B IBL IOTH ECA

CLA S S ICA L A TIN A

SIVE

C…L L ECT IA U CTORUM CLASÈI

’

CQÈÙMLÀ'

HNORUM

cum NOTIS:

ÈT ° iun1éi s

On souscrz'

t,

Pan .;

Cu z LA FFITTE banquier , rue du Mont -Blanc , n°

N . E. LEMA IRE Editeur , boulevard Italien , n°

en face

deo Bain s Chinois .

H . NICOLLE libraire , rue de Sein e ,n°1 a Fl". St-.Germ .

BA RROIS l'

aîné, libraire , rue de Seine , n°1 0. St.-Gem .

P. DIDOT l’

aîné,im prim eur du Roi rue du Pont de Lodi

, n°

6 .

F. DIDOT ,im prim eur du Roi et de l

’

Institut , rue Jacob n°

3 4 .

C . L . F . EAN CKOUKE ,imp. m e des Poitevìno, n 1 4 .

Fn . l e ll’

. Eh…, libbalm'

?qe .M ìcon , n°1 0.

A UG . RENDI-HH H .) , ,libgajro , m e St.-A ndré-des-A ra , n°5 5 .

Et chez tons les lib…od! Fram e et de.pny.étrangers.

CA II JULII CE SA RIS

QUE EXTANT

OMNIA DI’ -ER A

EXCU D EB A T F IRMINU S D IDOT,

REGIS ET GA LLICA RUM A CA DEM IA RUM TYPOG R A PH US .

C A IU S J U L IU S

CA ES A R

A D CODICES PA RISINOS RECENSITUS

C U I V A R I ET A 'I'B L B C

'I

‘I ON U I

JULII GELSI COMMENTA RIIS

n n n x.u c x o c n n n xcu : r u x.nc r xu xn u : n u n rron u x r on o

q u u u s au n n n .: nc n n u x r

N . L . A CH A INTRE E T N . E. LEMAIRE

VO LU M EN PR IMU M

PA R I S I I S

C O L L IGEB A T N ICO L A U S EL IC IU S L EM A IR E

’ O I OB O I L A T I N I PB O I I SSO R

LUD.VIG. XVIII

OPTATO GA LLIA BUM REG]

A UGUSTO LITTERA RUM PATRONO

PERITO VETERUM JUDICI

L A TIN I SCRIPTORES CLA S S IC I.

A N TE tuos ,Rex alm e:, pedes,soliugnque paternum

Turba salutan tum tibi quae fu it usque fidelis ,

Lucida seu fuerin t seu n ubila sidera regno

Conven it ; et m eritas funden s de pectore grates ,

Quae tu lit in veteri Latio toga Classica Rom ae

Scripta tuis m an ibus toties versata repon it.

Dum que latina cohors , Regum peregrina per aulas ,

Verum assueta tua: studiis certautibus am bit ,

Verba quis un te alios facial , quis dona patrono ;

vn : EPI ST0LAPrim us agit doctam per Gallica regna phalangem

Regna sibi lustrata diu qu i ferre priorem

U t quondam , indocilis , crinali et tem pora lauro

Calva coronatus Gallos dom uisse trium phum

Credidit in signem Owsar p0puloque poten ti

Virtutem ingen itam expertus bis qu inque perannos

N il sibi vincendum , przeter te , Rom a, putavit.

‘

Nuno proen l a strepita lituum , et'

civilibu s arm is ’

In tem eratu s adhuc,tibi vectigalia solvit ;

Rom anusque cliens sistit te judice libros ,Prodit ubi historicus calam o descripta venusto

’

Bella, trium phali quae dux confecerat en se

Jure quidem m etu it , n e te crudelia la:dan t

Vulnera, queis olim laceravit viscera gentis

Unde gen us ducit populus tibi natu s am ando

Classicu s e'

ns'

e tam‘

efi‘

ealatrtg quoque Classicu s , u rbis

Regina Gem o up pùlsu

'

s ,

‘

si:‘I>rhittere Gallos

B ebait m prim is ; zut; Bxiem ìi gen te subacts ,

Ultus avos possist voci:°îpmsare superba:

Opprobrium , et gladii faialia pondera victis ° ‘

Ut nullum in terris Rom a: servire puderet.

N ec vos poen iteat, Galli, indignan tia tali

Colla dedisse jugo ; nam terras aequora pon ti

Atque ipsum qu i cun eta suo regit ordine solem

Ille sibi om n ipoten s dom itor parere coegit.

Si sua dona tibi placean t , tune om n ia Caesar

Acta, n ihilque sibi tandem reputabit agendum .

D ED I C ATO R I A . u

Pone subit pastor n em orum qui lentua in um bra

Agresti calam o pastorum lusit am ores ;

Qu i sata lesta canen s pecorum que apium que labores

A u sonns A scrma dedit pm cepta colon ie

Nun c m ajora sonan s divino afflatus H om em

Arm a virum que parat ; Superum et Junon is in iqua:

M m ortale odium ; E oliis convulsa procellis

E quora ; A pollineae nocturna in cendia Trojan ;Fatales casus E nea erran tis ; Elisa

B is viduae furias et lam en tahile bustum ;

Sparsaque in Elysus Rom a incunabula cam pis .

Dum vectignles tibi dat, Rex optim e ,versus ,

Narrat uti,1Enea m ajor , tu fron te serenu s ,

Regalem que prem en s invicto corde dolorem

Stares adversis rerum im m ersabilis undis ,

Tem pore quo , virtute Penatibus et m agn is Dns

A ntigoneque pia fretus , regna cantera circum

Jactatos com ites pm saga voce levares

O passi graviora ; dahit Deu s his quoqu e finem ;

Vincet iter dum m pietas ; durate ;‘

m eorum

Fata im m ota m an en t; ne justum arcessite tem pus ?

Legitim i Beges nunquam m oriun tur ; et idem

Ipse Deus , fovet usque suo qu i n um in e Gallos

Deleri om n ino nullis patietur in oris

Portes per vitam sub iniqua m orte fideles.

Nos tecum in eolum es haec Virgiliana precam ur

Dii patrii servate dom um sem te nepotes

EPI ST0 L AStirpis Borbonim ; n ihil illa triste recepta

Te duce nulla m anen t veteris vestigia lucin a;

Et fecunda tuis quae surgit in mdibus arbor ,

Speratum eflundens generoso e stipite tam um

Concordem .patriam secura am pleotitur um bra.

Om n is ad hoc votum assurgit gen s Classica votis ;

Ardet qu isque tibi sim iles exprom ere sensus ;

Sed tibi n e lassas repetitis can tibus aures

Obtuderit lex pacta fuit , qua protinus unum

De cunctis legeren t tibi qu i sincera locuras

Carus et an te alios , dum caetera turba silebit ,

Im pleret dign is orandi m un ia verbis.

Flaccus adest, et quod Musarum rite sacerdos

Conceptum spirat facundo pectore Phoebum ;

Et quod prin cipibus sem per, quod fidus am icis , _

A uditum voluit m iseris hun c pangere versum

Coram Rege suo de paupertate tacen tes

Plus, poscen te ferent. Ideo sic ore poeta

Incipit Absen tem n im ium te , Dux bone , Galli

Om in ibusque suis,precibusquè,an im isque vocaban t

Te praesen te dies Gallis tranqu illior ibit

Et puri soles m eliori luce n itebunt.

Tu pater et prin ceps audis ; tibi Gallia plaudit

Cujus am or vera est regum tu tela honorum .

Si quos forte tam en te con tra unm iserit hydros

Turbida seditio tu forti pectore vinces

D EDIC ATOR IA.

Tu qu i dignus avis , n ec avito a nom in e .penden s ,

A ltius ingen ium attol natalibu s altis .

Libera nunc per te floret tua Gallia; floren t

Artes ingen ua: et civilia jura resurgunt ;

Per te crim en habet poanas et praem ia virtus

San ctaque relligio renovatis in sidet aris.

Rex sapiens justusque Dei Om nibean tz'

s im ago est.

‘ 3

Nuper di: isti sapien s n ec dign ius unquam .

Nec m elius populis m ajestas regia dixit

Qu i m eliora p etit caveat peccare ,novando .

“

Tu solium nunquam solved faedere legum

Constitu is , civesqù e aequali jure beatosLibertate jubes tecum com m un iter uti

Tu paci m usisque faves , tibi carm ina cura: ;

Dilectos tibi Virgilium , Latiosque poetas ,

Re5picies oculis Augustus u t alter , am icisNam tibi fas etiam nec

.eges interprete nostris

,Intellecturas advertere can tibu s aures

A floquor A ugustum ; nec m e tua fallit im ago .

Om n es oran ti Flacco assen sere ,Maron i

Ut priu s ann ueran t ; et pacta silen tia servan s ,

Tu lliu s ipse probat vu ltu linguaqu e tacen te ,

Qua m u liebris acus n unquam est tacitura furores

Sed paoti im patien s , par non ignobile vatum

H ic sen ior , qu i vera n equit n ec justa silere ;

Difficilis ; laudum parcus , sed prodigus im

EPI S T O LAEt lingua m ordaz grandi acclam avit biatu

« Et spes et ratio studiorum in Principe tantum .»

Alter qui citharam sem per m editatus cam den

Pulsat inoffen so resonan tes pectine chordas ,

Seu Stilichona suum grato super aethers tollst

Carm ine ; seu rum pen s E tnmi viscera m ontis

Infernum Siculos Baptorem im m ittat in agros

Sic loqu itur Nunquam libertas gratior extat

Quam sub Rego pio ,"qui Ian i fen ea

‘

clau sit

Lim ina nec m etuit belli exitiabile m om trum

Europae fatale , sibi fatalius ipsi ;

H aeret nam qne novus deserta in rupe Prom etheus ,

Usqu e rem orden tis lan iandus vulture cura: ;

Et quoties tentat se fessum avellere vinclis ,

In trem uit totus con cusso cardine m undus .

Jam non serva prem un t captivos agm ina fines

Jam n on sub Lupara m uro fluitato frem en ti

H orren t Sequan icae vex illa hostilia ripa ;

Territa nec reflu it Pardis potoribus nuda.

Plura locuturum plau su frem ituque poetam

Ex cipiun t tal ique sim ul clam ore salu tan t

Fata viam inven ere . Tibi nova vota secundis

Ingem im n t am m is item m que iterum que precantur.

In terea, Lodoice tuos invisere vu ltus

Non'

sibi fas reputan t , quos sive absurda docen tes

Sive obsccena, tuo voluisti es cludere Pincio :

D ED ICATO R IA. xm

H ic Venere infam i,ventrisque libidine raptus

Vivendi cui causa fu it lasciva voluptas

Scortator Consul dignusque Nerone m in ister

Iudice te dam natus abest; dam atus et absit.

Ille autem scelerum pleno qui natus in avo

Sangu ineos in ter Marii Syllmque furores

Cmn ificum rabiem dom inari im pune videbat

Mactarique bonos , tun e num ina credere nulla

Maluem t, quam non justa aut ignara Qu iritum .

Sed sum m is errasse sua: cum civibus urbis ,

Contem psisse Deos et tem pla tonan tia ca li

Pmuite t in sanas nun c ipse Lucretius artes ,Insanam m en tem ejurat quam nollet O lym po

Detrusisse Jovem ! nunc sese dam nat et odit ,

Qui sceleri pa:nam m iseris solatia Regem

Regibus e tern i m undo Bed oris babenas

Et m orti vitae spes im m ortalis adem it.

Da ven iam errori ; qu i gaudes parcere cunctis

Parce pater ; superis aequat d em en tia reges .

Baud alios gessit regali pectore sensus

Ille tuus Lodoix exem plar n obile regum

Im perio qui bis septem quinquenn ia m agn o

Max im us explevit; qui quando stirpis avitze

Dulce decus juvenem Delphin um fingere vellet,”

Olli n on tim nit N aturam credere rerum

Nec tam en in lucem , sanctis de fon tibus hausta

Carm ina protulerat Phoebi Christique sacerdos

x 1v E PISTO LA

Qui par'

eloquio victor Ration e Lucrèti

Sacrilegos ausus atque im pia tela refregit.

Arbiter et veterum judex n e depce Pindo ,

Quem Maro quem Flacon s vatem agnoverem agistrum .

Sic veteris Rom a: sacrum com plebitur agm en ;

Sic grande absolves m unus ; quo m unere les ti,

Indocti doctique canun t , juveuesque , senesqu e ,

Et cum discipu lis concordi voce m agistri

A uson iis per te redeun t saecla aurea Musis ;

Per te Rom ulidum juven escit docta vetu stas,

A ccepitqu e veluti tua Gallia ,vitam .

LEM A IR E .

1 N il sibi m'

ncendum etc. Postbellum Gallicum decem annorum

spatio confectum,

Ce sar ad Reipublica statum arm is im m u tan

dum ca pit se accingere , felix vir , judicio Iu lii Celsi .n'

p atriae

bad e: tan tum non al patriam vicz°

.iset Vide hanc editionem

vol . III , pag. 245 , de vita I . Caesaris .

2 . Cioilibu: arm i : . Prim um hoc volum en com entarios de bello

Gallico tantum non de Civili continet.

3. Ven u to . Cic . in Bruto, c . 262 . Com en tarios scripsit Ce sar

valde probandos ; n udi en im sun t et vcn usti.

4 . Victis fatalia Voci: sup erba . Tit. Liv. V, c . 48 . « M ille

pondo au ri pretium popu li gentibus m ox im peraturi factum

additu s ab insolente Brenno ponderi gladius auditaqu e in tole

randa Rom ania vox varvieti: esse .

5 . Salem . Ce saria libros de siderum m otu com positos lau

dat Plinius , lib. XXIII cap . 25 . Caesar D ictator anno: ad solis

can am redegit singular etc . B e c angustiore serm one Plin ii con

tract: ,fu sina explicat Macrobius lib. 1 . Saturnal . toto capite 1 4

C. I Ce sar am uem hanc incon stantìam temp orum vogum adl mc

incer1am in ordinem stata defin itiom k coegz‘

t etc . Iisdem pan e

verbis rem narrst Solinas , cap. 1 pag . 85 . Vide Petavium lib.

IV de doctrina Tem p . cap . 3 pag. 31 9 . Sueton iu s in vita Caesa

ris,cap . 40 Fusto: corrcx it ,jamp rùlem vil la Ponti/foam adeo tun

batos , etc . Cmsar ipse apud Lucanum Pharsal . lib. X v. 1 85

sic de se loqu itur

m edia in ter prc lia sem per

Stellarum cm lique plagis superisqne vacu i ;

Nec m eus Badaz i vincctnr l‘

astibus annus.

xvi N OTE .

6. A gendum . Lucan . Pharsal . lib. Il , v. 657 .

Nil actum credens , qunn qu id superesset agendum .

7 . Pa: tarum am ore: . J usanus colon is . Prim um Virgilii vo

lum en , cum prim a hoc Casari: volum ina in lucen editum , Bu

colica et Georgian solum m odo com plectitur.

8 . E ly q camp i: . In sequenti volum in e sex priores E neidos

libri includen tur jam jam e prelis exituri.

g. H is quoque fin em . E n . lib. I, v. 203, 2 1 1 261 . 1En . lib .

11 , v. E n . lib. X,v. 1 1 .

10. Fidelu .H unc ven um scripsi ad conm randam m ilitum

H elvetiom m m em oriam qu i interiernnt die decim a m ensis L n

gusti , 1 792 .

1 1 . Um bra : eeura arbarfecunda . Manera supervacaneum

sane foret qua nam sit fecund: illa arbor , quem felicem ram un

et bospitalem um bram sibi polliceatur Gallia,nisi publice denun

ciatam auspicatissim i partus spem etGallia et Regi nostro iteru m

gratu lari juvaret.

1 2. Tacentes . B orat. lib. I ep . xvrr v. 43.

1 3. Om nibeantir. H anc vocem fingere diu m ultum que dubitavi ,

quod ille ipse A rtis Poetica sagacissim u s scriptor quem bic in

dux i loquen tem , nos in verbis serendis ca uta: esse jussit ; ( Vid .

A rt. Poet. Tam en quum a veteribu s Deum Op tim um Max i

m u m vocari Max im a Om n ip atm tem apud ipsos respondere sed

Op tim a n ullum vocem adjectivam consonare et sim ili affinitate

con sociatri an im advertissem , nusus sum Om nibeantem dicere u t

hoc verbo Dei sum m a ben ignitas pariter exprim eretur. Cuju s licentiae p udenter : ump ta: periculum feci quon iam necesse m ihi

visum fu it rem abditam et nondum cx audr'

tam m onstrare recen t:

vocabu lo et in dicia nec m e pa nitebit audacia ,si navafictaque

va: : (idem obtinuerit et si illam nata p re sen te sc'

gn atam p racudi

hom ines vere daoti non im probaverint.

1 4 . Peccare novando . Quis non m em oria com prehensum tenet

hoc Lunovm r XVIII effatum ? Le danger d’

innaver est p rès de

l'

avantage d'

am éliarcr.

https://www.forgottenbooks.com/join

ERUD ITO LECTORI ET BENEVOLO

S. P. D .

N . E . LEM A I RE .

Efl’u5 is

,u t par erat et quantum licu it

,an im i gratissim i

sen sibus erga optim um Regem , qu i, pro suo in litteras et

viros litteratos am ore,consilio nostro ben ignus arrisit ; et ,

quod erat in vatis potissim um,opus baud indignum repu

tavit, quod sacratissim um Lunovrcr «nom en sibi pm scri

beret ; hoc u num supererat , u t hic , ad exponendam totiu s

ins titu ti rationem, pauca pra farem ur

, quibus qu id feceri

m us judicent aqu iares , qu i m elius intellexerint, qu id fa

ciendu m nobis jam dudum proposu erim u s .

Vix in publicu m em isso scriptores latinos edendi con silio ,

m ulti do lu eru n t ex an im o con rlitionem nostram, qu i tam

grave tan ti operis onu s im paribu s hu m eris su scepissem us .

Sed augusto patrocin io freti collegarum et litteratorum vi

roru m, qu i se socios n itro obtu leran t

, prom issis confisi

l'

aven tium nostro labori civium studn s adju ti , opibu s de

n iq ue susten tati, quas large fu ndit n on m inu s litteris quam

patria cara et in servien s m anus ( r) , nos fortiter ct an im ose

ad opu s inchoandum accinxim us . Nec au xilia cujus libet ge

neris deeran t. Prim um nostrates advocavim u s qu icum qu e a

prim is renascen tium litteraru m tem poribus u squ e ad hanc

atatem,in tan ta veterum ingen iorum lu ce

,sed etiam tum

dubia et quasi m aligna, novam lucem diligentia et auris

1 ) J Larrrrrn banquier et députe'

de Paris .

EDITOBIS

aperuere . Nec alien igenas Deo: indigetibus sociare dubita

vim us. Neque enim nos ii sum n s qui patriîl M s ultra

m odum curiosi,suam ex tern is denegare velim us im o agnos

cim u s, palam que profitenwr

,et non inviti qu idem , quan

tum assidu is Germ an ia et A nglia recen tioris lucubration ibu s

ars criticadebeat ; etquam m erito sint in honorc apud am uem

Europam virorum nom ina, qu i, quam diouarPhilalag iam

eo prom overu nt, ubi con sistendum ipsis , n isi pracipitem

in pristinum unde em erserat,chaos velin t referre . Qu od

sem el professis , per totum operis curricu lum ita frequen.

confirm andi locus occurret , u t nem in i sit dubitandum quan

ti illos faciam us , qui duces nobis pra iverunt , et quos seqni

vel non aguis passrbm , non ultim a laus fuerit. Ea ne s sti

m ulat invidia !

Neque nos m ovem n t vel sinceri m iseian tium affectus

vel mali eonviciantium clam ores . Nam in dies invalescit in

ter nos am u la auvspyiiiv conspiratio , qui partem sibi tam

dura provincia vindicm n t ; et intentu s qu isque 0peri quod

tractandum obtigit incazptum tacite pen gens iter, illorum

sese judicio perm t , qui ,quum non habeant cur invidean t,

vel unde irasm ntur ex apere tantum opifioes su n t a stim a

turi. A d illorum igitur tribu nal secu ri accedim us ; nec talea

profecto viros fugiet opus nos fu isse aggressos im m en sum

am plitudine difficul tatibus in tricatum et gravioris ad

latinam m om en ti quam credant, qui m entem nostrum non

satis perspexerin t.

Quid vero lecterem longius m orem u r habetjam interm a

nu s unde ferat judicium . Nunc discat ex una [ibm qu i futuri

sin t omnes quand saltem rei totiu s inform ation em qua

religiose in sequen tibu s , et ab unoquoque interprete ser

vabitur.

Cn r au tem operis in itium a I Ca ss iu s Cosrnmvu nn s de

Bella Gallica duxerim us , nem o sane Gallorum m irabitur

qu i , non sine quodam superbia sensu,avita passim vir

PRE FA TIO . xx1

tutis m onum enta illio releget ; et tales olim fuisse Gallas,

quales se deinoeps et n uper prmstiterunt ibi deprebendet

gentilitim indolis per tot m ula sibi con su ntis feliciter con

scius . Quo quidem respeotu patrium et civile quiddam

inesse laboribus nostris non fatem ur m odo sed et gloria

mur. Quod vero m axim e optandum erat,scilicet u t dignum

mi interpretem Caesar post tot in terpretes nancisceretu

contigisse nobis gratuhm ur, qu ibus publica vox designavit

N.L. A clraimtm , qu i su i jam periculum fecerat in Persio et

luvenali ; et edendo Casari pra luden s , m u lta jam variaqu e

eam ente com paraverat.

A d opus igitur accessit ns in str q subsidiis, unde

emendatior editio et locupletior ju re passat en pectari ; necdubio locus

, qu in sum m a ope , et tot1s anun 1 1ngenuque

Viribus in rem nostram in tenderet , qu i vehem enter opta

rerat aliqnando , et nescio qua an im i providen tia futu rum

brevi oonfidebnt u t recen tius usurpatam a vicin ia phi

lologia laadam Gallia repeteret ; et exorirentur inter nos,

qui pram on stratam olim a Stqnbanis …bis, Salm asm ,

etc .,viam ingressi confioeren t. Nostrum illi m en tem

,et qu id

eonsilii fu erit nobis,aperu im us ; et , intellecta re

,recteque

inter n os con stituta ,socias in edendo Ce sare vires et euras

contulim us . Qnm quidem editio, qunru triplici potissim um

cardine vertatur lech'

onum collazione em endatione tex tus

et interpretations qu ibus artibus tria bac ossequ i ten tave

rim us pancia lector pram onendu s est.

l’ an'

antium k ctianlun copiam et qu idem ubarrim am col

legit optim e de latin is scriptoribu s , et da Ce sare pra ser

tim m eri tus , V C. Oudsndm p . , quibus exornandam cen

su it , quam com pegit editionem ,Lugd . Batav. ann . 1 737 .

Sed tanta bac lectionum supellectile circum fusis , ne dicam

abru tis severior delectus erat adhibendus plnres en im

( 1 ) In prc fatione ad Juvenalem , pag. 9.

xxn ED ITOR IS

nu llius om nino m om en ti et paucas adm odum judim virriu s,

qua ad rem faceren t,seu verborum crisim seu quod m u lto

n1ajus , auctoris men tem respexeris . Qua vero praiceden tiu m

in terpretum sagacitatem . sollicitaveran t in°

novam disqui

sitionem vocavim us ; et, si qu id inde lucis ad explanandum

aliquando difliciliorem sen sum erum peret , su scepim u s et

quasi in fom ite quodam rapuim u s qu i totum illustraret

locum . S ed et illis qu idem lection ibus quo fides certior ha

heretur, consu lendos appellavim u s codices duos e Bibl. Reg.

Paris ., quorum alter Colòertinus n

°5763, exeun te sa cu lo

nono,vel decim o saltem ineu n te

,exaratus Thuaneus alter

n°5764 , exscriptus sub fin em ejusdem a taris , fam a tan tu m

Oudendorpio innotuerat. A d istorum [idem revocavim us

m odo consentiren t , quod sape sapiu s accidit ) qu idqu iddubium an t incertum relinqu ercn t collata in ter se varia

MSS . lectiones,salva tam en textu s religion e , in quem novi

n ihil irrepere volu im u s , quam vis raro evenerit,u t gen u ina

lectio,et Ca sariano stylo propior , cx ea collatione repen te

eluceret. In notis vero congessim us qu idqu id ad firm andas

conj‘

ecturas,vel lection is sinceritatem con stitu endam pro

babilius videbatu r. Nihil den ique illorum om isim u s,su bs i

diorum n ihil neglexim us ,qua nos ad castigatissim am em en

dationem passant adducere . Itaque hac editio ,nec Ouden

darpiana, nec Bipontina; sed tota nos tra est.

Tex tu quan tum licu it em endato , ad interpretationem ve

n im u s ; qua qu idem in scriptore om nium n itidissim o et

qui «oram ai; pra stat potissim um m olestia n ihil,et param

certe laboris hahebat. Pan ca en im ,et longo qu idem in ter

vallo discreta occurrunt , qua lactarem im pediant , et in ter

pretis diligen tiam expostu len t ea est verborum concinn i

tas et lucida sen ten tiarum connexio ! Vix igitur ea da re

quidquam addendum supererat auris priorihu s , qua illu s

trandum Ca:sarem aGathaf .Jungerm anna an no 1 606,n tde

ca ta is nunc taceam us , nam illorum nom ina indice pecu

PRE F A TIO. m n

liari com plectem ur;) ad Oberlinum usque aggre ssc su nt. Sed

alia su n t , qua ad rerum ipsam m in telligen tiam ita perti

nent , u t s i neglecta rem an serint , aut subobscuriora,m ens

auctoris lectorem fugiat necesse est . Neque en im cancris sc ire

obviam es t , qua ratione castra Rom an i m etaren tur ; qu ibus

m ais au t m achinis in bella u teren tu r ; quo ordin e acies

explicaren t ; qu id agger , qu id vinca p lutcus , au t cuniculi

et austera ejusm orli fuerint . H an c igitu r Ca saris partem

maxim o, quo potu im us

,studio illustrandam curavim us ;

nec diss im u landum quam ex iguas opes , qu i nos an teiveru nt

interpretes nobis subm in is traverint. Si en im Iipsium u n um

exoeperis , qu i pauca obiter de Ca sare in tractanda Militia

Romana au t in Pah'

orcetiaa , disseru it, ca tero s om nes et

num ero prope infin itos frus tra in terrogavim us,u t pote

qui _w rbis longius im m orati

,res sa pe lacon ica plu s quam

brevitate tran scu rran t prac ipites . Sed apud popu lum , qu i

bellica laude pra ca teris inclaru it,non deeran t artis bellica

e stim atore—s peritissim i, qui, quam vel ipsiu s Ca saris gesta

proprn s gestis non sem el adaquaverin t , idea de tan ti ducis

expedition ibu s pro suo ju re pronu n tiare passan t. H as ergo

u n iversos in laboris nostri societatem adhibu im us et

qu id inde oom m odi effluxerit in au ctorem in terpretandum

quid in ipsam gentis gallica laadam ,nu llum ex his qu i le

gerin t profecto pra teribit.

1 ) No tandi in prim is Blaise 1genèrr , Paris , 1 576 ,in Le por:/ail

capitaine , per H enri , due da l lo/«an , Paris , 1 639 . Les cam u turm de Ce"

sar , avec des noteso

his toriques critiques et m ilitaise s ,per le com te Tuqun dc

Criss e'

; 3 vol. in-4°

1 28 5 . Les com m entaires ele Cesar , traduction nouvelle ,

suivie d unun exam en de'

anal_rse critrque que Dam n a juite de ses guerres ,

pe r M . da Vaudm aanrt ; Paris , 1 78 7 , 2 vo l . in 8 . I ollurd , Guu chard

le chevalier de Lar-Loa: Berlinghieri , de Pe'

crs,Le Deist de Batidou.r ct.

Has om nes , n e una quidem excepto ad con silium adm is im as ; plura

quoque nos debere fatem ur veteran is et e1neritis duc ibus qu i per pacis

otia descriptas de re m ilitari et de locis Casarian is anno tation es nobis

liben ter com m iserun t : eorum n om ina tacem u s inviti ; nam m agno et

fi°

equen ti adjum en to nobis fuerun t ; sed m odestia et juhen tibus non

obternperare grqti non pan am a .

xx1v EDITORIS PB B F A TIO .

Nec cum m inori nobis res geographiee , qua in semiptore quolibet historioo partes sustinent adeo graves , u t non

im m erito alterum historia: lum en dieta olim fuorint nes

eire enim ubi sis , et quibus cam populis res sgatur , genu s

quoddnrn eacitatis dicam ,non pudendum m inus quam

nascite quid antequam natus fueris in erbe gastam sit.Quamaporiapartsm qua studio cum verim us patchit, tum e notis

ipsis loco interpretando adpositis tu rn e: Indice Geogra

phico , qui totum opus concludet et cuju s specim en lectorhabebit ad calcem prim i hujusce ve lum in is , in verbis Gal

lia Galli et A gendieurn . Mu ltum aherat u t qu i rem prio

res tractaverunt hand difficu lter tractandam posterioribu s

reliquerint discutienda en im ten ebra qu ibus quorum

dam locorum situs et vel ipsa urbium au t popu lorum no

m ina adhuc involvebantu r, in Gallia pra sefl im veteri, cum

reccntiori conferenda, quam vis earn vir in arte geogn phica

preestantissim us d’

A rwille , et pau lo an te H adr, de Valois ,non docte m inu s quam sagaeiter descripserin t. Sed navis

in dies inven tis ars locupletata novum ingenus acum en ia

didit,et viros su sc1tav1t , qu 1 tant1s v m s non im pares suc

cederen t , nec ita certandi cupidos , qu am scientia ipsius et

veri am ore liberaliter incon sce. Illes inter nom inare satis

est V. C. Barbic'

du Bocage , et N . L. d efin intre , u t qu idquid

in opere nostro ad Geographism pertin et , digne laudatum

satisqu e lectori com m endatum am borum nom in e prodeat.

Multum quoque debet Casar noster, m ultum et qu i se

qu en tardebebun t typographo celeberrim o,eujusEuropaum

nom en cum ipsiu s artis nom ine conjunctum ad pos teros

ibit, honorifioe excipiendum ; Vir politioris cuiu sque litte

ratura succo im bu tu s nec Gracis u ten s fam iliariter m inu s

quam Latin is u num quodqu e specim en oculis subjici valuit ; nec m anda solum , si« qua exoiderant , sustulit, sed et

plurasagaciterannotavit,qua in m eliu sm utataconsanueru n t.

H is om n ibu s exactis , lector hum an issim e,superest u t

suscepto in tuam u tilitatem labori l'

avere velis. Vive et vale.

https://www.forgottenbooks.com/join

O R DO ET SUMMA.

2 In]. Celsi com m en tarii de vita Ca saris,cu m pra fa

tione N . E Lem aire editoris ; veterum de auctore testi

m anu s ; et Diatribe Ich. Georg. Grav n.

3°C. Iu lii Ca saris vita a Plu tarcho scripta Gra ce

Becensu it et notis illustravit I . A . A m ar ; cu i pra fige tu r

C. Iu lii Ca saris Dictatori s Genealogia ex H uberto Goltz io

H erbipolitaVen loniano excerpta.

4°Gracu s in terpres com m en tariorum de Bello Gallico

,

e recen sione Davisii. Septem libri.

Vol. IV. 1°Notitia litteraria de Iu lia Caesars , excerpta

tum ex Ger. Ioan . Vossio ,lib. 1 . de l list. Lat. cap. 1 3; tu rn

ex editione Ernestiana Bibliotheca latina,Io . A lb. Fabri

cn,tom . 1 , cap. 1 0 .

2°Index Editionum et Versionum C. Iu lii Ca saris Fa

briciano et Bipon tino accu ratior et auctior ab A nt. A lex .

Barbier,Begiarum Bibliothecarum cu stode et adm in istra

tore vigilan tissim o .

3°Duo indices geographici, quorum u nus exhibebit n o

titiam novam an tiqua Gallia tem poribu s I. Ca saris,ex vete

ribu s m onum en tis et itinerarn s fu siu s descriptam . A lter

vero loca su m m atim indicahit, qua undequaque in Caesare.

occu rrun t et qu ibu s hodie nom in ibu s Gallica insign iu n tu r.

4°Index absolu tissim u s rerum et verborum m em orabi

lium , qua toto passim opere notanda eruditi lectores ani

m adverterint.

FA STI BELLI GA LLICI ;S IVB

SERIES RERUM ET TEMPORUM A D COMMENT…OSDE BELLO GA LLICO

PERT INENT IUM PER CONSULES D IGESTA .

A N N L

Urbis Condita 695. A nte Christum 59.

C. Ju lius Casar ; M. Calpufl 1 iu s Bibulus , cass.

Julius Cam Galliam provinciam hoc anno sibi consu li

decretam ohtinu it iterum qu e sibi deinceps prorogatam ab

anno 696 per novem annos rex it,testibus Su eton io c . 22

ct 25,ct Dion e Cassio ,

l. xxxvrn .

U . c . 696. A . c . 58.

L . Calpurn ias Pisa ; A . Gahin ius cass .

Bellum gastam cum H elvet ns et A riovisto,

1 .

U. C. 697 . A . C. 57 .

P. Corn elius Lentulus Spinther ; Q. Cacilias Metallus, cass .

Be lga dom iti. P. Grassi in A rm en iam expeditio suscepta,

U. C. 698. A . C. 56.

Cn . Cornelius Lentulus Marcellinu s ; L. Marcius Phi

lippus coss .

Bellum gastam in A lpin is , Ven etis , Unellis , A qu itanis ,

Marinis , et Menapn s , l. 3.

xxvm FASTI BELL I GALL ICI.U. C. 699. A . C. 55.

Cn . Pom peias Magn‘

u s Il ; M . Licinius Crassu s Il,cass .

Bellum Usipetum et Tenchterorum . Casaris tran situs in

Get-m iniata ; eius t’

rajecm s in Britar'

1niam . Bellum m rsus in

Morinis et Menapiis l. 4 .

U. C. 700. A . C. 54 .

L. Dom itius A henobarbus A ppiu s Claudius Pulcher , coss .

Expeditio secunda in Britanniam . Bellum A m biorigis . Mo

tus Trevirorum com pressi l. 5 .

Om n ia fere Gallia m ata. Vieti Nervn,Senon es Manapa ,

Treviri. Expeditio in Suevos . A m biork , Ebatbttes , A cco

pu n iti lib. 6.

U. C. 701 . A . C. 53.

Cn . Dom itius Gfl vinus ; M . Val.Ma sala cost .

Bellum Vercingetorigis totius Gallia im peratoris , 7 .

U. C. 702. A . C. 52.

Cn . Pom peias Magnu s III, sine collega ; et ex Kal. Sex t.

Q. Cacilias Metellus Scipio , cass.

U. C. 703. A . C. 5 1 .

Ser. Sulpicius Rufus ; M . Claudius Marcellu s cass .

U. C. 704. A . C. 50.

L. E m ilias Pau lu s ; C. Claudius Marcellus cass .

Nova Gallorum conjum tio repressa. Ca saris indu lgen tia.

Iter in Italiam . Labienus Gallia Togeta praefectus . In itia

Belli Civilis l. 8.

JU L II C AESA RIS

DE BELLO GA LLICO

COMMENTA R IO RUM

LIBR I VIII.

L I B R I PR I M I

A R G U M E N T UM .

C A P. 1 ; Gallia tem pore Casaris . II , III ; Motus H elvetiorum ,

auctore Orgetorige . IV; H uju s m ors pram atura.— V IX; Iter

H elvetiorum per Provinciam tentatum sed via m unition ibas

Ca saris interclusa per Sequanos su sceptum . X ; Consilia

Ca saris , u t hoc quoque itinere eos prohibent. XI ; Gallorum

querela de injuriis H elvetiorum . XII ; Clades Tignrinorum

ad A rarim . XIII ; Legati H elvetiorum ad Casarem . Posta

lata. M ina . XIV ; Responsum Casaris . Indignatio H elvetia

rum petitis 0bsidibu s . XV; Galli equites ab H elvetiis pulsi .

Iter utriusque exercitas . XVI - XVIII; QuerelaCa saris ad

versus ]Eduorum principes . Lisci excusatio . Perfidia Danm a

rigiaE dui.— XIX,XX ; H uic venia data deprecante fratre .

XXI , XXII ; Opportuna occasio H elvetios opprim endi, errore

P. Considii om issa. XXIII — XXIV; Clades H elvetiorum . Fuga.

XXVII , XXVIII ; Deditio. Pa na profugorum . Reditus H el

vetiorum et saciaram in lines suos . Boiarnm collocatio in E dnis

XXIX Nom eru s H elvetiorum ante et post bellum .

XXX - XXXII ; Com m une Gallorum concilium . Querela de

A riovisto , Germ anorum rega. XXXIII, XXXIV; Colloqu ium

a Casare petitum , denegatum a rege . XXXV,XXXVI ; Pos

tulata Ca saria per legatos . Respon sum A riovisti. XXXVII

XXXVIII ; Iter Casaria ad A riovistum . OccupataVesontio .

XXXIX - XLVIII ; Ingens trepidatio in eastris Rom anorum .

Oratio Ca saria ad m ilites . Iter. XLR — XLVI ; Colloqu i…Ce sariaet A riovisti, irupata Germ anorum direm ptum .

— XLVII;

Galli , petito novo colloquio, ad A riovistum m issi. In viacu la

conjecti. XLVIII ; Pra lium cum sum m is copus ab A riovisto

evitatum . Equestre certam en . XLN — L ; Duo castra ab Ro

m an is facta. M inorum oppugnatio . Causa detrcctati ab A riovisto

pralii cum om nibus copiis— LI — LIII ; Pra linm . A riovisti ela

des et fuga. Galli legati a Ca sare recuperati . LIV; H iberna

Casaris . Iter ad conventus habeados in citeriore Gallia.

https://www.forgottenbooks.com/join

4 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

gua Celta ,nostra Galli appellantur. H i om nes lingua

institutis,legibus inter se differunt. Gallos ab A qu itanis

G arum na flum en,a Belgis Matrona et

3

Sequans dividit.

H orum om nium fortissim i sunt Belga , propterea quod

a cultu atque hum anitate Provincia longissim a absunt,m inim eque ad eos m ercatores sape com m eant, atque ea

,

qua ad effem inandos anim os pertinent, im portant : proxi

m iqas sunt Germ an is , qui trans Rhenam incolunt, qui

buscam continenter bellum gerunt : qua da causa H el

vetii5

quoque reliquos Gallos virtute pracedunt , quod

fere quotidianis pra liis cum Germ anis contendunt, quam

aut suis finibus eos prohibent , aut ipsi in eorum finibus

bellum gerunt. Eorum una pars6

quam Gallas 0btinere

dictum est,in itium capit a flum ine Rhodan0

°

continetur

Garum na flum ine,Oceano finibus Belgarum ; attingit

Rom ana quod et agendum , quo

ties tibi occurren t populi urbes ,m on tes , lacus fluvii etc. quos

deinceps ordo et series narration is

in m edium afferen t.

2 . H i omnes lingua. Nonnulli

hodie vetarem Gallorum lingnam

Celticam proprie dictam et aTeu

ton ica veteri om n ino diversam , nec

itapenitas in teriisse paten t, utcon

tra, eam ca teris om n ibus priorem ,

et ipsarum m arrem sum m en t. H ujusau tem vestigia reperisse se profi

ten tur in dialecto vulgo dieta bas

breton . Cujus rei m ulta passim re

pericn tur exem pla qua in hujusceoperis curriculo indicabim us . Bene

autem Caesar dix it, hi om nes lingua ,

m aribas , etc . di]]è m nt. Nam varisi

m ile est , A quitanos videlicet , lin

gua et m aribas propias accessisse

ad Ilispan os , quorum confin es es

sen t ; et Belgas , plerum que Germ a

n is im m ixtos , baud param ab his

discrepasse ; Celtas vero, qui in te

1 iorem partem region is ten eren t ,

suum ingenium suosque m ores et

lingnam dintias retinuisse. Porro

de Celtica lingua ea sunt accipienda

qua dicim us.Ca tarum ,quum lingua

dicit in telligit forte varias dialectot

ejusdem lingua , videlicet Celtica.

3 Fortissim i suntBelga . A dhanc

porro senten tiam Casaria accedit

Tacit. xv bistar. e . 76 Quod robo

ris s it, Belgas secum .…stare .

4 . Praz im ique . Ita codd. et veti .

edd. Male Scaliger conjunctionemdelet. Itaquoque codices Regia Bib.

Parisina , n°

5763, 64 , 65 , et alii.

5 . ”electa . Et hi Galli eran t;

qu ippe citra Rhenam habitan tes.

01111111…Nunc vero Gallis accense

ba ntur, nunc Germ an is , qui hanc

region em vicissim in vadere cona

ban tur.

6 . Pars eorum . Id est,Gallorum

generatim dictorum sci]. Belga

rum , Celtarum ,A qu itanorum ; pars

quam peculiariter Galli ten eban t.

7 . Oceano fim bus Bdgarnm . Ita

codd. legum . A lii, Oceanum finibus ,

DE BELLO GALLICO. LIB.

b Sequan is et H elvetiis flum en Rl1cnum,vergit ad

riones. Belgee8ab extrem is Galliae finibus oriun

rtinent ad in feriorem partem flum in is Rl1eni ; spec

septem triones et orientem solem 9. Aquitania a

1a flum ine ad Pyrenaeos m ontes et eam partem

qua est ad H ispaniam pertinet ; spectat in ter

1 solis et septem triones .

.pud H elvetios longe nobilissim us et ditissim us fuit

. Is M . Messala et M . Pisone coss . regni

te inductus,conjurationem nobilitatis fecit et ci

as Belgarum attingit. Recte

gata.

{ce ah ex trem is Gallia: fi”

h e . Belgarum regio in

xtrem is Gallia: finibus ,

[talia scilicet.

ntem solem . A lu solem om it

tri codd. haben t.

u e es t ad H ùpam'

am per

m m est om ittitur in non

ld. et in vu lgatis editio

d postu lare sensus vide

uoqu e in terpres grx cus ,

vesmpius teste…adhibe

ogi t et in tellexit. È di

e m p.iv &n‘

o vou Pc:

1 914 in i Il uppm aia 5911 ,

0 À rl avr 1xoì Ìlx zavoò'

ci;

aivovra 611909; Si°: à p.e

mv 1ri m i À varo) .ò v. H oc

tan ia perrinet pervadit

Gam m na ad Pf rena-os

ad Oceani tendent:a in

ad eam partem Oceani

vel tendit ad H ispa°

peetat r eno inter oca'

den’

em triones . Codices nostri

5 056 Qua: est ad H ap .

odex vero regius , 5763

ispaniam pertm et.

argen teum ex Boutem ue

jus pars antica prebet

caput galeatum , cum epigraphe

coxos : poetica vero , equum cur

ren tem , cum inscript. oncrrm u

unde alii prmsertim Bouk roue

(Recherches curieuses da Monnaie: de

France ,p . 5 1 ) non dubitan t , quiaei eujus b. fit m en tio , num m us

is te sit tribuendus ; et Caio: nom en

esse pagi censen t. Bochat vero

(Mim . sur là Suisse ancienne T . I’

,p.

584 .)vultCaio: latin e scriptum proCuius

, nom en esse viri ; Orcitin le

contraappellatim m ,denotasse prin.

cipem pagi. Sed hand satis certum

est l1unc num m um ad Casaris Or

getorigem posse referri. Sa iberetur

tam en rectius hoc nom en oncrrr

m , n t num m us habet.

Messalo e! Pisane Cm s . Sci].

ann o ab urbe condita ncxcn x. H oc

autem loco , m agna in nom ine Pi

sonis varietas in est ap. codd. ut lit

plerum que de nom in ibus propriis .

A lii Puhlùan , alii Lucium , alii Mar

cum vocan t sed ut recte observat

Oudendorp. ex fastis Pigbii ad ann .

ncxcn x, in telligendus est M . Pu

piu.: Piso Ccéournianus qui fuit con

sul co anno et Caesar certissim e

scripsit Papia ( non Publio) Alm o

Pisane pro M . Papia Pisane. A n

sem corruption i prz bu it quod gen

ti&nom en proprio sit prupositum .

6 C. JU LII CE S A RIS COMMENT.

vitati persuasit3

,ut de finibus suis cum om nibus co

piis exirent perfacile esse, quum virtute om n ibus pra:

stnrent,totius Gallie im perio potiri. Id hoc facilius eis

persuasit, quod undique loci natura H elvetii continentur

u na ex parte ilum ine Rheno ,latissim o atque altissim o

,

qui agrum H elvetium a Germ anis dividit ; altera ex parte

m onte Jura altissim o, qui est inter Sequanos et H elve

tios ; tertia ,lacu Lem anno

5et fium ine Bbodano

, qui

Provinciam nostram ab H elvetiis dividit. H is rebus fie

bat,ut et m inus late vagarentur , et m inus facile fin itim is

bellum inferre possent qua de causa hom ines bellandi

cupidi m agno dolore afficiebantur. Pro m ultitudine autem

hom inum,et pro gloria belli atque fortitudin is , augustos

se fines l1abere arbitrabantur, qui in longitudinem m illia

passuum CCXL 7,in latitudinem CLXXX patebant.

III. H is rebus adducti,ct auctoritate Orgetorigis por

m oti, constituerunt , ea quae ad proficiscendum perti

nerent com parare jum entorum et carrorum quam

3. Ciuitatipersuasit. Civitas hic si

gnificat totias region is incolas qui

eodem m agistratu iisdem que legi

bus utuntur , et sun t, u t ait Cic. de

som no Scip. c. III. Concilio ce tusque

hom inum jure sociati.ln eo sensu apud

Caesarem nostrum fere sem per acci

pitur vox Civitas , quo apud n ostros

la cite'

vel potius l'

état. Civitates

Gallia dividun tur in pagos pagi

contin en t oppida.

4 . Ut de finibus suis . e: irenf.

Pines apud Casarem pro ipsa terra,ipso regno accipiuntnr aliquando

pro subditis vel adjunctis civitati

les clients et les massaux ) . H ujnsverbi vim et varietatem m ulta satis

et variadem on stran t exem pla.

5 . Lemanno. Strabo , l. 4 . A 1ps'

vvav

vocat duplici littera.Grmcus in ter

pres C:: saris habet A musin g. On.

gun tfinis ut supr. c. 1 , tris , pro

tres . l ta in Cm rum n um m is scri

bitur : on ou rs sn vn os . vid. quo

notavim us infra VI , not. 6 .

7 . Millid . pambant. Cluverio ,

Gen n . A n t. lib. lI , 4 , n im ias vide

tur u terque num erus . H elvetiorunt

civitati fines assignat 1 70 in lon

gitudinem , et 80 in latitudinem ,

rejecto cen tenario huic adstip11

latur Badr. Valesius notitia Gall.

pagin . 343. Interpres gra>cus vul

garem tam en lection em sequ itur,m illiariis in stadia conversis . Vul

gatam defendit H ausius dicens in

iis region ibus tune m agn is circuiti

bus ad superandos m on tes et vitam

dos lacus Opus fuisse . Cu u nw s .

CA P. III. I Qua: ad pmfic isc. perl .

A d iter faciendum necessaria.

Cm ….Carrn s , aut carrum ,

vehic1flum Germ an is etGallis pro

DE BELLO GALL ICO. L IB. 1.

maximum num erum coem ere ; sem entes quam m axim as

facere,ut in itinere copia frum enti suppeteret ; cum proxi

mis civitatibus pacem et am icitiam confirm are . A d eas res

maficiendas biennium sibi satis esse duxerunt,in tertium

annum profectionem lege confirm ant. A d eas res con

ficiendas Orgetorix deligitur. Is ubi5legationem ad

civitates suscepit , in eo itinere persuadet Castico , Cata

mantaledis filio Sequano ,cujus pater regnum in Sequanis

maltos annos obtinuerat,et a S. P. R.

6am icus appel

latus erat,ut regnum in civitate sua occuparet , quod

pater an te babuerat 7 item que Dum norigi [Eduo

fratti Divitiaci, qui eo tem pore principatum in civitate

pl ina1.Qua form a ipsis fuerit , in

M um est.

3. Lege. Non lege scripta , sed

publico concilio fe dere certo .

”petitionem ingratam jure repre

llenderun t critici unde Ciaccon iua

hecverba delenda esse censet sed

nihil hic m perflunm et Ces ar , u t

docet H irtius in epist. ad Balbum

M issa ,vm , de Bell. Gall.

fatinans scripsit hosce com m en ta

rios , in quibus styli curam , quae

esthistoria frustra desideres . H a

mm autem repetitionum in nos

tro m otore fm qnentissim arnm rau

m b. n otasse satis sit. Cujus

quidem vitii im m unem se prasbe t

Grt c. in terpr.dicens : si: ròJi

Et in fra ròv d‘i Ow:

to'

puya rm'

îro xau pyaeo'

psvov €uro

31iEm sc. Oberlin m alit ad ea Orge

tonis, ce teris om issis . Non m ale

quidem sed sine auctoritate .

5. Is ubi. Ita codd . optt. A l. is

sibi. Nostri quoque codd. is sibi.

6. E : a S. P. R. A senaru po

puli rom an i. Ita vetustiss . codd. et

optim i. Vid . Brisa. de form . lib. 1 1 .

135 et seqq. Vulgat. S. P. Q. R.

a senatu populoque rom ano . U sitatio

rem form am in scien tcs prc tuleru n t

librarii. Nostri codd. Regg. aS.R E .

7 . Quod pater an te habuem t. Ex

la. 1. et m ultis aliis patetbac regna

in Gallia non fuisse hmreditaria

quibus tam en fil1 1 se privari gravi

ter fereban t. A populo , ut fit veri

sim ile daban tur propter justitiaet fortitudin is opin ionem . GOD .

8 . Dum norigi. In num m is galli

c is in scribitur nvn x onax vel 1111 11

1 0113 1 1 , diverso scl1em ate inquit

Oberlin : n unc m iles adest stan s ,

utraque m anu capu t hum anum te

n eus ; n unc m iles gradiens , aprum

basta defixum gestan s . A per sym bo

lum fortitudin is frequen s apud Gal

los et H ispanos in num m is°

z item

Germ an is in bonore , teste Tacit. de

M .G. c . 4 5 . occurrit et in Rom ano

rum sign is . Postica autem pars

num m i supradicti habet nunxu cos ,

sen su dubio . Eckel doct. s w. vett.

Vol . I , p. Ga et 7 4 . On.

9 Principatum in civitate sufi.

E dui non regem babeban t , sed

sum m um m agistratum annuum

dictum Vergobret, u t aitnoster infra

c . 1 6. Is autem principatum dicitur

8 C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

obtinebat ac m axim e plebi acceptus erat, ut idem

retur, persuadet , cique filiam suam in m atrim oniun

Perfacile factu esse illis probat conata perficere ,torea quod ipse sua civitatis im perium obtenturu s .

non esse dubium, quin totius Gallia plurim um H c

possent sc suis copiis suoque exercitu illis regna

liaturum,confirm at. H ac oratione adducti

,inter se

et jusjurandum dant et,regno occupato per tres

tissim os ac firm issim os popu los tatius Gallia sese

posse sperant.

IV. Ea res ut est H elvet ns per indicium enum

m oribus suis Orgetorigem ex vinculis causam

coegerunt . dam natum pa nam sequi oportebat , ut

crem aretur’

. Die constituta causa dictionis , Org1

ad judicium om nem suam fam iliam3ad hom inum ]

decem,undique cocgit et om nes clientes obarat«

suos quorum m agnum num erum l1abebat,eodem

duxit : per eos,ne causam diceret, se eripuit

s.

0btinere , qui inter suos em inet,rc pracipit Papinian . lib. n . d

gio nom ine destitutus . H a: tam en tod. et exl1ib. reorum Quodvoces regnum et principatus sape defm datur, in minculn publica

confundun tur. Civitate sua. Vox jubetur, ut e: : vinculis causam

sua a n ostris abest codd. Ut igni cremaretur. 5

to . Perfacile faclu esse , etc. De oium usitatum barbaris , pm

m on strat illis esse facillim nm exse perduellionis causa.

qui incapta. 3. Fam iliam . Ita Rotm an

1 . Inter se [idem ct jusjurandum m iliam describit : Qui vel idont. Elegan ter dictum dare fide»: session ibus ejus ac rusticis reb

pro fide in terposita polliceri, et in vectigalibus exercendis o

dare Jusjurandum pro se jm am en to daban t. Les dom estiques , l

obstringere . ploye'

s attacheîs à la m aison . )4 . Obaratosque suos . Obi!

e glossa. Tres potentissima , sci]. are alieno obstrictus et d

Sequanos , E duos et H elvetios. ad aliqu id Operandum ; et , 11

Car IV. 1 . Ma: 1bus sm s . Id est, Varro vr, de lingua lat. Lib

legibus . Idem apud ca terds fere suas operas in servitute pro

cunctos populos , ut capitis postu quam debeat, dat ; dum solven t,

latis non n isi in carcere se purgare et ab c n , cha ratas .

liceat. E .: «vi:q is id est vinc 5 . Se erii;uit. A nonym us

tum facere verba coegerun t. Idem exscriptor, in carcere m ortuu1

nr. BELLO GALLICO. L IB. 1. 9

civitas ob eam rem incitata arm is jus suum exsequi

conm tur,m ultitudinem que hom inum ex agris m agistratus

cogerent Orgetorix m ortuus est : neque abest suspicio ,

ut Helvetii arbitrantur quin ipse sibi m ortem consci

V. Post ejus m ortem nihilo m inus H elvetii id , quod

constih1erant facere conan tur'

,ut e finibus suis exean t.

Ulli jam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, op

pila sua om nia num ero ad duodecim,vicos ad quadrin

gentos , reliqua privata adificia incendunt frum entum

omne, pra ter quod

3secum portaturi orant, com burunt ,

ut,dom um reditionis spe sublata, paratiores ad om nia

pmm la subeunda essent trium m ensium5m olita ciba

lil‘sibi quem que dom o efferrc jubent. Persuadent Bau

nc'

u et Tulingis et Latobrigis finitim is,uti

,eodem usi

m ilio, oppidis suis vicisque exustis

,una cum iis profi

uscantur Boiosque , qui tran s Rhenum incolucrant, et in

prim m slate; uso: , ubi ille

tyn nnitlis suspectas in ear

Car. V. 1 . Fau re oonantur. H ino

"li tio , inde necessita (supr. cap.

3) I l bel&p n H elvetia m agis quam

auctoritas pepuleran tn.. eo m ortuo , nihilom inus consti

a. Oppida :m ndnnt. Et ho c et

i li.de H elvetiis sum m atim attin

gìt plularch. in Cm re , c . 1 8 . Quaimplifiu ta et ultra (id prolataVideatur Ce sare.

Pra-ter quod. Elegan ter pro at exem pla allatan ihil aliud ll t

id quod. Sic A . Gel]. Noct. licen tiam poeticam proban t ; quade

l i! liv. I. 1 6 prc ter quod supra causa lectio vulgat. retinenda est.

N Codd. nonnulli pra terqunm 6. N olita eibtm'

a. Farinas et le

P‘. n ale. Mon . gum ina sicca, m olita, u t servaren

4 Don na n ditionis . H ic ut sape tur. Grao. interpr. apud

"1'8 bale nom en verbi quo de» nostros le biscuit.)MW,…regit.Ut apudPlant. 7 . Latobrigù . Vide indie.Geogr.

Per singnla tem pora m eusum ;

A m phitr . act. I se . 3, v. a 1 .

tibi curatio est hanc rem POn .

5 . Triam m ens ium . Oudendorpio

placet lectio vetustiss . et in tegerr.

codicis Bongarsian i, qu ihabet m en

sum quod antiqu itatis gratia, u t ab

ipsa Casaris m anu profectum ,am

plectitur ; itaen im , ait, declinarun t

Censorin . Paulus j. c . A nson . Senec .

Ovid . den ique l. v11 1 , Metam . v.

500 Bis m ensum quinque lobam et

Lact. carm . de Pba n ice , v. 3 9 .

C. JU LII CE S A B IS COMMENT.

agrum Noricum transierant , Noreiam que oppuguarant,rec eptos ad se socios sibi adsciscunt 9.

VI. Bran t om nino itinera duo , quibus itineribus domo

exire possent : unum per Sequanos , angustum et difficile,

inter m ontem Juram et flum en B l1odanum ,vix qua

3sin

guli carri ducerentur ; m on s autem altissim us im pendebat,ut facile perpauci prohibere possent . alterum per Pro

viuciam nostram,m u lto facilius atque expeditius , prop

terca quod H elvetiorum inter fines et A llobrogum , qui

nuper pacati orant Rhodanus fluit , 1sque nonnullis locis

8 . Noreiam . Ita codices Optim i m ultoties testem invocat Oberlin

et vetu st. et in terpr. grac. in quo

Nopuiav et Peutingerina tabula.

Male igitu r Glarean us et vulgatt.

« ld. Noricum . Ita Cellarius . Idem

duas urbes agnoscitNorvins nom ine ;unam in Norico agro , alteram in

Carnia. Mannert eam dem esse putat.

9 . A d se socios ads ciscunt. Id est ,

le dere eos sibi soc ios jungun t. Becipiun t eos ad se , et quidem ita ad

se recipiun t , sibi adsciscu nt, u t eos

l1abean t socios. Mon .

Csv. VI. 1 . Brant omnino itinera

duo . Rbellicauus H elvetia: has an

gus tins a Gallis et a Germ an is Glu

sas ( le pas de la Clase ) appellari

scrips it. Glareanus vero ,H elvetius

et ipse,n egat esse eatan tum itinera,et m ultos patere exitus dicit unde

conp cit hanc regionem auditu tan

tum fu isse notam Casari,quam ipse

non viderit. Gan .

Per Sequanos inter Juram et

Rhorh num . Gracu s habet K ai roì

l’i va: errore m an ifesto . Frustra lection em ejus tueri ten tavit Sam uel

Fran ciscu s Nathanael Mom s , qui,anno superioris sa culi octogesim o ,

edition em C. Jul . Ca saris com m en

tariorum,à Cellario aliquoties re

petitam em isit in lucem , quem que

in sua edit. Lipsiana , ann i 1 805 ;frustra idem , inquam , ex Christo

phoro Clus io in Probabil. criticis ,

p . 1 6-20 legi vult Rhenam . De isto

flum ine , hoc loco , n ulla quantia

esse potest , cum iter facien tibm

H elvetiis per Provinciam in Santo

n es nulla via ratio esse posset trans

Rhenum ,et per Rauracos cam pus.

Lectio codd. igitur servanda est.

3. "i.: qua. Subandi parte seu

regione.Vu lgat. quo suband. itisu n .

4 . Nuperpacati. Soil. aC. Pomptin io Pre tore . A llobroges , teste

Strabone l. 1v p. 1 86 cum m ultis

hom inum m illibus in alienas terrai

q uondam expeditiones suscepere ;

unde nom en ipsis datum fu isse api

paret : Celtica en im lingua al! sign ificat alias , et Bra, seu Bm g, ten

-a,

quasi diceren tur ex alio loco trans

lati. Vid. Origina Gaulm'

ses pag.

1 84 auctore illustri viro m ilitari

de la Tour'

A uvergne) . H u ic capli

cation i con sen tit sclm liustes Juveualis ad sat. vm ,

v. 333, ( 1 . II ,

p . 3 97 edition is nostra ) cujus hacverba sun t [deo autem dicti A llo

bm gee quoniam brogtn Gd l/i agrum

alicant, alla autem aliud. Rectius f orte

O-Brien, in Focaloir Gaoidlwilge Sn

https://www.forgottenbooks.com/join

C. JU LII CE SA B IS COMMENT.

qui erat ad Genevam ,jubet rescindi. Ubi de ejus adventu

H elvetii certiores fa0ti sunt , legatos ad eum m ittunt,no

bilissim os civitatis,cujus legationis Nam eius et Verudoc

tius principem locum obtinebant, qui dicerent, sibi esse

in anim o sine ullo m aleficio iter per Provinciam facere ,

propterea quod aliud iter haberent nullum rogare , ut

ojusvolun tate id sibi facere liceat. Casar, quod m em oria

teuchat L . Cassium Consulem occisum exercitum que

ojus ab Ilelvetiis pulsum ct sub jugum m issum con ce

dondam non putabat neque hom ines inim ico anim o,

data facultate per Provinciam itineris faciendi tem pera

turos ab injuria et m aleficio existim abat. Tam en,ut spa

tium intercedere posset , dum m ilites, quos im peraverat,

co1ivenirent,legatis respoudit , diem se ad deliberandum

sum pturum ; si quid vellent,a. d. idus A pr. reverterentur. 11

VIII. Intereaea legione quam secum l1abebat m ilitibus

que , qui ex Provincia convencrant,a lacu Lem a nno , qui

in flum en Rhodanum influit ad m ontem Juram qu i fines

1 2

nus hnno et exim ia celeritate , et

acri ingen io tem poris jactnram re

sarsisse fatendum est.

5 . L . Cassian occù um . A n . U . C.

ncxnv1 . Epitom e Liv. 65 . Ob.

6 . Sub jugum . codd. plerique sub

jago , q uod reperim r apud alios

Scriptt. Liv. , 1 1 1 28 : sub hoc

jago dictator /Eduas m is it.

7 . D iem se ad del:berandum . Non

diem naturalem , u t loquun tur as

tronom ic i sed spatium aliquod tem

poris . SicVirgil. E neid. x 1 ,v . 4 2 5

Multadies ,variu sque laborm utabilis avil ettulit in m elius

Ubi Serviu s dies autem tempus .

— H oc loco m irari sim ul et vitu

parare licet n im iam H elvetiorum

m du litatem , qu i prim um legatos

m ittun t deinde tem pus conce

dun t, ea spe freti se transitum per

Provin ciam a Ca ser e impetratum s .

C 1r. VIII. 1 . Qui in flam ea

danum influit. Non reipaa lacus in

fluit in flum en ; sed flum cn e m tn

tibas torrenti sim ile decurrens ,

plan itie reperta, lacum efficit Le

1uan n um , e q uo deinde angustioret

ripas nactum excurrit,fluvii nom en

et alveum recipiens. Sed respecta

Ca saris qui regionem penitus eu

pra lacum sitam non noverat, bene

dictum Qui in fium e: : l dam na

influit ; nam certe lacus in flum en

influere videtur. Perperam igitur

hanc lectionem perturbare ten tave

run t Rhenanus ,Glareanus , et alii,

it:/lait. Nota Rhodanum pro Rhodanus in nom in andi casu ,

m endose ,

si ad Cas aria stylum respexeris .

a. A lacu m ontem

Juram . ete. Et hnno locum innu

m eris prope glossis obwnraverunt

DE BELLO GALL ICO. L IB. I. 1 3

Sequanorum ab H elvet ns dividit, m illin passuum decem3

murum m altitudinem pedum sedecim,fossam que per

ducit.Eo opere perfecto , prasidia disponit, castella5com

munit, quo lucilius , si se invito transire conarentur, pro

hibere possit°. Ubi ea dies quam constituerat cum legatis ,

m it,et legati ad eum reverberant

,nogat se m ore et

prasertim Oberlin , p.

14.Pun o , quid in anim o babuerit

Cn r in tellectu facillim um est.

Nm se tan tam hom inum m ultitu

dincu ab exitu region is sua et in

gm su in Gallia , una tan tum le

gh e,pm hibiturum sperabat sed

alm: caput erat expedition is , sci

liset eos a Provincia am ere , et ad

diam viam scligendam com pellere .

M antu a,u tdictum est,eran tvia

Il…per vada Rhodan i in Pro

Vincim ; altera per angustias in Se

Rhodanum in ter et Juram

E: dnabus ea qua protegeret Pro

Yinciam erat potissim um m anicuda.

M m igitur , a lacu Lem anno usque

adJuram m on tem , Rhodanus pedins posse t transdnci, m urus in

fine intervallo fuit struendus , non

m , ut aiun t , sed cis flum en , us

R d eum locum ub1 m ons Jura in

dl l qnasi partes divisas , flu1n ineIllta'laben te, baud alium hostibus

llll |nebat tran situm , nisi angustias

inter ripam du tram flum inis et al

partem m ontis ; qui transitus

iter eis prc beret m Sequanos tan

lllln,non in Provinciam . Consilium

igitur Ce saria planum est, et recte

lll titutus erectusque m urus fuit,

iu taripam sin is tram .Vid. tabulam

me incisam , in opere Com itis Tur

pù deCn'

sse'

,

3. Millie: passam decem . editt.

plupe om nes m ill. pass . decem na

na. Itan gene. interpr. habet isa

ebv nai m vfl înovra 860 ea'

d1d , quod

prope eum dem n um er um eflicit.

Vossius , cui bac m uri longitudo

n im ia visa est , delevit r‘

o novem ,

sua auctoritate , et argum enfis des

titutus quid enim im pedit quin

m urus usque eo loci productus

fuerit, quo oecurreret m on tis Jurapars aliqua vel quo fium en pe

dibus transiri non posset ? ita ego

acc1p1o.

4 . Mum m . H ujus vestigia perperam eruditivirireperire conati sun tnam m urum pro m acen

‘

a posait Ca

sar , qua sin e cam en to est. ( Rem i

part en terre fianquéde redoutes

5 . Cas tella. Veget. , 1 11 , c . 8 .

Cas te/lu dim inutivum a castris esse

inquit, intra qua in agrarus aliquanh'

pedites equitesque degentes tutum iter

comm eatibus pra-s tant. H oc loco ita

sun t castella accipienda , s im ilia iis

m unition ibus quas vocam us redouk s,

dissim ili tam en form a ; nam , apud

nos , m unitiones tum cam pestres ,

tum urbica , sun t angulares , acu

tiores aut obtusiores prou t loci

vel operis natura requirit ; apud ve

teres autem rot1m da vel quadrata

eran t. A liter cas tella , in sen su vul

gato , sun t ea qu avocam us citadel

et recen tiores p rohiberi pas

sent.

Oudendorpius et n ostr1 codices

Regii , quo s con su luim us , habent

pl'0lllbfl ‘ pass i! .

DE BELLO GALLICO . L IB. I. 1 5

dent,perficit Sequani , ne itinere H elvetios prol1ilxzant ;

Helvetii,ut sine m aleficio et injuria transeunt.

X. Casari renunciatur H elvetiis ess e in anim o per

agram Sequanorum et E duor um iter in Santonum fines

facere, qui non longe.

”

a Tolosatium finibus shanut, qua

civitas est in Provincia. Id si fieret, intelligebat m agno

cum Provincia periculo futurum ,ut hom ines bellicosos

populi rom ani inim icos , locis patentibus m axim equc fru

mentariis finitim os l1aberet. Oh eas causas ci m unitioni

quam fecerat,T. Labienum Legatum prafecit : ipse in

Italiam m agdis itineribus contendit, duasquc ibi legiones

conscribit,et tres

, qua circum A qu ileiam hiem abant,ex

hibernis educit,et

, qua proxim um iter in ulteriorem ( lal

liam per A lpes erat,cum his quinque legionibus 1rc con

fendit. Ibi Centrones et Graioceli et Caturigcs ,locis

superioribus occupatis , itinere exercitum prohiberc co

nautur. Com pluribus his pra liis pulsis ab Occlo q, uod

est citerioris Provincia6extrem um

,in fines Vocontiorum

ulterioris Provincia die septim o perven it : inde in Allobmgum fines

,ab A llobrogibus in Segusianos

7exercitum

ducit. H i sunt extra Provm e1am trans llhodanum prim i.

Xl . H elvetii jam per angustias ct lines Sequanorum

Car.X. 1 . Ce snn'

renuncùrlur.Vul

go — cs'

aam A t usitatum est in

fi le-111 adnu nciation e addare prz

Imm y-sus qu 1dam ab Cherlina

3. Ei sci]. m irra ,vid.

Btsb.&f ph. M ea » : legit ,

L lu l l—ahi . . t llia- riterio

ru n , ubi bc dicuntur conscrijnze

legiones ; vid. e . 1 4 .

5. Caml his pm liis pulcu .

Rei bnjns m em in it Polyc om VI" ,

23 sed m ale addit Cm m i yayj,

sine prugna , A lpes transgressn m .

Oz z anrx .

6. Citerioris provinc ia . Gallium

intelligit, qu: cis A lpen erat Dm n :

req vctu pm ita elitn Cisalpina

sicut in fra ulù rwru provincia , tran s

alpina Galli: .

1 6 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

suas copias traduxerant et in E duorum fines

nerant eorum que agros populabantur. 1Edui qu

suaque ab iis defendere non possent , legatos ad Ca

m ittunt rogatum auxilium ita se om ni tem pore

pulo rom ano m eritos esse,ut pene in conspectu

citus nostri,agri vastari , liberi eorum in servitute

duci,oppida expugnari non debueriut Eodcm te1

quo 1Edui , A m barri quoque3

,necessar n et consan

E duorum,Ca sarem certiorem faciunt sese , dopo]

agris , non facile ab oppidis vim hostium prol1ibere

Allobroges qui trans Rhodanum vicos possessior

habebant,fuga se ad Casarem recipiunt , et dem on st

sibi prater agri solum ,nihil esse reliqui. Quibus

adductus Caesar,non exspectandum sibi statuit

om nibus fortunis sociorum consum ptis , in Santonos

vet1i perven irent.

XII. Flum en est Arar, quod per fines ]Eduor1

Sequanorum in Bhodanum influit incredibili len itats

ut oculis,in utram partem fluat

, judicari non pos:

Cn XI. 1 . Rogatum aux ilium . H is guinei /Eduorum . A t eorum

adde dicentes , quod subauditur. datio auctoritate codd. n on

Mentos esse. Oh perpetuam tur. A mbaraipra tereasepara1

fidem ergaRom . v. c . 43. et Strab. E duis , infra, c . 1 4 quad

1v, p . ga. Tacit. ann . xx 25 . quod A mbarros etc . Nostri

Eum en . paneg. Constan t. c . codd. fere om neshaben to d

3. Eadem temporequo {Editi À m pare /Edui À mbarri, necessariù

burri quoque . H anc lectionem revo

cavim us ex Gravio , Davisio et Go tur, in quos necessaria offici

du ino . A lii , /Edui A mbarri u t sin t ferun tur sive propter 00|A m barri pars aliqua E duorum . n em , sive am icitiam sive

Quam lection em secuti sun t Clar tium , etc .

kius et Oudendorp . Sed potior nos 5 . Dem onstrant.Certiorem f.

tra lec tio videtur adeo non en im narran t. Cic . de Or. l. 1 c .

probatur A m barros fuisse partem 6 . In San ta/ws . A lii Sa

E duorum u t con tra ex ipso Ca U trum que bene .

sare,atque Livio, v,34 , diversi cm Car . XII. 1 . Incredibili b

n ino videan tur. A lii con tra tollun t Stan ti sim i/em dicit Sil. Ital. l .

voces quo .zEdm et leguu t eadem 4 5 1 . al . levitate, etin terpretan

tempora .4 m barri necessari : et com an leritate.Male , etcontraexpert

DE BELLO GALL ICO. LIB. I. 1 7

Helvetii ratibus ac lintribus junctis transibant. Ubi per

exploratores Casar certior factus est,tres jam copiarum

partes H elvetios id flum en traduxisse quartam vero3

partem citra fium en Ararim reliquam esse ; de tertia vi

gilia cum legionibu s tribus e castris profectus , ad eam

partem pervenit , qua nondum (lum en transierat. Eos

impeditos et inopinantcs aggressus m aguam eorum par

tuu concidit : reliqui fuga sese m andarunt , atque in proxi

m a silvas abdiderunb Is pagus°appellabaturTigurinus

3. Lintribsu . Lintres ex cava ar

lnrefinn t,Virg,Georg. 1. v. 366.

cavat arbore lintres.

M'

Eul o1 g e co nom ine dicuntur.

Liv.Doc. 1 1 1 . l. 1 . c. 36,navasque alias

Galli inchoantes cavabant e.:

ting-lis arboribus . Goo .

3. Quartum mero partem . A lt1 ad

duntfcre : nostri au tem codd. quart.“Dao po t. H anc partem suspican tur

u se pagun hodie dictum le canton

de Zurich; sed non proban t.

4. De tertia vigilia. Circa m ediam

Vigilio incipiebau t ab oc

cam solis et in quatuor partes ad

depsydram divideban tur ut non

unplius tribus boris standum esset.

Stationes au tem secundum vigilias

tibieines lou baut, crebri circuito

m obsa u ban t corn icines revoca

hat. Veget. 1 11 , c . 8 .

5. ooneidit. Non ipse

Cu n , ait Plut. in Cas . c . 1 8 , sed

hbienus legatu s ; at fides m ajor halìmda Casari suas res gestas scri

lha ti , quam Plutam ho e fam a tan

tun enarran ti pre teres non is

erat Casu , qui suum legatum de

llitalaude prim Labienus relic

tas erat in Provincia ad custodiam

l unition is ; unde,quo m odo, etquo

Caupona redierit , incertum est.

I.

6. Pagw . Paulo ante dixit pars

H elvetiorum , paulo post pars ci

vitatis H elvetia . Facile ex his quid

sit pagus in telligitur. Pagus igitur

villarum societas , ditio , ager , qu i

m ultis vicis constat un cantan.

Graci inqu it Glareanus m fi.v

fon tem dicun t nai31119111111: n ayàv

inde Latin is dictu s pagus cujusquefluvii tractus , et utrinque secundum

fium en habitationes . Tales porro

navigabiles fiuvii etiam num hodie

sun t intra Juram , Rhodanum , et

Rhenum veri H elvetia terra lim i

tes prorsus in H elvetiis quatuor

sun t fluvu , pre cipue a sum m is A l

pihua decurren tes et regionem cm

nem in quatuor partes satis aqua

liter dividan tes , soil. Ur , Limagus ,

Ursa , et A rola. ( sequitur am pla descriptio quatuor fluviorum ) et addit ad confinen tèm illum juxtalocum dictum Cobolents , corruptum

a verbo confluens , paulo infra ur

bem Clingnaw qua est Constan

tiensis episcopi ) tria fium ina H el

vetiorum Lim agus Ursa , ac A rola

in Rhenum exonerantur. Ur autem

pau lo superius,infram ajorem tam en

Rhen i cataracten , qua sub Scha

fusiaest,Rhen um influit.H ac igitur

quatuor fium ina quatuor H elvetio

rum pagi crcduntur.

1 8 C . JU L II CE SA R IS COMMENT.

nam om n is civitas H elvetia in quatuor pagos divisa est…H ic pag

us unus, quum dom o exisset

, patrum nostrorum

m em oria L . Cassium Consulem3interfecerat

,et ejus exeo

citum sub jugum m iserat. Ita, sive casu,sive consilio

Deorum im m ortalium qua: pars civitatis H elvetia insi

gnem calam itatem populo rom ano intulerat, ea princeps

poanas persolvit. Qua in re Caesar non solum publica ,

sed etiam privatas injurias ultus est, quod ejus soceri

L . Pison is 9 avum L . Pisonem legatum Tigurin i eadem

pra lio , quo Cassium ,interfecerant.

XIII. H oc praelio facto , reliquas copias H elvetiorum

ut consequi posset pontem in Arari faciendum curat,

atque ita exercitum traducit . H elvetii,repentino ejus

adventu com m oti, quum id

, quod 1psi diebus viginti ager

rim e confeceran t,ut flum en transirent ,

uno illum die

fccisse intelligererit , legatos ad eum m ittunt : cujus legationis Divico princeps fu it , qui bello Cassiano dux H el

vetiorum fuerat. Is ita cum Caesare agit 11 Si pacem

populus rom anus cum H elvetiis faceret , in eam partem

ituros atque ibi fu turos H elvetios ubi eos Caesar consti

tuisset atque esse voluisset : sin bello perseguì perseve

raret rem inisccretur et veteris incom m odi6

popu li ro

7 . In quatuor pages . Cod. Reg. Id sem el indicasse sat nobis visum

5764 addit rvel parte: . E glossa. fuit. Codd. nostriReg. 5764 , 5 7 70,8 . L. Cass ium Consukm intc1fecem t. 5 783, et alii habent M

H aec leguntur in A ppiani Celticis , cit, non tram ducit, u ti constante:

p . 7 55 , ed. Steph. dueta ex Claudii pra:ben t edd. Gen n . et A nglica .

Pauli annalibus . Ea clades ad ann .

U . C. 646 pertinet. On. n ius Dubito an bac verba aint

g. d ejus : ocer1 L. Pisanò . Ce saria. Im m erito : nam he c Co

Ce sar enim Calpurn iam L .Pison is, sar addidit o z ; m ciaq causa. Dav.

sibi consulata successuri , filia1n 3. Pr1'

nccps [m l . Dux prim aria .

uxorem duxerat. Suet. Jul. c . ax. 4 . A gzt. al . eg1l . m elius «gi ,: ut

Car. XIII. cobc reat cum eo quod supra, 11110

tradacit. Cod. Reg. A ngl. et edit. tunt. Nostri Codd. cgil .

Rom . tm nsdun t. A t , ut 5 . Ubi eos Caesar com fituiu et. In

recte ol»ervavit Clarke , constat ut m ultis codd. deest eos .

cum que tem pom m ratio , quon iam 6. Vota -121 inoomm odi .Quod, vieto

res pre terita, ut pre sen t narratur. Cu sio , acceperant.Vid. 6 7 et a .

https://www.forgottenbooks.com/join

C. JU L II CE S A B IS COMMENT.

vinciam per vim tentassent; q1iod !Eduos quod Am barros quod A llobrogas vexassent , m em oriam deponere

posse6?Quod sua victoria tam insolenter glorim ntur

,

quodque tam diu se im pune tulisse injurias adm irarentur

,eodem pertinere consuesse enim Deos im m ortala

quo gravins hom ines ex com m utatione rerum doleant,

quos pro scelero eorum u lcisci velint,his secundiores

interdum res et diuturniorem im punitatem concedere.

Quam ea ita sint,tam en

,si obsides ab iis sibi dentur,

u ti ea, quae polliceantur

9 factum s intelligat ; et si

]Eduis de injuriis , quas ipsis sociisque eorum intule

rint ; item si A llobrogibus satisfaciant sese cum us pa

cem essc facturum . Divico respondit Ita H elvetios

a m ajoribu s su is institutos esse uti obsides accipere ;non dare consuerint ejus rei populum rom anum esse

testem .

XV. H oc responso dato ,discessit : Postero die castra

ex eo loco m ovent : idem Ca sar facit ; equitatum que cm

nem,ad num erum quatuor m illium , quem ex om ni Pro

vincia et ]Eduis atque eorum sociis coactum habebat,

praem ittit, qui videant , quas in partes hostes iter faciant.

5 . Quad JEduos , quod A mbarm s .

Vide supra c . u et ibi notam .

6 . Posse . Sic quidem codd. et

veteres edd. sed vulgo posset, m e

lius inquit Oberl. Clarke restitu it

posse , proban te Oudendorp. Si m e

lius posset, u t est re ipsa cur non

nestitueretur Ex nostris codd. alu

posse alii posset.

7 . Eodcm pertinere. Eam dem vim

l1abere in an im um Ce saria, quare

iis pacem non con cedereh

8 Consun se deo: im m ortala , etc.

Verissim a sen ten tia n am , ut ait

vetus poeta ab A ristot. citato: ,

Rbetoricor. a4

IloA loîc6dai…06un ’s6vow.vpipesv

U l f…didodtvsòw l 'lilsar' ,m 'i'

ve:

Tù; ouy.@opàe ) .a'

6am v im pau cipu .

Eam dem sen ten tiam Claudianus bis

expressit versibus in Rui. I . v. s s .

tollun tnr in altum

Ut lapsu graviore ruant

Vide Plu tarch. de sera Dei vin

dicta. Val. M . 1. I, c. 11 .

in eam partem ituros , ubi Ce sar

constituisset. Vid. supr. Post vo

cem ea , Cod. R. 57 70 , addit ae.

CA P. XV. Quem e.c om ni Pm

vincia. Rom an ia pedestres copi.

eran t optim a , sed 1i m in im e equi

tatu valeban t. Qnaprcpter auxilia

ribus equitibus Gallis pru ertim ,

uteban tur. Goo . E z omniPm i»

DE BELLO GALLICO. LIB. I . 2 1

cupidius novissim um agm en insecuti alieno loco3

eqnitatu H elvetiorum praalium com m itmnt : et pauci

ostris cadunt, Quo pra:lio sublati H elvetii , quod

gentis equitibus tantmn m uhitudinem equitumproant audacius subsistere , nonnunquam ex novissim o

:1e praelio nostros lacessere cmperunt. Caesar suos a

o continebat,ac satis babebat 1n pre sentia hostem

is , pahulationibus populationibusque prohibere. Ita

irciter quindecim iter feeerunt, uti inter novissim um

u n agm en,et nostrum prim um , non am plius quinis

enis m illibus passuum interesset.

"

np1ìl1hx. ld est, inconsultius et

m tius quam par erat, pugno

tate adducti que en im vebe

r appe tim us , sum m a cum cc

e persequim ur.

A lieno loco. In re m ilitari

loca sun t in iqua ; que autem

oda, dicun tur sua. Sali. Jn

c . qu : sua locadefendcreera in aliu d: bellum gen re.

nt. Reipsa m irandum hoc fac

videri posset , n isi prim um

loco pre lium com m isissent;e , n isi , u t supra diz im as , au

bus tan tum Ce sar equitibus

Fuisset , in grato forte et bos

gaBom anos anim o affectis . Sa

t unus proditor , in eo agn ine ,

edem referret , ( et erat certe ;n fr. c. xv…) ut es teri om

’abulationi6us . H anc vocem per

sustuleratVossius ; eam resti

)qvies . Codd. Begg. 57 70 pa

onibusque 5783 pplationibu:

nlation ibus ) cod. vero 5 76410 se c. exaratus,triaprc se fm

1.Qnare ea servavi, etsi m alim

liciter rapini: populationibusquca

6 . Millibus passnau .Voxpam aar

vacat in al. Non m ale : nam ita Cosar am et loqui. H o c addit Tu rin de

Criu e'

, t. 1 , p. 3: : Ilfim t flvis m illes

des Sm°

sm n’

Jtait qu a deux lieues da'

an nt—

garde de César. On ne con

p a ri per pourquoi la dea.: armés

étan t en présence l'

uno de l'

autre , et

César dans intention de joindm les

Sum a etde la cambane , il le: laissd

marg/cer quinz c jours , et se contenta

le le: ruim , en'

éloignant de ses sub

Sans Joule qu'

il eat da m i

sons pou: u pa u pm ser; mais m lle

san tepour.lai. Forsan bujus rei rationem criticus ndster facile dignovis

set , si ad sequen tia respicere vo

luisset. Nihil aliud , nostro judicio ,Ce sar in an im o babuerat, quam ut

H elvetios vincere : , anteaquam lon

gius progressi per Gallias , ad San

tones pa venissen t eos igitur inse«

cutus es t, non ut ipse prior laces

seret_ hostem sed ut hostis jamlongo itinere defatigatus et bo

minum m ultitudine im pedim s, in

locum incidons sibi iniqrfissim um ,

[acilius vinci .posset. Porro , Belve

22 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

XVI. Interim quotidie CaesarE duos frum entum quod

essent publice polliciti , flagitare nam propter frigor:

quod Gallia sub septem trionibus , ut ante dictum posita

est,non m odo frum enta in agris m atura non crunt

,sed

ne pabuli quidem satis m agna copia suppetebat : eo auteln

frum ento quod flum ine Arari navibus subvexerat, propterca m inus uti poterat , quod iter ab Arare H elvetii avertetant

,a quibus discedere nolebat. Diem ex die ducere

l'Edui ; conferri, com portari adesse,dicere. Ubi se diu

tius duci3intellex it

,et diem instare

, quo die frum entum

m ilitibus m etiri oporteret , convocatis eorum principibus ,

quorum m agnam copiam in castris babebat , in his D ivi

tiaco et Liseo, qui sum m o m agistratu pra:e1

°at (quem

Vergobt‘etù m

6appellant [Edui qui creatur annuus et

vita: necisque in suos habet potestatem graviter eos

accusat quod , quum neque em i,neque ex agris sum i

posset , tam necessario tem pore , tam propinquis hostibus ,ab iis non sublevetur : pre sertim quum m agna ex parte

tus prolium reeusantibus , et suso se. 9 , 1 5 : utphalem tù dictù dl cds ll e.

eeptum iter n ihilo secius peragen ti 4 . Qui summ a magistrale . Magi:

bus se Bibractc contulit Ce sar tram , pro m agistratui dativo casu ,

(in fra c . u m ) duabus de causis : usitatum Ce sari l. vr, e. 4 3 . B . C.

prim um u t rei frum en tariaa pros 1 1 , c . 1 . 1. tu , e. 60. e. 96 . Bell.

piceret ; deinde ut H elvetii Bom a A I. e . 6 1 et alibi. Codd nostri ba

nos fugere rati , ae proinde auda ben t m ag1stm tui.

ei0res fac ti sequeren tur ipsi vicis 5 . Pra erat Nonnulli prc erant

sim et pre lium com m itteren t ; m ale , nam ad solum Liscum per

quod non m ulto post ita even it. tinet. Nostri tam en codd.praem t.

Vid. infr. e . nu n et xxxv. 6. VargabreM n . Lingua celtica

CA P. XVI. 1 . U! ante dictum . fear-go-breith, est vit ad judicium .

Vid. e . Vergit ad septem triones . Breatam judex fear vir , go ad. A p.

Canf ari , comportan'

. Conferri le Pelletier , dictionnain de la langue

a singulis et com portari in unum lo bretonne , voce Breugeou occurrit

cum quod singulioonhrleran t.Gr& n Brad , Bm wd judicium . O nu…in terpres ciòpoileoOa1 et 631 1104 1 . M . Olim ( avant la révolution ) m agistra

3. Se d1ut1'

us dac1. In aliud tem tus A ugustoduni, qui in bienn ium

pus ex alio repci, dum eon ferretur eligebatur ,l ’ ierg seu P

'

erg vocabs

frum en tum . Duci , idem est se c'e tur ; hoc nom ine in tota Gallia solus

ludi. Sic Teren t. Pborm . act. 1 11 m agistratuum insign itus ; itautpars

DE BELLO GAL L ICO . L IB. I. 113

etuum precibus adductus bellum susceperit , m ulto etiam

gravins, quod sit destitutus, queritur.

XVII. Tum dem um Liscus oratione Cmsaris adductus

Qu od antea tacuerat, proponit : Esse 11onn11llos , q1m

r u m auctoritas apud plebem plurim um valeat ; qui pri

v ati plus possint , quam ipsi m agistratus . Iles se1litiosn

a tque irnproba oratione nm ltitudinem detes o

rrer e, 111° fru

m en tum conferant, quod pre stare 1lebcaut . Si j11111 prin

c ipatum Gallia: 0btinere non possint, Gallorum , quam

R om anorum,im peria perferre satius esse ; neque dubi

debere quin ,si H elvetios superavcrint Rom ani,

cum reliqua Gallia E duis libertatem sint crepturi.

A b iisdem nostra consilia, qumque in castris gerantur ,

hostihua enunciari : bos a se coerceri non posse . q11i11

e tiam quod necessario rem coactus Ce sari e nunciarit,

queritur, sed1twss atque iunpm ba

indole , m ultitudiuem deten ere , m :

frum en tum conferan tquadprm tan

debeant optim e gl’…iutrrpr.

dicen les M nis , s i jam Galli: p1 iwc ipaturn o lfi inn e non paesin i , ss »

tius ew : Gallorum ( u il. "vin ti…rum , qui eran t Galli im peria p' l

ferrc ,p am &m m ; ct II’/11101

non dubitare debe» , quin Rm m m

siH elvetios w ;;erz vn int, sin t nep

tnri E dnis , etc . N1hil hac iu n .

prelazione d d i. at iau-ryu !”

hanc loa n suis…Dm ilnn

an i m a ” .w sao, y n r

w …, M M ,°

,z1 f.

M en quad p uait siu sip

24 C. JULII CE SA R IS COMMENT.

intelligere sese quanto id cum periculo fecerit ,

eam causam quam diu potuerit , tacuisse.

XVIII. Caesar hac oratione Lisci Dum norigem

tiaci fratrem designari sentiebat sed quod ph

praesentibus eas res jactari nolebat, celeriter com

dim ittit,Liscum retinet quaarit ex solo ea

, qua: ir.

ventu dixerat. Dicit liberius atque audacius. Eade

creto ab aliis quaerit reperit esse vera. Ipsun

Dum norigem ,sum ma audacia,

m agna apud plebem

ter liberalitatem gratia, qupidum que rerum nova

com plures annos portoria3

,reliquaque om nia E di

vectigalia parve pretio redem pta habere propterea

illo licente, contra liceri audeat nem o . H is rebus et

rem fam iliarem auxisse,et facultate s ad largiendum

nas com parasse : m agnum num erum equ1tatus suo 51

sem per alere et circum se habere : neque solum

sed etiam apud finitim as civitates largiter posse5

hujus potentiae causa m atrem in Biturigibus hom ir.

nobilissim a ac potentissim o collocasse .: ipsum ex I

tiis " uxorem habere °

sororem ex m atre et propi

suas nuptum in alias civitates collocasse favere

proditoris et hypocrite am bitiosi

personam agit Liscus is te . Quod facile caique patriam am an ti patebit.

CA P. XVIII. 1 . Jactari. In m e

dium proferri.

Qua rk . Vulgatt. edd. eadem

secre to ab aliis reperii esse*vena. A t

in om n ibus codd. legitur que rit ,et gre c . in terpr. A l l en: 31 6

K a1aap raura. ipwrò v. Id. codd. RR.

3. Portoria. Proprie pretium da

tum portitoribus , qu i de citeriore

ripa in ulteriorem m erees ducun t

h. vectigal pro tran situ flum in is

im po situm ( le droit de pe'

age) . NOta11d 11m prin cipes Gallorum publi

canorum m unus exerm isse ; et q11i

dem apud Rom anos ab 1

equestris ordin is viris exere

4. Illo licen te . Liceri est

deferre in auction e facienda

l’

enc/1ère) quod qaum non in

ret editorVenetus ,m ale m at

d1ecate. OB , A ttam en nost1

R . 5764 aluque perm ulti

illo dicen la ; et genuinem b,a

tionem esse crediderim .

5 Largilerposse . Bum e

tentissim um .

6 . Collocasse. Verbum jutatissim nm Rom an is . Colloca

tum , seu nuptui.

7 . Ipsum e.: H elvetns

bere.Scil.Orgetorig.filiam S1

DE BELLO GALL ICO. L IB. I . 9 5

pere H elvetiis propter eam affinitatem odisse etiam

suo nom ine Casarem et Rom anos quod eorum adventu

potentia ejus dem inuta et Divitiaeus frater in antiquum

locum gratia atque honoris sit restitutus. Si qu id aecidat

Romania sum m am in spem regni per H elvetios obtinendi

venire ; im perio populi rom an i non m odo de regno ,

sul etiam de ea quam l1abeat gratia desperare. Re

pr iebat etiam in quaerendo Ce sar quod praelium

equestre adversum pancia ante diebus esset factum

initium ejus fuga factum a Dum norige atque ejus equi

tibus ( nam equitatu , quem auxilio Ce sari ]Edui m iserant,Dumnorix prmerat) , eorum fuga reliquum esse equitatum

paterritum .

XIX. Quibus rebus cognitis quum ad has suspiciones

al tissim a res accederent, quod per fines Sequanorum

Helvetios traduxisset quod obsides inter eos dandos

um set, quod ea om nia non m odo injussu suo et civi

tatis, sed etiam inscientibus ipsis3fecisset

, quod a m a

gistratu E duorum aceusaretur : satis esse cause arbitra

baull', quare in eum aut ipse anim adverteret,aut civita

tem anim advertere juberet. H is om nibus rebus unum re

pugnabat quod Divitiaci fratris sum m um in popu lum

m anum studium,sum m am in se voluntatem egre

gian fidem justitiam tem perantiam cognoverat nam

8. Cq u e.Bene velle , vo

ll l h pro benevolentia. H ellen is

ma, nt obaervavit N . Bigaltius ad

l ìnuciiFeliaisOctafi um ,ubi eademoccurrit locutim Da .

Cod . B. 5783 di

Cod. 5770 derainula.

to. ImperioPopuliRomani. Id est,ul iterante populo rom ano.

1 1 . In qua :-m da. A l. inquit

-endo.

G' il lerpr. maripo.“ di ne i « pò:

i l aîaap. Nostri codd. in

x Pn eliwn eques tre etc. Sensus

est : quod in pre lio equestri adver

so .…facto , in itium fuga , etc. Opti

m e gre e. iv ri p yn vupim i rru.

CA P. XIX. Quodper fine: Se

quanorum etc. Id est, quod im pe

trasset Dum norix , u t per fines Se

quanorum H elvetu transirent.

a. Iajm a m a. Suo , soil . Casaris.

3. Inscienfibus ip sis . Sci]. E duis .

4 . S…in se w lantatem . Be

nevolen tiam aut am orem .Vid. Ter.

Phorm .Pn l. v. 30, et ibiDonatum .

26 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

ne ejus supplicio Divitiaci anim um offenderet, verebatun

Itaque priusquam quidquam conaretur,Divitiacum ad se

vocari jubet; et, quotidianis interpretibus rem otis, per C.

Valen°

um Prociilum, principem Galliae provincia ,

fami

liarem suum, cui sum m am om n ium rerum fidem babebat,

eum eo colloquitur : sim ul com m onefaeit, que ipso pre

»

sente in concilio“iGallorum de Dum noiige ssint dieta,

et ostendit qua separatim quisque de eo apud se dixe

1°

1t petit atque hortatur ut sine ejus offen sione anim i

vel ipse de eo,causa cognita,

statuat,vel civitatem sta

tuere jubent.XX. Divitiaeus m ultis cum lacrim is Casarem com

plexus obsecrare coepit ne quid gravi‘

us in fratrem

statueret : scire se illa esse vera ; nec quem quam ex eo

plus , quam se doloris capere propterea quod , quum

ipse gratia plurim um dom i atque in reliqua Gallia , ille

m inim um propter adolescentiam posset per se crevis3

set qu1bus op1hus ac nerv1s non solum ad m m uen

dam gratiam sed pene ad pem iciem suam uteretur

sese tam en et am ore fraterno et existim atione vu lgi com

m overi. Quod si quid ei a Caesare gravins aceidisset

5 . Valeriam Procillwn .Varie legi

tur Tm acillurn , vel Traucillum . Gro

cu s in terpr. Ilpoaaiìl ov. P

pem . Unum e prim oribu s.

6 . Cancih'

o. Vid. supr. e. 1 6- 1 8 .

7 . E 1 ostendit. Non nulli delen t

ostendit. Restituit Davi8ius , ex codi

cibus u t sit sensus apertiorm sar

Divitiacum com m onefaeit , id est, in

m em oriam Divitiaco revoeat audita

ipsi in con cilio, et ostendit res , u t

an tea non ipsi cogn itas .

CA P. XX. .Ma/lis cum iacryvm s .

111 cod. prim o Leiden sim u/lum . Non

m ale,u tap.Virg. 1. 1 1 1 E n . v. 348 .

lit m ultum lacrym us verba in ter singu la

fundit

Cod . quoque noster 5764 , m alim .

Ille . Scil. Dum norix .

3. Per se crevisset. Male gran.

in terpres 81' iauroîi v pq aî uv dti

vap.1v xiz m ra1 : ita ut in telligatur

Dum norigem per se ipsum crevisse

quod falsum est. Divitiaeus contra

s it : fratrem suum , quam m in im um

posset, propter adolescen tiam per

se , soil. per ipsum Divitiaeum , vel

per Divitiac i opes et auctori tatem ,

crevisse .

4 . Nervis . Viribus ; m etapbora

petitaab an im an tibus quorum vira

in nervis consista nt. Pedo A lbino

venus , Eleg. 1 , v. 48

Nec quem quam nervos extim uisse suos.

https://www.forgottenbooks.com/join

28 c. JU LII ca s .u us COMMENT.

cognoverant sum m um jugum m ontis ascendere jubetquid sui consilii sit

,ostendit. Ipse de quarta vigilia eodern

itinere, quo hostes ierant , ad eos contendit, equitatum qu3

om nem ante se5m ittit. P. Considius qui rei m ilitaris

peritissim us babebatur,et in exercita L. Salim

,et postea

in M . Grassi fuerat , cum exploratoribus prmm ittitur.

XXII. Prim a luce, quam sum m us m ons a T. Labieno

teneretur,ipse ab hostium castris non longius m ille et

qu ingentis passibus abesset , neque , ut postea ex captivis

com perit aut ipsius adventu s ,aut Labien i cognitus esset :

Considius equo adm isso ad eum accurrit ; dicit, m ontem,

quem a Labieno occupari voluerit , ab hostibus teneri

id se a Gallicis arm is atque insignibus eognovisse.

Caesar suas copias in prox im um collem subducit,aciem

revocavi ex nostris codd. RR . 57 63 étaient campe'

s , avec ord1e de s’

e1a

5764 57 7 0 an tiqu issim is. A lii parer du som met, il aurait dti con

iis , alii iisdem ducibus , ut sin t udem venir avec lui de lui envoyer Jc

illi hom ines , qui an te iter cognove temps en temp s des ( lil ':

ran t , tentaveran t. pour l'

instruire de sa manche et da

4 . Jugu1n. Sie dicitur quod jan diflieulte'

s qu’

il pourrait n ncontru .

gatur , et in arcum rurvetur. Pro Labienus , parvenu sur le somm et l e

prie cacum en m ontis . A lia sunt la montagne , Cù ar et Considius lai

hujus verbi significationes tropica ; meme auraient du‘

e‘

1re instruits aus

sed om nes ab ea priore deductae . sito? par un signal convenu de l’

oc

5 . A nte se. Ita codd. Pronom en ctgoation du poste par le: Romains.

Scaliger et recen tiores quam ohrem Si ces pre'

cautions ava1ent éte prises ,om iserin t causam non afferun t. Cons id1us n

’

auraitpas e

'

te'

tm n1pc'

,

CL 1 1111 . Nostri codd. habent. et n’

aurait pas ainsi pris l’

joanCA P. XXII. A dm isso. Inci vante. César, de son co

‘

tc’, e'

garJ par

tato .

Dicit m ontem ab hosh'

bus te

neri. H oc loco Tu1pin de Crissd

Casarem reprehendit his prope

verbis . Le projet de Ce'

sar d’

enfermer les ennem is etc. e

'

tait d'

un gé

ne'

ral l1abile ; m ais il semble qu tl ne

prit pas toutes les pre'

cautions qu’

il

aurait 1111 employer pour parvenir

m n bu t. En détachant Labienus avec

deu…r lég1ons pour tourner la m on

tagne au bas de laquelle les Suisses

1111 faux: rapport , ne se serait pas

retire'

, et n aurait pas , par cette re

traite incons icle'

ne'

e favorire! celle de

l'

ennem i , ni manque! pour oe jour-làson opération . Rei m ilitaris perih

'

judicen t.3. A gal/iris arm is . A l. es: .

4 . Insignibus . In telligenda sun t

arm orum ornam en ta. ItaOberlin

ego vero m alim signa m ilitaria, la

enseignes m ilitaim . Itaquoque gre

cus in terpr. M p 1 iuv.

DE BELLO GAL LICO. L IB. I. aq

instm it. Labienus , at erat ei prm eptum Ce sare , ne prus

hum eom m itteret , nisi ipsius copia: prope hostium castra

vise essent,ut uridique uno tem pore in l1ostes im petus

fieret,m onte occupato nostros exspectabat, pre lioquc abs

tinebat. Malto denique dies

per exploratorcs ( ursur’

cognovit , et m ontem a suis teneri , et H elvetios castra

movisse ,et Considium ,

tim ore perterritam , quod 111111

Vidisset , pro viso sibi renuneiasse. Eo die , quo consuerut

intervallo,hostes sequitur, et m illia passuum triaab eorum

castris castra ponit.

XXIII. Postridie ejus diei , quod om nino bi1luum supe

terat, quam exercita frum entum m etiri oportervt vt

quoda Bibracte ,oppido E duorum longe m axim o 111

mpiosissim o,non am plias m illibus passuum XVIIIabernt;

rei frum entaria: prospiciendum existim avit,iter ab l le!

vetiis avertit,ae Bibracte 1rc contendit. Ea res per fugi

tiros L . E m ilii,decurionis equ itum Gallorum , bostibux

m le qu oque . A diTennnl . ad Frontin. n , 3, as ,pmpterfi m lfnipea .

Papia , quz vox , iuquit Ouden

dtt p. passim depravata est in ejaa

fi…, ut b quitur àallusì .

7 . Cc n r. Ca ro vaa t ìu vu lgat.…ra tituit e eudd.

5763, 5 7 64 . habent H d….

Cal . m n .. l . h a a a ù fiu

Fuc i l i : : q u l a àak $i °l l éz ‘

p.iv 11119611 4 7 1 1114 6pd i…361pig», pu .u: i si in ni; 11910lr 1

pì? it t à psdipxm : i le 1'

sv pi m am

dt 360 °

ein oupp i ym si un

ai31 m e si: , 1 1 0v 11 1 1

i n Wc,

z in 1 .

I)ppdo [ Mem . Namqne al.

3 Ita . Sm aafli 1 1 110 .

4 . I.. /£ sula Ja m o. A b rm

p'

n e pu m a, Am i nM m m iti

bu s , ati

p…. f'oaù n vero , a m m ua

m n o , a t ral i» a bm w,

et prn b eu ia fid a a l…,qm a ,

11 , 1 4 W “

l a…u an , g i h-a pom a

E. m k l .h d ias…pvn

30 JU L II CE SA B IS COMMENT.

nunciatum H elvetu ,seu quod tim ore perterritos Rom anus

discedere se existim arent, eo m agis , quod pridie , supe

rioribus locis occupatis , preclium non com m ovm ent ; sive

eo,quod re frum entaria intercludi posse confidei'eut;

com m utata consilio 6atque itinere converso ,

nostros

novissim o agm ine insequi ac lacessere cceperunt

XXIV.Postqnam id anim um advertit'

,copias…q

in proxim um collem subducit , equitatum que , qui susti

neret hostium impetum ,m isit. Ipse interim in colle m edio

t1 1pl1cem aciem instruxit legiorium quatuorita

, uti supra se in sum m a jugo duas legiones , quas inGallia citeriore proxim e conscripserat , et om ni: auxilia

c :ollocaret ac totum m ontem hom inibus com pleri, et ia

terea sarcinas in unum locum conferri,et eum :il) bis , qui

in superiore acie constiterant,m uniti jussit. H elvetii, cum

om nibu s suis carris secuti im pedim enta in unum locumcontulerunt ipsi, confertissim a acic rejecto nostro equitatu

,phalange facta sub prim um nostram aciem suem

scrunt.

5 . Non com ovis acù Elegan te:

pro laceu iviu en t alii con m isùxent,

6. H elvetu comm utata consilio. In

gravissim um errorem tun e incide

run t H elvetii qui quam retroce

denteCasere per inopinm ( vid. sup.

c . 1 5 et ibinot. ult. possent adSan

tonas sine ullo perven ire periculo ,et ibi sede: m un ita: adversus bostem

retardntum sin e ullo im pedim en to

seligere com ilium m utant ; atque ,

quum nihil cpu: : ighoatem ,adducti

incerta spe vincendi laoem m t.

CA P. XXIV. I . A nimum advert1'

t.

Elegan te pm am'

n1adwrtit. Ita pas

sim Lucretius , pru ertim 11 , 1 3 4 . 4 . Phalange facto. Veget. , u

H oc ethm m agis bac tnim um te adver

tere per est.

11 Triplicem aciem 1'

m trux it qua

e . A it non tu…Macedom , ane

rum etiam Gram ct Dardano: um

phalangiòm ; d in un

tuor legio…eater. Sic « m a ho

gione: veterana-um inutn u it nt

triplicem aciem form nren t , ( La

quatre le'

gion: furent n ngéa a : trois

ligne: sur le pene/m t de la colline. )Prim a acies en t hostaton un ,m cn

da principum tu ti: tri…Separatim tam en et per eohorh ,

non per m m ipuloo , nec continui

serie , ita ut cuique eohnrti l ll en

sen tvelitum . ( à duaque oohofl eh iedse: manche: de Vîd. utriu

que exercitus ordinem optim e deli

n entum , et e re incim m , e: ipn Cc

sm , ap. Tum. de Cai . , t. 1 , p. 5 1 .

DE BELLO G AL L IC O . Il. l .

XXV. Ce sar , rim um suo 1111111111111 conPrem otis is ,ut, 1111111 om nium 11

°1°i1°11i1 1 1“I“ aq l

fuga tolleret, cohort1itus suos , pra-hum 11 111111111 11. l\l1l11m .

e loco superiore pilis m issis°

, facilc |111.1 1i11111

perfiegerun t. Ea disjccta, gladiis 1l1°s11 i1°1i3 111

tum fecea Gallis m agno m l puguzuu i111|11°1|11111 1111 1

quod , pluribus eor um scutis°

uno ic1u 11°1111111ì1 11

et colligatis , quum ferrum se iullexissu1 nuque

neque , sin istra im pedita , satis couu1uulu puguuru |11 1l1°

rant ; m u lti ut diu jactato l11°

:11:l1i11 unu lum

manu em ittere,ct nudo corpore un lm °

ribus defessi et pcdem rcfcrrc ; 1°1,1ll l111l m m m qu lwrnl 1 11

citerm il le passuum ,eo se recip1

°rc 1 11111 .L upin m m…

et succu lentibus nostris, Boii 1:1

'

l u liugi, lm m num :

millibus circiter XV agm cn hostium m m v.

urlo…m m'

llù a m a eu c . A pud

videlicet nam apud Gn

m nm , aut H el1 etim, quis fun i !

Il…non constat. Porro p ha

lu ge inqu it Curtius , 1 11 , Mac

pal…1td dc a; m a

zre n r et u n a u n a con / rta

ui t. Om m l. "I , c . dici ! Gen na

u n . M e.lfr . 111 M

fuit , P m i Ie n a-n r. :

Cu . m .Sd ;

( l i e… è

( . S

C '

:…1 n n….

1 " In .

1 1 1 ft u 1 1m :

w n 1 111111 1H r n, u z i'ah u im m n

11 t iptrn ilm s .

‘Se-n . A ;; 1 1 1 v 47 7S-. t

Tn ugw m l» 1 1 . ln l n n .

L“ “I l 'o '-” l '

n u n [m I/u rI"" l

'h dd /H :

If "l '

1

"W” :l a“,1 f

I

:'

m v a.. 1

t t.

.-ro Gv .v'

à‘ É 5

-' Ì '

r 1 ; 111

l" l 1'

9 0 Y

( , Le/In c h t [IN I/ u h

r n n ..m 1111 u n i/ 114 1 1 11 1 m arn u

t t.t.‘

w im “

H H N n

t ig u n ,fl num ;P uh ; I l ,/hn …

1r -a‘a t.!

.

‘f ‘ o : I

« u n

32 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

sim is praesidio erant,ex itinere nostros latere apert0’

ag

gressi circum venere et id conspicati H elvetii , qui inm ontem sese receperant rursus in stare et pm lium red

integrare coeperunt. Rom ani conversa signa bipartito

intulerunt prim a ac secunda acies,ut victis ac submotù

resisteret ; tertia , ut venientes exciperet

XXVI . Ita ancipiti pra lio '

diu atque acriter pugnalnm

est. Diutius quum nostrorum im petus sustinere non pos

sent,alteri se , ut coeperant , in m ontem receperunt ; alteri

ad im pedim enta et carros suos se contulerunt. Nam hoc

toto pre lio, quum ab hora septim a ad vesperum

' pugni

g. Latera aperto. A dextro latere , tan ta fuit in co anim i p…til ,

quod clypeis non tegcbatur . Ita tan tum que ingen ii acum en ut, li

Davisius m ale ; nam non de [atene quid in hoc peccarit, scienter l d

aperto cujusque m ilitis pugn an tis ,sed de latere aperto novissim i agm in is collem ascendere parati.

1 o . Cin am vanem . H elvetiiprim um

erraruu t, quod non n1irum est de

barbarie inscien tibus ,kostem aggre

diendo in loco sibi in iquo et aliis

aquissim o ; at Ce sar ipse non m i

nus graviter peccat , ait Twpin de

Crissé dum in sequitur H elvetios

supra m on tem adversum jam re

ceptos , et natura loci non m inus°tu tos , quam ipse priu s et eju s ez erc itua fucran t in colle ; pra sertim

quum non prmvidisset tcr1iam par

tem H elvetiorum , Boios sc . e t Tu

lingos , seorsim relictos ad snorum

subsidium ( ca ps de réserve ) , latereRom anorum aperto circum vcu turos

esse , et n ow ss1m um agm en aggres

suros ; quod san e vitasset , si duas

legiones supra collem relictas pone

se sequi ju ssisset, Boiorum agm in i

opponendas . Dum en im col1ortes

satis ad custodiam im pedim en to

m m . A t , ut recte observat jam ci

tatu s Turpin , prim a haec erat Ca:

saris e xpeditio in Gallias : pra:terea

m odum et peritissim e m pm d t.

1 Converso signa. H oc est , con

versione facta ( la trm'

sième ligne fl isant °volte -fa1:e

n Ex cipet‘d . Codice. et eddit

m ulti sus tx'

neret. Nostri quoque

tineret. 011dendorp. fide l litl ‘lllll

codd. fretus restituit c.: cjm vt ve

luti elegan tius .

CA P.XXVI. A ncip itiprc lio.Non

dubia Marte ; sed dicitur b. m anp1

pra lium , qu iadaohuain loci: pugna

tum est ; soil. supraet in fram on tem .

11 . A 6 Icora up tim e , ad « espera .

Est circiter hora prim a pom eridia

na , e ratione nostra. Vetere: noc

tium et dierum apatia 1 116 a quiuoo

tuun diviserun t ita u tnox in ciperet

asextahoravespertina,desineretque

in sex tam m atutin am hac pm in

quatuor partes distribud nntur,qun

vigilias vocaban t un aquaque pam ,

sc . prim a, secunda, tertia, quarta

vigilia, tribus horis constan te . Dia

vero in duodecim partes , ita ut

sex ta nostra hora m atu tina w pm

deret eorum prim a ; sexta, eorum

nostra duodecim m m eridiane ; e!

DE BELLO GALLICO LIB. I. 33

t aversum bostem videra nem o potuit. A d m ultamn etiam ad im pedim enta puguatum est propterea

pro vallo carros objecerant , et e loco superiore in3 venientes tela conjiciebant,et nonnulli inter carrosue m ataras

3ac tragulas sub]1c1ebant nostrosque

°

abant. Diu quum esset pugnatum im pedim entis

que nostri patiti sunt. Ibi Orgetorigis filia,atque

. filiis captus est. Ex eo prm lio circiter m illia hom i

XXX superfuerunt , caque tota nocte continenter

: nullam partem noctis itinere interm iaso6

,in fines

im a eorum nostre senta

im e . Crescente vero aut de

te die , crun teorum hora: aut

ee , aut breviores ; ita et de°igilii5 . Vid. sup. c . n : .

'atam s . Edd. vett. maz ara .

m u : prim us ex ingenio suo

1it mature: seu mataras , quod

us teli gallici eujus m entiu

.iv. vn , 24 , bis verbis

m ero m atari prope traject0.

licaniconjecturam firm arunt

ii posterius in specti. Strabo ,

96 , dicit esse « al reù'

ri l i

grascus in terpres Ce saria

h. posu it. H esychius

ase dicit lm id‘

1a

um celticum esse m onet : ex

stat madaris , et m ater-121 , et

et maz ara idem esse nom en

am en scriptum ,et sign ifi

'

el ut vult Oberlinu s , sagit

pitatam nostris matra: vo

vel genus quoddam jaculi ,sim ile , crassius tam en , et

1ondere gravins ; quod liquet

m a ap. Non ium u n : , 36

1ateribus ; 5 111191 , (anca : confit alibi : alu

'

m ateriòus aut land

diam turbant ceiem qui ha:c

lorum genera ita jangit ine , ut fere eadem esse vi

dean tur. Sic noster h. 1. jangit matera cam tragulù . Porro ha c om nia

m atera , tragq ,hasta , Im oca, etc.

sun t jacala, id est, que jaculanturem inas . vid. Just -Lips . Poliorc.

rv, 4 et 5 . Male igitur Tu pin

de Cfl ìtd : à coups de p'

qac: et 1le

halkba;da qua quidem bellator

non jaculatur , sed m anu sem per

retinet. Galli autem appellant ma

tra: jaculum'

pennatum quod ex ar

cubalista m ittitur. E: arabica ma

tara derivat Bac/ian , Geog. m cr. I,

4 3 . Sed h. 1. n ihil ad rem .

4 . n ula1 . Festus tm gula

trahendo quod acuti: infixa tra

hatur. Genua pili erat quod am en

tum babebat u t patet ex ipso Cc

sare , v, 35 . Grue. in terpr. {fica ,

et erat id quoque jaculum . v. sup.

5 . Orgetorigis filia. Tradit Plat.

in Ce sare , c . 1 8 in terfuisae bu ie

pre lio m u lieres et libem a H elve

tiorum soleban t en im exerci tum

acqui ) et pertinaciter pugnantcs catervatim occubuisse .

6. Tata nocte nulla n

pat-tem noctù . H u e ultim a Ouden

dorpium et Gruterum m erito of

fenderun t °et reipaa rm oì cyiav

ofi'

a un t ingratisaim am et nihil

aliud ease videatur, quam glossem a

'

ì

34 C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

L ingonum die quarto pervenerunt , quum et pm pter vul

nera m ilitum,et propter sepulturam occisorum ,

nostri,

triduum m orati , eos sequi non potuissent. Ce sar ad Lin

gonas litteras nunciosque m isit, ne eos frum ento ,neve aliare juvarent : qui si juvissent , se eodem loco 7

quo Bel

vetios habiturum . Ipse,triduo interm isso ,

cum om nibm

copiis eos sequi ca pit.XXVII. H elvetii om nium rerum inopia adducti

,lega

tos de deditione ad eum m iserant. Qui quum eum in iti

nere convenissent,seque ad pedes projecissent, suppliCiter

que locati flentes pacem petissent , atq ue eos in eo loco,quo tum essent , suum adventum exspectare jussisset , parucrunt. Eo postq uam Caesar pervenit , obsides , arm u ,servos qui ad cos perfugissent, poposcit. Dum ea conqui

runt ur ct con feran tur , nocte interm issa ,circiter hom i

num m illiaVI ejus pagi , q uiVerbigenus appellatur, sive

quoddam verbi continenter : nam si

con tinenter iernut certe nullum

pan em noctis in term isso itinere

iernut. A bsun t a m etapl1rasi gre ca.

7 . Eodcm loro. Contracodd. post

hoc verbum edd. vulg. addiderant

allo: . Qua vox in codd. optt. desi

deratur, nullo sensus aut latin itatis

periculo . A best etiam nostr. codd.

— Eodem loro. Id est , se illos cod.

m odo ac H elvetios ipsos l1abiturum .

CA P. XXVII. L Ver61'

genus . H oc

loco , in tegra m ihi videtur den uo

typis m andanda ertlditissi1ui Ober

liui nota qu e licet paulo chacu

rior, tam en ab acri ingenio proficis

1 itur. Sic quidam codd. et edd.

quem quam in plerisque eat I î-r6i

ant l ’ ir6igem , aut P'

a 6iga

nin . Sed Cellnrius in Not. orb. ant.

Ur6a , oppidum H elvetia , coem-rit.

Ritterus in l1i&t. vet.Gullim , p . 54,exi: tim at vetus verbum fuin e Un

begoew vel Urbe-ge , idque signifim :

traetum adUrbam nam Gau , Gm ,

Ga , Ge esse trectum nem inem fugit.

Cf. 1 : et 37 de pegis . M. A u

tiquam lectionem vindicavitSchu pflinus nostra: ,anno sc culisuperioris

sexagesim o nono in specta Seloduxi

ara lapidea cax xo…m u o di

rete ; ostenditque pagnni cognom i

n em 11011 in Vaudensi quod geo

graphis visum erat sed in Salodu

rano agro, Juram in ter et Rhenum ,

fuisce situm . Docuit porro T igurin .

pagum m ale apud Tut icensa esse

que situm qumm ara A ven tici de

tect: altera item nm : avxnrr.x

inscripta ciare dem on stren t Fri

burgen sem Uchtlandiu: pag um cum

A ventico Tignrinun1 pagum prope

H ou tum lacum confl itu isse ad

quem pegum Urbe quoque , qu:

https://www.forgottenbooks.com/join

36 C. JU LII C1E SARIS COMMENT.

Gallia: provincia: A llobrogihusque essen t. Boios petean«

bus 1Eduis , quod egregia virtute erant cogniti , ut in fini

bus suis collocarent , concessit °

, quibus illi agros dalerun t

, quosque postea in parem juris libertatisque condi

tionem atque ipsi erant,receperunt.

