia.

„ euit heredi Ctrdiualil , ut fine nomine Romani exiret. Ea caufa eil , tur

„ hic liber lucem non adfpiciat ,& impcrfeflut , ac mutilus exHet in privatis

„ Bibliothecis.,, Hactenus praeftantiflimus Pontifex . Vnnm his addeu-

dum, neinpe praeter Romanam hujus Ritualis fadlam a.MDLXXXI V.divulgationem, Romanam alleram a MERATIO indicari a MDCXX*XIV. ia fbl. nift forte eadem editio fit uno titulo, ut fieri aTypogra-phis folct, itnmutato(a) aut etiam C. pro L. mendofe illuc irrcpnt

.

C») De SANCTORII Rituali ni-

hil innotuit Cbrijt. Godofitdo HOFF-MANNO in dijf. de libr. cierem, (y XIt.

pici, (f Cur. Xom. nifi PAVLLI V. &SANCTORII Rituale unum euntdem-que fuifle librum , magno fane errato

,

indicare fortalfis voluit, dum fcripfit

1». ) Hi 1 denique acctgit Rituale

Romanum jujjh PAVLLI V. a nonnul-

lis Cordinolibut, in primi1 Julio Antonio

S. X. £. Cardinali SmBoi SEVER IN AEnuncupato , anno MDCXiy. produtium .

Digitized by Google

GAP V 'T: V. r47IV. Sed tandem a. MDCXIV. PAVLLI V. jufln 8t auctoritate

emendatam exiit Romae ex lypographio Camerae Apoftolicae 4. Ritua-

le 'Romanum. Aliquas,qoae primam hanc Romanam leq auiac funt , edi.

tiones indicabo. Prodiit igitur PAVLLI V. Rituale iterum Romae ex ea.

dem typographia Camerae Apoftolicae MDCX V. in 8. Antuerpiae MDC-XVII. ex Officina P/aiitiniana 4. Coloniae MDCXX. 8. Antuerpiae M DC-XXV. 4. Veneriis MDCL 1 I apud GVBRILLOS 4. Antuerpiae eodemanno MDCLII. 8. Romae MDCLVIII. ia. Veneriis MDCLXVII. apnd

GVERILLOS 4. Antuerpiae MDCLXIX. &MDCLXXXVIII Venetus

MDCCXXV. 8. Urbini MDCCXXVI. Novis randem entis BENEDI-CTI XIV. emendatius» & auflius Romae MDCCLII. excudente Gene,

tofo SALOMONI in 8. 8t Veneriis apud Remondintnm MDCCLXII. Ex>ftat etiam hujus Ritualis interpretatio Ga/iita, qnae praenotator : Ri-

tue/ Rumain du Papae PAVL V. Lugduni MDCXL. 8. ihri/iis MDCLX-VII. 4. Idem Illyrica lingua ( andore P. Bartbolomaeo CASSIO )Romae ex typographia S. Congr.de Propag. Fide editum fuit MDXL. 4.

In Epyroticum quoque idioma a Petro EVDO translatum fuit , ac RomaeMUCXXI. in 8. vulgatum . Illnd etiam commentariis explanatum in

lucem emiierunt duo dexfti viri , Venetiis Hieronymus BARVFFALD 1 VS,Romae ^jojepbus CATALANVS. Primum opus ia fol. pofl Venetas duas

aliafque Germanicas tertio Vtnettit excufum fuit a REMONDINIO MD*CCLX 1 II , Ritualis textu ad BENEDICTI XIV. emendationes refor.

mato : praenotatur autem : ad Rituale Romanum Commentaria Sk.Jo!. Al-

terum vero io duos tomos in fol. diltriblitum hoc titulo in fcribitur : Ri-

tuale Romanum BENEDICTI Papae XIV. jufo edisnm, & auclum , p-r-

petuts Commentariis exornatum ex typographia Jofepbi , & Pbilippt de RV-BBIS MDCCLVII. Nec defunt Italici hujus Ritualis Commentati!.»Lucae a. MDCCXLII. imprefli habemus a Dominico MARESCANDO-LO duo volumina in ia. inferipta : Rituale Romano dtjlnbiutc m due to-

mi , Wuftrdto con commentarj ad ufo de' Parrocbi , e Confeff.ri .

V. Prodiit quoque cjnfdem Ritualis epitome hoc titulo : Rituale Ro.manum contradam m u/um Sacerdotum , ad remota loca excurrentium

,

An-toerpiae MDCLIII- & alia , cujus tiru(ns eft: ordo bapttiindi , almyuefa.cramenta admimflrandi fc? offma fuaedam ecck/Uftiaa rite peragendi , ex rif

tuali Romano, jujfn PAVLLI V. edito, extradm , pro Anglia» Hiber-

nia» (3 Scotia. , .

.i \ .: f A R T l C V L V S I V.

. s G •I . «i.-.t

, j {

v

Rituales variarum F.etle/idram libri,tarutnjue \

dfaerfa rumina.. <-. . 1 «. •• •.

. . . ; :-i. •• .... ' ; t. t-s : :* a- ,

l

L T) RO Ecclefiarum diverfitate varii in ofu fuere Ritna/et libri , ne-

jl que eodem Snfcripti titulo, etfi poft PAVLLI V. Rituale pl«-

raeijue Occidentales Eccleiiae fuos ad illud ritus adeommodarunt . Aliquot

hoc capite percenfeto ; ab illis' alitem exordiar, quiiquemadmodum Ro-

th<tn«nj',RITVALIS nomine praeqotantur . Hujuunodt ^orro fun^ Itali•

carum Ecclefiarum . ' ^ . .(? AJu.. 'GGt 'io JL ^s

Rltvile Rckvj-riuaJ AVU.l V.

Ei»* Epitomo

Ritu, III tittn.rum UUcJiuim

Digitized-by Google

148 LIBER I.R 1TVALE BONONIENSE faec. XV. in membranis conlcriptum

Bononiae fervatum in di t '{lima Canonicorum Regularium S. Sahatans Biblio-

theca , de quo CL TROMBELLIVS ( de Suram. T. II. p 'g.za. & 359.').

Editam quoqae exftat a MDXCIII. 4. apud Vtdorium BLNATIVM1

hoc titulo : Rituale Sacramentorum ad tnflitutum Sonitae Romanae Eccle-

fiae in ttfnm Eccte/iu Bononienfts .

BRIXIANVM Rituale Sacramentorum fecundum Romanam Eccle/iam

D-miuici BOLLANI Epifcopi juflfu Briaiae apud Thamam BOZZOLAMMDLXX. 4 utva imprefftoue migit dilucidarum , ibid. apud Vincentium

SABIVM MDLXXV. 4. iterum MDLXXXIV. juffu & at.aoritate

Johaniiii DELPHINI tpifcopi reformatum i itidem 4. nova imprtffioue

migit elncidatum , atque imp< effetum mendis aliquot puigatum , ibid. apud BOZ-ZOLAM MDXCV- pflremo Marini GEORGII ( Epifcopi ) auftonta.

te imprtffiim ibidem apud Vincentium SABIVM MDXCiX. 4. J MDC.III. apud heredes Vincentii SABI! . 4. MDCXIII. apud SABIOS. 4.Has editiones memorat Cl. ZA MBONI in egregia diflertatione , qua MS.ejufdem Brixianae ( t ) Eccleliae Rituale illuftrat

.

CIVITATENSE, feu FOROIVLIBNSE inCodice Membranaceoapud ejus Eccleliae Canonicos . „ Varios ritus compledtitur Beuediftio.

„ uit Aquae ante afperfionem , in fejlo Purificationit Beatae MARIAE, »*

,, Capite Quadregtfimae ad benedicendos cineres , ferutinti Catechumenorum ,

„ Bniediliwnit palmarum, Iflfalis dtebut Dominicis, 3liofque . Inter rubri-

„ cas ad fcrwimum fpeAantes haec habeatur verba: Stcuti mihi Lupom

„ vfum eft EccleGae Sonitae Aquilegenfit hntifici. Patriarchae duo in ta-

„ bulis Aqmlejentihnt occurrunt. Lupi , feu Lupanis nomine appellati.

„ Theutimaro fuceeflit alter poft annum aerae vnigaris DCCCLV. reait

» que Metropolitanam Eccleliam fob LVDOVIf-O II. Rege, & Iro-

» peritote : ledebarqne alter anno DCCCCXLIV. fob Rege HVGO-„ NE , 8c LOTHARIO filio eius . Quinam loco citato intelligi debeat

„ LVPVS, non ita facile diAtt: neqne Incem adferr aetas Codicis Mem-„ branacei in quarto, qui minime prima exaratus manu videtur, fed

1, ex antiquiore tranlcriptus . „ Haec P. de RVBEISin praeclara de Sacr.

Forojul. Ritih. diflertatione ( pag. 167. ). De eodem Codice couforri po-

teft Comitis ALTHANI iter Liturgicum ( p. 368.)IMOLENSE juflii Alexandri Epifcopi editam Banouiae eft a. MD-

XCV. apud 7oh innem Rajfinm . Bjus autem hic titulus eft; Rituale Sacra*

mentarum ad ufttm Eccle/iae Imalen.

LAVDBNSE, vetus Rituale ab annis circiterCC. in Parifienfi S.

GENOVIEFAB Bibliotheca, tefte MARTENIO, latitat.

LVCENSE £ Rituale ) MS. Codex m membranis . Multa ex hoc Co-dice ad peculiares LVCENSIS Eccleliae ritus pertinentia eruit Cl. MAN-SIVSiaeo, libro

,quem a. MDCCLII 1 . Lucae edidit iaferiptum ; Diario

( I ) Eidem trinicn/ri Ecciefia-, Archicpifcnpo ediut X. MDCCLV. ,

alio» MSS. Codice* Limrgico» fervat, ck qua ilfun nos quoque T.XH-hl-Miflalia nempe, & Breviaria. Horum flor- linerer. Iteliec p. flo. feqq. do-

jndiculu-n h .bcam c ,*ce Brlnhe Se- fcripfimus.

trite l CL GRADON1CO nunc Vtincnfl

Digitized by GcJogle]

C A P V T V. 149furo antico , e moderno deile Chtefe di Lacca ite. riveJuto , ti accrefiluto

.

Confer, hijtor iitter. Itui. Tom. VIII. pag. 431.MEDIOLANENSE Rituale Sacramentorum ad tifum Mtdiohuetifis

Bcelefiae olim a S. Carolo BORROMAEO inftitutum , poftea a Coefare

MONTIO Card. Aichiep. editum Mediolani MDCXLV. 4. Item aliud

MDCLXXXYlI. 4.

PATAVINVM Patavii MDXCVII. 4. E itabat in Colbertina

PERVSINVM Perufiae editum MDLXXXII.SENENSE faeculo XII. aut XIII. feriatum , qood in Senenfit Aca-

demiae Bibliotheca lervari . TROMBELLIVS teflihcatur ( do Sacram.

T. IV. pag. 464.)TR 1 DENTINVM Lndovici MADRVTII S. R. B. CardinaU» juflii

impreffiim , Brixiae MDLXXXIII.TYRSNSE, feu potui* VVESINIBNSB XII. circiter (aeculi in

eadem Searnftt Academiae Bibliotheca delitefcens memoratur ab eodemTROMBEL.LIO ( de .Iaeram. T II. pag. 35. & 7*. IV tig. 484. )

Venetum in Bonontenfi Bibliotheca S. Sahatorn adlervatur in mem-brani* laeculo XI. exaratum > quemadmodum, ut inquit idem TROM-BELL 1VS ( de Sieram. T. IV. pag. 464.) ex indiciis, feu argumentisomnibus, & ex praevio etiam Kalendario dilcimns , in eo enim recen-

tior omnibus ert LEO IX. XIII. Kal. Majas a. MLI V. defutnflus . Mo-net tamen TROMBELLIVS ( T. II. pag. 33, ) iflud proctildubio e*vetuliiore deferiptum e(Te: eteuim ordo Baptilmi ftc concluditur;,, in-

„ de vero communicet eum ( puerum ) , & deportetur Epifcopo ad Com-

„ ftgnare

:

id eft ad recipiendum Chnfmatis Sacramentum: quem oio>

,, rem faeculo feptimo , aut certe odtavo faecnlo lublatum fuifle ofien-

„ d 1 1 V 1CECOMES ( de anltq. confit mat. ritibus Ith. I. eap. 4. (fi 5. )VERONENSE. Hujn* titulus: Rttuaie Ecdefiae Veronenfis Paro-

chis , celer Jqttc animarum Curatis ad Sacramenta tefle mintflranda , cctera-

aue Piricbialia munera ohctinda. Ritus, ceremonias, dofhinamque praefin-

iens , jnfii lUuHrtfi. (fi Revei endij]. D. D. Alberti VALERII Epfcopi , Ve-ronae typis Banholomaei MERLIaDONNIS typog' Epifi. MDCIX. 4.

deinde nonnnllis documentis ad tdem R tu ale , (fi ad ejufdrm Ecclefiae dfii-

p!m imjpeflantthus auflum ibid. MDGCLVI.apud Ioh. Alienum TVMKR-MANVM 4.

VIOETINVM , Vcnetiis MDXLII. 4. in Colhertina Bibliotheca

indicatur .' '

II. Eodem RITVALIS nomine inlcribitor , licet recentiore manu ,Aiitr»™ *<*»•

praeclarus * odex Magliahecbt mae apud Florentinos Bibliothecae : Rtttta-

le latinnm , (fi vnr. Precesface XII., fed feribeudum fuerat iaeculi X.Vide quae de hoc argumento didenti in prooemio Ordinis ad Catechu-

menum fmendum, quem ex iplb hoc Codice erutum amiciilimus meusP. I). Angelus CALOGER A Ctmaldttleufis Monachus Totn. XXX V I. fuae

longe utilifimae colletflionis tfopufcoltfiientifict , e FHologici ( pag. 83.) di-

vulgavit . Ad Eccleliam porro aliquam Germaniae hunc Codtcein per-

tinuiITe conicci 1 quod & probatum fuit ertidiridimo Ioh. Bipliftue ZA-NOBETOin praefatione ad veteris Ecdefiae ohfequia erga morientes Fide»

ict , mortnojqne, quae cx eodem codice edidit in lecunda Gorianarumjym-

Digitized by Coogle

150 LIBER I.balatum decade ( T. IX. ptg. aot. ) Adlinis Ritualis titulus eft , quoMAR-QVARDI Auguftani Epilcopi liber infcribitur DUingae vulgatus MDL»XXX. nempe Ritns Eccltfiafliei Augufteu/it Eptfcopalus . Rituale quoqueEcclefiae VRGELLENSIS ( in Hfpauia ) D. Bernardt de GALBAEpifcopi juflu editum fuit Tolofae apud lacebum COLOMERIVM MDG.XVII. 4. In Bibliotheca Oilbertina indicatur etrjm Rituale SALISBVR-GENSE Duaci impreffum MDCIV. 4. Neque omittendum Rituale

,feuManuale PERVANVM .. ..juxta ordinem R. E. per R. P. F. Ludovi.cum Hieronymum ORERIVM Ord. Minorum Contionatorem, Neapoli

apud Job. Jacobum CARLINVM,& Confiantiaum VITALEM MD-CVII. 4.

cnm prlmii T«ra III. Verum Gallicanis potiflimmn Ecclefiis familiare fuit RitualisG*jhunin nomine fuos facrorum rituum libros praenotare. Hinc

Rilttel Romain pour I’ ufage du thoce/e £ ALBY , Pari/iis MDCXL-VII. 4.

Rituel Romain du Pape PAVL V. a P ufage du dioftfe d’ ALET,aves /es iujinilftons , & les Rubrtquts eu Franeois , Pariftis MDCLXVIII.apud bAWREVX 4. ibid. MDCLXX. Hujus Ritualis

,quod Nicolaus

TAV 1LLON Alctlenfis Epilcopus fua audoritate prodire juffit , audo>rem fuifle ARNALDVM DVPINIVS adfirmat. Damnatum opus p.

Aprilis MDCLXVIII. a CLBMENTB IX. deinde tp. Februarii MD-CLXXV 1 II. ( poftquam PAVILLONIVS vita decefferat , obiit enim8. Decembris MDCLXXVII. )a labanne de VINTIMILLE Epilcopo

Tdoneufi ( 1 )Rituel d’ AMIENS reHouvelli , (3 augmenti p. M. Franeois FAV-

RE Eveque ZVAMIENS.. Ambiani apud Habauft MDCLXXX VII. 4.

Rituale ANDEGAVBNSE ad Romani formam expreffum, D. Guil-lelmi FOVQVBT Epifcopi audoritate editnm Pariftis MDCXXVI.4.

Rituel d' AVXERRo, Anti(Jiodari MDCXXXI. 8. Rituel uuuvcau

pour /’%/t/ed’ AVXERRE MDCCXXXII. Sine Capituli confenfu di-

vulgatum fuit hoc Rituale, in quo receptis ab Ecclcfia latina ritibus au-

dor (an novitatis (ludio, an majore in Romanam Bcclefiam odio , inces-

tum ) quoad potuit, Graecas fubftiruit

.

Rituale, feu Manuale Ecctefiic BOLONIBNSIS olim Morineufis edi-

tum audoritate D. Francifct PARROCHEL Epifcopi» Ptri/its apud An-

tonium VITRE’ MDCXLVII. 4.Rituel de BOVRGES /'ait par feu Manfeign. Anne de L.EVIS de

VANTADOVR Arebeveque, pubi,ipar M. Jean de MONTPEZAT

de CARBON Archeveque, Bituricae MDCLXVI. duob. voium. in 4.•'

-• ‘ Ri-

( ») Epifcopus S. PONTII D. deMONTCAILLARD TcUncn/it Antifti-

tis decretum data ad eumdem Epifco-pum epiftola confutavit; hic vero fe

rtrenne defendit; fed Epifcopus S.PON-TII if. Augnfli MDCLXXVIII. pro-

lixa Epiltola /IleBen/ea Praefulem mt-gno' aufu conatus frnftr» efl vindicare t

itaque prodiit MDCLXXIX.yrces* Icf

tre d’ un Tbeolcgicn a u* , curtenent det tbfertotioni fur Ia fetende Ice-

tre de M. de S. PONS. 4- Q»ae in

hac controverfia prodierunt fcripta,col-

lcfla habe* in libro cui titulus : Retueil

de ce qui 1* rjf pojil tntre MM. Iri

Fuiqutt de S. Pons . & de Toulon

,

ea jujtt du Rituel d‘ ALET 1».

Digilized by Google

C A P V T V. 151Rituale, feu Manuale Ecclefiae CATALAVNENSIS editam au-'

floriute D. Felicit de VIALARD Epifcopi , Parifiit apad Antonium

VITRE’ MDCXLIX. 4.

Rituale CENOMANENSE D. EMBRICI Epifcopi audloritate edi-

tum » Pari/iit apud BICHET MDCXLVII. 4.

Rituale Romanum proEcclefia, & 4roece/« MACLORIENSI D. Guil-

lelmi le GOVVBRNEVR Epifcopi cura editum , Mactovii MDCXVII.4*Rituale METENSE , Metit MDCCXIII. 4.

Rituale PARISIEN.SE ad Romanam formam expreffum auAoritate D.Johauuit Vraueifci deGONDY Archiep. Paris, editum Parijii: apudCRA-MOISY MDCLIV. 4.

Rituale PETRACHORIENSE ad Romani famam exptejfum auflo.

ritate D. Pbihberti BR AN DON Epifcopi Pctraclorae apud Petrum DAL-VI MDCLV. in 4. Idem Gallice ibid. MDCLXXX. Rituel dii dioceje de

PERIG V EVX renottvellc & augmenti par M..Guillaume le BOVX Eveque4-Rituel ( de POICTIBRS ), Pifhvit MDCLV. 8.

Rituale ad ufum dioecefit Rt MENSIS, vetus editio aMARTENIOindicata . Rituel de Ia Province de RHEMS, Parifiit MDCLXXV1I. 4.

Rituel dt diocefc de la ROCHELLE , pul/Hi pur I’ atuoriti de M Hcn-ry de LAVAL Eviane , a la ROCHELLE apud MESNIER MDCL-XXXIX. 4.

Rituale ad ufum Ecclefiae SAGIENSIS aulloritate D. Jacobi CAMVSEpifcopi concinnatum , Pari/iit apud Sebajlianum CRAMOISY MDCX-XXIV. 4.

Rituale vettit .ad ufum dioecefit SENONENSIS editum > de quo MAR-TENIVS.

Rituale SVESSIONENSE tempore NIVELONIS II. Epifcopi feri-

ptum , mandatum vulgo appellatum . Aliud ejofdcui Ecclefiae Rituale MS.Utrumque a MARTENIO indicatam .

RitualeTOLOSANVM MCCCCLXXVI. & MDXIV. ab eodemMARTENIO memoratam.

Rituale , (eo Manuale Ecclefiae TRECENSIS editam aa&oritate D.Fraucifci MALLIER Epifcopi TRECENSIS, Parifiit e* typogr. Antonii

VITRE’MDCLX. 4.

Rituale TVLLENSE ,feu officiaht liber pro Parocbit jullu D* fabnt.

nis PORCELLETTI Epifcopi editus , Tulli apud SAN-MARTELLIVMMDCXVI. 4.

IV. MANVALI5 nomine idem opn» faepifiune delignatur . Spe- Rinuiii ,t;;*

cimen eflo.

Minue/, itiflraflion pour/et Curez, drefti par M’ Charles de BONIS ou»n«

Evlfiie d’ ANGOVLESME , avec let fermont poputairet, & exhortationi

par Denis PERONNET, a Angoulefme MDLXXXII. 4.

Manuale Sacerdotum ad ufum Ecclefiae , dioecefit ATREBATENSIS

,

aulloritate D. Matthaei MOVLLARTII Epifcopi recognitum , Atrebati

apud RIVERIVM MDC. 4. Item Minuak Parochorum ad ufumdioecefit

ATREBATENSIS Hermanni ORTEMBERGI Epifcopi jnfin coaduna-tum, Duaci «pud PATTE MDCXLIV. 4.

Manuale ,fcu Sacerdotale BISVNTINAE dioecefit juflu , & au&orita-

te

Digitized byCoogle

ij2 LIBER I.te D Antonii Petri aGKANDMONT Arch. editum , Bfuntii apud COV*CHE’ MDCLXXIV. 4

Manuale fecundum ufum Ecclefiae BITVR ICENSIS auAorirate D.Reeinaldi de BAVNE Arch. editam t Parifiit typ. Aeuidii BEYS MD-LXXXVIII. 4. ,

Mawia\e Sacerdotum fecundum ufum dioeceftt CARNONENSIS, Pa-

rifiit apud K.ERVER MDXLIV. 4. ibid. apud Uaudiumde la TOVRMDCLIV. 4.

Minuo te, feu infirtiftorium Curtiorum edirum jufln Thomae de PR A-

TO Epifc. CLAROMONTANI, Lugduni typ. Jacohi MARESGHALMDXVIII. 4.

Manuale EBORACENSE, Ltndini MDIX 4.Enchiridion , Jcu Manuale divinorum officiorum ad ufum dioeccfi EBROI-

CENSIS aufloritate D Card. a PERRONIO Ebroicenfis Epifc. concin-

natum , Ekroicis apud Amomum le MARIE’ MDCVI. 4.

Manuale fecundum ufum Ecclefiae LINGONENSIS, Parifiit typ. Joh.

PARVI MDXXXVIII. 4.

Manuale ad ufum Ecclefiae NANNBTENSIS atiAoritate D Aoronii

a CRBQVI Epifc. editum, Parrftts apud Joh. le BLANG. Vetus editio in 4.

Manuale Curatorum dioecfis NI VERNBNSIS editum cura D. Ar-

noldi SORBINI Bptfc. Par,Ut apud CHA VDIERE MDLXXXII.Manuale fecundum ufum Ecclefiae dtoccefit NO V IOMENSIS , Pa-

ri£ typ Aegidii GORBINI MDLX. 4. & Noviomi MDCXXXI.Manuale P AMPIJLONENSE julTa D. Alvari dc MOSCOSO Epifc.

editum MDLXI. 4.

Manuale fetandum nfnm Ecclefiae PARISIENSIS , Parifiit typ. Joh.

MOV RAND MCCCCXCVII. 4. typ. Sim. VOSTRE MDIV.4. Ma-nuale, feu officiariitm Sacerdotum fecrmdttm ufum PARISIENSEM » Parifli*

MDXL1I. 4. tk MDLXXXI. & MDCI.Manuale PICTAVENiE , LVCIONENSE , MALLEACENSB ,

PiAavis MDLXXV. 8. MDLXXXVII. 8. MDCXCIV. 8 .

Manuale ad ufum Ecclefiae RHBDONBNS1S , Rotkonugi apud Mi-chaelem ANGIER , Vetus editio In 4.

Manuate , feu ojficiariam Sace dotum ad corfuetudincm Ecclefiae RHB-MENSIS, Parifiis apud Sim.. VOSTRE MDV. 6 . Mmnale , feu agenda

adujum RHBMENSEM in membranis. Vetus editio Biblioth. Tellerianae

ia 4- item Rhemis MDLIV. 4.Manuale Sacerdotum ad ufum Ecclefiae ROTHOMAGENSIS , Rothoma-

gi MDXLIV. Recognitum anAorirare D. Francifci de IOYEVSE Arch.MDCX1I. 4. & MDCLII. duob. volum.

Manuale Parochorum fecundum ufum Ecclefiae RVTHENENSIS , atque

VABRENSIS MDXIII. 4.

Manuale Parochorum pro Provincia SALISBVRGENSI , Ingolftadii 4.

MDLXXXII. 4.

Mmuale a tufam Ecclefiae SARISBVRIBNSIS , Parifiit MDXXX. 4.

Londini MDLIV. 4.

Manuale SALMANTICENSE , Salmanticae MDLXXXIV. 4.Manuale infigntt Ecclefiae SENONBNSIS . Vetus editio circa annum

MDIV. Ma-

Digitized by Google

C A P V T ' V. 153Manuale Pailoram ad ufum infignis Ecclefiae TRECENSIS ,'licds

MDLXXIII. 4.

Nemo autem miretur, tot Ritualia Manualis nomine prcdiifle . Oc-currit id nominis hoc fenfn in ttatutis Synodalibus ODOMS Lpilcopi

Panfienfit

,

in Concilio Budenfi a. MCCLXX 1 X. ( cap. 43.) in bynodoBajoccpfi a. MCCC. ( cap. 35. ) apud LINDWODVM ( ait Provtuctale

Cantuarienfis Ecclefiae Lib. III. tit. ij.pag. 361. ) Statuta qnoqne Ecclefiae

Nanneteufis ( T. IV. Anecdot. Marten. coi. 534. ) praeteribunt : Librum , fuidicitur MANVALE, habeant finguh Presbyteri Paroihia/es , ubi continetur

Qrdo fervitii mortuorum , bapti/masit , catechtfini , extremae un/houtt . Prae-

tere* Manualis meminit Cilleurtus LVN ICENMS Epilcopus tte ufn Ec-

elefiaflsco . Quin etiam apud MVRATORI VM ( T. IV. Antifutt. luite,

coi. 770. ) in catalogo alias a me. laudato omnium, qnae a. MXIX. ex-

ftabant in Monxfterio S. LIBERATORIS a THEOBALDO Abbate cu-

rata, legimus: MANVALI Sres . Antiquius hujus vocis exemplum iup-

peditant MABILLONII Annales Beutdtfbm (T. II/.^>£.303. ad anu. 8p8.) ,

obi libri Ecclefiaftici enumerantur, nempe Pjaltcnum , Comes, Ausipho-

narium , MANVALE Orationum , Pajfiouum , Sermonum , ORD1N VM,precum £i? horarum .

V. Multis tamen aliis nominibus Ritnalia defignata funt . Primumeft AGENDAE. Miflae quidem hoc nomine interdum praenotantur :

nam & pro MifTa Agendae nomen ufurpatum iaepius reperimns : ftc in

Concilio Cartlagmen/i a. CCCXC. (au IX- ) ab univer/is Epifcopit dtfptm

eft:

Qrii/fuis presbyter tnconjuho Lpifcopo Agiudam ( SCHELLSTRATIVSAgendi in neutro plurali legit» refragantibus BONA 1 . 1. Rer. Liturg

.

cap. III. , & Hu>>one MENARDO in notis ad Concordiam Regulor, p. 355.)in fuohbei loco voluerit celebrare , ipfe honori fuo contrarius exijhl

.

Agendamquoque mortuorum pafTim legimus in Antiphonario S. GREGOR 1 I , &in antiquis Scriptoribus officiorum Ecclefiafticorum ; immo ANASTA-SI VS Bibliothecatius LEONEM II. perhibet conftiruifle, ue MAVRIfitandam I-.piJcopi (Ravennatis ) Anniverfitas , aut Agenda celebretur (a)Verum & ad Ritualia fignificanda translatum hoc nomen fuit. Exem-plo fint

AGENDA Parochialium Ecc/efiarum ARGENTINENSIS dioecefis:

vetus editio in 4.

AGENDA SanUae COLONI ENSIS Ecclefiae , hoc eft Liber Paflo-

ralis D. FERDINANDI Archiep. CoUnicnjit aufloritate editus. Coloniae

Agnppmae, typis COLINI MDCXIV. in 4. 3i MDCXXXVII 4.

AGENDA Ecclefiae MOGVNTINENSIS , Mognntiac MDLI fbl.

Vtrum MOGVNTINVM Ritnale MS. quod exftat Codice P3. Theol.

membr. Bibliothecae Epilcopalis Tridentium eodem Agendae nomitte prae-

notatum ftt , ignoro. Ut ut eft,Gl. 7oh. BeuedtUut GLNTILOTTVSapud Vi&ortum de CAVALESIO in eroditis Monumentis Ecclefiae Tri-dentinae pag. 383. his illud verbis deferibit , ,, Cod....in folio mino-» ri optimae notae , fed male confervatus , delunt enim initium , & fi-

Tom. I. H h ,» nis

.

(») Confer BONAM (I. c. ) in cumque SaLAE adooutiones ( 7.1. P.U

a. Atcsdw

Digitized by Google

i. Inftitotlonit

tu.

4- Mitrali»

Ij4 LIBER I.

,, ms . Continet ordinem fcrvandum in Confeflione , Communione , ex-

trema undione , eonfecratione Monialium , Diaconiffarnm , Epifcopo-

y,rum , & in fepultura mortuorum > molraque inferta funt ab hodierno

„ ufu aliena ; praecipitor enim communicandos infirmos fub otraqne ,

y, & circa extremam undionem ordinator, nt feqoitnr: Et fic perun-

,,gant fiugoli Sacerdotes infirmam de oleo Saodi ficato , cruces facien-

„ do in collo, & gntture , 8i pedore, & inter fcapolas , feu in loco,

,, obi dolor plns imminet, & in quinque fenfibns corporis, & fuperci-

„ liis oculorum, & in aurium fummitate exteritis, five interius , & in

„ labiis exterius , & manibus exterius, ideft deforis, ut fi quinque fen-

„ fibus mentis. & corporis aliqua macula inhaefit , medicina fpirituali

„ fanetur, 8c Domini mifericordia impetretur &c. ,,

„ Raperiantur & in eo Midae nonnullae celebrandae in tumula*

„ tione mortuorum , in eonfecratione Epiicopi &c. Litaniae pro infir-

„ mis , quae multum differunt ab iis, quae hodie recitari folcm. Mul-

M tis etiam in Locis adjedae funt notae mnftcae longe difiimiles a no-

„ liris . Librum hunc ufibus Mogunrini Archiepifcopi feriptum fuifie

„ eruitur ex eo, quod inter reliqna , de quibus confecrandus Epifco*

„ pus interrogatus reperitor, efi fequens interrogatio: Vis Sanfiae Aio-

„ gantime Ecdefiae , mibi Succeforibat meit fidem, Qf JubieLhouem exhibere

„ &c? Hadenus GENTILOTTVS .

rtGENDA, (eu Ritnilc OSNABRVGENSE , audoritate & juflii

D. Franc. GV1LLELMI Bpifc. editum Coloniae Agripp. apud Cornelium

ab EGMOND MDCLIIl. 4.

AGENDA Saeramentalia ad nfum dioecefit WLADISLAVIENS1Saccommodata cum adjundtt verbis , (3 admonitionibus Polonicis , (3 Germa-nicis, Coloniae apud Maternum GHOLINVM MDLXXIV. 4.

VI. Alterum, qno Praefules ad Ritualia denotauda ofi funt, no-

meu cft 1NST1TVTIO. Quo fpedat1NSTITVTIO f»rinn

, quibus incumbi/ miniHrare Sacramenta, au-doritase D. Jaeobi HVRAVLT Bpifc. RDVENSIS edita , Lugduni apudSeba/danum GRYPHIVM 4.

INSTITVTIO Catholica, quam Manuale vocant , edita audoritate D. En>

fhtehii de BBLLAY Parifienfis Epiicopi, Partfiit MDLII. 4.

Sacra INSTITVTIO baptifandi Sic. juxta ufum Ecdefiae SARISBV*RIBNSIS , Duaci MDCIV. 4.

Sacra baptizandi INSTITVTIO jtutta S. R. B. &c. Anguftae Tauri-

norum MDLXXXIX.INSTITVTIO Parociorum recognita , (3 edita juda D. Petri de VIL-

LARS Areh. V1BNNENSIS, Lugduni MDLXXXVI. 4.

VII. Singulare qooddam aomeaeft, qno SIGARDVS faeculo XII.Cremonenfiam Epilcopos novem de officiis libros a fe compofitos ( odoGBSNERVS,& POSSBVINIVS perperam numerant ) infcripfir MI.TRALIS- Summa tamen praenotantur in MS. Codice Bibliothecae Pa.

rafien/isS. VICTORIS. CL MVRATORIO in mentem venit, SICAR.DI MITRALE chronicum effit; quo nomine a VEZZOS IO reprehen-

ditur (T. IV. Teom. apcr.pig. XVI- ) Idem V EZZOSI V S ( ibuL pag. X V.,

Codices aliquot MITRALIS receniet i alios vide Fabricianae Bibliothecae

Med.

Digitized 6y Googli

C A P V T V. 1 S SMed. £3 inf.Latin. T.V. (_fog- 168. ). Quibus adde Codicem MS. Bono-

nicufts apud S. SALVATORIS Canonica Regulares Bibliothecae, e* quoCl. TROMBELLIVS Scrutiniorum ordinem , Symboli AfofUlici explanatio-

nem, orationem dominicam explicatam & monitajuper XIt. lediontbut,quae

Sabbato San&o legi filent , in lucem protulit (_de Sacram. T. I. pag. au.aij. aat. £3 Jia. ). Aliud non ita obvium nomen fuppeditat OECO-NOMIA Domut Demini

, fiu liber de Sacramentorum admim/lratione , vul-

go Baptifarinm, te/ ordinarium aiconfuetudinem Ecclefiae TOLOSANA F. ,

Pariftit apud Guillebnum MBRLIN . Quod heic audivimus , ORDINA.RII nomine inferibitur CARCASONENSIS Eccleliae Rituale , imprei-

/uin Csrciffonae MDXVII. 4. ORDINARIVM ,five Bapliftcrium Ecclcfiae

(3 dioecefis Carcaffonae

.

Ita etiam occurrit ORDINARIVM, five modus

€3 kber admimfirahonii Sacramentorum fecundum ritum Ecclefiae TOLOSA-NAE, %/ofae tpudlacobum COLOMIES MDXXXV 1 II. 4. B frixsni Si

Bapnflerii deferipta nomina mihi in memoriam revocant librum BAPTIS-MATIS , ia quo ritus 8i caeremoniae fervandae in Biptifmo (3 ceteris St-

eramentit admimflraudss a Parochi 1 civitatis (3 dioecefis PAPIAE, Ticini

apud BARTOLI MDLXXXVI. 4. ORDINIS quoque nomen inve-

nies . Ita praenotatur BEROLD 1 liber dc Ecclefiae Ambrofianae ritibus

a Cl. MVRATORIO primum vulgatus, differt. LVII. inter Antiquita-

tes Italicas-. ORDO, (3 Caeremoniae Ecclefiae Ambrofianae MEDIOLA-NENSIS circa aumtm MCXXX. Eodem titulo inferibitur ordo baptizan-

di , (3 alia Sacramenta admimftrandi ex Rom- Ecclefiae ritn , Venetiis apudhb. Baptiflam SESSAM MDLXXV. 8. & apud JVNTAS MDCIII-8. Huc fpedat ordo.& Ritus Metropolitanae Ecclefiae STRIGONIEN.SIS (Nicolao OLABO Archiepifcopo ) quibut Parochi , (3 a/ii animarum

Pifloret in Ecclefiit fuit uti debent , Viennae Aufiriae MDLX. 4. Alia mi-

nus pervulgata nomina in aliis Ritualibus offendes : Bn aliqua. Libellus'

OFFICI ALIS, feu Manuale CARNOTENSE editum juffu D. Nicolai de

THOV Epificpi , Parifiis apud KERVER MDLXXX. 4. Uber OF-FICIALIS, leo Agenda Saulfac Ecclefiae TREVIRENSIS per D. Jaco-

bum Archiep. evulgata Treviris MDLXXIV.4. PAROCH I ALB , feu

Sacerdotale ( quod Manuale vocant ) Ecclefiae ROTHOMAGENSIS a

FRANCISCO I. Archiepifcopo approbatum , Rothomagi MDCLI. 4' duob.

volam.• VIII. Ufitatiora funt TASTOR ALIS , SACERDOTALIS, &SA-CRAMENTALIS nomina. Exemplis rem confirmo a PaRvrahbut ini-

tio falta.

PASTORALE adtufum Romanam accommodatum Canones 61 ritus Ec-

clefiaflicos , qui ad Sacramentorum adminiftrationem , aliaque Paftoraha rfficia

nr variis dioeceftbut rite obeunda pertinent, compleffens, Iogolftadii MDC-XXIX. 4.

PASTORALE Ecclefiae , Uve dioecefis GANDAVENSIS, Ganda-si MDCXL. 8.

PASTORALE ad ufum Romanum accommodatum Canonet £3 ritus Ec~

clefiafticos , qui ad Suesamentorum adminiftrationem, aliaque Ptftorah* cfficia

rite obeunda pertinent , compleflens jnffu £3 auCloriute D. Iohtnnis Hauchi-ni MECHLlNlENSlS Archiep. editum , Amuerpiae apud Plantinum

H h a MD-

». OeconomiaDomui DMnlri

6 . Ordinarius

7. Ordo

8. Libri officia-

In

f. ParocbiaRi

10. Pafioralia

Digilized by Google

ii. tacerdouli»

i*. Satraraen-laJi,

156 LIBER I.MDl XXXIX. 4. Idem audum & recognitum, Antuerpiae apud Job.

MORETVM MDCVII. 4-

PASTORALE Romanum pro ufu dioecefett OSNABRVGENS IS, Of*oabrugae MDGXXIX. 4.

PASTORALES £ce/<y7«RVRAEMVNDENSIS ai HenricoCVY-CKIO Riiraemundenfi Efifc. editura , Coloniae apud Petrum KBPHEDEMDXCIX. 4.

PASTORALE adrtfum Romanum accommoditum , Canones& ritus Ec-

cleft itlicoi t3c. ut fuprapro Provincia SALISBVRGBNSI > Ingoftaldii MD-XXVII. 4.

IX. SACERDOTALIS exempla erunt

SACERDOTALE volumen,quod ordinarium ILERDENSE dicitur

Ilerdae MDLXVII. fol. edente Rtro Roiurio typographo. Praeerat tunc

Ilcrdenfi Ecclefiae dodiffimns Antonius AVGVST 1 NVS, qui libro praefa-

tus cft Kal. Maij ejufderaauni . Exflat rarum hocce Sacerdotale in Bibliotb.

Barber.

Liber SACERDOTALIS fecundum uftim primae Lugdunenfi* Ec-

ckjhe > Lugduni typis Jubannit GROTOTI MDXLII. 4.

SACERDOTALE, vulgo Mauuale Sacerdotum ad ujum Ecclefiae,

(3 dioecefit MELDENSIS auifloritate lobannit de VETERIPONTE Epilc.

editum , Rhemis apud Simon.de FOIGNY MDCX VII. 4.

SACERDOTALE, Vulgo Manuale feu Agenda Sacerdotum ad ufum

Eccle'~ae & dioecefit PARIS 1ENSIS , audoritate D. Henrici de GON-DY Epifc. reftitmom , Parifiit upai Claudium CHAPELET MDCI.4.

SACERDOTALE , vulgo Manuale , fen Agenda ad ufum omnium Ec-

cleftarum Provinciae RHEMENSIS pro Ecclefta , (3 dioecefi SILVANE-CTENSI , Riemit apud Johannem de FOIGNY MDLXXXV. 4.

SACERDOTALE, fen Manuale Ecclefiae ROTHOMAGENSIS

FRANCISCI Archiep. jufTu audum , ac reformatum, Roilnmagi typi*

Societatis MDXL. 4.

X. SACRAMENTALIS exempla ex fola Italia noftra mihi fup-

petunt

.

SACR AMENTALE AMBROSIANVM CAROLIS.R. E. Car-

dinalis Archiep. Mediolanenfis , & GASPARIS ejus fucccflbris jufln re-

cognitum & editum, Mediolani apud PONTIVM MDLXXXIX.4.SACRAMENTALE Ecclefiae FERRARIENSIS D. JohannisFOM-

TANA Epifcopi juflTu editum, ferrariae MDXClI >8c iterum apud BAL-DINVM MDC. 4.

SACRAMENTALB GENVENSIS Ecclefiae D- Horatii Card. SP1NV-LAE Archiep. juflu editum, Genuae 4.

Adcedit SACRAMENTARIVM Patriarchale (3) fecundum moremSandae COMENSIS Ecclefiae, Mediolani MDLVII.C4)

) AR.

ftu fecundum ritum AjttHtjenfii

Patriarcitatus . cui, Conenfti Epifcopi

obnoxii erant.

C4) Anceps diu faaefi , nutn aliqua

de Protertantium Agendis,ac Manuali-

bui quidquam adderem. Verum tan-

dem ab hi* abftineudnm cenfui, ne Gtr-

menidi tituli* magno nolUatium typo-the-

Digitized by Google

C A P V T V. iJ7

ARTICVLVS V.

Ritualis partes feorf.tm aut MS. aut editae .

j, * Liquae Ritualis parte* feorfum cum manu exaratae , tum typis

impreflfae inveninntur . De his igitur nunc agendum • Prima eft fij-

ptiflerium, Baptizarium , Bapttjmale , feu ordo ad Baptizandum • Hoc no*

mine faepe integrum Rituale , quod ab ordiue Baptizandi initium Tume-

ret , defignatum fuiffe re* eft explorata. Exempla vidimus Asperiore

articalo. In eamdem fententiam adcipe illud BVRCHARDI (Hb.XlX.

cap. Vili.') Difcat Pfalterium y Leliionarium cum Evangeliis , Sacramen-

torum hbrum, Baptifterium , & computum cum Cyclo. Alia vide apud CAN-GIVM in GloJJario, 8t GEO RGIVM(T.II.p.CLXIX.) Verum ipfum hoc

jiomen ad unum Baptifmi ordinem, qui libello quopiam contineretur,

perrinuiffe nullo* dubito. Ejufmodi fuifle videtur Librettus a baptizando ,

quem indicat carta a.MCCCCLXXVll.a me edita in biUorirt Leonenfis

Jjlonafterii (p.3530* Nam quum praeter hunc in eadem charta libret-

tus Sacrameuti adnotetur , ( quo nomine quid nifi integer Ritualis li-

ber defignetur ? ) folu* ordo baptifmi altero illo nomine fignificabitur.

Sine dubio tamen hujus cladis funr ordo baptizandifecundum Ritum Romanae

Ecclefiae ad u/um civitatis MANTVANAE editus , a. MDLVM., Librr ca-

tecbumeni

,

V enetiis impenfn Lucae Antonii deGIVNTA a. Domini MD.Cate-

thetarum incommodo carta* implerern

Conferri de hi* potrrunt* Joh. /tndreas

SCHMID ia diffcrt.de sfgtndiiHtlieftodii

WiC(XV IV.•HeraannusCofpar KOE-NJGIVS in bib-iotbeto Agtnicrum Zel-

le MDCCXXVI. * &PFAFFIVS de Li -

furetis. Pauca, fed quae uobi* fati*,

dibit ex Catholicis P. Z A LLVVEIN in

Printip. 7«r. rtcltf. C t- ir. pog. VJ. )

Potius agendum mihi cITet dc Regula-

rium ordinum libris Ritualibus . Pau-

cos heic adtexam ,quos novi.

CollcHoriun juxta ritum Satri ordinis

PRAEDICATORVM , Romae ex ty-

pogr. 4lpboi.fi CIAC.CONIapud bar-

tbolomotum ZANETTVM MDCVII.4.Coeremeuiale fairt Ordinis li. Mariae

de MtRCEDE RedemptiouisCaptivo-

rum ur.o <um jtboliis, /fuilort P. Franci-

fco ANDREA ,Valentiae MOCXIV.

4 . Huic addendum Rituale Satri ii Re-

gelis Ordinis B. V, Marite de MERCE-DE Redemptionis Captivorum

,Hifpa-

li ex typogrcpbia Johauais dc UPVER-TAMDGCX. 4*

Manuali torum omnium,quae cantan-

de funt in fiotuiIs Procejfionibus ,Fra-

fiffionibus ,tliijque ritibus Citi Iterum

Regularium MINORVM ,Romae ty-

pis Rev. Camerae Apoftolicae MDCL-XXIX. t.

'

Rituale ,feu Caeremonialt Ftdefofti-

tum juxta ritum SantUe Matris Fccle-

pat Romanae ,ofunque Fmtrum PIS-

CALCEATORVM S. AVGVSTlNI per

Galliam . Indici librorum vetitorum

inferiptum fuit ,donec corrigatur , decr,

XXIII. Augufti MDCXXXIV.Qui antiquiora quaerit

,adeat ope-

ris inferipti : Centsnu tion des Memoiret

dt litteratore , fit J’ bifioire par It P .

DESMOLETS Tomum undecimum.

Ibi enim ( P. H. pag. 449- feqq- ) ex

Hat Leflrt aOom LAMT Ftieur de Beau-

lieu fur quitques fingularitez du Rltuel

dei’ rtbbaie de BSAVUSV . Scriptum

eft hoc Helliloeeofit Coenobii Rituale

faeculoXV. incipit autem a atdo, ftu

forma baptizandi tempant» •

Bjpttfisr.alii li-

bet

Digitized by Google

Liber Beoedi-

Aionill»

Poenitentia 1«

Alii libri

prjefeaim Pro*

Aflicnile

ij8 LIBER I.Catecbuminumfecundum ordinem Rom. Lcclefi nec non morem BONONIENSISEcclefiae , Bononiae MDXXI-, Libellus baptizandi pueros, Brixiae apud Do-minium TVRLI MDLV. : inflantia baptizandi Veneriis MDLXXI. , &apud Dominicum NICOLINVM MDLXXI II. , itemqne apud junllas

MDLXXXI. uti & MS. Liber Scrutiniorum in indiculis Tirvtfin.te Ecclefiae

exprelTus T. VIII. operis inferipti Memonc perfcrvtre edi' 1floris &c.( P. V.peg. 31.)

II. Alter in hujns articuli cenfu numerandus liber eft BENEDI»CTIONALIS, in quo bentdiHtonet

,

quae ab Epitropis 8c Sacerdotihn

*

fiunt, continentur: cujufrnodi , inquit CANGIVS, eft Bentdtfhonal*

GREGORII M. quod ex Codice Carfareo defcripfit Petrus LAMBSCIVS( Lib. a- Commem. Bibltetb. Caefar ) Ordo Romanus accipiat BenediUionalcm

librum , ffi converftts adpopulum dicat &c. Huc (pedant UrnniiUiones Pontifica-

les dicendae per totum annum, ex Pontificali Ecclefiae RHEMENblSdecerptae , ac MS. iu Codice Bibliothecae Tcllenauae ; item Btnediffro-

natefiuta ritum Ecclefiae A VR t LI AN ENSIS , Aureliunis MDCXCVI.fol.; obfcqtiialcfive Benedtfhonale PRAGENSE , Pragae MDLXX X V.

4

III . Ejufdem cenfus efl POENlTENTIALB , fcilicet libellus Ca-nonum Pocniteutialium ; cujufmodi funt Poenitentulia GREGORII M.7obannit IEIVNATORIS , Theodori CANTV AR IENSIS , Rhaboni

MAVRI , Ifaaci LINGONIENSIS, Bircbird, WORMATIBNS 1S Ivonit

CARNOTENSIS, aliaque de quibus aliqua PFAFhlVS de Lttuig. plura

Joh. Albertut FABRICIVS (Btbl.Graecoc T. XI PTl-fll )(•) Adde his

ordinet quoldam a MORINO in Itb. de Poeuit . , & a MARTBNIO editos

T.I. de ant. Ecc/. ririb. ) MVltATORIVS quoque ( T. V. Anttquit. Italici)

praeter prologum codicis Poenitentiaht e MS. Codice Veronenft ( cal. 71 tj.)

Poenitentiae ritus c codicibus MSS. Mouafterii Bobicnfit vulgavit ( coi. 723.

feqq. ) Codices Metropolitanae Co/onien/is , ubi hujufmodi Poemtentiales li-

belli , percenfet Cl. P. HARTZHBIM in catalogo ejus Bibliothecae

(pjg.7t.yc7f.). Huc fpeAat rarus admodum libellus , qui praenotatur:

Ruat, (fi objirrvationet antiqmjftmae olim circa baptizator confitemet , tofque, qui

pro dehUit ab Ecckfix Dei eliminandi tf/rnt , obfervotae : item Praefationes, quae

vocantur, numero CXIII. non tam vetu flate,quam pietate venerandae

,per to-

tius anili curriculum , olim c tutari Jblitac , nunc autem prorfut obliteratae ,

Coloniae apud Joltaoaem SOTERBM MDXXX 8.

IV. Suat & alii ejufdem generis libri. Liber ad oleaudum

,

nempead extremam un&ionera admiuiftrandam ia citatis Tarvifmae Ecclefiae

indiculis (p. 27. ) memoratur. Ordo vero commendationis animae ex Roma-«o , aliifque Ecclefiaflicit ritibus defumptnt ad ufttm Religionis Clericorum Re-

gularium miniflrantium infirmis prodiit Bononiae apud BarlboJomaenm GO-CHIVM MDXII. 8. Exftant etiam libri Enequialet . PotifTimum tamenPROCBSSION ALE ia folemnibas fapplicationibns ufurpatum mentio-

nem meretur. Plura hujus libri exempla Mss. ediiaque habemus. In his

PRO-

(1) Quae in Poeniteutialcs hofce Ii- fptr MARCHAND(D/4?/»». blflor. T-lt-

Urns Cardui CHAIS in opere inferipto: p. 18 >./rf. ) deblaterant , inepti adeo,

Ltttrct Pi/loriquet , fy dogaatiqoti fur atque indecora funt ,ut non tam re»

Ut cfubit}t , In indulgenti dcPFrli- felli,quam igne deltri mereantur ,

fc Rcmetnc ( ep. XXI. ) ex eoque Pro•

Digitized by Google

C A P V T IV. JjoPROCESSIONALE ROMANVM, Iinetiit apud Lutam Amoniunt

de GIVNTA MDXIII. 4. 8iMic>ovii MDCXVII. 4.

PROCESSIONALE Ritibus Romanae Ecclejiae accommodatum , Anti,pbonas , & Re/ponfotia , altaquc in /upphcarionihus decantari /litta comple,fi ut, Antuerpiae ett officina Plantiniaua Balthalaris MORETI MDC-XXIX 4.

PROCBSSIONALB AVRELIANENSE MS. citator a Cl. P. deRVBBIS in famigerata illa, quam /aepius laudavi, sc porro laudabo,diflertai ione de /aer. Forojul. Rttib. { p. 403.)

PROCESSIONALE /icundam ufim S.JOHANN. HIEROSOLYM.;Code* vetus eH ia membrauis , e* quo vir eruditui PACIAVDIVS{ Auiif.Cbnft. diffi IX-pag. 4 12. ) vulgavit ordinem ad habendas fnpplica-tionet tu m ign» hebdomada .

PROCESSIONALE PARISIENSE, Parjfit MDLXXXVIII. 8.8cMDCXCVII. 4.

PROCESSIONALE RHEMENSB, Rlemit MDLXXL 4. Gallicevero infcriptuw: PROCESSIONEL du diocejh de RHEIMS revu,& cor-rige de l' autoriti de Monf. Charles Mauiicefc TBLLIER Archeu.a Rheimsapud Nicolaum POTT 1ER MDCLXXVIII. 4.

PROCESSIONALE ROTHOMAGENSE MDILMDLXXXVIII.MDCXLV. 4.

PROCESSIONALE SARISBVRIENSB, Londini MDLV.PROGESSION ALB SBNBNSE MS. indicatura dofliflimo TROM-

BELLIO {dt; Sacram. T. l-pag. 332.V. Ex Proceflionalibus libris decerptae font Litaniae. Qaaternut a

Letantis io nuper appellatis Tarvi/inae Ecclefiae indiculis nominatur. Libel-lus nempe , in quem Litaniae relatae fuerant -ALT HANVS wdifftrt. diCilendar.{ p. 75. ) libri meminit praenotati : Libro de LitanieJctondo I' or-dine di S. AMBROSIO per Ia Citii di Milm* . Tbejaurum precum. Me-dilationem , Qj Litaniarum cum Apologi* pro Litaniii AuiSore Thoma SAIL-LIO habuimus Brimc/lii a VELPJO typograpbo MUXCVIII.& ab Ha-ierto ANTONII MDCVIIl. & MDCIX. Anlaerpiae quoque ex typo-graphio P/antiniano eodem a. MDCIX. Idem SAILLIVS. audloreft libel-

li quarto editi Antuerpiae ex officina P/anttniana MDXCV- hoc titulo:

Sacrae Litaniae maria* aufiic ingratiam enercHut Catbihct . Exftat etiam.ejuidem libelli nova editio Antueipienfit cum brevi, piaqoe quotidianaexercitatione MDCXLI. ttf. Varias porro veterum Litaniarum formulasevulgarunt praeter MORINVM {de Ecclef. ordinat, p. 100. ) * MAR-TENIVM {de antiq. Ecclef. ritib.hb. IV. cap. 37. ) atque aliis in locis,*GOLDASTVS ( Tom. II. Rer. A/emannic. pag. 136- ) Hugo ME-NARDVS ad Sacram. GREG.vl#- {Pag 1 56. 384- 34,$«) 'Jadocnt ME-TZLERVS in hymnis Patrum Mona/i. S. GALLI { Tom. XXVH. Bi‘bhoth. Pairhm Ltigdun. p. 51 o.feqq.') , MABILLONIVS { Anale!!. T. II-

JUjhL)BALVZIVS ,um Mifcellan. Tom. II. tum in Appendice Aflor.Veter, ad Capttul. Reg. Franc. du CANGIVS in GlofTario V. Laus., Jo-?’*"» Baptifia SOLLERIVS.in Adis Sanftor. ad d. XIV. Julii {Comm.Praev. ad vitam S. HENR. Irr.p.

f. VIII. num 85. ) Joliannes de IO-HANNE in Traflatu de divinit Siculorum tfficiit {pag. 269. 28 e- ?oC.

TROM-

Littnaacicst

Digitized by Google

160 LIBER LTROMBELLIVS in diflertatione Lpiftolari in veteres quafdam Li-

tanias ( T. XXXII. Callefl. Calogcranae optifcularum p.231 Aff. 13 T. I.

de Sacram. pag. 333. (eq.) P. de KV BElS^de Sncr. Forujnl. rtttb.cap.XXXl.')

ALTHANVS in nuper citata diflertatione de Culend. ( pag. 301. 336.)quibus omnibus adde erutas a me ex Magliabecbiano pervetufto Codi-

ce T. XXXVI. ejnfdcm Calogcranae colleEhonu p. jS.yQy. ). Inter has Li-

tanias memorandae fnut peculiare» quaedam Virginis Deiparae Litaniae»

quas ex vetuflo Bajanae apud Ftrojulteufet perilluftris familiae Codice

( /. c. p. 406. ) P. de RVBBIS deprompftt. Ab his vero non difceden-

dum > quin libri meminerim Avcmonc typis Jacobi BRAMBKEAUMDC1 . 16. excufi hoc titulo: Litaniae ad Sanfljffimim De ip iram Virgi-

nem AJARIAM ex Patribus , & Scripturit . caltef1.tr , & ptr Ungulos heb-

domadae dies dijlribtttoe . Heic tamen ub oculos habendum eft Sacrae In-

quifitionis decretum» quod anno MDC 1 prodiit his verbis.

,, Quoniam multi hoc tempore privati etiam homines, praetexta

„ alendae devotionis , novas quotidie Litanias evulgant , ut jam prope

», innumerabiles formae Litaniarum circumferantur, & in nonnullis me-

„ ptae , fententiae , in aliis (quod gravius eft) periculosae , & errorem

„ lapientes inveniantur i Sanflid D. N. Clemens Papa VIII. pro Iblli-

•„ citudine fua Paftorali providere volens , ut animarum devotio Dei-

„ qoe , ac Sanflorum invocatio line ollius detrimenti fpiritnahs periculo-

,, foveatur,

praecipit , & mandat , ut retentis annquiflimis , & comuiu-

,, nibus Litaniis,quae in Breviariis, Miflalibus, Pontificalibus , ac Kirua-

,, libus continentur, nec non Litaniis de Beata Virgine, quae in Sa-

„ cra Aede Lanretana decantari lolent; qtneumque alias Litanias ede-

„ re, vel jam editis, in Ecclefiis, live Oratoriis, five Proceilionibus

,

„ uti voluerint , eas ad Congregationem Sacrorum Rituum recognofcen-

„ das, 8c fiopus fuerit , corrigendas, mittere teneantur, neque fine li

„ centia, & adprobatione praediflae Congregationis, eas in publicum

n edere, aut publice recitare praefumant , fub poenis (ultra peccatum)„ arbitrio Ordinarii , & Inqailitoris fevere infligendis.

Praefens decretum fcflnra fuit in generali Congregatione Sanflae

» Romanae, 8c uaiverlalh Inqnifitionis, habita in Palatio Apoftolico in

,, Monte Quirinali, coram praediflo Sanfliflimo Domino Noftro , ac

n Illuftrifll & ReverendilT. Dominis Sanflae Romanae Eccle/ite Cardina-

„ libas adverfas haereticam pravitatem generalibus Inquifitoribus , o-

» flavo Idus Septembris, Anno a Nativiiate Domini Noltri JcluChri-

fti MDCI.„ Quintilianus Adrianut Not.

i r

CA-

Digitized by Google

. i i6r

C A P V T VI.Libri Pontificale:.

ARTICVLVS I.

Libri Pontificale: Graecorum & Orientalium :

I. T Nfignem habent Graeci librum Pontificalem . En titulum . I^aaci H AX BERTI mZ^itfctrixc» , hier Pontificalis Ecclejite Graecae, nunc p,t-

nutm ex Regii: monujcnptis Euchologus , alnjqiieprobalijjimts mommcnin coU

Icdus, latina interpretatione, nolis, ac objerv itionibus antiquitatis hidefia.

ftitae plenijjimis illufttatus , Parifiis MUCXLIII. fot. Hoc opus in magnaeft apud eruditos viros exifiiuiatione , iique qui adeuratiore m quamdamRituum Graecorum notitiam comparare fibi velint , carere illo vix poliunt

.

Citatur etiam Parifienfis editio a MOCLXXVf. , icd emunAiuris naris

critici eumdem effe librum, quem adnotav imus • novo folum titulo exor-

natum ( 1 } ex iftimant . »

II. Proximum Graeco Pontificali eft Coptitarum Pontificale Romaevulgatum MDCCl.XI. 4 . Tom. duob. cura Rapiaelis TVKI KpncopiArjentevenfis . Pars eft Enciolegii Alexandrini Cipto- Arabici , quod a iViifla-

lis initio fatfto a. MDCCXLVI. edi coepit.

III. Arment quoque futim habeut Pontificale mannfcriptnm anflore

ARRAQVELE Sionitartm Bpifcopo. Hujus exemplum anno Armenie*

e

Aerae MCLXII. Chriftianae vero, quam ulurpamus , MDCCXII1. a

Sergio ENDOKIKNS1 horologiorum primum artifice, mox Aim n ;umin partibus Epiicopo exaratum Gallice vertit Abbas LOVRDP7 HegiusProfeflor, A Cenfor. Duabus veluti partibus conflat. Prima difcipiinam

completftitur , ana qui Sacerdotio initiandas eft , a teneris , ut ajuut , un-guiculis imbui debet . Altera coeremoniat in liiignli* ordinibus admini-ftraudis fcrvandas exhibet. Primae illius partis fpeciraeo, atque epito-

men quamdam Cl. Abbas DINOVART in diarium fuuni Ecclefiahicum

Pan,'iis editum intulit. Vide menfem Januarium, & Februariam a MD>CCLXX. ( art. V. & XV.-)

IV. Uberiora de Alaronitonm Pontificali item MS. prompfit Cl. 7»feph. Ahtyfias ASSBMANVS ( Praefat. in Cod. Liturg. hi VI11. P. II

pag. XL. ftqq.’) » Codex, inquit ille, feriptos eft nitidis raiaAenbus

„ an. MDCCXXVIII. ab Archipresbytero Michaek METOSUHITA» Cyprio, Maronitamm Urbani Collegii alumno , ot ex nutula ad caicein

t, exfiante liquet, & quidem Romae in Monafterio SS. PETRI, & MAR-„ CGLI.INI . quod tunc temporis pertinebat ad Monachos Masomta:

„ S. ANTONII Abbatis Congregationis Monti: Libani

,

nunc vero per.

„ tinet ad Moniales S. THERES1AB Virginis, quae in aedibus Gymna.ytfiae familiae Monafterium habenti etfi autem hatfentis ad iaudamm

Tom.I. .. .1 / Ii . „ Mo

CO Confer Risio,it SIMONI!» 00- nic ( P. II. pog. & VCGTIVMvom bibliothecam JtUUam ( porto IU (_

Calotog. libror, rarior, pag. g. j.)pag. 1.) biforiam ptblMbsoc Ppbtipfc

. l W

Arciictaticum

PomEfrafe Co*ptocum

Armer 3rura MS*

Mrr'nltix*ra i*

tem MS,

• Digitized by Google

«aid contineat

.1. ",

1 6 %. L I B E R I.„ Mon-ifterinm non fe contulerint Mooiales, Mirouitae tamen Monachi,, hofpitiuin fibi fecerunt prope Ecelefiam S. PETRI in Vinculis nun-

,, cnpaiam in villa, quae Mattbaeiorum Paganicae diAorum propria erat

,

„ & a laudatis Monachis cum opportunis juris remediis , & cautionibus

„ foluto pretio empta fuit . Codicem amem libi delcribi curavit , ac

» proprio ofiii Gibric / EVA Cypri Archiepifcopus Maronita Pontificio

„ folio adfirtens, qui in urbe Pontificalia pro Syris , ac Maromtis, agebat.

„ PiifTimus hic Archiepifcopus unos fuit e primis Congregationis Mo*„ naflicae didfae Reformatoribus; ab Apoftolica Sede ad Maronitae, aliof-

„ que Orientales non femel pro cauflis gravifTimis ablegatos munia lao*

„ dabiliter explevit, inulta pro Religionis aelo pertolii ab infidelitas,

„ quia St vincula fuflinnit in civitate patria Alept Jifta ; tandem Romae

„ oAuagenario major omnibus ordinibus adeeptos lan&ifTime , ut viae-

„ rat , fupremum clanfit diem an. MDCCLII. Eo vero dcfunAo codi-

„ cein vulgandum nobis communicavit Tbemet EVA Gibric bs ex fratre

* nepos , Presbyter in S. Theologia doAor , & in Romana noftro Gy-„ mnafio linguae Arabicae merintTimus ProfefTor. Codex aurem laudbi-

„ tus deferiprus fuit ex autographo Romam mitto a Stepbino ALDOEN-n SI Patriarcha, ut nimirum in typographia Collegii Urbani de Pra-

to p igauda Fide ederetur pro Mironittcae gentis commodo , St ufu ; non,, femel enim decretum a S* Congregatione de Propaganda Fide emanavit

,

„ Orientalium , ac potiflimam Syrorum Mironitarnm EcclefiilHco* libros

» praeviis maturo judicio , St correAione , ubi opus efTet , typis Romae

,, committendi, quo Orientale

t

, Typographicae artis ope defiitnti,

» commodum haberent talium librorum , nec feribit , aliifque amanuen-

n fibus fcu haereticis ac fchifmaticis locus edet libros laudatos corrcua-

» pendi , vel adulterandi;quod frequens contingebat . ,,

V. ,, Codici epiftolam quamdam praefatioais vice praepofuit ad

„ M iroaitat Epifcopos Presbyteros , Abbates , aliofque direAxm fub

„ data an. MLXJLXXX1II. menfis oAobris die prima : compendio epi»

,i ftolam recito.,,-. Ubi laudatus ALDOENSIS Sedem Antiochenam con-

„ fcendir, primam Paftoralis follieitndinis partem in libris Bcclcfiae Ma-,, roniticae cognofcendis , & recenfendis pofuit , cum ut varietatem o-

n mnem tolleret, tum ut errores corrigeret, ac emendaret vitia, quae

,, Amanucnfium olcitxntia , feu ignorantia obrepferaot» & baeretico-

„ rum ( qui communem cum Maronitit ritum & linguam habent ) fran-

n dem ; &fi enim non femel ab antiquis bujufraodi operi manus fuif-

„ fet admota, «dtameq nova cora recenfeudi. St cognofcendi eratu

,, tales libri ; neque id mirum videatur , qoum ipfi Romanae Eccleftae

» Rituales libri mulroriet fimili fubjacuerint difqoifttioni,provido cer.

,, te , ac falutaftimo R.manarm* Epifcoporura coufillo . Io hanc vero

M fullicitudinis partem duos Archiepifcopos Maroaitas liberalium , & Theo-

u logicarum difciplinaram doArina confpicuos , ac Rituum Ecclefiae, po-

„ tifTimu.n Svriuae fcieatia inftru AilTimos , atque zelo Religionis ferven*

„ tiJTiraos fibi lixios, & coufiljarios vocavit. Quorum unus fuit Petrae

GV.

(,) Ita quidem », MDCCLVI. feribe- niales S. TRBft BMAE fe contulerunt”

bat ASSEM ANVS; Verum a multi, jam veteri earum Mon.fterio in Fabrorumaaaia ad illud Monafterium SiaClima- Cpllegium commutato

.

Digitized by Google

C A P V T VI. 163p GVSTBNSIS Archicpifcopas Gyfri

,

«Iter vero ffiofcpb Simomus AS*

r SEMANVS propatruus meo* Trifolii Syriae Metropolitanus. Quo'

„ niam autem principem locam in Cieris Chriftiiaorum Ritibus , \ of-

„ ficiis libi vindicat Chirotonia, fen Pontificalis liber, ia quo Sacer»

„ dotum , ac Miniftrorum rituum Ecciefiac inauguratio ^ ac perfedtio

„ continetur, ab eo exordium duxerunt. Hunc ut priftinae finccritati

„ & integritati reftituerent , & ad ritum ab Apoflolis ad tempora de-

,, currentia traditam ,81 cuftoditum exigerent,quoad fieri pofiet , omni

„ cura adnitendum duxerunt, ut errores, qui quidetu nec pauci, nec

,, leves in idem Pontificale, depravatis pafiTtm locis, irrepferunt,quam

,, adcuratiITtme tollerentur . Idem enim Pontificale corrupti , & men-

,, doli voluminis fpeciem adeo praeferebat, ut ( multis dicionibus,

p hinc inde partim in unam contradis , partim una in plurcs diftin-

p da, partim iifdem male , ac perperam collocatis , & trajedis ,

par*

,, tim denique ipio orationis fen fu mutato ) dubium effiet, quibus tan-

p dem officiis , vel laudibus Ecclefiae Praemies Antiocheni divinum no*

,, mea profequerentur,praeterquam quod rubricis etiam fparfim rur-

p bata ordinis lerie difpofitis , tanta erat varietas, & obfcuriras , ut mul*

,, tis in locis redene le haberent , opinione magis, qtiam judicio effiet

p ftatuendum. Hanc ergo ad rem examinandam , 8c ablolvendam , ve-

p tuftos libros Pontificales nndiqne conqnifttos , 8e colledos ftrettue , ac

p fideliter contulerunt cum antiquo exemplari adfervato in Monafterio

p S. SERGII Oppidi Eden

,

qood propria mano fc ripfit U/eremiat EAM*p SCITENSIS Patriarcha Antiocheum Maronitarum , qui LateranenfiCon*

,, cibo fub 1NNOCENTIO 111. interfuit. Quamque re ad eam, quae

„ in praefenti codice editur , formam redada , Pontificale Maroututttm

p tandem rediturum, & abfolutnm edet, atque ita ex omni parte diP

„ politum , ne fubfeqnentibus temporibus cuilibet tribueretur libertas

„ Pontificale praediduui in toto, vel in parte mutandi, vel ei aliquid

„ addendi, ac omnino detrahendi fub quovis praetextu, conftitutum

„ fuit: 8c pro commodo in nnnm volumen conclufa fant,quae olim duo-

„ bus diftindis continebantur, quorum unum quas Bpilcopus celebrans

„ dicit , orationes , & exercet officia , exprimebat , alterum repraefenta*

,, bar partem,quae a Diacono Pontifici miniftrame recitanda eft . Ru*

p bricas Arabicas non femel , atque expolitiones Arabicas ( licet Syria-

p co charadere deferiptas ) iaepe fubjecit Syriaco antiquo textui propter

p illos , qui linguam Syriacam legant qnidem , fed non intelligunt Con*

p fiat Codex pag. 1 66. in fol. alia mana adfutae funt eidem paginae 7.

p in quibas continetur , primo Conlecratia Calicis & patenae 1 2. Be*

p nedidio Imaginum , 3. Adminiftratio Sacramenti Confirmationis . Qui

p Ritus ex Romano lstino de verbo ad vetbom Arabico termoni funt red-

p diti, ieripei tamen Syriaco charadere . Poft epiftolam praedidam,quae praefationis vicem gerit , exfiat Index Capitum Pontificalis , cui

u poft Patriarchae confecrationem fubditnr Ritus initiationis Monacho*

„ rum . Syri etgo Maronitae , exceptis Monachorum laudatis benedidio-

„ nibns, has habent ordinationes: videlicet, 1. Cantoris, fen Pfaltae.

,, 3. LeHoris

.

3. Subdiaconi

.

4. Diaconi. 5. Arcbsdiaconi . 6. Presbyteri,

n 7. Periodeutae ,feu Vifitosoris

.

8. Arcbifresbyteri , quem Cburi vocant

lia 9. Cbo~ ,• V •

Syrorum Apimlenllom

Pontificale Bom.

164 LIBER 1.„ 9. Cborepifctpi. 10. Ept/copi , Metropolitani. 11. Patriarthe

. ,, Exh'i: aurem Codice ASSEMAN VS , quem hatfenus exfcnpfi , eodemtomo Syriace St Latine protulit Cbirotoniam P/aUarum , ordinem Cbirotontae

Jttper Hypodiacono , Cbirotoniam fuper diacono , Cbirotoniam , qua peificitur

Arcbtdiaconiis , Cbirotoniam , qua peificitur Prtflytet , Cbtrotontam, qua per-

ficitur frrioJenta , fcihcet Vifuator , Cbirotoniam , qua pe 1ficitur Cbttrojo, qui

tft cum Fpifiopo , &f Cbirotoni im,qua pttfitilnr Cbortpi/citvi .

VI. Syrit Maronitit Apamienjem in Syria Ecdefam aantdimus . Hu-jus F.cclefiae Pontificale optimae notae inno MCCXIV. fcriptum , quumLatini Eccltfiam illam occuparent, fuofque in eam nfus ac ritus inve-

xifTent j aliud quoque annorum circiter quingentorum MARTENiVSappellat . ex quibus nonnullos ordines ad Sacramentorum adminifiratio-

netu pertinentes exlcripiit

.

articvlvs II.

Libri Pontificales Romanae Eccle/iae , aliarumque

Occidentalium Ecclejiarum .

I. X) Onrificales Occidentalium Ecelefiarum libros percenfere adgrcfTusa

X Romana , uti decet , ceterarum matre , & magiftra exordior . Mit-

to MS. hujus Pontificalis codices , quorum unum in 4. TeUeriana Bibli»,

theca pofledit . Primam ejus editionem AugnfSaut PATRICIVS , Scjob.

BVRCKARDVS 1‘ub INNOCENTIO VIII. curarunt . Infcribitnr liber

Pontificali/ editui diligentia Auguftini PATRICII de Pieeolominibus Epifc.

Piemini. }oh. BVRCK.ARDI, Romae MCCCCLXXXV. fol. Tutaprodiit ex emendatione Jacobi de LVCIIS, St Job. BVRKARDI ite-

rum Ranae MCCGCLXXXVII. fol. deinde tollibui l'ollis Trompiae per

Mapbocttm de FRANCAZINIS MD 1 II. fbl. Venetiit apud Lucam Amo-mum de GIVNTA c«m eptftola Auguftini PATRICII D. INNOCEN-TIO Papae VIII., Si Lugduni MDXI. ( 1 ) . Poft PATRICJVM fub

LEONE X. Alberrns CASTBLLANVS Venetus Ord. Praedic, ad Pon-

tificale perpoliendum, angendnmqoe curas adjecit, illudque emendatum

cura CASTELLANI IVNCTAE ediderunt Veuetiis MDXX. fol. Cjuae

editio iterata foir Lugduni MDXLII Veuetiis MDXLIII MDLXI. MD-LXXII. & MDLXXXII 1 . ab rifdem IVNCT 1S . Sed quum in eo

plura edent emendatione digna (a), CLEMENS VIII. recognofci il-

lud judit. Enimvere Pontificale Romanum CLEMENTIS VIII. juda re-

ftimtum, atque editum exiit MDXCV. , ac deinde Antncrpiat MDC-XXVII. fol. VRBANVS quoque VIII. iterum, ut illud emendaretur,

curavit. Hinc Pontificale Romanum CLEMENTIS VIII. primum , nunc

ienuo VRBANl VIII. audorime recognitum , Romae typi» Vaticanis M DC-

(1) Hujus Lugilonerfii editionis e-

xempLr cxftabat in Colbeitlno Biblio-

tneca ; fuerat autem Fr. BOHERI Mn-chnienfn Epifcopi

,qui Illud ft tempora-

ftjft pro pretio tiginti curtorum feutalo-

rum a. MDXXII. Jua manu tepaturin

frontt eoiicit.

(1) Vide fecundam earum,

qua*

praemifimus , differtationem Cap. lll-

nuis, f.

Digitized by Google

C A P V T VI. 1

6

?

XLV. fol. Parifiit MDCLXIV. fol. iterumque MDCLXV. 8. Coloniae

MDCLXXXM. 8. Venetiit apud BALLER IN IOS MDCCIV. Antuer-

piae MDCCVII. 8.( 0 Romae MDCCXXVI. fol. Hanc alia Romana

fequma eft cum prolixi* Jq/epbi CATALANI Commentariis. BENEDI-

CTVS denique XIV. fuo juffu recognitum Pontificale emilu, excuden-

te Generqfo SALOMONI MDCGLII.Pnrtifit.n» cer.

II. Germanicarum Ecclcf arum , ut jam ad alias Ecclefias me conver- —Jnic4rBm gg.

tam, vetera aliquot Pontificalia novimus. Moguntina duo MARTENIVS viciarum

memorat MSS. in Regia Panfienfi Bibliotheca a fe infpefla , alterum^,

in cujus fine habetur imago Ciriflian, Archiepifcopi, qui ab anno MCC-XLIX. ad MCCL. eamdem xextt Ecclefiaiu, cui FREDEIUCVS Mo-

nachus codicis Scriptor hunc librum exbiber i alterum annorum circiter

CCCC. quod ufui fuifle videtur Ecclefiae SPIRENSI .- nam in confecr3-

tione Chrifmatis, ubi fit mentio Termonis feciendi , in margine altera

tnanu Tcriptum legitur : Hoc non obfervatitr in uoflra Ecclefia Spirenfi.

Tertium addo longe antiquiflimum , quod in Archivo P,Florienfit Ca-

pituli adfervatur . Ibi: Ordo Proceffionit , fiquando Epifcofnt fiftivis diebus

MiJam celebrare voluerit : Oratio ad dtaconam faciendam : Enaminatio in or-

dinatioiie Epifiopi fecundam Gallos, obi haec inter alias legitor interrogatio :

Vix? ( vis? ) dandae Mogontienfi Ecclefiae, miti , fuecefionbu, meis

fidem (3 /ubielhonem exhibere ? Porro Monaftenenfit dioecefis duo item an-

tiqua Pontificalia i duo quoque Salitburgenfia idem MARTENIVS ind>

cat :quibus Trevirenfe adnetSimus Teiierianat Bibliothecae .

III Bxftant etiam duo C0L0NIENS 1A in Bibliotheca Metropoli-

tanae Colonienfi, a P. HATZHEIM ( Catal. p. \oq.feqq. > deTcripta. Sed

ipfiim praeflat audire HARTZHEIMIVMde his differentem . „ Codex

,, 13p... non omnes quidem Epifcopales fun&iones habet , quas tamen

„ habet, eae fere cum ordine Romano conveniunt. Saeculo XI. fcriptu*

„ videtur. In ordinatione Epifcopi , in cujus fcrutinio haec iotcrroga-

» tio formatur. Vis Sandae Colonienfi Ecclefiae, mihi , (ftjuccefiSrtbns meis

„ fidem & fnbjelhonem exhibere ? Voto . Hinc colligitor Cokmeu/i, Ec-

„ cleftae efle . En Indicem . Ordo ad benedicendum Regem . Cmfecratt»

„ P/almifle , Ordinatio Ofliarii , LeUorit , Exoreiflae , Acoltti , Snbdiaroni,

„ Diaconi, Presbyteri. Incipit ordo ,qualiter dedicatio EcJefiae fier, debeat .

„ Reconciliatio violatae Ecclefiae. Gonfccratio Cernuer,,. Ordinat,0 Abba»,

,

„ Abba,,fac , Abba,,fi'te Canonicam regulam profi,en,„ . Ciufecratio g,aerae

„ Virgin,, , Viduae, quae fui, caftuatem profefia Benedico Juper confeera-

to, vel ordinandos . BenediH,0 novae domu , . Eaedem , & piares ordinat,0-

! n« Tnfuut ordini Romano ab HITTORPIO edito , tum etiam alia

ferie collocati. Demum nunc plures , nunc pauciores orat,oues altern-

”ter Codex habet. „ Alter Codex eft infcriptus 140. cum notis mu-

„ ficis impofitis Antiphonis , & Praefationibus , quae a noflr, fa.cult

„ notis- diverlae figurae funt . Connuentur hoc l.bro : h Purificat,tme

„ S. Mariae Bcncdiftio fi.per candela, . a. Ordo in quarta fena , quod eft

„ in Capite jejunii . 3. Ordo in Dominica Indulgentiae ,qua, d,e, Palma-

,, rum vocatur

.

Caeremoniae leflu digmlfimae. 4. Imcipit ordo, qualiter

„ ago-

(|) Confer bifiorita Biblittb. Eabritintt { T. Vlfag. J4J.

Digitized by Google

GilUctram

166 LIBER I.„ agatur Concilium triduo . Ponitur poft Dominicam Pilmarttm inchoari,

„ finiri ia Coena Domini in qua Bpilcopus legit Ammonitionem ad Citrum,

„ eamdem quae in Ordine Romano repentur , nnde difcimusdifciplinatu ,

,, moret , & habitum Cleri Colouienfis , qualis faeculo XI. fuit , quo

„ hic Codex exaratas eft . 5. Eodem die Coenae DomintBenediflo ignit.

„ 6. Eodem die reconciliatio publica Poenitentiam . Poft variat Autiphouat

„ cantandas, recitat Epifcoput orationes XV. foper Poenitentes , dein

„ fcquitur ab/olnlio

,

in qua iunt orationes deprecatoriae, una indicati»

„ va . Haec: Not etiam fecundum auflorihtem nobtt in iignit a Domino com-

„ mijffam abfohimus 1tot ab omni vinculo delt florum veflrorum , ut mereamini

,, habere vitam aeternam . 7. Eadem die Benediflto Cbrifmatit . Coujecra-

,, tio principalit Cbrifmatit . 11. Ordo in Parafceve

.

p. Incipit Ordo ad Ca-

„ tccbumennm faciendum. Exorciimi foper mafculos , diverft ab iis, qui

„ fuper feminas, to. Beuedtflio fontit

.

u. Ordo Bipifnu . Ter mergae

„ tnr inftnt , & poff vefliatur . Si Epifcoput adefl , H.utm confirmet , & poft

„ communicet > ai/cule Epifcopo , communicet Pretbyter laptualum hac forma .

„ Corput (3 Saitgutt D. N. y.Cbnfh confervet animam tuim in vitam aeter-

„ nam ia, Benediflto carnium . 13. Vtfitatte infirmi. UiAionis forma in-

„ dicativa. Partes corporis aegroti plnres ac nunc inunguntur . Pul u«-

„ fltonem communicet. Preces apud Moribundum: pro mortuo: 14. Ora.

„ tio in Agenda mortuorum

.

1 5. Benediflto Crucii

.

16. Benedtfl-o Crucii metui-

„ hiatae

.

17. Beuedtflio fabulae itinerariae, ( feu Altans portatilis , ut

„ nunc loqui amamus ) . i8< Ordo ad fignum Ecch/ia* benedicendum ( ideft

„ campanam Finis . Convenit & hoc Pontificale cum Romano Ordiue

„ Hittorpico , led hujus feries alia eft

,

8c uberior. ,,

IV. Longe plura Gallicarum Bcclefiarum iuperfunt . Haec de illis

MARTENIVS in fyllabo lilrorum Sacramentorum &C.ANDEGAVENSIS Bccleftae Pontificale annorum CCC. ex Biblio-

theca Regia «uni. 4473. Praeter iftud Pmtifieak quatuor alia reperi in

Andegavenfi S- SERGII Monafterio , quiuOum in ejufdem civitatis coe-

nobio S. ALBINI, fextura in Monafterio S. NICOLAI, omnia , unoexcepto S. SERGII Pontificali, Regio longe antiquiora.

AQVENSIS Bcclefiae Pontificale , feu Romanum ad ofum Ecclcfiae

Aancnfu accommodatam ante aunos CCCC. manu exaratum . Ex Bi-

bliotheca Regia «. 3873.ARELATENSIS Ecclefiae Pontificale MS. ante annos CCCC. exara-

tam. Ex Bibliotheca Colbertina n. 1587.AVTISSIODORENSIS Ecclcfiae Pontificale MS. , cujus charader

adeedit ad annos CCCC. ex Bibliotheca Monafterii S.IOHANNIS Lan-

dunen/tt •

BBLLOVACENSIS Ecclcfiae Rntificaler libros , & Rimalet perpla-

res ad proprium commodum olim defcriplerat V.C1.Godefridnt HER*MAN ejuldem Bcclefiae Canonicas

.

BISVNTINAE Bcclefiae Pontificale Vetus ab annis circiter DC.exaratum, &ad ufum Ecclcfiae Tnrouenfit accommodatum ; codex opti-

mae notae. In Canone Midae inferitor S. ANTI DII Epifcopi Bifuutini

nomen, meminir Portae Martis, ftationes varias adfignat ad Ecclefias,

quae in Bifuntina Ecclefia reperiuntnr . Hunc codicem, ut & multos alios

fup>

Digitized by Google

C A P V T VI. . 167fuppediravit Biblotheea iufignis Eeclefiae Turonenfit

.

CAMERACENSIS Eeclefiae fWyfi-.j/e annorum, uti conijcere li-

cet, minimum D. Huc refer 0'dmem CAMERACENSIS , (j ATRB-BATENSIS Eeclefiae

,qualiter diebm Dominicis, vel Feflivitasibui Sonite,

tum agendum

,

qui exflat in calce Codicis Canonum Ecc/. Rem. e* BibL Pi-lioeana Parif- 16 <7. ( p. 368. )

CATALAVNRNSIS Ec.leCae Poorificale MS. quod ufui fait 7»-

hsnni SA 1 REBERVCHE Bpilcopo Cuahnnenfi ,

CATVRCENSIS Eeclefiae Pontificale verus optimae notae ante an-nos DCCC. exaratum. Ex Bibliotheca Colbtuina n. 6170.

COMPEN DIENSE Pontificale MS. S. CORNELII ad ufum Bc-clefiac Suefionenfis ante annos DC. Icriptum

.

LVGDVNENSE . Penttfi, ale vetns ante annos DC. Icriptum, quod

ufui fuit HELINARDO Archiepifcopo. Ex Bibliotheca S. BENIGNIDivionenfii .

Pontificale alind , quod ofoi etiam fuit Eeclefiae Tiremafienfi, anno-rara circiter CCC. Ex Bibliotheca V. Cl. htri MENARDI civis 7a-roneufis .

Pontificale tertium annorum circiter D. vidi Cenomanis in Biblio-

theca Parochi S. NICOLAI.MIMATENSIS Eeclefiae Pontificale MS. a Gnillelmo DVRANDO

Epifcopo digeftum , quod fuit ofui 7«iu« SAIREBERVCHE Catalau-

nenfi Antiftiti ( 4 ).NARBONENSIS Bcclefiae Pmtificale ante annos DCC. Icriptum.

Bjufdem Eeclefiae ahnd ad ufum fktrt LV DIC Arehiepifcopi anno M-CCCL. a Monacho BcneJi/fina exaratam. '

NOVIOMBNSIS Bcclefiae P-mrificalr antiquum, quod ufui fait RAD-BODO Sp.lcopo antorum circiter DCCC. Ex eadem Bibliotheca, Ponti-

ficale alterum ante annos DC. (eripium Pontificale tertium ante annos CCCC.exaratum. Bi eadem Bibli theca*

PARISIBNSIS Eeclefiae Pontificale vetns annorum eirciter DCCC.Ex Bibliotheca RR. PP. Praedicatorum Majoris conventas Parifienfit .

PICTA VIENS 1 S Eeclefiae Pontificale veruffilTimum » annorum cir-

citer DCCC. cojns apographum mecnm communicavit V. Cl. 7eiatmet

DESLIONS Decanus Bcclefiae Sthaiteilenfit j autographum vero exffat

io Parifienfi Bibliotheca conventus RR. PP. Minimorum.REMENSIS Eeclefiae Pontificale vetus circa tempora HINCMARI

exaratum. Ex Bibliotheca B. MABIAB Remtnfit . Pontificale duplex infolio , utramque annorum D. Pontificale in 4. triplex unum annorum DC*alterum annorum D. tertium annorum CCCC. Pontificale in folio anuo*rnm CCC. Rx eadem Bibliotheca ( 5 ). ROTHO-

(4) Hem Pontificale MS. in mem-branis ann. »50. exftabat fuperiore fae-culo in Bibliotheca Teihriana .

(j) Aliud inAgne Pontificale Re-mtnjc Godice 14«. Metropolitanae Ec-Cltfiat Coionienfh deferibit P. HART-ZHfiiM. C /• IH. ) SpeOaffc jllud ad

Xemtnfem Eccledam difcimns ex $.XX*Vl. , ia quo ordinandus Epifcopua ro-gatur : Vii titm JnijeBiontm Sortiat

Euiefioe Matri Remeni owuici diei vitat

tuaeftrvarci Praemittitur Imago S.M A-RIAE, dextera 1ESUM, laeva crucis (i-

gaum geOantia,pi£U iu membrana ro-

bro-

Digitized by Google

. <q ..liber i.

ROTHOMAGBNSIS EccleCae Pontifici MS. aon. circiter CC.

SKNONBNhIS Eccleiiae Pontificale ante annos D.opt.me fcnptam

.

E* Bibliotheca Regia mmu alterum antc wnos DGCC.

exaratum, quod fervatur in Bibliotheca Illuftriiritm D. CHAV VELIMregiorum figillorum cnftodis . Pontificale alterum «unorum crctter GOC.° SILVANBCTENSlh Ecdefiae Pontificale , quod Petri de TRINIA-

CO Epifcopi temporibus concinnatum tuit.

SVES-

bro-aurea . Litterae indicia , & paginae

primae , & initiales omnium ordinum

unciales ,& fefqui.uncialea funt auro

& coloribus , & quandoque hiftorns il-

luflratae . Feria V. Majoris hebdoma-

dae poft varia» formulas deprecativa»

luper poenlttntet letitfat teconcilianiot ,

una eft indicativa,& judicativa, qualis

in Pontificali Colon. «.« }s>.Diftinguitnr

abfolutio Clericorum ,Laicorum ,

plu-

rium ,unius . Poft ordinem confitraniat

Ectlefiae fequuntur multifariae benedi-

Aionct pro Miflls per annum, & de San-

£tis .fimites illis , quae po(t librum Sfl-

crementorum GRECORII M.colleftae ,

& editae funt T.Ih Operum S CP JCO-

RII ( edit. Pani ). In Bencdiflione

Regis lego : Vt Regclf filium . tidellttt

Saxonum ,Merciorum, Nordin-Hum-

brerumcue Sceptra ren deferat ,fed ai

prl/Uncc fidei ,poajque concordiam eorum

animi Te opitulante reformet ;ut utro-

ruwquc horum populorum debito fibi fub-

jeBlone fultui ova digno anate per lon-

gum vitat fpaltum paeernat apuemglo-

riae tua mijtrotfine uuatim JlubUire &gubernare mereatur . ti>um deducitur ad

Sol/um dicit Bpifcopus : fio, & retineo,

modo lotum,quem butujque paternafig-

geflior.e tenui/ti hereditario jure ttH dc-

Itgatum.Quie omnia me movent, ut fub

IVDOVICO PIO ,Catolt CALVO ,

heredibus Caroli MAGNI fcriptuim#

hunc Codicem judicem . Defcribo iadi-

certi . I» Uomine Domtnt . nciptr liber

Tptficpalit . Capitula [cqucntu libri 1.

Vrdo ad putret pgr.andoi . •!. 0'do ad

puerum tonfuraudum

.

III. Ordo oo Cle-

ricum faciendum. IV. Ordo ni borbom

leniendam . V. Orie qualiter Sacri Or-

iir.es fiant . VI. Orio ofiiarli ,qualiter

ordinetur . VII. Oria,qualiter Lttioret

artirentur . VIII. Ordo, qualiter Lxerct-

fioe , IX. O. q- /Icoliti X. Subdiaconi ,

XI. Diateni. XII. Preibpetri , XIII.

Sermo Juper HBh ordinibus XIV. O.ad

hntiiteuici cereot in Purificatione

.

XV.O. in eapitt Jejunii, qualiter pccniteatt.

xyi. O in remlt Palmarum . XVII O.in die Abfiiutionit .

& de Pocnitert !a

XVIII. Ordo de cenfecratiore Cbrijnctit

,

^£7 Olei

.

XIX, Ordo qualiter agendum

fit in Parafcrve . XX Ordo qualiter be-

nedicatur nevui Ignit in Sabbato S. XXI.Ordo ad bentduer.don & confictandam

Ecclefiam r>ti XXII Ordo ad benedicen-

da omvia lnflruti.er.te Fcclefiae

.

XXIII.

Ordo ad benedicendam Crucem Demini

.

XXIV. Adcitjfam , vel fi rrtrum benedi-

cendum . XXV. /td benedicendum Luit»

fiat ficuum . XXVI. Ordo qualiter con-

jectetur Ctmitcitum . XXVII. Ordo ad

reconciliationem violatae Icelefiac. XXV-III. /ti brned eendum altare in tabula

lignea confixum .XXIX. Ordo ,qualiter

coniteretur Lpifcepnt . XXX. O. q. Ro-

manus Pontifici . .XXXI. O. «d *r»rdi*

ctndum Abbotcm.XXX\\.0;oiMona-

,hu>n faciendum . XXXIII. ad berei.een-

domJbbotijfamXXXIV. ai ctnfetraniom

SarMimonialem . XXXV. ai confictan-

dam laicam Virginem XXXVI. Ai be-

nedicendam Viduam • XXXVII. Ad be-

nedicendum Regem . XXXVI II. Ordo ad

bercd.ccndum Imperatorem . XXX IX. ad

benedicendam Reginam . XL. Ai arman-

dam militem XLI. Ai benedicendam

fbcufam. XLII. /M benedicendum Pcrt-

trirum. XLIII. Ordo e*r#»«sir»»Vfl»di .