XXIX. In castris H elvetiorum tabula T epertm sunt

CA P.XXIX. T Gra o.

con/cche . Druidas in rebus qua non

ad ipsorum disciplinam pertinm nt

i. e . privatis et publicis ratiou ibus ,

litteris gre cia uti solitos esse oer

tum est , tum ex ipso Ce sare , l. vr,

c . 1 6 , de ipsis Druidis ; tum ex

Strabone , xv , p . 1 8 1 qui refert

paulo an te a tatem suam invalu isse

m orem form ulas pactorum , rerum

conu actarum , grace scribendi rà

oun60'

l aza È a u: i ypa'

pouo1. Et ex

hoc ipso loco conjicere licet hnnom orem saltem Ce saris aetate, sin m i

nus m nlto ante viguisse. Id. Strab.

aos docetMassilienses tantum Gre

eorum am orem injecisseGallis ,’

mes

aal rà m a Èl ìmvncl ypapsîv.

Ergo per Massilienses occasio scri

bendi grace Gallis oblata est. Sed

non putandum Gallos om nesCe saria

tem poribus grmcaruu tlitterarum in

telligentes fuisse ut con tra inter

paucissim orum hom in um ca:tum re

ceptam fuisse hanc scim tiam appa

reat. Novum qu iddam erat n ec

om n ibus aeque acceptum atque pro

batum ; prc sertim septeu trionalibus

Gallis , Belgis , Nerviis , etc . pra:

terea, u t fit plerum que de rebus

e longinquo allatis aut nuper in

ventis rudes oran t hujus linguacujus forte vix sexcen ta vocabula ,

et form am characterum doctissim i

ten cren t in m em oria quod patet

e x ipso Cmsare , qu i , 1. v , e. 48 ,legato suo epistolam grace scriptam

m isit , ne a Nervus intercoptu IQ

posset ; et ex eo com m en t-rul llooo ,

l. : , c. 1 9 , ubi Cc ssr cu

Divifiaco , nobilissim o viro , code.

que Druida ( ut s it Cic. de li via.

1 , 4 1 ) per in terpretem lo…dicitur ; quod prorsas fuisset inu

tile apud hom inem gre ci m i

peritum . A talitergrace loqui , alitu

exarare form ulas et num eros , ant

inscriptiones sim plicioris et ejusdemfere sem per styli aut character.

lingue cujuscum que delineare. Un

de nec sibi con tradicitCe sar, quun

de tabulis rationalibus gre co idio

m ate scriptis , et hoc loco n pertis

dicit. H aec autem addam si m ihi

conjicere aliquid liceat videntur

Galli veteres om n iapre terita facts ,om nesque disciplina m m oritcr

tan tum didicisse nec ullo libro

scripto , neque ullo charactere , nisi

adm odum rudi et inform i , usi nu

quam fuisse , an tequam Phocenses

Massiliam condidisscn t. Porro sco

quen tibus sa:culis , si in form ulis pri

vatis au t publicis charactere aliquo

vel lim atiori vel expeditiori u ti ne

cesse judicavcrun t eum om n ibus

potissim um anteferre dehuerun t ,

qui ab am icis et vicin ia, ut eran t

Massilien ses offerretur ultro quam

ahRom an is sibi hostibus et invisis.

Itaque igitur hoc loco , in telligo ta

bulas gracis tan tum characterihus

con fectas , non autem gre ciavocibus

expressas. A ttam en ex num m is gal

DE BELLO GALLICO. m e. I. 37

litteris Graecia confectze et ad Casarem relata: qu ibus

in tabulis nom inatim ratio confecta erat, qui num erus

dom o exisset eorum , qui arm a ferre possent : et item se

paralim pus ri,senes m ulieresque. Quarum om nium re

rum sum m a erat,capitum H elvetiorum m illia CCLXIII

,

Tulingorum m illia XXXVI La,

tobrigorum XIV,Rauraco

m m XXIII Boio XXXII : ex his qu i arm a ferre

possent,ad m illiaXCII . Sum m a om nium fuerunt ad m illia

CCCLXVIII. Borum, qui dom um redierunt

,censu l1a

bito u, t Ca sar im peraverat , repertus est num erus m il

lium C et X .

XXX. Bello H elvetiorum confecto totius fere Gallia:legati principes civitatum ad Czesarem gratulatum con

venerunt Intelligere sese tam etsi pro veteribus H el

vetiorum injuriis popu li rom ani ab iis poenas bello

licis , an te et post Casarem cusis ,În sa iptiones reperiun tur litteris l

’

a

fin is exarate . Vide supra num m os

Orgetorigis et Dubnorigis , unde

characterum Gre corum u sum non

in om n i Gallia constan tem adeo

fuisse videtur. Eadem fusinaOb.

Relatc . Ita codd. vu lgo per

lata . utrum que bene . nonnulli de

le te . Nostri codd. Regg. re lata .

3. Sun n a m illia. H oc

loco in ter se difl'

erun t scriptores .

Plutarch. in Gas . e . 1 8 . reminow a

pupcdcla; Gallorum fuisse dicit ; Po

lyz nus in stratag. v1 1 1 33

914'

3a; H elvefior. Strab. ,rv, p. 1 93,

s ovra. u up1a'

3u reliquos dom um

redi1sse . Cujus varietatis causa pe

tenda e scr1harum erroribus , uti

Casaubon us ad Strabonem m onn it,

et res ipsa declarat. Ita fere Oberl.

Malim ex historicis ipsis qu i vel

ignoran tia vel de industria, pro ut

ad hyper-be len quisque propensior

esset , num eros quoslibet exarabant

in codd . suis , unde varietas orta.

Frustra h. Cc sarianam sim plici

tatem et fidem objeceris Ce sar

ipse prope sim ilia m ihi videtur istis

peregrin atoribus , qu i de longinquo

m en tiun tur. H ujm fidei Ce ssrianfi

m ulta passim occurren t exem pla.

4 . Can a M ito. Scilicet capitun

enum erstio. Differt hic census a

censu rom ano per classes et facul

tates.

Car . XXX 1 . Tom.: fere Gal/c‘

e .

Celtica: sci]. nam Bel'

gz bellum tune

tem poris paraban t.

H elvetiorum injum s Pop . Rom .

Ordo et sen sus scire se , quam vis

Cm ar cepisset supplicium de H el

vetiis propter an tiquas injurias sb

u s populorom ano illatas .Itaexpon it

grz cus interpres 265 È £nrimc,&v0’

fiv rò « M : che l’ansia»; iz im sv, fi s m l ipep «Na v ln i01vr oc.

Male igitur qui legun t popola“ ro

mana: , ad pop . rom . non ad Ca:

38 C . JU L II CE S A R IS COMMENT.

repetisset , tam en eam rem non m inus ex usu terra Gnl

lia:,quam populi rom ani accidisse : propterea quod eo

consilio,florentissim is rebus

,dom os suas H elvetii reliquia

sent uti toti Gallia: bellum inferrent im perioque potirm

tur,locum que dom icilio ex m agna ccpia deligerent , quem

ex onm i Gallia opportunissim um ac fructuosissim 1nn ]uo

dicassent,reliq uasque civitates stipendiarias haberent.

Petierunt uti sibi concilium totias Gallia: diem cer

tam indicere idque Casaris voluntate facere lioeret

sese habere quasdam res quas ex com m uni consensu di

co petcre vellent. Ea re perm issa,diem concilio constituer11nt

,et jurejurando ne qu is enuntiaret

,n isi quibus com

m uni consilio m andatum esset inter se sanxerunt.

XXXI. Eo concilio dim isso iidem principes civitatum ,

qui ante fuerant ad Ca sarem reverternnt , potieruntqm ,

u ti sibi secreto in occu lto de sua om n ium que salute cum

eo agere liceret. Ea re im petrata,sese om nes fleutes Ca

sari ad pedes projecerun t : non m inus se id contendere

et laborare ne ea, qua: dixissen t , enuntiarentur , quam

uti ea quae vellent im petrarent propterea quod si

enuntiatum esset,sum m um in cruciatum se venturos vi

derent. Locutus est pro his Divitiaeus E duus : Gallie

totius factiones esse duas : harum alterius principatum

sarem vindictam injuria refem n tes ;

n am ,u t recte observat Oberlinus ,

reguntur in terdum duo gen itivi ab

uno substan tivo , sign ificatione di

versa.

3.E : m a terra Gallia .Non m in us

in com m odum Gallia: id evenisse ,etc . Terra: Gal/ice . U t H irtius de

B . A i. terne A frica . Cell. 1 1 1 , 8 , in

terra Italia. Male igitur qui vocem

terra: inutilem censen t.

4 . Stipendiarias . A stipendio , sti

pendiarius , h. l. w ct1'

galw. $tipeu

dium quod per stipes , i. e . m odica

J‘

l‘

îl colligitur.

CA P. XXXI. 1 Fuerant ad Ca sa

rem . Id est apud Ce san a . Sic 1 1 1

c. 9 ad omnes nat1ones ; et Terent.

Ileaut. act. v, a 36. En e ad sororem .

Qu: antefuerant. H aze verbaCiac

con io viden tur superflua.

Sca rto in occulto . Scen to glos

sam sapit ; sed ita codd. Quod si

u trum que retin ere velis sic in ter

pretare cum Oudendorp . ut prius

secreto ad auditum posterius occulto

ad visum referas , u t ap. Cic . Mil.

c . 5 . Tac1tas et occulta: assensiona .

Os car..

3. Factiones . Factio prim o ho

D E BELLO GALLICO. L IB. 1. 39

tenere E duos , alterius A rvernos . H i quum tantopere de

potentatu5inter se m ultas annos contenderent

,factum

ase,uti ah Arvernis Sequanisque Germ ani m ercede

s

ncesserentur. H arum prim o circiter m illiaXV R henum

transisse : posteaquam agros et cultum et capias Gallorum hom ines ferì ac barbari adam assent ,

traductos

plures nunc esse in Gallia ad C ct XX m illium num e

rum cum his E duos eorum que clientes 8sem el atque

iterum arm is contendisse ; m agnam calam itatem pulsosaccepisse om nem nohilitatem om nem senatum om nem

equitatum am isisse. Quibus precliis calam itatihusque fractos , qui et sua virtute et populi rom ani hospitio "atqueam icitia plurim um ante in Gallia potuissent , coactos esse

Sequanis ohsides dare nohilissim os civitatis et jurejurando civitatem obstringere sese neque obsides repetitu

ros,neque auxilium a popu lo rom ano im ploraturos , ne

que recusaturos quo m inus perpetuo sub illorum ditione

natum fuitvocabulnm ,auctore I°‘

es c ujus signification is rara sun t apud

to: tandem pro seditiosa civium in historicos exem pla. Vide tam en

dass partes divisione acceptum t e eum dem Cs s . xv c . 4 . Tacit.

4 . A m m ar.Pro A rvern is,Sequa

nos posuit, l.v1, de Bell.Gall. c . 1 1 .

Std quum utrique junctim princi

patom tenuerin t nam Sequan i A r

vernorum soon erant ) ut statim ex

ipso Casare colligi potest et Se

qui ni jam valde fracti ab A riovisto ,

et prope civitate m inores essen t

Cu ar A rvernos h. solos nom inat,ataLipsia observatum est. Bau r .

5. De potentata. Vox paulo ra

rior, quam tam en non refugem n t

turiptores .Tit.-Liv. u n ,38 . /Em u

lopotentutru . Lact. Divin . instit. vx,17. ”m m etpotentahn et regna.

6. bla n do. vid. inf. , vx, c. 1 a.

7 . Copia . H oc loco cap ire non

pro hom inum m oltitudine , sed proabundantia et opibus accipiun tnr ,

H ist. 1 68 . Flor. 1v a 39 .Val.

Max . ,l . 1v , 3 , S. 3 , etc .

8 . Ch'

enta .Quum m ulti hom ines

in Gallia clien tes un ius dicuntur ,

sunt iidem qu i alio nom ine am lmcti

e tsolduru appellan tur.Vid.v1 1 5

1 9, et alibi passim . Sed quum inte

gra gentes dicun tur alterius clien

tes , in telligendi sunt socii , et qui

sub alterius gen tis im perio vel tu

tela sun t , vel qui in ejus fide ,vel

qui ad am icitiam ejus se aggrega

run t. Con fer h. 1. cum eodem lib.

vr, 1 : . OBBB L .

9 . H osp itia. Soil. publico . Publi

cum hospitium distinctum aprivato,

a quo tam en fiuxit. Populi hospi

tio publico donati legatis pre be

ban tur locus et lautia. Lantt'

a autem

epularu n m gng‘

lo‘

cenfim Fest. h. v.

40 c . JU LII c sas .u us COMMENT.

atque im perio essent. Unum se esse ex om ni civitate

[Eduorum qui adduci non potuerit, ut juraret , aut suosliberos obsides daret. Oh eam rem se ex civitate profa

gisse , et Rom am ad senatum venisse,auxilium postula

tum quod salus neque jurejurando neque obsidibus te'

neretur. Sed pejus victoribus Sequan is ,quam E duis victis,accidisse

, propterea quod Ariovistus rex Germ anorum ,

in eorum fin ibus conse disset,tertiam que partem agri Se

quani , qui esset optim us totius Gallia ,occupavisset , et

nunc de altera parte tertia Sequanos decedere juberet ;propterea quod,paucis m ensihus ante

,H arudum m illin ho

m inum XXIV ad eum venissent , quibus locus ac sedes

pararentur. Futurum esse paucis annis uti om nes ex

Gallia: finibus pellerentur, atque om nes Germ ani Rhenumtran sirent neque en im conferendum esse Gallicum cum

Germ anorum agro ; neque hanc consuetudinem victus cum

illa com parandam . A riovistum autem ut sem el Gallorumcopias pra lio vicerit quod praelium factum sit ad Magetobriam superbe et crudeliter im perare , obsides nobilissim i cujusque liberos poscere , et in eos om nia exem placruciatusque edere si qua res non ad nutum aut ad

voluntatem ejus facta sit : hom inem esse barbarum ira

cundum tem erarium non posse ejus im peria dintiassustineri nisi si quid in Caesare populoque rom ano sit

auxilii,om nibus Gallis idem esse faciendum ,

quod H elvetii fecerint

,ut dom o em igrent ; aliud dom icilium alias

1 0 A uxilium postulatwn . Cic . de m en to revocavit ad Magetobrianr,Div. 1 , 4 1 Rediit autem re injecta. quam lectionem secuti sum us . Codd.

Vid. in fr. vx t s . regg. 5763, 5 764 ad Magetobria .

1 1 Neque enim conferendunn. Prop 1 3 E xempla cruciatusque . se . exem

ter fertilitatem . pla cruciatuum . Exem pla vero sunt

ra. A d q tcbn'

am . Ed. priscm genera. Male , qui om iserun t que ,

habent A magetobrùe , seu ad Mcge non an im adverten tes esse lv «hà

«Noîv. Edere e.templa habet Teren t.

E'

un . v, 7 , s a , et alere crueùrfln ,

ut alibi cladenr,cc d a, etc. OB .

DE BELLO GALLICO. LIB. 1 .

sede:,rem otas a Germ anis petant ; fortunam que quae

cum que accidat experiantur. H aec si enuntiata A riovisto

sint,non dubitare

,quin de om nibus obsidibus

, qu i apudeum sint

, gravissim um supplicium sum at. Ca sarem vel

auctoritate sua atque exercitus , vel recenti victoria ,vel

nom ine populi rom ani deterrére posse ne m ajor m u ltitudo Germ anorum Rhenum traducatur ; Galliam que

om nem ab A riovisti injuria posse defendere.

XXXII. Bac oratione ab Divitiaco habita,om nes

, qu i

aderant,m agno fletu aux ilium a Czesare petere cceperunt.

A n im advertit Ce sar , unos ex om n ibus Sequanos n ihilcarum rerum facere

,quas ceteri facerent ; sed tristes ca

pite dem isso , terram intueri. Bjus rei causa quae esset

m iratus ex ipsis quaesiit. Nihil Sequani respondere sed

in eadem tristitia taciti perm anere. Quam ab iis saepius

qum ret,neque nllam om nino vocem exprim ere posset

idem Divitiaeus E duus respondit : H oc esse m iseriorem

graviorem que fortunam Sequanorum , pra: reliquorum

quod soli ne in occu lto quidem queri nec auxiliumim plorare auderent ab

,sentisque A riovisti crudelitatem ,

velut si coram adesset horrerent : pr0pterea quod reliquia tam en fuga facu ltas daretur ; Sequan is vero qu i

1 4 . Tu tti…. Ita codd. nostri. E sprim ere. Exprom itvocem qui

A ]. tm nu lucatur. loquitur erprim it qu i loqui cogit

Cn . XXXII. 1 . Uno.: ez om ni et verba extorquet. Ea saepe con fun

ha Sequanos . Sequan i ipsi A r iovis dun tur. Codd. nostr. e.qtrim it.

tum subsidio evocaveran t con tra 3. Quod soli ne in occulto quidem

E th os , quibuscum bella gereban t. queri etc. Nim irum sm piria in ab

A tquum Sequani non m inus , im o dito profunde ducta tan to gravina

m agis quam E dui ah A riovisto urun t , quod non liceat illa palam

opprim eren tur , in gratiam cum per os effundere et aperte quem

E duis redieran t , et ad Casarem nulla siquidem , ait Seneca rhetor

una auxilium im ploran tesveneran t.'

l . 1 Con trover. 1 o flendi m ajor est

Ce sari autem Galliarum occupa causa, quam fiera non possa. Et Stat.

tionem m editan ti n ihil opportun ius Sylv. II , 1 , 34 .

fortunatinsve poterat even ire ideo 11cc lngere sen….que oblatam sibi ab E dnis et Se A rceo , cooler gem itus pm terqne

qusais occasionem libenter arripit. deam ns.

44 c. JU L I I e rasm us C OMMENT.

esset hanc sibi populoque rom ano gratiam referret3

,ut

in colloquium venire invitatus gravaretur,neque de com

m uni rc dicendum sibi et cognoscendum putaret ; hac

esse quae ab eo postularet : prim um ne quam m ultitudi

nem hom inum am plius tran s Rhenum in Galliam tra

duceret : deinde obsides , quos l1aberet ab lEduis , redderet ;Sequan isque perm itteret , ut quos illi l1aberent , voluntateejus reddere illis liceret ; neve E duos 1njuria lacesseret,n eve his sociisve eorum bellum inferret. Si id ita fecisset,

sibi populoque rom ano perpetuam gratiam atque am ici

tiam cum eo futuram : si non im petraret , sese qu,on iam

M . Messala M. Pisone Coss .

5Senatus censuisset

,uti ,

quicum que6

Galliam provinciam obtineret qu,od com m odo

reipublicaa6facere posset

,]Eduos ceterosque am icos po

puli rom ani defenderet sese E duorum injurias non ne

glecturum .

XXXVI. A d haec Ariovistus respondit

3. H anc sibi pepuliq ; nom .Merito

ingrati an im i Caesar A riovistum ar

guit , qu i beneficio tum a se , tum

a pop. rom . all'

ectus , eam tam en

referret gratiam , et usque eo obli

visceretur beneficii ut recusaret

colloqui secum .

4 . l'

olun tute ejas . A riovisti.

5 . lll . filessala et lll . Pisano cass .

U . C. o. 693. M . Pison e restitu it

Glandorp . h. 1. et supr. c. Codd.

haben tm o : P. nio: L . Gru e . in terp.

appellat Maipr.ov. On .

6. Quod com m odo n *1'

publicce. Ita

provideret,ne resp. inde detrim en

tum caperet.Vid. vr 33 et Bris

son , de Form u lis p. B . L . 1 1 ,p.

°

1 6.

H . tan tisper im m orem ur. Quan

quam m ultisvisum est m ateriam bel

lorum a Casere levi de causa fuisse

qua sitam ,tam en a:qua sun t postu

lata, qua: ferri curavit ad A riovis

« Jus esse

tum . Eventus en im postea docuit,cavendnm fuisse Rom ania ab illis

septen trionalibus populis ,unde tan

dem rom ano im perio fuit orta per

n icies ; de quibus Cerialiaapud Ta

citum H ist. lib. N , 73. Eodcm sem

per causa German is tm nsoendendi in

Gal/ius ,libido atque avaritia, et m u

tanda: sedi: am or ul relictis paludi

bus et solitudin ibus suis ficundiss i

m um hoc solum masque ipsos poss i

derent. Pra:videbat qu idem Ce sar

A riovistum su is postulatis esaspe

ratum iri ; sed inde belli cam ,

quas Ce sar non recusabat , im m a ,

autore Dione quaerebat. GOD . Ex

hoc autem S. C. belli gerendi Cas

sar auctoritatem sum psit. Quan tumin se fuit , S. C. m en tem extendit ;fortuna vero favor illum absolvit ,

qui , si rem m inus prospere gessis

set , darm 1atus certe faisset.

https://www.forgottenbooks.com/join

46 c . 1 u 1. 1 1 CE S A R I S C O MMEN T.

transportati casent,fines eorum popularentur ses

obsidibus quidem datis pacem A riovisti redim ere pottTreviri autem ,

pagos centum Suevorum ad ripas Iconsedisse , qui Rhenum transire conarentur ; iis pn

Nasuam et Cim berium fratres. Quibus rebus Ce sarm entor com m otus m aturandum sibi existim avit

,n

nova m anus Suevorum cum veteribus copiis A riovist

conjunxisset,m inus facile resisti posset. Itaque re fn

taria,quam celerrim e potuit, com parata,

m agnis it

bus ad A riovistum contendit.

XXXVIII. Quum tridui viam processisset , aunti

est ei,A riovistum cum suis om nibus copiis ad occ1

dum Vesontionem,quod est oppidum m axim um S

norum contendere triduique via…a suis fin ibus

cisse Id ne accideret , m agno opere praecavendunCaesar ex istim abat nam que om n ium rerum

, que a.

lum usui erant,sum m a erat in eo oppido facu ltas

natura loci sic m uniebatur,ut m agnam ad ducendun

lum daret facultatem, propterea quod flum en Dubis

circino circum ductum penne totum oppidum cingit

CA P. XXXVII. 1 . Pago: centum

Suevorum . Id est , m ilites , ex singu

lis cen tum pagis delectos .Vid. nos

tram B . G . 1. tv, 1 . Tran slatitium

autem est, Latin os pagum ita di

x isse ,u t exprim eren t hoc verbo ,

quod A lem an n ia dicitur Gau ( no stris vero ,

cite'

canton ) , eujus voe isvestigia in pluribus regionum n o

m inibus s 11persun t. V . W'

alcheri

glossar. germ an . in Gau .Vid . supr.

de pagis H elvetiorum . On .

a. Ripas . A l. ri; mm . Codd. graaci

e t e x ii. n o stram recepit lec

tion em dnc tis s . Clark .

C \ P . XXXVIII. 1 . Profeci: se . Ita

optim us cod. reg. 57 63. Cod . 576 4,

gl0563

Facultas . Copia , u t l

9 . Cic . pro Quin ctio 4 . I

numm orum . Male codd . et edd

paucis exceptis , legun t di;Gru terus vocem facultas ab

putabat. OB . Nostri codd . dil3. Dobis . Codex nullus

Dubis; om nes plus m inusvc cc

legun t adduabis, aldu udubis ,

dus in : adduadubis alduascù

hac tan ta farragin e , Cellari

certo pc su it D ubis .Quam ler

receper un t posteriores . Un '

xerit ista corruptio incer11

nec , n isi conjec tura , po test

iste solvi. Forsan is fluvius

fuerst A ddua vel A ldua, cujutiu s nom en m argin i apposi

DE BE L LO G A L L IC O . L IB. 1.

quam spatium , quod est non am plius pedum DC qua

flumen interm ittit,m onacontinet m agna altitudine , ita ut

fldiws ejus m ontis ex utraque parte ripaa flum in is contin

gm t’H one murus circum datus arcem efficit

6et cum

Oppido conjungit. H ue Ce sar m agnis diurnis nocturnisqueitineribus contendit

,occupatoque oppido ibi preesidium

collocat.

XXXIX. Dum paucos dies adVesontionem rei frum en

tariw m mm eatusque causa m oratur ex percunctatione

n ostrorum vocibusqne Gallorum ac m ercatorum qui in

gentim agnitudine corporum Germ anos incredibilivirtuteatque exercitatione in arm is esse pre dicabant, smpenum ero

s ese cum eis congm ssos ne vu ltum quidem atque seiem

ocu lorum ferre potuisse , tantus subito tim arom nem exerci

tum occupavit, ut non m ediocriter om nium m entes anim os

que perturbaret.H ic prim um ortus est aTribunis m ilitum3

hunc m odum : cl. Dul ia(alias Dubis)kiara , id est , Dubi: vel A ldua i.

M is in m ntextnm errore libra

riorum irrepsit, et voces finxit A l

M is , A lduadubir, etc . Ex On .

4 . Non amplia pedum nc. Ita

codd. et edd. verum potius 11 1) le

gendum censet D’

A noille ,in Notice

de la Ga le , p. 694 . Tot en im pe

des in circuitu m ontis radices ha

ben t ; n isi forte Ce sar hic pedes

accipis t pro passibus com m un ibus

quos conficiun t duo pedes cum di

m idio . On .

5 . Conflhgs nt. Soil . ripam . M .

6 . H um m ur. cim d. arcem efijicit. Ibidem ars est posita et m uri

illins etiam num reliquia eu tm t.

Mirn m au tem est A rioviatnm , qui

XIV abbinc ann is bellum in Gal

liia gerebat , eam urbem caput rc

gion is et m axim i futuram m om en ti

illi qu i prior occupasset , adeo ne

glexisse , ut ne pre sidium quidem

in troduxerit.

Car . XXXIX. Qui ingenti

m agnit. corporum . Idem de iisPom p.

Mela; idem Tacit. de m orib. gen n .

H ic prim um offus est. Male

Clark. b. I. iteravitvocem tim ar, ex

in terpr. gre co . Ingrata est ista rau

rq ia. Tantum suos term rem

ccpturos ex venia confabulation i

bus pravidere non poterat Ce sar

attam en duci cuilibet utile adm o

dum esse vel hoc exem plo patchit,m ilites in regione qualibet , m ulto

m agis in aliena et ipsis inferma, m o

ratos , ab intim o indigenarum com

m ercio arcere , atque pru ertim al»

extrancorum et petegrinan tium col

loquio , qu i plerum que vera am pli

ficant et lieta veris quand0que im

m iaoent.

3.Tn h nrm ilitum . ll idicfi, l uctore

Varrone , 1v, 1 4 , quasi terni , quod

48 C. JU L I I C .E S A B I S C OMMEN T.

ac prafectis reliquisqne , qui ex urbe,am icitia causa

Cm sarem scenti6

,non m agnum in re m ilitari usum ha

bebant quorum alius alia causa illata quam sibi ad

proficiscendum necessariam esse dicerent petebant , ut

ejus voluntate disce dere liceret nonnulli,pudore adducti

,

ut tim oris sus

picionem vitarent

,rem anebant. H i neque

vultum fingere ,neque interdum lacrym as tenere poterant:

abditi in tabem aculis aut suum fatum quereban tur, aut

cum fam iliaribus suis com m une pericu lum m iserabantur.

Vu lgo totis castris testam enta obsignabantur H arum

vocibus ac tim ore paulatim etiam ii qui m agnum in

castris usum habebant m ilites Centurionesque quiqueequitatu praerant perturbabantur. Qui se ex his m inus

tim idos existim ari volebant non se bostem vereri sed

terni e triòubus H u nnian Lacerum

Ta: ium olim ad ex ercitum m itteban

tur. A populo an tiqu itus delecti sed

postm odum et an te Ca saria tem

pora pars eorum R'

ufuli dicti sun t ,a lege Rntilii Rufi et in exercitu

ab im peratore facti , qu i sape hac

m on ia am icis , et gratis , non vir

tuti concedehat. In quo peccasse

h. Ca sar videtur. Veget. II , 7 ,duo tribunorum genera esse dicit

m ajor per epis tolam sacram impera

toris jadecio des tinatur m inor prove

nit e.: labore .

4 . m ecti. Varn eran t. H ic ta

m en pra:fecti legionum innui viden

t ur,quos penes, absen te legato, sum

m a auctoritas esset.

5 . À m zcitice causa. Plutarchus

scribit bos ad delic ias et qu e stum

abusur os expedition e Ca: saris , ad

hoc bellum ven is se ; quod et exem

plo M . Orlii con stat , quem Ce sar

joco scril1it Ciceron i se regem Gal

lia: facturum . Ep . url Fam . vu , 5 .

6 . Scou t: . Post base verba, edd.

vulgata haben t magnum perù-lnm iseraòant‘ur quod. Prim um absunt

a codd. pluribus et edd. antt. et

m etaphm si gre ca; deinde a sciolo

quodam inepte in trusa videatur

Oberlino . H mc tam en nostri codi

ces antiqu issim i habent.

7 . Causa illata. Eodcm sensu quo

Pha:drns fab. 1 , v. 4 . Jurgii causam

8 . Vultum fingere. Sim iliter Vir

gil. Spem multu sim ulu l prem i! allam

corde dolorem . Gracis q npuriù 00a1 , n l arrs

'

oòau rpo'

n ov quando quis

constan tiam ,vel aliud quid sim u

lat , reipsa destitntus .

9 . Vulgo totis castris test…obsignabantur. Milites in bellum pro

fecturi , aut jam ad aciem parati ,celeriter

, absque ulla solem n itate ,testam en tum ohsignahan t,quod qui

dem in pm cznctu dicebatur. De iis

testam en t. vid. In stitut. Justin ian .

1 1 , tit. 1 1 . a ur 1n s .

1 o . Equitaiu . Vulgat. edd. equi

tatui. Vid. supr. c . 1 6 .

DE B E L LO GA L LIC O . L IB. 1 . 49angustias itineris , et m agnitudinem silvarum

,quae inter

culerent inter ipsos atque A riovistum,aut rem frum en

Mam"

ut satis com m ode supportari posset , tim ere"

di

cebant. Nonnu lli etiam Ce sari renunciaban t, quum castra

noveri,ac signa ferri jussisset , non fare dicto audientes

'

milites , nec propter tim orem signa laturos.

XL. H aec quum anim advertisset convocato concilio,

om m um e ordinum ad id concilium adl1ibitis Centu

vehem enter eos incuszwit : Prim um ,quod aut

qm1m

us

in partem ,aut quo consilio ducerentur , sibi quae

rendum aut cogitandum putarent . A riovistum, se con

sule, cupidissim e populi rom ani am icitiam appetisse °

cur

hune tam tem ere quisquam ab officio discessurum judim et? Sibi quidem persuaderi cogn itis suis postulatis î

1 1 . Rem [m enta -iam . Id est ,

«podad rem frum en tariam : ttinet.

Elliptic: locutio est. Sim ili: dat

Pein niu , ad Sanetu Minervam ,

11, 5.

' In in com pu itione cum conjun ct.".pro “ non , vel ne. It: Cic . adTelm tiam , xxv , Tm eo ut san ti

M ; id est , ne non : u3tineas .

in vulgu.s hoc em anam ,

Wlod bellum injustum , injussu pop.

"’In. et propter : m bitionem m aci

Cu . XL . 1 . H 0c quum anim ed

“e m'

a et. Post be e verb: edd. priscm

haben t Can t : quod verbum Ou

t lorp. e: fide codd. velut inutile

Q elendum cennet.

Omnia : ordina : . Signifient

° .nim grudum .Diversi en im creat

gn dus unter centurionee.Vid. JuntL ipu. de m ilit. m m . n , o. 8 . DW.

3. A M ifl ìl Innsi

h to m ore.Vulgo enim e cen turio

n ibuaprim ipili tantum : d concilium

adbibeban tur.

4 Sibi quc r. aut eogitand. puta

rent. Bene : n am que , ut uit Otho

Im p. apud Tac .H int. I, 84 Pan ndo

potim , comm i/Nona , quam ùnperia da

cum : e1'

scildndo res m ilitare.: con tinen

tur. Et m o : "obi: arm a et an im us

si! m ihi con silium , et mirlutù ved ra

5 . Cogniti: po; tulatù .Vid. c. 35 .

Ce terum quod diri b. 1000 de pos

tulatis Casarin non repetam id

tan tum addam . Vere m ihi videtur

Dio , xxxvxu 34, tradidisse Cmrem Im c ab A riovisto poetulm e

061 61 1 z ai u ran )aiEuv aòròv. en°

67 1 iìopyuîv xd: oòrou 1rpo'

pacw

n ù ipou m i p qi-lm nal tònpn rìi1 1341 601 1 , i l m an . H and enne ne

gandum Casarem in bisce com

m en tarm aliquando lieta: bellorum

causas obtendisse , quum verum dis

sim ularit. Vid. lib. xv de bell. gal].

c . 1 1 , ubi invadm dz Britann i. r:

ratione: narrat. Dn .

50 C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

at que aequ itate conditionum perspecta, eum neque suam ,

neque popu li rom ani gratiam repudiaturum . Quod si fu

rore atque am entia im pulsus bellum intulisset, quid tandemvererentur ? aut cur de sua

‘ivirtute , aut de 1psius dili

gentia desperarent? Factnm ejus l1ostis periculum patunu

nostrorum m em oria,quum Cim bris et'

l‘

eutonis aC. Mariopu lsis , non m inorem laudem exercitus , quam i Im pe

rator m eritus videbatur factum ’etiam nuper in Italia

,

servili tum ultu quos tam en aliquis usus ac disciplina,q uam a nobis accepissent sublevarertt 9. Ex quo judicariposset quantum haberet in se boni constantia; propterea

quod ,quos aliquandiu inerm es sine causa tim uissm t,

has postea arm atos ac victores superassent. Benique bos

esse eosdem quibuscnm swpenum ero H elvetii congressinon solum in suis sed etiam in illorum finibus , plerum

que superarin t , qui tam en pares esse nostro exercitu non

potucrint. Si quos adversum przelium ,ct fuga Gallorum

com m overct, l1os , si quaererent, reperire posse , diuturnitate belli defatigatis Gallis A riovistum qaum m ultas

m cnses castris se ne paludibus tenuisset, neque sui potestatc1n fecisset, desperantes jam de pugna et disperso:subito adortum m a is ratione et con silio

,quam virtute

,

vicissc. Cui rationi contra hom ines barbaros atque imper1 los locus f111sset , hac ne 1psum qu 1dem sperare

,

6 . De sua. De sua ( m ilitum ) aut

dc ipsius ( Casaris ) diligentia. M .

7 . Faetum . Subauditur. id.

8 . N uper. Scil. de bello servili

post Cim bricumbellum loquitur.

"id. epitom . 97 Liviana: historia .

9 . Sublw arent. Lege sublevarint

res en im pre terita est. M .

1 0 . Quos . Sci]. servos .

I Im rm0s . Bene :'

nerm os , ex

codd . n on inerm es . Ita saepe in Ce s .

MSS . passim adeh'

vus declivas

proc/[m s , etc . Pro ade/iris , etc. Ita

quoque olim locu ti sun t Sull . Cic.

Virg. E neid. ibid. 1 31 , et

alu . Cod. tam en noster R . 57 64habet 1

'

nen nes .

l : . E sse cosden . Vulgo utlt

Germ anos . Edd. quoque vett. Ger

m anos hos esse eosdem . On .

1 3. Cui m tiom'

, etc. Ordo et

sen sus : n e ipsum quidem A riovis

tum sperare nostros exercitus posse

circum ven iri ista arte que prov:

luisset adversus hom ines barberos

et rei m ilitaris im peritos . Gon .

DE BELLO GALL ICO. L IB. I. 5 1

teos exercitns capi posse. Qui suum tim orem in rei fru

m entaria: sim ulationcm ,angustiasque itinerum conferrent

“

,

hm rearroganter, quam au t de officio im peratoris despeu n ! ant pre scribere viderentur. H aec sibi esse cura: ; fru

m entum Sequanos Leucos Lingonas subm inistrare ;

jam que esse in agris frum enta m atura de itinere ipsosbrevi tem pore judicaturos. Quod non fore dicto audientes

m ilites neque signa laturi dicantur , nihil se ea re com

.moveri seine enim quibuscum que exercitas dicto audien s

non fuerit, aut, m ale re gesta, fortunam defuisse ; aut,aliquo facinone cam pa ta ,

avaritiam esse conjunctam'G

.

Suam innocentiam perpetua vita fe licitatem H elvetio

rum be llo,esse perspeetam . Itaque se

,quod in longiorem

diem oollaturus esset, repre sentatum m";et proxim a nocte

de qua…vigilia castra m oturum,ut quam prim um intelli

gere posset, utrum apud eos pudor atque oflicium,an tim ar

valeret Quod si pr: terea nem o sequatur, tam en se cum

sola decim a legione'9 iturum de qua non dubitaret ; si

bique eam pr:etoriam cohortem futuram . H uic legioni1 4 . Qui confirm nt. Sim u

latie rei frum en taric est sim ulatio

eur: ac tim oris ,ne frum en tum non

posait supportari.Vid . c. 39 . Et ti

morem con ferre in siinulationem rei,

estsim ulare tim orem oriri ex re . M .

1 5 . Milites . A best codd. sed

esplicandi causa necessarium est.

Pra terea gra-cus interpres habet

7 610 ( 93 1 1007 6 11. M.

1 6 . Conjunctam . A lii convietam

m inus ben e ; codd. RR. conjunctam .

Rectiu s forte diceretur inju riam

avaritia notam eis inustam .

farm i-um in pre sen ti: quod in alium

diem ce teroqui fuisset dilem m a.

Sic solutionem repre sea qui ante

diem num er-at. Colle…. Dili

turus . Recte grace . in terpr. &p.0.sz

ir: i n 1 tîov dv rofiro

v5v n apud co .

8 . Vale! -et. Vulgo plus : :aleret.

Com parativ. ejecitOudendorp. auc

toritate codd. H anc orationem quo

que attingunt Plat. in Ce s . e . 1 9et Dio Cass . xxxvu t , 36 et seq . di

verse tam en quisque ex ingen io suo .

g. Cum solo decim a legione . Legio

decim a sic dieta ab ordine delectus .

o . F re tariam collo:-tem . Pre to

riam cobortem ita dici affirm at

Festu s , quod Pre tore non disce

deret. Prz tor vero generaliter et

vulgo vocabatur dux qu ieum que

seu consul , seu que stor etc.

Qu : ratione tantum favorem adepta

fueritdecim legio non satis liquet.

4 .

5 : C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

Caesar et indulserat pre cipue , et propter virtutem confi

debat m axim e.

XLI. H ac oratione habita ,m irum in m odum converse

sunt om n ium m entes,sum m aque alacritas et cupiditas

belli gerendi innata est°

, princepsque decim a legio perTribunos m ilitum ei gratias egit, quod de se optim um

judicium fecisset ; seque esse ad bellum gerendum pan

tissim am confirm avit. Deinde relique legionm per Tribu

nos m ilitum et prim orum ordinum Centuriones egerunt,uti Ce sari satisfacerent : se neque unquam dubitasse

,

neque tim uisse neque de sum m a belli suum judicium sal

Im peratoris esse,existim avisse. Borum safisfactione ac

cepta, et itinere exquisito perDivitiacum , quod ex Gallis

e i m ax im am (idem habebat , ut m illium…plius quinquaginta circuitu ,

locis apertis , exercitum duceret , de quartavigilia ,

ut dixerat,profectus est. Septim o die

,quam iter

non interm itteret ab exploratoribus certior factus est,

A riovisti copias a nostris m illibus passuum quatuor et viginti abesse.

XLII. Cognito Czesaris adventu Ariovistus legatos adeum m ittit : quod antea de colloquio postulasset , id perse fieri licere

,quoniam propius accessisset seque id sine

pericu lo facere posse existim are Non respuit conditio

nem Caesar jam que eum ad sanitatem reverti arbitraba

tur, quum id

,quod antea potenti denegasset , u ltra polli

ceretur ; m agnam que in spem veniebat, pro suis tantis

populique rom an i in eum beneficus cognitis suis postu

CA P. XLI. E t primorum ordi 3. Qui/aquaginta. A l. quadn gin ta.

num Centuriones . H i sun t cen turio In terpr. gru . rà xih a. d‘

u no'

au ad

prim ipili , prim us prin cipum cen m vn im ra infr. c . 53.

turio , prim us bastatorum . Goa . 4 . Millibus possuam quatuor

E : Gallis . Codd. plerique vigin ! i. septem lencis circiter.

habent ex aliis Gallis . In nonn ullis,

CA P. XLII. Non

( u t in nostris codd. ) deest Galli : . E .: istimm t. Paulo an te linen pro li

Davis . putat legendum Gallis , deleto cen t. Ita quoque Oudend. et codd.

aliis . H anc lect. secuti sum us. On . perm ulti. On . Nostri codd. linen .

https://www.forgottenbooks.com/join

54 c . JU L II c sasn u s COMMENT.

pari interva constiterunt. Ariovistus,ex equis t

loquerentur, et, praeter se,denos at ad colloquium

ocrent , postulavit. Ubi co ventam est,Ce sar ittiti

tionis , sua Senatusqae in cam beneficia conunem :

quod rex appellatus esset a Senatu, quod am icus

m unera am plissim a m issa5: quam rem etpaucis coni

et pro m agn is hom inum o$ ciis consuesse tribui da

illum,quam neque aditam

,neque causam pos !

jastam l1aberet , beneficio ac liberalitate sua ae S

ea pre m ia consecatum . Docebat etiam quam vel

quam que jastze causa necessitudinis ipsis cum E d

tercederent; qua Senatus consulta quoties quam qnorifica

,in eos facta essent : ut onm i tem pore totias

principatum E dui tenu issent prius etiam quam 111

am icitiam appetissent : popu li rom ani hanc esse

tadinem ut socios atque am icos non m odo sai

deperdere sed gratia dignitate honore auctiores

esse quodvero ad am icitiam popu li rom an i attu li:

id iis eripi , quis pati posset ? Postulavit deinde e

que legatis in m andatis dederat i Ne aut E dui

3. Davos . Grm us interpres s it

quasi b. legisset l ino.: in suo

e6urneo logu piolo, et

tunica dono: . Dn . A nge sem plari

° Im c en im ita vertit

Ò; Boòl orroaero rcî wi'

m rm 3101 1 30

04 1 , nal « pò: roòrm : «No lm rsî: p.10’

im am”

: &ysw. Non verisim ile est.

4 . Quod rex appellatus esset. Ex

Tit. Liv. Dec . xv, constat nem inem

n isi optim e de Rep . m eritum a S.

P.Q. R . regem et am icum spellari

solitum . Goa .

5 . Munera amplissima m issa. Ro

m an is in m ore positum erat ita se

gerere erga illos quos regum titulo

ornaran t. Ita Liv . m odo citat.

x xx c . 1 5 Sapio Massm issam pri

m um regem appellatum laudebus , aun a

corona aurea potere sella eum /i et

Nonn ulli codd. amplissime n

6. Quam « tem . E dai 11

prim i e Gallis am icitiam rt

san t am plexi. Strabo ,Geog1

p. 1 9 : : Oi «l

‘

è A idoòoz z ai o

maaio v òvepa'

( ovro, nai r pi

raurn n pm n'

l òov « pò:‘t'òv pt

ouy.p.axiav. Tac. A nnal . l .

idem de iis loqu itur.

7 . Sui nihil . Sui juris , .

tatis opum dition is . Gru e .

Oòdiv ri : opiiw &n 06a'

D mv.

possedissen t antequam ad

DE BELLO GALLICO. LIB. 1. 55

«num socus bellum inferret ; obsides nedderet si nullam

Germ anorum dom am rem ittere posset,at ne quosamplias Rhenam transine paten tar.m v A rim istus ad postulata Casaris panca respon

dit; de sais virtutibus m ulta prmdicavit : Tm n sisse Rhe

num”

sese , non sua spente , sed rogatum et arcessitum

Gallia”

; non sine m agna spe m agnisque praam iis dom um…e reliquisse ; sodes habere m Gal lia ,

ab 1psis…obsides ipsoram voluntate datos ; stipendiumeapere

3

jure belli , quod victores victis im ponere consue

rint; nm sese Gallis , sed Galles sibi bellum intulisse ;omnes Gal civitates ad se oppugnandum ven isse ,

ac

contra se castra habuisse ; eas om nes copias a se uno

pre lio finsas ac superatas esse ; si iterum es periti velint,iterum paratum sese decertam ; si pace ati velint , ini

quam esse,de stipendio recusare ,

quod sua volui1tatead id tem pus pependerint. A m icitiam popu li rom ani sibiornam ento et pre sidio

,6

non detrim ento esse oportere

ldque 33 ca spe petisseò. Si per popu lum rom anum sti

pendiam rem ittatur, et dedititii subtrahzm tar, non m inus

libenter sese recasaturum popu li rom an i am icitiam , quamappetierit. Quod m altitudinem Germ anorum in Galliam

tran sducat, id se sai m aniendi non Gallie im pugnandaa,

causa facere °

,ejas rei testim onium esse

, ,quod n isi roga

tus, non verierit

, et quod bellum non intulerit , sed dc

fenderit . Se prius in Galliam venisse3

,quam populum

Cu . XLIV . 1 . Rhenam . A best ter potius , quam vere. Soli en im

a codd . non nullis , fl reipsa pok st E dù et socii eorum cum eo con

om itti , et satis e supe iorihus in gressi sunt. Goo .

telligitur. In cod. R. 5763 adest 5 . FM . Noster ll. 5763,pulsas .

vox Rhenum . 6 . q ue se ea spe ps iche . Scilic.

A rea s . a Gallis . A rvern is sc. am icitiam .

et Sequanis . Vid. supr. c. 31 . 7 . Ddefl eri1. A rcuerit, pm pul

3. Sh'

pendiu n « pen . A b E diti: severit.

vid. supr. cap. 36.— C4ptre : liane 8 . Seprius in Gallica no. Id quo

vocem tem ere rejieit Clarkius . Oa. quem eudaciter : nam Dom itius lon

4 . Om na Gallia cirilahs . Jactan ge an te A rveruos bello fl'egerat. G.

56 C. JU LII CE SA RIS COMMENT.

rom anum . Nu1iquam ante hoc tem pus exercitum populirom ani Gallia: provincie fines egressnm Quid sibi vel

let?Car in suas possessiones veniret?Provinciam suam

esse hanc Galliam sicut illam nostram . Ut ipsi concedinon oporteret , si in nostro s fines im petum faceret sie

item nos esse iniquos qui in suo jure se interpellara naa

Quod fratres a Senatu E duos appellatos diceret non

se tam barbaram neque tam im peritum esse rerum , at

non sciret neque bello A llobrogum proxim o E daos

Rom an is auxilium tulisse neque ipsos in his contendo

nibas quas E dui secum et cum Sequan is habuissent,auxilio popu li rom ani usos esse. Debere se suspicari ,sim ulata Ca sarem am icitia quod exercitum in Gallia l1abeat sai opprim endi causa habere. Qui nisi decedat ,atque exercitum deducat ex his regionibus, sese illum non

pro am ico sed pro hoste habitaram : quod si eam inter

fecerit,m u ltis sese nobilibus

, principibusque populi ro

m an i gratum esse facturum : id se ab ipsis per eorum

nuncios com pertam haberell3

, quorum om nium gratiam

atque am icitiam ejus°

m orte redim ere posset. Quod si

9.F ines egm sum . Mes . plerique ,inquit Oudendorp . habentfinibus

egran um , aliifina inglrsswn . Malim

finibus egress . ex nostro cod. 5763.

1 0 . Provinciam suam essehanc, etc.

H anc , ubi est A riovist. illam ubi

est Ce sar.

1 1 . Quad fratres a Senatu .Vid.

e . 33. Vulgata lect. Quod ea: 5 . C.

/Ed110s appellatos am icos diceret. Non

m ale certe sed ex sexdecim codd.

suis Oudendorp. reponendam judicavit lectionem nostram ; 1

°in om

n ibas fere codd. exstat vox [m in s ,cto

in n ostro antiqu issim o R. 5 763;°nullus cod. habet ex S . C ; sed

om nes vel a se. cam punrto legun t,u nde m npciendum a senatu ; vel

om ittunt , ut noster R. 5763. Ita

igiturquod ad voces ase , etfiu 1m ,

n ihil est dubii ex codd. Sed a n ioos

nonnulli haben t , ut cod. B . 5 764,forsan e glossa. A ttam en cum gm .

in terpr. legendum crediderim : 811

di ci: pò: rol»: Èd‘oo1

'

ic ( non A i…,

ut habet Strabo ) , 901611: : I l cup

pa'

c bn‘

o Pompei…q e ia: dra

yoptu0fi’

vat , quod dici: d al-os

et fra"rs ( freres tl aarm es,

a senatu Rom nonan appellata: [m in .

ete. Videat lector.

1 Bell . A lloòr. pm imo. Sup .VI.

1 3. Id se.. .comperlum haben . H at:

ab A riovisto insidiose in m edia.

allata non sine probabili ratione

judicaverim . Nam et Casari Rom o

oran t inim ici ardentissim i qui in

.DE BELLO GALLICO. LIB. I. 57

iece1sisset ac liberam sibi possessionem Galliè tradidis

net,magno se illum przem io rem uneratarum ; et , qamcum

mebella geri vellet sine u llo ejus labore et periculo con

XLV. Mu lta ab Ce sare in eam sententiam dieta sunt,«pare negotio desistere non posset et neque suam

rom an i consuetudinem pati uti optim e

meritos socios desereret ; neque se judicare Galliam po

tius esse A riovisti quam papali rom ani. Bello superatos

esse An en os et Butenos ab Q. Fabio Maxim o qui, bas

populus rom anus ignovisset ; neque in provinciam re

degisset

’

,neque stipendium im posuisset. Quod si anti

quissim um quodque tem pus spectari oporteret,popu li

romani jastissim um esse in Gallia 3 im perium : si judiciumSenatus observari oporteret , liberam debere esse Galliam

,

quam be llo victam sais legibus uti voluisset.

XLVI . Dum hac in colloquio gerantur, Casari nuntittum est

,equites A riovisti propias tum alum accedere

et ad nostros'

adeqaitare ; lapides telaque m nostros con

jicere. Caesar loquendi finem fecit ; seque ad suos recepit ;

suisque im peravit , ne quod om n ino telam in hostes rejicerent. Nam

,etsi sine u llo pericu lo legion is delecta: cam

Cu .XLV. 1 .Quihu P. l l. ignovis

d . lgnovisse dicebatur P. B . quam

M ulas Iibertate sua fm i , m isque

kgibus uti , ac m agistratus m ore

pat io m are sinebat. Nihilom inus ,f. iis locis , quibus depugnava an t ,

un a tun es superbe exstrueln nt ,11 troph a figebant. Goo .

cet. m provinciam redigebant,

in totam Galliam vellet dicere im

perium ablativo esset locus . Plant.

Mil. 1 1 1 , 1 , 1 7 : fu ile ùnperùau in

bonis . Ounaanoar . H oc autem tum

Casaris tum A riovisti colloqui:

velati pre clara m ilitaris eloquen tia

es em plari: m ihi videatur juven tuti

proponenda.

Cn . XLVI. 1 . E : ad nostro: ad

equitare . Ita codd. et edd. vett. et

gru . in terpr. nai Male Seal.

om isit prz positionem ad quam

restituit Clarkius .

Fea". A lii , fae il . U trum querecte nam Catari est m itatum

tem po: : verborum com m utare .

58 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

equitatu pralium fare videbat,tamw com m itteudum non .

putabat , ut , pulsis hostibus , dici posset , eos ab se per

fidem in col loquio circum ventos. Pasteaquam m vu lgus

m ilitum elatum est qua arragantia in colloquio A n avistusasus

,om ni Gallia Rom anis interdixisset , im petam que in

nostras ejus equites fecissent ; caque res colloquium at

direm isset ,m u lta m ajor alacritas stadiam que pugnandi

m ajus exercita injectam 5est.

XLVII. Bidua post Ariovistus ad Casarem legatos

m ittit,velle se de his rebus

,quae inter eas agi co pta ,

neque perfectw essent agere cum eo : uti aut iterum

colloqu io diem constitueret ; aut si id m inus vellet,ex

sais Legatis aliquem ad se m itteret. Calloquendi Casari

causa visa non est ; et eo m agis , quod pridie ejus diciGerm ani retineri non poterant , quin in nostras tela con

jicerent. Legatum ex sais sese m agna cum periculo ad

eum m issaram et hom in ibus feris objectaram existim a

bat. Com m odissim um visum est C .Valeriam ProcillamC . Valeri Caburi filiam

3. Eos al : e per fidem . Propter

iidem datam et acceptam at in

illa solem n i form ula ne prupter te

fidem ve tuum captus fraudatusve sim .

A p. Cic. de Ollie . 1 1 1 1 7 . Ita

Marne ego vero in terpretar sim

pliciter per fraudem et con tra{idem

datam Ita quoque censuit in terpr.

grmc . fl c1 rob; n ol ey.ioueizm 0iw a;

d‘l'

1v4 0011 1“71 111, d‘o'

l q1 ivrò}in t ‘

aòroîi a: coeioòa1. Reperim as ta

m en ap. Liv. xx xv11 1 : 5 . Per[idem ,

eadem sensa acceptum , quo vu lt

Morus Major m ultopars (Gallorum )

per iidem violati eolloquu pe na.: m orte

luem nt.

4 . Ut din m isset. Voculam ut ad

didit Dev. ex edit. Venet. et vett.

aliis , velati necessariam sen tentie .

Ut. Q uem adm odam quom odo.

sum m a virtute et hum an itate

5 . Injectam est. Cm c. in terpres.

legit lvipu andeWass. ad Sall. , p.

398 conjicit scriptum fuisse cinna

tum est. 08 .

CA P.XLVII. 1 .E z su1s legen d s

quem . Vel abundatvox legatis ,quan

non expressit gr. interpr. sic enim

vertit : 1°111à rò» laureò « pò; t alira

n àp iauròv n ipm w..Vel legendum ,

ea: suis legatum aliquem . Ita Davia.

A t non necessariam m ea jodicia in usa en im venerat , ut duci

legati les lt'

etttenants on auhu ofi ciers

supérieurs )w lloqum di causaad hontem m itteren tar. Bene igitur A rio

vistus petit , u t Causar ad se m ittet

unam ex legatis .

Valerium Pm illum . Non E .

Voler.Pm . nt codd. perm ulti ; H em

qui tapr. c. 1 9 , et infr. 53.

DE BELLO GALL ICO. u n. 1. 59

addescentam ( eujus pater a C. Valeria Flacco civitate

Joannis erat ) et propter (idem et propter lingua: Gallicasdm tiam qua m alta jam Ariovistus longinqua cam me

alfine utebatur, et quad 1a ea peccandi Germ anis causa

non esset , ad eum m ittere et M . Mcttiam qui hospitiaAriovisti asus erat. H is m andavit , ut , que dicer

et Ariavistas

, cognom ercnt et ad se rcferrent.a s quam apudse in castris Ariovistus conspexisset , exercita suo pra:

1e11te,conclam avit

s: Quid ad se venirent? A n specaltm di

causa? Conantes dicere prohibait, et in catcuas canjccit.XLVIII. Eadem die castra pram avit

, ct m illibus pas

suum sex a Casaris castris sub m onte conscdit Postridie

Ejus dici praeter castra Cmsaris suas copias transdaxit, et

l lillibu: passuum daohua altra eum castra fecit , ca con

ali),uti frum ento com m eataque , qui cx Sequanis vt

H uis supportaretur , Caesarcm intercladcret. Ex ea «lic

(lies continuos qu inque Ce sar pro castris'

suas camus

Dom inus l a u Israe l dedit n gnum

li n. Quod et arguun nto est lin David super [m el ur a ln num,il!“

pm gallican om n ino diversam effilu‘

s ejuspartum soli : . Dav. etGm ].fu e a germ an iea,V id. supr. c . 1 . 5 . C

'

onelamauit . Vu lg o elam aw t.

E” . St il. privato . ”u li-na Quasi non pm w t de m m ( lit i ran

i‘ hq i tii satis uotnm . Eratautem 111 nam Virgil.

|hlpes A riov. En codem sen sn , quo E neid . 5 113.

mila— t ru ll i ,n. 2, " 5,Glaueus et Iu lia- prim u m …A ehs 1n

lin da se agu-stunt .‘ l 1 1 €1îv1 : et alii perm ulti.

Car .XLVI". Ce la pm m lm ,

ete : nam Veget. m , e . 1 8 : San

m ,…ù ù ig— e , l. ,1r : 1 , quad al : 1 1111: ,d iea ,a n m ik a

l loe…lnw , Tm deCm u,

1 , p. to ‘ , his vorbis

g M ( a oérCe'

so p cv h isw m firr trm

a h , m ae-n l t r '

ar— c'

e d l n x «sle a le

m i ss-a ny , h av k pwf d n

'

vl

60 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

produxit et aciem instructam habuit ut,si vellet

vistas pra lio contendere ei potestas non deesset.

vistas his om nibus diebus exercitum castris . com

equestri pm lio quotidie contendit. Genus hoc erat

nee, quo se Germ ani exercuerant. Equitum m illia

sex ; totidem num ero podites velocissim i ac forti:

quos ex om ni copia singuli singulos sua salutis

À uhm ois et les Fm cs-Conctois , d’

oic

lui wem ient ses subsistances comma

nieation qu’

il lui e'

tait si important

d’

assaner et de gai-der L

'

armée

d'

A rioviste passe deu m illa da

camp de César am : tous ses bagages

et ses attim ilc de guem et ce ge'

ne'

ral si ceti/°

qui chen /m it l’

oecasion

de combattre’

ennem i le woyait m ar

cher si près de lui, sans faire aucun

mouvem ent , sans mém e enmyer sa ca

salerie et ses troupes le'

gères pour au

moins inquie'

ter sa m arche Il est bien

dit gue Césarfit sortir cinq fois son

am ie da camp , qu'

il la mit en ba

taille à la due de celle d’

A rioviste

mais ce général am itpris saposition ,

et il aurait e'

te'

imprudent lu i de la

quitter pour hasarder une bataille

tandis qu’

il pouvait , en ink m eptant

les subsistances des Rom ain: maincre

sans combattre . Cesar manque: une

bien belle occas ion de combattre avec

am ntage l'

arm e'

e d'

À rioviste. A t pace

tan ti viri dicam , pruden ter atque

con silio ita Casarem se gessisse. In

ferior certe erat etpeditum num ero

et quod potissim um erat , equitatu

Ce saris exercitus ; et forte in cam

po paten ti adversus m ajores copiasprc lium com m ittere sum m a: futu

rum fuisset im pruden tim ; pra terea

adeo legiones terru eran t m ercato

rum fabula: de statura ingen ti et

robore ex im io Germ anorum , u t

duci necesse fuerit l1os rum ore:

vanes , sin m inus om n ino

at saltem m inuere , quod

cile n equisset n 1s1 prius

quot dies Ce sar hostium i

senti: m ilites suos tennis.:

que levibns praliis ad cons

tam form idolosihostis assuel

Ita Marius in bello Cim bri:

m e m ovet quod in tel-elude

frum en to com m eatuque ex

n is et E du is advehendo

videm us eum paulo in fra, n

com menta prohiberetur , ultra

cum quo Germani conscderant

idonea»: locum elegisse . Et i

certe collis erat , aut sum m

qua: hand en im aliter unqua1

m etari sc leban t Rom an i. H i

duobus castris sat propina

alterum alteri auxiliaretur

sitis A riov. ,duo jugapro um

Ce sar , hostem vicissim pro

redito , absque pra lio aut

conversione ; quam ipsi tn t

esset Opportun em aliquam

nem opperiri,quavel fausta

lium com m itteret vel lacco:

pugnaret , et victoriam adi]tur ; quod postea feliciter ce:

m ilitaris judicen t periti.

Quo: e: om ni copia. Sc

citu . Copia m ultitudo hom i

3. Singuli singulos . Diceha

mir 1 n'

rum legit. Tacit. deMor

c . 6 . Fait ergo hoc genus ;

quos Graci vocam nt &vim

https://www.forgottenbooks.com/join

C. JU LII CE SA B IS COMMENT.

L. Proxim a die instituto suo ,Ce sar e castris ufi sque

copias suas eduxit ; paulum que a m ajoribus'

pm gressm ,

aciem instrux it hostibusque pugnandi potestatem fecit.

Ubi ne tum quidem eos prodire intellexit circiter m eri

diem exercitum in castra reduxit. Tum dem um A riofi stus

partem snarum copiaram qua: castra m inora oppugnaret,m isit : acriter utrinque usque ad vcsperum pugnatum est.

Solis occasu suas copias Ariovistus m ultis et illatis et

acceptis vu lneribus in castra reduxit. Quam ex captivis

qua: rcret Caesar , quam ob rem Ariovistus pa lio non

decertarct , hanc reperiebat causam : quod apud Germanosea consuetudo esset

,ut m atres fam ilia: eorum sortibus

ct vaticinationibus declararent , utrum pralium com m itti

ex usu esset,nec ne : eas ita dicere : Non esse fas Ger

62

legiones num ero hom inum m ajores,aux ilia a sociis m issa, et levis ar

m ature , m inora n um ero .Vid.Ve

get. Il cap. 1 .

Cu . L. 1 . Major-ti us . Codd. ple

riq. etedd. addunt cas trù . Recte . M .

Ea consuetudo esset. Ita Plat.

in Ce sare. c. 1 9. in d‘

i um a» u.ù

: si1; Pspy.a.voi1g ip.€l uve rà p.avrsù

p.z‘

ta r&wispt yuva:xò v. ai x orajs ò v

d‘

ivd 1; s ai. étup.a'

ruv

il n; poîc nai 416901; rsaua:po

'

usva1

aposòiom tw cò: m anu pa'

y;ravrih a

01 1 , arpiv inadp.qiat vs'

a.v où .i vm .

Mulieribus autem quam m ax im am

lidem Germ an i habeban t , quod iis

inesse sanctum aliquid et providum

putarent ; unde factum ut cam m

nonnulla: in ter deus fuerin t num e

rate . Tacit. H ist. xv , c . 6 1 . Sic

A urin ia, sic Velleda n um inum loco

positaz , u t docet idem , de Moribus

Gen n . c . 8 . vid . Schedium de Dn s

germ . Sy n tagm a 1 1 c . 43. Mu

lieribus istis fatidicis nom en A iru

narum seu A liron iarum ( germ a

n ice A l…) fuisse perhihent.

H o c et plura Oudendorp.

3 Scrt1°

bus . Sortes sun t divina

tionis genus quum littera: , not: ,

dieta , inscripta foliis , talis , ligne ,

schedulis ,m ixta aut concussa exbk

ben tur 1is qui deos com ulunt , ut

quod prim um veluti sortitione exic

rit,id responsi divini vim habent.

H oc loco series generante: m sponsa

divina. M .

4 . Non esse fas . Non licere per

religionem . Id. Fas est jus divinum unde Virgilius discrim en sta

tuit in ter fas etjus , Georg. a68 .

Qu1ippe etiam festis qua…e…di ebus

Fas et jura sinunt.

Si vero quid nolit Deus fieri , id

certe videtur àd‘

òvarov im p<fss ibile.

Sic item deGerm an . habet Tao. , 1 1 .

Cocu nt, n isi quod fortuitum et su£iturn

inciderit , certis diebus cum aut in

clwatur lu na aut imp letur : nam agen

dis rebus hoc auspicatissim um initial :

credunt. Cujus superstition ìs ipsi

DE BELLO GALLICO. LIB. I. 63

m m s superare si ante novum lunam pm lio contea

M t.

Ll . Postridie ejus dici Caesar pre sidio utrisque castris ,

quod satis esse visum est reliquit om nes alarics in con

spectu hostium pro castris m inoribus constituit , quod

minus m u ltitudine m ilitum legionariorum pro hostium

numero valebat,ut ad speciem alariis uteretur. Ipse ,

triplici in structs acie,usque ad castra hostium necessit.

Tum dem um necessario Germ ani suas copias castrie eduxcmat

, generatim que con stituerunt , paribusquc intervallis

Harudes,Marcom annos Triboccos

,Vangioncs ,Ncm etcs

Sedusios,Suevos ; om nem que aciem suam rl1edis et carris

circumdederunt, ne qua spes in fuga relinqueretur. Fo

mulieres im posuerunt , qua: in pm lium proficiscentcs m i

lites“ passis m anibus 7 fleutes im plorabnnt, ne se in servi

tutam Rom an is traderent.

Graci im m unes non fuerunt : siqui

&m era! in Lyeurgi legibus , ne

ante plenilnn ium cum exerc itu exi

l! nt. Proptevea autem propa avit

pugnale Ce sar , u t noh t Frontin .

ut l eit cam m in a , religione lio—tes

t pediret. Sie Vespasianu s sabba

h um die l udz os vieil . Gan .

CLP. Pm il io . A lu preesi

a. A la ia . A I: e: snem eon

lhban t, et m axim a cx parte equ i

fih s, ih fi t l : , qd eù euu legiau s…i n m., alc in

an'

- M M ;°

ut doce‘t

Gen. .

m I o . .Da

3. d spez ifl . alariil ,

qui - Gd n eran t ,

singulatim . Grue. intel-pr. n ei

l ta ap. H om er. Il. 8 . v. 36 1 ,xz e

'

s ; îaa et s arà ” rie?“ n t genr

ratim . Oberlin . in indice verb.

Quin til. I , 5 ve l 9 . Plurima fia/li m

( m ea6ula ) « lw m l , ut Bir ds ae

Petar-item ; quorum allem ta

autem , neutrius gene

-1 is , galliq

quoque vocabu lum .

6 . A m ultis lill i! CW,i l

reipsa servat o m u al»w .

bent ita ; A g an. intn pv.

’

l a: z e

sa.: {'A

— A i? “ 4 : 174m u s .

Bene . Manu tr nflrban! in m gfl iru

ven i: et pas,-ii .

eriadan

S on n ale vp r/p r ;

in lu n . l 'n m qv i .-sss p"as iah .

n r, lex u s. ls I

debeu’. P. s nm 'n

'

s a tfl pa sit u

J us m v.im i

64 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

LII. Ces ar singulis legionibus singulos I.eg1

Que storem pm fecit ,uti eos testa sua quisque

haberet. Ipse a dextro com u,quod eam partem 1

firm am hostium esse anim um adverterat pre liu1

m isit. Ita nostri acriter in hostes signo dato ,in

fecerunt : itaque hostes repen te celeriterque procunut spatium pila in hostes conjiciendi non darem r. I

pilis com m us gladiis pugnatum est . at Gen na:leriter ex consuetudine sua phalange facta ,

im pet

Car. LH . 1 . Ce sar singulis legio tores in exercitu , et quis

nibas singulos l egatos et Qua storem nores ; atque forsan un ion

pm fecit. Videtur ex hoc loco col gion i suas erat Qnmstor .

ligi posse plures que stum Cosa pecunia de stipendio et

rem babuisse . Ut rursus 1. v : Inte tibas peculiariter curam

rim , inquit ,ab omn ibus legati.: qua sto Sim ili fere m uneue apud 1

ribusque , quibus legiones trunsdiderat, guntur ii qu i dicun tur

eertiorfael‘

us est. Sed legendum quaes

toreque , u t ibi n oto ; etquam plum

essent legiones quam legati uni

eorum que sto :-em prz fecit. Item

1. xv d qu1dpra terea iongam m na

fectisque distribuit. Quam tam en in

singulas provin cias singulos que s

tores m ittim os fuerit qu i curabant

publicam pecun iam et prodam

stipendium que exercitai solveban t

nec ab ipso im peratore potestatem

delegatam habeban t , ut legati, sed

r'

epublica ; im peratorique crun t

filiorum loco. Cicero ou t. in Verr.

3 Tu quam que stor ad exerc itum A nonym . Cels i exscriptor

m issus sis , cus tos non solum pecun ia.» igitur m issilibus , res gi4 du

'

s

sed etiam consulis , particeps omn ium Dio . xxxv1u , 49 : K 01‘

1 c='

iru °

rerum cons iliorumque fueris habitus d.ò-: si; ( ci ip ipnca

s is in libert loco , sicut mos m ajorum api ; p.1 ; re nov-rst; pain

fi rebat , repente relinquas ? desem s’

peo: roi: uz xpors'

pm ; ;_pviaactad adversarios tm u eas .

-’ Verum unum ( avro'

rs s°3v, z airoi; ouip. :td t

tan tum fuisse ostendit, l. 1v.Conxilia,'

ti roi; 5791014, ip.dypvrs .

inqu it , cum legati.: et que store com 4 .P/1aiangcfacta Vid. su]m unicato. Cu cc . Ex hoc tam en Ca1 Orosius scripsit Germ anos ,saris loco patet fuisse plat es Que s in unum agm ine , scu tisquc

ponit maxùne firm ava quia

s it non verisim ile videtu

rem gloria: cupidiu im um

facillim am sibi sum psisse.

ram hac om nia non tan

recte inquit Clarkius de gl

agitur , quam de m odo 1101

cendi. Porro qu is dubitat q'

tes sin t aggrediendi qua pa

m h…e firm i Des tro co:

loco , agitur de dex tro 001

DE BE LLO GALLICO. L IB. I. 65

diom m exceperunt. Reperti sunt com plures nostri m ilites ,qui in phalangas

5insilirent

,et senta m anibus revelle

pent

st desuper vu lnerarent. Quum hostium acies a sinistro

com u pulsa atque in fugam conversa esset a dextro

com u7vehem enter m ultitudine suorum nostram aciem

prem eban t. Id quum anim advertisset P. Crassus adoles

csas, qui equitatu praerat quod eXpeditior erat quam

caput contextis ad irrum pendam

Romanorum aciem totis undique

pustrinxisse ; sed postquam aliqui

Romanorum m ilitum super obduc

tam saliere testudinem , scutis si

gillatim velut squam m is revulsis

desuper nudos deprehensorum hu

perfodisse . Florus , 111 1 o, sic

habet : Qui color inpra iiando m ilitum

quod dd is super caput scutis cum se

“ d ice barbaras tegeret super ipsa

gladiis descendebant. Que Oros11etFlori verba tenebras Canariatex

tai pro luce offuderunt. Fatentur

enim se neacire in terpre tes , quo

ncdo id fieret. A t Dio qua: s it illa

testudo satis planis verbis declarat,

quidque barbaris plurim um nocue

lit , expon it , nem pe quod durave

runt m agis Rom ani ; labore vero

barbari paulo vehem entiore fracti

sunt neque tam en in fugam se

dederun t , non quod nollen t , sed

quod non pon ent propter lassitu

dinem . Conglobati igitur trecen ti

plus m inus , et u ndiqu e se scu tis

protegen ! es rectique stan tes , negre

n overi poteran t ob densationem ,

vulneribus eo m odo neque illatis

neque acceptis . H oc est, quod a

Ce sare plu ian , ab aliis ta tudo di

t itur.Rom an i prim um pilarejecere,ut nulli jam usui futura, gladiis

vero neque com inus dim icare po

teran t, neque capita hostium asse

qu i , qua tam en parte facilius vul

neraripoteran t u t pote nuda.Com

plures itaque m ortui sun tan tequam

caderentpropterdenu tionem acie i

m ortu ique n ihilom inus stabant

com m iliton ihus sus ten tati. Gen .

5 .Phahngas . Germ anigeneratim

et per in tervalla stu 11es ,puguaban t,u t supra dictum est. Generatim

per gentes. M . Ergo tot erant

phalanges quot gentes.

6. Sinistro com u . Intellige hos

tium : qua pars erat m inim e ( irm a

appositadextm cornu ir om anorum .

7 . Des tro com u . Item de dextro

cornu hostium in telligitur.

8 . P. Crussm . l"

ilius M . Cressi ,m ulta egregie fortiterque gess it in

hoc bello qua: w m m em oran tur in

com m entariis . Is autem m issas aCo

sare ad petrem in Parthos proficis

ech tem cum m ille delectis equiti

bus,belloParthico fortiter occubuit.

Goo . Succincta nim is est istius pre

lii descriptio , q uam ut observatio

n ibas nostris loc um pre heat : ordo

salus pugna: fuse describitur, et optim e quidem a Rom an is institutns .

Laudandus sane P. Grassi transit…in alteram partem cum equitatu ;

peritissim aen im eaconvers ione su is

victm iam peperit an sponte m a,

an jussu Ce saris? nescitur.

66 C. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

hi qui inter aciem versabantur, tertiam aciem laborantì

bus nostris subsidio m isit.

L HI. Ita pra: lium restitutum est , atq11e omn es hostes

terga verterunt , neque prius fugere destitenm t quam ad

flum en Rhenum m illis passuum ex eo loco circiter quinquaginta

'

pervenerint Ibi perpauci aut virihus confisi

transnatare eontenderunt , aut lintribus inventis sibi salu

tem repererunt In his fuit Ariovistus qui navieulam

deligatam ad ripam nact us,ea profugit reliquos om nes

eonseeuti equites nostri interfecerunt. Dum fuenm t Ario

ViSl.l H XOI‘BS ,una Sueva natione quam ab dom o secum

eduxerat altera Norics regis Vocionis soror , quam in

Gallia duxerat , a fratre m issam utraque in ea fuga pe

Car . LH I. 1 . Millia pass . quin

quaginha. Codd . etedd. prise. quinque

quod non verisim ile est.0rosius,qui

pralium hoc descripsit, quinquagin ta

posu it. Varian t etiam Graci qui

spatium per stadia m etiun tur. In

Plutarch. Casere e . 1 9 , alii codd.

cub“ioue rptaxcoiouc, alii rtrpuxoc icue

exhibent. Interpres grz c . Zedda .

rseeapaixovra. legit. Stadium autem

con stat a5 pass . et ceto stadia ctn

ciun t m illiare Bom . Ita fere M .

Mensure codd. et conjectura BeatiRhenan i m ihi viden tur probabilio

res . l s au tem ad A pollinaris E dem

prope Basileam ,haud longe a Rau

racis cam pis et Bheno pr:elium

fu isse com m issum existim at ; unde

uno eursu ad flum en anfngissc po

tuerun t Germ an i. Si en im ea qua:

dieta sun t de itinere Cms . aYesan

tio ad A riovist. repetam us , consta

bit illum aVesun tio ad A riovistum

qu inquagin ta m ill. id est, 1 5 % Iene.

feeisse ; at non directum iter tenu it

Caesar , sed circuitu in cessit locis

aperti: , ut vitaret insidias (XLI

debuit, ant uam cum A riov. collo

queretur. Dein ultra, aliqw t lencis

progressos , decesfi vit. Pun o hac

incideredebeotjusteBasileam : nam

ab hac urbe ad Vesuntium a5 fave

sun t leucm gall. A dTriboooos pelvao

gatum esse , ut feruntgraco m easu

re , Casarem , qui de eom m a tu a

Sequan is etE dn ie advehendo l olli

citua erat ,pre teres A riovistum tam

longe a suis fin ibus abfuisse , quis

credat pre sertim cum ei tertia

pars Sequanoru m , jam ase occupata

so llicite , ab hostium incun u e t re

bellione incolarum potissim um ser

vanda esset. H is igitur pe1p cns is ,lec tionem codd. retineo quinque

m il/iapass . que distantiasatià m agna

m ihi videtur hom in ibus curso con

citato fugien tibus .

Repererunt. Codd. nostri ita.

Vulgata: pefl'

erunt. Min us bene .

De Germ an is sie Tacit. 1 8 Prqoe

soli barbarorum singulis ut oribus con

tenti sunt exceptis adm odum paucis ,

qui non libidine sed ob riabilitata !

unde plureaquam 5 Iene. peragrare plurim is nuptiis am l n'

untur

DE BELLO GALLICO . L IB. 1. 67

riemnt . Dure filia: ha1 um ,altera occisa

,altera capta est.

C. Valerius Proeillus5

quum a eustodibus in fuga trinis

ateais vinctu s traheretur,m ipsum Casarem

,hostes equi

tatu persequentem6incidit. Qua: quidem res Ca sari non

minorem quam ipsa victoria ,voluptatem attulit ° quod

hom inem honestissim um provincia: Gallia: suum fam iliarem et hospitem ereptum e m anibus hostium sibi resti

tatum videbat ; neque ejus calam itate de tan ta voluptate

et gratulatione quidquam fortuna dem inuerat. Is se prze

sente, de se ter sortibus consu ltam dicebat utrum ign i

statim neeam tur, an in aliud tem pus reservaretur sor

tium beneficio se esse incolum em . Item M. Mettius3re

pertus, et ad eum reduetus est.

LIV. H oe pm lio tran s Rhenam nunciato Suevi, qui

ad ripas Bheni venerant dom um reverti casperunt quosubi

'

, qui proxim i Rhenum incolunt, perterritos inseeuti,

magnum ex his num erum oeciderunt. Ca sar,una restate

duchos m axim is bellis eonfcctis , m aturius pau lo,quam

tempus an ni postulabat in hiberna in Sequanos exercitumdeduxit : hibernis Labienum przeposuit : ipse in citeriorem

Galliam ad eonventus agendos profectus est.

tid. supra XVII , XLVII.6. H asta equitaù persequefl em . Ita

prob..b.im codd. edd. Vulgo

7 . Sos-tibia . De sortibus m odo

dixim ns ; C.

8 . H ettùes. Bjus m en tie fit in n um

l is apud Vaillant , in ribas generibus hom 1'

rtttm contrad a in

quibu s higz , insisten te Pallade vel unum lacu n ; tertio ,cum a magis tra»

Bellon a cum epign phe , n r

fl tts. Vide sup . XLVII. quarto , aan in c liquem locum frequem

Cnr. 1 . Ubi. Male con tra

codd . etedd vett. reposuerun t Ubii, tulationis em a calligrtur . Secunda

qui longius belli theatro aberant. m odo in telligendum . God .

V id . supr. cap. prmceden ti not. 1 .

Codd. nostri haben t quo: ubi.

Com -enim . H oc loco et alibi

sun tconven tus hom in um provincia

lium in certis urbibua, qua et ipm

dicun turoonven tus .Gall. le: état: de

la province . Pom peias Festus , 1 1 1

Corwenflu quatuor modi: intel/igitur.

Uno,cum [bat hom inum 4 6 all

quo conventum m e dai…; altero ,

L IBR I SECU N D I

A R G U M EN T U M .

C u ». I ; Conjuratio Belgarum . II , III ; Deditio Rem orum ,

adveniente Ce sare . IV Origo et c0pia Belgarum .- V ; Iter

et castra Ce saria ad flum en A xonam . VI , VII ; Oppugnatio

Oppidi nom ine Bibrax soluta , m isso a Ce sare contra Belga:

subsidio . VIII ; Castra Ce saria idoneo loco contra Belgas .

IX XI ; DiscessuaBelgarum ad tuendos fines contraE duca,

Titurio legato frustra im pugnato . Clades . XII XIV ; Deditio

Suessionum et Bellon corum . XV ; A mbianorum . Mom

Nerviorum . XVI — XXVIII ; Bellum Nervicum . Clades . De

dilio . XXIX XXXIII Bellum A duatucorum . Obsessio .

Perfidia. Calam itas . XXXIV ; Plures civitates m arifim

P. Grasso subacte . XXXV ; Opin io huju s belli apud Germ anos . Legati Germ anorum ad Ca sarem . Iter Casari: in Ita

liam et Illyricum . H iberna. Supplicatio Rom a .

https://www.forgottenbooks.com/join

70 c . JU LII c zs s .u us COMMENT.

vu lgo regna occupabantur , qui m inus facile eam rem ì :

1m perio nostro’oonsequi poterant.

II. l is nuncus litterisque com m otus Cmsar duas legio

n es in citeriore Gallia novas con scripsit ; et inita e state ,

in interiorem’

Galliam qui deduceret Q. Podium Le

gatum m isit. Ipse , quum prim um pabuli copia esse in

ciperet ad exercitum venit ; dal: negotium Senonihus

reliquisque Gallis , qui finitim i Belgis crun t,uti ea

, qua:

apud eos gerantur cognoscant; seque de his rebus oer

tiorem faciant. H i constanter om nes nunciaverunt m anus

cogi , exercitum in unum locum conduci. Tum vero du

bitandum non existim avit,quin ad eos [duodecim o die

‘

]

7 . In imperio nostm . Im perante quod non intel]… lec

P. Rom ano . Voss . praposition em tionem forte adduxit. Casari: cele

delet. Oa. Male et con tra codd. ritatem et ingenii perspicacih tem

CA P. II . I . Inita e state. Codd. his laudat verbis le &C da

perm ulti et edd . prise . ineunk ; item in Opere cui tim lus ( Dl p…ot

gre c . interpr. &n oy.ivou Qigong. A t pitainc ) . Ilfim ! m h r la'

le j…t

lectio inita Casaris stylo accom m o de César , qui par ta &lìgenoe’

as

datior. Sic l. 1 1 1 7 , inita hiem e. sum des Rànois ; per con lld l | flf it et

Codd. nostri 1beun le. sa douceur, la m intòn: fidòla ,et

Inter….N01111t ulteriorem . pn’

pcm contre cea: de Beauvais pergola

Ben e in teriordicitur Galliarespec tu ai s-puissan t, une dire:-sion gui laiq

citerioris Gallia . Vocatur en im in trà -utile. Ita quoque optim i im pe.

teria: id om ne quod ab extrem is ratores et exercituum duce. in cc

fìnibus rem on tar. Non m ale quoq. Ieritate positum belli even tum een

ulteriorem , u t cpponatur citeriori. suerun t, bellum in hostila n regio

3. Q. Pedium . Q. Fedins Julia: nem tran sferre non dubitanta :' hoc

sororiaCe s. nepos et ab eo scriptus quippe ratione , tria existun t com

lm res cum L . Pinario post aliquot m oda m ax im i ponderis : 1°

hosti

an nos consu l cum Ca: sare Octavio ,lem negion em , dum parcunt snc ,

quo in honore decessit vir trium cogun t alim en ta exem itibus et com

phalia. Enjua lege dam natì sun t m eatus suppeditare ; parum fldos

Casari: percussores . Goo . virtutis sua: Opin ione exim la in of

4 . Duodccimo die. In plerisque ficio retiuent socios ; 3°

hostes tanta

codd. absun thac verba qua: reipsa territos audacia eo adducun t, ut se

prc cipiti ingen io Ce saris plan e sun t ipsos defendan t quod pessium m est

contraria. In gre c . in terpr. (o: roi populo cuilibet , nisi natura loci,

XtCG , unde suspicatur Oudendorp. aut civium consensu unanim i , pa

fuisse scriptum prim o die id est trim e am ore virium ejaamultipliquam prim um ,velprimo quo

'

que die , catio fiat; quod m um est.

DE BELLO GALLICO. L IB. I l . 7 1

proficisceretutr. Be frum entaria provisa5

,castra m ovet

diebust circiter quindecim ad fines Belgarum pervenit.

III. Eo quam °

de im proviso, celeriusqne omni opinionevenisset

,Rem i , qui proxim i Gallia: ex Belgis sunt , ad

eum legatos , Iccium et A ntebrogium ,prim os civitatis

,

miserunt, qui dicerent se suaque om nia in fidem atque

in potest:item Popu li Rom ani perm ittere ,neque se cum

reliquis‘Belgis consensisse , neque contraPopu lum Rom a

num om nino conjurasse : paratosque esse et obsides dare

et im perata facere,et oppidis recipere , et frum ento cete

risque rebus juvare: reliquos om nes Belgas arm is esse

Germ anosque , qu i cis Rhenum incolunt

6

,sese cum his

conjunxisse , tantum que esse eorum om nium furorem , ut ,

neSuessiones quidem fratres consanguineosque suos qui

eodem jure et eisdem legibus utantur,unum im perium

,

unum que m agistratum cum ipsis haheant deten ere po

tuerint quin cum his consentirent.

IV. Quum ab his quaereret , qua: civitates quanta:que

in arm is essent,et quid in bello possent , sic rcperiebat

plem sque Belgas esse ortos ab Germ anis ; Rhenum que

antiquitus traductos‘

,propter loci fertilitatem ibi con

sedisse Gallosque , qui ea loca incolerent expulisse ; so

losque esse, qui patrum nostrorum m em oria

,om n iGallia

ven ta Teutones Cim brosquc intra fines suos ingredi

prohibuerin t. Qua ex re fieri uti carum rerum m em oria

magnam sibi auctoritatem,m agnosque spiritus in re m i

5. Pm ù a. Com parata. 5 . Germanosque . Infra nom inan

Car . III. Om ni opinione. A lli, tur , soil. Condrusi Ehurones ,Cm

opinione. In aliis omnium riesi Pam an i.

deest. Cod . R . 5764 omne. 6. Ci: Rhenum incolunt. Sic om nes

s im i . Soil . qui prim ioccur codd. et ed. prise. A lli , qui ripa:

n nt e Belgis proficiscm ti. R heni incolunt, qu : totidem verbis

3. Qui dicerent H oc desunt in in Gr. Metaph. leguntur. M . Cod.

Optim is codd. Cm r om ittere solet. B . 5763,qui ci: Rhenum . A ltervero ,

reliquisq1x ; perpen m , ut patet ex C n. IV . Spirin o. Sensus anio

l'

asta ferociaquepleni.

7 : c . JU LII CE S A R IS COMMENT.

litari sum erent. De num ero eorum om nia se habere ex

plorata Rem i dicebant, propterea quod propinquitatibus

affinitatibusque conjuncti, quanta

3

m quisque m ul

in . com m un i Bc]garnm concilio 3 ad id bellum pollicitus

sit,cognoverint. Plurim um inter eos Bellovacos et virtute

et auctoritate et hom inum num ero valere : hos posse con

ficere arm ata m illia centum . pollicitos ex eo num ero e lectam illia LX

,totiusque belli 1m perium sibi postulare. Suas

siones suos esse fin itim os,latissim os feracissim osque

agros possidere apud eos fuisse regem nostra etiam

m em oria Divitiacum5

,totius Gallia: potentissim um

, qui

quum m agna: partis harum regionum ,

tum etiam Britan

n iae,im perium obtinuerit : nunc esse regem Galbam

°°

z ad

hunc propter justitiam prudentiam que ,sum m am totius

belliom n ium voluntate defcrri : oppida l1abere num eroXl l

polliceri m illia arm ata quinquaginta totidem Nervios, qui

m axim e ferì inter ipsos l1abeantur, longissim eque :1bsint7

Rem i. A l. scribun t Ricam i. Grao.

interpr. l’i poc, cum aspiratione .Cel

larius in Orthographia p. 56, re

jicit aspirationem quod vox sit

Celtica. Sed utrectoobserv. Mom s,

scribitur et H in da. Nostri codd.

Rem i absque aspiratione .

3. Concilio. Concilium idem ac

convento: . v. sup. I , 5 4 .

.Latissim os .Nostri,jincs latiss im os .

5 . D ivitiacm n . Divitiaeus iste dif

fert à Divitiaco [Eduorum princ ipe .

Is n on solum Suessiones sed ct

A m bia nos in sua potestate habuit ,unde in Britan n ia…trajecit. C&sarsalus hujus e xpedition is Gallorum

in Britan niam m em in it.

6. Golbum . Error scriptum : vi

detur. Dio en im Cass . x x x 1x , 1 hnno

regem apollavit À ò‘

pa'

w. Forsan przr

n om en hoc , illud cogno 1n en . A it

C iaccon iu s Galban i esse rom ana…fam iliam . Sue ton ius de hujus origin e

varias pm pon it sen ten tia in Gallia,3 in ter quas s it,pm pingum hom i

n em a Gallis vocat i Galbani , unde

illud quod haben t nostricodd. RR.

7 lo ngissim eque absin ! . H e cverba

in terpretes cruciarun t.Quo tendun tista ? A n ad m ores et cultum , an

ad in tervallum aliquod inter bos

vel illos in terpositum ? Sane Jul.

Celsus , qui plerum que m entem Ca

saris si non verba, sagaciter in ter

pretatur , illa on1ittit. Interpr. grane.

transtulit ioxa'

rou; rò v l yi'

ov,quod

falsum est : nam hand m inu s quam

Nervn rem oti Menapii et qui iis

adjacen t. U ncle Vossius hac vel de

lenda prorsu s judicat, vel sic legen e

da longissim eque abom ni cultu admin: ,

vel potins tranaferenda in eum lo

cum Po:m onas qui una nom ine Gen na

ui ape/lantur cu i loco sul>dit statim

longissim eque d l: .sun l . Davisius autem

li t bis verbis longum solum m odo

https://www.forgottenbooks.com/join

74 C. JU L II C IES A B IS COMMENT.

vidit neque jam longe abesse ab his quos 1

exploratoribus et ab Rem is cognovit, flum cn Aquod est in extrem is Rem orum finibus

,exercit

ducere m aturavit a,tque ibi castra posuit

'

Î Qualatus

6

unum castrorum ripis flum inis m unich“ ,

eum6

qua: essent tuta ab hostibu s rcddcbat, et con

ab Rcm is,rcliquisque civitatibus , ut sine periculo

portari posset cflìciehat. In co ilum ine pans

prasidium ponit ; et in altera parte flum inis Q.

Sabinum Legatum cum sex cohortibus rclinquit

in altitudinem pedum duodecim vallo f,ossaquc d

ginti pedum m unire jubet .

VI. A bhis castris oppidum Rem orum nom ine

abcrat m illia passuum VIII . Id cx itinere m agno

Belga oppugnare cmperunt. E gre eo dic sustentatuGallorum eadem atque Belgarum oppugnatio e:

Ubi3circum jccta m ultitudine hom inum totis m i

4 . Vidit. Bestitu it Oudendorp. m erito laudan turCe s. dis;e: su is codd. in aliis vacat. in eligeudo loco sum m a

5 . A tque ibi castra posaiî. Sapien-r Vid.Tabulam c rc incisam ,

ter, et ex prm ptisVegetii.Pre cipit de Cd m , par Tw in de C

enim , ne ralnbri.raqno : it longius . CA P. VI. 1 . 1 6 kis a

6. Post eum . St il. post Casarem . codd. Vulg. ob ipsis , m in

Ita codd. et edd. priscc .Giaccon ius, nam grn cus in terpr. dnb

qu ia vox eum , quo referretur , non .»Egre eo die susten

in telligen t, m utavit inpost ea. Male . Id est, res susten tata sur

Vidit Daviaius vetam esse lectio fen sum oppidum . Sic sp.V

n em quam haberent codd. Sed vo Ecl. 1 1

cem eran m inus recte cum interpr.

gre co rctulit ad exercitum cum ad "“I“ '8‘

Casarem m ulto elegan tius referenda 3. Gafiom m eadem cmsit. Codd . nostri post eum . oppugnatio est ha c. Ubi. I

7 . Dm ievigin li. Stm echius ad Oudendorp . Edd . vulgg. 6

Veget. 111 , 8 . rescrihendum censet atque Belgarum oppugnatim

n x ex przccepto ipsius de im pari Codd. BR . 5763-64 , oppu

n um ero . Tem ere n ec en im bujos H oc ubi. Ecdem opp-g.

m aris observans Caesar fuit. 011 . 11110 etRom anorum aliqua

8 . Mun ine jubet. Bene. Subaudito ut ex Josepho patet , Jò !

accusativo persona: . A l. m un iri. A b Jude : u puguationem des

om n ibus re i m ilitaris peritissim is quod genus eppugnafionim

DE BELLO GALLICO. L IB. I l . 7 5

undique lapides in m urum jaci ca pti sunt,m urusquc dc

fensoribus nudatus est ; testudine facta porta: succedunts,m um mque subruunt. Quod tum facile ficbat : nam

,quuuitanta m ultitudo lapides ac tela conjiccrent in m uro con

sisMndi potestas erat nu lli. Quum fincm oppugnandi nox

fecisset, Iecius Rem us sum m a nobilitato et gratia inter

suos,qui tum oppido pra:erat, unus cx his , qui legati de

pace ad Casarem veneran t,nuncios

6ad eum m ittit

,n isi

subsidium sibisubm ittatur sese diutius sustincre non posse.

VII. Eo dc m edia nocte Caesar , iisdem ducibus usus,

qui nuncii ab Iccio venerant

,Num idas et Cretas sagitta

rios, et funditores Baleares 3 subsidio Oppidan is m ittit : quo

mm adventu et Rem is , cum spe defensionis , studium pro

pugnandiaccessit, cthostibus eadem de causaspes potiundioppidi disccssit. Itaque , pau li5per apud oppidum m oral i,

ngm sque Rcm orum depopulati om nibus vicis mdificiis

que , quos adire poterant , incen sis , ad castra Caesaris

omnibus copiis contenderunt ; et ab m illibus passuum

dicitur Rom ani quim achinas : dhi 6 . .Vun cios . A l . nuncium sed pra:

lchant, rarius eaOppugnatione ute stat nunc ios ; ut patet ex seqq.

bm tur ; frequeutius Galli ,m achina Subm ittafur. Ita codices . A lu

M n a perte: . GOD . m ittatur , cx glassa. Sabm ittcn . Clan

4. Testndùte facto. Illud genus culum et fu rtim m ittere .

testudinis describit Livius , u n , 9. Car. VII. 1 Nm idas . sun t levis

Quadrato agn ine facto scutis super

«Ifito dentali: cM ntihn prim i: se

cundis M mt k fl iis magi: ac

M 'fil , etiam genn niz is,fc:tigiatan siq tectn adificiorun sunt ,

tatudim facieòm t. H anc testudi

nem , q1m 0pus erat , gem inabant ;it: ut altera testudo alteri superia

cnmberet. Ejusm odi Tacit. vocat

i… A diquoque Plot.in A nton…et Dion . n .1 1 .

5 . Porta: A lli partis ;sulaccusativus recte se habet. Codd.

nostri et alii perm ulti suocendcm t,im duut, quod pre tulerim .

arm atura: m ilites , ut infr. c. 9.

Creto.n Oi K p°irn c cie l ro£n

'

n w

àyaOoi. E lian . v. Il . 1 1 0 .

3. Baleares . De incolis insulam m

Balcarium in hispan ico m ari n o

tissim : sun t qua Strabo Geogr.

1 1 1 , p. 1 68, scripsit : op: vdorfiraz

dpu: oz l iyovrm , z ai roîir’

i oxnoav,

pam denomin a . iEò'

rou Ooivnu ;

xarioxw rà; wîoouc.Vid. ind. geog.

4 . Qnm . A lii qua: , vel quot , vel

quo. Perperam . Quo: per syllepsim

aceom m odatur digniori generi. On .

5 . Om ni/m s copiis . A lnque pre

positione c um ut, c . 1 9 et 33. Item

76 …C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

m inus II castra posuerunt qua: castra, ut M o

ign ibus significabatur , am plias m illibus passuum VIlatitudinem patchant.

VI I I. Caesar prim o et propter m ultitudiucm

t1um,ct propter ex1m 1am op1m oncm v1rtutis p

supersedere statuit ; quotidie tam en cquestribns

liis qu id hostis virtute posset,et quid nostri ande

sollicitationibus periclitabatur . Ubi nostros non

inferiores intellcxit,loco pro castris ad aciem inst1

dam natura opportuno atque idoneo (quod Is col liscastra po

s

sita eran t, paululum cx planitic editus ,

ta

adversus5in latit1idinem patebat , quantum loci

in structa occupare poterat , atque cx utraquc parte l:dejcctus

6babebat

,et frontem leniter fastigatus

7

pan

ad planitiem rcdibat ) ab utroque latere ejus co llisversam fossam ohdux it circiter passuum CD ; ct ai

4 : 4 etc. et alibi. Nonnunquam

tam en prapositio additur. Id.

CA P. VIII. 1 . Ccesar prim o , etc.

H oc sem per Ce sare provisum fu it

ut pares hostium exercitu i copias

haberet quas ubi in tellexerat sibi

non adesse , pugna pruden ter abs

tinebat. Sic l. vu , con traVercingc

torigcm ita quoque bello Civ. con

tra Pom peium . A t in ca pre scrtim

occasione,proposito suo fortiter illi

adhmrendum erat : tum propter op

portun itatem loci (A xonam quippeoccupabat m un itissim is tutus cas

tris , ideoque ab ingressa in Rem o

rum regionem hostes am ebat) ; tum

propter cxpeditionem Divitiaci in

Bellovacos ad quos defendendos

futurum erat, ut fmderati brevi tem

pore dilaberen tur : et even tus pru

dentiam ojus com probavit.

Equestribus prec/iis . Juxta hoc

pra:ceptum Vegctii , I. 1 1 1 c . : 6.

Nunquam m iles in d ciem

cujus antea esperimento non

citation ibus levibus prc liis .

ch'

tabatur. Periculum faciebat

tabat. Cod. noster 5763,voce

licit. non agnoacit alter vero

sollieitat. exquirebat. Eadem Va

in MSS. Oudendorpian is .

Paululum e: pla u'

lic

Len iter acclivis . M .

5 A dversus . Non ca parti

adversa e regione erat sed

an teriore : sur le devant. Sic

dentes , Cic . ( le Nat. D. 1 1 5

6. E : atraque parte dejectusErat prc ruptus ab u troque la

7 Et frontem len . fastigatm olliter declivi: antrorsum .

in fro nte , m inus bene . Fronte

liptica locutio . Fastigatus . Sic

bendum , n on fas tigiatus . Sil.

Scusin fastigan s , com pressa cac

nectit. L. v, 50. O :

Codd. nostri cost:gutus . Male.

https://www.forgottenbooks.com/join

7 8 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

m agnum eorum num erum oeciderunt. Per eorum carpon

reliquos audacissim c transirc conantes , m ultitudine te

loru m repulerunt ; prim os , qui transieran t, equitatu cib

cum ventos interfecerunt. H ostcs , ubi ct dc expugnando

Oppido ct dc flum ine transcundo spem se fcfcllisse intel

lexc1 unt , neque nostros in locum iniquiorem progredipugnandi causa viderunt , atque ipsos rcs fiu m entaria

deficcre ca pit, concilio convocato, constituerunt, optim umesse dom am suam quem que revetti ; ut

“,quorum in fines

prim u m Rom ani exercitum introduxissent, ad eos defeu

dendos undique conven ircnt ; et potius in suis , quam in

alionis finibus decertarent ; et dom esticis copiis6rei fru

1ncntarim uterentur. A d eam sente ntiam , cum reliquia cau

sis , haec quoque ratio cos deduxit , quodDivitiacum atque

lEdup s finibus Bellovacorum appropinquare cognoverant ’.

H is persuaderi ,ut diutius m orarentur

,neque 9 suis auxi

lium ferren t , non poterat.

XI. Ea re constituta , secunda vigilia m agno cum stre

m iac aggressi. Jam Ce sar pari calli

ditateH elvetios potins quam virtute

in trajicicndo A rari , ( supr. I, c.

1 im pedito: fuera: agressas . II. I.

observare liccat nostrosGallo: baud

m inore praeditos virtute bellica et

tun e tem poris et post m odum

m u ltis clapais abhinc se culis , uns

quam ab beste quolibet s uperato:

fuisse , n isi callid itate et quadam

astu tia. Nostris quippe saepe desun t

in pre lio , et pm scntia an im i et

in terdum pruden tia.

3. A ndacissim e . Male ergo et

con tra fidem historia Plat. In Cms.

c. : O . aiaxpò : diyovway.ivouq. On .

4 . Ut. A lii el , et in fra conven im

ut , pro conveniren t , et.

5 . In alienis . Bene rcpetitur pra:

positi0.

6 . E t dome stici: copiis . Et alcren

tur frum en to quod habeban t danni.

7 . Diviliac, atque /Ed. appropinquan

cognoverant Factm n erat suasu et

hortatu Cas. Vide supr. e . 5 .

8 . H is persuaderi non poterat , etc.

In z qualitcr tripartiti: copiis Belga

Casarem , siu m inus vincere om ni

no , at saltem a Provincia sua po

tuissen taren e . Tan ti enim exercitas

pars m axim a, per aliquot dies , pro

castris stan s obsessos tenuisset Ro

m anos dum m inore alia adversus

1Eduum Divitiacum Bellovaci: auxio

Iium ferente , m inim a aliunde fin es

Rem orum ingressa, Casarem , ut

su is opcm ferret exercitu sui dis

tractione , loco m overe coegisset. A t

peritiam rei m ilitaris tan tum in bar

baris qui: desidera ?

9 . Neque. Neque pro ne , sive

nea , bene restituit Oud. cx codd.

m s BELLO GALLICO. L IB. 1 1. 79

tum ultu castris egm ssi , nullo certo ordine , nequequum sibi quisque prim um itineris locum peteret

num pervenire properaret, fecerunt , ut consim ilis>rofectio videretur. H ac re statim Cmsar per spe

es cognita insidias veritus quod qua (le causa

rent nondum perspexerat, exercitum equitatumque

continuit. Prim a luce confirm ata re ab explorato

om nem equitatum qui novissim um agm en m ora

1r&m isit. H is Q. Pedium et L . A um nculeium Cot

egatos prafecit. T. Labienum Legatum cum legio

ibus subsequi jussit. H i, novissim os adorti et m ultapassuum prosecuti , m agnum m ultitudinem eorum

ium conciderunt , quum ab extrem o agm ine ,ad

:ntum erat,consisterent , fortiterque im petum nos

m ilitum sustinerent °

prioresque5

( quod abesse

videren tur,neque u lla necessitate

,neque im perio

rentur ) exaudito clam ore, perturbatis ordinibus

,

in fuga sibi praesidium 6

ponerent. Ita sine u llotantum eorum m ultitudinem nostri interfece

uan tum fuit dici spatium sub occm um que solisunt

’,seque in castra ,

ut erat i1nperatum , rece

Postridie ejus dici Caesar , prius quam se hostesore ac fuga reciperent , in fines Suessionum , qui

Il . Im idias w rinn . Ex berni: ca sus ut legetnr lib. v.

c i. Dio , xxxu . a. l’

unica; 4 . A b a froun agmr'

nr. Id est ii

it, faces

-ro p.iv rò y:y w

'

gu in extrem o agm ine. M .

ù y.1.ae <l‘ì api ; 1ò0òq,&yw ig 5 . su tincrm t. ; priorcs

6111 318151 1. que. Bene sic in terpunge , Oud.

Perlium . Ita codd. vel alii , Inps ùm°

gregiam Syn thesin . Male m ale et ingn to sensu.

es m n tarun t in eique . On . 6. Pm idimn . Nom i. u bu'

diunr.

11 . De eo vid . sup. c. Pancissim is attigerun t In ne expt

lurunwk ùun Conan . Cotta ditioQ Dio Cau . et Plu tarch.

A urunculeia plebeia fu it. 7 .M itcrunt. Subaudi intel-fleece.

un m ultis cohortis ab Male recen t. odd. destilcm n ta qui.

e Eburonum rege , in hi CA P. XII . Terran . A l.

80 C. JU L II CE S A B IS COMMENT.

proxim i Rem is erant,exercitum duxit

,et m agno

confecto ad oppidum Noviodunum contendit. ld ex

oppugnare conatus,quod vacuum ab defensorib

audiebat,propter latitudinem fossa m urique altitu

paucis defendentibus , expugnare non potuit. Castnitis vineas agere qu zeque ad oppugnandum usui

com parare coepit. Interim om nis ex fugaSuessionu1

titudo in oppidum proxim a nocte conven it. Celerncis ad oppidum netis

,aggere

5 jacto ,turribusque

tutis°m agnitudine operum ,

quae neque viderar

Galli neque audierant et celeritate Rom anorum p«

legatos ad Ca sarem de deditione m ittunt ; et pet»

Rem is ut conservarentur, im petrant.

XIII. Caesar,obsidibu s acceptis prim is civitati:

ipsius Galba: regis duobus filiis , arm isque om ni

a. Expugnam . Id etiam n ostri

dicunt prendre d'

assaut.

3. Cas tri: m unità . H oc au tem

m odo cu trorum m un itio ex Veget.

fiebat ( lib. cap. Cm pitibus

e terra excisis , a fron te fossa fie

bat. A tergo m urus e ligno et iis

dem glebis cespitibusque. I'

al/i id

est, stipites , quos ad hunc u sum

secum sem per habeban t in itin ere

m ilites , in terp cieban tur ; et fron

des , ne terra laberetur , supraque

lorica ( des parapets ) et pin na ( descre

'

neau.r ) ad s im ilitudine…m uri

strueban tur . H orn .

4 . ”inca.: «gen . Vinca , in qu it

Vegetius , de Re M ilit. 1. tv , 1 5 , e

levioribas ligni: m ac/dna alla pedi

lm s acta,Iata septem longa se.rdevim

Imjus tectum duplici nuw itiorw tal m

/a lis cratibu.rgua contex ilur. Qu ibu s

adda1u latere quoque vim in e se

piun tur , n e saxorum telorum qu e

im petu penetren tur. Ex trin secu s

au tem, n e im m isso crem etur in

eendio,m achinaorudisacrc

coriis velcen ton ibus operitu

cum plures facts : fuerin t,31

in ordin em ; sub qu ibus su]

tuti ad subruenda m uroru

tran t fundam en ta. GOD . M .

Folard Comm ent. sur POI) :

art. 9 , vincas describit

tas , qua: hodie dicun tur ,converte: de claies . Vinca St

Gaiso/card Mim . m il. t. 2

sun t m obiles m achina , pen

n s quas nostri dicun t GdL

vertex. De vincia, eodem fe

A po llodoru s , in Po liorcet

ox im aOm dè atùroì1; da?

opai ; , ai xa) .o vm i p.

rà: : oEe'

ca; xaì. rà; aq; tvdn

5 . À ggere . A gger h.

gesta et accum ulata pm pe

u t m eaponan tur,prom ove:

m achina ad oppugnandas 1

6 . Turribusque cons titut:

cons tructìs , forsan e glassa.

Car. XIII. 1 . Galbce . V

https://www.forgottenbooks.com/join

82 C. JU L I I CE SA RIS COMMENT.

sese eos in fidem recepturum et conservat dixit

sed quod erat civitas m agna in ter Belgas auctoritate ,

atque hom inum m ultitudi ne prmstabat , DC obsides po

poscit. H is traditis om nibusque arm is ex oppido collatis,

ab eo loco in fi nes A m bianorum pervenit , qui se suaqueom nia sine m ora dediderunt. Borum fines Nervii attin

gebant quorum de natura m oribusque Caesar quam qua.Lrerot

,sic rcperiebat : Nullum aditum esse ad eos m er

catoribus : n ihil pa3

ti vini reliquarum que rerum ad luxuriam pertinentiu1n

3infer1i

,quod his rebus relanguesoem

an im os et rem itti virtutein existim arent : esse hom ines

feros,m agnazque virtutis : incr9pitare atque incusare reli

quos Belgas , qui se populo rom ano dedidissent , patrianque virtutem projecissent : confirm are sese neque legatosm issuros

,neque ullam conditionem pacis acceptaros. »

XVI. Quum per eorum fines triduum iter fecisset ,inveniebat ex captivis Sahim

'

flum en ab castris suis non

am plius m illin passuum decem abesse trans id (lum en

om nes Nervios con sedisse,adventum que ibi Rom anorum

exspectare una cum A trebatibus et Verom anduis,finiti

m is suis ( nam his utrisque persuascrant , uti cam dem

belli fortunam experirentur) exspectari etiam ab his Atuatucorum copias

,atque esse in itinere m ulieres ,

quiqueper aetate…ad pugnam inutiles viderentur , in eum locum

a. N ihil patì ovini. Nam q ue apud

alios Gallus teste A then zeo a divi

tibus hibitur \ inum ex Italia , vel

Massilien si region e allatu 1n , idque

1nerum , cu i quandoque paululum

aqua: m iscetur. Gun .

3. A d luxuriam pvrtinentium . H a:c

ve1ba a m u ltis ahsun t codd . Gr:eens

tam en in terpres et Cel.—.u s cum x u l

gala con sen tiun t. l ta quoqu e h ost1 i

codices .

Ii. Quod his rebus w langursw re

H an c etiam ob causam x i

n um ad se om n ino im portari non

siveru n t Suevi , u t docet noster , l.

xv , cap . a. A nim os . Post hanc

vocen 1 an im os , edd. et codd. haben t

eorum , quod delevit Oberl. u t pote

quod glossam redoleret. A pud Cel

sum et in terpr. grmc . generaliter

effatum est. Nostri codd. com m .

5 . Confirm are. A fli1 m are , u t : p.

Cic . de A m icitia c . 1 1 1 . 011 .

C \ P. X\ vl . Sal im . Pro Safin

reponerem t el Sam aram vel Scal

dtm . Vide n ot. ad calcem libri.

DE BELLO G A LLICO. LIB…II. 83

F…. IF I locum idoneum castn s delu ant. Quum quea…k lgs . rd q unsqm d m m plures ( la sam m

sca l i . una 1ter fi oenm t : qu 1dam ex lns . ut postea ex

a ptivis tn gnnm n est . eo ru m d1erum consnefndm e itm m s

m ag num num erum m iercedere , neque esse

ut re iq u : con tra…1stere non an

de-ren t. A d

…l i val-en t c opus quo fac 1ixii s fim tn norum equi

H 1m . si pra h nd1 cz usa nd eos s em s set . 1m pediren t .……inm is atque inficm‘

—

. cre bn s m latù

-l -1u a i a z. u £ .1 E'

Sd d i“ d i a u n . eni . «r: . con c

s.: rum -r. . 109 In :

bu t , n t Lu. dr. u n , e l y. a.

M W m -€ u gn

-l : ane m".c: u

: nà nan rum .: I: : a isi.

A : i: —si: .i cx:-dice infiu . : pr o

cu ignarz r.t e‘: c.:rì i .

m a t. . Dr e n c tr . ia-‘ E 1 ;.g p ,

W pvt-tu rn : sen s-ns. O: .

“ F . — a u , lu i s s , L 57 63, a p m m nn n :…

84 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

dinem ram is et rubis sentibusque interjectis efl°

ecerant,

ut instar m uri ha: sepes m unim enta pm berent ; quo non

m odo intrari5sed ne perspici quidem posset. H is rebus

quum iter agm inis nostri im pediretur non om ittendum

sibi consilium Nervu aestim averun t.

XVIII. Loci natura erat haec quem locum nostri

castris delegerant. Collis , ab sum m o mqualiter declivis , adflum en Sahim quod supra nom inavim us

,vergebat. A b eo

ilum ine pari acclivitate collis nascebatur, adversus buie etcontrarius

,passus circiter ducentos

,infim a apertus ab

superiore parte silvestris ut non facile introrsus perspiciposset. Intra eas silvas hostes in occulto sese

'

contineban t °

in aperto loco secundum flum en paucaastationes equitum

videbantur. Flum inis erat altitudo pedum circiter trium .

XIX Caesar,equitatu praem isso ,

subsequebatur om n i

bus cop11s sed ratio‘

ordoque agm in is aliter se babebat

ac Belga ad Nervios detu lerant. Nam quod ad hostes

appropinquabat consuetudine sua Caesar sex legiones ex

peditas ducebat post eas totius exercitus im pedim enta

a bon'

das incisi: atque in latitudinem vel altitudo XXX. Perperam ibi

ram is m e tis . Cod. 5764 nostram en im altitudo refertur ad ripns,quu

lectionem exhibet ,qua reipsapers praruptc erant non ad flum en

picu itate prm tat. quod latissim um quidem erat , sed

5 . Non m odo int :-ari. Vulgo , non param profundum nam pedibus

m odo non intm ri. Frustra nam op trans iri poterat.

tim i scriptt. secundam sape nega

tionem om ittun t. Codex tam en nos quia, etc. Vulgo quod hostis «ppm

ter B . 57 63 non m odo non . p inqua6at. Sed hostis non appro

CA P. XVIII. 1 Passa: circiter da pinquabat expectabat en im tm as

cento: infima aperta: . Irgfim a , quoad flum en adventum Rom anorum . On .

infim a loca quoad radices . A liter a. Post eas totius exercitu: ete.

nudatus ab inferiore parte ducentis Si en im ad bostem iretur , subsequ i

circiter passibus. Male et con tra im pedim enta jubebat ; si hostiscodd. recentiores m utaverunt infi tergo relinqueretur , pr:e

rnittebat.m a in infim us . Ita Veget. 1. 1 1 1 , c . G :. prù11i equites

In aperto. Nullis arboribus iter crr1piant, inde pedites : impedim en

vestito . M . ta, caloncs ,w hwulaque 1n medio collo

3. Trium Pro trium Ciacconius centur ; ita ut expedita pars paditun

legendum cen set latitudop: dum CCC. et equitum subsequatar.

https://www.forgottenbooks.com/join

86 C. JU L II CE SA B IS COMMENT.

tem celeritate adverso colle ad nostra castra atque eos,

qui in opere occupati erant,contendea

XX. Caesari om n ia uno tem pore erant agenda : vexillum proponendum

'

,quod erat insigne , quum ad arma.

concurri oporteret signum tuba dandum ab opere te

vocandi m ilites . qui pau lo longius aggeris petendi causa"

processerant , ai cessend1 acies instruenda,m ilites cobor

tandi,signum dandum . qw 1arum rerum m agnam parten

tem poris brevitas et successus et incursus5]1ostium ini

A dwrso colle. Ibi ubi collis

erat qui e regione alterius collis

erat. M .

dum . Bussi coloris erat super Pra'.

torium ex ten sum . Vid. Marr. Sat.

I , 1 6 , et Plutarch. in Fab. c . 1 5 ,

ubidiciturxvròvxo'

m vc; .H ocautem

m ale Grmc . in t. reddit per drro'

v.

a. Signum tuba dandum . H oc erat

signum ipsius conflictus inchoandi.

Tesse1 a dabatur et vocabatur Ein

01ty.a. seu rò

3. A ggeris petendi m usa.H . loco ,agger , m ateria est qua m un itio ex

tru itur. Qua: m ateria triple : erat

tru/>e; frond a et cespite5 .V. c . I a.

4 . .S'

ignum dandum . Tessera sci].

Tessera autem Eùv0ngna,u t red e vocat

gram. i nterpres . Dabatu r uno alte

rove ve1ho sub ipsam pugnam ah

im peratore , ut com m ilitones in ter

se n orin t et item hostes . A rnobius

.sym bolurn vocat unde v [psa de

n ique rubo/a quae regal i .rarrorum

in ccceptionibus respondetis . H t c Tes

sera ad eu 1ndem u sum apud veteres

adhibita, quo apud nostros le m ot

d'

ordre, a quo tam en dil

'

fert , eo

quod scriptum erat signum . Nota

tum Cl iticis nuncios fuisse qu i eam

ad durum singu los perferren t ; pari

fere m odo quo apud nos les aid a

de camp le: ordonnanca . Euripid

in t n issis , v. 1 1 56

H agi a d’ ( nd;-ou ròvd

’ ipci h i per;

3.6v0ny.a n apaqr'

povr1 aroqn.im l o'

xsw

Ubi grmcus schol . E6v°npa in ter

pretatur,&yyù iav, p i pa, cantie'

rrz :

ap . Rom anos Tessere n uncups ti.

5 . E t incursas . Ipse quem facie

hau t im petus ; sed n ihil ad sensus

integritatem . Gru e. interpr. rei

xpo'

vw Bpaxò°

m c m i tl rò v n el spicn

loco Ce saria censor perpetuus ,Twpin de Crissé baud im m eritn

fatem ur , duci exprobrat , 1°

quod

u ltra Sahim inchontis tan tum , nec

om n ino con fectis castris, funditores

equitesque transduxerit ; quod

an tequam hostes sparsos ac paucis

sim os in ulteriore ripa lacesseret ,

sylvam leotis et expeditis aliquottur

1n is non ten taverit quodque tem ere

adm odum in iquo prc lium com m i

serit loco ; quum ipsi funditora

equitatum que in citeriore ripa onn

tin ere cum legion is un ius subsidio

satis fu isset ,donec castra m un irm

tur, silva ac saltus exploraren tur , et

locus ad tran seundum flum en aptissim us reperiretur. Fortun a, ait

idem vel, ut nos Ce sar docet, usus

et experien tia m ilitum , exercitum

DE BELLO GALLICO . L IB. 1 1. 87

pediebat. H is difficu ltatibus dum res erant subsidio scien

tia atque usus m ilitum ,quod

,superioribus praeliis exer

citati,quid fieri oporteret non m inus com m ode ipsi sibi

pm cribere,quam ab aliis doceri poterant ; et quod ab

opere singulisque legionibus singulos Legatos Cmsar dis»cedere

, nisi m unitis castris , vetucrat. Iii , propter propinquitatem et celeritatem hostium n ihil jam Cmsaris

imperium spectabant6

; sed per se,quae videbantur

,adm i

nishabant.