& abfilvtudi. XLIV. BcncdiBio carnium

,n Pafiba. XLV. btnediBio pomorum.

XLVI. Ad fiugei novat. XLVI1. Pa-

nevi . XLV III. Vv»c , fite fabae .,

XLIX. bencdeBo Vim novi . L, Ordo

,

qualiter jigtlur .i^nedui c, .a .

Digitized by Google

. A -

C A P V T VII. 169SVESSIONENSIS Ecclefiae Pontificale ante annos DC. manu exa.

ratmn , optimae notae . Ex Bibliotheca Compendtenfts S. CORNELII Mo-nafterii

.

TRECENSIS Ecclefiae vetus Pontificale , quod dono datam fuit

Arremarenfi Monafterio a S. PRVDENTIO 7rccettji Epifcopo,qui an-

te annos DCCCXL. eamdem regebat Bcclefiam

.

VIRDVNENSIS Ecclefiae Pontificale MS. in fbL Addimus quodin Bibliotheca Te/leriana exftabat

.

V. Pauca ad alias Ecclefias pertinent. Primum eft CONCHENSISEcclefiae in Hsfpassia pontificale vetus ante annos D. fcriptnm , quod ufui

fuit etiam Ecclefiae Xantouenfi . Alterum EBORACENSIS Ecclefiae, fi.

ve EGBERTI Eboracenfis Archiepifcopi pontificale litteris Saxonicts abannis circiter DCCCCL. eleganter feriptum . Ex Bibliotheca Ecclefiae

Eboracenfis . Adde his ANGLlCANVM duplex , unum ex Bibliotheca

Ecclefiae Rotbomagenfis , alterum ex Monattarjo Gemmeticenfi optimae no-tae , utrumque judicio virorum peritorum annorum DCCCC. aut circiter.

VI. Demum indicandae Ium paucae aliquot Pontificalis libri par- p,„e , .n—,tes feorfum excnlae . Mtffie Epifcopaleo proJacns Ordimini conferenttis . . , .

”qmbus etiam additur Mi/fa fertae quintae 1 n Goena Domini cum cuifi ora-

tionibus olorum , & aliis ceremoniis eidem MiJJie congruentibus .. . BreveCompendium diverforum cafuum tam collationem quam exrcuttontm ordinum Ec-

clefiufticarum impedientium... Per R- P. D. Hier. MACHABAEVM Ca-ftrenfiurn Praefu/cm , ac Pontificiae Cappellae Praefclium

,

Venettis prodie-runt apud IVNCTAS MDLllI.f. Plora continet promptuauum Sacrorum

quorumdam rituum cx Pontificali Romano ad ujum DD. tpi/ceporum . Ai.cefferunt Beiiedtfhoues Pontificales dtcendie per lotum annum ex Pontificali

Ecclefiae REMENSIS MS. Lugduni MDCLIV. 4.

C A P V T VII.

Libri Caertmoniales <

ARTICVLVS I.

Libri Caeremonialetfanfilae Romanae Eccle/iae .

I. T Ibros S. R. E. Caeremonialet percenfuro ftatira mihi occurrit Ordo Ontn Rornim»

I j Romanus a Gcorgio CASSANDRO primum Coloniae editus a. M-DLXI. ( 1 ), deinde a Mdcbiorrc HlTTORPlO ibidem recufus a. MU.

a>*

L XV III. ex tribus Codicibus MSS. ornatifiimi viri Cornelii GVALTE-RII, & ex ea demum editione in Romanam Georgii FERRARII > cum-primis vero in Bibliothecas Patrum Co/onienjim a. MDCXVIII. Piri-

fienfem a MDCXLIV. & poflremam Lugiunenfem illatus. ComplcAiturhic liber, quodnos tribus reparatis libris Miflali , Pouttficali, & Ritua-

Tom. [. K k li

( 1 ) MDL1X. feribit HOtEMANNVS in dill.de//*r. cecrctn. Stc. Qp. t*.)fcd fallitur

.

Digitized by Google

170 LIBER I.Ii comprehendimus. Auftorom ftbi ignotum HITTORPIVS, omnef-que veteres & recentes Trartatores Liturgicartim rerum latentur. Sae.

culo oftavo ftiifle a Pontificibus Romanis tranfniiflum PlPPINO, autCAROLO narrat Hi/duinns Abbas S. Dionyfii , Waltfridns Strabo , Stge-

berlus in cbrouico , & ex eo Leopoldus Bambetgeufir . Verofimile igitur elt

,

rogantibus taotis Principibus Pontificem imperalTe uni aut pluribus Ro-minae Ecclefiae Caeremoniarum peritis, ut» quos ex Aiae Ecclefiae tra-

ditione noffent, ritus in Miliis > Officio divino» Sacrameutis & ordina-

tionibus , ac bencdi&ionibns adhiberi» ea in unum volumen confcripta

PlPPINO, CAROLOVE oflerrenr. Multa tamen ex fimili Libro,quem GELAS1VS Papa ex deceflorum fuorum decretis , ac ritibus, ac

confuetudiiiibus Ecclefiae Romanae primum perfcriplerit»

poflca vero

S. GREGORIVS M. cum inftirmls poft Gela/hna tempora invedliscom-

paraiione fada reformarit , auxeritqtie, huc fuiflfc translata, peritiores

viri confentinnt . Neque tamen hic ipfe ille ordo eft, quem PlPPINOaut CAROLO oblatum fuifle conjecimns . HITTORPIVS ordinem,

. quem emifir, ab ALBINO, aliove ex ordine Romauo colletfum, & au-

fium fuifle fulpicatus eft. Hvgtr MENARDVS iu Notis libro Sacra-

mentorum GREGORll 111b jeci is antiquum admodum efTe hunc ordinemfatetur, fcd a primaeva fimplicitatc abiilTe pofteriorum Scriptorum ad-

ditamentis . Jabmifs MORIN VS awpli.uttm , qualis ab HITTORPIOemiiliis fuit , nonnifi faeculo X. cetera vetltflum judicabat. ( Parie 111.

de Saer. Ordia. fag. i6<j. 170.). Cardinali BONA judice, liber eft val-

de antiquas, fed prout nunc editus eft, pollerioris aevi caeremoniis a.

bundat:quod omnibus ritualibus libris contingit

, quum a recentioribus

defcribuntur. ( L. tle divina Pfatmodta ) Audiendus quoque harum re-

rum peritillimus fofepbus Maria, THOMASlVSin fcbolits ad R-fponftlia

Ordo ROMANVS» inquit, antiquitus non eo modo,

quo apud nofeditut

eft , circumferebatur , difcrctis namque libellis (a) continebatur, quibus p0-

tiora per anuum explicabantur officia . Ceterum ordo ille ROMANVS abHITTORPIO editus farrago potius efl diverforum rituum Jicundum varios

confuetudines , ita ut antiquiores,germaniorefque ritus iu Santa varietate di-

fcernere fine borum libellorum ope pene fit imp ffibiie .

St*Coeke»*Mss!II- Fatendum eft tamen i inquit CL MABILLONIVS, non infij-

mabillonio per habendam e(Ie illam HITTORPII editionem, nec omnino deftitni

Udictu commendatione antiquitatis. Haec enim reperitur, nonnullis quidemad-

( 1 } Ncui unum,fcd plnrcs olini

fuiile Ordinis Romani Libellos (quodbeic THOMASIVS monet} exAMA-LARIO M ABILLONIVS ( in ord.Rom.tomm ^.Krn.lcoiifirmat. AMALARIVSnempe in tetipbonoril lapite II 7. ubi

de officio hebdomadae Pafthalis agit,

notum,inquit

.foltmnlttr eft eentre ma-

trem noftram Romanam ledtjiam tret

Pfalmot ante ijmattm 1 nonfetii, pofl

ijmnttm duos per dittrja olteria diter-

jorunt lotorum . Satpffine lautu ei Cra-

tem , £y ad fontes ,ut ex feriptis difei-

sunt,quee continent PER DIVERSOS

LIBELLOS Ordinem Romanum . Necdiverfi tantummodo erant hr Libelli

pro divertis argumentis, ut Libellus

de Eaptifmo, Libellus deOrdlnibus Ja-

cris &c. Sed etiam pro uno eodemqueargumento ; diverfos enim Libcjlo*

AMALARIVS appellat pro uno, at-

que eodem hebdomadae Pafchalis of-

ficio .

Digitized by Google

C A P V T VII. 171additis» aut detrabis tum in codice Romano Bibliotheca ValliccUtanie

,

tum in noftro yindocinenfe . iis exceptis, quae ad priorem HITTOR-PII partem , ideft ad Miflae Pontificalis , & Epifcopalis ritum pertinent

.

Atqui Codex VallieeUianus Otbonum tempore fcriptos fuit i Vtndocincufis

autem ante annos fere fexccntos, & quidem GOFPREDI Abbatis Vm-dociuer.fit tempore , qui fortafle hoc exemplar ex Vrbe adtnlerat. Ex-ftat etiam in praeclariffimo iaeculi IX. codice» quem in catalogo hi- Pr»ete»t» Coto*

ftorico- critico Codicum MSS. Ecctefiae Metropolitanae Colouieulis. P.1“cnfi ’

HARTZHEIM defcribit ( 100). his verbis ,» Codex hic Ihttorpi.ix»

,, brevior eft ; deinde variarum orationum & ordinationum initia tan-

„ tum continet, quae Hittorpianut integri, & prolixa edidit. Tertio,

„ feries, qua partes hujus libri coordinantur,

paullum differt ab ierie

„ Rmorpittna: verbi gratia, ordo Librorum Scripturae per minum in officio

„ divino legendorum hic primo, quarto loco apud H1TTORP1VM po-

„ nitur. Ordo proceffiontt ai Miffdm primo , fecundo, Si tertio loco H1T-„ TORPIO ; hic primo loco collocatur &c. Ordo Hufoiptanut dividitur

„ in duas partes. Pars prima condat XXXI. capitibus, quibus Ordo„ Soletnnis MiiTarum per annum , & praecipuis auni Feflis in Ecclefia

,, Romana ufltatus delcribitur ; Caeremoniae ProceiTionum ante Miflam »

,, rituum omnium in MifTa , Reconciliatio Poenitentium in Quadrage-

„ fimai Scrutinium vel examen Baptizandorum ante Palcha ; Omnes„ ritus hebdomadae Sanbae ; Confcbio chrifmatis ; Baptilmus in Sab-

,, bato Sanbo . Secunda pars continet Cap. 18. eftque Pontificale Ro-

„ manum brevius eo, quod nunc impreffum habemns. At noder codex

„ ex his 57. capitibus, nonnifi 07. complebitur. ,, Alia fubinde hu-jus Codicis ab Hutorpiano exemplo diferimina HARTZHEIM! VS pro-

fert (p. toa. Incipit ordo veI denuntiatio pro ferutiuio ai Elcfios(j

ideft

baptizandos ) fui tertia hebdomada in gjiadrngrfima initiatur . Hic ordo

ab HITTORPIO, vigeftmo loco collocatur, iu noftro Codice tertio.

Habentur Miffae pro ferntinio E/efiorum celebrandae. Inna Mementorecitantur nomina virorum, & mulierum, qui ipfos infantes fnfceptu-

ri funt , infra A.liouem recitantur nomina eleboruai. Haec H1TTOR-PIVS dumtaxat indicat : Nofter expaufa offert : at in ceteris Nofter

brevis eft, HITTORPIVS prolixior. Praeterea nam. XVI- legitur in Co-

lontenfi Codice oratio ad diaconam faciendam . Tandem nam. XXVll. ex-

ftant in eo Litaniae vetuftiffimae , quas ex HARTZHEIMlO (p. 103. )huc lubet transferre . ,, Quando laudes canendae fnqt , expleta oratione

,, a Pontifice , antequam Lebor afeendat ambonem , pronuntiant duo

» diaconi, ftve Cantores, refpoodente illis Schola hoc modo: Exaudi

„ Chrifte Bl. Domino noftro a Deo decreto fummo Pontifici, & uni-

», verfali Papae vita. Exaudi Chrifte. Pl. Similiter. Exaudi Chrifte.

,» Pb Similiter Salvator mundi. pl. Tu illum adjuva, Salvator mundi.

„ Pl. Similiter, Salvator mundi, pL Sim. Exaudi Xte. p!. Sim. Domi-,, no noftro & Augufto a Deo Coronato Magno 8e pacifico Imperato*

» ri vita 8i viboria. Per ter. Sattba Maria. Pb Tu illum adjuva, per

•> ter. Exaudi Chrifte . pt. Ejus praecellentiffimis filiis Regibus vita.

,, Per ter. Sanbe Petre, p{. Tu illos adjuva. Per ter. Exaudi Xte , pl.

n Exercitui Romanorum, Si Francor/tm Vita, 8i Viboria. Per ter. San-

. K k a »• be

Digitized by Google

Kcbmii S.CrJ-

k VcronenS,

172 LIBER I.,, fle 'Theodore

.

0l. Tu illos adiuva. Per ter. Xtus vincit. Xtus regnat.

,, Xtus imperat. 0?. Schola Sanflorum funiliter . Xtus vincit, Xtus re-

,, gnat , Xtus imperat. 0l. Similiter Xtus vincit, Xtus regnat, Xtus

„ imperat, 01. Similiter . Rex Regum Xtus vincit. 01. Similiter, fed

tantam femel. Rex nofter Xtus vincit. Spes noftra Xtus vincit ,Glo*

„ ria noftra Xtus vincit, Mifericordia noftra Xtus- vincit , Auxilium

,, noftrum Xtus vincit. Fortitudo noftra Xtus vincit, Liberatio, & re-

„ demptio noftra Xtus vincit, Vifloria noftra Xtus vincit. Arma no-

„ ftra invifliflima Xtus vincit , Murus nofter inexpugnabilis Xtus vin-

„ cit . Defenfto & exnltatio noftra Xtus vincit. Lnx, via, & vita no-

,, ftra Xtus vincit. Ipft foli Imperium , Gloria, $Potefta$per immor-

„ talia in faecula faeculorum . Anien . Ipfl foli Virtus, fortitudo, &,, Vifloria , per omnia faecula faeculorum . Amen. Ipft foli honor , laus

„ & jubilatio per infinita faecula faeculorum . Amen.,, Haflenus Lita-

niae . Addit continenter Gl. Editor:,, Aut ego vehementer fallor , aut

„ haec Litania cantata fuit Rimae, quando CAROLVS Romae aun. DC->, CC. die Natalitto Salvatoris coronatus fuit Imperator. Similes enim

„ ftint Acclamationes: Filios fuos PIPP1NVM, 6c LVDOVICV.M,, jam anno DGCLXXXI. quum fecundo Romam adiiflet , Reges di-

„ xerat , illum Italtae , hunc Aquitaniae . PAGI ( in critica ad h. a. ).

,, Exercitus Romr.ntts , ac Francut concordes erant » unde fufpicor , & hunc

„ Codicem tunc CAROLO datum fuifle , veluti epitomen Ordiuis

„ Romani, Si per HILUEBALDVM in noftram Bibliothecam tran-

», fivifle . „111 Alitis quoque pervetnflns Ordo Romanns exftat in Codice XX VI.

Monachorum, qui Romae lunt ad S. Crucii. Eum Gl. BONA in Au*,

lelhs Liturgico - [aerii p. 377. ita deferibit . ,, Procedit multo brevior

n ( Htetorpiano ), ftmpliciterqne , caeremonias concile, Si magis angu-

,, fte enarrans, atque ad Codicem Sacramentorum exprefle in aliquibus fe

n remittens. Ejus antiquitas cft annorum plufquam oflingentorum , ut

n ex precibus quibufdani manifeftum eft , in quibus nominantur NICO„ LAVS Papa, LVDOVIGVS Imp. , & exercitus Romvtornm , atque

n Francorum . Soli autem NICOLAVS I. Si LVDOVICVS II. Imp.

n CAROLI Regis Francorum frater corregnafle leguntur, ab anno vi-

„ delicet DCGCLVIII. per novem fub/equentes . Videtur inliiper an-

r> tiquior Ordine Romano jam edito , tum quod ille oinnia prope hujus

,, verba contineat, fed pluribus in locis, & fere ubique infuper addat

,

„ quod in hujufmodi libris certae novitatis eft argumentum i tum etiam

>, quod ille hoc noftro longe ordinatior fit Haflenus BONA ,qui

deinde lingula in Codice contenta adeurate perfeqniiur . Verum & alitis,

ifque antiquiflimus Codex Veronae hoc faecnlo cum aliis plurimis ve-

nerandae vernftatis Libris apud principis templi Canonicos repertus cft.

Scriptus ille fuit Anguftis LVDOV ICO , Si LOTH ARIO imperantibus

;

eft enim ex iis Libris , quibas Canonicorum Veronen/tum bibliothecam

auxerat Archidiaconos PACIFICVS ,qui uti ex epitaphio conliat , die

XXIII. Novembris a. XX VII. imperantis LOTHARII Indiflione X.nempe anno Chrilto DCCCLVI. deccITit . Paullo aliter, atque Hitior.

fiam editio, Codex Vcroncnfit Ordinem exhibet . HITTORPIVS pri.

mum

Digitized by Google

C A P V T VII. 173mnm ordinem tradit Procefiionit ad Eccle/tam Uve MiJJarn , qni incidit :

Dtnuncruta jluione . Sequitur apud H1TTORPIVM Ordo Eccltfi ijftcut

R;'nanae hclefiae, ve! qualiter Miffia t elebratur . Primum omnium cibfer-

vandum eft, Jtpiem efie regiones &c. Hunc tertius ordo excipit, qui ea*

dem fere continet, quae duo fuperiores , inferiptus Liber de RomanoOrdine

,qualiter celebrandum fit officium Mtffaci Primo omnium . Tandem

in Hittoipiana editione amplifftmus (e fe offert Oido Rimauus antiquus de

reliquit anni totiut ojficut , ac mtniftcnis . In Cbrisli nomine incipit Ordo CI.

tbo/icorum hbronim , qm in Eccle/ia Romana ponuntur . Ab hoc contra in-

choatur Ordo Codicis Perone nfii j tum fequitur Ordo Procejfionis ad Ec•

ckfiam , ftve ad AJiJfim i deinde incipit Ordo vel denuntiatio Q pro feru-

tinio ) ad tlcRit, qni tertia hebdomada Quadragefima 11. Feria ( fic )

initiatur. Hic autem Ordo pars eft amplillimi illius ordinis Hiltoipiaiii

,

quem nuper indicavi j legiturque p. 34. T. X. Biblioth. Patrum Pari/, a.

MDCXLlFIV. Novam Hi turpianorum qnatuor Ordimini editionem molitus erat

magnum illud Italiae decus, 4/que Angaitinianae familiae ornamentumi)nnpbrins PANVINIVS. Eos fequebatur Micrologus i hunc alibi edita

interpretatio vocum Ecclefiafticarum , quae obfcurac vel barbarae viden-tur ; tum index dationum , quae noftro tempore in ftngults Vrbis Ec-clefiis per annum celebrantur. Addiderat his Onnphnui Librum Ritua-

lem CLNCII Cardinalis S. R. E. Camerarii de confnetndimbus , & ohfer-

vaittiis

,

presbyterio, vel fcholari, 8c aliis Ecdefiae Romanae in prae-

cipuis follemnitatibus ex ampliore ejulUem Cardinalis de ceiifibus opereexcerptum , novaque a fe forma donalum . Nam tres in partes illum

ONVPHRIVS tribuerat . Prima pars XX VIII. Capitibus omues ritus

compledebatur ab Adveutu Domini ad Exaltationem Sandae Crucis in

Romana Ecclefia ufitatos . Secunda pars eft de Presbyteriis per annumerogari (blitis de variilque Pontificis officialibus i conftatque capitibus

XXIII. Tertia demum agit de eledione , & conlecratione Pontificis,

ac de confecratione Imperatoris . Totnm ONVPHRII opus claudit Mif-

fae expufitio,quam idem ex Patrum didis , & fententiis contexuit .

Infcriptum autem ab eo fuerat Alexandro FARNESIO Epi/copo Cardinali

Sabino , fummie $3 Apofiolicae Sedit Cancellario prolixa epiftola, qua ve-

luti praefatione Sacrae Synaxeos adionetn illuffrabat • Verum egre-

gium opus lucem non vidit, integrumque exftat matiulcriprum in Fa-

ticana Bibliotheca , unde ad Regiam Pariftenfem Bibliothecam exemplumdeiatum fuit

.

V. MABILLONTVS porro , ut Hittorpianum Ordinem, qnoad li-

ceret, veteri formae reftitueret, edendos fulcepit ex pluriburab AMA-LARIO indicatis libellis , in quos ordinis Romani leries nniverfa divi-

debatur, tres illos, qui de APJJi , Baplijmo , £3 Sacri: Ordinibus agunt,nt pote omnium praecipuos, aut nondum editot , inquit, aut adfilem exem-

plarium caflgatoi . Hoc ille praeftitit Mufei Italici T. II. ( 3 ) . Praemit-

titur

( i 5 Vtor Parijiecfi editione ann. tea MDCfXXXIX. HOfFMANVS ia

MDCCXX1V» 4. Prodierat eajm an- differt, de Lih. caertm . Ftrificnfem e.' MD-

MS. Colleflio

OnaphiU PAN»V INII

MABILLONIIin renitaemioOrdine Rcma«do labores

Digitized by Google

174 LIBERI.titur illi eruditiflimas in Ordinem Rem tmm commentarius

.

Tam feqaentejOrdines adferunrar.

I. Ordo Ecclefiifjticus Romanae Ecdefiae,

qualiter Miffis Pontificalis ce-

lebretur i quo titulo hic Ordo, quemadmodum in Historpiana editione,

ubi fecundus Ordo eft, ut paullo antea diximus, ita in pcrvetufto Co-dice Sanfti Galli praenotatur, quamquam Colbcrtimis Codex illum iuferi-

bat : Ordo Ecclcfi tilici Minifleri i Romanae Ecclcfi , ve! qualiter Miffi ce-

lebretur. Mancus tamen erat hic Ordo apud HITTORPIVM ; liipple-

tus igitora MAB 1LLONIO eft ex eodem S. GALLI exemplo. Addi-dit etiam MABILLONIVS ex Colbertiuo memoraro Codice , & Vaticano

n. 487. appendicem de Officiis in nofhbus a Coena Domini ttfque in Pnfcba ,

quam fub nomine Libelli Romani AMALAR I VS laudat ( Lib. I cap. ao )quae enim ex Libello Romano AMALARIVS eo loco recitat , heicleguntur nam. 10.

II. Ordo Romanus de Mijfa Pontificali

,

quemadmodum ON VPHRI VScenfuit priore illo antiquior, qui primus apud HITTORPIVM occurrit.

III. Ordo Romanus, qualiter celebrandumfit Ojjicittm MtJJde . Tertius hic

eft etiam apud HITTORPIVM.IV. Fragmentum veteris Ordinis Romani de Mijfi Pontificali ex MS.

Codice, qui fuit olim Conilamini CAIETANI

.

V. Ordo Romanus de Mtffa bpifeopa/i primus ex vetuftiftiino CodiceS. GALLI.

VI. Ordo Romanus de Miffa Epifcopali fecundus editus ab HITTOR-PIO p. 7. Incipit

:pofiquam prima bora .

VII. Ordo Romanus . Incipit ordo Scrutinii ad eleliot,qualiter debeat

celebrati. Exftabat cum multis interpolationibus apud HITTORPIVMeoi. 34. Sed eum MABILLONIVS ex THOMASII exemplo collato

eum Colbertiuo Codice vulgavit

.

VIII. Ordo Romanus de Ordinationibus Jacris ex Codice Palatino- Va-

ticano n. 487. , Hittorpiano multo purior .

IX. Ordo Romanus de gradibus Romanae Ecclefiae ex CodiceS. GAL-LI ad Hiltorpianum magis adeedens quam fuperior.

X. Otao Romanus,

qualiter agendum fis qutnlia feriet in Coena Demini

,

ex Codice Equitis MAFFABI Romani.

XI. Benedifh PETRI Canonici Liber Pollicitus ad Guidonem de

CASTELLO ,tunc Cardinalem S. MARCI qui poftmodum ( a. MC-

XLIII. ) faiftus eft CABLESTINVS II. , nempe de dignitate Romani

Pontificis , & Presbyterorum Ctrdinalium , & Diaconorum , ccterorumque Or-

dinum Curiae , nec non de EcclefiaRico officio totius anni

.

XII. Romanus Ordo de confuetndinibut , 0? obfervantiis , presbyterio , vel

Scholari, & aliis Ecclesiae Romanae in praecipuis folemnitattbus , autftore

Cencio de SABELLIS Cardinale .

XIII. Caeremcniale Romanum editum juflfu GREGORII X.XIV. Ordinarium S. R. E. auiftore , ut videtur, 'Jacobo CAIETA-

NO Cardinale, ex apographo llluflrifT CIAMPINI.XV.

MDCCXXX. quae nulla fttit,editio- adeurationif ad fitam illam differta-

nem indicat ; fed nimirum nihil ille tionem conciunandam adtulit

.

Digitized by Google

C A P V T VII. I 7*XV. Liber Petri AMELII Epifiopi Senogallienlis de Caeremoniis S.

K. b. HatftenusOidines , 8c Caerentouiales Libri MibiUomani.VI. Interea Francifc-s BLANCHINIVS Praefui eruditiftima* Co-

dicis Veronen/is

,

quem antea memoravi , apopraphiim naftus Ordinem ''.T'

Romanum e* eo protulit Romae MDCCXXV 11 I. cum egregiis praeno- blanchimotatis inter Prolegomcna Tomo III. AN A.tTASII Bibliothecarii a fe prae-

c<lltu,

mifla ( p. XXXVll. feqy.). Viginti poft annos f i). Ludovicus Antonini M V- _ .. _

RATORIVS in infigni , quod anno MDCCXLVIII Venet, is edidit,

opere iulcripto : Lttngia Romana velnsC Tomo II. ) primos duos e* Ma.btllouiiuis Ordines Romanos recudit . Illud addendum , Edmnudum MAR-

A)!oj ^ ^ BQTENE antiquum Ordinem Rimwtm aJ ofum Monafteriorum ab anuis manvs.mak-circiter mille adeommodatum evulgafle (T. V.Thefuir. Antcdot.pag. ica.) TtNIO vnl*uu«

Ad id autem ufut eft vir doflus M. Codice Morbacenfi

,

cujus charatfler

annos nimirum nongentos praefefert

.

VII- Alias porro Ordinis Romani partes ab aliis adeepimus . Nam Aui h»b, ordl-

Dominicus GEORGIVS in fui de Litttrg. Rom. Ponti/, commentarii np- ui» Libein

pen-iice ( T. III. ) quatuor Ordines MifTae Pontificalis emit ; primumquidem ( p. <556 ) ex Codice Vaticano 4736. Saeculi XIV; fecundum

C T- 570. ) ex Codice I/alicano 4727. ejuldem laecuii ; tertium ( p. 584.ea M.lTali Otsoboni ino , olim Altemp/iino ; quartum pro Aie NuatisDomini VRBANO VIII. P. M. a. MDCXXXIX. exaratum . MV-RATORtVS quoque cura Ordinem Romanum ad dedicandam Rafi/icam ex-

hibuit ( T. IV. Austquis. habe. coi. 817. )i tum Ordines tres ad benedice»'

dum , Cd coronandum Imperatorem T VI. earumdem antiquis. Italic. coi. £19.

/eqq')- Jam vero ad celeberrimum PATRICII opus deveniamus.VIII. Auguttims PATRICIVS Picco/ommeus (4) Senenjit Pientimit

in Hrtruria Bpilcopus 1NNOC&NTII VIII. cui quoque a Caeremoniiserat, jullb Romanae Ecclefiae Caeremonias tribus libris complexus eft»

quos eidem INNOCENTIO VIII. epiftola a MAB 1LLONIO primumvulgata Q Muf. Ita/.p. ll.pag. 584. ) Kal. Martiis an.MCCCCI.XXX VIII.

iolcripfit. Liber hic tamen vulgatus non fuit a PATRICIO, qui mor-tem oppetiit MCCCCXCVI. Edidit triflopborus MARCELLVS Corcy-

renfts Bpilcopus Romae MDXVI. LEONE X. Summo Ecclefiae Ponti-

fice , iterumque ISenetiis eodem anno foL hoc titulo : Rituum EcckfiaiU-

cornm, jtve /aerarum caeremoniarum SS Romanae Ecclefiae libri tres non

ante in-.pre/fi in fol. Parit de GRASSIS Bonontenfis , qui Pifaurenfinm Epi-

fcopus , ac Romanis Pontificibus Caeremoniarum Magifter erat , indigna-

tus Romanae Ecclefiae Caeremonias divulgari, nihil non molitus eft, ut

Caeremoniale hujultnodt plane aboleretur. Rem itaque primo retulit ad

Cardinales, ex quibus multi commoti lirat, quod Caeremoniae /aerae ,13

Myfieria eorum divulgata /aerint

.

Deinde querelae ad Pontificem delatae»

qui prima facie turbatus, dixit, fe fafhitum , quod Cardinalibus placeret.

At quia Cardinalis Santftae Crucis for/an fuerat exu/fia , quod imprimeretur

Liber ille, dixit, non malum e/Je

.

Sed tamen cavit, ne ullum ejus exem-plar divenderetur , dum in proximo Confiftorio luper koc negocio fta-

tutura fuiffct . Hacc fada 1'unt anno MDXVII. die XI. Martri . Menfefe-

(_ 4 ) A FIO 11 . , cui qaatuur annosa Caeremoniis fuit, Pitrv/ealneb

noinca adeeperat»

Digitized by Google

176 LIBER I.

fequenti poft feftum S. MARCI , PARIS prolixam hac de re Epifto-

lam a fe (criptam legit in Confiftorio , in qoa eorum fententiam refel-

lere conatur» qui exijlimant , Religionis Chriftianae caeremonias ad po-blicam mortalium utilitatem ede divulgandas ; aitque , fi haec femel li-

centia invaluerit » fumrni Pontificis venerationi magnopere detraftura

iri , quem qunm ut Decus aliquis in terris ob arcana (aera , quae Iumrerum magnitudine , tum varietate divinitatem quamdam prae/c/erre videan-

tur . exiftimetur, & credatur, iis publicans, mox has opinione cadere

neceflTe fit , reducique in ceterorum mortalium cladem . Plagii quoquegraviflimam adculationem MARCELLO intulit, quafi is PATRICIIopus fibi impudentillime adjudicader. Ad extremum petit PARIS, Li-

brum caeremoniarum nuper tmprc/Jinn omnino comburi fimul cum fajfo auRore ,

au/ /altem ip/um A «Rorem corrigi & ea fhg.tri . Haec (ummatim contraxi-

mus ex ipfius PARI DIS narratione, & epiltola,quam MABILLON i VS

in appendice Ordinis Romani ex diario ejuldem PARIDIS (/>. 5S7 /eqq.)exhibuit. Mirum eft , MARCELLO plagii iinpaftam a PARIDE ad-

eulationem ab HOFFMANNO, aliifque , atque adeo ab iplo MABIL-LONIO creditam fuide . quum tamen MARCELLVS , ut vere CA-TALANVS animadvertit Q Praeloq. cap. 5. ') neque in epiftola , quaopus LEONI X. infcripfit, neque in ipfius operis procedu vel verbnmulurparit , unde fe illius auAorem proderet . Sed ab hujufinodi crimi-

natione flrenue MARCELLVM vindicavit Apoflolut ZLNIVS( Voffiau.

dt[fcrt. vol. l.pag. toy.feqq. ) ut in ea refellenda diutius immorari necefle

non fit . Ejus vero liber adeo ex hominum memoria deletus non efl

,

quod PARIS optaverat, ut Florentiae per heredes Fbtlippi IVNCTAEan. MDXXI. ( hanc editionem typographico , ut puto , mendo ana.

MDCXXI ad fer ibit FREITAGI VS Ana/. Iittcr.pag.n6s . ) Coloniae Agrip-

pinae MDLVII. apud heredes Arnoldt BIRCKMANNI 8. MDLXXII ,

& MDLXXVII. Romae MDLX. f. Venetus MDLXXII I. MDLXXXil.apud IVNCTAS & MDCXVI. recofus , at'iue adeo Lfi/iat ann. MD-CCXXXIII. a Cbriji. Godo-Fredo HOFFMANNO in tomum alterum

novae fuae Scriptorum ac Mo tuorum col/eRionit (p.ag. a6p ) illatus fuerit.

Quin etiam amplidimis commentariis a Jq/pbo CATALANO Oratorii

S. HIERONYMI Caritatis Presbytero illuftratus Romae MDCCL. ex

typographio Antonii de RVBEIS emidus eft hoc titulo: Sacrarum caere-

moniarum , ftve rituum Ecclcfiaihcorum SanRae Romanae Ecclefiae Libri

tres ab Auguftino PATRICIO ordinati, a MARCELLO Corcyrenfi

Arckiepifcopo primum editi , nunc vero tandem in duos tomos(_

in fol. ~) distri-

buti , ac innumeris pene mendis purgati > & commentariis auRi . Tomus pri-

mus Libri primi Ritus, ac caeremonias comple&itur , ea nempe, quae,

ut ad INNOCENTIVM VIII. PATRICIVS ipfc auftor feribebat , ad

fiimrr.nm Pontificem , & Sacrum benatum pertinent extra ordinem Divini offi-

cii , ut puta eleRionem , & cnnfecrationem Romani Pontficis , Cae/aris coro-

nationem, canonicationes SauRorum , creationes Cardinalium , Se cetera hu-

jufmodi. Tomus fecundus reliquos duos exhibet, quorum anut ( heic

quoque PATRICIVM exferibo ) ordinem & ritum celebrandi /aeras /0-

lemnitates per totum anni circulum compleRitur j & quae ad Divinum officium

IpcRant lam in fS/peris ,quam in Aliffis , & aliis horis i alter vero gene-

raJin

Digitized by Google

C A P V T VII. 177ralia quaedam , normas , atque cnjufque officii fummarias inffruffionet conii net.

Excerpta quaedam ex Libro primo hujus Cacremoniahs habes apud Mar»

quardum FREHERVM in notis ad P. D. ANDLO tradatur» de Impe-

rio Romano &c. ( p. 336. ) .

IX. Paridis de CRASbIS mentio facit , ut libellum ejus Caeremonialem

heic adferibam. Editus ille eft a Cl.MARTENIO in Tradatu de antiqua Ec

clefiae difciplina in divinis celebrandis officiis(_

cap. XXXIV. ) Opufculum eft

ab audore inferi ptum Roverendiffl in Chrifto Patri , (3 Domino D.GVL IEL-

MO Epifcopo Albanenfi Sunfise Romanae Ecclejise Cardinali Narbonenfi . In

eo autem quam fjtrifliffiime licuit, fub compendio , ut ipfe ait, rerumJaerarum ce-

lebritates omnes Pontificias , numerofque ac vices , £3 loca,quae qualiterve , ac

ubi, (3 per quos intra totum annumJolemniter agantur-, cultus quoque cumfacrisparatibus, quibus tam Pmtifex Maximus

, quam Patres ampliffimi ad rei divin ic

celebrationem profict/ceules , eidemque praefentes, utantur, colligit . Verum redeHOFFbiANN VS in citata diffirtatione^pio.yxa&ainm hanc privatae infor-

mationis cauffa tantum a PARIDE exaratum , neque ad Caeremoniales, publi-

cofque Eccleliae Romanae libros pertinere obfervat . Ejus tamen mentionemheic aliquam ut adtexerem , argumenti ratio monuit

.

X. Potiore jure huc referenda funt Aflafelefla Cieremouiilia S. R. E.

ex variis MSS- Codicibus , ex Diariis Saeculi XV. XVI. XVII. anfla , (3 il

Infima pluribus aliis monumentis nondum editis , quorum primum tomumRomae an. MDCCL1II. Cl. P. D. Jobannes Biptifia GATT1CO Canoni-

cus Regularis Lateranenfis vulgavit. Vide de hoc opere ,quae tifi. Inter.

Ita/.(_

T. VII. pag. 470. feqq. } dida a nobis funt. Inter rariflimo' libros

locum hic tomus deinceps habebit, juffu enim BENEDICTI XI V. fup.

prefTus eft. Huc etiam fpedat liber diurnus Romanorum Pontificum, de

quo praeter FABRICIVM Bibi'. med, (3 inf. latmit. T. II. Patav. edit,

p. 38. ) 8c HOFFMANNVM ( novae Scriptor. i3 monnm colle fi. T. I.

p. 388. £3 T. II. p. 30. ~) plnra dedimus in Bibliotheca Bifloriae Litterariae

Pifauri edita , ubi de NICERONII monumentis agentes foh. GARNE R1Igefta ab eo perferipta illuftravimus . Fuerat is liber primum ab HOL-STENIO Romanis Jofephi V AN’N ACI

Ipraelis commiflTus a. MDCLVIH.

in 8. led ea editio plane fuppreffa fuit , ut nonnifi in feledis quibufdain Bi-

bliothecis, cujulmodi eft Alarefu/cbiann, 8t Bibliotheca Collegii Romani, olim

inveniretur ( 5 ). Idem opus deinde Joh. GARNERIVS Vir erudiriflimns

cum luculentis adnotaiionibus , ac diflerraiionibus fhri/iis a. MDCLXXX.in 4. divulgavit

.Quum autem MABILLON1VS Mufei Iiahci T.l. aliqua ad

Tom. I. L 1 hunc

Porldh derHAS»SIS O' Jo Heros,nu, privato .an-tum Audio c.l-

Ic ‘: j ,

Afli Cseremo-nlalis j GATTI.CO v«lt«i coe.

r»

Liber diirrras

Rom. Pont.

£ f ) Gra»iflime in lianc Libri diurni

fupprcflionrm fui* in epiftolis invefhis

eft Joh. LAVNOIVS. eafqur LaVNOIIquerimonias T3NTZELIVS in Scie

dlofm. de notalit. Fplfcopor. IxtrciS. fit-

leB. pag. {fj. aliique Protertrntes avi-

de adripuerunt; immo TENTZELIVS( p. JJ4. ) novam hujus Libri editio-

nem exoptabat. Nempe ajebat : LaV-NOIVS exiguum fragmentum

,dant ni-

mirum fidei Profejfiones , quot partim

ipfe Papa ,partim Epifcopi juborbicarii

edert tenebantur , naBui eji ,tcjque tom

fortiter centra Curiae Romanae odficlat

urfit ;quid putos eum f .

Utrum, /i in-

tegro Libro petitui fuifit t ? Nihil om-nino. Potiti fumus GARNER1I ftu-

din ; quid inde contra Curiae Romanaeadfcelas ? Immo vero multa in eo Li-bro deprehendi aus

,quae Sedis Apofto-

licae dignitatem mirifice exornant. Vide

cu m/Pntifebroriium f.ll. edit.Caefen . dffi.

IT. cap. 8. , tum ydntifebrtnium vindica-

tum f• IL dif IV. cap. 4'pag’ S°. fiqj>

Digitized by Google

CttremonleleEJtAioni» R«m-ront.

Gr<«cie Eccle-

(Ut Libri Utere*noeujo

KiertmonUkjEpifcoporum

178 LIBER 1.hunc librum fupplementa fuppeditaflet, Cbriiiianus Godofreius HOFFMAN-NVS cum hifce fupplementis aurium Liffiae tertio edidit a. MDCCXXX*III. Tomo II. indicatae novae Scriptorum, (fi monumentorum coHeilianis.

XI. Hujus praeterea generis eft parum obvius liber, cujus hic ti-

tulus : Ordo eligendi Pontificii , (fi ratio de ordinatione , (fi eonfecratione

tjufdem , de Proceffior* ad Ecckfirtm Lateranenfeih , defolemni convivio,quo

Cardinales, Epifcopos , (fi alios occipit i de fallio de Corpore B. PETRIfnmpto , in quo eft plenitudo Pnitificahs ojficii , omnia excerpta ex veteri li-

bro caeremoniarum Ecclefiae Romanae: e* editione * Petri Paulli VER-GERII. » Tubingae MDLVI. 4. Poftea Caercmoniale continens ritus ele-

fliouis Romani Pontificis GREGORII Pipae XV. juffn editum fuit Romaeex rypographia Camerae Apoftolicae MDCXXII. 4. (<5)quod ab VR-BANO VIII. nova conflitutiooe a. MDCXXV. confirmatum recufuia

non femel fuit, ut a. MDCLXVII. 4. & a. MDCCXXX- in 4. Haeceadem, GREGORII, inquam, XV. Gaeremoniaie , VRBANIVUI.conflitntionem , ritufque inaugurationis, & Coronationis Romanorum Pon-tificum ex Caeremoniali , & Pontificali Romano , aliifque monumentis invenies

colleda * a Joi. GeruntoMEVSCHENIO in eo libro, cui titulum fecit:

Caeremonialia cleUioms , (fi coronationis Pontificii Romani , (fi Caercmoniale

Epifcoporum juxta prima , genuina , ac rarijina exemplaria Romana , Veneta ,

ac Tauriueufia , Francofurti ad Moenum MDCCXXXII. in 4.

ART 1C VLVS II.Alti Ecclejsarum Libri Caercmoniales

.

I. T) Ancos ejufmodi libros aliae Ecclefiae fuppeditant . Huc tamen

JL facit Georgii CODINI Cuxopalatae de officialibus Palatii CPolitani

(fi de officiis Magnae Ecclefiae Liber primum a Franeifco IVNIO fub

nomine Nodali AGMONII a. MDLXXXVIII. editus f I ), poftea exverfione Jacobi GRETSERI cum ejufdem in CODINVM commenta-riorum libris tribus Parifiis MDCXXV. ex officina Sebaftiani CRA-MOISY emendatior & auftior vulgatas : tandem ia fplendidifftma Pa-

riftenfi a. MDCXLVIII. editione a 7<?irt»»eGOARIO pleuiftinie reftitu-

«um . Exftat in eo catalogus officiorum, & officialium Magnae Exdefiae , tra-

diatio de lingulis dignitatibus , & officiorum veftibus , de minifteriis Ungulo-

rum officiorum propriis , de dierum fertorum ordine , & ritu in eifdem fer-

vando , de menfa Imperatoris , de coronatione ejufdem,dc creatione defpo-

tae &c. de eledtione , & inauguratione Patriarchae,aliorum patriarcharum,

& Epifcoporum ,de lugubribus Imperatoris geftaminibus , de futura fjpon-

fa, & Imperatrice. Adcedunt formulae , quibus CPolitanut Patriarcha

utitur in Litteris ad Papam, reliquos Patriarchas , Archiepilcopos , Me-tropolitas, virolquc univerfos faecularibus dignitatibus infignitos

.

II. Praecipuum vero locum heic fibi poftulat Cieremonialis Epifco-

porum commemoratio. Illud a. MDC. folemni Bulla CLEMENS VIII.

promulgavit : atque eodem anno editum Romae fnit ex typographia lin-

guarum externarum 4. hoc titulo: Caercmoniale Epifcoporum j-tffiit CLE-MBN-

(C) Non MDCXXI. uti apud HOff- titulo, ia quo Fraeafci iVNJI no-

MANNVM legitur (per. gi.) mea legitur, Heiielktrgee prima baec

( t ) Aliquot pagellis , novoque editio aucia fuit a. MDXCVl. 8.

Digitized by Google

C A P V T VII. 179MENTIS VIII. P. M. mrmftme reformatum. Recufum quoque Rumaefuit 4. typis Lepidi FATU. MDCVI. 3i Pari/iit MDCXXXIII. fol.

Fortes INN0CENT1VS X. iliad recognovit ; stqae ex ejus emen-datione prodiit Roma

e

a. MDCLI. typis Camerae Apoftolicae ; INNO-CENTII tamen conftitutio, qas Caeremoniale fic emendatum fervan-

dum propofuit, data fuerat proximo anno MDCL. die tricefimo Julii

Vbi autem BENEDICTVS XIll. primum Jummi Apoflolaitu apicem ad-

Jcendit , ut in ejuldem Pontificis vita fcriplit claridi.uus Firmanorum Ar-chitpifcopus Alexander BORGIA , de emendanda , tlluftrando , atque etiam

ampliando Caerermmtrtm libro,

quo utuntur Eptfcopi , cogitare coeperat ip-

Jemet inter ingemet laboret > £d tnrat pro /ludio , qa0 ferebatur in Jacrot ri-

tui ; oput adgreffiu adbibitu piit , ac doihs vir it , mitto bujn< aum (MD-CCXXVII. ) perfecit, ediditfue . Hujus a BENBDICTO XIII. reftituti

Caeremonialis editionem Romanam vidi a. MDCCXXIX. curatam a Gj*roto G1ANNINO , Sc Hieronymo MAIbFARDO 4. Sed multo prae flant ior

editio item Romae annoMDCCXLIV. ad ea fdem BENEDICTI XIII. cor*

redlicnes exatSa prodiit Audiorjofephi CATALAN! duobns Tomis in fol.»

amplidimis fcilicet commentariis illurtrata. Sed tandem BENEDICTVSXI V. novas ad hujus Caeremonialis abfolutionem curas adjecit:ab eoqueper-fciftum Generqfut SALOMON 1 anno MDCCLII. excudit in ia.' III. Unam «alterumve lingularum Ecclefiarum Caeremoniale ab Aufto- e»»r«ni<wi!«»

ribus indicatum video , ut a MARTENIO Btturiceufu Ecclefiae Gallico idio-

mate fcriptnm , & Vtcnnenfc

,

atque in Colberttnae Bibliothecae catalogo Cie-rrrnou/a/eAMBROSIAN V MFredenci Card.BORROMAEI Aledio/aniMD-CXIX. 4 ,& Caeremoniale PARISIENSE MDCCIII. 8.Exftat etiam Me-dus£3 ordo Caercmcniahum ,& quorumdam Actuum Ece/efiaflicorum toiiut ann’,ad vujum SauciaeEcclefiae Aqoilegenfis Venetiis exenfum (fic) ab Aegidio Regazo-hfumptibus Johaunis Baptirtae Somafchi MDLXX V.io 4. His addendum ialigne opus Antonii BELLOTTE, cui titulus : Ritut Ecclefiae LAVDV NLN-SIS redivivi , Parifiis MDCLXII. fol. Huc etiam Ipe&at fupplementuro adMiflale Seameufe , feu Caeremoniae praecipuae Mi/fae Majoris ad ufum dioecefit

AVTISSIODORBNSIS, ex monumentis Ecclefiae A VTIS , & tota antiquita-te<tc traditione Etclefiaflsca colicilae , 8c quaroor pagellis eomprehenfae 4.Suntetiam alii id genus libri i fed privata audoritatae confefli . Hujufmndi funtPatiditCR ASS IS Bonouienfis olim Apoftolicarum Caeremoniarum MagiAri»de quo antea, de Caeremoniis Cardinalium, isf Epifcoporumin eorum dioecefibut li-

bri duo . Primahornm editio Romana eft anno MDLX1V. apnd AntoniumBLADVM4. EA & altera item Romana in aedibns Populi Romani annoMDLXXX. 4. HOFFMANN VS tertiam addita. MDLXXXV1I. , fedHoffmanntanis indicationibus non fatis tntum eA fidere . Ejufdem privatae au-doritatis liber eA Nicolai ie BRALION Parifiis a. MDCLXXV. impreffoshoc titulo ; Caeremoniale Canonicorum

.

IV. Praetereunda demum non fnnt Ordinum Regularium Caere. Cimmonblixmori ia lia

. Quae a MBRATIO indicantur , haec fuut MoiuSic»

Caeremoniale Canonicorum Regularium Cong. S. SALVATORISS. AVGVSTIN1 reformatam. Brixiae MDCXV. in 4.

Clericorum Regularium ab Audrca Ptfcara CASTALDO concinnatum .Neapofi MDCXI1L in foL-..

• s L I a Cleri-

• Digitized by Google

i8o .LIBERI.Clericorum Regularium S. PAVLLI a Rartholomoeo GAVANTO di-

geftum .Mediolani MDGCXIII. in fol.

bClericorum Regularium Minorum Au&ore Dominico FLVMARA

, Nea-

poli MDCXXXI. in 4- ''

Ad ofum Presbyterorum Congregationis Mulionis. Parijiit MD-CCXII. in ia. Vol. a. Gallice

Monafticnm pro omnibtis fub Regula S. BENEDICTI militanti-

bns. Tulli MDCXXVI. in 8.

Benedilhnum a PP- Congregationis Bursfcldenfis , Parifiis MDCX. 8.

CjfiinenfeeoWt&am per Zaccbariam a MVTINA Veue. MDCXLIX. f.

Benediflinum , in quo praeter Caetemonias chori Monafteriorum , Gtr-

maniite confuetudines,& conftitntiones deCctibuntuT.Dilmgae MDCXLVI.8.Monafticum juflu , & audoritate Capituli Generalis Congreg. S.

MAVRI ordinis Benediffini editum, Parifiis MDCLXXX. in 8.

Ciftcrcienjh ez libro ufuabr, & definitionibus ordinis colle&um juflu

JEdmuuii PEROTT Abbatis Generalis, Fari/hs MDClXXI. in 8.

Monafticum Cougr, Reformatorum S. BERNARDI Romae MDCL-XVIII. in 8. '

'

•

Monachorum Camaldulcnfium auftore ViRorino TOTINIO. Bononiae

MDCXXV. in 4.

Monafticum Romano Caeleflinoritm nfui conforme, Au&ore Donato

RAMERIO, Neapoli MDCL. in f.‘

Cbartbufienfe continens novam coIledUonem ftatutornm ejufdem or-

dinis &c. Lugduni MDCXLI. in ta-

Ordinis Praedicatorum ab Ignoti» CIANTES adcnrate difpofitum.

Neapoli MDCLIV. in 8. . 1 . < i

Ordinis FF. B. V. M. de Monte Carmelo jofln Sebaftiam FANTO-NI ejnfd. Ord. Generalis editum Romae MDCCXVI. in 4.

FF. Difcalceotorum ejufd- Ord. B. V. M. de Monte Carmelo, Branel-

lis MDCLXXXVIII. , & Romae MDCLXXXV. 8.

Ad ufum FF. Eremitarum S. AVGVSTINI juflu Adeodati SAM AN-TICI ejuid. Ordinis Prioris Generalis editum. Romae MDCCXIV.

Eorumdem Eremitarum difcalceotorum , m&ore Paullo a S. IOHAN-

NE EVANGELISTA. Romae MDCCXVII. 4.

Eorumdem, autftoreP. Antonio de CASTRO, MATRITI MDCCI.

*^A^Tfum FF. Minor. Obfer. S. FRANCISCI editum juflu Jobaunis

MERINERI Miniftri Generalis , Romae MDCXL. in 4.

Ad ufum totius Ordiuis Minorum Conventantium S. FRANGI-

SCI juflu Bentardini Angeli CARVCCI ejufdem Ordinis Miniftri Ge-

neralis editum. Mediolani MDCXIV. 4.

Minorum RecolleRorum ProvinciacG-rmaniaeliiferioris BruxelluMDL.LV .4.

Ad ufum FF. Minorum S. FRANCISCI ,qui vulgo Cnpuccini nun-

cnpantnr , auflore Ztcbaria BOVERIO. Neapoli MDCXXVL 4-

PP. Minimorum a Tieod»r«SOLARIOdigeftum,F/»re»»iyMDCLIlM.

Ordinis S. MARIAE de Mercede Redemptionis Ciplivorum, AutXo-

re Francifco ANDRBV. Valentiae MDCXIV. 4. .

Ad ufum PP. Difcalceatomm Ord. SS. Trinitatis Redemptmts Capti-

vorum, Uteroprogae MDCCXXVHL 4«AFr

* Digitized by Google

APPENDIX LI N QUA

Tria antiqua nondum edita

CAPITVLARIAEXHIBENTVR.

Digitized by Google

Digitized by Google

MONITVM EDITORISIji fiquentia Capitularia

.

Obannet Fronto Canonicus Regularis S. Genovefte pri-mus vetuftum Evangdiorum Capitulare eruit

,quod

perperam Calendarium Romanum infcripfit . Aliudpoftea er plurimis , iifque antiquiflimis Codicibusmulta diligentia concinnatum habuimus a dotflifli-

mo illo , piiflimoque Cardinali Tbomafio . At Cl.P. Vexxofiut dum novam Fbomaftanorum operumeditionem moliebatur , ut ne in bac quidem partealiquid ab ejus folerria defideraremus , Tbema/iantim

illud Capitulare cum duobus Barbtrinis MSS. exemplis contulit ; multa

praeterea in tomi quinfli , ubi Capitulare illud locum habuit ( p,

fili-') praefatione cum de fuis hilce codicibus, tum de CipituUruim hu-

jufmodi praedantia diileruit eruditiflimc . Nos heinc (imilia duo Capi-tularia quum nafti elTemus, alterum Larae in Bibliotheca atnpliflimi Ec-cleftae Principis Capituli , alterum Florentiae in praeclara PP. Miu. Con-

ventualium S. Crucii Bibliotheca, animos cepimus , ut heic illa divulga-

remus .

Lncenje porro, ut Codices iftos inter fe conferamus, Feftivitates San-

«florum per anni circulant fuis in locis diftribntas exhibet ; Florentinum

illas a Dominicarum , & Feriarum Evangeliis fcjangit . Illud faeculo

omnino X. perfcriptum efl , XI. hoc. Primum antiquiflimis Tnomt/ianit

Codicibus plerumque conlonat s fecundum Barberino primo P. Veiiofii .

Verum ut utriufque Codicis antiquitas clarior fiat, flationes in utroqueindidas. Saucios quoque in illis memoratos unum veluti fub adfpetflum

ponamus. A dationibus initium fumimus , cafque ad Indicem dationuma Mibilhni» divulgatum ( Mnfii Italici T. II. p. 554.

)

difponimus.

STA-

Digitized by Google

s

184 APPENDIX I.

STATIONEIn utroque Codice indidiae.

D Ominica I. de Adventu Domini em. utrumque . Mabill. Statia adS. Mariam Mejerem

.

Domin. II. om. utrumque

.

Mabill. Statio ad Sanltam Crucem.

Domin. III. om. utrumque. Mabill. Statie ia Bajihca B. Petri Apojloli

.

Fer. IV. ad S. Mariam L. F.

Fer. VI. ai Apofiolot L. F.

Sabbato atl S. Petrum L. F.

Dom. IV. Vacat. L. F. Mabill. ad Sanltam Eugeniam .

Die Nativitatis Domini , ad Sandam Mariam, ad Sandam Anaftafiam,ad S. Petrum . L. F.

In odava Domini ad S. Mariam ad Martyres . F. Non exftat apud Ma-htllonitim

.

In Epiphania Domini ad Sandum Petrum L.

Poft Theophani, ad S. Petrum ad Vineola L.Alia poft Theophan. ad Sandam Anaftafiam L.

Alia poft Theophan. ad SS. Johannem & Paullum L.

Dominica I. poft Epiphan. in Ecclefia SS. Johannis & Paulli F. Neu exflat

npttd Mabilloninm,qui tres quoque omittit nuper eu L, Codice notatai

.

Dominica in Septuancfima ad S. Laurentium L. F.

Dominica in Sexagcfima ad S. Paullum L. F.

Dominica in Quinquagelima ad S. Petrnm L. F.

Feria IV. in capite jejunii ad Sandam Savinam L. Sufannam F.Feria V. ad S. Georgium L. Gregorium F.

Feria VI. in Pammachii L. F.

Sabbato Lac. om. ad S. Paullum F. Singularis heic eft Codex Flerent. MaliUlenitu ad S. Tryphonem ftationem hoc die ponit , nec aliter Rejl

fenforiale & antiphonarinm Romanae Ecclefiae a Thomafie editum . Atejufdem Capitularia vel filent cum Lucenji . vel ad S. 'Tryphonem ,

vel^qnod in vetuftioribns codicibus eft ) ad S. Laurentium in regione

tertiam ftationem figunt

.

Dominica I. in Quadragefima ad Lateranis L. F.

Fer. II. ad Vincula L. F.

III. ad Sindam Anaftafiam L.IV. ad Sandam Mariam L. F.

V. ad Sandum Laurentium L. F*

VI. ad Sandos Apoftolos L. F.

Sabbato ad Sandnm Petrum L. F.

Dominica II., in Quadrag. Vacat L. F. quibus vetuftiores Codices fuffra»

gantur. Mabillouius ftationem defignat ad S. Mariam tn Dominio.Feria II. ad Sandum Clementem L. F.

III. ad Sandam Balbinam L. F.

IV. ad Sandam Caeciliam L. F.

V. ad

Digitized by Googli

V. ad Sanftam Mariam L.VI. in Veftinae L. F.

'

F.

Sabbato ad San&os MarcelJinum 8c Petrum L. F.Dominica III. in Quadrag. ad S. Laurentium L. F.Feria II. ad S. Marcum L. F.

III. ad Sanftam Potentianam, Jcit. Pudentianam L. F.

IV. ad S. Sixtum L. F.

V. ad S. Cofmam L. F.

VI. ad S. Laurentium in Lucinae L. F.Sabbato ad S. Sufannam L. F.

Dominica IV. in Quadrag. in Sufurio L. ad Hierufaletn ( quod todemrecidit ) F.

1

Feria II. ad SanAos IV. Coronatos L. F.III. in Damafum L. F.

IV. ad S. Paullum L. F.

iri2<j

MabiUtuius ad S. Martimim de montibusVI. ad S. Eufebium L. F.

Sabbato ad S. Laurentium L. F. Mabil/oniut cum recentioribus libriari Nicolaum in careere

.

Dominica V. al. de Pailione ad S. Petrum L. F.Feria II. ad S. Chrylbgonum L. F.

III. ad S. Cyriacum L. F.

IV. ad S. Marcellum L. F.

V. ad S. Apollenarem L. F.

VI. ad S. Srephanum L. F.

Sabbato Vacat L. F. Mabill. Statio ad S. 'Jobannem in Porta Latina. Iaalio Codice : Sabbato ad S. Petrum

, quando eteemofyna datur .

Dominica in Palmis ad Lateranis L. F.Feria II. ad SanAam Praxedem L. ad SS. Nereum & Achilleum F.Ma.

bil/onint Florentino contonat

.

III. ad Sandlam Prifcain L. F.IV. ad SanAam Mariam L. F.

V. in Coena Domini ad Lateranis L. F.VI. ad Hierufalem L. F.

In Sabbato SanAo ad Lateranis L. F. •

Dominica SanAurn Pafcha ad S. Mariam Majorem L. F.Feria II. ad S. Petrum L. F.

III. ad S. Paullum L. F. * •

IV. ad S. Laurentiam L. F.

V. ad Apoftolos L. F.

VI. ad Martyres L. F.

Sabbato ad Lateranis L. F.

Dominica oAava Pafchae : omittit ntrnmquc j Mabillonius : Statio ad S.Pan-cratium

.

Dominica II. poft Pafcha ad SS. Cofmam > 8c Datnianam L.Die Adfcenlionis Domini om. Luc. ad S. Petrum F. & Mabill.Die SanAo Pentecoften om. Luc. ad S. Petrum F. 8i Mabill.Feria II. ad Vincula L. F.

'Ttm. I. M m III. ad

186 APPENDIX I.Fer. III. ad S. Anaftafiam L. F.

IV. ad Apoftolos L. ad S. Mariam F.

V. omittit utrumftie . Mabillonii codices heic mutili erant. Tbom%~

fimi aliqui ftationem ponunt ad SS. Johaanem & Paullum.

VI. om. Luc. ad Apoftolos F.

Sabbaro ad S. Petrum L. F.

Dominica XVI. poft Pentecoflen om. utrumque , 8c MabilL

Feria IV. ad S. Mariam L.

Feria VI ad Apollolos L.

Sabbato ad S. Petrum L. F.

Die XXII. meofis Januarii, Statio io Balilica Sanfli Enfebii L.

Iu Puttficatione S. Mariae , omittit utrumque . Mabill. Statio ad S. MariamMajorem

.

SANCTORUM IN VTROQVE,

CAPIT VLARImemorator v m

INDEXJANVARIVS.

D Ie V. Vigilia Bpiphaniae . Luc. Flor.

VI. Epiphania. Lue. Flor.

XIV. Natale S. Felicis in Pineis. Lue. Flor.

XVI. Natale S- Marcelli. Luc. Flor.

XIX. Natale S. Prifcae. Luc. Flor, die XVIII.XX. Natale S. Fabiani. Luc.. Flor, addit 8c Sebofiimi

.

XXI. Nat. S. Agne de PafTione . Lttc.Flor.

XXII. Natale S. Vincentii. Luc. Flor.

XXVIII. Natale Sandae Agne de nativitate Luc.Flor. ,fttoi tamen

utitur bac formula. Natal. S. Agnae fecundo.

FEBRVARIVS.Die II. Purificatio S. Mariae Luc. Ipapanti Domini Fbr.

V. Natale S. Agathe. Luc.Flor.

XIV. Natale S. Valentini. Luc.Flor.

XXII. Cathedra Petri. Flor.

M A R T 1 V S .

Die XII. Nat. S. Gregorii Papae . Flor.

XXI. Nat. S. Bcnedi&i . Fbr.

XXV. Adnunciatio Domini. Luc. Fbr.

APRI-

Digitized by Google

*a7APPENDIX I.

APRILIS.Die XrV.N^cSS.Tyburdi, Valeriani , Maximi . Lue. Flor.

XXIII. Natale S. Georgii , Lite. Flor, quod tamen die XXIVGeorgium recolit.

boc in diemfequeutem illum

M A J V S

.

Kal. Nat. SS. Philippi , & Jaeobi Lite. Flor.Die III. Nat. SS. Alexandri , Eventii Luc. Flor, quod addit Eventi, &

Juvenalis

.

X. Nat. S. Gordiani, Luc. Flor, quod praelirea Epimachum memo-

XI. Nat. SS. Nerei, & Achillei, Luc. Flor, kd hoc die Xll.SantSo*lplos celebrat fimul cum Pancratio.

XII. Nat. S. Pancrati, Luc.

vfU’ i?edi

oat ° EccleC*e & Mariae ad Martyrej Flor.

XIX. Nat. S. Pudentianae Luc, Flor.

XX. Nat. S. Bafiliflae , Luc.XXV. Nat. S. Urbani, Luc. Flor.

7 V N I V S .

Die II. Nat. SS. Marcellini & Petri via Lavicana. Luc. Flor.IX. Nat. SS. Primi & Feliciani in Bafilica S. Stephani. Luc. Flor,

quod tamen horum meminit die FUI.XII. Nat. S. Bafilidis Luc.XIV. Nat. S. Feliculae Flor.

vvrll'N»t. SS. Marci Se Marcelliani Via Ardeatina Luc.

XXIII. Vigilia S. Johannis Baptiftae. Luc. Flor.XXIV. Natale S. Johannis Baptiftae. Luc. Flor.XXVI. Natale SS. Johannis,& Paulli. Luc. Fler.

XXVIII. Vigilia Apoftolorum Petri , & Paulli. Luc. Flor.XXIX. Nat. Apoftolorum Petri ,& Paulli . Luc. Flor.

9 V L I V s .

Die II. Natale SS. Procelli , & Martiniani .Luc. Flor.X. Natale VII. Fratrum Via Appia. Luc. Flor.XV. Nat. S. Cyriaci. Luc. Flor.

XXI. Nat. S. Praxcdis . Luc. Flor.

XXIII. Natale S. Apollenaris. Luc. Flor.XXIX. Natale SS. Felicis , Simplicii , Fauftini , & Beatricis via

Portuenfe . Lac. Flor.

XXX. Nat. SS. Abdon & Sennes . flor.

M m a AV-

Digitized by Google

i88 APPENDIX I.

A V G V s r V s.Ksl. Ang. ad Vinenla . Lite. Flor.

Die II. Natale S. Stephani Pontificis Via Latina . Luc.Flor.

V I. SS. Sixti , Feliciffimi , & Agapiti . Lite. Flor, quod lumen illos die

/aperiore commemorat

.

VIII. S- Cyri ac i . Lac. Flor.

IX. Vigilia S. Laurentii . Lut. Flor.

X- Nat. S. Laurenti . Luc.Fler.

XI. Natale S. Tibortii. Item Nat. S.Sufannae. Lac. Fler.

XII. Natale S. Bupli . Lac. Flor.

XIII. Nat. S. Yppoliti. Lac. Flor.

XIV. Nat. S. Eulebii. Lac. Flor.

XV. Solemnia de PaufationeS.Mariae. Lue. Afiiimptio S. Mariae Flor.

XVIII. Nat. S. Agapiti. Lac.

XXII. Nat. S. Timothei. Lue. Flor.

XXV. N at. S. Genefi . Lnc. Flor.

XXVIII. Nat. S. Hermen Lac. S. Hermetis Flor.

XXIX. Nar. S. Savinae Lac. Flor, quod addit . Item decoilatio S. Jo-

hannis Baptiftae .

XXX. Nat. SS. Felicis & Audadli . Lac.

SEPTEMBER.Die VIIL Nativitas S. Mariae . Item Nat. S. Adriani . Lac. Flor.

XII. Nat. S. Prothi, & Jacindti. Lue. Flor.

XIV. Nar. S. Cornelii Pontificis . Item Exaltatio S. Crucis. Lut. Fhr.

quod Cornelio jungit S. Cyprianum

.

XV. Nat. S. Nicomedis. Lnc. Flor.

XVI. Nat. SS. Luciae.Sc Euphemiae . Lac. Flor.

XX. Nat. S. Dignae Lac. S. Euftachi. Flor.

XXVII. Nat. SS. Cofmae ,& Damiani . Luc.Flor.

XXIX. Dedicatio Ecdeliae S. Angeli. Lac

.

Dedicatio Ecclefiae

S. Michaelis Archangeli . Flor.

0 C T* O B E R r

Die VII. Nat. S. Marci . Itera Nat. SS. Sergi , & Bacchi . Luc.Flor. fo-

lias Marci meminit

.

VIII. Translatio Corporis San&ae Petronillae . Lac.

XIV. Natale S. Califti . Luc. Flor.

XXV. Nat. SS. Chryfanthi , & Dariae. Luc.Flor.

NOVEMBER.Kal. Nov. Nativitas S. Caefarii . Lac. Natale S. Caefarii , &i omnium

Sandlorum . Flor.

Die VIII. Nat. SS. IV. Coronatorum . Luc.Flor.

IX. Nat. S. Theodori Luc. Flor.,

XI. Nat. S. Mennae Lac. Flor, quod addit. Item Nat. S. Martihi

.

XXII. Nat. & Caeciliae Luc.Flor.

XXIII.

Digitized by.Googlc

APPENDIX 1 . 189XXTIT. Nar. S. Clementis . Irem Nat. S. Felicitatis . Luc.Flor.

XXIV. S. Chryfogoni . Flor.

XXIX. Nar. S. Saturnini. liem Vigilia S. Andreae. Lite. Flor.

XXX. Nat. S. Andreae . Lac. Flor.

DECEMBER.Die XIII. Nar. S. Luciae. Lac. Flor, qnol tamen Smilam Martyrem ai

diem XIP recoKt.

XXIV. Vigilia Domini . Lue. Flor.

XXV. Natale Domini. Luc.Flor.

XXVI. Natale S.Stephani. Luc.Flor.

XXVII. Natale S. Johannis Apoftoli- Luc.Flor.

XXVIII. Nar. Innocentium. Luc.Flor.

XXXI. Nar. S. Sylvettri. Luc.Flor.

Jamvero ut ad dationes redeam» manifeftnm eft , Lncenfi Capitu-lare Florentino antiquius cfle, quum ftatio ad S. Praxeier»

, quae Feria

II Dominicae in Palmis notatur in Lucenfi > vernilior (it flatione ad SS.

Nereum & Achilleum , quae Florentino eo die adfcribitur . Et illud certumarbitror , erfi charader , fandi quidam praetermidi > aliaque id genus inul-

ta id minime confirmarent, Florentinum XI. (altem faecnlo fuiflc con-

fcriptum . Nam inclinante XII. Caeculo lcriptus eft libellus dationum a

Malilloitio in lucem emidiis , t»t rede adnotavit Cl. P. Vecxo/iut (^T.IV.

operum Thomafianornm p. 30. ) ; exaratus enim ille eft , inditura jamdatione ad S. Engeniom Dominica Adventas IV. quae olim vacabat i por-

ro nou in Lucenji folam , fed etiam in Florentino vacat ea Dominica

,

ut inde conifciendi locus fit, hoc quoque ante dationis illius inftitutio-

nein fuide perfcriptum. Ex Sandis autem, qui celebrantur, expiTeari

quis podet, quibus Ecclefiis olim ufni fuerint haec Capitularia; nifi ii

ejufmodi edent,quorum cultas in aniverfa BccleOa folemnis fit . Solam

S. PROCESSI nomen, quod in Lncenji Capitulari majoribus litteris effi-

dum eft, fufpicioaeui praebet , Eccleliam, quae illo utebatur , peculia-

ri cultu S. Martyrem colitide. Genefiut in Etruria celebris eft. Fortaffe

igitur Lucenji Lucenfe , Florentinum F/oreutinie Ecclefiae nftirpatnm fuir,

cui propterea addita (it Decollatio S. 'Johmnit Biptijlae

.

S*d levidimae

hae funt coniedurae. .

Haec fcripfcram, quum iheriasCaphularir exem plumM'itinse 3 me de-

fcriptum , cujus pene oblitus fueram , mihi iu fchedis occurrit . Codex eft

in 4. apud lllullriflimos Canonicos fervatus, qui Bvangeliarium exhibet de-

cimo aut undecimo faecnlo exaratum ; ex veteris autem i» facmm Evange-linm reverentiae dilciplina duabus laminis argenteis coopertus eft. In ha»

rum altera Chriftus confpicitnr dextera ad benedicendam ered*,fmiftra li-

hrum geftans , ctii inferiptum : LIBER EVANG. Altera vero eburneamcircumdat tabellam , cui 7e/ut Cruci quatuor clavis adfixus , Maria , ac Jo.

tornes iofculpri funt cum quataor Evangeliftis,duobas fupra Jefu capnt,duo-

bus infra ejus pedes prominentibus . Ex vetnflo igitur hoc Evangeliorumlibro per huraanidimuin Canonicam & Comitem Tori , nane principis

Templi Archijptesbyteram Capitulare , quod tertium erit , depromere

mihi licnit. ' I. CA-

S

Digitized by Google

19® APPENDIX I.

i.

CAPITVLAREEx Codice 8. Saeculi XI.

CAPITVL1 LVCANIIncipiunt Copitula Euangeliorum ( i ) de anni circulo .

IN natale Demini ad S.infhm Mariam ( a). Secundum Lucam Cap. III.

In illo tempore exiit ediiftum a Caelare Angutio upjue pax homini,

bos bonae voluntatis.

Item ad Sauflam Ar.aflafiam fecundum Lucam Cap. III. In illo tempore

Fafiores loquebantur ad invicem , tfyne (icut diiflum efi ad illos

.

hem ad S. Petram fecundum Johannem Cap. I. In principio erat ver»

bum > ujquc plennm gratiae & veritatis.

In Natale S. Stepbani fecundum Matthaeum Cap. CCXL- In illo tempo-

re dicebat Jefus turbis Judaeorum , & Principibus Sacerdotum. Ecce ego

mitto ad vosProphetas . Ufque benedi&us qui venit in nomine Domini.In Natale S. Iohinnis Apoftoli ( 3 ) fecundum Johannem Cap. CCXXXI.

(4). In illo tempore dixit Jefus Petro: Sequere me . ttfque quia verumcft tcftimonium ejus.

In Natale Inuocentum fecundum Matthaeum Cap. VI. In illo tempore .

Angelus Domini apparuit in fomnis Joleph . ufqne Raehel plorans filios

fuos 1 & noluit conlolari quia non funt. ( 5 )

In Natale S. Siheflri die XXXI. Mcnfit Decembris fecund. Matth. Cap.CCLXIII. Iu illo tempore dixit Jefus dilcipulis fuis . Vigilate. Upfne toa-

per omnia booa fua conftituet eum .

Dom. I.pofl Natale Domini

.

Secundum Lucam Cap. III. In illo tempo-re, erat Joleph & Mater Jefu miranres fuper his, ufqne & gratia Deierat cum illo.

In eflava ( 6 ) Domini fecundum Lucam Cap. III. Iu illo tempore ,

Cum

f 1 ) Paullo diverfus tirulus aVati.

cani Codicis f yap. titulo quem Tkoma-j.ui exhibet.

f 1 ) Addunt Tbornofana exempla ,

& nortrum S. Crucis infra proferendumMajorem .

( O D rtatigtUJIae ,alii Codices

addunt . Barheriiui alter a Vcncpo

,

collatu, omittit /Ipftli nomen ,altero

lnangtlifat adferipto,

CO Thcmtpana exempla caput hocnumerant CCXXX11.

( f ) In paucioribus codicibus ita

legi notavit Tbamafat ; in plerifque-»

enim, ut in noftrn Florentine infra ex-hibendo , praeferibitur ledtio vjque^j

Quoniam Nazarenus vocabitur.

(<) In iSavas , & ttiabat Ttcmrfil

exempla ; Nolirum & Florentinae

1

a

primo Bar/urino Verrefi minime di-

ferepant . Batherinum tamen addit : ad

Sentiam Mariam , nempe ai Martyrii ,

ut cum Thomafianit habet Flortntinum

nollru.il exemplum .

Digitized by Google

APPENDIX I.Cum confummatt fnnt dies otfo , ufque & gloriam plebis roae Ifrael.

„Mariae ( 7 ) Kalendt, laauarii fecundam Matthaeum

Crp- CXL. In illo «empore dixit j ef0 , diTcipolis fuis parabolam hancSimile eft regnum Coelorum thefauro abfcondito. ufque nova , & vetera’

/» vigili» Teopbiuiae fecuniu n Matthaeum Cip. VI. In illo tempo-re defundto Herode, ufque quoniam Nazaraeus vocabitur.

•' h TbeopbaniaadSauOum Petrum (S) fecundum Matthaeum Cap. IILIn illo tempore. Cum natus eflet Jefus ia Bethleem Judae. ufque re-vcrfi font in regionctn luam.

Pofl tbeopbauil ad S. Petrum ad vinetth . fecundum Marcnm Cip. IILIn illo tempore fuit Johannes in deferto baptizans, ufque filius meusdi-lcftus in quo mihi complacui

.

Item a&* pofl tbeypbtni.i di Sauliim Auafhftam. fecnndura JohannemCdf. XIII. Ia illo tempore. Vidu Johannes Jefiun venientem ad fe , &ait. ufque qoia hic eft Filias Dei.

,rr, leem

.„*l“ ad Su,m‘ ,& Prttltm . fecundum Matthaeum Cip.

VII. In illo tempore. Venit Johannes Baptifta . ufque Filius mcusdile-aus, in quo mihi complacui (p)

Dorn.I..pjl tieapbauia fecundum Lucam C,p. III. In illo temporecum ractus eflet Jelus annorum duodecim . Ufque apud Deum & ho-mines .

Menfe Januario die XIV. Q io) Natale S. Felicis in pineis, fecun-dum Lucam Ctp.CXVI. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis. Quivos audit, me audit. Ufque fcrtpta funt in coelo.

Die XVI. Menlis . Natale Saucii Marcelli £ ii Secundum Mat-thaeum CCLXVIUI. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis parabo-lam hanc. Homo quidam peregre prolicifcens . Ufque intra in gaudiamDomini tui .

°

Dominica II. pofl Tbeopbeuia fecundum Johannem Cip. XVIII. In illotempore . Nuptiae fatflae funt in Chana Galileae . Ufque credideruntin eum difcipuli ejus

.

Item alia pofl Tkeophania fecundum Lucam Cap. XVII. In illo tem-

_pore .

( 1 ) Alii habent S.Martlnae

.

Con-fer Thomafium p. »}. T. V. operumnoviflimae Pomonae editionis . Cete-rum Frtnionionum Capitulare cum no-ftro confentit

f p. ijj. Veto», edit. )fed pro Kaltniit Januarii , quas . no-llrum diferte memorat , in eo legereeft iit fuprnjerlpto .

(S) Mirabatur non injuria Fronto,

diem hune Epiphaniae, feu Theopha-

niae datione carere in fuo Capitulari,praefertrm quum hom. X. S. Grrgsr/fMagni hoc die dationem defignet adS. Petrum. Etiam Mutiutnfs Codex apudThomafium dationem omittit . Sed no-der cum aliis pluribus refliu. (latio-

nem memorat ad S. Petrum .

C 9 ) Lutenfi huic nodro concinuntTbomofioni quinque codices pervetudi,aliis tribus Matth. cap. XIII. praeferi-beniibus

.

C io) Die XIII. Tbomafiani Codi-ces

, Frontonianut cum noflro confen-tit

,neque ab his diferepat Borherinut

primos Vttzofii , ubi legitur XVIII.Kal. Febr. Ferias hac bebdomada omit-tit omnes noder hic codex ,

non ta-men ia aliis hebdomadis

,uti videbi-

mus .

C * 1 ) Martyris , & Pontificie ,alii

Codices ; alii Papae . hurbtrinut pri-

mus, & Froutouiauus cum noftro id-haec omnia omittit.

Digitized by Google

,02 appendix i.

poref Regreffus eft Jefus in virtute fpiriius in Galilea. Ufque procede-

bant de ore ejus

.

Feri* IIII. feeundotn Marcnm Cap. XVIII. In illo tempore. Venit

ad Jefutn leprofus dcprecans eum . Ufque praecepit Moyfes in teftimo-

nium illi* •

Feri* VI. Secnndum Marcum Cap. I. In illo tempore . Egreflus J&»

fas venit in patriam Iium, & feqnebantur eum. Ufque impolitis mani-

bus fanavit eum. Cia)l/ii fupra C 1 3 ) fecundum Lucam Cap. XXIII In illo tempore de-

fcendit Jefus de Capharnaum. Ufque in omnem locum regionis

.

Feri* VII C '4 ) fecundum Lucam Cap. XXVI. In illo tempore fur-

gens Jefus de Sinagoga introivit in domum Symonis. Ufque Evangelizare

regnum Dei

.

Die XVIIII. C 1 5 ) Men/it lamtarii natale Sandtae Prifcae fecundum

Matthaeum Cap. CXL. Dixit Jefus difcipulis fuis parabolam hanc . Si-

mile eft regnum coelorum thefauro . Ufque nova & vetera

.

Hebdomada III. poli Theophani* . Secundum Matthaeum Cap. LXllI. In

illo tempore . Cum defcendiflet Jefus de monte , fecuti funt eum . Ufque

fauatus eft puer ex f 16) illa hora.

Rria IIII. Secundum Matthaeum Cap. XXIII. In illo tempore . Cumeflet Jefus in una Civitate , ecce vir plenus lepra . Ufque & curarentur

ab infirmitatibus fuis. (17)Feri* VI. (18) fecundum Matthaeum Cap. XXXIII. In illo tempo-

re. Coepit Jefus docere ad mare. Ufque : qui habet aures audiendi au-

diat*

Hcbdmadu IIII. foflTh*oflam* fecundum Matthaeum Ctf.LXVllll.

In illo tempore afeendente Jefu in naviculam . Ufque : quia & ( ip ) m *‘

re obediunt ei .*

Die XX C ao ) menftt laniarii natale S. Fabiani C 5ti ) fecundum Mat-tha e-

( 11 ) Ceteri Codd. legunt euravit

coi

.

(Ij) Haec leflio in quodam Co-dice Tbomafana (p. 4 }»•) Sabbato ad-fignatur, in eoque non defendit Jc[ui ,

fed defundit Deminui fefui legitur. At, cur bodie duae Midae ? Nufquam quid

fimile legere eft.

( 14) Etiam Codex ValUanut fae-

culi XI. aut XII. Feriam VII. proSfli-

bato exhibet.

C 1 j } XVIII. Froutonianum Kalen-darium , St ceteri Tbomafiani Codices 5

immo & Martyrologia.Quare nume-

rum heic Amaouenfis culpa vitiatum

ede nullus dubito.

(1 d) Ita & Frontonis Capitulare ;

at Tboma/iui habet m Illa tora.

C > 7 3 Tbtmcfoni Codices pleriqut

ad Feriam VI. hoc Evangelii Capitu-

lum reijciunt; fed noftro confentic Va-

tleonae BafilicaeEvangeliarum XII. fae-

culo exaratum .

(18) Hoc Evangelium Ferio IV.

aliqui Codice* exhibent; harbtriuui pri-

mus Vtr.r.ofi noftro favet

.

f 19 )Particulam £s? file»* Tboma-

fani Codices ;exprimit Capitulare Fron-

tonii . , . .

( 10 ) Ante Dominicam , fcu heb-

domadam IV. SS. Fabiano , & Scbaflla-

no Sacra dies recolitur in ceteri» codici-

bus ,fi Barberinum fecundum excipia» >

quocum Noftro convenit.

(iij Mirum eft, omitti heic S. Sf-

to/Honum , quem ceteri Codices omnes

celebrant

.

Digitized by Googlc

vSe^^IM?

//

irIn i110 ^iait Wta Difcip^L.

.Vigilate ergo C aa_}

• Ufane

:

conftituer eum.

, X’/XrJ' men

fil*»u*rii Nitale Undae Arnae de Fkfflone ( a» •> fecUD-dam Matthaeam Cap. CClXFUI. In illo tempore. Dixit Jefoi d.fcipuli.fu.s parabolam hanc. Simile eft regnum coelorum decem Virginibus"

U/fuc: nefcitt, diem, neque horam. 8 “S *

Fer. IIIi. fecnndom Matthaeum Ctp.LXXIIIL In illo tempore . Lo-

ram iUam‘d IU*"' ecce umu de pr.ncip.bus . Ufane-. in univ^fam ter.

r /r"' KL ^un^un> Marcum Cap. XLl. In illo tempore dicebat Te-

fcrebifomiTa“ ’ & ,Qrbl* '' V‘de,e qUod audi#

' W"» : difcipul.* f.u dii.

fer- VII- lecondom Lucam Cap. CLXXVUI. In illo .tempore . Dicebat

Be««^o*biam

^,m

t“den,,qU0m0<l0 pHm0* accubit“* eluerent. VjqnciBeatus oni mandncabit panem in regno Dei.

B ™- V. foft Tbeaptania. Secundum Matthaeum Cap. CXXXl/IIn illo tempore diiit Jelo. difcipulis fui, parabolamW .sSeftgnum Coelorum homini

, qui feminavit bonum femen in agro fuotmrcum antem congregare in horreum .

g

c.B n. pJif/ir T'

'

,P,rU*u*!" Na,ak Vincentii. Statior» Bifiliea

ftcundom Johannem Cap. CUII. In ilio tempore.

P* dl c,pnll

.

s fal* • N,fi grannm fromeuti . Ufjtu -. honorificaviteum Pater meus, qoi eft in Coelis.1

Ferra HIJ- Cis ') fecundum Marcum Cap. XLVIIII. In illo temporecum tranfcemliflet Jelus in navem , teverfu, transfretavit . Ufane: eflo fanaa piaga toa •

j i’e XXVI/f. men/tt yannarii natale Sandae Agnae de nativitate lecun-

1Q£]

In ilto ten,P°re dixi' fefu* *fcipuli, fuis pa-

nova & meraS,,ni C ** reSnum Coeloroni ,hefturo abfcondito . Ufane-.

Teu3f/j'Y'S26

?fec“"dom Marcum Gp.CVI. In illo tempore offe-

eos* parvu os * Wlue - imponens manus fuper illos benedicebat

Fer. VI. fecundum ‘Marcum Gp.XLVII. In illo tempore: Venit'5‘a* *retnm *n regionem Gerafenornm . Ufane : 8c miferatns eft

*ri»VII. fecundum Lucam Gp.LXVII. In illo tempore fartu, eftrom‘ l' Na dein- ;

C»» ) Vnut hic Codex particulamtrg» addit a ceteris praetermifTam

.

C »0 Duo nimirum dies yfrnttitC Ru*e htit Agna dicitur ex latinoruramore quibus H„, agnam fgnifeat,yfttguflina terte Strnt. »75. at. de ditetf.*•« -tep.6.-) memoriae facrf fuutjhicvero pafliom illius sil dedicatus

; altermox de nativitate praenotabitur

.Qua

de re aliquid addemus in notis ad Ca-pi tu lare Flarentinum .

C * ) j»*ta Mtnmlana, ex Tbam -fa.

Stationem praeterit Frontenii Capitu-lare .

(if) Hanc Feriam nonnulli Cedi,ces omittunt

, nonnulli aliud illi Hvin-gelium adfignant . Ceafcr TkamajmmCP; 44«.)

( ** ) Feriam V. plcrique Codice*omittunt

.

C ‘7 ) luit ft in Tbvncfiauit Codd.

/

I 94 APPENDIX I.

deinceps ibat Jefos in civitatem : f^netDeus vifitavit plebem fnam

.

Hebdomada Vl.pofl Theophani

a

fecundum Marcum Cip.LX VII. ( a8 ).In illo tempore . Cum Iero edet fadlus , erat navis . Ujqae : quotquottangebant eum , falvi fiebant.

Fer. III I. fecundum Marcum Cap. L. In illo tempore venit in pa-

triam fuam t ijfjne: & mirabantur propter incredulitatem.

Fer. VI. fecundum Lucam Cap. LXX1III. In illo tempore . Rogabat

Jefum quidam Pharifaeus > ut cum ille manducaret t ufjue

:

dilexit mul-tum .

Fer. VII. fec. Mare. Cip. XXI. In illo tempore . Egreflus ad mareomnifque turba: ifjue: non vtni vocare juttos , fed peccatores

.

Hcbdo>r. uii VIl. poli Theophani

a

fec. Matth. Cip. CCXXVII. In ille

tempore. Cum venidet Jefus in templum, acceflerunt ad eum Princi-

pes; ufjue: qui habet aures audiendi ,at>diat (a9 ).

MENSE FEBRVARII.Die II. Purificatio Sanflae Mariae ( 30 ). Sec Luc. Cap. III. In illo

tempore . Pottquam impleti funt dies purgationis Matris Jefu : ufjue i

gloriam plebis tuae Ifracl.

hem alia ut fapr*{ 31 ). Sec. Luc. Cap. III. In illo tempore. Ac-cepit Simeon Jefum in ulnas fuas. Benedixit Domino ( 3a )> & dixit:

ufjue : gratia Dei erat cudi illo .

Die V. menfit Februarii , natale Statiae Agathae

.

Sec. Matth. Ctp.

CCLXVIII. In illo tempore dixit Jefus difcipulh luis parabolam hanc

.

Simile cft regnum Coelorum decem Virginibus: ufjue : nefeitis diem,neque horam.

Fer IV. Sec. Matth- Cap. LXI II. In illo tempore. Exiens Jefus deave vidit turbam multam: ufjue :8i cum dimififlet eos, abiit in mon-tem orare.

Fcria VI. fec. Matth. Cap. CLXVII. ( 3 i) In illo tempore. VeCpere autem fa<3o acceflerunt ad Jefum : ufjue : fuit numerus quinque

millia hominum.Hebdomada VIII. pofl Theophania .Sec. Lnc. Cap. LXXXVI. In illo

tempore convocatis Jelus dilcipulis fuis : ufjue: Evangelizantes , & cu-

rantes ubique.

Feria 1111. Sec. Matth. Cap. CLIIII. In illo tempore acceflerunt adJefum ab Hierofolimis Scribae: ufjue : N on lotis autem manibus mandu-care uon coinquinat hominem

.

Die XIIII. menfit Februarii , Sanfli Valentini

.

Sec. Luc. Cap. XCVI.In

(»*) LXX. Thcmefui legit; Nofter

Frontonioao codici confooat

.

( >9 ) Aliud Evangclium Themofl-

uit Codicibus hac dic inferiptum le-

gitur .

In hunc modum praenotaturbic dies etiam in Codice Evaogeliorum

Reginae Swteiot apud Tbtmofum (p.

)

£ j 1 } etiam apud Thomtpum du-

ple* occurrit Miffa ,qualis heie Ustui-

tur .

( j» ) Dominum, alii Codices .

f i | ) CXLVII. apnd Tkomafmm .

Digitized by Google

APPENDIX I. 195In illo leBipore dixit ( 34 ) Jefus difcipalis lms : Si quis vult poftme ve-

nire t ufque

:

donec videant regnum Dei

.

Fer. VI. Scc. Luc. Cap. I_XXXIII. In illo tempore faflum eft in

unam dierum , afcendit Jefus in naviculam : ufque : quanta illis feciflet

Jefus . C 3S)Fer. VII. Secundum Marcum Cap. LXXII. In illo tempore Turgens

Jefus abiit in fines Tyri, & Sydonis : ufque : daemoniam exiflet ab ea.Hebdomadi Villi. poH Theophania. Secundum Matth. Cip. CCXXI.

In illo tempore , dixit Jefus difcipalis fuis ( 36 ) fimile eft regnum Coe-lorum homini regi

,qui fecit nuptias filio fuo : ufqtte : multi funt vo-

cati ,pauci vero eletfti.

Fer. IIII. Sec. Matth. Cip- CLXXIII. In iUo tempore interrogave-

runt Jefum Difcipuli dicentes:quid ergo Scribae dicunt ? ufque : Si cu-

ratus eft puer ex illa hora.Hebdomada X. ttofl Theophania . Sec. Matth. Cip. GLVII. In illo tem-

pore, Egreflus Jefus feceflh in partes Tyri» & Sydonis. ufque: & fana-

ta eft filia (37)Die XXV. menjis Martii. AJnunciatio Domini. Sec. Lucam . Cip. IU.

In illo tempore. MifTus eft Gabrihel Angelus a Deo: ufque: fiat mihifecundum Verbum tuum.

Dominica in Septnagefima ad Satillum Laurentium . Sec. Matth. Cap. CC.In illo tempore. Dixit Jefur difcipulis fnis parabolam hanc: fimile eft

regnum coelorum hominis patrisfamilias , qui exiit primo mane . ufque :

multi enim funt vocati,pauci vero elefli.

Feria 1

1

II. ( 38 ) Sec. Mare. Cap. XLVIIII. In illo tempore. CumtranfcendifTct Jefus in nave . ufque : & efto fana a plaga tua . •

Feria VI. Sec. Luc. Cap. CHII. In illo tempore. Faiftum eft dumcomplerentur dies adfumptionis ejus: ufque : Se abierunt in aliud caftel-

lum

.

Dominica in Setcagefima ad S. Paullum

.

Sec. Luc. Cap. LXXVI. In illo

tempore cum turba plurima convenirent, ufque

:

frudum adfert in pa-cientia

.

Feria IIII. Sec. Matth. Cap. CXXIII. In illo tempore dixit Jefus di*

feipulis fuis: qui non eft mecum , contra me eft: ufque: Ex verbis tuis

condempnavem • ( 3v )Feria VI. Sec. Luc. Cip. CCII. In illo tempore interrogatos Jefus a

Pharifaeis , quando venit regnum Dei . ufque : congregabantur aquilae.

Dominica in <§juinquagefma ad Satillum Petrum. Sec. Luc. Cap.OCXXX 1

1

.

Iu illo tempore aflumplit Jefus duodecim: ufque: omnis plebs, ut vidit ,

dedit laudem Deo

.

N n 2 Fe-

(3*) al. dicebat .

(!1) al. 'Jeiui fecifet

.

f 3« ) al. addunt partbelem bone.Noftro Codici convenit heic cum Fren-teuieno .

(37) addunt alii :r;ai en illa hora .

Cathedra S,Polri heic a nnftro omitti-

tur , uti etiam in vetuftioribua codici-

bus Tbomafianit .

(38} Ferias omittunt Codices

paullo vetuftiores apud Tbomcfnm

.

(}>') Inter Codices, qui Feriam

hanc IV. celebrant, eique notatunu»

Bvangelium deferibunt,

eft Barberiutt

primus P. Veztifii •

Digitized by Google

ig6 APPENDIX I.Ferta II II. Ad Senftam Saviaam ( 40 ) . Sec. Matth. Cap. XLV. In illo

tempore dixit Jefns difcipulis fuis : cum jejunatis s 1tfyue : abi eft the-

it urus tuus 1 ibi eft & cor tuum •

Feria V- Ai S. Georgium . Sec. Mattii. Cap. LXIIII. In illo temporecnm introiflet Jefus Capharnaum : ufque : & lanatus eft puer e* illa hora.

fcria VI. In Pamatbit ( 41 ) Sec. Malth. Cap. XL. ( 41 ). In illo tem-pore dixit Jefus difcipulis fuis : Audiftis, quia didlum eft; u/que: & pa-

ter tuus. qui videt in abfcondito , reddet tibi.

Feria VII. Sec. Mare. C«p. LX VII. In illo tempore. Cum fero eft

fet fatftum , erat navis in medio mare . uffne : quotquot tangebant eumfalvi fiebant.

Dominica in Qaairagcfima . Ad Lateranis . Secundom Matthaeum Cap.

XV. In illo tempore duilns eft Jefus in deferto abSpiritu; ofquec & ec-

ce Angeli aeceflerunt , & miniftrabant ei

.

Feria II. Ad Vincula (43 ) . Sec. Matth. Ctp.CCLXXIII. In illo tem-pore . Dizit Jefus difcipolis fuis : Cnm venerit Filias hominis . tt/fte-:

jufti autem in vitam aeternam.

Feria 111 . Ad Sanflam Anajhfiam . Sec. Matth. Cap. CCX. In illo tem-pore cum intraflet Jefus Hierololimam : ufquc ; ibi maofrt & docebat eos

de regno Dei

.

Uria 1 IIF. Ai S. Mariam

.

Sec.Mattb. Cup.CXXVlI. In illo tem-pore aeceflerunt ad Jefum Scribae , 8i Pkarifaei ; ufque : & boror , Si

Mater eft

.

Feria V. AdS. Laurentium (44 ) Sec. Matth. Cap. CLVI. In illo tenr.

pore . Egrcfliis Jefus inde feceflk i» partes Tyri: ufquet. frnata eft filia

ejus ez illa hora.

Feria VI. Ad Apoftoht . Secundam Johaunem Cap. XXXVIII. In

illo tempore. Erat dies fertus Judaeorum : ufque : Jeftis eft, qui fecit eumfanum

.

Sabbato h XII. LefT (45) AdSandum Rerum. Sec. Matth C»p. CL-XXII. Iu illo tempore aflumpfit Jefus Petrum, & Jacobum: ujque : da-

nte Filius hominis a mortuis refurgat

.

Hel/domada II. Die Dominico (46) Sec. Mare. Cap. XVIII. In illo

tem-

(O.) Sstirta etiam Frontonit Capi-tulati

,Sabina ceteri» , litterae H in V

celebri permutatione.

C41 ) i" Pamacbi

,

Front.'; alii in

Pammoebii , nempe ad S{. •ftbaitntm , &Paullum, quae Eccfefia a fammaebio Ijjr-

tcncii Senatori» filio conrtrufta eft.Con-

f< r Frontonam( pag. 144. ) & Tbomafium

(peg -<.) Oiricut ad ianBot febonnem,

(y lallum fui (Te S. /igapitu 1 Pontifex

dicitur iri libro Pontificali Vignolianoe

editionis ( T. I. p.101. ) De S, Hadriane

vero Pontifice idem liber haec oarrat

:

-S<d (y in titula Pa mmachii SanBarumJohannis

,Paulli

,quot per tlepfit

marcuerant antot, amnia farta teBa-a

tjufdem tituli renovavit .

( 4 > ) XXXIX. ell apud Tiomofium

,

& Frontontut

.

f 4} ) nempe ei S. Petrum ai vincu-

la , at alit codicei conceptis verbi»

habent.

( 44 ) ai Fartaanfum , fru ia Fcr-

nonfa , nunc in Pavifperaa .

( 4j ) Confer bcic Tbomafium, &FronCcnem -

(44) Olim vacabat haec Domini-ca J qua de re vide Frontonem £p, ijr.JCeterum ipfum hoc Evangelium huic

Dominicae adfignat Vaticanus Codexfaeculi XI. aut XII. apud Tbomafium

Cf-44*0

Digitized by Google

A P P E N D I X 1 . 197tempore venit ad Jeiiim Leprolus deprecans eum: ufquc: dicentes, quia

numquam fic vidimus

.

Fcnit II. Ad Sandum Clementem . Seeundum Johannem -Gip.LXXX-V 1

1

II- In illo tempore dixit Jefus turbis Judaeorum. Ego vado: ufquc :

quia quae placita lunt ei, facio femper .

Jtrr. III, A i Sindam Ba/binam . Sec.Matth. Cap. CCXXVII. In illo

tempore locutos cft Jefus ad turbas : ufquc : qui le humiliaverit ( 47),exaltabitur

.

Fur. IIJI. Ad S.Caeti/iam. Sec. Matth. Cep. CCI. In illo tempore alcen-

dit Jefus Hierofolimam : ufquc: redemptionem pro multis.

Fer. V. ad S Mariam ( 48 ). Secundum Lucam Cip. CXGVI. In illo

tempore dixit Jefus turbis Judaeorum & Pharifaeorum . Homo quidamerat dives , & induebatur: ufquc: Neque fiquis ex mortuis refurrexerit ,

credent

.

.Fer. VI. in Vcflinac (49) Sec. Mittb.Cip. CCXVIII. In illo tem-pore dixit Jefus dilcipulis luis , & turbis Judaeorum parabolam hanc

.

Homo erat paterfamilias , qui plantavit vincam : ufquc: quia iicot pro-

phetam enm habebant.

Sabbato ad Sindo1 MarccHinum , ££ Petrum ( 50 ) . Sec. Luc. Cip.CXC.In illo teiupore dixit Jefus dilcipulis luis parabolam hanc . Homo qui-

dam babnit duos filios . ufquc: perierat , 8i inventus eft

.

Hebdomada III. ad S. Laurentium

.

Secundum Lucam Cap. CXX VI. In

illo tempore erat Jefus eijciens daemonium: ufquc: qui audiunt verbumDei , & cuftodiunt illud.

Rr. II. ad S. Marcum. Sec. Luc. Cap XX. In illo tempore dixerunt

Pharifaei ad Jefum, quanta andivimus fafta : ufquc : in medio illorum ibat

.

Frr. III. ad Sandum Poientianam ( 51 ) Sec. Matth. Cap. CLXXXIII.In illo tempore refpiciens Jefus difcipulos fuos dixit Syntoni Petro . Si

peccaverit in te frateu"tuus . nfquc : feptuagies fepties

.

Rr. II 1

1

ad S Sixeum

.

Sec. Matth. Cap. CLIIII. In illo tempore . Ac-cellcrunt ad Jefnm ab Hierofoiymis . ufquc : non coinquinat hominem

.

her. V. ad Saudim Cqfmam C 53 ) Sec. Lncam Cap. XXVI. In illo tem-

pore fnrgens Jefus de Sinagoga introivit, ufquc: erat praedicans in fiua-

goga Galileae.

Fena VI. ai S. Laurentium in Lucinae (53 ). Sec. Joli. Cap. XXXIII.In illo tempore Jelns fatigatus ex itiuere fedebat fuper fontem: ufquc:

hic eft. vere Salvator mandi.Feri

a

VII. ad Sandam Sufanuam

.

Sec. Job. Cap. LXXXVI. In illo

tempore perrexit Jefus iu montem Oliveti : ufqut: Vade, & amplius no*

li peccare. Hebdo-

(4?) sl. humiliat .

( 4« ) addunt alii Trtm Tyberim ti-

tulo Catifi

.

( 4> } nempe id S. Vitalem . Adifis

Frontonem, & Tbcmafum .

( 5° ) Sanftorum MarctUini

,

& Pe-tri lunulum carminibus exornavit S.

Damojut.V ide etiam Fhetvvoodinlnftri-

plituum /utiquorum tylott ( pag.gsy.

)

( j r) Ita etiam Florentinat libellus

infra edendus , & Froultnionut ;ftd Pu-

dtntianon leges .

(j») Ceteri tdSS.Cofmtm , (f Da-rnianum .

( 4j ) antiquiore formula ,qua no-

men tituli omittebatur . Sic fvpra is Vo-

/litat,quod aliis in titulo f ejlitte

.

Digitized by Google

i98 A P P E N D I X I.Hebdomada IIIl. in fnfurio ( 54) Sec. Joh. Cap. XLVI. In illo tem-

pore abiit Jcfos trans mare Galileae : ufque: qui venturus eft in mundum

.

Fer. II. ad Sanftos quattuor Coronatos . Sec. Ioh. Caf. XX. In illo tem-

pore. Prope erat pafcha Iudaeornm: ufque: quid effer in homine.Rr. III./'» Damafum ( 55 ) Sec.Ioh. Caf. LXXVI- In illo tempore

.

Iam die fefto mediante : ufque: multi autem crediderunt in eam.Fer. IUI. ad S. Pullum . Sec Ioh. Cap. LXXXVIIII. In illo tempo-

re praeteriens Iefus vidit hominem coecum : ufque: adoravit eum.Fer. V. ad S.SUvefirum Sec.Luc.Cap. LXVII. In illo tempore. Ibat Iefus

in civitatem ,quae vocatur Naim : ujque : quia Deus vifitavit plebem

fuam

.

Fer. VI. ad S. Eufebium . Sec. Ioh. Cap. XCIIII. In illo tempore erat

quidem langnens Lazarus: ufque: quae fecit Iefus , crediderunt ia eum.fer. VII. ad S- Laurentium Sec. Ioh. Cip. LXXX V I. In illo tempo-

re dicebat Iefus turbis. Ego lum lux mundi: ifque : quia nondum ve-

nerat hora ejus.

Hebdomada V. ad S.Petmm. Sec. Ioh. Cap. LXXXVIIII In illo tem-

pore dicebat Iefus turbis Iudaeorum , & principibus Sacerdotum . Quis

ex vobis arguet me de peccato? ufque : Iefus autem abfcoudit fe , & exi-

vit de templo.Fer. 1 1. ad S. Grifogouum

.

Sec. Ioh. Cap. LXX VIII. ( 56. ) . In illo

tempore miferunt Principes. & Pharifaei : ufqu-: credentes in eum .

Fer. III. ad Satillum Cyriacum

.

Sec.Ioh. Cip. L.X XV- In illo tempore

ambulabat Iefus in Galilaeam: ufque: loquebatur de illo propter metumIudaeorum.

Jrr. II II. ad S. Marcellum . Sec. Ioh. Ctp. XCII. In illo tempore fadla

funt Encenia in Hicrofolymis : ufque : quia in me eft pater , Si ego in

patre

.

Item alia . Sec. Marcum Cap. CLX. In illo tempore ludas Scarioth:

ufque: paraverunt pafcha ( 57).Fena V. ad Saucium /pol/cnarem

.

Sec. Luc. C’p. LXXIIII. In illo

tempore rogabat Iefum quidam Pharifaeus , at manducaret cum illo :

ufque

:

( recentiori manu) vade in pace.

RriaVl. adS. Stepbanum

.

Sec. Ioh. Cap. XCIIII. . In illo tempore

collegerunt Pontifices Si Pbariiaei Confilium adverfus iefum : ufque : &ibi morabatur cum difcipulis luis

.

Feria VII. Vacat . Eleemofina datur. (58) Sec. Iohan. Cap. CLIII.In

OO Mirum eft , quot efferatur Cs7) Haec leQio in nullo Tbana-modis, iifque barbaris hnece nomen fu.no Codice invenitur,

pro legerio . Vide Tbetncpum (p. 4 jt.) (?*) De hoc Sabbato ante Palmas

Ceterum eadem eft Bafilica,qnae Helt- jimolariut flib.l. de FceleJ. cflif.tep.lX ')

niano , fcu,ut habent duo vetufti Co- fractituiotur ,

inquit in iocramentcrh

dices, ad Hiirujalem . /Jcjlro , in Aelipbcneric Sabbato va-

(jt) barbaras loquendi modus, cat , Dominus Papa elecmofynam dat

.

quo titulus S. Laurentii in Oatnafo de- Haec porro eleemofyna fiebat ad Eccle-

ootatur. fiam B. Petri Apnftoli.ut difeimus ex

(j<) al, LXX1X, vita S. Hadriani Papae ; in balnea autem

Digitized by Google

APPENDIX I. 199In illo tempore fablevaiis Iefas oculi» in Coclnm : ufque : & ecce tgo

te venio.

Ali* C 59 ) Sec. Iohaun. Cap. LXXXIV. In illo tempore «Tiflenfi*

itaque : ufyue : in domum luam .

Hebdomada VI. Indulgenti4 ad Lateranis ( 60 } . Legitur Paflio Domini

N. I.G. fec. Martii. Cap. (JCLXXIIII. Scitis quia poft biduum pafcha fiet

:

ufque : fignantes lapidem cum cnftodibus .

Fena II. a lSanflam Praztdem ( 6 1 ) Sec. Ioh. Cap. XCVII. In illo tem-

pore ante fex die» pafckae venit iclus . ufque : & abiit & abfcoudit fe

ab ei*.

Feria III. ad Sinlfjm Prifcam. Sec. Iohan. Ci^.CXIII. ( 62 ). In illo

tempore ante diem feftum palchae , fcieus Iefus : ufque : & Deu» continuo

clarificavit eum.Feria 1111 . ad SaitU tm Mariam . ( 63 ) Sec. Lnc. Cip. CGLX. In illo

tempore adpropinquabat autem dies azimornm 1 ufque : nondum quifquampolitus fuerat

.

Feria V. in Crena Domini ad Lateranis > quando ( 64 ) Ckrifmt conficitur .

Sec. loh.Cip. CXI 1 . In illo tempore. Ante diem feftum Palchae (ciens

Iefus : ufque: quemadmodum ego feci vobis» ita Si vos faciatis.

Fer. VI. ad Hierufalem

.

Pallio Domini fecundum Iohan. Cap. CLVLIn

juxta tarxJem Fetlefiom fit» ... .Fratrct

noflri Ctrifli pauperes ,qui ai otctpitn-

iam eleemofjnam in FcJ. halem fc/litito-

tem annue c. curru/

1

, is locari]aiebant ,

uti ibidem dicitur ( T- IT. Fignoi. eiit.

f.x07. ) Forma porro illa, per quamdecurrebat aqua per centenarium in

atrium Ecdeliac ,Sahietino vocabatur,

non a die Sabbati,quo clcemofyna da.

batur, ut ridicule fati» a Frontone ce-

tera viro doflo notatum reperio ( pag.

Iit. ) fed a lacti Sabbattua nunc di

hrattiano , a quo per viam /Hreiiam

aquaeduflibu» deducebatur . At hi»,

quae de eleemofyna in Capitulari no.

tiro delignata diximus ,unum illud

obftat,quod idem Fronto animadver-

tit , (lationem nempe hoc die in Late-

ranis fuifle ; elermofynam verofaflam

ad S, Fetrum

.

Verum ex vetuftiflimo

Vaticano Evangeliatio animadvertit

Thomafus , Stationem hornae hoc die

fuille duplicem,ad S. Fetrum aliam

cum eleemofynae largitione , aliam in

Confiflorio Lottroner.fi ,ubi fermentum

diftribuebatur.Quaraabreni ut ut eft dere boc fermenti nomine denotata ( con-fer inter alio* P. berleniit in libro de

aUatienihn oi altare p. ii. Jtqj. ) nae

ille a veritate plurimum aberraret,qui

eo nomine eleemofyaam iatelligi ar-

bitraretur.

C jO Vel hoc indicat duplicem il-

lam dationem, de qua uuper diceba-

mu* . Ceterum animadverte , Evange-lium heic adferiptum dationi ad S. Pe-trum apud Tbnmafium adligari

,priut

illud Jutlevatis &c. Stationi in Confi-(lorio Lateranenfi

.

Quamquam hac in

re fortafli* non irna femper confuetu-do obtinuit . Nam dationi Lateranenfi

aliqui Codices unum, aliud alii ex ci-

tati* Evangelii Capituli* adfigoant.

(60) Sunt fk alia monumenta,un-

de difea» Palmarum Dominicam d fiamfuifle Deminuam Indigentiae . Vezffiutvir eruditus,qui ilia indicat («.4; 4. T Uaper. Tiomof. ) de caufCs quoque huju*

numinis dilputat.Qua de re confule-

fis hidoriam nodram litterariam Italiae

(T III pjg. <6 1. fiqq. )

j Olim d tto erat hoc die ad

SS. Nereum , & hbincum .

(<«) al. CXJI.

C 6< J Majorem.

( 64 ) ad crt iu:n quania omittunt

Codices Tbemafiuns .

Digitized by Google

200 APPENDIX I.]n illo tempore egreffus cft lefus cum dilcipulis Tuis trans torrentemCcdroo i ufque : monumento ubi pofuerunt eum (65).

In Sabbato SanRo ad L ateranit . Sec. Marth. C“p. CCCLII. In illo tem*peure (66 ). Vefpere autem Sabbati : nfque : ibi eum videbitis, ficut dixit

vobis ( 67 )

.

Dominica Pa/cbae ad S. Mariam . Secnndom Marcum dtp. CCXXX. Inillo tempore Matia Magdalene , & Maria Iacobi, & Salome : nffuc

:

Ibi

eum videbitis, ficut dixi (68) vobis.

Fer/a II. »dS. Petrum . Sec. Luc. Cdp.CCCXXXVIII. (6p) In illo

tempore exeuntes ( 70 ) duo ex dilcipulis Iefu : ufque : quomodo cogno-verunt eum in fraftione panis.

Fer. III. adS. Pauiium. Sec. Lue. Cap. CCGXL. In illo tempore ftetit

lefus in medio difcipulorum fuorum : ufque-. remilTiouem peccatorum iaomnes gentes

.

Fbria II II. ad SanRttm Laurentium . (71 ). Sec. Ioh. Cap. CGXVIIH.In illo tempore mamfeftavit fe lefus dilcipulis luis ad mare Tyberiadis:1/fu* : cum refurrexiflet a mortuis .

Feria V. ad Apojiolot . Sec. Iohan. Cap. CCXI. In illo tempore Ma-ria flabat ad monumentum plorans : ufque : quia vidi Dominum , & haecdixit mihi.

Feria Vl.ad Martyret . ( 73 ) Sec. Marth. Cap. CCCLV. In illo tem-pore undecim difcipuli abierunt in Galilaeam: ufque : ad confummatio-nem faecnli

.

Feria VII. ad Lateranis. Sec. Ioh. Cap. CCXIII. In illo temporecum efTet fero die illo una Sabbatorum: afque-.Px. quorum retinueritis,

retenta font(yj).AliaSec. Ioh. Cap. CGV III. Vna Sabbatorum : nfque ; refurgere.Dominica oRavae Pqfcbae . Secundum lohannem Cap. CCXVI. ( 74 )

In illo tempore Thomas unus ex duodecim, ufque t vitam aeternam ha-beatis in nomine ejus.

.MENSE APRILI.Die XI III- Katale SunRorum Tyburtii , 0? Valeriani, Maximi . SeC.Ioh.

Cap. CXXXIIII. In illo tempore dixit lefus dilcipulis fuis , hoc eft prae-ceptum meum': ufque : dabit (75) vobis .

In Pqfcba annotina ^76 f Secundum lohannem Cap. XXIIII. In illo

tem-

C«0 »'•?cfom.( dd ) Codices aliquot bas vocet

In illo tempore omittant

.

(«7) al. ette praei!ni oobit .

- (dS) al. Unit.

(<>) al.CCCXXXIX. al.CCCXL'C 7° ) hoc participium omittunt alii

Codd.

(71) feris atarar, ex Codice Vati-canae Bafllicae Saec. XII.

(71) intellige ad S. Mariam ad

Martyres

.

( 11 & quorum remifcrltis , remit-

tuntur tlt,addunt alii Codices .

*

(74) al. CCXVII.(Tf) al. dtl .

( 76 ) Nempe Baptizatus quifque_»

anniverfarium,i Jeft ipfum diem, quo ha.

ptifmum fufcepilTet.quotannis reme-

morari debebat, ex Htraria Saeculi IX.'

. . Epi- *

Digitized by Google

APPENDIX I. 201tempore dixit Iefus difcipulis fuis : erat homo ex Pharifxeis : ufquc : fedhabeat vitam aeternam

.

Die XXIII. menfit fexti ( 77 ) natile S. Georgii. Sec. Lac. Cip. CCLLIn illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis : ponite in cordibus vclins : t<fq*e:pofTidebiris animas veflras

.

Die XXVI. ( 7S ) Menfit fexti Miffa in tetania majore . Sec. Lnc. Csp.CXXIIII. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis. Quis veftrum ha-bebit amicum , & vadit : ri/que

:

dabit fpiritum bonum petentibus fe

.

Item alia . Sec. Luc. Cap. IV. In illo tempore dixit Jefus difcipulis

fuis ; eftote mifericordes : ufitue: de oculo fratris tai.Fer.IHI. Sec.Joban. Cap. CLUI. In illo tempore refpiciens Jefus

dtfcipulos fuos dixit: Pater faufte ferva eos : nfque

:

fed ut ferves eos • ( 75 )Fer. VI. Secundum Johaunem Cap. XXX VII. In illo tempore . Erae

quidam regulus cujus filius infirmabatur: ufque : credidit ip(e . ( 80 )Die XXVIII. Menfit Aprilis natate S.Vttalit

.

Sec. Joh. Cop.CXXXII.In illo tempore dixit jfeflis difcipulis fuis . Ego fum vitis vera : ufquc:quodeumque volueritis, petetis, & fiet vobis.

Item Sabbato. Sec. Iohan. Cap. XLVI. In illo tempore abiit Iefustrans mare Galileae

,quod eftTyberiadis : ufque s ibi fedebat cum difci-

pulis fuis

.

Hebtoma/ta /1. poft Pafcia ai SanfJos Cofmam » 13 Dsmianum . Sec. Iohan.Cap. LXXXVIIII. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis. Ego fumPaftor bonus: ufque

:

fiet unum ovile, 8e unus Paftor.Fer. I III. Sec. Luc. Cap. CCCXXX VI. In illo tempore una autem

Sabbati valde diluculo: ufque

:

& abiit fecum mirans , quod fadutu fue-

m.CSi)

Tw». I. O o MEN.

Epifcopo Turontnfi ( cap. XCIII. ) Suntqui velint, non illo ipfo die

,quo oa-

ptifmus fufeeptus fuerat , fed poft Do-minicam in Albii anni fequentis, etfi

Pafcha elapfo anno citius aut ferius

occurrifTet, annotinum Pafcha fu i (Te ce-lebratum

,Mtnardm , & Mater in H/t-

rdexite ;fed illo» falli oftendunt di-

ferta verba Mieralogi^ c. $8.) & libelli

de ojjuiss Setiae tributi,quae reci-

tant Tbomofiui St Fronto . Neque ve-ro quod in Gelapan» Sacramentario ,

& in aliis quibufdam Liturgicis libri»

Mifia in Pafchate annotina poft Do-minicam in Albis legatur

, probat , eodie Pafcha illud celebratum fuifle

.

Nani praeterquam quod non defuntCo-dices , in quibus alteri diei Pafcha hocadligatur , ut in notis Vczzcfii videre

eft 4f?0 r4t'° fa‘1 * JP*a, curMif-

fa illao&avae P. feliatis fubjungcretiir,

elTe potuit mobilitat ipfa,qua fa&um

,

ut quum certo diei adfigi non poflet

,

Uatim poft Pafchae octavam collocare-

tur Mida hujus celebritatis inde fu-menda quo die ufui elfe d-bchat . Sedde Pafchate annotino vide Morttnium(_de Ar.t qu Etel. iifcipl.in ditin. telebr.

ofie. eop. XXFl. num. Vl. fr Vtt.j DnCongium in gUforia Ot Cbardonium in

hiftor. Sacramentor.^ Ub. I.feS.l.Cap,

Xf.p.tri -ftqq.)

C 77) f.Juprafcriptl , & fic infra.

78 I corrige XXV.79) a malo, addunt alii Codices

;

(80 5 addunt alii Codd, (f- domusejus tota.

(81) Paullo aliter720st«/jMi Co-dex f pag. 461 .)

203 APPENDIX I

MENSE MADIO.Kalendis , natale SanHorum Thilippi , (3 Jacobi . Sec. Ioh. Cap. CXX-

VII. In >Ho tempore dixit Iefus dilcipulis luis . Non turbetur corve-ftrum : «fq:ie

:

in nomine meo hoc faciam .

Die 1 1 1. menfis Maij , natale Sanlrorum Alexandri , Eventi

.

Sec. Iohan.Cip. CXXXVIII. In illo tempore dixit Iefus dilcipulis fuis * haec man-do vobis: nfque: quia oderunt ( 82 ) me gratis.

f er. V I. Sec. Ioh. Cip. CXI. In illo tempore dixit Iefus dilcipulis

fuis. Qui credit in me: nfque 1 licut dixit mihi Pater, fic loquor.

Hebdomada III. pofl Pafcia. Sec. Ioh. Cip. CXLVIIII. In illo tem-pore dixit Iefus dilcipulis fuis : modicum , & jam non videbitis me : nfque:

nemo tollet a me .

Die X menfis Maij natale S. Gordiani

.

Sec. Matth. Cip. XC'/. In illa

tempore dixit Ieius dilcipulis fuis . Nolite arbitrare : nfque : non perdet

mercedem luam

.

Die XI. ( 83 . ) menfis Miij , natale Sai;floram Nerei, £3 Achillei

.

Sec.

Matth. Cap. CLXXXVIIII. In illo tempore acceflerunt ad Icfum Pha-rifaei temptantes eum: tfqne

:

fed quibus datum eft.

Fer. IIU. Sec. Ioh. Cip. XXVII. In illo tempore fa<flutn eft(/7c)

queflio ex dilcipulis Iohannis: nfque

:

fed ira Dei manet fuper eum.Die XI I. menfis Miij, natale S. Pancrati . Sec. Ioh. Cip. CXXXVIII.

In illo tempore dixit Iefus dilcipulis fuis. Haec mando vobis: nfque

:

qui

oderunt me gratis

.

Fer. VI. Sec. Ioh. Cap. CXII. ( 84 ) In illo tempore dixit Iefus di-

fcipulis fuis: ego lux in hunc mundum veni: nfque: ficut dixit mihi Pa-

ter fic locor. ( fic )Dominica IUI. pofl Pafcba

.

Sec. Ioh. Cip. CXLVIII. In illo tempo-re dixit lelus dilcipulis fuis : vado ad eum , qui me miiit : nfque : & ad*

nunciabit vobis.

Ferta 1 1 1 1. Scc. Ioh. Cap. CLIII. In illo tempore rcfpiciens Iefus

difeipnios fuos dixit: Pater iande ferva eos: nfque: in ipfisfit, & ego

in ipfis. ( 85 )

Feria V I. Sec. Ioh. Cip. CXXV. In illo tempore dixit Iefus difei-

pulis fuis : Filioli adhuc modicum vobilcum fum : ifque : fequeris au*

tem pollea .

Hebdomadi V. pofl Pafcba . Sec. Ioh. C 'p- CL. In illo tempore dixit

Iefus dilcipulis fuis. Amen amen dico vobis. Si quid petieritis Patrem :

njqne : in hoc credimus, quia a Deo rxifti

.

Die XIII. merfis Maj, Dedicatio Ecc/efiae Beatae Mariae ad Marty-

res , legitur Evangeliim » cui occurrerit hebdomada (S6"), eo quod fmperiu die Dominica celebratur ipfa folemnitat . Die

f 8 » ) ciic bobucrunt ;Tbomalius.

(#g) »1. om its Codd. XII. quibus

confmant Msrtyrologia

.

( 8 a) non idem hoc d ; c In omnibusCodicituis Evangeliom legitur. Noflrum

confirmat Codex Horttrinm primus .

P. Vczzofii ,

(85) Non aliterCodex citatusEar-

Icrinus. Ceteri codices variant.

( 86 ) a), cujus quo cccurrtrit Ltblo-

ptaio

,

al. tujus concurrit btbiemtiet

.

Digitized by Google

1

APPENDIX I. 203Die XVIIH. mcnfisM tj , natale Sanli te Pudenti.vtM . Sec. Matth. Cap.

XCII. In illo tempore dixit [eius dilcipulis fuis , nihil opertum, quod

non reveletur: ufque: corant Patre nieo, qui eft in Coelis. ( 87 )Fer. II 1 1. Sec. loh. Cip. XXV. (SS). In illo tempore abiit lefus

cum dilcipulis luis in Iudaea : ufque 1 gaudium meum impletum eft.

Die XX. menjit Maj , natale S tnU.te B 'ftUf/te ( £9 ) . Sec. Mattii Ctp.

CXL. In illotenipore dixit lefus dilcipulis luis. Simile eft regnum Coe»

' lorum thefauro: ufque: nova, & vetera.

Die XXV. menfis Ma} , natale S. Uibvii . See. Marth. Ctp. CCLXI1I.In illo tempore dixit leius dilcipulis fuis. Vigilate ergo: ufque: liiper

omnia bona lua conftituet eum

.

In Vigilia de afcenfi Domini ( 90 ) Sec. Ioh. Cip. CLIII. In illo tem-

pore fublevatis lefus oculis in Coelum dixit Pater: venit horas clarifica

lilium tuum: ujque: Si ego ad te venio.

Item aha. Secundum Lucam Cip. CCCXLII. ( 91 ). In illo tem-pore dixit lefus dilcipulis fuis : haec funt verba ; ufque: in finem .

Fer. V. in afcenfi Dmini. Sec. Mare. C>p. CCXXXII1I. In illo tem-

pore recumbentibus duodecim difcipnlis apparuit illis Ielus: ttfquc : 8< Ter-

mone confirmante ( 93 ) feq nentibus lignis .

Fer. VI. Sec. Lue. Cip. CCCXLI11. (pj). In illo tempore dixit

Jefus difcipuhs fuis. Ego mittam promifTum Patris mei in vos: tfque:

laudantes , & benedicentes Dominum .

Hebdomada VI. Sec. Joh. Cip. CXLV. In illo tempore dixit Jefus

dilcipulis fuis : cum autem venerit Paraclytus : ufque : quia ego dixi vobis

.

f-e . 1111. Sec Ioh. Cap. CXXXIII. In illo tempore dixit Jefus di-

fcipulis fuis . Si manlcritis ia me : ufque t ut gaudium vcftrum im-

pleatur .

Sabbato Pentecofien . Sec. Ioh. Cup. CX XVIII. In illo tempore dixit

Jefus dilcipulis fuis: fi diligitis me: ufque: & manifcftabo ei meiplum .

Dominica in Pentecofien. Sec. Joh. Cap. CXXX. In illo tempore di-

xit Jefus dilcipulis luis. Si quis diligit tne : ufque

:

ficut dedit mihi Pa-

ter, fic facio.

Fer. II. ad Vincula. Sec. Ioh. Cap. XXIIII. In illo tempore dixit lefus

dilcipulis luis . Sic enim dilexit Deus mundum : ufque : quia in Deofunt faifta

.

Rr. III. ad S. AnaflVinm. Secundum Iohannem Cap. LXXXVIIII.In illo tempore dixit lefus dilcipulis fuis. Anien dico vobis : qui noaintrat per oftium ia ovile: ufque: Si abundanter habeant.

Ooa MEN-

( 87 ) In nullo Tbomofianorum Co-dicum hoc invenies Evaugelium in_»S. Futhnttanoe celebritate . Rogationesin nnflro omittuntur

, ut ia harbtri-eii duobus .

( 88 ) tl.XXlV.

(8y ) Pauci Codices hujus San&ae

meminere . Eli tamen . qui illam reco«

lat, Codex vetulius Oratorii Komaaim(»o) Ita plane Vaticanus Codex

Saeculi XII.

(yl) «l.CCCXL.

( 9 a ) confirmant permotum

,

alii

(yi) CCCXLII.

Digitized by Google

204 APPENDIX 1«

MENSE IVNIO.

Ferit IIII. ad S. Mariam Sec. Johan.GiJ». LX. In illo tempore dhil

Jefus difcipalis fuis , uemopoteft venire ad me , nifi Pater,qui mifttme:

ufque i caro roea pro mundi vita

.

Fena IIII. (i>4 } ad Apcfleks . Sec. Lue. Cap. XXXVI. In illo tem-

pore fatftum eft in una dierum t ti/fne : quia vidimus mirabilia hodie .

Sabbato in XII. Lefl. ad S Petrum . Secundum Matthaeum Cap. CCV.In illo tempore egrediente Jefi» ab Hiericho fecuti funt eum: ufque : 8c

fecuti funt eum .

Item alia. Secundum Lucam Caf. LV- In illo tempore dixit Jefus

difcipulis fuis : eftote mifericordes : ufque : ut educas feftucam de oculo

frarris tui . ( 95 )Oflavat Pkutctflet . Sec. Joh. Cip. XXXIIII. In illo tempore erat

homo ex 1'harifaeis : ufque ; fed habeant vitam aeteruam.

Diefecunda mcnfis natale Sanflorum MarccUu.i , 8t Petri via Lavicana .

Sec. Lue. Cjp.CCXLVlIII. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis :cuni

audieritis praelia : ufque : pofTidebitis animas veftras .

Die IX. menfit jexti ( <p<S ) . hiatale SantTorum Primi, & Felicioni in

Bi/ilica SanSli Sttpbani . Secundum Joamiem Cap. CXXXIII. ( 97 ). I®

ilio tempore dixit Jefus difcipulis fuis: hoc eft praeceptum meum . ufque t

in nomine meo det vobis.

Die XII. menfit natale S.Bifilidis . Sec. Joh. Cap. XXIIIL In ilio

tempore erat homo ex Pharifaeis . ufque : vitam aeternam .

Hebdomada I. pofl Pentecoflen

.

Secundum Lucam . Cap. CXCVI. In

illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis parabolam hanc : homo qnidam

erat dives , & induebatur : ufque: refurrexerit , credent. ( 03 )

Feria IIII- Sec. Lucam Cap. XC1II. In illo tempore accedentes di»

fcipuli ad Jefum dixerunt illi : ufque : manducaverunt omnes » & fatu-

rati funt

.

Feria VI. Sec. Luc. Cip. CLXXXVI. In illo tempore erant adpro»

pinquantes ad Jefnm peccatores : ufque : foper uno peccatore poeniten-

tiam agente

.

Sabbatum . Sec. Luc. C.ip. LXXXV. In illo tempore . Venit ad Jefum

qnidam vir, cui nomen Zairos: ufque

:

ne alicui dicerent»quod faftum

fuerat. ( 99 )

Hebdomadali, pfl Rntetofien . Sec. Luc. Cap. CLXXXI. In illo ten*.

pore dixit Jefus difcipulis fuis fimilitudinem hanc: homo quidam fecit

coeuam magnam; ufque: guflavit coenam meam.Hebdomada III.pofl Pentecoflen. Sec. Luc. Cip. CLXXXVI. In illo

tem.

(»0 Age VI.

f tl ) In nullo codice hoc Evange-

lium Tbomofiut reperit.

( ) corr. fuprafiripti

(97) al.CXXXIV.

(y*) Ne hoc quidem Evangelium

Tbomajiut in ullo Codice invenit, fed

ad hebdomadam III. referunt alii Co-

dices .

( p 9 ) Variant in his extremis ver-

bis Codices Tbomofiaui (p. 46f. )

fioo) Evangelium eft hebdoma-

dae IV. apud Tbomofum

.

Digitized by Google

APPENDIX I. 205tempore erant adpropinquantes ad Jefnm Publicani , Sc peccatores : uf-

que : fuper uno peccatore poenitentiam agente . ( 100 )Hebdomada llll. Secandum Marcum Cap. LXXIIII. In illo tempore

accefferunt dilcipuli ad lefam dicentes: defertus eft locas hic : rfque

:

quinque millia hominum. ( 101 )*

Ferta IIII. Secandum Matthaeum Cap. CLXXXI. In illo temporedixit Jefus difcipulis fuis. Videte ne comernpnatis unum de pufillis : tf-

que: 8e foluta eft in coelo. ( tca )Sabbato. Secundum Marcum Ctp. XCIJII. ( 103) In illo tempote

venit Iefus cum difcipulis fuis in Capharnaum : tfq:te : non perdet mer-

cedem fuam .

HebdomaJaV. poR PentecoHen . Sec. Luc. Ctp. LV. In illo temporedixit Iefus difcipulis fuis : eftote mifericordes: ufjtte: feftucam de oculo

fratris tui

.

Die XVIII. menfit\ Nat. Sinflorum Marci , Marcelliani via Ardea-

tina. Sec. Ioh. Ctp. CXXXVII. ( 104 ) In illo tempore dixit Iefus difei-

pulisfuis: hoc eft praeceptum meum: ufque: innomine meo det volys .

Die XV 1 I 1 I. menjit Nit. Sindorun Protajt > (V Gtrvtfii ad S. Pali-

lem. Sec. Marcum Ctp. GXXX VI. ( 105 ). In illo tempore egrediente

Icfu de templo: tfqne: in finem hic falvus erit.

Die XXI II. menfit Vigilia Sindi Jobannit BaptiHae . Sec. Luc. C‘pA.In illo tempore fuit ia diebus Herodis Regis ludeae (106); ufque : pa-

rare domino plebem perfeftam

.

Die XXI III. Natale Sandi Jolaituil BapliJIae . Sec. Luc. Ctp. III. In

illo tempore Eiilabeth impletum eft tempus pariendi ufque : & fecit re-

demptiouem plebis fuae

.

Die XXVI. menjit Nat. Sandorum ytbannit , & Faul/i

.

Sec. Luc. Cap.

CXLIIII. In illo tempore dixit Jefus diicipulis fuis: adrendite a fermen-to Pharifaeorum : 'fque: & filius hominis coram Angelis Dei.

Hebdomada V 1 . pofl Heutecoflen . Sec. Luc. Cap. XXV III. (107) In

illo tempore cum turbae inruerent ad Ieliitn , ut audirent Verbum Dei ;

ttfque : fecuti fant eum

.

» Die XXVIII. menjit Vigilia Aporlo/orum Petri

,

{'3 Paulli . Sec. JohannmCap. CCXXVII. Ii» illo tempore dixit Iefus Symoni Petro : ttfque : qtra

morte clarificaturus elTet Dominum.Die XXIX. Nat. Apoflohntm Petri , & Panili

.

Secandum MatthaeumCtp. CLXVI. In illo tempore venit Iefus in partes Caeforeae Philippi:

ttjque : erit folatum & in coelo.

Die XXX. menjitfupt tferipti ad Sandum PaitllumJStc u ndum MatthaeumCap. CXCII. ( 108 ) In illo tempore dixit Simon Petras ad lefam: ec-

«e nos reliquimus omnia: ufque: vitam aeternam poftidcbitis

.

Heb-

( 101 ) Fcria IV. alii Codice» hoc

Evangelium legunt.

( IC») trur.t Jduto iu ectlo ,co-

dices alii, quibus eft Feriae VI. Bvan-gelium .

Ctoj) al. XCV.

( 104 D »*- cxxxiv.

( IOJ ) al. CXXXVlT.

( iod ) Inrepfit huc Judice aomen,

quod alii codices filent,

r 107 ) al. XXIX.£ 108 ) CXCV.

Digitized by Google

2c6 APPENDIX I.

Hebdomada poli fJitalc Apallohrum . Sec. Matthaeum Cap. XXXV.In illo tempore dixit Ielus difcipulis luis : nili abundaverit juttitia ve-

ftra: ufque

:

donec reddas noviflitunm quadrantem. ( io

MENSE IVLIO.Menfe Mi die\\. Natale SS.Proceffi ( no) 13 Mirtinimi .See.Matth.

Gp. CCXLIII. In illo tempore fedente Ielu fupra montem Oliveti:

ulque : in finem hic falvus erit

.

Inodavas .4p?/?o/ijr«>n.Secundum Matthaeum Gtp.CXLVIIII. £m ).

In illo tempore dixit lefus dilcipulis fuis afeendere in naviculam : ujquex

vere filios Dei es

.

Fer. Illi. Sec.Marc. Cap.CVII. In illo tempore, cum egreffus Iefu»

in via : ufque ; veni , fequere me .

Fer. VI. Sec. Mare. Cip.LXXVII. In illo tempore exierunt Pharifaei,

8c coeperunt conquirere cum Iefu : ufque : & dimifit illum iu domum

^‘Hebdomada II . die Dominico. Secundum Marcum Cip. LXXVI. In

illo tempore cum inulta turba effet cum Iefu , nec haberent, quod man-

ducarent : ufque : & dimifit eos

.

Die X . menfis VI. ( i ia ) Natale VII Fratrum via Appia .Sec. Mattii.

Cip. XXIIII. In illo tempore videns lefus tutbas alcendit in montem:

ufjue : copiora eft in coelo ( 11 3 )

.

Item vij Salaria prima mtn/is ( 1 14 ) ai Aquilonem , fecuni* adSandttm

Jl/exandrum . Sec. Luc. Cip. CXXXIII. In illo tempore dixit lefus di-

fcipulis fuis: nemo accendit lucernam : ufqtte : ficut lucerna fulgoris il-

luminavit .

Item adSandam Felicitatem . Sec. Matth. Ctp. CXXX. In illo tem-

pore loquente Iefu ad turbas : ufque : Soror 8c Mater eft

.

Die XV. menfisfupraferipti, Natale Sindi Cyriaci. Sec.Lnc. Cap. XCVI.In illo tempore dixit lefus difcipulis fuis , qni vult poft me veoire :

ufque : donec videant regnum Dei

.

Fer. VI. Sec. Luc. Cap. XCVI III. In illo tempore defeendente Ie-

fu de monte cum difcipulis fui; : ufque : 8i reddidit illum matri fuae

.

^ Sabbato. Sec. Matth. Cip. CXCIII. In illo tempore accedens ad le-

fum quidam ait illi: tfqtte: & veni, fequere me.Hebdomada III. die Dominico

.

See.Matth. C‘f- LVI. In illo tempore

dixit lefus difcipulis fuis , attendite a falfis prophetis : ufque : ipfe intra,

bit in regnum coelorum .

Die XXI. menfis fupraferipti, Natale Sattdae Praxidis

.

Sec. Matth. C-»p.

( ic? ) Ita aliquiCodices apud 7bo-tr.cf.um alii ufque ojfuct munum tuum .

{lio) PROCtiSI nomen majo-ribus heic litteris in Codice fctiptuni

video

.

C«u) al. CXLyiH. j

( 111 ) fupraferipti

.

(115) al. in Cadit

.

(114) lege Mfft.(Iij) nempe inluminabit

.

(116) putri tjus ruomafiu* •

Digitized by Google

APPENDIX I. 207CXL. In illo tempore dixit Ieliis difcipulis fuis parabolani hanc : fiuiile

eft regnum Coelorum thelauro s ufque: nova & vetera.Die XXIII. menfiifupraferipti, Natale Soniti ApoUenarit . Sec. Lucam

Cip. CCLXX Iu illo tempore faifla eft contentio inter diCcipa\os :nfjne:judicantes duodecim tribus Ifrahel.

fer. 1 1 1 1. Sec. Luc. C>p. LXXXIII. In illo tempore cum egrefluseflet lefus de nave ad terra : ufque ; praedicans

, quanta illis feciflltlefus .

Fer. VI. Sec. Luc. CXCV1. Iu illo tempore dixit Jefus difeipu-lis fuis parabolam hauc . Homo quidam erat dives: ufque ; tieqae fi qiiis

ex mortuis refurrexerit credent

.

Die XXVIII. Natale Sonitorum Felici

t

, Simplici , Fanfliiii

,

ft? Bestricitvio Portusnfe . Sec. Luc. Cip. CLIU. ( 117) In illo tempore dixit Jefusdifcipulis fuis. Sint lumbi veftri : tfque : filius hominis veniet.

Hebdomadi IUI.Sec. Luc. Cip. <_iXC. In illo tempore dixit Jefus difei-pulisfuis. Homo quidam erat dives» qui habebat vilicttm : ufque

:

recipiantvos in aeterna tabernacula .

Fer. II II. Sec. Matrh. CVtp. CXLVII. In illo tempore. Vefpere au-tem facio accefferunt ad Jefum dilcipuli ejus: ufque: fuit numerus quin-que millia hominum.

Hebdomada V. die Dominico. Sec. Luc. Ctp. CCXXXVT. In illo tem-pore cum appropinquaret Jefus Hierofolymam , videns civitatem flevitfuper eam :ujque: & erat docens cottidie in templo.

MENSE AVGVSTO.\

«

* Koh Augnrti ai Vincula. Secandum Matthaeum Cip. CXLVHI. Inillo tempore julfit Jefus dilcipulos fuos afcendere in navicula : ufque -.ve-

re Filius Dei es

.

Die II. Menfis, Nitale Soniti Stephanii Pontificis vio Latino . SecundumLucam Cip. CCXXVI II. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis para-bolam hanc: homo nobilis: ufque

:

dabitur. & habundabit

.

Hebdomada VI. Sec. Luc. Cip. CCXI III. In illo tempore dixit Jefus

ad quofdatn , qui in fe confidebant tamqnam jofti, & afpernabantur ce-

teros ,parabolam iftam : duo homines afccndernnt in templum : ufque : qui

fe humiliat , exaltabitur

.

Die VI. A enUtfiuprqfcripti, Natale Sonitorum Sixti , Felicifimi , 13 Ago-piti . Secund. Matth. Cip. LXXXVI. In illo tempore dixit Jefus dilci-

pulis fuis : ecce ego mitto vos ficut oves : ufque : qui autem perfeverave-

rit ufque in finem, hic falvtis erit.

Dte VIII. Menfitfupraferipti Nitale S. Cyrioci . Secundum MatthaeumCtp. XCII. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis : nihil opertum,quod non reveletur: ufque: coram Patre meo, qui eft in* codis.

Die VII II Menfis Juprafcripti Vigilio S Laurentii. Secundum Mat-thaeum Cop.CLXX. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis: ft quiivult poft me venire: ufque: Venientem in regno Dei.

Die X. Menfis fupraferipti ai primam Mtjfiim . Secundum MatthaeumCtp.

c * 17 3 »1.CUV.

Digitized by Google

2C8 APPENDIX I.

Caf>. XCVI. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis t qui amat Patrem ,

aut Matrem plufquam me : ufque: non perdet mercedem fuam .

Item aka Miffa

.

Secundum Johannem . Cip. CIIII. In illo tempore

dixit Jefus difcipulis fuis. Nifi granum frumenti cadens in terra : ufque:

honorificavit eum Pater meus,qui eft in coelis

.

Die XI. Menfitfupraferipti Natale Sunffi Tibartii

.

Secandum JohannemCup.CXXXIIII.ln illo tempore dixit Jefns difcipulis fuis . Hoc eft prae-

ceptum meum : ufque : in nomine meo det vobis

.

Die VI.( 1 1 S 5 Nte.SaufJae Sijfwnae.Secnadam MattheaumGip.CXL.In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis parabolam hanc . Simile eft re-

gnum Coelorum thefauro abfcondito : ufque : nova 8t vetera .

Die XII. Natale S. F.np/i . Secundum Johannem Cap. CXLVIIII. In

illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis : Arnen amen dico vobis , quia plo-

rabitis , & flebitis vos: ufque: in nomine meo dabit vobis.

Fer. Illi. Secundam Lucam Cap. LXXIII. In illo tempore rogabat

Iefurn quidam Pharilaeus , ut manducaret cnm illo : ufque : quoniam dilexit

multum

.

Die XIII. Menfit J\iiprafcripti, Natale S.Tppoliti . Secandum Lucam Cap.

CXLI1II. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fnis : attendite a fermen-

to Pharifaeorum : ufque: coram Angelis Dei.Fer. VI. Secundum Lncam Cap. XXVI. In illo tempore furgens Ie-

fus de Synagoga introivit in domum Symonis : ufque : oportet evangeli-

zare regnum Dei.Die X I V. Menfxs fupraferipti Natale S. Eufelii . Secundum Matthaeum

Cip. CCLXI1I. In illo tempore dixit Jefus aiLipulis fuis. Vigilate , quia

nefeitis: tfqae : fuper omnia bona fna conftituct eum.Die XV. Men(it fupraferipti Solemnia Je Paffione ( iip) S. Mariae .

Sec. Luc. Cip. CXXI. ( tao ). In illo tempore innavit Iefus in quod-dam Caflellum , & mulier quaedam: ufque : quae non auferetur ab ea.

Die XVIII. Natale S. /Igapiit . Sec. Luc. Cip. CLIUI. In illo tempo-re dixit Iefus difcipulis fuis : fint lumbi veflri praecintfti : ufque: filius ho-minis veniet.

Bcb.lomada I. poU Sutili Laurentii . Sec. Mxrc. Cap. LXXIIII. In illo

tempore exiens Iefus de finibus Tyri venit per Synodem : ufque: 8i fur-

dos fecit audire , & mutos loqui

.

Die XXII. Menlit fupraferipti , Nitale S. Timothei ai S. Paullum . Sec.

Luc. Cap. CLXXXII. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis: fi quisvenit ad me: ufque: qui habet audiendi > audiat.

Die XXV. Menfit fupraferipti Natale S. Gene/i. Secundum MarcumCap. CXXXVIII. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis : nemo vos

feducat : ufque ; in finem hic falvus erit

.

Fer. IIII. tiec. Lnc. Cap. CLXVI1II. In illo tempore dura iret Iefus

per Civitates, &Caftclla: ufque: & accumbent in regno Dei.Die XXVIII. Menfitfupraferipti. Natale S.Hermen . Sec.Luc. Cap.XLV.

In

(nj) fopraftripto . ( i »

t

) alias monui,Setiuam pro

(tipj lege paufationt . Saiinam beic poni.

C »»•) al. CXXH.

Digitized by Google

APPENDIX I. 2C9Ia illo tempore delccndens lefns de Monte ftetit in loco cunpeftri : ujque

:

merces veftra copioia eft in coelis.

Die XX VII II. MenfisJupraJcripti, Natale Sanflae Snvinae . ( til ) Set.

Matth. Cap- CXL. In illo tempore dixit Iefas difcipulis luis parabolani

hanc : Simile eft regnum Coelorum thefanro : ujque

:

nova , & verera .

Die XXX. Menfis JupraJcripti Natale Sindorum Felicis ,& Audafti , (fi

Decollatio S. Jobtinnii Jiaptifiae

.

Sec. Mare. Cap. LV Illi. In illo tempore

mifit Herodes, & tenuit lohannem : ujque : & polucrunt illud in mouu-tuento

.

Hebdomada ll.pofl Saucii Laurentii ( taa ) Sec. Luc. Cap.CXX. In il-

lo tempore dixit Ielus difcipulis luis: Beati oculi,qui vident

,quae vos vi-

detis : ujque : unde & tu fac fimiliter .

Fer. III I. Sec. Matth. Cap. CXVII . In illo tempore . Abienntes(/7e )Fharifaei confilium faciebant : ujque : & in nomine ej-.is gentes fperabunt

.

Fer. VI. Sec. Lnc. Cjp.CXLVIIII. In illo tempore . Ait ad lefumquidam de turba : ujque : 8c Deus pafeit illos

.

Hebdomada III. Sec. Luc. Cap. CCI. In illo tempore dum iret lefns

in Hierulalem , tranfiebat: ujque: fides tua te falvum fecit.

Fer. Illi. Sec. Mare. Cap. CXX. In illo tempore introivit lefut Hie-

jofolimam in templum: ujque: admirabantur foper dodrioa ejus.

. MENSE SEP TBMBRIO.Menjitjeptim die VIII. Nativitas SMarioe

.

Sec. Luc. Cap. III I. Q 133 )exrgens Maria abiit in montana : ujque

:

& exultavit fpiritus meus in Deofalutari meo

.

DieJupraJcripto , natale S. Adriani . Sec. Johan. Cap. CXXXII. In illo

tempore dixit Jefus difcipulis Juis : Ego lum vitis vera : ujque : gaudium ve-

ftrum impleatur.

Die XI. meujit JupraJcripti , natale SanRorum Prothi , (fi Jacinfli .Sec.

Matth. Cap. LXXXV 1 I 1 I. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis: cumperiequentur vos in civitate, fugite in aliam : ujque: confitebor & ego

eum coram Patre meo, qui eft in coelis.

Hebdomada I III. Sec. Matth. Cap. XLII 1 I. ( 134 ) In illo tempore di-

xit Jefus dilcipulis fuis : nemo poteft duobus Dominis fervire :ijque ; & haec

omnia adiicientnr vobis.

Fer. III I. Sec. Mare. Cap. XXXVIIII. In illo tempore dixit Jefns di-

fcipulis fuis : audiftis quia diltum eft:(yic ) diligis proximum tuum : ujque :

qui videt in abfeondito • reddet tibi.

Fer. VI. Sec. Luc. Gap. CCXL. In illo tempore docente Jcfn popu-lum in templum : 1tjque : Sc ego dico vobis , in qua poiefiate haec facio .

Die X II 1

1

. mcnfttJupraJcripti, natale S. Cornelii Pontificis

.

Sec. Luc. Cap.

CXL. Iu illo tempore dicebat Jefus tnrbis Pharilaeorutn ,& principibus

Sacerdotum : vae vobis, qui aedificatis: ujque > ex ore ejus, ut caperent eum .

Die JupraJcripto , exaltatio Sanliae Crucis. Sec. Ioh. Cip XXIIII. IaTom. I. P p illo

, («»») fubintelligt Natote.

( l»*) ah III.(114) al.XLVUI.

210 A P P E N D I X I.

illo tempore erat homo ex Phartfaei* : nfaue: fed habeat vitam aeternam .

Hebdomada V. Sec. Lucam. C»p. LXV 1 I. In illo tempore : ibat Je fu*

in civitatem ,quae vocatur Naim : "fote : quia Deu* viCtavit plebem fnam

.

Die XV. men/itfupraferipti , natale S. Nicomedis . Sec. Luc. Cap. XCV I:

In illo tempore dixit J eius difcipulis fu»: ti quis vult poft me venire:

ufyue : donec videant regnum Dei. ,

Die XVI. >ne»fit fupraferipti , natale SS. Lneiae , Eupbemiae . Secund.

Matth- Ca. CXL. In illo tempore dixit Jefus difcipulis luis parabolam

hanc - ftmile eft regnum Coelorum thefauro : ufo,e: nova & vetera.

Dte XX. men/it fupraferipti, natale S. Digni ( 135 ). Sec. Matth. Cap.

CXL. In illo tempore dixit jefos difcipulis luis parabolam hanc . Simile

eft regnum Coelorum thefauro: «fqne: nova & vetera .

|,.II1|. Sec. Luc. Cap. XX XVII I. V tdit Jefus publicanum nomine

Sec- L,,c - O^CLXXVI. In iUotem-

pore cum intraret Jefus in domum cujufdam: ttfjne : & qu» fe humiliat,

“a,,

f>',YilII. men/it feptimi adS. Mariam . Secuodum Marcnm Cap. XCI.

In illo tempore rcfpondens unus de turba , dixit : ufyue : hoc genus non

eicitur, nifi in oratione 8c jejunio. ... .

FeriaVI. adApiftolos. Sec. Lue. XXXVI. In illo tempore ft.

debat Iefus docens. Si erant Pharifaei ledentes : ufyue: vidimus mirabi-

Sabbato ad Santtum Petrum in XII. Lefiion. Sec. Luc. Cap. CL.XIIII.

In illo tempore erat lefns docens in Synagogis Iudacornm : ufyue: quae

Bl0r,

Jtobdwda U. poft Sandli Cypriani

.

Secundum Matth. Csp. CCXXIIL

In illo tempore accedemur ad Iefum: afjwr. audientes turbae miraban*

,0r

F^lilisS! Marcnm Cap. CXXXl. In illo tempore interrogavit

Iefum onns de Scribis, quod eflet primum omnium mandatum: •'/I1*-

““ ^^.X^cxxxvi. 1»

ftipulis fuis parabolam hanc: fimile eft regnum coelorum homidt, q

feminavit: ufyue: congregate in horreum - «Domiam . Sec.Die XXVI I. menf,, fupraferipti ,

natale .

Ioh. Cap. CXXXVIII. In ilio tempore d.x.t Iefus dilcpuli* fu.s . Haec

mando vobis, nt diligatis: ufyue: qui °d^run

‘ ^ Matth Cip.Die XXVII 1 I. Dedicatio Eccle/laa S. Augei f

126

J

. Sco

CLXXVI 1 I. In illo tempore accefleruM dilc.puh ad Iefum . ufyue. faciem

Patris mei , qui in Coelis eft. „ „ ..v r.* r VV Io illo rem.

i'

<*>.**•ore alcendcns Iefus m navicula » iraasir ji r

mominibus. MEN*

ruo Nihil in CodkibvtTbomofo-Intelligendam ex praeferipta Evangelil

•it de S. Digno hoc die . Sequeori agunt left.oae ...... utMig .hi de sanai Digna ,

atque hanc puto C 1,6 ) AI. /Irebangtll Mitbteln

Digitized by Google

APPENDIX I.

MENSE OCTOBRI.211

Die VII. natale S. Marci ( 137 ) Sec. Matth.Cip.CCLXVIIII. In il-

lo tempore dixit Iclos dileipulis Tuis r homo quidam peregre: njjne

:

in-

tra in gaudium Domini tui

.

Dic fuprafcriplo , natate SS. Sergi, (i Bacchi. Sec. Luc. Cip. CCLT.In illo tempore dixit Iefus difcipulis luis

:ponite in cordibus veftris : af~

ane : poflidebitis animas vefiras

.

Die VIII. menfisfupraferipti . Translatio Corporis SanJfae PetroniHae .

Sec. Matth. Cap. CCLXVIII. In illo tempore dixit Jefus dileipulis luit

parabolam hanc. Simile eft regnum coelorum decem Virginibus : nfifie :

qua hora Dominus vefter venturns Iit.

DieXIIII. natate S. Cahfli . Sec. Matth. Cip.CCLXIII. In illo tem-pore dixit Jefus dileipulis Tuis. Vigilate: njyue : continuet eum.

Die XXV. natale SS- Ciryfiuibi , & Dariae . Sec. Matth. Cap. CCXL-III. In illo tempore dixit Jefus dileipulis fuis , videte, ne quis vos iedu-

cat: ufijiie

:

in finem hic falvns erit.

MENSE NOVEMBRI.Kal. Novemb. Natale S- Caefarii

.

Sec. Joh. Cap. CIIII. In illo tempo-

re dixit Jefus dileipulis fuis , amen , amen dico vobis : nifi granum fru-

menti: njquc: Pater meus,qoi eft in coelis.

Die VIII. menfis fupraferipti , natale SS. quatnor Coronatorum . Sec.

Luc. Cap. XLV. In illo tempore defeendens Jelus de monte fterit in lo-

co campeftri : nfqne : merces veflrt copiofa eft iu coelis

.

Die VIII 1 . menfis fupraferipti Natale S. Theodori . Sec. Luc.Cip. CCLI.In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis: ponite in cordibus veftris : nfque t

in pacientia veftra polTid ebitis animas veftras.

Hebdomada II II. poji & Cypriani. Sec. Matth. Cap. CCXXI. In illo

tempore loquebatur Jefus cum dileipulis luis in parabolis dicens. Simi-

le factum eft: nfque: pauci vero eledti.

Hebdomada V.po/IS. Cypriani. Sec. Ioh. Cap. XXXVII. In illo tem-

pore . Erat quidem Regulus , cujus filius infirmabatur Capharnaum :

n/fue: 8c domus ejns tota.

Hebdomada VI. pofl S Cypriani

.

Sec. Matth. Cap. CLXXXVIII. In

illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis parabolam hanc . Simile eft re-

gnum Coelorum homini Regi,qui voluit rationem ponere : ufique : unuf-

quifque fratri fno de cordibus veftris

.

Die XI. menfis fupraferipti , natale Sanfli Mennae ( 128 ) Sec. Lnc.Cap. CLIUI, In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis: ftnt lumbi vcltti

praecindti : ufjne: filius hominis venit

.

Fer. llfl. Sec. Luc. Cap

.

CLXXXVI. In illo tempore erant adpr>pinquantes ad lefum Publicani: uffue poenitentiam agente.

y P p 2 H-h-

C **J ) P“P»e. S. Mennae Miflatn S.Martini exofei".

(,*»*) heic Amanaenfn Miffae* ttotia fubflituit .

*

Digitized by Google

212 appendix i.Hebdomada VII. pojl S. Cypriani

.

Sec. Matth. Cip. CGXXIII. In il-

lo tempore abeuntes Pharifaei confiliuro inierunt: tfqne : & quae funt

Dei , Deo

.

Die XXII. menfs fapraferipti , natale S. Caeciliae. Sec. Mattii. Cip.

CCLXVIII- In illo tempore dixit lefns difcipnlis fuis:parabolam hanc

.

Simile eft regnum Coelorum decem Virginibus: ufque: venturus fir.

Die XX III. mrujis fupraferipti , natale S. Clementis . Sec. Matth. Cap.

CCLXVIIII. In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis:hotno quidamperegre : ufque : intra in gaudium domini tui

.

Die fuprafcripio , natale Sanflae Felicitatis .Sec. Matt. Cap.CXXVIIH.( iay ) . In illo tempore loquente Iefu ad turbas : ecce Mater ejus & Fra-

tres : ufqne : Soror & Mater eft .

Die XXIIII. menjit fupraferipti , natale S. Gnfogoui

.

Sec. Iohan. Cap.

CXXXVIII. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis . Haec mandovobis : ufqne

:

qui oderunt me gratis .

Hebdemaia VIII. pofl S. Cypriani

.

Secundum Matth. Cap. LXXIIII.Loqneme Jefu ad turbas ecce princeps anui : ufqu*

:

exiit fama haec in

univerfam terram illam .

Kr. 1 1 1 1. Sec. Luc. Cip. XXXIII. Cum edet Iefus in una civita-

tum: ufque: ab infirmitatibus fuis.

Die XXVIIII. menjit fupraferipti, natale S. Saturnini

.

Sec. LucamC'/>.CXXX VIII. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis: videte , nequis vos feducat : ufqne : ia finem hic falvus erit

.

Diefuprafcripio , Vigilia Sindi AnJreae

.

Sec. Iohann. Cap. XVI. Sta-

bat Iohaunes , & difcipuli ejus : ufqne : & defceudentes fuper filium ho-

minis .

Die XXX. menjitfupraferipti, natale S. AnJreae. Sec. Matth. Cap. XX.In illo tempore ambulans Iefus juxta mare Galileae. ufque: 5c Patre fe-

cisti funt euin

.

Hebdomada VIIII. pofi S. Cypriani

.

Sec.Ioh. Cip. XLVIIII. Cnm fub-

levaflet oculos Iefus j & vidiflet: ufque : qui veoturns eft in mundum .

Fer. IIII. Sec. Mart. Cap. LXVII. In illo tempore. Cnm veniflet

Iefu* in domum Symonis Petri : ufque : fine mortuos , ut fepcliant mot-

tuos fuos

.

Fer. VI. Sec Loc. Cap. CXLVIIII. In illo tempore dixit ad Iefum

quidam de turba: Magifter: ufque : St haec omnia adicicntur vobis.

MENSE DECEMBRI.w

Menjit Decembris die XIII. nasale S. Luciae . Secundum MatthaeumCip. CXL. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis: fimiie eft regnumCoelorum thefauro : ufque : nova & vetera .

Ferta IIII. ( tjo) Secundum Marcum Cap. LXXVIIII. In illo tem-pore dixit Iefu» difcipulis fuis .-videte, & cavete a fermento Pbarifaeorum:

ufque ; St dimifit illum in domum fuara

.

Reb-

(i»y ) al.CXXX. (p.SO>.) fed forte legendum FeriaVII.;

(.rjo) Sic etiam apud Tbsmtfmm ut Vaticanus Codex habet io Sabbut» .

0 Digitized by Google

A P P E N D I X I. 213Hebdomada IIII. ante Ntta/e Domini . Sec. Matth. Cip. CCVI. In illo

tempore cutn adpropinqnaret Iefus Hierofolimis : ufque: benedi&tw, qui

venit in nomine Domini

.

Hebdomada III. anu Natale Domini. Secundum Lucam Cif. CCLVFLIn illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis. Erunt figna: ufque : verba au-tem mea non tranfient. ( 131 )

Hebdomadali, ante Natale Domini

.

Sec. Matth. Cip. CII. In illo tem-pore com audiflet Johannes ia vinculis opera Chrifti: ufque-. viam tuamante te.

Hebdomada I. ante Natale Domini

.

Secundum Iohaunem Cip. VI III.

Miferunt Judaei ab Hierofolimis: ufque: ubi erat Jobannes baptizant .

Feris IIII. ad S. Mariam .Sec. Luc. Cap. III. MilTis eft Gabriel An-gelus a Deo in Civitatem David : ufque : fiat mihi fecundum verbumtuum .

Rria VI. ad Apojlohs . Sec. Luc. Cap. III. Exurgens Maria cum fe-

ftinatione: ufque: 8c exultavit Spiritus meus in Deo falotari meo.Sabbato in XII. Lefl. ad S. Feirtim . Secundum Lucam Cap. VI. Anno

quinto decimo Imperii Tiberii : ufque

:

falutare Dei.Die XXIUI. menfis fuprafcripti , Vigilia Domini . Sec. Matth. Cip. III.

Cum eflct defponlata Mater Jefu . ufque : falvum faciet populum fuuma peccatis eorum . .

Pro ubertate pluviae . Sec. Luc. Cap. LXXXIII. fadlum eft in anadierum. Ufque: quia & venti & mare obediuut ei.

Pro fierelitate pluviae . Sec. Matth. Cap. CLX. In illo tempore dixit

Jefus difcipulis fuis: mifereor fuper turbam : Ufque : afcenditin navicula,

& difcipuli ejus cum eo

.

In commotione gentium .Sec. Luc. Cap. CL. In illo tempore dixit Jefus

difcipulis fuis: nolite loliciti efle,quid mauducetis: Ufque: & haec om-

nia adicientnr vobis

.

In die belli. Sec. Matth. C«p. CCXLIII. Sedente Jefu fuper montemOliveti aceeflerunt ad eam difcipuli: ufque: in finem hic falvus erit.

In natali Papae. Sec. Matth. Cap. CCLXX. fafta eft contentio inter

difcipulos Jefu: ufque : judicantes duodecim tribus Ifrael.

Item alia . Sec. Lucam Cdp. CCXXVIII. In illo tempore dixit Jefus

difcipulis fuis parabolam hanc. Homo quidam nobilis abiit in regionem

longinquam ; ufque : dabitur, & habundabitur

.

hem ubi fupra

.

Sec. Matth. Cap. CLXVl. In illo tempore egreflus

Jefus perambulabat Hierico: ufque: falvum facete quod perierat.

In Ordinatione Presbyterorum . Secundum Matthaeum Cip. CCLXIII.In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis. Vigilate : ufque: conliituet eum.

In ordinatione Diaconorum . Sec. Iohan. Cap. Cilli. In illo temporedixit Jefas difcipulis fuis . Arnen dico vobis : nifi granum frumeuti : uf-

que : Pater meus qui eft in coelis

.

Pro

(131) trtafbunt ah

Digitized by Google

214 APPENDIX I.Pro or Unantibus

.

Sec. Johannem Cap. LX XXVIII. Ia illo tempo-

re loquente Jefn ad turbas : ufque : opera Abrahae facite .

h ordinatione Epifeoporum . Secundum Marcum Cap. LII. circuibat

Jefus iu circuitu doceas: ufque: aegrotos , & fanabantur

.

Item ubifupra. Secundum Lucam Cap. LXXXVI. Convocatis Jefus

difcipulis fuis: ufque ; Si curantur ubique.

Item ubi fupra

.

Sec. Matth. Cap. LXXXVI. ( 13*-) Circuibat Jefus

civitates: ufque: infirmitatem.

In dedicatione BaftUcae ,five Oratorii . Secundam Lucam Cap. LX. noncft arbor bona : ufque : fundata enim erat fuper petram .

Item alia. Sec. Luc. Cap. CCXXV. Egreflus Jelus perambulabat:

ufque: facere quod perierat.

Pro velatione Ancillarum Dei

.

Sec. Matth. Cap. CCXXI. Loquebatur

Jefus cum difcipulis fuis : ufque : pauci vero eleai

.

Ad velandam maritatam. Secandum Johannem Cip.XXVI. Refpon-

dit Johannes,& dixit : non potefl homo : ufque: gaudium meum imple-

tam eft.

Item alia. Sec. Mare. Cap, CLXXXVIIII. Venit Jefus in fiues Ja.deae : ufque : non feparet

.

In vigilia unius Apoftoli

.

Secund. Joh. ( 133}. Ego fum vitis vera:

Vfque : Si gaudium veftrum impleatur.

In Natali unitis Apoftoli. Sec. Joh. CXXXIIII. In illo tempore dixit

Jefus difcipulis fuis : hoc eft praeceptum : Ufque : det vobis .

Item aha. Secundum Johannem Cap. CXXXVIII. Iu illo tempore

dixit Jelus difcipulis fuis : haec mando vobis : ufque : qui oderunt megratis

.

In Vigiha ur.iis Sacerdotis. Secundum Matthaeum Cap CCLXXIII:In illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis. Vigilate; ufque: conftituet .

In Natale undefupra. Sec. Matth. Cap. CCLXV1III. In illo tempo-« dixit Jefus difcipulis fuis ; homo quidam peregte : Ufque intra in gau-dium domini tDi

.

Item alia. Secundum Lucam. Cap. CXXXIII. In illo tempore di-

xit Jefus difcipulis fuis: nemo accendit: Ufque: inlutninabit te.

In vigiha unius Martyris, five Confeffbris . Sec. Matth. Cap. XCV. In

illo tempore dixit Jefus difcipulis fuis : nolite arbitrari. Ufque : non per-

det mercedem fuam

.

In natali unde fupra . Secundum Matthaeum Cap. XCIII. In illo tem-pore dixit Jefus dilcipults fuis. Nihil opertum: quod non revelabitur.

Ufque: coram Patre meo,qui eft in Coelis.

Item alia. Sec. Luc. Cap. CLXXXII. In illo tempore dixit Jefus di-

fcipulis fuis : fi quis venit ad me . Ufque

:

audiendi audiat

.

In natali plurimorum Sonitorum . hem Sec Luc. Cap. CLIIII. In illo

tempore dixit Jefus difcipulis fuis : fint lumbi vefiri . Ufque conftituet

eum

.

hem alia. Sec. Matth. Cap. XXII II. In illo tempore videns Iefus

turbas . ufque

:

copiofa eft in coelis.

In

C*l«) al. LXXVI. C "f‘ ) CXXXII.

Digitized by Google

APPENDIX I. 215Iu natale plurimorum Martyrum . Sec. Matth. Gap. LXXXVI. In illa

tempore dixit Jefns difcipulis foi»: Ecce ego mitto vos fient ove*: ttfquc :

in finem hic falvtis erit.

hem aha. Sec. Lucam Cap. CCXLVII II. In illo tempore dixitlefus

difcipulis fuis . Cuin audieritis praelia: ufque: animas veftras

.

Item alia. Sec. Matth. Ctp. CXXX V I III. In illo tempore: accef.

ferunt ad lefum Pharifaei temptantes eum, & dicentes : ufque : fed qui-

bus datum eft.

It>m alia. Secundum Marcum Cap. CXXXVII. Egrediente Iefu de

templo ait illi nnus de difcipulis fuis: ufque: in finem hic falvus erit.

Item alia. Sec. Luc.Cip. CXLI1II. In illo tempore dixit Jefus dilci*

palis fuis: attendite a fermento: ufque: coram Angelis Dei

.

Item alia. Sec. Ioh. Cap. CXLVII1I. In illo tempore dixit Iefus

difcipulis fuis : amen amen dico vobis, quia plorabitis & flebitis vos:

ufque : 8t gaudium veftrum nemo tollet a vobis

.

Item alia. Sec. Matth. Cip LXXXVIIII. In illo tempore dixit Ie-

fus difcipulis fuis: cum autem perfequentnr vos in civitate ifia: ufque:

coram Patre meo, qui eft in Coelis .

In natale Virginum. Sec. Matth. Cap. CCLXVIII. In illo temporedixit Iefus difcipulis fuis parabolam hanc: Simile eft regnum coelorumdecem Virginibus: ufque: neicitis diem neque horam.

Item alia. Sec. Matth. C»p. CXL. In illo tempore dixit Jefus dilci*

polis fuis parabolam hanc : Simile eft regnum Coelorum thefauro abfcon-

dito : ufque: nova ,& vetera .

In agenda mortuorum

.

Sec. Ioh. Cap. XCIIII. Dixit Martha ad Iefnm ,

Domine ft fuifles hiet ufque: qui in hunc mundum venifti

.

I I.

Digitized by Google

21

6

appendix I.

1

1

.

CAPITVLAREEx MS. Codice Florentino S. Crucis

.

Incipit Capitulare Euangeliorum de circulo anni ( i )

mense decembr.

D ic 34. mente Decembr. Vigilia Domini . Secundnm Matth. Cap. IIT.

Cum eflet dcfponlata Mater Jefu Maria Jolcph : Ufque: a pecca-

tis eorum . C a ) _ „ ,,, , , ph nata/e Domini ad S. Mariam Majorom . Sec. Luc. Cap. III. t 3 J

editum a Caelare Augufto: tfque: pax hominibus bonae voluntati*.

Item ad S. Anaflafiam . Sec. Luc. Cap. III. Pahorcs loquebantur . Ufque

:

didtum eft ad illos. . . ,

Item ad S. Petrum. Sec. Iohann. K. I. In principio erat verbum:

Ufque

:

plenum gratiae & veritatis

.

In nata/. Sanfli Stephatti. Sec. Matth. Cap. CCXL. Dicebat Je us

bis ludaeorum . Ecce ego mitto ad vos Prophetas, & lapientes, ujquc:

benedidlus» qui venit in nomine Domini. c

In nataLSanmyoban. (4) K.CCXXXI. Dixit Jefus Petro . Seque-

re me: Ufque: quia verum eft teftimonium ejus.. .

Innata/. Inuncent. Sec. Matth. Cap. VI. Ecce Angelus Domini appa-

ruit in fomniis Jofeph dicens : Ufque

:

quoniam narareus vocabitur

.

In nata/. S. Silveftri. ( 5 )Sec. Matth. Cap. CCLXII. C 6 )

difcipulis fuis: vigilate ergo quia nefeitis : Ufque

:

fuper omnia bona iua

conftituet eum. MEN-

(15 Lutenfe fupra deferiptumj

exemplum , & alia Tbomafiana exempla

habent de anni circulo •

(s ) Tbomafiana exempla omnia_i

cum noftro Lucirfi ab ipfe Natali Do-mini initium fumunt. Noder hic Co-

dex Ftleronjmi Comiti

,

fi re LtBitnario

Tbcmafianat editionis , Cregoriano Me.nardi Sacramentario , & yidenit Mar-

tyrologio, qui annum inchoant ab ipfa

Dominicae Nativitatis Vigilia ,con.

fentit

.

C O Cur heic omittitur iformula

in illo tempore ,quam cetera Iiaftenus

divulgata Capitu!ar/'a exhibent ? an

arotnuenfii viti*? an quod revera in

ea ,cui ului fuit FUrtntinm hic Co-

dex Ecdefil praetermitteretur?

f 4 ) Apeftttli & Itangclifief P lc-

raque exempla . Noftro convenit cum

Earberino I. Veitcfil ,immo & cum

Frontoniavo Kalendario, quod in no-

t ulis a Tbcmefio minime beic eft ob-

fervatum .

f . > Addunt alii Codices ,quos

inter Luetnfit nofter , die XXXI. taerfit

Feternbris • Sed hic Florentiam fibi c°n*

fentientem habet Frtntcnit editionem .

(6} Caput eft CCLX 11 I. Tbotna-

fonii exemplis, & noftro Luecnf . in

Frcnttnit editionem Vcronenfiet typi er-

rorem intulerunt ejufmodi CCXLIII.

Digitized by Google

APPENDIX ' r* u?MENSE IANVARIO.

In OHjlux Dimitti ad S. Mariam ad Martyre

t

. ( 7 ) Secandum Lucam K.III. Poftqnam coafammati fani dies odo : nfqne : ia utero coaciperetar

C® )'Dominica I. poH nato!. Domini. Sec. Luc. Ctp. III. Erat (p) Pater

Iefa Sc Mater : tfqae : gratia Dei erat in illo.

Fer. IV. Sec. Matth. Cap. I V. Fadum eft at adimpleretur: nfqne :Scvocabitur nomen ejus lefut.

/u Vig. Epipian . ( to ) in Exi. S. Ruri

.

Sec. Matth. Cap. VI. DefundoEiode : nfqne: nataraeus vocabitur.

In Epipitnia. Sec. Matth. Cap. IV. Cum natus edet lefus in Bc-thleem Judae ; nfyne : regionem fuam „

Dominica l. po/l Epipian. In Eccl. S. Joian. 13 Paulli . Secund. Luc.A. III. Cum fadus edet lefus annorum duodecim: nfqne: apud Deum <Sc homines. r

Fer. IV. Secundum Matthaeum K. XIV. Veni» lefus a Galilaea s

<yiue in quo mihi complacui C ia}fer. VI. Sec. Matth. K. XVIII. <

coelorum (13).Sabi. Secundum Johannem K. XXIV. Venit lefus , 8c difcipuli ejus

:

ufyuc: in carcerem (14).In Oliava Epipian. Sec. Lac. K. XIV. Fadum eft autem cum ba>

ptuaretur omnis populos : nfqne ; regreflus eft ab Iordane . In die aiMiJ/om

.

Sec. Iohan. K. XIII. Vidit lohannes Iefum venientem ad fe s

tiftuei quia hic eft Filias Dei (15).Dominica II. pofl Epipb. Sec. Ioh. K. XVI II. Nuptiae fadae funt ia

L>ana Galilaeae : nfqne : 8c crediderunt in eum difcipuli ejus .

foria IV. Sec. Luc. K. XVII. Regredas Sc Jefus in virtute SpiritusTom. I. Q q 1 i i r jn

Cum aadidet lefus • nfqne

:

regnum

( 7 ) Haec Mi fla in Tbomafanit li-bris

, ic t.uctnfi Codice legitur pofl of-ficium Dominicae

; habet tamen aoflerCodex fibi confenrientem BarbtrioumI. FettoJH V.CI.

( * ) Ffqne gloriam flebit tace jf.rocl

, cetera Timefi MSS. exempla jquibufeum convenit noftro Luttrfi

.

( 9 ) Ita aliqui MSS. Codices apudTbomofnm

;

ceteri Erat rjoftpb .

C >0 ) Vctuftiorcs Codices , ut £.*•ttrft , Tbeofbonioe nomea libeatiuaufurpant

.

C 1 *) Vide* heic quoque omiflamStationem . Vide adnot. VIII. ad Ln-cttfe Capitulare.

C 11 ) Idera hoc die Evangeliumpraeferibitur in Vaticanae Ealilicae

Evangetiario apud Tbomcfium Cp-0'S- )Alii Codices ab eodem Ybowefio citati

Cf. 4}4- ) aliis ofUvae hujus diebusillud adfignant.

c l| ) Nufqnam apud Tbomafumjoccurrit haec Evangclii Lectio ,

(•) l’-*ec Bvangrlii L.-tl ioabeft ab omnibus Tbomofianti exemplis.

C «0 It» plane Codices FoUtitmt& Mntintnft ab eodem Tbautofio lau.dati duas videntur hoc die Miflas prae,feribere , alteram fortafle mane

, alte-ram, ut ajunt , in die. Noftrum por-ro hoc Capitulare Dominicas diligen-ter fejungit a San&orum fcflis diebus

,quos alia Capitularia una ferie cumDominicis , ac fetiis repraefentant

. v>

Digitized by Google

318 appendix i:in Calilaeatn s ufque : quae procedebant de ore eius ( 16).

Fer. VI. See. Mare. K. L. Egreffus Iefus venit ia patriam filant : ufque:

impofitis manibus curavit eos.

f Sabbi Sec. Loc. Defecndit lefui Caphatnaun» Civitatem Galilaeae :

ufque: in omnem Jocum regionis (17).Deminic. 1 1

1

. Secnnd. Matth. Cip. LXIII. Cum defeendiflet Icfusde

tnonte , fecntae funr eum turbae multae : ufqbe

:

fanatus eft puer in il-

1a aura

•

Feti* IV. Sec. loh. Op. XVIII. Venit Jefu6 in Galileam , & inve-

nit Philippum: u/ifue

:

filium hominis.

Fer, V-Secundnm Matthaeum Cip.XXlII. Circuibat Jefus totam Ga-

lilaeam : a/que: Jecutae funt eum tnrbae inultae ( 18). :

Fer, VI- Sec. Mare. Cip. XXVI. Exeuntei PharUaei cum Herodia.

nis: ufque: ejeiendi demonia ( is).

Sibb. SecondumLucamCip. XXXIII. Cum effer Jefus in nna civi-

tate ufque '• ah infirmitatibus luis. -

Dominica IV. po/I T£e«p4 . ( ao ). Secundum Matthaeum Cap. LXIX./Uct-ndenti) lefu in naviculafn.t venti. Hi mare obediuut ei.

Fer. IV. Sec. Lnc. Cap. (JV. Faflum eft ambulante lefu cum difei-

pulis ia via: ufque t aptus eft regno.D.ei, , .

Fer. V I. Sec. Mare. Cip. CVI. Offerebant lefu parvulos : ufque : be-

nedicebat eos (ai). ' \

Domimc-V. Secundum Matthaeum Cap. CX. Perfpiciens lelus dixit.

Confiteor tibi domine pater Coeli , & terrae : ufque: & onus meum leve

IV- Sec. Mare. Cip. XVIII- Venit ad Iefum Leprofus depre*

cans eum: ufque

:

in teftimonium illis. * •

Fer. VI. Sec- Mare. Gap. XXV. Introivit Iefus in Sinagogam , &erat ibi homo manum habens aridam: itftne : raftituta eft manus illius.

,Sabb. Sec. Luc. Cip. XXXIII. Cum eflet Iefus in una civitate : «/-

que • uh infirmitatibus luis (a?)-Die XI V. menfe fupr.sfcripto. Natat. Saufii Felicis in pineis . Sec. Luc.

Cap. CXVI. Dixit Ieius dilcipulis iuis,: <pii vos audit me audjt : ufque

:

nomina veftra Icripta fu/it in coelis.

Die XV. menfefuprafeript. Natale S. Marcelli Papae

.

Secundum Matth.

a. Cap. .

( 16 ) Etiam Palatinus, SsMuiitienJis

Codices Feria IV. hoc Evangelii Capi-

tulum praeteribunt,quod in aliis Fe-

ria II. inferibitur

.

(17) Ita apud Tbcmafum (p.4?7 )recentior Codex ,

in quo pro defsendit

^fejus feribitur : dependit Deminui ‘Jefus.

• ( ig} in nullo Tbomafano Codiee

legitur MilTa Feriae V. pef Fpifbanlam .

Une antern Evangelium alii Feriae IV.-

alii- Vl> adferibunt

.

r,C *sO Evangelium iflud nullus ex.

The»fanis Codicibus Feriae huic ad.

fignat .

(,o) Ita & praedatui Vaticanus

Codex apud TbeSnajbm

.

f ti ) Sabbatum defideratur ,ama-

nuenlis, ut videtur, vitio.

!

( »» )Palatinus

,& Mutlneafi Co-

dex idem hoc die Evangelium prae-

feribunt; his adeedit Barberinas primus

Vtztefii

,

qui tamen ab his exorditur :

Xejpsndcnt ‘Jefus .

C *J ) Adde hoc Evangelii Capitii-

Inm The: fenis codicibus ,qui illud

hoc die ignorant.

Digitized by Google

APPENDIX l. aioC*p. CCLXI 1 I. Dixit lefu* dilcipulis fui* : Vigilate .quia ne/citis : ujqM :

fuper omnia bona foa couftituet eura (24). ; . .

Die XVIII. menf fuprafcript. Natal.S. Prifcne.Stx. Marth.'C«P.CXLDixit Jefu* difeipuli* fuis : limile eft reguum Coelorum thcfauro : ufatunova, tk vetera. ? .'

Die XX. menfe fuprafcript. Nnt*L SS. Fabiani, & Sebofiiani Cie')Sec. Lac. C<^>. XLV. Defcendens lefu* de monte ftetit ia loco campe-ftri: nfqtse: merce* veftra multa eft in caelo. >. > 0

'’

.

1*

___ v!friwX

I*me”fef"Pra/criP10 > s- Alne * PaJJione . Sec. Mattii. C«».CCLXVIII. Simile eft reguum Coelorum decem Virginibu* : K/ine quia

nefciti* diem , neque heram J.*. i V- !' 1‘ 1 ’

_„ rDi'XX

\l - m™/*/qr

*f'ripf- NataL S. Vincenti. ( afi ) Sec. Iohan.C.f>

CIV. Dixit Jefu* diicipuli* luis : nili granum frumenti uf.uc 1'. Mt / rmeus, qui eft in Coeli*.'. . .

<••• •. i

Die XXVIII. menfe fuprafcrrfto . NuaL Sanfiae Agnefecunde f 39ASec. Mattii. Cap. CXL. Simile eft regnom Coelorum ihefanro : «/W-nova& veter». ,

•\ .. ulv. .‘i-' \f “\, in .VXX.MENSE F B p R V A R I O . it-, cui .

'1 .1*1

• ,

D‘ePll“i

i0 mei,fe /"prqferiptb Tpapami Domini. Sec.X-nca.mCjp. IIL

impleti funt dies purgationis Mariae t nfq >\c : gloriam plebis tuae Ifrael“ ' 'Q.qa Die

C*0 Almii Evsndelinm vidimusfupri io I.uctrf noftro recitatum in_sMiffa S. Marcelli Papae . Sunt tamenalii Codice*

, qui noftro Florentine con-fcntiaot

,ut Parharinns primus Flz-

tofii.

(»J ) Antiquiore* Codice* utriuf-que Sanfli Martyris celebritatem fejun-gunt

, atque aliam pro Fabiana, aliam

pro Srhaftana MilTam ftatuirnt . Vtrum-que tamen conhmguut eodice* aliqui,ot Vst itenui , St’ Mnlhttrfh . <•

1

C a 6) Sunt & alii Codices, qui

ftationem,

uti nofter, «mittunt.

( »7 ) Monet Tbtmo/w: , ia Sacra»mentario MS. antiquae Bafilicae S.Mtf-rlee Majoris bate legi V. /Cei. PebrVarUAlat. S. signet S(cunilae .in yigenem

.

Ce-terum VJaardut reflius hoc die : Ro-mal

> A{a,a^e /innetis Secundo . Duos

,

ut alibi obfervavimus, habuit egregia

virgo, & Martyr die* facros, alterum

XXI. hujus meufia , qui de pafienejinfcribiiur in noftro hoc Capitolaiiuti & io Lnatnf, altifque compluribusantiquis monumentis, quae Fronta.Tbe»tnafus, & Sillerim in neti* ad Marty-

y" 1

rologium Vfuardi p, dd.-

adferudf ; al-terum hoc die, qui de katitllctt prae-

*.ot**.ur e,'*m 'n Geiafiano Sacramcnta-

rio , ia pervetufto vero KalendariO Po~dcrbencnfi EccleSae tBova SenBec /igne-!is . Cur autem diftus alter hic die*a nativitale fit , difquirunt auftores ,quo» citat idem Sotterlas1 , -ac nuperCl. Stephaniis Inedias vtjfemanus ( foriillr Aflorum SS. MM. Orientalium , &Oeeltentalium peg. i ;}•) His adde P.po-titum in notis ad Marfyrologium

,qui

contra quam dentit sfffcmonui

,

pluri-bus contendit

, vere ipfum Nativitatisdiem, quo Agntt terti» nata eft, fiaif.

fe celebratam . Idem /ifemamtt Affcanefeio qaae cbcUtticn S. st^nctis primus

.eruit, quae genuina e fle depraedicatjfed malim cum S. .imbrofn , Prudentio& ceteris latinit Scriptoribus errare ,quam Chaldaicis hifce narratiunculisfidem habere . Qui» mrim Afta Mar-tyri» latinat toto late ectidersta cele-berrima* ipfo IV. faeculo apud hoscorrupta' jam failTe Abi perfuadeat

;

genuina reroio orante ddiruifte f Mit-*» alia, quae bujus looi non Aim.

Digitized by Google

220 appendix i.

Die V. menfe fuprafcript Nuat. Sanflae Agathae . Sec. Matrh. Cef.

CCLXVIII. Simile eft regnum Coelornni decem Virginibus : ufque-. ne-

fcitii diem neqne horam.Die XIV. menfe fuprafcripto . Ntlal. Stnlfi Valentini. Sec. Luc. Ctp.

XGVI. Si quis vult poft me venire, abneget femetipfum : ufque : donec

videant regnum Dei

.

Die XXII. menfefuprafcript. Cathedra S. Petri . Secund. Matih. Ctp.

CLXVI. Venit Iefus in partes Caefareae Philippi : ufque: erh folatum

it in, pocli* '.

-• ' v' v

, 1 . ,. • j t.

*.*»'! i ‘.i T! .

•.

• i* I.

MENSE MAR TlOi- n ,v

. ,.

'

V;:

‘ '

, Die XII. menfe fopr/feripto . Natal.&mdiGregori P.tpae . Sec. Mattii.

Ctf. CCLXIII. Dixit Jefus diicipulis fuis. Vigilate ergo: ufque ; fupra

omnia bona iua conftftuet eum . .

Die XXI. menf.fnprfc. Natat. S. Benedifii

.

Sec. MatthlCip. GXCV.Dixit Simon Petrus ad lefum « ufque

:

Vitam aeternam poffidebitis .

D‘e XXV. menfe fprafer. Annuntiatio Domini ( a8 ). Sec. Lnc. Ctp.

III. Miffus eft Oabriel Angellis i ufque : flat ihihi fecundum verbum tuum.

” Incipiunt Le&iones a Septuagefima ufque

in Palcha

.

Ihminic. in Septuagefima ad S. Laurentium forit nutr.(a9 )Sec. Matth.

Cap-CC. Dixit Ielus difcipulis fuis parabolam hauc . Simile eft regnum

Coelorum homiui patrifamilias ,qui exiit primo mane ; ufjue ; pauci ve-

to eleAi . ' - » .

Jvr. IV. Sec. Mare. Cap. XCIII. Praetergrediebatur Jefus Galil. uf

que : fed eum , qui me roifit C i° ) •

Fee.V . Secundum Lucam Cap. CI V. Padum eft autem , dum com-

plerentur dies Ielu I ufque ; fcd falvate.

irr. VI. Secandum Marcum Cip. XLIX.cntft traufcendilTet in navi

trans fretnm : ufque i efto fana a plaga tua.‘ Sabb. Sec. Mare. Cap. XXXVI. Coepit Jefus docete ad mare : ufque,:

aures audiendi audiat . . _ _Dominis, in SexagJima ad S. Paullum . Sec. Lnc. Cap. LXXVI. L.um

turba plurima conveuirent , & de civitatibus : ufque : dum frudlum affe-

runt iu patientia . > - _ ’

.

per. IV. Sec. Matthaenm Cap. CXXIII. Dixit Jefus PhanAeis , qui

non eft alecum , contra me eft: ufque

:

ex verbis tuis condempnaberis.

Fer. VI. Sec. Luc. Ctp. CCII. Interrogatus Jefus a Pharifaeis quando

, ve-

aliis SonBat Matiae

.