XXI. Ce sar,necessariis rebus im poratis ad cohortan

dos m ilites quam in panem fors obtulit,decucurrit et

ad legionem decim am devenit. Milites non longiore ora

tione cohortatus,quam uti sua pristina: virtutis m em o

riam retinerent,neu perturbarcntur an im o hostium que

impetum fortiter sustineren t , quod non longius hostesaberan t

,quam quo telam adpci posset , pra:lii com m it

tendi signum dedit. Atque in alteram partem item cohor

hndi causa profectus pugnantibus occurrit. Tem poris

tanta fuit ex iguitas ,hostium que tam paratus ad dim icandum anim us , ut non m odo ad 1nsignia accom m odanda

3

ted etiams

ad galeas induendas scutisque tegi1nen ta de

trahendastem pus defuerit. Quam quisque in partem ab

servavit,qu in et victoriam Rom an is

paperit , quam Ce sar , qui hoc loco

peditis tem erarii, potins quam peri

tissim i ducis partes egit e m an ibus

suis ereptarn propem odum vidit.

6. Spectabant. A .lii ex spectaban

C n. XXI. 1 . For: . Ita Optim i

m dices : vulgo sore. Utrum quebene .

A djiri. Ita m itti, ut ad locumdestinatum perveniret. Codd. adici,

m ore solen ni.

3. Insignia accommodamic . Insign ia

diflerunt a signis . Sun t gale

sinis pd libus teetz et en tera id ge

nus. Polyb. v1 , scribit pilanos

galeas suas supinis exuviis exone

rasse . Eran t item in sign ia vestium ,

non tan tum capitis .

4 . Cia/eas induendas . H oc loco

Caesar vu lt ostendere brevitatem

tem poris itaque ait vix tan tum

spatii fu isse , quod induendis ga

leis sufficeret. Nam Rom an i iter

facientes galeas plerum que pectori

au t tergo appensas gestaban t. A lii

legunt indurcndas ; m inus bene , nam

grc c. in terpr. rà; m pm pal aia; iv

d‘

t'

n00a1.

5 . Scutisque tegim enta detrahenda.

Notum om n ibus quam curiose ve

teres scu la vel picturis vel aliis

insignibus exom aren t. Porro tegi

64

88 . JU L II CE SA R IS COMMENTopere casu devenit

, quaeque prim a signa conspexit , ad

haec con stitit,ne

,in quaerendis suis

5

pugnandi temwdim itteret.

XXII. In structo exercitu m agis ut loci natura, dejeotusque collis et necessitas

,tem poris ,quam ut rei m ilitaris

ratio atque ordo postulabat , quum ,diversis legionibus

aliae alia m parte,hostibus resisterent

,sepibusque den

sissim is ut an te dem onstravim us,interjectis , prospectu s

im pediretur neque certa subsidia collocari neque quidin quaque parte opus esset provideri neque ab uno

om n ia im peria adm inistrari poterant. Itaque in tan ta re

rum iniquitate fortuna quoque eventus varii sequebantur.

XXIII. Legionis nona: et decim a: m ilites ut in sinistra

parte acie constiterant,pilis em issis , cursu ac lassitudine

exan im Mos vu lneribusque confectos Atrebates (nam his

ea pars obvenerat) celeriter ex loco superiore in fium en

com pulerunt; et transire conantes insecuti gladiis m agnam

partem eorum im peditam interfecerunt. Ipsi transire flu

m en non dubitaverunt; et , in locum iniquum progm si,

rursus regressos ac resiste1ite.s hostes redintegrato pm lioin fugam dederunt. Item alia parte diversa: dure legiones

,undecim a et octava

, profligatis Verom anduis , quibu scum erant congressi , ex loco superiore in ipsis flum in is

m enti.: e corio factis opus erat ne locis legiones , alice etc. ; sed m inus

form a: et colores scutis additi pul elegan ter.

vere aut acris injuria corrum pe C .se .XXIII. 1 . A rie. H anc veter.

ren tur. H ino ap. Cic. Nat. Deor. genitivi form am restituit Oudend.

Il , 1 4 elypeorum involucm . e codd. Optim is et ex A . Geil. N .

6 . In qua-rendi: suis . Seelig. in A tt. rx , 1 4 . qui docet Casarem , in

qua n do suos . A l. inquirendo . libro de A nalogia secundo hujus «fic

CA P. XXII. 1 Dejectusque. Procli et hujus specie , pro hujus dici et hujusvitas , declivitas collis . A l. delectus . speciei dicendum pu tasse .

Nostri quoque codd. hab. Sed m ale. Cursu ac lassitudine eu nim atw .

D iversi: legionibus . A bl . abso Crebro hac voce Ce sar nsus est ,

lu tus . Legion ibus discretis , sejun c pro eo qu i ob lassitudinem ogm

tis alia: etc. H anc lectionem revo spiritum trahit. Sic et Plant. A sin .

cavi ex nostris codd. , et proban te act. 1 1 , se. 1 1 7 Sed quid illud quod

Oudend. A lii haben t quam diversis exanima1u1 currit hic lm 1ida

https://www.forgottenbooks.com/join

90 c. JU L II cm su us COMMENT.

transisse conspexerant pradandi causa egressi q1m m

respexissent et hostes in nostris‘

castris versari vidissent,

prmcipites fi1gaasese m andabant. Sim ul eorum qui cum

im pedim entis venieban t, clam or frem itusque oriebatur

aliique aliam in partem perterriti ferebantur. Quibusom nibus rebus perm oti equites Treviri quorum inter

Gallos virtutis opin io est singularis qui auxilii causa al»

civitate m issi ad Casarem venerant, quum m u ltitudine

hostium castra nostra com pleri legiones prem i et penecircum ventas teneri

, calones , equites fi1nditom s, Num i

das,diversos

3dissipatosque om nes partes fugere vidis

sent, desperatis nostris rebus

,dom um contenderunt : Bo

m anos pu lsos superatosque castris im pedim entisque eorum

hostes potitos , civitati rcnunciaverunt.XXV. Caesar

,ab decim a: legionis cohortatione ad

dextrum cm 1111 profectus,ubi suos urgeri}, signisque in

unum locum collatis duodecim aalegionis confertos m ilitessibi 1psos ad pugnam esse im pedim ento quarte oohortis

om nibus Centurionibus occ isis S, igniferoque interfecto

signo am isso,reliquarum cohortium om nibus fere Cen

turionibus aut vulneratis,aut occisis

,in his Prim opilo

P. Sextio Baculo 6fortissim o viro

,m u ltis gravibusque

vu lneribus confecto u t jam se sustinere non posset ,reliquos esse tardiores et nonnullos ab novissim is deser

7 . Orieòatur. A l. exaudieòahw.

Male et con tra codd.

8 . Diversa . Id est, elios elio loco .

CA P.

“

XXV. Ce sar ab decim a:

legioni: cohorlalione , etc. Vid. XXI.

Lips. Elect. Il 7 , satis audacter et

sine auctoritate proponit Ce sar

cum decim e legioni.: cohorte.

Sibi ipsos . l ta codd. Vu lgo ,

: ibt'

ipsit . Item nostri codd. RR

3. Impedim cn lo. Post hoc addun t

n onn ulli o idit. Fru stra.

4 . Quarta: tto/tart. om nibus centu

rien . occisis . Pluh rch. in Cu . cap.

s o , aNervu s fusum equitatum ejusdicit , et A ppian . ipsum fuisse ab

iis obsessum in collequo confugen t.

5 . In lui: primopilo . Id estprim i

pili cen turione, qu i prim us triario

rum cen tu rio, nsive triariorum prin t

in cohorte m anipulo prz erat,etreli

quos cen turiones dignitate anteibt t,

im o ductor eorum erat. Prim ipilus

ac prim 0pilus e que dicitur.

6. Bocale . Cod. noster R. 5764,

Pat—( t‘

o pro Bacalo.

DE BELLO GALLICO. L IB. 1 1. 9 1

tos’

pte lio excedere ac tela vitare ; hostes neque a fronteexinferiore loco subeuntes interm ittere,etabutroque latereinstare ; et rem esse in angusto vidit

,neque u llum esse

absidium quod subm itti posset : sento ab novissim is un i

militi"

detracto,quod ipse eo sine scuto venerat, in pri

aciem processit Centurionibusque nom inatim ap

pellatis , reliquos cohortatus m ilites , signa inferre et m a

nipulos laxare"

jussit , quo facili1is gladiis uti possent.

Cujus adventu 13spe illatam ilitibus , ac redintegrato anim o

,

7 .B en fi ca. Se. aducibus qui non

amplias habeban t duces , a qu ibus

pugnare juberentur et cogeren tur.

8 . H ack s . H oc loco , Casar non

minus adiit periculi, quam cum ad

l lundam pugnavit.

9. In angusto. Nem pe loco. H t c

enim vox non raro subin telligitnr.

t o . Uni m iliti. Fugien ti , ut vultFlorus III , 1 0 ; vel len tius dim i

u nti , inquit Jul. Celsus.

1 Manipulm . Man ipulus, sic dic

tus , ut ait Ovid . F. 111 , 1 1 7 ,am an i

pulis fu n i in pertica penden tibus ,

quos pro signis gerebat Rom ulo

adbuc paupere rom anus exercitus.

Pertica suspense : portabat longa m an iploe ,

Unde m aiplaris nom ina m iles habet.

H abito delectu , et ubi prim um

legio quoqu e in struenda esset , in

tres partes dividebatur, quas a tates,fi ona; Polybius vocat : Soil. in tria

n'

os , aetate m ajores ( num er0

in principes e tate florentes m oo) ,in bas tata , s tate m inores m oo

E tate vero et cen su m inim i , extra

ordinem melita incerto num ero

et in om nes partes distribu ti. Ez er

citu autem ad pugnam disposito ,

iidem inversa ration e locabantur.

scil . bastati in prim a acie , deinde

principes dem um triarii velati ad

subsidium velitibus cohorti caique

adsignatis . H arum divisionum de

cem eran t inferiores partes sen m a

nipuli, unaquaqu e parteduabus con s

tan te cobortibus. Itam an ipuli eran t

trigin ta in legione una et sexagin ta

cohortes . Cuique m an ipulo duo

(lucca et totidem oùpa'

yo1 uragi

( id cet tergiduces gal]. serrej îles ,sergents . ) przneran t. De num ero m i

litum non satis constat. Major en imvelm inorpro tem pore pro velitum

n um ero fuit ; sed vulgo in ter 4 500

et 6000 m ilites arm atos versabatur

unaque que legio . Sim iliter in tra

1 40 et 1 60 unusquisque m an ipu lu s .

Plura J Lipsius de m ilitia rom ana

quem adeas , si placet et vacat. De

legionibus hoc in bello adhibitis ,

alias in L VIII dicem us.

Larare. Sic per intervalla

collocare ne nim is conferti sten t.

Ita en im steterant , u t paulo an te

dictum est. Veget. l . I, c . 26. N ihil

magis proda te constat in pagna quam

11! continua e: : rcitio in acie dispos itm

ordine: screen ! necubi contra quam

espa£t aut congloòent agm en au t

lw nl . Nam ut m m ! ipatipsrdunt spa

tia pugnandi , et sibi invicem intpcdi

m ento sun ! ila rariores atque interlu

cente; aditum perrwnpendi hostibus

3. Caja: adm in. Vulgo h1q'

us .

ga c. JULII erasm us COMMENT.

quum pro se quisque in conspectu Im peratoris etiam in

extrem is suis rebus operam navare cuperent paulum

hostium im petus tardatus est.

XXVI. Caesar, quu1n

septim am legionem , que juxtacon stiterat item urgeri ab boste vidisset , Tribunos m i

litum m onuit,ut paulatim sese legiones conjungerent, et .

conversa signa‘

in hostes inferrent. Quo facto , quum alius

alii subsidium ferrent neque tim erent ne aversi ab boato

circum venirentur audacius resistere ac fortins pugnamcoeperun t. Interim m ilites legionum duarum

, qua in no

vissim o agm ine prmsidio im pedim entis fuerant,praelio nun

ciato,cursu incitato

,in sum m o colle ab hostibus conspi

ciebantur. Et T. Labienus,castris hostium potitus , et ex

loco superiore,quae res in n

qstris castris gererentur, con

spicatus,decim am legionem

3subsidio nostris m isit. Qui

quu 1n ex equitum et calonum fuga , quo in loco res esset,

quantoquc in pericu lo et castra et legiones et Im peratorvcrsaret11

4

r,cognovissent , nihil ad celeritatem sibi reliqui

fecerunt .

XXVII. H orum adventu tanta rer um com m utatio

facta est,ut nostri

,etiam qu i vulneribus confecti proeu

bu isscnt,scutis innixi

, przelium redintegrarent ; tum ca

lones, perterritos hostes con spicati, etiam inerm es arm atis

occurrerent ; equites vero ut turpitudinem fuga virtute

delerent,om n ibus in locis pugna se legionariis m ilitibus

praeferrent A t hostes,etiam in extrem a spe salutis ’

,

CA P. XXVI. 1 . Com versa signa , CA P. XXVII . 1 . Om nibus in loc.

etc . Collocatis ordin ibus, conjunctis pugrue se leg . m ilitum Vul

que viribus iren t in bostem . go, om nibus in locis pugnabanl , quo se,

A lias alii subsidium fi rm nt.Vul non m ale quoque . Quo se u t

go , aliis alii. Item alias aliiferret. superaren t legionarios fortitudine.

3. Decim am legionem . Plutarclm s a. In ex trem e spe salutis . Speu

dicit duodecim am falso . bic pro desperatione poni perperam

4 . N ihil ad celeritatam s ibi rel.fer. perbibetScbottus,obss. poet. 1 1 , 36.

Quam m ax im a celeritate progressi A liud en im est spes , aliud ex trem e

sun t, u t suis auxilium ferrent. spes , aliud nulla spes . H oc loco nov

https://www.forgottenbooks.com/join

94 C. JUL II C zES A B IS COMMENT.

usus m isericordia videretur,diligentissim e conservavit

,

su isque finibus5atque oppidis uti jussit , et finitim is unpo

ravit,u t ab injuria et m aleficio se suosque prohiberent.

XXIX. A tuatuci,de quibus supra seripsim us

,qunn

om nibus copiis auxilio Nerviis ven irent, hac pugna nnn

cis ta ex itinere dom um reverterunt ; cunctis oppidis

eastellisque desertis sua om nia in unum oppidum egre

gie natura m unitum contu lerunt. Quod quum ex om ni

bus in circuitu partibu s altissim as rupes despectusque baberet

,una ex parte leniter acclivis aditus in latitudinem

non am plius CC pedum relinquebatur quem locum du

plici altissim o m uro m unierant ; tum m agni ponderis san

et praaacutas trabes in m uro collocarant. Ipsi orant ex

Cim bris Teutonisque prognati ; qui , quam iter in provinciam nostram atque Italiam facerent , iis im pedim entis

qua secum agere ac portare non poterant , citra flum enRhenum depositis custodia: ex suis ac pre sidiom illia hom inum [una reliquerunt. H i , post eorum obi

turn6m ultos annos a finitim is exagitati , quum alias bel

lum inferrent,alias illatum defenderent

,consensu eorum

om nium pace facta hunc sibi dom icilio locum delegerunt.

Nostri codices haben t om nes itù ae .

In unum oppidum . Vid. Indie.

geogr. advocem A tm tuei.

3. Ipsi erant e: : Cim6n°

s. Dion. I.

5 . Suisquefini5us , etc. Et eos jussitu ti suis Oppidis id est, conservare

sua oppida, et suos lin es in tegros.

CA P. XXIX. 1 . Itinen . In cod.

prim o Vossiano legitur inere , supra

scripto ti. A t in Bongarsn prim o cod.

om n ium antiqu issim o item . Quodverbum n otatu dignissim um reperi

tur in nonnullis vett. scriptt. rom a

n ia prc scrtim in N savio et A ttio ;

im o ap.Propertium , l . Il,eleg. 40.

m em en to

H oc itere ad lapides cana venire m e0s.

U t sic declinatio n om inis fiat ;iter, iteris , itere , Con tra in aliis ;itiner

, itineris itinere. ex Oudend.

x xxxx, 4 K a’

vrcòrqoÀ rouaruwi, c l uo1o

'

y_mpoi abroî: 8vrs; . z ai r'

ofin e,

t o'

rt «ppo'

m gsa sci]. un im os etodium

in Rom anos) rò 7 6111 Kip.v ( z on e: .

prc sidium . Perpernm .

5 . Una. Om nino abundt t E: ter

m inatione repetitavocispre ceden tis

ortum videtur. Nostri codices ta

m en haben t una.

6. Post eorum obinan. Scil. post

eadem Cim imorum et Teutonum .

DE BELLO GALLICO. L IB. 1 1. 95

XXX. A c prim o adventu exercitus nostri crebras ex

Oppido excursiones faciebant parvulisque precliis eum

nostris contendeban t : postea vallo pedum XII,in cir

onitu XV m illium , crebrisque eastellis circum m uxiiti,Op

pido sese continebant. Ubi,vincia netis

,aggere exstr1icto ,

turrim’

procul con stitui viderunt,prim um irridere ex

muro ,atque increpitare vocibus , quo tanta m achinatio ab

tanto spatio institueretur quibus…m anibus,aut qui

bus viribus, praasertim hom ines tantula: statura

, ( nam

plerum que liom inibus Gallis, pra: m agnitudine corporumsnorum

,brevitas nostracontem ptui est) tantionoris tur1 im

in m urosssese collocare confiderent ?

XXXI. Ubi vero m overi et appropinquare m oenibu s

viderunt nova atq ue inusitata specie com m oti legatosad Ca sarem de pace m iserant

, qui , ad hnno m odum

locuti : Non se existim are Rom anos sine ope divina bel

lum gerere qui tantas altitudinis m acbinationes tanta celeritate prom overe [et ex propinqu itate pugnare

’

]possent : sesuaque om nia eorum potestati perm ittere dixerunt. Unum

petere ac deprecari si forte pro sua clem en tia ac m an

suetudine,quam ipsi ab aliis audirent statuisset

,Atua

tucos esse conservandos , ne se arm is despoliaret : sibi

om nes fere finitim os esse inim icos ac sua: virtuti invi

dere aqu ibus se defendere traditis arm is,non possent

sibi praestare si in eum casum deducerentur quam vis

fortunam a Popu lo Rom ano pati quam ab his per cru

ciatum interfici,inter quos dom inari consuessent.

CA P. XXX. 1 . Vallo pedum xtr.

Soil. in altitudinem . Male Oberl.

dixitaddidisse bac in terpr. gr. nam

in nostris codd. adaun t.Vid. c. 5 .

Turrim . De qua supra ; euju svide structuram ap. Veg. W, e . 1 6.

3. Ins titueretur. A l. ins trueretur.

4 Plerumque kom inibus . A l.pleris

que. Item al. omnibus pro kom inibus

at gre c. interpr. m ) l ai1u : oi Fail l a .

5 . In muro: . Id est , jux ta m uros .

CA P. XXXI. I Non se ex istim are .

Se om ittitur in m ultis codd. ellipsi

consueta.

a E t a propinquitatepugnare. Il s e

verba m ultis codd. shanut , teste

Oudqnd. Gr. tam en in terpr. et nosp

ter cod. 5764 haben t.

C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

XXXII. A d haec Cmsar respondit Se m agis consue

tudine sua, quam m erito com m,eivitatem conservatum m

'

si prius q uam m urum aries attigisset se dcdidissent

sed deditionis nullam esse conditionem n isi arm is tra

ditis se id quod in Nervus fecisset facturum fin itim is

que im peraturum ,ne quam dedititiis Popu li Rom ani in

juriam inferrent. Re nu

s

nciata ad suos, qua im pera

rentur facere dixerunts. A rm orum m agna m ultitudine

de m uro in fossam , qua erat ante oppidum jacta , sic ut

prope sum m am m uri aggerisque°altitudinem acervi ar

1norum adaequarent et tam en circiter parte tertia ut

postea perspectum est celata atque in oppido retenta,

portis patefactis eo die pace sunt usi.

XXXIII. Sub vesperum Caesar portas claudi m ilitesqueex oppido exire jussit, ne quam noctu oppidani ab m ilitibus injuriam acè iperent. Illi , ante inito ,

ut intellectum

est consilio quod deditione facta nostros pm sidia deduc

Cs r . XXXII. 1 . Si prius quam

aries . Proditnm Plin io v u e . 56,arietem prim o equum appellatum

ot inven tionem ejus tribu i Epeo

qui Trojano bello in terfuit. Porro ,

m tequam torm en ta exploderen tur;et urbibus m unitioribus , ant nam

scala: adm ovem n tur. Sed oquior

Cic. qu i 1. I. de officns sic habet

[i qui arm is pasilis ad imperatorum

hanc m acbiuam sic describ. Joseph. [idem confitgiunt, quam vis aries m urum

l. III. e . 9, de bello Judaico . E st percusserit, n ei; 1iendi.

imm ensa trabs malo navis adsim ilis ,

rujus sum m um gravi ferro solidaturn

est, in arietis efligiem fabricato , unde

etiam nom en accepit. Dependet autem

fu nibus m edius aries e.: trabe alia

velut e.: trutina polis utrinque fultusbenefi1ndatis retrorsum autem magna

virorum m ultitudine repulsas , i isdem

que sim ul rursus impellentibus m issus

in fronte prom inenteferro m ania per

cutit.

Mum m attigisset. Pere sem per

solebant Rom an i parcere victis an

tequam aries percussisset ; sim ili

m odo apud nos parcitur urbi m e

diocriter m unite , si se dediclerit

3. Sed deditionis nullam esse con

ditionem . H oe est , sine arm orum

traditione deditio non procedet, ut

loquitur Celsus in vita Casaris.

4 . Qua: impem rentur. Vulg. pro

m ittitur itli se con tra codd. et add…vett. a quibus exulat.

5 . Focene dix erunt. Fre sens fu turi

vim habet. Viti. Sanctii Min…. I ,1 4 , ibiquc Periz on ium . A lii petpe

ram legunt facturas .

6 Muri aggerisque. Nam e regione

m urorum erat excitatus a Rom an is

agger , par ipsis m uris altitudin e

in fraque aggerem et m urum arm a

projects fuerant.

https://www.forgottenbooks.com/join

98 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

civitates Ooeanumqne attingunt, certior factus est,

eas civitates in ditioa potestatem que populiesse redactas.

XXXV.H is rebus gentis, om niGal liapacata,m a

belli ad barbaros opinio parlata est, uti ab bis n1

bus , qum trans Rhenum incolerent , m itterentur le;Casarem , qua se obsides datu m im parata fao

pollicerontur quas legationes C&sar , quod in I

Illyricum que properabat, ittita proxima testate ad

verti jussit Ipse in Cam ates , A ndes, Tum ucsqua

civitate s propinque his locis erant ubi bellum gcc

legionibus 111 hiberna deductis , in Italiam pm fectt

ob casque res ex litteris Casari: dies XV supplidecreta est, quod ante id tem pus accidit nulli.Sesuou nuspiam Lexuvu vero alibi

III , 9 . 1 7 , s g ,una cum bis gen

tibus com m em ort quilm scnm

b. eonjuncti sun t. A d. Valesiu s , in

NotitiaGall . p. 494 ,pro Sesuviis Le

.covios,vel l .ex uvios m ponendosputat,aquibus 111 Sa unier facilis fuit libra

riorum hpeu s.D’

A nville, (Not. de la

Gaule, p. 566) rem in dubio reliqu it.On .

a. In ditionem . A l . m inus ben e ,in deditionem .

CA P. XXXV . 1 Qua: se absides

datum etc . A lii m ale qui se absides

datum , etc.

H iberna. A lii bibernacttla.

3. Plutarch. i

c . a 1 m w u aid‘

s

pe: i1lmpiaaro01'

m vrai; 01 sîg, z

l a'

Cu v iopra'

Cow ac. H ic autem

habitus fuit, quam Senatus

tem ple deorum aperiri , et

Biiaagi im peratoris nom ine jLectù ternia ibidem fieban t, prim isque in lectis deorum

collocaban tur , su is in struc l

vicalibus et pulvin aribns

deos epu lis excepissen t.

ipse ibat ritu solem n i sacrifi

epu lum que dabat, populo 1

dies festos agen te . F.ratporro

catio quasi futuri trium pbi

S U PP L E M E N T U M A D N O T A S L . 1 1 .

CA P. XVI. 1 . Sabim . H oc loco

gravissim um in errorem in cidisse

su spicor , non codd . neque editores

sed Casarem ipsum in eo nom ine

seribendo ; quod forte accidit, et

propter in scitiam locorum etpm pter prox im itatem duorum fluvio

ad fontes eorum respexeris

rum que sim ilitudo n om in is

qua: ve l pet itum locorum d

possit. Is au tem error anullo

in terpre te deprehens us videt

tam en , tum geographicc , qw

litariration i repugnare videtx

rum Salus et Scaldis , prz sertim si sarem , in eo quo nunc erat st:

DE BELLO GALLICO. m a 1 1. 99

li n transikse . Bepetam us igitur or egisse suum . Obstat igitur rationi

b em itineris Rom anorum ab Se gcograpbicc Casarem ad Nervios

p anis con tra Belga proficiscen in tra Seablim et Sabin con ten tos

lim . Ce sar , audita conjuratione per Sabis latus dextrum , et perVe

Belgarum , castra m ovet, et diebus rom sndnnrum fines , ven isse . Ob

ò ci1er xv , Vesnn tio ad fines Re stat pariter m ilitari rationi. Nam ,

norumpervenit ( l. 1 1 , e. a ) ; ab fac sarem , trajecto Sam ara, et

bs transit A xonam , pm pellit Bel

|l ,quos Oppidi, cui nom en Bibra.r

5

,

obsidionem solvere cogit ( capp . 5

a 1 0 ) inde fin es Suessionum 1n

graditur , qu ibus Rem orum rogatu

pn eit ( e . t s statim exerc itum

dusit in Bellovacos atque Brutus

pentium obeidat ( e. Bellon

Git, interceden te Divitiaco JEa

in fi lm receptis ad A mbianos

transit,quipariter se dedunt (e. 1

Porro Ce sari ab A mbianis ad Ner

vlns per—

gen ti quo viaerat tenenda

m e Sam ara (laSal-ae) transmu das

triduum iter facienfi 1s at

tingendus erat regionis tractus , ubi

nunc urbes dieta , Caubm i , Bou

du n , Valenciennes . A t tune Scaldi

non Sabi occurrisset : quod si con

tra ad Sabis latus dextrum progre

di ten tavissct ei fines Vem m an

duorum transverse erant adeundi ;

leCatelet, Landrecies,qua urbes nunc

partem Verom anduorum veterum

territorii occupan ti l t Ce sar ait

se perfines eorum Nerviorum non

Verom anduorum ) triduum iterper

superatis triduum finibus Nerviom m , sine obstaculo non jam ad dex

trum , sed ad sinistrum latus Sabis

pervenu se ( v1del1cet, Mauba tge )quom odo Nervii , derelictis fin ibus

su is, et A dnatucorum sociorum suo

rum regione ultra Sabim bostem

exspectaturi (nissent ? n ihil Ce sar

bac da re dicit ; sed addit se tri

duum pa fines Nerviom m non

Verom anduorum nee A trebatium )

qui fiuvius nullus alins esse potuit

quam Scaldis ( l'

Esm at ) nam in

om ni eventu , erat…n

dus ante Sahim . Quapropter przHum m ihi videtur com m issum fuis

se , inter 111-ba nuncdictus Bouchain

etValenciennes qui locus ab A m bia

n ie viginti et pluribus leucis distat.

Sim iliter de flum ine Scaldi errare

videturCe sar , VI , e. 3a quum

ait : Ipse cum reliquis tribus ( legion i.

bus ) adfium e: : Scalditn quod influit

in Mosam . Scaldis enim non influit,nee unquam certe infiuxit in Mo

sam , sed in Occanum . Unde con

j1ciendum ,Cz sarem utm m que flu

m en con fudisse.

L I BR I TERTI I

A R GU M EN TU M .

Can. I ; H iberna Servn Gallm in Veragris et Nantuatibus.

II ; Motu s Gallorum . Ill - VI ; Pericu lum Rom ana: legioni,

Victoria. Iter in Provinciam . VII XI ; Novum bellum i‘

A rm oricaauctoribusVenetiaeonflatum . A pparatus ad id bellunf

XII , XIII ; Situ s Venetorum et arm atura classis . XIV-e ‘“

XVI ; Prwlium navale . Clades Venetorum . XVII ; Iter Q;Titurn in Unellos . Castra. XVIII , XIX ; H aclli ratione e"

consilio superati . XX XXII ; Sotiates a P. Grasso vieti

Soldur u. XXIII XXVII ; Deditio m axim partis A .qm tn

niaa.°

XXVIII ; Iter Ce saria ad hostes . Reeéptus Morinorumin silvas . Imm tus in Rom anos . XXIX Consilia Ce sari!

tem pestatibus im pedita. H iberna.

https://www.forgottenbooks.com/join

1 04 C. JU LII 01135 11 11 1 5 COMMENT.

sen tentias exquirere coepit. Quo in consilio , .quum tantum

repentini periculi praeter opinionem aceidisset ,‘

ac jamom nia fere superiora loca m u ltitudine arm atorum com

pleta conspicerentur neque subsidio veniri neque com

m eatus supportari interclusis itineribus possent pr0p=

jam desperata salute nonnulla hujusm odi sententia di

cebantur, ut im pedim entis relictis em ptione facta, iisdenu .

itineribus quibus eo pervenissent ad salutem contende

ren t. Majori tam en parti placuit , hoc reservato ad extre

m um consilio interim rei eventum experiri et castra

defendere.

IV. Brevi spatio interjecto vix ut his rebus quas

constituissent collocandis atque adm inistrandis tem pusdaretur

,hostes ex om nibus partibus signo dato ,

decur

rere,lapides gmsaque in vallum conpcere . nostri prim o

in tegris viribus fortiter3

repugnare ,neque u llum frustra

telum ex loco superiore 3 m ittere : ut quaque pars castro

non agnoscun t. Scribun ten im m odo

cons ilium , m odo concilium prom iscue .

4 . Rei event um experiri. Sic et

Curt. v1 1 1 1 3. Edd. vei t. om ittun t

rei. Ursin us m alebat opperiri. Frus

tra. 011 .

CA P. IV. 1 . Collocm 1dis . In sti

tuendis , disponendis . Crac . in terp.

J‘ 1araioon v.

s . Gc saque. Ce sa, jacula quibusu teban tur m ilites levis arm atura ,

im prim is ap . barbaras gen tes . Suid.

in l‘

elica. et l‘

scci , fuisse dicit xav

rcòc, et p.axps601 11 111vrcîivrac, et o1sv

ddpara. Vid. B esych. in I‘

m ò; . di .

Ca sa. Festu s dicit esse grave jaculum Livius, agreste telum , vel con

tum longe ferien tem , quo tam en

us i sun t A fri et Macedones u t dis

cim us ex Static etSil. Ital . ; im m o et

Rom an i ipsi , u t nos docet Livius

ipse libro vm , cap. 8 .

3. Ea: loco s :q:eriore. H ic locus

m ire cruciavit in terpretes nam , in

quiun t , Galli edita loca arm ati:

m m pleveran t ; Rom an i contra val

lem , idest, inferioralocaobtinebant.

A st h. 1. duo sun t an im advertenda

1°Galli non solum loca edita com

pleveran t sed et ipsi e.: montibus in

mal/em decurrerant, unde tela com inus

adversus Rom anosConjiciebant. (sup.

oRom ania erat in m ore

positum castra m etari in locis edi

tis : porro non adeo planafu 1tvall1s

quin in ca potuerit editior repe

riri locus , u nde 1psi, respectu Gal

lorum in vallem decurrentium , su

periores essen t. Male igitur H otm .

ex inferiore loco . Non au tem tan t:

n eque adeo perite selecta sum m i

tas , qua: castra ab irruptione Gal

lorum protegeret. Vid. supr. c. 1 ,

et ibi notam 5 .

DE BE L L O GA LL IC O. L IB. III. 1 05

mm andata defensoribus prem i videbatur eo occurrere

auxilium ferre sed hoc superari quod diuturnitateFugue hostes defessi pm lio excedebant , alii integris viribus suocedehant quam m rerum a nostris propter pau°Ìh tem

'

fieri nihil poterat ; ac non m odo defesso5ex pugna

eXcedendi sed ne saucio quidem ejus loci ubi constite“at relinquendi ac sui recipiendi facu ltas dabatur.

V. Quum jam am plius boris sex continenter pugna"e tnr

, ae'

non solum vires , sed etiam tela,nostris defice

"e m ,atque hostes acrius instarent langu idioribusque nos

t l ‘ is vallum scindere et fossas com plete ccepissent, rosquee s set jam ad extrem um perducta

’

casum P. SextiusBacu

In s3

,prim ipiliCenturio

,quem Nervico preclio eom pluribus

c onfectum vulneribus dixim us et item C. Volusenus'

l‘

ribunus m ilitum vir et consilii m agni et virtutis ad

G albam accurrunt,atque unam esse spem salutis docen t

,

s i eruptione facta5

,extrem um auxilium experirentur .

] taque,convocatis Centurionibus celeriter m ilites certio

res facit,paulisper interm itterentpra lium ,

ae tantum m odo

tela m issa exciperent, seque ex labore reficerent post,datosigno ex castris erum perent, atque om nem spem salutisin °

virtute ponerent.

VI. Quod jussi sunt, faciunt ac subito om nibus portis

4 . Occurrerc. A dvolare . A l. con

carrere. Nostri codd. occurrere .

5 . Non modo defesso. Id est, non

M odo non defesso , etc.

Car, V. 1 . Nostris . Ita codd. et

edd . Ita quoque Val . Maxim . v. 1

text. 3. Plaeuit H einsio reponere

n ostros . Non m ale nam ap. om nes

d ic itur vulgo , defice1e aliquem , non

c licai. Ce sar ipse , Bello Civ. atque

ip sos res [rum entaria deficere cap it.

Vulgatam tam en retinu im ns .

Perducta. Scaligerdeducta , sine

auctoritate.

3. P. Sex tius Baculus . H ic ab Eu

1 1 0pi0 Pacuvius dicitur.

4 . D iz im as. Vid. sup. II , e. 3 5 .

5 . Si erup tionefacta. Quodpropositum duci probatum exercitum ab

om n i periculo exem it. Laudandus

Galba,qui m odeste sapien terque tri

bunorum consiliis obtem peram

culpa prioris dam num resarcit n e

que tsm en con silii auctores debita

laude fru stratus est.

Car . VI. 1 . Omnibus partis . Cas

tris quatuor erant porta . Prim a

Pre toria proxim a pre torio ad

1 06 C. JU LII CE SARI! ) COMMENT.

em ptione facts neque cognoscendi quid fieret ,sui colligendi hostibus facultatem relinquunt. Ita

m utata fortuna,eos qui in spem potiendorum cast

venerant,undique circum ventas interficiunt; et ea

num m illibus am plius triginta , quem num erum ha

rum ad castra ven isse constabat , plus tertia partefeets , reliquos perterritos in fugam eonjiciunt , aclocis quidem superioribus con sistere patiuntur. Sit

nihus hostium cos fusis,arm isque exutis , se in

m unitionesque suas recipiunt. Quo pre lio facto .

sapins fortunam tentare Galba nolebat,atque alia

hiberna consilio venisse m em inarat , aliis occurrit

bus viderat,m axim e frum enti eom m eatusque inop

m otus , posterò die Om n ibus'

ejus vici aedificiis im

in Provinciam reverti contendit ac nullo hosteheute

,aut iter dem orante incolum em legionem in

tus tea inde in A ll0bm gas perduxit, ibiquc hiem av

VII. H is rebus gestie quum om nibus de cau sis

pacatam Galliam existim aret superatis Belgis , e:

Germ anis,victis in A lpibus Sedunis atque ita inita

in Illyricum profectus esset quod eas quoque n :

adire,et regiones cognoscere volebat

,subitum

in Gallia coortum est. Bjus belli haec fuit cau sa P.

sus adolescen s cum legione septim a prox im us

Or1en tem spectan s, vel ad bostem st! 10 , etc. Galba venerat , u i

cum hostis urgeret secunda Decu tum A lpium patefacerct m t

m ana, buie oppos ite . Due laterales, bus ; sed alia: res , soil. rebel]

qua principales diceban tur , quod lsrum , et continua pre lia

in eo loco essen t , in quo principes accum erun t idea prudente

ordines tendeban t. H arum altera fortunam denuo ten tare .

dextra : altera sin istra.

a. In meneran l . Cisco. et nonnulli pra:position e care1

Ursin us *venerant. Male , et se pe accidit in nom in ihusregs in e auctoritate . Illyrici partem Cc saris p3. Plus tertia parte . X m illia , u t con tinebat.

ait Celsu s . Orosius, xxx m ill .Male . P. Crassus . Vide su]4 . A tque aha sese in hiberna can notavim us II cap . 34 .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 08 C. JU LII CE S A RIS COMMENT.

un quod per eos suos se obsides quos Grasso derecuperaturos existim abant

s. H orum auctoritate

adducti ( ut sunt Gallorum subita et repent1na

eadem de causa Trebium Terrasidiulnque retinc

celeriter m issis legatis , per suos Principes inter 54rant nihil nisi com m uni consilio acturos eum

om nis fortuna: exitum esse laturos . reliqui sque

sollicitant,ut in ca libertate , quam a m ajoribus

rant6 perm anere

,quam Ronianorum servitutem

m allent . Om ni ora m aritim a celeriter ad suam

tiam perducta com m unem legationem ad P.

m ittunt si velit suos recipere obsides sibi rex

IX. Quibus de rebus Casar ab Grasso certior

quod ipse aberat longius , naves interim longasin flum ine Ligeri , quod influit Occanum ren

Provincia in stitui,nautas gubem atom sque com p

bet. H is rebus celeriter adm inistratis,ipse

, quum

pen anni tem pu s potuit , ad exercitum con tendit.

reliquaque 1tem civitates,cognito Caesaris advent

quod,quantum in se facinus adm isissen t

,intel!

4 . Silii atque Vela…retinendi.

Codd. post haec verba, habent et si

qua: intercipere ponte:-unt. Ea au tem

n on agnoscun t Celsus , n ec grecas

in terpres etglossam redolen t. Cod.

reg. 5 764 , habet.Vacant in codice

5763.

5 E x is timaban t. Dio Cass . lib.

xxxu 40, assignat hoc bellum A .U .

C. 698,Marcellino et Philippo ooss .

6 . A cceperant. A cceperint Ciaooo

n ius habet ; nostri codd. accepem n t.

7 . N al/ent. A l . nza/int. Melina, ut

referatur ad sol/icitan t.

CA P. IX. 1 . Nave: longa . Naves

longa»dicuu tur , qua rem is agun tur,

quales sun t hodie quae nostris di

cun tur galères , ad prm1ia idonea .

A lix m in us ad pugnam sed ad

onere portanda com para!

rariaz diete .

Quod itgfluitOceanacap. 8 quemflum cn RhodaIn aliis legitur quod inflc

num sed prz positio

Ursin us , abest a vett. c

nostris quoque ) quam ic

gendam cen su im us . Dn

3. Relique civitates . Co

addun t certioresfacti, quoOudend. Sed tan ti viri pingratu s est pleonasm us i

codicesan tiquioreshas qt

exhiben t.

4 . Quantum facinus insent. Mom s e xplicat : Qnocuissent. Quod appr

in se non refertur ad 1

DE BELLO GALLICO. L IB. 1 1 1. 1 09

(legatos ,quod nom en apud om nes nationes sanctumsinvio

htumque sem per faisset , retentos ab se et in vincula con

idee) pro m agnitudine periculibellum parare , et m axim e

el,que ad usum navium pertinent, providere in stituant;hoc m ajore spe ,

quod m ultum natura loci confidebant.Pedestria esse itinera concisa aestuariis

5

,navigationem

impeditam propter inscientiam 7 locorum paucitatem que

pwtuum sciebant : neque nostros exercitus propter frumenti inopiam diutius apud se m orari posse

, confidebant

ac jam ,ut om nia contra opinionem accide1e nt

°

,tam en se

plurim um navibus posse : Bom anos neque aliam facul

tatem habere navium,neque eorum locorum

,ubi bellum

gesturi essent , vada, portus insulasque novisse : ac longealiam esse navigatioa in concluso m ari

,atque in vastis

simo atque9apertissim o Oceano

, perspiciebant. H is in itis

adeos qu i adm iseran t. Sim pliciter Male Servius, ad bos versus 480

Quel crin e ils avaient comm is cantu: Virg. Georg. n , 479m o nanes ; id est,quipouvait retornber

m m . Cicer.Philipp. Il , 4 7 Tu au

tan eo liderior, quod en in te adm isisti ,

qua merecundo inim ico «udire non

passes . Id. pro Cl . 67 .Plaut. Trin .

I, 6. Ter. A delph. xv. 5 48, etc.

Qua vi m aria alta tum u cant

Ob31cibus ruptis , rursusque in se ipsare

Interpretatus est de loc is que pelagi

aqu is inundan tibus referta sun t ;

quum de flu xu s ac refluxus cau sis

5 .Quod nomen sanctum . Cic .Ven . hoc agatur loco. Concise . H ic illio

m . 8 S. Legatinom en ejusmodi esse debet, quod non modo inter

sociorum jura

sel etiam inter hostium tela incolum e

m satur. H oc autem loco dubitan

dum , an isti tribun im ilitum , vel isti

equites rom an i u t infradicitCe sar,

frum en tm di causa m issi dici vere

potuerin t legati jure gen tium . Ex

actores erant potius quam legati ;

at Ce sar Opprim enda: A rm orica

gen tis causam nactus , eam subito

arripuit.

6 . Concise a stuam s . De c stuaru s

vid. supr. Il , c . 1 8. H oc solum

addam ex Plin . c. 1 A ffunditur

c stuariuln e marifia uoso meatu etc

in terrupta.

7 . Inscientiam . Ita nostri codices .

A t vulgo inscitiam . Sed inscitia di

citur quum quis ignorat qua sun t

venustatis hum an itatis , solertie ,

ingen ii ; ut inscitus et inseite usur

pan tur inscientia autem ignoran tia

c assa rei cujuslibet. Cic. pro Sulla40 Vos in tan ti: tenebris erroris et

in: cientia cluriss im uns hm en pra tulis

ti: . Idem de Divin . I , 1 1 8 .

8 . Ut omnia contra opinionem ac

ciderent. Et certe quam vis cuneta

cv-ircut contra quam credideran t.

9. Vestissimo , atque. H o c verba

absout a m ultis codicilm s .

“ O C. JU L II CE S A R I S C OMMENTconsilns oppida m uniunt , frumenta ex agris in o

ppida

com portant ; naves in Veiletiam , ubi C…primum

bellum gesturum constabat, qu…plurim aa pou ant, csv

gunt. Socios sibi ad id bellum Osism ios , Lexavias ,Nan

netes , A mbiliatos°

,Morinos Diablintes Menapias ad

sciscunt : auxilia ex Britannia, qua contra eas regiones

posita est, arcessunt.

X. Brant hac difiiw ltates belli gerendi , quas supra

ostendimus ; sed multa Casarem tam en ad id bellum in.

citabant : injuria retentorum equitum BOW …rebellio facta post deditionan ; defectia datis obsidibus ;tot civitatum conjurati0

° in prim is , ne , hac parte 110»

glecta reliquae nationes idem tibi licere arbitrarentur.

Itaque quum intelligeret, om nes fere Gallas novis rebus

studere et ad bellum m obiliter celeriterque excitari ; om

nes autem hom ines natura libertati stadere, et conditio

nem servitutis odissa prius quam pium a civitates aon

spiraren t partiendum sibi ac latina distribuendum ez er

citum putavit.

XI. Itaque T. Labienum Legatum in Treviros qui

proxim i Bheno ( lum ini sunt cum equitatu m ittit. H uis

m andat,Rem os reliquosque Bein adest,atque in officio

continent ; Germ anosque qui auxilia a Bolgia am essiti

1 o . A mbiliatcs . Ita codd. plerique

quos Oudendorp. acentua est. A lii

vel À mbi4m i vel A n fialites , vel A ar

bialiater, et suntpluresvarietates.Ni

hil cain re certuni , u tcensu itD’

A n

vi/Ie. A ttam en quum A n 6ivuriti di

ou ntat Eutropio ceu.s de Lamballe,

foram h. corrupte repasueru nt

codd. A mbiefitos pra A mbiuaritos .

Cod. noster 5764 ,A n16i4 n01 , ethan c

lection . vere germ anam crediderim .

CA P. x . 1 Std mu lta Ca s . inci

labant. DissentitStrabo, qu i bellum

susceptum aVenetiaait,prohibendaa

navigatian is Britannica causa, quod

ea insula pro em porio ips is erat

( n um {oav 1111À 1'

11 1v rin si: rin

Bptrravmùv « Àoîiv ypc'

spsvm ei} 311«copio. Vo s s.

Reòedio . A liud est redellie, aliud

defectio. Deficit qui im perium de

trectat ; rebellat, qu ibellum con fec

tum instaurat. Potest esse defw tio

sin e relxslliane rebellin sine defeo

tiane msse nan patest. Sie God.Malin

in terpretari hic dejicere , &,1ea'

va1

desistere et recedere ab Ce sare ,licet datis obsidibus suam ei iidem

atque apem adstrin x isaen t.

Cn . XI. 1 . A ra i/io. Codex un us

https://www.forgottenbooks.com/join

1 1 2 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

ac,si quando m agnitudine operis

6forte superati ’

,

m ari3aggere ac m alibus

,atque his ferm e oppidi

bus aq uatis suis fortunis desperare cm pem ut,

num ero navi1nn appulso cujus rei sum m am fac

habebant sua deportabant om nia, seque in praxi

pida recipiebant. Ibi se rursus iisdem opportunloci defendebant. H mc eo facilius m agnam partetis facieban t,quod nostra naves tem pestatibus del

tur, sum m aque erat vasta atque aperto m ari

aestibus raris ac prope nullis portubus , difficu lt:gandi.

XIII. Nam que ipsarum naves ad hunc m odu1

arm ataaque erant. Carina: aliquanto planiores

nostrarum navium quo facilius vada ac decessum

excipere passent prora: adm odum erecta ,atq1

puppes ad m agnitudinem fluctuum tem pestatum «

com m odatw : naves totae factae ex robores,ad quam

et cantum eliam‘

perferendam : transtra5

pedalibu:

6. Operis . A ggeris et m aliam . Ego autem : navis ,quia pl

7 . Superati. Id est si appidani ex cipit , id est fert toler:

superati , vieti m agn itudine operis , m aris , etc. in vadis facile

suis fortunia desperare cmperant , atqu e etiam si deceda1

tune etc . Men tem auctoris non in n ihilam in us stat recta, i1

tellexit Mom s . aren is destitu ta. Gru . i

8 . E x tm so m ari. Suhm ata ac ve 91'

91 1v. Idem est quod in f1

In ti repulso ; non e.: cluso u t vul t in audi: tutius' consistere.

Lipsiu s . Grue . in terpr. iia001 icm 3. Deccssum . A liidisoesu

xcip.am 0al a'

c cm p codd. decesswn.Melius deoe

9. F erme oppidi. H aec verba ab decedere, cedere de aliqa

sun t am ultis codd. et edd. priscis . gnificat ; et disceden dive

1 0 . H ere. A lii hoc , quad Clarke et inde cedere .

recepit. 4 . Con tum clia. Non bi

CA P. XIII. 1 . Namque ipsorum cum probro co njuncta e

naves etc. Orosius Barbaran o» na m eliosum sit quadam 1

ves solido rodare intex tce catenisque inm im atis jacturam alipra validis obduratce . H oc loco contwnelia n0bi

Vada. . ex cipere. Ferre incom satis repre sen tat navi1n a1

m oda a vadis ; iis ferendia parem tutam : un a:aisseau dekcm;e sse ad1 ersus eadurare . ItaMom s . 5 . Trans lra. Sedilia ret

DE BELLO GALLICO. LIB. III. 1 1 3

hdinem trabihus confixa clavis ferm is , digiti pollicis crasitudine : auchora , pro fun ibus , ferreis catenis

6revinctae :

pelle: pro velis , alut1eque 7 tenuiter confectae ,hm sive propter lini 1nopiam

3atque ejus usus inscien tiam

, sixe eo9

quod est m agis verisim ile , quod tantas tem pestatesOceanihntosque im petus ventorum sustineri

,ac tanta onera na

vium regi velis non satis com m ode arbitrabantur.

Cum his navibus nostre classi ejusm odi congressus erat ,nt una celeritate et pulsu rem orum przestaret ; reliq ua,

pro loci natura, pro vi tem pestatum illis essent aptiora

et accom m odatiora : neque en im his nostra rostro nocere

poterant ; (tanta in eis erat firm itudo) : neque propter altitudinem facile telum adpciebatur et eadem de causa m inus

comm ode'3soopulis continebantur. A ccedebat

,ut q uum

mbibns ,qusrnm en t ls titudo pedis

u ins.flocvox apudVirg.

Purit im m issis Vulcanus haben is

T1n strs per, et rem os , et pietas abiete

6. Fa rris catetu'

s . Strabo , IV ,

195. « la catcnis tem a refert

515011; 3’

( n u ov &vrì xi l o-w ; quod

“sum est.

7. A lu:aque. A luts , pellis m oll ior

ten-ic t , dsppu'

n ov. A iuta fuit

mbris varii. Mart. II , epig. 3 9cousins non Im am cingit aiutapodem .

I. vn , Epig. 35

Succi…nigra tibi servus aiuta.

8. H a sin propter lini inopiam .

pisa , a : . et rò ha explicnvit, hoc

gi& figh t. Vscs t m edd. vulgatis.

la titum ns ex nostris codd.

9. .Eo Non intrusum ab Oud.

lt

90herlino placet. codd. ab eo ci

mi , et nostri quoque exhibent.

1 0. Sa i: Clarke addit

m . Bm e ex nostro cod. R. 5763.

In altero 5764 su'

tur in ter

I.

linen . Interpres gre cus Jun ich i .

1 Una pm starel . Soil.

Classis rom ana,dum n liqua illis,sc .

navibusVenetis essen i aptiora vulgo,ut una celeritate e! pal.…remaram pra.

»

s ta:-ent.Que qu idem navibusVeuetis

m in im e conven iuu t. A pud Dionem

quoque legitur eadem de re, x xxrx

m i fl ?) psys'

0u xa.irò) ro.; firnr : « posi

l ov unde locum fuisse corruptum

suspicm tur , tum in Dione , tum in

Ce sare , et in gre co legendum n a

xòm ru,crassitudine . In Ce sare vero,

alii in terquos nostricodd. pro pra:

starent , legunt pre star“ , ut sen sus

sit i n textu gre co naves Venete

pre stabant navibus rom an iacu ssi

tudine et pulsu rem orum ; in alte

ro naves Rom anorum pro staban t

navibus Venetia celeritate et pu lsu

rem orum . Ita bene fluit phras is

et percipitur sensus .

1 A djiciebaîur. Jaciebatur ad.

3.Minw com ode . Ita codices et

edd. ve1t. Grao. quoque in terpres

061 1 èad‘

io c. Vulgo m inus incommode ,

8

1 1 4 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

saevire ventus coepisset, et se vento dedissent et tem pesta“

tem ferrent facilius , et in vadis consisteront tutina, et , ab

aestu derelictae n ihil saxa et cautes tim erent : quarum

rerum om n ium nostris navibus casus erant extim escendi

XIV. Com pluribus expugnatis oppidis , Casar, ubi intellexit frustra tantum laborem sum i neque hostiumfugam captis oppidis reprim i neque his noceri posse

,

statuit exspectandum clas sem . Qua: ubi convenit, ac prim um ab hostibus visa est , circiter CCXX naves eorum

paratissim ae ,atque om ni genere arm orum ornatissim a

,

profectaa ei portu nostris adversa: constiterunt neque

satis Bruto qui clas si praeerat , vel’

Tribunis m ilitum Centurionibusque , quibus singulae naves erant attribute

, oon

stabat quid agerent , au t quam rationem pugnac in sisterent . Bostro en im noceri non posse cognoverant ; turribusautem excitatis , tam en has altitudo puppium ex barbaris

navibus superabat ut neque ex inferiore loco satis com

quod m elius cum procedentibus

congruit ; etenim hoc loco agitur

de pre stantia et usu venetarum na

vium , respectu rom anam m : porro

Grmc . 6111a, rà ri cvuò ; oz owia. Gall.

quid insulsum m agis , quam nobis

veneta naves fingere inaccessns‘

jaculis et m inus com m ode scopulis con

tentas . Pre terea nec ista bene se

inqu it, CCXX naves eorum parola ,

ae omni telorwo gw ere in: !m elissiusc ,

progresso: porta ex adverso res literlast.

Dio vero ait Venetos n ullum telo

quen tibus cohe ren t et ob cesta de

relictce nihil sara et cau tes timerent.

Quapropter legendum m ihi videtur

vel m inus incommode ; vel , u t H ot

m anno et Lipsio placet pro sco

pali.: repon endum capa/is , ut copula

sin t vincu la n exus m anus ferrea ,

unci, qu i navibus injiciun tur ; quodabsurdum non est etsi vox copula

ea sign ificatione apud veteres nul

ru 1n genus secum addu isse ; tan

quam m inus necessarium . Unde ea

acceperit, nescitur nam ho c om nia

ex Ce sare transtulit.

Vel. Vulgat. neque.

3. Quam ratione”: pugno insiste

rent. Soil . aut quem m odum certa

m in is teneren t. Nihil necesse est

cum Ciaocon io repon ere quam ro

tionem pugno: ins lilueren quum vox

libi unquam reperiatnr. ins istere usitatissim a sit latin is soripo

CA P. XIV. 1 . Om ni genere arm o toribus . Teren t. Eunuch. act. II, sc.

rum . A n na , hoc loco , non tela, sed 3, 3 ubi qua rarn P ubi inm tigem ?

vela funes , et sim ilia arm am en ts . quem peroonten’quam insiskun wicn ì

https://www.forgottenbooks.com/join

1 1 6 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

nullum pau lo fortins factum latere posset om nes enim

colles ac loca superiora unde erat propinquus despect11s

in m are,ab exercitu tenebantur.

XV. Dejectis ut dixim us,antennis

, quum singulas

hina ac terna naves circum steterant’

,m ilites sum m a vi

transcendere3in hostium naves contendebant. Quod post

quam barbari fieri anim adverterunt , expugnatis com pluribus navibus quum ei rei nu llum reperiretur aux ilium

,

fuga salutem petere contenderunt ; ac jam conversis in

eam partem navibus quo ventus ferebat,tanta subito

m alacia ac tranquillitas exstitit , ut se ex loco m overe

nonpossent. Qua: quidem res ad negotium conficiendum

m axim e fi1 it Opportuna : nam singulas nostri consectati

expugnaverunt , ut perpauca ex om ni num ero,noctis in

terventu, ad terram pervenerint,quam abhora fere quartausque ad solis occasum pugnaretur.

XVI. Quo pra lio bellum Venetorum totiusque ora

m aritim e confcctum est Nam , quum om nis juventus ,

Quom odo autem be eOrosius in

tellexerit ex ipsius verbis ,quo sunt

V1 scripta, patchit : H oe , inquit,

plurimum aus ilio fuit quod falce:acutissim as non pert1nac1ter contispree

fix as , funibus autem subnex is paw m

s . Circumstetem nt. A lii ci…terent. Cod.R. 5763, circum sù ta

'ant.

3. Tm nsoendem . Male editiomi eviriana deseendere.

4 . Malaria. Malacia , inqu it Fas

tus ,flustra dicur1lur , quam in mari

rat , quibus , cum opus esset , appre fluctus non moventur ; quam Gre cihensos em inas rudentes subductis Itas

tiliòus per fune»: falcem tra/tendo

sueciderent. H is celeriter e.rpeditis dis

rumpi hostilium antennarum arma

m ento pra cipit. Ita antenais m enti

bus , etc .

Car . XV. 1 . Defectis . Lege cum

Oberlino ex optim is codd. et regio

5 764 , dejectis , i. e. de sum m o m a

lo , in naves , vel m are jactis , non

disjectis , ut haben t codd. plerique

et vulgatt. edd. nam Ce sar, c . 1 4dixerat an tennas m ncidisse . Gra:

cus expressit verbo 11 1 1 1 6691 1 111.

ual axiavm ont.Porro pal auia m ol

liticm m aris indicat. Gall. , eahne.

5 . Opportuna. A liter Florus , 1 11 ,cap. 1 0 . Cum Veneti: etiam nan i:

bellum , sed major cum Oceano, quam

cum ipsis navibus, rixa.Male et con tra

fidem historic , ut res ipsa clam at.

6. H ora quarta. Sci]. nostris de

cim a an te m eridiana.

est. Descripsit has res Dio Cassius

xxx 1x 40 4 4 . A ttigit Strabo , 1.

W p . 1 94 . N e ullum quidem ver

bum de ea Cu:saris expeditione ad

DE BELLO GALLICO. L IB. III. 1 1 7

omnes etiam gravioris mtatis , in quibus aliquid consiliimt dignitatis fuit , eo conve1ierant ; tum ,

naviumquod

ubique fuers t, unum in locum coegerant : quibus am issisreliqui , neque quo se reciperent , neque quem adm odumoppida defenderent , habebant. Itaque se suaque om n ia

Ce sari dediderunt. In quos eo gravinaCe sar vindicandumdam it , quo diligentius in reliquum tempus a barbaris juslegatorum conservaretur. Itaque

,om ni senatu necato

,re

liquos sub corona vendidit .

XVII. Dum hac m Venetis geruntur, Q. Titurius Sa

binus’I

cum iis copiis , quas a Caesare acceperat, in fines

Unellorum pervenit. H is praeratViridovix’

,ac sum m am

im perii teuchat earum om nium civitatum,quae defece

rent,ex quibus exercitum m agnasque copias coegerat.

Atque his paucis diebus A ulerci Eburovices Lexoviique ,versus Ven etos videro est apud Plu

torum necessariam forte , sed nihi

lom in us odiosam quo victorian

Casaris cruen tavit, 1gnoratur A tta

m en Plu tam bus ea certe acceperat

vel ex Ca saris m m m entariis vel ex

al1o scriptore,pru erfim exTauusio ,

ab 1ps0 in vitaCe saria citato ,quem

dietatori adversatum fuisse constan

ter…I.

5 1111 com e ae ndidit. Qu id fue

rit sub corona vendere non plane

liquet. A lii quia captivi vel servi

iti in orhem , globum , pra

m u ltitudine, publice exponeban tur

em pto rihus ; vel po tins captivi sub

corona venundari diceban tur , quia

m ilites custodie causa , eaptivorum

venalium greges circum stabankqu.

einm m statio m ilitum com o spel

lata fu it. A lii quia coronati stabant.

M ii den un , qu ia inclusi eran t in

loco aliquo publico e eujus foribus

eom no pendeht t , ut vu lgatus m os

hodie ostendit quo venalibus co

rana appenditur. A lteram firm at

conjeeturam Catonis dictum ab A .

Gelliaallatum , vn , c . 4 . Magiavegrum esse coron is indutas ven iisse

serva juxta dictum Caton is : Utpo

Viridovi.r. H oc loca an im ad

vertenda sun t pleraq. nom ina prin

cipum in ter Gallas desinen tia in

ri.: vel c i: vel etiam in re: ; qu o

quidem ultim a syllaba dign itatem

princìpis inn uere videtur , u t Dub

nore: vel Dumnovù , A mbiorix , Or

geù’

riz occurrit , et in num m is

Togiri: etcitatur aPel/er. IBRVIX

quasi Eburovi.r , quem suspia tur

fuisse regulum A ulercarum Eburo

vicum ,de quibus infra. Unde exierit

ista syllaba finalis ; an e rom ana ,

an e celtica lingua : incertum est.

83

1 1 8 C. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

senaru suo interfecto,quod auctores belli esse nol

portas clauserunt , seque cum Viridovice conjunxom agnaque praeterea m ultitudo undique ex Gallia prum hom inum latronum que convenerant ,

quos sptdandi studium que bellandi ab agricu ltura et quoilabore revocabat. Sabinus idoneo om nibus rebus lo«

tris sese tenebat quam Viridovix contra eum

m illium spatio consedisset, quotidieque productis

pugnandi potestatem faceret,ut jam non solum la

in contem ptionem Sabinus veniret,sed etiam nost

m ilitum vocibus non nihil carperetur : tantam que

hem tim oris pm buit, ut jam ad vallum castrorum

accedere auderent. Id ea de causa faciebat, quo

tanta m u ltitudine hostium, przesertim eo absent

sum m am im perii teneret , nisi aequo loco 6a

,ut opp

tate aliqua data, Legato dim icm dum non existim a

XVIII. H ac confirm ata opinione tim oris id

quem dam hom inem et callidum delegit Gallum

quos aux ilii causa secur'

n babebat. H uic m agnis ppollicitationibusque persuadet uti ad

“ hostes trau stqu id fieri velit edocet. Qui, ubi pro perfuga ad

n it'

,tim orem Rom anorum proponit : quibus an

ipse Czesar aVenetis prem atur, docet nequeabesse

,qu in prox im a nocte Sabinus clara ex castri

3. Com enerant. A lu convenerat. sin um et Ciaccan ium epce1

Nostri qu oque codd. convenerat.

4 . Duum . Duorum . Vetu s scriptura.

5 . Eo legato , etc. Vox

legato Ciaccon io videtur abundu e.

Praha vox legato hoc loco et reti

n enda. Opponit en im Ce sar impera

torem et kgatum .Sabinus non puta

bat sibi legata tan tum pugnandum

esse cum m agna hostium m ultitu

din e , absente Ce sare,qui sum m um

im perium teuchat. Mirar sane Ur

han c voluisse .Voss . Ita qu

gitur apud codd. nostros rqet 5764 .

6.N is iwquo loco . Elegan t

1 171101115 111: vacant, quum qu

gna m eliari conditione u t

Xen0pb. l . 1 . Cyrop. Ti d

nai 59117 01; xa.l n apd‘

a'

u1ow

ioov xa.01caîy.1va ip.a'

x_w òs n

n l 1ov1Eia; r1v‘

o; i1m pì abs a;ap

‘

a: aòra'

; Voss .

Car . XVIII. 1 . Velit. A

https://www.forgottenbooks.com/join

m a C . JU L I I CE S A B I S COMMEN T.

Sabinus , suos hortatus , cupientibus signum dat. Im ;hostibus propter ea

, qua“

ferebant,onera

,subito 11

partis em ptionem fieri jubet. Factnm est opportu

loci hostium inscientia ac defatigatione virtute m i]

superio pugnarum exercitatione,ut ne unum qu

nostrorum im peram ferrent ac statim terga vert

Quos im peditos integris viribus m ilites nostri cons

m agnum num erum eorum occiderunt ; reliquos e

consectati, paucas qui ex fuga evaserant, reliqueru1una tem pore , et de navali pugna Sabinus , et devictoria Caesar certior factus : civitatesque om nes s

tim Titurio dediderunt. Nam ut ad bella susci;Gallorum alacer ac prom ptus est anim us sic m a]

m inim e resistens ad calam itates perferendas m en

rum est3

XX. Eodcm fere tem pore P. Crassus , quum in

taniam pervenisset , qua pars , ut ante dictum e

regionum latitudine et m ultitudine hom inum ex

parte Gal lia? est a:stim anda, quu

m intelligeret

,in hi

sibi bellum gerendum ,ubi paucis ante annis L. V:

Prmconinus Legatus exercitu pulsa interfec

plerum que com ternatum et pavi quam virarum postrem a

dum atque etiam m ortuum natat. quam fem inarum esse .

3 . Ne unum quidem . Ciaoconiu s CA P. XX. 1 . E : tertia

reposu it ne prim um quidem . Fru stra; parte. In solita locutio ; id es

nam u sitata et solem n is nostra lec Gallia: pars astim anda est.

tioaptt. scriptt. Livio, l. xx 1 1 1, c . 4 a; Ubi paucis an te annis .

Tacito, A nn . I 5 1 et aliis . U sita detur gesta bello Sertariano

tior tam en vel Ca sari et scriptt. h. paucis ante arm is id evenisu

citatis form u la : neprim um quidem . scripserit. Nam A qu itanos

Vid. supra et l. v1 , et Liv. l. xxx favisse patet, ex Ciceron is

et alibi passim . pro lege Man ilia : Tes tis es t

3. Nam ut ad bella suscipienda, etc. per quam legionibus nostris in

Legim us apud Livium , l . 1 0 e . : S : niam iter Gallorum internee

Gallas prim a im petu feroces esse , tefnctum es t.

qu os sustin eri satis sit ; eorum cor 3. L. Valer1us Praconinu

para in toleran tissim a laboris atque locum frustra exagitarunt

e stua fluere prim aque pre lia plus innum erisque suis conjectw

DE BE L LO GA L L ICO . L IB. III. 1 2 1

“que nude L. Malhus Proconsul im pedim entis am issis

pmingisset, non m ediacrem sibi diligentim n adhibendam

bmlligebnt. Itaque re frum entaria provisa, aux iliis equitatuque com parato , m ultis praeterea viris fartibus TolosaCarcasane etNarbone qua sunt civitates Gallie Provin

cia,finitim m his regionibus , nom inatim evacatis

,in So

tintum fines exercitum introduxit. Cujus adventu cognito ,

Solistes , m agnis copiis coactis equitatuque quo plurim um

valebant,in itinere ag

m en nostrum adorti ,prim um equestre pra lium com m iserunt : deinde equitatu suo pulsa ,

atque insequentibus nostris , subito pedestres copias quasin convalle ex insidiis collocaverant, ostenderunt. H i , no

suos disjectos adorti pralium renovarunt.

XXI. Pugnatum est diu atque acriter, quum Satiatessuperioribus victoriis ireti

,in sua virtute tatius A quitan ia

salutem positam putarent; nostri autem quid sine Im peratore et sine reliquis

legion ibus ,adolescentulo duce

cflìcere passent, perspici cuperent : tam en confecti vul

obscuraverunt , ut difi cile esset in finitima , e: lu“

: rep onibus . Quod falter tot tan que varias opin ione , sum est : nam ex ipso Cu are , I ,

secum que pngum tes judieium ferre. c. ro, ho urbes non sun t finitim av:

Gru e . in terpr. legit A o1'

nuo; Bz h i Provincia , sed in ipsa Provincia

910;…u n , eparayò; r in Pu sita . Deleatur igitur es , et cam m a

pain» nal A sim o; M a'

nace min ò:

: pmin aro; . H is adboream us et n gianibas, soil . A quitania, ubiCras

dicem us lectionem ita bene se ha sus bellum gerebat. Sic sensu s fit

bere,qaum sitauctoritate fults codd.

et in terpr. gro ei; cum que pro terea

n ibil im pediat ,quin Ce sar b. de

duabus ducibus paw m notis locutus

fuerit,qu i in Sertariano bello, u n :

tan tum abbin c annis confecto , in

H ispan iam conati per A quitan iam

pen etrare eum parvo exerc itu,pra

fligati au t casi ab incalis forte

fuen m t. Cod. R. 5764 : L.Manlius.

eie hù n g .finùin o ,etc.Vulgo legiturCn . XXI. 1 . Tom . A l. tandem .

5, In itinere agn ese nostrum adorti.

Exereitus rom anus in itinere ador

tus nec non pedestres capi: in in

sidiis collocata et equitatum m um

fugientem excipien tes nonnullum

m iliti. usum atque peritiam osten

dun t. A t Satis tibus deerm t ordo

atque disciplina qu potissim um

requiruntur in om n i bello ac m ulta

m agis in bella Bom an is exereitatis

m a C. JU L II CE S A RIS COMMEN T.

neribus hostes tergo vertere. Quorum m agno num

terfecto , Crassus ex itinere oppidum Sotiatum opp1

ca pit.Quibus fortiter resistentibus,vincas turresque

Illi,alias em ptione tentata

,alias cuniculis

3ad ag

vineasque actis ( cujus rei sunt longe peritissim i Aqpropterea quod m u ltis locis apud eos e rarim se

sunt ubi diligentia nostrorum nihil his rebus

posse intellexerunt,legatos ad Grassum m ittunt

,se

deditionem ut recipiat , petunt. Qua re im petrata .

tradere jussi faciunt.XXII. Atque in ea re om nium nostrorum inten

Vineai turresque egit. Veget. repertopu lverepyria.Cuni«

1. tv , e. 1 5 . Vineas dix erunt mete inven tionem refertVeget. l. 1

res , quas nunc m ilitari barbaricoque his verbis : Qu'um Rhodiorunusu ca n ias m eant. E liguis levioribus inqu it , oppugnaretur ab ho:

machina colligatur , alta pedibus ceto ,

lata pedibus sep tem longa pedibus tudinem ac turrium omniwnp.

rexdecim . H ujus tectum m unitione du

plici tabulatis eratibusque canter i

tur. Latera quoque vim ine sep iuntur

ne su orum telorum qae impetu pene

trentur. Ex trinsecus autem ne imm isso

concremetur incendio , crudis ac recen

tibas eoriis fuel centonibus operitur.

Istar cum p lures faeta: fuerin! jun

guntur in ordinem sub quibus subsi

dentes tuti ad subruenda m arcrum pe

nctran t fundamenta. Gallice dicas

galeries d'

approche.

3. Cun iculis ad aggerem etc . Id.

ib. A gger autem gal]. cavalier) e.: terra , lignisquc er tollitur contra m urum ,

de quo telajactan tur.« Cuniculus . imo

vo'

p.oo, m ines foram en sub terra oc

cultedeductum velab an im alihujusnom in is (cun iculu s lap in) cu i sub

terfossa terra, latere solitum est ; vel

a cun eorum sim ilitudine , qu i fin

den tes am u em pen etran t m ateriam .

Porro tune ad id tan tum valeban t

cun iculi , ut subru eren tur aggeres

et vinew , aut urerentur , nondum

m edium . Per noctem sub fwm uri cuniculum fodit , et illa:

ad quem diepostero turrisfuenvenda , nullo hostium sentienti

terra cavauit intrinsecus et qt

suis moles faisset impulso atqcum , qui subtus covatus fue1venisset tan to ponderi solo

subsedit : nec jungi m aris , at

alterius potuerit, Ita et civitas

est, et machina derelicta.

4 . Secturar. In tellige [odistrictura: alii structures , all

Quaqua m oda scribatur ,

solita, eta solo , quod sciam ,

usurpata. Nonna tam en ex

etMaron e docet stricturam e

tillam ,item ferri lam inam

glossis, strictura p.irù 0.m est

autem aiun t notarijbdinas , a

sed absque auctoritate . Null:

nunc fodina: e raria: reperiu

A quitan ia. Nostri codices

secturte .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 24 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

os sum una ferant, aut sibi m ortem consciscant

adhuc hom inum m em oria repertus est quisquaminterfecto

,cujus se am icitia devovisset , m ortem

saret cum iis A dcantuannus em ptionem facere

tus clam ore ab ea parte m unitionis sublato qu

arm a m ilites concurrissent, vehem enterque ibi pu;esset

,repulsus in oppidum tam en uti eadem dCi

conditione uteretur,a Crasso im petrav1t.

XXIII. Arm is obsidibusque acceptis , Crassus i;Vacatium et Taru satium profectus est. Tum ver

bari com m oti quod oppidum et natura loci et

m unitum paucis diebus , qu ibus eo ventum erat

gnatum cognoverant legatos quaqua versus dim

conjurare , absides inter se dare,copias parare co n

Mittun tur etiam ad eas civitates’ legati , qua sun

rioris H ispania,finitim a Aquitan ia inde auxilia

que arcessuntur. Quorum adventu m agna cum aucto

et m agna cum hom inum m u ltitudine bellum gere

nantur. Duces vero 11 deliguntur, qui una cum

torio om nes annos fuerant sum m am que scientiz

m ilitaris l1abere existim abantur. H i consuetudine

rom ani5 loca capere , castra m unire

,com m eatibu

5 . Cum us A dcantuannus . H a:c tim as A qu itan ia partes vc

verba prorsus in u tilia delendasun t. in terque A qu itanos vixeran

Sen s'

us est alia er parte opp idi A d ibidebis Convenis (hinunccantuannus cam D Cdevotis, quos , etc ., eam partem gallice dictam l

etc. eruptionem facere conatus ,etc . Com m inge ) erudite disputai

CA P. XXIII. 1 . Vocatium . Male 3. Magna cum auctorito

nonnulli edd. libri haben t Vocon opin ion e auctarum snarum

liarum . Nam serm o est de A quita 4 .Cum Sertorio.Q.5ertoriu

n ia , et Vocon tii tran s Rhodanum civile m ultas an nos gessera

incalen tes ad A lpes pertinehan t. om n ibus notum ; eique be]

a. A d eas civitates .Rittem s in bist. ren ti eaGallia: pars A qu ita:

G all. p . 110 existim at bos fuisse illos m ultum faverat ex his igit

Convenas ; sc . illam colluviem hom i n ibus auxiliares turbas con

n um qu i in bella Sertorian o ex 5 . H i consuetudine popul.

m an tibu s Pvrena: is dejecti in lini A Sertoria norm am belli

DE BELLO GALLICO. L IB. III. 1 2 5

tras intercludére instituant‘. Quod ubi Crassus anim ad

vertit, suas copias propter exiguitatem non facile diduci ;bostem et vagari , et vias obsidere , et castris satis pm sidii

telinquere ; ob eam causam m inus com m ode frum entum

comm eatum que sibi supportari , in dies hostium num e

mm augeri ; non cunctandum existim avit,quin pugna

decertaret…H ac re ad consilium delata, ubi om nes idem

sentire intellexit, posterum diem pugna constituit.

XXIV. Prim a luce , productis om nibus copiis , dupliciscie instituta ,

auxiliis in m ediam aciem conjectis qu idbostes consilii caperent , exspectabat. Illi etsi proptermultitudinem et veterem belli gloriam paucitatom que

nostrorum se tuto dim icaturos exisfim ahant , tam en tutius

m e arbitrahantur, obsessis viis ,com m eatu intercluso

,

sine ullo vu lnere victoria potiri : et, si propter inopianimi frum entarie Rom ani sese recipcre cmpissen t, im pedi

didieen n t. Diversaautem erant Ro rum situ: in ter m onta vulgatum

et h rbam rum instituta. ordinem non requirebat. Ins ti

tuIa. A lii instructa. Pm i inten at.

lh arbitrati, laborisque im p: tien : .A u iliù in n ed. ceiem conjectù . Id

te non cam : m unieban t. Rom an i quoque con tram orem solitum . Nam

m tu netsi capii: abundaren t , aux iliu es in alis divisi collocaban

loc1 idnoc eu tris deligebun t , in tur : sed boc loco nliter ,qu iaCrnu us

non m ultum iis confidebat, ut in fra

circum a d : m agno pre sidio equ i

un i-pouim , quibosta com m eatu 3. Co…inlm huo , till‘ 11110

M en . In fra vn Cgia: opera u'

nc

A lii m…. Minus

M u c i o ;…quippe exer

tit 1m pur m t ;

et l . I , de Bell. Civ. Ce sar ia u n

span m m :, se sine pugno et sin :

mnlncre suon un , m aagfia n posse ,

clus im t. Qua in re Ce sar se pra

stm tiasim um et sapientiss . du0em

ostendit. Nam utai: Polyo nus stra

tagem . l . I 11961 1 1 inquit , d‘

uvi'

n

cpm ?» « spia ari —ch a f iv s iam

daiv . et Tacit. in A gric. [ngm

1 26 JU L II CE S A B IS COMMENT.

tos in agm ine et sub safein is inferiores an im o

cogitabant. H oc consilio probato ab ducibus pro

Rom anorum co

piis sese castris tenebant. H ac rc

specta Crassus quum sua cunctatione atque optim idiores hostes , nostros m ilites alacriores ad pugnaefl

‘

ecissent atque om nium voces audirentur exs;diutius non oportere quin ad castra iretur coho

suos om nibus cupientibus ad hostium castra conte

XXV. Ibi quum alii fossas com plerent, alii 1nult1

conjectis defensores vallo m unitionibusque depell.

auxiliaresque quibus ad pugnam non m u ltum C

oonfidebat lapidibus telisque subm inistrandis,et ad

rem cespitibus com portandis , speciem atque opinpugnantium pra:beren t quum item ab hostibus oo

ter‘

ac n on tim ide pugnaretur , telaque ex loco supm issa non frustra

’

acciderent; equites circum itis hc

castris , Crasso renunciaverunt , non eadem esse diliab decum ana porta castra m unita facilem que a

l1abere.

XXVI. Crassus equitum praafectos cohortatu

m agnis przem iis pollicitationibusq ue suos excitarent

fieri velit,ostendit. Illi ut erat im peratum educti

4 . Infiariores anim o. Elegans locu explim t :Quum m acunctatio

tio . A lii inferiore anim o, m inus bene . tim idiore: hostes ; nostm s m il

5 Crassus quam sua cunctationc criores adpugnandum ej]'

ecìsae

atque op in ione etc . Sem us est Cm s certe prim a interpretatio.

su s,quam tim idioreshostes (in nom i Cu . XXV. 1 . Cons tan t:

n andi casu) et suacunctation e,et0pi con stan te r , qu ia Gallie co1

n ion e tim oris quam de se dedem nt) pugnare in solitum erat. Ma

m ilites nostros alacriores cffecissen t, in terpr ppovipmc, .quasi 11

atque om n ium voces audirentur , pruden ter denotaret. Du .

hac rc perspecta scii. non apartere 2 . Tela non[nu tra acciden

etc . Ita in tellexit grac . in terpres m derent incassum .

K ai 966011 , n apzîp v, d‘

o'

Ep rob; 3. Decumana. Gastria Ì

i’ muaiou: n pcòuy.crip°uq erat tunedecum anaporta,qu

Ita quoque Ju l. Celsus Rom ani Rom anorum castra m un ier

hostium tarditatem non cons ilio impa Vid. supr. 26. et de cast:

tantas , sed pavori, etc . A tVoss . aliter notam ad e. 6 .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 28 G…IULII CE S A R IS COMMENT.

runt .Nam quod intelligebant,m ai im as nationes ,qlio contendissent, pu lsas superatasque esse , continesilvas ac paludes habebant, eo se suaque om n ia

lerunt. A d quam m initium silvaram quum Ca sa1nisset

,castraque m unire instituisset neque hostis

visus esset , dispersis in opere nostris,subito ex e

partibus silva evolaverunt, et in nostros im petum ft

Nostri celeriter arm a ceperunt , cosque in silvasrunt ; et , eom pluribus interfectis longius

locis secuti, paucos ex suis deperdiderunt

XXIX. Reliquis deinceps diebus Ca sar silvasinstituit ; et , ne quis inerm ibus im prudentibu3que nab latere im petus fieri posset, am uem eam m al

qua erat casa,conversam ad bostem collocabat .

vallo ad utrum que latus exstruebat. Incredibili cc

m agno spatio paucis diebus confecto , quum janatque extrem a im pedim enta

3ab nostris tenerent

densiores silvas peterent, ejusm odi tem pestates susconta ,

uti opus necessario interm itteretur ; et, c<

m ula auctoritate codd. fulta pro

bellum genere quod vulgo legitur.

Uncle duas fam ilias codicum agnos

c it Oudendorpius e duobus exem

plaribus Julii Ce saria ortas. Sed

pan i refert. Optim is en im scriptt.

fam iliaris locutio bellum , curam , re

gnum provinciam agere pro gcrere.

Claudian . Con sul .Probin . etOlybr.

v.78 agente: pra lia.Qu in til . In stitut.orat. x , 1 . Qui: enim cancret bella

m elius quam qui : le egerit i‘ Pom p.

Mela I c . 1 6 ut aliena etiam bella

m el-cede agerent.

2 . Ins tituerun t. A l. capem at. Quod

glossam redolet. Cod. noster 57 63,

bel/um gerere caperun t. A lter vero

bel/um agere ins tituerun l .

3. Continen tesque s ilvas . Et quod

q uia continente: u lvas habeban t.

4 . Deperdiderw”. A lu

ruet. Beroald. A lti. Gryph.

Plantin . et Oxon ien s. co

raaerunh Non m ale n is i

terpretam en tum . Cod. rt

Panca: e.e suis deperdiderun

CA P. XXIX. 1 . filate.

et alibi Ce sar lignum

quoque Curtius l . v1 ca;Multam materiam ceciderat

et om n es passim latin i se

2 Conversam ad host:

lignum erat casum hosti

batur , ad hostem convert

ad utrum que latus exstru

m odum valli. Nota hoc

n im en ti solertissim e ex ec

3. l mpedimenta. Sarcina

plaustra quacum que

agm en sequun tur.

DE BELLO GALLICO. L IB. III. 1 29

tione im brium diutius sub pellibus‘m ilites contineri non

possent. Itaque vastatis om nibus eorum agris , vicis adi

fioiisque m censis , Ca sar exercitum reduxit; et in A ulercis

Lexoviisque ,reliqu is item civitatibus

, qua proxim e6bel

lum fecerant’ , in hibernis collocavit.

4 . Sab pellibus. Vetus et elegans

locutio pro ten toriis , quia ten toria

erant pellibus confects . Tacit. lib.

u n , 35 . Retea ae omnis m x iias

anl pellibas, quam vis hieme seem adeo

atM arta glacis nisi efl'

ossa

5. . in ltibem is . TB

in his repetitum cum eadem casu

ingratum m ihi videtur et nan a

tionem im pediens : sensus Caesar

a ere . red . et apud A ulex os , etc. , qui

pm . bell. fee. in hik m is collocavit.

6 . Pm ime. Ita vulgat. edd. et

Grue. in terpr . vw cl. A t codd. per

multi m in e. Expressius sane et

m ven ientius ad innuendam sum

m m Ce sariain re m ilitariperitiam .

Quid en im prudentim , quam hi

berna capere in ter gen tes roccus do

m itas , atque hoc potissim um freno

escutes ?

7 . Bellum feeeran t. Bellum facere ,

pro inferre dixit, u t lib. vu ; cap. 2

Principesque se ex omn ibus bellum

factum : pollicentur. Cicero , Catilin .

1 1 . Nullus re.: qui lellum populo no

m o fl a re posset. Pm liam facereH irtins de bello hispan ioo.Ergo bel

lum facere, non solmenm est, neque

insolen s, utvisum est nonnullis, qu i

lingua m unditias curiosius consce

tan tur , delicatuli judices , ne dicam

L IBR I QU A RT I

A RGUM EN T UM .

Cn .- III ; Transitus Usipetum et Tenchtherorum in Gal lin a.

Morea Suevorum . IV ; Menapii oppressi.— V VI ; Bellum

contra Germ anos a Casare susceptum . VII - IX ; Legatio

Germ anorum ad Casarem . X ; Mosa et Bheni descriptio.

XI XV ; Perfidia Germ anorum . Clades . Fuga. XVI XVII

Pons in Rbeno stratus . XVIII XIX ; A dventus Casal-is in

Sigam bris . Receptus in Galliam . XX XXI Consilium

Casaria proficiscendi in Britanniam . C. Volusenus ad cognos

cendum pram issus . XXII XXVII ; Morini pacati. Trajeotus in in sulam . FugaBritannorum . Deditio . XXVIII,XXIX ;

Classis Rom ana tem pestate afflicta. XXX XXXVI ; De

fectio Britannorum . Pugna ex essedis . U ltio de Britann ia. Redi

tus Casaria in Galliam . XXXVII ; Perfidia Morinorum .

XXXVIII ; Menapiidepopulationibus vexati.Supplicado Bom a .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 32 C. JU L II CE S A B IS COMMENT.

illi dom i rem anent. Sic neque agricultura, nec ratio atqueusus belli, interm ittitur. Sed privati ac separati agri7 apudeos nihil est , neque longius anno rem ancre uno in locoincolendi causa

3 licet. Neque m ultum frum ento , sed

m am partem 9 lacte atque pecore vivunt,m ultum que sunt

in venationibus : qua res , ct cibi genere , et quotidianaexercitatione et libertate vita ,

quod a pueris nu llo olli

cio aut disciplina assuefacti, n ihil om nino contra volnatatem faciant

,et vires alit

,et im m ani corporum m agni

tudine hom ines elficit. Atque in cam se consuetudinem

adduxerunt,ut locis frigidissim is , neque vestitus , prater

pelles,habea nt quidquam (quarum propter exiguitatem ,

m agna est corporis pars aperta"

et laventur in fium i

n ibas.

Il . Mercatoribus est ad eos aditus , m agis eo, ut qua

in ter se codd. atque edd. Nostram

lectionem habent codd. et editores

m ulti ita quoque legitgrac. in ter

pres ci p.iv ivm”

« arpid‘v. xarap 1im v

e s: , laureò: rs xai lx1 ivouc rpipouos.

A lii non levioris quoque auctorita

tis Reliqù dom i manent pro se atque

illis calan t ( tem m A t durissim a

an rihua repetitio ,reliqui dom i m a

nent , et statim hac , illi dom i ma

nen t unde Gru terus ea veluti su

perflua rejicienda ex istim abat. Cod.

reg. 5 763 reliqui , qui dom i m anse»

runt , se atque illos alant. Et pau lo

post, illi dom i remanent. Cod. 5 764,reliq. qui dom . remanserint , etc.

7 . Privati ac separatiagri.Tacitus

idem habet de M . Gen n . 39 . A rm

per annos m utant , et supem t ager.

Et supr. A gri pro num ero cultorum

al: un iversi: per vicos occupan tur etc.

8 . Incolendi. Codd. nonn ulli et

Ciaoo. calendi. Forsan m inus bene ;

n am h. de habitatione , non de

agricu ltura serm o est. Grac . naro:

1u îv. A ttam en eolem li pro im ola -li

dici posse vel ab Optt. scriptt. pro

batur : Sil. Ital . 1. v, 24 1 .

Nisi quem deus ima cola tu

Dam nasset Stygia nocti.

Sed rariora sunt exem ple .

m as : z a.-rà secundum en gx nde

partie. Sim iliterCic. de reditu ano ad

Pop. Jlagnam partem tectis ac tenebris

continebantur.

contra codd. expunxit Seal. Non

n ulli pro hom ines legun t eos. Petpe

ram . Beate grac. in t. K ai a d o piou;

p.eyi0w ; &vd‘

pdx; n aps'

xu .Pom p. Biel.

1 1 1 , c. 3. Qui habita t , inquit,im m anes sunt anim is atque capofi l a ,

et ad m s i! am feritatem waste {stragi.

e: ercent etc .

1 1 . A perta.Nudam em brorum pars.

1 2 . Laven tur m flum in16us . Idem

habet Mela z ara ao'

d‘

a Casarem

n ostrum secutu s . Laventur. A lii

lavantur. Vid. Virg. En . xx , 603.

DE BELLO GALLICO . L IB. IV. 1 33

bello eeperint, quibus vendant, habeant quam quo ullam

ad se im portari desideren t : qu in etiam jum entis,

quibus m axim e Gal lia delectatur '

quaque im penso pa

rant protio ,Germ ani im portatis non utuntur : sed qua

sunt apud eos nata,prava‘

atque defor1fiia,hac quoti

d'

una exercitatione sum m i ut sint laboriss

efficiun t.

Equestribus pra liis sape ex equis desiliunt,ac pedibus

praliantur equosque eodem rem anere vestigio assuefa

ciunt ; ad quos se celeriter , quum usus est recipiunt

neque eorum m oribus turpius quidquam aut inertius ha

betur,quam ephippiis uti. Itaque ad quem vis num erum

ephippiatorum equitum quam vis pauci adire audent.

Vinum ad se om nino im portari non sinunt quod ea re

ad laborem ferendum rem ollescere hom ines atque effem i

nari arbitrantur.

III. Publica m axim am putant esse laudem quamCu . Il . 1 . Qail us ma: :hue Gallia&ù mm . Vam de ll e rust.

Nas omn is opta natio estadpeeuariam .

2 . Dato . Urs in .

i1m enso. Male . Sic enim Livius ,

II, 9 : Salis quoque rendendt ar6itriwn,

quia pretia venibat in pal li

eum omn i sump tu , ademptam pn vatis .

3 Germani importati.: non utun

tur. Scil. jum en tis . Legit Oberl . im

portatitiis , qua lectioabOudendorp.

proposita, n im is audax m ihi vide

tur, et con tra codd. et in terpretem

grz cnm , qu i habet 1 ioayoy.ivu1g aò

voi mi l pò’

wrau. Unde vu lgata m ihi

m agis arridetGerm ani im rtatù jum en tis ) non utuntur. A lii non m inus

recte et forte rectius jum entis quibus ,etc . Que que impenso paran t px tio

German i importatis la'

non utuntur.

H i , sc . Suevi ; nam hoc loco non de

Germ an ia om nibus sed de Suevis

pecu liariter agitur.

4 . Pravo . 99161 à , distorta , in

habilia, inepta ad usum quod re

dundaret cum sequen tibus ; ideo

que m alim parva, n t gracus habet,

ptxpàc ; et Tacit. de M . G . e . 5 , im

procera.Cod . quoque R . 5 764 ,pd t°

vu .

5 . Sam m i ut sint laboris . U t m ax i

m um laborem tolerent.

6. Quam asus est. Vulgo quam

asus poseit. Glossa

7 . l'

iniim ad se imp . non si°

naut.

Et hoc m inim e barbarum nihil

en im verius hac sen ten tia sed jamTaciti tem poribus corrupti eran t.

Nam ille scripsit proxim os ripa

Germ anos vinum m ercari ; cosque

sine blandim en tis expellere fam em ;

addit etiam eis adversus aitim non

cam den: esse temperantium et po stea

quasi vaticinatus si indulsen'

s ebr1'

e

baud m itu s facile mitus quam arm i :

CA P. III. 1 .Pel lice. natione rei

3

9

1 34 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

latissim e a suis finibus vacare agros hac re significati

m agnum num erum civitatium’

suam vim sustinere non

posse. Itaque una ex parte a Si1evis circiter m illia pas

suum DC agri vacare dicuntur. A d alterum partem ,suc

codant Ubii , quorum fuit civitas am pia atque florens , utest captus Germ anorum et paulo , quam sunt ejusdemgeneris etiam ceteris hum aniores propterea quod Bhenum attingunt, m ultum que ad eos m ercatores ventitant,

et ipsi propter propinquitatem Gallicis sunt m oribus as

suefacti. H os quum Suevi, m ultis sape bellis experti,propter am p11tudm em gravitatem que civitatis ,finibus ex

pellere non potuissent, tam en vectigales sibi fecem nt,ae

m u lto hum iliores infirm ioresque redegerunt

publica . ItaMom s cu i non assen

tior. Malim sim pliciter publice il :

se font en pal lio un point d'

honnear.

vitatesm ultas non potuisse,neopos

se ad bunc diem susdnere suam vim .

Civitatium . Vulgo civitatwn. U si

tata nostro form ahac genitivi plur.

3°dec]. Bell. A lex . e. 26 paladium

pro paludum , et alibi obsidium pro

obsidum s im ultatium pro sim ulta

tum , etc .Vid.Voss. de A nalog. II ,24 . Non posse. Scaliger nonpo

taissa, contra codd.

3. 1Wil l .pass . DC. Nim ius est iste

num eru s , quam ut ita credi ques t

nam et id spatium prabetCL . leu

cas . Ilotm . proposait LX m ill. Gr.

tam en in terpres habet fl evrax 1q iìsa

du xoc iow dicvra. cdd‘

1a p ipa.; ipn

p.05001 1 quod tan tum dem

est ac m il . pass . nc .

4 . Ut est captus Carm anor. Grao.

yaxarà l‘

eppavoò; . Quan tum fert

conditio Germ anorum . Eo u sque t.

floren s quoad esse potest urbs ger 7 . Redegerunt. A lu

m an ica; autant que peut l’

etre une Quod glossam redolet.

mille allemm de . Pessim e codd.Vos

sian i , ut es t e….

5 . E t . humanion s . Sensus

est : et paulo bum anion s 1is , qui

sun t ejusdem generis ( i. e. gentis ).Grac. interpr.Xal1lmpairepoi n s

°i'

av

M m 60.010v siciv ol 053101. Ubii

en im sunt ejusdem gen tis , qua ca

teri Germ ani , scil. sunt Germ an i ,sed 1is paulo bum aniores. Ita bene

sensus percipitur , sed im pedita et

contortanim is lectiocodicum .Legit

Ciaccon . E tpaulo quam sunt ejusdem

generis etiam « eteri humanion s . H ot

m an . et quipaulo sunt ce teris ejm dem

gentis hum anion s . A lii , et edd.Ven .

et Rom . E t qui paulo sunt q'

asdem

generis etiam ce teris haman ion s . A lli

aliter. Vu lgata : et qui pu ella sunt

ejusdem generis etiam ce teris kuma

nion s . Quas inter seligat lector.

6. Gravitatemqae civitatis . H oc est

populi frequen tiam ; u t alibiM ili…totem , in frequen tiam hom inum vo

C&C

https://www.forgottenbooks.com/join

1 36 C. JUL II CE SA RIS COMMENT.

V. H is de rebus Ca sar certior factus et infin nitatem 1

Gallorum veritus,quod sunt in consiliis capiendis m obiles

et novis plerum que rebus student,nihil his comm itten

dum existim avit. Est autem hoc Gallica consuetudinis

uti et viatores,etiam invitos , consistere cogant ; et , quod

quisque eorum de quaque re audierit aut cognoverit, qua 1

rant,et m ercatores in oppidis vu lgus circum sistat, quibus

que ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint,

pronunciare cogant. H is rum oribus atque auditionibus

perm oti,de sum m is sape rebus consilia ineunt , quorum

eos e vestig1o pa nitere necesse est, quum incertis w m o

ribus serviant,et plerique ad voluntatem eorum lieta res

pondeants.

VI . Qua consuetudine cognita, Casar, ne gravioribe llooecurreret m aturius quam consuerat, ad exercitum pro

ficiscitur. Eo quum venisset, ea qua fore su5picatus erat,facta cognovit ; m issas legationes a nonnullis civitatibus

ad Germ anos invitatosque eos uti ab Rheno discede

E tenim divitiarum es tfractus in copia

copiam autem declarat satietas atque

rerum abundan tia. H oc autem loco

rpooi1pro com m eatu ,annona. Tacit.

xv, 16 Contraq rodideritCorbulo,

Part/ws inopes cop iaram , etpabulo at

trito, reheturos oppugnationem .

CA P. V . 1 . San t in cap iendis eon

siliis m obiles . Trebell. Pollio in Gal

lien is Gal/: s insitum est esse leves .

Gallos inquietissimam gen tem vocat

Vopiscus , in Saturn ino . Cod.

2 . Com m ittendum . Nulla sua con

silia u s aperienda : nibil eorum lidei

com m ittendum .

3. Rum oribus . A lu rebus . Incer

tis rumoribus serv1un t, i. e . lidem adhi

ben t, et iis perm oti ad res gerendas

se com ponunt.Plant. Trin . act. III,se. Il

, 1 4 . in eodem sensu Nec tuis

dictu qui: : rumori serviam .

4 . E oesfigio. Statim ,paulo post.

5 . F ioto respondeant. Illud haben t

non tan tum Galli tem poribus Cl :

saris , sed et hodierni nostri civas

cum A theniensibus com m une , u t

non tam quod verum , prasertim ir

politicis rebus audire gestian t

quam quod voluntati cupiditatiqn e

sua blandiatnr.BeneCasar nostram

noveratgen tem ,eam queapprim ede

pingit.Vin ton s en im plerique (hodie,m utato tan tum nom in e, diurnorum

libellorum scriptores, lesJournalism )non vera nec justa sedfieta ed volan! atem nostrum nobis m pm dent.

Car . VI. 1 Ne gravioribello oectm

n n t. Ne in id incideret, eo Im pli

caretur. M .

2 Gem anw .U sipetes sc. etTench

theros,quorum un iceb. l .m entio lit.

DE BELLO GALLICO. L IB. Iv. 1 37

m t °

,om niaque qua postulassent, ab se fore parata. Qua

ìpe’

adducti Germ ani latins jam vagabantur, et in fines"

han num etCondrusorum , qu i suntTrevirorum clienteservm erant. Principibus Gal lia evocatis , Ca sar ea

, quacognoverat , dissim ulanda sibi existim avit eorum que ani

m is perm ulsis etconfirm atis , equitatuque im parato , bellumcum Gem m is gerere constituit.

VII. Re frum entaria com parata equitihusque delectis

l a in ca loca facere ca pit,quibus in locis‘

esse Germ anos

audiebat. A quibus quum paucorum dierum iter abesset,

egati ab his’

venerunt,quorum hac fuit oratio Ger

manos neque priores popu lo rom ano bellum inferre ne

que tam en recusare,si lacessantur, quin arm is contendant;

quod Germ anorum consuetudo hac sit a m ajoribus tradita

, quicum que bellum inferant, resistere ,neque depre

hoc tam en dicere venisse invitos , ejectos dom o. Si

suam gratiam Rom ani velint,posse cis iItiles esse am icos

"

el sibi agros attribuant,vel patiantur eos tenere , quos

arm is possaderint. Sese unis Suevis concedere quibus ne

) iiquidem im m ortales pares esse possint : reliquum qui

'em in terris esse nem inem

, quem non superare possint.

Celsus , c. 65 invitan tes et in fra, a quibus quum paucorum , etc.

2. A b luis . A lii ad eum . In terpres

seque infem nt in intima Gallia Gre c. : « pò; &w‘

ov lm'

lza ivov ( n ippVividius certe et expressius h oav. Cod. Reg. 5763 legati abhis

stud. veneran t. Item cod. 5764 et alii

4 . Clien tes . Populi clientes dictinon sun t iidem , qui hom in es am

bacti vel soldurii. In telligendi sun t

m ii ; vel qui in alterius populi potentioris fide sun t.H oc au tem ,m qu 1t

Mom s, ad Condrusos tantum perti

nere , non item ad Eburones , qui

liberi fuerun t , e Cluverio Germ an .

nt. II, 1 5 repetiit Cellarius .

Car . VII . 1 . Quibus in loeù . In

ata auribus repetitio , sed fam ilia

nostro . E a Iwa…quibus in locis ;

3. Quicumque bellum inferant ,sis ten . Supple us . soil. resistere us,

quicum que bellum infivun t.

4 . Ne dii quidem . Vetus et jactabunda form ula. Sic H om em c

'

v

°ri01 01 heroes appellati , et Trdides

Superispar.Voss1tts. Idem H om erus

deos inducit abhom inibus victos et

vu lneratos , jure ob hoc aPlatone ,

lib. II , in illa quam finait Rep. re

prehensus . Vide et Lucianum .

1 38 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

VIII. A d hac Casar , qua visum est, respondit ; sed

ex itus fuit orationis : Sibi nullam cum his am icitiam

esse posse,si in Gallia rem anerent : neque verum esse

qui suos fines tueri non potuerint alienos occupare ne

que nllos in Gallia vacare agros , qui dari, tanta prasertimm u ltitudini

,sine injuria possint. Sed licere , si velint , in

Ubiorum fii1ibus considero,quorum sint legati apud se

,et

de Suevorum 1njurn33

querantur , et a se aux ilium petabthoc se ab Ubiis im petraturumIX. Legati bac se ad suos velaturos dixerunt; et , re de

Cs r. VIII. 1 . Verum esse. Verum

b°

oc loco aquum denotat aut rec

tum . Ita H orat. Il , sat. 3, 31 2 .

A n quodcum que facit Ma cenas te quo

que verum est ?

et I , epist. 7 98 .

Metiri se quem qu e suo m odu lo ac pede ,

verum est.

Cic. pro dom o sua Qui negus esse

« eram ( vulgati juris ) alli n i ex tra

ordinem praz/ici. Gre ens in terpres in

hoc sen su eilÀoycv.

2. Sine injuria. Sine injustitiaprim um qu iaCasar nec debebat , nec

poteratpartem fin ium aliquam ,Ubn s

invitis, detrabere , dein sine dam no

eoru m , et papali Rom an i aucto

ritatis detrim en to .

3. De Suevorum injuriis. Vide , si

placet , supra capu t 3.

4 . [l oc se ab Ubiis impetraturum .

Oberlin . habet ab iis , sc . ab Ubiis.

H oc loco m agna varietas lection is .

Ju lius Celsu s Se Suevis imperata

r um ut ab eorum (gf/ension ibus absti

neant. Et codd. plerique huic asti

pulan tu r, qu i haben t,hoc Suevis im

peraturum , quod al1sn rdum est , in

q uiun t critici , qu ia Ca sar Suevos

n e inviserat qu idem , et iis forsan

ign otus ipse erat. Vu lgo ('

l/1is im

peraturum . Male nam durius est

im perare n s qui‘

auxilium im plora

turi venerun t. A lii den ique ab Ubia

ùnpefla twum . H and ingrata san e et

forte genu ina lectio. Placuit Ober

lino , ex J M ich. Bruti conjectura,non ex Mori conjech tione , ut falsoaccusat), repugnan tibm codd. lege

re,hoc seabiis (scii. abUbiis) impetraturum . Non m ale quoque. Illi favet

gr. interpr. rafira n ap'

aòrî wd1roac

p.iZu 10a1. Eadem varietas in est apud

nostros codd. Begins cod. S7 63, hoc

Suebis imperaturum . Scil. utab eorum

offen sion ibus abstincan t ; alter cod.

5 764 hoc se idem ab Ubiis imp

-

a

turum ( quod explico impe traturum ) ;et est sinceraCasoria lectio , in qua

am plexanda m in im e dubius ba n o.

Non m alaquoque lectio prioris co

dicis , etsi Moro aliterplaccat,nam

et dig nitati Ca saris , et ipsius com

m odo potissim um consen tiebat , ut

m agnam auctoritatem in populos ,

vel sibi ignotos , habere se pre ten

deret. Sed , ut hac om ittam , dico

etiam u tcum q ue legas , sive se Ubiis

imperaturum sive se

turum sive se a Suevis , aut ab Ubiis

impetraturum , n ihil incaseabsurdum ,

n ihilque , quod cum pracedentibus

atque sequentibus non cohareat et

con sentiat.

https://www.forgottenbooks.com/join

1 40 c . JUL II…CZES A R IS COMMENT.

X . Mosa'

profluit ex m onte Vosego’

, qui est in fini

bus Lingonum ,et

,parte quadam ex Rheno recepta , que

appellatur Vahalis3

,insulam efficit Batavorum ; neque lon

gius ab eo m inibus passuum LXXX in Occanum transit‘.

Rhenus autem oritur ex Lepon tiis , qui Alpes incolan t, etlongo spatio per —fines Nantuatium H elvetiorum ,

Sequa

CA P. X. Mosa. Totum hoc videbit lector.Cod. am tern . 5763

capu t a glom tore intrusum suapi

m batur criticus abOberl. supra ci

tatus . Perperam ct sine causa. eahn . Insula qua Vacan t-un in

2 . Vosego. Varie scribitur Vose

‘w , Vage…m s , seu Vosagus . Grace ,

Bon ino: . Lacan . I , v. 397Castrsque qua Vogesi curvam super ardua

rupem

Pagnacco pictis cobibebau t Lingouas arm s .

Vide Gudium ad inscript. Gru teri,

p . 94 , n°1 0 . Glareanus legit Mo

: egwn ; qu e vox gallicaa rom anis in

latinam et m olliorem form am re

dueta fecit l"osegvm .

3. Vahalis. Varie scribitur in

codd. Grmcus interpr. Ba'

xal o: .

4 . E parte trans it.To

tam hanc phrasim m ire perturba

veruu t in terpretes recen tiores . En

lectio vu lgata, qua: m eo quidem

sensu plan ior videbitur. E ! parte

quadam Rheni Oudendorp. ex Rheno

s ine causa ) recepla qua: appel/atur

I bha/ts , (m n/am e/]icit Batavorumneque Iongm s ab ca ( id est loco , ubi

Val1alem recepit) m illclm s passuumLxxx , in Occanum transit. Ouden

dorpius igitur ex codd . Bongarsia

n is , Leiden sibu s , Voss ian is et add.

Rom .Mediol. Venet. etalu s criticis

E t parte qua:/am c.v Rheno receptor

gwe appellatur l’a/m lm insulam e]]icit

Batam m m in Occanum influit ; ne

que lungi…ab Oceano m il/ibm pass .

L x xx m Rhenam infIm t.Quam turbata

s it, e t obscura ista lectio in telligens

Oceano m illibus : .m in Ro

ma» trans it. Rectius codex 5764Sed idem habet scriptum etpan e

quadam e.: Reno recepta, que appal

latur Vced lus insuhque efi a'

t Bato

oorum , etc . Vacalus autem legitnr

apud om nes codd. non V Bc c

vox est em endatio recentiorum et

e Tacito deprom pta, I. II , Rist.

Insularn eflicitBatavorunt. H odie ho cinsuladicitur Betau, et com plectitur

Gueldriz m agoam partem et m eri

diana: H ollandiaa. Millibus Lu x

passuum . H m : distan tiam ultis n im is

videtur at tem poribus Ce sariapo

tu it talis videri , ut et hodie m inor

pm pter exundationes m aris in terb

ras prorum pen tis .

5 . Nantuatium . Et ea est lectio

codd. et edd . libr. cum levi tam en

varietate. Oberlino placuitreponere

Sarunetium . Caesar de Nan tuatibus

jam locutus est,I. III, Sedeos able

gat in eam partem qua: dicitur le

Valais, ad lacum Lem am m m . Strabo

con tra p . 294 sic ait : prùni om niwn

ad Rhenwn Im bitare dicuntur Nan tua

tes apud quos ettam ejasfluvù'

fonte:

u m ! in A du/a monte. Guinam eorum

( idem adhibebim us ? Fom n u terq .

recte dixit : vel duo populi crunt

sub eadem nom ine noti , vel unus

DB BELLO GALLICO. L IB. IV. 1 4 !

norum‘

,Mediom atricorum ,Tribucorum Trevirorum ci

fertur ; et, ubi Oceano appropinquat, in piuras difflttit partes , m u ltis ingentibusque insulis effectis , qua1 um

pars magna a feris barbarisque nationibus incolitur, cx

tpibus sunt , qui piscibus atque ovis°avium vivere ex isti

mantnr , m ultisque c:tpitibus9 in Occanum influit.

XI. Ce sar quum ab hoste non am plias passuum XIImillibus abesset

,ut erat constitutum ad cum legati re

verttm tur qu i , in itinere congressi, m agnopcre , ne lou

gius progrederetur , arabant. Quam id non i: 11pctrasscnt

petebant , uti ad eos equites , qui agm en antecessiasrut

pmm itteret, cosque pugna prohibcret; sibique uti p otes

tatem faceret , in Ubios legatos m ittendi : quorum si

ac senatus sibi jurejurando fidem fecissent , ca

conditione , qua: a Cwsare ferrctur , se usuros ostende

bant : ad has res conficiendas sibi tridui spatium daret.

Bac om nia Caesar eodcm illo pertinere arbitrabatur,ut

in duos divisus , babentes com m a

nem originem , unam s lter: m que

pat tern m on tisobtineln t.Quare nonVideo cur lectio codd. sollicitands

6 . Sequanorum , Jledwm tn con an .

Sequanos-um ditio olim usque ad

Rhe num pertingebat, ut et Medio

m atricorum et Trevirorum . Bene

igitur ( la u per&qm u fi n s, id

est per Basifleuscm Diz cesim et

&m tgavim . Item de ) ledinm stri

et I.actan t . in t uiu , v. 1 29

Testii ln r Plin . s u , c .

g.. ..i n : Vulg o a pu ! 3. On a Ce sare [m a . &.il /

M u …. u l L es up.

Liv. I. u s m c . 4 1 at Lucan .

v 20 ! et alibi. Grao . intrrpres

e sil cî: ( s

'

t v tiq € 2"

ù .u ci; {u savi

Gsr . XI. I m t; lulunr. Dictum

legatis . id . supr. c . 9 .

2 . Fada n jeem en l . Notanda lec tio

fida l facere , pro jideu dare , qua

tam en asus est codam sensu . Cir .

n ,de Lage A gr. Fac/idem , laadul am

A l . !egu u tjecù ae l . Iu qunque nmtltl .

nostri u gg. una m ale «m : , n n‘.

tim is scrip t. proln tum . VirgJ iem .

lib. II , 49 5

S an W II lam , un. pa pa : n gm

1 4 : c. JU LII cassu us COMMENT.

tridui m ora interposita, equ ites eorum qui abessent , re.

verterenturztam en sese non longius m illibus passuum qun

tuor aquationis causa processurum eo die dixit . bue po

stero die quam frequentissim i convenirent, ut de com m

postulatis cognosceret. Interim ad Prafectos qui

om ni equitatu antecesserant,m ittit

, qui nunciarent ne

hostes pralio lacesserent ; et, si ipsi lacesserentur sustine

rent, quoad ipse cum exercitu propias accessisset.XII. A t hostes

,ubi prim um nostros equites conspexe

runt, quorum erat quinque m illium num erus, quumipsi

non am plius DCCC equites haberent,quod ii,qui fru

m antandi causa ierant trans Mosam , nondum redierant,nihil tim cntibus nostris , quodlegati eorum paulo ante a

Cm sare discesserant, atque is dies induciis erat ab eis

petitus im petu facto,celeriter nostros perturbaverunt

Bursas resistentibus nostris,consuetudine sua ad pedes

desiluerunt,subfossisque equis 5 com pluribusque nostris

dejectis , reliquos fugam conjecerunt, atque itaperterritos egerunt, ut non prius fuga desisterent, quam in con

spectum6agm inis nostriven issent. In eo p1aelio ex equitibu

s

nostris interficiuntur quatuor et septuaginta7; m his vir

4 . Prc/ecm . Pre fecti, D.a'

pxa1 3. A tque is dies inducns . A Gell.

peculiariter turm is equitum adsi de induciis I , c . 2 5 . Pacium in

gnati ; centurion es autem et tribun i duciarum ejusmodi est , at in dù m

cohortibus et legion ibu s . certam non pugnetur , nilu'

lque incan

CA P. XII. Quam ipsi non am modi detur sed e.: co die postea uti

p lias DCCCequites . Mirum san e vi jam omniabellijure aguntur. Graci is

deretur tam paucos equ ites tantum tam cessationem vocaban t inez u piav.

num erum fu isse aggressos . Sed nos 4 . H arsas m sù tenti6us . Barras , vi

cau sam docet Caesar hujusce auda cissim .Male qu i virgulam inter hac

cim , sup . e . II. Germ an i turpe du verba in seru n t.

ceban t equ ites ephippiis uti, et eos 5 . Su! :fossis . Non su is sedRom

qui utelmn tur con tem ptu i habe norum u t recte observavit H otm .

ban t. Porro Rom an i ephippiati 6 . In conspectum . A lii, et cod . Reg.

eran t. Vid. pau lo in fra, notam 7 . 5 764 , in conspectu . Rectiu s forsan .

2 . Quad legati eorum etc . Forsan 7 . Inter/icm n lur tv el u nt. Ce lsus

Tenchtheri equ ites ignoraban t qu id ait cm .xx . Ita sapien ter adm odum et

a su is legatis cum Cms . actnm faisset. peritissim e disserit Turpin de Cn lrse‘,

https://www.forgottenbooks.com/join

1 44 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

frequentes,om nibus principibus

6

m ajoribusque natu adhi

bitis,ad eum in castra venerunt

°°

sim u l,ut dicebatur,mi

purgandi causa, quod contra,atque esset dictum et ipsi

petissent , praelium pridie com m isissent; sim ul ut, si quid

possen t , de induciis fallendo im petrarent. Quos sibi Casaroblatos gavisus", illos retineri jussit ; ipse om nes copias

castris eduxit equitatum que , quod recenti pralio pet-teni

tum esse existim abat,agm en subsequi jussit.

XIV. Acie triplici instituta et celeriter VIII m illiumitinere confecto , prius ad hostium castra

’

pervenit, quam,quid ageretur, Germ ani sentire possent. Qui om nibus

rebus subito perterriti, et celeritate adventus nostri et dis

Vossius restituit qua: perspicuitati en im locum pertinet qua tin : A s

oration is necessaria est. perfidia m pe:fcdum uti det Mini

6 . A d eum in cas tra venerant. Te m e : nam Casari alia erant vincendi

m ere sine dubio et im pruden ter , si vic , et qu idem m ultopre stanti…perfidia: sibi conscii fu issent. A tta quam perfidia.

m en aliter res acta videtur et Caa

sar hoc loco m erito in suspicionem

venit m ale fidei. Dio Cass . 1. xxx 1x

4 7 disertim ait , equitatum

rom anum aGerm anorum jun ioribusin fugam conjectum ; non probantibus id seniorihus , quos invitis jun ioribus m aleficii excu sandi causa

ad Casarem profect0s dicit. H us

igitur sen iores legatos deprecatores

retin uit , et in terea vicit eos pro

qu ibu s ven era nt deprecaturi. Plu t.

in Ce sar. c . 2 2 , repetit qu idem ex

h. l . qua Ca sar de perfidia germ .

narrat,éK aîoap iv rai ; ipnuspicn vi

gactv; sed addit Canu sium quem

dam tradidisse eam rem tau topere

Caton i san ctissim o Rom anorum

displicu isse , ut cum senatus Ca sari

supplicationes decern eret ob vic

toriam suam de Germ an ia pro sen .

ten tia dixerit : Ca sarem reum n apa

cm vdvip.aroc violati juris gen tiumhostibus esse dedendum . A d bunc

7 . Gavisus . Codd. fere om nes

gravita , pessim e et sine sensu . Gr.

in terpr. Toòrm : di n apoliozv Kain e1l001

'

tc , intivouc pis xaricxsv. Item

nostri codd. regg. gravita , excepto

cod . 57 64 optim e nota , in quo le

gitur : Quos s ibi Caesar oblatos gucis .

illos , etc . Supra sed scribitur altera

m anu , gravita .

CA P. XIV . Ins tituto . Ita codd.

nostri et om n es ab Oudendorpio

citati. Clarke , fide cod . Regii angli

cani , reposuit instructa.Vid . III, 24 .

2 . A d hostium castra. Ex hoc loco

et libro prim o con stat Germ anis

fu isse com m un em cum Rom ani:

m un iendorum castrorum m orem ;

Gallos con tra raro ,aut nunquam

castris u sos seu laboris m etu , sen

confiden tia virium snarum e t onn

tem ptu hostium . Ceterum parum

m un itafuerun tGerm anorum castra,

et carris , plaustrisque tan tum m odo

circum dttn.

DE BELLO GALLICO. L IB. IV. 1 45

cessa snorum3

,neque consilii habcndi

,neque arm a ca

piendispatio dato ,perturbantur, copiasne adversus bostem

«ficare,an castra defendere ,

an fuga salatam petere,

pras taret. Quorum tim or qaum frem ita et concursa sigui

ficaretar,m ilites nostri

,pristini dici perfidia incitati

,

fi strairruperunt. Quo loco ,qu i celeriter arm a capere potuerunt , paalisper nostris restiterunt

,atque inter carros

ilnpedim entaque prec lium com m iserunt : at reliqua m ultiludo puerorum m ulierum que ( nam cam om nibus suis

dom o excessem nt Rhenum que transierant) passim fugere

ca pit ; ad quos consectandos6 Caesar equitatum m isit.

XV. Germ an i , post tergum clam ore andito quamsuos in terfici viderent, arm is abjectis , signisque m ilitaribust elictis se ex castris ejecerant ; et, quam ad confluen

tem Mosa et Bheni pervenissent reliqua fuga despe3.D isc-essasuorum .Sen ioresegressi

e clloquendi causanon eran treversi

u nde abom n iw m fliodestitatieran t,’

i deoque turbati discessu suorum . H oc

l oco dictum pro reten tion e suorum

jam observavit H o tm anu s .

4. Quo loco , qui ete . Restitu im as

hanc lectionem ex cod . nostro 5 763,

et aliis per-m u ltis. A lii , in ter quos

cod. R . 5 7 64 . Bipon tina Ed . etc . ,

qui. Minus bene propter vo

cem quorum his repetitam .

5. Cam s . Unde caw ga m un itio

e m is con n exis hosti arcendo .

6. A d quo: consectandos . Male

contra m orem usitatum Rom a

nis, Batm an . legit ad quos conser

Car.XV . E tquam ad eonfluentem

"m etKhen i.Eadem 11 . diflicaltas

qua supr. c . g ( vide ibi notamClu crius vult ad confluentes RheniaMosella . Sed repugnat textu s , re

damant codd. om nes et add. Quidigiturvolan tisti critici Usipetes et

I.