„ (*>) Nullum ex batonu» editi»

Capitularibus .quaaaam Intsr multa» ,

‘quae Ramot futra 6. Laurentio dicatae,

Kcclefiaa Usis inteJligatur,diferti* vtr.

bia declarat. Fronto tamen docuerat

,

Bcclcfiam denotari S. Laurentii forit

muroi . En Capitulata ,quod idipfum

exprimit.

. (}*) al. ruift mt.

Digitized by Google i

APPENDIX I. 22ivenit regnttm Dei :ufjrte : illuc congregabuntnr aquilae (31).

SatZ. Sec. Lue Csp. GGL 1 X. Dixit Iefus difcipulis fuit , ne forte

graventur corda veftra; 1f/ae: ftare ante filium hominis .

ZJomiuie. iu Ouinqaage'ima ad S. Petrum

.

Sec. Luc. Cip. CCXI 1 I. Af-fompiit Jefus duodecim difcipnlos fuos fecreto: ufjue : omnis plebj ut vi-

dit , dedit laudem Deo .

Fer. IV. C’pnt jejunii £ 32 ) ad S. Siifxnnam ( 33 ) . Sec. Matth. Cap.

XLV. Cum jejunatis : ufjue

:

ibi eft cor tuum .

Fer. V- ad S. Gregarium ( 34)

.

Sec. Mattb. Cap. LXI V. Cum introif

iet Iefus Capharnauin: ufjue: & fanatas eft puer ex illa hora.Rr. VI. ad S. loi.m. Paullum (35 ). Secundum Matthaeum Cip.

XL. Dixit Iefus difcipulis fuis , audiftis,quia diftum eft antiquis; iifjuei

in abfcondito 'reddet tibi

.

Solii, ad S. Paullum . Sec. Mare. Cip. LXVII. Cum fero eflet fidium,erat navis in medio mari : ufjue ; falvi fiebant

.

Dominica prima iit Quadragef. ad Lateran. Sec. Matth. Cap. XV. Dudtaseft Iefus in defertum a Spiritu: ufjue: & Angeli miniftrabant ei.

Feria II. ad S. Utrum ad Vincula

.

Sec. Matth. Cfy.CCLXXlII. Di*xit Iefus difcipulis fuis : cum venerit Filias hominis: ufjue: lufti au-

tem in vitam aeternam

.

Rr. III. ad S. Analhfiam . Sec. Matth. Cip. CCX. cum intra (Tet Iefu*

Hierofolimam commota eft : ufjue

:

ibique manfit ( 36 j.

MENSE PRIMO (37)

.. Fer. IV. ad S. Mariam. Secundum Matth. Cap. XXVII. Acceflerunt

ad lefum Scribae , & Pharifaei dicentes : ufjue

:

ipfe mens frater, & foror,

& mater eft.

Fer. V. ad £ Laurentium aifurat murf 38 ) Sec. Joh. Cap. LXXXIX.Dicebat Jefus ad eos, qui crediderunt ei , Judaeos: Si inanferitis ; ufjue:

Verba Dei andit

.

Fer. VI. adSS- ( 3P ) Apoflobt . Secundum Johanoem Cap. XXXVIII*Erat die: feftuS ludaeorum s ufjue : quia Jefu, eflet, qui fecit eum fanum .

Sabb.inXlI.Le&.aiS Petrum . Secundum Matthaeum Cap. CLXXI I.

Aflumpfit Jefus Petrum, & Jacobum, Sc Johannem : ufjae. donec filius

hominis a mortuis refurgar.

Domiuic. vacat . Secundam Matthaeum . Cip. CLVII. Secedit Jefus

in

( 5O al- & aquilae . Sed etiam L*-

ctnfe particulam (3- Omittit.

(ja) Ita tres Codices apud Tbo-

mefium . Cur autem Feria haec IV.

Caput Jejunii diceretur ,notatum a

viri* eruditi* jam pridem fuit,

(jj) l'g* Sabinam.

£34) immo ad S. Gctrfum .

( 35 ) Vide fupra adaotau ad Ca-pitulare Luctnft

.

( 3« ) alii addant : fy itabat en

it regno Dei : fed duo antiqui Codices

Voilicellanui , & Palatina r baec cumaoftro filent

.

(37) i. e. prima Jejunio IV.tem.porum .

(38) ferit murum alii Codd. fed

vetufliores , 4t ii quidem re&e ad

Farmoafum habent , ot alia» monui

.

( 39 ) Alii codice* boc adicCtivum

tacent.

Digitized by Google

222 A P P E N D I X I.in partes Tiri 8c Sidonis: ufque : /auata eft filia illius ex illa hora ( 40)

.

Ferta II. ad S. Clementem. Sec. Johannem Caf. XXXIX. Dixit Jelus

turbis Judaeorum: ego vado , & quaeretis : ufque : quae placita funt ei, fa-

cio femper.Ferta III. ad S.Balbinam. Sec. Matthaeum C»/>. GCXXVII. Locutu*

eft Jefus ad turbas, & difcipulos: ufque: qui fe humiliat, exaltabitur.

Feria IV. ad S. Caeciliam. Secundum Matthaeum Caf. CCI. AfeenditJefus Hierofolimam , aflumpfit ia. difcipulos : ufque : & daret animamibant redemptionem pro mnltis . ,

Ferta V. ad S. Mariam Trant Tiberim. Sec. Ioh. Caf. XLI. Dixit Je»

ftts turbis Judaeorum . Non pofliim ego a me ipfo facere quicquam

:

ffque : de me enim ille fcripfit ( 41 )

.

Feria VI- ad S. Vitalem ( 42 ) . Sec. Matth. Caf. CCXIX. Dixit Je-

ftts difcipulis fuis, Sc turbis Judaeorum. Homo erat pater familias, qui

plantavit vineam: ufque: quem fient propheta eum habebunt.Sabi, ad S. Marcellinum , (3 Petrum. Sec. Luc. C>p- CXC. Dixit Je.

fus Scribis , & Pharifaeis . Homo quidam habuit duos filios : ufque : perie-

rat & inventus eft.

Dominic. III. in Qttadragef. ad S Lauren. Sec. Luc. Caf. CXXV7.

Erat lefus ciiciens daemonium, & illud erat mutum: ufque

:

qui audiunt

verbum Dei, & cuftodiunt illud.

Feria II. ad S. Marcum . Secundum Lucam . Caf. XX. Dixerant Pha.rifaei ad Iefum : Quanta audivimus fafta in Capharnaum : ujque : ipfe

autem tranfiens per medium illorum ibat.

Fer. III. ad S. Pottntianam Q 43 ) . Secund. Matth. Caf. CLXXXIII.Refpiciens lefus difcipulos fuos, dixit Syntoni Petro. Si peccaverit in

te frater tuus : ufque : feptnagies fepties .

Fer. IV. ad S. Xiflum . Sec. Matth- Caf CLIV. Acceflerunt ad le*

fum ab Hierofolimis ufque : non lotis (4*) manibus manducare noncoinquinat hominem .

Fer. V. ad SS. Cofmam , f3 Damiamim . Sec. Joh. Caf. LII. Dixit Iefas

turbis . Operamini non cibnm,qui perit: ufque

:

non fitiet nnquatn . ( 45 )

.

Fer. V I. ad S. Laurentium in Lucinae . Sec. Joh. Caf. XXXIII. lefus »

fatigant» ex itinere fidebat fuper fontem: ufque : quia hic eft Salvator

mundi. . -1'

Sabb. ad Sauflam Sufamtam. Sec. Johan.Cap. LXXXVI. Perrexit le"

fas

C4O H°c ipfum Evangclium inveturtiflimo Vaticane Codice

, & alioReginae Steciae reperit Tbtaafiut , e»fi in illis, quemadmodum ia noftro,Domioica VACAT inferibitur , ea decaulTa

, quam idem dottifT. Carditi,adfert.

(41 ) Alii Codices aliud Evange-lium huic diei adCgnant

,quibus Sc

Luctnft noder adecdit , ut vidimus.At luc Fltrcntinut cum primo Btrh-rh10 Vtutefi confeotit

,

(4*) I» Veftinac ,aiebat Capi lu

-

lare Laccnfi . Sunt tamen alii Codi.

ces,qui pro antiquiore illo nomiac

cum noflro S Vitalem defignant,ut Va-

ticanae Bafilicae Evangeliarium , fc

aliud VallitcUannm

.

C 4i ) ,e8e Puientianam ,

( 44 ) r» » lotii autem ,alii • .

( 4 » 5 V»1'»* hoc die fuit in Evan-gelii praeferibenda le&ione dtTciplint

.

Adifis Tbcmafum (p. 4J0, )• Barbtri-

itui primus Codex uoftro adbaeret

.

Pigitized by Google

APPENDIX I. 227fu* in montem Oliveti & diluculo : ufque : vade , & amplius jam (46

, aoli peccare .* ' j

Domuit. media jQuadrag. (47) ad Jerufalem

.

Sec. Ioh. Cip. XLVI.Abiit lelus trans mare Galilaeae : ufque : quia hic efl vere Propheta,qui venturu* eft in mundum.

fer. ij. ad SS. quatitor Coronatos. Sec. Ioh. C«p. XX. Prope erat Ta-fcha Judaeorum ,& afcendit : ufque: enim fciebat quid eflet in homine.

frr. III. ad S. Laurentium in titulo Damaft . Sec. Iohan. Ctp. LXX V.Jam die fefto mediante afcendit Iefus: ufque-. de turba autem multi cre-diderunt in eum

.

fer. IV. ad S. Paullum. Sec. Iohan. LXXXIX. Praeteriens Iefus vidithominem coecnm : ufque : & procidens adoravit eum t

r^r‘ V ' ad S.Silvefhum. Sec. Iohan. Cip. XXXIX. Dixit lefustur-

bis Judaeorum : Pater meus: ufque: modo operatur (48).Fer. VI. ad S. Eufeiixm . Sec. Iohan. Cap. XCIV. Erat quidam lan-

guens Lazarns aBethania: ufque

:

& crediderunt in eum.Sabb. ad S. Laurentium in Mediana. Sec. Joanuem Cap. LXXXVI.

Dicebat Iefus turbis Pharifaeorum . Ego fum Iu* mundi : ufque: quia non-dum venerat hora ejus.

Dominica de Paffwie ad S. Petrum . Sec. Ioh. Cip. LXXXIX. Dicebatlelus turbis Iudaeorum , & principibus Sacerdotum. Quis e* vobis ar-guet me de peccato ? ufque : Iefus autem abfeoodit fe, & exivit detemplo

.

fer. II. ad S. Grifegonum . Sec. Iohan. Cap. LXXIX. Miferunt prin-cipes ,& Pharifaei miniftros: ufque: quem accepturi erant credentes ineutn.

fer. III. ad S. Griacum . Sec. Iohan. Cap. LXXV. Ambulans Iefusin Galilaea : ufque : propter metum Iudaeorum.

fer. IV. ai S. Marcellum . Sec. Ioh. Cap. XCII. Fa&a furit encaeniain Hierofolimis : ufque

:

quia in me eft pater, 8i ego iu patre.Fer. V. ad S. ApoUuarem . Sec. Iohan. Ctp. LXXI I. Cum audiifet qui-

dam de turba fermones Iefu : ufque : reverft funt unufquifque in do-mura fuam .

Frr. VI. ad San&itm Stepbanum .Sec. Iohan. Cap. XCIV. collegeruntPontifices, & Pharifaei confiliuui : ufque : & ibi morabatur eum diicipulis

fuis.

SaLb. Vacat ,quando eleemofina datur

.

Sec. Iohan. Cap. LXVI. DixitIefus turbis Iudaeorum: amen a ilea dico vobis ,nifi manducaverit is car-nem filii hominis : ufque ; hic enim erat traditurus eum , cum eflet unusex duodecim

.

Domiuic. iu palma. Statio ad Lateranum. Legitur Paffio Domini Sec-Matth.Cap. GCLXXIV. Dixit Iefus diicipulis fuis: Scitis , quia poft biduum Pa-fcha fiet : ufque

:

fignantes lapidem cum cuftodibus .

_.

-• • - • Fer.

C 46 } redundat particula jam . Alii ge ufque in rtfurrcBiontro judicii . Hocfaltem Codice* illam filent. ipfum Evangelium

,aliis atiud prac-

L 47 ) Etiam Codex Peiotinns mc- feribentibus Codicibus,exhibet primus

oiam vocat hancce dominicam . ' ex duobus harberinh yemofi . -

C48) Error hic Ahunueufi* eft: le- >»

Oigitized by Google

324 APPENDIX I.

(ftr. II. ad SS. Nereum , & Achilleum . Sec. Iohan. Cap. XCVII. Ante

fex dies Palckae venit lefns Bethaniam : ufque: & abiit, & abfcondit fe

ab cis .

Fer. III. ad Sanfhtm Pri/cam legitur PiJjio Domini feenndum MareamQ,p. CLVI. Erat autem Pafcha, 8c azyma poft biduum; ufque: & ad-

volvit lapidem ad oflinm monumenti ([ 4P ). Eodem die Evangc/io Secund.

Iohan. Caf. CXVIII. Dixit Iefus dilcipolis Tuis: amen amen dico vo-

bis : non eft fervns major domino fuo : ufque : & continuo glorificabit

eum

.

Fer. IV. ad Sontium Almam. Legitur Pafio Domini. Sec. Lue. Cap.

CCLX. appropinquabat autem dies feftus azymorum : ufque : in quonondum quifqnam politus fuerat

.

Fer. V. in Coena Domhii ad Lateran. uti chrifma conficitur . Sec. Ioh.

Cip. CXII. Sciens Iefus, quia venit ejus hora : ufque : quemadmodumfeci vobis , ita & vos faciatis

.

Feria VT. <» Parafcven in Ba/ilica 'Jerufalcm . Legitur Pajfio Domini

Sec. Iohan. Cap. CLVI. EgrelTus elt Jefus cum difcipulis fuis trans tor-

rentem cedron : ufque ; quia juxta erat monumentum, ubi pofuerunt eum .

Sabi. Sun flo ad Lateran. Sec. Matth. Cap. CCCLII. Vefpere autem

Sabbati, quae lncelcit in prima Sabbati : ufque: ibi eum videbitis j ecce

praedixi vobis

.

Dominica Sanffa . Statio ad Sinfiam Mariam Mijorem in Praefepe

.

Sec. Mare. Cap. CCXXX. Maria Magdalene , & Maria Iacobi , & Salome

emerunt aromata: ufque: ibi eum videbitis, ficut dixif 50) vobis.

furiali, ad S. Petrum. Sec. Luc. Cap. CCCXXXIX. Exeuntes duo

ex difcipulis Jefu : ufque : & quomodo cognoverunt eum in frafiione

panis.’ '

Feria III. adS. Ihullum

.

Secundum Lucam Cip.CCCXL. Stetit Icfns

in medio difcipulorum fuorurn : ufque : & remilTionem peccatorum in

omnes gentes.

Feria IV. ad S. Laurentium. Sec. Iohan. Cap. CCXIX. manifeftavit le

lelus ad mare Tiberiadis : ufque : eum furrexiffe a mortuis

.

Feria V. ad Apoflolot

.

Sec. Iohan. Cap. GGX1. Maria flabat ad mo-

numentum foris plorans : ufque : quia vidi Dominum , & haec dixit mihi .

Fer.VI. ad S.Mariam ad Martyres. Secundum Mattheaum Gip.CCCLV,undecim difcipuli abierunt in Galilaeam : ufque : ad confummatioueni

Saecnli.f': 1

'

Sabi, ad Lateran. Secundum Johannem Cap. CGIX. Vna Sabbati Ma-ria Magdalene venit mane , cum adhuc tenebrae ; ufque s a mortuis rc-

furgere. wDominica ofl/eva Pafhae

.

Secandum Johannem Cap. CCXIII. Cumeflet fero die illo una Sabbatomtn : ufque : 8c ut credentes vitam habea-

tis in nomine ejus.

Ferta IV. Secandum Marcum Cap. CCXXXIII. Exurgens (5* )au-

(«5 Vetulliora Capitularia Paf- fjo) dlult.

fioaem S. Morti praetereunt . Nofler & ( j I ) tl. furient

.

heie Utrherino primo confoaat

.

I

\

Digitized by Google 1

APPENDIX I. 22*autem mane prima Sabbati : njf.te : St illi ennres nuntiaverant caeceris

.

Feri* VI. Sec.Matth. Cap. CCCLIV. Exierunt mulieres de monu-mento cum timore : nfjue : in hodiernum diem .

In Pafcia annotina . Sec. Joh. Cip. XXIV. Erat homo ex pharifaeis

Nicodemus nomiue ; cfyne : qui credit in ipfo , non pereat» fed habeat vi.

tam aeternam

.

Dominica poH tlf. Pifciae ( 53 ) . Sec. Iohan. Cap. LXXXIX. Dixit Je-

fus dilcipnlis inis» ego fum pallor bonus : ufjuei St fiet unum ovile , St

unus paflor.

Ferta IV. Sec. Luc. Cap- CCCXXXVI. Una Sabbati valde dilucnlo:

ufque : quo fa&um fuerat

.

Feri

*

VI. Sec. Mattii. Cap. LXXIII. Acceflerunt ad Iefum difeipu-

li Iohannis dicentes, quare nos & Pbarifaei jejunamus : ufjue : St amboconfervabnntnr

.

Dominica ll.pcft oR. Pifciae . Sec. Iohan. Cap. CXLIX. Dixit lefus di-

fcipolis luis modicum. St |am non videbitis me: ffite: & gaudium ve-

Arum nemo tollat a vobis.

Fer. IV. Sec. Iohan. Cap. XXVII. fafla eft quaeftio ex difcipulis

Iohannis cura Iudaeis: nfftte : ira Dei manet fuper eum (53 ).Fer. VI. Sec. Iohan. Cip. CXII. Dixit Jefus turbis ludaeorum : ego

lux mundi : ufyne : ficut dixit mibi Pater , fic loquor .

Dominica III. poft oR. Pafciae . Sec. Iohan. Cap. CXLVII. Dixit Jefus

difcipulis fuis : vado ad cum , qui me mifit J ufjne : quia de meo accipiet,

& adnuutiabit vobis.

Fer. IV. Sec. Iohan. Cip. CLIII. Refpiciens Jefus in difcipulos fuos

dicens : Pater SanAe ferva eos nomine tuo: fque ficut & ego uon ium

de mundo (54).Fer. VI. Sec. Iohan. Cap. CXXV. Dixit difcipulis fuis: filioli ad-

huc modicum vobifenm fum: nfynet fequeris autem poftea(s5).Dominica IV. poft oR. Pafciae. Sec. Ioh. Cap. CL. Dixit Ielus difci-

pulis fuis: amen amen dico vobis , fi quid petieritis patrem in nominemeo , dabir vobis : tfquc : qui in hoc credimus , quia a Deo exifti

.

MENSE APRILI.

Die XIV. Mcnfefuprafcripto natale SS. Tiiurtii , Valeriani , Maximi .

Sec. Iohan. Cap. CXXXIV. Dixit Jefus difcipulis fnis: hoc eft pracce.

ptnm meum, ut diligatis: ufjne

:

petieritis patrem in nomine meo, dec

vobis

.

Die XXIV. menft fitprafcripio Naiale S. Georgii . Sec. Luc. Cap. CCLLDixit Jefus dilcipnlis fuis : ponite in cordibus veftris : ufjue: pofiidebitis

animas vefiras

.

Tom. L R r Die

($*) ALII., nempe poft Pafcha ,

.CjO !n hujus, & fequentis Fe-riae lectione nofter Uathtrino prim*Codici inhaeret

.

( 54 ) Ilortcrine primo hric etiam

coacinit ; fed quod ad extrema verbaadtiuet, abeo dideotit, cum Polotinoautem confonat.

( tt ) Heie iterum ad Berhrinamilium Codicem adccdit.

326 APPENDIX I.Die XXV. fuprafcripto Letania majore

.

Sec. Lue. Cip. CX XIV. Di-sit lelus dilcipulis fuis ,

quit veftrutn habebit amicam: ufjut : dabit fpi-

ritum bonum petentibus le .

Fer. III. Sec. Iohan. Cip. CLIII. Refpiciens Iefus difcipulis luis dixit.

Pater S. ferva eos: uffnet fed ut ferves a malo.Die XXIX. ( 56 j

menfe fuprafcriptn . Nttale S. Vitato . Sec. Iohan.Cip. XXXII. dixit Jefus dilcipulis fuis : ego fum vitis vera , & patermeus agricola : ufjue ; quodeumque volueritis , petatis , & fiet vobis .

MENSE MAIO.

Kal. M»j. Natale Apotlol. Philippi, (3 "Jacobi . Sec. Iohan. Ctp. CXX.VII. Dixit Jefus difcipulis fuis : non turbetur cor velirum : ufjue: quod*cumque petieritis iu nomine meo, hoc faciam .

Die 1 1 1. menfe fuprafcripto . Natate SS. Alexandri , Eventi , id laver.*-

Kt ( 57). Sec. Iohan. Cap.CXXXVIlI. Dixit Jefus difcipulis fuis: haecmando vobis, ut diligatis invicem: ufjue ; qui oderunt me gratis.

• - Ferta VI. Sec. Iohan. Cap. CXI. Dixit lelitsdifcipulis fuis : qui credit

in me: ufjue

:

fient dixit mihi Pater, fic loquor.

Die X. menfe fuprafcripto. Nat. SS. Gordiani , C3 Epimachi

.

Sec. Matth. '

XCV. Dixit Jefus difcipulis fuis : nolite arbitrari , quia veni pacemmittere : nfjae ; non perdet mercedera fuam .

Die XII. menfefuprafer. N11. SS. Nerei , C3 Achillei , 13 Pancratii

.

Sec.

Matth. Cip. CLXXXIX. Acceflerunt ad Jefuni Pharifaei temptantes;

ufjue : non omnes capiunt verbum ifiud , fed quibus datum cfi

.

Die XIII. menf.fuprafer. Dedic. Ecdefiae Saullae Alariae ad Martyret.

Sec. Luc. Cap. LX. Dixit Iefus dilcipulis fuis : non eft enim arbor bo>

na, quae facit ffuAus malos: ufjue

:

fundata enim erat fuper petram.Die XIX menfe faprafer. Nat. SaniIte Pudentianae

.

Sec. Matth. Cap.

CXL. Dixit Iefus difcipulis fuis parabolam hanc : Simile tft regnumcoelornm thefauro ablcondito: ufjue: nova & vetera.

Die XXV. menfe fuprafer. Nitui. S Urbani Conf. Pontif. via Appia.

Secr.ndum Matth. Cip. OCLXII1. Dixit lelus difcipulis luis . Vigilate

ergo: ufjue: fuper omnia bona fua confiitiict cum.In l/igil. de Ajlenfime Domini . Sec. Iohan. Cip. CLIII. Sublevatis ocu-

lis lelus in coelum dixit: nfjue: ii in mundo limt , & ego ad te venio.

In die Afcenfonit Domini ai S. Petram Sec. Marcum C'p. CGXXXI V

.

NovilTime recumbentibus undecim dilcipulis: «fine : lequentibus lignis.

.Fer. VI. Sec. Lucam Ctp. CGGXLII. Dixit lefiw dilcipulis fuis : Ec-ce ego mitto promilTun Patris mei : ufjue : benedicentes, & laudantes

Deum

.

Dominica I. pofi Afcettf. Domini

.

Sec. Iohan. Cip. GXLV. Dixit Iefus

difcipulis fuis, cum venerit Paraclitus : ufjue : quia ego dixi vobis.

Ar. IV. Sec. Iohan. Cap. GXXXIII. Dixit leliis difcipulis inis. Ii

mau-

(j6') al. die XXVIII. , fed tamen ( SI ) 'Jutcualew alii Codice* u-

4. Korktrinui noftrum codicem Iui tue- C«ut ; Falotinui uominat

.

tur vctuiUte, atque auctoritate.

Digitized by Googlc

APPENDIX I. 227manferitis in me: ufque-. & gaudium veflrum impletum eft.

Feri* V I. Sec. Iohan. Csa.CU. Diait Iefus dilcipoli} fuis : qui cre-dit in mc. non credit in rue , Icd in eum, qui miiit me j u/que :ficotdixit mihi Pater, fic loquor.

Sabi. in Vigili* Pentecosten. Sec. Iohan. Cip. CXXVI 1 I. Si diligitisme, mandata: ufque : & manifcftabo ei me iplum.

In die SanRo Peniecofteu ad S. Petrum. Sec. Iohan. Ct/>. CXXX. Si quisdiligit me , fermonem rueuiu fervabit : ujque : ftcut mandatum dedit mi-hi Pater, fie faciam.

Fer. II. ud S. Petrum 4/ vincula. Sec. Iohan. Cap. XXIV. Dixit Icfusdifcipulis luis: Sic enim dilexit Deas mundum , ut filiuxn

: qfque: operaejus, quia in Deofunt t.:cfa .

Ferio III. ad S. Anafiif.am . Sec. Iohan. C.ip. LXXXIX. Dixit Icfusdifcipulis luis: amen amcn dico vobis, qui non intrat per oftiuro : «fauci& abundantius habeant.

fer. IV. ad S. Mariam

.

Sec. Iohan. Cap. LX. Dixit Iefus turbis Io-daeorum : nemo poteft venire ad me : ufque: caro mea eft pro mundi vita .

Fer. V. Sec. I.nc. Cap. LXXXVI. Convocatis Iefus duodecim Apo-flolis & dedit : ufque

:

evangelitantes & curantes ubique .

Fer. VI. ad Apoflohr. Sec. Lue. fartum eft in una dierum ,& iple Ie-fus : ufque : quia vidimus mirabilia hodie .

S.ibb. in XII. Lelt. ad S. Petrum . Sec. Matth. Cap. CC V. EgredienteIefu ab Hierico, & feeuta eft etun turba multa : ufque : fecoti fnnt eum .

In ofl. Peurecoffeu . Sec. Iohan. Cap. CLUI. Sublevatis Icfus oculis incoelum ( 58 ) dixit : Pater fanftifica eos. Eodem die (59). Erat hamoex Pharifaeis Nicodcmus nomine : ufque : fed habeat vitam aeternam.

Fer.lV. Sec. Luc. Cap. XLVIII. Dixit Iefus difcipulis litis: cuminducent vos in fynagogas : ujque : fic eft, qui libi thefaurizat , & non eftin Deum dives (tfo).

Fer. VI. Sec. I_.dc. Cap. GCXLIII. Acceflbrunt ad lefam qnidamSadducaeorum

,qui negant efle: ufque ; & non audebant eum quicquam

interrogare. •• ^

MENSE J V N I O.'

'

Die II. menfe fuprafer. Nat. SS. Marcelimi, & Petri . Sec. Luc. Caft.CCXLIX. Dixit Iefus difcipulis fuis: Cum audieritis praelia : ufque : inpatientia vcftra poftidebitis animas veftras

. ,

•

Die VIII. ( 61 ) menfe fuprafer. Ntt. SS. Primi , (3 Felicioni . . Sec. Ioh

.

Cap. CXXXIV. Hoc eft praeceptum Oleum , nt diligatis t ufque -. detvobis

. , > t' . i.’ y -a , t ifuT 31

R r a Die

C»«J Barbtriuut Codex, & alii: gimus . Borbcrinui primus noflrt |er

Xefptcteut 7<fat iifeiputoi faot . Aionem exhibet, quemadmodum *

C JJ» ) Singularis heie eft nofter Co- Feria VI. 'imo ca'm noflra nu(lam_kde* 1 duas MiflTas exhibens hoc die . Sabbati mentionem facit.• (*•) otio -omirino Wsfss-gosMSfV- (*»)• ilrdXrlii lectiones hoc die in Ootitittw : », i silca-t' f : >

Digitized by Google

228 APPENDIX I.Die XIV. menfe fuprqfcrip. Nat. S. Feliculae . Sec. Matth. Cap. CXL.

Dixit Iefus difcipolis Tuis parabolam hanc : Simile eft regnum coelorumthelauro : ufque : nova & vetera .

Die XIX Menfefupraferip. Nat.SS. Gerva/H , t3 Pretio/ii : Sec. Mare.Cap. CXXXVII. Egrediente lefu de templo : ufque : in finem hic fal-

Vus erit.

Die XXIII. metft fuprafer. Vig, S. Joban. Baptiflae . Sec. Lnc . CapJ.

Fuit in diebus Herodii regis : ufque : parare Domino plebem perfeftam

.

Die XXIV. menfefupraferipto. NataJeSauIti Jobannis Baptistae . In prima

mifta. Sec. Lnc. Cap. III. In illo tempore dixit Zacharias ad Angelum :

nnde hoc Iciam t nfque : auferre obbrobrinm meum inter homines

.

Item in eodem die ad Miffam majorem. Sec. Luc. Cap. III. Helifabet imple-tum eft tempus pariendi : ufque

:

redemptionem plebis fuae

.

Die XXVI. Alenfitfuprafeript Natale SanIterum Joban. & Paulli . Sec.

Lucam. Cap. CXLIV. Dixit Iefus difcipolis fuis, attendite a fermentopharilaeornm : nfjue: corain Angelis Dei , qui eft in coelis.

Die XXVIII. menfit fuprafeript. Vigilia Apoft. Petri, Paulli. Se»

eundum lohannem- Cip. CCXXVI. Dixit Iefus Petro. Simon Iohannis

diligis me plus his t ufque : clarificatnrus edet Denrn .

Die XXIX. Natale Sonitorumfupradiliornm .Sec. Matth. Cap. CLXVI.Venit Iefus ia partes Caefaraeae Philippi : ufque : erit folatum & ia

coelis

.

Die XXX menfis fuprafeript. ad Sonitum Paullum. Sec. Matth. Cap.

CXGV. Dixit Simon Petrus ad Iefum : ufqne : vitam aeternam polii-

debil

.

MENSE JVLIO.Die II. menjit Iulii. Natale Sonitorum Procefi. (j Martiniani. Sec. Matth.

Cap. CCXLIII. Sedente lefu fupra montem Oliveti s ufjue : hic falvus

erit

.

Iu tflava Apeltulorum . Sec. Matthaeum . Cip. CXLVI II. Iuflit Iefus

difcipulos fuos adfcendere in naviculam . ufquc: vere filius Dei es.

Die X. Menffuprafirip. natale Sinit. Septem Fratrum . Sec. Matth.

C^.XXIV. Videns turbas Iefus adfceudit in montem : ufqne: copiofa

eft in coelis.

Primi Mijfa ad Aquilone,fecunda ad Sanft. Alexandrum . Sec.Lucam .

Op.CXXXIl 1. Dixit Iefus difcipolis fuis nemo accendit lucernam! 8(

in abfeonditum ponit: ufque : ficut lucerna fulgoris illuminabit te.

i. . Item ai Sonitam Felicitatem . Sec. Matthaeum . Cap. CXXX. Loqu en-

te lefu ad turbas i ecce Mater ejus, & Fratres: ufque: meus Frater, So»

ror , te Mater eft . . . !'

Die XV. menf Iulii

.

Nat. Santft. Cyriaci £6a ) .

Die XXI. menf. Iulii SauH.ic Pranedis

.

Sec. Matth. Cap. CXL. Dixit

Iefus difcipulis fuis parabolam hauc . Simile eft regnum coelorum the-

fauro: ufque

:

nova 8e vetera. • :

’

« . i!. ; .Die ,

£6») Cetera Amaoumfia omifit fati* «Ccitautcr

;

Digitized by Googli

APPENDIX I. 229Die XXI II. menf. lu/ii . Nat. S. Apolenaris . Sec. Luc. Cep. CCLXX.

FaAa eft contentio inter difcipulos: ufque: tribus Ifdrael

,

Die XXX. menf. Iu/ii. Nata/. SS. Abdo», (fi Senuet

.

Sec. Iohann. Cip,

CXXXIV. Hoc eft praeceptam meum , at diligatis inyicem : ufque :

oderant me gratis.

Die XXIX. ((5 3 5 menf. Mii . Ntt. SS. Felicit , Simplicii , Faufliiti , (fi

Beatricii

.

Sec. Luc. Cap. CLI V. Dixit Iefus dilcipulis fuis: Ant lumbi ve-

ftri praecinfli , 8t lacernae : ufque : filius hominis venit

.

MENSE AVGVSTI.Menfe Augujii ad Piacula. Sec. Matth. Cap. CXLVIII. Juffit Iefus

difcipulos fuos adfcendere : ufque : vere filius Dei es

.

Die II. men/is Aug. Nat. S. Stepbani Pontificii. Sec. Luc. Cap. CCXX-VIII. Dixit Iefus dilcipulis Aiis parabolam hanc : homo quidam nobilis

abiit in regionem longinqnam : ufque : omni habenti dabitur , & abun-dabit .

Die V.menf. Aug. Nat. SS. Xifti , Felicijimi , (fi Agapiti

.

Sec. Matth.

Cep. LXXXVI. Dixit Iefus difcipulis fuis: ego mitto vos ficut oves in

medio luporum : ufque : in finem hic falvus erit.

Die VIII. menf. Aug. Nat. S. Griaci

.

Sec. Matth. Cap. XCIT. Dixit

Iefus difcipulis fuis: nihil opertum,quod non reveletur 64 ): ufque:

coram Patre meo , qui eft in coelis

.

D e I X.meuf. Aug. jSig. S. Laurentii

.

Sec. Matth. Cap. CLXX. Dixit

Iefus dilcipulis fuis. Si quis vult venire poft me , abneget : ufque: fi-

lium hominis venientem in regno fuo.

Die X. menf. Aug. Nat. S Laurentii ad 1. Miffam . Secund. Matth. Cap.

XCVI. Dixit Iefus difcipulis fuis: qui amat patrem, aut matrem : «/-

que : non perdet mercedem Aiam .

Die fuprafcriptt ad M.ffim majorem . Sec. Iohan. Cap. CIV. Dixit

Iefus difcipulis fuis, nifi granum frumenti: ufque: Pater meus, qui eft

in Coelis .

D e XI. menf. Aug. Nat. Sanfli Tihurtii .Sec. Iohan. Cap. CCXXXIV.Dixit Iefus difcipulis fuis, hoc eft praeceptum meum , ut diligatis: ufque : in nomine meo det vobis .

Die fupr tfer. Nu. S. Sa/annae

.

Secundam Matthaeum Cip.CXL. Di-

xit Iefus difcipulis fuis parabolam haac : Simile eft regnum Coelorumthefauro abfeondito : ufque : nova & vetera

.

Die XII. menf. Aug. Nat. S. Epuli ( 5s). Sec. Johan. Cap. CXLIX.Dixit Iefus difcipulis fuis : amen amen dico vobis, quia plorabitis : ufque :

in nomine meo dabit vobis.

Die XIII. menf.Aug. Nat.SlpoliB (fic). Sec.Lnc. Gtp.CXLIV.Dixir Ie-

fits difcipulis fuis : attendite a fermento pharifaeorum : ufque

:

coram An-gelis Dei.B

Die

( 6 } j aliud ofcitantiac argumen- (<4) al. revelabitur ,

tum . Nam hofce Sanftoi praeponere( j L> tufli.

ftttbusrat Scriptor SS. jtHen k Stsntf .

Digilized by Google

230 A P P E N D I X’ I.Die XIV. menf. Atig. Nat. S. Eufebii . Sec. Matth. Cap. CCLXI II. Di-

xit Iefus difcipulis fuis: vigilate, quia nefcitis: ufque: fuper omnia bonafua conftituet eum

.

Oie XV. menf. Aug. AJfunftio Sanflae Mariae . Sec. Luc. Cap. CXX II.

Introivit Iefus in quoddam Caftellum: ufque : non auferetur ab ea.Die XXII. menf. Aug. Nat. S Tbtmoihei ad Beatum Batillum Apcjiolum

.

Sec. l.ucam . C.p CLXXXlI. Dixit Iefus difcipulis fuis . Si quis venit

ad me: ufque: qui habet aures audiendi audiat.

Die XXV. menf. Aug, Nat. S. Genefii

.

Sec. Mare. Cip.CXXXVIII.Dixit Iefus difcipulis fuis : videte, ne quis vos feducat : ufque : in finem

hic falvus erit.

Die XXIX. meifis Aug. Nat. S. lituretis

.

Sec. Lucam. Cap.XLV.Defccndens Iefus de Monte fiet it in loco campeflri : ufque : enim mercesveftra copiofa eft in coelis.

Die XXIX. Aleufis Ang. Nat. Sanflae Savinae . Sec. Matth. Cap. CXL.Dixit Iefus difcipulis iuis parabolam hanc : Simile eft regnum Coelorumthelauro : ufque

:

nova , & vetera •

Die XXIX. Menf Ang. Decollatio S. 'Jobannis Bipti[iae. Sec. MarcumCap. LIX. Mifit Herodes, & tenuit lohannem : ufque : & poluernnt illud

in monumento.

MENSE SEPTEMBRIS.Die VIII. Menjilf"prnfcripii . Nativitas S. Mariae . Sec. Matth. Cap. I.

Liber Generationis Iclu Chrifti : ufque : Iefus qui vocatur Chriftus.

Eodem die . Exurgens Maria abiit in montana : ufque : in Deo falutatl

meo ( 66 ).Die Jupra/cripto . Natale S. Adriani . Sec. Johan. Cap. CXXXII. Dixit

Jefus difcipulis Iuis : Ego fum vitis vera : ufque : gaudium veftrum impleatur.

Die XI. menfisfupraferipti. Natale SanHorum Protbi , (3 Jacinfh . (67 )Sec. Matth. Cap. LXXX1X. Dixit Jefus difcipulis fuis: cum perfequentur

vos in civitate ifta : ufque : confitebor eum coram Patre meo

.

Die XIV. menfisfupraferipti. Natale S. Cornelii , (3 Cypriani. Sec. Luc.

Cap.CXL. Dicebat Jefus turbis Pharifaeorum , & principibus Judaeorum :

vae vobis, qui aedificatis: ufque : accufarent cum .

Die ftiprafcripto. Exaltatio Sanflae Crucii

.

Sec. Ioh. Cap- XXIV. Erat

homo ex Pharifaeis : ufque

:

fed habeat vitam aeternam .

Die XV. menf. Sept. Nu. S. Nicomedis . Sec. Luc. Cap. XCVI. Dixit Je.

fus difcipulis fuis: fi quis vult poft me venire: ufque: donec videant re-

gnum Dei

.

Die XVI. menf. Sept. Natale SS. Luciae , tf Eupbemiie

.

Secund. Matth.

Cap. CXL. Dixit Jefus difcipulis fuis : fitnile eft regnum Coelorum the-

fauro : ufque: nova & vetera

.

Die XX. menf. Sept. S. Euflacbii . Sec. Luc. Cap. CLIV. Dixit Iefus

difcipulis fuis: fint lumbi vefiri praeciinfli : ufque

:

filius hominis venir

.

Die

f 66 ) quili hoc ? dupleaac Milia ( 67 ) Secundum Matthaeum,hoc die I

Digitized by Googl

APPENDIX I. 331Die XXVII. menf.Sept. Natale SS. Cijmae , & Damiani

.

Sec. lohann.

Cap. CXXXV II I. Dixit lefus difcipulis Tuis. Hacc mando vobis, at di*

ligatis invicem : ufque: qui oderunt me gratis .

Die XXIX. menf. Sept. Dedicatio Eccltfik S. Micbaelis Arcbangcti

.

Sec. Matth. Cap. CLXXXVIII. Acceflierunt difcipuli adlefum: dicentes,

quis putas major eft in regno -.ufque: femper vident faciem Patris mei,qai in Codis eft.

MENSE OCTOBRI.Die VII. menf. Ofi. Nat. S. Marci Papae . Sec. Matth. Cip. CCLXIX.

Dixit lefus difcipulis fuis parabolam hanc : homo quidatn peregre pro*

ficifcens: ufque : intra in gaudium Domini tui

.

Die XIV. menfcOR. Natale S. (Jahfli Pontificii. Sec. Matthaeum Ctp.

CCLXII. Dixit Jefus difcipulis fuis. Vigilate , quia nefcitis : ufque: con-ftituet eum

.

Dic XXV. menf. OH. Nit. SS- Cbrjfintbi , St Dariae . Sec. Matth. Cap.

CCXLlll. Dixit Jefus diicipalis fuis , videte, ne quis vos fedocat : ufque

:

in finem hic ialvus erit

.

MENSE NOVEMBRI.Kil. Novemb. Natate S- Caefarii , omnium SS. Sec.Matth. Cap. XXIV.

Videns lelus turbas adlcendit in montem : ufque : quoniam merces ve-

ftra eopiofa eft in coelis

.

Eo.icm die. ( 6S ) Dixit Jefus difcipulis fuis , amen, amen dico vo.

bis : nili granum frumenti: ufjtte: Pater meus, qui eft in coelis .

Die VIII. mentis Nov. Nstate SS. qnatnor Coronatorum

.

Sec. Luc. Ctp.

XLV.Defcendens Jefus de monte : tifqtte: eopiofa eft liu coelis.

Die IX. menfis Nro. Natate S. Theodori

.

Sec. Luc. Cip. CCLIII. Dixit

lefus difcipulis fuis: ponite iu cordibus vcftris: ufque-. pofTidebitis animas

veftras

.

Die XI. menfis Nsv. Natate Sintii Mennxe

.

Sec. Luc. Ctp. XCVII. Di-

xit lefus difcipulis fuis: fi quis vult poft me venire : ufque : donec vi-

deant regnum Dei

.

Die X 1 . menf. Njv. Nit. S. Martini. Sec. Luc.Cip.CLI V. Dixit lefus

difcipulis fuis, fint lumbi veltri praecinfti : ufque s filius hominis venit.

Die XXII. menfis Njv. Nit. S.Ciecitiae

.

Sec. Matth . Cip CCLXVIII.Dixit lefus difcipulis fuis parabolam hanc . Simile eft regnum Coelorumdecem Virginibus: «/f'ie:quia nefcitis diem , neque horam .

Die XXIII- mer.Jis Nrj.Natale S. Clementis

.

Sec. Matth. Cip. CCLXIX.Dixit Jefus diliripuiis fuis: homo quidam per gre : ufque: inna in gau-

dium domini tui.

Die fnprafcripto. Natale Sanflae Felicitatis . Sec. Matt. Crp.CXXX. Lo-quente Iefu ad turbas : ufque : Soror & Mater tft .

Item alia. Sec. Luc. Ctp. LXX. Duin perambularet Domiuos , intra-

vit in quoddam : ufque

:

noti auferetur ab ea . Die

(611) Secundum Jolnnacm.

Digitized by Google

232 A P P E N D I X I.

Die XX TV. menjit Nov. Natale S. Grtfogoni

.

Sec. Iohan. Cap. CXXX-VIII. Dixit lefus difcipulis fuit. Haec mando vobis , ut diligatis invicem :

ufque

:

qui oderant me gratis .

Die XXIX. menjit Nov. Natale S. Saturnini

.

Sec. Mare. Cap.CXXX.VIII. Dixit lefus difcipulis fuis : videte, ne quis vos feducat : ufque : hit

falvas erit

.

Eadem die Vigilia Saufli Andreae . Sec. Iohann. Cap. XVI. Stabat Io.

hannes , & difcipuli ejus duo : ufque : defeendeutes fnper filiam hominis.Die XXX. menjit Njv. Natale S. Andreae . Sec. Matth Cap.XX. Ambu-

lans lefus juxta mare Galilaeae: ufqne : fecuti funt eum .

Dominica Wl.pofi nat. S. Cypriani

.

Sec.Ioh. Cap. XLIX. Cum fublevaf.

fet lefus oculos, & vidiflfet : ufaue : qui venturus eft in mundo.Fer. IV. Sec. Matt. Cap. LXVII.Cum venifTet lefus in domum Sy-

ntonis Petri: ufque-. fine mortaos fepelire mortuos fuos.

Fer. Vl. Sec Luc. Gp.CXLIX. Dixit ad lefura quidam de turba:

Magifter: ufque: adicientur vobis.

DOMIN1CALES EVANGEL.Dominica I. poli o/lavam Fentccoften

.

Sec. Luc. Cap CXCVI.Dixit Ielns Pharifaeis : homo quidam erat dives, & induebatur purpu-

ra : ufque : neque fi quis ex mortuis refurrexerit

.

Rr. IV. Sec. Matth. Cap. XXXIII. Dixit lefus difcipulis fuis: noli-

te putare, quoniam veni iolvere legem: ufqne: regnum coelorum.fer. VI. Sec. Luc. Cap. CXCVII. Dixit lefus dilcipulis inis, ut in-

veniant fcaudala : ufque •• quod debuimus facere, fecimus.Dominica 11. pojt oflavam Pentecofien

.

Sec. Luc. Cap.CLXXXI. Dixit

lefus fimilitudinem hanc: homo quidam fecit coenam magnam: ufq«e s

gufiabunt coenam meam .

fer. IV. ad Sanflam Mariam. Sec. Luc. Cap. XCI II. Accedentes ad

lefum difcipuli dixerunt illi, dimitte turbam -.ufque • fatiati ( 70 ) funt

.

Rr. VI. ad Apoflolu

.

Sec. Luc. Cap. LXXXV. Venit ad lefum, cui

nomen Iairus: ufque: quo faiftum fuerat.

Sati, in XII. Leflion. ad S. Petrum . Sec. Matth. Cep. CCV. Egredien-

te Iefu ab Ierico fecuta eft eum turba multa : ufque : fecuti funt eum.Dominica III. poft o(l. PentecoH. Sec. Luc. Cap. CLXXX VI. Erant ap-

propinquantes ad lefum publicani, & peccatores: ufque-. poenitentiamagente

.

Rr. IV. Sec. Matth. Cap. XXXVI. Dixit lefus dilcipulis fuis. Elio

confentiens adverfario tuo s ufque : quia totum corpus tuum eat in

geenna.

Fer. VI. Sec. Mare. Cap.CXV. Cum introiflet lefus Ierofolimarn

in templum; ufque-. quia quodcnmque dixerit fiat , fiet ei.

Dominica IV.pofl oli. Pentec. Sec. Luc. Cap. LV. Dixit lefus difcipu-

lis fnis, eftote mifericordes , ficut & Pater vefler : ufque-. de oculo fra*

tris tui . Fer.

,C<?) I«a inferibitur haec Domi- lictllcno , & Mutinenf

.

nica etiam iu duobus Codicibus Val- ( 70 ) Saturati al.

Digitized by Google

APPENDIX I. 233Ftr. IV. Sec. Matth. Cap. CCXV II. Cum veniffct Jefus in templum :

ufquc : in qua poteftate haec facio.

Fer. VI. Sec. Matib. Cap. CLXXIII. Interrogaverunt Jefom difci-

puli dicentes, quid ergo Scribae dicunt, quod Heliam : ufquc-. 81 cura-

tus eft puer ex illa hora .

Dominica V. poti »(I. Pentcc. Sec. Luc Cap. XXIX. Cum turbae irrue-

rent in lefum, ut audireat verbum Dei: ufque: rclitflis omnibus fecuti

funt eum .

Fer. IV. Sec. Mare. Cap. CVII. Cum egreffus effet lefus in viam:ufquc 1 veni fequere me.

Feria V I. Sec. Luc. Gip. XXVI. Surgens lefus de Synagoga intra-,

vit in domum Simonis Petri: ufquc: evangeltzare regnum Dei.Dom. VI. poft oH. Pentcc. Sec. Matt. Ctp. XX V. Dixit lefns difcipnlis

fuis : amen dico vobis , quia nili abundaverit juftitia veftra : ujqut ; &tunc veniens offeres munus tuum

.

Fer. IV. Sec. Mare. Ctp. LXXVII. Exierunt Pharifaei , 8c coeperuntconquirere cum eo: ufquc: & mifit illum in domum fnam

.

Fer. VI. Sec. Mare. Ctp. CVII. Cutn egreffus effet lefus in via,

procurrens quidam genuflexo : ufque : fequere me .

SM. Sec. Mare. Ctp. LXVIl. Veois lefus in regionem Gerefano.rnm : ufquc

:

& mirabantur.Dom. VII. poft o(t. Pentcc. Sec. Mare. Op. LXXVI. Cum multa tur-

ba effet (cr/m) lelu, nec haberent , quod manducarent : ufquc » quafi

quatuor millia, & dimifir eos.

Fer. IV. Sec. Matth. Ctp. CLXI. Aecefferunt ad lefum Pharifaei

,

& Sadducaei lentantes, ut fig.

:

ufquc : a doftrina Pharilaeorum ,& Judaeo-

rum ( Sadducaeornm. )

Fur. VI. Sec. Mare. £ immo Matthaeum ) C't/>-CXIV. Abiit lefu»

per fata Sabbato, difcipuli autem : ufquc : condempusviff tis innocentes.

Saltitato Sec. Luc. Ctp. XGVIII. Defcendente lelu de monte camdifcipulis occurrerunt : ufquc: reddidit illum patri ejus.

Dom. VIII. poft oli. Pentcc. Sec. Matth. Cap. LVI. Dixit lefus diTcipu-

lisfuit: attendite a falfis Prophetis, qui veniunt ad vos: ufquc: intrabit

in regnum coelorum .

Fer. IV. Sec. Mare. Cap. XCVII. Dixit Iohannes ad lefum : Ma*giffer vidimus quemdam in nomine tuo daemonia eiicere: ufquc: & ignis

non extingnetur

.

Fer. VI. Sec. Matth. Ctp. CCXXII. Dixit lefus turbis ludaeorum ,

& Principibus Sacerdotum: vae vobis : ufquc: illa non omittere.

Dom. IX. poli o/i. Pentcc. Sec. Luc. Ctp. CXC. Dixir Jclus difcipulis

fuis, homo quidam erat dives, qui habebat villicum : nfqte : in aeternai

tabernacula

.

Fer. IV. Sec. Luc.C<p CXC. Dixit lefus difcipulis fuis: qui fideli»

eft in minimo , & in majori fidelis : ufquc : de lege unum apicem cadere i

Fer. VI. Sec. Liic. Ctp. CXXXV. Rogabat letum Pbarilaeu» , ut

cum : ufquc

:

farcinas ipfas .1

Dom. X poti oli. Pentcc. Sec. Luc. Cap. CCXXXVI. Cum appro-pinquaret lefus Ierulalem , vidit civitatem , flevit : ufq-ic ; & erat d> c«ns>

quotidie in templo. S s Fer.

Digitized by Google

234 APPENDIXI.hr. IV. Sec. Luc. Cap. CCLII. Respondens Jefus dilcipulis fuis di-

xit : cum autem videritis: ufque : quae Supervenient nuiverfo orbi.

Fer. VI. Sec. Luc. Cap. CCHX. Dixit Iefus dilcipulis fuis, atten-

dite autem vobis , ne forte gravemur corda veftra : ufqite. : ad eum in

templo audire illum

.

Dom . XI. pofi ofl. Pentec. Sec. Luc. Cap. CCLXIV. Dixit Iefns adquofdam , qui in fc confidebant tamquam »n juSios: nfqaq : qui ie humi-liat , exaltabitur

.

Fer

.

IV. Sec. Matthaeum Crp.CXXIII. Dixit IeSus dilcipulis : quinon ell niecum : tfqae : & ex verbis tuis condetupnaberis

.

Dow. XII. Sec.Marc. Cap.LXXIV. Exiens Iefus de finibus Tiri

:

ttfque : & mutos loqui.

Fer. 1 V. Secund. Matth. Grp.LXXV. Tranfeunte Iefu : ttfque-. Sl cu-rans omnem infirmitatem. >

Fer. VI. Sec. Matth. Cap.CVUl. Coepit Iefus exprobrare civitati-

bus -.ttfque: quam tibi.

Dom. XIII. Sec. Luc. Cap. CXX. Dixit Jefus dilcipulis fuis: Beati

oculi, qui vident, quod videtis: ttfque

:

& tu fac ftmilirer.

Fer. IV. Sec. Matth. Cap. CXXVII. Abeuntes Pharifaei: ufqur : 8c

in nomine ejus gentes Sperabunt

.

Fena VI. Sec. Luc. Cap. CXLIX. Ait ad Iefum quidam de turba:MugiSter dic fratri meo, ut dividat : ufque: & Deus pafeit illos.

Dom. XIV. Sec. Lucam. Cap. CJCI. Dum iret Iefus in-Ieritfalem

,

tranfiebat per mediam Samariam : ttfque: quia fides tua te falvum fecir

.

Feria IV. Sec. Mare. Cap. XVIII. Venit ad Iefum LeproSus : ttfque:

conveniebant ad eum undique .

Dom. XV. Sec. Matth. Cap. LVIII. Dixit Iefus dilcipulis fuis: ne-

mo poteft duobus dominis Servire: : ufqtte : omnia haec adiicientur vobis

.

Fer. IV. Sec. Matth. Cap. XXXVII. Dixit Jefus dilcipulis luis: au-

diftis , quia didtum eft antiquis, non periurabis : ufque : volenti mutuaria te ne avertaris >

Fer. VI. Sec. Luc. Cap. XXIV. Docente Jefn populum in Templum:ufque

:

in qua potellate haec facio.

Dom. XVI. Sec. Luc. Cap. LXVII. Ibat in civitatem , quae vocatur

Naim : ufque i quia Deus vibravit plebem fuam .

Fer. IV. Sec. Marcum . Cap. LXXXI. Venit Iefus Bethfaidam , &adducunt : ufque

:

nemini dixeris .

A Fer. VI. Sec. Lucam. Cap. XXXVIII. Vidit Iefus publicanum no-

mine Levi: ufque: fcd peccatores in poenitentiam.

Dom. XVII. Sec. Luc. Cap. CLXXVI. Cum intraret Iefus in do-

mum cujufdiitn : ufqnet qui fe humiliat, exaltabitur.

Menfc Jeptimo Fer. IV. Sec. Mare. Cip- XCI. Refpondens uuns de

titrba dixit adlefum: Magifler attuli filium -.ttfque: in oratione, & je-

junio .

: Fer. VI. Sec. Luc. Cap. LXXIV. Rogabat Iefum quidam de Pha-

rifaeis : ttfque : vade in pace .

Sabb. in XII. le(f. ai S. Petrum . Sec. Luc. Cap. CLXI V. Dixit Iefus

turbae fimilitudiuem hanc: arborem fici: ufque

:

gloriofe fiebant abeo.Dom.

Digitized by Google

A P P E N D I X I. 23*Dom. XVIII. Sec. Mattii. Cip. CCXXIV. fharifael audientes, quod

(ilealium impofuiflet lefus Sidducaeis: afque : qui Te humiliat] exalta-

bitur .

Fer. IV. See. Mattii. Cip. CXXXVI. Dixit lefus difcipulis (uis para-

bolam hanc : fi mile fatftum eft regnum Coelorum homini,qui lenu na-

vit bonum femen : afque in horreum meum .

Fer. VI. Sec. Matth. CXXX VII. Dixit Jefus difcipolii fuis : fimile

eft regnum Coelornm grano finapis : afque : ad conftttutionem mundi

.

Dom. XVIII. See. Matth. C.ip. LXX. Adfcendens lefus in navicu-

lam transfretavit: afque

:

qui dedit poteftatem talem hominibus.Fer. IV. Sec. Matth. Cip. CXL. Acceflerunt ad lefum dilcipuli ejus

dicentes, edidere nobis parabolam tritici i afque : qui habet aures au-

diendi. audiat

.

Fer. VI. Sec. Mare. Cip. CXLII. Interrogatus Jefus a difcipulis de

confnmmatione faecali : afque : ecce praedixi vobis omnia .

Dom. XX. Sec. Matth. Cip. CCXXI Simile fatfum eft regnum Coe-lorum homini regi

,qui fecit nuptias : ufqne : multi autem luut vocati •

pauci vero eledli.

Jvr. IV. Sec. Luc. Cip. LXXX. Dicebat Jefus cujufdam principis

Pbarifaeoram . Cum facis: afque: beatus, qui manducabit panem in re-

gno Dei

.

Ivr. VI. Sec. Luc. Cip. XLIX. Dixit lefus difcipulis fuis: beati eri-

tis» cum vos oderint homines: afque

:

merces vefira multa eft ia coelis.

Dom. XXI. Sec. Johan. Cip. XXXVII. Erxi quidem regulus : afque:

& credidit ipfe,& domus ejus tota.

Fer. IV. Sec. Luc. Ctip XLII. Fatftuni eft autem , ut intraret lefus

in finagoga : ufqae: quidnam facerent de Iefu .

Fer. V I. Sec. Matth. Cup. LXV1I. Cum veuiffet lefus in domumPetri, vidit Socrum ejus: afque: Sc aegrotationes portavit.

Dom. XXII. Sec. Matth. Cip. CLXXXVIII. Dixit lefus difcipulis

fuis : Simile eft regnum Coelornm homini regi i qui voluit rationemponere cum fuis: afque: Ii uon remifcritis unulquilque fratri fuo de cor-

dibus veflris.

Fer. IV. Sec. Mare. Cip. CX XI V. Dixit Jefus difcipolis fuis: amendico vobis ,

qoia fiquis dixerit huic monti : ufquc

:

dimittet vobis pecca,

ta veftra.

Fer. VI. Sec. Mare. Cip. XLI. Dixit lefus difeipaiis fuis : videte,

quid audiaris : ujque : qnam adeft tempus meffts.

Dom. XXI11. Sec. Matth. Cap. CCXXVII. Abeuntes pharifaei eoa-

lilium inierunt: afqae : quae funt Dei Deo.. • >. f'

>

Fer. IV. Sec. Luc. Cup.CLXIX. Dum iret Jefus per civitates zafqae:

funt primi,qui erant noviffimi

.

Fer. VI. Sec. Mare. Cip. LXX. Convenerant ad Jefum pharifaeic

ufqne : lentantes traditionem hominum .

Dum. XXI V. Ser. Matth. Cip. LXXIV- Loqnente Jefu ad tnrbas ,

»cce princeps unus accedit : afque : univerfam terram illam.

Fer. iV. Sec. Mare. Cap. CXXXI. Interrogavit Jefum unus de_.Scribis, quod effer primum omnium mandatum : ujque : non eft longe

x tegno Dei • S % 2 Fer.

Digilized by Google

t

236 APPENDIX I.• Fer. VI. Sec. Mattbaeim Cap. CLXXvfll. Cnm veniflet Iefits

6c difcipoli ejus Capharnaum: ufque: fumeus & da eis promc&te.Sab Secundum Alarcom Cap. LXX. Convenerunt ad Jefum Pha-

rifaei ,8c quidam de fcribis : tfque: tenentes traditionem hominum .

- Dom- V. ante Natat. Damini Sec. Iohan.G»p. CXLV. (/!c)

Fer. IV. Sec. Luc. Cap. CIX. Dixit Jefus difcipulis fui' : ficut enimfulgur erit ab oriente: tfque

:

quia nefcitis ,qua hora Dem nus uofter

venturus fit

.

Rr. VI. Secundnm Matth. Grp. CCLVI. Dixit Iefus difcipulis fuis

:

erunt figna in fole : ufque

:

verba autem mea non tranfibunt .

MENSE DECEMBRI.Ferta VII. Secundum Marcum Cap. LXXIX. Dixit Iefus difcipulis

fnis : videte , & cavete a termento Phariiaeorum : ufque : & dimifit illum in

domum fuam .

ZLm. IV. ante Nat. Domini Sec. Mattb. Cap. CCVJ.Cnm appropia*

quaret Jelus hierofolimam : tfque: benedidlus qui venit in nomine Do*mini

.

Dom. II f. ante NttaJ. Domini Sec. Lnc. Cap. CCLV1I. dixit Iefus di-

fcipulis fuis, cum aud:(Tet Johannes in vinculis opera Chrifii : ufque :

qui praeparabit viam tuam ante te

.

Die XIV. Mettfu Decembrtt Natale S. Luctae . Secandum MatthaeumCap. CXL. In illo tempore dixit Iefus difcipulis fuis parabolam hanc '•

fimile eft regnnm Coelorum thelauro : ufque : nova & vetera . i

Dom. II. arue Nit. Damini Cap. CII. Miferunt Judaei ab jerofolimis

Sacerdotes > & Levitas : ufque 1 ubi erat Johannes baptizans . .

Fer. IV. Sec. Luc. Cap. VIII. Dicebat Johannes ad turbas: tfqae :

evangelizabat populo

.

Rr. VI. Secund. Matth. Cap. CIV- Dixit Jefus turbis. Amen dico

vobis non furrexit inter natos mulierum : ufque : qui habet audiendi , au-diat . . • .

Fer. IV. (ylf ) Sec. Matth. Cap. VII. Venit Johannes Baptifia bap-

tizanti & praedicans: ufque : contitentet peccata fna.

Rr. VI Secundum Lucam Cap. CCXXXII. Faflum eft, cum ap-

propinquaftlt Betphage : ufque: pax in coelo., & gloria in excelfis

.

,Dom. 1V . i''acst .

Fer. IV. ad Sanflatn Mariam Sec. Lnc. Ctp. III. MiflTus eftGabriel

Angelus: ufque: fiat mihi verbum tnom.Fer. VI. ad Apoftolos Sec. Lnc. Ctp. III. Exurgens Maria: ufque

:

in

Deo falntari meo.Sshli. ad S. Petrum in XII. ledi. Sec. Lnc. Cap. V

I

Anno XV. impe-rii Tiberii Caelaris < ufque : & in debilis omnis caro falutare Dei

.

Die XXI V. mettje Decembr. Vigilia Domini. Secundam Matth. Cup. II!.

Cum eflet defponfata Mater Jefu Maria Jofeph : Ufque : a peccatis eo-

rum.• » .

* •

i'

’ \ • ....J

*,• J —. . .

• •»

i ... lnc». :

Digitized by GoogU

APPENDIX I. 2

Incipiunt ledliones Evan, dc diverfiscaufis.

Pro ubertate pluviae

.

Sec. Lac. Cap XXXIII. Faflum eft in anadierum adfcendir Iefus : Ufque : & mare obediunr ei.

Pro Herilitate p/uvtte . Sec. Marth. Cap. CLX. Dixit Iefus difcipulis

fuis : mifereor turbis : ufque

:

& difcipuli e|us cum eo

.

Ia commotione gentium . Sec. Luc. Cap CL. Dixit Jefns difcipulis Aii;

:

nolite loliciti ede,quid manducetis : Ufque : & haec omnia adicicntur

vobis

.

Ia natale Papie. Sec. Mattii Cap. CCLXX. Fatfla efl contentio inter

difcipulos Jefu : ufque: judicantes duodecim tribas Ilracl.

Item alia ubi fupra Sec. Lucam Ctp. CCXX VI. Dixit Jefns difcipu-

lis fuis parabolam hanc: homo quidam nobilis erat hic , & abiit : ufque

:

omnia habenti dabitur, & habendi.

In Ordinatione Presbyterorum . Sec. Mattb. Ctp. CCLXII. Dixit Jefusdifcipulis fuis : Vigilate ergo , quia nefcitis : ufque : fuper omnia bonafua conliituet eum

.

Item alia Ser. Matth. Ctp. CCLXV. Dixit Jefus difcipulis fuis .

Quis putas eft ? (_fie )Iu ordinatione Diatonorum . Sec. Iohan. Cap. GIV. Dixit Jefus difci-

pulis fuis. Anien atnen dico vobis , uifi granum frumeati : ufque : Pater

meus, qui cft in coelis.

Item in natali Pip.te

.

Sec. Matth. Ctp. CLX VI. Venit Jefus in par-

ces Caefaraeae Philippi: ufque : folatum 8c in coelis.

Item alia. Sec. Luc. Cap. CCXXV. Eereflus Jefus perambulabat

Hierico: ttfque: & (alvum faceret, quod perierat.

In dedicatione Bafihcae , /tve Oratorii

.

Sec. Luc. Cap. LX. Dixit Jefus

difcipulis fuis : nou efl arbor bona,quae facit ffuAus malos : ttfque : fun-

data enim erat luper petram.Item alia . Sec. Luc. Ctp. CCXXV. EgrefTus Jefus perambulabat

Hierico: ufque : falus domui hoic fa&a eft.

Pro velatione Ancillae mundi, (_/• Domini ) Sec. Matth. Cap. CCXXI.

Loquebatur Jefus cum difcipulis fuis : ttfque r pauci autem eledli

.

Ai velandam maritatam. Sec. Johan. Ctp. XXIV. Refpoudit Johan-

nes,& dixit: non poteft homo : «/far: hoc ergo gaudium meum imple-

tum efl.

Item alia. Sec. Mare. Cj/>. CLXXXIX. Veuit Jefus in fines Judaeae

extra Jordanem : ufque • quod ergo Deus coniunxit , homo non feparer

.

Pro ordinantibus. Sec. Johan. Cap. LXXXV. Loquente Jefn ad tur-

bas , multi credideruut in eum : ufque

:

opera Abrahae facite

.

Pro ordinantibus Epifcopis

.

Secundum Marcum Ctp. LII. Circuibat

in circuitn docens: ufque ; & unguebant oleo multos aegrotos, & fana-

bantur.

hem alia. Secundum Lncam Cap. LXXX VI. Convocatis Jefus XII.

Apoflolis : ttfque •. evangelitanres, & curantes ubique

.

Item aha . Sec. Matth. Ctp.LXXV I. Circuibat omu« civitates : ufque i

& cu- •

Digitized by Google

238 APPENDIX I.

& cuiarent omnem languorem & omnem infirmitatem.

In agema mortuorum . Sec. Ioh. Cap. XCIV. Dixit Martha ad Iefotn ,

Domine ii fuifles hic > frater meas non fuiflet : ufque : in mnndum venifti

.

hem alia. Sec. Iohann Cap. XXXIX. Dixit Jefos difcipuli* fuis ,

& tnrbis Judaeorum : Sicut enim pater fulcitat mortuos , & vivificat :

ufque-. fed tranfiens de morte in vita.

hem alia. Sec. Iohan. Cap. LVI. Dixit Jefos difcipulis fnit , & tur-

bis Judaeorum > Omne ,quod dat mihi Pater , ad me veniet : ujque :

fed refufcitem illum in novifltmo die

.

hem alia. Sec. Joh. Cap. LXV. Dixit Jefus difcipulis fuis , 8c tur-

bis Iudaeorum : Ego fum panis vivus, qui de coelo defcendi: tfque : dt

ego rcfuicitabo eum in novifltmo die.

III.

CAPITVL AREEx MS. Codice principis Ecclefiae

Mutinenfis .

DUO praeferibnntur ftatim initio Evaneelia , non addito die quo

ufui erant, certe tamen in Vig. Nativitatis ; nempe cum t/fct drjpon-

fata t ufque: a peccatis eorum : tum hier generationis leJuChnlh: uique:

qui vocatur Cirijlus .

Seqnitur . In uolie Evang. Sec. Lucam . Exiit cdiAum : Ufque : bonae

voluntatis.

In luet. Evang. Sec. Luc. Fatfluni eft , ut diceflerunt (yfr)a paflori-

bus : ufque ; didlutn eft ad illos.

in die. initium Sanfti Evang. Sec. Johaunem . In principio : ufque :

& veritatis .

In S. Stepbani

.

Evang Sec. Matt. Dicebat Iefus turbis : ufqnc ; qui ve-

nit in nomine Domini

.

In S. Johauni/ Evangetiflae

.

Evang. Sec. Johan. Dicebat Iefus Simoni

Petro: ufque •. teftimooium ejus.# _

vIn Net ili Innocentorum £ fic ) Evang. Sec. Mat Angelus Domini ap-

paruit : ufque : quia non funt

.

Dominica prima pqjl ofl.ivam Domini . Evang. Sec. Luc. Erat Jofeph :

ufque : erat in illo .

Iu ottava Domini. Evang. Sec. Luc. Et poftquam; «fqne

:

concipere-

tur. ^In Vig. Epiphaniae: Evang. Sec. Matr. Defunflo : uique : vocabitur

.

In die Epiphmiae ad Matutinum Evang fec. Luc. Faflum eft antem :

ttfque : regreflus eft ab Jordane . Hymnus Te Deum . In die Epiphaniae

Evang. fec. Matt. Cum natus effer ; ufque

:

jn regionem fuatn .

Dominica I .pofl Epiphaniam . Evang. Sec. Luc. Ibant Parentes : ufque i

apud Deum & homines .

Feria IV. Evang. Sec. Matt. Venit Donjious Jefus a Galilea : uflue -

compiacui . E*-

Digitized by Google

APPENDIX I. 239Jvria VI. Evang fec. Mat. Cum audiffet: ufquc: appropinquabit enim

Regnum Coelorum .

In oclava Epiphaniae . Evang. Sec. Iohan. V iJit Iohannes : ufquc : fi-

lius Dei

.

Dominicafeunda pofl Tbcophaniam

.

Evang. Sec. Iohan. Nuptiae fadlae

funt • ufquc : dilcipuli ejus .

Ferra IV. Evang. Sec. Lue. Regreflus: tfqnc: de ore ipfius.

Feria VI. Evang. Sec. Luc. Egrcdus Dominus Iefus venit : ufquc ;

incredulitatem illorum .

Sabbato Evang. Sec. Luc. Dcfcendit Dominus \c(ta : ufquc

:

locum re-

gionis .

Dominica 1 1 1. pofl Tbcophaniam Evang. Sec. Mat. Cum defcendifTet

Dominus Iefus: ufquc : fanatus eft puer ex illa hora.Feria IV. Evang. Sec. Johan. Egredicns Dominus Jefus : tfqnc : fu-

pra filium hominis.

Fer. VI. Evang. Sec. Matth.Circuibat Dominus Iefus totam Gali-

leam: ttfqnc : turbae multae:Fota VII. Evang. Sec. Matt. ( fic ) Exeuntes : »fqtte

:

daemonia .

Dominica I V.polt Tbcophaniam Evang. Sec. Mat. Alcendeme DominoIefu: ufquc ; obediunt ei.

Frria IV. Evang. Sec. Luc. Patftum eft autem : ttfqne

:

Regno Dei .

Rria VI. Evang. Sec. Mare. (Merebant quidam Domino Iefu parvu-

los : ufquc : Benedicebat eos .

Sabbato Evang. Sec. Johan. Dixit Dominus Iefus tnrbis : ttfqnc. nonfitiet umquam.

IV. Nutat Februarii Purificatio Sanflae Mariae. Evang. Sec. LucamPoftquam impleti: ufquc: tuae Ifrael.

Dominica V. poli Tbcophaniam Evang. Sec. Mat. Refpondens DominusJefus dixit, confiteor: ufquc: meum leve.

Dominica in Scptti ige/ima Evang. Sec. Mat. Locatus eft Dominus Ie-

fus : ufquc : pauci vero cletfti

.

Feria IV. Evang Sec. Mare. Egreflus Dominus Jefus : ufquc : audiet :

Fer. VI. Evang. Sec. Luc. Fa&ntn eft , dum complerentur: ufquc : fed

falvare

.

Dominica in Sexagcflma . Evang. Sec. Luc. Cum tarbu : ufquc : in pa-

centia .

Rria II. Evang. Sec. Matth.Locutus eft Dominus Iefus : ufquc : tri-

cefimum

.

F.-ria IV. Evang. Sec. Matth. Dixit Dominus Iefus Pharifaeis: uf-

quc. condemnaberis. ,

Fer. VI. Evang. Sec. Luc. Interrogatus Dominus Jefu: ufquc

;

con-

gregabuntur (/&_) Aquilae .

Rria VII. Evang. Sec. Luc. Dixit Dominus Jefus difcipulis: ufquc:

filium hominis

.

Dominica in Quinquagcfima Evang. Sec. Luc. AfTumpfit Dominus Je-

fus : ufquc : laudem Deo .

Rria IV. Capti Jejunii . Evang. Sec. Matth. Dixit Dominus Je.

fus : ufquc

:

& cor tuum . ...Rr.

Digitfeed by Google

240 APPENDIX I.ter. V. Evang. Sec. Marth. Cum introiflet Dominus Tefus : nfqae : in

(yfr) illa hora.

firu VI. Evang. fecund. Matthaeum . Dixit Dominus Iefus: ufqne:

reddet tibi

.

Feria VII. Cnm fero ut apud Thomafium ,juem femper unelligiumt .

ubi Evangelium non adnotamui .

Dominic i I. in Qnadragefima . Duiftns.

Feri

n

II. Dixit.

Fena III. Cum intraflet

.

Ferta IV. Accefleront

.

Feria V. Evang. Secundum Johannem . Dicebar Dominus Iefus

•Jfite : audit

.

Feria VI. Erat Dies.Sabbato AfTumpfit:

Dominica 1 1. _(>’< rdragtjimae . EgrelTus

.

Firiall. Dixit. R.Feria III. Locutus.

Feria IV. Evang. Secundum Mitthaeum . Afcendens Dominus Jefus:

rtfque : pro multis .

Fer. V. Evang. Secundum Johannem . Dixit Dominus Iefus turbis

Judaeorum : non potfum : ujque

:

credetis.

Feria VI. Dixit

.

Sabbato Evang. Sec. Luc. Dixit Dominus Iefus difcipulis fuis :homoquidam: nfqae i inventus ett.

Dominica III. n» Quadregrfima. Erat Dominus Iefus

.

Feria II. Dixerunt Pharilaei •

Feria III. Evang. Secundum Matthaeum. Dicebat Dominas Jefus:

afque : feptuagies fepties .

Fena IV. Acccflerunr ad Dominum.Feria V. Snrgens Iefus: ufque : Galileae .

Feria VI. Venit Jelus.

Sabbato. Perrexit Iefus.

Dominica III. (Jic~) ia Qmdragc/ima . Abiit Iefus

.

Rria II. Prope.Feria III. lamdie.Feria IV. Preteriens

.

Feria V. Ibat Iefus

.

Feria VI. Erat quidam.Sabbato : Dicebat Ieius

.

Dominica de Paffione . Dicebat Iefus .

Feria il. Miferunt

.

Feria 111. Ambulabat.Feria I V. Fafta funt

.

Feria V. Evang. Sec.Joh. Cum andiffent quidam de turba : nfqae :

fuam

.

Feria VI. Collegerunt.

Sibbato. Sublevaris lefiis : ufque : abfeondit Ce ab eis.

Dominica de Palma . Dominus vobilcum & cum /piritn tuo . Pafli»

Domi-

Digitized by Goo<

APPENDIX 1

I. 24 lDomini Noftri Iefu Chrifti fec. Mat. Dixit lefus Dilcipuli* : aflue: cumcaftodibus

.

Feria II, Evang. Sec. Johan. Proximam erat, aflue

:

ab eis.Feri

a

III. Evang. Sec. Johau. Dixit Dominus Jefus dilcipoiis Tuis :

Arnen amen dico vobis , non eft : aflue

:

clariticavir eum

.

Qftc") Partio Domini Noftri Jefu Chrifti Sec. Mare. : ufltic : ubi po-neretur .

Feria IV. Partio Domini noftri Jefn Chrifti Sec. Lac. uflae : poli-

tas fuerat

.

feria V. in Coena Domini

.

Evang. Sec. Johan. Anre : nflne : faciatis,

fer. VI. Partio Domini Noftri Jefu Chrvfti Sec. Johan. Bgrertus eft

Dominus Jefus: uflae: Pofuernnt Jefum .

Sabbato Sinflo . Sequentia Santrti Evangelii Sec. Matth. In illo tem-pore . Velpere Sabbati: uflrur: praedixi vobis.

In die Sanflum Pafcbae . Sequentia Sandi Evang. Sec. Mare. Maria :t

aflue : dixit vobis.

Fer. 11. Ev ang. Sec. Lac. In illo tempore Exeuntes dao ex difeipa-lis : aflue : panis

.

Feria III. Stetit.

Feria IV. Mauifeftavit

.

Feria V. Maria ftabat . vFeria VI. Undecim. . , !

Sabbato. Una Sabbati.

Dominica oflavae Pafcbae. Cum efler.

Feria IV Evang. Sec. Mare. Sargens Dominas Jefus: uflne

:

ana»tiaverunt ceteris.

Feria VI. Maria Magdalene : nflne: in hodiernam diem

.

Dominica I. pofl offavam Pafcbae

.

Dixit .•*.

Feria IV. Una Sabbati.Rria V I. Acceflerunt ad Dominum Jefum

.

Dominica II. po/l oflavam Pafebie

.

Evang. Sec. Johan. Dicebat Do-minos Jefus difcipulis fois : modicam : aflue

:

tollet a vobis .

Feria IV. Evang. Sec. Johan. Fatfta eft qoaeftio: uflne: fuperenm.Feris VI. Bvang. Sec. Johan. Dixit Dominos : uflne: lic loquor.h inventione S.Crueit

.

Evang. Sec. johan. Erat homo ex PharifaeisNicodemus: aflue: vitam aeternam.

IV. Kalendae ( fic ) Maj S. Vitalis. Evang. Sec. Johan. Dicebar Do-minas Jefus difcipulis: nflne: & ego dilex i vos . - V i

Kalendit Maj Philippi , (3 7*cobi. Evang. Sec. Johan. Dicebat Do-minas Jelas: afluet hoc faciam. e '

j <

Donunica III. pojl oflivam Pafebat . Sec. Johan. Dicebar DominosJefus : nflne : annuntiabit vobis .

Feria IV. Evang. Sec. Johan. Relpiciens Dominas Jeftis : uflne :

& ego in ipf„ r : ~TT. \ [ .*• V. «V

.Ferta VI. Evang. Sec. Johan. Dixit Dominas Jefitt : aflue: feqae.

ns autem poftea. ’. f '

Dominica /K Evang. Sec. Iohan. Dicebat Dominos Jefus : aflue ta Deo exifti

.

242 APPENDIX I.'In Lctanitc . Evang. Sec. Luc. Dicebat Dominiu Jefas: ufque: pe.

tentibus fe

.

Iu Vigilia Afcenfiouit Domini

.

Evang. Sec. Iohan. Sublevatis Domi-nus Idos: ufque: ad te venio.

In die Afienftonis Domini . Evang. Sec. Mare. Recumbentibus : tfque ;

ftgnis j . : >’ i ..i

Per totam hebdomadam . Evang. Sec. Luc. Dixit Dominus It-fos :

tfque: benedicentes Domitium . .5. i ,f'< n’•

i

Dominica . Evang. Sec. Iohan. Dicebat Dominus Iefus : ufque

:

dixi

vobis *'. . • ( Sic') Evang. Sec. Iohan. Dicebat Dominus Iefus '• ufque: impleatur.

Sabi ‘to Sanflo in Pentecofle , Evang. Sec. Iohau. Dicebat DominusIefus: ufque i glorificatus . .. ..

In die Peutecoflet. Evang. Sec. Iobam Dixit Dominus Iefus : ufque:

ftc facio

.

<

Feria II. Evang. Sec. Iohan. Dixit Dominus lefas : ufque : ftrnt fadla .

_fYr/t.UI. Evang. Sec. Iohan. Dicebat Dominus Jefus: ufque: abun-

dantius habeant. ,

;

Feria IV. Evang. Sec. Iohan. Dicebat Dominus Iefus : ufque : promundi vira.

Feria V. Evang. Sec. Luc. Convocatis : ufque

:

curantes ubique

.

Feria V I. Evang. Sec. Luc. Fadlum eft . Ufque

:

mirabilia hodie

.

( Sic ) SS. Evang. Sec. Matth. Bgredienre Domino . Ufque : funt eum.De oflava Pentceojiit . Evang. Sec. Iohau. Erat homo ex Pharifaeis

Nicodemus

.

Feria IV. Evang. Scc. ( deeft ) Accefferunt ad Dominnm Iefum.

quidam Szdducaeorum . Ufque: interrogare.

Feria VI. Evang. Sec. Luc. Dixit lelus . Ufque: Si non eft in Deumdives . . . .

• .• «;.,•/

Dominica I. pefl oflavam Peutecoflet . Evang. Sec. Loc. Locutus eft

Dominus Iefus parabolam hanc ad turbas» St ad difcipulos fuos dicens:quidam. Ufque: credent.

.

•

Feria W. Luc. Dicebat Dominus lefas. Ufque: in regno Coelorum.1 Feria VL Lac. Dixit Dominas lefas. Ufque: facere fecimus.

/ Dominica fecunda peti oflavam Peutecoflet. Lac. Locutus eft Domi-nus Iefus . Ufque : eoena» meam .

•

Feria IV, LtW- Accedentes difcipoli .Ufque ; Cophini daodecim.

FeriaV I. Luc. Veqk ad Iditm vir llfque fatftum erat.

.i. Sabbato in duodecim Icfliouet . Matth. Egrcdiente Ielu ablerico.

Dominica III. pofl oflavam Peutecoflet

.

Luc. Erant appropinquantes

ad Dominnm lesnm . Ufqye; Agente. ;

'. t

Feria IV. Matth. Dixit. Ufque : eat in Gehennam . . \

Feria VI. Mare. Cttm iatroWDt . . Ufque : Si veniet vobis.

Dominica IV. pofl oflavam Rutecoflet

.

Luc. Dicebat Domitus Iefus ^ufque: de oCiHo. ffttri* tnf« : ..i .

?,-'«Iu yigilia S. fobannis Baptiflae . Initium Sandli Evang. fec. Luc.

Fsiit in diei*'*’: ufque : plebem perfetftam . • . . , >

(Sic) Evang. Sec. Luc. Dixit Zacharias : ufque

:

inter homines- _

j 'i *

Digitized by GoogI

APPENDIX ‘Ii, 243In die S.Jolannn Bapttjlae . Sec. Luc. In illo tempore Elifabcth aa-

tcm : ufque: Plebis faae. --

Dominica VI. poft Pentccofien . Lac. Cum turbae irruerent : ufque:fecuti funt eum . •

’

In Vigilia Apoflolorum Petri , (3 Pauli . lohan. Dicebat Dominus le-fus : *fifuc •' effet Deum .

•

In Natali Apoflolorum. Matth. Venit Dominus Iefus: ufqut : folu.tum & in coelis. •

•

In Natali S. Paulli. Sec. Matth. Ecce nos: ufqut: poflidebit

.

Dominica VII. pojt od. Pentecoft. Sec. Matth. Dixit Dominus Iefus

:

ufque: offeres munus tuum.In offava Apoflolorum. Secundum Matth. Iuflk Dominus Iefus : ufaue :

*ere Filius Dei es. •

Feria IV. Sec. Mare. Cum egreflus eflet Dominus Iefus : ufaue :

fequere me .J1

terta VI. Mare. Venit Dominus Iefus trans: ufaue: 8c omnes mi-rabantur .

Dominica VIII. poft Pentecofl. ( fic ) Mare. Cum multa turba : ufaue

:

Si diroifit eos •.

_

teria IV. Matth. AccefTerunt ad Dominum Iefum : ufqne : a do-ctrina Farifaeorum & Sadncaeorum .

Fena VI. Matth. Abiit Dominus Iefus Sabbatum : ufque : etiamSabbati .

'

Dominica IX. pofl Pentecofl. Matth. Dicebat Dominus Iefus : ufaue :

ipfe intrab t in regnum Coelorum .

ter IV. Mare. Dixit Iohannes ad Dominum Jefnm : ufaue: eorumnon extingiiitur

.

Dominica ( deell mnnetur : habetur autem )Julium in quo poicft eo/loca-rl X.fcihcct } pnft oli. Pen. Luc. Dicebat Dominus Iefus : ujiquc : taber-nacula . .. / r*

Fer- IV. Luc. Dixit Dominus Iefus: tfqne: abominabile eft ante-.'Deum

.

Fer. VI. Luc: Rogabat Dominum : ufqne: non tangiti larcina (yTr )..

Dominica XI. poti Pen. Luc. Cum appropinquaiTet : nfquc : quotidiein templo

.

In Natah Sonitorum Septem Fratrum Matth. Loquente Domino Iefu •

tfque : 8i mater eft.

Feria IV. Luc. Dixit Dominas Jefus : ufqne: anfverfo orbi.

\

Vl. Luc. Dixit Dominus Iefus: ufqut: ante filium hominis.Dominica XII. poft Penr. Luc. Dicebat Dominus Iefus: ufque : exal-

tabaur

.

In Vigilia S. Laurentii Matth. Dixit Dominus Iefus: ufqne : venien.1

tem tn regno 'filo. : it . - i < :i. . . 1 1

r" foin/VS. Laurentii

.

lohan. Locatos eft: ufqne

:

qui eft in coelis;Fena IV. Matth. Dixit Iefus: ufque : Condemnaberis .

Iu Affnmpuone Sanftae Mariae Luc. Intrabit : ufque : non auferetnrab ea • •

7

Dominica XIII. poft Pen. Mare. Exiens Domitius Iefus : tfque : &tmnos loqui

. T t a Fe-

Digitized by Google

244 APPENDIX I;tcna IV. Tranleunte Iefu : ufqae : & omnem infirmitatem.

In Sttnli S. Bartbolomaei ApoJioU

.

Luc. Fafta eft.gfque : duodecim

tribus Ifracl. J - --*

In Vigilia Decolhtionit S. bhannit BaplifUe Mare. Acceflerunt qui»

dem: ufque: in nomine Domini. ...In die Decol/ationit S. lohmnit Biptiflse Mare. Militi ufque: in mo-

numento. jij 7 ,i*j . .m. i1 ’ i

Dominica XI V.po/l Pent. Lac. Dixit Dominus Iefiis: ufque : & tu

hc fimiliter.-

Feria IV. Matih . Abeuntes : ufque: gentes fperabtmt

.

Uria VI. Ibat Dominus lefus: ufque: erant Novidimi.

Dominica XV.poft Pent. Luc. Faftum eft: ufqne: falvum feeit .

Feria IV. Mare. Venit ad lefum ; ufque: undique.

Iu Sitivit ite Sindae Mariae. Liber Generationis .

Dominica XIII. ( fic ) poli Pent. Mare. Dixit Dominus lefus : ufqnc •.

adiicentur vobis. ,

Feria I V. Matth. Dixit Dominus lefus: afq’te : ne avertaris»

Feria V I. Luc. Faftum eft: njqne : haec facio.

Dominica XIV. ( fic ) poti Pent. Ibat Dominus lefus: ufque : ple-

bem fuam. . .....

Feria IV. Mare. Venit Dominus lefus: tfque: neraiai dixeris. ^

Dominica XVIII. pojl Fentj Luc. Fadlum cf* : ufque : exaltabitur .

F'r. I V. men/it quarti Mare. R.efpondens unus : ufque : & jejunio .;

Fer. VI. Luc. Rogabat Dominum lefum : ufque*: vade in pace.

Sal>ato Luc. Locutus eft Dominus lefus : tfque : fiebant ab eo ,

I» Vigilia s. Matthaei Matth. Exit Dominus: tfque : uttaque con-

fervantur

.

.It die S. Matthaei. Cum tranfiret Dominus lefus: ufque. fed pec-

catoris. . \ | • ! . . r> -:

\v

:

Dominica XIX.pofl Pent. Audientes Pharifaei : ufque : amplius in-

terrogaret.

Fer. IV. Matth. Locutus eft Dominus lefus : ufque in hprreum

meum.Fer. VI. Matth. Dixit lefus: ufque: Conftitutioue mundi ,

In Dedicatione S. Michaelit

.

Matth. Acceflerunt ad Dominum lefum

ufque: qui in Caelis eft», y - - <

Dominica XX. Matth. Alcendens Dominus lefus : fque : talem ho-

minibus . ,

Feria IV. Matth. Acceflerunt ad Dominum : ufque ' audiendi audiet .

Fer. VI. Mare. Interrogatus Dominus Iefbs: ufque: vobis omnia .

Dominica XXI.pofl odavam Pe»r. Matth. Locutus eft Dominus Ie-

fus : ufque : Pauci vero cledi . ’. .

Feria IV. Luc. Dicebat Dominus cuidam : ufque in regno Dei. ~i

Feria. VI. Matth. Dixit Dominus Idus : ufque r merces veftra_>

multa

:

Dominica XXII. Ioh an. Erat quidem regulus : ufque : ejus rota*

Feria I V. Luc. Faiftum eft autem: ufque: faceret dc Jefu.

Feria VLMauh. Cna» veaiflet : ufque :. portavit

,

- '

. ::

. ... D*m-

Digitized by GoogI

APPENDIX I. 245Dominica XXIII. Matih. Locutui cft Dominus lefus : ufque ; de cor.

dibus vcftris.

Feria IV. Matth. Diatic Dominos lefus : ufque: peccata veftra

.

Feri

a

VI. Mare. Dixit Dominos Iefos: ujque: tempos melTis

.

Dominica XX IV. Matth. Abeuntes pharilaei: ufque: Dei Deo.Fcria IV. Mairh. Cum veniffet Dominos Iefos « ufque : pro me

& te.

Feria VI. Marc.Conveneront ad Dominom Iefum .- ufque : tradi-

tionem hominum.Dominica XXV. Matth. Loquente Domino Iefu : ufque : ex Illa ,

hora

.

Ferta IV. Mar. Interrogavit Dominam Iefum : ufque* regno Dei.Fcria VI. Matth. Dixit Dominus Iefos: ufque: audiendi audiat.In vigilia Omnium Sanflorum Luc. Elevatis Dominus lefus .- tifine :

in coelo .

In die Matth. Videns Domiuus Iefos: nfque: in coelis.Dominica V. ante Natale Domini Iohan. Cum fublevaflet : ufque: in

mundum

.

Fcria II. Matth. Egrefliis Dominos lefiis: nfque: venturus fit.

Fcria IV. Luc- Dixit Dominus lefus: ufque: dico vigilate.

Iu J/igilia S. Andreae Iohan. Stabat Iohannes : ufque : fupra filiumhominis

.

In die S. Andreac Matth. Ambulans Dominus lefus : nfque : fecnti

funt eum .

Dominical.de Adventu Domini Matth. Cum adpropinqaafTet Domi,nus Iefos: ufque: Ofanna in Altiflimis.

Feria IV. Matth- Venit Iohannes Baptifla : ufque .-peccata fua .

Fcria VI. Luc. Dicebat Iohannes: ufque : evaogelizabat populum .

Dominica II. de Adventu Domini Luc. Dixit Dominus lefus: ufque :

non tranfient

.

Fcria IV. Matth. Dixit Dominas lefus: ufque: audiendi audiat.Ferit VI. Iohan. iohannes teftimonium: ufque: narravit.

Dominica III. de Adventu Domini Matth. Iohaanes autem : ufaueante te

.

Fer. IV. Luc.MifTus: ufque: verbum tuum.Feria IV. Exurgens Maria : ufque: falutari meo.Sabbato Luc. Anno quintodecimo : ufque: falutare Dei.Dominica iV. de Adventu Iohan. Miferunt Iudaei : ufque: bap-tizans .

Tum feqnuntur Miflae commune*, inter quas eft in Exaltatione S.

Cruci

t

, contra Judicet male agentet , contra Epifcopot mate agentet , proelecmfyna

,pro pocnitente

.

Extremae tres funt in agenda mortuorum .

APPEN-

Digitized by Google

I

APPENDIXALTERA

IN QUA DUO VETERES

POENITENTIALES LIBRIAntea editi , fed minus obvii non folum

adnotationibus illuftrati

,

Verum etiam ad antiquum Codicem cajligati

iterum proferuntur *

Digitized by Google

Digitized by Googli

HA LITGARIIEPISCOPI CAMERACENS1S

*'I ,

. * • • •

De vitiis & virtutibus » & ordine Poenitendum

- LIBRI V.j ,

•

Ab HenricoCANISIO pridem vulgati > aatic autem

cum vetujlo codice collaei , ac notis illujlrati .

IN HALITGARII LIBROS QyiNQVB

Francifci Antonii ZACCAX.1A prooemium

.

Uit H ALITGARIVS live HALITCHARIVS, £HA-

cujus quinque Libros heic irerum damus , ab «.Ll 0AR

DCCCXVIl. ad DCCCXXII. Cameratcnfis , &Atrebateufis Epifcopas, de quo haec incerto* Ac»dor editus a PITHAEO in vita LVDOVICIPII Imperatoris: /p/b tempore H ALITGARIVSCameraeenfis Epifioput , & AVFFR1DVS No-nantulae Monaftcrii Abbas , a tronfmarinit pini-

bus redeuntes , humaniJfimefe fufeeptot * MICHAE-Lh retulerunt. DEINDE cum EBONE, feu ut alii Icribunt EBBONE

,

Arthieptjiopo Rhemenli in Daniain gentium illarum couverfimi operam na-

voturus concepit . Terti* Adamat BRBMENSIS in Tuo Chronie» his ver-

bis : In diebus illis ( Anno Domini DCCCXXIIl.) ftribiSur,quod EBO

Rbemeu/is ,quum de Jalute gentium Religionis Fhdio ferveres , legationem ad

gentes cum MAL1TGARIO fafccpita PASCHALI Popa , quam poflea

, Ttm. /. V v w-

Digitized by Google

Libri

9f0 appendix II.no/icr ANSGAR1VS, divina opitulante grati* , feliciter peregi/. Et qui-

dem folut fl iMer hiktrtdaXRANTZIO ( llb. 1 Idetrofdlfoscap.

quum EBO faecati rebus implicitat , in Franeia diftriflut tcueretrtr

.

1 pluiH

t^unen EBONBM in Duriam quoque perveuifle , mullofque Domram Chri-

Aianae fidei 'praeceptis imbuiffc apud AIMOINVM proditura eft- quum

enim agit AuAor de Filiorum GODEFREDI ad LVDOVICVM Im-

peratorem adventu . & in patriam regreflb , ftc fcrihit : Gtm quibus EBBO.

R heroorum Architpifcopus , qui conftlio Imperatoris , Cd aufionsite Roma-

ni Pontificis praedicandi gratia ad terminos Danorum a&cefferat a: fiate prae-

terit* i W multos ex eis ad fidem vementes Laptilaverat , rcgriffiis eft . Hanc

EBONIS an fnfcepto munere inconflantiam notat quoque._AI>AMV.S

in fu» hiftoria . In adiutorium etiam Praedicationis datat ei ( AMSGA-RIO ) EBO Rhemeafis Atchitfifitpus j de quo & obic i diximus . Uic

Cea fatigatione itineris , jfen toiponi dibriitnoe imperitus , five portui twnrp.T-

tienefaecali de/effatus, Vicarium pro fe dedit ANSGARIO nepotem GAVD-BRRTVM . friem ‘pi nmbot nqfi/ecrwnftl Epricopmn -roocav+unt efmtSI-

M<5N E.VI , emqne irinae qr ili te coimendlum iri f ueot^alp mfertpt

.

Eadem fere iiide~m verbis KKANTZIVS ( in Metropoli cap. 33.),, E*his, inquit i/arteiriw-GAMiSi VS , 'vc«iws ftxe fftyb» )ratftnu* reddidi,

„ certo lfqnet , "EBBOfJ

E

m

,

mi HALITGAR^VSTuos Libros inlcrip.

fit , fuifle Archiepifcopuni Rhemenfem ; ideoque & pos in jirulo, flbe-

menfem pominavimus’ ,.qpum Codex MS. tantum. Atchkpifcupum fine

additamento vocet. Quod monere volui, ne quis falfo imaginaretur fibi

heic EBBONEM Arcfcfcpifcdpum1 'Seii/mfn/em , tjfiem & ELBONE.Mnominat TRITHEM1 VS , « haec de illo habet '. Arcbiepi/loput Seno-

nen fis pofi beatum GVERICVM % .qui fanBo VVLFRAMMO {uccetfu ,

vir SnUtjfimac convdrfatiouh , multis & ili /vita , & poli manem claruit

virtutibus ; qtti orbatus fatantbus , * quibus hereditatem rtmpHJftmim reti-

fiam fibi contemnens , in monafterio Sauffi PETRI Scnouis Monachus fafius

efl . Cujus loci pojtinedum Abbas fafius m inJe ni Uhn/ifiaanim eleflus eft .

Claruit anno Domini DCCXL. Qui plura de HALITGARIO voluerit ,

conferat BALDEJUCVA1 £ inCW Camrrh. Lw.cttp. $3. ) & ALBB-

RICVM (p. 184.) & ex' recentioribus Carotim leCOINTE C T.VlU

.

Amat, prsntor. f,i^fiqq. )CEILiLIEU^M'U hifiori* Scriptor. Eccle-

fiamcorurn & Maunuorum ilaJJiam Chniiiainim. •1

•

JI. Quod ad Libro*,qoos edimus, pertinet , Codices fnnt

,qui fex

Libros exhibent, -U Gorlejenfit ab Uug/me MENARDQ appellatus

;

fie x tum quoque Libram ^raefxit* indicat « ^qitue in antiquo Capituli

ycronm/is Codice LX1. **Aat quemadmodum in appendice hifloriae

Theologicae docet Cl. Marcbto Solpio M.AF FEiVii 7PO "FLD.DOAR.

DVS quogue C.i»i. D. ri.fi. Eichf. Rh nteufu cap. 19 . ) HALITGARII

opus memorans vocet Jox libellos de remediis peccatorum , tsf ordine ,*vel

jadioirs poenitentiae . Contra vero quinque taututn 1-ibri in MSS. Codi-

cibus S. CALLI habentor, n«c pluxet extern in Codice, de qtro mo*

diAuru* fuoi ; 'qiuet fciiicet Featfatio poftulat in his uxemplis Jofcrrpfa c

flinc pifi vehuaonterfallqrydtias H ALIXGA R I VS rfnorum Librorum edi-

tiones fecit: primam a. DCGCXXV/, ut,BASNAGiyS^oni«:it,.in.qniii»

gue Libros tribot*®» j; 4»eHa-, ‘Coi lextuniLibratt addiilasit, non muh»

VpDft,

APPEN DI X II. znpoft , atque e ptfiirm EBBONIS , eoi primum opus furtafle impctie*Sum uiGsin fuit > fi hac addiumeatocaicrct , hortata. t* lii boc liama-tiit , difficile eiit probabilem caaflain adiutie » cor ia qiubuldam prae-fationis Htlitgarimae exemplis lextus Uber indieetnr, non item iu aliis»

: II I. Prunos ex his Libellis de vttiit odo ptinctpalibus , eorumque re-

mediis agit ; alter «ero de tus adiva (3 contemplativi : udenique lunt

,

qui inter Rbuboni MAVR1 opera prodiere ( T V. pig. taj.

')imeripei

de vitiis & virtutibus , (3 peccatorum fattsfalhone in rem. diu , jive se poe-

nitentiis . Tertias eft de trime patniicutsum , 8i quartus de jaduus Luco-

rtrm

:

hi porro Libm II» & 111. de poemtemmm JattsftStone inter ejuf.

dem' R iiABANI Opera ( p. n6. Jejq-') ie quju tlieutbts Canonum pttna-

tentiiifium ad HERLBALlJ^M plane rcipondenr . Quindlus idem eft,

qui ftib RHARAN h nomine ad HfiHIElALDVM legitur primus^Ti Vi.

oper. pog. tio. ) ia eoque HALiTGARIVi de Ordinibus Qeruo-um, Sc

da reguin , fi deviaverint ipjorum diflent. icitus denique eA FoemtenttakRomanum

.

IV. Porro at fontes, ex quibas HALITGARIVS hortulum luuntirrigavit , Lethores nolcant , recola ut animo antiquam Canonum i oe-niiemialinm colleAionem tribas- Libris compreheniam

, quam e tribusMSS. Tbuanaeo , Ba/uziano , & Agobardtuo edidit Lucos AOHEK1VS(_ T. L Specilcg. noviffl edit, pog 510. ). Libraram argumentum audorin ipfa praefatione bis verbis proponit. Ut primas quidem Libellus, tu.quit, continet ea, quaejnut de poenitentia & poamscatluus , ttimtmbns ,atque, judiciis . Setuudnt maxime de accnjaus (3 accujutonbus

, judKtbcu actejitbut cum ceteris ad baec perunenttbut cctlejiijticu regnJit. ‘fcultus de £1*erit Qrdotibus, vel qui promovendi fini ad. Cirium, quive removenti aCl-.ro

,

ac de regulis ac prtvtlegiit amulam Clericorum , (3 Prajdlum . Janavero , miBALLER IN II in luculetuiffiaio de aintquit Canonum &c. CallcHuimbutTradam ( P. Ibi c.tp.H. p. CCLXXXI.') icite animadverterant „ HA-» LITGAR1VS ex hujus callechouis praefatione luam mutuatui ride-*

» tur » ficut liaec ejus verba demonft rant . Hanc autem epqtolam nemo„ quidem cxifiimct meant , ne tllt pro parvitate nomitit mei vilefiat . Sednjfciat a majoribus nofbrit ex- SauHaramJcntensiis efft cntieclam , a me /ruis

1» dem excerptam, ne nimia prolixitate negbgemibut teiloribus /aflidiim geim neroret . Majorum nomine , qui ex Sau(letumjentemus uberwCenr pnwS„ fatioaent collegerunt , iudaeat , ut credimus , aodorem 'praefationftn praelenti colledioni praemtflae , in qua eaedem quidem A VGVSTIN I

1

» & GREGORIt ffinteniiae leguntor, quas HALITGARIV.S breviui» contraxit. „ Neque vero Ibiam er ea collechoue Rraeffitionem dtrievavit; Sed etiam Canone* & Conftitutiooes ternae omnes ex tribus ejulVdent CoUedionis Libris eruir, alioque ordine «fcrtribmt : adeo bt neque1

apud HALJTGARIVM qaidquant ex Pfeudo- Ijidors impoftnris occur-HAL1TGARIVM vulgata* , inquiunr iidem_i

xiALLhRINll, hoc ipittrn confirmat.V - De ihbtgunanorum Librorum edftionibtw pauca ut mmc di-’

cavn , Hcnricus CANlSltfc vir eruditilhmus quinque Hahtgariani ope-ns libres C Tom. V. UHiouil antiquaep. 11 .p. iif.IhgidRmhi MDCIVi-prim usdwuigavit , oofque in im^Cin^unarum^bnfhMirnocdnione BASN At

V v a GIVS

Fonte, , unde It-

Iit Auckr prom-ptu.

eorum editione»

Digitized by Google

2*2 APPENDIX II.G1VS ( T. II. P. II. pag. 87. ) propofuit. Ex prima illa CANTSH edi-

tione recufi poftea funt in Bibliothecis Patram Cotonienft MDCXVIIJ.( T. VIII. ) Parifienfi MDGLIV.C T. V. ) luginnenfi MDCLXXII.( T. XIV. Poeniteutiale porro Romanum , quod fextum libram couficit,

ex Codice antiquo Corbejenfi habuimus ab Htgone MENARDO, qui

illudia notis ad Sacramemarium S. GRLGOR1 i M. Panfttt MDCXLII.multis quoque illufiravit . Hinc vero cuut eiuldem MENARDI adno-tationibus iterum prodiit in Bibliotheca PP. LugUunen/i ( XIV. p. £2(5.)mi 8i iu nova S. GREGORII M. editione, quam Patres Macrini Pa.xijiis adornarunt : Johimut quoque MORINUS idem Pjenitentiak fine

notis ad calcem fui operis dr poenitentia exhibuit . Ante MENARDUM ,

ut FABRICIUS animadvertit in Bibliotheca MctL Efi Inf. lathi. , edide-

rat quoque cum HALITGARII Praefatione ftirus STEVARTiVS ,

ex quo exftat etiam in nova editione Canifiana ( 7om. II. Pars. II ptg.

133. ) ubi & alter liber Poenitentialis ex /crinio Romanae Ecclefrir ( pag.

131.) & Pocnilenti.ile HALITGARII, five alterius incerti Auftoris, ,

,quod incipit: Domine Dens omnipotens ( ptg. J4I. ) cura epiftola HOR-MISDAE Papae , cujus initium : ecce main/cjilfflme confiat ( pag. 143. )& excerptum e .PROSPERO quantum remedii habeat Confejio peccatorum

( M- '44- )

Q?id tnhKno- VI. Nos Poenitentia/i Romano , quod faepius , ut vidimus , evulga-tu» pucihtum-. tum fuit, omiflo, quinque tantummodo libros a CANISIO excufos rur-

fos proferemus. Eos autem cum RHABANI Poenitentia/i., cum REGI-NONIS libris de EukfuuUcit dt/ctphnii , cam veteVum Canonum colle-

Aionibns , quas ex anriqurflrmis Cbiemenfi , 8c Dteffenfi Codicibas Cl.

AMORT1VS fuppeditavit , atque, ubi opus filit , cum Labbeana Pari-

fienfi Conciliorum editione comparavimus • fed praeferiim cum perve-

tufto libro, quem faeculo XI. exaratam fuifle nullus dubito. Membra-neus eft codex in fol. duafque in columnas lingulae fere paginae difpe-

fcuntnr. In roprema primae paginae ora antiqua manus titulum huncinfcfipfit: hber HERIMANNI , ad quem primo fpe&avit . ab eo adColonienfem SinAi PANTALEON IS Bibliothecam tranfiit, ut paullo re-

centior manus adfcripfit his verbis: fci Pant. Co/omei tandem uefeio quofato Liburnum delatus fuit codex, ubi illum non parvo pretio a. MDCC-XL1I. cum aliis libris coemi . Exhibet is primo antiquam Canonumcolleftionem , fed mutilam . Occurrunt primam iu ea Canones Apo-ftolorum qninqnagiuta . 3. Conflliutit (fi fidet Nicaeni Concilii ftbiitn Ca»

fituti fuit ( Canonibus feilket Nicaenis ) nnmero XX. 3- Canones An-

cyrani Concilii. 4. Canones Neocaefarien/t , fcilicer in Concilio Ncocae.

faricnfi editi. 5. Canones Gaugrenfit Concilii . 6 . Canones Antiocheni Con-

citi. 7. Canones Laodicenfit Concilii . 8. Canones Cnkndoncnfi ( fic) Con-

cilii. S>- Canones Sardicessfis

.

10. Canones Cartbag uienji ( fic ) Conci.

Hi. 11. Canones diverftrum Conciliorum Africanae Provinciae Numidiae ,

fed in primis Canonis LXXXV. verbis definit, membranis, quae fe-

quebantur, deperditis, antequam Codex compingeretur. Nifi CanonesCPo/itam heie defiderarentur, eadem ferme colleAio e flet , quae Die/

feuCtt Codicis. Sequuntur quinque HALITGARII libri, tum RHABA-NI Poenitemiale ad OTGARIVM, dc quo iofit», ejufdcmque liber dr

con-

Digitized by GoOgli

A PP E N D IX II. 2S3confangruueorum nuptui

,

& de Magorum praeflight, falffjue divinatio,»bat .

Haec excipit admonitio Synodalis ab aliis LEONI IX. ab aliis RATHE-RIO adjudicata, quam LABBBVS ( Tom. IX. Condi coi. 1008. ) vul-gavit praenotatam : capitula incerti AuRorit , loci , & temporis ad Ecck-fiac regimen congefia

.

Mirum autem eft, heic fubdi duodecim RHABA-NI de le ditncha, quae fuperioribus libris fuerant fubijcienda . Prae-terea exftant heic de Concilio GREGORII Papae Canones XVII. s

itemque de Canonibut MARTINI Epifcopi Calatiae de Utro BragareiijtQfic ). Vniverfum codicem claudit Commentariolus in Cantica Can-ticorum, cui haec carmina infciibuntnr.

Hunc ceciuit SALOMON mira dulcediue librumtenet egregias Jponfi fponfaeque camoenis

Ecclefi.se fcf Cbnfh in,des bine inde canentes

Et tbtlami memorat /ocios , Jociafque fideles.

His rogo menti ( fic ) tuae juvenis mandare mementoCantica funt nimium fatfi haec meliora MARONIS i

Haec tibi vera canunt vitae praecepta perennis i

Auribus ille tuis male frivola filfa fanabat .

Hunc ergo praefertim codicem ad varias le&ioues adhibui, qnasinter typographica Canfanae editionis errata a me corretfta , Patrumqueaut Conciliorum in ea indicationes non memoro. Adnotationes quoqneadjeci, fed parce, iilque tantum locis, qni illas maxime poliulabant

;

quo & legentium eruditioni , & feriptionis brevitati confulerem . Sed adipfum jam HALITGAR 1 I opus tranfeamus .

In nomine Domini, Reverendifsimo (iYin ChriftoFratri ac Filio (2) HALITGARIO EpifcopoEBO (3) indignus Epifcopus lalutem

.

N on dubito tnae efle norum charitati> quanta nobis Beclefiafticae

difeiplinae, quanti/que noftrorum fieceflitatibus lubditorum , &infuper mundialium oppreiTiombus , quibus quotidie agitamur , curacon-

* flrin-

C 1 ) Jteotrtntijfimt MS,_

( » ) Archiepiicopus Epifcopumfi.

lians quod facculo IX. sppellarit , nonadeo mirum

,quum etiam AMBRO-

SIVS iu rpiftnla ad CONSTANTINUMEpifcopum Fice- bobtntinnm eum Fi-

lium vocarit . Commendo tibi FILI , Et.

cltfism , quae eft ad Forum Cornelii .

Hoc valde mirandum eft FEBRO-W1VM GREGORIO IV. fummo Ec-clefiae Pontifici fuccenfere potuidc

,

quod fe a Oalliorum Epifcopi* nonparem ,

fcd frttrtm dici aegre tule-

rit, praefertim quum plura antiqui».

rum Pontificum exempla pracftoiint,

qui & ab Epifcopii Patres nuncupatifunt, & Epifcopo*//)'cr»D! nomine de-fignarunt . Aliqua vide in /Intijebro

•

nlo ( T. IV. Caeftn. edit. lib. V. cap.

IT. ) alia apud Cl. AM ADESI VM( T. XLVh Calogtratat fylloget cpufaj.

Icr. pog. If. feqq. ) in didertatione,

cui titulus: difija dei diploma di S GRE-GORIO M. a MARINIANO Arclv. dl

RAVENNA.( } ) Haec de illo Henricut CANf-

SIVS. „ Vnus ex praecipuis AuClo-

„ ribua fuit,quorum fafkione LVDO.

VICVS

Digilized by Google

a*4 APPENDIX II.ftringat . Idcieco, nr lecom contuli, c* Patrum di&is, CtnoiMim qn#-

que lentcntiis , ad opos coulacerdoium notiram excerpere poemtear»*-

Jem minime valui > qaia aaimos duo» dividitur per malli , fit minor

ad lingula. Er hoc eft . quod hic ia re me vilde follicitat , quod ita

coofu Ia Ium judicia poenitentium in preibyierorum Boftrorum opofcu.

jis , atque iu divcrfa, 8c inter fe difcrepantia , 8t nullius luSorinrc.,

ftiffulrt , ut vi* propter diflboautiam polfiur di(cerni : Unde fir , utcon-

cnrrentcs ad remedium poenitentiae tam pro librorum confufioue-. >

quam etiam pro ingenii tarditate, nullatenus eia valeat fubvtniri (4}i• • Qua- *

„ VICVa Imperitor ds Imperio de.

„ jeflus eft Anno Domini DCCG-

„ XXXIII. de quo plura THEGA-„ NVS ,

quem confule , C lubct . LV-

,, DOVlCO in Imperium rellituto,

Epifcopatu cedit Anno Domini D-„ CCCXXXV. five volens , live no.

„ lens ;non enim immerito metuebat

„ libi a LVDOVICO ,in cujus offen-

„ fam adeo ceciderat,Quo autem Epi-

,, fcopatu fuo priva tus fe fe contulerit

,

,, accipe ex K.R ANTZIO ( lib. L Me-

,» «rop. q. }©. ) EBO pridem Arcbte-

» pifcipui Rhemenfis in Gallii* quum

„ effit confpiratianit in Impero! orem LV.

„ UOVICVM non, ictiar ui , rtpeftuf-

„ far effer in plenam pottflaten admini-

„ fr6r.il imperii (y regni LVDOVl-„ CVS

,quid mele fbi timeret ab Tm-

,, peretere , net poterit exfpcBondvn

,

,, fed pervenit ad D. ANSGARIVM In

i, Feelefam Hamburgcnfem ,cum qua

u fbi pridem fieijfet delegatum legat t0~

y, uie iu gente i Danorum minifertum .

ii Amplexui efvirum primarium ANS*,i GaRIVS, quod magno culmine deje*

„ dum viderit, miftrotui tfperegrina-lienem ejul

,provenit

,ut Fcelt-

,, fa Hildefemenfis illa tempeflate vi-

,,duata eareret Fpifcopo , Patient» lar

„ perciere,qui tum imprimit ad fla-

„ tuenitt Fp fecpet erat imploraudut

,

,, in Feelefam Hlam t(l odfumptn ordi-

„ #r que? tus . Longe illum fbi ejfe vo-

,, luit Inperetor , (j- putuit fneixvi-

,,dia in gente novello magna Juo perb-

„ tulo fu/ltuerr, fimut ut legationi fbi

„ ti editae propior cfitt, tronfieurui eu-

,,eccjhtutc ad praedicandum in Borca-

„ libua Cbrifii F-vangti um : quod utrum

,, Optra impleverit tum .ANaGARiO,

M vel fnt illa peregrinatu i , onnaln non

„ commemorant:

fed Fpijecpum ejfe fa-

u Bum Hildefcmesfem , mter omnei

,, cenfai » ia qua (ede duidecim ille

„ annai permai.fi , fujltncvte ac dtfen-

„ «Jen/r LVDOVICO Rege Imperatorii

„ flio , qui a patre Regnum Germaniae

„ fufceplt . Magna fuie inter ANSGA.„ RIVM fr EDONEM eie antiquo fa-

„ mHiarltat ,qued dena EBONIS de

„ Feelefa Rbemenfi venerandas Reliquiae

„ SanSarum SIXTI *- SIMNITI1 />«.

„ /raporum adeeperit,

quas iu Hamliur-

>%gum icnttiii: (3 pof inde a Danis fu-

,, gaeut ,tranfp-.rlavit fecum in Rimlo-

M lam ultra Albim : lacum quidem Ver-

„ deafi peraeb-at ,fed qu triam propter

Jt nrrmcM'a*liw ANSGiRH ibi di» com*

,,morantis Brtmtnli dioeief reputatur ,

„ ibiqtu fnvatur ia bodnrnum „ Haec

„ KRANTZIVS . Ceterum , qualis

„ demum BBBO in LVDOVICVJt„ Imperatorem fuerit ; gregis. Ine 4()

facsrdoralis dignitatis,bonellatif-

„ que amantem fuilfe Antillitem , vel

,,Epiftola ejus ad HaLITGARIVM

„ abunde dncet ,qua eam enixe po-

,, flulat, ut poenitentiae rafionem &„ ordinem «x fanflis Patribus , Con-

„ cilii*, & Camioibus in feripta refe-

„ rat ,bonoque publico divulger . „

Hactenus CANISIVS . Porro deE»-BONB ttll« tue HINCMARVS epirt.

XXVIII. obiifle illum a. DCCCLI.XIII. Kal. Aprilis . Confer novam Gal-

liam Cbrifievam .

( 4 ) Haec EBBONTS follicitud*

confirmat, quod do&rviri pridem ob-

fervarnnt,Poenitentialet libros Epi-

ftopf» cordi maxime fuifle, ut ad eo*

Ptseniteutiao Sacramentum a Sacnrdo-

dl~

>

Digitized by Google

APPENDIX II. 255Quapropter, chariflime frater, noli teipfum nobis negare, qui leniper “«^-XLs®-

in divinis ardenti animo dilcipiints,ac lolerricora fcripturaruui medi-tationibus, perfcdfflimo otio floruifti . Arripe, quaeio, fine exctifatio-

nis verbo hujus farcinae pondus, a me quidem tibi impolitum , fcd a_,W-LXXX.ii.

Domino, cujus onus leve eft, levigandum. Noli timere , neque formi-des hujus operis magnitudinem ; fcd fidenter adeede

, quia aderit tibi

,

qui dixit : Aferi os tuum y & tgj adimplebo illud . Scis enim optime,Mj«. V. ij.

£arvis parva ftiffirere , nec ad menfam Magnatorum pauperum tur-

im polle adeedere. Noli tuae devotionis nobis fubtrahere fcientiam .

Noli adeenfam in te fub modio ponere lucernam , fed praecelfo eamfoperponere candelabro, ut luceat omnibus , qui iu domo Dei/un: , Fra- Matth.xlll.fr.

tribus tuis, & profer nobis veluti feriba doclus,quod adcepifli a Do-

mino , Aderit tibi in hujus laboris itinere illius gratia, qui duobus dif- Lac- xxiv. ij.

cipulis euntibus, tertium fe /ocium addidit in via, & aperuit illis fen-

fiim (5), ur fandas intelligerem Scripturas. Spiritus Paracljtus , omujveritatis dodrina, Se perfeda claritatis fclentia tua rcTplaidc.it £<S)pr>ftcira, chariflime /rater , Vale.

’

• «

Domino , & Venerabili Patri in Qiriflo EBONIArchiepiicopo, HALITGARIVS Minimus

Chriftiianralns iMutena,•»* r

. - . w - • -’w

» f .r •*!•.

P Oftqmm venerande Pater , didas (7} beatitudinis veflrae adeepi liti

teras, quibus me hortari dignati efi is , ne mentis acumen inerti ,

tprpentinue otio fubmittereni : fed cognitioni ac meditationi quotidie-*

Sacrae Scripturae me vigilanter traderem : & infuper ex Sindorum Pa-

itum, canonuuique feuteutiis .poenitentialeni in uno volumine adgre-garcoi . Durum quippe mihi & valde dilhcile, trenic-ndumque huc quo»

que. ibit imperium, nt hinc fulciperem Hircinam, quam a prudentibus

cognofco relidam. Mulmmquc renifus fum voluntati veflrae, non ve- -1

lut procaciter durus, fed propriae infirmitatis admonitus. Haec etenim

cura lollicitus neccflarium duxi, ut aliquamdiu me a fcribcudit.eni.eti-

tate /ufpcndcrem . Sed quia ficut perpendi , injundi operts difficnltatem^

ita & jniungentis audoriiatem ; nec voduij nec debui ufquequaqtje /e-

fiflere: ccnus quia imbecillitatem meam multo amplius veftra (iQprae-cipientis dignitas, quam adgravarct meae ignoraotiae difficilius.

..>> >, .

••

tibus rite adminiftrarrtur . Certe in tu- ferunt, cautiores in iia latlHandiV,

qiiiflioxc ,qnae lih. i-HECiNONIS de" mirltoquc magi* edendis cITe edifeant*,

Hrfeipl- f-eelef. legitur ', X •». f j. )-Epi- quum quantopere £BBONlS aetate

fcopo inquirendum praefcrlbitur, fbe. corrupti, confnfiqneelTeot, iotelligant

.

h‘Ot Poeni reotiale Utomaoum tel 0 X t ) Wh MS.THEODORO bpifcopt , .vel .0 Ku. (< ) Repltat MS. atque ila Irgcn-

Prtsbj/ttro REDA fditum , (g ftiw.<iuu dum.quod ibi Jeriptute eft , interroget oonfi- ^ j ) OiriOot *MS. ac fic. omninotenten , £J ccnfjfo poenitinilein impo- legendum.eat . Hinc tamen velim_, ut qui vete-

.CAdde e* MS. a,'juvaret

,fine

res po:ait:atiaUs libros tantopere ef» quo .v.etbo hiulca ej feateoeia . -

1

Digitized by Google

2f6

Ex S. GREG. M-tib.XXt Morti,in cap. j« ;<*.

*»! 9 -

i. Joh. 1 . 1.

Pf. i.

APPENDIX II.

INCIPIT PRAEFATIODe poenitentiae utilitate.

Q Uatnvis originalia in Baptifmatis manere gratia mediatori* conflaaboleri veraciter credantur peccata >

qoia fufficit illa fola fpirita.

Ii* regeneratio : Artamen quum ventrnn fuerit ad aetatem , quaepraeceptam jam capit, & fubdi poteft legi* imperio; iufcipiendnm eft

bellum contra vitia , & gerendam acriter , ne iternm reducatur ad dam-nabilia peccata . Pauciflimi autem funt tantae felicitati* , ut ab ipla

ineunte adolefcentia , nulla damnabilia peccata committant, vel in fla.

gitiis , vel in facinoribus , vel in homicidii* , vel in nefariae cojufqnaoi

impietati* errore : fed magna fpirita* largitate neceflarium eft opprime*re, quidquid in ei* poteft , aut potuit caroali* de/eflatio dominari .

Tunc itaque vifla vitia deputauda funt, quum Dei amore vincantur ,

apem nili Deu* ipfc non donat, nec aliter, nifi (per) mediatorem—.Dei, 8i hominum IESVM Chriftutn

, qui faflu* eft particeps morta-

litatis uoftr*c , ut nos participes faceret divinitati* fuae. Vernnitamenin gravi jugo, quod politum eft fuper filios Adam , a die exitus de ven-

tre matris eorum ; ulque in diem fepulturae in matrem omnium , etiam

hoc malum miferabiliter reperitnr. Ideoque fobrii fimus, atque intel*

ligamus, hanc vitam de peccato illo nimis nefario , quod in Paradilo

perpetratam eft, faflam nobis cfle poenalem, totumque, quod nobtfr

cum agitur, non pertinere, nili ad novi faeculi hereditatem novam ,ut hic

pignore adcepto illud, cnjus hoc pignus eft , fuo tempore eonfequamur : led

quomodo(t) filii dei,quamdiu mortaliter vivunt > cum morte confligunt

,

Si fic fpirita Dei excitantur , St tanqaam filii Dei proficiunt ad Domtnum ,

ut etiam a Spiritu Sanflo , aggravante corpore corruptibili , tanqaam fi*

f ii hominum , in quibufdam humanis motibus deficiant ad feiplds , Se

ideo peccent; Intereft quidem quantum, neque enim omne peccatum

crimen eft, fed omne crimen peccatum eft. Sanflorum itaque hominumvitam , qua in hac morte vivitur, fine crimine inveniri polTe , fine pec-

cato autem nunquam, ut ait Apoftolus : St dixerimus,

yuia peccatum non

habemus , nos ipjbsJeducimus , Gf veritus ia nobis non eft . Unum autem—

•

pro altero confuevir ponere Scriptura. In aflione autem poenitentiae,

nbi tale commilTutn eft crimen , ut is a Chrifti corpore,qui commifit,

feparetnr, non tam conlideranda eft meniura temporis, quam doloris

:

cor autem contritum, & humiliatum Deus non fpernir. Sane quia ple*

rumque dolor alterius cordis occultus eft alteri, refle conftituuntnr tem-

pora poenitentiae ab his, qui praefunt Ecclefiis, nt fatisfiar etiam_>

Ecclefiae , in qua remittuntur peccata . Ergo quum tama eft plaga pec-

cati , ut medicamenta corpori*, St (anguinis Domini fint difterenda ,

aufloritate antiftitis debet fe qnifque ab altario removere ad agendampoenitentiam , St eadem aufloritate reconciliari; hoc eft enim Corpus, <e

San-

(») Corrige ex MS,: ftt quoniam.

Digitized by Googli

APPENDIX II. 2nSangnincm Domini indigne adcipere, fi eo tempote adeipiut > quo poe-

nitentiam debet agere (a). Nam ipfa poenitentia, quando digna eltcauf-

Ia, nt fecundum morein Ecclefue agatur, pleromque infirmitate non.,

agitur, quia & pudor timbr eft difplicendi, dum plus dckflat homi-nem exifiimatio

,qnam juflira

,qua fe quilque humiliat poenitendo .

Meminerit ille, qnicumque eft, quia Deus Jnperbit te/jht , bumtlibut au-

tem du gratiam. Quid enim ert perverftus,quidve infelicius , quam in

ipfo vulnere ,quod latere non poteft,non erubefeere &c de ligatura plus

erubefeere ? Nemo arbitretur propterca.fe conftlium lalubre hujus poe-

nitentiae debere contemnere,quia advertit (3) forte, noviique ad alta-

ris facramenta adeedere,quorum non ignorat talia crimina apud (e re-

tinere .Corrigunt enim multi, ot PETRVS: multi tolerantor, ut IV DAS :

multi nefciunttir , donec veniat Dominus , & illuminet abfeondita tene-

brarum , Sc manifeftet cogitationes cordium .

Nos vero qucmqnam a communione prohibere oon portTomtis ,

quamvis haec prohibitio nondum fit mortalis, fed medicinalis ; nift aut

fponte confertum , aut in aliquo live faeculari , five Ecclefiaftico judi-

cio accufatnm , atque convifltim . Plerique autem adtendunt multos in

ipfls honoribus Eccleflafticis Praeporttorum , & minirtrorum non con-gruenter vivere Termonibus , & Sacramentis , quae per eos populis mi-nirtrantnr. O miferos homines (4)! quibus intuendo (Jhriflum oblivi-

fcuntor: qui ex tanto ante praedixit , ut legi Dei potius obtempere-tur

,qnam imitandi videantur illi, qui quae dicunt , non faciunt , &

traditorem fnnm tolerans nlqoe in finem, etiam ad evangehrandum—.cum ceteris mifir. Aliquis forte defperatus dicat: Ego jim bxptizatus in

Ciniflo , a quo omnia precata praeterita trahi dimi/ft Jant , viltt falhit fumnimis iterans vias meas, & canis horribilis oculis Dei conve/us ad vomi-'

tum funm jgfcio abibo a/pinta ejus, & a facie ejus quo /igiam ? Quofrater? nift ad ejns milericordiam poenitendo, cujus potelfatem peccan-

do contempleras.Quidquid enim feceris, quaecumque peccaveris, ad-

huc in vita es, unde te omnino auferret , fi fanare nollet

.

Oportet ig'tur ad poenitentiam adeedere cum omni fiducia, & exfide credere indubitanter, poenitentia portfe aboleri peccata , etiamfi in

ultimo vitae fpiritu commirta poenitear , 8i publica lamentatione pecca->

ta prodantur, quia propofitum Dei, qno decrevit lalvare,quod perie-

rat, flat immobile, & ideo, qnia voluntas ejus non mutatur , fhe_s

emendatione vitae, fi tempus conceditur» five fupplici confdlione , fi

continuo vita exceditur, venia peccatorum fideliter praefumatur ab il-

lo , qui non vult mortem peccatoris , fed ut convertatur a perditione

poenitendo, & falvatus mileratione Dei vivat . Ortitfimae liint (5)Tom. /. X x fide-

Job. IV. 6.

\

• *i

Mitth. XXII»,

PCil. XIU. 87.

.1 * «

Eecb. XXX.'t(.II.

Muth. XVI.

(1) Huc fpe&at illud GfiNN.kDIl (j) Qiria advenit aniles MS.,tu lib. de dogmot. Fecirpap. cop. jj. quod recli fententia poflulat

, nift mk-Qutm mortalia crimina pojl Boprifmtim lis infra quot legere pro quorum

.

commrfa premunt , hortor friui publica (4) Sic etiam Mi. ; fed aliquid

poenitentia jotijfocere, fr Ito Sacerio- Iieic deefTe , recte vidit CANISIVS:-t/t judicio recoritiiialum Communioni Jo- forte qui hot , vel aiios intuendo .

eiari, p »»/»*«» ad judicium , £*> eon- (j) It pdtiifpmae MS. 1 *

demnatioscm Jul Fuetarijlicm percipere

.

_ . 1 1. 1

Digitized by Google

Mitti. VL

Lac. XI. «f

HuikV.u.

GiU. IV.

Juti Itlal'

Mitti. VI.

•.Coi. VL y.

258 APPENDIX II.

fideliflimac elaves Ecckfiae,quibas quodcumque ia terra folvitnr , etiam

in coelo folntum promittitur.

Haec ditfta funt de publica fatisfattione , qua quilque hnmiliando

fe (6), non folatu coram Deo, fed etiam coram Ecclefia , quae ha-

bet elavem Coelorum, iu qua fit remifliopeccatornm .

Secreta quoque fatisfatftione folvi mortalia crimina non negamus,

mutato prius faeculari habitu , 8t indefeflo Religioois lludio , per vi-

tae corregionem , & jugi , immo perpetuo lutftu , miferante Deo , ita

dumtaxat , ut contraria pro his , quae poenitet , agat . Quotidiana,,

vero , leviaque peccata , line quibus haec vita non ducit nr , dominica

oratione purgantur, quorum efi dicere! Pater uoRer , q-'i et in Coe/it, 8c

reliqua: ibi dicitur: dimitte nobit debite naflra , quia ipfa eleemolyua

eft, veniam homini petenti, ignofeere . Unde Dominus ait:Aj/e elee-

tnqfjnam , omnia munda funt vobit .

Multa igitnr geneia ihnt eleemofynarum ,quae quum facimus, ad-

juvamur, ut dimittantur noftra peccata, fed ea nihil eft majus, quam

( quando ) (7) ex corde dimittimus,quod in nos quifque peccavit .

Sunt autem quaedam peccata ,quae putantur leviftima, nift in Scrip-

turis demonfirareutur opinione graviora.Quis enim dicentem fratri (no

,

fatue j reum gehennae putaret, nili veritas diceret? Aut quis aerrima*

ret.quam magnum efTet (8) peccatum, dies obfervare , mentes, & an-

nos, & tempora, ficur oblervant , qui certis diebus, five tnenfibus , fi-

ve annis, vel nolunt aliquid iucboare, nift Apollolus diceret : Timeo

vos, tte fine cattfa laboraverim in vobit ?

Quam multa funt alia peccata , five in loquendo de rebus , & ne.

gociis alienis, quae ad te non pertinent; five in vano cachinno ; five

iu ipfis efeis ,quae ad neceflitatem hujus vitae parantur, in quibus eft

avidior appetitus , five in vendendis Si emendis rebus caritatis & uti-

litatis vota perverfa. rSunt & alia hujufcemodi peccata ,

quae fiunt verborum ofteuitoni-

bus, & cogitationum, IACOBO dicente Apofiolo: inmuhtt enim offin-

dimutomnet. Oportet quotidie, crebroque exoremus ad Dominum, at-

que dicamus : Dimitte nobit debita nofira , nec tn eo , quod fequttur, men-

tiamur: fient fc? not dimittimus debitortbut nolint, pro quibus etiam Ia-

crificia eleemofynarum , & jejuniorum pro viribus Cv) ofterre uoo*

Pro illis ergo peeeatis, qoae legis decalogus continet , & de qui-

bus Apoftolus ait.quod «ryne avari ,

neque rapacer , neque adulteri , »e-

qnt majculornm concubitoret &C. quoniam qui talia agunt , Regnum Det non

pojfidebnnt , iUa adlio poenitentiae fnbennda eft , m qua majorem m le

1

( t ) Ita etiam Codex ;fed locus

medica maou indiget ,ac vel **8en*

dom tumiliat fi ,v«I aliquid adden-

C ANISIVS addidit,quando ,

«t rectum aliquem fenfum huic l°C0

tribueret . Nccefle tamen non erat.

Satis Iit tutn noltro Codice legero

qua .

( S ) Ffe Codex . Hinc nullos da-

bito mendum in vocula quam cubare ,

legendumque tam magnum eft .

( y ) Pro fuit oiribut prorfut qnif-

qut Cod, optima lectio

.

Digitized by Google

APPENDIX II. 2*9quifqoe feveritatem debeat exercere ( io ) , ut a feipfb judicatus, non

judtcetar t Domino; quae adio poenitentiae tuoc erit perfeda, & ad*

ceprabiiis, fi «dfcenderit homo adveribm fe tribunal tuentis (uae , 8i

conftituerit fe ante faciem fuam , ne hoc ei poftea fiat , fictu commina-

tur Deus peccatori , atque ita conftituto in corde judicio , adfit accufa-

trix cogitatio, teftis confcientia, carnifex timor i deiude (anguis animae

contuentis per lacrytnas profluat : poWremo in confcientia fua fe indi-

gnam judicet participatione Corporis 8e Sanguinis Domini . Vertetur

ante oculos imago futuri judicii , at,quum alii adccdunt ad altare Dei ,

quo ipfe non adcedit , cogitet , quam fit contremifceada poena, qoa

percipientibus aliis vitam aeternam, alti in morte praecipitantur aeternam.

Menfuram autem temporis in ageada poenitentia, idcirco non fa-

tis adtente praefigant Canones pro unoquoqne crimine , fed magis in

arbitrio Antiftitis ( 1

1

) relinquendum Hatuunt,quia apud Deum non

tam valet menfura temporis • quam doloris , nec abtiiuentia tantumciborum ( ia), fed mortificatio potius vitiorum.

Propter quod tempora poeuitentiae , fide , & converfatione poeni-

tentium adbrevianda praecipiunt, 8i negligentia protelanda ( 13 ). Ex-fiant tamen pio quibufdam culpis modi poenitentiae in canonibus im*polui , juxta quod ceterae perpendendae funt culpae , quum fit facile

per eofdem modos vindidam , 8e ceufuram canonum aeftimare.

Hanc autem epifiolam nemo quidem exifiimet meam , ne illis pro

parvitate nominis mei vilefeat . Sed fciat a macoribus noftris ex Sando-rum fententiis efle colledam ( 14 ) ; a me qnidem excerptam , ne ni-

mia prolixitate ncgligemibus leporibus faftiaium generaret

.

Libellum de viriis odo principalibus , eorumqne remediis , quemde libris GREG01f.II , AVGVSTINI, nec non PROSPERI exeerpfi-

mus , in capite praeponimus,poft praefationem hanc, qnam excerpfimus.

Secundus qnidem libellus continet de vita «diva , & contemplativapauca capitula , nec non & principalium virtutum nomina . Ipfa quidem

X x a ex

C 10 ) Furmt MS.11 ) Vide infra Ub. 111. Cap. t.

s) Nimirum ahftinentiam poe-nitentes ita frrvabant, ut ne perafta

qnidem poenitentia carnibus vefce-

rentur . Etiam rtcenriliatai pete item ,

inquit S. CAESARIVS Arclat. Qbcm.I. leter Bolatlanci

, ) abitamqne out

in Jto aut ta alltao taatttit , citra

•at ligamina , aat plftiealoi inttnirt

potuerit, aliam cernem non ditet adti-

ftrt

.

Vide etiam Cebilotit.fi Concilii

*. DCCCXIII. celebrati canonenuXXXV. Subfcqucnti tamen tempore,nt MARTENIVS animadvertit ( de

•at. Ectltf ritib. Llb. T. tap. 6. ort.

4 nam. 10., ) hanc poenam largif-

limia poenitentes eleemufynii redi,

nebant.

Quare Veronceft Epifcopus

RATHER1VS in Syaedita epillola ad

prtibyttroi ajebat faeculo X. Nullut

pernitentem latitet temtm manducare ,

p- bibtrt tinam , nif pro ta ad prae-

jiat eittmcjjaam ]icerit

.

(13) Exfiat haec fententla apudGRAT1ANVM ( Coe. 1«. de Punit,dljl. 1. ) Sumpta autem eft ex Cano-ne /Inorato qnin&o , abi ftatuimr

,

ut Eptjtcpi modo cattorfatitmh eeeomt-

r.oto pottjleiew bo beant , ttl ntendi tit-

mcatla,

ttl piat temperii adjiciendi ,

Confer GregorIam NXSsENUM in ep.

ad LET01VM (_eap-n. ) CanooemXlf.Aitoetum ,

atque ultimum Trulleoum,

quos recitat M0R1NVS ( Lib. 1. it

poenit tap. 1;.

C 14 ) Vide nofirum in bos libro»

proocmiuir.

.

I. Cor, XI.41.

Digitized by Google

260 A P P E N D I X II.ex Sandorum Patrum didis colleda - Quorum nomina cujus fuot feo-

tentiae, in marginibus pofuimus,propter prolixitatem vitandam repe-

tendorum nominum , & ne aliquis invidus nobis vocitaret compilato-

rem . ( 15 )' • >

Tertius de ordiue poenitentum cum nominibus , unde fumptus eft ,

Conciliorum. _

•• .

• - :

Quartus vero de judiciis laieorum

.

Quintus de ordinibus Clericorum , & de regulis , ft deviaverint >

ipforum.

INCIPIVNT CAPITVLA LIBELLI PRIMI.

!. Do 0R0 principalibus vitiis , U unde oriantur

.

] f. De vitio fuperbiae . .

III. De remedio fuptrbi.ie .

I V. De vitio iuaais gloriae

.

V. De remedio inanis gloriae. . • .

VI. De vitio invidiae.

VII. De remedio invidiae

,

VIII. De vitio irae

.

IX. De remedio irae.

X. De vitio triflitiae .

XI. De remedio triflitiae .

XII. De vitio avaritiae.

XIII. De remedio avaritiae. , .

XIV. De vitio ventris ing/ttviae

.

XV. De remedio gulae vitii -

XVI. De vitio luxuriae .

XVII. De remedio luxuriae ,

INCIPIT L1BELLVS PRIMVS FELICITER

De oHo principalibus vitiis , &• unde oriuntur .

C A P V T I.

P Aradifi gaudiis, poftquam expulfum effc genus humanum, odo cri-

minalia ( t ) in filios ADAE originaliter dominantur vitia : Quae

nili per gratiam Salvatoris, ac Baptifmi renovationis minime abolenda

crt>

( i f 5 Nn vocitaret ctmfilotont .

Cod. aptius .

f i ) Ad hunc locum Henrita i CA-NIMUS in margine illa adnotavit :

Oflo principalia vitia numerant

THEODVLPHVS Bpifc. /UtrcVtonenf.

(ep. ad Clerum J ,EVAGRIVS ad

ANATOIIVH ( Ut. dc ocio vilioft

cogitat io» ihui ), S. N1LVS ( Ut. is

otio vitiofir aifcHiooitui ) & alii . Vi*d: quae notavimus T. i. a ntiq. lectio.’. .

in aupend. ad monolticuun S. COLVM-BAN1 (/«/. *. )

Digitized by Google

APPENDI X II. 261credamus. Unde Beatus GREGORIVS in cxpcfititke B (a) loqui-tur. Vitia quoque tentanria > quae invifibili >contra no* praelio repu-gnanti (3) fu per fe fnperbiae militanti alia ntore ducum praecont l

alia more exercitus fubfequuntnr

.

Ipfa natrique uitiorom Regina fuperbia,qnom deviflum plene cor

ceperit, mox illud feptem principalibus vitiis, quaft quibofdam fuis du-cibus dcvaftandum tradit, quos videlicet duces exercitus fequitur

, qui*ex eis proculdubio importunae viliorum multitudines oriuntur

. Quodmelius oftendemus , fi iplos duces, atque exercitus, ot poflUmus, enu-merando, proferamus. I I i-u . ? • s' 1

Radix qnippe eundi mali fuperbia eft, de qua Scriptura adreilan-J

te, dic itur: Initittm oawit peccati Juperki». Dei hac quoque virulenta fa*

dice, VII. principalia vitia proferuntur , fcilicet inanis gloria j invidia,'ira, triftitia, aiiaritia, ventris ingluvies, luxuria . Nim quia bis feptemfuperbiae vitiis nos captos doluk , idcirco Redemptor noder ad fpirita-

lis liberationis praelium fpirnu feptiformisgrariaie plenus venit . Sed ha-bent contra nos haec fiugnla exercitum fuum .0: .-o .*!. , a.:' J ..

Nam de inani gloria haec oriuntur, inobcdientia , iafhnti* , hi-pocrifis, contentiones » pertinaciae, difcordiat, St povitatum praefunt-ptiones .

* * *

De invidia nafcitur odium , fufurratio , detradfio , erultatio in ad-verfis proximi, affliiflio autem in profperis.- 1

De ira proferuntur rixae ,

indignatio , blafptiemiae

.

De Triftitia nafcitur malitia,

por circa praecepta, vagatio mentis erga illictt* •

De avaritia oriuntur proditio , frans , fallacia', penuria , inquietu-do , Se contra tnifericordiam obdurationes cordis

.

De ventris ingluvie propagatur ( 4 ) inepta laetitia , fcurrilitas, im-munditia, multiloquium, hebetudo fenfas circa- intelligentiam

.

De luxuria generatur ( 5 ) coeeitas , inconfiderario , inconftantiapraecipitatio, amor fui, odium Dei , adfe<Sns praefentis faecnli , hbrrorautem, vel defperatio furori . - *-

Quia ergo feptem principalia vina tantam de fe viliorum multitu-dinem proferunt » quum ad cor veniunt

, quafi ftibfeqnenris exercituscatervas trahunt, ex quibus videlicet fcptem quinqne /piritalia , duciqilc

carnalia fut»t . Sed unumquodque eorum tanta Btri cognarione iringi-

tur , ut nonnifi uBum dc altero proferatur , Prima namque- ftiperbiacfoboles inanis eft gloria, :qnae dam oppreflim mentetn-corrupeiir , 'moxinvidiam gignit. Quia nimirum dum vani nominis potentiam appetit,ne quis hanc alius adipifei valeat , tabelcit. — -

Invidia quoque iram generat. Quia quanto interno livoris; vtijifcrealimus fauciatur, tauro etiain manfuetndo tranquillitatis amittitur. Etquia, quafi dolens membrum tangitor idcirco oppoGtae adiQais manusvelut gravius prefla fentitor r ,

- "• ' *

— '

'!—-

—

•—r ^1,

(»J Cap-l 9. Lifc J 1 . Moral. tep. 1 f; .-£4) Prcpcgatitar Cod.<1 (1 1

(j) Jitpattti editio S. Greg, Rc. , ) 0curantur Co<L•nae». it st

tumor mentis , contumeliae , clamor.•

1. «'

jii • iu 1 '

^rarteor, pufillanimitas .defperatio . fnr-

Ect XIX.

Digitized by Google

262 A P P E N D I X I.Ex ira (6) quoque triftitia oritur, quia turbata mens

, quo ia*

ordiu.it e fe concutit , eo addicendo confuudit . Et quota dulcedinem tran-

quillitatis amiieru , nihil hanc nili ex perturbatione fnbfequcnti moe-

ror pafcit . . -‘

Triftitia quoque ad avaritiam dirigitur ( 7 ) :quia dum confiiAim

eor bonum laetitiae intus amiferit , unde coofoUri debeat , foris quae-

rit . Et tanto magis exteriora bona adipifei defiderat, quanto gaudium

non haliet , ad quod intrinfecus recnrrat •

Poft haec vero duo carnalia vitia , ideft , ventris ingluvies , & lo-

xoria fnperfnnt . Sed condis liquet , quod de veotris ingluvie luxuria

uafeitur, dum ia ipfa diftributiooe membrorum ventri genitalia fubui-

ato (8) videantur. Unde dum anum inordinate reficitur , aliud procuU

dubio ad contumelias excitatur.

Bene autem duces exhortari didi funt, eaerciras ululare,quii pri-

ma vitia deceptae menti quali fub quadam ratione fe inferuut , led in-

numera , quae fequuntur , dum hanc ad omnem infamam pertrahunt

.

qnaft beftiali clamore confundant (9).

C A P V T II.

Ve vitio fuperbiae .

C Onlideremns ergo > quae caufsae praecedant»quas vitia fubfeqnau-

tur. Ait enim PROoPER (1). Qnod ut credibilius videatur.

Scriptura divina confulta refpoiideat . Uode quaefita protulit . dicent:

Initium omnis peccati Juperhia ; non alicujus , led omuis peccati.quomo-

do (a) non lolum peccatum eft ipfa. led etiam nullam peccatum fie-

ri poteft , aut potuit, vel poterit nue ipfa. Siquidem nihil aliud omnepeccatum , nili Dei contemptus eft , quo ejus praecepta calcantur. De-

nique ipfe diabolus inventor fuperbiae , per ipfant de coeleltibas corruit ,

quem Deos fecerat fine ullo peccato . Et haec eft omninm malorum

caulTa. Hinc eft, quod idem primus homo, fuperbt fp iritus elatione cor-

ruptus , omnem pofterhatem fuant,quae in illo radicaliter fuit , necrf-

fi t at i corruptionis , ac mortalitatis addixit . De quo dicit Apoftolus

:

per unum hominem peccatum intravit in mundum , & per peccatum mart , (3

ita ia omnes homines pertranfiit . Sopcrba voluntas facit Dei praecepta

contemni , & ex angelis daemones fecit . -

Quapropter £ 3 } audiant fuperbi:quia funtomnia tranfitoria

,quae

( < ) De ira Cod.

( J 5 Meliu* : ab avaritia deriva-

tur .

(O Sublino Coi. fuhntna Editio

R. Creg.

(f) Kucufquc cx S. Greg. M.

( 1 ) Imtn, vtta*fuliavui POME-R1VS , cu! magoua SIRtlONDVSttHIDORO primua libro* it vittetn-

ttmfUtiva reflitnit , Lih. W. etf. a.

(O Qnmiam I. ex Codice uoliro ,

& ex Lugduoenli PROiPEM editio-

ne apud Sthiftiauum CKTPH1VM ND-XXXIX.(j) CREGOR1VS eft io noflri

Codicia,uti & io Cauifari exeenpii m-.t-

giac . Hic tamen loagc alia de fuper-

bia habet lib. j4. Meret . in IOB tof. II,

Digitized by Google

APPENDIX II. 263ambiuntor ( 4 ) , & aeterna , quae perduntur . Et illud ; mteit qnife cxal- Lac. xvm. M.

ut , humiliabitur . Et iterum . £hid fuperbit terra & emit i Et illud: an- Eccl. x.

U minam exaltabitur Jpiritut

.

Et : Dent aha a Unge eogntfcit . De eorum ‘fmr. xvt. it.

quoquecapite diabolo fcriptum eft : Ifi/e eji rea Juper omnet fi/iot /tperbiae

.

cx|‘?<v ' l -<>

jam nunc ( 5 ) videamus , quibus indiciis pofiit fuperbia depre- ,

***

hendi . Unde paullo poft (equitur: habitus quoque, Qt inctffiit pedum fu-ferbot efteudtmt

,

quorum eredla cervix , facies torva , truces oculi , &fcrrao terribilis nudam fuperbiam clamant : humana jora , divinaqueconfuudant , honoribus intumefcunt , aliena rapiunt , & feipfos fuper-biae corrupti morbo non capiunt. Eft enim & occulta fuperbia , quaeproftcieutes aliquantulam occulte captivat, quos in profundum malorumfraudulenta dominatione praecipitat : 8c ne umquam poflinr exfnrgere(6), jugiter calcat . Inde eft, quod hi, quos fuperbae nieHiis talres pu-rulenta corruperit, Teniorum Tuorum non obfervant imperata, Ted ju-dicant j de Tuis necligentiis objurgati , aut rebellant , aut murmurant

«

de loco Tuperiori deceptant ( 7 ) , praeferri Te melioribus adfeiflant ;Tuas (ententias procaciter jadlant, non fervant in obTequio reverentiam.Haec funt Tuperbiae rumoris indicia

,quibus Deus offenditur , & his ma-

lis diabolus paftus exaltat . *

C A P V T 1

1

I.

De remedio J'upcrbiuc .

H Umilitas £ 1 ) virtutum omnium mater penitus conterit Taper-biam, quemadmodum Tcriptnra teftatur: Omnis , qui fe humiliat,

Loe . xvm. u.exaltabitur . Et gloriam praecedit humilitas

.

Et iterum : Ai quem refpiciam , Prov. xv jj.

ttifi ad humilem , £*? quietum, tif trementem fermanet meot? Bt Deus humi U»L LXVI.a.lia rejpicit

.

Unde GKEGORIVS ( 3 ) inquit: Dicatur ergo humilibus ,

qnia dum Te deijeiunt, ad Dei Cmilitudinem adfcendunt. Er quid hu-militare fubi inlius > quae dum fe in ima deprimit, auAori Tuo manen-ti (aper lumma conjungitur. Eft tamen aliud, quod in eis debeat can-te penfari, quia laepe quidam humilitatis decipiuntur fpe-ie

, quidamvero elationis Tuae ignorantia falluntur , idcirco oportet omnes (bilici-

tos efle, nt maculae luperbiae imbribus kcrymarum deleantur , & con-tritio cordis, & humilis fpiritus , omnem fomitem vitiorum excludat,

& qui proximis laefionem intulit, veniae iatisfaftionc reconciliet, ra-

pinam

(4 j eimhiant , £1 pauli» poft per-dunt Cod.

(?) Qaae hinc frquuntur ad ca-piti» finem . ca PROSPERO ( Ge com-pendii cauflj deinceps auctorem libro-rum it uita ttslimpl hvo indicabo )lib. Uhtep. I. HAUTGARlVSprom-ffit.

(< ) £mergert, Legi. Frejp, edit.

( ?) n« quoque in Oorftee uo>ftro feriptum erat ; fed antiqua uilnusemendavit, iegiqiie juflit decertant,Difctpttnt eft iu edito

,quem lauda-

vi , PROSPERI libro.

C 1 ) Confer Greger. XXIII. A/c-ral. in Job. cap. 7. C * )

( ».j Simik quid habet S. GRE»CORIUS lih, XXXIII. AUrai.t.-},

Digitized by Coogle

>t -

. 5 ..' !-

•f. JVX.v-j*

-U/.

afr APPENDIX II.'pinam pauperum inifericordia largitatis diluat i eifdetn , quibus injufte

abftulii, A quid poteft mifutieorditer reddat i & infuper eleemofy narum

frudus minime negligat , aliifque bonis: operibns vitam luam corrigen-

do apud Domini mifericordiam Audiofe perquirat, ficut icriptum eA;

mifirere animae tuae placeat Deo. Idcirco tetnporistnenfurani in agenda

poenitentia pro unoquoque crimine praefigunt (3) canones , led magis

in arbitrio antiftitis relinquendum Aatuunt . Quia apud Dominum non

tam valet mcnfura temporis, quam doloris, nec abAiaentia tantum ci--

horum , quam mortificatio vitiorum (4)..-.•I '- I .* Ii ..•<••• "*

• *

C A P V T IV.i \ •

De vitio tnanit gloriae.

1Nanis ( I ) namque gloria devidum cor quafi ex ratione folet ex-

hortari , quum dicit : Debet majora adprtere , ut qua poteflate value-

rit multos excedere , eo etiam valeat & pluribus prodere, bcd bcriptura e

contra lignum vanitatis ollendit dicens.

ER enim vanitas (a) inflata quaedam circa delegationes varias ani-

mi languentis adfedio. ,

potiendi honoris avida fimul ,& nefcia , morbo

excellentiae inanis adflatit , cava , morbida , turbulenra , animorum le-

vium domina , male fundatis omnibus blanda , repugnantibus fumea,

capiendis fedudoria , captis' invida : ftmnlatio quaedam virtutum (3),appetitio dignitatum , dulcis mileris, amara perfedis , cni ferviunt tu-

midi , .

fubr qua jacent elati-., qui fe de operibus , quorum fibi confcii non

funt, turpiter jadanr , qui fe ab omnibus praedicari per nefas adfedant ,

qui iandos viros fui deprecatione ( 4 ) deprectant . His , Sc fimilibus de-

linitos vanitas premit , nec cos morbum fuum fentire , aut ad medicum

venire permittit. Et quid eft , ad medicum venire, nifi infirmum fuas

infirmitates cognofcere ? tantumque eos ardor humanae laudis inflammat

,

nt laboriofa, opera , quae populus admiretur . & quibus fama diftunnitur ,

fine labore, fufeipiant , & libenter exerceant. Inde eft,quod je|unare,-

abftinctc ,vigilare , Ecclefiam frequentare , vel pfallere ( 5 ) > quum haec

omnia fm? labore non faciant (6)» etiam cum deledatione faciunt , ut

ab hominibus, quibus placere, non Deo , defiderant , videantur. Unde

veritas aif : ameit dico vobis , receperunt mercedem faam .

. , s.. < • *“ »* '

A

/ —( 1 ) No» pra-fi^uat Cod. ; & ita

omnino legendum. • ’ • *•

‘ (4) ,Vide quae fupra ad praefat.

adnotavimuc . .

'

.(O GREGOR.- •>

{») Haec , ceteraque ad capiti» fi*

iTemrcxflant lib. HI. de asto ttattm-

. ;,* -

CA-

f ? )Addit editu» PROSPER: «ni-

mo vitiorum, fomes caraalsat» ictetlc-

tionum , tabes moram .

. (4) Lcmporolioae ,OdeX ,& edi-

tui PROiPERI liber; utique aptius .

Addit Codex: aoa eejont.

C 6 ; tioat

,

PROSPER eauus

.

Digitized by Cooglel

z6)APPENDIX II.

C ' A P V T V.

De rernedio inanit gloriae

.

A Poftolica fenrentia in medio eft proferenda,qua dicitur: Ouid enim i.Cor.,7 .

Ll JC‘ no». •deefifttj Et fi adcepijli , ut quid gloriariiqut/i nonaacepent ? Hujus enim morbi elt medicina falutis recordatio* divinae

bonitatis, per quam omnia bona nobis collata funt, quae habere videmnr . Etiam & perpetua Dei caritas , in cujus laudem omnia ageredebemus, quidquid boni in hoc faeculo operemur , & magis defidera-re a Deo laudari in die retributionis aeternae, quam ab homine m

tali quolibet in die hujus tranfitoriae vitae . Hoc quoque inanis gb-nae vitium , ut jam diximus , lacrymarum fletibus eft abolendum L.nee

Cr

tr

rn»

afllbUS^,,0rum 0Perum » <l

u ''a in eundis, quae agimus“

.

eR ’“f

confideratio propriae infirmitatis deprimat , ne ha8ec an-’te occulti arbitri oculos tumor vanae laudis exftinguat

.

C A P V T VI.De vitio invidiae

.

1NVidia qnoquedeviflum cor quafi ex ratione folet exhortari onumdicit : In qm illo, vel illo rumor et? eur ergo eit ve/ aequalis

*

w/pcrwr no» ei ? quanti vates, quae illi non valent ? No» ergo1tibi aut rupe-noreieffi , aut etiam aequales debent. Apoftolica ( t ) adverfns hos da-mat <«> 'entia : invidia /equidem diaboli mors intravit in orbem terrarum

Invidus certe (a), qui alienum bonum fuum facit invidendo fui»plicium , nulla videtur ad invidendum concupifcentia provocari fe

Pdtantum fuperbiae morbo vexari, quo /ibi jugiter ingemifei, meftoremcn. .nv.de, , antefem. Ac per hoc feqoitur^

) divinum munus il lm.’mine, quum potius amari homo debeat pro fui meriti famftitate Tantos enim invidus habet jufla poena tortores, quantos invidiofus habue-r.t laudatores. N.h.l infelicius poteft effe invidia, quae alienis torouetur bonis. Unde igitur bonus profecit, inde invidus contabefcit

. livi'dia fenfum mordet, peflus nrit, mentem adflioit Oni = wjdiaboio fimilis eft

,qui per invidiam hominem

8de Paradift felicitate de-

Quantum ( 4 ) cis ( 5 |)bonum corrumpat invidia miferabiliter eftintuenduny qumn quidquid boni fieri, vel dici a fandis audierint ,\el

^ y omni*

( 1 ) Vide S. GKEGORIVM M.1‘b.y. Merui, i

»

ie } . tap. jt.de io.vidia pulcherrime differentem.

C») Txlib, III. de vita contempl.

•‘t- f.

„CO Ptrjqmtur Codex, quocumeditus PROSPER convenit.

C 4) PROSPER /,*. m. cap.

( O Invidit Cod.

V.

Digitized by Google

. Joh Ut.if,

266 APPENDIX II.omnino non credunt, aut res bene geftas iu malum male interpretan-

do convertunt. Omne malum , quod de illis mendax fama jaflaverit,

flatim tamquam fi ij.fi viderint, credunt.

Et dum livorem (6) a corde non proijciunt, ad apertas operumnequitias devolvuntur, quia a fe incipit omnis traflatus malus, & priuf-

quam noceat alteri, ipfi fibi parat exitium. Namque ex hoc vitio oriun-

tur homicidia . Nifi enim CAIN invidifTet adceptain fratris hoftiam

,

minime petveniflet ad exftingucudam (7) vitam.

C A P V T VII.De remedio invidiae.

A Poflolus terribiliter comminatur , dicens : odit fr.ttrem funm ,

kowcids efl , (3 qui invidet /miri fuo , in tenebris efl , & in tene,

/eis 1irrJj1tl.it. V ude fi hoc vitio valenter refiftere cupimus , caritatem

Deo exhibeamus, & proximo CO* corde puro, & confcientia bo-

na , & (ide non iifla , & facile peccato reftflimus , fi bonis omnibusabundamus, liieculi blandimenta contemnimus , & omnia, quae difficilia

funt humanae fragilitati, vel afpert , etiam cum diletfttone ( a ) perfici-

mus , fi haec praecepta dileltionis cuflodimus .

Attamen ordinem diiedionis illi pervertunt , nec modum diligen-

di cuftodiunt,qui aut mundam

,qui contemnendus efl , diligunt , aut

corpora fua minus diligenda diligunt t aut proximos non ficut fe ip-

fos i aut Deum plus quam leipfos forte non diligunt. Proximos autemtunc diligimus ficut nos, fi non propter aliqua; utilitates uoftras, nonpropter fperata beneficia , vel adeepta i fed propter hoc tantum ,

quodfunt naturae noftrae participes, diligamus. Quapropter haec eft proxi-

mi tota dilctftio, ut bonum, quod tibi conferri vis , velis & proximo.

Poteft itaque homo alterius bonum fuum facere , dum amat in alio ,

quod ipfe non facit

.

Hinc ergo (3) penfent invidi, caritas quantae virtutis eft, quae

alieni laboris opera noftra fine labore facit . Dicendum itaque eft invi-

dis, quia dum fe a livore minime cuftodinnt , in antiquam verluti ho-

ftis nequitiam demerguntor. Igitur fummopere eft vigilandum, ut hoc

vitium radicitus a cordibus citius evellatur, ac bonis operibus, ut prae-

feriptum eft , cum confilio tamen Sacerdotis emundetur , Se quotidie

pro illo exoret, quem oderat, eique officia caritatis exhibeat , ac ne-

ceflitatibus , fi valuerit, frequenter fubveniat, cui, quum non amavit,

minus diligendo exhibuit

.

CA-

C* ) GREGORI VS .

f 7 ) r*/lir.gucudam e)ut Cod.

( 1 ) Haec habet PROSPER , Lii.

VI. tap. 15.

( * ) Ita Cod. & PROSPER , in

cuj.is tjincn margine adnotatur leAio

oiunino praeterenda tum deiciiutioui

( j ) Codicis,& Cartifonat editionis

orae OREGORJVS u« horum auflor

adferibitur . Margini & nos deinceps

cum CANISIO Auftorcs infctibeimie,

n i fi loci ipfius indicatio addi aliquid

poftulet .

Digitized by Google

APPENDIX II. 267

C A P V T VIII.Dc vitio irae.

IRa etiam devidura cor quali e* ratione lolet exhortari , quum di-

cit: que erga te aguntur , aequanimiter ferri nou pof/unt ; bxec tmmo

p itienier tolerate precatum eft ,quia fi nou eit cum mugita txafperatione

refifittur , contra te deiucepi fine menfura cumulantur.

Apoftoltca contra haec refpondet fententia : Sol nou occidit fuper

iracundum vejlram. V ude & veritas dicir: j^uia omnit,qui trafiiturfra-

tri fuo , teut erit judicto

.

Et: (i non dimijerttis unnfquifiue fratri fuo de

cordibus t nec Paler vetler coeleftts dimittet vobis de/tfl i vftra

.

Nam fi

ira fi: i fas nou eft , aut dicere raebi , aur fatue ; multo minus elt licitum ,

tenere aliquid animo, ut in odmm indignatio convertatur . Eft enimira mentis fuior, quae fi in corde infigitur, omnem eximit providen-

tiam ab eo Futfli : nec judicium redae difcretionis inquirere , nec ho-

neftac contemplationis virtutem, nec confilit poterit habere maturitatem j

fed omnia per praecipitium iacere videtur. Ex quo nafeitur homicidium .

Dicendum quippe cll & impatientibus , quia dum fraenare fpiri-

tum negligunt , per multa etiam , quae non adperunr , iniquitatum ab-

rupta rapiuntur. Quia videlicet mentem impellit furor, quo non trahit

defiderium , & agit commota, velut nefeiens , unde pott doleat fciens.

Perito; quo pie impatientiae vitium plerumque mentem arrogantiae

‘culpa transfigit, quia du n defpici in mundo hoc quifque non patitur,

bona , fi qua bona Tibi occulta fiunt , ofteudere conatur , ac per intpa-

ticutiam ufique ad arrogantiam dednctrur.

.C A P V T IX.

.*

1

< • • *

.... 1

De remedio irae .

• ? • *» :

* 1 *

P Atientia namque furorem , omneqne irae vitinm cum recordatio-

ne mandatorum Dei fiuperare nofeitur ,quum virtuturr, omnium

mater caritas ad memoriam revocatur , quia impatientiae vitium mi-

nime Oritur, nifi virtutum mater caritas amputetur . Scriptum quippe

eft , ciritat patient eft . Igitur quum minime eft patiens , caritas in

eo non eft

Per hoc quoque irae vitium , ipfa virrntnm ndtrix dudrina diffipa-

tur. Unde fcrtptum eft: doftrina viri per patientiam noflitur . Tanto er-

go quifque minus oftenditur dodus ,quanto minus convincitor patiens .

Scriptum eft enim : melior eft parient viro forti , d) qui dominatur animo

fuo, expugnatore urbium . Vnde veritas eledis dicite in patientia vestra

pofii iebttit animas vcflrat

.

Cuftodetn igitur conditionis nolirae patientiam

Dominus e(Te monftravit, qui in ipfa nos poffidere nofimetipfbs docuit.

Vnde & alibi dicit : Diligite inimicos veftrot , benefacite bis,qui oderunt

Y y a vos .

GREGORIV9

Ephef. IV.

Mmh.XVlil {{.

Mmh. V.

AVG.

GREGOR

GREGOR*

Digitized by Google

GRrGOR-

GREcaa.

Scm. VIII. 39-

II. Ce». VII. io.

n Cor. IV. it.

Ecct. IU. ie.

263 APPENDIX II.w/. Virtus itaque eft coram hominibus adverfarios tolerare ; fed vir»tus coram -Deo diligere . Et PAVLLVS Apoftolus poflidere patientiamnionuit» cum dilcipulis hoc praeceptum monendo inftituit : omnit

,

in-quit, amaritudo, & ira, & indignatio , Q) elimor, & bUfphemia tollatura vobis cum omni malitia. Quia nimirum fruftra indignatio, & clamor,& blafpheraia ab exterioribus tollitur, ii in interioribus vitiorum ma-ter malitia dominatur . Admonendi funt igitur patientes , ut cor poflvifloriain muniant, ne hoflis callidus eo in deceptione poftmodum ma-jori exultatione gaudeat

, quod illa dudum contra ( i ) rigida colla vi-

florum calcat . Quifqttis ( a ) hoc vitio irae diu tabefaflus deperiit

,

oportet, ut ei fe 'humiliando fatisfaciat , cui iratus exftitit , ne coram Deoreus judicetur, qui non aliter noftra delet facinora, (t ( 3 ) fratrum acordibus noftris penitus non amputentur delifla .

C A P V T X.

De vitio tri/Htiae .

T Riftitia quoque deviflum cor quafi ex ratione folet exhortari,quum

dicit; Qnii habes , unde gaudeas, quum tanta mala de proximis por.

tas ? perpende , cum quo moerore omnes intuendi funt ,qui in tanto contra

te amaritudinis felle vertuntur . Apoftolica adverfus haec dicit fenrentia .

Quit nos feparabit a caritate Cbrttli? tribulatio ? an angttfha ? 8( reliqua.

Sunt, quippe duo genera triftitiae, unum falutiferum ; aliud vero pe-ftiferum. Triftitia lalutaris eft, quando animus ex deliflorum recorda-

tione contriftatur , nt confeflionem , & poenitentiam agere quaerat , &converti ad Deum ( 1 ) fe toto corde defiderat . Alia igitur hujus mun-di eft triftitia, quae mortem operatur animae , nihilque in bono ope-ris defiderio valet perficere , quae perturbat animum , & faepe mittit

in defperatiouera , ac futurorum fpem abftrahit bonorum i cui etiam hocpatienti vitinm vita praefens nulla eft deleftatio.

C A P V T XI.*

De remedio trijlitiae .

SUperatur namque hoc nefas fpiritali laetitia , & fpe futurorum , &confolatione Scripturarum , vel fraterno in fpiritali jucunditate col-

loquio, vel quum ad mentem reducitor , quam parva fmt,quae viden-

tur, fient feriptum eft: Qitae enim videntur , temporaliafant

.

VndeEe-clefiaflicus dicit : cunila Jubiacent vanitati , & omnia pergunt ad unam lo-

cum , quia de terra fada funt , £4 tu terram pariter revertentur ; quae ta-

men non videntur , aeterna funt . Haec

(t) Quo illa ludum contra fe Cod. (?) Nifi ,deleta mox particula

C * ? Quifquit trto Cod. non Cod.

C 1) rdd Deminuat Cod.

Digitized by Google

APPENDIX II. 269Haec vero, & his fim ilia loqtientes , ac cogitantes nihil efialiod, proster

qnani vitiis omnibus repudium dare, Si omne genus rriftitiae amputa-re . Ab his ergo triftibus malis adicendendnm eft ad illa fublimia , qui*

bus prolicientium mentes in fpem promerendae beatitudinis adfurgunr ;

abdicattfque terrenis , coeletlia concupifcunt , ubi Ociis videbitur iu fae-

cula faeculomm . Sed quicumque hoc vitio carere defiderat , orationi-

bus frequenter infitiar, mortem animae quotidie ante oculos ponar . Erquia omnis caro foetinm eft, recognofcat milericordiam , 8i bonitatemDei erga omnes fperantes in fe cura magna confideratione , 8i aut perfe meditando, aut ab aliis audiendo, Si toro animo confiderare non ne-

gligat. Pauperibus, 8i peregrinis viduis ac pupillis , nec non iniirmis

& hofpinbus , fi quid valet , mifericorditcr tribuat , & in ceterorum bo-

norum operibus non deliciat

.

C A P V T XII.

Df vitio avaritiae.

A Varitia quoque devitflum animum quaft ex ratione folet exhorta-

ri , quum dicit : Valde Une culpa eft , quod quaedam habenda concu-

pijcu , quia multiplicare non adpetit , fei egere pertimcfcti , i3 quod mate

alius retines , ipfe melius expendis

.

Apoftolica contra haec clamat fententia: quod aeque avari , neque

rapaces regnum Dei poffilebunt

.

Vnde Si SALOMON dicit : Avarus non

implebitur pecunia ; tjj qui amat divitias , /rufius non capiet cx eis . Et ite-

rum : divitiae confervatse in mslnm domini fui

:

pereant enim in afflitftio-

nc pe Ilim a . Et paullo poft dicit. Avaro autem nihil efi fcelefJitts , ni Ini-

que iniquius,quam amare pecuniam. Et iterum: quum enim moritur homo

,

kereditabit ferpentes , E3 beihas , £3 vermes. Vnde Si Dominas ait ; Fa-cilius eft enim camelum per foramen acus Sranjire

,quam divitem intrare in

regnum coelorum . Et iterum : Vie vobis divitibus , qui habetis conflationem

Veftram . Et alibi : Non poteftis Deo fervite , (3 Mammonae

.

Vnde Apollo-

Ius difcipulo de divitibus dicit ; divitibus bttjns faecali praecipe , non fn-

perle foptre , neque fperare in incerto divitiarum . Eft namque nimia di-

vitiarum adquirendi , habendi, vel tenendi cupiditas, Vnde GREGO-RIVS dicit: avaritia enim non folnm pecuniae eft , fed etiam altitu-

dinis. Quae pedis inlaturabilis eft, ficut morbus hydropici , qui in bi-

bendo non fnim exfiinguit, fed potando fuccrefcit i fic avatitia quan-

to magis habet , tanto plus defiderat . Et dum modus non eft in ha-

bendo , modus illi non erit in defiderando . Ex qua oriuntur invidiae ,

furta , latrocinia , homicidium , & reliqua .

GREGO*.

i.Cor- VI. io,

Etcl. V. j.

Ectl.V. «J.

Eccl. X- 9.

Eccl.XIX. ij.

Mmh. XIX. if.

Lac. VI. i|.

Mattii. Vt.M-•Tua. IX.7.

GREGOR. 1

CA-

Digitized by Google

APPENDIX II.

C A P V T XIII

i270

De remedio avaritiae.

Mire. X. >1.

GREGOR.

I.Cot. IX.7.

HiR. e. 1e.

i-Tiia.VI. 10.

Eccli. X.

D Ominos enim (i) cuidam quaerenti quid faceret, at vitam pof-

fideret aeternam, refpoadit: St vtt petfeihit effi , vade, £•? vende

omina quae habet, fj) da pauperibus , (3 b tbebts thejaurum in coelo . Et ali*

bi : Si vere divites effi cupitis , veras divitias amate . Difcant igitur di-

vites, quia divitias, quas confpiciuiit , tenere nequaquam poliunt. Etideo mifericorditer tribuant , unde fibi itiperflue haerere ( a ) coufpi-

ciunt,quia hilarem datorem diligit Deus . Admonendi lunt etiam , qui

jatn fua mifericorditer tribuunt , ut lollicite cuftodirc ftndeant , ne,quum commifla peccata eleemofynis redimunt, adhuc redimenda com-mittant. Ne venalem Dei jaflitiam acfiiment , li, quum curant pro pec-

catis nummos tribuere , arbitrentur fe pofTe inulte peccare . Plus nam-que eft anima , quam efca , & corpus plus , quam veftimentuti) . Qui ergo

efcatn , atque veftimentuni , pauperibus largitur, fed tamen animae, vel

corporis iniquitate polluitor, quod minus eft juftitiae , obtulit , & quod

majus eft, culpae ; fua enim dedit Deo, & le diabolo.

Iterum admonendi funr , qui aliena rapere intendunt . Audiantquod fcriptum eft: l/ae ei, qui multiplicat non fua. Profedlo enini quia

augere opus ambit , vitare periculum negligit.Quoniam radix omnium

malorum eft cupiditas

.

Unde quaerendum eft, fi initium omnis peccatifaperlia dic it nr,qua-

re radite omnium malorum cupiditas adlirmerur . Sane quia cupiditas ( 3 ) ,

atque fuperbia in tantum unum eft malum, ut nec fttperbus Ane cupi-

ditate, nec line fuperbia poffit inveniri cupidas . Deinde fi quodlibet

peccatum perpetrare non polium , nili meae (4.) dcletftationi confen-

liam ,quod cupiditatis eft proprium , & Dei praecepta contemnam ,

qtvod eft fuperbiae malum: quomodo non ex capiditate, quae eft radix

omnium malorum , & er luperbia,quae milium omnis peccati dicitur, pro-

cedit omne peccatam ? f

Vincitur quoque hoc virium in largitione pauperum, in vilitatio-

ne infirmorum , & in tegumento nudorum ; nec non & fi quid inju-

fte quis abftulit , reddendum eft in quadruplum juxta fentcntiam Domi-ni : & numquam a corde dtfcedat timor Domini

:

& in Iu per Hetn ac lacry-

mis , cum contritione cordis purget indefinenter animam , ne pro in-

certo divitiarum, amittar vitam aeternam .

Huculque de quinque fpiritalibus vitiis ex SS. Patrum teftimoniis

di&am lufficiar. Reftat quoque, ut de daobus carnalibus , videlicet gu-

la, atque luxuria pertradlemus

.

CA-

(I) /lutent Cod. de nilo eonttmpl. eap. 4.

( » ) Superfuere Cod. C*) Ita St Cod'X . PROSPERI

(j) Vide PROsPERVM Lib.UI, margini adfcribitur aha ltClio, uiolie

.

1

Digitized by Google

APPENDIX II.

C A P V T XIV,

271

De vitio ventris ingluvie .

V Entris quoque ingluvies devidtum cor quali ex ratione folet ex-

hortari, quum dicit: ad qfnm Deus omnia mund.i condidit , & qui

futi.iri cibo re/pittt,quid aliud ,

quin muneri concejjo contradicit?

At contra videamus, qualiter illi homines primi commiferint tamgrande peccatum, quod & ipfos de Paradilo projecit in hoc vitae poe-

nalis exilium , & in eis originaliter totum damnavit genus humanum .

Prohibitum fiquidem a Domino fuerat, quod de ligno fcientiae boni &mali ne comederent; fed gulae vitio decepti comederunt . Nifi enimconiediflTent

,perpetuo immortales efTent , ii fub Deo fuo viventes

, prae-

ceptum , quod adeeperant, cnftodifTent. Nec defererentur a Deo , nifi

Deum prius ipft delererent . Et idcirco in hanc aerumnofam hujus vi-

tae mifcriain,gulae dclidli ( 1 )» at<]ue morti traditi funt dejedli . Vbi

omnis homo per peccatum nalcitur,

per laborem vivit, per doloremmoritor

.

Quapropter admonendi funt gulae dediti , ne in eo, quod efcarnmdelegationi incumbunt. Luxuriae (e mucrone transfigant: quanta ftbi

per cium loquacitas, quanta mentis levitas infidietur , adfpiciant , ne-

dum ventri molliter ferviunt , vitiorum laqueis crudeliter adftringantur

.

Audiant Apoflolui» dicentem: Efia ventri, Qf venter efeit , Deus autem

& hunc (3 bat dcftruet . Et rurfum : Non tu comejdtianibus , (3 ebrieta-

tibus . Et iterum: EJca non commendat Deo, Et rurfum:Quorum Deus ven-

ter eft , & gloria in confufione eorum , quia gulam /equitur luxuria .

C A P V T XV.

De remedio gulae vitii

.

O Uia primus homo hoc vitio gulae cum pofferirate fua cecidit ,

neceflarium tft , ut per ablUnentiam refurgamos, fed in abftinen-

tta cft aliud quiddum , quod folerti cura peufare debemus.

Quia plerumque dum plus quam necefle eft, per abftinentiam ca-

ro adteritur • humilitas f aris oflenditur ; fed de hac ipia humilitate gra.

viter interius fuperbitur. Ideo admonendi funt abflinentes, ut follicite

femper adfpiciant, ne quum gulae vitium fugiant , acriora his vitia,

quaft ex virtute generentur . Incaflum ergo per abftinentiam corpus

conteritur, fi inotdiuatis demiiTa motibus mens vitiis diiTipatnr.

Qui autem non folum a qualitate , fed etiam a quantitate ciborum

cupiunt abftinere , nihil aliud lludent, nifi, ut qnantum Aotnacho re-

ficiendo, ac fami eximendae fatis efTc videtur , indulgcant , nec ex-

pleant

C 1 ) lti Codex ; fed legendum delicio , aut dsdili.

GREGOR.

PROSPER

GREGOR.

f. Cor. Vt. tf.Rom. XIII. i}.

1. Cor. VII. 8.

Pbil. III. 19.

GREGOR.

Digitized by Google

PROSrEH

GREGOR.

272 APPENDIX II.picant fuos appetitus aviditate percipiendi, fed comprimant, atque eis

non (aturitas edendi finem faciat , fed voluntas i qui tam a cupiditate

pretiofbrum ciborum , quam a nimia perceptioue vilium contineant ;

qui cibis nec lautioribus volunt carnem luxuriofe didolvi , nec diftenrio-

ne ventris vilibus onerari J quando abftinentes viri nec delitiofi (olent

eflfe , nec avidi. De vino autem abftinendo quid dicain? unde Apofto-lus certam fixit regulam , dicens: nolite inebriari vino, in quo efl luxu-

ria ; quafl diceret : luxuriam facit , nutrit vini perceptio nimia , non na-

tura . Et ideo, non vot , ait, uti vino ,fed ne inebrt imitii , prohibeo. Vn-de TIMOTHEO praecipit, dicens: Noli aquam bibere , Jei modico vmoutere propter frequentes luit infirmilatet . Ac per hoc ( 1 ) nihil contra

abftinentiam faciunt, qui vinum non pro ebrietate , fed tantum pro cor-

poris falute percipiunt. Vnnm tamen efl intuendum , quod nihil illis

proficiat, qui fe a cibis temperant, fi vitiis ferviant.Quia facilius res ,

quae poffidetur , abiicitnr, quam voluntas.

Admonendi funt abftinentes , ut noverint,quia tunc placentes Deo

abftinentiam offerunt, quum ea, quae fibi de alimentis fubtrahunt, in-

digentibus largiuntur. Non enim Deo, fed fibi qnifque jeiunat , fi ea,

quae ventri ad tempus fubtrahit , non inopibus tribuit, ied ventri poft.

modum offerenda cuftodit . Rurfumque admonendi funt , ut abftinentiam

fuam & femper fine imminutione cnftodiant , & numquam hanc apndoccultum judicem eximiae virtutis credant , ne , fi fortaffe magni ede

meriti creditur, cor in elatione fublevetur . Hinc IOEL ait : fanlhfi-

cute jejunium. Jejunium fanflificare eft , adjunltis bonis altis , dignam Deoabftinentiam carnis offendere

,quia tunc nobis proderit

,quod corpo-

ra noftra, aut cetera corporum incentiva , rigore diffriftioris abffinen-

tiae caftigamus , fi carnalibus defideriis abfoluti , famflis virtutibus flo-

reamus. Vnde fi per deledfationem , & defiderium voluptatis a Paradifi

gaudiis cecidimus, oportet , ut per jejunium, ac lamenta poenitentiae

redeamus

.

C A P V T XVI.

De vitio luxuriae .

L Uxuria qnoqoe deviatum cor quafi ex ratione folet exhortari, quumdicit: Ciir te in voluptate tua modo non dilatat ,

quum quid te Jequa

tnr, ignoras ? Adceptum tempus in defidertis perdere non debes, quia quam

citius pertraufeat , nejcis . Si enim mifceri D-tts hominem in voluptate coi-

tus nollet , in ipfo humani generis exordio mafculum (3 feminam non fecif-

fet

.

Non enim Deus, nt divina teftatur audforitas , ideo malcul im &feminam creavit , ut carnali frnerentur defiderio , aut in deledfatione

carnis viverent , fed procreandorum cum benedidlione filiorum cau(Ja , mu-tuo jungerentur Et nifi tum tranfgredio mandatorum fuidet , nulla utique

fentiretur deledfatio in copula conjugatorum . Luxuria quippe eft im-mun-

( 1 ) /ft Jit Cod.

Digitized by Google

APPENDIX II. 273munditia corporalis

,quae fieri folet ex incontinentia libidinis , & mol-

litie animae , quae confentit fu a e carni peccare . Quia tribus modis

omne agitur peccatum, fuggeftioue , delegatione, contendi.

Qui concupifcentisc camis addidus eft , numquid non videtur ni-

hil habere fuperbiae? quum praefertim pallio ipfa eum videatur humi-

liare luxuriae. Et tamen nifi prins Deo rebellis exilteret, cujus falubrepnospER

praeceptum de pudicitia confer vanda , fuperbi fpiritns praeiumptione

contemnit, nulla eum lafciva cupiditas £ t ) provocaret . In animo ejus

dio deceptam ( a ) Dei contemptus , & metus . Sed aut contemptus Deipraeponderat, & fuperbus animus recepta cupiditate, pudicitiam per-

dit ; aut obtinet metus , & animus Deo fubjt-dus cupiditati fimul ac

fuperbiae contradicit. Plerofque enim gula, & abundantia vini , turpi-

ter in luxuriam folvunt , alios in injuriam pudicitiae fordidae cogita-

tiones incendunt . Nonnullos de propofito caftitatis ( 3 ) occafiones obla-

tae deijciuut i quofdam fub impudicitiae jugum exempla perdite viven-

tium mittant . Sunt alii , quorum vitam vita turpis inflammat , &turpem confcietuiam rnanififlat ; qui prius inverecundos fermones aut

proferunt libenter, aut audiunt , ac deinde paullatim morbo crefcente

ab honcftatc deficiunt . Cogitatio quippe eft, quae mentem ficut tnrpis

inquinati ita, fi fuerit honefla, purificat. Hinc eft , quod ilie corpo-ris fluxus, qui fit in dormientibus fice culpa , interdum vigilautibus

contingat ex culpa. Aliud eft , quod in dormiente fit, aliud , quod vigi-

lans facit. Ibi naturaliter plenitudo humoris expellitur i hic turpiter cott-

cnpifcentia publicatur . Sed haec concupilcentia illis vigilantibus huncelicit fluxum, quibus per foeda colloquia fordidum commoverit appe-

titum.

CAPVT XVII.De remedio luxuriae.

P AVLLVS Apoftolus terribiliter admonet, dicens • Qui habent uxo-

ret , tanquam non habentes fint &c.Vxorem quippe quaft non habendo habet, qui fic per illam carnali

confolatione utitur, ut tamen nutnquam ad prava opera melioris inten-

tionis reditudine , ejus amore fledatur . Vxorem quippe quali non ha-

bendo habet,qui tranfttoria eunda confpicieus elle , curam carnis ex

neceffitate tolerat , fed aeterna gaudia fpiritas ex defiderio exlpedat.

Vnde iterum dicit: de quibus fcripfifti mihi ; bonum esi homini mulierem

non tangere. Propter fornicationem autem unufquifqtte fuam uxorem habeat

,

unaquaeque futim virum habeat . Hoc autem dico Jecnudam indulgentiam , 11on

Tom. /. 2 z fecun-

( « } Lafciniae Cod.(a) CrtNISIVS in margine legi

jubet iifccptor.t ;malim ego ex ipfo

errato Iccire decertant ; praefertim_»

quum fuperius idem Codicis error ab

antiqua manu fic correttus fiierit.

( } ) Defifit a Cafiitatt legebatur fa-tis inepte apud CANISIVM . Ex Co-dice noflro veram leclioaem re li itu i -

mus.

Digitized by Google

PROSPER

274 APPEND IX II.fecundum imperium. Culpa quippe ede innuitur , quod indulgere perhi-

betur i fed quae tanto cirins relaxetur,quanto non poli hanc illicitum

quidagatnr. Sed hoc quod eft licitum , fub moderamine teneatnr . Quodbene LOTH in remeiipfo exprimit» qui ardentem Sodomum fugit f fed

tamen Segor veniens , nequaquam mox montana confcendit . Ardentemqnippe Sodomum fugere eft illicita carnis incendia declinare . Altitudo

vero eft montintn munditia continentium . In monte flare eft causa-

liter non adhaerere.

At contra admonendi funt,qui ligati conjugiis non funt , ut prae-

ceptis coeleflibus eo reftius ferviant , quo eos ad curas mundi nequa-

quam jugum copulae carnalis inclinat

.

Admonendi funt coelibes , ne fine damnatione milceri fe feminis

vacantibus putent. Quum enim PAVLLVS fornicationis vitium tot cri-

minibus execrandis inferuit , cujus fit reatus, indicavit , dicens: Neque

fornicatorei , neque idolis fervicntes , neque molles , neque nnfiulorum concu-

bitores , neque fures , neque avari, neque ebriofi, neque maledici , neque ra-

pacet regnum Dei poffiiebunt . Et rurfurn : Fornicatorei , & adulteros judi-

cabit Deus . At contra admonendi funt peccata carnis ignorantes , ut tan-

to follicitius praecipitem ruinam metuant,quanto altius flant

.Quibus

per IOHANNEM dicitur: Hi funt,qui cum mulieribus non funt coinqui-

nati i hi fequuntur agnum quocumque ierit. Quapropter quum coeperit ani-

mus ad delectationem carnis inclinari, oportet timorem judicii ad men-tem reducere, poenalque infernalium, nbi nemo , nifi obnoxii retru-

duntur, follicite cogitare , qnaenam poena injnftis fit reddenda aeternis

fuppliciis. Vnde fcriptum eft: Mittite eos in tenebrat exteriores , ibi erit

fletus , & Hridor dentium, ubi vermis eorum non morietur , & ignis eo-

rum non exflingnetar

.

Qiid exculationis obtendere poterimus, quid faeicmns fub tanti ju-

dicis majcftate in illa die? qua nos defenfionis arte purgabimus? quae

nobis fubventura eft poenitentia , quam in hac carne contemplimus ?

Haec multa, & his fimilia cogitare nihil eft aliud, quam vitiis omni-bus repudium dare, & omnia blandimenta carnalia refraenare.

Sed quia de 0&0 principalibus vitiis , eornmqoe remediis, prout

largitor omninm bonorum dedit, ex Sanflorum Patrum fententiis fidus

noftrae defcriptionis colligeodo perflrinxit i libellus finem adcipiat , ut in

feqoenti opere de virtutibus , nnde heic pauca tetigimns , donante Do-mino plenius difputemus

.

Explicit liber primus

INCIPIT LIBER SECVNDVS.