Tenchtheros ad confluen tem Bhen i

et Mosella: victos fu isse , atque ibi

pon tem a Ce sare factum ? at Casar

ipse ait, Germ anos tn nsgressos Me

napiorum fines ( vid . c . et oc

cupatis fin ibus E huron um et Con

drusorum altraMosa…equ itatum

suum m 1s1sse ; ant eos n ome , non in

fin ibus Trevirorum at Cluverio et

al iis placet sed Eburouum et Con

dm sorum , qui eran t tantum Tre

virorum clien tes fuga se prori

pu isse ad confluen tes Mosse et Rhe

u i , etc . pau lo inferius , vel pau lo

superius m in im e in terest ; at certe

non ad confluentem Mosella . H is

addam pugna com m issa in ter

Eburones et Condru sos , at apparet

( vers A ix — la Chapelle), fuga illis potiu s erat capessenda jux ta ripam

Mosa quo casen t propiores equi

tatai suo , qui trans Mosam frum en

tandi causa m issas erat , et audita

clade se recipiebat jux ta sin istram ;

quam igiturhinc et inde fagientibus

1 46 c . JU L II CE S A R IS COMMENT.

rata ,m agno num ero interfecto ,

reliqu i se in flum en praecipitziverunt ; atque ibi tim ore

,lassitudine

,vi flom inis

oppressi perierunt. Nostri ad unum om nes incolum ,

perpaucis vulneratis , ex tanti belli tim ore

, quum hostium

num erus capitum CDXXX m illium 3fuisset

,se in castra .

receperunt.Caesar in s,quos in castris retinuerat,discedendì

potestatem fecit : illi supplicia cr uciatusque Gallorum*

ve

riti,quorum agros vexaveran t , rem anere se apud eum

velle dixerunt. H is Caesar libertatem concessit.

XVI. Germ anico bello confecto,m u ltis de causis Casar

statu it,sibi Rhenam esse transeundum quam m illa fuit

justissim a quod , qoum videret Germ anos tam facile impelli ut in Galliam venirent, suis quoque rebus eos tim ere

voluit, quum intelligerent, et posse et andere popu li ro

m ani exercitum Rl1enum tran sire. Accessit etiam ,quod

illa pars equ itatus U sipetum et Tcncl1therorum, quam su

pra com m em oravi pradandi frum en tandique causa Mb

sam transisse,neque pralio in terfuisse , post fugam suo

rum se tran s Rhenum in fines Sigam brorum receperat,seq ue cum iis conjunxerat. A d quos quum Caesar nun cios

m isisset , qu i postu larent , eos , qu i sibi Galliaque be llumintulissent, sibi dederent

3

,:rcsponderunt « populi rom ani

ipsis confluentes Bhen i etMosa: oc

carreron t,tu nc rch'

quaf ngade.y7erata,

etc . Per confluen tes Bhen i etMosa:

in telligere fas est, eam pan em Rhe

ui dieta…l ’ a/m l seu II'

d a! qua:

pro lic isc itur a Castello Parm erdcn,

i nfraEm m erich, e t innu it in Mosa…paulo sup1 aB orm ncl.Nil facitad rem

quo loco Ca: sar paulo post pon tem

fecerit ; an s uperiu s , an in ferius i’

tex tus luce clarior est.

a. B: ! iqua j i1ga desperata. Om ni

spe fuga: ahlata. Grmcn s i nterpres ,ri : ) .om i ; ouyi ; Du

ra autem est repetitio , reù'

qui re

liqua si ita loqui fa: est.

3. ”ostium nwnerus capitan: cnxxx

m ill. Orosius ccccx 1.. Plat. cccc . A t

in Crasso idem ait coe . Qu i qu idemn um eri exaggerati et ultra iidem

longe producti videatur.

C XVI. Supra com mem oravi.

Capp . rx et xxl . Vid . not. ad 9 .

a . Quam Czesar nun cios m is iu “ .

Sim ulatio Caesaris m ittit legatos

quos sc iebat infecta re reversu ros ,

m ittit tam en , ut inde occasionem

captet transeundi flum iu is . Quamdeest in cod . reg. 5 764 . Male .

3. S ibi dcderenf. Ita Oudendorp .

Oberl . et nostri codd . regg. A lii,uti

s ibi dcden nt.

https://www.forgottenbooks.com/join

1 48 c . JU LII O.E SA E ÌS COMMEN T.

rapiditatem ,altitudinem qne

“flum in is

,ta1nen id sibi con

tendendum ,aut aliter non transducendum exercitum exis

tim abat. Rationem igitur pontis hanc instituit. Tigna bimsesqu ipedalia5 pau lum ab 1m o praeacuta

s

,dim ensa ad alti

tudinem 7 flum in is , intervallo pedum duorum inter se juno

gebet. H aec quum m achinationibus 1m m issa in flum en de

fixerat, fistucisque adegerat , non sublicm 9m odo derecta

ad perpendiculum sed prona ac fastigata ut secundum

naturam flum inis procum berent : iis item contraria hina,

ad eum dem m odum juncta intervallo pedum quadragenum ab inferiore parte , contra vim atque im petum

flum inis conversa statuebat. H aec utraque insuper hipe°

dalibus trabibus im m issis , quantum eorum tignorum junc

4 . A ltitudinemque. Non solum de

excelso , sed de profundo dicitu r.

5 . Sesquipedalia. Pedis un ius

ad crassitudinem refer.

6 . A l imoprawcuta. A n ferro pra

iixo ? m inim e , credo sed fortasse

ligno pra:usto in form am m ucron is

quo faciliu s solum penetraret.

7 . D imm u ad altitudinem . Lon

giora vel breviora prou t altior bre

viorve esset flum in is alveus . A tta

m en surgebant extra flum en alio

quin nulli u su i essen t fu tura.

8 F is tucis . Fistucageneratim m a

chin a quapali tundun tur , itaut al

tius in figan tur solo au t lapides

in via strati eom planen tur ; inde duo

fistucarum genera. A lix ad lapides

seu pavim en ta com plananda m anu

opilic is sublevata: et im m is sax, quas

voca11tdem oiselles alia: trochleis le

vataz, et rursu s dem issa: in palos ,

quasvocan tmoulons . H is, u t appare t,

usus est Caesar.

g . Sul»liran Piena: sou ! en ir un

pon t p iloti.» Necessitas incendi vim

flum in i> in causaerat cur lune tigna

hinc et inde non directa, sedpm u

etfas tigata in m odum fastigii essent.

Secundum naturam flum inis . H OC

Galli dicun t : selon le [il de l’

eau

Nostri codices regg. jam c itati l1a

ben t non sublica modo den ota ad

perpendiculum , sedprem e acfa l igutc ,

ut, etc.Eteam lectionem prmtulerim .

— Fustigata, awlfas l igutce, non fa:tigiata. H ino fas tigatio verbale no

m en . Plin . xvn , c. 3 4 Calam i em

cutio m edullam ne nude ! tenui tam en

fis lula de lega! utfastigal io levi daconda! cuneo , tribus non any1liore di

gil is . Et paulo in fra l ancia . Cod.

5 7 63 juncla alter vero dicjuncta.

Quasi hoc com posito Ce sar intelli

gere volu isset , se ita bina tigna

junxisse , u t tam en in tervallo duo

rum pedum dis taren t u ti scribit

supra et m ox .

o . Quadragenum pedum ab inforiore parte . Id est , fundo in quo

defigeban tur. In capite autem quod

n am erat spatium ? J . Lipsius vu lt

trigenum pedum olva) .s'

q sed sine

certa ratione .

DE BELLO GALLICO. LIB. IV. 1 49tura distabat

,binis utrim que fibulis ab extrem a parte

,

distinebantur13: quibus disclusis

,atque in contrariam partem

revinctis,tanta erat operis firm itudo

,atque ea rerum

natura,ut

, quo m ajor vis aqua: se incitavisset, hoc arctiusilligata tenerentur. H mc

' 5derecta m aterie injecta con texe

ban tur,et longur ns cratibusque consternebantur : ac nihilo

seciu s sublica et ad inferiorem3partem flum inis

"ioblique

ageban tur7, qua: pro pariete

'3subjecte ,

et cum om ni

Opere conjuncte ,vim flum in is exciperent

°

et alia».x9 item

supra pontem m ediocri spatio ,ut

,si arborum trunci

,sive

naves , dejiciendi operis essent a barbaris m issa: his de

fensoribus carum rerum vis m inueretur,neu ponti no

ocrent.

XVIII. Diebus decem quibus m ateria ca pta erat com

portari, om ni opere effecto,exercitus transducitur. Caesar

,

ad utram que partem pontis firm o pre sidio relicto,in fines

1 1 .Ju nctura. Spatium ab unaserie

tignorum ad alteram quod spatium

tegendum erat ut transiri posset.

1 B in i: fil ulis . Scil. copu lis ,

clavis trabalibus avec des chevilles .

1 3.D is tincban tttf . Interpositu tra

bium fibulis sursum etdeorsum re

vinctis disfin eban tur.

1 4 . Revincl is . A dditis utrinque co

pulis, seu fibulis sursum et deorsum

x5 fl a c. H oc totum Opus .

Derecta. Itacodd. lege tam en directa.

Materia injecta. Ligua igitur crates

que et qu idqu id inserere necesse est

solo pon tis per quod inceditur,haec

om n ia injiciun tur in longitudin em .

I 6 . A d inferiorem partemflum in is .

Clericus , art. erit. P. 1 1 1 scot. l . c .

VI n

°

3 1 , legitflam ini , in telligitenim

,

infi riorem portam ponti: .

7 . Oblique agob. Inclinaban tnr.

8 . Pro parieto subjectw. Nostri

codd . pro ariete. Subjiciun tur,volu tim urns autagger; quod nostridicunt

un contre-mar. Lectiopro ariete non

sane inepta: u tsublica: inclinata im a

ginem repre senten t arietis suhsi

lien tis, etse attollen tis sim ili sen su

et capreolidicuntur. Gracu s in terp.

habet etiam diam xpm'

i, more arietis .

g. E t alia . H m eran t , ut coniicio supra pon tem distantes aliqua

in tervallo , m ediocri spatio inclinata

forte , sed non coacta ,l igatm operi ,ut sublime in frapon tem ,non ,u tqui

dam m figuris reprmsen tan t,in litte

ra v figuram seu trigon i dispositm

sed in ordinem rectum , simplicem ,evel

dup licem tignorum ,qua: depacta in

flum en vim aquarum frangere , et si

qu id ab hostibus im m itteretur,pos

sin t excipere.— A lùe. Itacodd. tum

nostri tum Clarkii ut referretur

ad vocem sublim e. A l . legunt alia.

o . Definsoribus . A pposite defeu

sores appellat. Plot. De

pon tibus e navibus confecfis , vide

ad calcem libri.

1 50 C. JU LII CE S A B IS COMMENT.

Sigam brorum contendit. Interim a eom pluribus ci

bus ad eum legati veniunt'

,quibus pacem atque am i

petentibus liberaliter respondit , obsidesqne ad se :

jubet. A t Sigam bri , ex eo tem pore quo pom institn

tus est,fuga com parata

,hortantibus ns

,quos ex

theris atque U sipetibus apud se habebant,finibus su

cesseront suaque om nia exportaverant, seque in su

nem ac silvas abdiderant.

XIX. Czesar, paucos dies in eorum fin ibus m o

om nibus vicis mdificiisque incensis , frum entisque su

se in fines Ubiorum recepit”

; atque iis auxilium suu1

licitus , si ab Suevis prem erentur, haec ab iis cog1

Suevos, posteaquam per exploratores pontem fieri

perissent , m ore suo concilio habito ,nuncios in

partes dim isisse ,uti de Oppidis dem igrarent , libere !

res,suaque om nia in silvas deponerent, atque om n i

arm a ferre possent , unum in locum convenirent

esse delectnm5m edium fere regionum earum

,quas

obtineren t : hic Rom anorum adventum exspectare ,

Csv. XVIII. 1 Infine: Sigam brom m .Vide indicem geographicum .

A m ap luribm civilutibus legati

'venerant. H ic em endandus J . Celsus,

vit. Ce sar. p . 56, ubi de bac re ita

loquitur pergenti m ultorum uròium

leg ione: occurrerunt, am icitiam pacem

quepefen l ium Seribo, legationes .Dav

3. A t Signmbri. A t vacat in codd .

et edd. Oudendorp . reposu it ex

U rsino eujus codex m endo se fere

bat ut. Sigam bri, non Sicambri ex

codd. Ce terum fac ilis m utatio litte

raeg in c fu it , et error levissim us .

CA P .XIX. 1 Frum en tisque succisis .

Batm an . prim us reposu it sua i.> is .

Legcbatur an teasuccens is . Illiassen

tiu u tur nonnu lli. Codd . nostri l1a

be 11 t m ccens is .Vid . supr. l . II, e . 6 ,

porta.: succedunt.

Se in fine.: Ubiorum rec

de causis c . 1 6 allatis .

3. D im is isse . Clark . ex co

et Voss . m is isse . Nostri coe

Oudendorpian is con sen tiun

ben tdim is isse .

4 . In s ilvie. A lu in silvas . I'

n ostri ; quod parvi m om en t

5 . ”uno esse delecflun, e.

Suevi delegerun t locum 1

carum regionum quas in c:

Modu s autem iste hostis Op;com m un is et us itatu s barba1

bus vasta: solitudin es et pan

beacom petun t; Parthiascil . l

Germ an is , E thiopibu s , A r

etc . Nuperrim e etiam m agfuit Ru ssis adversus boste 1r

m ero copiarum et periti

form idandum .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 52 C. JU L II CZESA B IS COMMENT.

fere Gallis erant incogn ita. Neque enim tem ere pm tet‘

m ercatores illo 5 adiit quisquam ,neque iis ipsis quidquam ,

prater oram m aritim em atque eas regiones , qua: sun.:

contra Gallias,notam est. Itaque

,evocatis

6ad se undique

m ercatoribus,neque quan ta esset insula: m agnitudo ,

neque

quae aut quantae nationes incolerent , neque quem usum

belli l1aberent,aut quibus institutis uterentur

,neque qui

essent ad m ajorum navium m ultitudinem idonei partusreper1re poterat

XXI. A d haec cògnoscenda, prius quam pericu lum fa

ceret idoneum esse arbitratus,C. Volusenum cum navi

longa pram ittit. H uic m andat, uti exploratis om nibus

rebus , ad se quam prim um revertatur : ipse cum om nibus

copiis in Morinos proficiscitur, quod inde erat brevissim us

in Britanniam trajectus’

. H ue naves undique ex finiti

m is re

gionibus , et quam superiore testate ad Veneticum

bellum fecerat,classem jubet convenire. Interim

, consilio

ojus cognito ,et per m ercatores perlato ad Britannos

,a

eom pluribus ejus insu la: civitatibus ad eum legati veniunt,qui polliceantur obsides dare atque im perio popu li ro

5 . Illo adiit. hanc lectionem re

vocavi ex nostro cod. R . 57 63. A l.

illos « dit. Callies . Ita cod . sup .

de om n ibus notum im peratori ea

tribu i qu a per legatos patran tur.

Quibus de cau sis , m in im e sollici

cit. habet. A lii Gallium .

6 . E vocatis . A lii convocatis . Cod.

reg. 5 764 eooeatis . Prior 5 763 sim

pliciter't-ocatis , quod praatulerim .

CA P .XXI. 1 C Volusenum . Suet.

in Cass . c . 5 8 neque in Britanniam

transm eavit n is i ante per separtus et

navigationem ,et accessum ad insulam

u plorasn t. Celsus etiam loco Sue»

ton ii m otus,per se ipsum Ca sarem ex

plorasse testatur. A th. l . duo suntan i

m advertenda. Prim um m ajor fideshabenda Ce sari , qu i ipse suas res

gestas scripsit , quam Sueton io ad

quem fam a tantum detulerat dein

tanda lectio in u troque scriptore ,u t nonnulli ten taverun t.

Brevissim us in Britanniam tra

jeetus . Brevissim us in Britann iam

trajectus est sine dubio in ter urbes

dictas Calais et A mbleteuse . In fr. 33.

3. A dVeneticum bellum .Vid . supr.

III g . Codd . nostri Veneticum .

A l. Venetum .

4 . Ol nides dare . Soil . se datum

et infra obtempem re, se obtem pera

turos . Sic Teren t. Phorm . act. III ,

sc . Il , 46 . Cm : m ane argentum m ihi

m iles dare se dix it. Sic supra Ca sar

1. II , 3: ,et in fravn , 1 4 et Su lpit.

DE BELLO GALLICO. L IB. IV. 1 53

m aniobtem perare.Qu ibus auditis

,liberaliterpollicitus hor

ta e , ut in ca sententia perm anerent, eos dom um re

m ittit,et cum his unaCom m ium

°

quem ipse

,A trebatibus

s u peralis , regem ibi constituerat, cujus et virtutem et con

s i l ium probabat , et quem sibi ficlelem arbitrabatur,cujus

q u e auctoritas in iis regionibus m agni habebatur’,m ittit.

H uic im perat , quas possit, adeat civitates , horteturque , utp opu li rom ani iidem

3sequant ur ; seque celeriter eo ven

t urum nunciet.Volusenus , perspectis regionibus9

,quantum

e i facu ltatis dari potuit, qu i navi egredi ac se barbaris

comm ittere non auderet , qu into die ad Ca sarem reverti

tur; que qne ibi perspex isset , renunciat.

XXII. Dum in his locis Casar navium parandarum causa

moratur,ex m agna parte Morinorum ad eum legati ve

nerant, qu i se de superioris tem poris consilio excusarent

quod hom ines barbari et nostra? consuetudin is im peritibellum popu lo rom ano fecissent , seque ea

, qua im perasset

,facturos pollicerentur. H oc sibi satis opportune Caesaraccidisse arbitratus

,quod nequ e post tergum bostem re

linqnere volebat , neque belli gerendi propter anni tem pusfam ltatem babebat

,neque bas tantularum rerum occupa

tiones sibi Britann iae anteponendas judicabat , m agnum his

Sa , H ist. Sacr. I , aS,et aln ,qnos

indicare snpm acnum foret.

5. Rem ittit. A lii rem isit : m ale .

6. Com nium .Non Com ium , u tba

ltnt codices et edd . nonnu lli. Dio

habet K oip.cog. In Thes . Branda

l>urg.Vol . I,p . 305 , extat num m us,

ill cujun una facie circa equum ,

COMMIOS ,altera capu t galea

lum m m hac inscript. GA RMA N .

Nannulli explican t Germ anw , sed

Sine auctoritate .

7.Magn i Izabe6atur. Ita codd. nos

trietOudendorp

. al . magna kabeba

Beet: magn i , u t magn i « d imane,

patare . Vid. Voss. de con str . c . 3 9 .

8 . UIP. R.fidem . Ut vacat in nos

tro cod. 5 763. Recte quidem .

9 Regionibus . A ddun tm em brana:

aliquot omn ibus sed frustra.

Cn . XXII. 1 . Nostra! consuetu

din i: imperiti. Rom an i en im u t ipsis visum est , singulari jure gaudeban t. Illis en im licitum eratquosvis

pro libito aggredì. Popu lus au tem

qui se suaque non dederet, piaculum

adm ittebnt ; qui con tra se dederet ,in eum bum an itas exercebntur is

que avicinorum injurus tutus prcstabatur.

: 54 c. JU L II CE S A B IS COMMENT.

obsidum num erum im pe1at. Quibus adductis3,eos Il

recepit. Navibus circiter LXXX onerariisscoact

tractisqne , quot satis esse ad duas transportanch s

existim abat «pridquid praaterea navium longarum

bat,Quas tori ,Legatis , Przefectisque distribuit. H u

dem VIH onerari:e naves, qu ze ex eo loco ab 5 1

passuum VIII ventn tenebantur, quo m inus in e

partum pervenire possent. H as equitibus distribu

quam exercitum Q.Titurio Sabino etL. A urunculei:

legatis , in Mm apios atque in eos pagos Morinor

quibus ad eum legati non venerant6

,deducendum

P. Sulpitium Enfumalegatm n

,cum eo pre sidio

satis esse arbitrabatur, portum tenere jussit.

XXIII. H is constitutis rebus,nactus idoneam a

Naviòus circiter L x x x . A lu

nocc1.xxx , errore m an ifesto . Oro s.

cum nostro eon sen tit . Cro cus in

ta p es 6rvl‘mixovm . Cod. reg. 5764,

m xx alter vero 5763 octùzgerd ù

3…Oneran n . Gnom i: naves op

p0nm stur longis. H z utiles oran t

hello passim birem es,aut trirem es,

aut pluribus rem orum ordin ibu s

in structa: atque adeo celeritate pra:

stabant ; illa: capaces tan tum m er

c 1um , arm am en tornm , sarcm arum ,

plcraaqu e sin e rem igibus , aut tan

tum cum paucioribus classem pon e

sequeban tu r.

4 Naviam langarum .Naves longaa,

pre liis apta , legiones deferebz n t.

Gracia y.axpà « Zoia.

5 . A b. In m u ltis codd. et edd.

deest ab, et rcipsa-: ò ab ingratum

expungi debet.

6 . A 6quibus ad eum legati non've

neran t. Magna dissens io erat in ter

Gallo s , u t hoc loco et infin itis aliis

con stat qua: quidem n im i:e liberta

tis , et reipublicm , cujus m :

ter se levi fe dere tan tum n

opus erat. H ujusm odi res;consueto rerum u su est sa:

con tra in m agn is atque ea

n em positis even tibus, in61

Max im am huju sbistorim paexem plo populis om n ibu

n eudam ex istim o . Caesar d

tes Gallos vicit q uos con c

que unan im es , n e aggred

fuissc t an sus .

7 . Dcducendam dedil . It

perm u lti et n oster R . 57 (

pra tu lit Oudendorp . fret1

ea opin ione deducere col

vium esse . Malim ducenc

ben t cod . reg. 5763,et alii

qu ia,h. 1. de colon ia Jeda:

agitur , sed de parte e xer

cendain Morinos,ad tem pu

8 . P. Sul;vil ium Ila/um . 1

u t apparc t, Sulpitium spec

m us a Vossio citatu s , qui

parte habe t navcm cum e]

H OIB . ZOI A IIIK 102 DO

https://www.forgottenbooks.com/join

1 56 C . JU L II CE SA R IS COMMENT.

H unc ad egrediendum nequaquam idoneum arbitratu s

locum dum reliqua: naves eo convenirent,ad horam no

nam"

in ancoris exspectavit. Interim Legatis Tribunisque

m ilitum convocatis,et qua: ex Voluseno cognosset , et que

fieri vellet ostendit,m onuitque

"

(ut rei m ilitaris ratio

m axim e ut m aritim a res postu larent , ut qua: celerem‘

atqueinstabilem m otum

"

haberen t) , ad nutum et ad tem pusom nes res ab iis adm in istrarentur. H is dim issis

,et ven tum

et aestum uno tem pore nactus secundum ,dato signo et

sublatis ancoris,circiter m illia passuum VII ab eo loco

progressus , aperto ac plano littore '3naves constituit.

XXIV. A t barbari,con silio Rom anorum cogn ito , pre

m isso equitatu et essedarns quo plerum que genere inpraeliis uti consuerun t reliqu is 00piis subsecuti nostros

navibus egredi prohibebant. Brat ob has causas sum m a

difficultas,quod naves propter m agnitudinem ,

nisi in alto,con stitui non poterant ; m ilitibu s autem ignotis locis , impeditis m anibus

,m agno et gravi arm orum onere oppres

sis,sim u l et de navibus desiliendum

,et in fluctibus

’

con

sistendum,et cum hostibu s eratpugnandu zm quum illi aut

ex arido,aut paululum in aquam progressi, om nibus m em

Recte qu idem nam sape stepius

adigere turres ad:gereferrum in eo

dcm sen su occurrun t , quo ad,icere.

A lu adici : vetus scriptura.

1 0 . A d horam nonam . jusqu a 3

1 I . Ostendil m onuitque , etc . H oc

loco, turbatur phrasis,qu te pessim a

latin itatis n otam pre se fert. Is au

tem est 01 do et sen su s : ostendit ,m onu itque u t res ab 1is ad nu tum

et ad tem pu s adm in istraren tur, pro

u t rei m ilitaris ratio et m axim e res

m aritim e postu laren t quae res m a

ritim ae haberen t m otu…in stabilemet cele1 em id est essen t celercs at

que in stabiles. Frust1 a in terpretes

hnno locum cruciarun t , ut aliam

eliccren t sen sum .

1 a Cclerem atque instabilem . In

hoc freto m ax im e in stabile et turba

tum tem pestatibus m are ; quod om

n ibua etiam nunc notum est.

1 3. A perto ac plano littore. H anc

portum esse Lem an is hodie H fl h,

ostendit D'

À nville.

CA P. XXIV. 1 . Essedarm . Esse

darii, qu i ex essedis (curribusbd li

cis ) pugnan t. De assedia vid. infra

cap. 33. M .

a. De navibus influd ibus . Prz

position es restituun t Oudendorp.

etDavisius ex codd.; at de vacat in

nostro R . 5764 .

DE BELLO GALLICO. LIB. IV. 1 57

bris expediti , notissim is locis audacter tela conpcerent, et

equos insuefactos incitarent. Quibus rebus nostri perterriti, atque huju s om n ino generis pugna im periti, non ea

dem alacritate ac studio , quo in pedestribus uti pre ln

c o nsueverant, nitebantur°.

XXV. Quod ubi Ce sar anim advertit,naves longas,

q uam m et species erat barbaris inusitatior ,et m otus ad

u sum expeditior ,paulum rem overi ab one1ar ns navibus

et rem is incitari , et ad latus apertum3

hostium constitui,

atque inde fi1ndis,sagittis , torm entis

,hostes propelli ac

subm overi jussit : qua res m agno usui nostris fuit. Nam

et navium figura, et rem orum m otu,et inusitata genere

torm entorum perm oti barbari con stiterunt,ac paulum

modo podem retulerunt. Atque nost1 1s m ilitibus cunctantibas , m axim e pm pter altitudinem m aris

, qui decim a: le

gionis aquilam ferebat , contestatus Deos , u t ea res legionifeliciter eveniret : Desilite inquit , com m ilitones

3.Omnibus membri: a pediti.Quippequinon ferren t sarcinas,u tnostri

milites.

4. Insaefaetos . A ssnetos u t insue

n'

.nedicitur qui est adsuefactus rei.

Grao. interpr. sibeepivou<. M .

5. Non eadem alacritate. Ita om

nes fere Optim i codd. Scaliger ct re

em tiores non omnes eadem alacritate.

Ha doi e . Cod. B . 5 763, eumdem .

6. Nitebantat . Ita elegan ter cod.

Ozon.abOndend. citatus,quam [ect.

recepit Oberl . A lu et codd. nostri

non m ale quoque ; nam

idem verbum repetere am at Casar.

Cu .XXV. 1 Quan nu species eratBu bu -i.: inusitatior. Quippe qui

onerariis tan tum n teren tur . Prius

enim navigari ca ptum ad com m er

cia institn enda quam ad bella in

b enda. Posterius au tem navium

lunga:-um fuisse inventam tes

tatar Ba ndot. in Clio , ubi scrihit

4

Phocenses prim os longis navibus

u sos fuisse

E t motus ad usum expedition

H ypallage pro'i: 7°psia. 1r9

‘

o; riav xi

vncw raxòrspa sim ile illud dare

classibus A ustm s .

3. Tai-m entis . Qnm species fuerin t

torm en torum ex e . i v, apud

Vegetium patet. Ibi in ter alia tor

m en torum genera ballistam prim o

enum erat eam que fun ibus nervin is

ita tendi dicit , utquan to prolix iora

brachiola habuerit , hoc est, quanto

m ajor fuerit , tan to longius spicula

m ittat : deinde anagram quo lapideadiriguntur

°

postrem o scorpione.: (qu i

postea m anuballistm vocati sun t

ideo sic dictos , quod pan is et subtilibus spiculis m ortem inferan t.

4 . Com m ilitones . Cod . reg. 5764m ilites altervero comm ilitones .Priorlectio sincera m agis , u t m ihi visumfuit ideoque hanc adm isi.

1 58 C. IU L II CE S A B IS COMMENT.

m agna voce dixisset , ex navi se projecit , atque in hostsaquilam ferre coepit. Tum nostri , oohortati inter se ne

tantum dedecus adm itteretur, un iversi ex navi desiluerunt :

bos item alii ex proxim is navibus6 qaum conspexissm t

subsecuti hostibus appropinquarunt.

XXVI. Pugnatum estx

ab utrisque acriter ; nostri tam en,quod neque ordines servare

,neque firm iter insistere ,

ne

que signa subsequi poterant , atque alius alia ex navi,qui

buscum quc sign is oew rrerat,se aggregabat , m agnopene

perturbabantur. H oste s vero notis om nibus vadis ubi ex

littom aliquos singu lares ex navi egredientes oonspexerant,in citatis equis im pedito s adoriebautur : plures paucos circum sistebant . alii ab late re aperto in un iversos

’

tela con

pcieban t. Quod quam anim advertisset Caesar,sm phas

longarum navium3item Specu latoria navigio. m ilitibus

5 . N imultis aquilam proden . Sum

m um eratdedecus aqu ilam perdere ;et ea nunquam ita in discrim en pro

jiciehatur , n isi ancipitibus dnbiis

que pm liis . Sim ilis autem fortitudi

n is exem pla con fcru ntur a Valer.

Max . III a . Et hoc pertinetad in si

gnem consue tudinem Rom anoru m

de qua sic Liv. l . xxx 1v. cap. 46 . Q.

Victor-ius prim ipili centurie , et C. A ti

n ius tribunus m ilitum ( rem in asperis

p arla.: sape tentatam ) s igna aciem/i ta

sign ifi ri s in hostes injeoerunt et l . V1

cap . 8 E m issum etiam s ignum Cam illi

jussu in aciem hostium fi m n t ; idque

ut mpcten tur , concitatos an tes ignanos .

6 . E .: pro x im is navibus . Co dd . por

m u lti etedd . peran tiqua: e.1: prox im is

prim is navibus . Ingratas certe pleo

nasm us, quem m erito Rotm an . Scal.

et recen tiores ejeceru n t. Grace . in

terpr . cz er. n ov eyyu; vsow nr .

-avori

c xvr s ; . Extat quoque in nostris

codicilm s ea: prox im is pròltis .

C A P. XXVI . 1 .Pugnatum est , ete.

Pra:clare tum se gessit M . Ce sius

Sca -va laudatus eo nom ine Valer.

Maxim . III , 1 3, etCelso ,p . 7 5 .

01111 11 1…In uniuem s . Male Ciaccon . ex

Urs in i codice in aversas . Nam , uit

Clarke , si aversi essen tRom an i non

tantum pedem tulisse sed tui-pita

terga dedisse debuerunt quod de

su is m ilitibus fussum fu isseCa sarem

non est credibile . Grace . in terpres

ci; eòun avraz

, et codd . nostri in

um versos .

3 Seap/cas langarum navian . Sc:

ph: ad eum dem usum accom m oda

ta: , cu i serviun t navicu lae , quas vo

can t n ostri , cl1alounes .

4 . Speculatoria . Seu eq floratoria,

qu ibus , u t ait Veget . , lib. v 7 ne

candore prodan tur colore veneto qui

m arinis estfiuctibus sim ilis , mela tin

https://www.forgottenbooks.com/join

1 60 C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

5

que undique convenire et se c1v1tatesque suas Casari comm endare ca perunt.

XXVIII. H is rebus pace confirm ata, postdiem quartum,quam est in Britanniam ventum ,

naves XVIII, de quibussupra dem onstratum est

, qua equ ites sustulerant’

,ex su

periore portu leni vento solverunt. Qua quum appropin

quarentBritannia ,et ex castris viderentur

,tanta tem pesh s

subito coorta est,ut nulla carum cursum tenere posset,

sed alia eodem linde erant profecta ,referrentur ; alia ad

inferiorem partem insula , qua est propius solis occasum,

m agno sui cum periculo dejicerentur" qua tam en ancorisjactis quam fluctibus com plerentur necessario adversa

nocte in altum provecta continentcm petierunt.

XXIX. Eadem nocte accidit,ut esset luna plena ; qui

dies m aritim os a stus m ax im os in Oceano efficere cousue

vit : nostrisque id erat incognitum’

. Ita uno tem pore et

longas naves quibus Ca sar exercitum transportandum

curaverat quasque in aridum subduxerat,astus com ple

6 . Conve-nire commendare cape

ruut. A lii comm endarunt,

sed sine auctoritate.A lii , ex codd.

11onnu llis convenire…comm endare ca*

perunt quod rectius flu it.Et id quo

que restitu im m , ex cod. R. optim o

5 7 63.

C 1 P. XXVIII. 1 .De quibus supra .

Cap . 3.

.S'

us tulerant. Tollere , hoc loco

s ign ificat excipere,con tinere , ferre .

3. Cursum tenere. Navigan tes cur

sum tenen t, cum secundo ven to pro

vehun tur , et quo tendun t,ven iun t.

Grace

4 . c icereutur. Frustra Cinecon .

C \ P.XXIX. Qui dies . A lu qua:

dies . Nonn ulli om ittun t vocem dies

e t . qua solum legun t u t refcm tur

ad luuum : non m ale certe . A t qu i

dies legitur apud codices nostros.

Nos trisque id erat incognihun .

Veget. 1. v c. 1 a H aec m iprocanti.

m eatus ambigu itas cursam navium se

cunda adjuvat retardat adversa. Quedim icaturo m agna sun tcantiano a itan

da neque en im aux ilio remaram rincu

m atis impetus wincitur , cui interdum

cedit ct fuentas . E t quon iam in diversis

regionibus , diverso luna: crescenti.: m i

nucntisque s tatu,certis boris is ta '

M

rian tnr ; ic pret/iun: navalegcs htn u ,

consuetudinem pelagifuel loci

, ante con

gm u un debet cognoscere . Ca terum

Rom an i m are m editerran eum navi

gare adsueti quod in plerisque locis

e stus n on patitur a stuum rationem

ign orahan t necGallorum m aripro

x im orum , et Ca sari in fensiss im o

rum in tererat tunc qu id essetvitan

dum periculi ipsum pradocere .

. DE .BELLO GALLICO. LIB. IV. 1 6 1

bat ; etonerarias , qua ad ancoras erantdeligata ,tem pestas

afilictabat; neque u lla nostris facu ltas aut adm inistrandi,

aut auxiliandi dabatur. Com pluribus navibus fractis , reliqua q

uum essent,funibus

,ancoris

,rcliquisquearm am entis

am issis ad navigandum inutiles , m agna, id quod necesse

erat accidere,totius exercitus peiturbatio facts est : neque

enim naves orant alia , quibus reportari possent ; et om niadeerant, qua ad reficiendas eas usu i sunt ; et , quod om ni

bus constabat,hiem are in Gallia oportere , fri1m entum bis

in locis m hieinem provisum non erat.

XXX. Quibus rebps cogn itis , principes Britannia , qu i

post prahum factum ad ea, qua jusseratCasar

’

,facienda

3 Totius exercitasperturbatiofactaa t. Ex his et sequentibus , videtur

Casarem non adeo prudentem in

ca expeditione se gessisse. Prim um

m ercatores quos com ulueratde na

tura region is de incolarum m ul

titudine ,indole , et m odo bellige

n ndi illis proprio , de insula form a

ac portubus ad capiendas m axim as

nam aptioribus , eum docere non

valucrant. Mercatores en im com

m ercio un ice dediti has res pa

rum curant. Deinde Volusenus in

sulam e navi tan tum prospexerat ;

pm terea Com m ins A trebas legatus

m issas retentas erataBritann is .Cum

his docum en tis adm odum infirm is,

, nihilom in us Ce sar , propositi sui

ten acis sim us , fortunam tentat cum

duabus tan tum legionibus , et equ i

tatu suo orta tem pestate orhus ; re

frum en taria non satis bene provisa,

et eom pluribus ventorum vi fractis

navibus , au t m aris im patien tibus.

A d littus tam en im m ensa barbaro

rum arm atorum m ultitudine refer

tum appe llit etvictor evadit.Victor

ille ! qu i , si res hum ana: consilio

gereren tur , nec Gallia oras , nec

urbis m a n ia revisere unquam de

bu isset. Le bonheurattachéci son char ,

(ditTurpin deCrissé,) ne l'

abandonne

point mais cela n'

empe'cl1e pas que

Cc'

sar dans cette occasion n'

ait eu une

conduite peu refle'

chie ct très impru

dente : le succès ne saurait le jus tifler.

4 . H icm are . Multi codd. rectius

haben tH iem ari. Sim ilim odo noster,

c . 31 . navigari. Nonnu lli bibernari ,

quod probat Oudendorp . Reg. cod .

5 763 hiémare ; alter vero 5 764 ,

CA P.XXX. Postpra lium factum .

Ita codd. Optt. et edd. R. Stephan i

et Gryphu . Optim e , nam m ultis in

locis , idem Ce sar ait post pra lium

factum et prc lio facto. A lii et vul

gat. sim pliciter postpra lium quam

lectionem exhibet cod. R. 5763.

A d ea qua jusserat Caesar facicada convenerant. Ita prim um re

posu it A ldusManat.Codd.picrique

et edd. ad Ca sarem conveneran t. A t

prim a lection i adstipu lantur gra c .

interpr. et nonnulli codd. optim i ,iidem utobservatOudendorp. qu i

supra legunt , post pra /iam factum .

A lteram exhibct lectionem codex

1 6 : C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

convenerant, inter se collocuti,quum equites et nava et

frumentum Rom ania deesse intelligerent , et pun…m ilitum ex castrorum exiguitate cognoscerent, qu: hoc

erant etiam angustiora ,quod sine im paiim entis Cem

legiones transportaverat , optim um fac tn esse duxerunt,

rebe llione facta,fiu m entao com m eatuq

ue nostm s prohihere,

et rem in biem em produceva, quod , iis supem tis , aut re

dim interclusis , nem inem postea belli infereudi cm s: in

Br1tanm am transiturum confidebant.

XXXI. Itaque rursus conjuratione facts , paulatim ex

castris discedere,ac suos ciam ex agris deducere ompe

1u nt. A t Casar , ets i nondum eorum consilia cog overat,

tam en et ex eventu navium suarum'

,et ex. eo , quod ob

sides dare interm iserant ,fore id quod accidit su spicaba

tur. Itaque ad om nes casus subsidia com parabat : nam

et frum entum ex agris quotidie in castra confenebat , ct

qua gravissim e afflicta erant naves, carum m ateria atque

are ad reliquas reficiendas utebatur,et qua ad eas res

eran t usui , ex continenti com portari jubebat. Itaquequum id sum m o studio a m ilitibus adm inistraretur

,duo

decim navibus am issis,reliqu is ut navigari com m ode pos

set,effecit.

noster 5763 : qui post prrr/iam ,ad

Ca sarem conwnerant. Et ea es t , n i

fallor , Ca soria in tegra lectio .

3. H oc. Sc. eo ipso angu sti

4 . A ut redita. Male H otm an . adi

tu n am Casar ait pu tasse Britan

non , s i Casarem cum suis delere

potu issen t , au t reditu in Galliam

in tercludere nu llus posthae Rom a

nos in insu lam trajecturos fuisse ,

m etu eorum qu a Ca sari accidisseut.

CA P. XXXI. 1 E .: eveula navium

suarum . Id est : ex eo quod su is na

vibu s evenerat. Sic Val. Max . I ,

e . (i , exem p. ext. 1 . (h o genere m onstri

tan t: apparatus sign ificatus est eventus .

Sim iliter apud Liv. vn 9 d…eventus noster. Non igiturvox

abundat , u t H otm ano planet.

Obsides dare intem isem t. Oh

sidum partetn pro m issam n pc . c.

3 7 ) non dederant.3. A tque a re . E re u tehan turpo

tissim um in fabria ndis navibus ; et

ad rostrum aratum fingendnm et

ad m os clavos eonficiendos qu ibus

n avis com piugehatur, etad m un ien

dam to tam navim lam in ia c reis , ut

hodie nostra tegn n tur ac m uo ian

tur. Vege t. de re 1n ilit.V, 4 Utilius

con/igitur Liburna davis cervi: quan

https://www.forgottenbooks.com/join

1 64 c. JU L II caasu us COMMENT.

pars una erat reliqua , suspicati hostes , buo nostros esse

venturos,noctu in silvis delituerant . tum dispersos , de

positis arm is , in m etendo occupatos subito adorti , paucisinterfectis

8reliquos incertis ordinibus perturbaverant :

sim u l equ itatu atque essedis circum dederant.

XXXIII. Genus hoc est ex essedis pugna1 : prim o per

om nes partes perequitant , et tela eonjiciunt, atque ipsoterrore equorum et strepitu rotarum ordines plerum queperturbant ; et quum se inter equ itum turm as insinuave

rint , ex essedis desiliunt, et pedibus pra liantur. Aurigainterim paulatim ex prielio excedunt

,atque ita currus

collocant, ut , si illi a m u ltitudine hostium prem antur, ex

peditum ad suos receptum habeant. Ita m obilitatem equitum

,stabilitatem peditum ,

in pra liis pre stanti ac tantumu su quotidiano et exercitatione efficiunt

,uti in dec livi ac

pracipiti loco incitatos equos sustinere,et brevi

6m ode

rari ac fleetere,et per tem onem percurrere et in jugo

insistere et inde se in currus citissin1e recipere con

suerm t.

XXXIV. Quibus rebus, perturbatis nostris novitate

om nem regionem , frum en tum de

m essum fuerat , una tan tum parte

in tacta relicta l1uc nostros ven turos

rati barbari , etc .

8 . Paucis interfectis . A liter Dio

xxx 1x , c . 5 2, 11oc refert A sini…v01 di (Bgeravoi) r iva.; z ai i ; od iav

l a'

1pav apiiw « pò: xou16‘

ùv ‘

: c'

ov im m

d‘

: iuw« cpcpòivru: ,roùc

i'

cpfiu pav.

CA P. XXXIII. 1 E : essedis . È s

sedm ,curru sbellici in Belgio in ven ti,

u t tradit Servius , ad Georg. l. III

3 04 . A t Jornandes ( le rebus Getic is

c . a. britann ica…vocem dic it.

A uriga: interim etc. Ordo phra

sis e t sen su s uurigw , ductores cur

m um , postquam bellatores ex esse

dis desilier un t etdum pedibus prz

lian tur se pau latim subtrabuh t e

pugna et curru s pone ita collocant ,

u tsi illi, sc .hellatore s, prem an tur,ed

suos currus facile se recipere quean t.

3. Pau/al im . Vu lgo paulum . Cod.

Il . 5764 paulum ; supra scribitur

paulatim a secunda m anu .

4 A tque ita curras . A liiatque ita se

conloca nt. A l . carru .se collocan t. Cod .

R . 5 763 atque ita currus collocan t.

A lter vero 5 764 atque ita se col

locan t.

5 . Prwstant. Efficiun t u t sin t 1110

bile.: (var11s in locis pugnen t) , et stabiles ( u no in loco pugnen t. )6 . Brevi. Subandi in loco .

Cu . XXXIV. 1 Quibus re6w

DE ' -BELLO G A LL ICO…L IB. IV. 1 65

pugna tem pore opportunissim o Ca sar auxilium tu litnamque ejus adventu hostes constiterunt nostri se ex

tim ore receperunt. Quo facto ad laccssendum et ad

comm ittendum pre lium alienum esse tem pus arbitratus,

suo'

se loco continuit , et brevi tem pore interm isso in

castra legiones redux it. Dum haec geruntur , nost1 1s om

nibus occupatis , qui erant in agris reliqui discesserunt.

Secuta sunt continuos com plures dies tem pestates, qua

et nostros in castris continerent et bostem a pugna prohiberen t. Interim barbari nuncios in om nes partes dim isem ut

, paucitatem que nostrorum m ilitum suis praedicave

n nt, et quanta prada: faciendae, atque in perpetuum sui

liberandi facu ltas daretur, si Rom anos castris expu lissent ,demonstraverunt. H is rebus celeriter m agna m u ltitudinepeditatus equitatusqne coacta

,ad castra venerunt.

XXXV. Casar,etsi idem

,quod superioribus diebus ac

ciderat,fore videbat

,ut

,si essen t hostes pu lsi celeritate

Pericu lum effugeren t ; tam en nactus equ ites circiter tri

ginta‘

,quos Com m ius A trebas , de quo ante dictum est

”

,

secum tran sportaverat, legiones in ncie pro castris consti

"lit. Com m isso praelio ,diutiu s nostrorum m ilitum im pe

of"-’

H uròafis nostri; . Lucan . II , Sys ,l“( Incit Pom peiam dicen tem de

R oc loco , callide satis fngam velo

l…ditofliciosonoster,etqu idem“Decim is verbis .Gen eraliter ex iguus

“ m odum fu it bujne belli even tus ,‘ m itati ducis ,quam u tilitati reipu

b lico m agis tribuendi.

A d laccssendum . Nonn ulli ad

dnn t hostem , sine necessitate .

3. Qui erant in agri: religai . Sci].

Britann i, de quibus ante ( cap. 32 )dixeret.

CA P. XXXV. 1 . Equites circiter

triginta . M irum hoc , nec sine exem

plo . Vid. bell. A fr. c . 6 . H otm anm

ergo non audiendus , qu i ex inge

n io suo CCC. ponebat. Gre ens ha

bet rpiaxcvra. Falsa autem est H ot

m an i em endatio . Is en im errorem

credit ot tum ex 300 pro quo libre

rius scripserit 30 . A t in nullo cod.

an tiquo num eri scribun tur litteris

arabic is , qua non aGotbis etVan

dalis , ut vultVossius sed a Mauri:

in H ispan iam paucioribu s abbinc

sm ulis sun t allatae. Porro in codd.

exaratur xxx quod nu llo m odo

4. Continuo: complures Ji a. Sub potest cum acc confundi.

“di per. Dictum est. Supr. c . 3 1 ct 37 .

3I I

1 66 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

tum hostes ferre non potuerunt ac terga vertea Quostanto spatio secuti , quantum cursu et viribus efi cem

potuerun t, com plures ex iis occiderunt ; deinde , om nibus

longe lateque afllictis incensisque se in castra rece

perunt.

XXXVI. Eodem die legati, ab hostibus m issi ad Cl :sarem de pace venerunt. H is Caesar num erum obsidum ,

quem antea im peraverat duplicavit, cosque in contineu

tem adduci jussit, quod ,propinqua die e quinoctii

'

, infir

m is navibus hiem i navigationem subjiciendnm non esisti

m abat. Ipse idoneam tem pestatem nactus , paulo postm ediam anotem naves solvit , qua: om nes incolum es ad

continentem pervenerunt ; sed ex his onerarim dum eos

dem,quos reliqua ,

portu s capere non potuerunt ,et pau lo

infra delata sunt.

XXXVII. Quibus ex navibus quum casent expositi

m ilites circiter CCC atque in castra contenderent,Mo

rini, quos Caesar, in Britanniam pm ficiscens pacatos reli

querat, spe prada adducti,prim o non ita m agno suo

num ero circum stetarunt,ac si sese interfici nallent, arm a

ponere jusserunt. Quum illi orbe facto sese defenderent

celeriter ad clam orem hom inum circiter m illiaVI couve

nerun t. Qua re nunciata,Caesar om nem ex castris equita

3 À fl ictù inm m ùque.a go cedi/igm incensis . Ita quoque codd . m ulti,in ter qu os noster 5 763; atque gr.

in terpres . A t in cod. A ndino J F .

Gronoviu s , observ. 4 8, reperit afiflictis incens isque , quam lectionem

recepit quoque Oudendorp . ex cod .

Oxon . etaliis codicibus. Prastxm tior

sanebac est lectio .— A flîictis . Idem

quod strati: evers is .

CA P. XXXVI. 1 Prop inqua die

c quinoctii.Quum sup . e . ao ,dixerit

Cassar er igua parte cestatis rcIQuamqu in octium autum nale in telligit,

quod in m ensem septem br. incidit.

a.H iem inavigation…suòjiciendam .

A lii hiem is m oigcl ionem subcundnn .

Non m ale quoq. Nostri codd., bian i.

3. Sed c.c hi: , etc. Particu lam

sed post verbum potuerunt A ldus et

posteriores reposuerun t , quod pro

bat Oudendorpius .

Porta.: ca,vere non potuerm t.

Portus non potuerun t appellere .

CA P.XXXVII. 1 Orbe facto. B è

sistendi non oppugnandi causa.De

erbe m ilitari vide in fra v c . 33

et Sallust. Jug. 97 .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 68 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

nium legionum hibem a con stituit. Eo duse om nino civi

tates ex Britannia obsides m iserunt; reliqua: neglexeruut

H is rebus gestis , ex litteris Cmsaris dierum XX supplicatio

a Senatu decreta est .

con siliis non tam probis quam ne

cessarns et opportunis omn ino pen

debat.

5 . Reliquie neglexerunt. Et hanc

causam sum psit Casar revertendi

SUPP L E M E N T U M A D N O T A S L I B.

in Britann iam . Dio , lib. h .

6. Supplic. decreta. Vid Sueton ,

in Ce s . ad : Prospene decentiòus n

òus , et u epius et plurium quam qui:

quam dierum supplicationes impetm eit.

I V .

De pontibus e navibus factzlr (Vici. c. XVII not. ao

Pontis sublicn quo Rhenum

transiit descriptionem satis em plam

n obis Casardedit sed n ihilde pon

tibus e navibus confectis , quibus

frequen tius ipsi u tendum fu it in

m iaexpedition ibus res quippe tune

nota satis . Nos autem recentioribus

lectoribus gratum fore arbitrati su

m us , si duas b. I. hujusm odi pon

tium descriptiones subjungerem us ;

quarum unam nobis tran sm isit Sn i

das ex Eunapio , verb. Zsòyy.a : alte

ram A rt ian . in rebus A lexand. Illam

grace dabim us : han c latine tan tum ,

ex versione Lipsii,Poliorc. l. 1 1,dial.

5 . Z16p ura1 d‘

i l’ o pait 1; &aovérara.rò v n oray.î w 1 61 èeuy.aea 61 1 s ui

rofiro d1'

a a1 1 roi: cpur 1oira1;

ov s ai 11111 11 19 1 1 rò » 111

è nxcòy.svov , is in It,-91» s ai Prive»,z ai. Eòppaîrt . Ée1 di 6 epo

'

1roc cò yàpdì: n dvru : 1 idiva1 cip.a1 31 .

m arsia1 y.iv 1 io 1v ai vi s: d1‘

1iw6110‘

rap.òc &vopgs itovra1 di o'

kiyev dvn: t eii èst'

1p.arog , im ig ròv p.ll

Kow a ( 1671111110111 ro'

n ov. Ba ci» di ròany…1îw dcòii y.iav n poirnv

11a s arà boiiv 91'

91 110u1 alm iw ri ;

cix1ia; 610114 ° ( 11611: di sarà r‘

ovCm

yvòy.evov fi111 1 ro'

nw iu6a'

ll ouow si:

psxîp.a ocpy.‘

ov )ti00 1 iun : n luaulva

xal md‘im dviaavrs:

'

0 41 119i'

y11upav,&9’

05 8101 111a van; « pù; rii 67011'

1c11 1'

a1

aavia1 11ati Zeòyy.aaw i m p &e0wa.abroi; 15 vuò; 9ips1 « K ai n apavìua.

p lxp1 m”

: &n o€daw g xaracpévvura1 .

Ei

re. in…a' qnì awÒ.iyov&11" in in e,

s ai i l )…6111’

in im : ( : r’

ic i

a'

vrm lpav ò'

xOvzv iì aiaow1 rò {111711 4'tidi n pò:

‘

r1 1n al ep.1a 11aim in ce:

in"

aòrp 11ai 11ai. roEo'

1-cc , i1a1

xaran il ra; «pipa . Roman i.: flum ina

pontiòus facillune junguntur , et sine

labore ; ut in qua m ilites as sidue ex er

cen tur , et tanquam aliud m ilitariam

operum di.:cun t , in h tm , [ Meno , E 11

p l1rate . E st autem m odus quem non

omnes scire opinar is te. Late jacentesque sun t nave.: quibusfluvius jun

gitur. Sursum autem paulum in s tallone

sun t supra locum eum ubipontem facturi sunt. A tque ubi signum datum

est , unam solum e m an ibus dem i ttunt

prono[lam ineferri ju.cta suam et am i

cam ripam . E a ubi ad locum fungendum

'

e! Ponti destinatum menerit cor»

bem plenum lapidibus 1nflum en l uc1unt,

alfigutum fune quodam , « lu: ancho

DE BELLO GALL ICO. L IB. IV.

ma, quo navi: devincta jux ta ripam

m'

stit ct sternitur tabulis tignisque,

pa aj'

atin ipsa navis vehit. E t stu

tin ita adflum en descensum que in ter

ma usque , cons trata es t. Deinde mero

dim danittunt , paulo abea rematam

lfiamque ab ista donec in adversum

ripa perd1m rintpontem . Qua autem

110165 ripa: m ais objacet, ea et turn s

kbet, et portala et sagù tarios et

a lq ultas . H o c ita Eunapius et

prorsas eadem A rrianus in rebus

A lexandri, quum disserit de pon

tium bac junctura. A m bigitquom o

doA lexander Indum fluvium trans

miserit , et quo genere pon tis n ec

pmditum id uit; tam en arbitrari se ,11111111 eo , quo Rom ani Danubium aut

Rbenum Celticum junx erunt, ac TigrimetEup/1rutem quotie s asusfuit. A tqueOddit libro quinto Celerrim a et eu:

peditissima Romanis est puntium con

structio e navibus ; quam ego pn tium

nittanIur , lup 1uflum inis , dato s igno

ileoque non recte , sed ut solet in us

que inl1ibent, et apappi rem igant. ls

tss autem deorsum ducit, ut par est,

flln 1'

nis cursus retinet mero et sistit

M igi1m obno.rium donec adversa

fata sit loco designato. A tque ibi de

Ìl i£ s plexus , idoneis lecfisque ad id

Was oppletas ; dem ittunt autem a

pm cujusque navis , ut sic objirment“Wanteontm cursam . Sim ul autem

1 69

una navium ita firm ata fuerit; et alia

vide turadfirm itatem eorum que insten

nuntur pariter prora obuersa influcursam statuitur. E t in utrisque tigna

statim in directum injiciun tur, et tabula:asseresque transversarii ad connecten

dum . Itu ma.: perceteras naves opuspro

cedit , quantu: sunt ad totum pon tem .

Ulrimque autem ad caputpontis gnadus

in terram depacti adjiciun tur , quofacilior equis jum entisque sit ingressas et

sim ul ut quas i*vinculum sint totius pon

tis . Bneviporro spatio totum opus absal

c°itar, et cum m agno ardore ac tam altu

nee tam endecom m etordo abes t. A &or

tationes etiam per guan que navi1n , et

increpatiom s eorum qui segnius manus

obeun t , nihil impediunt aut toilant ,

'vel edictorum auditionem , wel operandi

celer1tatem d tque ha c sunt, qua Ro

manis jam ub antiquo usitata. Quin

et cuppis seu grandibus et inan ibn s

cadis (des tonneau: caten is in ter se

devinctis et sim ili m odo , quo sup.

naves , in flum en im m issis ,pon tem

strueban t. Lucan . lib. 1 11 , 4ao

Nam qu e ratem vacua sustentant undique cupa

Quarum pon ectu series con st1 iets tateais

Ordinibas gem in is obliqua: excipit alnos .

In terdum utres in eum dem usum

adbibebantur; Xenoph. A n abaseos

lib. 1 1 1 . A m m ian . Marcel]. lib. xxv,

cap. 6 : Utribus e ca som m animalium

coriis coagm entare pontes architecti

prom ittebant.

L IBR I QU IN T I

A R GUM EN TUM .

C» . I ; A pparatus navium . iter Casaria 111 Illyricnm . Pacatio

Pim starnm . II VIII ; A dventns Ce saria in Gallium . Con ten

tiones Trevirorum com posite . Dnm norix interfectu s . Iter in

Britann iam . IX ; Britanni fugati. X , XI ; Cha is Caesaris

tem pestato afflictaet reparata. XII XIV; Britann ia: et inco

larnm descriptio . XV XXII ; Cassivellannns Bn'

tannorum

dux post varios casus m bactn s . Transitu s Casaris per Tam esin .

Trinoban tium et com plurinm civitatum deditio .— XXIII ; Re

ditus Can aria in Galliam . XXIV, XXV ; Exercitas rom anus

propter frum enti inopiam latina distributus . Tasgetin s inter

feotas . XXVI XXXV ; A m biorigis et Cativolci defecfio .

Castra Q. Titurii Sabini Legati oppugnata. Rom anorum calz

m itas relictis castris . XXXVI XXXVIII ; Sabini et Cotta

m ors . Legion is oppressio. XXXIX — XMB ; H iberna Q. Ci

ceronis ab Eburon ibu s , adjunctis Nervu s , oppugnata. Constan

tiaQ. Ciceronis . XLIV Egregia virtus T . Pu lfionis et L . Va

ren i. XLV LII ; Obsidio adven tu Caesaris soluta. Belga

vieti. — LIII , LIV ; Receptas lndutiom ari in Treviros , om issa

oppugnatione T . Labien i. H iberna Ce saria. Motus in om ni

fere Gallia inprim is in Senonibn s . LV, LV] ; M otus in

Treviris . Germ anorum sollicitatio . Cingetorix hostis jn dicatus .

LVII ; Munita castra Labieni . LVIII ; Interfectas Indu tio

m arus . Gallia quietior.

https://www.forgottenbooks.com/join

1 7

:C. JU LII CE SA B IS COMMENT.

‘

ra ad onera et ad m ultitudinem jum entorurn trans

portandam paulo lat101 es,quam quibus in reli

qu is uti

m ur m aribus°. H as om nes actuarias 7 im perat fieri ; quam

ad rem m ultum hum ilitas adjuvat. Ea,quae sunt usu i ad

am andas naves ex H ispan ia °apportari jubet. Ipse

conventibus Galliaacitcrioris peractis , in Illyricum 9

pro

ficiscitur,quod a Pirustis finitiri1am partem provincia

incursm nibus vastari audiebat. Eo quum venisset,civita

tibus m ilites im perat, certum que in locum convenire jubet.Qua re nunciata Pirustse legatos ad eum m ittunt

, qui

doceant nihil carum rerum publico factum con silio"

,

seseque paratos esse dem onstrant om nibus rationibus de

injuri is satisfaeere. Accepta oratione eorum , Ce sar obsides im perat , cosque ad certam diem adduci jubet : nisiitafecerint

,sese bello civitatem persecuturum dem onstrat.

6 . In reliquis m oribus . ItaUrsinus

et H otm an . et xv codd. ab Ouden

dorp. inspecti ; ita quoque nostri

RR. 5763, 5764 . A t edd. A ldin z

et Gryphianm in alia mari. Male

nam Priscianus , lib. v1 1 , c . 70 ex

presse citat l1un c locum unde patet

m reliquis maribus gen uinam esse

lectionem .

7 . .4 ct11arias . .Iam de longis et

onerariis navibus dictum est. Illa:

cum rem igibus ad belli apparatum

instructa ; bas sine rem igibus,ad sar

c inas et m erces im portandas actua

rice autem , qua: velis sim ul et rem is

ageren tur. Liv. xxxvm 38 . Tradd a

et naves longas urm am entaque carum

nene plures quam decem naves actua

( nu lla quaram plusquam triginta

rem 1s agatur, ) habclo. Vide Isidor.

B ispal. 1 9 . 1 , et Scl1effcr. de m ilitia

navali 1 1 a.

8 . H ispania. Mag num proven

t111n sparti esse in H ispan ia doren t

Strabo, l . 1 1 1 , p. 1 60 , Plin . H ist

Natur. x xx , Dn . H oc 1000 in

telligit funes et alia ad instruendas

naves necessaria spartani pre cipue.

g . In l llrricum . Ce sar aooepm t

Galliam Cisalpinam pro vinciam ,

adjectis Ill)°

rico , et Gallia om ni

Transalpina. Suet. in Jul. Cu . s a.

1 o . dem ons trant. U sita

tior Ce sari m odi et tem poris ver

borum m utatio in eadem phrasi ,

u t m o: c. et

alia perm ulta.

1 1 publico cons iliofact10n .

H anc excusationem allatam a bar

baris jam pridem vidim us . Libertas

ni1n ia licen tiam parit , et privatos

adducit , u t quosrum que vicinos

s ine ullo publico consilio pro libitu

lncessan t.

1 a. Oratione. A lu ratione , id est ,

ex cusatwne quod probat Rudrim .

Vales . in Valesiana, p . 1 7 8 . Codd.

nostri oratione . A t reg. cod. 5 7 63,

pro accepta habet percepta.

1 3. Civitatsm . Ou 1nem gen tem .

m aBELLO v. 1 73

H isad diem adductis ut im peraverat, arbitros inter civi

tales dat, qui l1tem mstim ent

, pm na1nque constitutm t.

Il. H is confectis rebus , conventibusque peractis'

in eite1iorem Galliam revertitur

,atque inde ad exercitum pro

ficiscitur. Eo quum venisset,circu itis om nibus bibernis

singulari m ilitum studio, sum m a om nium rerum inopia,

circiterD C ejus generis , eujus supra de4

3m onstravim us

m es, et longas XXVIII invenit instructas ,

neque m u ltumabesse ab eo

,quin paucis diebus deducis possent. Co l

hudatis m ilitibus,atque iis qui negotio pra fuerant , quid

fu i velit ostendit,atque om nes ad portum Itinm

°

, con

14. U lem e stim ent. Id eat in

Falu n redigan t om nes rapina .…in Verrem 11 1 . Repetunda

" aasa ita se habet,ut s i convic

Ù nus atquedam natus sit , pecunium

Wat, e s timatu lite , hoc est , 111 pre

radud is om n ibus [artu quam

—h ra m bunt. Verum hic non

Ce sar vultpernniam reddi °

etiam pa nam injuriarum con

“fi n i '

quod 111 judicio repe tunda

"h n Rom : , utnun c etiam apud nos,

% i nolebat.

Cu . Il . 1 . Conventibusque pera:

h -l'

. Conven to : peragere , est juris

m 0ppidis ad id destina

fi l , stati: tem poribu s absolvere .

('

in z'

lcr nares . Lips ia vide

t . rineredibile nostris m oribus ;°

sed

l u e m uan m ilitibus rom an is erat.

s ìqn dem , teste Fron tino , tv. P.

N a im in l1ibernis , quam…cla ss is

una esset nea s sarius ne tam en

“ il ia miles c…,w retur, aut per

i l": d ifiecre ins tituit. Quod ad n n

navium fabrim ndarum atti

% eu ggeratum videturabauctore .

travimus . Scilicet actuarias . Supr.

4 . Instructas . Proprium in hac

re verbum . Vid . c . 5 . et B. C. I. 1 1 1 .

c . 1 00. Pa peram nonnulli legun t

cons tructas , e glossa nam ins tructa ,

peculiare in re navali. Virg. 13 11 .

1 1 3 55Phalanx iu tn etis aavibu aber.

Ju stin . .i , 1 . lnstructi: navibus

ex spectabun t et alii.

5 . Deduci. In m are naves in ferri.

Virg. {H a. 11 1 , 7 1 .

Ded ee-at sot“ u m et littan eon plen t.

Cu i con trariam est subducere . Id.

E neid. l. 1 , 57 7Urbe-1 qua. ah tao vectra eat , “ bd-cile m es .

6 . A d portam l tium . U t supra

dixim us'

11-suud sicuti eruditissi

m o placuitD'

A nn'

lle ; et posteaviro

non 1ninoris in rebus geographicis

Strab.

version ., 1, 7 7 ,n . 1 Ilhjns urbis situ<non sanew ngru itcum xxx m illium

pass . distan tia a nostro auctore re

lata. Pto lom z u s Itium statu it in te1 °

fluvium dictum la Caucl1e ,11. gr.

É taples , etGessoriucum , navale Moric

norum Boulogne- sur e

.Iler) A tqui

prom ontorium vocat non pormm

pan i qu idem in terest, nostro indi

1 74 c. JU LII cn su us COMMENT.

venire jubet quo ex portu com m odissim um in

niam transm issum 7esse cognoverat, circiter m illin

suum XXX a continenti. H uic rei quod satis ess1est m ilitum ,

reliquit : ipse cum legion ibus expedit

et equitihus DCCC in fines Trevirorum proficiscitu

hi neque ad concilia ven iebant neque im perio paGerm anosqne transrhenanos sollicitare dicebant…III. H a:c civitas longe plurim um totias Gallia e

valet m agnasque habet copias peditum Rhenum

supradem onstm vim us , tangit. In ea civitate duo de

patu inter se contfl 1deban t , Indutiom arus et Cing.ex quibus alter sim ul atque de Cm saris legionum :

ventu cognitum est ad eum venit ; se suosque 01

officio futuros , neque abam icitia popu lirom ani del

confirm avit ; quasque in Treviris gererentur oste1

Indutiom arus equitatum peditatum que cogerc m q

per zetatem in arm is esse non poterant, in silvam A

nam abditis quae ingenti m agnitudine per m edic

cio attam en nostris civibus geogra

phico peritissim ia assentiri satins

esse existim o.

e glossem ate . Nam vox transm iss11m

et elegan tior est, etoccurrit pre ter

ea, c . 1 3. Cod . noster reg. 5763,

ita bunc locum legit : Quo ex porta

commodissimum in Britannia trajecflunesse cognoverat, circiter mil . pass . xxx

transmism m a continenti. Ita quoque

alter reg. 5764 et sam lectionem

genn inam esse pone crediderim ; ut

sit sen su s l l sarai: que c'

e'

tait l’

m

droit le plus commode pour po ser en

tinent cetta ile , que 1l'

envim n xxx Cingeton'

x . Nom en om

m ille pas . ticum exhiben s titu lum

8 . Pass. xxx m ill. A l. n .. De dis Cin-go-toir , capu t , prin ce]erepantia spatii ,

ua difl‘

ert Ce sar peditionem : le chef de l'

a.

ab aliis ,Vid. Sn ah. 1. tv, 1 99 . In fra l. vn , c. 4 pr:e lig

9 Cum legionibus exped

non duechan t im pedim e 1

rum que m ilitesnon vallum

CA P. III. 1 . l ndu twman

m um huju s se possidere

Oberlinus cujus an tica p :caput juvenile absque in sc 1tica vero

, bovem gradien

bac epigraphe 0 11 11 111 1 1111 !

1 11 1 . Quid velin t ha: quatn

nom in i adjun cta: incertuncerte nom en per 1

°scriba

n on per x u t gram. in ter

Indutiom arus se origin e g.

gloriatur , ut supr. xv , a

m ins

https://www.forgottenbooks.com/join

C. JU LIL C .E S A RIS COMMENT.

hortatusque est,uti in ofiìcio perm aneret . n ihilo tam en

secius, principibus Trevirorum ad se convocatis , bos sin

gillatim Cingetorigi conciliavit : quod quum m erito ejusab se fieri intelligebat , tum m agn i interesse arbitrabatur,

ejus auctoritatem in te r suos quam plurim um valere,cujus

tam eegregiam in se voluntatem perspex isset. Id factum

graviter tulit4 Indutiom aru s , suam gratiam inter suos m i

nni ; et , qu i jam ante inim ico in nos anim o fuisset , m ulto

gravins hoc dolore exarsit.

V. H is rebus con stitutis,Caesar ad partum Itium cum

legionibus pervenit. Ibi cognoscit ,XL naves, qua in Mel

dis facta: erant tem pestate rejectas , cursum tenere non

potuisse atque eodem unde erant profecta ,revertisse

’

reliquas paratas ad navigandum ,atque om nibus rebus in

1 76

3. Quad quam m erito . etc. Due nensem , ubi naves factas ad tram

res ad id Ca sarem im pelleban t. I°

intelligebat sibi sic agendam

o

erga

virum de se ben e m erentem a°

, .etc

4 . Id factum grau'

ter tulit. Tofac( um glossem a nonnu lli vocan t. A t

in n ostris codd. adest.

CA P. V . In Meldu . Jam anti

qu iot es inqu itMom s offen si sun t

lection e , quon iam Meldi Mediter

ran ei fuerun t , apud quos classem

andilicatam esse non credibile sit.

Ergo vel Belgis cum codicibus et

edd. qu ibusdam legetur ; vel duo

populi fuerun t qu i eodem nom ine

u si sun t alii ad Ocean um , alii in

Mediterran eis loc is ; wel om n ino

corruptum esthoc verbum . l ta Mo

rus ab Oberlin . eitatus . Morus 110

m in is sim ilitudine deceptus,Me ldos

juxta Paris io s in n uere widetur at

fuisse alias popu lu s s ub eadem n o

m in e eertum e st prim a Plin ius et

l ’ to lem zeu s Meldm collo ca…in

Gallia Lugdun en si u ltra 1E ( 1110 41

e t Pa1 isios , versu s Gallium Narbo

m ittendum in Britanniam uenti

quam verisim ile. Strabo l. xv ,

cap. 1 04 . edit. Paris . ciare Meldos

pon it in fra Parisios , et ad m are

Eioi nai oi H apiozcv. x . T . naiMO.

é‘m,z ai A nEoox

'

n oz. 1rapmxz avira: airex.

Unde Goduinus in telligit eos esse

qu i pen insu lam vel oram m ariti

m em in colun t, ubi nunc Cherbourg .

Ego vero Meldzs restituendum exis

tim avi con sen tien tibus codd. n os

tris sive sin t Meldi jux taParis ios ,les Mbilants dc Mcaux ) n ihil

en im im pedit quom in us naves con

structa: in M eldis per Matronam in

Sequa nam atque inde in Occanum

fuerin t deveetae; sive potius , u t

pu tatD'

A m w'

lle Meldi fuerin t inter

urbes nunc dietas Gand et Bruges

sur l'

E st-ann Inde en im descen su s in

m are fac ilis fuisset ; l1uue en im lo

cum vocat Maid-Felt.

Reverù sse . A ]. con tra codd . optt.

haben t relatas . Codd. t egg. 5763,

5 76 5 reverlcsse .

DE BELLO GALL ICO . L IB. v. 1 77 .

s inven it. Eodem totius Gallia: equitatus conven it,

m illium quatuor, principesqne om nibus ex civita

:x qu ibus perpaucos , quorum in se fidem perspexe

linquere in Gallia reliquos obsidum loco secum

decreverat ; quod quam ipse abesset m otum

verebatur.

Erat una cum ce teris Dum norix E duus , de quo

an tea dictum est H unc secum l1abere“

in prim is1erat quod eum cupidum rerum novarum cupinperii m agn i anim i , m agna inter Gallas auctoriognoverat. A ccedebat bue quod jam in concilioum Dum norix dixerat

,sibi a Ce sare regnum civi

ferri : quo ddictum 1Edui graviter ferebant’

,neque

1di aut deprecandi causa legatos ad Ca saremaudebant. Id factum ex suis hospitibus Ce sarerat. Ille om nibus prim o precibus petere conten

in Gallia relinqueretur ; partim , quod insuetus na

m are tim eret ; partim quod religionibus5sese

im pediri. Posteaquam id obstinate sibi negari vidit,>e im petrandi adem pta, principes Gallia: sollicitare ,'

e singu los l1ortarique coepit., uti in continenti re

nt ; m etu territare,non sine causa fieri

,ut Gallia

abilitate spoliaretur : id esse consilium Caesaris,ut

,

’I. 1 A ntea dictum a l .Vid.

c . 3.

m habere. A l. ducere.

wd dwtum £ dui gravita

Non tam en ob id quod

diceret , quam quod a

tatu tum crederen t , u t in

1 1 Dum norigis ven iren t.

tem ,u t jam dixim u s , re

ibertatis adm odum cupidi.

depru‘

afldi. A lii neque. Sed

.1s dicitur ; non en im bi

sed s im plex sen ten do.

A pud optt. scriptores est

precari ne quid fiat. A udebant.

Dum norigis m em .

$. Quod religionibus . H otm anus

capitde voto obenndo vel de justissolvendis ; at m elius exponunt Bhe]

licanus etGlandorpius ; quod om ino

vel au spicio essent sibi adverse. Sic

Pbarnaccs apud H irt. de bell. A lex .

c . 7 4 . Eo verisim ilior ha c sen ten

tia, quod apud Gallos eran t vî1tes .

qu i dui rs ri coimvooxon iac naidu‘

:

ri ; rò» ispsiwv Ouoia.c ra. ut'

Utovra.

« poMyoum m i m i s rò « l ì“ : (1 0q

irm ixm .Biod. Sic. lib. v.

c . JU L II CE S ARIS COMMENT.

quos in conspectu Gallia: interficere vcreretur , bos anne:in Britanniam tran sductos necaret : fidem reliquia interponere

, jusjurandum poscere , ut, quod esse ex usu Galliaintellexissent com m uni consilio adm inistrarent. Bac

eom pluribus ad Ca sarem deferebantur.

VII.Qua re cognita Caesar , quod tantum civitatiEdna

dign itatis‘

tribuerat, coercendum atque deterrendum,qui

buscum que rebus posset Dum norigem statuebat; quodlongius ejus am entiam progredi videbat prospiciendum ,

ne quid sibi ac rei publica nocere posset. Itaque dies circiter XXV in co loco com m oratus

,quod corus ventus

'

navigationem im pediebat , qui m agnam partem omnis

tem poris in his locis flare consuevit, dabat operam ,

ut

in officio Dum norigem contineret, nihilo tam en secius

om nia ejus consilia cognosceret : tandem ,idoneam nactus

tem pestatem ,m ilites equitesque conscendere in naves

‘

jubet. A t, om nium im peditis5an im is

,Dum norix cum equi

tibus E duorum a castris , insciente Caesare , dom um dis

cedere ccepit. Qua re nunciata, Caesar, interm issa profec

tione,atque om nibus rebus postpositis , m agnam partem

equitatus ad eum insequendum m ittit,retral1ique im perat:

si vim faciat,neque parent

s,interlicijubet : n ihil bunc

,se

absente,pro sano facturua arbitratus

, qui pm sentis im pe

. 1 78

Car . VII. 1 . Quad tan tum civitati

zE cluw d1gnitatis .Cinem a . propom t

Quod tantum civitatis A fc/uw dignitati.

A t vu lgat. lectionem e sagitare m i

n im e necesse est.Itaen im locutus est

Minu tius Felix Octav. p. 8 : A n tiqui

ta: inquit carim onm atquejanis tantum sanctitati: tri/m ere consuewt.

Tribucbat. Vid. supr . I 33.

Cora: wentus . Quem nostri

vocan t 1\ ord— oued .

3. In lu : locis . A l. partibus . In cod.

reg. 5764 , loci: in alt. 5 763, abest.

4 . Conscenclere in n ave : . A lu con

scendere naves . U trum que bene.OT .

in Epist. H ypsipyles Jasoni , v. 65.Ultun us e socua a m m conscendis in A rgo.

etconscendere nave.: passim apud velt.

5 Impeditis om nium , etc . Dum sarei

n is com poueudi3 reliqu isque rebut

ad iter paraudis distineretur. D A V.

6 . Pro sano fac turam . Tanquam

sanum vel ut sanum etpruden tem

facere par erat. Locutio Plauto fa

m iliaris Menecl1 . A ct. v. sc . 5 , 3 8.

H oc qu idem , A Edepol ! baud pro in sano

verbum respondit m ihi.

et ibid. A ct. 1 1 , sc. 3 4

https://www.forgottenbooks.com/join

1 80 C. JU L II .C IES A B IS COMMENT.

gravibusque navigiis non interm isso rem igandi laborelongarum navium cursum ade quarunt. A ccessum est ad

Britanniam om nibus navibus m eridiano fere tem pore : neque in eo loco hostis est visus ; sed, ut postea Ce sar ex

captivis com perit, quum m agna: m anu s eo convenissent,

m u ltitudine navium perterritaa, qua cum annotiniss

pri

vatisque quas sui quisque com 1nodi ’ fecerat,am plius

DCCC uno erant visa: tem pore ,) a littore discesserant ,

ac se in superiora loca abdiderant.

IX. Caesar , exposito exercitu,et loco castris idoneo

capta ,ubi ex captivis cognovit,quo in loco hostium copia:

com edissent, cohortibus X ad m are relictis , et equ itibus

CCC qui praesidio navibus essent , de tertia vigilia ad

hostes contendit, eo m inu s veritus navibus’

, quod in littore m olli3 atque aperto deligatas ad anchora m relinque6. Qua: cum anm tinis . A nnotim e

naves non sunt aneraria: naves ad

nanouam tran svebendam destinata .

A nnatinus qu i unius tan tum , vel

potins superioris ann i est et recte

grac. in terpr. cin rai : 1 05 11951101 11-cac. A nnatina naves eran t leves

navicula: un ius tan tum itineris cau

sa fabricatm .

7 . Sui com madi. Subandi causa.

8 . Uno erd ut r isa: tempore , a 11 !

tom du cesserant.Vulgo legitur una

erant misce timore a littore disces e

rant. Min us bene . Codd . nostri eam

dem varietatem offerun t. De re au

tem ita Florus , l. 1 1 1 , c . I O Classe

comparata Britann iam transit m ira

celeritate. Quippe cum trrtia vigilia

Marina solvicset parta , m inus quam

medio die ira n/um ingrassa: est. Piena

eran : (um a/tu Icostica lil tora et trepi

dautia ad com pectum rei uova: car

pen ta ralitabant. Itaque trepidatio pra

p iclorm fuit.

C IP. IX. Cohart:òux 11. Una

legio con stabat decem cohortibus

et e c c equ itibus , id est , decem

tricenariis turm is tem p ribns neil.

reipublicm ; nam postea duplicatus

est num erus et equites in unaqua

que leg'

wne ad nc0xxvx aliquando

nu meran tur. A t que que cobors tres

m an ipulos babebat m an ipulo quo

que tripartito in bastatos , princi

pes , triarios cum suis velitibus.

Unde , quum justa plenaque esset

legio cobors n um erabat ceco: : ar

m atos cum triginta equ itibus . Si

plen ior esset legio , scil. ad v vel vt

m il. l1om in . perducta cobors que

que erat quingentaria, vel sexccnaria.

H oc au tem loco legionem efficere

posset num eru s iste ; nam dicit co

hortibus x ; sed idea non appellatim

n om inat legion em , quia forte erau l

ex pluribus legion ibus delectz oo

l1ot tes .

a. Vcritus navi/ms . Sic Cic . A cad.

Q. l v 4 5 nas m i/u verem uzi.

3. MaI/1 . Nullis scopu lis pericu

DE BELLO|

GALLICO . L IB. V. 1 8 1

bat; et prmsidio navibus Q. Atrium “

praefecits. Ipse

,noctu

pmgressus m illia passuum circiter XII,hostium copias

oonspicatus est. Illi, equitatu atque essedis ad flum en pro

gmssi, ex loco superiore nostros probibere , et proelium

comm ittere coeperun t. Repu lsi ab equitatu ,se in silvas

abdiderunt,locum naeti egregie et natura et Opere m u

nitum quem dom estici belli ut videbatur,causa jam

ante przeparaverant nam crebris arboribus succisis6om

nes introitu s erant pre clusi. Ipsi ex silvis rari propugna;hunt

,nostrosque intra m unitioncs ingredi prohibebant.

At m ilites legion is VII testudine facta 7 et aggere ad

munitiones adjecto locum ceperunt, cosque ex silvis expulernut

,paucis vulneribus acceptis . Sed eos fugientes lon

gius Ce sar prosequi vetu it,et quod loci naturam igno

rabat,et quod m agna parte diei consum pta m unitioni

castrorum tem pus relinqu i volebat.X. Postridie ejus diei m ane tripartito m ilites '

equitesque in expeditionem m isit

,ut eos

, qui fugerant , persequerentur. H is aliquantum itineris progressis , quum jamextrem i essent in prospectu

’

,equites a Q. Atrio ad Cae

loso. — A pefi a. Nullis m pibus aut 5 . Prag/23012. Ciaoo. legit pm .-fece

M nen tiis im pedito. M . rat; u t cobe reat cum eo quod pro

4. Q. A trua». Ursinus A rrium cessit relinquebat sedpm fecit veralegit, et negat notam sibi fam iliam est lectio , et cabaret non cum

40iam . A t in insoriptione an tiqua,a reli nquebat sed cum pre ceden teVon iacitata, nom en A tm occurrit contendit. ( Codd. nostri pm fecit. )Q. A TRIO . CLONIO. Gu nn .

I…EG . A VG. PII. PR . 6 . A rban'

bus succisis . Com oda apPROVINCIA RVM pellatTacitus . Item Gregor. Turan .

M A CI/E . CA PPA DOCI/E . 7 . T« (udine facto. Vid. I. I l , 6

SYRIJE MA IORIS. et ibi notam .

“ISPA NIE CITERIORIS. C A P.X. 1 Milites . Id est, peditem,CLAVDW8 . IVSTVS. u tdistinguan turab equ itibus zprim a

LEG. VII GEMIN . P. F enim in ter hom in es pralia fi1ere

SEVEBLANJE . A LEXA NDRINA -Z pedestria. Sic et exercitu: propeditaPRESIDI. A BS

'

I'

INENTISSIMO . tu , et b. m ilita . In eadem sen su

Gram ex Pigbii autographia , Liv. Dec. 1 1 1 , 4 1 ,an'

ripro peditibus .

5 . a. In prospecta. Ita codd. et edd.

3

1 82 C. JU L II CE S A B IS COMMEN T.

sarem venerant, qu i nunciarent , superiore nocte

,m axim &

coorta tem pestate , prope om nes naves afflictas,atque in

littore ejectas esse ; quod neque anchorze funesque sub

sisterent,neque na1ita: gubernatoresque vim pati tem pes

tat1s possent : 1taque ex eo concursu nav1um m agnum esse

incom m odum acceptum .

XI. H is rebus cognitis , Caesar legiones equitatum que

revocari,atque itinere desistere jubet ipse ad naves rever

titur : eadem fere, qua: ex nunciis litteri5que cognoverat,

coram perspicit’

,sic ut

,am issis circiter XL navibus reli

quae tam en refici posse m a

gno negatio viderentur. Itaque

ex legionibus fabros delegit et ex continenti alias arces

siri jubet ; Labieno scribit, ut, quam plurim as possit, iis

legionibus , quae sint apud eum ,naves instituat. Ipse

,etsi

res erat m ulta: opera ac laboris , tam en com m odissim um

esse statuit,om nes naves subduci

,et cum castris una m u

nitione conjungi. In his rebus circiter dies decem consu

m it,ne nocturnis quidem tem poribus ad laborem m ilitum

optt. A l. conspectu . Nostri quoque

codd. prospectu .

3. In littore. Nonnulli in littus

propter m otom . Perperam nam

praeterquam quod sape in cum abla

tivo ponatur , licet m otu s in sit si

gn ificatia , haec locutio usurpatur

a Lacan . u , v. 7 1 1 .

H ic lia-sere rates gem ina: class ique paratasExcepere m an us ; trac toque 111 littore ballo

Il ie pn m um\rubu it cn il i sangm n e Nen na.

e t a Virgil. apposite m agis , xv.

E n eid . v. 373

Ejec tum littore,agen ten

Excepi .

Cod . n oster 5 764 in littas .

CA P. XI. I A tque itinere desis tere

Jubet. Magna 11 . varietas lection is .

A n tiqu iores m em brana: in ter qu as

n o ster cad . reg. 5 763 atque in

nere res is tere Jllb€ i . Quam lectionem

probatBatm an .Usitatiorcerte apud

scriptores form u la ab aliqua re ,

vel aliqu e re des istere non idea lec

tio tsm en sollicitanda est : quapropter atque in itinere res is tere jubetrevocandum non censeo .

Coram perspicit , sic ut etc .

Ipse videt, ita tam en u tre lique , etc .

Alagna negatio . Cum m u lta ope

ra m ag naqu e labore .

3. F alwas delegit. jubet. Eademm u tatio tem porum qua: supra c .

— Faòras , teste Livio l. Servius

duas cen turias in stituerat , qua: sine

arm is stipendia faceren t datum qu e

est m unu s , u t m achin es in bella

fabricaren t , quoru m prze fec tus di

cebatur praefectus F ui/rum . GOD .

4 . fi! un ilionc . Naves e t ten toria

una eodem qm : vallo ac fossa cinge

ban tur . Vid. c . aa. M .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 84 c . JU LII cn s .uu s COMMENT.

aut :ere , aut6

annulis ferreis,ad certum pondus exam inatis

,

pro num m o°. Nascitur ibi plum bum album 7 in m editer

raneis regionibus , in m aritim is ferrum °

sed ejus exigua

est copia aere utuntur im portato. Materia cujusque

generis , ut in Gal lia ,est

,praeter fagum atque abietem .

Leporem ,et gallinam ,

et an serem gustare , fas non pu tan t;hac tam en alunt anim i voluptatisque causa. Loca sunt

tem peratiora, quam in Gallia,rem issioribus frigofibus

’.

XIII. Insu la natura triquetra '

cujus unum latus est

contra Galliam . H ujus lateris alter angulus , qui est adCantium

, quo fere om nes ex Gallia naves appelluntur,

6. pranum mo.H oc loco, m ine generaliEò>.ov latine vero talea

m ira lection is varietas inest. A lii dicitur , gallice bordure. H oc loco

legun t : Utuntur autem cere aut num

m a aut aliis fi rn is . A lii utuntur

aut c rea, aut , etc. A lii , aura pro

c m . A lii , aut annulis fè rreis . A l . aut

lanceis ferreis . A l. aut taleis fem is.

Faen us lam inis ferm is . A duabus

codd. absun t pra num mo . Oberlinus

secu tus estgrmc . in terpr. Jam el ia ;

otdn91vcic, ut sin t annuli ferrei

n um m i ad effigiem efficti eorum

quibus u tun tur Chinenses , ubi , si

q ua: in terius quadrata form a excis

sa sunt , ad rotundam exteriorexn

form am redigas,habes an n uli quam

dam speciem Sed bac m eravi

detur conjectura. Mali…talis ferre1s , u t conj icit Vossius , au t lam ina

fi rm s , u t vult Faern us. Nostrico

dices 5 763 5764 utuntur aut cen,

aut num mo aerea aut taleis ferreisad cert am pandus exam inat1s pra num

m a. Qu id vero sin t talea ferree

incertum est. Talea proprie frustum

lig ni pre cisam ex utraque parte ,

u t in terra in seratur. Pre cisis en im

ligu is, vel pedali vel cubital i m agn i

tudin e n onnu lla: arbores serun tur ;idque lignum pre cisam graco no

m inam ferru m oblongam etten….

vel virguhm ferream ad certuni

pondus exam inatam , quauterentur

Britanni pro num m o . Ita habebant

et frusta c ris pro num m is.

7 Nascitur ibi plumbum d lhm .

Stannum , xacain ps; de l’

étaùs

A di Plin . H . N . l. lv , e. 1 6.

8 . bialen'

a. A rborea frutices.M.

9 Rm issiariòus frigori6us. Tacit.scribit cc lum britann icum crebris

im bribus ( pru iu is ) fmdum sed as

peritatcm frigorum abesse . Eadem

et hodie co: li anglici tem peries .

CsP. XIII. 1 . Insula nu tum tri

gue lra. Ex hac accurata Britan n ia:

description e fuerun t qui colligerent

hosce Com m en tarios n on esse C!

saris, cum , n isi Claudio im peran te.

non constiterit u trum fuerit in sula,n ec n e . Vid. Dion . xx xu , p . 1 1 4 .

et'

Facit. in A gric . c . 1 0 . Sed hac

ex fam a didic it Cae sar , u t e t illa

qua: de in terioribus Britapu is dicit;nam ad eo s nu nquam penetravit.

Pra terea non adeo accurata est de

scriptia,qu in sit eicon tradicendum :

DE BELLO GALLICO . LIB. V. 1 85

ad orientem solem ; inferior ad m eridiem spectat. H oc

Latus tenet circiter m illis passuum D . Alterum vergit ad

H ispar13

iam atque occidentem solem : qua ex parte est Ri

hern ia,dim idio m inor, ut a:stim atur, quam Britannia

,

sed pari spatio tran sm issus , atque ex Gallia,est in Bri

tanniam . In hoc m edio cursu est insula , qua: appellatur

Mona ; com plures praeterea m inores objectae“insula: axis

M an tur ; de qu ibus insulissnonnu lli scripserunt , dies

continuos XXX sub brum a esse noctem . Nos nihil de eo

pereontation ibus reperiebam us

,nisi certis ex aqua m en

suris6breviores esse quam in continente

,noctes videba

m u’ H ujus est longitudo lateris , ut fert illorum opinio

,

DCC m illium .Tertium est contra septem triones , cui partinu lla est objecta terra; sed ejus angu lus lateris m axim e

adGerm an iam spectat buio m illis passuum DCCC in longitudin em esse existim atur. Ita om nis insula est in cir

cuitu vicies centum m il lium passuum .

XIV. Ex his om nibus longe sunt hum anissim i qui

non en im a est triquetra , sed potius cap. 3 4 : Spatium ojus , si Britannica

oblongm scu l vel bipenni sim i

lis ;°vel potins im m en sum et enorm e insulas superat.

spatium procum n tium extrem ajam 4 . Objectar. A l . subject: . Sed grue.

littore terrarum , quod velut in cu habet dvruu îaba1.

acum tcnuatur. Ita rectius descri

bitTacitus , ex Livio et Fabio Rus

tico .— Cod.R . 5764 , triquadra.Pes

sim e e t sine sensu . C. 5 763, utrique .

H oc lo tus tenetcirc . m il.pass . n .

Baud m u ltum abest a vero , si pre

1ertim sinuum habetur ratio .

3. H ibern ia. A ddun t nonnulli in

m la. H ibern ia autem nom en retinet

adhn c ; e t verum esse com peritur

quod de ejus m en sura a Ce sare

prod itum est. Minus recte Pom p.

Mela ,I. 1 1 1 , c. 6 . Super Britanniam

lucerna est peneper spatio , sed utrin

5 . De quibus im ulis etc. B c c

om nia que dicun tur de ns insulis

falsa sunt , u t experien tia constat.

6.E : : aqua m easuris .Sc . ckpsrdris .

7 . Videbam us . A best a cod. Oxo

n iensivox ista et reipsasalvo sensu

abesse potest, qu ippe quo cum bac

conjunctione nis i non belle oon

gruat. Insolens lectio , quam in ter

pretari nequaquam facile est si non

cum Davis. etOudendorp. acceperis

nisi pro tantummodo . Malgre'

nas re

cherche: nous neWaa1has rien de tout

que « quali tracta littarwn oblonga. De clepsydre,nauspam itsaientplut cata-tes

ea quoque Tacit. in vit. A gricole , que sur le continent.

1 86 C. JU L II CE SA R IS COMMENT.

Cantium incolant,quae regio est m aritim a om nis ; neque

m u ltum a Gal lica differunt consuetudine. Interiores pluique frum enta non scrunt , sed lacte et carne vivunt, pel

libusque sunt vestiti. Om nes vero se Britan n i vitro inli

ciunt quod cmruleum eflicit colorem ,atque hoc boni

diores sunt in pugna aspectu capilloque sunt prem ium,

atque om ni parte corporis rasa ,prater caput et labrum

superius. Um m s habent den i duodenique inter se con

m unes,et m axim e fratres cum fratribus , pu enta que mm

liberis ; 3011, si qui sunt ex his nati

,eorum babentnr liberi,

quo prim um virgo quaaque deducta est.

XV. Equites hostium essedariique acriter pm lio

equitatu nostro in itinere conflixerunt tam en ut nostri

CA P.XIV . 1 . Om ncs weroscBritanni'vitro inficiunt. In num eras prope ex

plication es secum attu lit bocce ver

bum '

vitro unde m ira lection is va

rietas oborta.Quu1n en im in an tiqu iscodd. videren t esse m itra , nec s ibi

in an im um inducere po ssen t vitro

tingi posse , alii lega-unt nitro , alii

lutea , alu glas lo , alii altro , alii ali

ter. Sed haec om nia perperam ; nam

cum hoc Cc saris nostri vitro con

aen tiun tMela, 1. 1 1 1 c . 6 . EtVitruv .

l. vu , c . 1 4 qu i expresse haben t

vitro. A t m itram qu id est ? Oribasius

scribit l satim in fectores vitrum ap

pellare ; et Marcel]. Em piricu s cap.

33: ber-ba , inqu it , quam nos vitrum

Gre ci isatida m eant. Porno Plin ius

H ist. Nat. lib. u n , 1 , eosdem Bri

tannos uit glasto oblinm e carrara.

Sunt ergo «vitrum et glastum et isatis

divers: nom ina ejusdem plan ta ,

eujus anceis expressis Britann i ad

inficienda corpora usi sun t ; ita ta

m en nt — isatis sit n om en grmcum ;

vitm m , rom anum glas 1um vero

celticnm . Glastum errore m an ifes

to Rom ani verterunt in 1 1i

nam Britannis glas sign ificò » vi

ride item ce ruleum , ntC dtis,b

m oricis, atque H ibern is :Videkh l

letier , Dtbtionnaire dc la langue he

tonne La tour d'

A uvergne orig.all.

1 6 . Inde latin i fecerun t giustu :

quum que audiissen t g las Germani!

essevitrum ,vim u tram quevodu ir»

cuerun t , et pro colore

Glas ttnn autem , seu «im ,

quod nostridicun tpas tel.H njnsù

111

tem m aris vestigia m pereu evinlfl

tu r in ter Seetos hodiernoa,ap.ql nl

vestim en ta tum capiti : tun a ?ris suntvariegataduobus calo:

-il. ,

soil. cu n eo et cmm leo , in mod…can cellorum ; et hoc m odo til dl

fu isseveterum Britann ornm corpi !

pen e crediderim .

a. H orridiores . A lu

horribiliores . Eam dem varie…exhiben t codd . nostri. Becattini”

m u taverun t ex Gryphio et n ip

serun t horridion . Cnr ? nescio ; II‘

horridiores baud inelegm lectio

quam propterea re tinendam cel l

3. Quoprirnuvn *rirgo. H anc leali”

nem ernitOudend. e codd.m l it°

https://www.forgottenbooks.com/join

1 88 C. JUL II CE SA R IS COMMENT.

pedibus dispari praalio3contenderent. Equestris autem

praelii“ratio et cedentibus et insequentibus par atque idem

pericu lum inferebat. A ccedehat huc,ut num quam con

ferti sed rari m agnisque intervallis pre liarentur, statio

nesque dispositas haberent , atque alios alii deinceps cxcipercut

,integrique et recentes defatigatis succederent.

XVII. Postero die , procul a castris hostes in collibus

constiterant,rarique se ostendere

,et lenius quam pridie

nostros equites praelio lacessere cuaperunt. Sed m eridie,

quum Caesar pabulandi causa tres legiones atque om nem

equitatum cum C . Trebonio legato m isisset,repente ex

om nibus partibus ad pabulatom s advolaverunt,sic

,uti ab

sig11is3legionibusque non absisterent. Nostri

,acriter in

eos im petu facto, ;repulerunt neque finem sequendi fece

runt, quoad“

subsidio confisi equites, quum post se legio

nes viderent, praecipites hostes egerunt °

m agnaque eorum

num ero interfecto neque sui colligendi neque con sistendi,aut ex essedis desiliendi facultatem dederunt. Ex hat: fuga

protinus , quae undique convenerant, aux ilia discesserunt

3. Disparipreclio. Pra:lium est dis

par, quando pedes confligit cum

equ ite ; quod genus pugn o sape

saepiu s pediti m eliu s succedit quam

« pt….

4 Eques tris pra lu ratio . Ratio qu a

equ ites cum equ itibus pugnan t. Op

pon itur dispari prwlw . Nescio , ait

Godu inus , de utria dient , Rom anis

an Gallis , an de u trisque : tam en

de Rom an is in telligit ; sed paulo

obscuriorestoratio . Fortasse aliqu id

m utilatum est a librariis . Nihil h.

m u tilatum videtur. Dicit m odum

equestris praalii , id est , rationem

qua equ ites Britann i pugnaban t ,idem pericu lum in fert e Rom an is

seu 11 Barbari soil. ) cederen t , seuinsequerentur ; et cur , quove m o

do id aceidcrit , et pre eedenfibus

et sequen tibus explicat.

CA P. XVII. 1 Lenius . A lu lentius .

Vividior n ostra certe lectio . Lenius,

nare studio . Uncle leni: fluvius

passim epponitur rapido tornanti.

Nostercod . 5763, lenius ; ita et Bun

gars . Petav. Lov.Vossian i et optim i.

a. Cum C. Trebonio legato. Is

am icus Casaris et legatus , consul

posteatri1nestris ben eficio ejusdemtam en fuit un us ex in terfectoribns

ejus ; eodem qu e anno , quo Casar

ca sus est , Sm yrna a Dolabella fuit

occisus .

3. Ul i ab s igais Iegionibusque non

absisterent. U ti sign is et legion ibus

in sisteren t prope stareu t.

4 . Quoad. Id est douce.

m aBELLO GALLICO. LIB. v. 1 89

post id tem pus unquam sum m is5nobiscum capiis

s contenderunt.

VIII. Caesar , cognito consilio eorum ad flum en Ta

1 in fines Cassivellauni exercitum duxit ; quod flum en

.m uino loco pedibus , atque hoc negre , transiri potest.num ven isset anim advertit ad alteram flum inis

1 m agnas esse 00pias hostium instructas : ripa autem

scutis sudibus praefixis m unita ; ejusdem que generis1qua defixae sudes flu1nine

3tegebantur. H is rebus

tis a captivis perf11gisque Caesar,praem isso equ i

confestim legiones subsequ1 juss1t. Sed ea celeritate

eo im petu m ilites iernut, quum capite solo ex aquarent ut hostes im petum legionum atque equ itumuere non possent , ripasqne dim itterent, ac se fuga:

arent.

ÌX. Cassivellaunus,ut supra dem onstravim us

,om ni

1ita spe contendonis dim issis am plioribus copiis

.us circiter quatuor essedariorum relictis’

itinera

'

am m is . Vel om n ibus vel po

1 vult in terpr. grzec . m agn is ,osis oòx.ir1 b

‘

uvaîp.u roi;

1; covip.1£av.

XVIII. 1 . Uno omn ino loro,

pra Londinum certe ; at quo

1ou con stat. Jam satis longius

arat in Britannia Ce sar.

fab aqua defin e . Quo transi

1pediren t , retardaren t.'

Ium ine . Lipsius Poliorcet. lib.

…3 conjicitplum bo, et testemt

m

,Bedam qu i I. 1 , c . H ist.

: quarum ves tigia sudiam

usque hodie 1 isuntur , quod s iti

1rum ad m odum hum anifu nari:et a rcumfusa: plum bo , im

°r Inerean t in profundum flu

tfi.z w . A 1 aCe sare 11 . l . sudes

ur acutae, non plum bo cir

sze ; praeterea incertum est an

de sudibus h. 1. m em oratis , ant de

aliis Beda locu tus sit : quoque m odo

m in im e sollicitanda est lectio , qua

bene se habet.

4 . Sad ea celeritate eo impetu .Illud

notandum est quodPolyanus ait 1.

v…, stratag. 3,Casari elephan tnm

unum in Britannia fuisse , cui im

posita tarris ; ejusque terrore Bri

tennos dilapsos cu stodiam am nis

deseruisse. Nonnulli delen t prono

m en eo ; at in nostris codd. reperi

tur , et Ce sar am at piene loqui.

CA P.XIX. 1 . Ut supra demonstra

vimus . C. 1 7 ; recte etsi aliter tra

dat Oberlin . Nam Cassivellaunua

Britannorum fcederatornm copiis,ab

ingressu secundo Cmsaris in regio

n em dux prmfuerat.

Relictis . A l. retentis . Minus

bene . Sed est in terpretsm en tum .

1 99 c. JU L II cm s .uu s COMMENT.

nostra servabat3

, paululum que ex via excedebat locisque im peditis ac silvestribus sese occultabat

,atque iis re

gionibus quibus nos iter facturos cognoverat pecoraatque hom ines ex agris in silvas com pellebat , et

,quam

equitatus noster liberius prmdandi vastandique causa se

in agros effunderet,om nibus viis notis

ssem itisque esse

darios ex silvis em ittebat, etm agno cum pericu lo nostrorumcum iis confligebat , atque hoc m etu latins vagari

prohibebat. Belinquebatur6ut neque longius ab agm ine

legionum discedi Caesar pateretur et tantum in agris vas

tandis incendiisque faciendis hostibus noceretur, quantumlabore atque itinere legionarii m ilites cflicere poterant.

XX. Interim Trinobantes , prope firm issim acarum regio

onum civitas,ex qua Mandubratius adolescen s

, Cmsaris

fidem secutus,ad eum in continentem Galliam venerat

,

( cujus pater Im anuentius in ea civitate regnum obti

3. Servabat. Observabat « apt-n i

pe1. Sil. Ital . lib . VI , 384Servabam vultus dueis et prudentia sen sumLum ina. Dav.

Sic et Teren tius A ndr . act. 1 3. 1

Me infinsus servat.

4 . Ejfurtdere1. Codd. plerique q c

ceret,seu ejeceral . Ex glassa.

5 . Viis notis . Noti: dees t in m u ltis

codd. A ttam en n on est superfluum .

6. l ie/inquebatur. H oc m odo belli

gerendi sapientissim o,et ad vires

audacis sim i hostis perfringendas

aptissim o n ihil aliud Ca sari relin

quebatu r n isi u t equ itatum suum a

legion ibus discedere prohiberet

eon tentus quippe ,si vel m in im e

hosti noceret incendiis et vastatio

n ibu s . Qua tam en via hand longe

progressu s fu isset Caxsar in Britan

n iam ; sed in ea in su la , sicuti in

G allia,juvan te Fortu n a non n u llo s

reperiet, qu i vindicta: aut im pem

cupiditate adducti, se suosque cide1

turpiter in m anus victoria traden t,et gloria ejus ac trium phis servi

liter inservien t.

CA P. XX. 1 . filandubratius . Oro

sins v1 , 8 id de A ndrogorio reo

fert qu em Cam bdenus A ndrogeum

vocat, in R ist. Britann .p. a98 ,cum

dem que eum Mandubratio pu tat.

Dubium id Vossio videtur. On .

a . In continentem Gallium . Vox

Gallium abest a codd. m u ltis , et ab

in terpr. gra co . Nostri tam en codd.

exhiben t. H anc vocem Botm an . et

Ciaccon ius repeiendam esse cen sue

run t, velut in u tilem , etqua e glassa

111 tex tum irrepsit qu am tam en

defenderu n t Vossiu s et Davisius ,

quum Liviu s , 1 71 1 1 , c . 4 4 ,m a

tinen tem À l t1cam dixerit ; Carne].

Nep . Them ist. 1 1 1 con tinentem ter

ram . N ihil h. 1. m u tandum ex istim o.

3. Im anuentius . Nu llum hujus no

https://www.forgottenbooks.com/join

1 91 c. JUL II c…»1—zsu us COMMENT.

XXII. Dum haec in his locis geruntur, Cassivellaunmad Cantium ,

quod esse ad m are supra dem onstravim us

quibus region ibus quatuor reges prmerant , Cingetodx,

Carvilius ,Tn im agulus ,Segonax , nuncios m ittit,atque hisim perat ,

uti,coactis om nibus copiis , castra navalin3 de

im proviso adoriantur atque oppugnent. Ii quam ad castra

venissent , nostri em ptionè facts ,m ultis eorum inter

fectis capta etiam nobili duce Li1gotorige suos inoo

lum es m duxerunt. Cassivellaunus hoc pre lio nunciato,

tot detrim entis acceptis , vastatis finibus,m ax im e etiam

perm o

tus defectione civitatum

,legatosperA trebatem Com

m ium5de deditione ad Casarem m ittit. Caesar

,quam

statuisset hiem em 1u con tinenti pm pte r repentinos Gallia:m otus agere ,

neque m u ltum aestatis superesset

,atque id

facile extrahi posse in telligeret , obsides im perat; et quidin annos singu los vectigalis

7 popu lo rom ano Britanniapen

rim us . C. 1 3.

Imperat. Sum m a en im rerum

ad eum fuerat delata ut supr. vid .

caput 1 1 .

3. Castro m m lia. Cas tra in qua:

naves subducta: fueran t. Sup. c. 1 1

4 . Lagotorige . A l. Cingetorige ex

m ultis .Codd.con traRotm an .Bran tn

Bongars . pr. Vossian i om nes Lugo

tarige,Lutogorige Celsu s Legotorige .

A t gre ens in terpres , K 1yysro'

g1ya.

N ostri quoque codd. varian t. Cod.

B . 57 63,Lugotorige. Unde rem diri

m ere adm odum sit difficile. Ego

au tem quan tum conjicere licet

hos quatuor reges supra m em oratos

duces . cujusque division is exercitus

existim o,quibusCass ivellaun us pras

fecerit sum m um ducem Lugotoriga.

A u rex fuerit, necne, incertum est.

5 . Per A trebatem Com m ium . Ergo

redierat in Britann iam Com m ins

vel a Cz sare m issas , vel ab ipsit

Britann is evocatus .

6. H iem em agere. Cod. B. A ngVossian i et Elienses constituis

Iu'

ernare. Ita quoque noster , 5763

quam lection em pre tulerim .

7 . Vectigalis. Dio uegatquioquam

fruc tus retulisse Ca sarem de vieta

Britann ia , n is i quod ibi bellum

m agna sibi landi esse ducebat.Phl

tarchus quoque innu itCa m pini

m ali hostibu s attulisse quam boni

adeptum esse n ihil en im fuiste

quod pauperibm eripi potuerit

GOD . A dversus Plu tarchum ipmm

m ihi Ca sarem liceat defendat .

ExtraGallias certe Rom anorum 11°

m a in ferre potu it sed que sitau'

1n is et stabilire et servare om ain0

im par fu it ; quippe cui satis esset,

si cum paucis adm odum c0piis po‘

pulos irrequ ietos ac socios m al0

fidos in officio refin eret. Quod qui’

DE BELLO GALLICO. LIB. V. 1 93

constituit : interdicit atque im perat Cassivellauno

ndubratio ,neu Trinobantibus be llum faciat

°.

III. Obsidibus acceptis exercitum reducitad m are

inven it refectas . H is deductis quod et captivorum

m num erum babebat,et nonnulla tem pestate depe

. naves duobus com nieatibus exercitum reportare

A c sic accidit,uti ex tanto navium num ero

,tot

tionibus neque hoc , neque superiore anno,u lla

o navis quae m ilites portan t , desideraretur : at exinanes

6

ex continenti ad eum rem itterentur prionm eatus

°e1mositis m ilitibus , et quas postea Labie

.ciendas curaverat num er'

o LX, perpaucae locum

prn sen tn t nam vidi

n in Germ an ia tan din m o

sse quam diu consiliis suis

ret ; et ab ea , sicù ti nunc

m ia prudenter discessisse ,

1s tributisque acceptis , ubi

.res posceiet, salvasua nec

R. gloria ; con ten tum soil.

ca: arm a ad ultim a orbis

tesprotulisse . Quare fiebat,ipsi tanti ducis adm iratione

pin ione virtu tis ejus capti ,°

es ad obediendum fierent ;

.arm a concurrere auderen t

:oncursu abjicere ac pacem

:ogeren tur.

Bellum faciat. A lu noceat.

763 noceat , sensu pravo ;164 sed a secunda m anu . In

[em varietas .

XXIII. 1 H is deductis . Bene

in m are ,u t Opponatur

'

s in littas ad reficiendum .

'

om m eatibus . Com m eatus si

in terdum om nes eos , qui

ant , com m eant , aut qui una

5 transportan tur ( un transport

de tm apìs) ; in terdum cibaria et alia

ad usum exercitu pertinentia.

Utriusque signifia tionis exempla

prc het noster.

3. Reportara. Nonnulli codd. Je

portare . Melius autem prius ; quia

exercitum quem naper in Britan

n iam deportarat , nunc in Galliam

4 . Ins tituit. A lii constituit. Illudefficacius , e Cnsaris.s1ylo . Codices

nostri instituit.

5 . Neque ulla navis . A l. neque

nulla , m ore graco , neque nullus

vehem entiore negatione. Itaquoque

Propert. Eleg. l. 1 1 , 1 5 , 5Nulla neque ante tus s orietur risa tabem ss .

et Nem esian . Bcl. 1 1 , 46.

Nunes n ec m yrtns nec ls un n epin t odora .

6. Prioris eommeaflcs. Nannulli

m ale an te hac verbaréposuerun tet.

Is est ordo totias pbrasis et sen sus

accidit ut nulla navis desiderare

tur ; sed u t ex iis , qua: inanes re

m itteren tur, etc. expositis m ilitibus

prioris comm eatus ( après avoir de'

posl

à terre les soldats du premier tram'

port) perpaa locum capercut.

1 94 C. JUL II erasm us COMMENT.

a navigatiò’tte

3eateluderetur , quod mtpiindctium auberat

,

necessaifo angustias milites collucavit,ac m ama tran

quillitatè”

consecuti seconda ittita 111111111'

selfi ssbt vigilia

primal'u‘

c'

c t‘

er'ram attigit,ottenesqu'

e incobflhes nave: pter

duxi1

XXIV. Subductis navibus 'c

'

oncilibque Gallorum Se

m arohr'

ivà1 peracto qt'

1‘

od ed itt fr'

nthentu'm in Gallia

p’rò'pterbiccitates augusti

'

ns pt‘ovehera

‘

t,coactos ea:aliter,

ac'

super'

i'

otibus tum is , exercitum in h111'

er11i3 collocare,le

gionesqùè iii'

plures civitates dittribuere ex quibus um

in Morinos ducendam C. Fabio legato dedit ; alteram in

Nervios ; Q.Cicem hi'

;tettim in Esmm s’

,L .llbscio ;qu

'

ar

7 .L'

acani eapan nt.’

A d locum des

tinatum perven iren t.

infraC'

e sa'

rban'

c pacati'

ssim am par

tem esse dich , quod'

de nulla alis

8 . Ne anni tempore a navigation

es cluderetur. A die di!ciinò Octavo

kalend. ect. , usque in te‘rtiu

‘

m ld.

novem b. incerta in eo m ari navi

gatio est , quia post Idus septehibres

Veget. I. V c. 9.

g. Sum m a consecuta fi anquillitate.

A l. summam consecutus tranquillita

tem . Gracus interpres : :xai «rol l i ;

auv1vq fiz icn: yah ivnc; etcodd. nostri,

sum m a consecuta trdnqttillitate.

1 0 . Naws perdu.t it. Ibi accepit

litteras quibus nun tiab atur Juliam

uxorem suam et Pom peii M . filiam

fato functam fuisse ; que res in itam

cum eo societatem dissolvit.

CA P. XXIV. 1 . Q. Ciceroni. M .

Tallii Ciceron is fratri.

a. E ssuos . E11 eo quod nem o nu

quam Essuorum m em in it , interpre

tum plerique /Eduos reponendum

censuerun t quia plerum que E dui

etRem iconjunguntur; accedit,quod

terra e qu e dici poterat. Et hoc

Vòssn conjectura. Incertum ta'

1'

nen ;

nam sexcen tiesE duo'

rutn 1ionie‘

n in

corrupte legitur apudOc sarem zcur

au tem in om n ibuscodd.boc tan tum

loco vitiose sc'

riberetur? quare ser

vandam lection em'

puto . Jucu'

ndm

et Marlianua Essuos'

Volun t A rm o

ricisproxim os esse aBelgis rem otos

plus quam C. in ill. pass . Nonnulli

pro Essuos leguntSuess iones .H uber

tus vero in Eburonum et Tungro

rum fin ibus eos locat , circa oppi

dum H et/1 habitan tes m ale ; nam

pau lo infra Ca sar locu tus de spatio

C .m ill.pass .quod teneren tdispositn

legiones in hibern is , addit : pra ter

eam quam L.Rosew,etc.Un cle constat

E ssuos non esse quarendos in ter

Suessiones,nequ e in terEbarones , sed

m ulto longine. H is sedem assignat

urbem See: 1n Norm and1a Turpin de

Crissé, t. 1 p. 343. Cui prorsus

assentior, fretus auctoritate Ce sari:

https://www.forgottenbooks.com/join

1 96 C…JU L I I CE S A R I S C OMMEN T.

inim ici palam ,m ultis etiam ex civitate auctoribus

, eum

interfecerunt. Defertur ea res ad Caésarem . Ille veritus ,quod ad plures pertinebat ne civitas eorum im pu lsu defi

ceret , L. Plancum cum legione ex Belgio celeriter in Car

untes proficisci jubet, ibiquc hiem are , quorum que opera .

cognoverit Tasgctium interfectum,bos com prehensos acl

se m ittere. Interim ab om nibus Legatis Qumstoribusque

3

,

quibus legiones transdiderat certior factus est,in hibermî

perventum ,locum que hibem is esse m unitum .

XXVI. Diebus circiterXV,quibus in hibem a ven tun:

est , initium repentini tum u ltus ac defectionis ortum est ab

A m biorige et CativolcoIl

: qui quum ad fines regn i sui

Sab ino Cottaeque praesto fuissent,frum entumque in hibem a

com portavissen t,Indutiom ariTreviri nunciis im pulsi , suosconcitaverunt , subitoque oppressis lignatoribus m

m anu castra oppugnatum venerunt. Quum celeriter nos

tri arm a cepissent, vallum que ascendissent,atque una ex

parte H ispan is equitibus om issis equestri pm lio superiores fuissent , desperata re

,hostes suos ab Oppugnati

s

one

reduxerunt. Tum suo m ore conclam averunt, uti aliquisex

multis civitatis principibus auctoribus ,

palam interjecerunt. Interpun ction emvu lgatam restitue ex graco : tertium

jam kune annum regnantem inim ici pa

lam , etc . ; et bunc refer ad annum .

A d plures pertinebat. Vu lgata:

editt. haben t ad plures res . Nostri

codices , atque Oudendorpian i non

agnoscun t. Videtur excidisse ex

pre ceden ti vocabulo nullum en im

sensum offert.

3. Qua storibnsque . Unus tan tum

eratqn azstor ,M . Crassus, sed Caesar

generatim de ducibus loquitur. In

quo , ait Mom s , non sum m a dili

gen tia , ad num erum exacta qun

renda est. Gra:c . habet y_0.1eipxcuc.

A t de Quasstoribus peculiaribus le

gion icuique,vid. notam lib . 1 , e. 5 1 .

CA P. XXVI. 1 . A m biorige etCati

w lco. Ii oran t reges Eburonum

supr. c . 1 4 . Ibidem de Sabino et

Cotta legatis legion i pre positis .

Prim um am iciobviam legatis iera1it,cisque frum en tum suppeditaverant.

3. Lignatoribus . Lignator , qu i li

gna colligit in usum valli.

4 . Cas tro oppugnatum . A l . pugna

tum . A l. ad cas tra oppugnanda . Cod.

R .5 763, ad castra obpugnaflem . Cod .

5764 ad castra obpugnanda .

5 . A l .

prodi/et. Ita quoque codd . nostri ;unde hanc lectionem veram esse

suspicor.

DE BELLO GALLICO. L IB. v. 1 97

nostris ad colloquium prodirent ; habere sese , quae dè re

eon

;m uni dicere vollent

,quibus rebus

‘5controversias m i

m i7 posse sperarent.

XXVII. Mittitur ad eos colloquendi causa C . Arpineius eques Rom anus

,fam iliaris Q.Titurii et Q. .Iunius

ex H ispania quidam , qui jam ante m issu Cmsaris ad

Ambiorigem ventitare consueverat : apud quos A m biorixad bunc m odum locutus est sese

, pro Caesaris in se

beneficiis , plurim um ei confiteri debere,quod ejus opera

stipendio liberatus esset quod A duatucis finitim is suis

pendere consuesset, quodque ei et filius et fratris filius ab

Cesare reinis5 i essent,quos A duatuci obsidum num ero

missos,apud se in servi£ute et catenis tenuissen t : neque

id, quod fecerit de oppugnatione castrorum

,aut judicio

tutvolun tate sua fecisse,sed coactu civitatis °

,suaque esse

ejusm odi 1m peria, ut non m inus haberet juris in se m ultiludo quam ipse in m ultitudinem . Civitati porro hancfuisse be lli causam quod repentina: Gallorum conjurationiresistere non potuerit : id se facile ex hum ilitate sua pro

bare posse ,quod non adèo s it im peritos rerum

,ut suis

c0piis popu lum rom anum se superare posse confidat

sed esse Gallia com m une consilium ; om n ibus hibem is

Cesaris oppugnandis bunc esse dictum diem ,ne qua legio

altera legioni subsidio venire posset : non facile Galles

6. Quibus rebus . A l. rebus om it

tunt. A t n eceson ium est. Nostri

cod. haben t.

7. Miani.Minuere con troversias

Miln e et es tinguere . Sic M . Tu ll.

An d. 11 : Sed ut m inadu controver

tien, midete , que so etc.

Cu . XXVII. 1 . C. A tpineius .

Al. A qu'

nus . Grao. in terpr. KapanWI°C Nostri cod. Cm pineius , vitio

‘cfiptura pro C. À rpineius , u t gr.

Kum vsiîog pro I‘. Aen

R ise.

H issu Cc saris . Nounullijussu .

Gru e. cum vu lgat. consonh'

t, etcum

nostris codd.

3. Ut non m inus l1aberetjuris in se

m ultitudo. Precaria quippe eran t

im periaap'

udveteres Galles qu ibus

duces aristocratici m agistratus fue

re , sub specioso regis nom ine.

4 . Ea: [tum i/itato: sua. H . Izum i

litas n on est virtus que m odestia

dicitur , sed tenuitas et infim itas .

5 . A ltera fiVulgata alteri , gram

m atica scientia: studiafior qm im par

1 33

1 98 C. JULII CE S A B IS COMMENT.

Gallis negare potuisse , pra:scrtim g m de recuperanda

niam pro pietate6satisfecerit, habere se nunc n tienem

officii pro beneficiis Casaris m unere crare T1turium

pro bospitio , ut sua ac m ilitum saluti consulat : m agnamm anum Germ anorum conductam Rhenum transisse ; hanc

adfere biduo . Ipsorum esse consilium 8

,velintne prius

quam finitim i sentim t eductos ex hihernis m ilites aut

ad Ciceronem aut ad Labienum deducere quorum alterm illia passuum circiter L ,

alter paulo am plius ab bis

absit’ . Iliad se polliceri et jurejurando confirm are, tutum

iter per fines suos daturum ; quod quum faciat et civi

tati sese consulem ,quod hibem is levetur et Ce sari pro

ejus m eritis gratiam referre . H ac oratione babita,discedit

A m bierix .

XXVIII. A rpineius et .Iunius que audierint,ad lega

tos deferunt. Illi repentina re perturbati etsi ab beste

ea dicebantur non tam en negligenda existim abant : m axi

m cque hac re perm ovebantur,quod civitatem ignobilem

atque hum ilem Eburenum sua spente populo rom ano

erat : nam apud Teren t. altera le auctoritate n escitur nam om nes

gitur , H eau t. act. 1 1 , sc . 3 30 ; ct nostri codd . haben t Cc saris , fiagi

apud Nepot. Eum en . c . 1 : prwfuit tan te etiam sen su ; Casarem en im

altera: equitum ala . Sic alibi, tota , absen tem m on ere non pe terat A m

selce , ulla , et alia sim ilia. Cod. reg. biorix . Quiqu idem error a vitio

57 64 alteri. in terpun ctie n is proficisoitn r ; quod

6 . Propietate satisfem rit. Pietas , jam m im ndvertit Oudendorp . A it

b . am or patria: . Cic. de inven t. autem A m biorix , se Gallis satisfe

1 1 , e . s a Pietas erga cisse pre pietate ; nun c habere ra

ojficium conservare m onet. Sil. Ital. l . tionem officii su i,pro benefici aCl

xv vers . 398 saris ; quare se m e nere im o orare“

Felices leti pietas que s sddidit um bris . pro hospitio Titurium etc .

Vid. etiam , v1 1 1 , ag. s . 8 . Ipsorum esse cons ilium . Belibe

7 . Pro bem -ficus Cwsaris m onere , ren t ergo in ter se soil . Sabinos et

etc . Scaliger prim u s scripsit pm Cotta ) , seu videant Rom an i , an ve

bencjic iis Ca sarem m enere,etc. H an c lin t , etc .

porro lec tion em secu ti sun tDavis ., 9. A 6 his absit. A lii sim pliciter

Godu in us et alii edite res : qua freti absit. Noster cod. 5764, ablu'

isabsit.

https://www.forgottenbooks.com/join

aoo c . JU LII CE S A RIS COMMENT.

nem : Ca ‘

sarem arbitrari profectum in Italiam neque aliter Cam utes intorficiendi Tasgctii consilium fuisse capturos ; neque Eburones , si ille adesset

, tan ta cum con

tem ptione nostri ad castra venturos esse : non hostem

auctorem,sed rem spoetare subesse Rhenunr

,m agna

esse Germ anis dolori A riovisti m ortem,et superiores nos

tras victorias : ardere Galliam6

,tot contum eliis aéceptis

sub popu li rom ani im perium redactam,superiore gloria

rei m ilitaris ex stincta. Postrem o,quis hoc sibi persuade

ret , sine certa re A m b10rigem ad ejusm odi consilium descondisse Snam sententiam in utram que partem esse

tutam°

si nil sit durius8

,nu l lo pericu lo ad proxim am legio

nem perventurOS°

si Gallia om nis cum Germ anis consen

tiat,unam esse in celeritate positam

9salutem . Cotta

quidem atque eorum qui dissentirent consilium quemhaberet exitum ? In quo si non pm sens pericu lum

,at certe

longinqua obsidione fam es esset pertim escenda.

Verbum ad exprim endam cupidita sisse Rom anis, quod paulo ante sus

tem qua Titurius tenebatur ex eo s1t, n 1u rem certo cogn itam bahnis

loco discedendi. set. A liter sensum huju s phn ainaccepit gre c . in terpr. « po; 1 061 01:

cap . 3 5 . di ròv A p610'

9111 4 du o ruvo; fl uido:3. Sed rem spa lare . A l. ex spectan . rev 1107.1p.0v 60071l604 604 1. Postu mo

A l . ex conjectura tan tum , se spec

tare. A t pronom en se facile subau cepiu e ( adversns Rom an . non m ihi

diri potest. tam in epta videtur hac in terpre

4 . Suba se. Pm pinquum esse tatia , quam Oudendorpio . Cebu :

« M oiov. sine magna causa.

5 . A riovisti mortem . DixeratCas . 8 . St n il sit durius . A il nupu. est.

l . I , c . 5 5 , A riovistum fugisse in Sci]. au t res non eo ang

ustiarun»

navicu la ; sed de ojus m orte n ihil venien t ; aut Gallia om n is , etc . , in

m onuerat. Forte vir ille cladis sum u troqueeven tu ,etc.Infirm um unieuxdolore dom i peru t ; au t aliter , arte dilem m a , quod a contrariis fnd l=

et dolo Cmsaris , Cluverius legit sor everti poterat.

tem , sine ulla auctoritate . Gre ens

habet quoque 0i varov. Item codd. Sic Virgil. E n . 1 1 , 354regg, mortem . Una salus victis, nullam sperare salutem…6 . A rden Gallica . Ira et furore

adversus Rom anos. bene. l ongchquum autem pro diutur-v

7 . Sine corta domandin e. Sua no tem pore accipi posse m ulti

DE BELLO GALLICO. L IB. V. 20 1

KX. H ac in utram que partem disputatione babita

1 a Cotta, prim isque ordin ibus acriter resisteretur,

mite,inquit , si ita vultis

’

,Sabinus ; et id clariore

ut m agna pars m ilitum exaudiret : neque is sum,

t, qui gravissim e ex vobis m ortis periculo torrear

pient , et si gravin s

3 quid accide1it, abs te rationem

°

.cen t°

qui si per te liceat , perendino die cum pro

hibern is conjuncti com m unem cum reliquis bellin

‘sustineant

,nec rejecti et relegati longe ab caateris

erro aut fam e intereant.

XXI. Con surgiturex con silio °

,com prehendunt utrum

et orant, ne sua dissensione et pertinacia rem in

pla. Cuilibet sen ten tias promooeretur centro-ia pn'

m ioili qui

{ue perpm den ti,nec rationem non solum aquila: pm em t verum

is habenti quandoqu idem etiam quatuor centurias , hoc est , qua

m per optim is faveat con siliis dringentos m ilite: in prim o arie gu

a , videbitur Cotta consilium bem aòat. H ic tanqunm caput totius

erosius,et disciplina m ilitari legioni: merita conseque64 1ur et cont

1 ien tius fuisse u t jam obsor

loctiss . Turp in de Crisse'

. Nam ,Vincite si wull is . Sic Claudius

q uam quodLegato nunquam Marcellus Cos. quum ageretur in Se

doserete vel provinciam , vel natu de successore dando Ce sari

1c1l1, sin e im peratoris licen tia; Vincite , inqu it , qui Casarem dom i

e cau sa graViore ,quam voc3 num appefiù'

s . A ppian . de bell.

1rce m ajeure sum m a: erat im

ntia castram un itaet instructa

m a ad rem frum en tariam per

ibus linqu ere consiliis hosti

idere ; et cam po latiu s paten ti

tibus referto se com m ittere

;itur et segn itiem con silii et

1 tiam ducis reprebenderun t

i: m ilitaris periti.

1 . Prim isquc ordini

est centurion ibusprim orum

1m . Grao. n pcirouc

wn autem et m inorum ordinum’ones , in an tique rom ana m i

disc im us , ex Veget. I. 1 1,Vetus , inqu it ille , consuetudo

ut e: prima principe legioni:

3. H i sapient , et si gravins , etc.

Ciacc0nius . A t sapienter, quid gra

vita , etc. m inus bene.

4 . Belli casum . Ita om nes codd.

et odd. prison , et gre ens interpr.

roîi « sl ip.ou rup iv. Vulgo om ittitur

CA P. XXXI. 1 . Comprehendun :

utrumque . Id est prcnsant amp/cc

tuntur. Vossius deceptus sim ilitu

dine num m um refort Titurie gen

tis quem ad hanc historiam spec

tare dicit : at nullus exstat num m us

cum hoc signo . Sed notatur ejusdemfam ilia num ism a argenteum cum

capite tenir et epigraphe SA BIN .

https://www.forgottenbooks.com/join

s ol, C. JULII CE SA RIS COMMENT.

consilium etsi in ejusm odi casu reprehendendum non est,

tam en incom m ode accidit : nam et nostris m ilitibus spem

m inuit,et hostes ad pugnam

6alacriores effecit, quod non

sine sum m a tim ore et desperatione id factum videbatur.

Praetorea accidit quod fieri necesse erat ut vu lgo m ili

tes ab sign is discederent ; quae quisque 7 eorum carissim a

haberet,ab im pedim entis potere , atque abripere prope

raret ; clam ore ac fletu3om nia com plerentur.

XXXIV. A t barbaris consilium non defuit : nam

duces eorum tota acie pronunciare jusserunt , ne quisab loco discederet : illorum esse pradam atque illis re

servari, quaecum que Rom ani reliquissent : proinde om nia

in victoria posita existim arent. Brant et virtute et nu

m ero pugnandi pares nostri tam en etsi ab duce et a

nuncbataillon carré, propter form am

quadratam .

6. À dpugnam . A l. ad pugnandum .

Eadem varietas in nostris codd.

7 . Qua: quisque. Vulgo qua:que

quisque. Minus bene. Nostri codd.

qua.-que quisque .

8 .Clamore acfletu, etc. H is duobus

causis tertiam ihi videtur addenda.

Eo deterior ista hac dispositio in

orhem quod exercitum rom anum

progredi longius non sin eret ; ea

tam en erat sum m a rei, scii. u t oxer

cituae regione excederet et in cas

tra Labien i se quam celerrim e eon

ferret , aut saltem ad hibem a sua

sin e dam no reverti posset in utro

que casu rei gerenda im par erat

am issis przesertim im pedim en tis .

Jnre igitu r a Ce sare reprehenditur

Cotta consilium .

CA P. XXXIV. 1 . Cons ilium . Pru

den tia. Quod raro accidebat.

a . Erant et mirtute et num ero pu

gnandi pares nostri, etc . Om nes codd.

tum ab Oudendorpio , tum a nobis

in spec ti ,habentpugnandi ; quod res

titu im us. Scaliger sua auctoritate

reposu it pugnando . Boetius forte , si

ad canones gram m atiw rum ; sed

m ale , si ad m en tem auctoris tes

pexeris. Vir-tute et num ero pugnandi,

id est , virtute et num ero pugnantium .

Totem autem hanc phrasim m iri

licis com m entis et explicationihus

Obscuraverun t in terpretes . Id vero

est quastion is caput : ad quos spec

tan t haec verba crun t ct mirt. et num .

pares ? an ad Eburones ? an ad Ro

m anos ? Si ad Eburones ut dicunt

critici n on eran t num ero pares

nam m ulto superiores. Si ad Ro

1nanos non oran t aeque num ero

pares sed in feriores , u t saltem ap

paret. A dRom anos tam en hoc m em

brum adplicat grc c . in terpres, cujushac sun t verba i oav di si Pesp.a.int

uni &k t'î1 nai 7117301 1 &vdpò v roi ; 110‘

M p.i01q is a . E ran ! autem Rom ani et

robore ct numero hom inum hos tibus

pares . Nihil hoc textu clarins

porro qu id votat , quin re ipsa Ro

DE BELLO GALLICO. LIB. V. 305

fortuna deserebanturfltam en om nem spem salutis in vir

tu te pouchant et quoties quaaque cohors procurreret

ab ea parte m agnus hostium num erus cadebat. Qua re

anim adversa,A mbiorix pronunciari jubet, ut procul tela

conjiciant , neu propius accedant; et quam in partem Ro

m ani im petum fecerint, cedan t : levitate arm or um et

quotidiana exercitutione5nihil 1is noceri posse : rursus se

ad signa recipientes insequantur.

XXXV. Quo praecepto ab iis diligentissim e observato,

quum quaepiam cohors ex e rbe excesserat atque im petumfecerat

,hostes velocissim e refugiebant. Interim eam par

tem nudari necesse erat,et ab latere aperto tela recipi.

Rursus , qaum in eum locum ,unde oran t progressi re

verti coeperant, et ah iis qui cesserant, et ab iis qu i

proxim i steterant, circum veniebantur°

sin autem locummani pares Eburonihns et num ero num ero , non dicitur c quales sed

m ilitum et virtute fuerin t? unde

enim et aquo bunc Eburonum su

num erum accepere critici?

dicant; quum n ihil in pre ceden tibus

num erum in t superiorem vel

inferiorem . Prwterea qm s credat

Ehuronum gen tem ignobilem et Itu

milem , u t ipse ait Ce sar , cap. 38 ,

tan tas ct tam num erosas Rom an is

copias opponere potuisse Minim e

puto . Ego igitur in terpreti graco

assentior ; et ita in terpungens ex

plico : m a: et virtute et num ero pu

gnandi pares nastri ( soil. Rom ani )hostibus : tam en ets i , etc . H oc loco

a t.dispnritas nam pares quidem

crun t hostibus num ero et virtute

sed a ducihus descrehan tur ; ideo

que spem salutis am uem in virtute

pouchan t. A liam autem explicationem etinterpunctionem deditOber

linus post alios perm ultos crunt

et virtute et num eropugnando pares ,

id est , erant hostes (Ebm net sc .)

pares pugnando , eo ipsosoil. quod

casen t num ero superiores ; nostri

( soil .Rom an i ) tam en ets i , etc. Litem

in ter nos dirim at lector.

3. A bduce etfortunadeserebcn tur.

Sun t en im res quatuor quai victo

riam pariunt num erus fortitu

do m ilitum ductus im peratoris

fortuna. Ex iis due Rom an is de

fuerun t : fortuna etcon silium ducis .

4 . Procum n t Bone ex MS. Noro

vic. et nostro 5764 . A lii , procur

m atura Gallorum et proinde celè

ritas ad id genus pugm e aptior erat.

Cn . XXXV. 1 . E cm portam . Ita

optt. codd. A 1 edd. vulgatt. eaparte .

Nihil interest. Ecm portam ,u rit .

secundum . Nostri codd. eam portam .

3 . Progressi. A l. et cod. R. 57 53,

3. Cin am n ni: bafi w . Et id ne

cessario sequebstur epcssim neorum

306 C. JULII CE SA RIS COMMENT.

tenere voilent nec virtuti locus relinquebatur neque abtanta m ultitudine conjecta tela con6erti vitate pote rant.

Tam en tot incom m odis conflicbati ,m ultis vulneribus ac

coptis resistebant ; et magna parte dici cunsu111pta quam'

a prim a luce ad horam octava111 pugnaretur, nihil , quod

ipsis esset indignam , contm ittebant. Tum T. Balvenhe,

qui superiore anno prim um pilum5dm m t

,viro lof ti

et m agna: auctoritatis utrum que fem ur trag1il116tm nsji

citur : Q. Lucania:;,ejusdem ordinis ”

,ibrtissim e pugnam ,

dum circum vento filio subven it , intaficitu1 : L. Gotta,

legatus , 011111es cohm ‘tes erdineivque edbertune in ad

vorsum os fonda vulneratm .

XXXVI . H is rebus perm otus Q. Titurius quam pne

cu l A m biorigem suos cohor‘taatem m nspemisset inter

protem suum Gn . Pomgn ium ,ad eum m ittit

,rogah1m ,

ut sibi m ilitibusque parcat. Ille appellatus respondit

11 si velit secum colloqui,licere °

sperare a m ultitudine

dispositione in orhem nam,u t1up.

dixim ns nec unapregi-edi , nec re

gredi poterant. Ea tem m recepta ,

non percohortes aggredi'

endus erat

hostis sed firm iter exspectandus ,et cum tota phd ange repellendns.

A t m elitfi ,n 0stroquidem judicio si

per duas vel tres acies derm o cons

titutaphalanx subitom otu in bostem

insiliisset ; sed de duobus ducihtts,unu sjam an im o defecerat alter etsi

strenuus , tanta: ctderitatis m in im e

capax fuit. Gener31im , orbicularis,

seu quadrata phalanx ei tantum

conven itexercitu i qu i superioribus

aggressus c0piis , locum tneri nec

deserere cogitur ;dum m odo tam en,

vel auxilium pm sen s adsit , vel

saltem breviadfu turum , spes aliqua

eluceat.

4 . A d harum actaeon . Secundam

pom eridianam .

5 .Pn'

m um pilum . Prànus com

um prim a centuria prim us pilus

vocabatnr.

6. Tragula. V. supra I , c . 36 .

7 . Ejusdem ordinis . Soil. prim i

pìlus .

8 . In adversum os . In delmcenectOudendorp. Male .

Cn . XXXVI. 1 . 01. Pomprimn .

Ursinus e suis codd. dicit C. A r

pineium , eum dem qu i ( vide supra

c . 3 7 m issu s erat ad A m biorigem .

3 A d.-rtm m ittit.Praeterqu sm quod

haec legatio erat debilis adm odum

anim i , atque m in im e Rom an i , ea

prm ertim sum m um argu it im pru

den tiam . Qnin potius , ipse jam deceptus ab A m biorige fortiter ende

ret arm atu s quam donna se suum

que exercitum perfido traderet ?

https://www.forgottenbooks.com/join

3 08 C. JU L II CE S A RIS COMMEN T.

fortissim e pugnans occiditur. Illi e gre ad noctem oppu

gnationem sustinent : noctu ad unum om nes ,desperata

salute,se ipsi interficiunt. Pauci ex pm lio elapsi, incerds

itineribus per silvas ad T. Labienum legatum in hibema

perveniunt , atque eum de rebus gestis certiorem faciunt.

XXXVIII. H ac victoria sublatus A m biorix,statim cum

equitatu in A duatucos qui eran t ejus regno finitimi,

proficiscitur ; neque noctem neque diem interm ittit,pedi

tatum que se subsequi jubet. Be dem onstrata A duatucis

que concitatis postero die in Nerviospervenit,hortaturque;ne suiin perpetuum liberandi, atque ulciscendi Romanos,pro iis quas acceperm t 1n3ur11s occasionem dim ittant

interfectos esse legatos duo ,m agnam que partem exercitm

interisse dem on strat ; nihil esse negotii subito oppressam

legionem quae cum Cicerone hiem et , interfici , se ad

eam rem profitetur adjutorem . Facile l1ac oratione Ner

viis persuadet.

XXXIX. Itaque,cohfestim dim issis nuncns ad Centro

nes Grudios , Levacos ,Pleum oxios Geidunos, qu i om nes

sub eorum im perio sunt quam m ax im as m anus possunt,cogunt ; et de im proviso ad Ciceronis hiberna advolant,

nondum ad eum fam a de Titurii m orte perlata. H uic

4 . Illi. Scil. qu i in castra se re

eeperan t. Nonnulli leg. alii. Idem

est. Nostri codd. illi.

5 . A d T. La61'

enum . H iem ahat

in Rem is , in confin io Trevirorum ,

supr. c . 24 . Thom as H ubertus tra

dit Labien i castra fuisse sita ad flu

vium Sabin, in eo loco ubi pos

tea m onasterium Leohiense quin

quagin ta m ill . pass. a castris Sabin i

et Cotta .

CA P. XXXVIII. I Re dem on

strate . Postquam suam victoriam

n arraverat et quid in anim o habe

re ! exposuerat. M.

Duo. Codd. plerique et 1q

gatt. duos . Bene duo nam comm

casam accusal ivum ma culùu'

gmail

hoc vel illo m odo enunciat i posse.

Nostri autem codd. «(am . Vid. not.

ad vn 33.

3. N ihil esse negata . Non

est legionem in terfici.

CA P. XXXIX. 1 . Ce….Vii

indie . geogr.

H um . Soil. Cicem ni. Codd. 8

vett. edd. plerique habent lau: vd

huic. A t H otom an . prim us , deinde

Daviains , em endam n t et repon e

runt hic ; non m ale ,…gm . inv

DE BELLO c u .u co. L IB. v. 9 09accidit

,quod fuit necesse ut nonnu lli m ilites

,

1tionis m unitionisque causa in silvas discessissent,

o equitum adventu interciperentur‘. H is circum

nagna m anu Eburones, Nervn ,

A duatuci, atque

om n ium socii et clientes legionem oppugnaret : nostri celeriter ad arm a concurrunt

,vallum

iunt. [Egre is dies sustentatur, quod om nem spem

[celeritate ponebant, atque hanc adepti victoriamtuum se fare victores confidebant.

Mittuntur ad Ca sarem confestim a Cicerone litignis propositis pram iis , si pertulissent. Obsessisviis , m issi intercipiuntur. Noctu ex ea m ateria

,

unitionis cau sa com portaverant , tarres adm odm rixcitantur incredibili celeritate : qua deesse operizur, perficiun tur. H ostes posterodie

,m ulto m ajo

1

p115 coactis,castra oppugnant , fossam com plent.

ris eadem ratione, qua pridie resistitur : hoc idem

reliquis fit diebus. Nu lla pars nocturni tem poris'

em interm ittitur : non zagris , non vulneratis fa

uietis datar : queecum que ad proxim i dici Oppugn

’

opus sunt,neetu com parantur : m ulta: praaustas

Nostri codices huic .

Mon i: causa. U t collige

riam m un iendi , hoc est ,

palos . M .

M ino cq. adv. in terciperen

i f. ad calcem libri.

adepti wictoriam . H aim .

suspicatur , et Ca sarem

hac mirtoria. Mal

it Vossius ,s ilu issd . Sic

1nnal. 1 4 a neve occisus

m cpas nocenti0n s vos/ad at.[eran t m ilites Ger man ici

m etus erat, ne occideren t.

L. Turm adm odum cn .

modum deletam anon nullis

) udendorp . cx codd

Turm cu .H ic num erus incredibilis

H otm ano videtur ; et reipsaultra6

dem prolatus m ihi quoque appsret

at non sem el anim advertere licuit

gre ciaac rom an is scriptt.,prz sertim

in num erornm com putatione pro

pensionem aliquam ad hyperbolcn .

A ttam en gru . in t. quoquehabet ixa

rò»xai 1'

1'

11501 n ihil ergo m utandum .

Pra-terca tun es ista: aliquot tan tum

pedibus altitudinem m uri superare

poteran t , u t pote qua caste lla po

tius casen t sim ilia istis qua supra

m em oravim us . (C'

e'

taicntdesbm lian:

pluto‘

tqued a tours e'

leve'

a . ('

e nombre

n'

cn pura:? pa: moins ex traordinaim .)A dpm x inu

'

dici appagu tiom .

1 4

JU L II CB S A B IS COMMEN T.

terrain cxhaurire cogebantur. Qua quidem ex re hom inum

m u ltitudo cognosci potnit z nam m inus boris tribus‘m il

lium passuum XV circuitum m unitionem perfw erunt:

reliquisque diebus turres ad altitudinem°valli falces ’

testudinesque"

,

facere em pcrunt.

c io quid igitur tom n iarunt conjeeturis suisMom s etpost eum Ober

linus ex auctoritate Marklandi

qui in editione sua Supplicum

Euripidis p. 3 44 varias trac

tan s veterum aliquot gre cornm

et Latino explicationes legi

vult manibus tragulisque sive jacu li

quadam genere ; vid. supr. 1 , 3 5 ;

v , 35 ) c: !1aurire , id est , etfodm ,

con fertque ex H e rat. Eporl. v , 30 ,

tem m ligonibus et Lu

can . n'

3 94 gladiis fodere solum .

Sed perperam hac om n ia nam lec

tio , etsi rem m im hilem , et locu

tionem singu larem prc bet , n ihilo

m inus clara et idonea loco videtur

e t cur de ligon ibus aut tragulis lo

queretur adhuc , quum supra dixit

gladiù capitan circum ciderec’Gennina

igiturhahendaest lectio et serranda.

6. Num m inus I1oris tribus . Om

n e111 11 . noster exsuperat ( idem

vallum vel m in im um et fossa vel

arctiss im a xvm il. passuum , 11 cc m il

lihus hom inum -ferram en tis desti

tutorum non m odo non in tra tres

horas sed ne per triduum qu idem

confici potu isseut. A d idem opus fa

ciendum in l1e lvetici< fin ibu s , (vid.

supr. 1 , 8 X dies Caesar consum psit. A t, u tjam ohservare nobis licu it,

hyperbolen am an t Graci et Latin i

scriptores . Viti. supr. c . 11 1. no t. 1

M.passuum xv. M irum in m o

dum b. I. turban t lectionem codd. si

fides adhibeatur Oudendorp . : nam

quas iidem captivi docuerant,parare ac

MSS. Faem i Ursin i Cniac. Scai.A ndin . Leid. prim . O z on . et edit:.

Basil . Vasc. A ld.

'Gryph. Steph.

Cell. , etc . H ahen t 1111'

111'

11a1 ;

decem m il. A lii vero vel xn

vel xv m il. In terpres gu acns lIi °

pi6d cv n opiod‘ov òydoi xm a cfl m ,

6411 ; di « 1 111 1 111 9 1110. n o'

<îaccav. Orosius ita Vi: tribu: b n

'

1

valium pedum fossan pd a xv,

per m il/ia passuum xv in cùu u'

ll pu»

feccrun i ; unde nihil certum in (le

fin ienda m ensura videtur“

tam

lectio in terpretis gre ci rectior 11

verior,quaeum con sen tit nostercoll

R. 5 763 nam m im a boris ”ib ,

m illium p xv in circuiù zm muniti…pafi cerunt.pau tem percom pendiufl

propas suum non propcdcun accipid?

het. Porr oxv unpass . responden t ii:

òyd‘cvîx vm qaid

‘1o1u n terpretis greci

I° Orosio igitur et in terprete grt

co , et no stro cod . hahehim us vali

ped . et tussam ped . xv in altitudinem , et totum in circuitu xv

m il. pass . velo'

yd‘om ovra.ca

'

ò‘1a triaboris perfectum . Exnostro cod. sup.

dicto textun 1 em endavi.

8 . A d alt1tud1'

nem . Congruas al'

titudin i °, a:quautes altitudin em .

11. F u ltt : Falces m urales , dopo

dpi-n ava

, Strabon i viden tnr fuisse

con ti pra:fix i ferro form am falci:

incun ato , ut m urus , 115 m jt-ctu .

dirueretur. Vid. supra I. 1 1 1 1 4 ; et

infra vu , aa 84 , 86.

1 o . Testud1'

nes .Non quale: deserio

https://www.forgottenbooks.com/join

1. c. JULII (31155 1 11 15 COMMENT.

orant tutte , jacere cospea H e celeriter ighom com

prebenderunt , et venti m agnitudine in omnem castrum

locum ‘

distu letunt. H ostes m axim o clam ore insecuti,

quasi parta jam atque explorata victoria turres testitudi

h esque agere et scalis vallum ascendere cospea A t

tanta m ilitum virtus , atque ea pra sentia anim i fuit ut

quum undique fiam m a torrerentui , m axim aque telornm

m ultitudine prem erentur,suaque om nia im pedim enta at

que om nes fortunas conflagrare intd ligerent , non modo

dem igrandi causasde vallo decederet nem o ,

sed panene re5piceret quidem quisquam ; ac tum om nes acerrime

fortissim éque pugnarent. H ic dies nostris longe gravis

sim us fiiit ; sed tam en bunc habuit erehtum ,ut eo die

m axim us hostium num erus vulneraretur atque interline

retur ; ut se sub ipso vallo ° constipsverant, recessumqm

prim is ultim i non dabant. Paulum quidem interu1iss:

fiam m a etquodam loco turriadacta et contingente vallum,tertiaa coliortis Centuriones ex eo quo staban t , loco re

cesserunt,suosque om nes rem overunt ; nuta vocibusquc

hostes,si introire velle‘nt , vocare cmpeiu nt, quorum pm

grodi ansus est nem o. T1im ex om ni parte lapidihus conjectis deturbati t1irrisque succensa est

9.

XLIV. Brant in ea legione fortissim i viri Centuriones,

habere Gallos dem os amplas e plu

teis et cratihus , ratunda figura tes

tudin is instar m nltiplici calam o

tectas.

5 . Insecuti quasi parta victoria.

Codd. plerique max im o clamore sicuti

parta victoria. Graie. in terpres vul

gat. sequ itur xpaufi ii i-11 1101 111104cam e. Cod. noster 5764 cum gra:co consentit.

6. Non modo à m igm ndi

Becte grocus 061 61111 ; sufi ; €11 1

panin o.

7 . Sed pam ne respic . Desi

derio com m otus earutn ren na qu i

erat perditurus . Jul. Cebu : 111 vita

Ce saria de hac re sic loquitur : Cn

jbrtutta: eorum incendio abu»

m m mr , nunquam aliqui: ad illa

oculum nfiecreret. Dan s.

8 . Ut se sub ?? sow llo.Quippeqnisub ipso vallo se conatipaveran1,

aggium m ver'

ant, ideoque ultimi,

etc. Frustra H otm ano placet ita se.

9 Turris saccense est. Turris amo

boiat0ria Gallorum ad vallum ad

m ota, ignibus a Rom an ia undeq"

que eonjectis succensa est.

DE BELLO GALLICO. L IB. V.

qui jam prim is ordinibus appropinquarent ,

11 1 5

T. Pulfio’

,

et L. Varenus. H i perpetuas inter se controva s1as habe

bant, qu

inam anteferretur °

, om nibusque aum s de loco ‘

sum m is sim ultatibus contendebah t. Ex us Pulfio, quum

acerrim o ad m unitiones pugnaretur q id diibitas ,

inquit Varene ? aut quem locum probandaa virtutis tua:

spectas lue , hic dies de nostris controversiis judicabit.

Ci r . XLIV. 1 . Qui jam prim is

or£ ni5us appropinqunrent. Progres

m ad ordinu ,pro tem pore m ilitia ,

non pro favore con stitntus erat.

Itaque qui in secundo principe au t

pilo eran t , ad prim um pilum eran t

prom ovendi;qtm m queparitsa tem

poris esset , tune facta, non aon ,

rem dirim eban t.

T. Puljic . Varie seribitnr ap.

codd. hoc nom en : at grnc. interp.

vulgatum habet. Is autem estPulfio

eujus secu tiPom peianas partes operaproditus est exercitu cuiC.A nto

ninaproerat. Ce sar hoc inim ici sui

pre clare factum quod an te bellum

civile scs-ipserat in oom m en tariis ,

delendum ideo non judicavit. Codd.

nostri fere om nes haben t T.Palla.

Pre teres 11 1 , de bell. civ. e. 67legim us T. Pulcione , quem nostri

codd. T. Pulians , quem que eum dem

putan t dom i viri cum nostro T.

Pulfione . Ego vero ex m onum entis

an tiquis h. scribendum existim o

T. Pulito nt legitnr ap. Gruterum ,

Inscriptt. an tiq. p. 460 , 6. hoc

m odo

T . PVLLIO. T . F.

L IN 0. I I III I

V IRO A VG.

A L B IA . L. P. M IL E NE

S IB I ET

V IR0

V . P.

Facilis error librariornm ex m uta

tione L in F. De L.Vareno‘

autm

itascrihendum existim o,nonVoreno,sicuti codd. nostri exhibent : nam de

Van ni: frequens m entio in iisdem

inscriptt. antiq. de Von nis autem

n ulla.

3 Quind i» ante/'

em tur. Vulgat.

habet uter alteri unte]em tur. A t co

dices optt. Bongara. Vossian i, Lei

denses , etc. habent quinam . Bectius .

Console Cl. Burm an . ad Phedri

fab. i . , 1. v. Quis major esset. Cod.

57 63,qui114 111 antejèrn tur. 5764,uter

4 . De low . A hi m tcrpretantnr de

gradu m ilitari at Mom s , et post

eum Oberlinus,de locohonestiore et

priore,vel in pralio vel in virtute.

5 .Pm òandai . In codd. etedd. ple

riaqnepm probandc legiturpm laude,nullo sen su . Davisius et Chrkins

restituerun t pra—banda ex interpre

te grmc. qu i habet l aupò; roi’

1

im d‘

1ifim Om'

òptfl im Cod. 5763,tua

pro laude °virtutis alter vero pm

laude o ii-1111121 tua: .

6. Spoeta . Circum spicn quaris .

7 . Il ir , bic dies.Vulgatt. H ic dies ,

lu'

c dies . Ingratam etfastidiosam hanc

repetitionem sustulit Oberlin . Vid.

Cort.ad Sal]. Cat.c. s o .Cod. 5763,hic dies Iu

’

c dies . A lter vero sim pli

citer et rectius forte hic «fia . Pra

claru1h hoc factum Pullìonia nobis

in m em oriam revocategregiam illam

sententiam A ppiah . A lexandr. 11 .

1 4‘

2 1 6 C. JULII CE SA R IS COMMEN T.

H e c qaum dixisset, procedit

3extra m un itiones , quaqua

pars hostium confcrtissim a visa est in cam irrum pit. Ne

Varenas quidem tum vallo sese continet sed om nium ve

ritus existim ationem subsequitur. Mediocri spatio relicto,

Pulfio pilum in hostes m ittit, atque unum ex m u ltitudineprocurrentem transjicit quo percusso et exanim ato

hunc scutis protegunt hostes in illum universi tela con

jiciunt , neque dant regrediendi facultatem . Transfigitur

scutum Pu lfioni,etverutum in balteo defigitur. A vertithic

casus vaginam et gladium educere conanti dextram m o

ratur m anum : im peditum hostes circum sistunt. Succurrit

inim icus illiVarenas , et laboranti subven it. A d bun c se

confestim a Pulfione om nis m ultitudo convertit ; illum "

veruto transfixum arbitrantur. Occursat ocius gladio,Periniquum est propterprivalas sim ul ex tra m unitiones quaque hostium pars

tates renvpuòlicarn in discrim en udclu confi rtissizna es t vvisa cam inrumpit.

nec abutendwnapofi etoccas ione 9. E xanim ato. Mortuo u t l pud

ad a planda odia , sedpotius n ipuòli Corn . Nep. Epam . c . xx, 4cb: privata: sun tdonando injuria . Uh ferroex tm cto,confestim a anitnatus est.

de quoqueapud H erodot. in Uran ia,A ristides Them istocli privato sibi

in im ico Nos , inqu it certam oportet

omni tempore non privatis sim ultatiòus

et odiis ; sed uter nostrum m elius de

patria m ereri et plura in eam bene

ficia conferrc possil .8 .Procedit ex tra mun itiones m eam

i rrumpit. H ue lectio non est codd .,

sed ab ingen io criticorum profluxit.

A p . codd. legitur: procedi! ez cas tris ,

m unitionesque quaparte hos tium qua:

9ue ron/artiss im a wisa est, cramp it.

Melius alii Proeedit cx cas tris , m u

nitioncmque, qua parte hostium confi r

tis s im a misa es t,ert1mp it. Lectio Ou

dendorpiana cum m etaph. gre ca

consen tit , qua habet Ta.iìra y.iv

alm ìw iE°h7.0i 1 1 1 1 15 ( 91111 011681 11 , m i

ouveox apy.ivm ipaivcvro ,

n òm in iòero. Qu orum consentit

cod. R . 5 764 legit enim : procedit

1 0 . A d hanc . Soil. ad Vu enum ,

Pulfion is com m ilitonem .

1 1 Illam . Sci].Pulfionem . Etba1c

phrasis aliter se habet in codd. plerisque. Nonnulli illum mem absen

runtur occisum illic mero occursat, etc.

Sin e sensu : aliialiis m odis quos enu

m erare inutile esset. Nostra autem

lec tio proficiscitur e non nu llis, sed

paucissim is codd. , qu i haben t arbi

1ran tur,quodapprim e con sen titcum

in terprete gra-co . A lii, m alam lectio

n em hanc illum mero oùscurantur, in

sequen tem m u 1averun t illum veruta

ren tur transfiram n ec m ale . H mc de

sun t in nostro codd. 5 763 an tiqu is

suno,u tpoteqn 1,exeun te nonom u

lo, exaratus fuerit : at in altero cod.

5 764 ,quo frequen tius usi sum as et

per decim i sa:cu li cursum exarato

nostra lectio prorsu s exhibetur.

1 2. Vcruto. Telum breve et an

https://www.forgottenbooks.com/join

2 1 8 C. JU LII CE S A B IS COMMEN T.

celeriterque ad se venire. Exiit cum nuncio CrassusA lterum ad C. Fabium legatum m ittit ut in A trebatium

fines legionem adducat q ua sibi iter faciendum seicbat‘:

Scribit Labieno si reipublicàe com m odo facere posset ,cum legione ad fines Nerviorum veniat . reliquam partem

exercitus quod pau lo aberat longius , non putat exspecv

tandam equites circiter quadringentos ex proxim is hi

bem is cogit.

XLVII. H ora circiter tertia ab antecursoribus de

Grassi adventu certior factus , eo die m illia passuum vi

ginti progm ditur Grassum Sam arobriva: pre ficit, legio

nem qne ei attribuit quod ibi im pedim enta exercitus

obsides ci\ 1itatnm litteras publicas, frum en…que om ne,.

quod eo to lerandm hiem is causa devexerat relinquebat.

Fabius ut im peratum erat non ita m ultum m oratus in

itinere cum legione occurrit. Labienus,interitu Sabini et

ce de cohortium cognita, quam om nes ad eum Trevirorum

copies venissent,veritus , ne , si ex hibem is fuga: sim ilem

eum dem Grassum Sam arobriva1

pre ficit , eique legionem attribuit.

a nam fuerit , et unde ? Ineertnm

est. Conpcere tam en licet, vel duas

legion es secum adduxisse Grassum ;vel eum ex suis collegis alien i Sa

m arobriva: fu isse suffectum . Forsan

ipse Caesar legion em secum habe

bat , quam Sam arobrivc reliquerit

ad im pedim en torum custodiam .

3. cum nuncio Cras sus . Cod .

noster 57 64 a prim am anu ex citas

nautia Crassus m ale etabsque sen su .

4 . Qua sibi iter faciendurn sciebat.

C0d. R. A ngi. qua sibi sit iterjuciendum . A ]. qua sibi iterfaciendum . It. cd .

rom .MSS. Elien ses etVoss . Potior

lectio nostra. In terpres grwc . 31 :

1 10611 1 110; : bene ex nostris codd.

5 . Erspectandam . A l . ex ercendam .

Non m aleq uoque,etforteelegan tius,

pro fi tigandam , qu ia longe aberat.

Verum ,inqu it Oudendorp. quam

vis erem endm n valde adblahdiatur ,

recipere tam en noln i,qnia vu lgaris

lectio sim plex et naturalis Gu aris

consilio satis convenit ; et a Celso

et in terpr. gru . confirm atur. Cod.

5 764, exercendm n et a secundam a

n n , in ter lineas exspectandaa .

CA P. XLVII. 1 . H ora circiter ter

tia. Nona an tem eridiana.

2 Progreditun A l .procedit. Utrum

que bene . Nostri pm greditur.

3. Veri! us ne , si e: hibem is etc.

hostium impetum , etc. Vulgat. veritas,

si ex hibem is " …ut hostium impetum

sustinere nonposset.Magnain teroodd.

et in terprett. de n traqne lectione

dissen tio est. Illam Oudendorpim

restitnit ex codd. u t ipse ait, non

om n ibus tam en nam in m ultis non

DE BELLO GALLICO. L IB. v. 9 1 9

stionem fecisset , hostium im petum sustinere non

1, pre sertim quos recenti victoria efferri sciret

,

lS Casari rem ittit , quanto cum periculo legionenibernis edncturus esset : rem gestam in Eburon ibusîribit : docet om nes equitatus peditatu

sque copiasrorum tria m illis , passuum longe ab suis castris con

e .

LVIII. Ce sar , consilio ejus probato ,etsi opinione

legionum dejectus , ad duas redierat , tam en unum

1unis salutis auxilium in celeritate ponebat. Ven it

is itineribus in Nerviorum fines . Ibi ex captivis

tconjunctio ne . H anc , acilio. cogitans sentio. Nec certabnnt b…I.defendit Sanctius in Min er gram m atici de sensu , vel de codd.

1 5 reprehensns aPeriz onio . Perfacilis anditu locus et faciens

lit pariter Davisins ea n ihi ad rem : unde colligo contraOberxs nobis quoque latin avidetur lil ium utrum que latinum esse et

c ercar ut non , ex Cicerone'veritas si , ut hostium impetum

Tusc .a st. 1 1 e. 1 g : 11e sus tinere non posset ; et

°veritas ne , si,

ut hoc natura non patiatur. etc . hostium impetum sustinere non pur

finge hoc loco particulam non set. In ter has lectiones seligat lector.

a codd. nonnullis , n t sinnt Noster 5764,vulgatam habet.tam en u rc0r ut latinum erit. 4 Rem ittit. Codd. et edd. haben t

licero de 1 1 ait quod dim ittit. Lectio rem itti: est em enda

error comm inare , ut non bene tio C1. Bos . A nim advert. ad Cas. p.

principio p0nan tur. Ets i aliter 20. Cum graco consentit &vrm ivisum fuerit conjnnetio ut 1: 1 11 1v. Noster cod. 5764 rem ittit.

non solum a com m itten , sed 5 . Rem gestam in Ehm nihus . H anc°eorc0m m ittere : qua duo ver Ce sar jam pridem noven t, sed fes

:11en te adetoris non separan tinana vel consulto , in suis litteris

are in eadem sensu quo*ve ad Labiennm om iserl t.

ocem terret adhibet Tibull.

1 copias . Notahoc c h arm ing dictum

2a nquan m e cogn ita virtus pro sim pli01 copias .

it iafirm : 111—queant subsistere vin s . CA P n vm Co…“dal i;

deo terret ut, sicuti vultClark . Oudendorp. em endai com m uni sa

le ten -et , tim ere facit dat ve Inti. A u cilium dativo jnnctum ,

ut non . A t ex ipso Cice auxilium erat com m un i saluti

lium locum ipse affero app0o tinatum . Non m ale ; nam in cod.

m agis et ad litem dirim en Leid. pr. et Oz on . et nostro reg.

stissim um . ProMaroeL 1 32 : 5764 , 1egitur comm uni salu te; unde

ut hoc quod dim m non perindc Casarem scrlpsisse liqu t, oomm i

°1

°

audita passit atque ego ipse saluti.

C. JU LII CE SA R IS COMMEN T.

cognoscit , quae apud Ciceronem gerantur , quantoquc in

pericu lo res sit. Tum cuidam ex equitibus Gallis m agni:

pre m iis persuadet uti ad Ciceronem epistolam deferat.

H anc Graneis conscripta1n litteris m ittit, ne interoepta

epistola, nostraab hostibus con siljacognoscantur. Si adire

non possit , m onet, ut tragulam cum epistola ad

tum deligata intra m un itiones castrorum abjiciat. In litteris scribit , se cum legionibus profectum celeriter adfore

hortatur nt pristinam virtutem retineat. Gallus , ricu

lum veritus ut erat praeceptum , tragu lam m ittit H aec

casu ad turrim adhaesit,neque ab nostris biduo anim ad

versa,tertio die a q uadam m ilite conspicitur : dem pta ad

Ciceroncm defertur. Ille perleetam conventu°m ilitum

recitat m axim aque om nes latitia adficit. Tum fum i 1n

cendiorum 7

proenl videbantur : quae res om nem dubita

3 20

tionem adventus legionum expulit.

2 H ancgre ci.: conscriptam litteris.

Non solum characteribus gracia

exarato litterz , sed et vocibus ex

pres'

se . Vide supr. l . 1 e. 29 .

3. n ulam .Vid. supr. l. 1 , 25 .

4 . A mentum . Jacnla,alias m anu so

lum alias loro revinctam ittebantur.

Ita am entwn &p.p.tt &xovrimv ,minclum

jaculorum , 601 11 xa.r ixsra1°h

id quo tenetur has ta . Festus : am ento

quibus utem itti possint,°vinciun tur ja

cula . Fu it autem lorum revinctum

in m ediahasta,quod m anu ideinde et

prim oribus digitis illigabau t leviter;in em issu au tem cum im petu sol

vendum . Seneca in H ippolyto

A m entum dig itis tende prioribus ,

Et totis jacu lum dirige viribus .

Quis sit m otus corporis ad hnno

torquendi et jacu landi m odum apt1 : s im n3 , prorsus ignoratnr.

5 . n ulam m il lit. Dio, l. XL ,

fl oat: aòr‘

o am'

w wv) io; in o) w .iw ;

-

pè ; : ròpycv iE1n irné‘e;

n poai1m 51 . Sed ex Canare liquet

non de industria , sed casu juculumturri fuisse infixnm . Deu s .

6 . In conventu . H oc loco H otm m .

distinguit conventum a concione et

a consilio ; u t sit consilium qunm

legati tribun i , quastorcs , cen tu

riones prim ipili vocan tur et adhi

ben tur ad deliberandnm ; concio ,

qunm om n is exercitus cietur ad al o

locu tionem ; conven tus qunm proxi

m i quique principes , an t delecti ex

ordin ibus a duce , convocan tnr de

re qualibet. H anc distinction…re

dargn it Davis ius : an jure ? nescio ;nam conventu.: est plerum que delec

tus electio hom inum in eodem loco

advocatom m undeConcentushispa

n ici , (hodie les Cortés ) , de qu ibusin fra ; et olim apud A nglos le Cove

nan t nostris vero tem poribus , la

Convention , nom en acceperunt.

7 . Tum fum i incendiaram . Notatur

h. 1. et infra, l. vm constans Ca: °

https://www.forgottenbooks.com/join

222 C. JULII CE SA R IS COMMENT.

dim issis explorat, quo com odissimo itinere vallem

transire possit.

L. Eo die pm ulis equestribus pm liis ad aquam

factis , utrique sese suo loco continent : Gulli, quod am

pliores 00pias qua nondum convenerant, exspectahant;Cmsar, si forte tim oris sim ulatione hostes in suum locumelicere posset ut citra vallem pro castris pm lio conten

deret ; si id efficere non posset, ut exploratis itineribus,

m inore cum pericu lo vallem rivum que tran sirct. Prima

luce hostium equitatus ad castra acoedit, pre lium que cum

nostris equitibus com m ittit Cm ar consulto equites ce

dere,seque in castra recipere jubet ; sim ul e: om nibus

partibus castra altiore vallo m uniri portasqu

e obstrui ,atque in his adm inistrandis rebus quam m axim e concur

sari , et cum sim ulatioue tim oris agi jubet.LI. Quibus om nibus rebus hostes invitati capias tram

ducunt aciem que iniquo loco constituunt ; nostris vero

etiam de vallo deductis pr0pius accedunt, et tela intra

m un itionem ex om nibus partibus conpciunt ; premonibusque circum m issis, pronunciari jubent : seu quis Gallus

,seu Rom anus velit anteh oram tertiam ad se trans

ire, sine pericu lo licere ; post id tem pus non fore potes

tatem : ac sic nostros contem pserunt, ut, obstructis in

speciem partis singulis ordinibus ce3pitum quod ea

non posse in trorum pere videbantur alii vallum m anu

host. aeniat. H ujns stratagem afis CA P. LI. 1 . Copia:

m em in it Fron tinus , 1. 1 1 1 , c. 7 . Soil. trans vallem et fluvium .

CA P. L . 1 . 5 1 [arte tim om : 1'

m u 2 . Dedactis . Deeedere jussit ,latione. Nam , u t ait Tacit. , .A nnal propter sim u lationem tim oris.

l. 1 1 : simulare m e! um inta dian hand 3. Obs lm ca'

s in speciem pod it.

m alam et spe victoria mducere ut Licet obstructc vida en tur port.,o incantur. Ita quoque Polyh. 1 1 1 non erant tam en .

opn'

an'

principi: oflîa'

um est , non so 4 . Sù1guli: ca pian . In

lum m istendi sed ord: ndi tempora singu liaporti: castrorum pou tiermt

pm denter perspicen . ordines ( strataplura) cespitum alii

2 . Portasquc obstm i. Non om ni super elios. M .

110 tam en , ut videm us c. sequenti. 5 . E : . Scil. perpofl u .…

DE BELLO GALLICO. L IB. V. 223

ere alu fossas com plere inciperent. Tum Casarbus portis eruption e facta, equitatuque em isso celehostes dat in fugam sic uti om nino pugnandicausa

eret nem o ; m agnum que ex eis num erum ot cidit

om nes arm is exuit.

[I. Longius prosequi veritus quod silvas paludesntercedebant, neque etiam parvu la detrim ento illolocum relinqui videbat om nibus suis incolum ibu:

nuptum , sicut hce , vel ùtl1ae.

1, 1ninus bene.

vi. Vulgat. editt. Valium m a

ne. Idest, scala:-um ope non ad

ascendere,scanderezquam lee

1 tueturfortiterDavis ., etnos

velu t absurdam rejicit. A tmanu scindere est lectio codd.

m m m prz sertim ,quibuscum

11iun t , in terpr. gre ens ; Tè

ri y_u p‘

1 m pzr e'

pvsw ; et Fron

1. 1 1 1 , c . 1 7 ;fossas ànplere et

(tttll de trahere capem nt.

'.LII. 1 . Veritas . Noster cod.

54, longiu perseguì nolu it,'veri

te. Non m ale , et forte rectius.

Neque mideòat Innu

pene gloseis e t varietate lec

11 adeo sen ten tiam Casarin

am n t interpretes , ut vix ex

1sus aliquis elici queat. A lii

1°

debat , alii volebat. Duas eu

1terpretationes pre c ipua da

has in ter seli.get lector. En

,qui: estOherlin i.Neqae m in . .

t. Totum hoc com m a paren

) berl. includendum proponit;

sensus sit m'

debah elinqui lo

1b hostibus fugien tihnn, non

'

a , i. e cnm m agno detrim ento

( hostium ) id est ;

citus ) , l1abem omnes qui aan eoem t

perven it , ( sine duhio sceatas viam

liberam abhostibus ) . H oc in terpretatio m ihi sim plex et apt: videtur

dum m odo pro tllorum , reponatur

l n; etoonjicien tem adjuvatEd .A r

gen t. n n. 1 47 3. Nostri tam en codd.

5763, 5764 cum interpretatione

et lectione Gherlini consen tire vi

dentur, et m e paulu lum hasih n tem

faciun t. Porro plura Casar de situ

et de adjunctis prudenteru ne et periti-u m e vidit. Silvanpo

fugere ex eo loco , in quo hactenus

fuerant m agno cum detrim ento

suo , ut m ulti eorum in silvis et

peludibus perirent. A dm onitus ergo

hoc exem plo n oluit eos proeequi

ne idem detrim ea acciperet

quod hostes ex hoc loco disceden

tes nocipere videbat. A lteram autem

in terpretation…ego ipse ex vet. in

terpt .gra-co , etex ipsis circum stan

ciis,pm pono .Gìe cus interpres igiturhabet fin di ‘al 61 in Gl aiGp rh

ro'

r ovroîirw iu ivouepàu rd ui+ea.azòpù

'

w, n a'

vrac rol) : p.10’

taurofi « ciau;lxow 1 . Id est : atque etiam wi

dens eos ( hostes ) non relictm s m e

hanc lacca: sci]. p aludes et silva

ed quas confhgerm t ) eum parve detrim ento ( non sine m agno detrim en

1. c. JU L II cn su u s COMMENT.

c0piis eodem die ad Ciceronem pervenit. Institutas tur

res testudines , m unitionesqne hostium adm iratur : pro

duota legione cognoscit , non decim um quem que esse

relictam m ilitem sine vulnere. Ex his om nibus judicatrebus quanto cum pericu lo et quanta cum virtute sint

res adm inistratae Ciceronem pro ejus m erito legionemque

collaudat centuriones singillatim tribunosque m ilitumappellat quorum egregiam fuisse virtutem testim onio

Ciceronis cognoverat. De casu Sabini et Cotta: certius excaptivis cognoscit.Postero die concione habita, rem gec

o

tam proponit : m ilites con solatur ct confirm at quod de

trim entum cu lpa et tem eritate legati sit acceptum hoc

aequiore an im o ferendum docet, quod, beneficio deorumim m ortaliuin et virtute eorum eXp1ato

incom m odo,neque

hostibus diutina la:tatio‘

neque ipsis longior dolor ne

linquatur.

LIII. Interim ad Labienum per Rem os incredibili celeritate de victoria Ca:saris fam a perfertur, ut , qunm ab

hibem is Ciceronis abesset m illia passuum circiter LX‘

,

ludesque obeundas et hostes in his

post fugam absconditos , et natura

locaram tu to: prc tereaincolum em

exercitum secu m babebat ; rivum et

vallem trau sierat ; viam ad Cicero

n is hiberua ab hostibus an te obses

sam liberarat ; u t qu id ergo rursu s

fortunam tentavisset?forte n on sine

m agno detrim en to , et certe sine

u lla necessitate : H aec est n i fallor

sen tendo quam exprim ere volu it

Ce sar , hoc loco ca teroquin in tri

cato , et a consueta scriptoris pers

picu itate alieno .

3. Pm ducta legione . Educta e

castris et in cam pum ordin ata.

4 . Lunatic .Vox aliis scriptt. inu

sitata quem revocavit Oudend. ex

codd. suis . NosterR. 5763; 1a 1a1i0.

A ltervero Ic titia.lìecte etprudenter

Ce sar h. cohortatus est suos mi

lites ex pracepto Vegetii

25 Cogitet ( soil. Im p. ) eve…c:

nium pra liorum inter initia con! m illa

m agis fuisse quibus victoria deM

tur. Plin . Panegyr . habet ha: s ica

conditio m ortaliurn ut adversa e:

rundis secundo e.: aduersis nasca fl f.

Ideoque recteThucyd. I, r2o z i,n

iv n el iy.cp tòt uxi; al tovci( uv Oi“

ir :06ymrm Opaias1 àm cu 311219011 t5 Neque ipsis Iongzor dolor. 1“

Suet. in Cas . c . 67 diligebat quo

que (m ilites) utaudzta clade Tim :-iam :

barbara capcllum que sum m i: erit , nat

ante dempserit quam windicasset ql i‘

bus rebus et devotissirnos tibi etf0P

CA P. LH I. 1 . Mill. pass . circilf

LX . 1111 codd. opti…et odd.et Col

https://www.forgottenbooks.com/join

226 C. JU L II CE SA B IS COM MEN T.

LIV. A t Caesar principibus cujusque civitatis ad se

evocatis , alios territando qunm se scire qua fierent

denunciaret alios col1ortando ,m agnam partem Gallia:

in officio tenuit. Tam ea Senones qua est civitas in pri

m is firm a et m agna: inter Gallos auctoritatis Cavarinum ,

quem Caesar apud eos regem constituerat ( cujus fiater

Morita$gus adventu in Gal lium Czesaris , cujusque m a

jores regnum obtinuerant interficere publico consilio

conati quam ille prasensisset ac profugisset usque ad

fines insecuti, regno dom oque expulerunt ; et , m issis ad

Ca sarem satisfaciendi causa legatis qunm is om nem ad

se senatum venire jussisset , dicto audientes non fuerunt.

Tantum apud hom ines barbar3

0s valuit,esse repertos

aliquos principes belli inferendi3tantaq e om nibus vo

luntatum com m utationem attulit,ut

,praeter E duos et

Rem os quos pre cipuo sem per honore Ce sar habuit ,alteros pro vetere ac perpetua erga popu lum rom anum

fide ,alteros pro recentibus

6

gallici belli officiis,null:

fere civitas fuerit non suspecta nobis. q ue adeo hand

scio m irandum nc sit qunm eom pluribus aliis de causis,

CA P. LIV. 1 . fiîoritasgus . Ex 4 . Om nibus w luntatum . A lii , ut

m u ltis inscriptt. conjicitTh.Reine

sin s , epist. 67 quem dam Gallorum

Deum fu isse huic cognom in em .

U nde colligit idem aliquem éy.ui

vuy.ov e m ajorihu s Moritasgi nostri

2 su is oh m erita pro deo habitum

fuisse . s l s .

2 . Tantum apud hom ines barbaros

'na/uit. H aec Senon um audacia in in

ferendo bello tan ti fu it ponderis

apud hom ines barbaros. Clark . , e

cod . Reg. A ngi. et ex in terpr. gra c.

66 057 tpdi, reposu it tantum que; 0011

tra codd. om n es .

3. Pr1ncipes belli in/Erendi. Prim i

en im om n ium Ca saris jussa detrectando bellum in tulerun t.

noster B . 5764 , omn ium volun tatis .

Oudendorp . su3picatur legendum

om n ium voluntatum .

5 A ltero: pro retore . Sc . E duos.

Vid. supra 1 c . 43.

6 . A lteros pro recenti/m s . Soil . Ile

m os, prmsertim in hoc ipso bello

adversus Nervios .

7 . 1ll irandum ne sit. Nem o sane ,

quem sciam , in terpretum re3pexit

ad hujusce phrasis sen sum , qui

pau lo ohscurior videtu r. Is au tem

ordo et sensus A tque n escio an adeo

m iranda sit subita ista an i1norum

convers io, cum pluribu s aliis de cau

sis , tuu 1 propter id m ax im e, quod 11

( Ga11i) , qu i virtute belli om n ibus

D E BE L LO GA L L IC O. L IB. V. 227

m axim e, quod qui virtute belli om nibus gentibus

rebantur tantum se ojus opinionis deperdidisse , utsu lo rom ano im peria perferrent,gravissim e dolebant.

V. Treviri vero atque Indutiom arus totius hiem ism tem pus interm iserunt quin trans Rhenum lega1itterent civitates sollicitarent pecunias pollicerentur,1a parte exercitus nostri interfecta

,m u lto m inorem

resse dicerent partem . Neque tam en u lli civitati Gerpersuaderi potuit , ut Rhenum transiret

, qunm

s expertos dicerent A riovisti bello et Tenchtherorum

itu,non esse am plius fortunam tentandam H ac

apsus Indutiom aru s n ihilo m inu s copias cogere , exera finitim is equos parare ,

exsules dam natosque

Gallia 3m agnis praem iis ad se allicere cm pit. A c

m sibi lam iis rebus in Gallia auctorità tem com pa°

at ut undique ad eum legationes concurrerent gra

atque am icitiam publice privatim que peterent.VI. Ubi intellexit ultro ad se veniri

,altera ex parte

nes Carnutesque conscientia facinoris instigari ; al

Nervios A duatucosqu e bellum Rom an is parare, ne

sibi voluntariorum copias defore si ex finibus suis

.us praeferehan t11r graviter

m t se tantum hujus Opin ion isdidisse ,u t aP. R. im periaper

I.

LV . 1 Teutondom . H an c lec

n recepitOudendorp . e codd.

er. A ndin . Leid. et ex edd.

Mediol . Ven . et Boh. Steph.

1t. habet tentaturos . Elegan tior

1 lectio , quam exhibet quoque

'

7 64 : cod . vero 57 63 tempta

vetu s scriptum pro tentaturos .

Ex ercera. In terpr. grmcus aia

item om n es codd . Oudendorp .

re . H anc lectionem corruptam

1t Clarkin s , et vulgatum tue

qu z ita se habet. N ihilom inus

copias cogere , er igere afi 1itim is equo :

paru re. Codd. nostri e.t ercere. Non

adeo corrupta videtur lectio

cere ; nam et con silio Indutiom ari

bellum adversus Rom anos m editan

tiaconven iehat copias sim ul se ve

neran t ,ex ercere. Jam idem an te m e

observsvit Oudendorp.

3. Tata Gallia. In non nullis vaèat

tota. A t solem ne et us itatum nostro

uti voce totus .

CA P.LVI. 1 Conscim tiafacinoris‘

Soil . Senones pm pter expulsum re°

gem suum Cavarinum , c. 5 4 et

Cam u tes propter Tasgctium in ter

fectum c . 2 4 . Pro instigari Codex

Reg. A ngl . habet instigatos .

2 28 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

progredi caapisset ; arm atum concilium indicit, (ho

c

m ore Gallorum est initium belli quo , lege com m uni,

om nes pubercs arm ati convenire consuerunt qu; i ex us

novissim us venit in conspectu m ultitudinis om nibus

cruciatibu s affectus necatur. In eo concilio Cingetorigem ,

alterius principem factionis , generum suum ( quem su

pra dem onstravim us6Caesaris secutum fidem

,ab eo non

discessisse bostem judicat’,bonaque cjus publicat. H is re

bus confectis in concilio pronunciat arcessitum se

Senon ibus etCarnutibus, aliisque eom pluribus Gallia civi

tatibus , huc iter facturum per3

fines Rcm orum,eorum que

agros populaturum ,ac prius 3 quam id faciat

, Labieni

castra oppugnaturum° quae fieri velit

, praacipit.

LVII. Labienus, qunm et loci natura et m anu m uni

tissim is castris sese teneret,de suo ac legion is periculo

nihil tim ebat ; ne quam occasionem rei bene gerenda

2 A rmatum concilium . Idem habet

Tacitus , de Mor. Gen n . Quare intelligitur eum dem m orem am borum

fuisse p0pu lorum . Stobzeu s , l . x x1 1

K skroi t npooopoìvu ; 7 61 navi:

n i vra n pcir : ouaz . Liv. m a, 20 ,de

11sdem Gallis in his nova tcrri/1 ilisque

species visa est , quod arm ati ( ita m os

gen tis erat in concilium wenerunt.

Idem m os viguit apud m ajores n ostros u t ad concilium dictum Le

champ deMa iarm ati en ircn t. Idem

quoque n uperrim e apud Po lo nos .

3. fi oc m ore gal/. es t in itium bel/i.

H t c pro glossem ate habetGru teru s .

Sin e ration e nam in in terpr. graco

reperiu n tur, etin codd. tum nostris,

tum Oudendorpiau is .

4 . Consuerunt. Vulgo cogun tur;

In terpr. gram. siu'

16am .

5 . ( lui ea: iis noviss im us . Conc i

lium illud ait Godu in u s , satis es t

extraordinarium ,quo,gruu m m ore,

im m an iter ultim a.: qu i venerat ne

cabatur.

6 . Supra dem onstravim us . c . 3.

7 . Il ostem judicat. A l . judicandu ncurat. Quod est in terpretam entum .

Priorem lection em agnoscu nt om

n es fere codd. et in terpr. grx cus.

Judicat. Non quod ipse judiciumtulerit , sed qu od eju s opera Cin

getorix luce patcxetur. Illi igitur,

pro m ore so lem n i inqu it Davis.

factum im pu tatur.

8 . A c prius . In terpres grwc . : : po'

c

6ev dè rourò v : u nde Davisius reponi

u lt al prius . Sine auctoritate et ne

cess itate : nam adgra:cam versionem ,et ad sen ten tiam perinde est si lega

tur ac prius .

CA P. L \ II. 1 . Illam : m unitiss im ù .

Priore…vocu lam ex glossa adjectamarbitratu r U rsin us . Perperam de

n otat enim id quod arte hum anafit

etnatura: oppon itur. Manu . A rte.

https://www.forgottenbooks.com/join

C.-JUL II CE S A RIS COMMEN T.

neu qu is quem prius 5 vulneret quam illum interfectum

viderit quod m ora reliquorum spatium effugere nactum il

lum nolebat : m agna proponit iis , qui occiderint pre m iasubm ittit cohortes equitibus subsidio. Com probat hom inis

consilium fortuna; et quam unum om nes peterent, in ipsoflum inis vado

‘sdeprehensus Indutiom arus interficitur ,ca

putque7ejus refertur castra

°

redeuntes equites quospossunt consectantur atque occidunt. H ac re cogn ita,om nes Eburonum et Nerviorum ,

quae convenerant,copia

discedunt ; pauloque habuit post id factum Ce sar quietio

230

rem Galliam .

pm terrere est , terrore incasso, in fu

gam conpcere . Stat. 1 1 Thebaid.

644Parm aque Menm tum

Pioterrehat agen s , trepidis vestigiaretroPassibus urgen tem

Vid. quoque Virgil. E neid. 1 1 1

29 1 . A pul. Met. 1 1 1 , 46 . ed. prise.

Latrones gladio fugare et protem ere

aggressus sum . Item Lactan t. de m ort.

persec . 44 A riesMax im ianoproterreo

tur ; ipse in fugam versus . Cod. 1108

ter R. 5 763 pm territis .

5 .Neu quis quem prius. Ingrata est

ista m onosyllabarum trimm series

quapropter illis adsen tior liben ter ,

qui legun t neu quis quemquam .

qua Treviros a Rem is dividit.

7 . Caputque. Florus , 1 1 1 , osp.

cavit ille fortiter a Dolabella sum

m otus ; relatumque regis caput. Ibi

pro Dolaòella quod Floru s ha

bet m em oria: vitio , repone : a T.

Labieno.

S U P P L E M E N T U M A D N O T A S v .

Unn1cn INVENTUM ( Vill . Onosana'

ri Strategicum , ex edit.

N ic . Rigaltii , Lut. Paris . 1 599 , p . 1 24 et scq.

CA P. XXXIX. c enl ino equitum

advcntu in tercipcrentur. Quom odo

pedites debean t equitatu i resistere

his ostendit verbis U rbicius , ex

N . Rigaltii v ersione . Quando pedestres copia ab equitatu adoriu n

tur, in phalangem quadrata…se prim um in form are debeat ; ct oportet

eos , qu i agm in is latera am bulando

fac ien t , habere pone se sequen tia

jum en ta regulis clavatis ( Rega/w ,

quas auctor vocat xavo'

ve; duo pali

ah im o praeacuti,quos e sum m a trabs

tran sversa ligat , hoc m odo

on u sta ;'

et singu lis decuru s tres hu

jusm odi regu las concedi , ita u t jum en tum un um decuriis decem in

servire possit , et aliud de inceps

ceteris .Quum vero apparere hostes

ca:perin t illico ad eam latitudinem

ex silire m ilites deben t m ediam que

palis in cingere ad quam usque tela

ex hostili pervenire non poterun t ;

ct pelos illos ingen tibus clavis cus

DE BELLO GALLICO. LIB. V.

pid2tos alte in terram affigendo

adigere : atque u t patet ex tabella

depicts exercitum quasi m uro cir

cnmdare, jun iorum m ilitum non

aallis operam strenue et alacriter

navantibus . Totum au tem velocis

simeperficietur , siah quoque latere

partes qu ique suas circum vallen t.

EtBarbariquidem prim airruption e,m e,utnun c vocan t 1m petu pr1m o

concitati absque dubio nem ine Ro

manorom uno vuln erato , quot quot

in prim ailla im press ione urgehun t,solent en im protrudendo sese im

pellcre ) equis collapsi Rom anorumtelis ferien tur ; et ab su is quoque

improvide in sequen tibus Oppressi

proculcahuntur. Istud etiam ex hac

oulin is dispositione utilitatis eve

niet, u t facillim e hostes in terfici

possin t, si in curribus ballista ha

bem tur ex quatuor lateribus ferien

tes, sc potissim um ex illa parte in

quam im petum faciet hostilis exer

citns : nam,u t in es ercitation is figura

patet qui ballistis tela dirigen t ,triplo longius quam hostes jaculabuntur et in virarum equom m que

corpora m issile ferrum infigent.

lamedio au tem sten t in arm is spe

culatores,hostium que im petum con

tideren t u t si an im advertan t quos

dam,relictis equis,palos refigere ac

refodere velle eos con tin uo dumin terram cernai et occupati sun t,"zitti: arcean t qu ippe nec u s intereapelos otiose rim ari vel auferre

ballista perm itten t nec tota etiam

ipsarum protruden s sese turba se

si forte equi conciderin t , jacehuntoppressipropter clavos aqu ibuspri

m um im pediti fueran t. Posteaquam

igi tur paucorum virorum arm ata

m anu cxterri1i fuerin t hostes , cer

nentes sese , dum adversarios inse

quun tur procum hem illos con tra

in m edio stare incolum es , terga il

lico dahun t. Et licehit tun e nostris

tela ah hostibus in tra septorum re

gu las conjec ts colligere cadavers

spoliare, canonesqu e ipsos refigere,et in trepide ,quaai am bu lando per

geren t rursum hostes persequ i ;tandem que illud perficere quod

gentes ille vires om nes suas in co

piis equestrihus collocan tes m olic

ban tur. A t si laboriosius ac diffici

lius videtur regulas illes configere ,

cogitandum erit tu tissim nm illin c

oriri securitatem m ilitum constan

tiam certam que victoria spem .

Item , alia esse quam plurim a m ulto

0perosiora longeque m inores bel

latoribus pra:ben tia com m oditates

putapapilion um gestationes iisqu e

destituendis occupationes ; et fos

sis sudibus m un iendis Operationes .

Quin et Barbari sese junctis cur

ribus m un iun t , qu i tam en perfa

cili arte succendi posaun t. Itaque ,

qunm n ihil n isi labore perficia

tur non est cur aversetur quispiam

huncce conatum qu i copias unde

quaque prastat inexpugnabiles .

https://www.forgottenbooks.com/join

1 34 o. JU L I I cm su us COMMEN T.

pina Gallia consulis sacram ento rogavisset5

,ad signa

convenue,et ad se proficisci juberet : m agni interesse

etiam in reliquum tem pus ad Opinionem Gallia:6existi

m ans , tantas videri Italiae facultates , ut , si quid esset in

bello detrim enti acceptum ,non m odo id brevi tem pore

sarciri 7, sed etiam m ajoribus adaugeri 00piis posset. Quod

qaum Pom peius et reipublicae et am icitia tribuisset, celeriter confecto per suos dilectu tribus ante exactam hie

m em et constitutis et adductis legionibus , duplicatoque

carum cohortium num ero,quas cum Q. Titurio am ise

rat,et celeritate et c0piis docuit , quid populi rom ani

disciplina atque opes possent'.

II. Interfecto Indutiom aro ut docuim us,ad ejus pro

pinquos a Treviris im perium defertur. Illi finitim os Ger

m andata senatus sibi deleganda cu

raverat Pom peius rei frum en tu ia

causa. Nam ea erat hom in is am bi

tio , u t sem per quoquo m odo ali

qu id esse vellet, u tque, sublata cau

sa, n ihilom inus im perium pretextu

quolibet retin eret.

5 Consulis sacram ento rogavisset.

Si vera, inquit Mom s lectio est ,

sign ificahit sacram en tum quo con

sul adigit m ilites quo eos obstrin

git. Sed liben tius iis accedo , qui

consul legi volu n t. Pom peius consul

delectum hahuerat , et m ilites ro

garat sacram en to in terposito , an

vellen t nom ina dare m ilitia .

Nonnu lli volun t consulis divisim le

gi consul is , scii. Pom peius . Perpe

ram hc e om n ia : nam codd. nostri

ct Oudendorpian i haben t consq

sacram ento rogavisset. Form ulam sa

cram en ti refert Liv. 1. 11111 1, 38 . A lia

fere sim ilis form ula vigu it tem pore

christianorum im peratorum°

tam en in cipiens : Per Deum et per

Claris et per Spiri:um sanctum,

et per majestatem Imperatoris .

6 . A d opinionem Gallia . Id ent ,

ex istim ans m agn i in teresse , tan tas

videri facultates Italia ut Gallia

sentiat , opinetur , ut si qu id , etc.

Batm an . rò Gallia delendum cen

set , referens verbum opinionem ad

p0pu l. rom anum u tsit sensus : m a

gn i in teresse ad opin ionem aucto

ritatis populi rom an i , tan tas videri

faeu ltates pop . rom . u t etc. Non

m ale quoque sed sine auctoritate.

7 . Sarciri. A lii resurciri.

8 Quid pop . rom . dis ciplina atque

opes possent. Val . Max . 1. 1 1 , c . 8

D isciplina m ilitaris acriter re ta ta

princip atum Italia: romano imperiope

perit ; m ultorum urbian mag…regum et malidissimarum gentiunt

regim en largita es t; fauces Pontici sinus patefecct ; A lp ium , Taurique mon

tis convulsa claustro tradidit; artun

que e parvula Rom uli casa totius ter

rorum orbis fecit colum n .

DE BELLO GALLICO. L IB. VI. 235

s sollicitare , et pecuniam polliceri non desistunt

l ab proxim is im petrare non passent,u lteriores ten

Inventis nonnullis civitatibus jurejurando inter se

m ant , obsidibusque de pecunia cavent3: A m biori

sibi societate et foedere adjungun t. Quibus rebus

tis Caesar qunm undique bel lum parari videret

os A duatucos Menapios adjunctis cisrhenanis

>us Germ anis esse in arm is,Senones ad 1m pera

1ou venire5

,et cum Carnutibus finitim isque civita

consilia com m unicare ,a Treviris Germ anos crebris

onibus sollicitari ; m aturius sibi de bello cogitandum

It.

Itaque nondum hiem e confecta ,proxim is IV logic

coactis de im proviso in fines Nerviorum conten

II. 1 . Non des is tunt. Vide

5 5.

Cod. Reg. angl. et

ilark . ita legun t. A l. civitates .

108t1‘ i civi tatibus .

bsidzbusque de pecunia cavent.

obsidibu s de pecunia id est ,°

os esse pecun iam . Ita in ter

t estVossius , et res ipsa re

A t Ursinus et Ciaccon ius ,

1 terpr. qui vertit 6p.vipmc ri

ua.ow &>J 1iì mv im cuioavro

gerentes, m u tan tròde in et,

can t cave/i t obsidibus , et pe

linus bene .

srltenan is om nibus Germ an is .

m pars alique prope Rhe

il . Condrusi,Eburones, Cm

Pam an i. Goduinus ex Pli

Triboccos Nem etes et

1os . A t lice t in ter A riovisti

um eren tur , supra, I, 5 1 ,

a est an tun e tem poris se

as cis Rhenum habuerin t.

llar. Georg. A n t. 1 1 cap.

5 Senones ad imperatum non *ve

nire . Non ven ire ad id pre standum

quod imperatum erat. H . I. Casar

am biguitatem om n em sustulit hac

voce imperatum qua usus est. Sul

lust. contra Jngurth. u n , paulo

ohscurins ait lg itur Jugurtha ubi

arm is 'virisquc dt pecunia spoliatus

caretur,etc. A d impau ndwn,idest, ad

prc scn'

pMm/aciendum , vel potius, ad

accipiendum jussa etc. nam idgerun

dium activam et passivam signifi

cationem habet. Male ergo, m u tan

tes h. l. imperaram in imperundum

Ursinus et Ciaeconius , am biguita

tem istam gratis nostroCe sari 00m

m odan t , ei prmsertim , quiaao1ivuastudetpotissim um .

CA P. III. 1 . De uaprcviso. Celeri

tas in bello sem peru tilis hoc autem

loco necessaria, prz eertim qunm re

gio qun lihet nuperr im e debellata

neque omni ex parte pacata in of

ficio retinendaest. Porro Indutio

m aro m ortuo ut capite pre cedenti

236 C. JU LII CE S A R IS COMMEN T.

dit ; e,prius quam illi aut convenire ,

aut prol'

ugm

possent , m agno pecoris atque hom inum num ero capto,

atque ea prada m ilitibus concessa,vastatisqu e agris ,

in

deditionem venire atque obsides sibi dare coegit. Eo celeriter confecto negotio rursus legiones in hiberna reduxit.Concilio Gallia: prim o vere uti instituerat indicto

, qunm

reliqui praeter Senones Carnutes Trevirosque venissent,

in itium belli ac defectionis hoc esse arbitratu s,ut om nia

postponere videretur concilium Lutetiam Parisiorum

transfert. Confines erant hi Senonibus,civitatem que pa

trum m em oria conjunxerant ; sed abhoc concilio abfuisse ‘

existim abantur. H ac re pro suggestu5

pronuntiata ,eodcm

die cum legionibus in Senones proficiscitur m agnisque

itineribus eo perven it.

IV. Cogn ito ejus adventu,Acco , qui princeps ejus

conciln fuerat,jubet m oppida m u ltitudinem convenire

conantibus prius quam id elfici posset,adesse Rom anos

nuntiatur : necessario senten tia desistunt legatosque de

precandi causa ad Casarem m ittunt : adeunt per E duos,

vidim us , Galli nihil de suo ad lio

bertatem propen siore studio rem i

act an t etc . Ergo bene ,du'

mproviso.

Un'

im tituerat. Uti quotan n is

habere solebat.

3. Lutetiam Paris iorum tran sfert.

Concilium quod quotann is l1abere

solebat. Viti. c . 4 4 . M . Lutetia/n .

A l. in Lutetiam . Ita codd . Norvie .

et editi vett. libri , ab Oudendorp .

allati. Praepositio ab iis expungitur ,

qui solaecism um tim en t. A m u ltis

tam en codd. abest. Videtur scriptores latinos in usu praepositin n i3

an te 11rbium nom iuaposita ,vel sub

auditw ,u t plurim um variasse ; adi

Sau ctii Min erv. 1. tv , c . 6 ; etPe

riz om 1 additam en ta.

4 . A b hoc conci-ho abfuisse . In tel

lige concilium habitam Carnu tis

Senon ibus, etTreviris per A cconem

con tra Ca sarem id est, eo s con

juration e Carnu tum et Senon um

abstin uisse .

5 . Pro suggestu . Suggestus , locus

excel…«ior, unde oratio habebatnr adpopulum . Sic dictus quod suggere

ren tur lign e . In num m is vett. Im pp.

Rom . hujusce m odi suggestus in

spicere licet e qu ibus allocutiones

fiebant. Im perator ibi stat in sug

gesta , cui adsistit pra fectu s pr:

torii ; an te eum legionaru aquilam

feren tes , cum hac epigraphe : A D

LOCUTIO .Vid .VaHIaM NN .Im pp.

Occon . Gesu . et alios .

CA P . IV . 1 Deprecandi causa.

Capta sua excusandi. Du m .

https://www.forgottenbooks.com/join

238 C. JU L I l CE SA B IS COMMENT.

m anis in am icitiam ,cognover

at. H aec prius illi detrahendnauxilia existim abat

, quam ipsum bello lacesseret m i,

desperata salute,aut se in Menapios abderet

,aut c1

tran srhenanis congredi cogeretur7 H oc inito eousil.

totius exercitus im pedim enta ad Labienum in Trevir(

m ittit,duasque legiones

3

ad eum proficisci jubet : ipsicum legionibus e: :peditis

3 qu inque in Menapios proficis

citur. Illi,nu lla coacta m anu loci pre sidio freti

,sil

vas paludesq ue confugiunt suaque eadem conferunt.

VI. Ca sar, partitis copiis cum C. Fabio legato , et

M . Crasso que store celeriterque effectis pontibus adit

tripartito aedificia vicosque incendit m agno pecoris at

que hom inum num ero patitur. Quibus rebus coacti Me

napii legatos ad eum pacis petendaacausa m ittun t. Ille ,obsidibus acceptis hostium se habiturum num ero

’

con

firm at, siaut A m biorigem aut ejus legatos finibus suis re

cepissent. H is confirm atis rebus Com m ium A trebatem

cum equitatu custodis loco in Menapiis relinquit ; ipse inTreviros proficiscitur.

VII. Dum haec a Caesare geruntur , Treviri m agn is

coactis peditatus equitatusque copiis Labienum cum una

sarem refert , dicen s il exam ina lui

m e'

m e de que! m aya : il se serviraitpour

le soum ettre . TU RP1N n r. Cm ss 1ì.

5 . Lacesseret. Sic codd . et edd .

vett. pen e om n es Clarkii etOudend .

Scaliger et recen tiures, laccssendum

quod eum dem sen sum offert.

6 . In :Vrnapi05 . Clark . in filena

pus . U trum que bene .

7 . Cum Transr/wnan is congrcdi ca

gcretur. Eorum lines adire seque

cum iis conjungere : crun t en im Treviris am ici. l n terpres grzec . auy.y.ai

t N : czticòau.Mor. H aze certe refe

renda su nt ad A m hiorigem n on ad

Cze > arem ,u tnonn ullivo lueru nt.C u

«lin e m allet conaretur. M inu s bene .

8 . Legioniòus expeditis . Expeditm

legiones , quarum m ilites n ec val

lum,neque cibaria secum portan t

jam m on uim u s .

C \ P. VI. 1 . A dit. A lu adiit.

Tripartito . Per tres partes. Il pe’

nè tre

dum le pays par trois co‘

teîr à-Ia-foù .

a . Se lu z/u turum rtt1m er0. Seal. et

Leid. prim . in num ero . A m at plene

loqu iCae sar , e t fac ile hic prc pos itio

potu it e xciderc,ob prx ceden s ne.

OUDENDORP. A ttam en om issio

pr&po sition is 110 11 s ine exem plo est

tum apud alios scriptt. latinos , tum

apud n o strum . Vid . 2 1

in fra , c . 1 3 : n num ero imp iorum lta

bantur. Et alibi.

DE BELLO GALLICO. LIB. VI.

legione ,qua in eorum finibus hiem abat adoriri parabant

jamque ab eo non longius biduivia aberant

, qunm duas

« nisse legiones m issu Caesaris cognoscunt. Positis castris

passuum XV3

,auxilia Germ anorum exspectare

wn stituunt. Labienus hostium cogn ita con silio, sperans,

cem eritate eorum fore aliquam dim icandi facultatem , pra:

sidio cohortium V im pedim entis relicto cum XXV co

hortibus m agnaque equitatu contra bostem proficiscitur,et M. passuum interm isso spatio castra com m unit. Erat

inter Labienum atque bostem difficili transitu flum en5

,

ripisque przeruptiv hoc neque ipse transire habebat in

an im o,neque hostes transituros existim abat. A ugehatur

auxiliorum quotidie spes. Loq

uitur in consilio‘s palam

,

quoniam Germ ani appropinquare dicantur sese suas

exercitusque fortunas in dubium non devocaturum3

et

postero die prim a luce castra m oturum . Celeriter haecad hostes deferuntur ut ex m agno Gallorum eq uitatus

num ero nonnullos Gallicis rebus favere natura cogebat.

239

CA P. VII. 1 . H iemaòat.Red e hie

m abat. H iem s en im n ondum erat

ex acte. H anc lection em restituit

Oudendorp. auctoritate codd. et

in terpr. gre ci, qui habet xttpa'

lovrt

t if) A a€m'

vq1 . Celsus etiam recte hi

ben na Labieni vocat. A lii haben thie

a. Bidui mia. Petr. Ciacconius

legit : non longius bidui uberant. Fretu s auctoritate Ciceron is, epist. 1 6

v , ad A tt. quae abet bidui et

ep. 1 7 : abquibus aberam bidui. Sed

in his locution ibus in telligitu r mia;

atque baud sem el an im advertim us

Ca sarem M tivl1tt; aliis usitatns vi

tu se . Dw rs .

3. A m ill. pass . xv. H otm an o pla

cet prc positionem delere. Perpe

ram supra en im vidim us , tv c.

et v e . 3a. ab m illi6. pass . v11 1 ,

et m ill. pass . circiter 1 1 .

4 . Cum xxv cohortibus . Duabus

legion ibus cum dim idia. Ex his le

gion em tune his tem poris decem

cohortibus conflatam fu isse constat.

5 . Em tflum en . Rhellicano etMa

n utio placu it in terpretat i flum en

Mosellam ,Ptolem ao dictum Obria

cum . Incertum est.

6 . Consilia. Vulgo in concilio .

Male . 01111111.

7 . Dicantur. A l . dicuntur. On .

8 Sese suas exercitusque fortuna:in dubium non devocaturum . Se non

adducturum suam exercitusque for

tunam in discrim en . Nonnulli pro

devoeaturum legun t revocaturum .

Male ; nondum en im vocaverat.

9 . Callaran equitatus . In terpre:

gruc.habet l1m 1'

mv l‘abl m ,et codd.

Reg. A ng].Eliens . etVoss . Gallone»

equitum . Quod Clark . non videtcur

recen tioribus m utatum fuerit.

3 40 c. JU L II em su us COMMENT.

Labienus noctu tribun is m ilitum prim isque ordinibus

coactis quid sui sit consilii pm ponit , et quo facilitahostibus tim oris det suspicionem m ajore strepitu et

tum ultu quam popu li rom an i fert consuetudo,castri

m overi jubet. H is rebus fuga: sim ilem profectionem elli3. H zec quoque per exploratores ante lucem ,

in tanta

piopinquitate castrorum ad hostes deferun tur.

VIII. Vix agm en novissim um extra m unitiones pro

cesserat qunm Galli cohortati inter se , ne speratam

prmdam ex m anibu s dim itterent ; longum esse perterritis Rom anis

,Germ anorum auxilium ex spectare ; ne

que suam pati dign itatem ut tantis c0piis tam exigunm

m anum pra sertim fugientem atque im peditam adoriri

non audeant flum en transire et iniquo loco praliumcom m ittere non dubitant. Quae fare suspicatus Labienus,ut om nes citra ( lum en eliceret

,eadem usus sim ulatione

itineris3

, placide progrediebatur. Tum ,praem issis paulum

im pedim entis,atque in tum u lo quodam collocatis : « Ha

betis , inquit , m ilites , quam pctistis

,facu ltatem : hostem

im pedito atque iniq uo loco tenetis : przestate camden

nobis ducibus virtutem,quam saepenum ero im peratori

praastitistis : adesse cu1ns

,et haec coram cernere

,existi

1 o . Prim isque ordinibus . Vid. su tam , vel im peratum pre da », pessime

pra, v, 30 . ait Davisius ; et m erito quidem.

1 1 . Coactis. Vu lgo convocatis . A m i/iam . A l. aux ilia. Utrum'

E glossa. Ou . que ben e.

1 3. E odcm usm sim ulation itinen°

t

prim . Swyectionem . Non m ale quo Perperam U rsin us legebat timori!

que : nam haec vox u surpatur à Nam Labienu s sim u laveratse fuga!

Frontino , 1 , c . 8 . Val . Max . velle ; e t hic Caesar in telligit ita

v1 1 3 S 7 suspectionem suam dis fuga: s im ile . VOSS.

sim ulavit. Teren t. incidit suspectio. 4 . H ostcm impeditoatque iniqu0low.

1 3. Fuga» s im i/em profi ctionem ef Im peditu s locus diciturq uicuq

jirit. Fron ti n. l . 1 1 , Stratagem . fac quam illue sive palu s , sive silva,

tum hoc Labien i laudat. sive ripa llum in is pra ceps et abril?CA P. VIII. 1 . Speratam pu m/am . ta ingressum im pedit. Cod. C8"

Gracus in terpres i?.m còeiaxv >.1 iav. legit hostes impeditos .

Ciacconius contra codd. vultpara 5 . A desse eum . Codd. atque i”…

https://www.forgottenbooks.com/join

242 C. JU L II CE S A B I S C OMM EN T.

altera, ne A m biorix ad eos receptum haberet. H is con.

stitutis rebus , paulum supra eum locum , quo ante

citum transduxerat , facere pontem instituit. Nota atque

instituta ratione , m agn

o m ilitum studio,paucis diebus

opus efficitur. Firm o in Treviris prmsidio ad pontem 11t

l1cto ,ne quis ab 1is subito m otus oriretur

,reliquas copias

equitatum que transducit.Ubii6

qui ante obsides dederant,atquej

in deditionem venerant’, purgandi sui causa ad eum

legatos m ittunt , qu i doceant , neque ex sua civitate auxi

lia m Treviros m issa,neque ab se (idem Im am : petunt

atque orant , ut sibiparcat ,ne com m um odioGermano

rum innocentes pro nocentibus pmnas pendant : si amplia:obsidum velit dare pollicentur

9. Cognita Cm r causa

reperit ab Suevis auxilia m issa esse Ubiorum satisfac

tionem accepit ,aditus viasque in Suevos perquirit.

X . Interim paucis post diebus fit ab Ubiis certior,

Suevos om nes unum in locum copias cogere ,atque iis

nationibus quae sub eorum sint im perio,denuntim ,

cushabet : Gai etta»: roi ; Tp: fiipozq im

sripqh auv ci I‘

zpp.avoi.Quapropter,

postu lan te sen su , et annuen teVos

sio , reponerem liben ter , Germani.

4 . A mbiorix . Vide supra capita

5 6 9 ubi pass im de illo .

5 . Supra eum locum . De nupero

pon te vide l . 1v, c . 1 7 etsi non con

stat quo potissim um loco fuerit in

stitutus . Quon iam autem pon s , qui

nunc fit , in Trevirorum partibus

factus est , ( nam in Treviris pra

sidium adpon tem relictam esse m o :

dicctur) videtur colligi posse n upe

rum pon tem paulo supra'

l‘

revirorum

agram structum esse . Cellarius exis

tim avit eum in Ubiorum fin ibus

esse . ItaMom s .Ego qu idem de loco

nuperi pon tis conjecturis m eis fir

m iter bareo Vid. qua notavim us

cap. 1 5 , 1 6 , 1 7 , libri rv.

6. Ubu . Vid. 1v , c. 1 6. lhi

dem est de Suevis . M .

8 . Ut siòiparcat , ne comu n icò .

Davisius vult nee communi. A t, uit

Oudendorp. non est id neoass

rium ; nam et grnc . in ter-pres in

habet cun 1voicxsw p.'ò «ità ròM

piase; etc. Prc terea vox ne pm“

a parcat, non ab om nt.

9 .Dare pol/icentur. A l .dari.Dtm

pro se daturos jam m onuim us.

1 0 . A ccepit. A ]. m eo judiciorectius accipit. Pro Ubiom alii

Reg. Steph. quod et elegan tius re°ceperuntClark. etOudend.A liim t

) E BELLO GA' LLICO. L IB. VI. 243

ia peditatus equitatusque m ittant. H is cognitis

m frum entariam providet castris idoneum lo

git , Ubiis im perat, ut pecora deducant, suaque. agris in oppida conferant , sperans , barbaros

1peritos hom ines inopia cibariorum afflictosm pugnandi conditionem posse deduci : m andat,1s exploratores m Suevos m ittant

, quasque apud1tur cognoscant. Illi im perata faciunt et paucisterm issis referont

,Suevos om nes posteaquam

nuntii de exercitu Rom anorum venerint cum

suis sociorum que c0piis quas coegissent , penitrem os fines sese recepisse : silvam esse ibi infi

;n itudine , quaaappellatur Bacenis : hanc longepertinere

,et pro nativo m uro obje

ctam

,Che

Suevis5Suevos ab Cheruscis 6 injuriis incursio

prohibere z ad ejus initium silvas Suevos advennanorum ex spectare const1tu1sse.

Quoniam ad hunc locum perventum est non

esse videtur,de Gallia: Germ animque m oribus

,

ifferant em nationes inter sese , proponere. In

1n solum in om nibus civitatibus , atque in om ni

partibusque sed paene etiam in singu lis dom i

iones sunt : carum que factionum principes sunt,

ctos . H anc lectionem e

mirevocavitOudendorp.

1'

abduetos , au t adduetos .

certe nostra lectio , sed

1ata codd. auctoritate.

u'

quam . H otm ano placet

liquam n ec inficete .

1is . Vid. indicem geogr.

news . A b ea parte , qua

ad fines Suevorum . M .

ab Cheruscis , ete. U si'

heruscos a Suevorum , Sue

eorum injuriis . Sallust. ab

sum pm i: ibet. Ciacconittl .

Cn .XI. 1 . A tque in omnibus pagis

partibusque . Ven it m etaphrastes iv

« i am ; rai ; n ol an , nel iv n e'

anic

rai: pul a'

ic adeo ut vocem ultim am

in suo codice n on repererit, nec

dubito quin e glossem ate sit nata.

Ita Davisius. Perperam respondet

Clarkius . Est en im elegans clim ax

( gradatio ) non solum in omnibus

civitatibus atque in omnibus pagis ,

partibusque pagorum sed pa ne in

singulis domibus , etc. Et ho c luce

clarior‘est in terpretatio.

2. Pane etiam in singulis

16

244 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

qui sum m am auctoritatem eorum judicio l1abere ex isti

m antur,quorum ad arbitrium judicium que sum m a om

nium rer1un consiliorum que redeat . q ue ejus rei causa4

antiq uitus in stitutum videtur,ne quis ex plebe contra

potentiorem auxilii egeret°

suos enim quisque op rim i et

circum veniri non patitur neque aliter si faciant u llam

inter suos habent auctoritatem . H mc eadem ratio est in

sum m a totias Gallia: 6divisa: sunt duas.

nam que om nes civitates in partes

XII. Quum Caesar in Galliam ven it , alterius factionis ‘

principes erant ]Edui,alterius Sequa1ii. H i qunm per se

m inus valerent,quod sum m a auctoritas antiqu itus erat

in ]Eduis m agnaque eorum erant clientela: Germ anos

atque A riovistum sibi adjunxerant cosque ad se m agnis

Errat H otm an . qunm ailirm at nul

las fuisse dom os , qua non huic vel

illi faction i ( soil. vel E duorum

vel Sequan orum , de quibus vid. c .

seq . ) faverin t. H u enon dicit Caesar ;sed nullam fuisse dom um in qua fac

tiones non essen t, quas de prin ci

pata vel dom us vel pagi , vel civi

tatis peculiariter con tenderen t.Vid.

supra de Divitiaco et Dum no

rige de A m biorige et Indutiom aro ,

e tc . Inde in telligere lice t qu is fue1 it

reipublica: gallica: s tatus p.ovapy_m èv

en im erat aliquid in annuo vel lon

giori m agistrata , regio p le1 um que

n om in e insign ito ; &gzq cxgarzxòv in

senatu ; d\ .poxpn m òv in sum m a po

puli auctoritate unde senatus et

m agistratus es istere…cujus popu lijudicio et suffragn s illi suprem a…auctoritatem l1nheren t. Erat ergo

quoddam m ixtaa genu sGal

liarum status . Id ipsum habet Stra

bO , xv , de Gallis .

3. Quorum ad arbitrium…H oc est , ut ad borum arbitrium

rcdca

sum m aom nium rerum com iliorum

que redire jure possit ac deb ut.M.

4 . q ue ejus rei causa. Non longe

abit illa con suetudo a Rom ano pt

tronatu ac clien tela qua: legibus

erat sancita. H ue en im est le : Ro

m ulea Plebei quos s ibi ex patricia

patronum w lun t de ligun to . Est et

alia Si patronas fi audem cfien tifeocerit saver esto. GOD .

5 . Sifacian t , allam i nter suos l1a

bent. Syllepsis , de qua Sauctius in

Min . 1 0,On .

6. In sum m a totius Gallie . H oc

est , in sum m a rerum publicarum ,

sive in adm in istratione et form s

un iverse c ivitatis Gallica . M .

Cu ». XII. 1 À lterius f« ction is, ett .

Cap. pre ceden ti , Casar de factio

n ibus quae pagos , pagorum partes,

quin e t dom os ipsas privatim sein.

deren t hoc au tem loco de duabus

ingen tibus loquitu r tuotam fere Gal

liam agitau tibns .

2 . Ger manos atque A riovistum.

Supra l. I c. 31 , et sequen tia.

https://www.forgottenbooks.com/join

246 C. JULII CE S A R IS COMMEN T.

XIII. In om ni Gallia eorum hom inum , qui aliquo sunt

num ero atque honore genera sunt duo : nam plebs paneservorum habetur loco qua: per se nihil audet , et nu llo ‘

adhibetur consilio. Plerique , cum aut aere alieno,aut

m agn itudine tributorum ,aut injuria potentiorum pram un

tur,sese in sew itutem dicant nobilibus

‘in bos eadem

om n ia sunt jura,quae: dom in is m servos . Sed de his duo

bus generibus alterum est6

Druidum5

alterum equitum .

Illi rebus divinis intersunt6 sacrificia publica ac privatalect. elegan tiorem certe exhiben t.

Car. XIII . 1 . A liquosuntnum ero.

Digni habiti qui reccnsenn tur , et

num eren tur,quasispectatihom in es .

In con trario accipitur apud H orst.

Nn num erus som os , et fruges consum m nati .

Id est , n ihil aliud sum us n isi nu

m erus ; (pourfaire2 . Nam plebs pe ne servorum loco

habetur. Non servi sun t plebeii isti,sed pene servi aòrod‘oîil oz ut uit

E schylus , qu in et Ospa'

n ovn c

01901 , ut vult Diod . Sic . lib. v , 24 .

Inde constat aristocratiam prmva

luisse in Gallorum m h rsiauc.

3. Nullo . A ]. legun t nulli. Recte

nullo nam , u t observat Oudend.

ullus et nullus , cum aliis sim ilibus,declinan tur an tique utvulgariaad

jectiva. Quod tam en tem ere sape

in trudere ubique , u t et in Lucan o

1 5 7 , 370 )conati sun t viri quidam docti.

4 . Sese in servitutem dicun t nobi

libus . Qui non eadem sa:vitia ute

ban tur erga debitores suos quaRo

m an i ait en im idem Diodoros

custodes corporis cr liberi.: kom in ibus

paupercs eligun t.

5 .D ruidum .Volun1inam ulto plu

ra prodiere de Druidibus quorum

catalogam confecit , u t s it Oberli

nus Georg. J0 . Frick , in peculiari

libro de Druidis ,quiUlm c , 1 744 ,

prodiit. H orum diversas opinione

et sibi m vicem contradicen tes boe

loco refer-re , sin inutile om nino , at

saltem longine et openosius : bm

tan tum denom ineDruidum tenenda

m ihi viden tur a Moro ; eater. in

ipso nostro auctore sunt petendi .

Porro n om en Druidum inquit

Mom s , sive ot tum fuerit e verbo

dem yddon dom inus quercus sive e

verbo druthin , drottin , dom inus ; il

lud tam en constat et esthodie con

secratum , nom en hoc neque es he

braico Dam e/1 , quas i Dru ides sint

scrutatores n eque ex graco dpiic,

quercus arbor quaw is derivandum

esse : est en im dom esticum verbum

e Celtica lingua om n ino non ex

aliis repetendum . H is Mori conjeeturis addit Oberl. opin ionem am i

ciss im i su i olim La Tour d’

A uwr»

gne p . 1 57 orig ina p ulaises , ubi

derivataCelt. deraîrd, din , quod no

tatmiram u sciquercini,aci] der,quer

cus , widd wiscus , df n de n, vir.

6. Rebus divinis intersunt. 9 1'

nm

di mix. d'

u n A puid‘mv. Strabo , I. rv.

Intersun t non ut vulgus , sed ipsi

praesm 1t, publica privataque sacri.

liciaad1n in istran tes . Sant,quasi m e

dii inter populum et res divinas

ergo sun t sacerdotes .

DE BELLO GALLICO. L IB. VI. 1 471t , religiones interpretantur. A d bos m agnus ado

1111 num erus7 disciplina causa concurrit , m agno

m t apud eos honore. Nam fere de om nibus con

s

publicis privatisque constituunt et

,si quod est

rn facinas , si cades facts ,si de hereditate

, si

us controversia est iidem decem unt pram ia

ne constituunt : si qui aut privatus aut publicus 9lecreto non stetit

,sacrificiis interclicun t

‘ o

H ac

.ud eos est gravissim a. Quibus ita est interdictum°

O im piorum ac sceleratorum habentur ; iis om nes

t“

,aditum eorum serm onem que defugiunt , ne

contagione incom m odi accipiant : neque iis pejus redditur neque bonos ullus com m unicatur.

em om n ibus Druidibus praest unus qui sum m umhabet auctoritatem . H oc m ortuo si qui ex re

cellit dign itate succedit : aut si sunt plures pares ,1 Druidum deligitur nonnunquam etiam arm is

has magnus adolescentiam 1 1 l is omnes decedun ! . H oc loco

psi et professores orant , apprim efingun tur effectus ecclesias

ilos0phi in honore habiti. tica excom m un icationis.Vid. A post.

Diog. Laert. in it. libro ad Corinthim 1 , etCanon . aposto

1m : Diod . Sic . v ; et alii. lorum .— Decedunù A l. dix edunt.

$0d est adm issum ,etc. San t 1 2 . IVq iis petentibus jus red

lices , et qu idem suprem i. ditur. q ue dicitur am in io civita'

icas . Is qu i m unere pu tis . Nostri: vero , l'

interdiction , la

;itur. Rarissim a locutio ,

.isi ex Opposito verbo po 1 3. Deligitur. Codd. om ne ad»

sci. A l. leg.Populus . Male . legitur qu. lectio unan im i con sen

erdicunt. F…: his jure con su recepta m ihi sincera sola atque

tem a a Moro citatus , si genuina videtur nec m e m ovet

tan ta potes tas fuerit, exi subtilis distinctio a iticorum recen

fuisse sum m orum Gallia tiorum , qui itavert1m t : : quum adle

1um , bosque non nisi in gere proprie sit , aliquem per suf

oritate valuisse. Longius fragiaaddere huic collegio in quo

) io Chrysost. Orat. x1.1x : nondum fuerst , ut legitim us colle

im qa'

rac rti; Geco.t gm num erns fiat integn (Em afi

a: roùreo: àfl dsiEav efi; ClaviaCicala) ; hoc autem loco, is

rò p.iv&111°

qui jam interest collegio 111111: e

i pxtn , it. Druidibus in dem ortni locum suf

1 6 ‘

https://www.forgottenbooks.com/join

250 C. JU L II CE S A RIS COMMEN T.

tem transire ad alios atque hoc m axim e ad virtutem

excitari putant m eta . m ortis neglecto. Multa pratereade sideribus 9 atque eorum m otu

, de m undi ac terrarum

m agnitudine de rerum natura,de deorum im m ortalium

vi ac potestate disputant,et juventuti transdun t.

XV. Alterum genus est Equitum H i quum est usus,

atque aliquod bellum incidit, (quod ante Casaris adven

tum fere quotannis accidere solebat, uti aut ipsi injuriasinferren t

,aut illatas propulsare

nt, ) om nes in be l lo ver

santur : atque eorum ut qu isque est genere copusque

am plissim us ita plurim as circum se am bactos c lientes

goram peregre discendi studio pro

fectum Druidas audiisse : alii cou

tra, Strabo ,1. tv. Iam blic .Vit. Py

thng. Origines philos. c . n , p. 46 :

Ò H a yo'

pou oixe'

m : Za'

p.dl Ez; rob;wagd K O.rm ; A puzd

‘

a: l iysrm d‘ula

'

Em

où oooofivf'ì1vIl»0ayo

'

pu av90.ooocpiav,innuere videntur Druidas à Pytha

goraMetem psychosin didicisse. A t

ut recte observat Mom s , nonne

potuit eadem sententia pluribus in

m en tem ven ire ? qui enim cmtera

indocti , credunt, an im as non in

ta ire ,bi , qu ippe sensibus et ad

spectabili m undo adsueti quam

proclives erun tad com m in iscendum

aliquod superstitis an im a habitacu

lum , quam corpore sejunctam vivere

vix viden tur in telligere posse .

9. Malta praeterea de s ideribus .

Pom pon . Mela Casarem secu tus

idem soribit Druidas terra: m undi

que m agnitudinem et formam m otus

ca li ac siderum e! quid di i m lin i scire

ce

CA P. XV . I . A lterum genus es t

equitum . A di Pau san iam in Phocicis,ubi fu se loqu itur de gallis equ iti

bu s . Guique , inquit, equiti fuerun t

duo astan tes fam uli , utrique rei

equestris periti et equitan tes . Post

quam autem eorum officium et na

vandam m pugna dom ino operam

descripsit, his verbis colligit : ejusmodi ordinem h ùnarì isia n

ban : more indigena erq uorum nona

sciamr esse Markam apud Gallo: .

Unde vir Clar. Goduin us conjicitequitem illis fuisse Man hionan (aliivocem Marchio, Gall. m arquis , voce

germ an icam ark,fin is lim es term i

nus fron tières derivari volun t et

certe addit idem , Markscluzlk po

ten s est aut peritus equorum quo

nom ine nobis dicun tur et Polem ar

chi les marc'

chau r de F rana ), et quisun t equorum curandoru m periti

( les mare'

chaux fi rm nts . )a. A mplis sim us . A l . m plissim is .

3. A mbactos . l idem prope qui sol

durii.Vid. 1 1 1 , c . a A mbachcs ,d‘oì l oc

servus mercede conductw

(non servus in eo sensu quo apud

Rom anos vulgo accipitur , sed uti

apud nos lesdom estiques gages ita

vett. glossae. Festus ait gallica lin

gua signilicare serman . Male . H anc

B iod. Sic . rectius appellat m in istra ,

di sincaov ingenua condition is . Ea

voce sim iliter sonante utuntur etiam

DE BELLO GALLICO. LIB. VI. 25 1

que habent. H anc unam gratiam potentiam que noverunt.

XVI. Natio est om nium Gallorum adm odum dedita

religionibus ,atque ob eam causam

, qui sunt all'

ecti gra

vioribus m orbis quique in pra liis periculisque versantur,aut pro victim is hom ines im m olant3, aut se im m olaturos

nun c Flandri A mbacht-man , id est,

hom o que stus causa open m suam

alii locans . A dde prc tereaCasarem

ipsum .qu ihaecduo nom inaam bactos

clia 1tesque itajunxit,ut alterum esset

interpretatio latinaalteriusvocis cd

tic1m itaque de significatione hujusvoeis parum am bigeretur n isi se

vero n im is essen t supercilio critici

qu idam . A mbactum igitur in terpre

tor n on servan ,nec m ercenarium

sed m inistrum , assiduum com itm ,

nt su nt apud m agnates nostm s , les

o]]icè rs attachi : la maison la

b uyers , les pages , la prins ipau: do

m es tiques qui ne porter“ point liam'

e.

In eo differunt clien tibus rom an ia,

quod m em edem aliquam pro sua

opera recipiunt. Mom s s it se repe

risse verbum aad5alzts ( m inister ) inversionegothicaepistola beatiPauli

ad Rom . , ubi , 1 3, 3, 4 , bis lo

giturWalsh/iu'

ist and6abb gut/as ;

hoc est,potestas estm inistrodei.Bur

sus Bom . 1 5 8 du'

xovoc vertitur

a rriba/zl . Plura, addit Oberlin dahit

glossarium Scherz ii. Id solum pro

certo tenesm us M antra» esse ver

bum celticum nec rom anum ut

frustra tueri conatus est Daviar ad

Festum inM m .Nannullivolunt

derivari ab on l igure. Pessim e; nam

pre.-terquam quod rò m òigen aliud

om nino sign ificst;nec supinum , nec

pro teritum habet, undevox am 6ao

tus potu isset eflìngi.

4 . Grafic a. Bm evolen tiam non

quam quis aliis ipse gratificando

eshibet, sed in qua ipse est apud

alias ,quam initab aliis, et per quam

sibi conciliat potenciam .M .

Cu .XVI. 1 0mninm .a g.

Religionibus. Ritibus saoria,usque supm titiosis . M. Religio

nibus. Snia scil. ; nam ca terarum

contem ptria : unde illud Ciceronis

ligionibus suis bella susc'

qnn , Collo:

cona-a m ito» religion“ . A d quod

enim Galliadversus religiones bella

gessisse videntur nisi forte innue

rit Brennum alterum qu i expilavit

tem plumDelphicummec nonUrbem

captam aSenonibus. Sed ista expo

ditiones non tam evertendarum re

ligionum causa, quam pre de (“

scien

da susceptc fue1u nt.be terum de religione Gallorum m ulto plures obi

H artin Benedictinus et Pelloutier

apud nostros ; apud Germ anos Rit

terus in bist. Gall. , p. 1 98 et seq.

sim hanc Gallorum feritatem com

m a norant. Vide potissim um Lac

tant. in Stat.Thebaid. x .Eryc.Olaum

c . 1 hist. Succicn ; Surinw in

vita Sancti Co sarii A cta sancta

Perpetua ah'

1psam et…poreSeveriim p. scripta, etc;atnon solum Gallus

hujus im m anitatisparticipa fuisse

Cbristum ottum plus m in 1n ve su

perstiti-niahujus foditate se con ta

m ina1se nem o nescit ; quin et Cao

252 C. JU L II CE S A B IS COMMENT.

vovent , adm inistrisque ad ea sacrificia Druidibus utun

tur °

,quod

, pro vita hom inis n isi hom inis vita reddatur,

non posse aliter deorum im m ortalium num en placari

arbitrantur : publiceque ejusdem generis habent institutasacrificia. A lii im m ani m agnitudine sim u lacra 5 habent,quorum contexta vim inibus m em bravivis hom inibus com

pleut,quibus succensis , circum venti fiam m a exanim antur

hom ines. Supplicia6 eorum, qui in furto ,

aut in latroci

sar , qui nobis hoc factum tanquam

rarum prodidit , in ipso actu su i

de Gallis trium phi victim as hu

m anas im m olari passus est. Diodor.

Sic . Postquam narravitcla

rum illum virum Vercingetorigem ,

Gallorum ducem in terfectum fuis

se statim a trium pho addit 1 1101di 360 811391 ; lv tpa

'

n g1 r 1v1 hpoupyiae;

in modum sacri/l'

en nota hac ver

ba. ) iooayvioav. K ai rò p.iv air10v

oòz i'

m tl1n îm Olin yàp vl 2i€ukl a

ll eucu , ollr’ i l l o r1 rem ore ).o

'

1 1w

iyin ro. Èv d" eos rip À ptia « cdm

« pian 1 611 116111 1961…114 1 apo: rsu

“pw ; rw À psac (0601101 11 . Goo .

Ex hom ine autem im m olato deinde

anguria capieban t , si verum tradi

derun t B iod . Sic . v, 31 et Strabo,

xv p . 1 98 . Scriptores de ritu dvùpm

woOuoia; collegit Fabricius in Bi

bliotheca an tiqua , p. 349 .

4 . Non posse aliter. Tè aliter ad

jecit Scaliger e codd . 01111111…5 . Sim ulaera Non sim ulacra deo

rum gotz eubilder u t vu lt Bittcru s

historia Gall. p . 1 1 8 sed porten

tusa et m on strosm machine vim i

nem , utcum que referen tes form am

corporis hum an i , u t ruricola: e

stram in e con texun t sim u lacra ho

m inum ad feras e t aves abigendas

Strohòildn , stro/1m anner. ItaMoru s .

Confer cum nostro Casere locum

Strahon is , ubi ait , rv : K ai yì9m rcro

'

Esuo'

v rwa.c m i du ca.ipouv iv

roi; itpoîc, anti m raou uaioavr s: 11°

Àoooòv l oproìi z ai Eòì.ov lgs € al o'

vrsc

si; roìirov Gooxtipara , z ai « avrei:

Onpia z ai d pdmou; &oxaòcow . Stra

bo dicit colossum [c ui , at Ce sar si

mulacrum immane vim inibus conte.:

tum . Major fides Ce sari habenda,

qu i ipse forsan testis fu it , quam

Strabon i ho c auditu tantum reice

ren ti. Ce terum hujaosuperstition ism ulto tam en m itioris vestigia repe

riebantur paucis abbino ann is in

nonn u llis Gallia civitatibus , pra

tertim Lutetia Parisiorum ubi si

m ulacrum vim ineum , hum anafor

m a et repre sen tans H elvetium cir

rum ferebatur quot an n is , statu to

die , per vicos urbis , a plebecula

injuriis et m aledictis lacessitum ;

postm odum sub vesPera in platea

igne com burendum . Nostri m aiorestu ne vocaban t istud sim u lacrum le

suisse de la rue aux ours . A n tea no

m in e alio appellabatur n am hu

jusce superstitiosa: cerim on ia origo

est ignota propter an tiqu itatem .

6. Supplicia. Duplicem in hoc

capite sign ificationem habes lector

verbi istius . H ic prim um supplicio

in eodem sen su quo com m uniter

accepim us prenam flagitu cuju scum

que , Ttp.t09itW ut gra m s in terpres

https://www.forgottenbooks.com/join

254 e. JU LII erasm u s COMMEN T.

plurim a sim ulacra : bunc om n ium inventorem artium fe

runt , bunc viarum atque itinerum ducem,bunc ad quas

tus pecun ia m ereaturasque habere vim m axim um arbi

trantur. Post bunc , A pollinem ,et Mat tem et Jovem

,

et Minervams. De his eam dem fere

,quam re lique gen

rit a Gallis num en illud quod Cn

sari placuit cum Mercurio com pay= Baal , aut Bel , unde Rayo

c

e

h

-

l’us inquit , Bs

'

l u , É ì ioe aal cùyl…rare. Cn terum om nia gallici Mer

curii attributs qualiadescribun tur

h. 1. aCanare cum Mercurii gre ci

m uneribus apprim e m nsen tiun t.

A pollinem . Belenus dicebatur

a Gallis ut videtur ex A usonii

Carm . u , de professoribus Burdi

galensihus ; eo autem nom ine voca»

bau t Norici, teste Tertull. A polog.

c . xxxv. Belis seu Belinus ab A qui

leiensibus. Ita H erodian . de A qu i

leien s . obsessis : os‘

oc im xépto; viam

imumvnirw B0.w di z ul oòcn

c i€ ouci n i: m pouò g À u ol l mvu sivuz

i0ù cvrs: . Inscriptiones perm ultm

in Gallia reperto de A polline Be

leno m en tionem faciunt. H as col

legit Bitterns in H ist. Gallorum ,

p . 3 57 . Ex bis constat, n um en ali

quodpeculiare , seu partem aliquam

vel attributum suprem i n um in is

cultum fuisse in Gallia sub hoc no

m ine. A t non de attributis ejue n e

que de etym ologie nom inis , n eque

etiam de recta ratione , 6906-m m ,

: quem nstat. Cmsardicitbun c A pol

linem gallicum morbo: depellere,quod

satis A pollin igraco conven it : atEc

cardus , S56 de Or. Gen n . Bele

nus autem deus Celtarum m etallo

rum , ferripre cipue,prm es creditus

est. ( lam bro-Britan n i balais adbuc

cbalybem et ferrum vocan t unde

illi nom en. Qua potius Vulcanoconvenire viden tur. Seldenus et

Quod satis eonvenit A pollini nus

tro , qui et non solum m edicina

prases esse voluit , ut innuitCa u

hoc loco , sed sim ul sol et las . A ttn

m en ut,quid ipse sentiam ,q xertedi

cam ;nec m ihi A pollo a Ce sare ho:

m em oratus loco estBelem ,nec Br

Im m isteestA p0llo , sicutiCom ex.

prcssit; m ulto m inus Bu l sm Bd

Orientalium ; et asscn tien s Ecw dn.bunc Beh…credo Vulcan ,

m etallis fodin isque pre sidem , qua.

lem repre sen tant arm Parisina , de

quibus in fra dicem us .

3. filartem . Vide in fra not. 6.

4 . Jovan. H une volunt dici Ta

m nin , vel Tam m in , vel T…Vid. Ritteri H ist. Gallorum , p. : i l,

3 50 . Con fugiun t etiam ad Lum

Pharsal. I , 446 ubi Turani: nomu

gallici num inis occurrit ; sed mule

constabitcerto bunc esse Jovem ?

A ra: Parisina Jovis figuram rev

pre sentan tdiverso tam en schemate.

H ujus autem sim ulachrum quale

esset, m em oratMax im . Tyr. Sem .

xxxvxn . K e) .roi oi€ ouoz p.iv A ls"

&yul pu di A tòq K sl rusèvò4m1 1‘

: «lei; .

5 .Minerva ».Nullum ad nos,quod

sciam , hujus dem nom en Celtictm

pervenit. Schedinade Diis German.

p . 1 37 , aoo , ao n , ita om nia tur

bat , ut M inerva, Venus Vestnes

ejus opin ion e tandem pm unacs

dem que dea habendm sin t. Ideo

Vossius nom en Belen…factum ex Mom s eo redit unde profectus est,

DE BELLO GALLICO. LIB. VI. 255

tes , habent opinionem A pollinem‘

m orbos depellere ,

Minervam aperum atque artificiorum initia transdere

,

Jovem im perium ce lestium tenere ; Martem5bella re

ut existim et Gallos cogitasse an im o

et credidisse plura providentia iv

: py: iug operationes ) et beneficia,sed non illa beneficia singula sin

gulis nom in ibus nm cupasse,autpro

singulis num in ibus habuiase.

6 . Morten . H unc esse Em u seu

H a ran autum ant , quod nom en ap.

Lucan . l. cit. et Lactant. Divin . In

stit. l. I , dicitur esse nom en

num inis gallici ; quanquam aliis

placu it K esum esse Jovem . De H e

so tribus locis in bist.Gall . Bitterns

dixit. Idem profert e Gruteri in s

criptt. ( n ., 9 , adde avr, n , n , )cognom en gallicum Martis quod

est Cam ulus . M . H oc om nia incerta

sun t ; etH anon esse A pollinem deum

san itatis clarius luce apparebitcum

aras Parisinas explim verim ns.