SUperiori libro vitiorum principalium 0CI0 complexus, pro viribus,

quas Dominus donare dignabitur ( 1 ), de atftuali , & contemplati-

va vita, nec non & virtutibus» uti promifi , ex Patrum didis colligere

curavi (a). ' CA-

( 1 ) Dignetur Cod. ( 1 ) Carabo Cod. : atque ita plane legendum

.

Digitized by Google

A P P E N D I X II. 275

CAPITVLA LIBRI SECVND1,I. De vit<• aflivtt

.

II. De vita coutewplotiva .

III. De fide.

I V. De Jpe .

V. De tantule .

VI. De virtute

.

VII. De frudeuti».(

VIII. De j'ijiitia.

IX. De fortitudine

.

X. De temperantia

,

C A P V T l

De vita afiliva.

A Ctualis eft vira converfatio religiofa , qnae edocet, quomodo prae-

pofiti lub fe regant viventes , & diligant • ac non minus dc eo-

rum ialute,quam de Tua folliciti, quod eis expedire Iciunt , paterna

cura praevideant ,& qualiter Praepofito fuo fubjcdli, tamquam capiti mem-bra deferviant, ac praecepta ejus, velat imperium Dei, (ummo amo-re curtodiaut . Ipfa namque aftualis vita panem efurienti tribuit, ver-

bo fapieutiae uefeientem edocet , errantem corrigit , ad humilitatis viant

fuperbientem proximum revocat , infirmantis curam gerit, quae Angu-lis quibufque expediant, dilpenfat , & commiiTis qualiter fubfiftere va-

leant, follicite providet. Quae quum & in praefenti fiunt, & cum cor-

pore deficiunt , attamen merces hujus vitae permanet in aeternum •

C A P V T II.

De vita contemplativa.

C~y Ontemplativa vita ( i ) a contemplando , ideft a videndo , no.

men adeepit, in qua Creatorem fuam creatura intellcAual is, ab

omni peccato purgata, atque ex ( a ) omni parte lanata, viliira eft.

Sed etft diligenter confiderare nolimus (3), in hoc fragili tabernacu-

lo, ubi quotidie ingemifeimus , contemplativae vitae quodammodo par-

ticipes fieri poftumus. Nemo qui dubitet: quia (4) Kccleiiatnm (5)Z z a prin-

is 1 ) PROSPER Lib.l. dtvit.ton- cum nnftro Codice : qui FetUfernm prin-

teapl tap. I. tipei ju»l , aut cum editis PROSPERI

£ t ) /tk Cod, libris omnino dele qu:a .

Cj) l ehmut Cod. (j) Haec ex PKOSP, itii. tap. 1 }.

(4) Mcqdum iatet. Lege igitur

- .J'

PROSPER

PROSPft

Digitized by Google

PROSPER

Rom X. M-

Vsbt.XlS.

276 APPENDIX II.principes vitae contemplativae poffe , & debere fieri fedlarores

, quia fi-

ve fecundum quorumdam opiniones nihil alind fit vita contemplativa

,

quam rerum latentium > futurarnmque notitia, five vacatio ab omnibusoccupationibus mundi , five divinamm ftudium litterarum, non videtur-quid impedimenti fandlis Sacerdotibus poflit adferri , quominus ad vir-

tutes nequeant pervenire, quorum cnra cft ab occupationibus mundiaufugere , & divinarum fiudiis litterarum inhaerere

.Qui non torpent

otio, fed infiftnnt perfedlionis fuae verbo (6), verbo Dei infaticabili-

ter vacant, fapientes veraciter fiunt, coeleflia fapinnt , terrena clefpi-

ciunt , obedieutes inflruunt , fandis virtutibus,quibus in dies fingulos

fiant Deo propinquiores, incumbunt. Quae vita per fidem , & fpetn ,

in praefenii incipit faeculo , fed in futuro permanet cum Domino

.

C A P V T III.

De Fide.

F ides vero juftitiae eft fundamentum ,• quam nulla opera bona prae-

cedunt , & ex qua ( i ) omnia procedunt . Ipla nos a peccatis

omnibus pnrgat , mentes noflras illuminat , Deo reconciliat , eundis par-

ticipibus noftrae naturae confociat , fpetn nobis futurae remunerationis

inlpirat , auget in nobis virtutes fandas , ac nos in earum profeflione

confirmat . Ipfa quoque gradus afcenfiouis eft (a}, per quam greflus

omnis tranfeuntis vitae dirigitur, ut errores humanae vitae transfugiat ,

& ad coeleftia fecnrius perveniat, quam Sacerdos node debet , ut do-

ceat , & populos credere , ut ea, quae docetur, intclligat , dicente Apo-ftolo : ntfi credideritis , non intelligetis . Unde datur intclligi

,quod non

fides ex mtelledu , fed ex fide intelledus exifiat

;

ac per hoc, ut be-

ne agat quis, intelligere ftudeat , & ut intelligat , credat. Debet dodorEcdefiae praedicare , quod audiat credituros , quia fine praedicatione,

nullus erit auditas ( 3 ) : feriptum eft ; quomodo audient fine praedicante ?

Verbum fidei praedicandum eft, ut audiens credat , audiens intelligat,

& intelligens opus bonum perfeveranrer exerceat , quoniam nec opera

fine fide , nec fine eperibu fides fala jufhfi.at . Et ideo , fi corde credirnr

ad juftitiam , ore autem confeflio fit ad falutem.Qui autem non cre-

diderit non habendo fidem , nec juftitiam cordis habere poterit , nec

falutem.

Eft antem fides, nt Apoftolus ait,fperanisrum fubftanua rennn , ar-

gumentum non adparentium . In hac enim teilimenium confeqnnti fnnt fenet .

Fide intelhgimus apparata C 4 ) eJf faecula Verba Dei , ut ex invifibihbut

vifibU

( 6 AJepoeio Cod. Se ita legendum.

( 1 ) F* quo, PROSPER Lib. 1 f/.

dc Vit. Cont. cap. at. Confef Lib, I. de

Vocat. Gent. ».» 4 . & rtfp. ai txcerpia

Genuenfiurr. in rcf/.ai priora trio iubiJ,

obi idipfum explicatur.

( a ) In MS. CANISU occer,Jionii per-

peram legebatur .

f j 7 Sicut feriptum Cod.

( 4 ) Heic cum CANIS1ANA edi-

tione Codici convenit . Lege tamen

eptata .

Digitized.by Google

APPENDIX II. '277vi/tli/ia fierent. File plurimam ( 5) hostiam ABEL

, quam CAIN obtulit.

Fide ENOCH translatui ejl , ne videret mortem . Fide ABRAHAM ob-

tulit ISAAG , tuum lentaretur , & quia ficut idem ait Apoftolus , fine Hcbr. XI. t.

fide ittrpo/Jibilc e/i placere Deo . Bt iterum : ex fide igitur ju/hficati pacem lbid. VIII. 14.

habeamus ad Deum per Dominum IESVM Chriflnm , per quem & odce/fum

labemus per fidem in gratiam illam , in qua Hamus , £*? gloriamur in fpegloriae filiorum Dei ,

C A P V T IV.

De Spe

.

SPes dicitur, quum aliud, quod promittitur, quum non videtur, fpe- PH0SWRratur > dicente Apoftolo : Spe enim /alui faflifumus . Spes autem , Kom.vui.it.

quae videtur, non eft (pes . Nam quod videt quis, quid fperat ? Si au-

tem , quod non videmus , fperamus , per patientiam exfpetlamus . Etideo ambulemus in fpe proficientes de die in diem, & fpiritu fatfta car-

nis mortificemus. Novit enim Dominas qui funt ejus. Et quotquot fpi- Rom. vtu. ,j.

ritu Dei aguntur, hi filii funt Dei fed gratia , non natura . Unicus ltud. vm. i*,

enim natura filius Dei propter nos raifericordia fatftus eft hominis fi-

lius, ut nos natura filii hominis , filii Dei per illum gratia fieremus. In aftua-

li quippe vita , in qua per fpem peregrinatur Ecdefia, fides , & fpes funt adi-

pifcendac cum caritatis laude. Unde Apoftolus ait : Nunc autem manentfidet, lCor |X> iaJpet , (3 cantati major autem efl taritat . Et ideo major , quia non cum mun-do tranfit perituro ; fed heic incipit , & permanet in futuro

.

C A P V T V.

De carUate.

JAm porro caritas ,

quam duabus iftis , ideft fide , ac fpe majorem avgvsTinvsdixit Apoftolus

,quanto in quocumque major eft , tanto melior ia

quo eft. Quam enim quaeritur, utrum quiiquam homo bonus fit, nonquaeritur quid credat, aut fperet i fed quid amet . Nam qui re&e a-

mat,

procul dubio retfle credit , & fperat . Qui vero non amat , ina-

niter credit, etiamfi funt vera, qnae credit i inaniter fperat , etiamfi

ad veram felicitatem doceantur pertingere quae fperat; mfi 8c hoc cre-

dat 8c fperet,quod fibi petenti donari poffit , ut amet . Per caritatem

igitur bona omnia juAificantur , quae creduntur , ac fperantur ( 1 )

.

Quam excellentiorem viam Apoftolus nuncupat : ad quam non pedum Ccr-xlt. 11.

via , fed morum eft adfcendeuduni . Quia caritas eft reAa voluntas ab PR05?6*

omuibus terrenis, ac praelenubus prorfus averfa , jundla Deo iufepa-

rabi-

( f }KS. CAN1SI1 plurimum

, fed ftj PROiP. I.t, in fine Cap. l ^. (}•

ille rcAe emendavit ,ejufque corre- init. l+.Vit. tontempl.

ctioatm Codex nofter confirmat .

.

Digitized by Google

i.Ccr. Xlll.

PROSPER

278 A P P E N D I X II.rabilucr, & unita igni quodam San<£li Spiritus, nullo vitio mutabilita-

tis obuoxia ; 1'upra omuta ,quae carnaliter diliguntur , exeelfa . divinae

contemplationi* avida, in omnibus femper invidia , mois criminum,

vita Virtutum. Quam fides concipit , ad quam fpe* currit , cui profe.

dlus omnium fervit , fine qua nullus Deo placuit , cum qua nec potuit

aliqui* peccare , nec poterit. Haec eft caritas vera, germana, perfefla,

omnino via, quae ducit per fe ambulantes' ad patriam, quia ficut fine

via nullus potetit pervenire, quo tendit , ita fine -caritate , quae didla

eft via, non ambulare pofTunt homines, fed errare. Uude Apoflolus in-

quit : Caritas patiens eft , benigna eri , non aemulatur, non git poperam,

non inflatur , non rft ambitiofa, non quaerit quaefua funt . Lt iterum : 0-

mniafuffert, omnia fperat , omnia fuftmet i eos autem, in quibus fuerit,

omnibus his bonis , quae habet , impertit . Et quid illis effe poteft in hac

vita petfedlms ,qui tantis abundant, caritate in fe regnante , virtutibus?

Quapropter caritas heic quidem in praefenti neceflaria eft , quae nos

feparat a diabolo, purificat a peccato, reconciliat Deo J Sed in foturo

perfedla erit, quum perfjtftos Deo, a quo eft donata, conjunxerit.

c A P V T VI.

Dc virtuie

.

P Orro antequam de principalibus virtntibus quatuor ( 1 ) dicatur ali-

quid, primo indagatione veritatis fcire oportet,quid iit, aut qua-

re virtus dicatur , quae in tanto nominis praecellit honore , ut nulla ,

quamvis videantur redla , fine virtute Deo fiant adeeptabilia •

Virtus namque omnis iandla res eft, divina, incorporea prorfus ,

atque mnndiffima, quam mentes inquinatae non inquinant , fed ipfa

inquinatos emaculat , cujus participatione firmantur infirma C-0’ fu“

fcitantur mortua , fanantur infirma , corriguntur prava , reconciliantur

adverla ( 3 ) . Hanc non habet , nifi Deus , & is , cui dederit Deus :

Quae in animo habitat, fed animam, corpofque fandlificat : Ad quam

nullus adeedit invitus : quam nullus amittit , nifi propria voluntate de-

ceptus : de qua rurfum alias dicitur. Virtus quoque animi habitus eft

naturae , decufque vitae , ratio morum , pietatis cultus , divinitatis ho-

nor , 8c aeternae beatitudinis meritum : Cujus partes funt , ut diximus,

principales quatuor i Prudentia, Juftitia, Fortitudo, Temperantia.

CA-

£ 1 } Nempe Cardinalibus .

( a ) Ita etiam Codex . Sed PRO-SPER Llb. W.Ctp.16. unde baec fum-

pta funt, ia editis rctliui habet : fof

mantur informia ,quum paullo poitfr»

quatur : fanantur Infirma .

(j) Editus PROPSPBR o*trfo.

Digitized by Google

APPENDIX II.

C A P V T VII.

279

De prudentia .

P Rudentia eft rerum divinaram > humanarumqae , prout homini da-

tum eft , fcientia . In qua intelligendum eft, quid cavendum fit

,

quidve faciendum. Vnde Pfalmifta loquitur: diverte a malo, & facio*

mim

.

Quia nulla melior fapientia,quam ipfa , qua Deus , fecundum

humanae mentis modulum intelligitur, 8c timetur, atque ejas futurum

creditur judicium, ubi bona boni, tuala vero mali pro meritorum qua-

litate recipiunt.

Prudentiam igitur, 8i fapientiam plerique in indagatione veri , Sc

inventione conftituunt . Propterea quod nec lapiens dici rede poftit

,

cui deeft prudentia: nec prudeas , cui deeft fapientia . Quapropter fi

nihil aliud prudentiae , ac fapientiae munus adcipitur , nifi inquilino ,

& comprehenfto veritatis , qui veritatem prudenter quaerere , & fapien-

ter invenire potuerit, is prudens, is fapiens jure vocabitur . Et quid-

quid de prudentia fuerit difputatum , id totum de fapientia poftit in-

telligi

.

Qui ergo prudentiae participatione prudentes effedi , Deo fao nonpedibns , fed fandis moribus adpropinqaant , ex ea parte

,qua funt Dei

dono prudentes, nec fuo perire poftunt, nec alieno peccato . Exeo au-

tem ,quod necdum ita eft eorum perfeda prudentia , ftcut erit in illa

vita, ubi periede viventibus ullus error omnino obrepere non poterit:

etiam prudentes aliquories peccatis fallentibus adquiefcunt , non volun-

tate depravati, fed humano errore, ut homines lapft : nec adhuc tota

prudentiae, ac fapientiae perfedione perfedi , ficut ibi erunt , ubi nec

ignorare aliquid , nec peccare jam poftunt. Tales Dominus in Evan-gelio fieri praecepit dicens : hflote pru,lentet , Jiitit fermentet , & fimplicct ,

Jient columi te , quia nec fimplices circumvenire aliquos poftunt , nec pro-

dentes fe circumveniri permittunt.Quandoquidem haec virtus multum

a vitio faecularis, ac mundialis prudentiae diftar:quod illud corrumpit

fana, haec vero fanat vitia £ 1 ) acceftione corrupta : ac ftc omnibus,quibus poteft , prodefte feftinat veraciter prudens, ut ejus meritis om-nium, qui per eum Domino adquirantur , frudus aderefeat. Sed quo*

niam ordo dilputationis depofeit , ut etiam de prudentia,quae princi-

palis eft virtus primo,poneretur in loco, reftat quoque quid fit jufti-

lia aperire ,

CA-

( 1 ) Vitii Cod. idqueprubo. Editus PROSPER vitam, quod fcotentiam

implicat •

PClLXUl. if.

PROSPERLib. IU. cap 19.

Mittk. X.

Digitized by Google

TKOSPSRLiKU! Vit.C*n.tip. a*.

IbiJ.Cip. itf.

Ibld. Ctf. 34.

PFOSPERL b- III. Cip.ie.

280 - APPENDIX II.

C A P V T VIII.

De jujlitia .

JUftitia eft animi nobilitas , unicuique rei propriam tribnens digni-

tatem . In hac divinitatis cultus, 8c humanitatis jura, & jufla judi-

cia , & aequitas totius vitae confervatnr.Quid enim jnftius

,quam Deum»

diligere , cjnlque mandata cnftodire ? per quem dum non fueramuscreati fumus , dum perditi fuimus, recreati fumus, & a fervitute dia-

bolica liberati ; qui nobis omnia bona , quae habemus ,concefTit

.

Ipfa quippe jnfte , ac rationabiliter dicitur juftitia, qua fiunt jufti ,

qui eam fuerint operati. Ex qua manat aequitas, quae nos facit, nt

omnium nccefTitates hominum , noftras e(Te dicamus , nec nobis tantum ,

fed etiam generi humano nos natos efle credamus

.

Quapropter fi in hac vita juftitiam conamur implere , cujus jnftitiae

opus eft proprium fna cuique tribuere , Deo nos , a quo fatfli fumus ,

reddamus, nec. dominari nobis ea, quibas fumus naturaliter praepoftti,

permittamus. Domiuetur vitiis ratio, fubijciatur corpus auimo , animusDeo, & impleta eft hominis juftitia, totaque perfetftio.

De juflitiae adhuc fonte procedunt liberalitas , beneficentia , ca-

ritas , & cetera hujufmodi,quibus multipliciter juvari homines pofTunr .

Liberalitas eft, quae etiam in eos, qui nihil indigere videntur, exube-rat ; in qua liberalitate rei familiaris ponitur amplitudo . Beneficentiae

multa lum opera , quibus neceffitati laborantium mifcricorditer fubve-

nitur, & de terreno cenfu regni coeleftis mifericorditer fubveuiiur.

C A P V T IX.

De Fortitudine

.

F Ortitudo eft magna animi patientia , & longanimitas , & perfeve-

rantia in bonis operibus , & vitftoria contra omnium vitiorum genera.

Animi igitur fortitudo ea debet intclligi,quae non folum diverfis

pulfata moleftiis inconcuffa permaneat, fed etiam nullis voluptatum il-

lecebris refoluta fuccumbat : alioquin fi impetus quidem malorum fae-

vientium frangat ; fi calamitatibus quibuslibet impa&is obftftat ; fi in-

ter injuriarum laeva , inter procellas ingeutinm ( 1 ) prefTurarum , in-

ter inimicitias, & damna praefentia, atqne multimodas periequutioncs,

infatigata perftftat CO» Eos autem, quos ad toletantiam partionum for-

tes Dei caritas reddit, nulla deleftatio carnis , nulla voluptas male blan-

da corrumpit,quia omnis fortitudo ab illo eft nobis , cui cum Prophe-

ta-

(l) angentium Cod.,& vulgatui

PROSPER .

(1} Aliqua tum apud C ANISI VM,

tum in Codice dffidcrantur, ex PROS-PERO mutuanda , ut fententia plcuc

confidat.

Digitized by Google

1

APPENDIX 'tfl. 23

1

ta cantamus: Fortitudo meti, & kfts me.t Domimu., & fa.ttns.tft mihi in Efl) , X!I ,

falutem . Fortitudo .uioflra eft,quia ha nos contra otnitia vitia :iqykfla

proteftioue corroborat , utsanimum aoftrum nec blanda diffolvant»; neu

adverfa deijciantj Si . tuiic laus, poftra Dominus tftn nosid« mu-

neribus Dei, fed tjivina.iu nobis cupiamus nujnera praedicari . Et i uti-

que animi fortitudo tam Aefperandi ignaviam debeat excutere , i quamjadantiae contraire . Et quid Kac fortitudine melius eft , quam diabo.

Ium vincere , omnefque ejus fuggeftiones fuperare , & adverJa mundi pro

Dei noinine fortiter tolerare? *. . i,.‘ L i. p

-t .i t 1

i ii oO r.

iv '*! ll: n ••• .>1*

l..n;

2 i

; 'a "J. II « il

GAP V T X.• ;•

.;• •-

«!•>* •.

*

De Temperantia.

T Emperantia efl totius vitae modus, ne quid nimis homo vel amet»vel odio habeat,, fed omnes vitae hujus varietates confiderata tetn*

peret diligentia. Vnde quidam Fhilalophorum ait, adprirpe in yita effit

utile, ut ne quid nimis.

Temperantia igitur temperantem facit,! abftinent^m , parcum , fo-

brium , modefatum, pudicum , tacitum , ferium , verecundum . Haec

virtus, fi in animo habitat, libidines fraenat , adfeflus temperat , defi-

deria fanda multiplicat, vitiofa caftigat omnia, intra nos confufa ordi-

diuat, ordinata corroborat, cogitationes pjavas removet *ingerit,(.i ) fan-

das , ignem libidinofae voluptatis exflinguit , pmnetnque mrcdlperan-

tiam noflram ad honeflum modum redigit in cibo ipfo , & potu , ut

contenti fimus adpofitis.. •

Temperantiae eft, quod reverentiam fenioribus exhibemus , aequa-

les germanitus honoramus,junioribus gratiam paternae diledionis im-

pendimus .

Itaque difficile quidem eft nomina virtutum , quae ex iftis qqatuor

principalibus oriuntur, oftendere. Vernmtamen hoc noflfc 8i tenere

debemus, quod iftac virtutes quatuor, velomues, quae ex illis exifturu ,

dona funt Dei . Et quod nullus eas habet , aut habuit , vel habebit

,

nifi cui Deus ,qui eft virtutum omnium proprietas , 8i origo , contuLrir

.

Principales ergo quatuor efle virtutes, non folum 1’liilofophi fen-

tiunt, fed etiam noftri confentiunt,quia quaternarium numerum per-

fedionis faeratum pene nullus ignorat. SiquiJem totus orbis , oriente

,

occidente, aquilone , £? meridie quatuor terminari partibus iuvenitur . Eripfe ADAM ,

qui eft humani generis pater, vel generale nomen,quod

dicitur homo, quatuor' litteris explicatur. Corpus quoque quatuor cle-

mentis exftri.dum, quaternarii numeri in fe continet facranu ntuin . Ip.

fius etiam animae quatuor funt adfediones,quibus vel ad bona utimur,

vel ad mala . Quatuor etiam flumina , quae de Paradi/i fonte procedunt ,

vel quatuor evangelia . Et ideo virtutes iftae,quae tantum continent

perfedionis in nuruero, follicite coufiderare debemus, quantum fandi-

Tom. I. A a a tatem.

(,i ) Inferii Cod. & editus PilOSPSR ,

Digitized by Google

283 'APPENDIX II.tatem coaferant animo chriftiano , Se quam nihil ptrfeftionis umqoam(a) lit, quod in iftis virtutibus non fit . Nam fi prudentia prudentem ,

jafhua juftum , temperantia temperantem (3) facit } <0, qui pruden-ter, &jafte, & fortiter, ac temperanter agit , nihil eft, quod poflit efle

perfeflius. Quapropter ficut ex elementortim namero quaternarii com-pago mundi , nec non & corpora humana perficiuntur

,quibus infunt

venae, nervique , ac cetera corporis (4) utilia, ita principalium nu-mero virtutum omnia quaecumque redc vivendi funt inftituta , nemoqui dubitet e(Te connexa .

Haec funt enim a facratiflimts viris virtutes expolitae , quas Sa-cerdotes Domini, qui jura tenent Ecckfiae , nec non ligandi , atqueiolvendi habentes po'eftarem , intente debent iatelligere , ac frequen-tius praedicare, ut populus careat vitiis, & opitulante fuperno adjuto-

rio conetnr pro viribus qnifque inhaerere virtutibus. Satis, ut opinor»ex tribus gradibus, coeleftinm fcilicet , Fide, & Spe , Se Caritate i necnon Si virtutibus quatuor, quibus ad culmina virtutum allcenditur , eft

dilputatum . Nunc jam qualiter unumquodque judicio facerdotali pur-

gandum fit vitium, breviter eft in lequeatis operis libello inferendum.

Explicit Liber II. de virtutibus

.

INCIPIT LIBER DE ORDINE P0ENITENT1VM

.

C A P I T V L A, , . . •

#r t

• • • * '.

•

LIBRI III.

I. T T T poenitentiae tempora juxta qualitatem peccati decernantur.

II- LJ Quod nulli fit ultima poenitentia neganda.

ili. De btt ,qui nectjjitate mortis urgente ,poenitentiam /tmul , & viaticum

petunt : de iis qui obmntefctmt , antequam ad eos Sacerdos daturus poe-

nitentiam adcedaS.

IV. De iit,qui poenitentiam agere differunt

.

V. Quod oporteat eum,qui ai illicitis vcuiam pofeit , etiam a multis licitit

aiftinere .

Vi. Quod poenitenti nulla lucra uegociationit exercere conventat.

VII. Quod ad militiamfaccularem pofl poenitentiam redire non deieant

.

VIM. De bis, qui potuitentiam mtnime ferviverant

.

IX. De remedio poenitentiae , £? quod alfolutio poenitentinm ptr manuum

itrp fitionem Epifcoporum Japplicationibus fiat.

X. De Ut, qui communionem tempore mortis expofeunt , aal Ji defperatut »

fi con-

(* ) 'Pfquom PROSPtR Lii.ULeat. >1. unde haec Auftor eacerpfit.

( 3 ) Adde ex PROSPERO quod

tota fententiaa feries pollulat for-

titudo fortem

,

(4) Corpori legere malebat CA-NISIVS. Ego vero erratum io uomi-

ne utilia latere fufpicarer : quod ta-

men quei corrigendam refte Iit , non

fatis pcrfpicio .

Digitized by GoogI

.,A P P| N D I X -II,

£5 confeqnutus communionem , iterum convaluerit

.

XI. De poen,tentibus, ut a Presbyteris nou reconcilientur, nift praecipio,,,te Ept/bap». - . > . .> •• .i .': / f ™ 1

XII. De eadem rf .:

XIII. De tempore nmjjionit poenitentiae .

XIV. £V communione privatis, & ita defunditJ

.

h'S'a

poenitudinem ferventius exegerunt.XVI. De cpifloia S. IAGOBI Apotiolt \ in 9ua pr, infimus orajpracci-

pttur, (fi ungctc «4<(. j , / r

Ut poenitentiae tempora juxta qualitatem "

'

' peccati decernantur.*

r r*

•> , II

c A P v T l.

v. : . . f,

P Oenitentibns fecundum differentum peccatorum Epifcopi arbirrio E«c«KiitoAfxi.poenitentiae tempora decernantur. «noti)

) , i"

'J1

Item in eodem (2)

SAcerdos poenitentiam imploranti abfque perfonae adeeptione poe-nitentiae leges injungat

. ,-

;. ...

.

, . . .“

•."'.r-- -

\ * . ... .• » » • r ^ ' C*'.*

• . • . • 1 • -» •*

,.

~• . ini . » t ,

Qiod nulli fit ultima poenitentia deneganda,

n -C A P V T U

(

V E/t"jPm'?n£eam ron ',€rr’0 }n nltimij politorum , mente potius Er g

. ^eft aeft manda, quam tempore , propheta hoc taliter adlerente : coairoSKquum converlii* ingemueris, tunc falvns eris. Quam ergo Dominusfit **• (*

cordis inipeflor, quovis tempore non eft deneganda poenitentia poftn-

velari

**UUJB ^ C a ) » cni dccnlta omnia noverit »e.

I

A a a a De

' CO CHARnR,

E?m,

OLi*7l' ,,°'“' l<-

Digitized by Google

284 A!PFENDi 5T' II.

De his, qui neceflitate rnonis urgente poenitentiamfimul, & viaticum petunt j & de his

, qui ,

: ' *

obmutefcunt antequam ad eos Sacefdbsdaturps poenitentiam adcedat .

.

C A P V T DI.«w; yEx Papae

Qjod fi ita aliqua aegritudine fqerint ^gravati 0 ^ut quod paullo antepoliebant, fub praefentia fignificare non vAleaat , teftiinonia eis fide-lium circumflantium prodefle debebunt. Simul tamen & poenitentiae

,. .-c" i & reconciliationi beneficium confequautur /nir c *

' f. . ii.-.i. : j!. :c.j -.i ;.n ;

. i . ; t

De his qui poenitentiam agere differunt

.

I . ) f. . ..)'>!# (.4 f * t ^ j jL

C A P V T IV.;

• • *„i .

:

*'• '« .. i..i !• . i •

(!

Nif p\ Iflimulatio poteft non de contempto cffe remedii fed de mero»• gravius delinquendi. Vnde poenitentia , quae dilata eft

, quum ftu-diofius petita fqerit , non negetur; at qnomodo id indulgentiae' medi-cinam anima, vuhierart 'perveniar. >

Quod oporteat eam , qui ab illicitis veniam.

poscit, etiam a multis licitis abffinere.^ j -r r* -*• c J . > -i

:-!*•# :•_ .4 {Ot^« ’

irU‘r

^.'r6 flil' ' J* ' ’

' 11

_ Vj P. , y |‘ 1 "< > C •

!n decretas ejn6* !

*•

1 P «'

,

_

0, •'

•icm ' A KLind qsidem eft , debita joxta repofcere t -aHutfpVeiprra pirfelAia-

nis amore contemnere. Sed illicitornm veniam poftulantem opof.

let etiam a licitis abflincre, dicente Apoftolo : 0»»»a Ftceae , fcd mn om-

nia expediunt. Vnde fi poenitentes habent caudam , quam negllgerc

forte non debeant, melius expetit quis Ecclefiafticum ,quaui forenfe

judicium .

Quod

rtielftwt -Codice, unde A- niHenilttm e/l , nt nec afHo tlHt foeni-

MORTIV& T. Vf. f. IT- naro. 3 f. hanc tentiet ,r.U iotorodnboii Irati» , £ eam

LEONIS ad T4EODORVM etiam tmijvvtclfivfieio , fer imlictoin-

litniim eplnolam vulgavit , Ita Hia fo- rcgrl 1

ferrjni pefnltnt ! titn negetur.

cu« Ugita e ^Tatium ntceftati ita aa+ .1 ••W» - 7- - r i

Digitized by Google

APPENDIX 'II. 285

Quod poenitenti nulU lucra negociationis

exercere conveniat.

C A P V T VI.

Q Ualitas negotiantem ant excnfat , aut arguit > quia tft hotiefltis tn eodem Ctp.

quaeltus, & turpis. Verumtamen poenitenti utilius eft dilpendia

pati,

quatit periculis negociationis adrtringi.Quia difficile eft inter emea-

tis , vendeotilque commercium non intervenire peccatam .

... 1; ,

1' •••• • • •

Quod ad militiam faecularem poft poenitentiamredire non debeant.

C A P V T VII.,v:;

- .1 • '•• 1

:' •'

G Ootrarium eft omnino Ecclefiafticis regulis , poft poenitentiae atftio» in «odem Cap.

nem redire ad militiam 1'aecularem , quum Apoftolus dicat : NeJ »4- (*>«•«*•

mo miluaut Deo , imphett Je negoais fatcularibus . Vnde non eft liber alaqueis diaboli, qui le in militiam mundanam voluerit implicare .

’

De his, qui poenitentiam minime. ' v.

iervaverunt

.

.t */-• ‘ »•* * * - \ * rj^ s ^ i

• GAP V T VIII.

•» < - *

.1

H I vero, qui, atfta poertitentia , tamquam canes ac fues ad vomitus |n de«*tau st*

priftinos , & volutabra redeuntes, & militiae cingulum, & ludy cj

‘ l p*f*®

cras voluptates., 8e nova conjugia, &r inhibitos denuo appetivere don*p ' >»,

cubitos, quorum profefTatn incontinentiam generati poftablblutionem

filii prodiderunt . De qnibus quia jam iiiffugium non habent poeniten-

di, id duximos decernendam, ut fbla intra Ecclefiam fidelibus oratio-'

ne jungantur , facrae myfteriorum celebritati,quamvis non mereautur

interfint , a Dominicae autem menfae convivio fegregentur, urhacfal-

tem diftrijdlione correpti-, 8c ipfiin fe.fua errata caftigetit , Se alii* exem-plum tribuant, quatenus ab oblcoenis cupiditatibus retrahantur. Quibus

tamen , quoniam carnali fragilitate ceciderunt , viatico munere,quum

ad Dominum coeperint proficifci , per communionis gratiam volumusfubveniri. Quam formam, & circa mulieres, quae fe poft poenitentiam

talibus pollutionibus devinxerant , fervandam e(Te cenfemus

.

. _ . De

(1) Vide intri RrlAb-vNI npu^. C * ?' I*a e, 'am *P°d REGINO»fculum . Hoc caput recitant REGINO NEM I. >14, & DVRCH. Llb.ly, c,66.

I. aij.& BVRCH . Ei*, if. C •• • >~

Digitized by Google

In dccretili

UONI P«pie_>idTHEO DO-RVM Foroin-llenfem Epifco-pura •

En Concilio NI-cicno Cip. ij.

/

286 APPENDIX II.

De remedio poenitentiae, & quod abfolutio poeni-tentium per manuum impofitionem Epifco-

porum iupplicationibus fiat.

C A P V T IX.

H is autem, qui in tempore neceflitatis, 8c in periculis argentis ja*ftitiae C O» praefidinm poenitentiae, & mox reconciliationis im-

plorant , nec fatisfaAio interdicenda eft , nec reconciliatio deneganda

.

Quia miiericordiae Dei nec menfuram poffumus ponere, nec temporadiffinire; apud quem nullas patitur venire moras converfio , dicente Deifpiritu per Prophetam : Jj>«ani ctuverfus ingemuerit , tunc fahut eris . Etalibi : Dic iniquitates tuas prior , ut juflificerit

.

Item,quia apud Dominum

tnifericoriia eft, Qf copinfa apud Deum redemptio . In difpenfandij itaqueDei donis non debemus efle difficiles , nec fe accufantiutn gemitus ,lacrymafque negligere , quum ipfam poenitendi adfeiftionem ex Deicredamus infpiratione contentam (a), dicente Apoftolo: Ne forte detillis Deus poenitentiam : ut refipifeant a diaboli laqueis , a quo captivi te-nentur ad ipfius voluntatem .

De his, qui communionem tempore mortis expo-nunt , aut fi defperatus , & confequutus com-

munionem iterum convaluerit ( 3 )

.

C A P V T X.

. . .t

:

D E his,qui ad exitum veniant , etiam nunc lex antiqua , regula.

rifque fervabitur , ita ut Aquis egreditor corpore , ultimo & ne.cellario viatico minime privetur . Quod fi defperatas , 81 coniequutuicommunionem, oblationi Ique particeps fados , iterum convaluerit. Atinter eos, qui communionem oratiouis tantummodo coalequuntur . Ge-neraliter autem omni cuilibet in exitu poAto , & pofcenti Abi comma-Bionis gratiasa tribui , Epilcopus probabiliter ex oblatione dare debebit

.

De

( * D JnJItntiae Cod. h psricnli ur- ( 3 ) yiut icfptratls , & ootfumii*iulis infantia, AMORTIVS. temmnuiontm

.

Cod. (Ii) iterum cou-

C 1 ) Ita etiam Cod.Reflius Dicjftw valntrint . Cod.fn AMORT1I Liber: centeftam ,

Digitized by Google

APPENDIX II. «87

De poenitentibus , ut a Presbyteris non recon-ciliaretur, nifi praecipiente Epilcopo,.

’ C A P V T XI.

V T poenitentibus fecundum differentiam peccatorum Epifcopi ar-bitrio poenitentiae tempora decernantur, & ut Presbyter incon-

fulto Epifcopo non reconciliet poenitentem , nifi abfentia Epifcopi ne-ceffitate cogente . Cnjufcnmque autem poenitentia publicum , & vulgz-tiilimum cnmeu eft

,quod univerfam Eccleliam commoverit , ante ab-

fidam (a) manui ei imponatur.

De eadem re.

C A P V T XII.* * * *

A VRELIVS Epiicopus dixit : fi quiiquam in periculo fuerit coa-fiitutus, & fe reconciliari divinis altaribus petierit, fi Epifcopus

tbfens fuerit , debet utique Presbyter coufulere Bpifcopom , & fic pe-riclitantem ejus praecepto reconciliare : quam rem debemus falubri con-filio roborare

.

C » ) Vel feribendum fuerat /Ifri-ta*o Ccp.X. vel Cartb. TU. tap. XXX U.Idem canon citatur a REGINONSLib. l.tap. ajp. & aBVRCH.Li*. >p%tap. 40.

(» ) Epifcopalem fedem aliqui io*telligunt. Contra BALVZ1VS in in-dicatam RELIGIONIS locum , abfi-

dia,feu ut frequentius veteret noftri

feribebant, abfidae nomine potius

quam throuum Epifcopalem,fpatium

illud denotari exiilimavit, quod pro.

pinquum eft arae mafori , & cancellis

ut plurimum a reliqua Ecclefia fepa-

ratur . Non mate, verum non ea, quamipfe adfert , de CluiTa

,quod ANA-

STASI V$ Bibliothrcarins in vita LEO-NIS III. eum feribat, JiittJIrat it ob-

pia ttt vitta itattfs teicnlm conclujtf-

Jt , at ittcrattft; Id enim fiquid vale-

ret, efficeret ibfidis nomine numquamEpifcopalem fedem defigas ri

, quodtamen filfum omnino clt . AVGV-STINVS certe quum abfides gr.d.ta*

,

aut linteatas nominat,

Turonum ia.

De

dicat Epifcopalem. Quominus ergo

ia hoc Canone abfldam Sedem Ep».fcopalem interpreter, facit non necef.faria abGdis defignatio, Ii Epifcopa.lis ledes denotanda fuilTet . Quidenim ? Nonne ante fedentem Epifco-pum Poenitentes reconciliandi difpo.nebantur? Quid ergo peculiarem ab.fidis mentionem inijei oportuit

, ubivel una manus impofitin poenitentessnte Epifcopi thronum collocandos ef-fe fatis per fe fe ofleodebat ? Aliudergo heic

,neque illud ex ipfl totius

canonis ferte plane obvium Synodusiis verbis aatt abjiiam edicere voluit-nempe ( quod ALBASPINABVS falpienter monuit } non extra Ecclc-fiam , ut quum poenitentci in primumflentium urdinem redigebantur

, fedin ipfa patenti Ecclefia, & in loco,unde rjofmodi poenitentes, enrumqucpurgationes ab omnibus eosfpici pot-ient.

(j) An. CCGCXIX.

ExConcillo Car-thl{. (1 jCap.x',

In Concilio Car.****-<?) “f-T-

Digitized by Google

I

288 A P P E N D I X : 1 1.

( .• ‘1

De tempore remiflionis poenitentiae.

C A P V ' T XIII.£* decretali E pocnitentibus autem, qui five ex gravioribus committis , five ex

ti' J levioribus poenitentiam gerunt (I ) , fi nulla interveniat aegritfl-

do, quinda Fcria ante Pafcha eis remittendum Romanae Ecclefiae con-

fuetudo demonftrat . Ceterum de pondere aeftimando delidorum Sacer-

dotis eft judicare, ut adtendat ad confettionem poenitentis, & ad fle-

tus atque lacrymas corrigentis , adum jubere dimitti ,quum viderit

congruam fatisfadionem . Sane fiquis aegritudinem inciderit , atque utt

que ad defperationem devenerit , ei eft ante tempus Pafchae relaxan-

dum, ne de hoc faeculo abfque communione difcedat

.

De communione privatis, & ita defundtis

.

C A P V T XIV.Ex epiS. PepleLEONIS cap 20. H Ornm caulTa judicio refervanda eft, in cujus manu fuit , ut talium

obitus ufque ad communionis remedium differatur . Nos autem ,

quibus viventibus non communicavimus , mortuis communicare non pof-

fumus

.

De his , qui pro diverfis erratis poenitudinem

ferventius exegerunt

.

C A P V T XV.. • \ l

EnComilioLto- E his . qui diverfis facinoribus peccaverant , & perfeverantes in

di«mi ct». xl.| J orat ;one confeftionis & poenitentiae , converfionem a malis omni-

bus habuere perfedam pro qualitate delidi , talibus poft poenitentiae tem-

pus impenfura propter clementiam, & bonitatem Dei communio con-

cedatur .

DeepiftolaS. 1ACOBI Apoftoli, in qua pro infirmis

orare praecipitur * & ungere oleo

.

CAPVT XVI.INNOCENTI! T ACOBVS Apoftolus fcripfit : infirmatur quis in vobis ? inducit Fretby-

Pipac «p- *• ^ terof f (j oreni J-Hpereum , ungentes eum aleo in nomine Domini , (3 oru-

f i ) F-gerunt Cod.

Digitized by Google

A P P E N D I X II. 289 .

lio fidei fahabit infirmum , fi? fufiitabit eum Dominus t Etfi

in pcuatlt

fuerit , remittentur ei . Quod non eft dubium de fidelibus aegrotantibus

adcipi , vel intelligi debere,qui fando oleo perungi pofTunt

,quod ab

Epifcopo confedum , non folum Sacerdotibus , fed omnibus utique Chri.ftianis in fiia ant fuorum neceflitate angendum. Nam idcirco Presbyte-

ris diduin eft, quia Epifcopi occupationibus aliis impediti, ad omneslanguidos ire non pofTunt. Ceterum fi Epifeopus poteft , aut dignutnducit, a fe vifitandam , & benedicere, & ungere chrifmate , fine cun-datione poteft, cujus eft ipfum chrifma conficere. Nam poenitentibus

iftud fundi non poteft, quia genus eft Sacramenti. Nani quibus reliqua

Sacramenta negantur, quomodo unum genus putatur pofTe concedi*

Explicit liber de ordine Poenitentium

.

INCIPIT LIBER QVARTVSDe judicio Poenitentium laicorum

.

SAne quia de livore invidiae , St de ira , & de libidine , nec non de

avaritia, ut fuperius digeftum eft, oriuntur homicidia, rede , ut

arbitror, ceufuimus, de ipfo vitio, primum qualiter Sacerdotali judicio

canonice penitus fit corrigendum, oftendere . Ac deinde fecundum or-

dinem vitiorum ita remedium fubfequatur ,. quo facilius undecumquepoenitens purgari voluerit, fine dilatione in lingulis inveniatur..

1 *• jCAPITA LIBRI IV.* * *

I. ""'v E bomieidiit /ponte commi/fis . , , ,

II. | 3 De bis, qui nou fonte homicidium commijerunt .

III. De bit,qui pmrtut fuot en fornicatione diverfit modis interimunt.

IV. De bit , qui fervas fuot extra judicem necant.

V- Si domina per zelum ancillam occiderit . . _

V

I.

De bit , qui libi quacumque neghgentia mortem inferunt , & de ibit ,

qui pro fuit /celeribus puniuntur .

VII. De bis, qui fornicamur irrationabiliter, idefi,

qui mifccntur pecori-

bus , aut cum m ifcubs polluuntur

.

VIII. Debil, qui in pecudes , vel in mafcuhs aut oKm pollutifnnt , aut ha-

Bcnus hoc vitio tabefiunt

.

1 2 . , ;

IX. De bit, qui adulterat balent uxoret, vel fi ipfi adulteri comprobantur

.

X. De bis, qui uxores > atque ( l ) viros dimittunt , at fic maneant

.

XI. fijfoii bi,

qui intercedente repudio , divortium pertulerunt , alitfque fis

ju - rerum nuptiis , adulteri effi monflremur .

XII. jQrti uxorem habent, ii fimii! concubinam .

XIII. Si cnjnt uxor adulterium fecerit , aut vir in alienam irruerit.

Tom. I. B b b XIV.

» i - 4— i.; T

C 1 ) /tut quot God.

300 AP P EN D I Xf;!!.XIvf De bit.i qui duobus fratribus nupferint » vel. qui duas fotores adcepe-

rint. uxores ....

XV. 'jQuod non liceat alterius fpoufam ad matrimonii jurafortiri

.

raptoribus .1 , ;.

.,

• . i : . . . tj c

XVI T. De b'S > qui rapiunt putllat . r

XVIII. De defpofatis puellis , & ab aliis corruptis.

XIX. De virginibus velatis , fi deviaverint,,

. . . v ,

XX. De virginibus non velatis , fi deviaverint

.

i ,

XXI. De bis ,qui proximis fe copulant , ut a communione Cbrittifpatentur

.

XXII. Gregarius de incejifs . . .t *' V «* *

• i

•>»

XXIII, De bis- qui divinationes expetunt. .

XXIV. (a) Quod non liceat cbrilhanis obfervationes diverfat aiteniert •

XXV. De auguriis.i .

.

.10XXVI. De perjurio .

xxv ^h.^fyjfcheftib^} A. J C Ia 'i' i'l { J :1 i

XXIX. De dfcordansibus

.

XXX. De bis,qui per odium ad pacem non revertuntur.

XXXI. De his > qui Sacramento fe obligant > ne ad pacem redeant

.

XXXII. Quod ifuram laici Christiani exigere non debent .

De homicidiis fponte committis

.

GAP V T Lr

Q UI voluntarie homicidium fecfcrint , poenitentiae quidem jugiter

fe fubmittanti perfeftioneni.vero cirqa vjt^e exitum confequantur .

.vi ifiTT / »

De his ,qui non fponte homicidium

compiilerunt.- v l '

• /'T ;

•w r .1

~:t •• • V. I

C A P V T,

1 1. ;;

D E homicidiis non fponte commiflis ,prior quidem definitio poft

feptennem poenitentiam perfeflionem confcqut praecepit . Secun-

da vero quinquennii tempus explere.\_

* ,

De his, qui partus fuos ex fornicatione diverfis

modis interimunt. c

9

C A P V T II I.

Ex Concilio An*«yranocap. ai»

. V

•At i vr.i

In eodem Conci»Uo cap. )h

c *. *

u *..* o < i

«•t

'

•t « . \

In eodetn Conci»Uo CAf. aOf

.f*..W ' « i • t .

D E mulieribus >quae partus fuos necant , vel quae agunt fecum ,

ut utero conceptus 'excudant . antiqua quidem definitio ufqoe ad‘

r;'

• ,,CXi-

(, » ) U boc, fMtjT.

'

V J

Digitized by Google

A P P E N D 4 X II. 291'

exitum vitae eas ab Ecclefia removet . Humanius autem nunc defini-

mus, ut efc decem apnoruio te incus iVfumlum praefixos gradfis poeni-

tentiae largiamuV .

T ^t iv x v a p

De his, qUi Tervos fuos extfa judicem necant.

C A P V T IV.. ..‘..t : .. . \ . • .... a •

SIqtiis fetvum proprium fine conficientia judicis occiderit , excom-manicattonc, vel poenitentia biennii' reatum fanguints emundabit.

•. i. f... ‘

. .1 • ;*• .C">

';

Si Domina per zelum ancillam fuara occiderit.

C A P V T V.1 . «» 1 i."t .‘,

4a .

' '

•t- t' : . ' . - r 1 I

SI qti a femina furore zeli adcenfa , flagellis verberavarit ancillamluam , ita Qt infra diem tertium animam cruciatu effundat , & quod

incertum iis voluntate • an calu occiderit . Si voluntate pofl feptemannos i fi calb per qttinqoennii tempora a£la legitima poenitentia a com-munione placuit abftineri

.Qnod ft intra tempora conflituta fuerit in-

firmata , adcipiat communionem .

De his , qui fibj quacumque negligentia morteminierunt; & de his, qui pro luis fceleri-

bus puniuntur.

C A P “V '* T VI.- .

• ,• > ' «t . , ...

•

••

.-

P Lacttk , Ut hi, qui fibi ipfis, auf per ferrum, ane per venenum »

aut per praecipitium , vel quolibet modo violento inferunt mor-tem , nulla illis in oblatione commemoratio fiat ; neque cum Pfalmis

ad.fepulturam eornra cadavera deducantur. Multi etiam filii per igno-

rantiam hoc ufurparunt. btmililcr & de his placnit,qui pio fuis (ce-

leribus puniuntur

.

« < \f ( ! » * •

J. - t _ i.

Bbb a

(l) Ita etiam Codex ; ftd feriben-

dum <up. di. Saltem hoc capite in

vulgatis /fputbcrfii Coi:c I ii exemplislegitur . Sed forufle f quod StRMON.DVS fufpicabatur , & Diijjtift Codex

confirmit ) sfgcitcnfei Canone* ultra

LXViI non excurrunt ;hic vero ex

tpavKCi/i Concilio luniptus c(l , ubi

legitur tap. 34. ,

Ex Concilio A***ttienli cap- j j. e 1 >

Ex Concilio Eti.

beeiuno cip. j.

-a

ExConcttloBnr.carcnfl clp. 6 .

Digitized by Google

292 A P P E N D I X II.

DE LVXVRIAC A P V T VIL,

De bis 5 qui fornicantur irrationabiliter , iieft qui m/centur

pecoribus , aut cum mafculis polluuntur .

rxCtmrWoAn- T~X E his. qni irrationabiliter verfati funt, live vertantur,quotquot

ciinno up. is.J[ J ante vicefimuui annum tale crimen commiferint, quindecim an-

nis exaflis in poenitentia , communionem mereantur orationnm . De-

inde quiqoennio in hac communione durantes , tunc demum oblationis

Sacramenta contingant . Difcntiatnr autem & vita eorum, qualis tempo-

re poenitudinis exlhterit , & ita mifericordiam confequantur :Quod fi

inexplebiliter his haefere criminibus, ad agendam poenitentiam proli-

xius tempus infumant.Quotquot autem perara viginti annorum aeta-

te ,uxores habentes , hoc peccato prolapfi funt , vigintiquinque annis

poenitudinem gerentes in communione fufcipinntur orationum . Iu qua

quinquennio perdurantes , tunc demum oblationis Sacramenta perci-

piant . Quod fi & uxores habentes , & traufcendentes quinquageftmnm

annum aetatis, ita deliquerint, ad exitum vitae, communionis gratiam

confequantur.

De his , qui in pecudes , vel in mafculos , aut olim

polluti funt , aut hailenus hoc vitio tabefeunt

.

C A P V T V I I L•

'

* - w *'

«r ronriTioAn. T* Os ,qui irrationabiliter vixerunt , & lepra incefti CO criminis

cynnocap- alios polluerunf ,praecepit lautia Synodus inter eot orare , qui

fpiritu periclitantur immundo

.

De his ,qui adulteras habent uxores , vel fi ipfi

adulteri comprobantur.

C A P V T IX.

Ex Concilio Air C I cnjus uxor adnitera C O *•«*.• vd fi 'Pkdrtno cap. ^ ferit; feptetn annorum poenitentia oportet eum perfectionem co

fequi ,fecundum priftinos gradus .

De

co Cod. cui CUtmnf, AM0RT1I Ub.r confcutit.

£ i ) /Ukltcrttt Cod.

Digitized by Google

APPENDIX II. 293

De his, qui uxores, aut quae viros dimittunt,ut maneant fic

.

C A P V T X.

P Lacoit , ut fecundum evangelicam > & Apoftolicam difciplinam ,

neque dimidiis ab uxore, ueqne dimiflfa a marito, alteri conjun-

gatur . Sed ita maneant , aut fibimet reconcilientur . Quod fi contem-pierint , ad poenitentiam redigantur .

1 * • •

Quod hi , qui intercedente repudio divortium per-

tulerunt , aliilque le junxerunt nuptiis ,

adulteri efle monftrantur

.

C A P V T XI.

QUi vero vel uxore vivente , quamvis diflbciatnm videatur e(Te con-

jugium , ad aliam copulam feftinarunt , neque podiint adulteri

non videri, in tantum, nt etiam hae perfonae , quibus tales con|un<flae

funt , etiam ipfae adulterium commififle videantur ; fecundum quod le-

gimus in Evangeliat qui dimi/ent uxorem fuam , & duxerit aliam, moecha-

tw , Stmt/ner £*? qui dimijffam duxerit , moechatur

.

Et ideo omnes a com-munione fidelium abdinendos . De parentibus autem , aut propinquis eo-

rum nihil tale flatui potell , nifi incentores illiciti confortii fuifle de-

tegantur.

Qui uxorem habet, & fimul concubinam

C A P V T XII.

D E eo, qni nxorem habet, fi concubinam habuerit, non comma*nicet . Ceterum is , qni non habet uxorem , & pro uxore concu-

binam habet, a communione non repellatur. Tantniri aut unius mu-lieris, aut uxoris, aut concubinae , ut ei placuerit , fit conjnn<3ione

contentus . Alias vero viveus abjiciatur , donec delinat , Si ad poeniten-

tiam revertatur

,

Si

£ t_) Citat liuoc Canonem etiam RECINO tih. ll.ttf. ico.

Es Caecilio Afri,

cuo tjp. Ct.

Ia dacwtJll IN-NOCENTII P»-

fU cop. 14,

Ex Concilio T 0-

1«. (Dc«p. Ii.

Digitized by Google

294 APPENDIX II.

Si cujus uxor adulterium fecerit, aut vir

in alienam irruerit

.

C A P V T XIII.

n Concilia Bn* Q I cojns uxor adulterium fecerit , aut vir in alienam irruerit i foctrcnfi ^ prem annos poenitentiam agat

.

• J t-

M .... ... * •*.. ' I • t.*

De his, qui duobus fratribus nupferint, vel qui *

duas 1’orores uxores adceperint

.

t C A P V T XIV.

/fUlier, fi duobus fratribus nupferit , abjiciatur ufqne ad mortem.

«Keo'«p.

,l

4.

e°" IVI Verumtamen in exitum propter miferirordiam , fi promiferit >

quod fa&a incolumis bujus conjunftionis vincula diflolvet , frudum poe-

nitentiae confeqnattir.Quod fi defecerit mulier, aut vir in talibus uu-

’ pt iis j difficilis erit poenitentia in vita peimanenti.

Quod non liceat ( i ) alterius fponlam ad. . matrimonii jura lortiri . u- •

C A P V T XV.Ex fpifl. Papae5IRICH td HI* D E conjugali autem velatione reqnififti , fi defponfatam alii puel-

lam aiter in matrimonium pofitt adcipere , hoc ne fiat . modisnc.Epilc.cijM* omnibus inhibemus, quia illa benediAio, quam nupturae Sacerdos im-

ponit , apud iideles cujuldam facrilegii iuftar ctt i fi ulla tranlgreilio-

ne violetur.

De raptoribus.

CAPVT XVI.F* ep’ft v.tpie TJ Aptores igitur viduarum , vel virginum , ob immanitatem tanti

SiMMACHi* facinoris, deieftamur , illos vehementer perfequendo qui facras

virgines, vel volentes , vel invitas in matrimonio luo fociare tenrave-

rint,quos pro tam nefandiilimi criminis atrocitate iufpendi praecipimus

.

De

( i ) S^cmqttm altirim &(, Cod.

Digitized by Google

.APPENDIX II. 295

De his, qui rapiunt puellas . ,

CAPVT XVII.

E Os, qui rapiunt mulieres fub nomine fimnl habitandi cooperantes ,ExConcfiioCfui-

aut conviventes raptoribus , decrevit Sandla Synodus, ut fiquidemcedo°' Cif- *7«

Clerici fint , decidant gradu proprio ; fi vero laici , anathematizentur.

I , , |•

De defponlatis puellis , & ab aliis corruptis

.

CAPVT XVIII.

D Bfpoufatas puellas, & poft ab aliis corruptas,placuit erui, & eis Ex Cone Ancyr.

reddi, quibus antea fuerant deiponfatae , etiamfi eis a raptoribus «p. 10.

vis illata conftiterit . ... .. . r. _ , .e •* - -

Dc Virginibus velatis , fi deviaverint

.

CAPVT XIX.,

f | ;

ITem quae 'Chriflo fpiritnalitcr nubunt, & a Sacerdote velantur, fi tNNOCEKf.Pa-

poftea vel publice nupferjnt, vel fe clanculo corruperint , non eas*“ clp ' '9 ‘

admittendas e(Te ad agendam poenitentiam , nifi is , cui Te junxerat

,

de mundo receflerit . Si enim de hominibus haec ratio cuftoditor , ut

quaecumque vivente viro, alteri nupferit , habeatur adultera , nec ei

agendae poenitentiae liceutia concedatur , nifi unus ex eis defun&us :

quanto magis de illa tenenda cft,quae ante immortali (e ljponlo con-

junxerat , & poilca ad humanas nuptias tranlinigravit

.

De Virginibus non velatis, fi deviaverint.

C A P :V T X X.

H Ae vero , quae necdunj fiicro velamine te^lae . tamen in propo- ’•*

fito virginali femper le fimulaverunt permanere , licet velatae non

fuerint, fi forte nupferint ; his aliquanto tempore poenitentia eft , quia

iponfio ejus a Domino tenebatur.

Digitized by Google

1296 APPENDIX II.

De his , qui proximis fe copulant , ut a Commu-nione Chrifti leparentur.

CAPVT XXI.In CoacOio To* VT Ani & haec falubriter praecavenda fancimos , ne quit fideliamituno.. propinquam fanguinis fui afque qao adfiniratis lineamenta gene.

ris fuccefhone cognofcit, in matrimonio fibi defideret copulari . Quo-niam feriptum ell: amnii tomo ad proximam fanguinis fui non adeedat , ut

revelet turpitudinem ejus . Ec iterum : Anima , quaefiet rit qutdpiam ex iftit ,

peritit de medio p puit fui . Sane qnibus conjundlio illicita interdicitur a

habebunt ineundi melioris conjugii libertatem

.

Sandlus GREGORIVS (i) de inceftis.

CAPVT XXII.

SI qnis monacham > quam Dei ancillam appellant (a) ia conjugio

duxerit , anathema fit

.

Si qnis commarrcm fpiritalem duxerit in conjugio , anathema (it

Si quis neptem duxerit in conjug<o , anathema fit.

Si quis de propria cognatione » vel quam cognatus habuit , duxe*

rit in conjugio , anathema fit .

Si quis viduam furatus fuerit in uxorem » vel confentientibus ( 3 )ci , anathema (it

.

Si quis virginem , nifi defponfaverit > furatus fuerit in axorem > vel

confentientibus ei. anathema fit.

Si quis ariolis > arufpicibus , vel incantatoribus obfervaverit > aut

phylaAeria ulus fuerit» anathema fit.

De multinubis.* . • . t •

CAPVT XXIII.

B*Condi!oN«o-® hi* , qui in plarimas (4) nnptias inciderunt , & tempus qui-

I 3 dem Cs) praefinitum > manifeflum cft , fed converfatio eorum.

& fides > & tempus adbreviat

.

De

( 1 j Intcllige CREGORIVM II.

in Cone. Romana . Vide REGINO*NEM llt. II. top. 1*«.

( 1 ) Ita etiam Codex noder . RE-GINO autem: Slquh Dei ancillam, H-cO SanBimonialtm Aliter vetuduico.

sex Canonum Plferltnftt : diatonam

duxerit Iu conjugium.

( t ) Confcnticni , & iic infra.

( 4 ) pluret quam iuat Cod.

( f ) Non poeuitentiae, fed abdi-

nentiae a communione Corporis Do-mini .

Digitized by Google

APPENDIX II. 597

De quaeftionibus conjugiorum

.

C A P V-T XXlcV.‘C»?• t *

Q Ui in matrimonio Aint , tribus noftiboc ac diebus abftineant Te a

conjandione , antequam communicent.Vir abftincat fe ab uxore fua quadraginta diebus ante Pafcha ia .

oftavas Pafchae . Inde ait Apoftolus , ut vacetis ortiani . Mulier tres

oienfes debet ie abfiiaere a viro Aio , quando concipit ante partum rTom. I. C c c & poft .

( I ) Placet heje adCcribcre quae fu per hoc argumento REGINO adfert

Iit. I. top. iii.jtqq.

» De temporibus > quibus fe continere debent conjugati

3, ab uxoribus . Ex Concilio Heliberoenfi .

t

„ C Ynodus Uchbcrntr.fua dicit: in

„ <3 tribue quadragefimis anni, & in

>( die Dominico , & in qnarta feria

„ & fexta ferja conjugales continere

fe debent . Item nec illis diebus co«

„ pulari ,quamdiu gravata fuerit uxor,

m ideft a quo die filius in utero rno-

>, tum fecerit ufque ad partum . Item

„ a partu poli triginta tres die*, rt

>, filius ;fl autem filia

, poft quinqva-

,, ginta fex

,3 De eadem re. Ex Poenitcntiali

.

„ T T Xoratus contineat fe quadra»

,,ginta Dies ante Pafcha & Pen-

n tecoflen , fen ante Natale Domini,& omnem dominicam nnttcm , &

„ quartam & fextam feriam, & icon.

,,ceptionc manifeftita ufque poli na»

„ tam fobolem abftincat fe ab EcCle-

„ fia , fi filius eft, dies triginta ; fi G-

,, lia , dies quadraginta . Mulier fe

,, abftincat a viro tres menfes ante

„ partum, & poft partum quadragin-

,, ta dies . Qui autem nupferit his di;.

M bus ,viginti dies poenitea*.

M De eadem re.1 ' fc * *- * [:...

i

„ ""v Ui in Qajdragtfima ante Pa.,, defiam tribuat, aut pauperibus dl-

„ fcha cognoverit uxorem fuam , „ vidat . Si per ebrietatem & fine con»

„ & noluerit abftmere ab ea , urto an- „ fuctudine adeiderit , quadraginta

„ no poeniteqt,aut pr*litn« fuunf

„

dies potoiteat, \

„ videlicet viginti fex folidos ,ad Ec.

,, Quod ante communionem abjlinere debet a conjuge

.

• '• a . .. „: •« e.

„ Mnis homo ante facramCom- „ ftinere debet VII. a«t VcJM1* Ilf»

„ V/ munionem a propria uxore ab- „ dies .

Digitized by Google

E* Concilio Aa -

cyrano ctp. 23.

E* Concilio Brt*carcnfi

298 appendix II,& port> tempore purgationis > hoc eft quadraginta diebus 8c nodtibus

live marculum > live feminam genuerit

.

Dc his, qui divinariones expetunt.

CAPVT XXV.

gUi divinationes expetant , aut more gentilium fubfequuntur , aut

tn domos fuas hujufcemodi homines introducant exquirendi ali»

arte malefica, aut expiandi cauila , fub regula quinquennii ja>

eeant lecnudum gradus poeniteotiae definitos.

Quod non licet Chriftianis obfervationes

diverlas adtendere.

CAPVT XXVI.

N On liceat Chriftiauis traditiones Gentilium obfervare , vel colere

elementa , ant lunae , aut ftellarum curfum . aut inanem lignorum

fallaciam pro domo facienda , vel ob fegetes , vel arbores plantandas ,

vel conjugia fociauda . Scriptum eft enim : omnia anxecumque facitis iit

verbo , aut operet '» nomine Domini uoflri [ES/ Cbrifii facite ,gratias

agentes Det

.

De eodem.

N On liceat in colleftione herbarum , quae medicinales fnnt , aliquas

obfervationes , vel incantationes adtendere , nift tantum enni fym-

bolo divino , & oratione Dominica , nt Dens , & Dominus honoretur

.

Item.

N On liceat mnlieres chriftianas vanitatem in fuis lanificiis obferva-

re s fed Dominam invocent adjutorem , qui eis fapientiam texen-

di donavit.

In eodem

.

CAPVT XXVHDe Auguriis •

A TJguriis, vel incantationibus fervientem a conventu Ecclefiae fepa*

raaduO . _

Digitized by Google

APPENDIX II 299

Dc penuriis. p t-U

C A P V T XXVIII.

O Uicnmqoc vero fciens periurium perpetraverit > annos feptem fe

poenitentiae fubdar j & ita deinceps ad communionem revertatur

.

• . f . • f • • #* 1

De furto.. 4 • . '

,CAPVT XXIX..

** • * » . . • . . P

O Ui vero cnpiditate captas furtnin fecerit, quod abftalit , reddat * 8

C

annis quinque poenitentiam agat ..

• * * • • - - •* t .

.

De falfis teftibus.

CAPVT XXX.

F Alfos teftet a communione Ecclefiaftica fubmovendos , nifi poeniten»

tiae fatisfadione crimina admifla diluerint

.

De dilcordantibus

.

CAPVT XXXL• • i t

O Blationes diffidentium ( 1 ) fratrum neque in facrario, neque in

gazophylacio recipiantur.

De his qui per odium ad pacem non revertuntur.

CAPVT XXXII,

P Lacuit etiam 1 ut. ficut plerumque fit, qui cum odio, aot loagin.

qua inter fe lite difceflerint , & ad pacem revocari diuturna inten-

tione nequiverint , de Ecclefiae coetu juftifliwc cacoaimuuica:ioue pel-

lantur.

,C« ca ... ^De

( ) ita (tiam Codex , huic tamenverbo vcluti corr;£lio ialcriptum : dijetr-

imtimm. Ni hoc placet lege dijpdcn/i*m .

C*) IV. tof. 9i'

C« ConciUCar.Uuf.f »1

EeCoocilipAta-«kenfi

Digitized by Google

Ex ConclBo ’fer-

itenil

Ex epift LHO-NiS Paj»«

‘

3°° appendix II.

Dc his , qui Sacramento fc obligant , ne adpacem redeant

.

# jf

:

* ~ " » #“ r *\

C A P V T 'X X I I r.

QU» Sacramento fe obligaverint , ot litigans in quolibet ad pacem

nulio modo redeat , pro periario unam annum a communione

Corporis 8c Sanguinis Domini fegregetur* Reatum (bum eleemofynis

»

& fletibus quantis potuerit jejuniis abfolvat » ad caritatem vero» quae

operit multitudinem peccatorum » celeriter venire feftinet.

, Quod ufuraro laici Chriftiani exigere non debeant.

CAPVT XXXIV..

'

1 . ,fT

N E hoc quoque praetereundum duximus ,quofdam lucri turpis cu-

piditate captos u Turariam exercere pecuniam, & foenore velle dr»

tefcere. Quod non dicam in eos, qui fonr in Clericali officio conftitu-

tos, Ted & in laicos cadere , qui chriftianos ie dici cupiant , condole-

mus Quod vindicari acrius in cos, qui fuerint computandi ( t ), de-

cernimus , ut omnis peccandi opportunitas adimatur .

Nunc hucufquc de criminibus laicormn,quemadmodum in cano-

nibus continetur , colledum eft. Nuac vero ad juditcia clericorum eft

tranfeimdar» .

Expiicit libellusde PoenitentiaJaicorum feliciter

.

JNClPrVNT F EGULAE DE MINISTRIS ECCLESIAE,

SI DEVIAVERINT, CANONICE PROLATAE.

CAP1TVLA LIBRI V.

|. E fretbyterit, fti ttxoref adceferunt , vet fornitati fuut

,

]I U De di,iconibus fimiliter .

IU. De b't fti ad Pnibyteiium fromtventur

,

C? ante ordinationem fecca-

tdrnm lil/i ctmfcii funt. •'*

IV. De Cunne Apofhl.rnm .

V. D‘ dv fit orimibis ii utoribttt abjhnendit .

VI. V"d Stcerdotet , Ltvit ie cum mnli rtku tetre non deletu! .

VII.De incontinenti* Sacerdotum, vel Levitatum.

VTIL D- fubintresUlht milieribitt

.

( . 3 Computati Cod. Editi S.LEOH1S libri tf. 1. ad Epifcop. ptr Ca®p.^rea. Ac, tonjmall, “* * * * '

Digitized by Google

APPENDIX II. 301IX. De tlerieit ufurat adctpitnubat

,

X. Ut nullus Presbyter , U Diaconus condutlor exiflar , & ut Clerici abfli-

neant fe ab ujttris .

XI. Ut Clerici, vel continentes ad J/irginet , & viduas ne adcedanl

.

XII. De Clericis vel Monachis uon manentibus in ftto propnfito

.

XIII. De Monachis & Virginibus propofitum non Jervantibus

.

XIV. Ut ad/aerarium mulieres non introeant .

XV. De eadem re,

XVI. Ouod nnUt Sacerdoti canones liceat ignorare

.

X

V

II. jbepollutio»ibus interrogatio AVGVSTINI^ r<-y£vjj/5bGREGOR II.

XVIII. Jfitod nihil pro/it Sacerdoti, etiam fi bene vivat, fi male viventi-

bus tacendo uon contra licit .

De presbyteris, qui uxores adeeperunt

,

vel fornicati iunt.

C A P V T P R 1 M V M.

P Resbyter, II uxorem adeeperit, ab ordine deponatur . Si vero for- ixCoaeirioWe».

iiicatusfttert, aut adulterium perpetraverit ; amplius (i)pellide-

bet, & ad poenitentiam redigi (a).

De diaconibus fimiliter.

CAPVT II.

Simili modo etiam diaconos , f» eodem peccato fuccubuerit , ab or- t« eodem con-

dine mimlterii iubtrahatur . •c,ll° “*•

De his qui ad presbyterium promoventur , & ante

ordinationem peccatorum fibi iunt confcii

.

CAPVT III.

P Resbyter It occupatus Ci") corporali peccato , & confefTos fuerit

de ie,quod ante ordinationem deliquerit , oblata non confecret ,•

manens in reliquis officiis propter ftndium bonum . Quod fi de fe non

fuerit ipfe confeflus > & argui manifefte nequiverit, poteftati fui judicii

( q) relinquatur-

De

( i ) Ab omni fcilicct «lericatus ( j ) Prococcup ,tu , & ita etiam

gtvdu. Cbitmtnfit Codex .

(,) Quam qui in maioribus ef- £4) fotejletit fuet jndicitCod.

fent ordinibus confiituti, non fubibaot.

/

Digitized by Google

302 APPENDIX II.

De canone Apoftolorum

.

C A P V T IV.

Cin. xxv. -|"\ Reibyter , aat Diaconus, qui in fornicatione , anr pcriurio > aut

J7 furto . aut homicidio ( t ) captus eft , deponatur : non tamen com-

munione privetur. Dicit enim Scriptura: «wn judicabit (a) Dominus iit

in idtfjum .

De diverfis ordinibus ab uxoribus abftinendis

.

C A P V T V.

Ex ConrilioCa- Q Acerdotes Dei, & Diaconi , vel qui Sacramenta contreflant pudi.

thaccM- ^ citiae cuftodes, ab uxoribn* fe abftineant.

Quod Sacerdotes , & Levitae mulieribus

coire non debeant

.

C A P V T VI.

P Raeterea quod dignum • & pudicum , & honeftum eft , tenere Ec*

clefiae omnimodo debent , ut Sacerdotes , & Levitae cum mulie-nut.ni». »r

r j[,QS nQn coeant> q U ja minifterii quotidiani neceflitatibus occupantur.

Scriptum eft enim : Saufis tfiote ,quoniam ego SauUnsfum Dominas Deus

vefier

.

De incontinentia Sacerdotum , vel Levitatum

.

C A P V T V 1

L

INN0CFNT11Pip*c cip, au D E Presbyteris & Diaconibus divinarum legum eft difciplina

,.

nt

incontinentes ia offteiis talibus politi , omni honore Eecleliaftico

priventur, nec admittantur ad tale minifterium, quod fola continentia

oportet impleri

.

( i ) Haec claufula tus btmiciiio

in antiquis Canonum Apoflolicorum

editionibus non rxftat ;hinc neque

Ciiuucfi AM0KT1I Codex , neque

JWDORVS ,neque RHABANVS in

rpifl. ad HERIB ALpVM, neque HINC-MARVS, qui tpifi. XUX.tof. J.Ca-nonera illum deferibit, illam habent.

Fuere tamen Codice» ,in quibo* ea

legebatur , u* Codex,quo uft funt

CRECORIVS Turoumfi lib. V. cof.

l9 . & GRECORIVS IV.iimilemha.

buifle HAUTGAR1VS videtur; fimi»

lem REGINO, nifi forte is ex H ALlT-GARIO defumpfit .

c») yiudiffibit Cod.

I

Digitized by Google

APPENDIX II.

De fubintrodu&is mulieribus

.

C A P V T V1IL

INterdicit per omnia magna Synodus , non Epifcopo , non Presby-tero , non Diacono , non alicui omnino

,qui in Clero eft , licere fub-

introducam habere mulierem .

De Clericis ufuras adcipientibus.

C A P V T IX.

Q Uoniam multi fub regula conftituti avaritiam , & turpia lucra fe-

llantur , oblitique divinae Scripturae dicentis : qui pecuniam /namnon dedit ad «furam i mutuum dantes , centefimo* exigunt: jnfte cenfuic

fanlta, & magna Synodus, ut fl quis inventus fuerit poft hanc defini-

tionem ufuras adcipiens , aut ex inventione aliqua , vel quolibet modoncgocium tranbgeas, aut hemiolia, ideft fefcapla exigens , vel aliquid tale

prorfus excogitans turpis lucri gratia, dejiciatur a Clero > & alienus exi*

fiat a regula ( t )

.

Ut nullus Presbyter & Diaconus condu&or exiftat

,

& Clerici abftineant le ab uluris

.

C A P V T X.

P Resbyteri & Diaconi non (int conduCores , aut procuratores, neque

ullo turpi negocio , & inhonefto villum quaerant > quia refpicere

debent. Icriptum e(Te : Nullus mihiant Deo implicat fe negociit faecula-

rtb.t. Si quis commodaverit pecuniam >pecuniam adcipiat» fi fpeciem,

camdem fpeciem , quantum dederat, adcipiat.

Ut Clerici, vel continentes ad virgines vel

viduas non adcedant.

C A P V T XI.

C Lerici, vel continentes, ad virgines, vel viduas noo adcedaat , ni-

fi julTu , vel perimito Epilcopornm .

De

( i J Vide intra ad RHAI1ANVM, qui lmoc ipfum Nicaenum Caaoaem ap-

pellat.

1« Concilio NI-«una tif.

In eodem Conci-

lio ctp. ttf«

£x Conci lioCac*

ExConci lio Afri*cino cif. f.

Digitized by Google

304 APPENDIX II.

De Clericis vel monachis non manentibusin fuo propolito

.

C A P V T. X I L

Ek Cone. Chii- Ui femel in Clero deputati funt, aut Monachorum vitam expeti-

«don. c»p. 7 . II yerunt, ftatuimus, neque ad militiam , neque ad dignitatem ali-

quam venire mundanam , aut hoc tentantes , & non agentes poeniten-

tiam ,quo minus redeant ad hoc - quod propter Deum primitus elege-

runt , anathematizantur.

De Monachis, vel virginibus propofitum

non lervantibus

.

C A P V T X I I I.

ExC«ndU«chaP » p Irginem quae fefe Domino confecravit , fimiliter & Monachum .

ccd.cap.if. y non jjcere QUpt iaiiajnra contrahere: quod ft hoc inventi fuerint

perpetrantes , excommunicentur . Confitentibus autem decrevimus , ut

habeat auftoritatem ejufdem loci Epifcopus mifericordiam , humanita-

tatemque largiri

.

4 1 $

Ut ad Sacrarium mulieres non introeant.

C A P V X , X I V.

taCendiioU* Quod non oporteat mulieret ingredi ad altare.Quod nefat fit

di.-, «p. «. feminat facris altaribus minijlrare , vel aliquid ex

bif , quae virorum funt > officiit deputata

prae/umere .

C A P V T X V.

E* cj,KU Pap»« -t Ihilominus impatienter audivimus , tantum divinarum rerum fub-

CELASUcap.i».J^j ^ defpeflujB , nt feminae feris altaribus miniftrare firmentur,

con&aque nonnifi virorum famulatui deputat* fexotn , cui non com-

petit , exhibere : nifi quod omnium deli<3orum , quae figillatim perftrin-

scimus , noxiorum reatus omnis, & crimen eos refpicit Sacerdotes , qui

vel ifta committunt, vel committentes minime publicando, pravis ex-

ccflibiis fe favete fignificaut

.

Quod

Digitized by GoogI

APPENDIX II. 305

Quod nulli Sacerdoti Canones liceat ignorare.

C A P V T XVI.

N Ulli Sacerdotum fuos licrat Canones ignorare , nec qnidqtiam fa-

cere, quod Patrum pofTtt regulis obviare.

De pollutionibus interrogatio AVGVSTINI,& relponfio GREGORI1

.

CAPVT XVII.

SI poft illufionem

, quae per fomnium folet adeidere , vel CorpnsDomini quislibet adeipere valeat , vel , /i Sacerdos fit , Iaera my-

fteria celebrare.

Refponfio GREGORII

.

T quidem hunc, teftamentnm veteris legis, ficut in fiiperiori ca-

Jj pitulo jam diximus pollutum , dicit ( 1 ), nifi lotam aqna . Ei ( 2 )uique ad vefperum intrare Ecclefiam non conceditur ( 3 ) , quod ta.

nten aliter etiam (4) populus fpiritalis intelligcns , fub eodem intel-ledlu adcip:et

, quo praefati fumus: quia qoafi per foinnium illuditur,qui teutatus immunditia, veris (5) imaginibus in cogitatione inquina-turi fcd lavandus elt aqua, ut culpas cogitationis lacrymis abluat. Etnifi prms ignis tentatiotus recefTerit , reum fe qoafi ufque ad vefperumcognolcat . Sed elt in eadem illufione neceflaria valde diferetio

,quae

fubtiliter penlari debeat , ex qua re adeidat menti dormientis . Aliquan-do enim ex crapula , aliquando ex natnrac fuperfluitare , vel infirmita-te , aliquando ex cogitatione contingit. Et quidem fi ex naturae fuper-fluitate, vel infirmitate ( <5 ) evenerit , omnino haec illufio non eft ti-

menda, qnia hanc animus nclciens perrnlifle magis doleudus eft, quamfecifle

.Quum ergo ultra modum appetitus gulae in Tumendis alimen-

tis rapitur, atque idcirco humorum receptacula gravantur , habet exin-de (7) animus aliquem reatum , non tamen uique ad prohibitionempercipiendi facri myfterii , vel Mtflarum folemnia celebrandi

,quum for-

tafte aut feftus dies exigit, aut exhiberi rtyfterinm pro eo, quod Sacer-Tom.I. D d d dos

C J ) I*a feriptum erat ia Codice ,

fcd antiqua manus expunxit, corre-

xitque vanh;quae LABBAEI quoque

le&io eft .

£ 6 ) Jiere/f Cod

.

C7 ) Addit Codex o[ud fe .

C 1 ) Coi nifi locun Cod.

t») Otnittu Cnd.

C j ) Lebbaejna editio T. V. Cone,coi. IJ7J. & nifi letuu nftta ei £<fe.

non concedit .

C 4 D Omittnat Codex , & 1AB-BAhVS.

. a

COcLESTtNIPjpic tap. do.

Intcrro?ttioAV-GVSTIN1

Exflit lib. «a.

cp. 3 . In-

terreg II. Tom.IV. S 3VGOR.M- cdvliom.

Digitized by Google

* TUl|. «J.fkrioruai

306 APPENDIX II.dos alius in loco deeft , ipfa neceflitas compellit . Nam fi adfunt alii,

my. qui implere * minifteripm valeanr , illufio per crapulam faCla , fed abimmolatione facri inyfterii abftinere , ut arbitror, humiliter debet, fi

tamen dormientis mentem turpis imaginario non concufferit . Namfunt,quibus ita plerumque iflufio nafcitur , ut eorum animus etiam in fomncrcorporis politus , turpibus imaginationibus non foedetur

.Qua in re unum

ibi oftenditur, quod ipfa mens rea non tunc fit, fed fuo judicio libe-

ra (8), qirun» le ea dormienti corpore nihil meminit vidilfe , tamenin vigiliis corporis meminit in ingluviem cecidifTc . Sin vero ex torpi

cogitatione vigilantis oritur illufio in mente dormientis, patet animo rea-

tus luus . Videt enim , a qua radice inquinatio illa procelTcrit,quia quod

cogitavit fciens, hoc perculit nefeiens . Sed penfandam eft, ipfa cogi-tatio utrum in fnggeftione, an iu deleClationc , vel quod raajus

, in pec-

cati confenfu ceciderit. Tribus enim modis impletur omne peccatum,videlicet fuggeftione , deledatione , confenln. Snggeftio quippe fit perdiabolum, deleCiatio per carnem, confcnfns per Jpirirum, quia & pri-

mam culpam ferpens fuggeflit , Eva velut caro dcletfata eft ; Atiam ve-

ro velut fpiritus confenftt. Er necefTaria eft magna diferetio inter fug-

geftionem, atque deleClationem ; inter delegationem , arqne confenfum ,

judicem fui praefidere animam . Quum enim malignus fpiritus pecca-tum fuggerit in mente , fi nulla peccati dele&atio leqttatnr

,peccatum

omni modo perpetratum non eft; quum vero dele&ari caro coeperit,

tnne peccatum incipit nafei . Si autem etiam ad confenfionem ex deli-

beratione defeendir, tunc peccatum cogoolcirur perfici»

In luggeftionc igitur peccati femen eft, in deleclatione fit nutrimen-tum , in confenfn perfeClio . Et faepe contingit , nt hoc

,quod mali-

gnus fpiritus feminat i» cogitatione , caro in delectatione trahar, nectamen anima eidem deleClationi confentiat. Et quum caro delcCtari fi-

ne animo nequeat, ipfe tamen animus carnis voluptatibus reluClaos, in

deleCtatione carnali aliquo modo ligatur invitas , ur ei ex ratione con-

tradicat , nc confentiat, & tamen deleCtctione ligatus fir , fed ligaram

fe vehementer ingenjifcat . Vnde 8c ille coeleftis exercitos praecipuus

miles gemebat , dicens : yidett aliam legem in membris meis repugnantem

legi mentis meae, (3 captivum me ducentem in lege peccati,quae eji in mem-

bris meis . Si antem captivus erat, minime pugnabat, fed & pugnabat

.

Quapropter & captivos erat, & etiam pugnabat : igitur legi mentis lex ,

quae in membris eft, repugnabat ; fi autem pugnabat , captivus non erat»

Ecce itaque eft homo captivus liber j liber ex jnllitia, quam diligit ( p ) •

captivus ex deleCtatione , quam portat invitas - Arnen.

( t ) Locus t) ic *ft ' n MSS. Codi-

cibus mire vexitus . In nuflro Codi-

ce it» legitur t qna in rt minat fibi

effinditur ipja mem rea ; non tamen Jit

Quod

vti Juo judicio libera.

(?) ‘Jujiilia ,quam de lege mentis

iabet Cod.

Digitized by Googl

APPENDIX II. 3°7< .. **•. , . ,

Qaod nihil profir Sacerdoti , etiamfi bene vivat, fi

male viventem ( r ) tacendo non corrigit

.

C A P V T X V 1 I I. CO

Q Uod vero dicit Apoftolus, ut nos formam debeamus exhibere fi»

delibus , quid valebit , fi is, cui vel hortandi ( 3 ) bonos , vel ca-

fligundi malos cura commifla eft, bene vivendo fe imitandum bonis ex»

Jubeat , & male tacendo uon corrigat ? Ad hoc enim , nifi me fallit opi»

nio ,fande vivendum eft Sacerdoti ; nam. dida fua repugnantibus fa»

dis evacuet, fi quod praedicat fieri debere, non faciat , aut fi quod noti

facit, praedicare praefumpferit, nihil apud eos, qui ejus vitam nove-

re (4)» pro6ciat. Quia ad hoc eft Ecdefiae Dei praepofttus , ut nonioluui bc-ne vivendo alios exemplo fuae converfationis inftirtiat , fed et-

iam fiducialiter praedicando , lingulis ante oculos peccata fua confti»

tuat;quae poena maneat duros, quae gloria obedientes oftendat . Nul-

lus falutem defperando contemnat , animas emenJari nolentium plan-

gat , imitatus Apoftolum qui ait; Ut lugeam multat ex lis ,qui ante pec-

caverunt , (fi uon egerunt poenitentiam . Et iterum: •^nis infi matur , (fi

ego uon infirmor ? j^jais fcanitlii uur , (fi ego non nrot ? (Quapropter (ciens ,

quod fi quibuslibet divitibus, ac potentibus male viventibus parcat , aut

foveat eos, perdat ( 5 ) (imul, Sc pereat , & (ande debet vivere pro-

pter fuae adminiftrationis officium . Certus quod ci nihil fua (uttitia

fullragetur , de cupis manu anima pereuntis exigitur, quando quicuni»

que alius perierit, quem nulla docendi neceflitas manet , folus poenaslui fceleris dabit . lile autem , cui dilpenfatio verbi cotnmilTa eft , et-

iamfi (ande vivat , & tamen perdite viventes arguere aut erubclcat

,

aut metuat, cum omnibus, qui co tacente perierunt, perit. Et quid

ei proderit, non puuiri fuo, qui puniendus eft alieno peccato? Men-tior, nifi hoc Dominiis poft EZECH.IELEM Prophetam , fnb cujufdam

terroris denuntiatione loquitur, diceos ad eum; Et tu fih laminis , /pe-

calatorem tt dedi damui I/rael

.

Nec hoc tranieunter debemus audire,quod

Sacerdotem /peculatorem appellat . Ur , fient fpeculatoribus eft de loco

editiori prolpicere , & plus omnibus contemplari , ita Sacerdos debet

efle propofitus , (6) fublimitate celfior eundis , ac majoris fcientiae ha-bere gratiam, qoa pofiit fub fe viventes ioftrnere . Videamus jam , quoddivinus ftrmo continet. Audies, inquit, ex ore meo /trmonem , (fi aJirm-

tiabis eu ex me

:

ut hoc dicat Sacerdos, quod ex divina ledione didi-

cerit, quod illi Deus iufpiraverir , nea quod praefumptione humanifenfus invenerit, Adnunliaht eis, inquit, ex mei ex me , noa ex te . Meq

D d d 9 ver-

C) Ita «tiam PROSPER. At Co-dex male viteuter

,

Hoc & fequens caput ex PRO.SPfcROfumpta funt it tua ccntcmpl.

lib. 1. cap. XX. (fi XXI.

( 3 ) Lxlortondi Cod. & PROSPE-

RI Lugd. editio.

(4) Sic etiam PROSPER. Afo*

*frint Codex.

C 5 3 Melius Lugd.PROSPERI edi-

ti» r faveat,

tt t perdat.

(*} PrcpifitxPKOSPER : mcliiM

I Peir.,.

IP Cor. ia.

11- Cor.

Ezecb. jj.

lbil.

Digitized by Google

3c8 APPENDIX II.verba loqueris: noneft, quod ex eis tamquam Deus ( 7 ) infleris. Exme, inquit, eis adnuncia . Sed jam quid adnunciet, audiamus. Si medicente ad impium: Impie morierit , non fuerit loquutus , ut fe cuftodiat im-

pius a 'via fui, ipje in iniquitate fwl morietur i fanguinem vero ejus de ma-

nu tua requiram. Quid potuit expreflius ? quid apertius poteft dici f Si

impio

,

inquit, loquimis non fueris , ut fe ab impietate cuftodiat , (3 ille pe-

rierit,fanguinem ejus de manu tua requiram. Hoc eft dicere : fi ei pec-

cata tua non aduunciaveris , fi eum non argueris , ut ab impietate fiia

convertatur, & vivat, & te, qui non increpafti , & ipfum , qui te ta-

cente peccavit, flammis perennibus perdam. Quis rogo tam faxei pe-

doris, quis tam ferreus erit, quem fententia ifta non terreat ? quis tamalienus a fide, qui fententiae ifti non credat?

Lufluofa deicriptio carnaliter viventiumSacerdotum

.

C A P V T X I X.1

SEd nos praefentibus deledati , dum in hae vita commoda noftra ,

& honores inquirimus, non ut meliores, fed ut ditiores , non ut

fandiores, fed ut honoratiores fimus ceteris, feftinamus. Nec gregem

Domini, qui nobis pafcendus, tuendufque commiflTus efl , fed noflras

voluntates, dominationem, divitias , Si cetera blandimenta carnaliter

cogitamus. Paftores dici volumus, nec tamen efTe contendimus . Officii

noftri vitamus laborem, adpetimus dignitatem , immundorum fpirituum

feras a grege dilacerando non pellimus i & quod eis remanferat , ipfi

confumimus, quando peccantes, divites, vel potentes non folum non

arguimus, fed etiam veneramur, ae nobis aut munera folita offenfi non

dirigant, aut obfequia defiderata fubducsnt , ac fi muneribus eorum , &obfequiis capti, immo per haec illis addidi, loqui eis de peccato fuo,

aut de futuro judicio formidamus : & ideo minaciter fuperbiam noftram

divinus fermo contundit ; fed nofter auditos nihil , unde proficiamus

,

admittit,quia praefentis vitae capti dulcedine , quae poena negligen-

tiam noftram maneat in aeternum , nolumus cogitare . In Paftores er-

go ifta dicuntur , de quorum nobis inani appellatione blandimur : H tee

E.ech. J). dicit Dominus Deus: vte Palloribus 1/rael , qui pifcebans femetipfo: 5 non-

ne gugts pifuntur a Patoribus? lac comedebatis, (3 lanis operiebamini i

qmdcrajf-m erat , occidebaris,gregem autem meum no 11 pafcebaiis

.Quod in-

firmum fuit , non folidafhs , & quod aegrotum , non fanafiis ; quod frudum

non adUgaftis , (3 quod abjedum , non redaxiftis ; quod perierat , non quae-

fidis , fed cum audoritatr ( t) imperabatis eis , £3 cum potentia , &Ihkl difperfae funi oves meae, eo quod non effit Paftor : pt fadae funt in devo-

rationem omnium befttarum agri . Et paullo poft : Propinca Paftores audi-

te

Codex pratpojitl - C'

i

f 7 ) Corrige e* Cod, &PROSPE- Codex.

R.Ci t tamquam de tuis.

Cum euptritatt PROiPER 1 &

Digitized by Google

APPENDIX 11. 3c9te verlum Domini . Vivo ego , dicit Dominus Deus . Fi o eo attod Jacit Jitnt

greges mei in rupinam, (3 uves meae in devorationem omnium Iciliarum agri ,

eo quod non efjet Paflor . Neque enim quae[ierunt Pafiores grtgem meum ,

fed pa/ce[aut Paflor es femetipfos , (3 gregem rr.eum non paftebant . Propterea

Pajlores audite verbum Domini . Huc dicit Dominus Deus : Ecce ego ipfe

fuper Paflores requiram gregem meum de manu rorum , (3 cejfire eosfaciam ,

ut ultra non pafcaul gregem, nec ptfcanl amphui Pxfloret Jemetipfot . Qnisad haec non imremifcat? quis illa fine intolerabili metu futurae exa-

minationis aJcipiat ? nift qui aut non intelligit , aut futura non credit

:

fed omnia, quae Deus obfervare voluit , tain aperte pofuit , & ita fui

nominis amflorirate firmavit > ut ca facilius>quod didlu quoque nefas

eft , contemnamus , quam non intelligere , vel non credere tam aper-ta > & divina fingamus, quando audivimus: Hiec dicit Dominut . Quisfuturum efle non credat, quod dicit Densi nift qni Deo non credit?quod autem dicit: Vae Pafloribut , illud vue pro maledico poni , 8ipa-Jiorum nomine nos fignificari

,quis non inteliigat , nili qui futurum non

cogitat ? Greges Domini pafcendos Paflores faifli fulcipimus : & nos ip-

ft pafeimur , quando non gregum utilitati profpicimus, fed quid foveat,

& augeat noflras voluptates , adtendimus . Lac , & lanas ovium Chri.fti oblationibus quotidianis, ac decimis fidelium gaudentes adeipimus ,

& curam pafcendorum gregum, ac reficiendorum , a quibus perverfo

ordine volumus pafci, deponimus. Non fanamus fpiritali confilio pec-

catis infirmum. Non facerdotaii ope confolidamus , aut reficimus, di-

verfis tribulationibus fra&utn . Non ad viam falutis revocamus erroneam .

Non requirimus follicitudine Paflorali veniae defperatione jam perditam .

Ad hoc tantum potentes tffedli , ut nobis in fubjc&os dominationemtyrannicam vindicemus, non ut adflitftos contra violentiam potentum,qui in eos ferarum more faeviunr , defendamus. lude eft quod tam a

potentibus hujus mundi, quam a nobis, quod pejus eft, nonnnlli gra-

viter fatigati depereunt,quos fe dc manu noflra Dominus requifiturmn

terribiliter comminatur dicens: Requiram oves meat de manu pallorum ,

fc? cej/ire eos faciam , ut ultra non p 'Jiant . Quod quid eft aliud, quam_>Paflores, qui femetipfos, non greges meos pafcunt , fublimirate fuae

dignitatis exfpoliem , fit inter reprobos , quia honorem fuum noluerunt

culiodire , proficiam ? Horum , & his fimilium conftderatione perterri.

tus, timor & tremor venerunt fuper me, & contexerunt me tenebrae ,

& dixi: quis dabit nubi penn it Jicut columbae 0) votabo, fcf reqttijcam ?