DE A RIS PA RISINIS.

H as fuisse effossas sub tem plo

cad1edrali , anno u n , om n ibus

notum . Quam or au tem sun tnum e

ro ; quarum una, scii. secunda, in

tegra, duabus tam en constm s par

tibus ; tres vero alia dim idie tantum

sunt. Ea an tiquitates Celticas et

et1igies Deorum , seu H eroum gen ti

pm priorum nobis offerunt quas

hoc loco explicare , non alienum

Pan s a n s .

Prioris arc prim a facies cum

bac inscriptione latina

T IB. C A E SA RE

A VG . IOVI OPTVM

N A VTE PA RISIA C

PVBL ICE POSIEBV

N . b. Bocardas hanc partem M°

.

( de Orig. Gem . p. r33. ) vocis deleto legi vult TA RA MO et in ter

pretatur Jovem Tonan tem . Perpe

ram . x°

deest locus sex litteris ne

wssarius ; nec Tam o scribi potuit

n isi com pendiario. Porro in tota

inscription e n ihil hoc m odo scri

bitur ; deinde littera0 superM non

pertinet ad vocem deletam , sed ad

vocem 0PTVM , sicuti infra N

pertinet ad POSIERV unde legen

dum m ihi videtur A RAM .

Prim ara: seconda facies abs

qi: e inscript. tres figurata juven ilesexhibet,quarum unaex m agnaparte

deletaestvetustate .Bellatorquisque,cum parm a rotunda et lam a di

recta; hi om nes absque galea et lo

rica sed pileati, vestiti et m an icati.

Prim a ara: tertia facies , cum ia

scriptione va 1 s a s . Tres offe'rt

bellatores barbatos et seniores cum

scutis oblongis , octangulis , et jaculis directis , sed absque galea et io

rica, vestitos et m anicatos .Quorum

prim us circulum habet ante se .

Prim a ara quarta facies cum

inscriptione sn u uWnu.m sr. Sex

seniores exhibet corona quercina

insignitos et togatos ; et ha tres fa

cies m ihi” pre sentare videaturtres

civitatisParisiac. ordines : Sc. po

pulum seu juvenes 3° equ ites ;

4'senatum seu Druidas .

S : cvr n a an a.

Secundo ar. facies prim a cum

inscriptione Jovi s.

Vir m edio c tatis , capite nudus ,m ediocriter barbatus , sed m ajestatem spirans , co tesm dm n parte

256 C . JU LII CE S A B IS COMMEN T.

gere. H uic,cum praelio dim icare constituerunt, en, qua

corporis nudus, am plo pallio plicato

etrejecto superbum erum sin istrum ,

ad pedes usque defluen te. Lanceam

directum sin istram anu tenet. A Jove

gre covel rom ano m ultum diffen .

Secundm arm facies m unda cum

inscriptione asvs . Vir vegeta: a ta

tis , querc ina corona in signitus ,

inguina lin teo cinctus , cc tera nu

dus pro terquam quod e sin istro

hum ero per. pectus ad um bilicum

usque definit palliolum plicatum .

A stat arbori , sinistram anu ram um

prebendens des tra securim atto]

lens qu ippe ram um succisurus ,

atque sin istro genn trunco arboria

inn ixus . Porro bic lapis Druidam

nobis offerre videtur in cerim on ia

satis nota , qua: quot ann is fieri

solebat, miscum e quercu aurea se

curi cc den tem . Porro viscus sa

n itatis em blem a fuit apudGallas ;

id saltem conpcere licet e Plin .

XVI , cap. 95 unde vulgo pro deo

sanitatis usurparipotu itESInom en

erit igitur noster deus A pollo quem

Casar m orbo: depellere dicit non

Ilfars , u t volun t critici.Vid. supra

notam 5 .

Secunda: arm fac ies tertìa cum

in scription e r m vos . rnuu n s s u s .

Exhibet taurum corn ibus m u ti

lum ,pone quercum stantem , supra

cujus ram is insistuxrt tres aves , ita

u t earum prior capiti in sideat tau

ri. Cujus dei sit sym bolum iste

taurus ig noratur. Ce terum hoc loco

Tare , celtice taurum sign ificant , et

tri tres , garan gru s sim iliter ait

Eccardus c it. respicere po test hoc

signum ad veterem heroem Recam

num cujus verum n om en Trigaranus ,

forte a Rom an is corruptius e latum

est. Sed lm m era: sun t conjecturaz.

Secundm ara: facies quarta cum

in scriptione vou n os . Ofi'

ert vi

rum stan tem ,barbatum , sed m edie

e tatis,pileatum , sem in udum ,pallio

lo plicato et rejecto super bum erum

sin istrum deinde in form am lin tei

ingu inategente . Isdextram an u m al

leum tenetdirectum ,alteraforcipem

tem m versus inclinatum et est

absque dubio non A pollo , sed Bee

lenas , seu Belis . de quo supra dic

tum est nota, a et ferrari. reicu

ram gerens ; de eo nulla apud nos

trum m en tio fit.

T n'r t a a n a.

Tertic arm prim a facies habet

bellatorem juvenem pileatum , lo

ricatum , cum paludam m to. Dextra

m anu equum per m m m os capitis

crines tenet , altera bastam . Inscfi

bitur nunc quan tum inspicere

m ihi licu it, deletis prope litteris ,CA O . . I R . Quod Baudelot,E ccardus et eruditissim u s vir Eloi

Johanncau interpretan turCA 5'

l‘Oll ,

et reipsa ligurae attributs satis huic

sem ideo conven iun t.

Tertia: ara: facies secunda bella

torem s im ili m odo qu'

o supra juven em offertabsque in scriptione,quem

suspican tur l’a/lucem .

Tertiae arm facies tertia , cum

in scriptione annavano . Offert se

n e…barbatum et calvum cum

au riculis equin is et cervin is corni

bus qu ibus inserun tu r annuli duo

sigillati. Is togatus videtur prim a

parte corporis alteraau tem trunca.

Vo x cerm m nos s ig nifient com iger

et typus Bacclm m Celticum indi

care videtur.

Tertia: ara: fac ies quartajuvenemom n ino n udum o ffertclavem hercu

leam m anu dextra erectam tenen

https://www.forgottenbooks.com/join

9 58 c. JU LII CE S

/

A RIS COMMENT.

pradieant ; idque ab Druidibus proditum dicunt. Oh eam

causam spatia om nis tem poris non num ero dierum3

, scd

noctium finiunt : dies natales , et m ensium et arm orum

initia sic observant , ut noctem dies subsequatur. In reliquis vita: institutis hoc fere ab reliquis differunt , quo dsuos liberos , nisi qunm adoleveriht

,ut m unus m iliti: sus

tinere possint , palam ad se adire zion pntiuntur ; liliumque

6 puerili atate in publico conspectu patris , assistere

,turpe ducunt.

generis sui auctorem fecisse , qu ia

Druidi: m em orantn oerafinissepopuli

pod em indigenam , ut tradit A m m .

Marcel]. l . xv , c . g ; àdeoque e locis

subterraneis prorepsisse . s . Mo

rus Davisio m orem gerons dicit

Gallos Casari n ihil aliud narrasse,

quam se e.: terra esse ortos ( suprav , e . n ) fretus ea 0pi11ione , sc .

si qua natio vel e terra, vel ab in

ferno, aut subterraneo deoprogn ata

dicatur , in telligendos esse aborigi

nes z lm c loco , non con stare de l mjusn ation is origine ex alia natione

( vid. Cic. Natur. Dear. 1 1 26 ,da

Plutone) : unde colligit frustranom en

gellicum que ri quo illud n um en

subterran eum sim ile Pluton is sit

in sign itum . l laud absurda tam en

nobis visa est Cluverii conjectura,in n uen tis Tloeut esse eum dem qu i

grm cis Gab; latin is , Deus , etc .

Eo m agis adducor , u t creda…D item esse re ipsa aliquod n um en in

fern um quod in fra dicitur 06

causam , N c . Et ea certe ab

que sensu p1 oferren tur , si his ver

bis, abD itepatre pm gnatos,m etapho

rice designati fuissen t aborigin es .

01) cam causam . Vide notam

pre ceden tem sub finem . Fm s tra

conjecturam suam de D itepa ! re pro

terra ipsa , tueri conatur Mom s ,

argu tu s argutia: inserens . N ihilo

m inus con stat hm verba ob eau

causam esse in m en te Casari: loci

pre ceden tis eXplication em ; et cui

fides potior bahanda erit, Ce sari ,an Moro qu i , ut propositum tb:

m a aliqua fulciatur probabili ratio

ne , aborigines noctu ortos esse e

terra, etalia sm ania farina ejusdemfingit gratuito n im is

3. Non -m em dierum . Id autem

non Druidum judic io , sed suo Ca

sar dicit. Galli sicutim rc i, A the

n ien ses et alii perm ulti , diem a

nocte incipieban t , n on aliam ob

causam quam quod n aturaliter te

nebrae praccesscrun t lacem . Sic H e

s iodus ea Noc te Diem et E thers

procreatos refect ; et libro prim o

Gen e5eos dicitur et tem in e eran!

super [aciem A byss i.

4 F i uiunt.Delin iu nt. Idem au tem

m os fuit priscorum Gen nau orum ,

teste Tacito , in Gen n . cap . n,; qui

m os diu tiss im e apud eos et in

m ultis Ge 1m an ia: locis u sque ad

a nn . 1 566 si Moro (idem adbibea

m us , invaluit : atque etiam A rgen to

rati, u t pate t ex Glossar. Scherz o

voce nacht.

5 .N isi qunm odobeerinl .Quaa tate,ignoratur. Rom a autem , xvn ann is .

6 . F ilium gue «hscuul . H anc par

DE BELLO e sm o. LIB. VI. asg

X IX. Vi1°i qi1ai1tas pecunias Èlb uxoribus dotis

nom ine acceperunt , tzl11taé ex suis bohis'

,mstim atio

‘

ne

facts,

'

è ll111 detibu5 cordti1unicar1t. llujtlé òii1n is pecuniaeònjuxtctini ratio habetur, fructusqlle Servantu

'

r : uter eo

rum vita st1p‘

t:rarit , ad euifl pars titrius'

que cum frue

tibu s'

Superidrilm t'

e1hpordnl pérve'

nit. Viri in i1xores3

sicut in liberos ;vita: necisque l1abentpotestatem : ct qunm

pater faniiliàa,illustl°iori loco fiatus

,decessit

,ejus pro

pinqlli codveniunt , ,et dm 1lotte si res in Suspicionem venit

,

de uxoribus servilein m odum quaestionem habent; et , si

com pertum est,1gni atque om n ibus

6

torm entis excruciatas

in terficiunt. Funera sdnt pro cultu6Gallorum m agnifica

ct sum ptuosa °

om n iaque , qua: vivis cordi fuisse arbitran

tur’,in ignen1 inferunt , etiam anim alia : ac pau lo supra

hanc m em oriam servi et clientes , quos ab 1is dilectos esseconstabat

,justis fi1neribus

'confectis

,una crem abantur.

tem phrasis pro glossem ate habet

I. C. H . ab Oberl. citatus , et pro

otiose repetitione . Qua de causa ,

n escio : nam cunctis in MSS. ins

cribitùr.

Car. XIX. Quantas pecunias .

Ea sun t&vripspvs. quo inducere volu isse videtur Justiu ianus Novell.

xcv n Tantum quan titutens conscri

bere miram quantam et m ulierem ,tan

tum quoque lucrum siipulari et e.:

tan taparte eJrquanta evo!uerin

\

t, c qualis

tam en m ensun r . H odie nec illa aqua

tio gallica, n eque donatio propter

nuptias locum habet; sed dotalitium ,

ut jurisconsulti vocan t le douaire.

Con .

3 A deum pars utriusque cum fractibus . Idem hodie apud n os Parisi

nos . Vide Coutum e de Paris , de la

3. "iri in us ores potestatem habent.

Qualis apud Persas olim erat. Vid.

A ristot. vu i , ad Nim m aclx. cap.

s s et hodie apud Orientales ple

rosque, A pud Rom ano:; vero c ita:

necisque jus m aritis non concedeba

tur in u s ores , n isi qunm uxor es

set in adulterio aut in u su vin i de

prebensa. Sed teste Dionys . H al.

ci eun svs_

î; psrà rcfi&vdpò; iclix.a( ov.

Vide Tacit. A t mel . n n .

4 . De m ribus in sem ilam m odum .

Nam apud Grm os et Rom anos

non de liberis , sed de servis verum

torm en tis exprom ebatur.

5 . Si compertum est. Earn n eca

tum fuisse seu ferro seu veneno .

6.Pro cullu . Non m ale conjiciun t

pra capta , id est, ut ferun t opes

Gallorum , ut supra 1v , cap . 3.

Nostri codd. pra cultu.

7 .Quae vivis cordifuisse arbitrantur.

Pata vestes , e nos , canes , arm a

etc . Sic apud om erum in funere

Patrocli. Mos autem vetus urendi

corpora apud m ultas gen tes.

8 . Justis funeriòus . Dura adina

1 7°

260 C. JU LII CE SA RIS COMMENT.

XX. Qua civitates com m odius suam nem publicam

adm inistrare existim antur habent legibus sanctum si

quis quid de republica a finitim is rum ore ac fam a acce

perit uti ad m agistratum deferat ; neve cum quo alia

com m unicet ; quod saepe hom ines tem eràrios atque im peritos

3falsis rum oribus terreri et ad facinus im palli et

de sum m is rebus consilium capere cognitum est. Magistratus , qua: visa sunt

,occultant ; que que 8386 ex 11511

judicaverint m u ltitudini produnt : de republica, nisi perconcilium 4

,10qu i non conceditur.

XXI. Germ ani m u ltum ab hac consuetudine differunt:

nam neque Druides habent qui rebus divin is prmsmt'

;

dum visa est bc c vox justis funeribus,quum jus taplerum que exsequias ,fanera ipsa sigu ificcn t unde H ot

m an us vocem fum ribus pro glosse

m ate habet et Scaliger pro fieno-ri

bus vult funebribus et Marcilius

em endat m i.: tisfuneribus confi rti cre

m ontar. Ego vero n ihil m uto , et

in terpretor justis id est ,

vez; legitim isfuneribus ; qua: StatioTheb. 1 1 dicun tur justa exequialia.

CA P. XX. 1 . Sanctum . Sancitum .

Si quis quidde republica, eta. Sa

pien tissim a lex lata, et ju stissim am

ob causam , quam statim explicat

n oster quam que velim nostris n unc

legibus inserì cur ? non dico .

3. Imperitas . Gru:cu s in terpres

cim ipsu; u po.yy.dro v.Nonnu llicodd .

ob Oudendorp. citati haben t impe

ditos , id est, su is quem que rebus

occupatos et non attente con si

derau tes falsum rum orem . Nostri

tam en codd. i'

m/veritas . Nil m utes .

4 . De rep . nisiper concilium . Tem

pore con cilii , dum concilium cele

bratur; in concilio . SicapudSuet. iu

Cms . c . 80 C1m ctati utrumne illum in

campo per com itia e ponte dejicerent.

s .Gr. in t. iv ràn o1 1rsiu.Sicalilli

passim : per tampona , per bim sen .

CA P. XXI. 1 . Nam neque

habent. E: eo quod hoc loco CS I!

dicit neque Druides habent, m inino

colligendum est Germ anos absque

religione et sacerdotibus quibus

cum que vitam feris om n ino simi

lem degisse ; neque Ce sari oportct,

ut Cluverio placu it Gen n . l . 1 c.

aa negligen tia: au t im c itia: noten

in urere . Certe Dru ides n on l1abe

ban t Germ an i, in co sen su, quo de'

scribun tur apud nostrum c. 13ct

1 4 hujus libri soil. gen tis principes

etplane regiapotestate donatos; sul

habeban t sacerdotes im o l'

a/lcd“

et A urinias , testeTacito H ist. 1h

6 1 65 ; et M . Gen n . c . 8 . Qanluen im Solem Vulcanum et Luna1n

coleren t n onnullos certe apud co‘

fuisse crediderim qu i n um inufl ‘

colendorum t itum et norm am do'

ceren t, sed absque alia auctoritate

Qui rebus divini: pra s int. Et idnon absolute accipiendum : nam

teste Tacito , M . Gem . c . 1 0 se'

cerdotes civitatis publicis auspica : prc

erant , id est sacerdote hahebm “

https://www.forgottenbooks.com/join

264 C. JU L II c sasu us COMMEN T.

alia transire cagunt. Bjus rei m u ltas afi'

erunt causas°

ne,assidua consuetudine capti 6 studium belli gerundi

agricu ltura com m utent°

ne latos fines parare studen t,

potentioresque hum iliares possessionibus expe llant ; ueaccuratins , ad frigora atque m tns vitandas , mdificent

’;

ne qua oriatur pecunia cupiditas , qua ex re fi ctiones

dissm sionesque nascuntur ; nt an im i aquitate plebem eon

tineant, quum suasqu isque opes cum potentissim is aquari

videat.

XXIII. Civitatibus m axim a laus est, quam latissi

m as circum se vastatis finibus solitudines’ habere. H oc

proprium virtutis existim ant expulsos agris finitim as ce

dere,nequ e quem quam prope andere consistere . simul

hoc se fare tutiores arbitrantur ,repentina incurs ioni:

tim ore sublato.Quum bellum civitas aut illatum defendit ,aut infert

,m agistratus , qui ci bello praasint, ut vita as

cisque habeant potestatem,deliguntur . In pace nullus

com m un is est m agistratus ; sed principes regionum atque

pagorum inter suos jus dicunt , controversiasque m innunt

Latrocinia nullam habent infam iam quae extra fines cu

jusque civitatis finnt ; atque ea juventutis exercendm ac

6. Ne , assidua consuetudine capti.

Vide quoque Tacit. M . G . e . 1 6 .

7 . Ne accuratius c dg/€cent. De rudihus Germ anorum e dificiis Vid.

eum dem , ibid. M iseras eorum ca

sas exhibet colum ns A n tonina.

CA P. XXIII. 1 . Civitatibus . Civi

tas hac loca pra natione quaque su

m itur , ut jam m onuim us .

Latissimus l1abere eolilwlinrs .

SicPom poniusMela,xu , 3:B ella cum

finitim is gerunt. Causa: eorum e…e Iibidine accersunt neque ùnperitandi

prolatandique que possident nam ne

que illa enia:c calant , sed ut qua: cir

ca ipsos sunt, W ta sint.— ù tissimas .

Codd. nonnulli latin ime , ut noster

ead . R. 5763. A t ecd .R. 5 764 ,ele

gan tius forte quam latissùnis . Ide!

m os hodie'

apud barba-as A m erico

septem trionalis gen tes , qu ibus pro

quatuor m ill . hom inum vix cen tum

lencm satis sun t.

3. illatum defendit. Ele

gan ter defenden pra propulsare 9

repellere. Itaquoque hostes defaudmapud Bun ium Serva t im ,

defend:

hostes , quam potes defendere . A . Gell.

Q. Claud. H ostes defendebat p iani:

7 de Maribus Gen n . sit, m pplici:

a m agistratibns decreta de sontibus

sum i sacerdotum m ann .

DE BELLO GALLICO. LIB. VI. 265

desidize m inuendm causa fieri praedicant. Atque ubi quisex principibus concilio dix it se ducem fore °

q, ui ses

qu ivelint

, profiteantur consurgunt ii , qui et causam ct

hom inem probant suum que auxilium llicentur ; atqueab m ultitudine collaudantur : qu i ex us seonti non sunt

,

in desertorum ac proditorum num ero ducuntur,om nium

que iis rerum posteafides derogatur’. H ospites violare

,

fas non putan t : qui , quaque de causa, ad eos venerint,

ab injuria prohibent 9, sanctosque habent ; iis om nium do

m us patent victusque com m un icatur.

XXIV. A c fuit antea tem pus qunm Germ anos Gallivirtute superarent u ltro bella inferrent propter hom inum m ultitudinem agrique inopiam trans Rhenum colon ias m itterent . Itaque ea

, quu: fertilissim a sunt,Germ a

n iae loca circum H ercyniam silvam ( quam Eratostheni3

et quibusdam Graacis fam a notam esse video,quam illi

5 . Ca…. Consilium , rem , seu

expeditionem pm positam .

6 .E : iù . Sei]. quipm bm nt con

silinm ,et polliciti sun t se se0uturos .

7 . F ide: derogafur. Verbis eorum

fides om nis denegatur. Oudendorp .

e codd. restituit derogatur. A ]. cò

8 . H o.spita wc'

olan . Majorem im o

observun thm servan t erga bospites

quam ergacives ; unde Pom p. Mel.

m ha:pitiòue…un: bono: s it n r

c. 3; et Nic. Dam aso. de M . Gent.

p . 8 , n otat quod apud Celtas , quo

nom ine Ger-m anos com prehendit.

,

p.tiZm ici» im rip u. na.-tà roò £ù w

àvù dvroc, ì u ol irnw im ìp roi p.iv yàpGain es; fl lupin , i m igroî

’

1 di « ol i : su

9 . A b mjun'

apm hiòent MSS. Ur

sin i , Carr. Leid. pr. Sca]. et edd.

Vascos . Str. Steph. et noster cod.

R . 5764 "injuria , sine preposit. nb.

A t , ut recto obeeru t Oudendorp .

differunt m ultum pm hiòere injw1'

a

et pm iu'

6ere ab ù1juria. Probibem us

injuria eum quem continem us , ne

eam facere posait et prohih m us ab

injuria quem ne accipiat , defendi

m us .Lect. igitur vulg. servendo est.

CA P. XXIV. Ultra bella infermm . Vu lgo et uhm bella inferrent,aepmpler. A nctoritate snorum codd.

oonjunctinnes e: , ce , rejecit Clark.

Necessario porro m ihi viden tur.

Pre tereagre cns habet nal, fl . A t

tsm en absun t 11 codd. nostris .

Trans R’w…colonia m il le

m t. Foru n hoc loco agiturde Gal

lorum m igratione . Sigoveso duce ,versus H ercyn iam silvam ,

Tarqui

n io Prisco regn an te cujus m en tio

nem bsbet Livius , v , 34 .

3. En ta lhem‘

. Cyrene o Ptole

m i Evergeta bibliotheco pro fec

to°

pue m sm ographia insigni,

quem Strnbo passim in sua geogre

phic citet atque refutat.

268 C. JU L II CE S A B IS COMMENT.

aures unum com u exsistit excelsius m agisque directum bis,

qum nobis nota sunt com ibus . A b ejus sum m o , sicut

palm a ,ram i quam late “

diffunduntur. Eadem est fem ina

congruant cum Ce ssris verbis quo Non adeo m ihi certavidetnrqum

hic legun tur ; nam adjicit :ÒE: îa1 di m p1yl ux1n c&xssxaiXd asis1; 1 vap.m oîow im i110.01 dy11i

cpm w.

A cuta sunt cornuum et fiamm e specie

acum inata cuspides ,

AEneis et reflexis sim iles bam is.

Profecto non poterat m m m odins

exprim ere m entem Casm s,quando

inquit , ab ejue com u sm o sicut

palme m i quan late difl'

undunfur.

Nam palm a: folia sun tim iaù ayvép:

m si; dynicpo1: . Oh he r ego statua

vel diversa bisontium genera vete

ribus fu isse et aliam speciem a

C…, aliam a Plin io describi at

que Oppiano : vel an im al boe , de

quo Ce sar hic loquitu r , incogn i

tum nobis esse aut non visum Cc

sari bisontem , eoque m in us accu

rate descriptum . D. Vossm s . Re

cen tiores autem , in ter quos Beck

m annus in Bnesching u com m en ta

riis rus-Sicis (Regiom on t. 765 et

pre sertim celeberrim usBuffon,ll ist.Nat. t. : Il , edit. in in hac

desoriptione rhenonem baud dnbie

agnoacun t. Ita en im Buj im , cit.

p. 8 1 . Est 60: in H ert_rniu s

_rlva etc.

( ì p m ge est m e : pn bù : le renne

11 en e_0el des andavi/ler: en avant , et

qui pan in o" […un lois in tern-e?

M n : sun dois n t 1fiuise'

en plusùvurs

par de large: es1

;u m ; et la feasel!e partu m 61113

m u n e le n u'

le 1111 lieu que (esfeu elles

l e f el-111 . Ju da dniu et du…Ia m tpoin t. . l im i l’

on

ne '-u t gu m M r gar l

'

anima!

su'…un

‘

(‘

e'

w l e sei: le ra ne.

m alis inseguiti , et a! iqun a su nu l:

deleti , sed de gm a e een orum,

£

fortasse anditu tan tum u n am

(Pa t-eh e ausu cebos ca 'vifiguraal'

ilk n eh e que le bos hditus l e l’lim

l. .vm , eap s ) . V°

.1d infia not. 3»

Ranu'

gnu-lese. Codd. a l t

m aliam sim ilitudo . Nam pn t:

dissim ilitudinu n com u n que mi

nim e conveniunt ,ut satis superqnt

a Vossio dem on stratum est, (qudissim ilitudinem m ale oecultu t

isti ram i , quos Buffon 11 . I. vontandovflkn en cm t ; num hi ral nitlu

vel plures num ero, ab eadem espik

sui-

gentes separatim ,nullo m edopo

uno com u excelsiore ,a eq ue

etc. passantarcipi,) extat « aliud

gum entum quod in terpretes fuglt

Ce sar , paulo supra, c . . de !vie rh…tegù enfis ( despu u

rennes) expresse, atque u ti de re ipsi

satis notalocutu s est. Porro , si 110

m en Rbenon is esset ei cognitum ,

cur , qunm vellet b. rha m isde

scriptionem efi ngm ,hac ususeud

circum locutione, a ! bos a rsifigv l ’cur statim non distincte dixissst z

Rheno autem de quo a pra &: iw ,

es l bos een s'

figun , au t aliter , std

in coden sensu? Contraautem 110

°

bis suam ingerit descriptionem

luti anim alium et nom ine et figl i!

ab aliis jam notis dissim ilinm unde

Vossio prorsus assentior , et collip

https://www.forgottenbooks.com/join

3 70 c . JUL II c sas.u us COMMENT.

est consim ilis captis figura ,et varietas pellium

’

; sed

m agnitudine pau lo antecedunt m utllmque sunt corni.

factum ex E le/1. Sed ha descriptio

nes nullo m odo Causarianc deseript.

m nven iunt. Quo ut quoquo m odo

quadren t, m utenduaestCe sariatex

tus , et con tra codd . om n ium con

sen sum contorqusndus . Buflbn ipsen ihilhlceerti incu tefatetur his ver

J’

m m qn ee seeond

passage n'

a rien l epre-'

ci: que le non

A loe, el‘

que pour'

appliquer sì l'

e'

Ian,

il fi n! substituer le m t capreis ce

lui l e capris , et suppose! en meine

ten1yn que Cà ar n'

ava1'

t w que des

fi m elles leq uel/es en efl è t n'

ontpoint

de com es ( et id tam en non recte

probatut , ex ipso Brt/fon le reste

peut s’

entendre ear'

e'

lan lesjam bes

fort raider c'

est-ò-d1re les articula

t1'

ons tnls-ferm es et com m e les anciens

étaient persuade'

s qu'

1l )°

avait des ani

m an.: tele que I'

e'

hjth11nt, qui ne ponn ient 111

°

plier les jam bes , ni se con

cher , il n'

est pas 1‘tonnant qu’

ils a1'

ent

attribue'

l'

e'

lun cette partir de 111/able

des Jléphants . Post hanc celeberrim i

e t peritissim i viri con fessionem qu is

pronuntisre audeat ? Ita quoque de

alec doctissim us vir Ct: vu-zn , supra

landam s . A 1. c a: s .

La ressemblance da non fait Inger

que c'

est l’

elhou l'

elend des . l llvm ands,

notre élan ; m ais la description est en

tiènrnsentfausse ; « pendant les incarnm odite

'

s attribueì s'

alces,par Cesar,

le sont encore aujoun l'

hu1 l'

élan

per le peuple c'

est une hudt'

tt'

on dé

riw'

e pm 64 6kntent de ce que le m ot

elend au t aussi dire en allemand

m isérable. Gun n .

Capris . Restitui ex codd. et

edd. prisd s om nibu s , Oxon iensi

solo cod . excepto, qui legit capreis .

Nec m e m ovet auctoritas Salm a n ,

Beckù1ann i et Bqflba ; nec m e ma

gis m on t auctoritas Moti dicentis:« ea que a

°

viris , harum rertfih pe

titis , re bene esam inata dicuntur,

ea sun t om nibus codd. et collec

taneisphilologicis pre ferenda. uhh

i i1iii viri 1ionfi 1lhquam m il-11111;et is qui vel maxim e pru tat in

expliesndis natura m in eulis, is

interpretando auctore veteripotesthet-ere, atque 1 via defiecbere . Legotam en si plioet cupn is , baud 11111!

tum profit:ies z nam a capri: tel as

pre1°

s non tanta est distàn tld , que

nos m oral-idebest °

,pn hterea, testen

babeo Spanbem ium assere ntem fi

guram A lcls in nnm m is antitexpressani m agiscapra ,quam capra

conven ien tem esse ctw rietu ten pd

lis additam esse aCc sare ,quasivu

lu isset innuere figura A lcem coa

sirnilern esse capnr , sed in superpelll

variegata. Particu le et hoc loco su

rnitur pro pm ten a. H arum igitur

A lcium figura consim ilis est esprit;et,prz terea varie tas es tpells

'

mn. Ha

beo etiam interpretis gre c i testim

n ium scribentis d1E1v. Sixnplieit&

ergo in terpretor alcem an im alquod

dam diversum prorsas ab eo Quod

pasterisplacu itvocare alcu n

an im al figura sim ile capri: sedpelle

variegatum m agn itudine pauloa1'

n

plins,m utilum corn ibn s ( sine cornibus ), cruribus et articulis ade0rigidu 1h u t videatur nullos haber!

articulos etc . De ce teris prorsus

Buffon i assen tior , eujus vide mp“locum citatum .

3. Î'

ar1'

elas pelliuns. Pelle: I ll:q

sunt variegate , diversis coloribn!

distinct: , quelea sun t dam arnm et

alia-tun eis consim ilium .

DE BELLO GALLICO. L IB. VI. 2693

m arisque natura eadem form a m agnitudoque cornuum

XXVII. Sunt item , qua: appellantur Alces H arum

Ursin . Scalig. A ndin . Petav. et

n oster B . 5764 . H aben t ita alii, in

ter quos noster 5763 ran ique late.

M inus bene . Nonnulli vocem quam

n on agnoscun t

cornuum .

H . I. doctissim us Buffon in cm …incidit, et secum pugnat. Dixit en im

supra Ia fanelleparte un bois com une

le nsa‘

le .Casarh. 1. s it eum dem esse in

utroque sez u corn uum m agnitudi

nem . Est igitur m agna sim ilitudo .

A t Bufl'

on p. 1 03, sit C’

es t

encore de la‘

( de la nourriture qu’

ils

prennen t espèce de Dchen 011 de

m ousse blanche) que vient la grandewarie'té qui se trouve dans lagrandeur,

dans lafigure et dans le nombre des

and0uiik rs etdes ram eaua: du bois des

Rennes les m a'

les qui 11'

ont Jte'

ni clun

se'

s ni contraints et qui se nourrissm t

largensent et soa/mit de cet alim nt

substantiel ont un bois pm digù ux ; il'

Jtend en arrière presque sur leur

croupe , et en avantau-delà du museau

(etsun t rheuoues sylvestres , quibusn um eran tur quinque vel plu rcs ra

rataiclausule ( not. firm iterhc

rcham ; qunm m ihi clarissim i viri

Guvn a quem m erito nostrum Pli

nium nom inaverim sententiaallata

est , qua sic litem direm it.

n o s c a n v 1 n o n n a.

C'

estm fis tem t le ritenne , le ta

tandus des autres auteurs. La descriptiondes com es, leur ressemblaneedans le

m dle et lafemelle , le prouvent ample

m ent il 11 cet une ineaactitude

dire qu'

il ne porte qu'

un seul bois .

Ita Magister, qu iad scien tia: nor

m am , non ad vulgi opin ionem , ut

historiem , an im alia describit.

Car. XXVII. 1 . A lca . Idem de

eo anim ali , ac de pre cedenti ; no

m en solum cognitum est ac defini

tum : es tera incerta. Nonnulli vo

lun t nom en alces a graco derivari

M robur. Et n ipsa Pausan ias ,xx e. a l de A lce loquitur, quam

vocat quam que dicit esse si

de; ù doou z ai 11my.1i1 011 p.tt a.Eò. Per

poram nam GraeciaantePausaniam

incogn i animal istud erat et

nom en ihrà datum a Pausan ia, est

m i, cc librarum Gall. pondus haben

tes ait nosterBufi ) . Celui des hon

gres est m oindre, quoique souvent il soit

encon phcsgm ndque lebois de nos cerj ì :

enfin celuiqueportent lesfi rnelles est en

core plus petit. ( nota h. Casarem

diaissc : m agnitudoque cornuum ea

dem et ipsum Buffon haec addidisse

supra : lafimelle parte un bois com e

le a1ns i ces bois marientnon-seu

lement, comm e les autres, par l'

a'

ge,par

le sere , m ais encorepar la mutiù tion

des nui!es . Unde con tra celeberri

m um ipsum virnm Buffon argu

m en tum sum pseram et tum Vos

sian : tum nostra supra m em o

eflictum ex nom ine A lois Ce sarea

pre terea grmc . in terpres vertit ex

m ore latino i l m ; non ex m ore

Graco à>.xai ; unde conjicere licet,nom en esse celticum E le/1 sive E lg ,

cui sim ile E l , A elg , et 0elg'

etia1no

num in septem trionalium Europe o

rum serm one restat. Germ an ice vo

catur das Eleadthier; gallice l'É /an .

H ujus anim alia vide descriptionemin Beckm anno deGerm . A n t. p. 39;

de Rist. Nat. vet. p. 1 99 et Buffon t. 1111 , p . 83, ct seqq. Plinius

Rist. Nat. l. v m , 11. 1 6, idem an im al

vocat n achlin, vitiose ,pro aeh'

a , sd

ditalitters , 111 ca voco pre cedenti ,

5 70

est consim ilis captis

C. JULII CE S A B IS COMMENT.

figura ,et varietas pellium

’

; sed

m agnitudine pau lo antecedunt m utilmqute sunt corni

factum ex E leh. Sed ha descriptiones nullo m odo Cusarianc descript.

m nven iunt. Quo ut quoquo m odo

quadren t, m ntandus estCm ris tex

tus , et contra codd . om n ium con

sen sum conq usndus. Bufl'on ipse

n ihilbic certi incase fatetur his ver

83) : J'

avoueque a second

passage n’

a rien depn‘cis que le nom

A lce, et que pour l'

appliquer l'

ilan,

il fim ! substituer le ino! capreis ce

lui de capris , et supposer en meine

ten1yn que Céar n'

am it vu que des

fanedes laquelle: en efl è t n’

antpaint

de carnet ( et id tam en non recte

probatur ex ipso Boj an le reste

peut s’

entendre ear'

e'

lan a lesjarnbes

fort rdides c'

a t-ò-dire les articula

tions trés-ferma et com me les anciens

étaient persuade? qu'

ilj avait des ani

m au.c , tela ue e'

14 1hant, qui ne pouvoient ni p 1er les jam bes , ni se cou

eher , il 11 est pas 1‘tonnant qu'

ils m ent

attribue' '

e'

lah cettepartie de lafable

des ékpl mr'

1ts . Post hanc celeberrim i

et pet itissim i viri con fessionem qu is

pronun tiare nudest? l ta quoqu e de

aloe doc tissim us vir C11v1 1-111 , supra

laudatus . A 1. c a 9 .

La ressemblance du nom fait l ager

que c'

est'

elhou l’

elend desÀ llcm ands,

no tre élan ; m ais (a description est en

tiènrmentfausse ; « pendant les incanm odite

'

s attribu6es I'

alces, par Ce'

sar,

le sont encore aujourd'

hui l'

élm t

par le peuple'

est une tradition de'

riwk probablem ent de ce que le m ot

elend r ent aussi dire en allemand

m isérable . Con an .

a . Capris . Restitu i ex codd . ct

odd. priscis om n ibu s Oxon iensi

so lo cod . excepto, qui legit capreis .

Nec m e m on t auctoritas Salm aso ,

Beckinsnn i et B1gfl'on ; nec m e m a

gis m ovet auctoritas Moti diocntis

« ea que viris , harum rerutb pe

ritis , re bene esam inata dicuntur,

ea sun t om n ibus codd. et eolico

taneisphilologicis pro ierenda. Ma

i im i viri 1i0n111lbqnam errài°unt ;

et is qui vel m axim e pru tat in

explicandis natura m iraculis , in

in terpretando auctore veteri potest

battere, atque 1lviadefleciere . Lege

tam en si pldcet capreis hand m ul

tum profiè ics : naru a capi-it tel c l

pre1'

s non tan ta est disti n tid , que

nosm oraridebu t ; prt tem a, testem

habeo Spanhem inm assem n tem , fi

guram A lois in num m is an tiquis

expressan'

1 m agiscapra ,quam capre.

conven ientem esse et11an°

etaten pel

lis additam esse aCc sare ,quasivo

luisset innuerc , figura A lcem con

sirnilem esse capra , sed insuperpdle

variegata. Particu la et hoc loco sn

1nitur pro pra ! enea . H arum igitur

A lcium figura consim ilis est capriz;et

,pra tcrea w rietus estpelliunr. H a

beo etiam interpreti: gre c i testim o

n ium scriben tis d1Ew . Sim pliciter

ergo in terpretor alcem an im al quod

dam diversum prorsus ab eo quod

pusteriaplacu itvocare ala m

an im al fig ura sim ile capris sed pelle

variegatum m agn itudin e pa'

ulo am

plius,m utilum corn ibus ( sine corn ibu s), crurilm 3 et articulis adeo rigi

du tii u t videatur nullos habere

articulos , etc . De ce teris prorsus

Buffon i assen tior , cujus vide supralocum c itatum .

3.

'

arietas pellium . Pelle: alcium

sun t variegata , diversis coloribus

distinctw, quales sun t dam atun et

aliarum eis consim ilium .

https://www.forgottenbooks.com/join

2 72 c. JU LII ( 111-2311 11 1 5 COMMENT.

'

cie ,et colore ,

et figura tauri. Magna vis est eorum , et

m agna velocitas . neque hom ini , neque fem ,quam eon

spexerint , parcunt. H os studi'

ose foveis captos interfici1m t

H oc se labore durant hom ines adolescentes,atque hoc

genere venationis exercent ; et, qui plurim as ex his inter

fecerunt, relatis in publicum cornibus , qua sint testimo

nio,m agnam ferunt landsm . Sed assum ere ad hom ines

et m ansuefieri ne parvu li quidem excepti possunt. A m

plitudo cornuum et figura et species m ultum a nostro

rum boum cornibus differt. H ac studiose conquisita ab

labris argento circum cludunt atque in am plissim is epulispro poculis utuntur

4.

XXIX. Caesar postquam per Ubios exploratores com

perit '

,Suevos sese in silvas recepisse inopiam

’

frum enti

1°

eritus quod ,ut supradem onstravim us m inim e om nes

‘

majom am'

malibu: ce teris . Dict1'

uri

sunt , &11'ò °

tò'

1v6pòv id est, amontibm'

.

Vossw s. Nil m iram hoc loco nobis

videtur nam in Pyrena is m ontibus

uri potuerun t nasci ut supradixi

m us tarandum quem vi

di13_

e in his saltibus testata: Gas

ton Pho bus apud Buffon , citat.

3. Durant hom ines . H ue vox Iw

m ines in nonnu llis codd. deest. In

nostro cod . 5763, adola ccn les .

4 . In amplissùnis cpu/1°

: pm pocu/is

utuntur. Isidorus , Orig. xu , c. 1

Un'

agreste: bove: su nt in Germania ,

habentes com un i n tantum protrusa

ut regi1'

: m enu'

: insign i capacitale e.:

1'

1'

s gerula: fian t. Legerat Isidoru sverba Solin i dicentis Com un in

tantum pm teudun1ur ut dentata ob

sas pataum gerula fiant. Unde ille

pm cornua poluum gerula novum et

barbaram vocem gerula ellinxit et

pro vase au tpocu lo n titur. Vossm s .

Notaautem , inquitOberl. ,esse cor

una ex auro et argen to reperti in

Dan ia dequ ibus Ii1cobz us etWorm ius . In fu tis Run icis , festi dia

epulis celebrati notan tur com ilm

De aliis vide A thenxeum 1 1 , c. 51 .

CA P. XXIX. 1 . Comperit. Repe

titnam tionem in ta ruptam ,aC.

reditu s causam affert Dio I. x1 , p1 35 Èn i di N inquit , f ci1cKù

°

rsi1 ; , z ai °: oîc Tpmîìvîpm : €m0i.m

“ch ican e : irpi n o: m i ( « pain piv

eòdi 1 61 1 063“ ne l t ayjm

po'

€a1 e 81vZoni.v i1= a.vq épnoe.Cnr

Casari fides non -adhibere tur ? Is

en im erat in trepidns‘

et anda: in

su is ca ptis , sed cantus atque pru

den s in agendo ; ea certe prgditutcalliditate u t qu i ipse cum tim u

latione tim oris ac fuga alios baud

sem el deceperit eadem m e facile

capi n equiverit.

3. Ut supra demom hun'

u ns . Viti.

cap. aa. hujus libri.4 . Omna . Lipu. “ poni:

D E BELLO GALLICO. L IB. VI. 1 73

Gerinani agricu ltura student constituit non progredilongiu s ; se

'

d ne om nino m etum reditus sui barbaris tol

leret , atque ut eorum auxilia tardaret,reducto exercitu

,

partem u ltim am pontis qua: ripas Ubiorum contingebat ,in longitudinem pedum CC rescindit

5atque in extrem o

ponte turrim tabulatorum quatuor constituit,praesidium

que cohortium XII pontis tuendi causa ponit,m agnis

que eum locum m unitionibus firm at. Ei loco praesidioqueC.Volcatium Tu llum adolescentem praefecit. Ipse qunm

maturescere frum enta inciperent , ad bellum A m biorigis‘

profectus , [per A rduennam silvam ’,quae est totius Gal lia

maxim a atque ab ripis Rheni finibusque Trevirorum ad

Nm ios pertinet , m illibusque am plius D m longitudinem

patet , L. Minucium Basilum cum om n i equitatu pre m itfit, si quid celeritate itineris atque opportunitate tem porisproficere, possit: : m onet

,ut ignes fieri m castris probi

lu t,ne qua ejus adventus procul sign ificatio fiat : sese

eonfestim subsequi°dicit.

XXX. Basilus ut im peratum est facit : celeriter con

traque om nium opin ionem confecto itinere m u ltos in

agris inopinantes deprehendit ; eorum indicio ad ipsumAmbiorigem contendit quo in loco cum paucis equitibus

« se dicebatur. Mu ltum quum in om nibus rebus”

, tum in

re militari potest fortuna. Nam sicut m agno accidit casu

ut in ipsum incautum atque etiam im paratum incideret

pfiusque ejus adventus ab hom inibus videretur quamOudendorp.propon ithom ines, gram . textum conpciun t nonnulli.Etreipinterpres om ittit , et forsan rectius. saab in terprete gre co prorsas abest.

Nostri codd. haben t om nes . Vid. indicem geographicum .

5. Rescindù . Bene nescindit par 8 Subsequs'

. Subsecuturum .

tan pontis ; nam rescindere , est pe CA P. XXX. 1 . Bas ilus . Minucim

aims destruere ac tollere. Basilu s in ter conjuratos erat, aqui6. Bellum d inhon

'

gis . Vide sup. bus Ce sar interfectus est.

cap. 5 . Multum quam in omnibus rebus,

7 .PerA…silm , etc.Rune ete. Cic. Orat. pro Marcello , e. 6

locum parenthesi inclusum in ter In am is max imum partern quasijure

polatum , et e n arj ne in…in sib1 v1nd1m t etc

I

1 74 c. JU L II c sas .u us COMMENT.

fam a ac nuncns afferretura

; sic m agna fuit fortuna , omni

m ilitariinstrum ento,quodcircum sehabebat ere to

equisque com prehensis , ipsum effugerem ortem . Sed hoc

eo factum est , ,quod e dificio circum dato silva

,( ut sunt feredom iciliaGallorum qui,vitandi mstus causa,plerum que sil

varum ac flum inum petuntpropinquitates )com ites fam iliaresque ejus angusto in loco paulisper equitum nostrorum

vim sustinuerunt.H ispugnantibns, illum'

m equum quidam ex

suis intulit ° fugientem silva texerunt. Sic et ad subeun

dum periculum et ad vitandum m u ltum fortuna valuit

XXXI. A m biorix copias suas judicione non conduxerit,

quod pm iio dim icandum non existim arit an tem p re er

clusus et repentino equitum adventu prohibitus fuerit'

,

quum reliquum exercitum subsequi crederet dubium e st

sed certe ,clam dim issis per agros nunciis

,sibi quem

que cons1ilere jussit : quorum pars in A rduennam silvam ,

pars in continentes palude? profugit ; qui proxim i Ocennum fu erunt , his insulis sese occultaverunt

,quas e stus

efficere consuerunt : m ulti , ex suis finibus egressi se

3.afferm tur. H oc om .

nia absun t a m etaph . graeca. Pro

kom inibus legun t nonnulli omnibus

alii nuncius , pro nunciis ; alii aliter.

Malim Priusque ojus adoentas abom

nibus mideretur quam etc. Ca tera

recte fluun t. Nostri codd. haben t

hanc partem phrasis .

4 . E/fugerc m ortem . Ciaccon . et

Vossius expungu nt m ortem . Per

peram : nam gr:ecns habet 0a

'

varrov;

ita et om n es codd. Pra terea recto

legitur apud Phadr. l . 1 , fab. aa.

Im tantem necem effugere vellet.

CA P. XXXI. 1 . Prolu'

b1'

tus fuer1'

t.

Tè fuer1t restituì postu lan te sen su :

n am codd. pleriqu e , in ter quos

n ostri , han c vocem non adm ittunt.

Dim issis . Praem ittitur vu lgo

slam . sed n ec id gre cus , nec Cel

sus nec codices perm ulti habent.

Quare id delendum putavit Ouden

dorp .

°

nam,inqu it, eares ciam {ieri

n on potuit. Et cur ciam fieri non

po tuit ? hoc est quastion is caput.

Nam u t ca pta con silia in bello bee

ne ceden t ciam ea fieri necesse est:

quare t‘

o ciam reponendum

3. In continentes paludes . Parum

recto grc c. in terpres ti: f à « l ucia

nam non vicinas esse paludes

dicit Caesar , sed co n tinua , u t sup.

sub (in . 1. 1 1 1 . continuasque silvas ac

paludes habebant.

4 . Qui prox im i Ou anna . Vulgat.

Oceano . U trum que valet.

5 H is insulis .Sun tZelandicu ,qu:

tem pore Casaris nonnisi m ajoreo stu Ocean i , m ari undique divide

bantur. H odie quoque in eadem

https://www.forgottenbooks.com/join

3 76 C. JU LII CE S A RIS COMMEN T.

culeius hiem andi causa consederant. H unc cum reliquis

rebus locum probabat tum quod superioristiones integra m anebant , ut m ilitum laborem sublevaret Pre sidio im pedim entis legionem XIV reliquit , unam

ex ns tribus quas proxim e conscriptas ex Italia trans

duxerat. Ei legioni castrisque Q. Tullium Ciceronem pra

fecit ducentosque equites attribuit.XXXIII. Partito exercitu

,T. Lahienum cum legionibus

tribus ad Occanum versus in eas partes qua Menapios

attingunt , proficisci jubet : C. Trebonium cum pari legionum num ero ad eam regionem quae A duaticis adjaoetdepopulandam m ittit : ipse cum reliquis tribus ad flum enScaldim quod influit in Mosam extrem asque A rduennc

partes ire constituit quo cum paucis equitibus profectum

A m biorigem audiebat. Discedens post diem septim um

sese reversurum confirm at : quam ad diem ei legioninota A duatucam unde con; 1cere li

cet m endum natum ex scribarum

errore quorum alii scripsernn t ad

Vatucam alii uno verbo A dw tucam .

Nihil hoc loco dubitandum . A dua

1uca oppidum Eburonum differt ab

A duatucis . Vid. ind. geogr.

3. Titurius, etc.Sup . l.W , 3 4 38 .

4 . blun itiones . H iberna m unita

qua: in fra, dicu ntur castellum .Vid.

cap. 37 , fere ad finem .

CA P. XXXIII. 1 . A d Occanum

versus . H m plena locutio est ih

quitVossius nam alii om itteren t rò

ad , ut sapin s n oster scribit.

A dflum en Sca/dim . In terpres

gre c . 2a'

Éw , la Sam bre, cujus lection em defenderun t n on nulli di

cen tes Scaldim n u lla term s in Mosam

influere et pro vulgat. Sca/dun , re

ponun t Sabin , qui fluvius Nam ur

cum jux ta in Mosam se exonerat ;

et Gerardus Noviom agus a Glan

dorpio citatus , vu lgatam leotiouem

tuetur atque Casarem su*ipsisst

asserit Scaldem in Mosa » 1'

nflaere. Id

en im reipsa fit non proen l ab op

pido Brilen ubi aliquot an te annue

terra pagis et arcibus florcus en ti

terit sed hodie vastum ibi m are cer

n itur , coque fit , ut fluviorum ostia

ad veterum pre scripts vix in ter

nosciquean t.Perperam n am A rdu

enna silva num quam adfines Mena

piorum , neque ad ostia flum innm

Scaldis et Mose pertigit ; sed una

ex parte a Rheno ad fin es Rem o

rum , ex alteraaTreviris ad Nervios;vide ind . Geogr. unde , qunm dicit

Caesar se cons tituisse es trem as A rduen

nee sylvae partes ire , certum est non

praetergressum esse finesNerviorum ,

scilicetSubis et Mosa con term inos .

Bene igitur in terpres grl c. neposuit

Sabim . Idem error Casaris in acri

bendis iis n om inibus , quem supra

notavim us ; ( vid. Suppl.ad not. 11

p . 98 at 99. sicuti enim secundo

DE BELLO GALLICO. LIB. VI. 1 77

qua in pm sidio relinquebatur fiu m entum deheri scie

bat. Labienum Trebonium que hortatur si reipublica

com m odo facere possint, ad eam diem revertantur ; ut ,

rursus com m unicato consilio,exploratisque hostium ratio

n ibas,aliud belli initium Capere possent.

XXXIV.Erat,ut supra dem onstravim us m anus certa

nulla,non oppidum

,non prmsidium quod se arm is de

fendeiet ; sed in om nes partes dispersa m ultitudo. Ubi

cuique aut vallis abdita,aut locus silvestris ‘

,autpalus

im pedita ,spem pre sidii aut salutis aliquam offerebat

,

consederat. H aec loca vicinitatibus erant nota °

,m agnam

que res diligentiam°requirebat , non in sum m a exercitusî

luenda ( nu llum enim poterat universis ab perterritis

ac dispersis periculum accidere sed'

m singulis m ilitibus conservandis ; qua: tam en ex parte res ad salutem

lib. e. 1 6, Caesar ipse non interpre

tes nom inafluviorum con fudit et

pro Scaldim dixit Sahim , ita h.

ait Scaldim ,pro Sahim . Nil m uto in

m m ; sed in telligendum est flum en

Sabis quod influit in Masaru.

CA P.

'

XXXIV. 1 Ut supra dem ons

truvim us . Vid. cap . 31 .

a Manus certa nulla.Quin ut ibi

dem est A m hiorix copias non con

duxerat , sed passim latere jusserat.M . Max im o autem Belgis usui fuis

set m odu s iste belli gerendi ad

defendendam suam libertatem ,pra

sex-tim in regione silvestri palu

pulo parum sibi constante suisque

plerum que hoste infen sissim oi’l’ro

terea Ce saria erat celerita , eaque

vigilantia , ut om nia prc viderit

atque m inim um audac

ihus captia

3. Ubia ique. A l. n ale ubieumqus .

H oc enim dispers. m oltitudini non

convenit. Nostri codd. hoc lo co

varian t. A lu ubi caique. A lii ubican

que. Priorem prc tulim

4 . Lacus siloes tn ls,autpahss impe

dita. Ursino placebat lectio an ti

quiss . cod.,cui adstipulan tur A ndi

n n m em brane ,locis silm tribuspalus

impedita. Non m ale certe , sed vu l

gatam habet interpr. gre c . et lec

tio nostra non est m utanda.

5 . H c clom micinitaù'

bus erqntnota.

Gm . in terpr. rob-rm abs oi rò v vo'

1rov( 11 11 1 1901 tidav,id est,hostes eran t

periti borum locorum . Vicin itates

Ce sarappellat, eos qui vicinis locis

degehan t, ut im peria pro im peran

tibas , prim ores ordines pro cen tu

rion ihus . H anc autem periodum

hiulcam dicit H orus cur itavocet ,

nescio nam sensus ubique planus

et aperta: nobis occurrit.

6 . Diligm tiasn. Supple Cosc ia.

7 .Summa m n itus etc. Un iverso

exercitadefendendoetconservando .

8 . A bperterrifis. Vulgat. poterat

perterria'

s 111: dispersa sine pre posit.

g. Quer etc. Id est, m ili

1 8

a ; 8 C. JU LII CE S A RIS COMMEN T.

exercitus pertinebat. Nam et pra:dze cupiditas m u ltos lon

gius evocahat et silva: incertis occultisque itineribus con

fertos adire prohibebant Si negotium confici stirpem

que hom inum sceleratorum interfici vellet dim ittenda:

plures m anus diducendique erant m ilites : si continere

ad signa m anipulos vellet,ut instituta ratio et consue

tudo exercitus Rom ani postulabat locus ipse erat preesi

dio barbaris,neque ex occu lto insidiandi et dispersos

circum veniendi singulis deerat audacia. A t in ejusm odi

difficultatibus, quantum diligentia provideri poterat pro

videbatur ; ut potins in nocendo aliquid om itteretur

etsi om nium anim i ad ulciscendum ardebant, quam cum

aliquo detrim ento m ilitum noceretur. Casar ad finitim as

civitates nuncios dim ittit om nes ad se evocat‘3spe pre

tis cujusque salus pertin et ad salu

tem tot1us exera tus .

1 0 . Nam et prohibebant.

H oc om nia verba post consen andù

transponenda censetMorus m ale ,nostro judicio ; nam quem locum

velis his verbis quae tam en e: parte

rcs , etc . assignari , qu nm ea neces

sario pendean t a superioribus , at

qu e cum iis conn ectan tur ?

1 1 . In ter:/ici vellet. Su l muditur

Cas ar. Non n u lli leg un t inte/fici 'vel

lent. Soil. Rom an i ; in su lse . Grm cum

tam en in terpr. in errorem addu x it

vitiosa lectio habet en im u'

vacm ì e

01 1 iu i-1911 : e yévce ci i’my.atîm Oi

) .011v. D A VIS .

1 a. Ut potius in naca o om ittere

tur. Et qu idem sapien tissim e nam

id p otissim um in bello prmceptum

valet ne noceas tantum et totius

quan tum quotim que nocere pote-ris .

Con fer h. i. , fam osi n im ium ducis

Gallic i disposition es in casu fere si

m ili, per curricu lum belli hispan ic i,

( sc ii. 1 80 9 1 8 1 et u tri velu t

m agis m erito pruden tia: pv 1 iti.r

que m ilitaris palm a concedenda sit,ipse dicas . Ce terum totum hoc ca

pu t m ilitarium hom inum m edita

tion ibu s perm ittendum cc….

1 3. A d se evocat. Quod factumin Ce sare veluti exim ium bellica:

artis specim en hoc loco propon i

m us , reprehendit Turpin de Crisse'

,

n ec non tem eritatis et im pruden tia

ducem arguit. A criter n im is nam

om n ia ad am ussim pre videre , non

est vel peritissim i ducis . Et quare ,

quove m odo pre vidisset subitum

Ger manorum im petum Quoquom odo res cesserit, fateri n ecesse est

adeo peritum fu isse Caesarian i oxer

citus ordin em atque distributionem

in un iversaBelgica (vid. c .

u t si vel m illia pluraGerm an orum

in Eburonum lines pradandi causa

irrupissen t, et una cum Belgis con

gregata Rom anos aggredì suscepis

sen t , atque etiam Ciceronis castra

occupassen t , eis non m odo pares

fu issen t Rom an i ad resistendum ;

sed et ad ipsos propulsandos . A d

se. Rcocn tiores om ittun t ad se .Male.

https://www.forgottenbooks.com/join

280 C. JULII CE SA B IS COMMEN T.

ex captivis quarunt ; profectum longius reperiunt om nem

que exercitum discessisse cognoscant. Atque unus ex Captivis

,Qu id vos

,inquit , hanc m iseram ac tenuem sectao

m im'

pradam quibus licet '

Jam esse fortunatissim iss?Tribus

boris A duatn cam venire potestis°zhuc om nes suasfortunas ’

exercitus Rom anorum contulit : prasidii tan tum est, ut ne

m urus"quidem cingi possit , neque quisquam egrediextra

m un itiones audeat. Oblata spe , Germ ani , quam naeti

erant pradam ,in occulto relinquunt ;

'

1psi A di1atucam con

tendunt°,usi eodem duce

,cujus hac indicio cognoverant

XXXVI. Cicero, qui per om nes superiores dies pra

ceptis Ca saris sum m a diligentiam ilites'

In castris continuis»

set ac ne calonem quidem quem quam extra m unitionem

egredi passus esset septim o die diffidens de num en

dierum Casarem fidem servaturum quod longiusprogressum audiebat

,neque ulla de ejus reditu fam a affe

rebat3

ur ; sim u l eorum perm otus vocibus, qui illins patica

tiam pane obsessionem appellabant , si qu idem ex cas

tris egredi non liceret ; nu llum ejusm odi casum exspec

tans, quo ,

novem oppositis legionibus m axim oque equi

5 . Fortunatissim ù . Codd. an tiqq.

fortunatissim a . Cod . R . 5763,fortunatissim is ; altervero,fortunatissimos .

Priorem proban t Gram m atici.

6 . A duaturam venire potestis . A l.

A duatucam *veniri potest. Recte po

testis , ex codd. nostris .

7 . Omnes fortunas suas . Vid. sup.

cap . 33 , ad m edium .

8 . Ut ne m urus . MSS. perm ulti ,ut m urus . Male et con tra m en tem

suctoria pravam istam lectionem

frustra tueri tentavit Carrio . Cod.

R . 57 63, ut num erus ; vitiose , pro ne

m urus ; nam offenderetur sen sus .

9 . Ipsi A duatucam contenà 1nt. De

hac cum Germ aniacon ten tione pau

cis egit Dio Cass. li n , 33 . M .

Car .XXXVI. 1 . Per omnes diu .

A l adom nes; al.prap mitionem omit

tun t ; n ec con suetudo Cas . postula!

u t retineatur. Vid, sup . I , c. 3.

a.D tjfidens, de num ero dierum , etc.

Vitupa andus Cicero qu i ne ultra

septim um diem exspectandi patient

fuerit, nequ e ducis dicto fueritobe

diens . Nequ e illum hoc loco Cice

ronem agnoscim us , qu i , libro pro

ceden ti , cap . 40 et seqq. adversut

m ajores capias A m biorigis con stater adeo castra defendit.

3. Qui illius patientiam . Dicebant,

eum ita patien ter intra castra se

contin ere ut hoc nihil difiem etai)

obsidione qua teneret occlusos.

4 . Nove!» oppositis legionibus.De

DE BELLO GALLICO. L IB. VI. 28 1

dispersis ac pane deletis hostibus in m illibus

un III offendi posset ° quinque cohortes frum entatum

xim as segetes m isit , quas inter et castra6

unus om

ollis m tcrerat. Com plures orant in castris°ex legio

agri relicti ; ex quibus qui hoc S

patio dierum con

ant circitei CCC sub vexillo una m ittuntur

praterea m ultitudo calonum m agna vis jum ento

qua in castris subsederat ,‘

facts potestate sequitur.

XVII. H oc ipso tem pore et casu Germ ani equites:niunt protinusque eadem illo quo venerant

ab decum ana porta ’

in castra irrum pere conantur

ius sunt visi,objectis ab ea parte silvis , quam cas

apropinquarent , usque eo,ut

, qui sub vallo ten

m ercatores recipiendi sui facultatem non habeInopinantes nostri re nova perturbantur ,

ac vix

rn im petum cohors in statione sustinet. Circum fun° hos tes ex reliquis partibus , si quem aditum repe) ssent. E gre nostri portas m entur reliquos aditus

ipse per se m unitioque defendit. Totis trepidaturatque alius ex alio causam tum ultus quarit : ne

1o signa ferantur neque quam in partem quisque1iat provident. A lius capta jam castra pronunciat ;

ertiam tan tum legionen se

bebat Cicero cum ducentis

s . Sed novem legiones quo1m oran tur , hostibus oppo

1tvarn s in locis .Vid. c. 33.

m illibus. In tra tria m illia

1. M .

castris . Deest in codd. non

3re ens in terpres habet iv

pro Àb‘

oourot’

mu. 011. In

itto 5763, deest castris .

314 1160101 ; ducen ti. Male.

w es illo.Mom s m alit m il

1 m ale , sed sine auctoritate.

CA P. XXXVII. 1 . E t casu. Gr.

in terpr. recte,Clarkii et Oudendor

pii judicio copulam et om isit.

Decum anaporta. Soil. ab bos

tibus aversa, et pre toriana oppo

sita. Jam pridem m onuim us .

3. ( l t, qui subvallo tenderent m er

catares . Ex his constat m ercatores

non fuisse perm ixtos in castris cum

m ilitibus ; sed contra castra loca

tos unde receptam in cahaberen t,

si quid esset periculi m etuendum .

4 .n reportus nostri Non

enim castrorum partis fossa erat

objecta sed planus aditus.

C. JU L II CE S A RIS COMMEN T.

alius deleto exercitu atque im peratore,victores barbaros

venisse contendit : plerique novas sibi ex loco religionesfingunt ; Cottaque et Titurii

6calam itatem , qui in eodem

occiderint castello ante oculos ponunt. Tali tim ore om

n ibus perterritis confirm atur opin io barbaris ut ex captivo audierant nullum esse intus pra sidium Perrum

pere nituntur seque ipsi adhortantur ne tantam fortn

nam ex m anibus dim ittant.

XXXVIII. Erat ager in pra sidio relictus P. Sextius

Bacu lus qui prim um pilum ad Casarem duxerat , cu

jus m entionem superioribus pra liis fecim us ac diem

jam quintum cibo cam erat. H ic difiisus sua atque om

nium s aluti inerm is ex tabernacu lo prodit : videt im mi

nere hostes,atque in sum m o esse rem discrim ine . capit

arm a a prox im is atque in porta consistit. Consequuntnr

bunc centuriones ojus cohortis qua in stationeqrat

paulisper una pralium sustinent. Relinquit an im us‘Sex

'

282

5 . Nom s religione : . Id est , m e

tum novas m etuendi causas ab re

ligione petites scilicet, quia in loco

m ale om inato et clade Sabin i et

Cotta funestato supr. i. v , e . 36 ,37 ) consederan t. Novas quod

an tea n on cogitaran t. A t relig io pro

m eta usurpatur aVirgil. BII . 1. u n

v. 349Jam tum relligio pan dos ten ebat agres te:

Dita loci .

Et vicissim m etus pro religione ,ab

eodem Virgil. En . vu , v. 60

Multosqu e m etu nervata per annos .

Ubi Serviu s : m etu id est , religione

qua: noscitur per tim orem . H ino Pe

tron ius

Prim u s in orbe deos fecit tim er, ardua ca lo

Fulm ina quam caderen t .

6 . Cotta: el Titur1'

1 . Supra lib. v

a pp. 37 38 et seqq .

Nul/11m pre sidium . A ut saltcm

perexiguum ut e captivo audierant,supr. 35 ,

ad fin em .

CA P. XXXVIII. 1 . Qui prim m

pilum . Prim us triariorum cen turio.

Is reliquos om n es dign itate an teibat.

a A d Ca sarem . A pud Ca sarem .

3. Mentionem fecim us . Vid. I. 1 1 ,

5 , et alibi.

4 . Cohortis qua: in s tatione erat.

Non en im un ivigiliextracastram iliti

salu s exercitus credehatur ; sed tota

cohors an te portas stabat. Et illud

vocabatur statio . Sim iliter apud

nos hin c et inde baud longe a

castris stationes ( des pos to: ) locantur , qu ibu s un us au t plures pre po

nun tnr vigiles , ad custodiam sta

tion is , eodem m odo quo stationes

ad custodiam castrorum .

5 . Relinquit animus . Non m oric

tur ut vult Davisius sed anim i de

liquium patitur, (ilperd connaissance).

https://www.forgottenbooks.com/join

284 C . JU LII CE S A R IS COMMENT.

equite rom ano qu i eis erat prapositus per m edica hos

tes perrum punt incolum esque ad unum om nes in castra

perven iunt. H as subsecuti calones equitesque eodem im

petu,m ilitum virtute servantur. A t

'

Ii, qui in jugo cons

titerant,nul lo etiam nunc usu rei militaris percepto ,

neque in eo,quod probaverant consilio perm anere ut

se loco superiore defenderent neque eam quam profi1issealiis vim celeritatem que viderant , im itari potuerunt ; sed,se in castra recipere conati iniquum in locum dem iserantCenturiones quorum nonnu lli ex inferioribus ’

ordinibus

reliquarum legionum virtutis causa in superiores orant

ordines hujus legionis transducti , ne ante partam rei mi

litaris laodam am itterent fortissim e pugnantes concide

runt. Militam pars horum virtute subm otis hostibus ,

prater spem incolum is In castra pervenit ; pars a barbariscircum venta periit.

XLI. Germ an i desperata expugnatione castrorum ,

quod nostros jam con stitisse in m unitionibus videbant

cum ea prada quam in silvis deposuerant trans Rhenum

sese receperunt. A C tantus fuit etiam post discessumhostium

,terror ut ea nocte qunm C .Volusenus m issus

cum equitatu ad castra ven isset,fidem non faceret

’

,ad

esse cum inco lum i Casarem 3exercitu . Sic om nium m i'

6. Usupercepto . Soil. qu i nondum

perceperan t experien tiam . T‘

o per

cepto delendum quidam putan t. Sea

liger id uncin is cin xit con traCasa

ris ipsius autoritatem . B . C. 1 1 1 , 84 .

7 Nannulli ea: inferioribus . Utapud

nos aliquando tit, nonn ulli in ferioris

ordin iscen turiones in legion evetere,ad superiores legion is recen ter con

scriptas ord ines ejus form ando

causa,prom oveban tur.Duplicem'

1n

de u tilitatem capiehan t : bene

m eritos rem unerabantur 2°

opti

m os m ilites peritia juvantc vete

ranorum , adipisceban tur; novasqne

legiones ad optim arum m odum 11

que disciplinam , sine u lla tem poril

jactura, tingebant robus tissim as.

Car . XLI. 1 . A c tantus fuit. Da

visinavult at tantus . Perperam ,et

sin e auctoritate. Nostri codd . cc.

2. F 1ìlen1 non facem t. Ita codd.

tum nostri tum Oudendorp. Can:

terus non haben t. A t dicendum Î0'

ret ut observat Oberlin . boben nî.

Sed ambo hic errare m ihi viden tur.

3. A desse Ca sarem H otm anfl

huc refert locum e Seaton . Jul. C.

DE BELLO GALLICO. L IB, VI. 285

tim ar praoccupaverat , ut ,,spane alienata m ente

s om nibus COpii5 equitatum se ex fuga recepisseent

,neque incolum i exercita

,Germ anos castra

gnaturos fuisse contenderent. Quem tim orem Casalventus sustu lit.

Reversas il le eventus belli non ignorans

1, quod cohortes ex statione et prasidio essent em is

[nestas ne m in im o quidem casu locum relinqui

ssc,m u ltum fortunam

'

In repen tino hostium adventu

ssc judicavit ,

°

m ulto etiam am plius , quod pane ab

ral lo portisque castrorum barbaros avertissent. Qua>m nium rerum m axim e adm irandum videbatur

,quod

1ani , qui eo consilio Rhenum transierant,ut Am bio

fines depopularentur, ad castra Rom anoiu m delati,

issim um A m biorigi beneficium obtulerant

[.III. Ca sar,rursus ad vexandos hostes profectus

'

a ser obsessione cas trorum in ignorons . Lindanda certe hoc loco

nia nunciata ,per stationes hos Casaris pruden tia. Culpam Cicero

1 !11co hubi1u penetra…ad suos . n is indicat solum , nec in ipsum

en tur verba huc referenda. an im advertit m oderate questas ,

eton ius erravit,quam in Ger quod , etc ., catera rejicien s in podixit nam aGerm an is ,qni tentiam fortuna . Ea quippe hostes

liam tran sieran t castra sunt ad castra adduxerat atque etiam

I,non au tem in Germ ania. M. ah iisdem averterat.

l lienata m ente. Id est , adeo 2 . Ne m inimo quidem casu. Casu

i, adeo lym phati m etu ,u tvix pro casui ut supra m ultoties ener

tes su i casen t. Sic Celsus , l. citu pro exercitui m gistratu pro mo

p. 1 1 0eulorum caligo ,alie gistratui et sim ilia passim apud

men tis w m ims . Casarem et veteres scriptores.

Equitatum . Post hanc vocem , 3. Jurù'

cavit. Restitui ex codd.

n°

ex suo et Ursini cod . vo m ein.Oudendorpius nescio qua de

tantum addidit, quam recepe causa,con trascriptos et editos librosom nes editores , n e Oberlino legit indicavit , et bunc Oberlin . se

n excepto . A 1 in codd. m ultis cu tus est. Ce terum facilis m atatio

atque in in terpr. gr. etreipaa syllabe in in ju , et vicissim .

potest velu ti plane inutilis 4 . 0ptafissimum A mbiorigi bene

ulsa. Earn rejecim us. Cod. ficiann. Dubio proenl , si eo scivisset

5763, vocem tantum non autpotuissetuti: atnon videm us A m

it ; alter vero eam habet. biorigem seGen m n isullo m odojuno

1. XLH . E n ntas belli m a x

'

n se,adcastn Rom an. oppugnanda.

9 86 C. JU L II CE S A R IS COMMENT.

m agno coacto num ero ex fi nitim is civitatibus,in om nes

partes dim ittit. Om nes vici atque om nia aedificia qua

quisque conspcxerat , incendebantur . prada ex om nibus

locis agebatur frum enta non solum a tanta m u ltitudinejum entorum atque hom inum consum ebantur

,sed etiam

anni tem pore atque im bribus procubuerant ; ut , si qui

etiam in praesentia se occultassent tam en iis deducta

exercitu , rerum om nium inopia pereundum videretur. A c

saepe in eum locum ventum est,tanto in om nes partes

diviso equitatu ,ut m odo visum

3ah se A m biorigem In

fuga captivi nec plane etiam abisse ex conspectu con

tenderent , ut , spe consequendi illata ,atque infinito labore

suscepto , qui se sum m am a Ce sare gratiam in ituros pu

tarent pane naturam studio vincerent sem perquc pau lumad sum m am felicitatem defuisse videretur atque ille latebris aut saltibus se eriperet, et noctu occultatus alias regiones partesque peteret non m ajore equitum pre sidio

,quam

quatuor quibus solis vitam suam com m ittere audebat.

CA P. XLIII. I Omna vici atque

omn ia cedi cia etc. H orrenda sane

dn astatio atque ab om n i hum an i

tate rem otissim a sed Galliarum

tranqu illitati , et expedition is auc

cessu i prorsu s n ecessaria. Ca sari

en im cum pau cis legion ibu s hanc

partem in officio retinere adm odum

difficile fuisset , n i Eburonum gen

tem pen itu s exterm inasset.

3 . 110 .1c in eum locum . Im pedi

te hujus periodi sen sus est et ordo :

sape in eosdem locus ven tum est,

tan to equ itatu diviso In om nes pax’

tes, (On battait la campagne dans tous

les sens au m ayer: d'

una cavalerie

nombreux re'

partie sur tous les points),

prout, (suivant que captivi con ten

deren t, (diceren t), A m biorigem m o

do ( paulo an te ) visum esse a se ,

etc . UI ( adeo u t equ ites ) spe con

sequendi illata , etc. naturam stu

dio vincer0n t etc . et sem per ali

qu id sibideessevideren tad su m m um

felicitatem quandiu A m biorigem

non ten eren t; dum ipse A m b iorix lao

tebris au t saltibus se eriperet, etc.

Plusieurs m oti/fsa nim aien t les cavalier:

lapoursuite d m biorix'

espoir de

gagnerlafaveur de César eu le lu iam e

nant; I'

ide'

e qu ds avaien t congue , qu'

il

m anqueraittoujours quelque chose leur

bonheur, tan tqu'

ils ne l'

auraientpas ; ce

prince infortune'

de son co‘

te'

e'

chap

puit leurs recherches en se caehant

dans les bois , etc . A .

3. Ut m odo ”visum Vulgo lege

batur al non visum sed nec plane

etiam . E codicibus Oudendorp . res

titu it lectionem , ejectis verbis non

et sed. Nostri tam en codd . habent

non modo et particu lam sed om it

tuu t. Nostra lectio c larins lucet.

4 . Latebris aut saltibus . A l. late

https://www.forgottenbooks.com/join

L IBR I S EFTIM IA R GU M EN T U M .

CA P. 1 ; Nova consilia Gallorum de bello . II , III ; Bellum

Carnutibus susceptum . IV V ; A b A rvernis auctore Vor

cingetorigc . VI ; Periculosum iter Cassaris ad exercitum .

VII , VIII ; A rverni oppressi. IX ; Gergovia ab Vercingeio

rige oppugnata. X ; Iter Ce saria ad ferendum auxilium .

XI XIII ; Vellaunodunum Genabum , Noviodunum aCe sare

capta. Iter ad A varicum . XIV XV ; Biturigum oppids

praeter A varicum Gallis incensa. XVI , XVII ; Inopia Ro

m anorum . XVIII - XXI ; Vercingetorix'

tion is insin u

latus , absolutu s . XXII ; Gallorum in efendendo Oppido

studium . XXIII ; Muri Gallici . — XXIV,XXV ; A ggerRo

m anus incensus . Eruptio Gallorum repressa. XXVI ; Consi

lium Gallorum ciam profugiendi ex Oppido clam ore m ulielm'

im peditum . XXVII, XXVIII ; A varicum expugnatum .

XXIX XXXI ; Bellum ab Vem ingetorige continuatum .

XXXII XXXV Exercitus Rom anus trans Elaverem expositus.

Pars Copiaram in Senones ctParisios m issa. XXXVI ; Cam

Ce sariaad Gergoviam . XXXVII — XL Nove turbe in tEduit

Litavicus qu i subsidium ab E duis Casari n issum sollicita

verat oppressus XLI ; Rom anorum castra interim oppugnata. E gre defensa.

— XLII , XLIII ; E duorum defectio.

XLIV LI ; Im petus Rom anorum in Gergoviam . Clades .— Lll ,

LIII ; Oratio Cmsaris ad m ilites . Obsessm Gcrgoviaa soluta.

LIV LVI Bellum ab E duis susceptum . LVII - LXII ; Lt

bieni res feliciter in Parisiis gesta . LXIII , LXIV ; Verein

getorix totiu s Gallie im perator. LXV ; Casaria cura ad ou

nes os sn s . LXVI ,LXVII ; Vercingetorix victus .— LXVIII,

LXIX ; A lesim , in quam Vercingetorix ,facto pra lio se con

tu lerat , descriptio .— LXX ; Nova clades Gallorum .

— LXXI,Equ itatu s a Vercingetorige dim issu s . Om n is Gall ia ad bellum

evocata. LXXII LXXIV; Caasaris m unitiones con tra oppi

danos et hostes ex teriores . LXXV , LXXVI ; Subsidium

Gallorum com paratum . LXXVII, LXXVIII ; Inopia Gallo

rum A lesia . Critognati oratio . LXXIX LXXX ; Subsidium

a Rom an ia repu lsum . LXXXI , LXXXII ; Castra Romam

u traque ex parte oppugnata. Galli m agno detrim ento vieti.

LXXXIII LXXXVIII ; Nova consilia Gallorum . Im petus in

castra Rom ana ex colle , qu i est ad septem triones . Eruptio e:

Oppido . Rom anorum labor. Victoria. LXXXIX , XC ; Dediti9

oppidi et Vercingetorigis ; deinde E duorum , A .rvcrnom m III°

berna. Rom a supplicatio xx dierum .

C. JU L II C AESA R ISD E B EL L O G A L L ICO

CO M M EN T A R II.

L IBER SEPT IM US.

QU I ET A Gallia , Caesar, ut constituerat,in Italiam ad

oonventus3

,'

agendos proficiscitur. Ibi cognoscit de P. Clo

dii caade3

senatusque consu lto certior factus,ut om

nes juniores Italiae conjurarentî dilectum tota Provincia

C ». I. I . Conventus agenda . U t

jurisdiction i daretur opera ; quod

hieme fichat. Sed hac erat causa

patens ; latens vero , ut suas

facilius curare posset.

Ibi. Vu lgo ubi. Minus bene .

3. De Clodii cade . Glodina satis

notus in historia, prc sertim ex

Ou t.Ciceronis pro T. A nn io Milo

ne. H oc loco,dubitan t critici,an

t ribem lum sit Clodio vel Claudio.

Grucns habet, ( 117 4 800. ,s i» K À GÙ

m snfi vm lyvo ; et codex Vos

tim us, Claudii. A t nostri codd. vo

ecm Clodii olferunt , qua scriptum

est recta. Nam fuerunt Rom e et

4 . Senatusque consulto. A scon ius

Pedisnus In argum ento Ciceron is

maoration is pro Milone historiam

lune explicat. H oc loco,prapositio

nem de inseruntrecen tiores editores,“ leguntde senatusque consulto certior

fa ttu .Quaireti auctoritate nescio

nam om nes nostri codd. et Ouden

dorp. om ittuntròde iugratum propter voeem senatusque m ale hoc loco

repositam . Casar certior factus est

non de senatus consulto sed certior

factus est, statu tum fuisse S. C.,u tjun iorcs conjurarent,etc .Ciaccon . n on

m alepropon it : Ibide Clodii cade, se

natusque consulto eertiorfactus, etc.

5 . Conjuran nt. Conjuratio dicebatur quam singulos jurejnrandoadstringendi spatium non esset

pm pter subito bellum exortum

quum que consul vel qui delectu i

habendo prz esset erectis duabus

vex illis, altero roseo peditibus pro

prio, altero carnico equ itibus , per

prmconem hanc form u lam pronun

tiaret Qui and! salvam rempu6h'

cam,

m e sequatur. Tune quiconveneran t ,conjuraban t, id est , sim ul juraban t.

Quod fiehat_

ia hello Italico ac pra

sertim Gallico, pecu liari nom ine tu

multus designato,

ago e . JUL II cassu us COMMEN T.

habere in stituit. Ea: res in Galliam Transalpinam celeriter

perferuntur. A ddunt ipsi et affingunt rum oribus6Galli,

quod res poscere videbatur,

retineri urbano m otu Cz

sarem ,neque in tantis dissensionibus ad exercitum ve

n ire posse. » H ac im pulsi occasione, qui jam ante se po

pu lì rom ani im perio subjectos3dolerent

,liberius atque

audacius dc bello consilia m ire incipiunt. Indictis inter seprincipes Gallie conciliis silvestribus ac rem otis locis ,qucruntur de A cconis m orte hnno casum ad ipsos recidere posse dem onstrant m iserantur com m unem Galliefortunam om nibus pollicitationibus ac prmm iis depos

cunt, qui belli initium faciant , et sui capitis periculo Gal

liam in libertatem vindicent. Bjus in prim is rationem ha

bendam dicunt, priusqnam eorum clandestina consilia

efferafl tur,ut Caesar ab exercitu inteicludatur. Id esse

facile " quod neque legiones absente im peratore,audea t

ex hibem is egredi ; neque im perator sine praesidio ad ls

giones perven ire possit ; postrem o in acie pre stare interfici

"

,quam non veterem belli gloriam libertatem que quam

a m ajoribus acceperint, recuperare .

6 . Rumoribus . Ciacconius em en

dat m mores sine auctoritate .

7 . Refineri urbano m otu Ca sarem .

H andm ale testata lutarchus inCa:

sare, 37 ,si paulo post, im plicito jamhello civili Julio rem aggressuru s

esset Vercingetorix , non m inorem

futurum fu isse in Italia m etum ,

quam inCim brorum fnissetadven tu.

8 . Subjectos . Ita codd. nostri nu

tiquissim i. A l. su6ditos .

9 .De A ccom s m orte .V . 8 . 1. tv. 44 .

I O . ld esse facile . A literhm nar

rat Florus lib. III , c . IO , ita di

cem : A bete ! tune Ce sar Ravenna

dec agens et hiem e cn: vem nt

A lpes sic interclusum putaban t iter.

Falso , ait Davis. : nam si hoc iter

clausum in causafu itcurGalli rebel

laren t, quam obcausam tum ultusnr

ban os pra: se ferren t,au t , neoom ilia

efferrentur curaren t? Pratt.-readt

A lpibu s refert, quod de Cevennaerat

dicendum utpatetex capite 8,infri

I I Postrem o in acie pre stareil °

te1jici etc. H ue pertinet illud Agi°

dis , qui , rogan ti quo pacto quilll°

bertatem tueri possit, rcspondit;f‘

m ortem contemp.eerit. Nec m inom

an im i A ristocratida illud,qui qu“m

A gidem ad Mega10polim A n tigonîìs

supem sset, dicenti cuidam ; Quid

facietis ' Spartani A n Macedonibfl

ser-victis ? Respondit : Quid ! an

din potest victor ne pugnantes g"

patriam ortem oppetamuseBau m

https://www.forgottenbooks.com/join

292 c. JUL II cm su us COMMEN T.

tum equitem rom anum , qu i rei frum entarie jusanCaesaris prmerat , interficiunt , bonaque eorum diripiunt

Celeriter ad om nes Gallie civitates fam a perfertur° ( nam ,

ubi m ajor atque illustrior incidit res , clam ore per agros

regionesque sign ificant ; bunc alii deinceps excipiunt , et

proxim is tradunt ; ut tum accidit nam qua Genabioriente sole gesta essent , ante prim am confectam vigiliam

in finibus A rvernorum audita sunt ; quod spatium est mil

lium circiter CLX ‘.

IV. Sim ili ratione ibi Vercingetorix Celtilli filius,A rvernus

,sum m a potentiaeadolescens , ( cujus pater prin

cipatum Gallia: totius obtinuerat,et ob eam causam ,

quod regnum appetebat ab civitate erat interfectus

convocatis suis clientibus facile eos incendit . Cognitoejus con silio ad arm a concurritur

6: ah Gobanitione,

4 . H oneshun equitem . Cicero equ i

tes vocat honestissim os , quod qu idem

verbum videtur equ itibus con secra

tum sicu tivox illus tris,senatoribus .

5 . Clam ore . Non conclam ationo,

sed per pracones hin c et inde dis

tan tes. Pro per agros , H o tm an . pro

pon it per pagos . N il m uto .

6 .Millium pass . circiterCLX. A liter

Julius Celsus , pee m illin passuum .

Gre ens in terpres a c: 0. Ben e Cats .

I GO m ill. n am 5 5 leuca: gal]. sun t

a Genabo adGergoviam Clerm ont

en A uvergne cfficiuu t circiter

cx.x m il . rom an . si viarum sinus

excipias .

CA P. IV I'

ercingeton'

x . De hoc

nom ine vide v, e . 3 et ibi no tam .

Celtillt'

. Celsus,Gebali. In terp .

gr. K spr&ou. Ergo prwtuli Celtillurn .

3. Gallia tatius . Celtica videlic .

seu Gallia proprie dieta . Vid. lib.

I I quod hanc Opin ionem firm at.

4 . Quad regnum appetebat. A rver

n i, utvidetur,regium im perium de

tn ctaban t. Non item alu Galli sputl

ques reges casen t , seu potins m agie

tratus regio n om in e insigniti,qttì

les Divitiaeus Suession um rex , Am

biorix Eburonum , Catam sntslss

Sequanorum ,Moritasgus Senonum ,

etc . Ita tam en u t civitates prop?

om nes A ristocraticam hahuerintpo

litiam quod expresse s it Strabo,

Iv 4 Àptcsxpartxaid’ i oav c ialda”:

ròv (va d" dysp.o'

va jpu'

mo

xar'

iwaur‘

ov rò n al a:òv, d‘

aiuto:

si: n o'

l suov si; imò 1 05 1rkc'

0w; &fl °

dsixvur0 ( pat nydc.

5 . Facile incendit. Codd. nonnulli

eos incendit. A t "J ò eos non est ne

cessarium quam vis adm iserim .

6. A d arm a concurritur : ad Gal»

m'

tione , etc . Cod . n oster 5 7 63

arm a concurritur, prohibetur a Gek o

nitione, etc . Idem cod . 5 764 et

MSS Norv. et reg. augl . et aliiper.

m ulti. Et hanc lectionem s i pre fe

ras ,hic erit ordo phras is A d arms

concurritur prohibetur (Vercingeto

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 293

-t_

ruo suo reliquisque principibus qui hanc tentandamnon ex istim abant expellitur cx oppido Gergovia :

L° n destitit tam en7,atque in agris habet dilectum agen

— l m'ac perditorum . H ac coacta m anu

, quoscum que adit

civitate ad suam sententiam perducit : hortatur ut

W H IIIS libertatis causa arm a capiant m agn isque coac

copiis adversarios suos a quibus pau lo ante erat

q ectus expellit ex civitate Rex ab suis appellatur : di

Ì littit quoquoversus legationes : obtestatur ut in fide

M ount. Celeriter sibi Senones,Parisios Pictones , Ca

dnrcos Turones A ulercos Lem ovices Andes reliquos

que om nes qui Occanum attingunt adjungit : om nium…m a ad eum defertur im perium . Qua oblata potesh tc om nibus his civitatibus obsides im perat certum nu

m erum m ilitum ad se celeriter adduci jubet arm orum

quantum quaque civitas dom i quodque ante tem pus efficiat constituit ; in prim is equitatui studet : sum m a diligonfia sum m um im perii severitatem addit m agn itudine

supÉlicii dubitantes cogit nam ,m ajore com m isso delicto ,

ign i atque om nibus torm entis necat ; leviore de causa

rix ) a bobanifione , patruo suo etc. xs'

spuv lIiaa.v ) tyous'

vuv, isc 6 Ilomfi c

capellitur ea: oppido Gergovia: . rinoA iafiov M i xtape; aro‘

ì w.

t o.Qui Occanum attingunt. Sun t

s istit u t ooncordet cum voce habet A rm oric: civitates de quibus su

infra. A t Optt. codd. destitit. Non pra, lib. II , 34 ; ct v 53 dixit.

m ale ; nam u t s it Oberlin . id siva.

no‘

l ouOov tem poris fam iliare nostro . ho ,l. tv p. I 9 I ,ait ecc m ill. ex A r

8 . D ilectum egentium . Nam ait vern is tantum . Sed hoc plancfidem

Sallust. Bell. Jugurù .86.H omin ipo superat et om n i Celtico Gallia:

tentia n que renti egentissimus quisque trilm endus estnum erus : nam om nes

opportunissim us cui neque sua cura , Celtica civitates sim ul conjurave

quippe qua nulla sunt , et omnia cum ran t,ut dictum est supra.

I s . Sm mee diligentia su…im

g. Expellit es: civitate. Non tan pet-ii severitatem addit. Re0te ; nam .

tum ex urbe sed et ex totaregione. utm onetCic. I deOf. 88 Reipubli

In eadem sensu Graci 1: 61w dicun t. cce causa severitas est adlui6cnda , sine

Strabo ,Geogr. VIII p. 356 , edit.

Paris .2m aip pog «l i d i test. Tem pori tam en consulendnm .

3

294 C. JULII CE SA R IS COMMEN T.

auribus desectis aut singulis effossis oculis dom um

rem ittit ut sint reliquis docum ento et m agnitudine pe na

perterreant alias .

V. H is supplicus celeriter coacta exercitu Luctcrium‘

Cadurcum sum m a hom inem audacia,cum parte copia

rum in Rutenos m ittit : ipse in3

,

Bituriges proficiscitur.

Bjus adventu Bituriges ad 1Eduos quorum erant in fide,

legatos m ittunt subsidium rogatum , quo facilius hostiumcopias sustinere possint. E dui de consilio legatorum ,

quos Casar ad exercitum rcliquerat copias equitatus

peditatusque subsidio Biturigibus m ittunt. Qui qunm ad

flum en Ligerim venissent,quod Bituriges ab E duis divi

dit paucos dies ibim arati , neque flum en transire ansi do

m um revertuntur,legatisque nostris ranuntiant , se Bituri

gum perfidiam veritas revertisse,quibus id consiliifuisse

cognoverint,ut, si flum en tran sissent,una ex parte ipsi, alte

raArverni se circum sisterent. Id cane dacau sa‘5

,quam lega

tis pronuntiarunt , an perfidia adducti fecerint , quodnihilnobis constat

,non videtur pro certo esse ponendum

’.

13. Singulis oculis . Un o

caique oculo effossa; vel utalii inter

pretan tur : elfodioculos singu lis jussit. Notanda au tem Vercingetorigis

severitas , et certe dam nanda n isi

adm odum n ecessariafuissetad levio

res Gallorum an im as in officio oon

tinendos .

CAP . V. I . Lucterium . Ita scribi

tur in codd. nostris ; non Luther-usm ,

n t vult Vossius.

Katanas . A l. Ruthenos . Male .

4 . Qui morati. H oc loco ,

potius ad m en tem quam ad litte

ram respexit auct01° °

alioquin dix ia

set . .m ratre

5 . Ren rtuntur. Sic MSS. et edd.

vett. Scaliger , et recen tiores rever

tan t. Quod m inus aptum . Optimi

en im scriptt. tem pore pm terito as

pissim e usurpan t rewrterun t pre

sen ti au tem tem pore passive fere

sem peretferun t, revertuntur. Cu sa.

6 . Id cane de causa . Particulam

ne frustraquaras in MSS . Dorvillii

etedd. rom . Venet. ac Medic i. Nec

m ale ; sapissim e en im in duhitatio

n eprius ne am itti crebra dacnem t

dactiviri.Ova . ReipsaVal.Max . VI,

Ex t. 3; H um ine , an sublime } !

trescam . A ttam en codicesRR . 5 763,

5764 et aliihabent id eanede causa.

7 . Ponendum . Cad . n oster regius

5763 proponendum . A lter 5764,

ponendum ; huic vel illi assen tiuntur

codd. alii tum n ostri tum Ouden

dorpiani ita u t lectio sit incerti .

https://www.forgottenbooks.com/join

296 C. JU LII ca ss m s COMMENT.

que Narbonem qua loca hostibus erant finitim a ,

consti

tuit : partem copiarum ex provincia ,supplem entum quc

quod ex Italia adduxerat,in Belvias qui fines A rver

norum contingunt convenire jubet.VIII. H is rebus com paratis represso jam Lucterio et

rem oto quod intrare intra pra sidia periculasum putabatin B elvias praficiscitur : etsi m ans Cavanna qui A rvcr

nos ab B elvas discludit durissim o tem pore anni altissim a nive iter im pediebat , tam en discussa nive VI in

altitudinem pedum,atque ita VIIS patefactis sum m a

m ilitum labore ad fines A rvernorum pervenit. Quibus appressis inapinantibus quod se Cevenna ut m uro ,

m uni

tos existim abaut , ac ne singulari quidem unquam hom ini

eo tem pore anni sem ita patuerant ; equitibus im perat , ut,quam latissim e possint , vagentur et quam m axim um

hostibus terrorem inferant5

Celeriter hac fam a ac nun

4 . H elvios . H as Strabo Geogr.

IV, p. I go, É l ot'

1m : vocat ; et Giace .

in sno oad . reperit l iuos . A tgrasc . in t.

Èl fiimv, et in nostris codd. H elvtos

qua: lectio genu inavidetur.Pess im e

qu i legun t H elvetios .

Csv. VIII. I . Intrare intra pree

sidiapericulosum putabat. H ac Clark .

referrt ad Lucterium ,hac m odo

Lucterio rem oto quod , quia is in

trare, etc.…Ca sar ( subauditur ) in

H elvias proficiscitur. Prasidia en im

in Ru ten is pravind alibus con stitue

ran t Rom an i. Sup. C . 7a. (

'

evenna. A lii Gehenna. Male .

3 Sum m a m ilitum labore. Pars m a

x im a codd. habe t sudore. Quod n on

displicet ex Velleio ,Val. Max . et

Pliu . in epistolis .Velleius , II , I : 8

Quod nobilissim is sum ma cum sudore

eonsequendum fare! . Val. Max . VII

cap . 6, S I Provincias m ulto su

dore ac sanguine inpotestatem rcdactas .

Quare inquit Oudendorp. parum

abest quin affirm em a Cassre , suo

m ore synonym s jungente , quorumalterum altero explicatur , scriptum

fuisse sudore ac labore , ut locu tus

est Cicero pra Fante ia , cap. I

Multoque ejus sudore ac ladone sud

P. R. im,x rium ditionemque cea'

derunt.

4 . A c ne singuluri quidem . In cod .

nastro 5764 vacat vox quidem , et

reipsa potest abesse. Florus , I I I

c . 1 7 : Ut neprim a illiusfiam ma posset

sus tinere. Ea tam en legitur in aliis

codd. et in vulgat. edit.

5 . E t quam m ax intum terron m hos

tibas inferant. Cevennesm on tis tran s

itus facta in ter m iranda referendus

videtur qua consum m atissim um

argu un t ducem . Belli sum m am in

hastilem regionem tran sferre fu it

m os con stan s Ca saris , sed et hoc

loco potissim um valu it , quod an i

m advertet lector , m odo ad seriem

even tuum attendat. H oc autem ex

peditio Casaris in A rvernos , ut

DE BELL O GALLICO. LIB. VII. 297

tiis ad Vercingetorigem perferuntur‘: quem perterriti om

n es A rverni circum sistunt atque obsecrant nt suis for

tunis consu lat neu se ab hostibus diripi patiatur ; pra ser

tim qunm videat, om ne ad se bellum tran slatum . Quorum

il le precibus perm otus castra ex Biturigibus m ovet in

A rvernas versus.

IX. A t Casar biduum in iis locis m oratu s quod hacde Vercingetorige usn ventura opinione praceperat ,per causam supplem enti equitatusq

ue cogendi ab exercitu

disoadit ; Brutum adolescentem 1is c0piis praficit ; hnnom onet

,ut in om nes partes equites quam latissim e per

vagentur : dat se Operam ne longius triduo ab cas

tris absit. H is constitutis rebus suis inapinantibus quamm axim is potest itineribus Viennam pervenit. Ibi nactus

recentem equitatum quem m u ltis ante diebus eo pram iscrat neque diurna neque nocturno itinere interm isso

per fines E duorum in Lingones contendit ubi II legio

n es hiem abant ; ut , si quid etiam de sua salute ab E duis

iniretur consilii celeritate praeurreret. Eo qunm perven isset

,ad reliqnas legiones m ittit

, priusque in unum

locum om nes cogit ,quam de ejus adven tu Arvernis

nnntiari posset. H ac re cogn ita , Vercingetorix rursus in

Bituriges exercitum reducit °

,atque inde profectus Ger

goviam Boiorum oppidum ; quos ibi H elvetica pra lio

pote qua pm h ntissim a et pericu

lasissim afuerit, idea , non m oda rei

m ilitaris peritorum sed om n ium

quorum lihet m agna landis ac fam a:

am an tium m ed1tatm m bus om n iavo

dign issim a videbitur.

Cod . B . 5763 ha c fama ac nuntii

pe1zf'

eruntur: Vitiose adm odum .Cod.

5 764 , lun fam a ac nuntii pw:/erant;n on m ale certe , et forte elegantius. Scaliger non sine probabili ratione

suspectum habuit hac nom en . Nam

CA L IX. I . Usaventura. Usus seu etsi fieri potuit, ut dua urbes ajas

usa aenit, id est accidit, evenit. Cic.

IV, Verr. Quod ego in paucis , tam en

usu u nisse ea moleste fem . Idem IV

A cadem . A t non aiclemus hoc usu 've

nire ut quos nunquam putassem us a

nobis intem oscipossc. Etalibipassim .

2 .Quam . Recte ex codd. fere om

nibus .Lipsius reposuit qua ethnno

secuti sun t editt. posteriores .

298 C. JU LI I CE SA R IS COMMEN T.

vietas Ca sar collocaverat,1Eduisque attribuerat , op

pugnare in stituit .

X. Magnam hac res Casari difficultatem ad consiliumcapiendum afferebat : si reliquam partem hiem is una in

loco legiones contineret

,ne

,stipendiariis E duorum ex

pugnatis , cuncta Gallia deficeret , quod nu llum am icis in

co prasidium videret’ positum esse ; sin m aturine ex hi

bem is .educerct ne ab re frum entaria duris snbvectionibus

laboraret.Prastare visum est tam en om nes difiicultates

perpeti,quam

,tanta contum elia accepts ,

om nium

rum voluntates alienare. Itaque cohortatus E dnas de supportando com m eatn pram ittit ad Boios qui de mo

adventu docean t,hortm tnrque nt in fide m ancant , at

dem nom in is in Gallia sim ul exsti Reg. cod. A ngl. Chrhii,qund iiiflt‘»

terin t ; tam en qunm nullum hujus vetios pro liavictus. Sed salus estqui

nom in is itascriptum reperiatur ves hanc lectionem exhibeat.Codd.Vost

tigium in codd. n ec in interprete

graco , conjicere licet istud im m u

tatum , atque intrusum ibi fu isse a

sciala quadam cui prius displicne

rit. Cod . salus Vossii habet Gergo

niam, quod prope accedit m u tato

tan tum v in n . Sed posterioris est

avi. Vid. prafat. Oudendorp . A s t

alii om nes vel Gortonam nt noster

5 7 64,et codd. Leid. pr. Gujae. Seal.

et velGorgoh nam ut noster

57 63,et Bongars . an tiquiss . cod . ah

Oudendorp. m ultoties citatus un

de affirm are an sim non Gergoviam

sed Gortonam vel Gorgobinnam le

gendum esse ; et fortasse utrum que

nom en habuit, vel Casar ipse cer

tior factus in posteriori editione

nam optim i libri apud Rom anas

utap. nos, sapins edehantur,) sem et

ipsum em endavit unde varietas

orta. Quo autem loco situm fuerit

hoc oppidum ,aque incertum . A lii

dicunt Moulins , sed n on proban t.

Quos il'i H eln tie0pra°lio °

victus .

et Seal. diserte haben t H elsd io,p°

H d n tico , n tfit ap. optt. script

Lucan .VI,4o 2 Thessalia tellu it,pfl

mielar. Eleganter ait Oberlin.

5 . Oppugm re instituit. Quad si

Ca sar peritiss im us nobis visus at

in tran situ Cevenna , hand m ini

alacer et andax Vercingetorix , crjus celerrim um iter adversus Bul l

E dnorum socios,m ax im am Ca sti

difficultatem attulit.Quo autem n»

do sese ab his angustiis expediviî,

paul0post Videre licet.

CA P. X. I . Stipendio-iis . H oc lufl

vocatBoios E dnorum st…id est Vec tigales qaum tsm en l t,

28 dixerit quasque postea

juris lt6ertatisque condition s., IWip: : erant, receperunt.Quod siitsfoldvhoc loca m elius reponeretur sati

'

lo

2. Videret. Recte , ex interprete

graco . Nonnulli ; viden tur.

3. De supportandoIl!

ipsi comm eatum suppeditarent

https://www.forgottenbooks.com/join

300 C. JU LII CE SA R IS COMMEN T.

Genabenses pau lo ante m ediam noctem silentio ex oppidoegressi flum en transire caspea Qua re per exploratoresnuntiata

,Casar legiones quas expeditas esse jusserat,

partis incensis introm ittit , atque oppido patitur , perpancis cx hostium num ero desideratis quin cuncti capercnturquod pontis atque itinernm angustia m ultitudin i fugam

interclnserant. Oppidum diripit atque incendit pradum ilitibus donat exercitum Ligerim transducit atque inBiturignm fines pervenit.

XII. Vercingetorix ubi de Casaris adventu cognovit,

oppugnatione desistit atque obviam Casari proficiscitur.Ille oppidum [Biturignm positum in via Naviodnnnm

'

6 . Quin ouarti caperentur. Codd.

pm fere dim idia habet vivi , altera

cuncti, unde Oudend. altern trnm re

posuitcunctivivi.Quod probatOberl.Excellen tiss im us certe rem dirim en

di m odus ; at critica rei vere abso

nus : nam si ita varias lectiones junxeris , brevi pravideo futurum n t

vix anotarem vestrum reperias; qua

proptervulgatam lectionem restituì.

7 . MultiMdini. Elegantins quam

m ultitudinis sicuti haben t codices

nonn u lli : u trum que bene.

CA P.XII. I Oppugnatione de sistit.

Subandi Gergovia Baiorum . Vid.

sup. c . 9 ad finom .

in via Noviodunum , etc .Magna h.

difficultas inest. Prim um an tiqu is

sim m et Optim a m em brana Bon

gars .Voss . Lav. Petav. Leid. et nos

ter R. cod . 5 763,hac verba , B itu

rin ositum in via, non agnoscunt;quibus assen titn r Oudendorp. qu i

es paren thesi inclusit ; deinde in ter

eos qu i hacverba recipinn t diversa

sun t opin iones . A liiNoviodunum vo

laut esse oppidum aliquod ( Nevers )E duorum , non Biturignm quod

non probabile est : nam Casal-sario

rum suorum urbes oppugnare una

in stitnisset ; pre torea,Noviadnnnn

E duorum non erat positum in vis

ad A varicum sed ad E dnas. Alii

rectius con tendnn tessevionm quew

dam nom ine Neuvi — sur -Baru jos ,in ter A lbiniacum et Virz ionem ; et

reipsa vicus iste m edium obtinet

in ter Genabum et A varicum , sive

Genabum fuerit Orléa sive Giu.

D'

A nvillehocOppidum vacatNeass.

A t , pace doctissim i viri m ulto Iu

potissim um ejaa sen ten tia ohstmt

Ca sar s itNoviodunum positum in'u

'

l.

soil. in ter Genabum et A vari…Porro Nouan vix quatuorleucis (li

'

stat ab A varico ; et est, non ina

Genabum et A varicnm sed il

fraA varicum ,adOrien tem . A t, in

v

quinn t non ad A varicnm tend“

Ce sar , sed ad Baias (cap. I O). ItI

sit sn Casarem adeo im perium

existim abia, ut urbem Nom Il l

propinqnam A varico m nu itissill0

Oppido et tot m illihus hom inal

referto ohsesserit atquepresente

etiam Vercingetorige cum exercitu?

Ita ut in ter duos hostes , Biturifl

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. SO I

oppugnare instituerat. Quo ex oppidoqaum legatiad eum

venissent oratum ut sibi ignosceret suaque vita con

su loret ; ut celeritate reliquas res conficeret, qua pleraque

erat consecutns arm a proferri equos produci absides

dari jubet. Parte jam obsidum tradita, qunm reliqua ad

m inistrarentur centurionihus et paucis m ilitibus intro

m issis qu i arm ajum entaque conquirerent, equ itatns hos

tium procul visus est , qui agm en Vercingetorigis anteces

scrat. Quem sim u l atque oppidani conspexerunt , atque in

spem auxilii venerunt,clam ore sublato arm a capere

portas clandere

,m urum com plere casperunt. Centuriones

in oppido, qnum ex significationeGallorum

3novi aliquid

ah his iniri consilu intellexissent , gladiis districtis portasoccupaverunt suosque om nes incolum es receperunt.

XIII. Ca sar ex castris equitatum educi jubet, pra lium

que equestre com m ittit labarantibus jam suis Germ anosequ ita circiter CD subm ittit quos ab initio secum ha

bere instituerat. Eorum im petum Galli sustinere non po

tuerun t,atque in fugam conjecti , m u ltis am issis sese ad

soil. etVercinget. illos ad dextram

hnno ad Im am staates in arm is ,

vel ut nastri dicerent e'

tan t entre

3. E .I: significatione Gallorum .Nam

qnum serm onem non in telligerent,ex

sign isvelnutibns,qn ihus interseGal

deu..r jeux , ipse se ancipiti pralio

m m m iserit?pra ters cur , qnum ille

tenderet ad Boios capta Noviodu

no , reu aaessisset, et A vsricnm Oh

sessnrus ven iret potius quam iter

inca ptum conficeret?Quin im m a ,

dicitur,c . I6,Vercingetorigem exer

citum rom an um m inaribns itineri

bus subsecn tum esso : quibus tan

dem itinerihus,vel m in im is , potu is

set ,distsnte Nouan quatuor tan tum

lencis sh A varico ? H ac om n ia et

ration i m ilitari , et ratian i geogra

phicm repugnan t. Qua propter et

v_erha vulgata servo , et in terpretar

Neuvi— sur-Rem njan.

li utehsn tur , conjecturam feoerunt.

Car . XIII. I Pra liumque equestre

comm ittit. H otm anns m avultpra: lium

que equestre comm itti, quiaCasar non

ipse pugn sbat ut apparet ex eo

quodGerm anos equites posteasub

m iserit. Sed hoc non im pedit quo

m inus vu lgata lectio possit defendi.

Nam qnum jnssn Cmsaris pra linmerat com m issum , ipse pra solem n i

scriptorum u sn , pugnam facere di

citur. Sic ap. Sal]. Jug. c. 26 : l a

puberes Num idas, at

que negociatores prom iscue , utiquisque

armatis obvius fucrat , inte11'

eeit : quad

idem vslet ac , inte1ficijuss it.

302 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

agm en recepernnt : quibus profligatis rursu s oppidani

perterriti com prehensos eos quorum opera plebem oon

citatam existim abant,ad Casarem perduxernnt ,

3

seseque

ei dediderunt. Quibus rebus confectis , Casar ad oppidumA varicum ,

quod erat m axim um m unitissim um que in fini

bu s Biturigum ,atque agri fertilissim a regione , profectus

est ; quod ,eo Oppido recepto

,civitatem Biturigum

3se

in potestatem redacturum confidebat.

XIV. Vercingetorix tot continuis incom m odis Vellannaduni Genabi Novioduni acceptis suos ad concilium

convocat. B oeat longe alia ratione esse bellum geren

dum atque antea sit gestum : om n ibus m odis huic rei

studcndum ut pabulatione et com m eatn Rom an i probibeantur. Id esse facile quod equitatu ipsi shundent ,

2 . Perdux erunt. Soil. Pratractos

e latebris ad Casarem publico in

con spectu duxerun t. A lii prada

runt. Prastat lec tio vulgata.

3. Civitatem Biturigum se in po

testatem ,etc. Nottm da h. sum m a

in Ca sare rei m ilitaris peritia qu i

n ihil fortuna reliquit, neque ullam

om isitrationem , qua ad finem pro

positum rem perdnceret. Casarpri

m a in ipsam A rvernorum region em

belli sum m am tran sduxerat (e .

deinde Verci ngetorige Boiorum

oppidum oppugnan te ea sc. m en te

n t /Eduis soc iisque eorum se ad

versus Rom anos declarandi occa

sionem praheret , et hostiles capias

distraheret, quad sane non con tem

noudi duc is erat c . 9 Casar cc»

leriter ad E duorum auxilium ad

volat ; in id ipsum in ten tus , u t in

Verc ingetorigem incidat ,et adver

sus eum totis confligat viribus . Sed

qua tam en pruden tia, u t com m ea

tihu s provideret , ac n ihil pon e se

relinqueret oppidi tan tisper m u

n iti quod vel iter inamptum retur

daret vel aliquod impedim efl nm

ad cibariorum transvectionem alfa »

ret ( cap. I O et Captis igitur

vicissim Vellaunoduna Genabo, et

Novioduno,Verc ingetorigem shap

pugnation e Boiorum oppidi desis

terc , et ad ipsius A varic i defenda

nem accurrere cogit. H oc igitur

nostri rei m ilitaris tiran es disen t

et m editentur accuratissim o.

C IP. XIV. I . Om nibus mode'

s huic

ret s tudendum . Veget. I. I II cap. 3

In amm expeditione unum et m axim um

telum est ut ti6isuj]ictatvtctus hostes

frangat inopia Pra tct‘

ea quicin [Score vel quacum que fruge vino

que inferens bellum ad victum

su um poterit occupare non solum ad

monitis per edicta possessoribus sad

etiam coactis per electosprosecuton s ad

cas tella idonea et arm atorum firmata

przesialcis vel ad tutiss im as conferend um es t rivitates .

2 . Quod equitatu . Bongars . Noster

R . 5 763,etal .hahen tut equit.Quaih

https://www.forgottenbooks.com/join

304 c. JU LII em sm us COMM EN T.

vitutem abstrahi ipsos interfici ; quae sit necesse accidere

victis"

.

XV. Om nium con sensu hac sententia probata ,uno

die am plius XX urbes Biturigum incenduntur. H oc idem

fit in reliquis civitatibus. In om nibus partibu s incendi:con 5piciuntur quae etsi m agno cum dolore om nes fem

bant,tam en hoc sibi solatii proponebant [quod se prope

explorata victoria celeriteram issarecuperaturos confide

bant Deliberatur de A varico in com m un i concilio,incendi placeret an defendi. Procum bunt om n ibusGalli:ad pedes Bituriges ne pulcherrim am prope totiusGalli:urbem q uae et praesidio et ornam ento sit civitati sui

m anibus succendere cogerentur : facile se loci natura

fensuros dicunt,quod prope ex om nibus partibus ih

m ine et palude circum data unum habeat et perangushm

aditum . Daturpetentibus venia , dissuadente prim o Ver

cingetorige postconceden te ,et precibus ipsorum et mise

ricordia vu lgi. Defen sores oppido idonei cleligun tur.

XVI. Vercingetorix m inoribus Ca sarem itineribus sub

sequ itur et locum castris deligit paludibus silvisque

n itum,ab A varico longe m illin passuum XVI . Ibi per

certos exploratores in singu la dici tem pora quaeadAvari

2 . ( ’m e sit necesse uccidere ric Voss . noster R . 5 763, et alu pd"

tis . Optim um certe fu it Verc inge m ulti bc c verba , quod sepmpe ,fl

torigis consilium de in cenden cla re agnoscun t. Et reipsaviden tur a…gione. Sic A then ien ses in bello Pe ut sensum effician t aperti…El

lopon . suasu Periclis terram suam Oberlinu s uncis includendacuru it

cum suburban is incendernn t ; neque Neque tam en prorsus rejicio m

enim , u t ait T hucydides ,possessiones in nostris codd. RR. prope m ul

m iros sed miri possessiones nanciscun m ero in ter quos 57 64 legunt"

tur. l ta quoque Ru ssi, con tra in san i 2 . F lam ine et palude ciro…Gallorum im perato

r is non satis lu Flum en A vare est,unde urbino…gendam incu rsion em I 8 I 2 . Quare Est et palus , qua parte vetus opp

i'

Vercing.m elius rebu s su iscon sulu is dum est. Ge n .

set,sine A varicoqu idem pepercisset Cu . XVI. I . In s ingula diei

CA P. XV. Quod se , pora. Sic recte : sed m ale cod q‘i

deòant. Codd. R. A ngl. Bongars . opera habet. Tempara idem quod

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 305

gerentur cognoscebat et quid fieri vellet im peom nes nostras pabulationes frum entationesque ob

at dispersosque qnum longius necessario procedetdoriebatur

,m agnoque incom m odo aliiciebat etsi

,

un ratione provideripoterat,ab nostris occurrebatur,artis tem poribus diversisque itineribus iretur.

Il . Castris ad eam partem Oppidi positis Casar

uterm issa a ilum ine et paludibus aditum,ut supra

.s angustum habebat aggerem apparare vincas

turros duas constituere ca pit : nam circum vallare

i tura prohibebat. De re frum entaria Boios atqueadhortari non destitit quorum alteri quod nulloageban t non m ultum adjuvabant ; alteri non m acultatibus quod civitas erat exigua et infirm a, celeluod habuerunt, consum pserunt. Sum m a diflicultate

m entarize affecto exercitu ,tenuitate Boiorum

,in

tia 1Eduorum incendiis mdificiorum usque eo,ut

i res dies m ilites frum ento cam erint,et

,pecore e

qu ioribus vicis adacto extrem am fam em sustenta

nu lla tam en vox est ab iis audita,populi rom ani

ate et superioribus victorns indigna. Quin etiam Cae

m m in opere singulas legiones appellaret, et, si acerlopiam ferrent se dim issurum oppugnationem dice

m enta , vel bon e . Fam iliare dibus , et hanc lectionem revocavi.

c ari. Nam supra cas tris

Mum posifis dici tempore e.:

et sape alibi. Sic anni tem

> finem lib. v1 , ethoc libro :

9 tempore anni. Vo s s. Julius

nabet per singulas horas . Ita

terpr. xa.0’

inacizvòpav. Nos

l. vulgatam exhiben t.

XVII. Interm issa a flu

oaludiòus . Non obducta flu

paludibus ; ubi non erat

et palus . M . Codd. om nes

tudin . etOz on . haben tpalu

3. A jfecto. Leid. prim . confecto ,

id est, debilitato , quasi fracto uti

alibi Ce sar. Nihil tam en opus m u

tatione. Ono . Nostri codd. afl'

eelo.

4 . Pecore e longinquion'

òus *vicis

adacto. Ciaocon ius et Ursin us lege.

hau t obooto. Fru stra et con tra co

dices ; nam odaera , id es t , coacto ,

com pulso ,recte dicitur ,de iis qua

vi in ter castra adiguntur. SicPlant .

Baccbid. A ct. v , sc. I I v. 3.

Nam , amabc , quis bas bue on s s‘agit !

306 C. JULII CE S A B IS COMM E NT.

ret ; universi ab eo ,« ne id faeeret , petchant : sic a

coniplures annos illo im perante m eruisse ,ut nullum igm

m iniam acciperent , nunquam infecta re discederent : boe

se ignom inia laturos loco si incmptam oppugnatio…reliquissent :

5pra:stare ,

om nes perferre aw rbitates qua

non eivibus5romanis , qui Genabi

6 perfidia Gallorum

in terissent, parentarent Ile o eadem centu rionihus tri

bunisque m ilitum m andabant,ut per eos ad Cm…

deferrentur.

XVIII. Quum jam m uro tarres appropinquu sent, e:

captivis Caesar cognovit Vercingetorigem consum pta ps

bu lo a stra m ovisse propius A varicum atque ipsum am

equitatu expeditisque , qui inter equites pre liari con…sent , insidiarum causaeo profectum quo nostros postalo

die pabulatum venturos arbitraretur. Qu ibus rebus coguitis

,m edia nocte silentio profectus

,ad hostium castramanu

pervenit. Illi celeri ter per exploratores adventu Casarincognito carros im pedim entaque sua in arctiores silvas ab

diderunt copias om nes in loco aperto atque edito

truxerunt. Qua re nuntiata Caesar celeriter sarcinas cmferri arm a expediri jussit.XIX. Collis erat len iter ab infim o acclivis : bunc e:

om nibus fere partibus palus difficilis atque im pedita cingebat

,non latior pedibus L. H oc se colle ,

in terruptis pon

5 . non eim'

bus, etc. occisi Regis vel civis ultiouem pa°

Malin : quam ut non ; quod si displi acqui et pa nam repa oere : nc pv

ceat,Ciacconium sequere,quiparen ren taro injuria suse nox io sanguina

tere em endabat. Vo s s . Nil m utan Luxurie °explere luxuria .

dum nam , u t fitplerum que, subin CA I’ .XVIII. Eoprofed un , f ltelligendaoonjunctio ut.Nostricodd. ete. Vocem eo non agnoscunt na

t egg. 5763, 64 , haben t pra starel . nulli codd. Noster reg. 5764 , ir

Cela. id.uit: Om niapatimalimas,quam sidim di causa profectum quo. A lta.

ne nos tra m ol/ità: Mom'

6us Rom ano 5763 vu lgfl am habet.

nan civium Gallico sanguine satis/iat. 2 . A reti0m silvas . H as vocatW6. Genabi interissent. Supra c . 3. tion s , quiacrehris arboribus W

7 . Pam h rent. Proprie justapa batur hom inum aditus . Bene grfl

rentibus persolvere ; etm etaphor. interp. 33267 21 2. 39096. Dam

https://www.forgottenbooks.com/join

308 C. JU L II CB S A B IS COMMENT.

XX. Vercingetorix , qunm ad suos redisset, proditionis

insim ulatus quod castrapropius Rom anos m ovisset quod

cum om ni equitatu discessisset quod sine im perio tantascopias reliquisset ; quod ejus discessu Rom ani tanta opportunitate et celeritate venissent ; non haec om nia fortuito

aut sine consilio accidere potuisse ,regnum illum Galliam alle Ce saris concessu quam ipsorum habere beneficio;tali m odo accusatus ad haec respondit Quod castra

m ovisset , factum inopia pabu li etiam ipsis hortantibus :

quod pr0pius Rom anos accessisset , persuasum loci opportunitate qui se ipsum m unitione defenderet

vero operam neque in loco palustri desiderari debuisseet illio fuisse utilem , quo sint profecti : sum m am im periise consulto nu lli disocdentem tradidisse

,ne is m u ltitudinis

studio ad dim icandum im pelleretur ; cui rei propter anim im ollitiem studere om nes videret quod diutius laboremferre non possent. Rom ani si casu intervenerint, fortuna ;

si alicujus indicio vocati,huic bahendam gratiam , quod

et paucitatem eorum ex loco superiore cognoscere , et virtutem d

espicere potuerint ; qui , dim icare non ansi tur

piter se in castra receperint. Im perium se a Ce sare perproditionem nu l lum desiderare

, quod habere victoria pos

set, qua jam esset sibi atque om n ibus Gallis explorata

sollicitan t, ut lectionem in terpretis et injuste adm odum nam et in eo

gre ci intm dan t , quo ita sc habet duce hand m inus fortasse periti. ,

fiv pù coii iauroîain aivou ( laude sua ) et certe parem virtu tem , quam in

ròv a.òrè vZm‘

wm oi «ch ievo; n oti on. ipso Ce sare reperias ; qu i si alias

A lii tam en virtute , id est, ine vi habuisset m ilites , belli fortunam ,

deretur tim idus . H m voces salute, sin m inus sibi addixisset saltem

virtute , saepe in codd. confunduntur. aquam reddidisset. A b ineun te ex

Cu ». XX. I . [m ima/aha . Vossn pedition e eum vidim us satis e quo

Cod. sec . Ciacc . Vaso. R. Steph. et Marte pugnan tem , nec ullum adbuc

Gryph. insim ulatw . Rectin s forte . in ojus con siliis vel m otibus erro

Nostri codd. et alu perm ulti vu lga rem deprehendim us.

tam exhiben t. 3. Munitione . Naturali scilicet.

2 . Regnum illum Gal/ias. Et luce 4 . E mirtu lem despieen . H o c Iro

Vercingetorigi exprohratam alitiose nice accipienda pro ignavia.

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 309

qu in etiam ipsis rem itteres

,si sibi m agis honorem tribuere

,

quam ab se salutem accipere videantur. H a:c°ut intelli

gatis , inquit, sincere a m e pronunciari , audite rom anos

m ilites . Producit servos quos in pabulatione paucisante diebus exceperat et fam e vinculisque excruciaverat.

H i,jam ante edocti quae interrogati pronunciarent , m i

lites se esse legionarios dicunt fam e et inopia adductosciam ex castris exisse

,si quid frum enti aut pecoris in

agris reperire possent : sim ili om nem exercitum inopiaprem i

,nec jam vires sufficere cuiquam ,

nec ferre operislaborem 7 posse : itaque statuisse im peratorem ,

si nihil Inoppugnatione oppidi profecisset, triduo exercitum dedu

cere . Ile o , inquit , a m e ,Vercingetorix beneficiahabetis,

quem proditionis insim ulatis ; eujus opera sine vestro san

gu ine tantum exercitum victorem fam e pane consumptum

videtis °

,quem

,turpiter se ex hac fuga recip1entem ,

ne

qua civitas suis finibus recipiat, a m e provisum est. »

XXI. Conclam at om nis m ultitudo,et suo m ore arm is

concrepat'

; quod facere in eo con suerunt , eujus orationemapprobant sum m um esse Vercingetorigem ducem nec de

ejus fide dubitandum ; nec m ajore ratione bellum adm i

nistrari posse. Statuunt utX m illia hom inum delecta’ex

5 . Quin etiam ips is m aid en . Gr. adest. Ce terum sim ili fere m odo

interpres , ippîv wn wéem . Male dixit Seneca Consol. ad H elviam .

dicit en im Vem ingetorix , se impe cap. 1 7 : H m'

e pareva virtutem e.thi

ri’

um quod in su » eonh: lerant , ipsis beas Oper-ter, et m ònwn M m reci

liben ter ren iuere , si id ad suum ho pias . Non erat igitur cur Rotm an .

norem potius quam ad ipsornm hanc locutionem suspectam haben t.

salatam pertinere suspicarentur. Cn . XXI. A m is concrepat.

0 virum m eliori sorte dignum ! Id. fere Tacit. de Gen n . Mor.c . I I

6 . H aec. Ita codd. et interpres Sifi splicuitsenl‘entiaj rem ilu aspernan

grac. raî'

rra. Seal . et reoentiores , un ; sin placuit , coneutiunl .

quod , coden sensu . A Gallis autem hoc consuetudo ad

7 . Operis laborem . Bundi , m a Rom anos posterioribus temm rihus

n iendi Oppuguandi m olestiaiu .M . pervenit, ut videtur apud A m m ia

2.Dekcta. Deleeti rectius babct

320

31 0 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

om nibus copus in oppidum subm ittantur . nec solis Bitu

rigibus com m unem salutem com m itten dam cen sen t °

, quod

penes eos , si id oppidum 3retinuissent, sum m am victoria

constare intelligebant .

XXII. Singulari m ilitum nostrorum virtuti consiliacujusque m odi Gallorum occurrebant ut est sum m a ge

nus solertiaa, atque ad om nia im itanda atque efiicienda ,

quae ab quoque tradantur,aptissim um . Nam et laqneis

falees avertebant quas quam destinaverant

cod. Vossian . I . A pud Optt. en im

scriptores pass im reperitur m illia

mel vel aliter hom inum intedè cti,amen ti ete.

,torm entis

Veget. 1. tv, 23.Lequa'

. Idem Veget.

Iv, c . 23 A dversus un'

etes etiam ,

wel falces sun t plum " m edia. A fi

alu lequeis eapta «vieta ,

3. Quod pena eos , si I'

d oppidum . per multitudinem hom inum da

Itacodd. nostri etOuden dorpian i.

A tClarkius cu iadsen tiun tur codd.

reg. A ng]. A ndin . et Oxon . Quod

pome in eo , si id oppidum . U trum que

recte ; sed probatior nostra lectio .

4 . 1uteliigebant. P09t bc c verba

aliqu id deesse putant nonnulli , in

ter quos Scaliger. Vossius contra

n ihil desiderari con tendit , et testes

invocat codd. et in terpr. graeum .

Ego vero , Scaligero potins assen

tior : qu ippe hoc loco de in trom it

tendo in oppidum Biturigum aux i

lio agitur ; non autem dicitur , quo

m odo ct quando decem hom in um

m illis delecti ingressi fuerin t.

CA P. XXII. I . Singuluri m ilitum

nostrorum e*irluti. Quam in oppu

guando A varico dem onstrahan t.

H anc en im m bem eppugnaban t.

Vide cap. 1 7 et I g. M .

2 Nam e! laqueis fulccs awrteòunt.Falces h. l.,non quales descrips im us

falces m urales , I II I 4 vel v, 4 2 ;sed genus arietis noto arieti sim ile ,

praterqnam quod trabs, pro rol un

do, prmfigitnr adunco ferro . Vid.

in obliquum tm hunt et cum ipa'

s tet

tudim'

bus evertun t.Plures etc. E: A p

piano in Mithril atim patet I'

M fieriselitau quì l e Gyz ieeuis sic M t :

roi»; p.iv oiw xpzob; >.i0m : &M los.

Gpo'

xoz; &vizù mv, i poppo'

t'

: igim f i:

Cia; ‘Efl nov.

3. Destinawm nt. lk s lùa1 n , attin

gere id quod petis , et prendere ,vel

potins hoc loco laqueo prebensas

falces tigere . A in legunt distinuem t.

Cod. noster R . 5763 dis tìnawm t.

In nullo , inqu it Oudend. , quod

se iam , codice invenidis l inueraul .Sed

ita ediderun tVascos. Str. Steph. et

alii. Distinaveran t est in A ndin . et

Voss. uno ; distinuem ttt placet quo

que H otm ano pro awrterant, con

trariam in parte»: attrarem n t. A tve

ro hoc non n o tat verbum dù tinere .

n isi de diversion e duarum partium

agatur quod hic locum non habet.

Vid. ad lib. I II , e . I 4 . Quare cum

MSS. et Turnebo A dvers. u v ,I I ,

et Vossio , destinaveraut , retineo .

4 . Torm en ti». Tarm en tum ,generale

voeabulum est om nium m achina

https://www.forgottenbooks.com/join

31 2 C. JU L II C1ESA R IS C OMMEN T.

presserat , com m issis snarum turrinm m alis ade qua»

bant ; et apertos cuniculos przeustaac przeaeutn m ateria,

et pice fervefacta et m axim i ponderis saxis m orabantnr,

m m nibusque appropinquare prohibebant.XXIII.Muris autem om nibus gallicis ha c fere forma

est. Trabes directa perpetua in longitudinem , pan-ibus

in tervallis distantes inter se binos pedes3 in so lo collocan

z ha: revinciuntur introrsns et m ulto aggere vestium

Tè row snipye v ròv I’e puiu vWo;$eov xòp.urz xa0

’ ixaieuv si i’muu'

i0t

Iidbvuvro&wvbciiv, rai: ròvcpì'

sv snip

yov xogupaî; ùviecuv.

I o . Comm issis suam m turrium ma

lis . Mali sun t trabes longiores qui

bus constare solent tarres , quoque

superimwnun tur altera alteri et

oolligan tur u t quam longissim e

iian t. M . Quibus nova tabulata su

perstm eban t. (par le mayer: des pou

tnes qu'

t ajoutaient avec art ) . Grao.

interpr. nopuqm'

i; sum m itatibus ex

trem is capitihus . Ciaoconius legit

alis , ut sin t in tervalla turrinm no

vis asseribus obducta. Perperam

nam id Ce sar non vult. Lipsius ,

aliis . Non rec tius : nam novas Iur

res addidisse aliis oppidanos quis

credat? Codd. om nes habent uzalis .

I I A perto: cuniculos . Rom ano

rum . Quid sin t cuniculi aperti, am

bignn t critic i. A n sun t iidem quos

nostri vocan t tranche'

es P vel per

apertos cuniculos in telligitn e Casar

quod nostri diount m ine e'

vente'

e

Incertum est. Ego vero quam nul

lum aliud sit exem plum ejus generis 0perum qua nostri dicun t trau

che'

es , in terpretor potins de cuni

culo prius tecto , u t prim um fuit ,deinde vi detecto et aperto , ( m ineéventée quem pre senta m ateria ,

pice, et saz ia obstruebsntoppidsni

qu ibusobsideuteam om rentur.Bene

nostro judicio Turpin de Cn'

sx'

: Si

nou: oum'

ous una m ine , il:

taien t , et la n nplin ciart de pin s

poinfl s , etc.

Cn . XXIII. I .Mun'

s a tesnousi

bus gallicis . Cod. reg. 5 763,et alii

ab Oudendorp. citati habent

sunt quod idem est.

2 . Trabes din etce,pevpetuc ia ba

gitudià em . H oc dicit, {itaJustusLipsins, Polioreet. 1. III , dial . 5 quem

toto hoc capite ducem sequim ur ,)trabes directas super solo positas in

longum n on in altum id est, pla

nas jacen tesque , et qu idem pape

tuas solidasque non e pam bu

factas tot pedum . Quod au tem sic

accipere oporteat non de ondine

trabium recto etalto verba sequen

tia m e x evincun t quia opus agge

ratum s it et crevisse dum justa msri altitude expleretur. A tqui si trabes

recto posita fuerant,jam aprincipio

altitude juste et m uro par fnisset

3. D istantes inter se binos pedes.

H oc in tervallum in ter singulas tra

bea pom etas sic in solo iteru mque

idem et mquale in aliis et superjectis.

4 . Collocan tur in solo . Dep0nun

tur non defigun tur ; et sic in des

criptione m usculi.

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 3I3

tur°. Ea autem qua: dixim us , intervallagrandibus in fronte

saxis effarciuntur H is collocatis et coagm entatis aliusinsuper ordo adjicitur nt idem illud intervallum servetur

neque inter se eontingant trabes 9,sed paribus inter mis

se spatiis singu la singulis sax is interjectis arte con

tineantur. Sic deinceps om ne opus contexitur dum justam uri altitudo expleatur. H oc cum in speciem varietatem

que opus deform e non est nlternis trabibus ac saxis

qua rectis lineis suos ordines servant ; tum ad u tilitatem

et defensionem urbium sum m am habet opportunitatem ;quod et ab incendio lapis

,et ab ariete m ateria

"

defendit

que , perpetuis trabibus pedes quadragenos plerum queintrorsus revincta, neque perrum pi, neque distrahi potest.XXIV. l is tot rebus im pedita oppugnatione m ilites

nulli codd. haben t cere winciuntur.

Sed n atus error ex seriharum incu

ria; noster cod . R. 5763, Aa re svi

ciuntur , m an ifesto pro ha: revinciun

Mr. — Introrsus . Codd. m ultihabent

ez tm us , m ale tam en . Melioribus'

g ltur libris , pergit Lips ius ci

tat. , adhaream us et scribam us in

lrwm s. Revinctio illa sub candam

fm , id est , tran sversis trabibus ;series quz que ligata et firm ata con

tra suom ssus , ne ab arietem usso

em m ean tur.

6. Mako aggere w liuMur. Injee.to in ter trabes m edias et stipato .

snai: ej am'

m flcr. Intervalla nem pe

binom m pedum inter trabes sin

8 . U: idem illud intervallnm ser

vetar. Crodo sen ten tiam esse , tra

bea non directe super infim a , sed

ad latera earum super sasa positas

fuisse, utalternatim trabs aut su um

invieem collocaretur.

9. M u H o:

idee elegantius et firm ius opus (it.

I o .Paribas interm isso spatiis sin

gula singulis su is interjeetis . Senten tin ejusdem est. Et docet tessel

latum quasi Opus fu isse : ll l e'

lail con

struit en forme d'

éehiquier.

I I A e. Male Lips ius aut.Nostri

codd. RR. ae sax is .

I 2 . Materia. Sci]. lignum .

3. Qum iragenos pedes . Trabes

eran tperpetua in longitudin e,qua

dragen is pedibus constan t" quo

m urus latior esset iirm iorque . l ine

loco Turpin de Crisse'

observathanc

m urorum gallicanorum ,solidam tan

tum ad tem pus , structuram brevi ,

propter ligna pluviam et hum idita

tem terre prc sertim in infim is tra

bibus recipien tia, lapsun m ess e at

tam en Sidon ius Epist. I , vu , uit

se vidisse am 6ustam murorum [aciem

et alibi fuisse inter sem iustas m uri

fragilis angustias clausum : undc m n

stat non adeo fragiles fuisse In nm s

gallicanos quippe quorum reliq uia

post fere socnh quinque es star en t

zm . c. JU L II ca su ns COMM EN T.

qnum toto tenipore (rigore et m iduis imbribus tardareutnr,

tam en continenti labore om nia hac superaverunt et dic»

bus XXV aggenem latum pedes CCCXXX altum pedes

LXXX exstruxorunt.Quum is murum hostium pa ne contingeret , et Casar ad opus consuetudine excubaret

,m ili

teaque cohortaretur ,ne quod om nino tem pus ab opere

interm itteretm ° °

,pau lo ante tertiam vigiliam est animad

versum , fum are aggerem ,quem cuniculo hostes ancoca

derant : eodem que tem pore toto m uro clam ore sublato ,

duabus partis ab utroque latere turrinm eruptio fiebat

Alii faces atque aridam m ateriem de m uro in aggerem

em inus jacieban t picem alii reliquosque res,quibus ignis

excitari potest,fundebant ; ut , quo primum oecurreretnr

'

,

aut cui rei ferretur aux ilium ,vix ratio in iri posset. Tamen,

quod institute C&saris dua; sem per legiones pro castris

excubabant, pluresque

3

partitis tem poribus erant in opere,celeriter factum est

, ut alii eruptionibus resisterent , alii

tarres reducerent aggerem que interseinderen t om nis vero

ex castris m ultitudo ad restinguendum concurreret.

XXV. Quam in om n ibus locis,consum pts jam reliq1u

parte noctis pugnaretur sem perque hostibus spes victories redintegraretur eo m agis quod deustos pluteos

'

Car .XXIV. I .Picem alu reliqua:

que n s . H anc H otm an us in tru sit vo

cem alii, quem secuti sun tScaliger et

reccntiorea. A nostris codd. , etab

Oudendorpiauis hac vox exulat; et

recte potestom itti.'l

‘

am en servam us .

A t Seal. ex suo codice oecurreretur ,

cu i consentit noster cod. R. 5 764 .

3. Pluraque. A l . d‘acque . M . Ita

quoque codd. A ndin . Oz on . editt. contex t emim ine et eilieus caiit“

Bas. Vaso. etc . Nostri codd. vu lga pm k gnntur , tem i.:que rolulis , guard"

tam haben t. unc in medio, dua iaarfl libus appou ’“

Car . XXV. I . Piuteos . Viden tur tur, inquam cum quepartem M ueris, a“

plutei e cratibus constitisse , atque mom cementi. A t h. l. no ’

etiam aliquando , tabulis. A cn

tibus tam en , et tabulis , et vinti!

hi difl’

erehan t ; de quibus sieVer

rina Flacons Plutei erates M e n

do intesta , qua soleban t appeai l li°

litibur opusfaeient‘ibus et appella"

tur m ilitum ; nunc etiam tabula,

bus quid pra:sepd ur eadem

https://www.forgottenbooks.com/join

31 6 C. JUL I I CE SA R I S COMMENT.

tertius , et tertio quartus nec prius ille est apm pugnatot ibus vacun

a

s relictus locus quam ,restincto aggere

’,atque

om ni parte a subm otis hostibus finis est pugnandi factus.

XXVI. Om n ia experti Galli , quod nes nu lla successe

rat postero die consilium ceperunt ex oppido profugem'

,

bortante et jubente Vercingetorige. Id silentio noctis co

nati non m agna jactura snorum sese effecturos sperabant;

propterea quod neque longe ab oppido castra Vercinge

torigis aberant,et palus perpetua, qua intercedebat Ilo

m anos ad insequendum tardabat. Jam que hoc facere noc

tu apparabant qnum m atres fam ilia repente in public…procurrerunt flentesque projecta ad pedes snorum ,

om nibus precibus petierunt , ne se et com m unes liberoshostibus ad supplicium dederent, quos ad capiendam fu

gam naturae et virium3infirm itas im pediret. Ubi eos in

sententia perstare viderunt,quod plerum que in summo

pericu lo tim or m isericordiam non recipit conclam areet significare de fi1ga Rom anis cm perunt. Quo tim ore

perterriti Galli ne ab equ itatu Rom anorum via: preoccuparentur, consilio destiterunt.XXVII. Postero die Caesar

, prom ota turri directisque

operibus qua facere instituerat m agno coorto imbri,

7 .Restinctoaggere. Id es l,restincto xim a. Vulgatt. edd. natura et viri.

igne qu i aggerem com prehenderat. infirm itas . Grc c . in terpres àd 1u'

l

&n ooÉsoùiw oc 1 06 m pc'

c. ri ; qòom c.

8 . Om ni parte. Cod . noster reg. Cu . XXVII . 1 . D irec5764 ,0111111

'

e1 :parte.Gre c . in terpres ribas . H oc loco m irum in m odul i

aram î w ra.òn;.ò'

vrov. Qua lectio varian t m em brane . A lii m ulto pll°

H otm ano placet. res , in ter quos noster R . 5763,Cu . XXVI. 1 i i1gen . H el pc:;lè c1is . A t istud glossem a vida!

len ism us qnòyzw. verbi din clis , seu den oti: u t cul.

Ma1m fam ilia . Ita optt. cod . 5764 habet , seu em tis , quod e:

I A nd. Bongars . Voss . et nostri. Ita stat ap. codd. Dukeri etVoss . Sea

quoqu e noster de Bell. Civil . 1 1 c . Directis H otm ano placet : dicitur

Vu lgo matra fam ilias . enim elegan ter dirigcm castello ,di'

3.Natura: et miriam 1'

11fim 111111 . Ita rigere ceiem . D irectis operiòm idem

dd. optt. ct nostrorum pars m a est ac ,o; pidam w m a pm m ti: etil

D E BELLO GALLICO. L IB. vn . 31 7

inutilem hanc ad capiendum consilium tem pestatem'

atus , quod paulo incautius ’

custodias in m uro dis

1s videbat, suos quoque languidius m opere versari

,et qu id fieri vellet, ostendit. Legiones intra vinez1s

3

culto expeditas cohortatur,ut aliquando pro

tantis

ibus fructum victoria: perciperent : his , qu i prim imi ascendissent pre m ia proposait

,m ilitibusque

m dedit. Illi subito ex om nibus partibus evolaverunt,um que celeriter com pleverunt.

XVIII. H ostes, re nova perterriti, m uro turribusque

ti in foro ac locis patendoribus cuneatim constite

hoc anim o ut si qua ex parte obviam contra ve

sive ita dispositis , ut ope locaripotuissent, nec ideo occulh ri.

illis jam pafect1'

s , noceri et 4 . A scm dissent. Na cio quid som

pinquari posait urbi. Male niarun t viri docti aliquot , qui pg.

1o , qu i haben t derelictis . sim in scriptt. verbi1m « candore

Quod paulo incau1ius custodia intrudere voluerunt. Equo: aa ndcn'o dispositas . In Grosio est dixit Sallust. Jugurtha, c. 97 in

hostil1'

um machinarum cruenta qu inn t. A t hoc loco fortasse in co

ne Ianguerent. dicibus com pte legitur.Et curnos

Intra rvineas . Et hoc quoque tro Casari elegan tissim o scriptori

nultiplex estvarietas lection is . vocem vix Tarqu in ii prisci tem po

lia en im pars codd. habet ex: ribus usitatam liben ter adeo com

seas . Quod huic loc . aptari m i m odarent ?Lege igitur cum vulgat.

potest. A t nonnulli , inter quos ascendissen l . Cod. A ndin . escendis .

5763 ex tra castra vincas . sent ; et noster reg. 5763 em enda

Leid. pr. Seal. et Le id. tero sent, supraquod, u ecundam ann u .

Gm . in t. i mb rai : pnxavaîc. 5 .Pre mia.Muralem com nam m n

vero , ut que— sen tiam liben seo,quam Gelliusait,fuissem uripin

roferam ,n eutrum placet , et nis decon tam . Sic au tem res fiebat

plen iore sen su ,intra castra Im perator re divina facta, in con

:que ; entre le camp el les ouvrages cionem om nes copias vocabat, ad

ét . Et reipsa in hoc in tervallo stan tesque , qui fortiter aliquid fe

1es et explicari , et occultari cerant ,prim nm laudibus prosequ

1m altitudine facilius potne batur , factoque renarrato , et aliis- In occulto ; bac verba m e ejusm odi , sique gesta fuissen t , c0o

in terpretation…illorum intra ram tota m ultitudine coronadona

s, affirm atOberlin . cu i non as bat. GOD .

ar : In occulto necessarium est Car. XXVIII. 1 . Cuneatìm . Cu

legiones intravince: scil. in tra neo facto. Quid sit cam us jamm intervalla cujusque operis anim us , l . v1 , c. 40 .

31 8 C. JULII CE SA RIS COMMENT.

niretur acie instructa depugnarent. Ubi nem inem‘

i11'

e quumlocum sese dem ittere ,

sed toto undique m uro cir

cum fundi viderunt ,veriti

,ne om nino spes fuga: tollera

tur,abjectis arm is , u ltim as Oppidi partes continenti im

petu petiverunt : parsque ibi ,quum angusto portm u m enim

se ipsi prem erent , a m ilitibus ; pars ,jam egressa partis,

ab equitibus est interfecta : nec fuit

studeret. Sic etGenabensi cade ,et

6

non a late confectis, non m ulieribus, non infautibus pepu

a. Obviam contra veniretw . Pleo

nasm i1s, vel potius tautologia ingra

tissim a ex interpm tum en to voeis

contra w niretur. H otm anus obviam

delet. Ursinus et Faem us rò contra

expungnn t ;utrum qne tam en legitur

ap. codd. om nes. Sim ilis fere pleu

nasm us ap. nostrum , 6 1 ,

de Bell. Civili ; vulgo rem universi.

3. Sed toto undique muro circum

fundi vide runt. H oc stratagem a m e

rito laudat Tarpi adc Crisse'

t. 1 1

p. 49 : Les Remains , dit— il agire:“

en gens de guerre experim ent de ne

poin t attaquer l’

ennem i dans le M

che'

et dans les places publiques , d’

au

tant qu'

il était trà — ditpose'

à les bien re

ceeoir. César aurait perdu beaucoupde monde lres-irtutilement dans ces différentes attaques. Les Romain: étaie nt

les m aitres de Bourges et'

ennemi

ne pouvait pas leur e'

chapper parce

qu’

en longeant les m ar ls de droite

et de gauche , ils l'

enfi rmaien t et lui

coupaient absolurnent toute espèce de

retraite. A ussi les assiégeît ne les at

tendin al - ih pas . Non possum h. 1.

q uin m em orem fam osam Casaran

gu sta ( Saragosse ) in H ispania 111°

bis celeberrim e expugnationem

anno 1 809 Gallorum duce Mon

tebello viro egregia virtutis et

fortitudin is sed non tem eritatia

prorsus im m uui ,qui ,quum urb.

circum ven iendo potuisaet m inim

snorum dam no expugnara aut al

deditionem adducere m aluit pa

bus et repetitis , ideoque adm odu

lethiferis,dom os ,pah tia, m anente

ria om nia munitiaaim a, inter salo

petorum torm en tom m que ictusb'e

quentissim os partim dim m , in

cendere quam Ce saria peritian et

prudentism im itari.Urbem quida

cepit sed quan ti victoria? viginti

m illis Gallorum quadraginta n i

lia H ispanorum occidere . Fo…inqt1iet aliquis , non idem eratC.

m angusta , qui A varie i, situs. St

ita sane : tam en tune tem poris , 1d

m ilitaris peritom m justam nin ian

censuram non effugit Monteldlu .

ai Genabensi ce de. Vid. sup .,cap. 3, hujus libri.5 . Labate operis . Quia in m uni

tione m ultum lahorio et m olesti!

exhauriendum fuers t.Vid . c. aa.l

6. Non mu lieri6us , non infantibl

pepercer unt. H oc loco Rom ani is

cerunt non quod belli jun : vetitum ,

sed quod crudelius esset. Seneca

Le: nulla captc part iî , au! pe na:. ir

pedit. Jus vero illud im pun itateu

affert non factum ab om n i culpa

liberat. Idem Seneca in Epistolù

https://www.forgottenbooks.com/join

320 C. JU LII CB SA B IS COMMENT.

nunquam placuisse , A varicum defendi eujus rei tastes ipsos haberet sed factum im prudentia Biturigum et nimis

obsequentia reliquarum uti hoc incom m odum accipe

retur : id tam en se celeriter m ajorihus com m odis sam m

rum . Nam quae ab reliquis Gallis civitates dissentirent,

has sua diligentia adjunctnrum ,atque unum consiliuni

totius Gallia: effecturum ,cujus consensu

°ne orbis a

dem terrarum possit obsistere7: idque se pm pe jam efl

'

eo

tum habere. Interea aequum esse ab iis com m unis salutis

causa im petm ri ut castra m unire instituerent , quo facilita

repentinos hostium im petus sustinere possent.

XXX . Fuit haec oratio non ingrata Gal lis m axime,quod ipse anim o non defecerat tanto accepto incom m odo,neque se in occultum abdiderat et conspectum m ultiladinis

'

fugerat plusque anim o providere et pre sentino exittim abatur quod

,re integra prim o inceudendum

’ Avaicum post deserendum cen suerat. Itaque ut reliquorum imperatorum res adversa auctoritatem m inuunt sic hujusexcontrario dign itas incom m odo accepta ,

in dies augebat

quod contingere, occidere. Sic noster

de B . C. , l . 38 proventum pro

successu posu it. l ta Justin us , l . vu ,

c . 6 ; ita Suet. A ug. c . 94 ; et Val .

Max . 1. 1 1 1 , c . a, S5, ex t.E x cel/entis

s im os virtutisp ro1entus m iserabilis lapsus sequitur.

5 . E nim 1'

a obsequen îia reliquarum .

Vid. supra, cap. 1 5 . Obsequen lia.

Sci]. n im ia facilitate qua duces Gal

lorum atque ipseVercingetorix pre

cihua Biturigum cesseran t.

6. Consensu .Vu lgo consensui Vid.

1 , c . 1 6 m agistratu prc erat.

7 . Ne orbis quidem terrarum possit

obsis 1ere. Et ea sola fu isset ratio Bo

m anos vincendi et expellendi soil.

consensus om n ium . Nam A variei in

cendium et aliarum urbium , non

0pinor Gallis vel tune fuisse feli

citer cessurum . Gallia, his etisl

tem poribus,huicdefen sionisgeneri,

quod in late agris et urbibus incen

dendis , vastisque solitudin ibus cin

cum quaque efiiciendis consistit, im

par erat ; quippe que et feracior,d

tem peratior, ethom inum m ultit1uli»

ne frequen tior,quam u thostivelmi

n im e sagaci non 11t aliquid1

unde se ipsum posset sust

Gallis au tem con sen tìen tihus etcon°

cordibus n il potest obsistere ; quod

nostraubique probatur historia E'

nunc , o cives , in telligite !

CA P.XXX. 1 . E ! conspectum uw"

titudinis . Ita optt. codd. et fere cm°

nes. Non nu lli , neque conspeclum

.Primo incendcndum .Sup. 1 4et35

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 32 1

in spem veniebant ejus allirm atione de reliquis

1gendis civitatibus ; prim um que eo tem pore Galli3a m am re m st1tuerunt , et s1e sunt anim o consternati

,

nes insueti laboris ut om nia qu:e im perarentur

1atieuda et perferenda existim arent.

XXI. Nec m inus, quam est pollicitus Vercingeto

nim o laborabat,ut reliquas civitates adjungeret ; at

n rum principes donis pollicitationibusque alliciebat

rei idoneos hom ines deligebat quorum quisque aut

one subdola aut am ic itia facillim e capi posset. Qui

Prim umque eo tempore Galli. pecun iaetpollicitationibus , qui ur

1te quidem Nervn vallum sibi, bibus pre eran t, jam vidim us supra

Ciceron is obsidione , obdu hoc etiam libro, 1 ; etlib. v1 ; etest

sed id non liebat passim con silium Tac. A nn . I. 1 1 1, 1 4 .Necte

m ore ; nam in suetus labor. m ore s et m is sis corruptoribus a uen

'ns ueti laboris . Cod . Non io. a

citatus habet laboribus ; non tihua, testePlutarch. in Paul. E m il.

sed usitatius Ce sari reponere Philippus Macedo Grc ciam sube

m m . gisse dicitur , et plures aura quam’atù nda.0m n escodd. adhanc vi et ferro cepisae ; cui et oraculum

in specti et nostriRR . habent ab A polline datum :

iaoc . fide graci in t. qu ivertit À pyupim ; Adn an : p.i z ou , noi 116e

substituere conatur jucien s 1ai on g.

arperam et e glossa nata leo Ejus et illuddictum est ap . M . Tull.

it si forte in aliquihus codd . epist. 1 5; ad A ttic. l . 1 : Omnia castella'

a. Solem ne et usitatum nos e.:pugnari posse , in qua: m odo asellus

t recte observat Oudendorp . aura onustus posse! ascendere. Nul/um

1ynonym a jungere . Pass im tam en milium esse tetrius quam qua s

et imperata facere providen tui rempublioam habere,gruvitt*r docet

sentire , nav1bus coactis con lrac id. M.Tu ll. l. 1 1 , 77 , de Olficiis : et

et alia id genus . H oratius ap. Sallust. P. Scipio Jug urtham

ih. 1 epist. 1 5 v. 1 7 . m onebat, c . 8 ;utipotiuspublioe quam

m eo possum qu idvis perfem patique ? pr1vatim am icitiam P R. coleret : neu

XXXI. 1 A tque earum prin qu16us largiri insuesceret periculou

louis pollicitationibusque. Cod. apaucis em i , quod m ultorum esset.

° 57 63,etaliiperm ultiapre ce Quorum quisque aut om h'

one

m s in terprett. citati haben t subdola aut am ic1lia jaci/lim e capi

eas bon is pollicitationibus . A t posset. Oratione subdola. Et iis

i764 ,et MSS. Seal. 0C11j. A nd . qui legati m isqisunt , aitTac .Rist.

etLeid . pr. vulgatam habent. 1 1 1 1 o Facundio a1lsit m u!cendi

eterum de 1111 corrum pendir que aulgum artes auctoritas . Unde

322 C. JULII CE S A RIS COMMEN T.

A varico expug mto refu erant arm andos vestiendosquc

curat. Sim u l ut dem inutae copia: redintegraren tur, im perstcertum num erum m ilitum civitatibus quem et quamante diem in castra adduci velit ; sagittariosque om nes

quorum erat perm agnus in Gallia num erus, conquiri et

ad se m itti jubet. H is rebus celeriter id , quod A varici deperierat, expletur. Interim Teutom atus , Olloviconis filius

,

rex Nitiobrigum cujus pater ab senitu nostro am icus

erat appellatus cum m agno equitum snorum num ero

et quos ex Aqu itania conduxerat ad eum perven it.

XXXII. Ce sar, Avariei com plures dies com m oratus,

sum m am que ibi copiam frum enti et reliqu i com m entas

nactus exercitum ex labore atque inopia refecit. Jam

prope hiem e confecta, qunm ipso anni tem pore ad geren

dum bellum vocaretur , et ad bostem proficisci constituis

set, sive eum ex paludibus silvisque elicere sive obsidione

prem ere posset legati ad eum principes E duorum ve

ninut oratum ut m ax im e necessario tem pore civitati

subven iat: sum m o esse in °

periculo rem ;quod ,quum singuli

m ag mtratus annqm tus cream atque regiam potestatem an

Them istm l . legatm ad A ndros 860 Sic P1ridumarus et sim ilia nom ina.

il bti'

v ipnGesù; xop.i{ow,m i0m xa.iGiov.

3. Sim ul ut dem inutw . Et id in ter

ducisuptim im un erarecen setVeget.

1 1 , cap . 3 : Necesse est, inqu it ,

morbo al1qua11tos debi'

litar1 atque (li

m ita, aliquan tos (1111711111111) deserere,meldi versis cas ibus inferire , ut, nis i arm is

singulis im m o singulis pane m ens ibus

in decedentium locum juniorum turba

succeda t, quam vis cop iosus exhauriatur

4 . Tentoma1us . Vitiose autem ad

m odum legitur nom en istud u t alia

eju sm odi.Grmcus habet

Oberlin . legendum pr0p0n it Teuto

mar…. H aec term inatio m ar , cele

bri: , frequens in nom inibus celticis .

5 . Res: N itiobrigum . De his con.

ciliatis , vid . supra, c . 7 .

C un XXXII. 1 . A variei. Codices

perm ulti, in ter quos Bongars .prim .

Voss . pr. Lovan . Egm ond. etc . , et

cod. noster R . 5763, haben t A vu

rico.Quod est,u t recte observat011deudorp. posterioris a:vi latin ita

tis , etg1 am m atica legibus repugnat.

Vid . Jul. Obseq . c . 1 1 4° A sca/o per

ludos Rom ani truc idati. Just. lib. 11 ,

1 3. A urel. Viet. epit. c . 47 . Unde

conjicere licet gen uinam lectionem

fu isse À varici. Varian t e tiam codd.

in Bell. Civ. lib. 1 , c . 33 lib. 1 1 1 ,

c . 5 c . 1 05 , et Bell . A fr. c . 34etdem utatione casuum passim .

https://www.forgottenbooks.com/join

324 C. JU LII CE S A B IS COMMEN T.

sibi confideret’

,auxilia a Vercingetorige arcesseret , huic

rei prmvertendum existim avit, et quod legibus 1Eduorumiis qui sum m um m agistratum obtinerent

,excedere ex

fin ibus non liceret , ne quid de Jure aut de legibu s eorum

dem inu isse videreti1r,1pse in [Eduos proficisci statuit , se

natum que om nem et quos inter controversia esset,ad se

Decetiam4evocavit. Onum prope om nis civitas eo couve

nisset,docercturque , paucis clam convocatis ,alio loco,alio

tem pore , atque oportuerit, fratrem a fratre renuntiatum °

qnum leges duo6

x una fam ilia vivo utroque,non solum

m agistratus creari vetarent sed etiam in senatu esse pro

biberent,Cotum im perium 7 deponere coegit , Convicto

litanem q, ui per sacc1dotes m ore civitatis introm issis

m agistratibus3esset creatus potestatem 0btinere jussit.

videreturhoc posuisse i‘ Form atum

est u t portentosas aporten tum . Ober

Eu . In Indice .

2 . Qua: m inus sibi confiden t. Soil .

pars in ferior , pars vieta.

3. De legibus . Ben e repetitur prc

positio,ex codd . perm u ltis, et m ore

Casaris . In n ostro cod. reg. 5764non exstat.

4 . Decetiam . H mc lectio priu s ab

U rsin o m em oratu r , ex su is codd.

H un c sequu ti su n t Seal . e tOudend .

et indubia est. H ujus urbis m en tio

nem facit A n ton in . in itinerario, et

in fin ibu s E duorum repon it. Nos

ter quoque cod. reg. 5 7 64 , habet,Decetia.

5 . Ren un t1'

atum .Renun tiare hoc

loco declorare verbum solem n e de

m agistratibus eligendis . Renunciatur

consul , tribunus , etc . Id est , decla

ratur factus . Cic . 1 1 , de Orat.

6 . Duo . À pxam z'

n : . Ita codd. Optim i non duos . V id . lil) . 5 , 38 . c t

Gronov. ad Liv. xxxv , 2 I

7 . Imperium . H eer est lectio codd.

Optim orum in ter quos nostri RR.

5 7 63 64 . A lii et vulgata , magis

tratum ; e glossa.

8 . Introm issis m agis tratibus . A lii

om n es an te m e legun t intem issis.

H is verbis , inqu it Davisiu s , de

n otari ex istim ant Fr. H o tm anns

et Godu inu s m agistratum in eadem

fam ilia non fu isse oon tin uatum ; sed

talis sen ten tia ex 11s vocibu s deduci

non potest. Legendum crediderim

introm issis m agis tratibus, inferioribtn

videlicet quibu s om n ibus prmerat

Vergobretus itavocabatur m agistra

tu s 1Eduorum ; vid . supra , lib. 1

cap . Favet grwcus , qu i habet

n apo'

vrmv 1°

c'

av&pxo'

vrow. s m . A in

sen titur Davisio Clarkin s , et nos

quoque assen tim ur illis, u t sit

su s introm is.u s, in troductis ; et ,

u t vu lt Gr:rcu s , prze sen tibu s . Sed

si legendum sit in term issis , in terpre

tatio H o tm an i et God . n on inepta

n obis videtu r. Lam bert. Bos , A n i

m ad . ad Cars . p . 23, pm pon it inter»

m is tis , m ixtis cum sacerdotibus et

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 325

XXIV. H oc decreto interposito cohortatus E duos,

m troversiarum ac dissensionum obliviscerentur at

om nibus om issis'

his rebus huic bello servirent

e quae m eruissent prazm ia ab se devicta Gal liactarent equitatum que om nem et peditum m illia X

celeriter m itterent qua: in pre sidiis rei frum entaria1

1 disponeret exercitum in duas partes divisit ; IVnes in Senones Parisiosque Labieno ducendas dedit ;ase in A rvernos ad oppidum Gergoviam secundum

n Elaver duxit ; equ itatus partem illi ’

attribuit, par

sibi reliqu it. Qua re cognita Vercingetorix om ni

nterruptis eju s flum inis pontibus ab altera Elaveris3Iter facere coep1t.

XXV.Onum uterque utrique esset exercitus in cons

t'

,fereque e regione castris castra poneret , dispositis

;an tibu s . Non m ale certe,sed nostri codd.habeuthis.Vulgatahanc

uctoritate . Codd. an tiquiores vocem om ittit.

et decim i swculi , inter quos 2 . Illi . Soil. Labieno suo legato.

5703 64 haben t intm issir, 3. A b altera E lavcris parte. A lii,m pendium , ita ut adm odum ab alteraflum in is parte. A t ingrata11 fiat decern ere u tra sit lectio est repetitio voeis fium inis . Pre tu

ln intro. Potior quoque vide lerim E laveris uthabet cod. m eus

berlin i lectio introm issis quod 5764 .Forsan neutrum recipiendum ;singula singu lia oppon it ; et et glossem ata sunt vocesflummis aut11 a fratre ,Convictolitanem a E laveru et absolute legendum ab

otibus , il lum paucis clam oon altera parte quod satis superque

bun c introm issis magistrati in telligitur.

esrum dicit. H is perpen sis et Cu .XXXV. 1 .Quum uterque utri

atis ha:sitan tibusque codici que esset exercitas in conspectu . Lectio

ptt. et editoribus , introm issis codd .m ire cm ciavitinterpretes,qui

1textu repono . adeo exagitarn nt u t eam ad hm

r.XXXIV. 1 Omnibus omissis verbareducerent. Plerorum que au

us . Sc . discordiis etdissen tion i tem codd. lectio ita se habet qunm

[am m rerum oblivionem Grz uterque uh imqne c.risset exercitas in

an t 1iy.m q iav.M .Tull. Phil. I ; conspectu.Quo quidem sensum offert

Grwcum etiam verbum usurpavi equepatentem eta

pertum : exercitus

un in sedandis discordiis civitas en im e castris exit in conspectu alte

m ien sium ) erat usa ,atque om rina exercitus . Jam an te vidim us ,

mem oriam discordiarum oblivione p…in bello con traA riovish

em a delendum cernui. Om nes l. 1 , Cesari oonstantem fuisse m o

31 6 c. JU L II CE SA R IS COMMEN T.

exploratoribus necubi effecto ponte Rom ani copias traducerent , erat in m agnis Casari difficultatibus res

,111

m ajorem aestatis partem (lum ino im pediretur ; q'

uod

fere ante autum num Elaver vado transiri solet. Itaque,ne id accideret silvestri loco castris positis e regione

unius eorum pentium quos Vercingetorix rescindendos

curaverat , postero die cum II legionibus in occulto rss

titit ; 1eliqu11s copias cum om nibus im pedì-m entis , ut con

sueverat , m isit , captis q uibusdam cohortibus uti nume

rus legionum constam videretur. H is,quam longissime

possent, progredi lussis , qnum jam ex dici tem pore con

jecturam caperet in castra perventum ,iisdem sublicis,

rem exercitum suum quotidie e

castris edm ondi , et in patenti can.

po explicandi,seu exercitation is,seu

osten tation is causa.Ben e igitur c.ris

set. A tsi Ce sar exercitum edurebat

non in eogenere osten tatiouis adver

sarius eicedebat,undeutrimque.Rec

ta igitur lectio codd. et eam am anu

Cmsarisprofectam panecrediderim

Cod. tam en nosterll . 57 64,vulg. ser

vat , n isi quod pro exercitas legit

exercitai , coden sensu . Grao. quo

que interpres vulgata adsentitur :

habet en im ; ail l vi>.c1g xaruqaviòv 811

1 11 11 ; quare vulgatam servavim us .

2 . Quad nonfere an te autamnum .

Id est , errante e state , vel ineunte

autum no , qnum n ives e m outibus

ardore solis astivi liquefa'

ctm jamtran21erunt.

3. Cap1is quibasdam cohortibus . Et

ea est vera et sincera lectio codd.

nostrorum , sola quas adm ittipossit

et debeat. Qui autem ex Fulvio et

nonnullis codd. paucissim is repo

suerunt quaternis vel quartis quibus

que , nescio quid som niarunt et sen

sum obscuriorem effecerun t. Nam

si 1 5 quarti: adm ittu , ex 1111 legio

nil —as , qu. efi ciunt Li coin -tes ,

habebis xx1v cohortes cum quibn

in occulto latuerit Ce sar ; at idnoa

verum est nam ipse dicit se duas

tan tum legiones retinuI—

'

se. Si qw»

tis ex quatuor tan tum legionibus

reliqu is , et iter facere jussis , babebis xv1 cohortes ad repr&sen tsbtlum

duas legiones dem ptas qu i nume

rus m ajor videturpra: 1111111m qua

tuor aliam m legionum . Re'

stituat111

igitur lectio codicum ,et num erus oi

hortium m anent inca tus . Ita igi

tur totum hnno locum in terprete

boris : Ce sar retinuit sec‘

um dim

legiones quibuscum se abdidit in

loco silvestri , juxta pontis a Vercingetorige interruptir11dera jussi!quatuor alias ultra progredi cum

im pedim entis ; atvero ut declpefl l

bostem dem psit ex quatuor legi0'

nibas quasdam cohortes qua legi0°

num quas secum retinu erat Spe'

riem reprasentarent. Nihil Opinor.

hac in terpretatione clarins ; tu le?

tor videris.

4 . In castra. A d cortum spatium

iussa1 en im crunt legiones quatuo‘

stare et castra m eteri.

https://www.forgottenbooks.com/join

328 C. JU LII CE S A RIS COMMEN T.

sione non prius agendum con stituit, quam rem fiu m ec

tariam eXpedisset. A t Vercingetorix , castris pm pe oppi

dum3in m onte positis , m ediocrihus circum se in tervalli:

separatim singularum civitatum copias collocaverat °

;atque

om nibus ejus jugi collibus occupatis , qua despici poterat,horribilem speciem

s

praebebat : principesque carum civi

tatum quos sibi ad consilium capiendum delegerat, primaluce quotidie ad se jubehat convenire , seu qu id com ma

nicandum seu quid adm 1m strandum videretur neque

u llum fere diem interm ittebat,quin equestri pra lio ,

in

terjectis sagittariis , quid quoque esset anim i ac virtutis

snorum , periclitaretur°. Brat e regione oppidi collis sub

ipsis radicibus m ontis,egregio m unitu s

,atque ex omni

parte circum cisuv ( quem si tenerent nostri,et aquae ma

gna parte et pabulatione libera prohibituri’ hostes vide

bantur,sed Is locus pra sidio ab 1is non n im is firm o te‘

nebatur tam en silentio noctis Caesar , ex castris egressas,prius quam subsidio cx oppido veniri posset

,dejecto pra

Voss . Egm und. Lovan . a qu inque

aliis abOudendorp . in spectis , et ab

odd. priseis : nequo apparen t in nos

tris codd . RR . 5 763, 5 7 64 quo

rum alter s im pliciter habet , dc c.r

pugnatione non prius agendum consti

tuit ; alter voro de obsessione non

prius , etc . H mc tam en nobis servanda

viden tur; nam grn c . interpr . habet,1 05 p.ivdurinoo

’

wà xpa'

roc aipsiv cìwil

m os et est in terpretam en tum totias

phrasis . Ce sar desperavit de urbe

per vim expugnanda cogitandum

igitur ei fuit de obsessione ; at de

ea non prius cogitavit , quam rem

frum entariam expedisset.

3. Propc opp idum . A l. pro opp ido .

Nostri prope.

4 . Separatim singularum civitatum ,

etc . Generatim etper gen tes , u tsup.

cap. 5 I , constituerunt.

5 . H orribilcm speciem . Strabo l.

Iv scribit A rvern is in hoc bello

fu isse x 1. hom inum w illia. GOD.

6 . Periclitarctur. Cod . noster Il.

5 7 63 perspiccretur.Min us bene ; a

certe eglossa : nam cod . 5764 ht

bet perielitaretur , cujus glossasup"scripta estperspiceretur.

7 . Probibituri. Nann u lli,prohiba°

.

8 . Non nim is firmo . Bene ex nos.

tris codd . fere om n ibu s . Can tem ,

Nov. lect. l . 1 1 , c . 28 repon it non

m inusfirm o,proptervocem tam enqut

sequ itur .U rsinu s et Ciaccon . delcti

n egatione , nim isfirmo . Perperam:

nam satis superqu e locu s in telligitur

ex in terprete graco 698 »0511 1 0151 111

ùn‘

o7 611 Faiv pp011906psm ,

K aioap x, A ttam en m elius co'

he rerent verba, si infra,pro

legeretur tum .

DE BELLO GALLICO. L IB. VII.

potitus loco , duas ibi legiones collocavit , fossam quécem duodenum pedum a m ajoribu s castris ad m inora1xit

,ut tuto ab repentino hostium incursa etiam sin

com m eare possent.

XXVII. Dum haec ad Gergoviam geruntur Convienis .

*Eduus cui m agistratum adjudicatum a Cmsare

m stravim u s sollicitatus ab Arvernis pecunia,cum

131lam adolescentibus colloquitur, quorum erat prinLitavicus

3atque ejus fratres , am plissim a fam ilia nati

s centes. Cum 1is pram ium coinm unicat4

,hortaturque

u t se liberos et im perio natos m em inerint : unam

E duorum civitatem , qua: certissim am Gallia vieto

distineat °

ejus auctoritate reliquas contineri

, qua

1cta,locum consistendi Rom anis in Gallia non fare .

nonnullo se Caesaris beneficio affectum,sic tam en ,

1stissim am apud eum causam obtinuerit °

sed plusnuni libertati tribuere : cur enim potius [Edui de suo

et de legibus ad Caesarem disceptatorem°

,quam

329

XXXVII. I . A djudicatum . quem nostri ine1untLudov1cus,Lou1s,'

signaturn .

Demonstrw im m . Supra c. 33.

litavicus . Num m os ojus duo ex

1rofert Bouteroue des monnaie:

1nce , p. 48 . Exhibet eos et

cam p. ad Orosium l. v1 , c .

ditque tertium ex suo m useo .

sphe ibi occurrit LITA . vel

VI. quod pon e caput conspi

3 notatCabillonum ( Cha‘

lons

adne ) . Priores duo num m os

etiam Pellerin ,Roc. 1 ,tab. 1 24,

posteriore autem epigraphen

V. perperam in LITA N con

1dam statuit etde Litanobriga

at, eujus m en tio in itinere A n

Onnn1.. Just. Lips. Poliorc .

lis i. 2 . hoc nom en Litavicus

esse putat quod postea in

W »

id est refug ium et asj lum populi.

4 .Pre m ium comm un icat.Nonn ulli

MSS. etedd. priscc haben t prim um ,

quam lectionem Vossius tueri co

natur , ex in terprete gre co , et ex

.Iul . Celsi verbis. Scaliger con tra

vulgatam defendit que reipsa no

bis potior videtur ; nam Ce sar pau

lo infra dicit adolescentibus oratione

et pre m io deductis . Praterea in nos

tris codd. exstat pre m ium .

verbum ap . Ce s . pro morari impe

dire , etc . A lii detineat, cod. sensu

sed con tra m orem Cmsaris.Pessim e

noster cod. 5763, dedis tineat. Orta

forte lectio a m anu scribentis prius

de.…pu tes dis tinct”.

6. D iscet orem . Bene ex nostris

codd. alu corruptins disceptaturi

disceptatlal . Discsptatbr

330 C. JU L II CE S A B I S C OMMENT.

Rom ani ad 1Eduos veniant Celeriter adolescentibus et

oratione m agistratus et praam io deductis quum se vel

principes ejus consilii fore profiterentur ratio perficiendi

quarebatur quod civitatem tem ere ad suscipiendum bel

lum adduci posse non confidebant. Placuit , uti Litavicus

decem illis m illibus , quae Ce sari ad bellum m itterentur,

pm ficeretur, atque ea ducenda curaret fratm sque ejusad Casarem pre currerent. Reliqua qua ratione agi pla

ceat constituant.

XXXVIII. Litavicus , accepta exercita, cum m il lin pas

suum circiterXXX abGergoviaabesset , convocatis subito

m ilitibus, lacrim ana, Quo proficiscim ur, inquit, m ilites?Om nis noster equitatus , om nis nobilitas interiit principescivitatis Eporedorix et Viridom arns insim ulati proditio

e

verbum juris , qui litem et con tro

veraiam dirim it , et com pon it. Item

indexa arbiter. Cic . in Partit. c . 1 0 .

Num dutam lltzlora t n ol o quiaudit,

cut dù ccptator, id est, rei sententia

que moderator. Pro arbitro Ulpian .

in I. 3 S. tam etsi D. de arbitris

Om nium non debeant decip : qui eum

quasi miram bonum disceptatom m inter

elcgerun t.Differun ttam en aliquan

tulum in ter se disceptator et arbi

ter, Cic . ad Sulpit. u n ,epist. 3 6

Ut omn ibus in rebus , qua: in aliquam

roatm versiune mocarentur te arbitro

et quod com modo tuo fieri posse: te

di: ceptatore u ten ntur. H oc 1000 et

interpretis et arbitri vicesgerit Cm

sar in E dnorum con ten tione .

7 . Oratione et pre m io deductis.

A lii ratione , insulse adm odum ; et

unde hanc lectionem acceperin t

nescio . Nostri codd. oratione grac.

in terpres , prwm io de

d uctis . A societate rom ana ad Gal

los veluti an tea E dui tradu cti a

Rom . ad eosdem . Porfidiam autem

Convictolitanis non excusat pra

ten tus patrie am or ; m ulto m inus

corruptum ejus an im um ,qui seahh

vern iapecun ia sollicitaripussns sit.

C A P. XXXVIII. XXX pun .

mil. Circiter x leuc . gal].

Epon dorù : et Vin'

domarus. H i

cum equ itatu ad Casarem pr…m an t. Vid. c . seq. M . Optim e an

tem Oberlin . hac nom ina em en thvit

ex vett. m onum entis . Ea en im cor

rupte legun tu r ap. codd . Epom don'

:

etViridomarus,seu u tcod. 5 7 64,Va

ridom arm Virdom am s . A t doctiss.

Millin in Mon . A nt. Ined . t. 1 ,p . 46,e lapide detecto an . x7gs , in funda

m en tis arcis de Bourbon Lam y , do

cet Eporedirigis nom en esse quale

idem Oberlin . offert, ejusqne filium

Magnum clien tem fu isse Cc saris

assum pto nom ine C. Jubii. En m o

num en tum .

C . IVU VS EPOBEDIRIGIS H A GNV&PRO L .WLIO GA LENO l"ILIO

BORMONIEE DAMONÀ E

VDT SOI

Pro Bou on u , lege Bonvon t sen

Bon o] : nr.Et pro SOI lege am…:

https://www.forgottenbooks.com/join

332 C. JU L II CE S A B IS COMMEN T.

XXXIX. Eporedorix E dans , sum m o loco natus'

ado

lescens , et sum m a: dom i potentiae ,et una Vin dom arus

,

pari aetate et gratia, sed genere dispari quem Ca sar sili

ab Divitiaco traditum ,ex hum ili loco ad sum m am d1g

.

nitatem perduxerat ,in equitum num ero convenerant

,

nom inatim ab cc3evocati. H is erat inter se de principatn

contentio ,et in illa m ag1stratuum controversia alter pro

Convictolitane alter pro Goto sum rm s opibu s pugnamrant

". Ex iis Eporedorix cognito Litavici consilio m etin

fere nocte rem ad Casarem defert ; orat ne patiatur,

civitatem pravis adolescentium consiliis ab am icitia populirom ani deficere ; quod futurum provideat, si se tot hominum m illia cum hostibus conjunxerint , quorum salutem

neque propinqui negligere neque civitas levi m om ento

a:stim are posset.XL. Magna affectus sollicitudine hoc nun tio Casar,

quod sem per [Eduorum civitati praacipue indulserat, nullainterposita dubitatione legiones expeditas quatuor equi

tatum que om nem ex castris educit : nec fuit spatium tali

tem pore ad cont3

rahenda castra,quod res posita in cele

ritate videbatur3. C. Fabium legatum cum legionibus Il

illatas . 1njuria: en im dicimus tam il

lorum quipa! iun fur , quam quifaciun l .u t n otavit A . Geil. noct. A tt. 1x c .

1 Davxs .

CA P. XXXIX. Eporedoria: sum

m a loco natus . Occasionem doli de

tecti , qui per L itavicum nexus fue

rat , hoc cap. describit.

Pen luu ra1. Ita om nes codd.

Oudendorp. m alitpm du.zerat.

3. A b eo. Sei]. a Casere .

4 .Pugnawrant. Vulgat. pugnare

ral . Levi m u tatione. Cod . R . 5 763

pugnan runh

5 Quorum salutem , etc. ErgoE dui

non deseren t illa tot m illie snorum

n ec con tra eos cum Ce sare consen

tient. M .

Quorum m ilites , nec valium neque

cibum pro m ore fereban t. Gun.

A d con trabenda cas tra.Quidsit

contrahere cas tra , vid. supra, I.V,

49 . Porro ex cap. seq . apparetbcc

castrafu issem agno am bitu ,quamk

tralwrc adm odum necesse fuerit, ut

ea essen t fortiora et m un itiora,nisî

prius necessitas Casarem coen3. Quad res posita in celeritate

111110

batur. Vulgat. quod re.: in cekritcî‘

posita esse videbatur . Oudendorpiflfi

auctoritate codd. delevit esse Ct

transposu it verba sicu ti videm uh'

cui nostri quoque assen tiuntur 00‘

dices BR.

4 . C. Fabium . Eum dem quel°

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 333

astris prasidia relinquit. Fratres Litavici quam com pre|endi jussisset paulo ante reperit ad hostes profugisse.

t ortatus m ilites , ne necessario tem pore itineris labore)erm oveantur cupidissim is om n ibus progressus m illia

passuum XXV5

,agu1en E duorum conspicatus im m isso

equitatu iter eorum m oratur atque imbpedit interdicitque

om nibus ne quem quam interficiant Eporedorigem et

Viridom arum quos illi interfectos existim abant inter

equites versari suosque appellare jubet. l is cogn itis et

Iitavici fraude perspecta ,l'Edui m anus tendere

, et dedi

tionem sign ificare et projectis arm is m ortem deprecari

incipiun t. Litavicus cum suis clientibus ’ , quibus nefas

more Gallorum est etiam in extrem a fortuna deserere pa

tronos Gergoviam profi1git

XLI. Caesar nuntiis ad civitatem E duorum m issis

qui suo beneficio conservatos docerent quos jure belliinterficere potuisset tribusque boris noctis exercitui ad

quietem datis,castra ad Gergoviam m ovit. Medio fere

itinere equites , a Fabio m issi quanto res in pericu lo fuerit ',

exponunt ; sum m is c0piis castra Oppugnata dem onstrant

qunm crebro integri defessis succederent,nostrosque assi

duo labore defatigam nt quibus propter m agnitudinem

: upra Casar in Morinos cum le

gione m iserat.

5 .m a. XXV. Cin i…octo

6 . Ne quem quam intevficianh Itacodd. om nes ,Oxon . MS. excepto ,

qui habet ne quis quem inledicial .Non m ale quoque ; nam vidim u s ,

lib. v 5 8 neu qui: quem vulneret.

7 . Cum suis clientibus . Nem pe Jol

l 1m'

ù , de quibus vide 1. 1 1 1 c . s u .

8 . Gergoviam pmfugù . H as a fuga

equitatu prohibere valu isset

Casar ; sed duabus de caus is , u t

innu it Turin de Criu e'

, t. u p . 7 2 ,

condin ittere m aluit 1°

Interboo

tes m inus form idolosi erant inquie

ti et turbulen ti isti,quam inter cives;eis pepercitpr0pterE du0s, quos

in gratiam recipere cupiebat ; quod

aliter even isset siduos eorum cives

honorabiles in terfecisset. Prc terea

sperabat [ore ut, casu aliqua in

bellis frequen tissim o , illi sine su i

invidia caderen t.

CA P. XLI. Quanto re: in peri

culo fuerit. Clark . esset, qu ia id nun

tiant equ ites quanto in periculo tune

tem poris esset res . Perperam nam

dicit Ce sar quanto in periculo res fuerit

, qnum equ ites m issi sunt. Nos

tri codd. fuori! .

334 c. JU LII COMME N T.

castrorum perpetuo esset eisdem m vallo perm anendun

m u ltitudine sagittarum atque om ni genere telorum m ulta

vu lneratos°

ad Im c sustinendam agno usui fuisse torm enta‘;

Fabium discessu eorum duabus relictis portis ob…ceteras pluteosque val lo addere

,et se in posterum diem

sim ilem ad casam parare. H is rebus cogn itis Cm

sum m o studio m ilitum ante ortum solis in castra pervenit.

XLII. Dum hac ad Gergoviam gerun tur , 1Edui , pri

m is nuntus a Litavico acceptis , nullum sibi ad cognos

cendum spatium relinquunt. Impellit alios avaritia

,diun

iracundia et tem eritas qua m ax im e il li hom inum generi

est innata,ut [evem auditionem habeant

3

pro re con

perta. Bona civium rom anorum diripiunt , ce des

in servitutem abstrabunt. Adjuvat rem proclinatam Con

victolitanis plebem que ad furorem im pellit , u t facinon

a . E isdem in r allo permanendum . chinarum . H otm an . sine l ucenti

Qunru in tegrin im irum nu lli casen t

qu i defessis su ccederent. Quod non

in tellexem n t , qui reposuerunt eo

dem in vallo utrecte an notavitH ot

m an . Cnn : . Notandum , boe loco ,

quanti sit m om en ti castra m un ita,vel adunam noctem , habere ; nam

si u t nostri nun c etiam solen t ,

castra aperta Ce sar balm isset , nec

E du isrebellan tibus obviam ire cum

quatuorlegion ibus ,m ultom inus ob

sidionem Gergovie cum duobus tan

tum legion ibus persequi ausus esset;et sive hanc sive illam forte etiam

u tram qu e expeditionem deserere

coactus fu isset.

3. Omn i genere. Ita Ursin . A nd.

Oxon . Seal. Leid. pr. et noster cod .

R . 5764 . A lii , in ter quos cod. R.

5 763 omnis generis . Minus bene.

Oudendorp. m alit omne genus ut

id genus per ellipsin et sim ilia.

4 . Tam ento Optim e Gru e . m i

p.iv pnxavà; . Om ne genus m a

tate propon it lamenta , quibus mi

lites in cubaban t , qua: pilis cilidi

plerum que constan t. Perperam .

Cs v. XLII. 1 Nullum siii d

cognoscendum etc . Quasi iu re liqui

daetperspicuadeliberandum locum

esse n ullum putaren t. H aco est ill:

te1neritas quam in Gallis Ce san e

prebendit, quam que Cic . OiIic. l. I;1 8 ; sic explicat : Ne incognite/woun

g11itis Imbeamus , hisque tem ere…m ar ; quod witium ejfugere qui

(omnes autem vel/e debent )ad consulem na'as res at et dl

'

ii

gentium . H otm .

Ut le vem auditionem . Galfifl

credulitas Martiali proverbialùl

usurpatur , 1. v ; epig. 1 v. 1 0 .

Et tum idu1 Calls a ed ulitate frm .

3. H abeanl . Vulgat. Ì mù ut. Calà

m ulti et noster 5 763, habent. AÌÎÌ

optt. et R . 57 64 , habean t.

4 . Rem proclina1am . Eo adductu’

tm auis ,tum Litav.m achinationib ‘

https://www.forgottenbooks.com/join

336 C. JU LII CE S A R IS COMMENT.

ac rursus am uem exercitum contraheret5

; ne profectio,nata ab tim ore defectionis sim ilis fuga videretur.

XLIV. H aec cogitanti accidere visa est facu ltas benegerendze rei. Nam qunm m inora in castra operis perspi

ciendi causa venisset anim adm rtit collem qu i ab hos

tibus tenebatur nudatum kom inibus qui superioribus

diebus vix pra: m u ltitudine cer ni poterat. A dm iratu s qua

rit ex perfugis causam quorum m agnus ad eum quotidienum erus confluebat. Constabat in ter om nes

, quod jamipse Caesar per exploratores cognoverat , dorsum esse

ejus jugi prope :equum ,sed bm w5 11»estrem et angustum

qua esset aditus ad alteram oppidi partem ° huic locovehem enter illos tim ere nec jam aliter sen tire ,

una colleab Rom an is occupato “

,si alterum am isissent

,quin pane

circum vallati , atque om ni ex itu et pabulatione in terclusividerentur ad bunc m un icndum locum om n es a Vercin

getorige evocatos .

XLV. H ac re cogn ita ,Caesar m ittit com plures equi

tum turm as eo de m edia nocte : iis im perat , ut paulotum ultuosius om n ibus in locis pervagam ntur Prim a lucem agnum num erum im pedim entorum ex castris detrahi

’

,

5 . Om nem ex ercitum contra/zercl .

Suas et Labien i capias , quas adver

su s Paris ios m iserat ( supr . 34

un um contra/wm : coadunaret.

CA P . XLIV . 1 . In m inora castra .

Sail . in ea qua supra collem m eta

tu s erat. V id . supra , cap . 36 .

Operis . Mu n ition is hostium .

30 Sed "URC S li

/t'l ttrem f tangu.d um .

H anc lection em revocavi ex om n i

bu s , tum nostris , tum Oudendorp .

codd. Vulgat. lec t. sed sdw s lrc

angus lum , et ha c ab iis pro lic i<c i

tur, qu i rei gram m atica: n im ium

s tudiosi , ignaraban t hanc x ocom

fu isse an tiqu itu s m ascu lin i generis .

— Dorsum , i, 11 . ctdorsus , us , m .

Secundum Probum vò rcv, gu ri

ppe…fuxia. dicitur tota pars posterior corporis quad ea devexa sit

deorsum , u t inqu it Festu s . Sim iliter

et in an im atis pars posterior. Plau

tu s in .ll ilil« Giu r. A ct. 1 1 , se . 4 , v. 44.

Tun eo qu id rerum gesserim ita dorm a

to tu s prurit.

Nec igitu r est causa cur codd . lec

tionem exagitem u s .

fi . ('

no colle al: Rom an is occupato.

Supra , r . 36 .

C 1 p . XLV . . Om nibus in loris

pervugur: M ur. Gallice , batlnr Ie pm s.

Tum u/luos ius . Quam fieri solet.

Prim a de lrahi m uflone:

quc etc. Sim plicissim am etnitidiu i

DE BELLO GALLICO. L IB. VII. 337

m uhanesqnecum ca5sidibus’

,equitum specie ac sim ulatione

,

collibus circum vehi jubet. H is paucos addit equites qui

latina ostehtationis causa vagarentur. Longo circu itu eas

dem om nes jubet petere regiones H aec procul ex oppidovidebantur ut erat aGergovia despectus in castra ; nequetanto spatio certi q:

.1id esset , exploraripoterat. Legianem

unam eadem jugo m ittit et pau lum pragm ssam in fo

riore constituit loco silvisque occultat A ugetur Gallia

auspicio atque om nes illa ad m unitionem copia tra

ducuntur Vacua castra hostium Ce sar conspicatus tec

tis insignibus suaram9

,occultatisque signis m ilitaribus

sim m bano lectionem revocavi ex

cod . nostro R . 5763, an tiqu issim o

et pm bntissim a. Vulgata lectio et

aliihn o ln bent z l ’rinm luoe , magnum

m ulorumqueproduci eque us strum en

ta detm hi m ulionesque eum cassidibus,

etc . Sed et bac mulom m que et in fra

eque iis strum ento detruhi sunt certe

additam entoin terpn tm que m end

anotariaunhem ofi'

undunt, et oratio

nem im pediun t nam vox impedi

m ento non solum sarcinas sed etiam

m ulos, jnm en ta et alia an im alia si

gnificat ad usum exercituspet tinen

tia. Sic et Gre cia, om uoodpa. dm o

z ttfl l"

,pro jum entis, et aliis sim ilibus ;igitur vox mulonanque otiosa est ; ea

au tem prim um in truso in contextu ,

secum aliud attulit in terpretatm en

tum ,sc. eque, (neque, uthaben tcodd.

per-m u lti) us strem a ta sarcinas cli

tellu verbo sterno ) detrahi. Quointerpretation is causa m argini as

su ta , in contex tum irrepserun t. Si..

nam us igitur Oudend. gu rire et

gre ci in terpretis lectionem nostre

prorsus m nsentaneam in m edium

all'

eram us. Ila'

px oì u di a l 011111096

91» « l im "6*r‘es» " 5 cea

I .

ron idou iEuyayisv roi; iM oxo'

powxpa

'

1m ivd‘

1'

wrac 69 1 lm iov ddEavroi : 1101 19i01; n upixm 11. r . 1 .

3 Mulionesque cum cussidibus . Po

lym us,Stratag. l. m r, c . 33,hujusstratagem ntis m om init.

4 . Easdem regiones .Eum d.locum .

5 . Eodem jugo. A d eum d. collem .

6. Pa lm . H and m inus recte, et

forte elegantius . Oudend. poulo.

7 . Legionem unam

que aconltat. Idem Polyc nus , lococitat. n on so lum m ilites fortissim os

occultat0s s it sed et ex jussu im pen toris , ( p w &xo

'

vrm ad

€:oidu oùp.p t rp: 81 m ; rà; l auram

rtic GM .; p.i: m pt£xcttv° m a: [m dt

u.ùroù: 6900l1: Éd’iù tv, ci; 76110 di

M .éoavrae, i p£p.a dt t .

8 . A tque omnes illo ad m un itionem

cop ia: tradito…. Vulgata habet ,atqueom nes illomun i: ionum copia. trad.

Quo lectio confirm ata auctoritate

cod . R . 5 763 et gre ci interpretis ,

patiar quoque nobis visa est. Ita

en im in terpretar , omnes cop ia: m u

nitionum , id est , qua castra m un ie

ran t illo traduwnl‘ur unde in fra,vacua m slm Ce sar midil .

9 . Insip u°

6w suorum . Variacrunt

338 C. JULII CE SA R IS COMMEN T.

raros m ilites ne ex appido anim adverterèntur a m ajoribus castris in m inora traducit ; legatisque ,

quas Singu lis legion ibus praefecerat , quid fieri vellet ; ostendit :

in prim is m onet , ut contineant m ilites , ne studia pugnandi

aut spe pre da longius progrediantur qu id in iquitas

loci habes t incom m odi, proponit : hoc una celeritate

passe vitari °

accasianis esse rem non pm lii. H is rebus

carpositis signum dat,et ab dextera parte alia ascona1

eadem tem pore E dnas m ittit.

XLVI. Oppidi m urus ab planitia atque in itio ascen

sus recta regione si nu llus anfractus intercederet,

MCC passus aberat. Quidquid huic circuitus ad m ollicadum clivum accesserat id spatium itineris augebat. A

m edia fere colle m longitudinem “

,ut natura m ontis fere

bat,ex grandibus sax is sex pedum m urum

, qu i nostro

rum im petum tardaret , przeduxerant Galli5atque

,inie

riore om ni spatio vacuo relicto superiorem partem collis

apud Ram nas insign ia, pro varia

dign itate m ilitum . Sign iferis eran t

galea: ursin is pellibus tectaz; pilan is

exuvim lupina . Easunt in sign iaqua:

Casar tegi jussit.1 o Ne ez : oppidoan imadwrteren ( ur.

Male , et con tra m en tem auctor1s

codd. Bongars . Voss . Lav . noster

B . 5 763, et alu haben t : qui ex op

pido an im adverterentur. Ursin i cod .

ne ea: opp ido an im adverteretur abso

lu te ; n on m ale quoque .

CA P. XLVI. 1 . A scensus . Codex

A ndin . habet escensus , u t supra vi

dim us , escendere pro ascendere vi

tiosa quidem scriptum sed vetus

tissim e quam retinero forsan non

nu lli operam Casaris exscriptores

velut genuinam judicaru n t. Dubito

tam en an sit vere latinum ascendere

pro ascendere ; nam « scendere sign i

ficat scandere ad et ascendere idem

valere m ihividetur quod scende»

quam vis aliter sen tiat Robert. Ste

phanus . Vid. Thesauru m ejusd.Recta regione . H oc est inquit

Marna, superfluum in ter-[metan oa

tum quo aliquis cxplicare voluit

verba si nullus anfractus intere-.Codicesom neshaben t.Prm terea,siquid

h. esse t in terpretam en ti id credi

derim incsse potius in sequentibus

s i nui. anfr.,quam in his rec la region ,

qua: sun tbona nota . N il ergo m uta.

3. Quidquid huic circu itus , etc. UP

siuus circuita pro circu itai. Perpe

ram . Sen sus est Quidquid circuiti !

access . huic, sc . rectm region iadmol°

liendum clivum etc . A d molli»

dum clivam . U t perm inus arduadivi

loca ascendatur.

4 . Longitudinem . A l . La ngiludùt

5 . Pradurerunt. Seelig. primm

restituit. Codices aptim i et nostri

https://www.forgottenbooks.com/join

340 C. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

sequendi fecorunt , quam m uro oppidi partisque appropinquarent . Tum vero ex om nibus urbis partibus orto

clam ore qui longius aberant repentina tum ultu porter

riti, quum hostem intra portas esse existim arent

, sese ex

oppido ejecerunt. Matres fam ilia de m ura vestem argentum que

6

jactabant , et pectoris fine 7 prom inentes,passis

m an ibus obtestabantur Rom anos , ut sibi parcerent , neu

sicut Avariei fecissent , ne m ulieribus quidem atque infantibus abstinerent. Nannu lla de m uris per

9

m anus de

m issa: sese m ilitibus tradebant. L. Fab1us centuria

legionis VIII quem inter suos eo die dirisse constabat,

excitari se A varicensibus praem ns neque com m issum

ut prius quisquam m urum ascenderet tres suos nactus

m an ipu lares atque ab iis sublevatus m urum ascendit.

Eos ipse rursus singulas exceptan s in m urum extulit.

XLVIII. Interim ii qu i ad alteram partem oppidi,ut

supra dem onstravim us m unitionis causa convenerant ,

prim a exaudito clam ore,inde etiam crebris nun tiis inci

tati oppidum a Rom anis teneri pre m issis equitibus

m agno concursu eo contenderunt. Eorum ut quisqueprim us venerat

,sub m uro consistebat

,suorum que pug

nantium num erum augebat. Quorum qnum m agn a m u lti5 . À ppropinquarent. A l . appropi n

quarunt seu appropinquavcrun t.

6 . Vestem argen lumque . Vestis ,h.

1. n on solum vestim en ta sed et ta

petia, cu lcitm , pelles , tegm ina sub

selliorurn cervicalia; teste U lpiano ,

Pandec t. l. xx xv1u , de aura et ar

gento legato . Gan .

7 . Pectoris fine . Oudendorp . res

tituit ex codicibus A ndin . et Oxon .

Nostri au tem et alii haben t pectore

nudo . A tpectorisfine elegan tins est.

Ea en im locu tione us i sun t Sallu s

tius , H ist. Fragm en t. 1 1 1 , Fine ia

guinam et n oster Bell. A fric . cap .

8 5 um bilicifine.

8 . Ne m ulieribus quidem . A lii , in

terqu os cod. R . 5763, ne a m ulieribus

quidem . A t om iss io pm positionis

no stro fam iliaris videtur .

9 . L . Fabim .Jul .Cels . so lushahet,L . Sabi ans . Nonnu lli , Labius .

1 o . E .: citari se A varicens ibus pra

m us . U t The1n istocles M iltiadis se

trophzeis e som no su scitari pre di

cabat. Cic . Tusc . xv; c . 4 4 . Ba….

C A P. XLVIII. 1 . Mun itionis cau

sa . Ii en im ,u t supra dictum est ,

c . 4 5 ad hnno locum m un iendum

evocati fuerant.

bfagno concursa. Ursinus

noster cod. 5764 magno cursu.

DE BELLO GALLICO. LIB. vn . 34 1

tudo convenisset , m atres fam ilia: , quae pau lo ante Rom a

n ia de m uro m anus tendebant,suos obtestari

,et m are

Gallico passum capillum ostentare liberosque“in con

spectum proferre coeperunt. Erat Rom anis nec loco ,nec

num ero aqua contentio : sim u l et cursu et spatio pugn zedefatigati ,

non facile recentes atque integras sustinebant.XLIX. Ce sar

, qunm in iquo loca pugnari hostium queaugeri capias videret, pra:m etuens suis adT. Sextium le

gatum ,quem m inoribus castris pre sidio reliquerat, m isit

”

,

ut cohortes ex castris celeriter educeret,et sub infim o

colle ab dextra latere hostium constitueret : ut,si nostras

depulsos loco vidisset quo m inus libere hostes m sequ e

rentur,terreret. Ipse pau lum ex eo loco cum legione

progressus , ubi constiterat, eventum pugnaaex3pectabat.

L. Quum acerrim e cam inus pugnaretur ,hostes loco

et num ero nostri virtute confiderent ; subito sunt E dui

visi,ab latere nostris aperto ”

,quos Caesar ab dextra parte

3.Romanit de muro.Voccade m uro P.C.perw s, per liberos atquepanentet

abou t a m ultis codd. et in terpres vestros per m ajestatem P. R. subve

gre cus has quoque om ittit , 11961 1991: nite m isero m ihi

rà: xsîpacroi : Pagaia : òpiyouoa1 .Re« 5 . E t spatio pugnat. Longinqui

tin endas tam en cen set Davisius. tate diuturn itate . H aru .

A ttam en cum c. 47 ,expresse dicatur, Car . XLIX. 1 . Prametuens suis .

ea repetitio m ihi prorsus h. inu Eleganti hac vocabulo utitur Ln

tilis videtur. Quapropter han c de cretina, 1 1 1 ; v. 1 031 : edit.Lam

Iendam cehseo . In nostro ood . 5 764 , bin i : Paris . 1 563,itt

7 008 8 da muro m peraddun tnr in tr. A t m ens tibi conscia farti ,

linen , GI) altera m anu .Pru netueus adbihfl ntim d os,tarretqueflagcfiis .

4 . Liberosque in conspectum pro Phe dra etiam ,l . 1 , fab. 1 6 ,dicitur

[er-re. Pro in conspec1um ,nonnulliha illapra m etuens dolam . Interpr. grmc.

bent in consp wtu . Idem est. Cu tem m transtulit m pi. roi: iauroò 3131614 ,m os hic veterum constans fu it ob adeo ut pm positianem sbandare

testandi per res ei quem obsecrant sitarbitratu s,quod in ejusm odicam

carissim a et m isericordia dignissì positis interdum accidit. s 1 s .

m as , quales sun t paren tes , uxores , Misit. Restitui ex m ois codd.

liberi , patria ipsa. M . Tullius pro et optim is Oudendorpian is .Vulgat.

Qu inctio, 97 :0bsecravitperfratrù sui et nonnulli m ittit. Minus bene .

m ortai cinerem , per nomen pm pinqui CA P. L . 1 A blatere nostris aperto.

tatis , per ipsius conjugem ac liberos . Qua ad nostros adiri poterat. De

A dherbal apud Sell. Jugurth. c. 1 4 : E duis vid. cap . 45 . ex

p-em . M.

34 1 c. JU LII cm ss m s COMMEN T.

alia ascen su,m anus distinendm causa ,

m iserat. H i sim i

litudine arm orum vehem enter nostras perterruerunt : ac,

tam etsi dextris hum eris exsertis anim advertebantu r,quod

insigne pacatum4esse consuerat, tam en id ipsum sui fal

lendi causa m il ites ab hostibus factum existim abant. Eadem

tem pore L. Fabius centuria,quique una m urum ascen

derant,circum venti atque interfe0ti de m uro pre cipi

Sim ilitudine armaram . E dui

enim , quippe qu iGalli essen t,arm a

gallica habeban t et pro hostibu s a

Rom an ia e longinqno visen tibus ha

beri poteran t.

3. Der tris humeris er sertis .Multa

diserte qu idem et sapienter disse

ru it Vossius super hnno locum

quem adi s i placet et vacat. A thac

om n ia eo addu ci possunt : Cnr Cx

aar hic dicit rò dex tris hum eris ex er

tis esse signum pacis qnum con tra

ex om n ibus scriptt. latin is brachia

nuda seu bum eri ercrli signa belli

et pngn te atque etiam venation is ap587 ;de Ceth.

Ipse hum ero exertu s gen tdim are paren tum ,

Dilfifl li gaudcbat equoStat.Theb. 1v; v.235 ;

° de pugnaturis

F.: crt 1 1ngc n tn hum u os

Non so lum autem s ignapugn :e e t

venation is su n t ererti hum eri sed

con trariu 1n (r e/atihum eri) estsign um

pacis . Idem Stat. A chill. 1 ; v . 34 4 :

S 1e ub1 virgin cu liceal e Inn ata phare tru

A d palrem lratrem que red1t com es h: rct eun ti

Ì Iater, et tps : ham er m exrrtaque bracbm w lat

A t de tex tu Cm saris n ihil est dubii

apud codd. n isi quod graccus in

terpres vocem de .ctris non agnoscit

i vo-nn t 1°

c Unde conp cere

licet id m aris fuisse Gallis Rom a

n orum socu s , et in eorum exercitu

depugnan tibu s ut hum eros seu

brachia ex erta haberen t non in

signum subjection is , u t vult Vas

sius ( nam 1Edu i non proprie sub

jecti oran t Rom an is),sed u t liberius

ageren t expediti en im agm inis of

ficio fungebantur; (e'

e'

taien t des trou

pe: légères vel etiam u t facilius

dignosceren tnr , et ab 1 11 am ici vi

deren tur. H unc m orem ex ti1isse

patet ex Livio ,lib. xx 11 46 A nni

balis exercitum describen te Gulli

super umbilicum nudi eran t. H is oddo :

forsan a principio belli in ter CQ

sarem et E dnas pactum fuerat ut

quoties in pugna E diti de fortuito

Rom an ia accederen t , ad opera fe

rendam ,iibrachia, velhum eros,vel

superiorem aliquam corporis par

tem denudarent. Quoquo m odo ex

plices sen su s est claru s e t apertm ;

n ec tex tus m in im e so llic itandns .

4 . Ins igne pacatum . Res titui ex

nostris codicibusquibu s consen tinn t

codd. om n es Oudendorp ian i. Ca te

ris codd . Cujac . A nd . Oxon . U rsin .

n u llavarietas adnotataestzqu z om is

s ia criticorum debetur n egligen tit ;nam n ostri duo codd. 5 7 63 et 64an tiqu issim i, alias sem per cum pra

ce den tibus consen tiun t. — Pacutan ,

per syn c0p . pr opacatorum . Ego m a

lim in terpretari pacatas a um . ad

ject. part. an tiquioris et parum usi

tat:e farm a Iene tranqu illum

am icum pais ible , calm e adcoque

s 1gnum pac is .…A lu pacatis .

5 .De m uro .De n on apparct in m ul

tis codicibus, et reipsavarare potest.

https://www.forgottenbooks.com/join

344 c . JU LII cm su us COMMEN T.

suos intra m unitiones reduxit. Eo die m ilites sunt paulo

m inus DCC desiderati .

LIL Postero die Caesar concione advocata tem en

tatem cupiditatem que m ilitum reprehendit , quod sibi

ipsi judicavissent , quo procedendnm , aut quid agendumvideretur , neque signo recipiendi dato constitissent nequea tribun is m ilitum legatisque retineri potuissent, : exposito

quid iniquitas loci posset quid ipse ad A varicum sen

sisset qnum sine duce et sine equitatu deprehensis bos

tibus exploratnm victoriam dim isisset ne parvum m odo

detrim entum in contentione propter iniquitatem loci acci

3. Eo die m ilite: suntpaulo m ina:

non de: iderati. H anc cladem m em o

rat Suetonius , in Jul. cap . 5 . Il

: emble , inquit Tutpin de Gris:é, t.

u p . 90 , que Ce'

: ar am it du'

pre'

voir

que dan: un terrain m ontueux , il était

difficile aa.: troupe: re'

pandue: dan: le:

1 nallon: et u n le: colline: d'

entendre

le: h ampel te: il auraitdii envoyerde:

ofi cier: porter se: ordm .Non videtur

rom anos duces fuisse solitos habere

aliquem qui jun o sua perferret in

ter pugnandum ; (quales faciun t ii

quos vocam us aide: -de-camp) .Tesserar11 qu idem eran t sed non signum

pugn i: neque recessus daban t tes

seram tan tum m odo an te pugnam

le m ot’

ordre cum ducibus com

m un icaban t. Vid. supr. u c . ao ;

et ibi notam . Ce que l'

on peut con

jectun r de cette attaque pergit cri

ticus supra citatus c’

e: t que Celtar

chem hait unpréte.rtepourlever le sie’

ge,

parce quo de: a]]aùv: trè: —

pn : : ante:

lait san: doute , avant de partir, tem

porter quelque: avantage: : ar le: enne

m i: , ei ne pa: paraître force! de lever le: iége ; car il ne pouvait pa: e:pe

'

rer

d'

empgrter laplace d'

m blo'

o ( im m .

statim ut viam perven it, nap.

c. 36 de oò: idione de:pem vit ; m ò

vituperandus certe foret propterid

solum , quod hanc eruptionem sia:

spe snc0ea us tentaverit.)L’

e…ne reponditpoint à : on attente. Lede

'

u

van tagedu lieu, se: ordre: m alentendu ,

et consc'

quemm ent m al execute} ; le:

A utanoi: envoyé: sur la dro ite , et fl i

pri: pour de: ennem ie , in tim idèn nl le:

Rom ain: furent le: cause.: de l’

e'

ch

qu’

il menten cette occasion; ot le: Ga

lai: attribuèrent cet e'

chec la levò

du : ie'

ge qui m i: Jour: opté: .

CA P. LH . Esposito qu id inq i

ta: loci pan el . Vulgat. expo: uit. Sed

nos secuti sum un lectionem codici:

A ndin . quam pm bavit I Fr. Gro

noviu s , ad Livii l. I cap. 4 1 .Elo

ganter en im participia hoc m odo

absolute ponuntur. Curtius , l. xv,

expositoque quod nunciìttum en t. Id.

v , 0. n , in it. : Doriu: d rtah xu

a cirijubet, expositisquc qw Pa”

detulerat ; etalii passim . Vid. Voss.

Du m .E: nostris codd. al ter 5763,expo: uit alter 5764 ea:po: ito.

A d A voricum . Vid. supr. cap.

1 8 1 9 bujusce libri.

DE BELLO GALL ICO. L IB. VII. 345

dw t Quanto opere eorum anim i m agnitudinem adm i

raretur quos non castrorum m un itiones non altitudo

m ontis non m urus oppidi tardare potuisset ; tanto operelicentiam arrogantiam que reprehendere quod plus se

quam im peratorem de victoria atque exitu rerum sentire

existim arent . nec m inus se in m ilite m odestiam et conti

nentiam ,quam virtutem atque anim i m agnitudinem de

siderare

LIII. H ac habita concione et ad extrem um oratione

confirm atis m ilitibus ne ob hanc causam anim o per

m overentur neu quod iniquitas loci attulisset id vir

tuti hostium tribuerent ; eadem de profectione cogitans

qua: ante senserat , legiones ex castris eduxit,aciem que

idoneo loco constituit. Quum Vercingetorix 1iihilom inusin e quum locum descenderet ,

levi facto equestri praelio3 A cciden t. Vulgat. accioeret. discederetadE duos,quorum {idem

Minus recte . dubiam in officio retinere cupiebat.

4 . 14t anim i magnitudinem de Supra , c . 43.

: idem re. H anc concionem ad m ili

tes voluti specim en m ilitaris oratio

nis bahendam ex istim o ; tum propter solcrtiam qua reprebendit et

vituperst prius cum dignitate illo

rum tem erih tem deinde laudat

pre sertim virtutem exim iam ; tum

propter ingenuitatem et sincerita

tem ,qua ,vel 1psos castigando , tam

fortibns ' et egregiis m ilitibus sibi

ipsi gloriatur.

Csv. LH I. A d ora

tione confinnati: etc . H oc lectio tautologiam offert ingratam quam

em endo auctoritate cod. m ei 5763.

H oc [a bito an tione et ad ex trema»:

orationem confirmed : mii: flan an im i: .

Sim plicius diceretur hac habita ora

tione confinanti: m ilitum m in i: , vel

ad ex tremum orationem confim ati: m i

lilam «nim is .

Que ante : enserat. Soilic. ut

3. N ihilom inm . H anc lectionem

restituì ex om n ibus codd. ne un o

quidem excepto . Nec video cur r-eo

cen tiores eam m u taverin t , in nihilo

m gi: , quod con trarium offert sen

sum , dicen tes Vercingetorigem de

trectasse pugnam . A t id quoque fal

sum reperiturex ipso con textu . Ver

cingetorixquidem suas copias in cas

trareduxerat eascil. spe Casarem

abiturum . A t Casar , quasi de pro

fectione non cogitarct, suas legiones

e castris educit, etaciem con stituit.

Vercingetorix vicissim in wonum

in cam pum denuo descendit , soil.

cum equ itatu suo . Levi pra lio fao

to u tram que aciem duces in castra

reducunt idem posters die faciun t.

Nihil bac'

tione clarins .Levis

sun t pre lia de: «…che: qui

bus duo fortin im i ducei nam Ver

cingetorigi m inim e fortitudinis at

346 c. JU LII c sas .u us COMMEN T.

atque eo secundo in castra exercitum reduxit Quu1nhoc idem postero die fecisset satis ad Gallicam ostenta

tionem m inuendam m ilitum que anim os confirm andos fac

tum existim ans in 1Eduos castra m ovit. Ne tum quideminsecutis hostibus tertio die ad flum en E laver pontemrefecit atque exercitum traduxit.

L IV. Ibi a Viridom aro atqu e Eporedorige E dili:

appellatus , discit cum om n i equitatu Litavicum ad sol

licitandos E duos profectum opus esse et ipsos antecedere'ad confirm andam civitatem . Etsi m ultis jam rebus perfi

diam 1Eduorum Caesar”

perspectam habebat , atque borumdiscessu adm aturari defectionem civitatis ex istim abat ta

m en retinendos eos non censuit ne aut inferre injuriamvideretur aut dare tim oris aliquam su5picionem

3. Disce

que etiam peritia: lau s denegan

da est ) snarum viriam pericu lum

faciun t. Quoties igitur Ce sar in

cam po suas explicu it copias toties

Verc ingetorix in e quum desce ndit ;recte igitur n ihilom inu: .Men tem 08 °

saris non in tellexerun t in t. gr. qui

habe t , in cid'i1 di si n o) .iucoe sò: dvr :

£gîsoav nec recen tiores qu ipro ui

hilom im e: rcposueru n t nihilo magis .

4 . Redux it. Sci]. Ca sar.

CA P. LIV . .4 ntecedcm . Ita co

dices nostri. Non nulli , pre cedere.

Idem est.

a . Cw : ar per:pectam . Ex optim is

codd. n om en proprium restitu ì

om issum ab Oudendorp . et Oberl .

3. A ut dare tim ori : aliquam : u:p i

cionem . Optim e Scneca , Con su l. ad

Polyh. 4 Duca , inqu it, rebus afflit ti:Ì: ilarilatem dc i ndustria s im u lan t

, et ad

versa.: re: adam brato la titia ab: condu nt,

ne m ilitum an im i s i jroc tam duci: : u :

m en tem miderint , et ip: i rollaban tur.

N ihilom in us hoc loco Ca sar ju ren obis visus est argui im prudentiar.

A udi Turpin de Cri: : e'

t. II , p. 96

On ne comprend pa: la condu ite de

Cekar dan: cette circon: tance We'

re:

: ante pour lui. Il : ait le: A utunoi:

re'

volte'

: il a de forte: rai: on : pour : e

mefier’Épora

'

dorir et de I'

iv-du…,

et il le: lai: : epartir avee leur cavalerie,

quoiqueper: uade'

que leur in tention ch i!

ti’

aller joindre leur: compatriota pour

attiser le fi n de la ri m /te . Il donne

pour rai: on de la perm i: : ion qu'

il leur

accorde, qu

’

il ne moulait pa: avoir

l’

air de le: crairulre . Mai: n n: le:

craindre , il est perm i: ,m ane ju ste ,

de se m «;7ierde : gen : que'

on : oupgonne

avoir de m auvaise: in ten tio n: et il e: t

tou]our: prudentde prendre le : m e. :un :

pour qu'

il: ne pui: : en t pd :

nuirc . Par un : entim ent de m e'

pri:

et d'

am our —

prapre ,Ce: ar en pen nel

tant ce: deux de: A utunoi: de

partir awe leur cavalerie :'

expo: e

lui et son arm e'

e, perdre se: sub: i: tum

t e: , se: bagage: le : rem onte: pour : d

caraieric,et Iupiace qui lu i : crvail d

'

m

trepo‘

t. ( J'

q oute à cela qu'

il se tratt“.

https://www.forgottenbooks.com/join

348 c. JULII cm su us COMMEN T:quod est oppidum apud eos m axim a: auctoritatis Convie

tolitanem m agistratum m agnam que partem senatus ad

eum convenisse legatos ad Vercingetorigem de pace et

am icitia concilianda publice m issos °

non pre term ittendum

tantum com m odum existim averunt. Itaque, interfectis Novioduni custodibus , quique eo negotiandi aut itineris causa

convenerant , pecun iam atque equos inter se partiti sunt;obsides civitatum Bibracte ad m agistratum deducendos cu

raverunt°

,Oppidum quod ab se teneri non posse judica

bant,ne cu1 esset usui Rom anis incenderunt ; frum enti

quod subito potuerunt navibus avexerunt reliquum iln

atque incendio corruperunt ; ipsi ex fin itim is negio

nibus copias cogere ,pre sidia custodiasque ad ripas Lige

ris disponere equitatum que om nibus locis injiciemlitim oris causa

,ostentare coeperunt , si ab re frum entmù

Rom anos excludere,aut adductos inopia ex provincia ex

pellere possents. Quam ad spem m u ltum eos adjuvabat,

quod Liger ex n ivibus c1 everat ut om nino vado non

posse transiri videretur.

Gallium : icut illam na: tron . Nihil

hac in terpretatione clarins . Am

m en gram m atici bun c locum 1111111

m eris prepem odum glossis obsta

raverunt,deGalliaNarbonens1,qu:

erat provincia Rom ana, boe loco

agi con tenden tes . Perperam ha:

om n ia nec locus em endatione ali:

indiget , nisi pro ex cluderc , quod

haben t nonn u lli codd . et edd. repo

nendum fu it expellet°e ex codd. op

tim is et nostro 57 63 ut vitetur re

petitio verbi ex cludere. Ex om nibus

3. A ut itineri: . H ue verba absunt

m ultis codd. ab in terpr. gre co'

et a nostro cod. R . 5 763.

4 . Cui. Nonnulli codd. quo , er

rore librariorum qui pro guai ( cu i)Vetere scriptin a reposuerun t quo.

5 . A ut adductos inopia ex provincia

erpellere . Ea: provincia, sc . sua, ex

suis fin ibus ; nam Ce sar ingressnrus

erat fin es /Eduorum vel Bo iorum

ipsis sociorum et clien tium , et eum

a provincia sua arcere plurim um

E dnis intenerat. — v incia. Nullo

alio sensu quam supra , 1 . c . 34 ,

qunn A riovistus aitCasaris legatis :

Quid in sua Gallia , quam bello mici:

: et i' et eodem lib. c . 44 ad Ce sa

rem ipsum Car in tua:

menin tP Provinciam hanc e: : e

em endation ibus unam liceat lectoris

judicio subjicere quo Davisio deo

vinciam repellere passen t. Non male

certe sed sine auctoritate .

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 349LVI. Quibus rebus cognitis , Cmsar m aturandum sibi

censuit , si esset in perficiendis pontibus periclitandum

ut prius,quam essent m ajores co coactm copim , dim icaret.

Nam ut com m utata consilio iter in Provinciam converte

ret , ( id ne m etu quidem necessario faciundum exis

tim abat qnum in fam ia atque indignitas rei , et oppositusm ans Cevenna ,

viarum que difficu ltas impediebat

,tum

m axim e,quod abjuncto Labieno atque iis legionibus

quas una m iserat,vehem enter tim ebat. Itaque , adm odum

m agnis diurnis atque noctum is itineribus confectis con

tra om nium opinionem ad Ligerim pervenit ; vadoque per

Car. LVI. ld ne meta quidem

na s: ario. Sen sus : id ne faciendum

existim abat, in meta quidem m a

rio vel in m ima nece: : itate. Nea :

: ariu: , &vayxaîq , m agoam vim ba

beth. i. ( dan : le ca: le plu: urgent) .Lectio vulgata habet ld ne tum qui

dem nece: sario faciendum ex istimaòat.

Non m ale , et forte sim plicins ; sed

sine alia auctoritate quam in terpr.

gre ci. 1 06 u.ù n m'

iv &vayxaîov aly-li

oaro 1iva1.Nam codd.om nesduas tan

tum exhibent lectiones in ter quas

n ecessario seligere debem us si no

bis ipsis conca—des esse velim us.

A ltera, fl ( lege id ) nemo tune quida

facia ldam ex is timaòat. A lten quo est

codd. nbstrornm RR. 5763 et 64 ,a sec. m anu , ut ( lege id ex Ouden

dorpian is MSS ) ne metu quidem ne

ce: : ariafac . er i: t. H anc igitur pre

tu lim us,velu ti vividiorem , et genio

Ce sariaconvenientiorem .

Quod abjuncto Labieno. En al

teraquoque lectio n im m in m odum

conjecturis interpretum turbata

qua restituenda nobis videtur ex

codd. Vulgatalectio : quod aj ungi

Labieno atque ii: legioni5u: , qua.:o

una

mi: erat « hementer cupiebat. 1°

In

nu llo MS. vox adjungi apparet; sedom nes leguntvel abjuncto, vel vitiose et lapsu facili librariorum ad

janelo , il pro reposito ; om nes

codd. haben t timebat , nullus quod

sciam , cupiebat. Min im e igitur du

bia est lectio codd. qu ibuscum con

sentit interpres gre cus : Ban ca dicu pi du o

'

vr1 1’

t'

i) A a6mvòi nai roi ; oiw

ixuivqo ra'

ypum iaz upò : «ludwig. Lect.

igitur vu lgata, est em endatio recen

tiorum nu lla auctoritate firm ata.

Pessim e Oudendorp. ex fide codicia

un ius, in quovitiose scribitur A gen

dicum Labieno ; et Ciaccon ii qui .hanc lectionem tuetur , m utavit in

A gendicc , utsit sensus Caesar sim ul

timebat et A gendico , et Labieno , et

ii: legioniòu: , etc. Sed n ihil facit ad

rem A gm dicum nam Ce sar ad Lio

gerim versatus,nesciebatLabienum

ab eo rem otum reliquisse A gendici

copiaram partem ; neque adeo po

tuit A gendico tim ere ,ut vultCiac

3. A tquem legionibur.Scili0etqua

tuor legiones in Senones atque Pa

risios ducendas Labieno dederat

Ce sar. Supr. c. 34 , vidìm. quo

m odo exercitum suum diviserit.

350 C. JU LII CE SA R IS COMMEN T.

equ ites invento pro rei necessitate opportuno ut bra

chia m odo atque hum eri ad sustinenda arm a liberi abaqua esse possent disposito equitatu qui vim flam ini:refringeret atque hostibus prim o aspectn perturbatis

incolum em exercitum traduxit frum entum que in agris

et copiam pecoris nactus repleto iis rebus exercitu iter

in Senones facere instituits.

LVII. Dum hmo apud Cmsarem geruntu r Labienus

eo supplem ento quod nuper ex Italia venerat relicto

A gendici, ut essset im pedim entis prmsidio , cum IV legio

nibus Lutetiam proficiscitur. Id est oppidum Parisior um

4 . Di:po: ito equitatu etc. Modum

tran seundi fium in is ita describit

Veget. lib . u x 7 : Explorato mado ,

dua: acie: equitum , electi: anim aliòu:

ordinantur in tervalli: compe tentibu:

separata: utper m edium pedite: et im

pedim enta tran: eant. Nam acies : upe

rior , aquarum impetum frangit inferior qui m pti : ulom ersique fuerin t ,

5 . [ter in Serrone: facere in: tituit.Ligeris transitus in Cmsarem ax im am

sane peritiam egregiam que auda

ciam argu it at noster criticu s supr.

c itatus, Turpin de ri: : e'

petit cur

in Senones po tins quam in E duos

iter facere Cm sar instituerit ? cur

castra m e tatus in loco opportu no ,

videlicet in fin ibu s 1Eduorum , l .a

bieno n on m andaverit , u t ad se ve

n it e t adduceretque secum l v legio

n es fidc i sum com m isses ; ut junctis viribus , cum om n i exercitu s uo

perfidiam E duorum u lcisc eretur ,

im pedita prius , sipo sset, Vercinge

torigis cum his jun c tion e? A t n on

advertitvir ipse peritissim usCm sari,

obs idione Gergovim solu ta , Nm io

du no a.1isso,et .’Edu is rebellan tibu s

,

f eti11endam prius fuisse in officio

eam Gallia partem , qua: jam pa

rata ad defectian em com plecteba

tur sim ul Senon es , Parisios , Sues

siones et Bellovacos .Quod sicontraad E duos tetendisset et in E duc

rum fin ibus con stitisset arm atis

bis et illis sim u l ab utnaque beste

et u ndique lacessitu s , pre sertim ,

superven ien te cum A n em is Ver

cingetorige , sin e dubia cecidisset,vel cum dece m legion ibus . Pat»

ro A gendicum Senon um oppidum

in ter Sequanam etMatron am situm ,

Novioduno ab 1Edu is recepto , ob

eam rem salam fiebat , s i ita laqui

fas sit e xped ition is um bilicus , un

de et illo s con tin eret in officio et

bos ve l in tu tissim o loco opperiretur,vel ipse cum om n ibu s su is capn s

lacesseret , statim u t ips i facu ltas

daretur. M ircm ur igitur Cmsaris

pruden tiam , et fateam u r eum,si

i11c«m siderate , et s in e spe potiu ndi

Gergoviam aggressus est , solertis

si1n e han c jacturam resarsisse , et

ad laudem suam papalique rom ani

gloriam convertisse . Duc is pre c ipua

laus n on om n ino in erroris absen

tia sita es t , sed in peritia, qua vel

erratavitat, el em endat com m issa.

https://www.forgottenbooks.com/join

352 C. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

qum influeret in Sequanam atque illum am uem locumm agnopcre im pediret hic consedit nostrosque transito

prohibere instituit.

LVIII. Labienus prim o vincas agere cratibus atqueaggere paludem explere atque iter m unire conabatur.

Postquam id difficilius cantieri anim advertit silentio e

castris tertia vigilia egressus , eadem quo venerat , itinere

Melodunum pervenit. Id est oppidum Senonum , in in

su la Sequanm positum ,ut pau lo ante Lutetiam dixim us.

Deprehen sis navibus circiter L , celeriterque conjunctis ,atque eo m ilitibus im positis et rei novitate perterritis

oppidanis quorum m agna pars erat ad bellum evocata

sine contentione oppido patitur. Refecto ponte quem su

perioribus diebus hostes resciderant, exercitum traducit,et secundo flum ine ad Lutetiam iter facere coepit. H ostes ,re cognita ab 1is , qui a Meloduno prafugeran t , Lutetianiincendunt

3

,pon tesque ojus oppidi rescindi jubent : ipsi provel patiuainterMatronam et Sequa

nam , quo loco est n unc vicos no

m ineMai .: on: H is autem respondeo

1"

Non n ecesse fuitCmsari de tran

situ Matronm laqu i quam alibi de

transitu fiuviorum n u llam m en tia

nem faciat,quando illinullum obsta

culum prmben t, vel ab hostibus vel

anatura sua u t supra l . 1 1 de tran

situ Sam ara: n ihil dicit ; qui fluvius

tam en transeundus erat an tequ am

ad Nervios perven iret. n

°

Palus

quam efficit Sequan a versus vicum

Rlai: ons non est perpetua sed atl

ven titiavel fortu ita. 3°

M inim e cre

dendum est Cam u logenum ad dis

tan tiam xv ,vel v m ill. pass . defeu

dendm urbis causacon stitisse, quum

Labienus , tran sito Sequan a ex alte

ra parte urbem absidere potu isset.

Quapropter description i m em n ihil

m u tandum cen seo .

Car . LVIII. 1 . Melm ltttttl tft. Sca

liger hoc loco , fide nonnullorum

codd. audacter reposaitMetiosedam :

quam urbem diversam esse sequen

tibas satis superque apparebit. Cod.

n oster reg. 57 63 h. filellodanum

ct in fra ]lledorlone , et c . 60 qua: a

llledodone . A t cod. R . 5 7 64 not:

hand in ferioris habet Me l ia—« dum

et in fra bis .lletiosedo e t rursus , c.

6 1 Metiosedum . Vide n otam 4 ad

cap . 6 1 . Sed pergam us Labienus

ten tata priu s obsidione Lutetia a

m eridie ,et palude perpetua im pe

ditus, u rbem a septem trione aggredì

statu it : retrocedit igitur , et Melo

dunum petit ; forsan qu ia nullus ei

locus erat ad tran situm aptior. A t

sequ en tibus no tis expeditionem

han c , quam m ale in terpretes om nes

ceperun t , explicare conabim ur.

l nrpos itis . Nonn ulli codd. et

noster R . 5 763 injectis . Idem est.

3. lncendq . A lii Incendi.

DE BELLO GALLICO. L IB. VII. 353

palude in ripis Sequana: e regione Lutetia°

a Labieni castra considunt.

IX. Jam Caesar a Gergovia discessisse audiebatur

:le E duorum defectione et secundo Gallie m otu ru

:s afferebantur Gallique in colloquiis interclusum

re et Ligeri Cmsarem inopia frum enti coactum in

inciam con tendisse confirm abant. Bel lovaci autemtione 1Eduor um cogn ita qui ante orant

3

per se infi

m anus cogere atque aperte bellum parare om pe

Tum Labienus tanta rerum com m utatione longesibi capiendum consilium atque antea senserat

igebat ue: ue,jam ut aliquid acquireret , prmliaque

:s lacesseret sed ut incolum em exercitum A gendicum

p: i protecti a palude .Mira co

varietas hoc loco ; alii , u t

5 763,pro:pecta palude , abs

nsu . A lii per:pecta quod non

lius est. A lii m ulto plures in

canoster 5764 pro/ceti a pa

2uod cum grmco interprete

1tit, in‘

ti ; l ip.a iEù .Oo'

vrsc.

m ii em endationem ingen io

et punctum difficultatis at

tem recepi. Is en im pro pro

rapon it prolecti , et eam lec

1 salam esse genu inam affirm a

1 dubito : nam ita ordinanda

videtur expeditia. Labien us ,

uni tran sito fium ine , ripam

nm sin istram sequitur. Per

Lutetiam cum integris suis

s etcastram etatur in dejectus Sanctae Genovefa1 , quatuor

ibus occupm tibus vias diotas

ieneviève St.-Jacques, d'

Enfi r,

elliscon tra, protectis apalude,

Sequanam et e regione Lute

lentibus in loc is superioribus,

cet in viis St.-Martin St.-De

'ont-Martre , etc . Quinquagin ta

naves exMeloduno aLabieno

advects1 forsan religat. eran t in ram ulo Sequan : ,quiuunc alluitripas,le: quai: de l

'

A rcheve'chd, de la Tour

nelle, de l'

H otel-Dieu,desa'

nt-Loui:

de laVallée da Orfìvre: etc. Is m ihi

videtur adbuc fuisse situautriusque

exercitas . Vid. in f. capita sequentia.

CA P. LIX. l Secundo Gallia ma

tu. Non secut in ordine : n am

an te plures fueran t m atua in Gal

lia, sed qu i prospere ad bun c diem

successerat.Mann it H otm anus .

Itinere et Ligeri. Scil. tran situ

Ligeris. M .

3. Qui ante eran t. A l. qu ia ante

eran t ; unde H einsius conjicit, qui

jam an te crunt. Id.

4 Pm lioque ho: te: lace: : eret. Non

agebatur tune de ingenti pra lioqua con fligunt duo exercitus u t

alter alteri superior regionem oc

cupet. Nam fare ut se ex b. sine

ullo confiictu expediret nequaquam

sperabat , qnum ei transeundus es

set Sequan s coram haste parato et

in structa ; sed sum m a rei erat , ut

A gendicum pen eniret sine ulla sul

exercitus jactura; ( il ne ‘

agi: : ait pa:

351, C . JU LII CE S A RIS COMMEN T.

rd uceret, cogitabat. Nam que altera ea parte5Bellon ci,

qum civitas in Gallia m axim am habet opinionem virtutis ,

instabant °alteram Cam ulogcnus parato atque instructa

exercitu tenebat : tum legiones a pre sidio atque im pedim entis interclusas m axim um flum en

sdistinebat. Tm t

'

n

subito difficultatibus objectis , ab anim i virtute m 1xilium

petendum videbat.

LX . Itaque sub vesperum concilio convocato, cohor

tatus ut ea,qum im perassct , diligenter industrieque adi i

nist1-arent , naves , quas a Meloduno deduxerat , singulas

equitibus rom an ia attribuit , et prim a confect: vigilia,IV m illis passuum secundo fium ine pragnedi silentio ,ibiquc se exspectari jubet . Quinque cohortes

, quas 1ai

n im e firm as ad dim icandum esse existim abat, castris pra

sidio relinquit : V ejusdem legionis reliquas de m edia

tantdcprendre l que de pas dem petpeluarn tum propter situa

ser san: perte travers u ne arm e'

e for locorum . Ergo A gehdicùm'

erit

m idaòle . ) vins , non Sens ; ergo etiam m…5 . .J ltera e.: parte. Cave ne cre flum en erit Sequana. Nonnulli bdli

das Bellovacos unam partem fium i theatrum longine producentes,vo

n is accupavisse alteram au tem Pa lunt max ànum fium en esse E siam

risios . Ce sar generaliter loquitur. Unde bc c l c0eperint,net

Bellovaci en im cmperan tbellum pa cio ; nec eorum opin ionem refellert

rare ; nam e fin ibu s su is nondum necessarium judico quippe qu. sit

eran t egressi;) ex aliavero parte,Pa om n i auctoritate destituta.

ris 11 , duce Cam ulogena ,paratijam CA P. LX. 1 . Secundo flumine. Sc.

et instructi eran t , et adversus eum versus eam partem in quam aquade

steteran t. fertur. SicVirgil. Georg. 1t1 , 446.Max im um flum en . Id m ax im um . Missusque secu ndo della

-it an ni.

flum en m ire cruciavit in terpretes Hdic opponitur adversum flumen.

eas pn escrtim qui con tendun t Quatuor m ill. pass . Ea enim estdito

A gendicum esse urbem dietam Sen : tan tis ab insulaqua: dicitur 141Ci".

et certe siA gendicum esset Sens, non usque ad angulum quem efficit Se

Provins nostra om n is descriptio la quana infraMa rlon m ensurasq ì

beretur incassum . Ncoesse foret s . Se ex spectari. Nonnulh volant

m utatis term in is Labienum rejice ex spectare. Melius en pectari , quit

re ad latus dextrum Sequana: et fabea bene jungit'

ur cum infinito

vicissim Cam ulogmm m adsin istrum : passivo.

at boc fier1 nequaqnam potuisse jam 3. Castri: pre sidio rela-quit. Scil

pridem dem onstravim us vide no castris positis in dejecta m i !

ta: pre cedentes ) tum propter palu Sancte — Genovefa .

https://www.forgottenbooks.com/join

356 C . JU L II CE S A R IS COMMEN T.

versus m issa, qum tantum progrederetur quantum nave:

processissent , reliquas cop1as contra Lab1enum duxerunt.

LXII. Prim a luce et nostri om nes erant transportati,

et hostium acies cernebatur Labienus m ilites cohorta

tus ut sum pristinm virtutis et tat secundissim orum

prm liorum m em oriam retinerent’

,atque ipsum Cmsarem

,

cujus duetu smpenum era hostes superassent pràesentem

adesso3existim arent , dat signum prmlii. Prim o concursa

ab dextro com u ubi septim a legio constiterat hostes

pellun tur , atque in fugum conjiciuntur : ab sinistro,quem

locum duodecim a legio teuchat qoum prim i ordines hostium transfixi pilis concidissent tam en acerrim e reliqui

resistebant nec dabat suspicionem fugm quisquam . Ipsedux hostium Cam ulogenus suis aderat atque eos cohor

tabatur. A t, incerto etiam nunc exitu victorim, qnum sep

tim m legionis tribunis esset nuntiatum qua: in sinistro

sive Rom anos castra m etatas value

ris ad septem trionalem partem et

Gallas ad m eridionalem ; et vice

versa , illos ad m eridionalem , bos

ad septem trionalem ; in casu quoli

bet exercitu s uterque sim ili m odo

tripartita dividendus est. Labien us

1°

naves cum equ itatu m ittit , se

cundo fium ine en oval ad distan

tiam tv m ill. passu um ( aw u Sèvres )ea m en te soil . u t protegeren t tran

situm exercitu s ; nam hoc loco transi

re jam destinavernt n°

qu inque co

hortes ad cu stodiam castrorum re

linqu it ; 3°

qu inque alias cohortes

m ittit adverso flu1nin e eu arnon t )cum om n ibu s im pedim en tis ad

junctis lin tribu s ut dum ipse tran s

ire t flum en in fra Lutetiam illm

ipsm pergeren t supra Lu tetiam , ct

eum cx spectaren t in terMetronom et

Sequanam ; 4°

ipse cum tribu s legio

n ibu s qu inque cohortes m issas se

cundo {lam ine in sequitur ad tran

sitam efficiendum . Porro hostibus

in tellects re qu id erit faciendum ?

1 Pan am anusadverso fium inem it

tendaerit,adversusquin quc legiones

priores et im pedim en ta ; s°

Prmsi

dium e regione castrorum rom an .

collocandum ,0ppositum qu inque le

gion .ad custodiam derelictis .3 Ipsi:

cum reliqu ia su is capn s proficiscen

dum con tra Labienum . Et ita quo

que se gesserun t , u t patet ex con

tex tu ipso . Quapropter erit locus

supra Lu tetium situs , diversus a

Meloduno vel Corbeil , vel vicus

Josay ( qu i locus , an sit Sailer— sous

Etiolles , u trum Choisy-le-Roi pror

sus am higitur. corruptus saneper

dim i nutioncm n om in is antiqu i.

C \ P. LXII. I . Cern : batur . A lli.

cernebantur. U trum que bene .

a. Retinercu t. A lii , tenercn t.

3 Pre sen tem adesse . Pre sente.

vacat in nonn u llis. In n ostris au tem

codd. adest.

DE BELLO GALLICO. L'

IBÎ VII. 357

com u gererentur post tergum hostium legionem osten

derunt, signaque intulerunt. Ne co quidem tem pore quis

quam loco cessit sed circum venti om nes interfectique

sunt. Eam dem fortunam tu lit Cam ulogenus. A t ii qui

pre sidio contra c

s

astra Labien i erant relicti qnum prze

lium com m issum audissent,subsidio suis ierunt

,collem

que ceperunt6neque nostrorum m ilitum victorum im pe

tum sustinere potuerun t. Sic , cum suis fugientihus per

m ixti, quos non silva m ontesque

’texerunt

,ab equitatu

sunt interfecti. H oc negotio confecto3Labienus rever

titur A gendicum ,ubi im pedim enta totius exercitus relicts

erant. Inde cum om nibus copiis ad Ca sarem perven it.

LXIII. Defectione E duorum cognita bellum augetur:

Legationes in om nes partes circum m ittuntur quantum

gratia auctoritate pecunia valent ad sollicitandas civi

4 . Contra castra Labieni. A hi con

tra Labienum . Non m ale quoque.

Contra castra. E regione castrorum .

5 . Pra lina comm issum . Ex dis

positione et ordin e exercituum

quem statu im us fu isse capp . pre ce

den tibus, pate! pre lium fuisse com

m issum in cam po qu inuncdicitur,la

p lain: de B illancourt, ou deBoulogne.

6 . Collemque ceperun t. H ic erit

collis qu em nunc dicim us, lahauteur

de Passy ou d’

A uk 1a'

l.

7 . Sylva monta que . Sylva non

deeran t in eaparte ;atm ontem nullum

alium fuisse credo quam Montem

Martyrum Mont-Mu tu . Si con tra

pra lium com m issum fuerit in cam

po dieta la plaine de Grenelle , tune

m on tes cru nt qui nunc extan t sub

his nom inihus le: c6tes dc Meudon,

de Saint-Cloud.