Et hoc eti totum, quod imperitiae meae, ac futuri finis recordatus in-

gemui , & volui larcina Epifcopatus mei depofita elongare (a) fugiens,

& manere in lof rudine , & ibi exfpeliare Deum , qni falvnm me fa-

ceret , & a pufillanimitate mea , & ab ipfa iutoierabiliutn mihi follicitu-

dinum teinpcllate .

I I.

nihil de ejus Epifconatu S. ISIDORVSindica r i t , & GHNNADIVS (cp. 58.

f:ve alius quifque hujus capitis au-flnr Presbyterum illum tantummodoappellet

,

Nili haec lacinia, fit Julia-

ni POMFRIIqui, «it dixi fub PRO-SPERI numine heic delltefcit

,panno

ab alio.adfuta, hinc difeimus , fuif

fe illum Ejiifcopum , ac dc abdican-

do Epilcopatu cogitafTs, quam tamea

lbid.

Pc ti.

Digitized by Google

3 io APPENDIX II.

i i.

RHABANI MAVRIUBER POENITENTIUMIn feguentem RHABANI Librum

NOVI EDITORIS PRAEFATIO,

Khibamnopeiii I. T Ibrnm , quem heic damus, vir celeberrimus , & eruditifiimns An-«uflor I j innins AVG VSTI

N

VS tanti fecit, ut licet cum ceteris RHA-BANI operibus a Georgio COLVENERIO editum, fibi inter CanonesPoenitentiales Tarracone duxerit recudendum . Hoc opus compofnit R H A-BANVS jufliis OTGARII Archiepifcopi Mognntini, ut iple rellaiur id

epiflola ad eum feripta . Meminit illius libri 8i RVDOLFVS Mona-chus in vita RHABANI. Soripjit quoque libellum unum, inquit ad OT-GARIVM Archiepifopnm , in quo primum de poenitentia legitima & Jpeindulgentiae , deinde dsverfa capitula de canonibus diverfirum Conciliorumfab-junxit ad corrigenda hominum vitia , & inihtuta Ctnjhanae religionis robo-

randa •

quo 1’iud rem- II. De tempore autem, quo lucubrationem illam confecit , non eft

t^te fcupferit difficile pronunciare. Nam ut BALVT1VS praefat. in RH AB. epill. ad

HERIBALD. optime monuit, quum in cap. XV. loquatur de calemiio/tf-

Jimoil/o,ac detejhbi/i praelio , ut 1OHAN N Io VIII. veri» utamur ,quod

inter filios LVDOVICI PII tommtjjum etl , £<jJiimma contentione pugna-

tum , tot praeterea cordibus infignium , ac nobihffimomm bomtnum nobilitatum,

dnl/itandnm non e/l , quiu hic Liber poenitentia/is editns a RHABANO fit

haud ita multo poli pugnum Fontaniaccnfem , quae pugnata efi in puga Au.tiffiodorenft anno DCCCXLI. VI I. Kilendts Julii. Exittimabai quidem

indicatus COLVENER1VS, Poenitentiale illud ad OTGARIVM ede

veluti jullum quoddam compendium ceterarum RHABANI lucubratio-

num de hoc argumento, adeoque etiam polleriorem locum obtiuere de-'• 1 bere poli libram canonum poenitentialium ad HERIBALDVM . Ve-

rum falfus ille oppido eft. Conflat enim, RHABANVM de hoc ar-

gumento fcripfide ad HERIBALDVM decem circiter annis pofl edi-

tum librum poenitentialem OTGARIO inferiptum. Praeterea certum

efl , quaeftiones illas canonum poenitentialium ad HERIBALDVM ,

ut habet inlcriptio in editione COLVENERII, non ede RHABANIopus, fed HALITGARII Epifcopi Cameraceufis , illos nimirum libros,

quos nnper exhibuimus. Igitur RHABANVS quum Abbas Fuldenjls

edet, hoc opus fcripfit jubente OTGARIO Moguntino Archiepifcopo ,

in cujus ann. DCCCXLV1I. defunAi locutu fuffeflus deinde fuit.

& qaibm ex fon. III. Quibus ex fontibus Canones haulcrir , idem, quem appellavi-

mus AVGVSTINVS ia praefatione notavit his verbis . Vfus autem R HA-BA-

/

Digitized by Google

APPENDIX II. 311BANVS tffe videtur corpore canonum, Cf ISIDORI Mercatoris priori e-

ditione,quod ad Concilia tantum adtiuet provincialia . Nim Romanorum Pou-

tificum epi/lolts nullas refert praeter eas ,quae pofl DAMASVM confer i-

,ptae fant , in Corpore Canonum exfltnt

.

„ Corpus Canonum, inquiunt

„ BALl-ERINII de aut. Canon. ColleH.p tg. CCLXXXi. vocat 11 iduo ,

„ nam coiledlionem : pro ISIDORI autem Mercatoris priori editione me*,, lius fcripfiEet collellione Hfpanica. RHABANVS quidem (excepto

,, teftimonio S. GREGOKII in epiftola ad SECVNDINVM) nullam

„ conftitutionem Pontificiam adlegat,quae in llidriaua collcdlione non

,, invenitur; nullum vero Conciliorum Canoneni, qui non fit in Ha-

„ driana., vel in Ilfpanica . „ Haec illi. Siqnid tamen adverfus dodliEi-

tnoriim B ‘Uerioniorum fententiam proferre mihi licet, exiftimarim po-

tius RHAEANVM ex Acbcriana Poenitentiali colledlione, quae ex

Halriana, & Hfpanica conflat,pro feci (Te , vel etiam ex HALITGA-

R II , quem Acberiano illo opere ufurn fiiifle fupra notavimus , libris

non paucos Canones mutuatum fuiflei HALITGAR1VM enim faepereddir , \

IV. Addunt BALLERINII p. CCLXXXIL, mirum eEe,. RHA-„ BANVM, qui eo tempore vixit , iifque in locis verfatus eft , in

,, quibus PSEV DOISI DORI colleiflio compadla & edita fuit, nihil ex

,, eadem recepiEe . Neque vero opponas tcftimonium de Clericis Upfis

„ ex epiftola S.GREGORII ad SECVNDINVM Servnm Dei indu-

,, fumi quod fuppofititium ejufdenj epiflolae additamentum in ISIDO-

„ RO legitur . Cum enim nihil ex tot aliis fuppofitiliis ISIDORI mer-

,, cibus RHABANVS exceperit, nobis probabilius videtur hoc ejus B-

„ piftolae additamentum ab alio anteriori impoftore confidlum , non ex

,, IS1DORO, fed eX alio fonte RHABANVM derivafle . Enimvero

„ ea ad SECVNDINVM epiftola' cum eodem additamento deferipts

,,, legitur ( T ) in vetuftiEimo MS. Corbejrnfi originali PAVLLI Dia.

„ coni, quod in Bibliotheca S. GERMANI a Pratis fervatur Hic e-

„ nim codex ab eodem PAVLLO miftus ad S. ADEL.ARDVM Ab*

„ batem Cotbtjenfem (ut patet ex ipfros PAVLLI epiftola , quae col-

,,-ledlis in eodem codice S. GREGOR II epiftolis praemittitur) quin.

,» qnaginta quatnor ejufdem Pomificis cpiftolas continet , e* qui-

,, bus quatnor & triginta , teftaotibus editoribus Benedtflinis , iplius

,, PAVLLI manu corredlae funt. Quum porro PAVLLVS Diaconus

„ e vivis exceEerit anno DCCCI. illud additamentum ante ISIDORI

„ colledlionem compadlnm agnofcitnr , ac propterea RHABANVS ,

,, qui ex certis ISIDORI figmentis nihil delcriplit , ex diverfo & an-

„ teriori fonte illud teftimonium hauliEe dicendus eft. „ Ac RHAEA-nrnn quidem nihil ex pfeudo-ISIDORI mercibus in fuam colledlionem

tranOuliEe veriffiinnm eft. Non id tamen BALLER1NIIS mirum vi-

deri debuerat, fed quemadmodum qtium paullo antea de HAl.ITGA-RlO loquerentur , Pfeudo-ISIDORI impofttiras poft HALITGARIVM,quod apud eum nihil ex illis occurrat , vulgatas fcitiEime confirma.

rant i

(1) Vide Tom. II. oper. S. GRE- a. iu ep. ti. lii>. 9. i coi. 7. uot. 1.

GOR. editionis Mautiaae coi. y6j.oot, , _ .. .

Nim ex PfevJo>lSIDO.lO ?

Digitized by Google

On*l Keic fte*

rom opufculomedendum lic

.

312 APPENDIX II.ram j it?, pofl RHABANVM Ifidori.vine colleflionis epocham collo,caudam colligae tmo poterant

, quod RHABANVS neque in hocopere, neque in pofteriore ad HERIBALDVM epiftula illas in rem"I*™

aohibnerir . Itaque non folum pol» anntim DCCCXLI , nuoRHABANVS Poenitenrialera librum OTGARIO inlcripftr, uti in di».

'£‘t7i?rrecet*!? Cr.//.CV«.^,r. cp.2.) led etiam poft annum

DCCGLIII. quo ille eptftolatn ad HERIBALDVM dedit , IHdonanatillas merces emerfifle , nequidqtiam obluiflante FEBRON IO, fi lapimus,ad/cremus; hincque facile iutelligemus , cor anrc annum DCCCLVII.nullus, qui illarum meminerit , indicari poflit

.

i-/i DX;r^rdRHABANI Librum redc0 • Ex codice, qucminHAUT-OARIVM praefatus adeurate percenfui , illum heic reddo cum AV-

GVSTINI tamen editione comparatum. Quum autem a viris doflis a-mmadverfum fit, RHABANVM in epiftola

, quam ad HERIEAL-DVM AutiJJiodorenfem anno, ut diximus, DCCGL! II. mifir, pleraque

ex antiquiore fuo poenitentiam libro traosfudifle , eam quoque coirfuluiqualem Cl. BALVTIVS in appendice ad REGINONEM poft STE-WARTIVM evulgavit, nt inde varias interdum iertiones excerperemAd AVGVSTIN

Iporro adnotationes quod Ipetfat , eas fere omnes

cooptavi 5 meas tamen fubinde illis infperfi, quibus aut major lux au-

tlori ad fulgeret , aut germana ejus ledio facilius erueretur . Illud enim-vero eos, qui in hujus, atque etiam Hn/itgai inni operis leflione verfa-btintor, diligenter intelligant , velim , quanti poenitentia majoribus no-ftris fleterit, nec tam facile facros poenitentiae miniftros adeufent , fi

graviores qualdam poenas interdum infligant . Nam antiquam quidemillam poenitentiae feveritatem Ecciefia nonnihil relaxavit s non licet,tamen etiamnum , vetantibus id TriJtutinis Patribus (JrJJ1 xiv. c ,p. 0 ] le •

viulculas fatisfadfiones gravibus criminibus intungere,ne peccantes in-confulta quadam veniae facilitate decepti vitia fna parvi pendant , inill.lque magno aeternae falutis diferitnine tandem conquiefcant .

Domino in Domino Dominorum dileaifsimo OT-GARIO (1) Archiepiicopo RHABANVS pec-

cator in Chriflo optat ialutem

.

Q Uamdtu vos , Sanfle Pater , fperabamns, ad nos veuturos citius fo-

re , adventum vcftrnm optabamus, bed quia poftquam abiftis anoois, & moeftos r.os de abfceflit veffro reliquiftis, orandum nobis e<Tecenkbamus , ut divina majertas incolumes vos fervatis concedat nobisiterum vos fanos videre

, quia iamtas veftra iofpitas eft nobis . Si au-

tem

. CO, Hunc, inquit AVGVSTINVSin notis pag. 4 j. orlitror jnifft ejuf-dem Sedit /txbitpjupum tui RHABA-NVSfucceffit . Rcfle . Addit continen-ter AVGVSTINVS : HERIBALDVM

IVO, fr GRATI AN. (3 liber

Tarracon . in Ittii nex ciiondii 5 ftdfallitur

; hi enim aufiores non noftrumhunc libellum, fcd altum indicant HE.RIBaLDO ^ntijpoderenji a RHABA-NO poltea inferiptum , ut in Praefa-tione diximus .

Digitized by Google

APPENDIX «II. 313tem aliquid vobis adverfi contigerit, trifies nos, ac conturbatos tiacr du-

bio efficiet. De cetero quoque quia quando heic praefenualirer fuiftis,

placuit landlitati vellrae cum parmate noftra aliquid tradfare', atque_»

conferre de diverfis rranfgrefiionibus , in quibus f» agilitas Humana di-

vina praecepta tranfgreduur, quomodo per poenitentiam refiaurari pol-

fint , atque Domino reconciliari hi, qui in diverfis (celeribus praevari-

cantur legem Domitii. Ideoque (a) juliiftis mihi , ut de canonibus ,

& Sanftorum Patrum lentendis breviter excerperem , atque in unum col-

ligerem , qnae a magiftris Ecclefiae , & hujnimodi perfoms ad emen-dationem vitiornm promulgata fnnt . Feci quod mandabis , & in unolibello ea defcripli

, quo haberetis in promptu-anre oculos ad legeodom .

Quod mihi necefle erat ex diverfis libris in unum congregare', ,ut no-

fler labor vcftrae voluntati aliquo modo (atisfaceret , & ne fbrte necef-

farium vobis foret in diverfis voluminibus id quaerere, quod vos jam

confiat in brevi exquifitum habere . Huic quoque libello lubiuuxi alte-

rum, quem nuper de confauguineorum nuptiit , & de magorum praeRigiit ,

fai/jfqne divinationibut confeceram , ut haberetis' eos limul, quos ordo

rationis concordes fecit. Legite ergo opufeulum , quod vobis dirednrn

eft , & fiqnid in eo minus redle politum videatur, veflro facro fludio

ad utilitatem legentium corrigatur. Bene valete , & in facris orado-tionibus veflris mei peccatoris memoriam habetote ( 3 )

.

1 INCIPIVNT CAPITVLA (i).• -• .... - ;

I. V X F. his, fni poti faernm ordinationem capitalia crimina committunt

,

JLx iS eorum poenitentia, fen excommunicatione .

II. De incefiit conjunflionibns

.

III. De bis, qui adulterium committunt.

IV. De his , qui moechantur .

V. De eis , qui facris Virginibus Jh faciant , de Virginibus vehitis fi m-f-

chaverint ( 2 )

.

VI. De his, qui fornicantur irrationabiliter (3).VII. De conjugatis, fi quit eorum dulhis fuerit in captivis item .

VIII. Quod aliud fit uxor, aliud concubina, & quod -M 'n fit conjugii dupli-

catio ,quando ancilla rejefla ,

uxor adfumitur

.

IX. De illo ,qui concubinam fuper uxorem habet . 1

X. De eo, qui uxorem captifartitus eii it/ matrimonio

.

XI. De parricidio , & hir qui partus faot necant -

XII. De homicidiis voluntarie commiJit . >•

Tom.I. ’ !• m , v •• : i- « E cc 1 .v V ». 1... XIII.

• 1 >> ' • •'

Uco quot,

perperam editio ' (*) Magis latine AVG.-yf nrctba-

AVGVSTINI.t

tat fuerint ; fcd ipfa liaec barbaries ao-

(j) Addit AVGV&T.. quae.di- < tiqlrimum Scriptoris non dedecet

.

funt in Codice, in nomine Domini . (3) Irrationabiliter fornicatur'. AV-( x ). .Codicis titulum retinuimus, G.V5 T. ... . . ....

pr<> r;uo in AVG.pdit. Cfjnluta tknfbut; y/,- ;ri . c . t

legitur,, 1V )

314 APPENDIX II.XI II. De lamicidiis , (3 falfit tefithus . »

XIV. De iit, fui fervot fttos extra judicem uecant , & domina, quae per

telum ancillam fuam ( 4 ) occiderit

.

XV. De homicidiis non /ponte commijfit , & il/ii,qui fi excvfint quafi in-

fimet ai homicidio i» praelio cemmijfi juffit Principum .

XV I. De admini/irtitoribui , (3 iit,

fui prtcet criminalct (Udant

.

XVII. De populi necefiario commifu .

XVIII. De furto.

XIX. De conjuratione, vel tou/pirasione

.

XX. De iit,

qui Sacramento fe obligant , ne ad pacem redeant

.

XXI. De iit , qui noxia juramenta conficiunt,quomodo eot ( 5 ) poenitere

oporteat .

XXII. De iit,

qui ad Ecclefiue patrocinium confugiunt , ne tradantur per-

fcqueutibut in foedere padi .

XXIII. De iit, qui dhiuationet expetunt , (3 incantationibus , five au.

guriit defirviant

.

XXIV. Quod non liceat Cirifiianit fervore traditionet gentilium, nec ullis

obfervatiombut feftit eorum communicare .

XXV. rQuod non fit cum prgaitis convivandum.

XXVI. De CiriHinnit,qui cum Judaeis vefcunlur, (3 quod Jadaeis nou

liceat habere Cbriflianat uxores , ve/ concubinas , feu mancipinm Qbri-

ftiannm .

XXVII. Quod non congruat Cbriflianit mnejfationibus intereffi , nec li-

ftrionet fieri, necfaltare in nuptiis , neque in convivia .

XXVIII. Vl ad meufam Epifiopi Scripturae divinae legantur, (3 quodfa-

erit Ordinibut dedito/ viros non conveniat ebrietatemfedari

.

XXIX. De continentia , £3 caftitate clericorum.

XXX. Quod non debeant Sacerdotes quaslibet in Ecclefiae familiis trunca-

ttonet facere , nec aliquid, quod morte pledendum fit, judicare.

XXXI. De Clericis ,qui tn mutuam coedem prorumpunt.

XXXII. De avaritia, (3 cupiditate , £3 quod uon fit ufura exigenda.

XXXIII. De apoflalit.

XXXI V. De profijfione Monacii.

XXXV. De poenitentiae temperamento, £3 quando reconciliandi fiut QO)ipti poenicentet

.

XXXVI. De bis, qui in poenitentia pofiti vita txceferunt .

XXXVII. De bit, qui in poenitentia violantet fperuunt , £3 rnrfut prae-

varicantur .

XXXVIII. Quod nulft fit ultima poenitentia deneganda.

XXXIX. Qtid oporteat eum, qui pro illicitit veniam ptfcir , etiam amni,

tit licitit abflmere, G? quod non oporteat , enm tempore poenitentiae

lucra negotiationis exercere.__

• XL. Quod ad militiamfaeeularem pojl poenitentiam redirt non debeat .

Ex-

tsuam omittit AVG. CO bnnt

,

AVG.

Cs) ici ^VG. omittit.

Expliciunt Capitula.

IDigitized by Google •

3i*• APPENDIX II.•

‘. ::•!

•••

C A P V T L (i)_

' *•> i !' ( ‘ • I

*'

*.

*. j

De bis > qui pofl facram ordinatio nem capitalia criminacommittunt , & eorum poen tentia , fcu

excommunicatione .

IN primis (O crg° vifom eft vobis confcribi de his > qui facros Or-dines habent & ante vel pott Ordinationem contaminatos in capi-

talibus criminibus fe effe profitentur . In quibus , ot mihi videtur , haecdiftaotia debet efle, ut ii > qui deprehenlt vel capti fnerint publice iuperiurio, furto, atque fornicatione, & ceteris hujufmodi criminibus ,fecundum facrorum Canonum inftituta a gradu proprio deponantur ,

quia fcandalum eft populo Domini tales perfouas fuper (e pofitas habe-re ,

quas ultra modum vitiofas conftat efle . Nempe inde detrahunt ho-mines (3) Sacrificio Domini, ficut quondam filiis ife/r peccantibus fe-cifle leguntur^ B

/et>eHe* hinc atque contrarii exiftentes eorum pravisexemplis quuu» pejores fiunt £4). Qui autem de praediAis vitiis peroccultam confellionem^iHale a fe abiconfe commifta coram oculis Do-mini, praefente etiam Sacerdote, qni eis inditfturus eft poenitentiam ,

confitentur, & femetipfos graviter deliquifle accufant, fi veraciter poe-nituerint , & fe per jejunia 8e eleemofynas , vigiliafque , atque facrasorationes cum lacryntis purgare certaverint , his etiam, gradu ierva-to, Ipes veniae de Mifericordia Domini promittenda eft , qui omneshomines vult falvos fieri , & ad agnitionem veritatis pervenire , nequevult mortem peccatoris, fed ut convertatur, & vivat. Nam de illis,

qui ad honorem Presbyterii fine examinatione provedH funt , in Nicte-no Concilio capite nono (5) taliter fcriptum eft „ Si qui Presbyteri

>» (6) fine examinatione funt proveAi, vel quum difcuterentur pecca-„ ta Hia conferti funt , St homines contra canoues commoti manus eoa-„ fertis imponere lentaverint , tales regula non admittit ,

qoia quod irre-

B e e a ,, pre

(1) Quod heic primum caput eft,

decimum caput con ftituit epillolae ad

HERlBtLDVM, quacum etiam illud

contendimus .

t ) Haec verba referant IVO Car-

net. Lib. 5. iit. 1 1 tof. 10. Panor , fj*

f.6 . c.400. decr- St Liber Tarracou . Lib.

t.t.ntj. & GRaTIAN. iifi. fo. r. ]4i

it bil, St Poenitent. Ram. Iit. 8. tap.t.

ex Concilio Iltritnfi non re£ke . AVG.( $) Init bomintt ititabant

.

BAL.(4) Hoc comma ab lilia verbit &

rcktllct ad funt,quod etiam exftat in

epiri, ad HER 1BALD. , deeft in AVO.editione •

( f ) Vili, reperit A VG, ia fuo Co-dice

; fed reae monuit caput hoc no-nam effe Gratcu , St ia corpore Cano-num . tJono legitur etiam apud BAL.in epift.ad HERiB.CO Verba funt Diaqyfii SXICVI

interpretia Gratti Canooia noni Meat-ni

,ut apparet ex Corpore Canounm .

Refert BVRCH. lib. 1. e. ij.AlVOp.6 . t. jj. decr.a ANSBLM. I. g. t. ij.

Ex alio interprete GRATIAN.W1jf.S1.r. 4. Si qni fini , St ex Mart. Bracar

«. »4. dijf. a 4. t. ult. AVG,- a .. .. <

Digitized by Google

?I6 a:p p e n d i x ii.prchcnfibile eft , catholica defendit Ecdefia faltem in 'Neocaeftirtenfi

” Concilio capije nono ( 7 ) tfp, hoc ita finitam eft £8). Presbyter fi

„ praeoccupatu* corporali peccato provehatur , & confefiiis fuerit de fe,

”, quod ante Ordinationem deliquerit, oblata (p) nonconfecret , mi-

”, nens in reliquis officiis propter ftudium bonum . Nam peccata reli-

„ nui plerique dixerunt per manus impofitionera pofle dimitti.Quod

”fi de fe non fuerit ipfe confefiiis , &: argui manifeftc nequiverit ( 10),

” poteflatis fuae judicio relinquatur

.

Item in eodem Concilio Cap. X. „ Simili modo etiatn Diaconus

,ffi eodem peccato fdbcubuerit , ab Ordine mmiflerii fubtrahatur ( 11 ).

De illis quoque Cia), qui poft aceeptum gradum peccaverint,

n Apoftolorum Canone Cap. XXV. C' 3 ) 'ta legitur: ,, Epifcopus ,

aut Presbyter, aut Diaconus, qui in fornicatione , aut perjurio, aut*’

furt0 captus eft, deponatur i .non tainen communione privetur . Di-”

cit enim Scriptura: non vindicabit ( 14) Doniinnsbis in idiplum.

Item in eodem Cranone) Cap. XXXiX. C I 5 ) > » Si quis Epi-

fcopus, ant Presbyter, aut Diaconns depofitus jufte fuper certis eri-

”ininibus, aufus fnerit adtretftare minifteriuni dudum (i<5 )fibicoin-

”miffitui, hic ab Ecclefta penitus abfcldarur ( 17).

Accufationem autem adverfus facri Ordinis viros facile non reci-

piendam, fed prius caudam diligenter examinandam , Sc poftea judicium

inferendum Apoftolus docet feribens ad TIMOTHEVM : Acctt/ationem,

inquit , adverfus Presbyterum non recipiat , nififub duobus , ant tribus te-

(iibns i peccantes autem ( 1%) coram omnibus argue, ut ceteri metum tabeant .

Quales autem ipfi teftes efle debeant , in Africano Concilio mani-

feftatur , ubi capitulo xevi. C l9 ) ita Icriptum eft : „ Placuit ut omnes

' ( 7 ) Et heic cSovut» caput ob-

trudit editio AVG. qui tamen animad-

vertit ,caput IX. effe Graecis & in tor-

pore Canonum .

(8 ) Definitum eft AVG, de bit ita

(cnptum eft . BAL.

( f ) Codex nofler oblatam ;fed

quum non modo AVG, editio ,fed

etiam DION/SlI , ex quo RHA8A-NVS canonem defcripfit

,& vetcra_»

exempta , ut Ciiemeufe AMORTII obla-

ta habeant, hanc vocem praetnlimus,

. licet fequinri» aevi Scriptores oblatam

pro hoAia non iliibenter ufurparint

.

( 10 ) JVon putuerit AVG. ; non po-

tift BAL. Codici nollro confentitCodex

. Canonum Cblemenft nuper iudicatu*

.

Q 1 1 yDetrahetur BAL. ‘

i. (Ii) Om. BAL. • -

( ,j )Capitis indicationem em.

AVG. perperam vero apud BAL, ter-

tio /ipoflolerum Conone

,

C «O ’}uHtobit unus BAL.fij ) In eodem Concilio eap. XX-

VIII. AVG. At neque heic Concilio

locus , quum dc Canonibus Apodolo-rum agatur, neque XXVIII. e(l Ca-

no:: ,quSm mox recitabimus , fed inter

Apollolicos XXIX. Rectius BAL. Item

in Conone apoftolorum cop. XXIX.

£ 1 6 )Dudum om. BAL.

C * 7 ) Ar» )a‘,,ur BAL. alfeiniatur

AVG. & cetera DION YSII , cujus ver-

fio heic a RHABANO redditur, exem-

pla ,

( 18 ) Particulam aotem om. B AL.

( ip ) ln /tfrieonc Concilio cop.

XCVI. tnanifcftatur , ubi ita Sic. AVG.Ceterum inCodice Greco-latino Ecde.

(iae /ifricouac Canon hicCXXIX. eftj

proprie autem ad Concilium Cattbcgi

-

nier.fe VII. a. CCCCXIX. pertinet , elt-

que ejus Concilii Canon II,

Digitized by Google

APPENDIX II. '317

„ fervi , vel proprii liberti ad acculaiionem non admittantur , vel omues,

„ quos ad acculaada publica crimina leges publicae non admittunt;

„ omnes etiam iufamiae maculis adfperfi , iddi hiftrioues , aut turpi.

„ tadinibus iubjeftae perfonae ; haeretici etiam , aut pagani , feu Judaei.

„ Sed tamen omnibus, qnibus acciifatio denegatur in caudis propriis

,

,, accufandi licentia deneganda eft ( ao ) .

Item in eodem XGVIII. capitulo (31). » Tefles autem ad te-

„ ftimouium non admittendos, qui nec ad acculaiionem admitti prae.

„ cepti funt , vel etiam quos ipfe accnfator de fua domo produxerit

.

„ Ad teftimonium autem intra annos XI V. aetatis fuae non admittatur

.

Item in Capitulo XCVII- „ placuit (33) qtiotiefcumque clericis

„ ab accufatoribus multa crimina obiiciuntur , & unum ex ipfis, de quo

„ prius egerit,probare nou valuerit , ad cetera jam ( 35 ) non ad-

„ mittatur

.

De his autem (34), quornm occulta peccata fant , nec manife-

fte ab aliquo argui poliunt , fi falubriter compunfli pro peccatis fuis

confefTionem Epilcopo , live Presbytero occulte faciunt , bonum mihi

videtur , ut fecundum id quod ftbi decretum fuerit , ab Epifcopo , ftve

Presbytero poenitentiam agant , non tepide (35), nec tarde , led fer-

venter, ac follicite ; ac fic fe veniam peccatorum (a6) a Domino per-

cepturos , & gradum fe recuperaturos confidant . Quod etiam beatus

GREGORIVS Papa in epiftola , auam ad SECVNDINVM Servum

Dei inclufum fcripftt (37) ita probat dicens: „ NamtuaSautflitasin-

„ de ( 38 ) a nobis requilivit, ui tibi referiberem de Sacerdotali oflicio

„ poli lapium refurgendi, dum dicis de hoc Canones diverfas te legif-

» fe

f 10 ) Ita etiam AVG. qui tamenfapienter obfervat fcribtndum : denega-

tur , in eaujfit propriit aceufandi liem-

tia deneganda NON efl ;additque: in

Corpore Canonum habetur : aceujandi li-

centia non neganda: & in Conci I. non

neganda efl . Habet IVO: non efl denegan-

da

.

Haec ille. Cum IVONB convenit

Labbeanuc Cartboginicrjii Concilii edi-

tioni , immo & RHAP.ANO in epifto-

la ad HER 1BALDVM .

(»0 J,e'* in eodem Cap • XCIX.

BAI..Item in todemUncilio cap.XCV 11 I.

AVG.( ,, ) Placuit, ut AVG ,

quam le-

ftionem adftruit cum /tfricanum Con-cilium Lobbeanae editionis , tum Co-

dex Gr-lnt. Eccltf. Jfrit. Can. CXXX.Omittitur tamen particula ut ab ip-

fo RHAHANO io epift. ad HERI.B.\LD. & in Concilio ydfrieano CUie-

mer.fli Codicis apud AVORTIVM.Deert/am in RH ABANI epi-

ftol. ad HERiBALD. & in editione

AVG. Illud tamen exhibet Concilium

yijr,canum Labb. edit- , a qua Cbicmcn-

jti Codex non diflentic, & Concilium

lartbag. VII. cujus cft Canon tertius ;

heic tamen non admittantur legitur .

( »4 ) RHABANI verba funt , quae

invenies in Poenitent. Rom. tit. d. eap,

a. ut ex Concilio Toletano AVG.( a j ) Trepide AV G. ; fed id forte

ad typographica errata referendum .

( 16 ) Om.peeeatorum BALVZIVS;in Colonienf tamen Codice , unde epi-

ftolam ad HfiRIBALDVM iterum

HART2HEIMIVS dedit, ea vox le-

gitur .

( 17 ) Exftat Lib. VII. rtg. ep. j j,

C»0 . .

f iS ) }frc pro inde eft in regiftro,

& apud IVON indecr.IWf habet BVRvCHARDVS , neutrum PANHORM. &GRATIAN. & vetus Rcgiftri liber.

AV'G. Neutrum habet quoque RHA-BAHVS in epift, ad HERUI.

V

Digitized by Google

3 i8 A P P E N D I X II.„ le , ilivifafque fcntentias ( ap) alias refurgendi , alias nequaquam pof-

„ Ie. Nam nos generaliter a Nicoeua incipientes , hanc eam reliquis

„ quatuor veneramur ,qaia Q 30 ) ipfatn fequeotes , ceterae in cnnAis ien-

„ tentiis unanimes concordant. Nos ergo praecedentes nos Patres fe-

„ quinior , quia auAore Domine a facra doArina illorum non difeor-

,, damus. A capite itaque incipientes ufque in qnartom altaris miniftrum

„ hanc formam fervandam cognofcimus , ut quia minorem major prae-

„ cedit, ficut honore eft major, ita fit in crimine, & quem major fe-

„ quitur culpa, major ei implicetor vindiAa ( 31 ), Se fic poftea poe-

,, nitentia credatur elTe fru&uofa.Quid enim prodeft triticum femina-

„ re , & fruAum illius non colligere ? aut domum conftruere(_ 33 ) ,

„ & non illic habitare ? Poli dignam enim (33) fatisfaAioncm credi-

,, mus polle redire ad honorem , Propheta dicente t numquid qui cadit

„ non aiijciat ut refurgat ? & qui averfut cfl , non revertetur i Idem St

„ peccatori ait : In quacumque die cnverfut ingemuerit , tunc falvut erit t

„ Vnde 8c Pfalmifia ait: Cor mundum crea in me Deui , (•} /piritum re

-

,, Ilum innova in vifceribus meit : ne projiciat me a facie tua , & Jpiritum

„ fandum tuum ne auferat a me . Dum enim petit , ne a Domino ( 04)„ proteratur pro lapli ( 35 ) culpa , alienam quippe Re* fimul Se Pro-

„ pheta rapuifle fe uxorem tremefaAus ( 36 ) expavit Propheta indi»

,, cante flagitium fuum , poenitentiam agens addidit : Redde mihi laeti-

„ tiom falutarit tui , Cfi fpiritu principali confirma me . Si enim ipfe dignam

,, Deo poenitentiam non fecilTet , nequidquam aliis praedicaret ; ait

„ enim: docebo ( j7) iniquos viat luat, (3 impii ad te convertentur . Dum„ enim peccata fua profpexit Propheta mundata per poenitentiam ,

„ non dubitavit praedicando caftigare 38 ) aliena , Se fic facrificinm

„ de fcraetipfo offerendo ftuduit,quum dicebat : Sacrificium Deo Jpiri-

„ tus contribulatu

1

. Ad haec ifta fufficereat , fed omnis lententia quo

„ plus Iaerae Scripturae teftimoniis confirmatur , facilius creditur. De hoc

», enim Propheta dicit ; nolo mortem peccatorit , fed ut convertatur , (3 vi-

vat .

( 19 ) Da boc Canonej iiverfot legif

fe , & dlverfat fenteutiat Inveni/fe : edi-tus liber regiftri . De hoc iu Canenihutdioerfoi ie legtfe

, iitifofqne fenteutiat

,

vetu* liber aptius : ie boe Cantuet ii-nerfae te tegiffe , iioerfofque fenteutiat :

BVRC. & IVO ( " quibus adde RHA-BANVM Ipfum in eplfl. ad HERIB.edit.)* boe Canonum Uverforum 11 le-

gife Hvcrjai [cnieutiat AVG.( }o ) Vt quem minorem major prae-

eedit, fient honore

tfi major, ita fit Iu

crimine, fr quem mejor /equitur talpa,

major ei implicetor oiniiBo AVG. Vt fi-ent minorem major praeetiit in honore

,

ita (7 in crimine,

quem major ceteraBAL. Vt qui minor tfi , major ei pratet-*at

, Jti fient honore, ita & crimine.

Vetus liber apud AVG. BVRCHAR-DVS noftri Codicis feflionem exhibet,

( 3* ) Tnfiruere BAL.

( \\ ) Haec melius apud BVRCH.& IVON. in decret. & RHAB »NVMfn n t

,quam apud GRATI AN. difi. jo.

tep. 1 6. quit StnBittt AVG(14) Ne ahijeiatur BAL. Coclea

tamen Colon, addit a Det , Ac a Detproijteretur . AVG.

(.ii j lapfnt BaL.

Cj<) Rapuiffe uxorem fe eupnitB hL.ropuife uvorem fe expavit . Cod.Colon, epift. ad HERIB »LD.(57) Doceam AVG.(j*) Sic etiam EVRC. & IVO in

decr. £ adde his RHABAN. tn cp. adHBL. ) eurare aliena

, regiilr. AVG.

/

Digitized by Google

A P P E N D I X II. 319,, vat . De hoc peccantibus dicitur : peccator tu quacumque die converfus iti-

,1 gemuerit , omnes iuiqaitotet ejus in oblivionem traduntur

{

31)). Si enim

» Redemptor nofter, qui peccatores non perdere, fed juftificare venit,

„ in oblivione peccantium delidla derelinquit ( 40 ), quis homiuum con-

,, demnauda refervet ,qnum Apoftolns dicat : bi Deus jufi ficat , quit ei! ,

„ qui condemnet ? Ad fontem ( 41 ) mifericordiae recurrentes Evangelicam

„ proferamus fententiam : Gaudebo, iaqnit ,/nper nuo peccatore poenitentiam

„ agente,quam Jitper nonagintanovem ( 43 ) juftit ,qui non indigent poeniten-

n tu i & ovem perditam , nonagiutanovem non errantibus reli&is hume*„ ro ad ovile reportavit . Si ovis errans pofl inventionem ad ovile re-

„ portatur , cur ifie pofl poenam ad Ecclefiae miniflerium non revo-

,, eetur? (43) Quid eft ergo gravius carnale delicum admittere , fine

„ quo noti multi, fed pauci inveniuntur , aut Dei Filium timendo ( 44)„ negare ? In quo peccato ipfum Beatnm principem Apofioloruni PE-

„ TRVM, ad cujos nunc corpus indigni fcdetnus , lapfum efle cogno-

„ fcintus . Sed pofl negationem poenitentia fecuta eft , & pofl poeni-

„ tentiam mifericordia data , quia illum ab Apoflolatu non dejecit ( 45 )

,

„ qui anre feipfum negare praedixir . Tibi haec fili cariHime , diaa

„ (officiant , ut illum, quem coufpicis delida fletu delere in cottfpe.

,, An divinitatis , non dubites mifericordiam confeqni,quia nullum pec-

„ cantem f 46) reverfiim defpicit.qui peccatores fauguine fuo redrme-

„ revenit.,, Hinc etiam & beatus AVGVSTINVSC47)adPETRVMdiaconum de fide feribens ait : ,, omni homini in hac vita effle poteft uti.

„ lis poenitentia , quam quocumque tempore homo egerit,quamlibet

„ iniquus, quamlibet annofus, fi toto corde renuntiaverit peccatis prae-

,, teritis, 8c pro eis in confpe&u Dei non folum corporis, fed etiam

,, cordis lacrymas foderit , & malorum operum maculas bonis operi*

„ bus diluere curaverit, omnium peccatorum indulgentiam mox habe.

,» bit . Hoc enim nobis Dominus prophetico promittit eloquio dicens :

(SV ) Tradentur BAL.

( 40 ) Dereliquit AVG.;quod non

probo

.

(415 Fontem etiam AVG.

( 4« ) Nonogefimaenncnom AVG.qui tamen in notis feribi jubet nonogiu-

toncvtm

,

uti etiam cfl apud BAL.

( 4 j j lar ifie pojt poenitentiam &c.BAL. eur ifie pofi poenam AVG. qni in

notis p. $$ addit: enr pofl poeniten-

tiam ad Tetiipot mimfierium lopfnt nen

revocetur > Rcgiflr. edit. Io/ poenam ;

veius liber. Cur ifie pcfi poenitentiam

(ft- BVRCH. Curlepjuo pofl poeniten-

tiam ad mimfitrium neat remeetur ,

GRATIAN. cetera utlsVRCH. Addit

folus GRaTI.aN , fient Iu dpereol.

( Apoc. a. dititur de Mimftro Cceiefitt :

memento unde excidetis , & age poe.

nitentium, & prima opera fac . Haec

invenies in ISIDORI epiftoia , de quapoflez

.

C 44 ) Jurejurando vetus Regiflri

lib. apud AVG.j 4f ) Deijeit erat in Codice , fed

praetulimus lectionem AVG. quatn

confirmat BAL.

( 4« ) Sic etiam RHAB. apud BAL.BVRCH. IVO . Qnia Hic pacatorem re-

nerfum non dtfpUit , Kegiflr. edit.

AVG.(47} Sic etiam RHAB. BAL. St

BVRCH. lib. ty. (• 4J. Sed Is liber fcite

inquit AVG. .creditor non efle B. AV-GVSTINJ, fed IVLGBHTII. Haec

autem verba (anteop. j. Refert etiam

IVO /. lj.«.J 7 -d<«r.

Digitized by Google

320 APPENDIX II.„ fi converfns fuerit, Cd ingemuerit C 4^ ) >

/alvus erit

.

Et alio loco dici-

„ tnr : fili pecctfti ; ne a lucius iterum, fed ii de praeteritit deprecare , ut

„ tibi dimittamur. Nnmqnsm peccanti efTct indida pro peccatis depre-

,, catio, fi deprecanti (49) uorl e flet remiflio concedenda. Sed etiam

„ poenitentia peccatori tunc prodeft , fi eam in Ecclefia Catholica ge-

„ rat , cui Dominiis in perfona Beati PETRI ligandi, folvendique tri-

,, buit poteftatem dicens : quae ad/igaverit fuper terram , erant ligata id

„ in coe/it , id quae foherit fuper terram , erunt foluta id in ceelit . In qua-

,, cumque igitur homo aetate veram peccatorum fuorum poenitentiam

,, egerit, & vitam fiiam Deo inluminante correxerit, non privabitur

„ indulgentiae munere, quia Deus per Prophetam dicit ( 50) : non vn/t

„ mortem morientit , quantum ut (51 ) revertatur avia fua mala , id vi-

,, vat anima ejut

.

Verumtamen nullus hominum debet fub fpe mi feri-

,, cordiae Dei in Tuis diutius remanere peccatis , cum etiam in ipfo

„ corpore nemo velit fub Ipc futurae falutis diutius aegrotare. Tales

„ enim, qui ab iniquitatibus filis recedere negligunt, & libi de Deo in-

„ dulgentiam repromittunt , nonnumquam ita praeveniuntur repenti*

„ no Dei furore , tir nec convcrfionis tempus, nec beneficium remtflio-

,, nis inveniant . Ideo unumquemque nolirum ( 5 j ) Sanda Scriptura

,, benigne praemonet dicens : nec tardaveris converti ad Dominum , ii

,, ne differat <U die in diem : /abito enim veniet ira ejut , ii in tempore

,, vindtftic di/perdet te. Dicit etiam beatas David : hodie fi vocem ejtu

,, audieritis , nolite obdurare corda vefira . Cui Beatus qnoque ( 5 J ) PAVL-» LVS concordat his verbis: Videtefratres , ne forte fit in aliquo velhnm,1 cor malum incredulitatit (54) difcedendi a Deo vivo , fed id hortamini

,1 vofmetipfot fitper fingulor Jies , donec hodie cognominatur , ut non obdure-

nt titr quit ex vobis fallacia peccati

.

Obdurato corde igitnr ( 55 ) vivit

,, five qui non convertitur defperans de indulgentia peccatorum , five

n qui fic milericordiam Dei fperat , ut nfque in finem vitae praefen-»> tis in fuornm criminum perverfitate remaneat . Proinde diligentes

„ tnifericordiam Dei , mctnentefque juftitiam nec de remifiione pecca-,, tornm defperemns, nec remaneamus in peccaris , fcientes , quia illa

,* omnium hominum debita fit exadura aequitas jnftiflimi judicis,quae

,, non dimiferit mifericordia clementilfimi Redemptoris . Sicnt enim„ mifericordia fufeipit, abfolvitque converfos, ita jullitia repellet & pn-> niet obduratos. Hi funt, qui peccantes in Spiritum Sandum , ne-

» que

(48) fuerit , id ingemuerit, fol-

*ui trit BAL. SI converfut ingenueritAV G, fed noflri Codicis ledloncm Con-firmant BVRCH. & IVO

, quin ipfe

FVLGENT.> (*?) Peccanti

,

unus AVG.( 5 o ) Sit dicit AV G. Sicut per Pro.

fbttam dicit BaL.(ji) Tantum at AVG. & BAL.

Magi, at BVRCH. & IVO fed Cod. Co-lon. cp. ad HEI.IB. & FVLG. nollroCodici confcatit.

( 5 *) Ve/lram AVG.(jj) Cui quoque beatus AVG.&

BAL.(j4) FVLG BVRCH. IVO, RHAB.

apud BAL. incredulitas AVG. qui paul-

]o poft habet adl/ortemiul .

( 55 )' Igdur eorde AVG & BAL.Vioit eorde AVG. & BAL-Via 1! eorde

'BVRCH obdurate ergo uivit eorde ,

1

VO.obduratus igitur vivit, FVLG. editus

•

n. "V. ••

• ••• .

Digitized by Google|

APPENDIX II. 321qne in hoc Caeculo, neque in futuro remulionem accipient peccato-

„ rum • „ Nam 8t Q 56 ) de hoc ISIDORVii IVfpalenfit Epifcopus ad

inqu/itiouem Maflionis ( 57 ) Epiftopi ita refcriplit dicens: „ Verum„ quod fequenter ( 58 ) in epiliolis venerabilis fraternitas tua innotuit >

n nulla cll in hujulinodi lentendis decretorum diverfras intelligenda ,

» quod alibi legitur £59) in lapfu corporali ad redaurandnm honoris

,, gradum poli poenitentiam» alibi poft huiufmodi deiiflum n-.qaquani

,, reparandum antiqui ordinis meritum . Haec enim diverfitas hoc rno-

,1 do ditiinguitur . Ulos enim ad pntiinos officii gradus redire canon

» praecepit, quos poenitentiae praeceflr latistaAio , vel digua pecca-

» lorum confWIio. Ar contra hi, qui neque a vitio corruptionis emen-,, dantur, atque hoc ipfum carnale deli&um , qued admittunt , etiam

,, vindicare quadam luperftitiola temeritate nituntur , nec gradum,, utique honoris , nec gratiam communionis recipiuut (60) Ergo

n ita eft utraque dirimenda lententia , ut necelTe fit illlos reflau*

», rari in loco honoris, qui per poenitentiam reconciliationem merne-

» rum divinae pietatis. Hi nec inmerito conCeqnuntur adeptae digni*

„ tatis flatum,qui per emendationem poenitentiae recepifle nofcnnrnr

„ vitae remedium. Id enim, ne forte magis ambiguum fit , divinae au-

„ Aoritatis lententia confirmetur. EZECHIEL enim Propheta fub ty*

„ po praevaricatricis Hicrnfalcm oflendit > poft poenitentiae latisfa&io-

,, nem priftinum reHanrari pofie honorem . Confundere , inquit , 0 Jit-

„ di , & porta ignominiam /nam ; & poft paullulum : Iu, inquit, &„ filiae nue revertimini ab iniquitate ve/ira (61). Quod dixit ( 62 )

Tom l. F f f n Ctn-

(jd ) Mam it bcc AVG. adllipu.

lantibus BVRCH. & IVONB .

(77) Manfonlt Cod. Coi. ep. ad

HBR 1 B. Mafnnit

,

ut in Codice no-ftro

,AVG. qui iu notis p. 57. haec

fuhdit , Majfhnll Epifc. i>VRCH. &IVO. MojJjnum appellat GR ATI AN.iifl. ,o. r. 1*. Domino

,Mafonem }{.

q. 1. c. it. bse ipfum: quod placet.

Mafonem BVRCH. 1 . 19. e. ) ;. Mafa-mw IVO lib. ). tlt. 11. e. 17. PAN-HORM. Mafonem idem p. 6. c. 191.

iter. Mafonem p. 1 f.t. 16 . A liber Tar-

rac. /. t. 84. Mafonum ANSELM VSlib. 8. c. j7 Caefaraug. hl>. 8. e. 69,

Exftat haec cpiftola ISID0R 1 ante Ii*

brum /intentiorum,five ie jummo bo-

no ,in qua e(i editum ai beatum \1af-

fenuut

,

fcd in veteri eft: Majoui tpi-

)upo .

( 5 S ) Ccrfcqucnttr eft ia veteri Ii.

bro , & in libro Tarrac. apud AVG.(S9j Sic etiam ISIO. & BVRCH.

dicio cap. 4$. (Jr 7$. & IVO i. tap-^y 7,

C5- 57- 6“ gd. C adde RHABANVMapud BAL. ) At in veteri libro, &apud ANSELM. & in libro Tarracon.

eft: quod alibi legitur,

ideft iu Cano-

ne Anquiritano capitulo XIX, pofl la-

pfum corporalem , & in PANHORM.IVONIS ,

videlicet quoi in Cunont A 11-

quiritano cap. XIX. legitur pcf! lapfum

corporalem . Sic etiam apud GRA-T 1 AN. Vide Antyran. cap. ao. Grae-ce ,

latinis quibufdam c. 19. & Mar-tin. Bracar, t. 77. KHAB. c. $. hujuslibri. AVG.(do) decipiunt BAL,(d t) Sic etiam BlL- Se AVG.

qui pro eadem Ir&ione in notis BVR-CHARDVM laudat

;fed addit ; re.

vertimini ai Iniquitatem veftram , ve-tus liber; ttttrtimini ai /iniquitatem

veftiam ISIO, in d. epill. & IVO ia

Panii. & d. c. 77. St ANSELM. & li-

ber Tarrac. Tuamjirci veftram GRA-TI AN. cetera ut 1 SIDOR.(di)

jQuinio dixit AVG.

322 APPENDIX II.couftuiere , oflendit pofl confulionis, idefl peccati opus ( 63 ) debere

quemquam (64) erubefcere, & pro admiffis fceleribus verecundamfrontem humi proftratam demergere

, pro eo quod dignum confu-

fionis perpetraverat ( 65 ) opus . Deinde praecepit > ut portet ignomi-niam depolitionis fuae , lugens cum humilitate , quod peccaverit ( 66 ) .

Sic quoque revocari ( 67 j fecundum Prophetam ad priorem flatum

poterit. Item IOHANNES Evangelifta Angelo Epbefi Ecclefiae inter

cetera fimile qaiddam lcripfit (68): memor ejio , inquit, unde ceci-

derit , CJ age poenitentiam , & prima opera fac s qhoquin veniam tibi ,

G? m.vzbo candchbntm tuum de loco ejut . In Angelo Ecclefiae praepo-fitum utique, ideft Sacerdotem oflendit

,juxta MALACHIAM , qui

dicit : Labia Sacerdotii cujlodiuut fapientiam , (s? legem exquirunt ( 6<j )de oie

,quia aiigelus Domini efl . Praepofitus ergo lapfus in vitium per

Evang-liitam monetur , ut memor fit , nude ceciderit , & poeniten-

tiam agat , & prima faciat opera , ut non moveatur candelabrum

ejus. Nam candelabrum Angeli dotflrina eft Sacerdotalis , vel honorporettatts ,

quem geffat , intelligitur,

juxta quod feriptum efl apudiAM VELEM iu damnatione (70) HELI : oculi ejut caligaverant,

nec poterant videre lucernam Dei, antequam attingueretur . Lucerna quippe

Dei fuerat,quando dignitate Sacerdotali pollens jullitiac claritate fui-

» ge-

(<j ) Ita etiam BVRCH- & IVOd. 1. j 7. ptfl tctfuficnh & icpretaticnli

*pu 1 RHXB. BAL. Inepte Cod. AVG.pofl ccnftflior.es Itt tjft peccati opus . Pcfl

confuflonem ,idcll peccara vetui liber

apud AVG. alius pofl ccnfejficnem , id-

tfl peccati opus. Editus JsiDORVS :

pofl ctnfluflanti confuflonem , idcll pofl pec-tat! eput.

Debere quemquam malebatnnn immerito AVG.

,ut in quibuf-

dam libris eft .

( 6) ) Perpetraverit BAL. perpetra-vit alii libri .

( 6b ) Peccaverat AVG.( <7) In veteri eft: deinde praeci-

pit , ut pofl ignominiam, Idefl dejcliio-

nem nominis, five dignitatii revertatur

ad antiquitatem . Irgc dum qu fquc pofl

tput cenfupomt fuan confunditur , atque

ignominiam portat, (*r eepafllionem Juam

luget cum humilitate , r»votari tjc. Inepiuola edita : deinde p.aaepit , utpartit ignominiam , idefl debonorationemvomir.it fuae dignitas it . Frgodumquif-

fut pofl opera eor.fofloi.il jute confundi-

tur , atque ignominiam depcflltonis Juae

lugtm , cum humilitat: portaverit , re-

vocari £sfc. Pro Juat dignitatii «II in ve-teri fu dignitatis

,

cetera ut in edita

.

Si, que revocari £flc. BVRCH. ;cetera

ut RHABAN. Sic etiam IVO d.e. 57.

Deinde praecipit , at pofl ignominiam

& dejethonem fui nominis , fite digni-

tatis ,revertatur ad fuam antiquitatem .

Prgo dei m qu.fquc pofl opu 1 cenfufionit

fuae confunditur , atque ignominiam por-

tant , depefitionem luam eum humilita-

te luget ,revocari (fle. IVO in PAN-

NORM . Deinde praecepit ut pofl (j e.

ANSELM. cetera ut in primo veteri •

Quifquam pro quifquc Tarracon. cete-

ra ut in eodem veteri. Opus confljfio-

nis GRATIAN. pro opus confuponts ;

cetera,ut PANHORM. AVG.

(4* ) Seribit BAL.

( 69 ) Sapientiam . ... fr legem ex-

quiram BAL. Audi jam varias lectio-

nes ab AVG. notatas p. jS. Ii* pro

de, vetus liber, in quo additur voxexercituum ante verbum efl . Requirunt

ex are habet ISIO, inedita epift. Cu-

flodiunt Sapientiam , lepem exqui-

runt ex are ; vetus epift, hxquirent ex

ore , lubet BVKCH. Tt exercituum efl •

requirunt ex ere, IVOp. ij.cap. 94.

decr. tt exercituum efl ,in libro Tar-

raton ; ut in primo veteri .

( jo ) Damnationem AVG.

Digitized by Google

APPENDIX II. 323„ gebat; quam exftintftam Propheta afferit , dum ob fcelera filiorum

„ Sacerdotii poteflarem , meritorumque lumen amifit . Candelabrum er-

„ go , five lacerna Sacerdotis, qua intelligantur charilmata honoris ,

,t tunc penitus juxta IOHANNEM exftinguitur , vel movetur,quan*

„ do poft deliAi rafum neglefla poenitentia admifTa fcclera nou deflen-

,, tur. Non enim dixit,pro eo quod ceciJifit , commovebo candelabrum tuum .

„ Ergo qaemqnain praepolitum peccantem , fi praevenerit poenitentia

„ deli&i , utique lequitur & meriti (71). Et in proverbiis fcriptum eft :

„ qui abfcoudit fcelera fu* , non dirigetur •, qui conf{/Infuerit, & reliquerit ca ,

„ mifencordeim confequetur . Nam & ipfuin , quod canonum cetiftira poft

„ VII. annos remeare poenitentem in flatum priftinum praecepit , uon

„ hoc eledtione proprii arbitrii Sandi Patres , fed potias ex lententia

„ divini judicii fanxerunt . Nam legitur, quod MARIA Soror AA*

„ RON prophetiffa , dum ob detra&lones C 7a ) adverras M.OYSEN„ incurrifTct deliiftum > illico fligmate leprae perfufa eft . Quumqne pe-

,, teret MOYSES, ut emundaretur, praecepit eam Dominus extra ca-

„ ftra feptem diebus egredi , & poft emundationem rurfus eatn in ca-

„ ftra admitti. MARIA ergo Soror AARON caro intelligitur Sacer-

„ dotis, quae dum fuperbiae dedita fordidiftimis corruptionum conta*

,, gtis maculatur (73)' extra callt-a VII. diebus , hoc eft extra col-

„ legium landlac Ecclefiae VII. annis proijcitur i ubi poft emundatio*

,> nent vitiorum loci, live priftinae dignitatis recipiet meritum. Bcce

„ in quantum valuimus , Concilii antiquam plane, & plenam audlorita*

„ te Icntentiam ( 74]) facris teftimoniis explanavi, oftendens , eum pol*

F f f a fe

(715 Sequitur fr meriti BAL. poe-nitentia , dtliCii utique f'equitur & ve-nia yfVG. . At

,ut idem AVG. adno-

tit, fi praevenerit poenitentia delitil ,

utique /equitur (q- reparatio meritorum

,

habet vetus liber . Si praeveuit poe-nitentia delidi , utique /equitur repara-tio meriti , ISID. in epii», edita . Prae-veniret ,

vetus alius Jiber , & feqae-retur . Meriti pro meritorum AN-SELM. cetera ut prior vetus. Sic et-

iam liber Tarraeen.

(71 5 Obdurationis , RHABAN.BAL. obtrectationibus vetus liber, Jc

Tarrac. apud AVG. cbtrcBoticnit ISI—

DOR. in tpift. edita BVRCH. IVOg.»» c*t-9 J* decreti , & ANSELM

, de-traCiionh , IVO par. 6. e. Jp 2 .dccr.&GR ATIANVS. In Codice noflroquumfcriptum effet ob detradiones, correclumantiquitus fuit e in i communicato .

C 7 l) Ita etiam RHABAN. BAL.Verum fordidijpmit cogitct :onum con-tagiis maculatur

,

habet AVG. ut IVO

d. e. tp*. & GRATIAN. qui etiam pro

contagiis maculatur ,legit maculatur

erroribus BVRCH. & IVO p. ij.s. 9f.decr. illecebris idem IVO d. e. Jp8.ubi tamen in margine adferiptum: con-

tagiis .

(74) Valui, Ccoeilii Anquirittni

antiquam (pc. vetus libsr. IVO in

PANH. ANSELM. & Tarrac. apudAVG. valui coepito

,antiquam, ISID.

in ep. ed. volui, Concilii Anquiritani

plene cudor italem,vetui ; /h.cjritani ,

GRATIAN. £? plenam audtritatem ,

cetera ut prior vetus . Valui Caneslii

Ancyrani antiquam plane , (p plenam

outiarstote /ententsam,RHAB. BAL.

Verba /tncjrani Concilii,quae fufpi-

cor, ISIUORVM vidilTe, funt liate

Can. XIX. Siquis adulterium commi/e-

rit,feptem annis in poenitentia com-

pletis pcr/ctlifni ( facrae fcilket com-munioni ) reddatur fecundum prifinot

gradus . Videcap. j.RHABANI.

Digitized by Google

324 APPENDIX II.„ le reftaurari proprio honore (75)» qui per poenitentiae fatisfaflio.

„ nem novit propria delifia deflere j eum vero non pofle reftaurari

,

„ qui nec luget qnae egit, & lugenda fine ullo pudore religionis, vel

,, timore judicii divini committit ( 76 Ili fine autem (77) epifto.

,, lae hoc adijciendum putavi, ut quotiefcumque in geftis Conciliorum

„ difcors fententia invenitur, illius magis teneatur fententia , cujus an-

„ tiqnior, aut potior ( 78 ) exftitit ainfloritas.

In Concilio igitur (75;) Htlerdenfi cap. V. de his , qui altario fer-

viunt , fi fubito carnis fragilitate corruerint , ita fcriptuin eft £ So ) . ,,

C 70 I* pfoprio ordine , vetus lib.

IVO in Panh. ANSELM. & Tamc.Iib.in proprio tradu , GRATIAN. proprio

hotori pcffe ISID. in epfft. edita . AV G.

( 76 ~) Qui vero non luget,

quae

g'ffit ,[ei lugenda £jc. iitini judieil con.

mittit , eam nullo moio poffi ai prijli-

num gradum reflaurari . Vetus liber,*

AN>ELM. & Tarrac. gejjit pro egit

ISID. in ep. edita ; cetera ut RH.A-RAN. Qui vero negllgit , nec luget

, quaegejjit

,nec lugenda fy-c. committit , eum

nullo moio pcjfe ai pr iBinum gradum re

-

fortrort tognofcat

,

IVO in PANH. Ftlugenda fyc. divini judicii committit £9fc.

rtjhurori ecgnofcat . GRATI AN. cete-ra ut IVO AVG.

C 77

1

Haec ad ea vetba exftitit au-Bcritat omittit RH ABAN VS in epift.

ad HER 1BALD. Sequitur autem . ,,

„ Huc ufqur IS 1DORVS. AVGVSTI-„ NVS ad BONIFACIVM: Ut, inquit,

„ in Eccfefta fanciretur, ne quoquam,, poft a licujus criminis poenitentiam

„ clericatum accipiat,vel ad clericatum

„ redeat , vel in clericatu maneat, non

„ defperatione indulgentiae, fed rigo-

„ re fafhim difciplinae . Atinquin con.

„ tra clavis Ecclcfiae datas difputa-

„ retur , de quibus di&urn etl: Quae

„ [civeritis fuper terram, erunt Jcluta

„ fy in coelo

.

Sed ne forfitan de cri-

„ minibus fpc honoris ecclefiaftici in»

„ tumefcens animus fuperbe ageret

,,poenitentiam

,feveridime placuit

,

„ ut poft alhm de crimine damnabili

„ poenitentiam nemo /St Clericus, nt

,, defperatione temporalis altitudinis,

,, medicina verior,St major vffet hu-

i, militatis , Nam & QAVID de cri.

„ minibus mortiferis egit poeniten-

„ tiam , & tamen in honore fuo per.

h manfit . Sed non ideo fupervacua pu-

„ fanda eft pofterior diligentia, qur,

,, nbi faluti nihil detrahebatur,hu»

„ militati aliquid addiderunt,quofa.

„ Ius tutius muniretur, experti credo,

„ aliquorum fiflas poenitentias per a£-

„ feftatas honorum potentias . Cogunt

„ enim invenire multas medicinas mul.

,,torum experimenta morborum . „

(7*5 Ft potior exftitit AVG. ,qui

ad hoc comma ifta adnotat p. tfo.

Illa quippe teneatur opinio, cuius an-

tiquior , aut potior exftot auBoritas r

vetus liber. Illius Concilii magis tenea-

tur fententia , cujus aut antiquior . out

potior exftat auBoritas. Data pridie fC.I.

Mart. anno tertio "'JTiferici Regis : ISI-

DOR. in cp. edita . Cujus antiquior ,

aut potiar exijlat auBoritas . IVOPANH. ;

cetera ut I>ID. exceptis

data (yt Fxfiat pro exllitit IVO p t.

r. J9». cetera ut RH AB AN Jllius Con-cilii teneatur fententia , cujus antiquior,

aut potior exftat auBoritas. ANstLM.Ttlojst 1 teneatur Tarrac. cetera

,ut AN-

SELM. Illius Concilii fententia magis te-

neatur fic. potior Crc. GRATIAN.;cetera ut ANSELM .

(79 5 RHABANT verba funt , in-

quit AVG. p. Si. Vox igitur fuperva-

canea eft. Eam enimvero omittit RHA-BAN. BAL.

( 80 ) Titulus hic apud AVG. hu-mo & apud RHABANVM BAL. ipfi

Concilii Canoni immifcetur . HincAVG. hi

,qui fcribendnm jnlTcrat

,

Huic porro emendationi ii Codicis [e-

ftio praeferatur, locus non eft.

Digitized by Google

APPENDIX II. 325Hi vero, qui altario Dei ( 81 ) deferviunt , fi fubito flenda carnis fra.

” gilitate corruerint , & Domino refpicientc digne poenitueriur , ita ut

” mortificato corpore cordis contriti facrificium Deo offerant , maneat”

in potefiate Pontificis vel veraciter afflidos non diu fulpendere , vel

”diffidiofos prolixiori tempore ab Ecclefiae corpore fegregare j ira ta-

,, men ut fic officiorum fuorum loca recipiant , ne poffiut ad altiora

,i officia ulterius promoveri . Quod fi iterato velut canes ad vomitum

reverti fuerint (8»), non fi>lum dignitate officii careant , fed etiam

„ fandam Communionem, uifi in exitu, non percipiant (83^.Item in Concilio Qtrth tgineitji cap. XXVII. fcriptum eft , quod

Presbyteri, & diaconi in graviore culpa convidi manus impofttionem

tanquatn laici nequaquam iufcipiant . ,, Confirmatum eft, ut fi quan-

„ do Presbyteri, vel Diaconi in aliqua graviore culpa convidi fuerinr

,

„ qua eos a minifierto ueceffe fit removeri , non eis manus tanquam poe-

„ nitentibus , vel ranquam fidelibus Uici$( 84) imponatur , aeque per-

„ mittendum , ut rebaptixati ad clericatus gradum promoveantur ( 85 ).

c A P V T 11. ( 1 )

De inccflii conjantlionibus .

D E inceftis autem ( a ) iu Concilio Agithenft cap. XXI. ( 3 ) ita

fcriptum efl . Inceftis conjugiis (4) nihil prorfus veniae re-

fervamus, nifi cum adulterium feparatione fanaverint . Inceftos vero

(5) nullo modo conjugii nomine deputandos, quos etiam defigaare

fnneflum eft; hos enim efle cenfcmus : Si quis relidam fratris, quae• pene

(81) Idem AVG. quum titulum

a Canone (jus liber non fecerneret,

ex Conciliis poft vocem ollario adden.

dum Dei monuerat

.

(*») It aeluti fuot /e vefotabrh

lati jacuerint ,additur in Conciliis .

Irr.mtrf pro lati habent BVRCH. &1VO . Vide Pm. a 6. & *. Pct. *.

AVG.(8$) yt fi

ojficieram fuorum leto

retimeant , noa pcjfial ei aitiero &e,

acntrfi in exitu ptrtipiaat

.

RHABaN.Bal.£80 Impetetur ,

tel tar.quam fi-

itlibut laitii RHAB. BAL. Tamquam

pttnltentihti taleis AVG. Ceterum no-

ftri Codicis leflionem confirmant Co-

dex Ecclefiae Africanae

,

BVRCH AR-DVS , & alii •

(85) Hic Canon fecundus eft Coo.

cilii Cattingi*. V.

£ 1 ) Caput hoc in epiftolaad HE-RIBALDVM XX. eft.

(1) Om. AVG.( r ) In codice fcriptum erat XLI

nianifefto amanuenlis errato.

£ 4) ConiunRienihit habent edit»

Aiathtnfis.ConeWn exempla apud L AB-BEVM T. IV. Parif. edit. tel.

ficque etiam praeter BVRC.IVONEM,

ANSELMVM, & GRATI ANVM le-

gerunt Patres Concilii Fpaeneufit c.

jc. Turauerfit II. Cap. «». rlrclatcn-

f, fub CAROLO C. XI. Noftram ta-

men le&ionem ab ipfo RHABANOprofeflam fuiffe non folum AVG. Co-dex fed RHABANVS inep.ad HE-RIBALD. findet .

£j) Videndus GREGORIVS £j£.

XII. Aeg. tp. Jl. AVG.

Digitized by Google

326 APPENDIX II.pene prius foror exftiterat, carnali conjunctione violaverit (5 ): Si quis

novercam duxerit: liquis conlobrinae loae (7) fe fociaverit.Quod itz

praetenti tempore prohibemns , at ita quae funt ante nos conftituta ,

non diflblvamus (8). Si quis reliiftae vel filiae avunculi milceatur ,

aut patris filiae , vel privignae fuae concubitu polluatur , habebunt

ineundi melioris conjugii libertatem .

„ Item de eitdem concilio Aureliaeitnjl (9) cirp. XIV. Icriptnm

„ eft : „ Ne frater tuper thorum defundi fratris aicendat , ne quifquam

( 10 ) amifli uxore forori audeat iociari i quod fi fecerit , ab Ecclefiafti-

ca diflridione feriatur

.

„ Item deeifdein in Conciiio Hilerdeit/i ctp.IV. ita ditium «ft < „Qui fe incefti pollutione commaculant, placuit quoufque in iplo dete.

flando & inlicito carnis contubernio perfeverant , ufquead Mitlain tan-

tum Catechumenorum in EccleGa permittantur * cum quibus etiam

nec cibum fumere ulli Chriftianorum , ficut Apoftolus juftit , oportet .

„ Irein de his in Ancyrano Concilior ip.XXIV. (1 i) ita feriptum eft.„

Quidam habens fponfam ( ia ) fororem ejus violavit , Si gravidam reddi-

dit > poftmodum defponlatam libi uxorem . Illa vero , quae corrupta eft ,

laqueo fe peremit. Hi .qui fuerunt conlcii,poft decennem fatisfadlio-

nem juITi funt fufeipi fecundum gradus (13) poenitentiae couftitutos

.

„ Item in Ncocaefartenji Concilio cap. II. De his, quae duobus fra-

,, tribus nupferint , vel qui duas forores uxores acceperint, ita diftum

1, eft ( 14). „ Mulier fi duobus fratribus nnpferit , abijeiatur ufque ad

mor-

( 6 ) Polluerit , Lobbcana editio .

Pro noftra lettione ftant AVG. BAL.& Concilia Fpaoutnfe , Turontnjc, &yjrelotenfe .

(7) Suar om. LABB. confobrinse

fe fuse BAL. eonjobrinoe, febrinacque

Turon. Conci).

£3 ) Sic etiam in Ppaon. & Turon.

Concil. legitur. Aliter /igothtnfc apud

LaBB. ubi poft ea verba : fiqstit eor.fo-

bt inae fuae fe fociaverit continenter

fubditnr : „ Siquis relictae vel filiae

„ avunculi mifceatur , aut patrui fi-

„ liae , vel privignae fuae : aut qui

,, ex propria confanguinitate aliquam,

,, aut quam confanguinens habuit,

1, concubitu polluerit , aut duxerit

,, uxorem. Quos omnes & olim,at*

,,que fub hac conftitutione inceitof

— cfTe non dubitamus, & inter cate-

„ chumenos ufque ad legitimam fa*

„ tisfatlionem manere, & orare prae-

cipimns. Quod ita praefenti tem-

„ pore prohibemus, ut ea quae funt

„ haftenut inftituta , non diflblvamus.

„ Sane quibus &c. „(y)r« Concilii Aureliancnfis cey.BM..

C 10) Nec fe quifquam &c. audeat

fociare • Ita ipfum Concilium •

(11) XXV. Gratti t.

(ia) Spoufam babens , AVG. BAL,

& Cbiemtnps AMORTII Codex.

( 1 j ) •Jujft funt fttfcipcrc gradus

AVG. Omnes,qui ejufmodi fuerunt con-

fcii , decem annet in poenitentiam redi-

gantur ftcundnm canones tonflitutes .

KHAB. BAL. ubi haec adduntur.

„ In decretis SIRICII Papae C. IV.

„ Omnimodis prohibemus ,ne quis

„ fponfam alterius ducat uxorem

:

,, quia illa benedi&io, quam nuptu*

,, rae Sacerdoi imponit, apud fideles

,, cujufdam facrilcgii inftar eft ,fi “ 1 *

„ la tranfgreflione violetur .

„ Defponfatas puella* , & poft ab

„ aliis raptas,placuit erui , & eis

„ reddi, quibus ante fuerant defpon-

„ fatae,ctiamfi eis a raptoribus vi*

„ illa conftiterit . ,,

(14) Paullo aliter AVC. Iff"* j«

Neocaefaricnfi Concilii Cap- II. ' tJ

(ium efi , de bis (3 c- RHABANVS vero

BAL. de bis (j-e* acceperint in Neccae-

farienfis Concilii Cep. 11 , ito ditium eft .

Digitized by Google

APPENDIX II. 327mortem. Verumtamen in exitu propter milericordiam , fi promiferit,

quod fafla incolumis hujus conjuutftionis vincula difTolvat , frudi uni poe-

nitentiae conlequatur (15). <^uod fi defecerit mulier, aut vir in tali*

busnHptiis, difficilis ( 16 ) erit poenitentia in vita permanenti ( 17 )

.

„ Item de muliere , quae duos fratres fumit conjugio, vel vir,

„ qui duas Sorores habuerit in Concilio MAR.TTNI Epifcopi cap.

,, LXXIX. ( 18) ita fcriptum eft. „ Siqua mnlier duos fratres , aut

fiquis vir duas forores duxerit, a communione abftineantnr ( tp ~) nf-

que ad mortem. In morte eis communio pro mifericordia detur (20).Si vero fnpcrvixerint communione accepta, & de infirmitate convalue-

rint , agaut plenam poenitentiam tempore conftituto.

„ Item in Canone Apoftolorum cap. XIX. ita ( ai ) fcriptum eft : „Qui duas in conjugium forores acceperit , vel filiam fratris, clericos

efle non poterit.

C A P V T I I I. ( I

)

De his j qui adulterium committunt

.

A Dnlteriut» autem non Iblum lex damnat , fed etiam Evangelica

audforitas omnino fieri vetat. Vnde & Satxfti Patres coeleftiuia-

guterio imbuti de hoc quid fervandum fit , fancivernnr ( a ). Nam in

Ancyrano Concilio cap. XVIII. ita fcriptnm eft.,. Si cujus uxor adul-

terata fuerit , vel fi ipfe adulterium comtniferit , feptem annorum poe-

nitentiam agentem, oportet eum perfediionem confequi fecundum pri-

ftinos gradus ( 3 )

.

Item

(it) l't communio ei concedatur ,

addit JVO ;quod tamen ignorarunt

DIONVsIVS, cujus verfionem lieic

reddit RHABANVS , & JSIDORVlMercator .

( 16 ) Nempe auftera .

(17) Addunt RHAU. BAL. &AVG. Eliberltani Concilii Cancncm .

Reddo illum ex edit. BAL. adferiptis

intra parenthcfim variis AVG. leflio-

nibus .

,, Ita (»/«») de his,qui duabus fo.

„ roribus copulantur in F.libertino

„ ( Bibcritano ) Concilio cap. LXI.

„ ita fcriptum eft. Si quis poft obi-

„ tum uxoris fuae fororem ejus du-

„ xerit uxorem (AVG. omittit uxo-

„ rrm), & ipfa fuerit fidelis,quin-

„ quennium a' communione placuit ab-

„ (linere, nifi forte velocius dari pa-

„ cem neceflitas coegerit infirmitatis ;

(>*) LXXVIII. AVG. Item ie

muliere,quae duos fratret fumit In con-

iugio ,in Canonibui MARTINI Fpijco-

pi fu fcriptum eft

.

BAL. Exftat autemhic Canon in ColteAione MARTIN!Epifcopi liraccirenft ex Synodis Ot len-iit Cap. 80.

(19) yfbftineanl AVG.,oblidan-

tur BAL.(10) Viaticum accipiant BVRCH.

& IVO.(ai ) Om. AVG.(1) XXL in epiftola ad HERI-

BALDVM.( 1 ) Sentiaverunt , eft in Cod. no.

(Iro ; fed ex AVG. emendavi . Sanxe-runt habet BAL.

(}) ISIDORVS in ep. ad MASO-NEM (Vide dici» cap. I. ) de cle-

ricis

Digitized by Google

323 APPENDIX II.Item in Africum Concilio cxf. LXIX. (4) de his qui nxores , aur

quae viros dimittunt , ur ftc maneant , fcriptum eft . ,, Placuit , ut fecun-

dum evangelicam, & apoftolicam difciplinnm neque dimidiis ab uxore ,

neque dimifla a marito alteri conjungatur» (ed ita (5)maneant, autftbimet reconcilientur. Quod fi conrempferint > ad poenitentiam redi-

gantur, in qua cauda legem Imperialem petendum promulgari.

Item in decretis INNOCENT1I Papae cap. XXI V. ( 6 ) fcriptumeft, quod viri cum adulteris non conveniant Bt illud deftderatum eft

fciri , cur communicantes viri cum adulteris uxoribus non conveniant

,

cum contra uxores in confortio adulterorum virorum manere vidcan-

tnr . Super hoc Chriftiaaa Religio adulcerium in utroque fexu pari ra-

tione condemnat . Sed viros Tuos mulieres non facile de adulterio ac-

cnfant, & non habent latentia peccata vinditftam . Viri autem libe-

rius uxores adulteras apud Sacerdotes deferre confueverunt , & ideo mu-lieribns

,prodito earum crimiue, communio denegatur. Virorum au-

tem latente conimiGTo non facile quifquam ex fufpicionibus abftinetur.

Qui utique fubmovebirur , ft ejus flagitium detegatur . Cum ergo par

cauda fit, interdum probatione cedante, vindidlae ratio conquieicit

.

Item in ejnfdem Papae (7) decretis Cap. XXVI (S) teriptum

eft,quod hi

,qui intercedente repudio divortium pertulerunt , fi fe

aliis nuptiis adjunxerint , adulteri ede monftrentur . „ De his etiam re*

qnifwit dilettio tua , qui iuterveniente repudio alii le matrimonio co-

pularunt , quos in utraque parte adulteros ede manifeftum eft . Qui ve-

ro vel uxore vivente, quamvis didociatum videatur ede conjugium ,

ad aliam copulam fcftinaront , neque poliunt adulteri non videri , in

tantum etiam ut hae perfonae,quibus tales conjumfti iunt , etiam ip-

ricis lapfit, ut reftituantur perafle

poenitentia,putat canonem cenfuifle .

Ego mentiouem clericorum nullam vi*

deo. Nam priflinoi gradut poenitentiae

interpretor , non ordinem, aut digni-

tatem (Videndus GREGOR. Tbou*aaturgu1). Vt perinde flt, ac Ii di-

ceret per gradut ed plenam communio-rem perveniat < Sic Triburienfie Cap.

LIV. Adde Cap. XXIII. ejuldem Aniy.rani AVG. cujus fententiam miriiice

confirmat prifea Canonum editio loti-

na a BALLERINIIS vulgata( T. UK

cptr. S. LEON. M. eoi. 488. ) gradu 1

enim priflinoi ea reddit f.-,utdum gt a.'.ut,

qui procedunt ; canonem autem XXIII.lic exhibet : Qui divinant

,& cenfuetu -

dinet gentium Jei/uentet . aut introdueen-

fti aiiquoi in domibut fuit ed rtquf'io-

uem d.vinenio,

qualibet taujfi mnhficit-

rum ,out incantantium , fiit Liero Junt

,

obiiciantur . Si tero futeulartt , in Cano-

ne jatttnl quinquennii Jtcmium gradu

definitot . Viden ? de gradibus heic Io-

ni Concilium non certe ordinis(quume faecularibus agat); igitur poeni-

tentiae , ut diferte in Dionyfano ver-

fione,quae tamen illud Clericorum

& faecu larium difcritmn ignorat.

(4) Ita etiam apud LABBECM ,

in Cbitmenfi tamen jifricani Concilii

Codice LXVIII. canon eft ; fecundus

autem & centcfimus in Codice Grurte-

Ut. Ecclefiae yffrieanat . Ceterum Ca-non fumptus eft ex Mileviteno It. Con-cilio an.CCcCXVI. tan.XVII.

( » ) Vt \ta AVG.( 6 5 Ex epiftola fcilicet 1NNO-

CENTII ad EXCRERIUM top.g.

( 7 ) Om. AVG.(I) XXVII. AVG. qui tamen id

eme.1d.1t in noti». XXVI I. habet et-

iam RHAB. BAL. Codex tamen ejuf-

dem Colonierfit XXVI Et hoc d-.cretura

ex indicata ad EXVPERIVM Yolofa-

num epiftola promptum eft.

Digitized by Google

A PP E N D I X II. 329fae adulterium cotnmififle videantur , fecundam illud , quod legimusin Evaugelio : fut tUmifcrit uxatem faany , & duxerit aliam (p), mat-

ebitar . Simihter (3 qt‘i dimifiim duxerit , macebitur i 8t ideo omnes a com-munione abftiuendos . De parentibus autem, aut propinquis eorum ni-

hil tale flatui poteft , nift fi incentores illiciti confonii fuifle detegantur.

In Concilio quoque EUbertam ( 10) cap. IX. de feminis , quaeadulteros maritos reliquerunt , & aliis nubant , feriptum eft fic . Fe-

mina fidelis , quae adulterum maritum reliquerit C 11 ) fidelem , &alteram ducit, prohibeatar, ne ducat. Si duxerit, non prius accipiat

communionem, nili quem reliquit, de fae colo exierit, mfi forte necef-

litas infirmitatis dare compulerit

.

C A P V T IV. (1)

“ De bis 5 qui moechantur .

ITem in Concilio Elcbtrtano (a) cap. XXX. de moechis feriptum

efl , Subdiacones ( 3 ) eos ordinari non debere,qui in adolefcen-

tia fua fuerint moechati , eo quod poflmodum fubreptione ad altiorem

gradum promovebantur . Siqui funt in tempore praeterito ordinati ,

amoveantur

.

Item in eodem Concilio cap. XXXI. de adolelcentibus,qni poft

lavacrum moechantur, feriptum eft . Adolefcentes , qui poft fidem la-

vacri falutaris fuerint moechati , cum duxerint nxores , ada legitima

poenitentia , placuit ad communionem eos admitti.

Item in eodem cap. XLV 1 I. de eo, qui uxorem habens faepius

moechatur, feriptum eft. Siquis fidelis habens uxorem non femcl , fed

Caepe fuerit moechatus , in fine mortis eft conveniendas . Quod fi fe

promiferit efflatarum , detur ei communio . Si refafeitatus rurfus fue-

rit moechatas , placuit ulterins non ludere (4) eum de communio-ne pacis.

Item (5) in eodem Concilio cap. XIII. de virginibus Deo Iaera-

tis , fi adulteraverint , feriptum eft . Virgines , quae fe Deo dicaverunt

,

ii padnm perdiderint virginitatis , atque eidem libidini fervierinr , nonintelligentes quid admiferint (6)> placuit nec iu finem cis dandam

Tom. I. G g g efle

C») /illam duxerit AVG.( «o) Elibtrittna AVG. Elibtrti-

n» BaL.Cii) Rtliquit AVG. & BAL.C 1 ) In XXII. & XXIII. caput

epift. ad HBRIB. translatum hoc ca-put videas ,

C») Elibertiat BAL. , EJibtrilaao

AVGC 3 ) Subdiaceutt AVG. & BAL.

CO titrt AVG.C J ) Hcic incipit capnt XXIII. ep,

ad HERIBALD.

C* ) /imlfcrint RHAB BAL. Ca-

lca. Concilinm fub CAROLO III. c.

6. Moguaiiaum III. fub ARNVLFDcap. ait- GRATIAN. 17. q. 1. t. >].

t-rgimi ; iimno edita liibtrilaei Con-cilii exempla.

Digitized by Google

330 APPENDIX II.feffe commnnionem . Quod li femel perfuafae ( 7 ) *b infirmi corpo-

ris lapfu poft eommifla vitia tempore vitae fuae hujufmodi feminae

egerint poenitentiam, nt abftineant fe a coitu, placuit in finem com-munionem accipere debere.

Item in eodem cap. XIV. de virginibus faecularibus fi moechave-rint » fcriptnm eft . Virgines, qnae virginitatem fuam non cuftodie-

rint 1 fi eofdem ( 8 ) »qui eos violaverinr , duxerint , & tenuerint ma-

ritos , eo quod folas nuptias violaverint , poft annant fine poenitentia

reconciliari debebunt i vel fi alios cognoverint viros , eo quod moecha-tae fant

,placuit poft quinquennii tempora, aAa legitima poenitentia ,

admitti eas ad communionem debere.

Item in Ancyrano Concilio cap. XVIII. de his , qui virginitatem

profdli funt , & de his ,quae fub fororis habitu cum aliquibus com-

morantur, icriptum eft. Qnotquot virginitatem promittentes irritam fa.

cinnt fponfionem , inter bigamos cenfeantnr- Virgines antem , quae con-

veniunt cum aliquibus tamquam forores habitare, prohibemus.

C A P V T V. (1) :

De bis > qui /acris virginibus fe fodant * & de virginibus

velatis ,/s moecbaverint .

ITem (a) in decretis GELASII Papae cap. XX. (3) de his, qui

fe facris Virginibus fociant , & foedera incefta commilitent (4)»quod communicare non pofTunt, nifi forte publicam poenitentiam gef-

ferint, diiflum (5) eft. Virginibus facris temere fe quofdam fociare

cognovimus, 8( poft dicatum Deo propofitura incefta foedera , facrile-

gaqae tmfcere; quos protinus aequum eft a facra communione detru-

di , 8c nifi per publicam, probatxmque poenitentiam omnino non re-

cipi i aut his certe viaticam de faeculo tranfeuntibus , fi tamen poe-niruerint , non negetur .

Itero in decretis INNOCENTII Papae cap. XX. ( <5 ) de virgini-

bus non velatis , fi deviaverint , feriptutn eft . Hae veio , quae necdumfacro velamine reftae , tamen in propoftto virginali femper le (imula-

verant ( 7 ) permanere , licet velatae non fuerint , ft forte nupferiut »'

.his

«aniae cap. a*. Coufer. Cuacil. Tnbu-ricuft cap. ij.

,

(4) Totum hoc comma St foede-

ra (y-e. uTque gejferint om. BAL.com-mittunt AVG. i. '

t.-

(5) Scriptam BAL.Ex epifi. JNNOC. ad VIC-

TRICIVM kotbcaa?. cap. XII.

(7) Simulaverunt BAL. fn Dief-

fenfi Codice, unde AMOKTJVS 1N-NOC. cpirtolam dedit, legitur 'promi-

Jerant Je

.

(.1 j rtrjuaju fuo AVG. pcfucfoead infirmi eorporit vitia lapfat BoL.Quod

fiJemel perfuafae , ont infirmi eer-

(er. t lapfu vitiatae ; Concilium E liber.

,ABB. edit obi famen In margine ad-fcriptu.n : qutd

fi femttipfat poeoitue-

rint, ftior. infirmitate etrperit lapfat

fuerint, Q toto tempore

.

( 8 ) Ect AVG.( 1 ) Bpift. ad HERIBALD. cap.

XXIV.c* ) Om. BAL.( { ) Ex epifi. I. ad Epifcopos Lu-

Digitized by GoogI

APPENDIX II, 33Jhis agenda aliquanto tempore poenitentia eft , quia (pondo earum a

Domino (8) tenebatur. Si enim »n*cr homines folet bonae fidei cou-

tratSus nulla ratione “difTol vi ; quanto magi» ifia pollkrtatio , quam cumDeo pepigit ( 9 )» Iblvi fine vindidla non poterit ( 10). Nam fi Apo-ftolus PAVLLVS illas 1 quae a propofito viduitatis difcefTernnt , dix<v

rat habere damuationem , quia primam fidem irritam fecerunt > qnan*

to potias virgines,quae prioris promiffionis fidem frangere funt conatae

.

» **'.*••C A P V T VI. (

I )*

De bis j qui fornicantur irrationabiliter

.

IN Concilio Ancyrana (a) de his, qui fornicantur irrationabiliter,

ideft, qui mifceotur pecoribus, aut cum mafculis polluantur , cap.

XV. (criptum eft . De illis, qui irrationabiliter verlati funt, five vep-

fantur, quotquot autem ante vicefimum annum tale crimen coramife-

rint,quindecim annis exadlis in poenitentia communionem merean-

tur orationum . Deinde quinquennio in hac communione durantes , tunc

demum oblationis facramenta contingant. Dilcutiatnr autem & vita eo-

rum , qualis tempore poenitudinis ex Hiterit ( 3 ) , & ita miferiCordiam

confequantur . Quod fi inexplebiliter his haefere criminibus, ad agen-

dam poenitentiam prolixius tempus infumant . Quotquot autem pera-

dia viginti annorum aetate, & uxores habentes in hoc peccato prolapfi

funt, vigintiquinque annis poenitudinem gerentes in communione fu»

fcipiantur orationum: in qua quinquennio perdurantes, tunc demumoblationis facramenta percipiant. Quod fi & (4) uxores habentes , 8c

tranfeendentes quinquagefimum annum aetatis ita deliquerint, ad exi-

tum vitae communionis gratiam confequantur .

Item in eodem Concilio ( 5 ) de his, qoi in pecudes, vel in ma-fculos , aut olim polluti funt , aut hadtenus hoc vitio tabefeunt cap. XVI.(criptum eft . Eos , qui irrationabiliter vixernm ( 6 ) • & lepra injufti (7)criminis alios polluerunt, praecepit Sandla Synodus, inter eos orare,

qui fpiritu periclitantur immundo f 8 ).^ / Ggga CA-

( 8 } Diejftnfi Codex a Deo .

( 9 fipigil,

quomodo BAL. &AVG.

f 10) BAL. & AVG. quum fupra

addant quomeio , negantem heic par-

ticulam omittunt . Diefen/11 autem co-dex habet non debet; Turonenfe Con-cilium non poteft .

f 1 ) Caput e» XXXII. in epijt. adHEKIBALD Baluilauoi editionis .

fr) Cap. XV. BAL. & AVG. qui

infra omittunt; Groeeit caput XVI.(5) Ibfemcr.fit AMORTII Codex

noltram lettionem confirmat. At qua-

la temperi poenltudhh exj! ter iut te-

gunt AVG. Se BAL.

C tl ) Quod fiqui £s? AVG. adfti»

pulante Cbiemenfi AMORTII Codice .

( 5 ) Om. hanc vocem AVG. addit

autem BAL. eop. XVI- .... _(«) Vixerint, & paullo poft pol-

luerint,BAL. Vixere AVG.

c 7 ) Inufti AVG. & BaL. Tiju/tt

etiam in CUtmuf Codice legitur, uti

& apud BVRCH. & IVONEM. '

(I) Nempe Energumeno* .qui-bus peculiaria in Ecclefia locus adii-

gnatus olim fuerat . .» 1

/

«iil. IV.

Gea. XXt.

333 APPENDIX IL

C A P V T VILDe conjugatis i

/iquis eorum duEtus fuerit in captivitatem (0*

IN decretis qnoqne INNOCBNTII Papie cap. XXXVII fcripram

eft . Quod ficujus tuor in captivitatem fuerit abduAa , & alteram

maritas acceperit , revertente prinja , fecunda mulier dabet excludi .

INNOCENtIVS PROBO (a): conturbatio procellae barbaricae fit-

cultati legum intulit cafum . Nam bene conftirmo matrimonio inter FOR.TVNlVMi & VRSAM captivitatis ittcurfus faceret naevum , nifi fan-

Aa Rebgionis ftatuta providerent . Cum enim in captivitate praediAa

VRSA mulier teneretur, aliud conjugium cum RESTITVTA FOR-TVNIVS memoratus iniiffecognofcitur ; fed favore Domini reverla VR-SA nos adiit» & nullo diffitente uxorem fe memorati efTe perdocuit.

Quare , Domine Fili merito illuftris , Ustuimus , fide Cathoiica fuflragan-

te, illud eflfe conjugium» quod erat primitus gratia divina fundatum i

conventumque fecundae mulieris » priore fuperfiite » nec divortio rejeAa ,

«ollo paAo polle cfle legitimum .

C A P V T VIII.

Quod aliud fit uxor , aliud concubina , &• quod non fit conjugii

duplicatio , quando ancilla rejeEJa uxor adfumitur ( i )

.

IN decretis quoque LEONIS Papae cap, XIX. (a) fcriptum eft ,

quod aliud fit uxor aliud C 3 ) concubina > nec erret quifqnis ( 4 ])

filiam luam in matrimonium tradiderit ei»qui habuit concubinam - Nou

omnis mulier viro junAa uxor eft viri,quia nec omnis filius heres eft

Patris i nuptiarum autem foedera inter ingenuos fnnt legitima, 8c in-

ter aequales, 8c multo prius hoc ipfum Domino conftirueute , quamiuitimn Romani juris exifterer. Itaque aliud eft uxor, aliud concubina,ficut aliud ancilla, aliud libera. Propter quod etiam Apoftolus ad ma-aifeftandam harum perfonarum difcrerionem teftimonium ponit ex Gt-nefi, ubi dicitnr ABRAHAE « eiice ancillam, & filiam ejus ; non enimhctet erit filius ancillae cnm filio meo ISA AC. Vnde cum focietas nu-ptiarum ita ab initio conftttuta fn, nt praeter fexoum conjunAionem

habe-

- (s) Nihil ile hoc argumento ha-bet RHABaNVS in epift. ad HERI.BALD.( 1 ) Fp IX. inter tpiftolaa IN-

NOC. ad PROBVM .

(") Silet de hoc , & de ceteris ,

quae f qoentihu» capitibus IX. & X.continentur

, RHABANVS ia epift. ad

HERIBALD.(1} Sumptum hoc eft ex leonis

epift. ad RVSTICVM , five RVST1-

CIVM A’oriontnftm .

( 3 ) Et oliud concubina AVG.(4) AVG. iu Codice guifaoom

,

quod ferri poflet , ubi adderetur fi.

Digitized by GoogI

APPENDIX II. 333haberet in fe Chrifti & Ecclefiae Sacramentum , dubiam non eh , eam

mulierem non pertinere ad matrimonium , ia qua docetur nuptiale non

fuifle myfterium. Igitur cujuslibet loci clericus, fi filiam fuam viro ha*

benti concubinam in matrimonium dederit , non ita accipiendum eft,

quafi eam conjugato dederit , nifi forte illa mnlier & ingenua fatfa ,

& dotaia legitime & publicis uuptiis honeftata videatur . Paterno arbi-

trio viris jumftae carent culpa, fi mulieres , quae a viris habeantur ,

in matrimonio nou fuerint, quia aliud eft nupta, aliud concubina.

Item in ejufdem decretis ctf>. XX. fcriptum eft , quod non fit con-

jugii duplicatio ,quando ancilla rejedt uxor adfumitur . Ancillam a tho.

ro abijcere, & uxorem certae ingenuitatis accipere-, non duplicatio con-

jugii, fed protenus eft honeftatis . Culpanda fit fane (5) talium ne-

gligentia , fed non penitus defperanda , nt crebris cohortationibus in-

citati , quod neceffarie expetiverunt , fideliter exfequantnr . Nemo enim

defperandus eft, dnm in hoc corpore conftitutus eft, quia nonnumquamquod diffidentia aetatis differunt, confilio maturiori perficitur (6 )

iV C A P V T,

I X. (1) ‘:

De eo jqui concubinamfuper uxorem habet .

IN 7oletant (a) Concilio cap. XVII. (3) fcriptnm eft de eo, qoi

uxorem habet, fi concobioam habuerit, quod non communicet. Si-

inis habens uxorem fidelem, fi concubinam habeat , nou communicet

.

Icterum is, qui non habet uxorem , & pro oxore concubinam habeat

,

a communione non repellatur , tamen ut unius mulieris , aut uxoris ,

aut concubinae , ut ei placuerit, fir contentus. Alias vero vivens abij-

ciatur , donec delinat , & ad poeuitentiain revertatur .

C A P V T X.

De eo > qui uxorem capti fbrtitut ejl in matrimonium

.

ITcm in decretis LEONIS Papae cap. XLIII. ( 1 ) fcriptum eft, quod

non videatur efle culpabilis, qui uxorem capti in matrimonio videa-

tur e(Te forticus ( a ) . Nec tamen culpabilis judicetur , & tamquam alieni

r . juris 1

(j) Diejfenjii A MORTII Codexita reddit hunc LEONIS ex eadem ad

RVSTICVM epittola locum cap. VII.

Culpanda tfi talium r.tghgentia , fed neu

fenitui deferenda vita .

(_6 ) Addit AVG. in matrimonia

videtur tffe ;monet tamen in notii

f. 71. haec non effe in Corpore Cano-

uun , & aliena efle.

Q 1 ) Decimum eft hoc caput apud

AVG. quod vero decimum in Codice

noftro eft, IX. in AVG. codice exftat

( a ) Primo .

CO VII perperam apud AVG. qui

tamen in notis Codicis fui erratam

fcite emendavit.

( 1 ) Ex cpiftola LEON. M. ad

NICETAM /fqulltjtufim.

(a) Haec tamam habtt AVG ,uteo-

rtm eapii fertitui ejl

,

. .• - .

Digitized by Google

334 APPENDIX II.juris pervalbr habeatur, qui perfonam ejus mariti , qui jam non efl5cxiftitnatur , adfnmpfit , Sic enim mnlt»

, quae ad eos, qui is captivi-tatem dudi funt, pertinebunt, in jus alienum traofire potuerunt, 8itamen plenum juftitiae eft , ut eifdem reverfis

,propria reformentur.

Quod fi in mancipiis, vel in agris , aut etiam in domibus, ac pofTef-fiooibus rite fervatur ; quanto magis in conjugiorum redintegrationefaciendum eft, nt quod bellica necdfitaie turbatum eft, pacis remedioreformetur.

• • . : . • ' N .

C A P V T XI ( I

)

• 3,* * * * l .

v

De parricidio , & his qui partta fuot necant.

P Arricidium autem quam fit deteftabile crimen, in judicio fiufto in-ter CAIN & ABEL fratrem fuum Dominus ipfe oftendit , com

ad CAIN parricidam ait: maledifius eris fuper terram, quae aperuit ot

fuum , & fifiepit /anguium fratrit tui dt manu tua . Cum operatui ( a )fuerit eam , non dabit tibi /rufius ejus : vagus fd profugas eris fttper ter-

ram . In quo etiam pofuit fignum , hoc eft ut tremens & gemens pro-fugus femper viveret, nec auderet ufpiam fedes habere quietis (3).Sed- quia in modernis temporibus parricidae profugi difeurrunt per di-

verfa loca, & variis viriis, atque gulae illecebris delerviunt, melius mi-hi videtur, ut uno loco manentes poenireotia diftrida femetipfoscafti-gent ,'

fi fbrte^ a Domini bonitate indulgentiam facinoris fui perciperemereantur. Non enim eis licebit ultra militiae cingulum fumere , &nuptiis , atque conjugii copula uti. qui* facri Canones hoc eis non con-fentiunt , ftcut pofimodutn £ 4 ) de poenitentibus pro culpis graviumcriminum decreta fynodalia decernere ofteufuri fumos.

Itaque in Ancyrano Concilio cap. XX. feriptum eft de his, qui par-tus fuos ex fornicatione diverfis modis interimunt . De mulieribus

, quaefornicantur, & partus fuos necant, vel quae habent fecum, ut uteroconceptus excutiant , antiqua quidem definitio ufqne ad exitum vitae

eas ab Ecclefia removet (5). Humanius autem nunc diffinimus , ut eis

decem annorum tempus fecundum praefixos gradus (

6

) poenitentia*largiamur

.

Item in Concilio EUlertano cap. LXHI. feriptum eft de his,qnae

filios ex adulterio necanr . Si qua per adulterium abfente marito con.ceperit , idque poft facinus occiderit

, placuit vix in fine dandam efle

coram unionem , eo quod geminave rit fcclus.- ' -

'''' hem

fi ) Tria capita in epift. ad HE-K 1BALD. hoc coaflltuit. feptimum deparricidio , oftavum de bis, qui par-tus fuot en fornicatione perimunt , &nonum

,quod praenotatur de Ut

, qui

aborfum faciunt.

u (_1 3 Totum hoc comma quum ope-

ratui Q-c. aJ jrutiui ejut cn.BAL, AVG.

vero non habet,

nili fruBu 1 tjut : va-ro» . In vulgata habemus fruuut luet.

CO Slutttat AVG.C4) Modo AVG»C y ) Xemotrtri jitj/it . Bht.

RH AB. RaL. omittit ea ver-ba fecundum pratfnot grodut , quae ta-

men exlUat m Codice Coloniaf .

Digitized by Google

.APPENDIX II. 33;Item in Concilio Silcrdehji cap. II. Icnpttim eft de his , qui ab-

orfum faciunt , vel natos Aios extinguunt . Hi vero qui male conce-

ptos ex adulterio fatftos vel editos necare ffuduerint , vel in ventris ma-trum potionibus aliquibus coaliferint , in otroque fexo adulteris, poff VII.

annorum curricula communio tribuatur i ita tamen ut omni temporevitae fuae fletibus, & humilitati infiftant.

C A P V T XII. C I ) -

De homicidiis voluntarie commi/Jis .

1 •,

•

IN Concilio Ancyrano (a) cap. XXI. de homicidiis fcripturo eft. Quivoluntarie homicidium fecerint

,poenitentiae qnidem jugiter fe fub-

mittant i perfetflionem vero circa vitae ( 3 ) exitum conicquantur

.

; C A P V T . X I 1 L (i).• .

••' • *• * . * . 1. a . .

* '1

»**

t•*»

De homicidiis > & fal/is teflibus .

IN Concilio Agatenfi cap. XXXV II. de homicidiis, Scfalfis teftibus

feriptum eft . Itaqne cenfuimns homicidas , At falfbs teftes a com-munione ecclefiaftica fubmovendos, nifi poenitentiae fatisfa&ione crimi-

na admifla dilaerint

.

C A P V T X I V. ( I

)

•v v,

' * v*.

;•

De his > qui fervos fuos extra jud<cem necant , Ji* de Domina j

quae per zelum ancillam fuam occident .

IN Concilio ( a Agatenfi cap. LXII. feriptum eft de his, qui fervot

luos extra judicent necant . Siquis Arvum fuotn fine conicientia ju-

dicis occiderit , excommunicatione , vel poenitentia bienni reatum fan-

guinis etnnndxbit

.

In Concilio Ehbcrilano ( 3 ) cap. V. feriptum eft , fi domina perzelum ancillam occiderit . biqna femina furore zeli accenfa flagel-

lis verberaverit ancillam fuam , ita nt infra diem tercinm animam cru-

ciatu effundar, & quod (4) incertum fit , voluntate , an cafu occiderit,

ft voluntate VII. annos t fi cafu, per quiuquenait tempora (3) atfta

legi-

( 1 ) Primum caput clt in cp. adHERIBALD.

f * ) fteoeaefaritnf AVG. qui de-

inde in notis codicem futim emendat .

Et in nodro feriptum primo fuerat

j\<c(ccjjnc*ji

,

fed antiqua item ma-nus erratum correxerat,

t 3 3 0». AVG.

- f 1 ) in tp. ad HERIBALD. cap. II’

(l) Ejufd. tp. cap. III. .

[ a J Trct* h Concilio AVG. & BAL.

[ t } lien in Cone. Eliheritano

AVG. Item in Cate. Elibertiuo B AL.

[4] it quod BAL. & AVG.( t ) Fer quinque annorum turri-

euia BAL.

Digitized by Google

.-APPENDIX II.legitima poenitentia a communione placuit abftineri (6): quod li ia.

fra tempora conftituta fuerit infirmata ( 7 ), accipiat communionem.'

.

V.' C A P V T

.X V. CO

'

’

;i

De homicidiis no» /ponte commij]ts , & illis , qui fe excufant

qua/i in/ovtes ab hopiicidio in praelio commi{Jo jujju'•

_

Principum

.

. r. 1

IN Concilio Ancyrano (a) capitulo XXII. fcriptnm eft de his» quinon fponte' homicidium commiierunt . De homicidiis non fponte cora-

miflis prior quidem diffinitio poftfeptenuem poenitentiam perfe&onemconfeqai praecepitJ fecunda vero quinquennii tempus explere . Quodautem quidam homicidium» quod nuper in feditione , & praelio Prin-

cipum noftrorpm (3) perpetratum eft , excuiaut, quafi aon neceffe fit

pro hoc cuilibet agere poenitentiam , eo quod juflfu Principum pera&umfit , & Dei judicio ita finitum . Scimus enim » quod Dei judicium fem-per juftum eft , 8c nnlla.reprehenfione dignum . De qbo etiam icriptum

eft : "Julius Dominus in omnibus viis fuis , 6? fanflus in omnibus operibus

fuis . §}ui judicat orbem terrae in aequitate » & populos in ventate /na . Si-

ne quo nec pafler cadit fiiper terram . Sed nemo omnia judicia Deipenetrare poteft. Quoniam icriptum eft : judtcia Dei abyjjiu multa . Un-de oportet eos confiderare , qui hanc necem nefariam defendere cu-piunt , utrum illos coram oculis Dei quafi innoxios cxcnfare poflinr »

qui propter avaritiam, quae omnium malorum radix eft, & idolorumiervituti comparatur, atque propter" favorem dominorum (horum tem-poralium aeternum Dominum contempferunt , & mandata illius fper-

nentes non cafu , fed per induftriam homicidium perfecerunt . Nam dehis legimus

,qui homines non (ponte interfecerunt , Deum per legisla-

torenf urbes refugii deputafle , ad quas confugientes falvarentnr ab ul-

tore fanguinis proximi fui, & non morerentur. Vade in Deuterono-mio (criptam eft : batc erit lex homicidae , cui vita/ervanda eft .

Qui pro-

ximum/uum pcrcujfterit nc/cient , & heri & nudius tersius nullum contra eumhabuijje odium comprobatur

, fcd abiiffe /impliciter cum eo in /y/vam ad li-

gna caedenda, (3 tn /nccijtone tignorum Jecuris fugeris de manu, aut ferrum

lapfum de manubrio amicum ejus pcrcnjjerit occiderit , hic ad unam ur-

bium /upradidarum confugiet , & vivet , ne proximus ejus , cujus/anguisfa-

fus eft, ftimulo doloris percutiat animum ejus. De eo vero, qui per ioda*

ftriam aliquem occiderit in Exodo ita praeceptum eft . Siquis de indu-

Uria ,

( 6 ) Ai communionem admitti pla-

cuit BAL. ad communionem plamit ad-

mitti. AVG.. C ») Infime AVG. & BAL.

( 1 ) Cap. IV. ia epift. ad HERI-BALD.

( « } Acocatfaricnfi mendnfc apudAVG. qui tamen ia noti» Ancyranum

feribendum monuit

.

CO LOTHARII , LVDOVICI

,

& KAKOLI. Intelligit autem, aal.

madvertent' BALVZlO , i>ugnam ton-tiniocenfm , ut Datim inde colligitur-

& RF.GJNO docet. Vide quae ia Prae-

fatione diximus .

Digitized by Gc

I

APPENDIX II. 337ftria , (3 per infidius occiderit proximum , ab a 'lari meo evehe: eum , ut mo-

riatur . Et in Deuteronomio. Siluit, inquit , odio habens proximumfitumin/i licitu: fuerit vitae ejus , (3 furiens percufie.it illum-, (fi morturisfuerit ,

(3 fugerit ai unam de fupradiHis urbibus , mittent Jeutorcs civitatis illitis ,

(3 eripient eum de loco refugii , (fi tradent eum in manus proximi ejttt ,

cujus/anguis effufus eft , (3 morietur , nec mifereberis ejus . Si ergo eum ,

quem Dominus dignum morte e (Te judicavit, reum non effe quis dicit,

quomodo contrarius legi Dei non exiftit qui hoc , quod Deus praece-

pit , cadunt ede contendit? Videndum ergo illi eft , ne /orte iple in il-

lorum numero fte,quibus per Prophetam dicitur: Vae vobis

,qui coufui-

tis puh-illos fub omni cubitu , (3 cervicalia ad decipiendas animas . Et ali-

bi ( 4 ). Vae vobis , qui dicitis malum bonum , (3 bonum malum,ponentes

( 5 j lucem tenebras , (fi tenebras lucem , dicentes ( 6 ) amarum dulce , (fi

dulce amarnm . Tales ergo mortificant animas, quae non moriuntur, &vivificant , quae non vivunt

.Qpifqnis ergo malorum operam fine con-

digna poenitentia quemquam veniam a Deo percipere pode dixerit ,

penitns errat , & dum deceptas alios decipere fedioat , duplici noxaconrtringitur , hoc eft proprii erroris, & alienae deceptionis . Sed in-

ter haec fciendum , quod magna diftautia eft inter legitimum principem ,

& ledinofum tyrannum , inter eum , qui Aibvcrtere nititur Chriftianae

pacis tranquillitatem, & illum , qui armis contra iniquitatem certat de-

fendere aequitatem. De quo plurima fub lege Veterc , & fub Teftamen-to Novo fortium virorum inveniuntur exempla

, quae poduot nosinftrue-

tc

,

quid de hujnfcemudi fado debeamns fentire .

C A P V T XVI. (I

)

De adtniriifiratoribus > & bh qui preces

criminales dieiaut .

D E adminiftratoribns antem, qui judicia iaccularia fecundum legem

majorum fuornm exercent , quid facri Canones inde fentiant,

facile eft invenire. In decretis INNOCENTII Papae cap. XXIII .Q 3 )ita legitur, Qaacfuum eft etiam fuper bis , qui poft baptilimnn admi-

niftraverunt , aut etiam capitalem protulerant featentiam . De bis ni-

hil legimus a majoribus definitum. Meminerant enim, a Deo potefta-

fes has fuide concedas , & propter vindidam noxiorum gladium foifle

permiduin ( j ), & Del miniftrum ede datum in hujulmodi vindicem.

C 4) Quemadmodum igitur reprehenderent fadtnn', quod au&orc Domitioviderunt ede concedum ? De bis ergo iia nt hadenus fervatum eft, fic

Tom. I. ' H h h habe-

C 4 ) Om- B AL. Vae vobis,qui ton-

fuitit (j-t. ufque cfi alibi

,

(fj On. BAL. ted pro iictntes ha-be* vel .

c I ) Et hoc caput RHABANVSin tpi ioiam ad HERIBALD. tranlln-

lit , fui quinito c«pite .

•( a j Nempe ex INNOC. epiftola

ad BXVPERIVM.CO Promifinm mendnre AVG.

( 4 ) Ffi datum , vindicem eft In

bijnjmcdi ;minus prrfpicue apud AVG.

i. tum (fit in bujnfmodi vindicem h AL.

Ereth. XtCT.

Digitized by Google

338 APPENDIX II.habemus, ne aut difciplinam evertere, aat contra aufloritatem Domi-ni venire videamur i ipfis autem in ratione reddenda gefta Tua omniafervabnntnr C 5 ) •

Jtem in e|ufdem decretis m/>. XXV. (6) fcriptam eft, qnod qni

preces criminales diflant , habeantur immunes . Illud etiam ( y ) (ci.

(citari volniAt, an preces dicantibus liberum concedatur, utique poft

( 8 ) Baptifmi regenerationem , a Principibus polcere mortem alicujus ,

v«l fanguinem de reatn . Quam rem Principes numquam fine cognitio-

ne concedunt, fed ad judices commifla ipfa , vel crimina femper remit-

tunt, nt cauda cognita vindicentur. Quae cnm Quaefitori fuerint dele-

5at a , aut abiolntio, aut damnatio pro negocii qualitate profertur ; &um legum in improbos exercetor auctoritas, erit diCator immunis..

CAPVT XVII. (i)

De populi neceffario commi/fu .

D E populi autem necedario commidii quomodo multum foleat prae-

teriri, idem Papa quibufdam Epifcopis de Ahcedomn, ad interro-

gata refpi mdens, ita fcripfit dicens. Praevideat (a) ergo dileCio ve-

(tra haCenus talia tranfide ( 3}, 8c advertite , quod utique, ut dicitis .

neccditas imperavit, in pace etiam Ecclelias conftitutas non pode prae-

fumere , fed ut faepe accidit, quoties a populis , aut a turba Q 4 ) pec-

catur, quia in omnes propter multitudinem non poteft vindicari , mul-

tum folere traiifire. Priora ergo dimittenda dico Dei judicio * de reli-

qno maxima follicirudine praecavendum . Non enim ( 5 ) hic, nt mihi

videtur, ide doCor Apoftolicos dicit, non ueceflarium e(Te populo pro

male commiflis agere poenitentiam : fed qnia in omnes propter multi-

tudinem non poteft vindicari,priora dimittenda Dei judicio, de reltt-

quo magna follicitudinc praecavendum » ne fiat (6)-

CA-

CO tyf oateat .. fertabunt . AVG.(6) Ex eadem epiftola . Ceterum

XXX. habet AVG.(7) jtuttm AVG. Ident error erat

io noftro Codice ,fed a veteri manu

corr-cim eft .

C») Prcpier AVG.

( 1 ) Sextum eft in epift, ad H£>RIBALD.

C » 5 PrevUtat BAL.

5 ) Matfjfc AVG.4 ) It a turtt AVG.

C, 5 RHABANI verba funtlN-NOCENTrVM explanantis.

(6) fatt AVG. & BAL,

Digitized by Google

APPENDIX II 339

CAPVT XVIII. (i)t ’ ;• ' c. • i-

t)e furto .

‘

D E furto vero in Concilio Agatcnji cap. V. ita fcriptum eft . Si

Clericus furtum Eccleliae fecerit, peregrina (a) ei communiotribuatur.

Item in eodem Concilio cip. XX VI. fcriptum eft . Si qni verocle-

rici documenta , quibus Ecclefiae pofTeftio firmatur, aut fupprimere > aut

negare, aut adverfariis fortaffr tradere damnabili & punienda obfiina-

tione praclnmpferint ( 3 ), quidquid per abftinentiam documentorumdamni Ecclefiae illatum eft, & de propriis facultatibus reddant, & com-munione priventur , etiam qoi in damno Ecclefiae impie follicitati a

traditoribus fufceperint

.

CAPVT XIX. (i)

De conjuratione , vel confpiratione .

D E conjuratione ,vel confpiratione in Concilio Cbrtkedtuett/i c.ip. XIV.fcriptum eft

.

Conjurationis vel confpirationis crimen 8c ab ex-

teris leg bns eft cmnino prohibitum, multo magis hoc in Dei Ecele-

fia ne fiat , admonere convenit C 1 ) • Siqui ergo Clerici , vel Mona-chi reperti fuerint conjurantes, aut confpirantes , aut infidias ponen-

tes Epifcopis, aut Clericis, a gradu (a) proprio penitus abjiciantur.

CAPVT XX.

De bisj qui Sacramento fe obligant » ne ad

pacem redeant .

D E his vero ,qni facramento fe obligant, ne ad pacem redeant,

in Concilio Jhlerienfi cap. VII. ita fcriptum eft. Qui facramen-

to fe obligaverit, ut litigans ( i) cum quolibet ad pacem nullo mo-do redeat, pro perinrio uno anno a communione Corporis & Sangui-

nis Domini fegregetur ( a ) , reatnm fnum eleemofynis , & fletibus

,

H h h a quan-

(i) Niliil de furto ,aliifque plu.

ribu*,quae fequontur exftat in epi-

flolaad HERfB ALDVM . Si quid oe-

furrerit,monebo.

f » ) De communione ptregrina

iu ononuftico Rituali erit agendi

locus

.

( j) Pratfumpjirunt AVG,i Cctuttict AVG.

( t ) Grui» omifla pracpoGtionc t

AVG.( 5 Litiget tum qutlibet , m oi

toecn &(. AVG.C * ) StgrtgotU} AVG.

Digitized by Coogle

340 APPENDIX II.quantis potuerit ( 3 ) jejuniis abiolvat > ad caritatem vero > quae ope-ii( maltitndinem peccatorum > celeriter venire feftinet

.

CAPVT XXI.De Bis j qui noxia juramenta conficiunt , quomodo

eo: poenitere oporteat .

D E iniqno ergo juramento, & ad proximi noxam pertinente in To-letani ( t ) Synodo (a) ita feriprum continetur. Etenim dum

periurare compellimur , Creatorem quidem offendimus , fed nos tantum-

modo maculamus . Cum vero noxia promirta complemus , & Dei juffa

fuperbe contemnimus» ut proximis impia crudelitate noceamus, & nos

ipfos crudeliore mortis gladio trucidamus: illic enim duplici culparum

telo percutimur , hic tripliciter jugulamur . Reftar ergo ut eo uoftra

pergat fententia, quo- mifericordiac patuerit via , quae ita Domino pro-

batur accepta , ut plus eam cupiat, quam facrificia veneranda, diecn-

SATTH. IX. te ipfo: mifericordiam volui, & non Jiurificimn . Hac’ indulgentiae con-

certa licentia miterattonis ipfius opus in glorioft Principis potedatem re-

digimus, ut quod Deus illi miferandi aditum patefecit, remedia pie»

tatis iple quoque non deneget.Quae ita principali diferetione modera-

ta perfidam, ut & illis ita fit ( 3 ). milerieordia contributa , ut nufquamgens, aut patria per eofdem , aut periculum quodeumque perferat , aut

ja&uram. Haec m iterationis obtentu, tcniperade fudiciat . Ceterum quae

juramenta pro regiae pietatis £ 4 ) falute , vel conditutione gentis &patriae vel hafteuus funt exatrta, vel deinceps exfliterint (5) exigen-

da, omni cudodia, omnique vigilantia indirtolobiliter decernimus ob-

fervanda membrorum truncatione, mortifque fententia. Religione pe-

nitns abfoluta. Sed- ne pravarum mentium verfuta nequitia nofmet ad

pe r i uri i aliquando- provocet culpam , nec ( 6 )-a ianclae fidei regula hanc

adferat venire fentemiam, tam divinae auirtoritatis oracula,quam prae-

cedentium Patrum huic narrationi curavimus iunedenda . Sit enim perHIER. xvnr. H 1EREMIAM dixit : Repente loquar adverfus gentem, & advtrftts re-

gnum, ut eradicem , f3 difperdim illud. Si poenitentiam egerit geni iUt *

rna/ofuo , quod hquutut fttm adverfut eam , ag im Cc? ego poenitentiam fiiper

E/ECH XVI II- malo,quod tcgilavi , ut jacerem ei

.

Et pier EZEGHJELKM . Si dixero,

inquit ,juflo ,

quod vita vivat , C<i confi/us iu yifiitiajua jecerit u. :quitci-

tem , omnes jufiitiae ejus oblivione trademur , & in iniquitate Ju.a , quam

operatui efl , in tpfi morietur. St autem dixero impio: morte morieris j (J

egent poenitentiam , vita vivet , & non morietur . Si ergo nofira conver-

go fic divinam motat fentemiam , eur miferorum tantae lacrymae

,

vel pTcfinra tam crudam non temperent ex nriferatione vindiAam ? Hic’ etiam

( j j (5r quantum AVG. (4)' Aegiae potejolii AVG.

1 (| 1 Octava. t (f )htijliterunt exigenda AVG.

(») Ai! Jit AVG. Cop. II, C*) iVrw 0 junUae ©c. AVG.

( j ) Et iSUt itu it, queietni AVG.

Digitized by Google

341Ninivitarum

APPENDIX II.etiam populo Ifraehiico laepe ultio promiffa fnfpenditur , 8c

perditio divinae fententiae permutatione fedatur (7). Natn Santftus

AMBROS 1VS in libro tertio de officiis ila ait: purum igitur , (3 fimetumoportet efjc afleflum , & nnttfqnifqne (8) fimpliccm Jermonem pro/erat , vis

fuum in funditote yoflideat, ne fratrem eircumfcriptione verborum inducat ( p ) ,

nihil promittat iulonefium , ac fibi promittere quaerat . Tolerabilius efi ,pro-

mifium non facere ,quam facere quod turpe fit . Sirpe pleriqne confringunt

/e (xo; jurisjurandi Sacramento , E3 cum ipfi cognoverint,prominendum

non fuifle , Sacramenti tamen C *0 contemplationefaciunt quodfpoponderunt , MATTH. xiv.Sicut de H 3RODE fupra Jcrip/imus , qui filtatrici praemium turpiter pro-

mifit , fc? crudeliter Jolvit i turpe ,quod regnum pro falsatione promittitur ;

crudele , quod mors Piopietao pro jurisjurandi religione donaturi quanto to-

lerabilius tale fuijfet periuriuin ficramentol Et poft pauca de IEPHTE di-

fcerneos (12); mi/erabilis necejfitas , quae folvitur parricidio: melius efi , jajie. X lt

non vovere id,quod fibi is , cui promittitur , nolit cxfolvi

.

Et poft pauNIulum i non femper igitur promiffa fotvenda omnia funt . Denique ipfe Domi-minus , jient Sc> iptura indicat

,frequenter fuam mutat fallentium . Vir quo-

que fandiffimus AVGVSTINVS ( 13 ) inveftigationis ( 14)- acumineacutui, inveniendi arte praecipuus, adfercndr copia profluus , eloquen-

tiae flore venaftus , fapientiae frutflu foccundus , hacc in fuis narrat

alTetflibus . Duo funt enim (15) omnino generet mandatorum , in quibus non

magna culpa tli,fed tamen non funt fine culpa; cum aut jocamur , aut cumproximis mentimur . Illud primum in iocando ideo non efi pemiciofijjimum

,

quii non fallit; novit enim ille, cui dicitur, ioci cauffa ejfe Udum . Secun-

dum autem ideo minus efi, quia retinet nonnullam benevolentiam . Idem ip-

fe alibi : non auferat

,

inquit , veritas mijericordiam , non mi/ericordia im-

pediat veritatem. Si enim po veritate, aut quq/i rigida veritate obiitu tfue-

ris mifeneordtam , non ambulabis in via Domini, ht qua mifericordia C3 ve- tC-lwxiv.ritas obviaveruns fibi:. Hinc beatus Tapa GREGORIVS in libris A/or<«-

Iv.im fic ait ( 16): Cum mens inter minor, 1 maxima peccata confiringi-

tur , fi omnino nullus fine peccato evadendi aditui patet , minorafemper eli-

gantur , quia C3 qui murorum ambitu ne fugiat , clauditur , ibi fe in fu-

g tm praecipitat , ubi brevior murui invenitur. Hinc Sc ISIDORVS ait (17}.tofi

( 7 J Ia Toletanae VIII. Svnodi

aftis alia fequunrur ex primoS. AM-BROSII libro de Ojiciit : tum addi,

tur: Item in libro ttrtio i furum igi-

tur

( I ) t't unnfqnifijue AVG. & tpfum

Teletarum Concilium apud LaBH,Tom. VII. tol. 40{.

f 9 ) Ia margine LABB. edit, fe-

iucat •

fio) Sf tpfos jnriijumr.Ji AVG.f 1

1 ) Setramcntum , tamen : minusapte AVG.fit) Ita & AVG. ; fcd reSlius in

Aviis Concilii different .

Cf) Qui fequitur Jocus fere adverba JSIDOR 1 apud AVG. raendn-fiiliinus eft , ac mutilus. Integer qui-dem cxilat in noflro Codice , fed no»iine mendis . Nos ex ipfij Conciliiadis eum reftitoimus

, paucis reten-tis , in quibus varias tamen Conciliilectiones dabimus.

f 14) Vejligatioiit CnnciJ.

f 15) omittit enim Concil.

f id ) In Concilio aliqui ex GR 2-GORIO exfcrilinntiir heic omilTa .

Quum neciiTaria non fiat > ea nos quo-que praeterimus.

f 1 j ) In lib. I. finttnt. cag. ji.

i

Digitized by Google

Ext i. XX.

342 APPENDIX II.tolcrabthus efl enim , non implere Sacramentum , quam permanere in turpi

/Irgit io

.

Similiter in Synontmis : in malis promijfis refeinde fidem , in turpi

voto muta decretum : quod incaute vtvifli , non factas i impia efi enim ( I b )promiffio , quae [celere adimpletur . Vnd; necefie efl , ut mate jurans dignam

poenitentiam agat eo quod nomen Domini contra praeceptum illiusfumpjit in

vano, quia in Eseodo feriptum eft

:

nec enim infontem habebit Dominuseum, qui adfumplit nomen Domini Dei fui fruftra . Et tn Levitico:

non periurabis in nomine meo» nec pollues nomen Domini Dei tui.

Ego Dominus . Tamen malum , quod faUtirumfefaeramenta devoverat , omni-

no tiJM faciat » quia fluita volafrangenda funi .

CAPVT X X I L

De his}

qui ad Eccleftae patrocinium confugiunt » n: tradan-

tur per/equentibut in foedere pacti .

D E his C 1 ) 4 U ' Ecclefiam confugiunt, ne tradantur, in Con-cilio Arauficano Capitulo V. ita feriptum eft . Bos autem

,qui ad

Ecclefiam confugerint , tradi non oportere , fed loci fanUi reverentia

Si luterceflwne defendi

.

In Concilio Anrelianenfi ( a ) de homicidiis , & adulteris , 8c furi,

bus fi ad Ecclefiam confugerint cap. ]. ita icriptum eft . Id conftitui-

mus obfervaodnm , quod Ecclefialfici Canones decreverant, &lexf?«-

mina conftituit, ut ab Ecclefiae atriis, vel domo Epifcopi eos abftra-

here omnino non liceat , fed nec alteri contignari > nifi ad evangelia

datis facramentis de morte, & debilitate , & omni poenarum genete

ftnt fecori: ita at qui reus fuerit criminofus , de fatisfallione conve-

niat.Quod fi facramenta fua convidus fuerit violafTe , reus perinrii nos

1'olum a communione Ecclefiae, vel omnium Clericorum , verum etiam& a Catholicorum convivio reparetur. Quod fi coi reus eft , noluerit

Abi intentione faciente componi , & ipfe reos de Ecclefia alius timo-

re difceflerit , ab Ecclefiae clericis non quaeratur.

Item in eodem Concilio cap. II. feriptum eft de raptoribus, fi ad

Ecclefiam confugerint . De raptoribus autem id conftitoendum efle cen-

fuimus , ut fi ad Ecclefiam raptor cum rapta convenerit , & feminamipfam violentiam pcrtulifTe conftiterit , flatim liberetur de poteftare ra-

ptoris, & raptor mortis, vel poenarum impunitate concefTa , ad fer-

viendum fubjeHus fit, aut redimendi fe liberam habeat facultatem. Si

vero quae rapitur, patrem habere conftiterit, 8i puella raptori cocfen-

ferit,

poteftati patris exenfata reddatur , & raptor a patre fopcrfcms con-

ditionis latisfaDione teneatur obnoxius

.

Item in eodem Concilio cap. III. feriptum eft de fervis , fi ad Ec-

clefiam confugerint . Servus qui ( 3 ) ad Ecclefiam confugerit pro qua-

libet culpa, it a Domino omifla culpa facramentum fufeeperit , flatim

ad

fii) Oro. fnim AVG. & Concil. (a) (up. I. AVG,,qui poftea om-

(l) Ergo addit AVG. Cl) «f AVG.

Digitized by Google

APPENDIX II. 343aJ fervitiutn Domini fui redire cogatur, & pofteaquam dato Sacramen-to domino luo fuerit contignatus , fi aliquid poenae pro eadem culpa

,

qua eaculatur , probatus fuerit pcrtulifTe > pro contemptu Eccleftae , &praevaricatione fidei a Communione & convivio catholicorum , ficutfu-

petius comprehenlnm eft, extraneus habeatur.

Si vero fervn* pro culpa fua ab Ecclefia defenfatus facramenta Do-mini clericis exigentibus de impunitate perceperit , exire nolentem a

Domino lieeat occupari

,

CAPVT XXIII.De bis

,qui divinationes expetunt , & incantationibus y

Jtve auguriis de/erviunt .

IN Ancyrano Concilio ( i )«fe his, qoi divinationes expetunt cap. XXIILita feriprum eft. Qui divinationes expetunt, & morem gentilium

fubfequuntur , aut in domos fuas hujufcemodi homines introducunt ,

exquirendi aliquid arte malefica, aut expiandi cautfa r tub regula quin-

quennii jaceant fecundum gradus poenitentiae definitos

.

In Concilio Laodiccnfi ( a ) de his , qui incantationibus , & phyla.

Aeriis utuntur, capitulo XXXVI. ita Icriptum eft. Quod nem oporteat

facris officiis deditos , vel clericos magos , aut incantatores exiftere , aut

facere phylaAerix, quae animarum tuarum vincula etlc comprobantur ,

Eos autem, qui his utuntur, ab Ecclefia pelli praecipimus.

In Concilio Agaie;i(i de fbrtilegis C 3 ) » vel augurium fervantibus »

nt ab Ecclefia feparentur cap. XLIi. ira feriptum eft. Ne de eo for-

tafle videatur omitTum » quod maxime fidem Catholicae Religionis iu-

fefiar, quod aliquanti clerici r five laici ftudent auguriis, & lub nomi-

ne fiftac Religionis,quas SanAorum fortes vocant , divinationis- fcien-

tiarrr profitentur , aut quaruincumque Icripturarum inrpeAione futura:

promittunt » hoc qutcumque clericus vel laieus deteAus fuerit vel con-

fulere vel docere, ab Ecclefia habeatur extraneus.

In Concilio Toletanen/i cap. XXIX. Siquis Epifcopns , aut PrePbyter , five Diaconus , vel quilibet ex ordine Clericorum magos ,

aut arufpices , ant ariolos , vel lortilegos , aut eos , qui profitentur ar-

tem aliquam curiofam , aut aliquis eoium fimilia exercentes confulens

fuerit deprehendis, ab honore dignitatis fuae depolitus monallerii cu-

ram excipiat r ibique perpetua poenitentia deditus fcelus admilTum fa-

crilegii lolvat .

In Synodo- MARTINT (4) Epifcopi cap. LIX. ita feriptum eft .

Non

£ i ) Cep . XXIV. AVG. qui deinde C J ) Scrtilcgih AVG. minus apte ,hoc omittit; fed monrt in notis XXHI. ut ipfcmet animadvertit,

fcribrndum ex DIONVSK7. C > MARTIN! Drtuarcoft ,

C « ) Ccp. XXXVI. AVG. qui po-flei id praeterit .

Digitized by Google

Ctt.x.

344 APPENDIX II.Non liceat Sacerdotibus , aut Clericis incantaiores efle , & ligatnras fa-

cere , quod eft conligatio aaimaruru : Siquis haec facit , de Ecclefia_,

proijciatur.

C A P V T XXIV.Quod non lictat Cbriflianis fervare traditioneigentilium , nec

ullis obfervationibus fejlis eorum communicare .

ITem in eadem Synodo capitulo LXXII. (criptum eft , quod nonliceat Chriftianis tenere traditiones gentilium , & obfervare lunae

aut ftdlarum curfus. Non liceat Chriftianis obfervare, vel colereele-

tnenta, ant lunae , aut ftellarum curfutn , aut inanem lignorum falla-

ciam pro domo facienda, vel ad fegetes , vel arbores plantandas, con-

jugia locianda . Scriptum eft enim: omnia, quae facitis aut in verbo aut

iu opere, omnia in nomine Domini nojiri IESV Cbnjli facite grana! agen-

tes Deo .

Item in eadem Synodo ( i ) cap. LXXII. ita Icriptum eft , quod

non liceat Kalendas obfervare. Non liceat iniquas obfervationes agere

Kalendamm , & otiofis vacare rebus, neque lauro, aut viriditate arbo-

rum cingere domos: omnis haec obfervatio paganilmi eft.

Item iu eodem Concilio cap. LXXIII. feriptum eft ,quod non li-

ceat medicinales herbas aliqua obfervatione colligere . Non liceat col-

ledione herbarum, quae medicinales funt, aliquas obfervationes vel in

cantationes adtendere , nili tantum cum fymbolo divino & oratione Do-

minica, ut Deus { a ) & Dominus honoretur.

In Concilio Laodicen/t cap. XXXIX. fcriptnm eft de his Chriftia-

nis, qui celebrant fefta gentilium . Quod non oporteat cum gentilibus

fefta celebrare, & communicare pravitatibus eorum ,qui line Deo funt

.

CAPVT XXV.

Quod non /it cun Paganis convivandum.

IN Concilio Africano cap. XXVII. fcriptnm eft de Paganorum con-

viviis auferendis. Illod etiam petendam, ut quouiam contra prae-

cepta divina convivia multis in locis exercentur,quae ab errore gen-

tili adtrafta funt ; ita ut nunc a Paganis Chriftiani ad haec celebran-

da cogamur, ( ex qua re temporibus Chriftianoram Imperatorum per-

fcquutio altera fieri occulte videatur ), vetari taliajubeantur , & de ci-

vitatibus , Si de pofteftionibus impolita poena prohiberi; maxime eum

eiiam natalibus Beatillimorum Martyrum per nonnullas civitates, 8c m« nfic

C O I» tciim Concilio AVG. f t ) V» tantum Deui Crtoter om-

nium AVG.

«

Digitized by Google

APPENDIX II. 34;ipfis facris talia committere noa reformident . Quibas diebus etiam >

quod pudoris eft dicere . faharioncs fceleratifiimas per vicos , atque pia*

teas exercent , nt matronalis honor , Si innumerabilium feminarum pu-

dor devote venientium ad lacratiflimam diem in/uriis lafcivientium ap-

petatur , ut etiam ipfius fandae Religionis pene fugiatur accedas .

Item in decretis LEONIS Papae cap. XXX. ( 1 ) fcriptum eft de

his, qui convivio gentilium, 8t efcis immolaticiis uft funt . Si qui con-vivio folo gentilium, & efcis immolaticiis uft funt , pofiunt jejuniis,

8i manus impofitione purgari , & deinceps ab idolothytis abttineutes Sa-

cramentorum Chrifti poflint efte participes . Si autem aut idola adora-

verunt, ant homicidiis, vel fornicationibus contaminati funt, ad com-munionem eos nili per poenitentiam publicam non oportet admitti

.

CAPVT XXVI.• T ' ' t

•1

,

De QhriftianU ,qui cum Judaeis wfcuntur j &• quod Judaeit

non liceat habere Cbri/lianas uxores , vel concubinas »

o ' feu mancipium Chrijlianum

.

•'

. :• : •/. • t : > i .».• • .

• : • *

IN Concilio Elihertano cap. LV. fcriptom eft de Chriftianis , qni cumJudaeis vefcantur . Si vero quis Clericus, vel fidelis cum Judaei

s

cibumfumplertt, placuit eum a communione abftineri > ut debeat emundari

.

In Concilio Tolcianenfi ( 1 ) cap. XIV. fcriptum eft de Judaeis.

Suggerente Concilio id gloriofidimus Domnus nofter canonibus inferen-

da praecepit: Vt ‘Judaeis non liceat Chriftianas habere nxores , vel con-cubinas , neque mancipium Chrifttxnum in ufus proprios comparare ;

fed 8i filii, qui ex tali conjugio nati funt, adimendos ede ad baptif-

mum : nulla officia publica eos opus eft agere , per quae eis occafto

tribuatur poenam Chriftianis inferre . Siqui vero Chriftiani ab eis Ju-

daeis in ritu funt maculati , vel etiam circumcifi , non reddito pretio adlibertatem , & Religionem redeant Chriftianam .

C A P V T’ XXVII.Quod non congruat Chriflianis comeffationiaus intere(fc , net

bijlriones fieri , nec/altare in nuptiis , neque in conviviis .

.1 *

I • % ..

IN Concilio Laodicenfi cap. LV. fcriptum eft , non congruere Chri-ftianis comcdationibus interede . Quod non oporteat Sacerdotes , aut

Clericos ex collatu , vel comeftationibus convivia celebrare i hoc antetnnec laicis pode congruere

.

In Concilio African» cap. XXX. fcriptum eft de hiftrionibns Chri-ftianis fatftis . Et de his etiam petendum , ut fiquis ex qualibet ludicra

Tem. I. I i i arte

( O Ex epiftola ad RVST1CVMJVrrft».

" C 1 3 Quarto

.

. i. .» •. ^ >

Digitized by Google

346 APPENDIX II.arte ad Chriftianitatis gratiam venire voluerit, ac liber ab ea macula per-

manere, non eum liceat a quoquam iterum ad eadem exercenda re-

duci , vel cogi

.

In Concilio LaotUcenJt capitnb LIII. fcriptum eft , ut in Chriftia-

aorum non faltetnr nuptiis. Quod non oporteat Chriftianos euntes ad

nuptias plaudere , vel faltare , fed venerabiliter coenare , vel prandere

,

ficui Chriftianos deces

.

CAPVT XXVIIL.f

Ut ad menfam Epifcopi Scripturae divinae legantur , & quod

facrh Ordinibus deditos viros non conveniat

ebrietatem Jeftjri

IN Concilio teleianenf ( I ) cap. VII. fcriptum eft, ut ad menfamEpifcopi Scripturae divinae legantor . Pro reverentia Dei , & Sacer-

dotum id univerfa fanda conftitait Synodus , utqaia folent crebro men-fis ociofae fabulae interponi, in omni Sacerdotali convivio ledio feri-

ptnrarum divinarum mifceator ; per hoc enim & auimae aedificantur

ad bonum, & fabulae non neceflariae prohibentur.

In Canone Apoftolorum c*p. XL1I. fcriptum eft, quod Epifcopus,

Presbyter , aut Diaconus aleator , & ebriolus eile non debeat . Bpifco-

pus . Presbyter , aut diaconus aleae , atque ebrietati deferviens aut de-

linat, aut certe damnetur.

CAPVT XXIX.t

* 1

De continentia ,&• caflitate clericorum .

i

'

IN Concilio C/irthigivevfi ( l ) cap. III. de continentia ita fcriptnm

eft. AVRELIVS Epiicopus dixit; cum praeterito Concilio de con-

tinentiae .& cafHtatis moderamine tradaretur, gradus ifH tres , qui con-

ftridione quadam caftitatis per confecrationes adnexi funt , Epiicopos ,

inquam. Presbyteros, & Diaconos ita placuit, ut condecet facros An-tiftites, ac Dei Sacerdotes, nec non & Levitas , vel qui Sacramentis

divinis iniervinnt , continentes eflu in omnibus, quo poflint ftruplici-

ter, quod a Deo poftulant, impetrare i ur quod Apoftoli docuerunt,

& ipfa fervavit antiquitus, nos quoque cutiodiamus .

i » . •

CA-* *••.•*<» f

(i) Tertio. f I ) Secundo ctf. II.

Digitized by Google

347APPENDIX II.

CAPVT XXX.Quod non debeant Sacerdotet quaslibet in Ecclefiae familiis

truncationes facere , nec aliquid,quod morte plebiendum

fit , judicare .

IN Concilio ToJetMcnfi ( ) capitulo VI. fcriptum eft , non debereSacerdotes quaslibet in Ecclefiae familiis troncaiiones facere , nec

aliquid, quod morte plctftendom , judicare. His veri, quibus DotniniSacramenta traAanda fuut , judicium (anguinis agitare non licet. Etideo maguopere talium exceflibus prohibendum eft , ne indifcretae prae-fumptionis motibus agitati , aut quod morte pleflendum eft , fententiapropria judicare praeiumant , aut truncationes quaslibet perfonis autper fe inferant, aut inferendas praecipiant. Quod fi quifquam horumimmemor praeceptorum, aut in ecclefiae foae familiis, aut in quibus*libet perfonis tale aliquid fecerit , & concedi Ordinis honore privatus ,& loco fuo perpetuo dampoationis teneatur relegatus ergaftulo. Cuitamen communio exeunti ex hac vita non neganda eft propter Domi*ni mifericordiam, quae non vult peccatoris mortem , fcd ut conver-tatur , Si vivar.

CAPVT XXXI.T>e Clericis 5 qui in mutuam coedem prorumpunt .

IN Concilio IlcrJeuJi cap. XI. fcriptum eft de Clericis, qui in mu-tuam coedem prorumpunt . Siqui Clerici in mutuam coedem pro*

raperint, prout dignitas officiorum in tali exceflas contumelia pertu-lerit, a Pontifice diftriflius vindicetur.

C A P V T XXXII.De avaritia

-i & cupiditate , & quod non fitufura exigenda .

IN Concilio Cartbaginenfi ( i ) cap. V. de avaritia feriptura eft. AV-RELIVS Epifcopus dixit: avaritiae cupiditas (a )

,

quam remmomnium malarum matrem effe nemo qui dubitet

, proinde inhibenda( 3 ) eft > «e qnis alienos fines ufnrpet , aut per praemium terminosPatrum ftatutos tranfeendat i nec cuiqnan» Clericorum liceat de quali*bet re foenus adeipere

,quamquam novellae foggeftiones

,qnae vel ob.

1 i i a fcu.

CO XI.

Q 1 ) Cap. XIII.(O ncttflaui* AVG.C I ) lxHhaitm AVG.

Digitized by Google

348 APPENDIX II.fcorae funt , vel fub genere latent infpeAae, a nobis formam adcipient •

Ceterum de qqibus apertillime divina Scriptura fimxit , noti eft diffe-

renda feutentia , fed potius exequenda . Proinde quod in Laicisrepre

henditnr , id multo magis debet in Clericis praedamnari. VniverfumConciliam dixit : nemo contra Prophetas , nemo contra Bvangelia fa-

cit line periculo.

In Concilio Toletancnfi XXXIII. feriptum eft de avaritiae

malo. Avaritia radix candorum malorum , cujas litis etiam Sacerdo-

tum mentes obtinet ; multi enim fidelium in amore Chrifti , & Mar-tyrum in Parochiis Epifcoporom Bafilicas conftruunt , oblationes con-fcribunt . Sacerdotes haec auferunt , atque in ufus fuos convertant i

inde eft , quod cultores Sacrorum deficiont , dum ftipendia fba perdunt,

inde tabentium Bafilicaram ruinae non reparantur , 'quia avaritia Sa-

cerdotali omnia auferuntur. Pro qua re confiitutum eft a praefenti Con-cilio , Epifcopo* ita dioecetes fuas regere, nt nihil ex earom jure prae-

fumant auferre, fed juxta priorum au&oritatem Conciliorum tam deoblationibus

,quam de tributis ac fragibus tertium partem confeqoan-

tur .Quod fi amplius quidpiam ab eis praefumptum exffiterit

,perCon.

eiliutn reftauretur , appellantibus aut ipfis conditoribus , aut certe pro-

pinquis eorum , fi jam a faeculo difcelTernnt . Noverint autem condi-

tores Bafilicarnm , in rebus,quas eifdem Bcclefiis conferunt , nullam

poteftatem habere , fed juxta Canonum inffituta fient Ecclefiam , ita

& dotem ejus ad ordinationem Epifcopi pertinere.

! Concilio Nicaeno de Clericis ufuras adeipientibus cap. XVII.feriptum eft. Quoniam multi fub regula conftituti avaritiam, & tur-

pia lucra iedantur , oblitique divinae Scripturae dicentis:yai pecuniam

fuam non dedit ad ufuram , mutuum dantes , ceut elini as exigunt; juftc

cenfuit Sanda 8c magna Synodus , ut fiquis inventus fuerit poff hancdefinitionem ufuras adeipieos , 8i ex inventione aliqua vel quolibet mo-do negotium tranfiens , aut hemiolia , ideft felcupla exigens, vel aliquid

tale prorfus excogitans turpis lncri gratia, deijciatur a Clero , & alie-

nas exiftat a regula (5).In decretis LEONIS Papae cap. III. ( 5 ) feriptum eft

,quodafu-

tam non folum Clerici exigere non debeant , fed nec laici Chriftiani.

Nec hoc quoque praetereundam e(Te duximus , qaofdam lucri turpis

cupiditate captos ufurariam exercere pecaniam, & foenore velle dite-

fcere ( 7 )

,

quod nos non dican» in eos, qui funt in Clericali officio

con-

IV.*' ' ' r •

* gnificat totum cum dimidio, fcu

( V ) ,, IU'» temperihus, inquit in

,, f,ftupltm ,fefquUltcrtne .prout lene

1, hunc Cononem AMORTIVS pag. 1 j. ,, foco interpres iatinus intellexit:

„ Vtn. tdit. more Remonerem genti- „ Verum prior adeeptio textui magis

>1 l|'upi omni menfe exigebatur pars „ congruit . Sic etiam dicitur, ffemi-

y crnteGmi fummae mutuatae. Mo- „ jpboerium, bemitigium, bemi<jdo (se.

der^tiorer juxta psrapHrafim /irobi-( 6 ) Ex epi(toi'a ad Epifcopos Ceie-

r tam exigebant dimidium tdliiis.puta patiat

.

centefimae ; & hoc dimidium totius( 7 y Hsec verba foenore velit

„ vocabatur Hemitiia, qui terminus cll ditejiere defuut apud AVG.

„ aequivocus ; (1 ia alii* materiis f>-

Digitized by Googl

APPENDIX' 11 . 349conftiruti , fed & in laicis cadere , qui Chriftianos fe dici cupiunt , con-

dolemus ; quod vindicari acrius in eos , qui fuerint confutati , decer-

nimus , ut omnis peccandi opportunitas adimatur'.

CAPVT XXXIII.De Apoflatii .

. • • (’ * * 'i

IN decretis SIRICII ( i ) Papae de Apoftatis (a) eaf. III. feri-

prum eft. Adjcflum eft etiam , quofdam Chriftianos ad apoftafiam ,

quod dici. nefis ett , tranfeunies , Se idolorum cultu , ac facrificiorum con-

taminatione profanatos , quos a Chrifti Corpore , 8e Sanguine, quoda-dum redempti fuerant renafeendo

,jubemus abfeindi , & fi refipifcen-

tes forte aliquando fuerint ad lamenta converfi » his quamdiu vivunt

agenda poenitentia eft, Se in ultimo fine fno reconciliationis gratia tri-

buenda,quia docente Domino >ao/e mortem peccatoris » tantum nt conver-

tatur , 0 vivat . j ,- i t

';.'l i -i. . .

In Concilio Arelaren/i cap. XXII. fcriptntn eft, de Apoftatis , qni

sardios re\ ertuntur , nifi per dignam poenitentiam non recipiantur . Debis, qni apoAatant, & numquam fe ad Bcclefism repraelentant , necquidem poenitentiam agere qnaernnt, & poAea infirmitate arrepti pe-

tunt communionem,

placuit non dandam eis communionem nifi re-

velaverint, & egerint fra&us dignos poenitentiae.'.

Item in eodem Concilio eap. XXV. de Apofiatis fi non revertan-

tur, feriptum eft . Hi qui poft fqnftae Religionis profeflionem apoAa-

tant , & ad faeeulum redeunt, & poftmodum poenitentiae remedia nonrequirunt, fine poenitentia penitus communionem non adeipiant j quosetiain jubemus ad Clericatus officiam non admitti., & quicumque ille

pofi poenitentiam habitum faecularem non praefumat:quod fi praefum-

pierit, ab Ecclefta alienus habeatur. t >

< Jl

C A P V T XXXI V.’•»

vo • j l

De profejjiotte Monachi.

,

/

1

/ * l

bl ,

i:r*' * . e ai i . .

IN Synodo Toletana ( i ) cap. XLIX. feriptum eft de profeflioae Mo-nachi: Monachum autem paterna devotio, autipropria profefTio fa-

cit:quidquid horum fuerit alligaturo , tenebit . Proinde his ad mun-

dum reverti intercludimus (a} aditum, & omnes ad faeeulum interdi-

cimus regreflus.

CA-

( i> E» epift. ad H1MER. Tarrtr : Quarta: tof* XtVHJ.ton. Epifc. ,

• 'i in (O lBttrtliiintu AVG^- .. t

(») De ep efietl t feriptum eft. AVG, -r.,,: '.1^

o. >> _i

EZECH. XVtII.

Digitized by Google

350 A P P E N D I X II.

CAPVT XXXV.... •• t . . t•

De poenitentiae temperamento > & quando reconciliandi* :

Jint poekitentes

,

-

IN Africano Concilio cap. X. de poenitentibus ita (criptam eft . Vtpoenitentibus fecundum differentiam peccatorum Epifcopi arbitrio

poenitentiae tempora decernantur, & ut Presbyter Epifcopo inconfpl-

to non reconciliet poenitentem , nifi abfentia Epifcopi neceffitate co-

gente . Cojaicnmquc amem poenitentis publicum, & vulg.niflitjium cri-

men eft , quod univerfata Ecdefiam commoverit , ante abfidam manosei imponatur

.

In decretis INNOCENTII ( i) Papae cap. VII.de poenitentibus

fcriptum eft. De poenitentibus autem, qni fivc ex gravioribus commi£iis , live ex levioribus poenitentiam gerunt , (i nulla intervenit aegritu-

do ,quinfla feria ante Pafcha eis remittendum Romanae Bcclefiae con*

fuetudo demonftrat. Ceteram de pondere aeftimandodelidorum facer-

dotis eft judicare , ut adtendat ad confeflionem poenitentis , & ad fle-

tus , atque lacrymas corrigentis , ac tam jabere dimitti, cnm viderit con-

gruam latisfaAionem . Sane fiquis in aegritudinem inciderit , atque uf-

que ad defperationem devenerit, ei eft ante tempns Paichae relaxan-

dum , ne de faeculo abfque communione dilccdat . 1 v

• .‘ ii i •• .* • • i ‘

-CAPVT XXXV L

De bis i- qui in poenitentia po/iti vita exceperunt.

IN Concilio Arelotenfi cap. XV. (criptam eft de his, qui in poeni-tentia pofiti vita excefterunt . Placuit, nullum communione vacoum

debere dimitti , fed pro eO quod oravit poenitendo , oblatio illias recipiatur.

In Concilio Arauficano cap. VI. (criptum eft de poenitentibus, qni

de corpore exeunt.Qui recedant de corpore poenitentia adeepta , pla-

cuit fine reconciliatoria manus impofitionq eis communicare , quodmorienti fufficit confolationis ( i ) fecundam definitiones Patrum , qui

hujufniodi communionem congruenter Viaticum nominaverant > Et (i

(bpervixerlnt , fteat in ordine poeaiteotium , at oftenfis neceOTriis poe-

nitentiae ffutftibus legitimam communionem cum toconciliatoria manosimpofitionerecipiant.

CA-

fi') In tpirt. ad DE6ENT1VM dum moriinth fofeti ccnjclatitr.i ,feu

Ftigubiiom . ut alii , rccenciimioni .

C i ) Ita etiam AVG, ; fcd legen- * >',

....

... iti ; : )

Digitized by Google

APPENDIX II.

CAPVT XXXVII.De bis > qui poenitentiam violantes fpernunt & rurfus

praevaricantur

.

IN Concilio AureKtntnji eaf. VII. ( i ) fcriptnm eft de his

,qoi poe-

nitentiam violant

.

Hi vero, qni fufceptam poenitentiam , religionemqne fuae profef-

fionil obliti ad faecularia relabantor, placuit , eos a communione fu-

Jjpendi , & ab amnium Catholicorum conviviis feparari;quod fi poft

ioterditftum cum eo qnifqoe praefumpferit manducare , 8t ipfe commu-nione privetor

.

In Concilio Toletana ( a ) caf>. LV. fcriptnm eft de (keculsribns ad-cipientibus poenitentiam. Qui Te totonderunt, & rurfus praevarican-tes laici ertetfli font, comprehenfi ab Epifcopo ad poenitentiam , e*qua rcceflerunt , revocentur. Quod fl aliqui per poenitentiam irrevo-

cabiles funt, nec admoniti revertuntur, vere ut poftea coram Eccle-

fia anathematis fententia condemnentur. Non aliter & hi,qui deion-

C a parentibus fuerint , aut fponte fua miflts parentibus feipibs Reli-

gione devoverunt , Si poftea habitum faecularem fumpferuut , & iidem

a Sacerdote comprehenfi ad cnltum religionis ada prius poenitentia re-

vocentur. Quod fi reverti non polluat , at apoftatae anathematis fen-

tentiae fubijciantor ( 3 ) .Quae forma fervabitur etiam in viduis , vir-

giuibnlqae facris, ac poenitentibos feminis,quae fandum Monialem

habitum indnernnt , & poftea aut veftem mutaverunt , aut ad nuptias

tranfreront

.

*• . V .

C A P V T XXXVIIiQuod nulli Jit ultima poenitentia deneganda * .

'. .

•' *

.->•*«.<'

; 1

IN decretis COKLBSTINI Papae c/if. XV. ( 1 ) fcriptnm eft

, quodnulli fit Dltima poenitentia deneganda . Agnovimus enim poeniten-

tiam monentibus denegari (a), nec illorum defideriis adnui, quod

obitus fui tempore animae fuae cnpiunt remedio fubveniri . Horremus,fateor, tantae impietatis aliquem reperiri , ut de Dei pietate defperet

,

quali non pofltt ad fe quovis tempore concurrenti fuccorrere , & peri-

clitantem fub onere ( 3 ) peccatorum hominem pondere , quo fe ille ex-

pedire defiderar , liberare . Quid hoc , rogo, aliud eft «quam morieati mor-tem addere, ejufqoe animam fu* crudelitate, ne abfolnta efle poflit

,

; ’• ocei.

— 1 —. '-T.—— 1

’ t- -- - V- • 1 1

C O Perperam ia Cod. AVC. IV. -Ijtur in Trihntieef Concilio ttf |t«

(»5 Quarto. ^ 1 (»}, Atan denegari AVG. , qnita-

t j ) .-tUjeiattnr AVG. (' ' mrn aptius legendum denegari io OO-

( « ) Ex rp. ad Epifcopos Galliae sit fatetur.

eop . »• Hoc caput XV. diam appel- 1(3} Horrori AVC.

-

Digitlzed by Google

E7ECH. XVIII.

lbid.

«. Cor. VI.

3J2 APPENDIX II.occidere? Cam Deus ad fubveniendum paratiflimus invitans ad poeni-

tentiam fic promittat peccatori : Peccator in quacumque die convcrfutfue-

rit ,peccata ejus non reputabantur ei . Et iterum': nolo mortem peccatorii ,

Jed tantum convertatur, & vivat. Salutem ergo homini adimit qaifquit

mOTtis tempore poenitentiam denegarit , & defperavit de clementia Dei ,

qui enm ad fubveniendutn morienri fufficere vel momento pofle noncredidit. Perdidiflet latro in Cruce praemium ad Chrilli dexteram pen-

dens , fi illum nnius horae poenitentia non juvitfet : cum efTct in poe-

na ,poenituit , & per unius Termonis promiflioneml habitaculum Para,

difi Deo promittente promeruit . Vera ergo ad Deum converiio in ul-

timis politorum mente potius eft aeftimanda , quam tempore. Prophe-

ta hoc taliter adferente : cum convcrfut ingemuerit , tuncfahut erit . Cumergo Domioos fit cordis infpeftor

,quovis tempore non eft denegan-

da poenitentia poftulanti , cum illi fe obliget judici, cui occulta omnianoverit revelare.

- • C A P V T XXXIX.Quod oporteat eum > aut pro illicitis veniam pofeit j etiam a

multis licitis abflinere , & quod non oporteat , eumtempore poenitentiae lucra negociationis exercere

.

• '*• *

IN decretis LEONIS Papae capitulo XXII. (i ) feriptum eft

, quodoporteat eum, qui pro illicitis veniam pofeit, etiam a multis lici-

tis abflinere . Aliud quidem eft debita jufte repoftere , aliud propria per-

feftionis amore contemnere . Sed illicitornm veniam poftulantem opor-

tet etiam a licitis abflinere , dicente Apoftolo : omnia mihi licent, fti

non omnia expediunt. Vade fi poenitentes habent caudam , quam negli-

gere forte non debeant, melius expetit quis (a) ecclefiafticum, quamforenfe judicium .

’

Item in eifdem decretis capitulo XXIII. (3) feriptum eft ,quod

poeuitenti nulla lucra negociationis exercere conveniat.Qualitas nego-

ciantem aut excufat , aut arguit, quia eft inhoneflus (4) queftos , &turpis. Verumtamen poenitenti utilius eft difpendia pati, quam peri-

culis negotiationis adftringi (5), quia difficile eft inter emeatis, ven-

dentifque commercium non intervenire peccatum

.

CA- . >

( I ) Ex ep. ad RVSTIC. Martou .

(a ) Expedii eh AVG. MtUni tf

illi, ut txptttt ANSELMVS . GRA-

TIANVS vero i|. q. 1 . c. <4. melini

txJpcBet. t

(j) Ex eadem LEONIS epiftola <

C4) Houcjltu , UVRCH. , iyp.

GRATlANVS , Codex AMORTHDitjftn/ii

,

idque ipfa lententia pullula-

re videtur . Iubenefiut tamen babet

etiam AVG.( 5 ) Obftrlnpi AVG. cum Ditfnfi

Codice .

Digitized by Googl

APPENDIX II mC A P V T X L.

* - V . _ x.

Quod, ad militiam fanularem pojl poenitentiamrcdiri non debeat i

- .9 ’

.•’ * f

• • • * * j

ITem ia eifdem decretis cttitulo XXIV. quod ad militiam faecula-

rem poft poenitentiam rediri non debeat . Contrarium cmnino eft

Ecclefiafticrs regulis, poft poenitentiae aAjonem redire ad militiam fae-

cularem , cum Apoftolus dicat’:' nemo militans Deo implicat fc negociis

JaecalarU/us . Vnde non eft liber a laqueis diaboli , qui fe militia mun-dana voluerit implicare.

E p 1 L O G V s.

H Aec tibi , fanfte Pater , pauca Capitula ex SanAortim PatrumConciliis colligere curavi , ut haberes in promptu ex eorum fen*

tentiis , quo judicare pofles ( i ) rudes & indomitos animos novellaegentis , apud qnam modo convcrfaris , ut iciant fe impunite peccarenon pofle , fed paratam fetitentiam feuiper a vobis fore ; orientia vitia

perverfornm citius refecare , & humilibus, atque digna (a ) fatisfa<Sio-

ne peccata fua plorantibus opportunam folamen confolationis conferre

.

Oportet euim , ut quia veftra Sanftitas inter illos modo confiflit,per

praedicationem verbi Dei, & cnftodiam verae Religionis omnibus foierum ftadium veftrnm innotefeat ,

quatenus hic fruiSus boni laboris lau-dem vobis adquirat, & in futuro mercedem, 8c gloriam pariat fenipi..ternani ( 3 ).

' ‘ ’ r

CO AVC.( j) Amtn , addit AVG^

C*-) Digne AVG.

Digitized by Google

354ADDENDAErit fortafle qui typographicos quofdam errores a

me emendari velit , ut p. 104. Petro GELASINIO

,

pro GALESINIO j fed eos Leniorum comitati con-donandos , judicio corrigendos relinquo . Aliquapotius heic addam, quae cx eorumdem Ledtorumre erit omiiTa adicribere

«

Lx. anno MDCC-III. exiit. Leget.

p. Vf. a CASSAN-DRO defcripti eft.

Adde.

p. a 8. apnd JactbumLanam. 4. Adde.

p. 31. ac perernditts

adnotationibus illa*

ftratum . Adde .

p. 47. MENAR*DVS eruditifliine-»

diflerit . Adde

.

*‘J.A

"V •'

‘. I r

A>Nbo MDCCLXIII. : fexta, cni diflertatio

,do NESTORlANIS praemittitur , anuoM-

DCCLXXI. exiit

.

'7 • -. ' V ...... 7 r

,. . . . *

Eadem Liturgi* Armenice > Si Italiee prodiit

yevetiit MDGXC. 4. apud Michaelem Argetum

BARDONI interprete lokanne AGOP. Docet id

titulus t qui ejufmodi eft : U diebiaratione delU Li-

turgia Artnena , fasta in Italiano da

l

M. R. D. Gio-anni AGOP Miffiouario Apofltltct:

‘ -

- .!•/*„ •..* .... • . . ,

In Bibliotheca D. Marchionis de CAMBISAvenione exftabat Codex MS. in quo ordo Miffae

MARONITARVM Gallice redditus. Vide per-

rarum libram , cujus nonnifi LX. exemplaria ex-cafa fuifTe adeepi

,praenotatum : Camhguc ratfonnl

des principaux mamtjcritt du Cabinet de M. Joleph-Lonis-dominique de CAMBIS Avenione MDCC-LXX. 4. p. 392.

*' .-'n

• ' «4

Codicem antea' ignotam indicabo . Exftar il-

le AvetHone inter.; MSS. Codices March. d; CAM-BIS , A n i enm deferibit in MSS. tui Mufei Codi-

cum CaidJqg» p. ao8.

Addamus tertiam in 8. aaftore D. Gnillermo

de MONTELAVDVNO > quod Avenione fervabat

Bibliotheca l). Jo/epbi Atoyfii Dominici Marchion.

de Q/kMBIS . Vide ejus Catalogum f. 206.

Wy-

Digitized by Goc

ADDENDA 355

Illyrica lingua reddituro jVewetiit a. MDXX-VIII. primum prodiit , curante Fr. Paullo de MO-DRVSSA Ord. Minor. Conventnaliam \ deinde ope»

ram , fumptuique conferente Simant GOSICICH >

five BEGNA MadraJJeufi Epiicopo .

.1 .

Iterum Venetas cum Breviario , & Rituali exiit

MDLXI. cara NictUi BROZICH

.

\

MDCXXXI. 4. • iteromque MDCCVI. , ac

tertio MDGCXLV. curante Matthaeo CARAMA-

NIO poftea *fadrenfi Archiepifcopo . Conferatur

Jofefhns Aloy/tut ASSEMAN VS Vir CL T. IV.

Kaleudar. umv. Ecclef. p. 433. feqq.

p. 6a. Miflale AV-RELIANENSE . VLeget . Miflale AVENIONBNSE , feu potius Sacra-

menrarium non longe a XIII. faecali initio exa-

ratum cxftabat in Mufeo March. de GAMBIS

,

qui illud in Catalogo MSS. fnornm Codicum ac-

curatiflime recenfet p. 34-64. Aliud Miflale ful>

XV. faecoli primordia confcriptnm ad ufam So-

dalitatis Avenionenfis S. Crucis in eodem Mufeo ad-

fervabatur . Vide enmdem Catalogum p. 64 70.

Conferri etiam poterunt >quae de alio MiHali

XV. Saeculi diflerit idem Marchio p. 51$-/'II-Miffalc AVRELIANENSE.

p. tto. not. 3. Tn Bi-

bliotheca Romani

Collegii . Adde . Tertium adcedat Avcnime in Bibhothec*

D. Marchion. de CAMBISadfervatum > eodcmque

faeculo XV. defcriptum . Vide ejus Bibliothecae

- ' Catalogum p. 310.330.

p.i 3 1.Toleti in men-

Je Aprilis. Adde . - Nova hujus Breviarii editio Matriti a. MDCC-LXXV. curata eft apud Jtachimum IBARRA.S. C. R. M. & dignit. Archiep. Typogtaphum t

duobus illa conftat ingentibus voluminibus > f«d

ea cum magnificentia > tum elegantia excufis , ut

fatis commendari non poflint . Vidi illa apud San-

fliff D. N. PIVM VI.» qui etiam titulum mihi

exicribeudum pro incredibili fua humanitate cuta-

; K k k 3 vit.

p. 56. Illyrica Lin-

gua redditum a Si-

mone COSICICH

»

ftve BEGN A Ma-draffinfi Epifcopo ,

quod . Lege .

p. 57. ejufdem Epi-

fcopi expenfis : de-

le i tum adde .

ibid. MDCXLI. 4.

Lege.

Digitized by Google

3*6

ibi. Tandem raemo*

rabimus RomanumBreviarium lingna_,

Sclavonica vulgatum.

Legt .

ibi. MDCXLVIII.8.Adde.

p. 135. Hora! titillus

praefefert. Adde

,

r.

i .

p. 148. iter Liturgi-

cum ^ p. 368. ) Adde.

p. 1 58. Bononiae M-DXXl. Adde.

1 . 'i p-. •

*•* ' 'J ~

•ilj

ADDENDA.vit. Eft autem hnjulmodi : Breviarium GOTHI-CIVMfecundum regulam Beatifimi ISIDOR I Architp.

Hifpalenfis jujfu Cardinalis Francifci XlMENIl de

CISNBROS prius editum, nuuc opera Excellentiff

D. Francifci Antonii LORENZANA SanHae Ee-

. ckfiae Toletanae Hifpaniarum Primatis Archieptfco

•

pi recognitum ad ufum facel/i MOZARABVM .

Tandem memorabimus Romanum Breviarinm

Lingoa Stlavtmica reddicum. Mitto anfiqoiora exem-

pla MSS. quorum duo exftant in Bibliotheca Col-

legii Urbani Fide propaganda de , alteram a. MCCC-LXXX VII. alterum duobus pofl annis exaratum.

Breviarium Slavo-Larinum a Raptiele LEVACO-VICH Acrtdtno Archiepifcopo editum . poftea a

Methodio TERLECK 1 Epifeopo Chelmen/t, & Rei-

cenfi emendat uni, probatumque vulgatum fuit.

Praefixis INNOCBNTII X. Apoftolicis lit-

teris, & iterum MDCLXXXVIII. Vide de hu-

jufmodi Slavicis Breviariis Jofephum Simonium AS-

SEMANVM T. IV. Kalend. Ecclef. uniat. p-42».

& 426. /eff. .

.

Curfus nomine prodiit Ro/lochii MDXXII. En

titulum. Curfus de DOMINA ( ftc Hungari

,

alii-

que MARIAM fanfhfiimam Deiparentem appella-

re confueverunt j fecundum Ecctcfiam HAMBVR-GENSEM . Praemittitur autem Curfus de aeterna

Sapientia , feu de Chrifti laudibus ; in fine autem

ex flat Curfus de Pafiouc Domini , & Vigiliis defui1-

Horum .

CREMENSE Brixiae exiit a. MDLXXXV.iternmque MDXCV. hoc titulo : Rituale Sacra-

mentorum , aliarumque Caeremoniarum en Romanae Ee-

tleftae ritu UluHriffi & Reverendi/)T D. Johanuis Ja-

cobi DIEDI Epfcopi Cremae juffu impreffum ad

ufumfuae Ecdcfiae

.

;

Cathtcuminorum Uber juxta ritum Sanfle Roma-

ne Eccle/ie , cum mullis aliis orationibus fuper morien-

tes dicendis , £5? aliis officiis nuper additis , V netiis

apud heredes Petri RAVANI , &focios MDLVI. 8.

Habent

Digitized by Google

p. 161.

XV.)

P- »7;

XUV,

C "t. V.&Adde .

ADDENDA. 357

Habent & fuo* Pontificales libros CHAL-DAEI. Sex io Vdtictm Bibliotheca hujufmodi Co-

dices adfervantur > quatuor fcripti a JObtPHOJtdentn EpiCopn i» Mfftmiuk t, MPLV1. duo

vero fnb bojas faecali initium a IOSLPHO 1.

CHALDAEORVM Patriarcha litteris Ci tldaicit

exarati . Eos defcnbh Jo/epkas AUyfiut ASSBMA-NVSin erudita Praefatione, quam praemifit SY«

RORVM CHALDAEORVM NESTORlANO-RVM &*cri$ ardtmUumUui , feu Ctdnis Ltturgid

tk VIU. p. VI. p. 45* fcl-

l. A. MDC-Adde. Infigitis Rtmaai Ordinis Codex inter INNO-

CENTI! IV. &BONIFACII VIII. tempora exa-

ratus exftat Avcnione in Mufeo Cl. Marci, de CAM.-BIS. Vide in ejas Catalogo diligentiflimam hu-

jus Codicis recenfionem p. 70-305. V tinam fi quan-

do veteres hajoftnodi Ordines recudantnr . liceat

hunc Codicem edere! Multa certo in eo funt pa-

rum obvia, & quae ad quorumdam Rituum aut

confirmaodam antiquitatem , aut explicandas ori-

gines maxime faciunt.

- I •

> :•*

Kkk 3IN-

Digitized by Google

3*8 INDE X• ' , i

Rerum notabilium hoc volumine contcntaram

.

• .• t

A

A BSIS quid in Cctrtbagimenfit III. Concilii canone defignet ? 387.AETH IOPVM libriLiturgici a6 libri ad horat 35. Rituales libri 141.

AOENDAE 15?.

ALEXANDER VII. ejn; Breve in Gallicam Miffatii Romani verfionem 57.AMBROSIANA Litnrgia adnuentibus Romani/ Pontificibus confirma-

ta . L. ejus libri 64. Ambrofianum Breviariam tal.

ANAGNOSTES Graecorum litnrgicas liber 17. alius pro horis eorumdemCanonicis 83.

ANGLICARVM orthodoxarum Ecclefiarnm libri MifTalc» 64. haere-

ticarum 77. Breviaria t %t,

S. ANNAE antiqua Mifla 53.

ANTHOLOGIVM 51. Notum $2.

ANTIPHONARIVM Liturgicus Latinorum liber 3g item ad horas 101.

APOSTOLI n Chrifto jus Liturgicum adeeperunt XIII. illudque prae-

feriptis ritibus exercuerant XI V. feqq. praefertim circa LiturgiamXXI. feqq. idque pro lege XXIV. feqq.

APQSTOLICVM . V. Apoflolut , Epiflolare , Leftionarium

.

APOSTOLO- EVANGELIVM , Graecorum Liturgicus liber 181

APOSTOLVS, Graecorum Lita rgic os liber i7. item Latinorum 3«.

AQVILEIENSIS Litnrgiae veteris libri 57. Quei exoleverit LIILEjufdem Bccleliae Breviarium 137.

ARCANI difciplina LXVI.ARABVM Rituales libri 141.ARCHIBRATICVM i6i.

ARMENORVM libri Liturgici 37,8e 354. Breviarium $4. Rituales li-

bri 1 at. Pontificale 16 1.

ATHENOGBNBS , ejus hymnus

B

B APTISMALE 157.BAPTISTERIV M L e. liber Baptifmi 157.

BARONlI Card. Caefarit Martyrologium 104. feq.

S. BASILII Litnrgia ia.

BBLGICARVM Eccleiiarnm Miflales libri 60. Breviaria I3J.

BENEDICTION ALE LS?.EENBDICTVS XIV. Euchologiom Graecorum emendari curat 138. Item

Rituale Romanum 147. Pontificale 165. Martyrologium 104.

BINGHAMVS notatus XXVII.BOBHMERI jus litorgicum ad jura Principis Majeftatica referentis ly-

Aetna refellitur . VI. feqq. Ejus argumentis fatisfit . I X./eqq. Aliud

illius decretum ftatuentis , nihil circa ritus fuiflfc ab Apoftolis ex'

‘.

Il^g*

Digitized by Googk

lege fervendi fancitnm confutatur. XXIV. /ef.

BREVIARIVM Romanum S. GREGORII VII. coritraftum 107. ab

HAYMONE F> inci/cinorum Generali Miniftro reformatum top.

tum a Q7IGKONIO Cardin. 110. pofiea a S. PIO V. 114., &aCLEMENTE VIII. iip. ab VRBANO VIII recognitam »ao.

Sclavonice verfum 131. & 356. Breviaria Occidentalium Ecclefi*.

ruin iai. Moi.aftica 131.

BVRCHARDI Joitnnit ordo Midae Romanae 5?. Pontificale i&j.r • • . . . V t ¥ * fl «i. » • 1

« . 1 \ . r Q ' d

C'» AEREMONIALE Romanum »75. feqq. Epifcoporum 178. Mo.j nachorum 17P.

CALENDAE!VM , Graecorum liber 88.

CAP1TVLARE 37. & yj. Capitulare Florentinum at6. LVCENSKrpo. MVTINBNSE 038.

CARPSVM iai. •• t

CASTELLANI Fratr. Alberti Sacerdotale «44. Pontificale 1(^4; r. >

CHALDAEORVM Rituales libri 143. Pontificale* 337.CHORALES Latinorum libri i65.

CHRISTVS veros Den* , Si homo e* Lituretis oflenfus LXXL B»corpus verum ea iifdem adfertum LXXII.

S, CLEMENTIS I. Liturgia 14.

CLEMENS VIII. MifTale Romanum reformat 55. fit Pontificale 164.COLLECTANEA quid? 163.COMITIS liber 36.

CONCILIA, jus Liturgicum 'ab Epifcopis exercitum coercuerunt

.

XXVI. fef1.

CONFIRMATIONIS Sacramentum e* Llturgiis adfertum LXXV. eju*

forma LXVICOPT1TARVM libri Litargici 35 .feq. Rituale* libri »41. Po"ntifica»

le t6t. ‘ ’

de CRASSIS Parit Cbriftoptorum MARCELLVM ob editum Caeremn-

niak infedtatur »75 Eju* ordo Rmannt 177. v

S. CYRILLI Alexandrini Liturgia tl.

D

D EFVNCTORVM officium 13«.

DIACON ICON Litargicu* Graecorum liber tp.

DIPTYCHA 18.

DIVRNVM iar. > •« 1;>i • •

DVPINII in J/iftore P. R. accufando temeritas XXXII. feqq-

R

E BO , feu EBBO Rbemen/it , aHqna de eo 353. Jcq.

ECCLESIA errori* exper* ex Litargiis oHenditur LXXIII.EPISCOPI. In eos ab Apoflolis juvlitOrgiCnm manavit XXV. quod

tamen a Conciliis, atque a Patriarchis coercitam fuit XXVI -fcq.

P/Cibyteris fuperiores ex Litargiid comprobantur JLXXL -db Ar-.

" chi epifcopis filii interdum appellati 353. EPI-

Digitized by Google

I

z6oEPISTOLARE 35.

’

EVANGEUSTARIVM 18. 5?,

RVANGELIVM <7» 3 ®" .a

EVCHQLQGdYM <?7- 'jus correft» .

»X£QyiAU$, lilur.isa.

• f.t i' t .'H rt‘. Vf.* i* A.* ai . * ! V l Ji; ». * f*’ • * - »

p” * f,

F ESRONH 5M"» >n Vigore R. P.accufaudo t«nerim XXXII.

'fili-audax ejus, ineptaque ia INNOGENTII I. didtnm aaimad-

venio XLV. fejf. Aliud ejus di<Sum notatum 353.

FLAC1 I Mito iaw 40. ^ i/. r-

. : i v Jt Cr »(* **"'

( . , Ci }

C> ALUCANA veto* Utnrgia 60. qnei abrogata XLVI.

T GALLICARVM Ecclefiarum recentiores libri Litorgici 0 1. Bre-

viaria 135. Ritualia 150. Pontificalia 1

6

S.

GATTICO JohauHii Baft. AAa Caereroomalia 177,

S.GELASIVS, tjuique Sacramentariiim 44. licet interpolatuin 45.

GBN BVENSIS Cahimanorum Liturgia -77*

GERMAfUCARYMEcclcfiaruin libri Liturgici 60. Breviaria 125. Poa-

GRATIAB omnimoda neceflitai ex Litargiis conftituta LXXIV.

$. GRBGQRU M. k>cu» de Oratione Dominica ab Apoftolis in facru

recitata ha&enus mendofus reflituitur XVI-jejasSacramentarium 46,

S GREGORII VII- » ejufque ad Mozarsfocam abrogandam Liturgum*,

cooatw deftufu* XLVI II. quid ad Brevijuiut» contulerit? 107-

( | V *-

, f- *

H AERETICORVM Liturgiae 76.

HALITGARII Poenitentiale 249. fiqf.HEBDOMADAE Ssnflae officium, ejufque verfiones aliqnot 134.

S. HIBRONYMVS ,wflome fmntia Cmmuis f 36.

HISPANICARVM £«leGanua Breviaria 130. Pontificalia i5 i.

HISTORIAE Saniorum, quae ia Breviarip Romaao leguntur , ea-

rumque Auflor nfi.

HIRMOLOGIVM 83.

HOMILIARIVM pp. • . .

HOROLOGIVM, Gr««««i Uber 92.

HYMNARIVM ioi-

HYMNI Breviarii Romani ab VRBANO VIII. emenda* lUO-

HYMNOLOGiYM 85- ...

S. T ACOBI Hieiofolymit, Liturgia p.

1 IACOBITARVM Uurgici libri ip. ftf..

INxnOCENTII I. adlertio a FEBRONII caviljawnbtit vindicata»*

, XUV./rfl.INBT1TVIW» i.,fc P-itualc 154.

'i * '1 • » .$•,10*

Digitized by Googte|

36iS. IOHANNIS CHRYSOSTOMI Litnrgia tj.

1SIDORVS Merentor qno primum tempore fuam colleAionem procu-derit ? 311.

ISODICON Lirurgicus Graecorum liber 18.

ITALICARVM Eccleiiarum MifTaha 53». Breviaria tat. Ritualia 147.IVS Liturgicum neque univerfo Fidelium coetui IV. neque fummis Prin-

cipibus competit Vl.yJff. , fed Apoftolis primum a Chriflo tradi-

tum XIII. fe-ff. deinde ab his in Epifcopos derivatam XXV. quodtameu Concilia coercuerunt XXVI. ftqq. atque in Oriente Patriar-

chae libi demum vindicarunt XXVIII. feq., cum primis vero adRomanum Pontificem fpedlat XXIX. feqq.

> :

L

L ATINORVM libri Liturgici antiquiores ap. recentiores, V. Mif-Jlile , Breviarium , Rwrtficah , Rituale -

LBCTIONAR 1VM 35. pro horis Canonicis Graecorum 83.

LEONIANVM Sacramentarium 41.

LIBELLVS 75.LIBER Diurnut Romanor. Pontificum 177.LIBER ad oleandum 158.

LIBRI Eccleliaftici ad facros ritus pertinentes a quibuJaarn percenit

fuerint? t. feq. colledii a. feqq .

LITANIAE i 5p.

L 1TVRG 1 AE Iu f. V. Ius Liturgicum

.

Ejus ordo ab Apoftolis praeferi-

ptus XXL , immo & ftatae quaedam , folemnefque formulae XXII.feqq. idque e* lege omnino fervanda . V. Afofioli , Buetmcrns. Li-

turgiae Haereticorum V. Haereticorum Litnrgiae

.

LITVRGICI libri, eorum in re Theologica ufus LV.Jeqq. Canonespro deleftu ejufmodi librorum, ut inde in rebus Theologicis pe-

ti argumenta poflint LX. feqq. Canones ad argumenta cx horumlibrorum lilcntio rite ducenda LXIV. feqq. Cauones ad germa-num , verumque librorum Lirnrgicornm (enfum adlequendum_.

LX 1 X. Jeqq. & LXXXI 1 I. Jeqq. Quae ad elevandam hornm libro-

rum aufioritatem adduci poliunt,proponuntur LV. feqq. & refel-

luntur LXXXV./rfyLVSITANARVM Eccleiiarum libri Liturgici 64. Breviaria 131.

M

M ABILLONIVS Joiauiict, ejus Collegio ordinum Romanorum 173.MANVALIA, Icilicet Ritualia t5t .feqq.

MARCELLVS Clriftopiorus

,

quid ob Caeremoniale editum in eam Pa-

ri; de CRASSIS molitus fit. 175.

S. MARCI Liturgia 10. .

MARIAE Deiparae Virginitas ex Liturgiis propugnata LXXII.S.MA-RIAE ad nives Mida antiqua 51. Gdvcium B, M. ejuique verfio-

nes 135. & 3 56. .e... . .

MARON 1TARVM libri Liturgici 28. & 354. libri ad horas 94. Pontifi-

cale 161. .•1 ! .

’

. . MAR-

Digitized by Google

562MARTYROLOGIVM ioy./fr.

MELCHITARVM libri Liturgici L2 fit1- '

MENAEAMBNOLOGIVM 85.

MESSALETVM Votivam 25.

MISSALE narium quid ? 4$. Miffalinm ejufmodi MSS. exempla

50. Mi (Tale Romanam, ejafque ante PIANAM Reformationem edi-

tionet «a. a S. PIO quadam prudenti oeconomia reformatura L II.

Eius editiones 54. Novae CLEMENTJS VIII. in illud curae 56,

Millalis Romani verfiones 56. Gallica vetiti 5£ Miffalia Occidenta-

lium Ecclefiarnm , quae ritum Romanam fervant 52; « 155;

earum , quae a Romanis ritibus difcrepant 64. Monachorum , alio-

runique Regularium ordinum Midalia 64.

MITRALIS 154. „ . . _ ... lrT„MONAGHORVM libri Liturgici 64. Breviaria tag. Caeremomalia 174.

MOSCOVITARVM Liturgici libn 1$. libri ad horas Canonicas 21;

MOZARABICAE Liturgiae fata XLVII./<??. ejus Miflale fix. Bre-

viarium MOZARABVM 130. & 355-

MVSICALIS Graecorum liber 87.

MYSTERIORVM liber . V. Sacramentarium .

N ESTORIANORVM libri Liturgici 26, Rituales 142. Poutifica-

1« 154: U t

O CTAVARIVM Romanum 134.

OCTOECHVS 83.

OECONOMIA domus Domini

,

L e. Rituale.

OFFERTORIVM , liber Liturgicus 47.

OFFICIA aliquot fingulari» 13®-

OFFICIALIS liber 15S:

ORATION ALE Gothico Hftanum «3.

ORATIONVM liber Liturgicus 42;

ORDINARIVM L51:

ORDO, L e. Rituale 155.

ORDO Romanas i6g. & iS2i . . .. , 1 witrORIGINALE peccatum e* Liturgus probatum LAAtv.

P

P ANVINII Onuflrii, colleAio ordinum Romanorum

PARACLETICE 84.

VARAD 1SVS, Graecorum liber <jo.

PASCHA ! de^celebrwioi^ Pafchatis coutroverfta . V. VMor. Pafcha

Annotinum aoo.

PASSIONARIA 100.

PASTORALIS liber I5S» PATB-

Digitized by Google

PATERICON £0,PATRIARCHAE Orientales jus omne Liturgicum fibi vindicarunt

XXVIII. feqPATRICI VS Angnftiuat

.

ejus Pontificale 164. Gaeremoniale 175.PAVlLI V. Rituale Romanum 147.S. PETRI Primatus ex Liturgiis vindicatus LXXIII- Ei Liturgia tri-

buta 10.

S. PIVS V. Miflale Romanum reformat LII. <4. item Breviarium 114*

PLBNARIVM Miflale 43.FOENITENTIALES libri 148. V. Hilugatius, Rbabanui

.

POGIANVS Julius de hiflonis .San&orum, quae in Remano Breviarioleguntur, optime meriius 1 16.

PONTIFEX Romanus. V. Romanus Pontifex.

PONTIFICALES libri 161-

IJR AESANCTIFICATORVM liturgia LkPRAXAPOSTOLOS , Litnrgicus Graecorum liber sp.

PRBCARDVS quid? 47.PRESBYTERI dignitate Epifcopis inferiores ex Liturgiis evincuntur

LXXIV.PRINCIPES quid in re Liturgica poflint XII.PROCESSION ALE 153:PROSAE. V. bequentiae .

PSALMORVM varia apud Graecos nomina 8i.

rSALTERIVM 80, 36. ejus Breviarium 38.PVRGAT0R 1VM e Liturgiis expreffum LXXVL

QVINTERNVS pro mortuis. 75.QVIGNONII Card. FranctfaBtenizriam \io. feqq. a S. PIO V.

abrogatum 114.

R

R EALIS Chrifti in Euchariftia praefentia a Liturgiis doceturLXXV.

REsPON SALES libri lOi,

RHABANVS Mannis, ejus Poenitentiale 310.

R1TVALE Romanam 147. Variarum Ecdefiarum Ritualia, diverfaque

eorum nomina 1 47. & 3 s6 .

RITVS ab Apoftolis praefertili) eiica Liturgiam praefcripti XlV.feqq.Rituum varietas unde orta? XXVI. De ea tollenda a Conciliis

laboratum XX VII. feq.

ROMANAE Ecclefiae Ritus jure a Romanis Pontificibus ut per Occi-

dentem fufciperentur , adlaboratum XLIII. feqq. licet ii prudentis

oeconomiae caufla jus aliquando temperarint Llfeqq . Pontificale 164.

ROMANVS PONTIFEX jure Liturgico in univerfam Ecclefiam po-

titur XIX. feqq. Ejus Primatus ex Liturgiis confirmatus LXX 11 I.

Ejus eligendi Caeiemoniale 178.

SAB-

Digitized by Google

364s

SABBATVM ante Palmas 19S.

SACERDOTALE 156.

SACRAMENTALE i. e. Rituale 155.

SACRAMENTA RIVM 39./^. 354.SACRAMENTOR V M liber. V. Suramentarium

.

SACRIFICII incruenti hoftes ex Liturgiis refutati LXXV.SAMARINI Franci/ci Sacerdotale 144.

SANCTORN Card. Antonii Rituale 145.SANCTORVM cultus & invocatio e Liturgiis emitur LXXVII* no-

mina vetnfti' duobus CafitnUuiltnt nunc primum tditis iufcripta iBS.

SCHEMATOLOG 1VM , Graecorum liber 140.

SEQVENTIAB, earumqae Audores 3 2.

SEQVENTIALBS libri 33.

SERMONARIVS. V. HomiIitrium .

SICVLARVM Bccleliarum Litorgia 59.

SPIRITVS Sandi divinitas ex Liturgiis comprobata LXXI.STATIONES in duobus Capiiultribst nunc primum editu indidac 184.

SVECANA Liturgia 76.SYNAXARIA 90.

SYRORVM libri ad horas 95. Rituales libri 143. Pontificale 164.

TACTICA, liber Graecorum ad horas 80.

THEOTOCI A 87.

TRANSVBSTANTIATIO Eachariftica c Liturgiis vindicata LXXVI.TRINITATIS Auguftiflimae myfleriatn ex Liturgiis confirmatum_>

T YYTRIODIVM 84.

TROPI quid latinit in re Litnrgica 31. <

TROPONARII libri 31.

TYPICA Graecorum Liturgicus liber ip. item liber ad horas Canonicas 79.

VVENETAE quaedam Miflalis Romani editiones vetitae 54.

VERBI divinitas ex Liturgiis demonftrata LXX.S.VICTOR I.qnid m cootroverfia de Palchate cum Afianit egerit XXXI.

vindicatur XXXIII. /ejf.

VRBANVS VI

1

1. Hymnos Breviarii Romani reformat laoitem Pon-tificale 164.

X

X IMENES Card. Francifcut

,

ejus pro Liturgia Mowtbict confervan-da conatus XLIX.

FINIS.

3^ ?>U3'i 2

Digitized by GoogI

Digitized by Google

-

•ifT; .

• ft'

I

Digitized by Google

Digitized by Google