8 H oc negatio confid o. Ce sar

n ihil dicit hoc loco de quinque co

hortibus pras idio castrorum relie

tis .Qua quidem ut videtur , jusse

eran t , tru n itu Sequana effecto , et

praiidcom m isso , insequi quinque

alias cohortes cum reliqu is im pedi

m entis . Nec m agis loquitur de scie

Gallorum que adverso flum ine

contra quinque cohortes priores

erat m issa. A t verisim ile fit eas eo

pias audita suorum clade per syl

vas et m on tes dictos le: hauteurs de

Menilnzonlant et de Belleville , ad re

liquisa suorum confugisse ita iti

nere ex om n i parte ab hostibus 11

hero Labienus ad suos in traSequa

nam etMatm nam exspectantcs exi

tum pugnc ,revertitur, perhanc re.

gionis tractum ubin unc sunQNeui/li,

le Raule la faubourgs St.-H onoré

Mont-Mar…: St.-Denys St.-Martin

du Tample , St.-A ntoine , Bercy Cha

renton A Qbr! etc.

9. Inde. A n tiq. codd. in ter quos

nost.R.5763,c'

u dùm .UndeOudend.

proponit indidem et vocem esse

scriptt. optt. m u ltisprobatexem plis .

Non sollicitandavidetur vulg. lun.

233

360 C. JUL II CE SA B IS COMMEN T.

nus clandestinis nunt ns legationihusque A llobrogas sollicitat quorum m entes nondum ah superiore be llo 9 resedisse

'lo

sperabat. H arum principibus pecunias , civitati autem im perium totius provincia pollicetur.

LXV. A d hos om nes casus p1 ov1sa erant prasidia co

hortium duarum et viginti qua ex ipsa coacta provinciaab L. Caesare legato ad om nes partes opponehan tur.

H elvii sua sponte cum finitim is pra lio congressi pel

luntur — et C. Valerio Donotauro Caburi filio principecivitatis eom pluribusque aliis interfectis intra oppidam urosque com pelluntur. A l lobroges , crebris ad Rhoda

num dispositis praesidiis m agna cum cura et diligentiasuos fines tuentur . Caesar quod hostes 3 equitatu supe

Norvie. et editio A m stel. a Davisio

citatahabent ac Remorum . Pessim e

nam de Rem is hoc loco non agitur,

qui sun t longe ab A llobnogihus dis

siti. In nonn u llis editis libris Vol

carum A m m icorum que. Unde m terp.

gre en s À ptp1: mv r s nai rò’

1v Bal m .

Non dicun tqui fuerin t 1sti A rem ici.

Certo constat Voleas A recom icos

fuisse vicin os Volcis Tectosagibus .

8 . Nihilom inus . l llobrogas salliri

tat . H oc loco , Turp in de Crissé t.

1 1, p . 1 1 5 nescit qua de cau sa

dum Verc ingetorix A llobrogas sol

licitat , eodem tem pore adversus eos

exercitu m m ittat , quod suis ipsiu s

com m odis con trarium dem on strat.

A tCaesar dicitVercing. adversu s A l

lobrogas exercitum m isisse qui

dem ,sed pc:/am ; dum ciam , fidelibus

nu nciis eos sollicitabat. A l lobrogaa

eran t Rom an is socii , quare u tro

que m odo ten tandi eran t, et palam ,

m iss is contra eos copiis et clan:

sollic itation ibu s u t se adversu s Ro

m an osdeclarare tu to po ssen t qaum

m tc se exercitum qu i defic ien tes

.ublevaret vidissm

9 . 1 16 superiore bello. Novem an

n i tantum intercesseran t , in ter A l

lobrogicum bellum et Vercingeto

rigis sollicitationes .

to . Ren din a. A lu , m idisse . Ea

dem varietas lection is apud Stat.

Sylv. v, 3. Rogus ille d'or

-ran a'

derat. A l. sederat et apud Sen ec.

Trag. A gam em n . 36 1 .

ln m qu e (lem m i: jam residen t…incita .

Eadem quoque ap. Liv. n , c . ag

( ) uum in v resedissent.

C A P. LXV . I A bL. Cantare lega

to . L . Ca sar cum M . Figu lo con

sulatum gessit A . U . C . 690 : pos

teaque orto bello civili Pom pe ii

partibu s studuit invisu s eo n om in e

n ostro Ce sari supplex quam vis

fuisset ab eo in terfectus est. Goo .

Suo: fines tuentur. H . va1 ie

tatem lection is ne notaverun t qu i

dem Clark . Davis . et Oudendorp .

Mu lti en im haben t suos tu mlur. No s

tri codd. suo: fi ne: tuentur , quam

lec tion em recipim u s , velu ti stylo

Cm saris m agis accom odatam . Gram.

in t. n‘

ov 0961 11 1 690111

3. Ca mor quod hos tel . Jam m onu i

https://www.forgottenbooks.com/join

362 C. JU LII CE SA B IS COMMENT.

tem ohtim ndam libertatem satis esse ad reliqui lou pais

pacem atque otium parum profim°

: m ajoribus enim conati

c0piis reversuros , neque finem belli factum a Proin1le‘

agm ine5im peditos adoriantur. Si podites suis auxiliu

ferant6atque in eo m orentur iter confici non posse’

;

si,id quod m agis futuri1m confidat , relictis impedi

m entis sum saluti consulant,et us11 rerum necessariam

et dignitate spoliatum iri. Nain de equitibus hostium quis

nem o eorum progredi m odo extra agmen audeat , ne ipsosquidem debere dubitare. ld quo m ajore faciant animo,

copias se8

om nes pro castris habiturum ,et terrari hostibus

{Futurum8 Conc lam antequites , sanctissim o jurejm ando

confirmari oportere ,ne tecto recipiatur

,ne ad liberus,

ne ad paven tes ne ad uxonem aditum habeat, qui nm

bis per agm en’ hostium perequitarit.

LXVII. Probata re atque om nibus ad jusjurandumadactis postero die in tres partes distrilm to equitatu,duas se acies ab duobus lateribus ostendunt una a p1i

m o agm ine iter im pedire caapit. Qua re nuntiata Caesarsuum quoque equitatum tripartito divisum ire contri

4 . Proinde. Itacodd . nostri,ideo,citò : non deinde , ivrsfibsv.

5 . A gm ine. Nonnu lli in agn ine.

6 Si pedites suis aux ilium fen tst.

Codd. nonnulli , ped1 tes rebus suis .

Insulse. Cod. Leid. pr. si impedimen

tù suis, seu si impeditis suis . Bene

se habet lectio vulgataqua flrm atur

codd. plerorum que auctoritate . In

terpres grow s tam en , si m ( oi-oi:

098111 exeospo'

pm 601100'

601v. Suis .

Soil. equ itibus . Ce terum hac tota

phrasis dilem m a est. U trocum que

en im res csdat hostes m agno affi

ciendos certum se habere dicit.

7 . Iter con/ic i non posse. A l . iter

facere : sed non eadem u trique vis .

8 . Terrari hostibus fl turm . Cod.

A nd. Oz on . et Leid. pr. t…hos tibus non defitturwn. Noster cod.

5764 , term rihosfi£us non de,ù tutfl

Non m ale quoque .

9. B is per agmen. Tè bis non

sguoscun t codd. nonnulli. Selvati

m us tam en ex nostris codd. et int

gr. ; quem vide in ultim o vol . nostro.

Cn . LXVII. A d jusj…adactis . A lii jun jurando ‘ ccà .

Proba quoque lectio . A lii legunt

jus/urandum , absque pro position ,

et firm an t exem plis Sen eca epist.

m v, in m edio ; mandanlungueJus/11

m adam adacfis ; etCa su h , 1 1 1 8,de

Bell. Civ. Nu llatam en causaest, cur

lectionem no stram que: plena est,

loco m ovesm us .

DE BELLO GALLICO. LIB. VII. 363

hostem jubet Pugnatur una tune om nibus in partibusconsistit impedim enta inter legiones recipiuntur.

Si qua in parte nos tri labarare aut gravius prem i videbantur ,eo signainfertiCaesaraciem que conve1 ti jubehat

qua res ct hostes ad insaqua 1dum tardabat,et nostras

spe auxilii confirm abat. Tandem Germ ani“ab dextra la

tere, sum m um jugum naeti , hostes loco depellunt ; fugien

tes usque ad flum en , ubi Vercingetorix cum pedestribus

capiis consedenat persequuntur , complurmque interfi

ciunt. Quare animadvema, reliqui , ne circum venirentur

veriti , se fug& mandant. Om nibus locis fit ce des : tres

Pugnatur una tune omnibus in

partibus . Plu tarchus scribit eo pra

lioCasarem gladium suum m isisse.

quem in templo ab A rvern is suspen

sum , et ibi ah ipsa posteaconspec

tum quam am ici suaderen t, tollere

n oluit quas i sacer fuisset ; et risisse.

Vide in tertio hujus operis tom o

Casarem Plutarchi .

3. Concerti. Nonnulli codd. inter

<p as nnster 57fi3, constitut. Prostatnostralectio qu

e scientia m ilitaris

elementis m agis consen tanea est.

4 . Germani. Ex his Com m enta

rns dua constant soil. equ itatum

Gallorum rom ana etGerm anorum

5 . Fugt'

oata ad flun m M arin

sign sri puta prapterea quod.supe.

riori capite scribit Cesar , se per

ex trem as Lingonum fines in Sequa

nos iter fecisse acVercingetorigem

circiter m illia passuum decem ab

Rom an is trinis castris con sedisse.

Ita Bhellieanus . Ego vero aliter ex

peditianem in tellige . Vidim us e.

56,Casarem Novioduna (New s) d i

E duis capta , in stituisse in Senones

iter facere .Postea, c. 5g, inopia fru

m en ti in Provinciam con tendisse ,

vel saltem con tendere si1nnlasse ; et

e. 6a, Labienum A gendiea rever

sum cum om n ibus copiis ad Casa

rem perven isse , scilicet cum eo se

junxisse ; sine dubia in ter SenonesetLinganes videlicet an te fon tes

Sequana , qu i fluvius oritur juxtaurbem Lingonum ,

hodie Langm

et, quod potissim um est,ant uam

ad urbem A lesiam accederet. Pos

tea, cup. pre ceden ti Casarem

per Lingonum extrem as lin es in

Sequanos iter fecisse , qua , etc.

Porro Ca sar , receptaLabienn cum

suis cohortibus , et tendens ad.fin es

Lingm nm ,versam"

delm itm ter Ton

siam : flum en vera in bae parte nul

lum aliud video quam fluvim n . .. qui

inflait 1n c unam l’

Yonne ) , velipsum Sequanam . Nastram au tem

oanjm turaus firm at capite sequen

ti ,quum Ce sarait,Ven ingetarigem ,

devicta sua equitatu protinus A le

siam iter facere institn isse. Urbs

certe m peetn…tnm u erat an te

A rarim . E r ra bunc Cou r insecu

tus est. Erga pralium m issum

fuit , et an te A lesiam el an te A ra

rim . Erga quoque , etc

364 C. JU LII CE S A RIS“

COMM EN T.

nobilissim i [Edui capti ad Casarem perducuntur : Catuspre fectus equitum qui controversiam cum Canvictali

tane proxim is com itiis habuerat ; et Cavarillus qui postdefectionem Litavici pedestribus capiis pm fuerat , et Epo

redarix quo duce ante adventum Ce saris E dui cum

Sequan is be llo contenderant

LXVIII. Fugato om ni equitatu Vercingetorix copias

suas ut pro castris collocaverat reduxit ; protinusque

A lesiam quod est oppidum Mandubiorum iter facere

coepit ; celeriterque im pedim enta ex castris educi et se

subsequi jussit. Caesar , im pedim entis in prax im um co ll…deductis duabusq uc legionibus pre sidio relictis secutus

quantum dici tem pus est passum ,circiter tribus m inibus

hostium ex novissim o agm ine interfectis altero die ad

A lesiam castra fecit. Perspecto urbis situ, perterritisque

hostibus,quod equitatu , quo m axim e confidcban t erant

6 . Catus . V. sup. 33,hnju s libri.

7 . Eporedorix .Ejus de qua serm a

est cap. 54 , pater vel avus inquit

Marna.

8 . ('

ontm dera71t. A l . Contenderunt.

obtruncatas fuisse dic it quem adi.

3. Quo max im e confideban t . Res.

titui ex aptim a nostra cod . R . 5 764,

et codd. Cujac . Ursin , Steph . Vul

gata qua max im e parte exe rc itas

Cu nLXVIII. 1 .l lesiam . Itascri fidebant. A thac parte ex ercitas glos

hendum docen tVoss . adVelleium ,

l . 1 1 , c . 4 7 ; Ursinus hoc loco , et

Casaubon . ad Strabonem ,l. rv ; ita

quoqu e scribu n t nostri codices et

Oudendorpian i non A lex ian , utha

ben t Velleius Paterculus citat. et

gru cus in terpres Cm saris À ) .sEiav ,et nonnu llaaeditt. priscaa. Diadorus

Siculu s Bibl . 1. W,do c

et H erculem

? iuat . s .7 tw21511 37 107: cvou atoui°

mv città m'

; m ura rizv cps rsiav dl n:

À ìucim . Un cle id oppidum ab H er

cule ipsa conditum fu isse narrat

ea ipso loco . De situ hujus u rbis

vid. indio. geographicnm .

a. Tribus m il/Mm . Jul. Cel—us a'

;

v‘vm m illia hom in um in ter e 1111tl11 111

sam redolen t. Pra terea codd . fere

om nes haben t quo , non qua ,mari

m e confidebant ( scilicet hostes vel

ex ercd us con/idebat. Unde ho c verba,parte exercitus ah in terpo latore sciala

repasita suspicar vel m argin i vel

inter lineas , u t legitur up . cad . R.

supra citatum . Ca d. alter R . 5 763

habet : quo , m ax im a parte , ex ercitu:

confidebat. ; et eam lection em s ince

ram opinar. Gre en s in terpres vul

gatam soqui videtur. Melius au

tem diceretur cum Oudendorpio ,

equitatu quo m ax im am partem conji

debant. Solet en im auc to r m agnum

,u1rtem m grande partie ) sa pe sr

piu s elliptire pann e .

https://www.forgottenbooks.com/join

DE BELLO GALLICO . L IB. VII. 365

1dhortatus ad laborem m ilites A lesiam circum

instituit.

X. Ipsum erat oppidum in colle sum m a,adm o

lito loca ,ut

,nisi obsidione , eXpugnari non posse

ir. Cujus collis radices duo duabus ex partibus'

sublueban t. Ante id oppidum plan ities circiter

1assuum III in longitudinem patebat : reliquis ex

s partibus calles m ediocri interjecto spatio ,pari

ais fastigio ,oppidum cingebant. Sub m ura

, qua

illlS ad orientem solem “spectabat , bunc om nem

;opia: Gallorum com pleverant fossam que et m a

sex in altitudinem pedum pm dux erant. Bjus m u

6

, qua: ab Rom anis institncbatur ,circuitus XI

passuum teuchat. Castra opportun is locis 7 erantibiquc castella XXIII facta °

,quibus in castellis

XIX. 1 . Duo flum ina. Lu

1era, la Loz e et le Loz eraim

aitics null. pass . I]! m lon

Scilic . ab ipsis radicibu s

bi erat A lesia sita , usque

fluen tes Lu to se et Osera ,

ciden tem . Godu in u s qu i

t situm locat um n overat,

plan itiem patere in longi

tribus quadruu tibus Ieuca: ,

rts de [iene de long .) Unde

leucas gallicas efficere xv

Perperam . Qus stio pen

lara ubi plan itiei term i

osueris . V id . ichnagraph.

1ic libro adhmren tem .

'es cingeba 1t. Sc.

el acta n um ero . Vid. ich

sm obsidian is A lesianm .

orientem solem . Nann ulli

(em . H aec vox com paret in

nbran is , et in nostro cod. 1 1 , p. des-jbrts ; at con tra in

1 3 qu idem conven it styla su is ichnographns ,Clark. ,Ouden

11e11iori. darp . et alii , nobis repre sen tan t

:eriam . San t lapidee sin e pre s ltas turres ligueas,vel lapidea ,

cem en to alius super aliam positi

qui se invicem sustentan t jam an te

m anuim us . ( c’

e'

tait un m n; 1art reve'tu

d'

un m ar de grandes pierres sèches) .6 . Ejus m unitiom s . Per m un itio

nem in tellige fossem et vallum . Et

id est quod dicim u s:c im onvullation

vel m un itio in terior. Porro m un itio

ista babebat 11 1 m ill. passuum , circa

quatuor leucas in circu itu .

7 . Opportunis locis . Scilic. supra

calles qui cingeban t oppidum . Il

occupa les postes les plus e vantageu:

autour de la mille et hi eran tcalles

quibus castra im posita fuerun t.

8 . Cas tellaXXIII. De iis castellis

vide qua dixim us , l. 1 , c . 8 n . 5 .

Gallice, des redoutes ) ; ita en im ea

optim e Guisclwrd vocat , t. xv , p .

1 37 Mém oires sur plusieurs point:

366 C. JU L II CE S A B IS COMM ENT.

interdiu stationes disponebantur ,ne qua subita H uptio

'

fieret : hac eadem noctu excubitoribus"

ac firm is pr: sidiis

tenebantur.

LXX . Opere instit11to '

,fit equestre pm lium in ea

pl

;nitic,quam interm issam collibus III m illia passuum ul

longitudinem patere supra dem onstravimus. Sum ma vi

ab utrisque contenditur. Laborantibù s nostris C…Ger

m anos subm ittit legionesquè pro castris constituit, ile

qua subita irruptio ab hostium peditatù fiat. Presidiolegionum addita

,nostris an im us augetut : hb stes in fu

gam conjecti, se ipsi mà

'

ultitudine 1m

6pediunt, atque angus

tioribu s partis relicti s”coartantur . Tum Germ ani serius

usque ad m unitiones sequuntur. Fit m agna eades. Noh

nu lli,relictis equis , fossam transire et m aceriam trans

cendere conantur. Paulum legiones Caesar quas pra vallo

pluribus con stan tes tabulatis , cum

su is fastigiis et pinn is etc . quas

vallo et m un ition i jungun t. Male

nostro judicio ; n ihil aliud castella

sign ificat, quam dim inu tivum ver

bi castra . Parra castraRom anorum

quadrata crunt , et ah om n i parte

fossa valloque m un ita. Et castella

sun t parvula quadrata quoque , in

m odum castroru m effarm ata, et ad

stationes disponendas m un ita qua:

unam vel un ius solum partem cohor

tis con tineren t.Et ea igitur castella

posita fuerunt in locis excelsiaribus

vel tum u lis naturalihu s secundum

usum Rom anorum , et an te m ax im a

castrain ordine orbicu larilocata; pa

ribus,quantum naturaregianis sine

ret in tervallis distan tia, u t eaJust.

L ips .Paliarc . 1 1 dial. a . nobis ex

l1ihet in sua ichn agrsphia intra

m un itiones utrasque , et e quali spa

tio ab illis disjuncta.

9 . Em ptio Nonnulli codd. ir m,»

tio. Quad pratulurim .

I o . E x cubitoribm . Itadifiem ta

cubitores a statian ibu s b. I.Es ca“

torcs noctu ,.t iones in terdiu igilm h

CA P. LXX. 1 Opere instituto.Sc.

vallo et fassis , q11a> in fra c. 7 1 ,des

criben tur vividi—1 co loribu s.

]n lcrm issam .M cd iam inter eol

les vacuam colle non teclam . DI.

3. I" m il/ia pass . N onnulli , lll

m illium pas.m um . N ihil m utandum .

Nastri codd . vu lgat. e xhibent.

4 . In longitudinem . A best anon

n ullis codd. et a Il . 5 7 64 ; etreipfl

vacare po test.

5 A ngus twribus partis relictis.E!

punge , inqu it Vossius , vocem n

lictis,qum in curia librariatum irrepsit. A t codd. om nes reclam ant unde

sen andam cen set Oudendorpius et

explicandum locum quiaGalli ob

duxerant etiam p ortas fassis d

m acerie , ea: parte ang11stim es reo

lieta fueran t. Relictum dicitur Ce

sari id quod superest.

6. Coartanflsr. Sic bunc locum

https://www.forgottenbooks.com/join

368 C. JU L I I CE S A R I S C O MM ENT.

erat abMandubiis com pulsa copia, viritim distribuit; lm

m entum parce et paulatim m etiri instituit,copias amm ,

quas pro oppido collocaverat , in oppid1im recipit. lli:

rationibus auxilia Gallia exspectare ,et be llum admin

trare parat.LXXII. Quibus rebus ex perfugis et captivis cogniti1,

Ce sar baac genera m un 1t1om s 1nst1tu1t. Fossam peduXX directis lateribus duxit , ut ejus solum tantumtlm

pateret quantum sum m a labia distabant. Reliqm s ou

nes m unitiones ab ea fossa pedes CD °

reduxit : idho:

consilio ( quon iam tantum esset necessario spatium com

plexus nec facile totum opus ’m ilitum corona cingere

fere . A t nonnu lli codd. in ter quas

A ndin . Onan . et noster R. 57 64his dictis . Non m ale certe , et forte

vividius . Eadem vidim u s c . 5 4 .

Qua erat nos trum opus in term is

sum . Ubi n ondum erat aliqua m u

n itio nostra. Nandu m en im eam

perfcceran tRom an i nec vallum in

cl1aaveran t.

CW. LXXII. 1 Fossum x x ;x dum .

Vid. 1 1 , 5, ferm e sim ilem fossam .

a Directis lateribus .Nastridicun t

un fosse'

difondde cuve , r wa'

tu des deu…rco

‘

t1is, pied droit H mc distal1at am u

n itione prim a c n ped ibu s.

3. ( "t eju s fossa solum tautumdem

pateret , etc. U t tan tum patere t in

latitudin e,quan tum patebat in alti

tudine .

4 . Sum m a labra. Ben e Victorias

var. lect. x x 1v , 1 7 , u troque loca

repe ti jubet [ossee idque ex m ore

Cmsaris . Lege igitur, quantum sum m a

fossa lubra cum nostro codice reg.

57 (i3, et aln s optim a note .— Labra

sum m a. Fossa sum m as extrem itates .

5 . Reliquas om nes m unitiones ab eu

ossa n dux it. Rem atas esse , distare

ita valuit, ut eafou s am un ition i

bus in stitutis pedes 400 distant

6. Pedes cn . Ita om nes out“-8

editiones tum prince , u na m a

tiares . Guis cluthtl prim m atti ”

taritate et Turpin de Crisse'

, in 1111

versione tan tum , ( nam in coa

lectionem codd. servavit) etpostiniOherlinu s , legi volun t passa: ;

soil . ratione,hanc fossam ductan

fuisse , qua coron a arctiari einge

retur oppidum atqu e ne Open

destinatade im proviso au t noctu ab

hostium m ultitudin e opprim i pos:

sen t. Ita certe Ca sar in nu it, nm

s tatim addit quoniam (unta. usd

necessario spatm m « tc . A t non vide

run t critici, id n equaquam Geri

passe , u t fossa ad un passus 11 um

n itiane recederet ; qu ia qnum esse!

m un itio 1 1 m ill. pass . tan tum in cir

cu itu , ues ) , fo ssa adeo urli

propinqua vix lo cum sub url!

castris Verc ingetorigis idoneum tf“

liqu isset.Vid. Ichnagraph.Om uiblfi

igiturm odis prwstat auctor111 1 cod“

cum ,n e u na qu idem e xcepto.

D‘

usu et destinatiane hujus f0s58

vid. in fr. c . 7 4 , n . 3.

7 . Opus . Nonn u lli codd. cogli“

https://www.forgottenbooks.com/join

370 c . JU LII c sasu us COMMENT.

rent; et turces toto opere qum pedes LXXXinter se distarent.

LXXIII. Erat eadem tem pore et m ateriari,et frum en

tari,et tan tas m unitiones fieri necesse , dem inutis nostris

copiis , quae longius ab cas tris progrediebantur : ac non

nunquam opera nostra Galli tentare,atque eruptionem

ex appido pluribus partis sum m a vi facere conabanhm

Quare ad haec rursus opera addendum Caesar putavit,quo m inore num ero m ilitum m unitiones defendi pa

ssent.

Itaque truncis arborum5baudadm odum firm is

'5ram is ab

1 6 Tun es toto opere circumdedit.

Noli canfundere torres cum castel

lis supra m em oratis . Turres cum

aggere et vallo con tinua eran t , et

ad valli aditum defendendum cons1i

tu ta . Castra et castellapon e locata.

Repetam us erga paucissim is verbis

seriem operum jam con fectarum .

Eaau tem est : Casar (c . 68) A lesiam

perven it, ibique castra fecit , castra

soil. m un ita,sicu ti con stans Rom a

n orum ferebat con suetudo. Prospec

to urbis situ urbem circum val./are

in stituit. Sed (cap . 69 circum val

latio qua ipsi erat in stitu enda,cam

plecti debebat x t m ill . pass . in cir

011itu ,circiter 4 leuc . gallic . Porro

cas traponit, gr. septem , au t octo

velplura,oppòrtunis locis ,supracalles,

vel po tiu s tum ulos proxi1n e am bien

tesA lesiam .Pra terea, in ter istacastra

m ajors posita sun t cas tra m inors

( lege au tem supr. c . 6 1 not. 8 . in ter

e tnon an te . vel po tin s m in im a,cus

tella 11 1 1 1 1 n um ero ad con tin endas

cohortes,vel ta ntum cohortium qua

rum que partes,qu a: signo dato para

ta: essen t ad aux ilium ferendum , et

ad hostem de vallo si ten tare t, pra

pu lsandum . Undequaque igiturjamu rbs circum cinctavidetur

sed nondum circttm vallu ta. Nec prius

ad circum vallationem se aooingit.

quam csp. 7 a , fossan pe iw en xx

ped. latam , et a m unitione insti

tuendacn ped . distan tem cilu lm nr

bem duxerit.Quam fassa. dica…cn ped . , inter prim am fossan et

m un itionem in stituendam ,duan lin

ducit fossas m inores , latitudine

ped. quas dico,la deuriù 1e et la tu i

sièsne parallè les , et eam tertiam apes: flum ine derivata w np levit. Tres

igitur sunt fosse , quarum dua ul

tim a: m un itionem cingun t et defeu

dun t. Tum m un itio in stitu itur, qu:

fuit qualis esse salehat , soil . ag er

cum vallo et fassa a nte castra tum

m ajora , tum m in im a , additis 1 37turrihus 8aped. in ter se distan tibus.

Et l1 :ec sequen tia illu strabun t.

CA P. LXXIII. 1 . Eadem tangon .

Recte ex nos tris codd. Vu lgat.,m .

Materia:-1. Ligna e svlvis ex

trahere e t advehere .

3. Neces se . A lii m ale om ittnnt.

4 . A c nonnunquam opera

etc . Et id n ecessario fieri oportebat,an tequam opera perficeren tur.

5 . Itaque truncts arborum etc . Pri

m um genu s operis ad m un itionem

aggeris et fassarum describitur.

6. [l oud adm odum Ba r

DE BELLO GA LLICO. LIB. VI I.

atque harum delibratis atque pm acutis cacunu

>erpetua: fassa-1°

, qni1n s pedes alta,dnceban tum

stipites dem issi, et ab infim o revincti,ne revelli

ab ram is em ixiebant Quini crunt ordines

37 1

sca , Vasc . Strab. Steph.

:ph. Plan t. exhiben t baud , de quibus infi'n dicetur gui sont

grz c . a'

aOsvscipeo: 1014 aussi des fossas , mais u nique ou oyt en im Ce sar truncos ar

arum ram ifirm i serva…f0ssm est une fosse lo…ou

adm odum firm is abscissis un parulli lioipòde per m aple supitum eacum inibus deliba posons que , dans une ligne da vingt

r z acutis , in sertas fuim e irl piedi , il « it di.: trous oyl1hdri1uss

1etuis , etc . Da igitur trun

ris quatuor vel qu inque pe

e cnjus sum m itate sur

vel plures ram i. H as ram os

artice et foliis , et ad m e

tervallum a trunco quid.

ditam pu ta pra nattis encu

leinde truncas in terram ad

ensuram in sere , bas juxta1t ram i praacuti em inen t,

1speciem hujus im pedim t nTab. m un ition . A les .) Ber

in suo libra de A lesis ,Lue

3 ,p. 80 , vu lt has truncas°

atiane in fassis

:ilicet ab ram is ; ita ut ra

rra in sertis trunci pre a

1eren t. ( Vid. Tab. m unit.

ngi1ieri. )Nob1s con travide

m odus m ulto com m edia:

im ; quapropter n il m u ta.

cis is . Non ubscissis , ut nan

ben t. Tam em parvi refert.

libratis . Id est , cortice nu

l d . nostri , et optt. Ou

ian i. A lii , dohnbm tis , dala

is et concisis. A t veteres in°dieebant dolore , non dolu

nde prc tu leriufl delibn tis .

petuc fam e . Sic idem Ber

supra citatus , has descri

1 ,p.

'

86 et 87 . Perpetu

d’

un pied ds diam òtte chaqtue , ib fl b

n ient entre eun: neuf intervalles d'

un

pied cheque. J'

appellefl tis d’

ubord oss

trans scrabes ; m i: si j'

snlom is le

terrain qui formc la n q/

lu di: fait un fiua'

qu j’

appellernis en le tin, fossa parpa

tua. . Non m ale ocrte z ita igitur

pupehuefi ssa: crun t apposito sa u

bibas infra descriptis , et in ea dis

sim iles , quad ho dim m inter se

intervallis ; illo vera sun t continua .

H ic autem m agna inest diflicultas.

terpretes am acaunam fossan intel

lignat,quinque pedibns profundam

et tribus aliis parallelam , m qu

Berfinglzieri con tra plures vult fas

sas vel fas ull e ( cave ne istas fossascum tribus aliis perm isceas ) et quidem quot ordines truncarum , toti

dem fuisse quinque seil. ; et eg ;

illi prot-aus M en tion

1 o . A brum isem inebant.Vid. n . 6 .

1 1 Quini eran t ordines . In terp e

tes om nes truncom . Ego vera josm in telligo : nam sup1 .Ce sar ait…un fosse , non

Zîpstua fa se.

2

372 C. JU LII CE S A R IS COMM EN T.

conjuncti inter se atque im plicati, quo qui intraverant, seipsi acutissim is vallis induebant "

A t inquiet aliqu is , quomodo t

ot

fossas i1iter se oonjunctas et im ph

es tas unus ex ercitas in tra paucos

dies prorsu s m nfiaem p01uit?Non ea

est quastio nam nem inem fugit ,

Rom ance m ulto pluradif ficilioraque

alias m un im en ts con fec isse : et qu i

dem breviari tem pore . Priu s cum

Lipsia excogitaxeram quinque fog

su las perpetu amde simple: ram 11res

ou tranche'

es , ) q11 1nqueped1hus pro

fundas , in qu ibus inserti fu issen t

trunci ita u t ram is tantum em ine

ren t. A l ii volun t sim plicem dejeotum arborum , ( 11n s imp le abatis d '

arb

bu s ,) in fossam qu inquepedibus pro

fundam dem issum et in ordines

q uinqu e distributuru. A tBerli

'

nghien

m u lto 1nag1shorrendam et form ida

losam m achiuam intellexit : et qu i

dem ratio postu lat, u t gradatim m u

n ition is accessio operosioretpericu

losior hostibus fiat. Post en im la

leas etscrobes,dequ ibus in fradicetur,

qu i, qua so ,sim plicem dejec tum ar

borum excogitat e ,quem vel evellere

vel incendere fac ile po tu issen tGalli?

Et ego qu oqu e critico supra c itato

assen tiar ; sed de m oda fassarum

conjungendarum e t im plicandarum

non conven it in ternas . Ille ex verbo

nus hoc imcippos , quo nom m e ge

pedim en ti Ce sar in sign ivit, cujus

qu e vestigia adhuc rem anc 1 e dix it

in voce italica ceppaja , éto1le , m a

chincfaite enform e d'

e

'

toile, describit

seriem fossarum haben tium farm am

stellarum qu inqu e radu s distin cta

rum ; et eas ste llas perpetuus uit

qu ia in ter se ita im plican tur, ut ra

dius prioris stella: in tret in in ter

valla duorum radiorum secunde et

vicissim ,neriecontinua.(V. tab. m u

. H os cippos‘ 3appella

u it. sec .Berlinghieri.) Ego verolineasangulares qu inque suspicor inter :

junctas e! implicata: ita ut seriarhom horum oculis offerm tz(V.T. 11.

sic inextricabileethorrendum fis

ripotu itgenus hoc im ped im en ti,qss

qui intrawrant,utuitCe sar, se ipsius! b

tissim zls 'ralù'

s induebant.Quodqu1demm un itionis genus , fate0r , postulat

cam pum e qu iorem . Itaque , utinfn

inn uit auctor , videtur 111 locis ar

duis fu isse interruptum opus , ve!

m inu sfirm um ; quapropta vidimus

Gallas 111 cam pestribus et plsnis lo

cis n e id quidem evertere n luime;et vallum obsessisse tan tum in da

jectibus collium , vel in locis prvraptis . Vid . in fra capp . 8 1 ,et icq.

Nec dubito quin hodie nunc tale:

fossa nostris m unitionibus campa

tribus adjunctw , et a torm entisvel

etiam a globis 1gn itis , propter l1n

m ilitatem tute, in m u ltis casibus

m ax im o usu i ad defensiouem val

lorum sin t futura . Rei m ilitarispt'

ritis judicandum hoc perm itto.

1 a. Se ip si indaeban t. Phrasisgt‘

:

ca est. Xenoph. Cvrop . 1 , de le

pare : iu iv rò’

1 cps'

d‘pa psòym ai

t o; ia.trròv {prim mv ivid\ 1. A ntiqua

et elegans loqnendi form u la. Sic inf.

Caesar noster , cap . 8 1 . Ita quouVirgil. E n eid . 1

, v . 68 1A u sese m ucro n e ob tan tum dodeens am et»

l uduat .

Se ipsi indueban t. Ils s'

embarré?

soient, ils s'

enchcue‘

traient.

1 3. Ci/1p0: Quis c ippus vulgo

significat co lum nam qua: sepulchris

im pon i salehat , vel term in um ,li‘

m item , qui m an ehat viatores , qlli

tran sire liceret publicum m : an pri°

vntum iter esset, qualla iste cippllîv

https://www.forgottenbooks.com/join

376 C. JU LII CE SA'R

°

IS COMM ENT.

bis ad occultandas insidia: vim inibus ac virgultis intege

bsl:ur. H ujus generis octoni ordines ducti, tem as inter se

pedes distam Id ex sim ilitudine floris lilium appellabant. An te hm :

n

talea podem longa ,ferreis ham is 1n

fixis ma: in terram infodiehantur , m adiacribu sque 1n

spatiis , om n ibus lac 1s disserebantur , quos sti»

m ulos nom inat

m rs plana era1 : rd ip s ut soqui

.tur ,virgultis integsbatur.Sic in tel

lexeruut Glam nus qui hr…et

ps :-

mim : ad 11. l . exposuit ; item

Lipsius , a et

Oudsudalpius . Its H orus . Criticis

sb ipso Moso aitatis sddo FM

s t Gm scl1u d. Melius autem , m ea

judicio .m entem m otoriacepit Tn»

pis 411 Cm cd in suaversione gallica

t 11 , p 1 s 9 : Dans le fiud ds oes

puù : onp…l apiana: m ad: gros

sam : la unism , s lc. qne‘

l'

on affi-rm l «11 pied cn fm inn l la tem . Ita

sutam in terpretar. Singoli stipites

firm aban turab infim o solo, terraex

cu lcata ad pedes se . stipitum . A d

subauditur ,vel in curia librariorum

excidit e textu . H a:c versiofm ihi simplex videtur , et ad locum accom

m odatissim a. Sic nulla quastio erit

de pedibus m etricis , sed de pede ,soil. im a parte cujusque stipitis . A d

quam autem m sm uram exculcata

fuerit terra n escitur : certe quoad

necesse fuit ad stabiliendum quem

que stipitem its quoque reliqua s t il

pan scn òis et n on : , ut sit Ce sar

paulopost. Nihil hac , credo , expli

catione clsrius . Int. gre s . et codd.

nonnulli in ter quos nosterR . 5764aliter legun t Singali (sc . stipites) abinfim o solopd a lrss(ultitt1din e trium

pedum ) lam m nlcd an lnr. Quamleat. in tarpn tsntur ; singuli stipites

sb infim o solo terra cxculcsbsntur

ad altitudinem trium pedum .Quuautem serobs quoque habe

-st tm

pedes ln altitudine , inde comm

quam que scro‘

bem repletsm tom

fu isse , quod falsum est : nam infra

dicit , rclqna pan Quad sivers esset ista lectio , allam ci ia

tu pretstion em sptiarem M er

conceda -em ,dinem :W ei

tut ,deprim em ) k m (in tart),

pedes m s ( ad altitudinem , profun

dits tem trium pedum ) . A t istanon

belle cohmrere m ihi videatur. 6stis

sint igitur qua dini prior esplica

tio m ihi m agis srridet.

s o . Virgull is . Non nulli m tc:

quos R . cod . 5763 s»i: scnlù . A t fl

cilis m u tutia rg in nc .

s r. Lilium . Reipsa hoc sel-obs in

form am enliais liliifingitur e eujus

m edio surgebat insertum li

gum ,

ut styli surgun t e m edio am m .

( Vid. Ichnog. fig. 8 9 .

s a. A ule ha c .Tertium gen us 0p°

ris seu im pedim en ti. A u le Im c.

Soil. hostes versus , u t

quincun x .

33. Talee . Mut iaca, da chan t»

tu pos . Et has stim ulas vocat Cm .

Explicatione alia non egan t.

11 4 . Omnibus locis . Se i]. in inta

vullo in ter priorem fossam xx pd l

lstam et distantem nn pad. , ut hs

bent codd.,et stim ulas nam siprio

rem fossam xx pedum ad distan

DE BELLO GALLICO. L IB. vu . 375

( IV. H is rebus perfectis'

,regiones secutus quam pa

uissim as pro loci natura,XIV m illis passuum com

, pares e]usdem generis m unitiones,diversas abhis

is , im possibile fuìn et C.

spatium taleis spn gm .

.pedes in latitudine, codd.

nam us qui quidem in

hem versus, fossa prim a 1111

ata ;

1tium “ pedu taleispa

acertaet m ediacria unde

1parsis refertum

atium So pod. scrohibus in castris n ajorihus etcastellis m aawato. Et id apatìnm erit circiter ! ) pass.

ati So ped. ad cippus

sm oratos , diapositum ; m s . 0b'

erlinus salus est qui de

atium roopsd. pro duabus lm s loco dubiuverit. A t intellectu

111 in tervallo ; facile est :pa vs el q'

nsd.gen nì . l'

0rte

atium 310 ped. in latitudine plean ssm us eat;atnihilom inus sign i

et aggere. In summ a 400 fia tm unitim es vm us cam pum in

m . unciis 111 1 aom h ntes stitutn , sim iles et sim ilim odo factus

m ensuraa 60 t. Nihil

nc loco m im m nec stapen 4 . Diven as s i lnis Scil . m pectu

un sunt res observm d. locim ' ivm ria ,u tait interpr.gm

a1 huic capiti jam lougiori om , l n cdli oppm i . linu loau , discu

apanam us. Prim um ,totun re

m on adeo continuum fuit , nata. Fossa— 110 prior pod. lata et

lixim us , quin aliquot 111 lo pm fumh ( le fim i fond ds enn ) ,rum peretur , seu soli natu quam m pn dsaoripsimus cap. y a,

pru ruptis locis ; sed verisi ad pedes tantum un a m un itione

aliter provisum fuisse ab ducta, ut haben t codd‘

. nostri , li

Deinde illud idnm apus adco gata erat tati apeni, soil. taleis , sti

1 form idandn m , et ap. anti m n lis , oippis , duabus aliis fassis ,er artis m ilit. specim ina nu vallo et aggeri, ita ut unum corpus

u1m ne vel m inim um oifer cum iis opa ihus com ponen t (a : 11111culum nostris ducibus ad suol , ceM in à -ii lid an sysMns da

10 tem poris puncto everten

:is essetvel m in im fussorum dish ns , l al jam un pedibus , sed

1ffm sorum cohors, (Une con un passibus , ut habent nonnulli ,le pionm

'

a s el de sapeurs ) ex ad tu npus tan tum ficta , eteam en te

1n tum empi: supra m em ora ut hostes ab eruptionih s prohibe

.itaquem nsida em us tem poo rentar,atque operas-ii in m unitione

24‘

rm atquehom inum respectu salo,et

legion ibus , inqm t Lipsius , et hand

langs sq u trigin 1a dies im pensas

tan to operi perficiendo.

XIV mill. pass . coupkxns . Se .

pereùm 1itum ; spatio in terjecto in ter

376 C. JULII ( 111—25 1 11 1 5 COMMEN T.

contra exteriorem hostem5

perfecit, ut ne m agna quidem

conficienda tuti ac protecti essent

post m odum derelicts fuitaCu m ,

n ec ullo m odo operihus supra dic

tis alligata; ita ut eam facile cratibus

integere atque aggere explcre po

tuerint oppidan i siculi dicitur c.

7 9. ( En un mol , ce fosse'

ne Jail - il

dtrc conside'

re'

que com e un fòsse'

per

du)?Lipsius,Poliorcet.,etaliiom nes

in terpretes xv: et u n so c. hanc

operi addixeruut.Clark , Tn1pin de

Cu'

sse'

, et Folard, t. 1 1 , pag. 1 60 .

Tnailé de l'

al laqne el de la defensedes places eam nobis offerunt con

janotam taleis velu tiprim um genus

im pedim en ti pre teres codd. om

n es haben tcn ped. neu en pass. Un

de non facile cohjeceris Casarem

fossam sdea prapinquam ct utilem

dereliquisse,nec eam am pliusdefeu

disse , nec ea usum fuisse non tan

tum ad aperarios suos protegendos

sed etiam ad hostes vel tan tisper

retardaudos etprapulsandm ,qunm

que cap. 7 4 . dicitur Casarem pares

el ejusdem generis m unitiones con lra'

ex teriorem kos lan pe1fecisse n ecessa

rio sequitur sim ilem fossam x x ped.

latam profm dam que, atque cn ped.

dis tan tem ,m un itiones ex teriores c ir

cum c in xisse . A t Gaiso/awd prim us

han c descriptionem fabulosam ap

pellan s ( un rom an ) , vult fossam is

tam ad tem pus et occasion em tan

tum confectam ; et iis in nititur ra

tion ibus 1°

difficultatem operis ad

tan tam distan tiam rem oti argu it

(legitau tem cn pass . non cn ped.) si

parem fossem ad m un itiones exte

t iares addixeritCe sar que qu idem

in circuitu xx m ill. pass. etpluraha

hu isset;°

m u lto m ajorem difficultatem tuendi lineam tam longim p1i

am bitus cum decem tan tum legion i

bus; 3°

inutilitatem taliafosse ,quam

hostes facile explerepotu issen t,ante

quam subsidio ven iri posait. Ratio

nes allata1 a Guisch3rdo adm odum

Nam in hac lection e , n ihil im pas

sibile , nihil arduum , nec indolen

sum relinquitur. A st alia sun t r:

tiones : 1°

silen tium Ce saris de isu

fossa prius ducta. Ne u llum quidem

verbum posteadedit , quo suspican'

passis eam partem aliqu am fuisse

m un ition is ; ao

con tra in nu it eam

derelictam fuisse,quam dicit c. 79:

E l proxim a fossas : oration s il legal i

( soil . appidan i ) , ele . Quod quidem

certe non facile nec ab om n i pam

fecissen t si eam un ition e patuisset

defendi. Bcrlinghicri in apere su

pra citato , Gu ischardo assentitur;

et is erat unus in ter peritiss im m mw

nition um hellicarum con fectores in

noviss im is nostris bellis . Fre tem

nonn ulli eruditissim i ex A cadem ia

regia Inscriptionum ad id in consi

lium adhihiti Gu ischardo etBerlin

ghieri m orem gesserun t quibus de

causis ichnographia no stra secun

dum eorum explicatianem delineata

etexsculptafuit(vide tabu las) .Quods i qu is m eam sen tentiam a m e pe

tat, n on recusem profiteri , m e cum

prioribus in terpretibus consentire.

Sed qu ibus rationibus in n itar ? E:

sola: sc .m ihividetur con tranorm am

belli gerendi talis fossa : et lectio

codd. cn ped . in an im o m eo n ihil

dubium relinquit qu in ea sit aperi

addicenda , et pari m odo m un itioni

bus exteriorihus addenda. A lioquin

om n ia re1 um hellicarum sc ien tibus,

et longiorem hanc notam perm itto.

5 . E : ! er1bm hoelem . Sci]. equi

https://www.forgottenbooks.com/join

378 c. JUL II cm su us COMMENT.

A ulelt is Brannofi cibus°

, Brannoviis ,m illia XXXV; pa

rem num erum Arvernis adjunctis Eleutetis CadurcisGabalis

,Valaunis

, qui sub unpcrio A rvernom m esse con

suerunt ; Senonibus , Sequanis , Bitu1igibus , Santonis Rutenis , Carnutibus , duodena m illia ° Bellovacis X. ; totidem

Lem ovicibus ; octona Pictonihus , et Taranis ,et Parisiis,

et H ebn'

is 9; Suessionihus A m hianis Mediam atricis ,Pe

trocoriis Nerviis Marinis Nitiohrigihus quina m illis ;A ulercis Cenom anis totidem ; A trehatihus IV ; Bellocassis,

La aviis A ulercis Ehuronihus terna ; Rauracis et Bolis"

XXX ; universis civitatibus que Occanum attingunt,

quasque eorum consuetudine Arm orica appellantur ( quosunt in num ero Curiasalites Rhedones A mhihm i Ca

letos Osism ii , Lem ovices “

, Veneti , Unelli,

sex. Ex

6. A nkrcù B…viciius . Codd.

fere om nes ex his tres populos fs

ciun t inta pungan tes hoc m odo

Item interprs s gro cus : z ai roi; À uh pzsoic, roi; rs Bpam ooiii , sul « i :Bpmw sufo1; . Jan vidim us t

res popu

los , sub nom ine com m un i A nlerc1 ,designati . H oc loco apparet quar

tum esse populum , eodem nom i

ne , sed distinctum ooguom in ibus ,

A ni. …vii; et

ita legendum existim o .

7 .Bm m iis . A lii B lau wvii1.

8 . E isnlel1s Cadum is . Codd. nos

tri et Oudendorpiani fere om nes

habent ed}…E leulelis Cadnrcis

Gabalis Vellaunis . Uncle suspicor

quatuor papnlos fuisse , non tres sub

m ea gro cum est , nec causa est cur

Galli habuerint nom en gramm a ,ut

jam obsel 'vavitMarna. Quapropterlectionem codd. restituì.

9 . H dviis.Et istud nom en corruptum fuitin codd. Pere om nes legun t

H elvetns.A tnon , inquiun t,probahile

est H elvetios huic hello interfuim

H and ita tam en im possibile es t, et

eo liben tius crederem ,H elvetios,non

H elvim h. I. designa-i , quod Hdvii

in pm vim is siti portes Rom anorum

secutiessen t; ut apparet , ex e. m ,

kojus libri : nihil tam en m uto .

t o . Sw m'

om'

bus . Nostri codd. 11

aliiperm ulti,Sm om'

òus, viciemm m supra Senones m em orantur.

1 Boi1'

s XXX H oc loco Gla u

n us pro xxx , proponit quatuor , 111

sum m a cap. 76 indicata consta . A l

m olino consta -et , si pro qua…rq >onen m ns 1 11 . Reipa pro m ,

num erus xxx , m e librario…facile potu it accipi vid . infra c. 76.

Cald a . Nostri codd . habent

Ccdoles,etpox-m ulti alii; etipseD

’

l »

vilb , no: . «k la Genk , p. xg z ,nm

ol it re; 1cere hoc nom en ; qui n

quem qui sint Cadd e: se ignorare

pm fiùeotur. l idem m ihi viden tur,

qui Caleta supra m em orati.

3. Lemovices . Vid. indie . geogra

phic. quem studio diligen ti cura

tum ad iia tertii vol . rejeci.

DE BELLO GALLICO.L IB. VII. 379

Bellovaci suum num erum non contulerunt quod se

nom ine atque arbitrio cum Rom anis bellum gesturos

:erent, neque cujusquam im perio obtem peraturos : ro

ti tam en aCom m io , pro ejus hospitio Il m illia m iserunt.LXXVI. Bujus opera Com m ii ita ut antea dem ons

1vim us fideli atque utili superioribus annis erat usus

BritanniaCe sar : quibus ille pro m ef itis civitatem ejaam unem esse jusserat , jure legesque reddiderat , atque.i Morinos attribuerat. Tanta tam en universe Gal lieasensio fuit libertatis vindicanda: et pristine belli laurecuperandse , ut neque beneficiis , neque am icitia

m oria m overentur ; om nesque et anim o et opibus id

[lum incumberent , coactis equitum VIII m inibus , et

14 . Contulerunt. Bene ex codd.

im is , in ter quos noster 57641 ,coazpleosna t nondum enim nu

rns aliquis tune edel-at.SA P. LXXVI. Dem m lm m

'

mw .

in , tv c. ax.

1. Quibus ille pro m eritò . Vulgo,

et nobis am n titur cod. reg.

53. A lter vulgatam exhibet.

l…. Soil. non aregio do

1atu , sed a tributi: qua populi

intiRomm is pendere noleba t.

CCXL. H DC 1000 9

Glareaui solfl ‘

tiasima computo.

l e ex nnmeris singulsribus m i

p0puloattributi: m m m effi

1us totem .

H age nunc . et in posta-um

111 m inus oorrumpi quest , totius

criptionil hujusm odi typal ad

1Edui xm m . eum suis

cliendbnaac-Svs‘ l imA mbivm A d m is XXXV.

Brannovicibns.Brenno

va‘ ( um 1900W…C….

item clien tibns,Eleutetis

Cadnrcis Gabalis Ve

lsunis ques olii Vola no

VOCGD Î .

milliebi impaats ersnt:ned duo dnntasat m ise

Picun es n u m .

Tm ni n n m .

Pn isii vm m .

H elvii v m m .

Quatuorhipop. neutiquam

cum aliis m jungem li.Suessiones v m .

A mbieni m .

Mediam au'iei v 111 .

380 C. JU LII CE SA R IS COMMENT.

peditum circiter CCXL . H 1BC E duo fin ibu s recen

seban tur,num erusque in ibatur : przefecti

6con stitueban

tur Com m io A trebati,Viridom aro et Eporedorigi !Eduis ,

Vergasillauno"A rverno

,consobrino Vercingetorigis sum

m a im perii traditur. H is delecti ex civitatibus attr1buun

tur quorum consilio bellum adm inistraretur. Om nes ala

cres et fiducia pieni ad A lesiam pròficiscuntur n eqùe

erat om nium quisquam qui aspectum m odo tan ta m ul

titudinis sustineri posse arbitraretur, przesertim an cipiti

pra lio qunm ex oppido eruptione pugnaretur, foris tantacopias equitatus peditatusque cernerentur.

LXXVII. A t ii qui A lesiaa obsidebantur przeterita

die, qua snorum aux ilia exspectaverant consum pto om ni

frum ento,in scii

,quid in E duis gereretur , concilio coacto ,

de exitu fortunarum snarum consu ltabant. Apud quosvarus dictis sententiis quarum pars deditionem parsdum vires suppeteren t eruptionem censebant non pra:

A ulerci Cenom ani v 111 . m n tatione

A ulerci Cenom an i unusIX m .

popu lu s , n on duo .

A trebates xv m .

Bellocassi 1 1 1 m .

IX m . Lexobu 1 1 1 m .

A u lerci Eburon es 1 1 1 m .

III 11 1 . Rauraci et Boii 1 1 1 m .

Parvm ba: oran t civitates ,

et n uperbello H elvetico at

tritse : et tam en his x xx m .

codd. fere om n es tribuun t,

Curioso]ites

Rhedones

A m bibari

Caletes

Osim n

Lem ovices

Ven e ti.

Un elli.

Sum m a ccx x.vm m . Caesar dicit

peditum 4oooo , et 8ooo equ itum ;

248000 et inven im us , levi tan tum

VI m .

n um erorum opprim e

cum viribus duorum popu lorum

infirm issim orum m n sen tien ti, sum

m am a Ca sere m em oratam ;'

scil.

24 8000 bom .

5 . rcccnseòantur . Et idncistri dicun t une revue générale .

6 . Prwfecti. Duces pecu liares cui

quegen ti.Sed Com m io ,Viridom aro,

Eporcdorigi et Vergasillauno , sum

m a im perii com m ittitur.

citatu s ex Oberlin o hoc n om en

fu isse dign itatis ostendit e lingua

celtica F ear-go— sarghlean , vir ad

vex illum vexillarius Bannen t.

8 . À ncip zl i pm:/io . Duplici pra lio;

nam fron s Vercingetorige , et ter

gum aGallis fmderatis prem idebuit.

CA P. LXXVII. .4pud quos w

rus dcet. sm i . Optim icodd . Oudend.

et noster 5764 , ita legun t . Vulgo

ac mariis diet. sent. M in naeleganter.

https://www.forgottenbooks.com/join

382 C. JU L II C Aî.S A RIS COMMEN T.

silio capiendo om nem Galliam respiciam us quam ad nos

trum auxilium conc itavim us Quid hom inum m illih1n

LXXX uno loco interfectis propinquis consangu ineisque

n ostris anim i fore existim atis si pane in ipsis cadaveribnspra lio decertare cogentur Nolite bos vestro auxilia spo

liare, qui vestras salutis causa suum pericu lum neglexe

rint ; nec stultitia ac tem eritate vestra°

,aut im becillitate

anim i,om nem Galliam prosternere et perpetua: servituti

addicere. A n quod ad diem non venerunt de eorum

fide constantiaque dubitatis ? Quid ergo°? Rom anus in

illis ulterioribus m unitionibus anim i-ne causa quotidie

exerceri putatis? Si illorum nuntns confirm ari non potes

tis om ni aditu pm septo ; ns utim ini testibus appropinquare eorum adventum cujus rei tim ore exterriti

diem noctem que in opere versantur. Quid ergo m ei con

silii est ? Facere ,quod nostri m ajores nequaq

uam pan

bello Cim brorum Teutonum que ,fecerunt °

, qui in oppidac om pulsi

,ac sim ili inopia subacti , eorum corporibus

q ui aetate inutiles ad bellum videba1itur vitam tolerave

runt neque se hostibus tradiderunt. Cujus rei si exem

plum non l1aberem us tam en libertatis causa in stitui et

7 . Concitavim us . Cod . Petav. ab

Oudendorp . citatus, conciv1m us . Pro

prie hac in re et elegan ter .

8 . nec stultitia ac tem eri

tate vestra , etc. Gem in a est n egatio

pro u na. Teren t. A ndr. act. 1 , se . a

v. 35 : neque tu hand dicas l ib: non

pra-dictum , m orem Gracorum secu

tus apud quos due n egativa vehe

m en tiu s n egan t. s rs .

g . Quid ergo? Rom anos , etc . Mo

rus vu lt sine distinctione legi ; quid

ergo Rom ano.: in illis ulterioribus m u

n i tion ibus quotidie ex erceri pu lal is P

Quid ergo , pro cur ergo . Perperam

n ec u lla hoc loco alia varietas lec

tion is , n isi quod pro Romano:

annui-ne causa. Nonn ulli codd. ba

ben t : Rom anorum anim os sine causa.

Ita quoqu e cod . noster 57 63. A lter

idem : sed em endatum est a recen

tiore m an u .

1 0 . Ulterioribus m unitionibus . DQ

qu ibus supra , 7 4 .

1 1 . l i: . Soil. Rom anis .

1 a. Cu; u s ret tim ore ex ten iti. Non

nulli haben t : qui bajus rei ex territi.

1 3. Co:pon busfvitam tolen vernnt.

Mactarun t in fan tes,et in u tiles ad

bellum , u t ipsi l'

am em explerent

suam . Multa passim hujus crudeli

tatis occurrun t exem pla qua b. I.

enum erare nec res nec tem pus si

n unh

DE BELLO GALLICO. L IB. V II. 383

pulcherrim um j1idicarem . Nam quid illisim ile hello fuit

"? Depopulata Gallia

“

, Cim bri , m agnanp c illata calam itate , finibus quidem nostm aliquando

excesserunt , atque alias terras petierunt ; jura ,leges .

agros ,libertatem nobis n liquerun

t : Rom ani vero quidpelant aliud ,

aut quid volant , .nis i invidia adducti , quos

h m a .nobiles potentesque bello cognoverunt , hori1m in

agris civitatibusqne considere,atque his c term m injun

gere servitutem ? neque enini unquam alia conditione

bella gesserunt. Quod si ea qua in longinquis us tioni

bus geruntur,iguoratis ; respicite finitim am Galliam

qua in provinciam redacta jure et bgihus com m utatis

securibus subjects ", perpetua prem itur sm itute.

LXXVIII. Senteutiis dictis constit1m nt,ut

, qui valetadine aut e tate inutiles sint bello , oppido cxcedant °

,atque

om nia prius experiantur ,quam ad Critognati sententiam

1 4 . Nam quid illi sim ile bella

fiu'

t i’ Quid in bello a Cim bris il

h o?Pre staret louis bello , roérep fl }

M pa ut habet p neus interpres .

Om nes codd. haben t illi.

1 5 . D upopulu ta Gallie . Verbum

hoc,quod deponen s nunc censetur

h . 1. passivam siguiiicationem obti

net. Sic supra I. 1 c. 1 1 depopulatis

q ris . Ita quoque H ors t. 11 1 , od.

m tv». Et Virgil. E n . V1 , 496 , au

rihn m ptis tenp orapopulata dixit.

1 6 Fu116us qm ìiem aostn'

s .Quiden ,

id est , profecto . Male et con traoo

dices vulgata vocem hanc om ittit ,

qua sen ten tia necessaria est.

1 7 .Sa m -ibus suljecta.Ostendith.

l . quis esrum civitatum que a Ro

m aniain provinciam redigeban tur,

status fuerit. Nun :…pre sidio

prim um im posito gravabantur Bo

m anis stipendiariu ac vectigaleafie

hm t ; eorum que nom inepubb’

canns

habere cogebm tur,qni illss tm q1m

harpyia et hirudines ensugeban t ;den ique m agistratus a pop. rom .

accipiebant cum lictorihus et secu

ribus , qui illis , legibus patriis ne

glectis,jus diceren t.Confes M .Tull .

Verrinas et Philippioas. Bu n -rus .

Cu . LXXVIII. 1 . E….

Codd. nonnulli in ter quos noster

5763, espadim tw . N.on m ale quo

que nam alibi passim dicitur «di

dire , et pecunia , nava , etc. espe

descendant. Prius om nia experirivo

lunt quam ad extrem um illud quod

Critognatus eis suadebat decurrere:

si necessitas urgeret , potins quam

se dedereut. Ita quoque gracus in

terpr. intellex it , aura f ’òvrsîi Kpt

royva'

rou yvcip.m m uîw Codd. u h m

384 C. JU LII CE SA RIS COMMENT.

descendant : illo tam en potins utendum3con silio si res

cogat atque auxilia m oreutur quam aut deditionis aut

pacis subeundam conditionem . Mandubii qu i eos oppidoreceperant cum liberis atque uxoribus exire cog1m tur.

H i qnum ad m unitiones Rom anorum aceessissen t , fleu

tes om n ibus precibus orabant, ut se in servitutem receptos cibo juvarent. A t Casar di5positis in vallo custodi

bus recipi prohibebat.

LXXIX. Interea Com m ins et reliqui duces quibussum m a im perii perm issa erat cum om nibus c0piis ad

A lesiam perven iunt et colle exteriore occupato non lon

gius M passibus ab nostris m unitionibus considunt. Pos

tero die equ itatu ex castris educto,om nem eam plan itiem ,

quam in longitudinem III m illin passuum patere dem onstravim us

3

,com plent pedestresque copias pau lum ab eo

loco abditasdin locis superioribus constituunt. Brat ex op

pido Alesia despectus in cam pum . Concurritur his auxiliis

visis : fit gratulatio inter eos,atque om n ium anim i ad

laatitiam excitantur. Itaqu e productis c0piis an te O

ppidum

considuut,et prox im am fossam cratibus in tegu nt atque

om nes, pra terOz on . ab Oudendor

pio citatum ,hahen tquam a Critag liati

sententia discedant. Sen su con trario

et m in im e sequen tibus apto . Iidem

tam en codd. addun t : clio tam en lem

pore potius atendam consilio si res

cogat , etc . U nde alius elici potest

sen su s b . 111 . Socu con stituun t cm

nia priu s esperit i, quam a Grito

gu s ti sen ten tiadiscedan t et se hos

tibus dedan t. Sed id ex trem um re

servan t ad tem pu s , illo tam en tem

pore , qnum res coegerit. H and n im is

con tortus est sen sus i ste ; quapr0pterauctoritate m otuscodd. om n ium ,

hanc lectionem praetulerim .

3. Illo tam en potius utendum . Om

n es codd . illo tam en tempore , etc .Vid.

notam pracedeu tem .

CA I‘ . LXXIX. 1 . Colle es ten'

on

occupato . Et id argum en to est eolici,

supra qu ibus cas tra Rom anorum

positafueran t,in ter m un itiones,…in teriorem cum exteriorem , fuisse

in clusos .

Melle pass ibus . Ex codd. opti

m is in ter quos nostri et in terprete

graco qui habet octo stadia ( m . p.

r om . ) restituii Oberlin us ; et hnic

prorsus assen tior.Male,qu i1) legunt

3. Dem ons tm viM . Supra c . 69.

4 . A bd1tas . Sejunctas abstractas,

inquit Oberl . Ego vero m alim sim

pliciter abditas , tectas in s ilvis qui°

bu s ce lles eran tcooperti secundum

usum Gallorum .

5 Pro.rim am fossam crati/ms inte

( unt.Et hic locus potissim um favel

https://www.forgottenbooks.com/join

386 C. JULII CE SA R IS COMMENT.

m os confirm abant. Quod in con spectu om niumsres gen

batur, neque recte ac turpiter factum celari poterat ; utrasque et landis cupiditas et tim or ignom inie ad virtutem

excitabant. Quum a m eridie prope ad so lis occasum dubia

victoria pugnaretur , Germ ani una in parte eonfert'

n tur

35in hostes im petum fecerunt ,

cosque propulen m t :

quibus in fugam conjectis sagittariicircum ven ti in terfectique sunt. Item ex reliquis partibus nostri ceden tes us

que ad castra inseaxti sui eolligendi facultatem non dede

runt. A t ii, qui ab Alesia processerant , m urati prope

victoria desperata ,se in oppidum receperunt.

LXXXL Uno die interm isso Galli,atque hoc spatio

m agno cratium scalarum,harpagnm im

3num ero effec

to,m edia nocte silentio ex castris egressi , ad cam pestr

e:

m 1iuitiones accedunt. Subito clam ore sublato, qua sigu i

ficatione, qu i in oppido ohaideban

:ur

,de suo adventu

cognoscere possent , crates projiceres

,fui1dis

,sagittis , lapi

dibus nostros de vallo deturbare 6,reliquaque , quaead op

pugnationem pertinent , adm in istrare . Eodcm tem pore ,

5 . Quad in conspectu omnium , etc .

Idem Livius , l . xxv1 4 4, scribit de

Scipion e in Carthagin is expugnatio

n e : Quodque plurim um ad aerendendos

m ilitum anim os intererat , tes tis spec

tatorque mirtutis atque ignavia cujus

que «des t. Ilaque in eminem ac tela

m unt , neque illos m uri , neque super»

nantes armati ara re qu ant, quin oer

tatim ascefl duttt.

6 . Una in parte oonfirti: turm is .

Soil . rx alia parte qua pugna fuerat

com m issa. Elle sort1t par un cdte'

tie

la ligne diffi rcntde velm, etc . Con

fertis turm is ; sur un seul front , sans

intervalle .

C A P. LXXXI. Cratium . H oc

loco ad eum dem u sum aptus eran t

crates , cu i fasces , sc i]. ad fossas ex

plcndas , ut supra cap . 79 fossam

cratibus integunt, « que aggere e .tpleJ t.

Sealarum . K l ipu te, a scanden

do : igitur ad vallum scandendum .

3. H arpagomun . Qu in t. Curtius

ferrea: manus vocat , Vegetius lm s .

Un ci sun t ferm i ,perticis longis aptati,ad avellendos vallos,et alia qu :

m unitionem tegunt.

4 . Cam as tra munitiones . Scil . ex

teriores eas quo adversus Gallos

ins titute iueran t , la ligne da m b a

e udation.

5 . Cratespmp eere . Et id argum en

to est, fossas quoque fu isse an te m u

nition em interiorem . Vide supra,

7 9 , not. 4 .

6 . Dean —ban . A l . pm tnrbane. A l.

perturbare . Prc stat vulgata lectio .

7 . A à ninistm n . Nonnulli codd.

habent,…Non na — s ese.Pr.

DE BELLO GALLICO. LIB. vn . 38,

re exaudito ,dat tuba signum sui: Vercingetorix , : t

opp1do educit. Nostri , ut superioribus diebus uuu:

erat locus defiuitus a ad m unitiones « modum :

librilibus 9 sudibusque quas in opere disposuerant,111dibus Gallos pea t PN Speotu tenebris

rta m u lta utrinque valnem accipiuntnr com plura

ntis te la conjiciuntur. A t M. A nton ius et C. Trobolegati , quibus ea: partes ad defendendum obvehe

qua ex parte nostros prem i intellexerant iis auxi

u lterioribus cagtellis deductos subm ittebant.

XXII. Dum longius ab m unitione uberant Gallinultitudine telorum proficiebant : posteaquam pro

uccessertm t,aut se ipsi stim ulis inopinantes induc

aut in scrol>es delapsi tranefodiebatthlt*,aut ex

t turribus transjecti pilis m uralibus interim ‘Mul

lique vulneribus acceptis , nu lla m unitione perrupta,lux appeteret ,

veriti ne ab latere aperto ex su

ibus castris eruptios

ne circum venirentur,se ad suos

runt. A t interioresî dum ea qua: Vercingetorige

1t observut Oberlin . sen no 1 Per-tem m . Codd. nostri et

pre sen ti non de futuro . alu fere oum es p…. Pri nt“'

et igitur incipiunt. Gre ens vulgata lectio : nam Galli nondum

fipEavro. fugati nec propulsi erant.

finitw . Codd. soli A ndin . et I : . E : ult: riodbusW im Soil.

1anc lectionem exhibent. A l. rem otiorihua ab iis unte qu o,

pu

g}nntio fièhut.

Ebriliòus . Nonnulli habent la'

ex Vegetio ,1 1 , cap. 33, pm?

alia taxa agm scit. A t situ non loquitur ni.

ilia sunt ins trum ento bellica cap. pre cedenti

1. ad brachii…i!udz°

nem in $ .Stimuli: indueòaM . Intplicabant

flagello…loris revincta , una De stim ulis vid. 11 . 5, 73, sub flnem .

nguendum fnmdt'

s , libriliòu3, 3. Delcpn'

. Im codd. aptim i et

Lips . Foliote. tv , dial. 3. noster R. 5764 ; it: quoque p ac .

codd. habent libriù'

6m cum interpr. xz ra1rluow n . A lii , Idati.

ione virgularum . Minus bene.

3h ndibm .Plum lm in m odum 4 . A pp ia “ . Ita codd. fere ou

fahre l'

acto , ut in…: A lii dpp0N l'd , e gion i .

ius Fam . 5 . in…. In oppido infl u ì.

25’

388 C. JULII CE S A R IS COMMEN T.

ad eruptionem pre paravem nt6

, proferunt priores fossa

explent’; diutius in iis rebus adm inistrandis m orali , prius

suos discessisse cognoverunt quam m unitionibus appropinquarent. Ita re infecta in oppidum revertea

LXXXIII. Bis m agno cum detrim ento repulsi Galliquid agant con sulun t : locorum peritos adhibent

'

: ab

his superiorum castrorum situs m unitionesque cognoscunt.

B rata septem trionibus collis,quem propter m agnitudi

nem circuitus opere circum plecti non potuerant nostri,necessarioque paene iniquo loco et leniter declivi

,cas

tra fecerant. c C. A ntistius Beginns ,et C. Ca1iinius

Rebilus,legati , cum duabus legionibus obtineban t. Cog

nitis per a ploratores regionibus duces hostium LX m illisex om ni num ero deligunt carum civitatum

, qua m aximum

virtutis opinionem habebant ; quid quoque pacto agi

placcat,occu lte inter se constituunt ; adeundi tem pus de

finiunt,qaum m eridies

5esse videatur. l is copiis Verga

6 .Preparavera nt. H anc lection em

revocavi ex nostris codd. et edd .

Bipon t. ut s it sensus in teriores

proferun t ea qua: im perata a Ver

cingetorige prmparaveran tadversus

Rom anos . Vulgata lectiohabetpra:

parata eran t.

7 . Priore: fossas explent. Particu levidetur hoc loco desideranda. A t

vacare potest qu ippe qua: con stru c

lio sitaiaòv8erog,et nostro fam iliaris .

CA P. LXXXIII . I . Locorum pe

rito: adbibeu l . Et id ut recte obser

vat Turpi n de Cr1'

ssé, facere debu is

sen t , priusquam valli obsidionem

m un itissim i sine fructu et m ulta

cum jactu ra teutaren t ; cap . 8 1 .

a Quem propter m agnitudinem etc .

Vu lgata quem quia propter m agnit.

A tvox quia , n ec com paret iu nos

tris codd . n ec necessaria est.

3. Ncccssarioque pa ne in iquo loco.

A d id coacti fuerant natura loci .

Pam e iniquo loco. Quin declivitacollis non adversu s hostes erat, e!

sum m um collis jugum cas tris do

m inabatur ex quo ho stes superm

decurren tes facilius irruptionem in

castraRom an orum facere poterant.

4 . C Reòilus . De hoc

n om ine vid. Fam il . Rom . ap. Ur

sw um .

5 . Quoque pacto. Qu id, et quomodo i11 qualicum que even tu agi ph

ceat. Nostri codd. haben t quid,

queguopacto. Non m ale sed, inquit

Oudend. , .gre c in terpr. habet , ri

A di l . v , e . 33 °

quid qwqu

loco faciendum esset , id est , 5ingu

lis locis ; et m ax , c . 8 5 , quid qu gll

in parte gen tur.

6 . Men dies . Oudendorpio placet

lectio n onn ulloru m codd . u n me

ridie esse wideatur . Mcr:dic pro ne

ridici , ut alibi acie pro ac ie1'

subnu

ditavoce tempu: qunn tem pus m

https://www.forgottenbooks.com/join

390 c. JU LII cass .1 m s COMMEN T.

huc concurritur. Rom anorum m anus tantis m unitionibus

distinetur ,nec facile pluribus locis occurrit. Multum ad

terrendos nostros valuit clam or , qui post tergum pugnant.ibus exstitit , suum pen

culum 1n aliena vident vir

tute consistere om nia en im plerum que, que absunt ,

vehem entius hom inum m on tes perturbant

LXXXV. Cam r idoneum locum anotus , quid quequein parte geratur , cognoscit , labarantibus auxilium sub

m ittit . U trisque ad an im um occurrit, unum illud esse

tem pus , quo m axim e con tendi eouveniat. Galli , nisi perfregerint m un itiones de om ni salute desperant z Rom ani,si rem obtinueriut fiuen1 om nium laborum a speca

Maxim e ad superiores m unitiones labm atur , quo Verga

silhunum m issum dem onstravim us. Exiguum loci ad de

clivitatem fastigium m agnum habet m om entum . Alii tela

6. (7q suum periculum m aliena

viden t virt ute cons istere. Idest , quia

non possun t ipsi om n ibus in loci.

edense,neque tum sem otipw s defeu

dere in telliguut ab aliorum virtute

pendere utrum sint evasuri peri

culum , n ecue . M . A lii , inter quos

noster cod. 5 763 et 5764 ab se

cunda m anu , haben t salute , quod

eodem redit. In tot locis eran t dis

tribute legiones, et tot in locos Gal

lorum eruption es fiebm t, u t cujus

que salus legion is penderet , vel ab

aliena virtu te , sei]. virtute alia

m m legion um vel a salu te carum

dem .-Constare . A l. cons is tere. Id. est.

CA P. L…V. Laborant16us

aaa /111111 subm ittit. Vocem aux ilium ,

qua: exciderat e codd. Ciaccon ius

proposuit ex in terprete gram . qui

habet €ovi0u av: et Davis . etOudend .

recte restituerun t.

Romani , si rem obtinuerint. In

m un itionibus defendendis si supe

riore: evasoriut.

3. E x 1'

guum la i d deolias'

td em fast1

'

gium m agnum habet m e…. Sen

sus est quia Rom ani in declivi ,ideoquc iniquo loco casu

-a et 111 11

u ition es instruere m oti fuerent

propter co llis supra 1nm norati , c.

83 m agn itudinem et qu ia hostes

e colle irruen tes superiores crunt ,

idea magnum habebatm o…, erat

m agn i m om enti, bujno loci defeusio , et alc : plena. Nostri codices

et alu perm u lti haben t nu'

gunu loci

ad declivitatem fas tigium . Non m ale

certe et forte lucidius : nam locus

iste quem occupaveran t Rom ani

etsi ad declivitatem collis tam en

erat paulo superior cam po : unde

vox fastig1um sed quia sum m us eol

lis extram un itionesprotenaus super

em inebat, ideo locus erat in iquus; et

qu iaerat in iqu us,ideo magnum Inabe

bat m om entum . Tan ti ergo in tererat

Rom anorum , u t eum servaren t

quan tum defen sio ejus esset peri

calm a.

DE BELLO GALLICO. L IB. VII. 39 1

un t ; alii , testudin e fanta , subeun t ; defatigatis 1n

vicem integri suceaiunt. Agger ab universis in m uni

tionem conjectus , et ascensum dat Gallis,et ea

, qua in

terram oecultaverant Rom ani em tegit : nec jam arm a

nostris nec vires suppetunt.

LXXXVI . H is rebus cogn itis Caesar Labienum cum

cohortibus VI subsidio labarantibus m ittit im perat si

sustinere non possit,deductis cohortibus eruptione puguet

id nisi necessario ne faciat. Ipse edit reliquos ; cohor

tetur ne labori succum bant ; om nium superiorum dim i

catiouun fruetum in eo die atque hora docet consistere.

In teriores,desperatis cam pestribus locis pm pter m agni

tudinem m un itionum,loca prmrupta ex ascensu tentant

bue, qua paraverant , conferunt : m u ltitudine telorum

ex turribus propug nantee deturbant : aggere et cratibus

fossas explent , aditus falcibus vallum ac loricam rescindunt.

LXXXVII. Ce sar m ittit prim a Brutum adolescentem

cum cohortibus VI,post, cum aliis V H; C. Fahiam lega

tum : postrem o ipse , qnum vehem en tius pugnaretur, inte

4 . A gga , ab anim is , etc. A g at neeeesarium est , et gr. in torp .

ger, terra congesta,accum ulata, qua habet. Ea au tem , d im eq 1ecù'

unt,

b esas , 1ak u ,m hes etcippuc eorn non m inus necessaria sunt , ets i in

pla t ut supra8 a pn'

om fi ssus a codd.pel-m ultis non apparen t, prc

pla t , et pau lo post 86 . sertin in nostri: codd. ,unde aliqui

Cu . LXXXVI. 1 . Pugnet. A lii, bm dixerun t esse in terpretam eneu

pugnan t. Male et cm tragram-n t. voeum pm eedm tium ,fm us ez plm t;

Inferiore: . Obeessi. u 1pote qu. idem significarent num

3. Prop er magnitudo-em 1111111160

Inde con stat loca cou pestria betur : at illud quoque falsum est.

et dom in a m ulto aceuratius m un ita Nam prater fossas, crunt alia im pe

fu isse. Eten im eo , quo supra des dim enta, et quidem m axim a, u t ta

cripnim us , soil. talea , lilia, c'

, pi, le. , lilia , cippi , etc. et certe fos

non potuerun t recto lee-ri in locis sis expletis,aditus crun texpediendi.

praruptis . Vulgata igitur lectio servendo est.

4 . A ggere e: em h'

hufm as copia : , Cn . LKW . 1 . Brutum . Ue

cim nu1 H tum ,ut putant. Etgroc .

codd. rò fim o: a plus: om ittunt , interpr. habet “m ov

393 c. JU L II C1ESA B IS COMMEN T.

gros subsidio adducit. Restituta pra lio ac repulsis hostibus,

eo quo Labienum m iserat contendit ; cohortes IV ex

proxim o castello deducit ; equitum se partem soqui per.

tem circum ire exteriores m unitiones et ab tergo hosts

adoriri jubet. Labienus postquam neque aggeres neque

fossa vim hostium sustinere poterantcoactis undequn

draginta3cohortibus quas ex proxim is prasidiis deduc

tas fors obtulit,Casarem per nuncios facit cerdom m ,

quid faciendum existim et.

LXXXVIII. A cce lerat Ce sar , ut pre lio intersit. Bjusadventu ex colore vestitus cognita quo ins1gni in pre

liis uti consueverat turm isque equ itum et cohortibus

visis qu3

as se sequi jusserat , ut de locis superioribus hocdeclivia

3et devexa cem ebantur

,hostes pm lium com m it

tunt. U trinque c lam ore sublato ,excipit rursus ex vallo

atque om nibus m un itionibus clam or. Nostri , om issis‘ pilis,

Partem circum ire e.: lerio1es m u

nitiones , et ab tergo etc . H mc ex cel

len tissim afu it dispositio quam Po

lye nus nocte superiore , a Ce sare

provisam fu isse dicit : qu i qu idem

hoc com m em orat stratagem s quod

victoriam peperit. Tarpia da Crisse'

ex iuu 1s extollit laudibu s et peritiam

Labien i , et audax ejus factum .

3. Undequadm ginia. Codices ha

ben t xxx 1x , soil . undequadraginta ,

vel una , scilicet , sim ul coactis qua

dm gin la. Ciacm n ius : m ihi hic lo

cus valde suspectu s est, tum quod

plures sin t cohorte s , quam u t for

tuito Oblate videri passin t , tum

quod potius diceret quedragin ta

u t num erus e sset rotundus . Error

forsitan natus est ex notis, etpro xx

unus ex prim is acribia im pruden s

exaravit n .. Ciaccon io prorsus

assen tior et legendum puto n .

LXXXVIII. 1 . E : : colon

'ves l itus . Soil. rubicundo . Nam Ro

m an i duces in signe dign itatis ha

beban t paludam en tum , soil . pallio

lum colore rubro tinctum ; quod

om n ibu s notum est.

a Quo insigni in prec/us uti con

sueverat. Et id glossem redolene ar

bitran tur critici ; nam Rom an i du

ces n unquam alio vestitu in pre lus

u teban tur , unde hoc factum m e

m orere prorsus inu tile esset nisi

forte utce11set Davisiu s Ca sarpa

ludam en tum elio colore tin ctum fer

re con sueverit ; qu od non probatur.

3.Declivio . A lii decliva . Non m a.

le nam dicitur aque,declivi: etde

clim s . Jam vidim us .

4 . Om issis . Male Oberlinus leo

tionem codd . non nullorum em issu,

seu m issis , conatur defendere . Nam

hoc loco , qnum hostes jam supe

riores casen t et m un ition is partem

satis m agnam occuparcut , neque

https://www.forgottenbooks.com/join

394 C. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

fugientihus equites occurrunt; fit m agna ce das. Seclulius,dux et princeps Lem ovicum

6

,occiditur : Vergasillaunui

A rvernus vivus in fuga cam piehenditur : signa m ilitaria

LXXIV ad Casarem referuntur : pauci ex tan to num ero

se incolum es in castra recipiunt. Conspicati ex oppidoeadem et fugam suorum , desperate salute , copias a m unitionibus reducunt. Fit protinus hac re audita

,ex castri;

Gallorum fuga’. Quod nisi crebris subsidiis ac totius dici

quo ; et Vercingetorix cum m x

m ill.ham . nevallum quidem in cam

pestribus, m ulto m inus in pre ruptia

locis u scentus est. H o c m unitionum

structum sin ul , et sua in m ilites

duciaCasarisuisaperibus tuto,occa

sionem prnhehantcohortes ex bis la

cis extrnhendi quas labarantibus

subsidio identidem m itteret. Et id

quidem fecit, u tvidim us c. 85, 86 ,87 . 58 11 repetam us nostrum ser

m onem . 1 A n tistius et Can iuius

appositi erant Vergasillauno cum

duabus legionibus c . 83. Sed legia

nes tan to exercitai prorsus im pares

eran t et Galli jam vallum ascende

ran t. Tune Casar Labienum m ittit

cum 1v cohort. et ipse paulo post

sequitur cum reliquis , et pugnamrestitu it e . 86.

°

A ltera parte , ii s

qui erant appositi Verd ngetorigi

labm an tihus,Bru tum et Fabium jubet auxiliares volare cum xvcohort.

Ipse , relicto Labieno , con tra Ver

cingetorigem cum in tegris m ilitibus

adven it. 3°

Interioribus prapuls is ,regreditur ad Lahienum cum qua

tuor novis cohortibus et equitatu ,

quem jubet circum ire m unition es

exteriores , et a tergo hostem ado

riri c . 87 dum ipse Labienus in tra

m unitione: dispositis legionibus et

explicatis hostem exciperet atque

proterreret. Sapien tissim & huic

Juana im peratorus optim e in…codam tem poris pnncto perfide

tur, quo recipiuutur; etvictoria u i

litaris peritin cum virtute coujunctr

pre m ium 61…fiu im um atque

grnc . Germanorum . Male. A lii, iutu

quos noster ood .R . 57 63 [iam m

A lii , Seg…. Cod . nocte: l'e‘.

5764,et alii , Lem ovices : quos se

cu ti sum us.

7 . it e: cas tris Galloru flgl .Mean de A lesi1m apugnaobservatio

nes hoc loco absolvera liceat pancia

Recen tinres Com m ium A trebate

vituperan t , et in eum fuga Gallo

rum et servitu tis nostrorum av…culpam rejiciun t om n es . Cnr , ia

quiun t , cum exercitu suo sane ino

num ero , ( nam x.x m il . ham . cum

Vergafillanno detractis , ei supere

ran t otiosus rem ansit

in cam po an te m un ition es m m anas ?

Cnr , dum Vergasill. et Vereinst

tarir in eas erum peren t ipse tocia

viribus non incubuit et hostel

jam fatigaram pralio , atque in ter

dum copias ab ea parte ex trahen

coactum assultu secundo etoppor

tuna non con fecit et proculeavit.

Dam m dus sane eo nom ine foreî

DB BELLO GALLICO. LIB. VII. 395

labore m ilites fuissent defessi, om nes hostium copia de

leri potuissent. De m edia nocte m issus equitatus aou ssi

m um agm en consequitur : m agnus num erus capitur atqueinterficitur reliqui e: fuga in civitates discedunt.…X. Postero die Vercingetorix concilio convo

cato id se bellum suscepisse non suarum necessitatum

sed comm unis libertatis causa dem onstrat ; et quoniamsit fortnum cedeudum ad utramque rem se illis offerre

seu m orte sua Romania satisfacere seu vivum tradere

velint Mittuntur de his rebus ad Casarem legati. Jubetarma trad1 principes produci. Ipse in m unitione pro

castris consedit ea duces producuntur. Vercingetorix

deditur'

,arm a projiciuntur. Reservatis A iduis atque A r

Cam m ius. A tCasarqu 1 tam fideliter eo viro defuit, certe non anim us nec

et copiose pugnam hancdescripsit, fortitudo . De pruden tia et belli pe

n ihil ea de re dicit , ue ullam qui

M ignavin notam Gou n iaum rit;

quia imm eumdem Com m ium li

h o sequenti sub fioca vidsm us a

su is ciVibus ducem…tu, valuti

cui w inno fida —out quod certo

non quadrat cum ista ignavia tam

scriba verbis a T1or1'

n do Grin dex.

probl-ata.Mihiliceateum defendere .

Cam m inababahat secum em a il.

M aunm iu uis iustrumeutisetequi

tatu . Sibi quidem num erum reser

vaverat , sed vim et robur exercitus

prop.am iaerat. Pru tem , e. arant

m unitiones rom ana: , ut dem onstra

virum , prosa-tim in campestribus

locis ut vix manihun ham m un

« alli quivisseut. H is adde station s

hinc et inde disponsudu ,ad em ptionem aliquam aRom aniaencipien

dam ; qua statica m anim au et

Optim am partem num eri supra dicti

absorbere potuerunt. Si quid in

ritis n il dico. Galli duces non oran t

Ce sarea. Es id satis sit, ne locorum

et tem pora inscientia erga viros

nostro am ore digniasim os injustiSam us ct censores acerbi.

Cav. LXX…. 1 . Vere1ngetor1:

deditur. Florus da Vcrd ngetarige

ista erudit , 1 0 : 1pse ille rex ,

inquit, victoria Jew s , sup

M annu a…tra…I,” ctp/111»

km st sua m aantaCa sonis genna

pmjeeit. H ades inquit, furlan virna:soir fortisaùl e, micisti. Plu tarchua cit

H otm anua, ( vit. Ce s. in his supra

relatis duces producuntu , u t in aliis

non pauais ab in terprete deceptus,

putavitidem easeproduc i, quadpom

pn causaM archi .Scribit en im Ver

cingetarigm arl-is pulcherrim e ia

dumm , equo ornata vectum , tar cir

cum Canaria tribun a] obequ itasse ,

deinde , pm joctis arm is Casari ad

pedes prc cubuiu e. Sed ecce alias

nngas , addit idem H otm an . Dio .

1. n . , cap. 4 1 , scribi1 Vercingeto

rigem , nullo antea nuncio m isso ,

396 C. JULII CE SA R IS COM‘M EN'

T.

vernis si per eos civitates recuperare posset ex reliquis

captivis toto exercitu capita singula prada nom ine dis

u&d tXC. H is rebus confectis in B duos proficiscitur cin

tatem recipit. Eo legati ab A w ernis m issi, que im peraret,

se facturos pollicentur. Im perat m agnum num erum obsi

dum . Legiones In hibem a m ittit : captivorum circiterXX

m illia E duis A rvernisque reddit : T. Labienum cum Il

legionibus et equitatu in Sequanos proficisci jubet : buioM. Sem pronium Rutilium attribuit C . Fabium et L. Mi

nucium Basilum cum Il legionibus in Bem is collocat ne

quam a finitim is Bellovacis calam itatem accipiant. C. A n

tistium Beginum in Am bivaretos T. Sextium in Bituriges,

C . Can inium Bebilum in Rutenos cum singulis legionibus

m ittit. Q. Tullium Ciceronem et P. Sulpicium Cabilloni et

repen te ad Ca sarem ven isse , m ul

losque illo inopinato adven tu per

turbatos fu isse . H and injusta sane

H otm an i critica ; nam de his c ir

cum stan tiis, ne verbum qu idem in

nuitOw r . Sed quod s it idem Dio,Vercingetorigem quon iam am ici

tim juraviolasset in trium pho ductum esse et tandem interfectum , id

probabile adm odum fit ex m oribus

Rom anorum et silentio Casaris de

bujus,viri sorte . Cc teroqu in ,Ver

c ingetorix fuit in ter alias Gallos

m ax im e com m endandus ,et suo con

stan ti in patriam am ore , sua forti

tudine, suaque in re m ilitari pe

ritis nam et bellum scien tissim e

gessit , Optim e om n ia disposu it , ut

Ce saria iter ad provinciam im pe

diret , ut con tra eum Gallos arm a

ret , et exercitum rom anum uno

qu asi ictn transfoderet Gergovia:

obsidi0nis solutio ,iter ejus jux ta

ripam Elaveris Noviodun i occupa

tio, castram etatio ejus ante A lesiam ,

que urbs m erito arx et m unimen

tum Gallio in ca occas ion e fiebat,

haec om n ia peritissim um arguunt

ducem ,certe non incu sandum ,pm pter in scitiam ducum fortunac

saris et experientiam , robur , for

titudinem que in hujus belli curricula

,Rom aniacom ites mssiduos.Di

gnus nostro judicio Vercin getorix ,

qu iab uno Ce sare vinceretur,atque

ultim u sGallorum istorum qui olim

urbem incendio vastaveran t,Capi

tolium ascenderant , tem plum Del

phicum spoliaveran t et arm a su:

ad Caucasum m on tem perduxerant,

m erito diceretur atque annum er»

retur.

CA P. XC. I M. Sempm nium Rufi

lium huic attribuit. Juliu s Celati ,

collegava dat quod non placet. A t

tribuit hoc loco Casari adjumrem 1

vel vicarium dat. Sic lib. vm c . 6,

ait H irtius infine: Sue ssionum ,qw

Ram is eran t attributi. Ubi attributi,

sun t cliente s. Vossrvs.

https://www.forgottenbooks.com/join

D IS S ERT A T IO

H ENR ICI DODWELLIDE A U CTOB E

LIBRI ocn vr DB BBLL0 G A LLICO ; sr L 1Bnonnu

DE A LEXA NDRINO A FRICA NO A TQUE m sram co BELLO.

J uctorPrologi ad libra de Bello Gallico VIII, H irtius

potius fm lrse videtur, quam Opp ius .

St quidem recte habeat locus Suetonu jam tum exstite

rint Oportet libri om nes quos pollicetur auctor Prologiad libm m belli Gallici VIII : nondum autem ut videtur

,

sub nom ine Iulii Celsi sed Oppii duntaxat et H irtii

eran tque sane am bo illi Ca sari satis fam iliares . Cnr autem

Oppio tribuerentur eam causam satis verisim ilcm m ihi

videre videor quod auctor ille quicum que dem u1n is

fuerit Balbo prologam suum inscrip5erit. Brant enim

sane Oppius atque Balbus nece93itudine aliqua,quam nes

cim us ut videtur invicem conjunctissim i forte officii

alicujus causa utriusque curse a Ce sare crediti. Certe

utrique inscriptas nonnullas epistolas Cmsaris habem us ,hodieque in libro Ciceronis ad Atticum IX. Et libros fu isse

epistolarum ad utrum que ,docet Gellius

,L. XVII. N oct.

Attic . cap. 9 , qui rationem addit,quod res ejus absentis

curarent. Litteras curasse,docet Cicer. ad Quin t. fr. ep. I .

Se autem bello Alexandrino atq'ue Africano abfu isse lu

bens agnoscit Prologi auctor. Sed absen tia illa Caesaris

D I S SE B TA T IÒ . 399

erat in Gallia si quidem cx epistolis a Cicerone conser

vatis liceat de reliquis augurari. Spectant enim illa: ad prim a bel li civilis initia. Ex his igitur epistolis ad Opp

ium

datis rerum gestarum m em orias accipere potuit , si quis

junior Oppii nom ine libros edidisset. Ita fiet,ut pari fide

digna: sint rerum gestarumnarrationes , seu bos libros Ipseexararit Oppius ,

8811 jun ior Oppio quispiam collegerit e

Gw aris epistolis Oppio inscriptis atqueBalbo.Cette Oppiores Cm aris etiam arcanas fuisse exploratissim as ex eo

libro colligit11r quem scripsisse testatur Oppium Sueto

n ius,Jul. cap. Sa, ut probaret non fuisse Casaris £ilium

quem dixerit Cleopatra nem pe Ce sarionem . Minus tam en idoneus fuisset Oppius ad scribendum de hoc argu

m ento si ipse quoque bello Alexandrino non interfuisset.

Melius ergo hac de causa H irtium hujus Prologi auctorem existimahim us. Oppii enim testimonio de filio Ce sari:pugnabat etiam Antonius, vix itacerte facturu9 , nisi Alexandria: cum Ce sare adf1iisset. Nescio etiam an hic fuerit

Oppius legatus eujus m entio in bello A fricano , cap. 68 .

Et certe H irtio m agis fi vet ipse Sueton ius dum H irtii

nom ine verbaex. illo 1pso advocat Pro logo , qua hodieque

ibi reperiuntur.

Idem auctor libranan .requendum de bello A lexandn ho

Sic ergo rea ni fi ller , habuerit. Prim us auctor pmdicti prologi qui Cmsaris scripta digessit pariter ac supplevit non Oppius fi1erit sed H irtius qui proinde ibi

dem ubi Balbus fuerit , quod assiduia illins non litteris ,sed vocibus coactus , onus illud scribendi susceperit. Scripsit ergo H irtius Prolegum ad am icum Ce saris

,Cornel

Balbum Gaditanum ditiseim um . Et in prologo comm enta

rios a se scriptos suppouit rerum gestarum Gallie non

H EN RIC I DODWELL Icom parandos superioribus atque insequentibus Ce saris u

scriptis . H i com m entarii alii esse non poterant ab VIII,

qu iProlog um proxim e excipiebat, belli gallici libro ,m edio

nim irum inter libros gallici belli priores quos oensel

superiores et libros belli civilis,quos pro scriptis ejus

dem Ca saris habet in sequentibus. Sic nihil habent , quose tueantur Floridus Sabinus et Ludovicus Cu rio. H anc

librum se contexuisse testatur H irtius proinde jam antea

scriptum et m edio tam en illo quem dixi loco dispod

tum . H aec erat n im irum scriptorum Cmsaris digestio illa,de qua loquitur noster tot szeculis recentior qua sua

scriptis ipsius Cmsaris m edia contexuit comvus H irtius

Noster etiam editos in lucem libros Caesaris testatur ab

alus ‘

, qui rebus ipsis interfuerant. Unde hoc ? N em pe ex

illis Prologi verbis qui su nt editi, ne scientia tant…rerum scrip toribus deesset. Sed perperam noster intelleait,si tum prim um editos in lucem Cmsaris com m entarios

censuerit qu nm prologum scriberet H irtius ; nem pe postm ortem Caasaris. Im c jam an tea in clara luce fu isse versatos e Ciceron is constat Bru to im o ex hoc ipso Prologo.

Jam enim probatos om nium judicio testatur jam in om

n ium adm iratione fuisse quasi bene em endateque scriptos.Non ergo de sua sed de Czesaris editione loqu itur H irtius qaum illud editionis consilium agnoscit , tantum ne

scien tia tantarum rerum scriptoribus deesset. Exprim unt

haec verba Caesaris potin s de su is scriptis agentis m odes

tiam quam H irtii de iis dem adm irationcm . Idem Prologiauctor nawlm

'

m e i mp erf ecta ab rebus ges ti : A lex an

dria ad/z'

nem vitae Ca ran i: se corg/è czlsse testatur. Proin

de jam una cum Prologo libros suos pen itus con fectos

de hello A lexandrino Africano ,auctor em iserit. Im o de

bello etiam H ispanico, ( quam quam illius in Pro logo non

m em inerit ) quod pre dictam epocham qua: ad Caesaris

m ortem usque pertigit , hoc quoque bellum an tecesserit.

https://www.forgottenbooks.com/join

402 H ENR IC I DODWELL Inasse ita m anifesto falsum est ut mgre scribi potuerit

a coaavo. Detrahantur a pradicto confusionis an no 708

ann i 36 ,reliquus erit annus U . C. Varronian . 67 2 quo

sub Ce sare m ereri eeeperit. A tqui certum est prim amCasaria provinciam fuisse ex matura , anno Yarr. 69m

Doluit pratereaCaesar, teste Suetonio , c. 7 . quod nihildum a se m em orabile gestum esset in m m , qua jamA lex ander orhem terrarum subegisset. E tas illa erat ann.

33 ut prater alios docet etiam Cicero Philipp . V. Nat11s

est Ce sar IV. Id. Quintil. ann . Varr. 654 . Sic annum 33

absolverit,anno dem u1n Varr. 687, ineun teQuintili , annis

post pre dict 672 quindecim . In hoc tam en num ero con

sentiun t editioncs em riptoresque ,in quibus et noster,

ne dubitem us ab interpolatore ita scriptum esse. H ic

idem liber Q. Ligario vitam in Africa con…esse

narrat e . 89 . Quod tam en oertissim e falsum esse ,con

stat ex insign i Ciceronis , post reditum Ce saria Orationc

pro Ligaria. Coaevi scriptoris tam crassus error esse vix

potuit. Et L. Casari vitam a Julio facileque con…vult auctor belli Africani. Contra Dio L. XLIII

, contra

Sueton . Cm s. c. 7 5 ; contra comvus Cicero. Mitto rem

quam auctor ipse incredibilem fatetur,ab equ itibus Ce sariam inus XXX Gallis Maurorum equitum duo m illia loco

esse pulsa. Mitto provocationem centurion is pradicti ut

cum suis decem cum cohorte Scipionis firm issim a concurreret. H aec plane fabulatorum gen ium sapiun t potius

quam prudentissim orum qu ibus sa:culum illud politissim um abundabat

,scriptorum . H uc etiam et illud refem

c . 78 . quod dicit Caesaris si non am plius tres aut qua

tuor m ilites veterani se convertissent , et pila viribus con

torta in Num idas infestos conjecissent am plius Il m il

lium num ero ad unum terga vertisse. Sunt etiam in die

tione plurim a qua: nem o peritus harum rerum censor

ad Cmsari.< a tatem rett1 lerit ; cap. I a ; galeari. Non m e

DISSERTA TIO. 403

fugit illud sed poeta: ; galeatum sera duellipa m°

ici . S.

H ieronym i Prologus galeatus serior est. Cap. 1 9 ; ianam a

rabilis . Cap. 3I ignota peccatalegim us quibus ignoscebatur. Cap. 46 ; cruciaòiliterWafi cti. Cap. parvu

lam eausuh m . Cap. 57 ;…una senatorem . Cap. 58 ;m agnà coptis m ihi—tque regù pre difl

'

»Cap.66 ,68 ; supoetias occwvere.Cap. 77 ; com m eaau ,non aeasm lstam en

re .Cap.88 ; m entem ùsfugwn des…m . A fricanum bunc

scriptorem ,bisquetem poribusjuniorem ,

arguunttotim m ista

voces gra m atque hellenism i. Quim ixto essentgenere , H ibn

'

das appellat c. 1 g. H ippotax otas habet ibid. Ep ibatase . no, 62, 63. Catascopum ,

c. 26. In sala esse huic auc

tori, e. 46, 6a 63 tantum dem valet , quod Gm is ca

h 6e1v et et de navi dicitur qua: libera fluc

tuum m arin o ag1tahom u ponitur. Sunt in eodem libroalia

, qua: comvorum peritiam sapiunt Virgiliarum signum

confectum m em orat postVI Kal. Feb. c. 47 . Pro vero sci

licet illius annicalendario , quo Febr. I in Novem br. Juhani

diem XI conveniebat quo Pleiadum confectionem refert

Plinius. Aliter certe sansit hic auctor q uam interpolatorqui etiam Januarium ab Octobr. Juliani die XIII incipientem per anni tem pus periculosum esse voluit naviganti

bus et qu idem ita periculosum ut m ediis belli casibusm agis tam en esset quam bellum ipsum m etuendus. Et

m anum etiam coawam accuratiorem que indicant tot vo

ces m ilitares alimque technics m agis hic vero tem porisdecorom spondentes , quam pro captujunioris interpolatoris.Librum ergo H irtii de bello Africano ad Iu lii Celsi atatem pervenisse puto ; sed m utilum fortassis autqui Celsom utilus haberi posset. H oc utique praetextu vel suis vel

nescio cujus alterius fabulatoris figm entis interpolavit

i

x. m m l. Sal . fui 1 69 .

0

In bello H i5panico adbuc pauciora coe vi scriptoris

vestigia sunt plura autem interpolatoris et quidem ejus

dem qu i bellum A fricanum suis com m entis auxerat

Eadem in vocefacultas elegantia qua: supra cap. 1 2;

eis ad ignoscendum nulla est data facultas . Cap. 40,nava , quae in sala fuerunt pro exem plo itidem a nobis

supra observatd. Nec dissim iles alii occurru nt sequ iorum

saecu lo barbarism i. Cap. 7 religam eis: f ugitivù

aux iliares com istebant Cap. I bene m agnum tempus.

Cap, I 3, sim ulque ballista m issa a nostris twrem dejeci .t Cap. I6 ,

ex ù tim abat eas posse canatum efl'

cere

Cap. 29 adversarii patrocinari loca iniquo non desi

nunt. Cap. 33 Iibertam qui fiu'

sset eius concubùws .

Cap. 39 , gradieh ztur H zlspalim . Cap. 42 , provùzeiam

dep opulavit. Et praeter m orem borum scriptorum Em u:

poeta: fragm enta advocat,cap. 23 3I Illavero quam inepta,

qu ibus tam en Caesaris , sum m i prudentissim iq ue oratoris ,

personam agit hic 30p11ista A n m e de leta non ani

X habere legiones populum rom anum ,

quae non solum vobis obs istere sed etiam cerlum dim ere

p ossent ? Declam atoris illa ,non oratoris

,affectatio est

Dixerunt quidem Germ an i Suevis suis ne deos quidem

im m ortales pares esse potuisse, Bell . Gall . L. IV. cap. 1 0

sed barbari illi non rom an i. Inter Ciceron ianas m ulto

rum coaavorum legim u s cpistolas nullam tam en quae co'

thum um illum sapiat. Nu llum erat aetate Ca saris otium

istiusm odi ingen ii lusibus cum de rebus serus m om ento:

sisque de vita fortunisque clientum vel fam a agerent

oratores. Sunt nil1ilom inus prim arvi auctoris H irtii etiam

in hoc opere vestigia. Quae habet com m unia cum aliis

bona: fidei auctoribus non aliunde em anas se censeo

inprim is illud quod Casarem dicat dictatorem III, desi

https://www.forgottenbooks.com/join

L IBR I O CT A VI

A R GUM EN T UM .

Cn . I ; Nova cbnjuratio Gallorum . II , III ; Beceptio Bituri

gum . IV, V; Carnute s debellati . VI — XXII ; Bellon ci.

XXIII ; Comm ius A trebhs insidiis petitu s . XXIV, XXV;

Exa —cituaRomanus in plures partes divisus . Finee A m biorigis

iterum vexati. T . Lebienus in Treviros m issas . XXVI

XXIX . Lem onum a Dum uaco A ndium duce oppugnatum.

Dam num victus . XXX ; C. Can inius a petem et Lucte

tium pa sq uitur. XXXI Carnutes et h itim e civitate1 in

fidem recepte . XXXII XXXIII ; Drappetis et Luctern

fuga in Oppidum Uxellodunum quod obsidetu r. XXXIV,

XXXV ; Drappes et Lucteriu s , frum en tum et com m eatum ad

ducturi ex Oppido egressi a C. Can inio Legato repu lsi.

XXXVI ; Drappes captus .— XXXVII XXXVIII ; Uxellodu

dum operibn s inclusum . De Gutruatò supplicium sum ptum.

XXXIX XLIII ; A dventus Ce saria ad Uxellodunum . Oppi

dani ab aqua prohibiti . Opera Rom anorum incen sa. Fons op

pidi cunicu lis intercisu s . XLIV ; Uxelloduni deditio . Pana

cppidanorum . Drappetis m ors . Lucteriu s preben sus . XLV;

Treviri a Labieno vieti . XLVI A quitan ia in lidem recepta.

Il iberua. XLVI] XLVIII ; Com m iu s victu s . XLIX Prz

fatiuncu la auctoris . Ce saria indulgen tia in Gallos . L ; Bjus

iter in Italiam , A ntonium u t in petitione sacerdotii adjnvet.LI ; Caesar m agnifice exceptua. LI] LH I ; Iter in u lteriorem

Galliam . Labienu s Gallia: togata pre fectu s . Initia belli civilis

LIV LV ; Legiones a Casare per cau sam belli Parthici de

ducta , Pom peio tradita .

JU L II CA ESA R IS

D E B E L L O G A L L ICO

COM M EN T A R II.

L IBER OCTA VUS .

PRE FA TIO A. H IRTII.

Cos crfl s assiduis tuis vocibus Balbe qnum quotidiana

m ea recusatio non difficultatis excusationem sed inertia

videretur deprecationm l1abere,difficillim am rem sus

cepi. Casaris nostri com m entarios3rerum gestarum Gal

De In : A . H u m prafi tione , vide

rupn pagina 398 dissertationcm

Balle . Cornelius Balbus m ajor,quem Plinius scripsit de Garam on

tibus unum externorum trium phu

| e. F.rat en im Gsdibus natus , quem

et Dio hom in es sua atatis tan tum

superasse m agnificen tiaprodidit, u t

m priens vicenos qu inos denarios

populo rom ano legaverit. EratCao

sarieam icissim us,u tSueton iusscripscrit reten tum Casarem ab eo , qnum

conaretur assurgere senatui ad se

advocato . Goo . De eo vide oratio

nem Ciceron is inscriptam pm Corw

s Deprecationem inertia .Qua ori

tur abinertia qunn quis rem dccli

natetam olitur,quiaipse iners est.M

3. Caran i: nostri commentan o:

non eon1pem dis conta tti. Innum e

re sun t prope hujus phrasis lectiones et explicationes , tum ap. codd.

tum apud editores , in terquu ,qui

m e pre cesserunt,pessim as et ingra

tissim as videntur selegisse . Cujusrei argum entum lectori debec . Pri

m um eaest lectio optim o codd.

Ca s . nostri comm entario: non eom

paran tilm s ( Bongars . pr. comparen

tibas superioribus atque inu quad i

bus ejus scriptis conle.eai. Quoquose vertat interpres , dubito an vix

probabilem unquam inde sen sum

elicere posait. Lectio vulgata ita se

aen eonparandos sq a iofih s atque

26

408 C. JU L II CE S A R IS C OMMEN T.

lia non com parandis su

perioribus atqu e insequentibus

ejus scr1phs,contexu1 novissim um qne5im perfecm m abmbus

gestis Alexandria confeci usqu e ad exitum non quidemcivilis dissensionis , cujus finem n u llum videm us

6

, sed vita

sequentibus ejas scripta contez ui. A t

ea lectio nullacodd. auctoritatepro

batur. Pra terea sin m inus contra

riu1ì1 et adversum m en ti at saltem

ing utum et hiulcum auctoris sen

sum offert nam sic ordo phrasis

constitu i debet : Comm entarùlv( hacvox subaudienda est) Ca sari: nostriconte.: ui comm entario: rerum gestaran

Gallia non comparanrlos se;oerioribus

atque insequentibus ejus scriptis . A t id

n on om n ino verum est. Nam H ir

tius non eontex uit com en tarios rerum

gu tam m in Gallia. Partem tantum

m in im am unum librum con texu it.

Et certe non vult innuere se com

m en tarios in tegros aliis com m en ta

riis addidisse . Dicitse com m en tariis

Ca saris de rebus gestis in Gallia

librum addidisse , quo isti com m en

tarii perfecti essen t et absoluti ; et

m odeste fatetur bunc librum non

esse com parandum superioribu s

ejusdem Ca saris scriptis ( septem

prioribus libris de Bell. Gall. et

in sequen tibus ( sci]. tribus de BelloCiv. Restitui lectionem codicis

Oxon . XI saculi , qui in om n ibus

fere lectionihus consen titcum m em

bran is Menardianis , seu A ndin is

quas passim sum m is laudihus Gro

noviu s effert , quasque cum nostris

duabus codd. regg. 5 7 63 et 5764n on i et decim i saon li conven iun t.

Porro eaest lectio codicis Oxon ien

sis Ca sari: nostri comm en tario: re

rum ges taran Gallia: non conmarandis

superioribus atque insequentibus ejas.: eriptis contorno. Et sic in terpretor :

conta tti sim ul texui com mentari“,

ete cum aliis scriptis non compa

randis sup . atque inf ejas Ce saria)scrip

tis .Contexere legip05se si1n pra

position . cura, idm inim edubium est.

Tibull . 1. I II , el. 4 , dixit lilia cea

te.rere amam ntlu'

s . Etalibihanc phu

arbores ferm q aecen issent antiqui

cym òas pap_ym cam m e palustrihu

contu uem nt. Nostro autem loco

translative dicitur comm entario: ena

tez nialiis scriptis pro cen tau ri sen)“

non phrasis nostra ex om n i parte

plana est et absoluta ; at certe non

reccdit a genuina latin itate.

4 . Rerum gestorum Galka . Itale

gitur apud om nes codd .,Patavino

excepto , in qu ibus tres ista voces

des ideran tur. Gallia , id est in Gal

lia ,nt dicitur ap . Sallu st. Jug. 33,

Num idia , pro in Num idia, et pas

sim apud veteres m il: tùe dom i. Ce

terum durior paulo videtur ista lo

CIN IO .

5 . Novù simwnque . Id est opus de

Bell. Civ. quod certe notat : nam

ad finem tertii libri de Bello Civil.

dicitur : H aec iniù'

a be lli A lex andru :

[nere . Vulgatt. editt. haben t novissi

m eqìte impafccta. Non sollicitanda

est nostra lectio qua bene se habet

et sequen tihus coharet.

6 Cujus/im m nullum m'

dem us .Nam

postCe sariaeadem , bella civilis in

ter A n ton ium et conjuratos , interOctavium et A n ton ium continua

pane fuere.

https://www.forgottenbooks.com/join

4 1 0 C. JULII CE SA RI S COMM ENT.

Om niGalliadevictn '

,Casarquum superiore mstate

'

nullum bellandi tem pus interm isisset, m ilitesque bibernoquiete refioere a tantis laboribus vellet °

com plures

eodem tem pore civitates renovare belli consilia nuatia

bantur, eonjurationa que facere .Cujus reiverisim ilis causaafferebatur , quod Gallis om nibus cognitum esset neque

ulla m ultitudine , in unum locum coacta, resisti posse Bom anis

3

; nec si diversa bella com plures eodem temporeinissent

,

‘civitates satis auxilii , aut spatii, aut copiarum

habiturum exercitum populirom aniad om niapersequenda:

non esse autem alieni civitati sor-tem incom m odi

dam , si talim ora5 relique possent se vindicare in libertatem.

II. Qua ne opinio Gallorum confirm aretur, Cem

M. A ntonium queatorem suis pm fecit hibem is ipse,

cum equitatus pre sidio pridie h l. Juanarias ab oppido

Bibracte proficiscitur ad Legionem x m quam non longea finibus 1Eduorum collocaverat in finibus Biturigum ,

eique adjungit legionem x :, qua proxim a fuerat. Binis

CA P. I. Omni Gallia devicta.

A nno urbis condite occu r, Servio

Sulpitio Q. F. Bufo etM . Claudio

M . F . Marcello consulibus .

Superiore «estate . Non solum

ab e state ann i yo u sed et ab a s

tate anni superioris : narn vidim us

vn , c. 8 t o , bellum con tra

Vercingetorigem et A rvernos non

fuisse in term issum . Male nonnulli

delentprap0sitionem . A dest in nos

tris codd. et necessaria est.

3. Ra ù ti posse Romani: . H oc lec

tio est em endatio reeentiorum nam

codd. fere om nes habent resistiposse

Romani: . Etpbrasim totam ita in

terpretaturClarkins Rom anos ne

que , in unum coactis c0piis , resis

tere posse tam multis in locis neque

divù ù cos resistere posse tanta

m oltitudini. A t contorta n im is vi

detur bac explicatio : quare scr

vandaest lectio vulgata , vel sid

lec tionem revocsndam censuai8.

eportebit legera a se Rava si: . ex°

cidit forte in curia librario…4 Iaissent. In chonssent. A lii,ùm

lissent. E glassa ut aflìrm ant Ou

dend. etOberl . Recte tam en dicitur

inferre bellum .

5 . Tali mora. En pectando,done:

com plures exercitus,diversis in locis

adversusRom anosbellan tes, con an

sim debilitassent. M . H and m ala :

num certe consilium si id unanimi

consen su sequi voluissen t Galli ; Il

tam prc clarm om n ino im par era!

concordia nostra Gallia.

CA P. 11 . x m ecù . A l . prcfit t'

l.

Legi'

onen XIII. Codd. omna

XII. Errore librarii , ut patet e!

cap . II hujus libri.

i m BELLO GALLICO. LIB. VIII.

cohortibus ad im pedim enta 3 tuenda relictis reliquum

exercitum in copiosissim os agros Biturigum inducit qui

quam latos fines et com plura oppidi: haberent , unius legion is hibem is non potuerunt contineri, quin bellum pa

raren t conjurationesque facerenhIII. Repentino adventu Cmsaris accidit , quod im paratis

disjectisque accidere fuit necesse ut sine tim ore u llorum m lentes prius ab equitatu opprim erentur

,quam con

fugere in oppida pussent.Nam que etiam illud vu lgare inonu

sionis signum bostium’

,quod incendiis edificio intelligi

consuevit, Ce saris id erat

3interdicto sublatum : nc aut

copia pabu li frum entique si longius progredi vel let, deficeretur authostes incendiis terrerentur.Multis hom inumm illibus captis perterriti Bituriges qu i prim um adventum

efl'

ugere potuerunt Rom anorum in finitim as civitates , But

privatis hospitiis confisi aut societate consilio con

fugerant. Frustra nam Caesar m agnis itineribus om nibuslocis occurrit; nec dat u lli civitati spatium de alienapotins ,3. A d m podimc .Docte , inquit

Od endorpius , et nervose A ndinu

m em brana non tgnoscun t vocem

b a de , qua in codd. aliis poat ini

pedim ento , repon itur , e glosse oer

te. Noster cod. prim a m enu non

Cu . l l l . Disjectt'

s . Codd. nos

tri , et m axim a pm codd . Ouden

h pim orum doq n‘

t, turbatis,quod

con s ilio suo et spe deciderint. Co

dices A ndin . et Oz on . probantibns

Rhelliceno et H ottit. dejectis .Prass

tl t vu lgata £ :jectl: dissipatis et

s . IVq illud etica vulgare t'

h

cordoni: sig…M um . E: incen

dio enim agnoseitur adventu bos

tium , ut dicitur supra, l.v c. 46,

ter , ete. Obq -linus codicil un ius

auctoritate fm tus Voss. pr. abOu

dendorp. citati ) pro incursion i: re

posu it incursionibns non m ale sed

non est necesse vulgat. exagitare

que plans est et aperta.

non agnoscuntpronom en id et edi

tom picrique illud ejecerunt re

ponentes Ce sari: erat m . A t for

m ulanam illadw lgan ùtcurs.

Id erat Ce sari: interdicto sublatum ,

non est inelegans nec sine et em

plo : nam Val . Max . r, 7, S 5M . Cicero , qunn ùt

'villa quadd a cam

pi A tinatis deven 0refitr, i: animo etc.

4 . Dcficcnrflan Ita codicum pars

m axim a,etquidem vetustissim orum ,

inter quos nostri codd. regg. Vul

gata lectio habet deficen t. Non m ale

quoque ,ut verbum sit absolute po

[ un C. JULII CE SA RIS COMMENT.

quam de dom estica salute cogitandi : qua celeritate et

fideles am icos retinebat et dubitantes terrore ad condi

tiones pacis adducebat. Tali conditione proposita,Bituriges,qnum sibi viderent d em entia Ce saris

‘ireditum patere in

ejus am icitiam finitim asque civitates sine u lla pe na dedisse obsides atque in (idem receptas esse idem fecerunt.

IV. Ce sar m ilitibus pro tanto labore ac patientia , qui

brum alibus diebus , itineribus difficillim is, frigoribu s intole

randis,studiosissim e perm anserant in labore ,

ducenos se:

tertios centurionibus II m illia num m um pre de nom ine

condonanda pollicetur; legionibusque m hibem a rem issis,

5 . F ideles amaca: retinebat. Id est,faciebat ut am ici m anerent sibi

fideles , in fide m an erent. Nonnulli

codd. habent facile am ica: retin .

6. Clementia Cc sarc'

s . Vulcatius

in A vidio Cassio : ’Von quidquam est ,

inqu it , quod intperm m rom anum m e

ha.: comma nde ! gentibus, quam clem en

tia. H aec Ca sarem Deum fea t ; luecA ugus tum consecravil ha c palrem

tuum in prim is Pii nom ine om avit.

Est Clem en tia im peratorum dos

prim a , de qua et Claudianus quo

que , de Iv con sul. H on . v. 3 7 7Cum vinu m ur in om ni

Manera, sola deos s quat Clem enti. nobis .

Cn . IV. I B aceno: sesterl ios .Ses

tertius , quarta pars denarii rom an i,

seu duos asses cum dim idio . Notatur

H S. i.e.dupoadium , seu duo pondera

cum sem i supra. Sestertius ex acou

ratissim a com putatione eruditissi

m i viri Letm nne , Reg. A cadem ia

Inscript. Socii ( vid. Conside'

rafiom

générale: sar I'

c'

valuation de.: mannaia

gm cques et m maines , p. 85 valet

z o e. et aoo sestertii efficiun t 4fr. cu ique m ilitiattributos : ita, pro

oooohorn . qu ibus constabant due

legiones , habebim us 4 xoooo fr.

Centum'

onibus l l m il. nummrb .

De num m is argenteis seu denariit

ho c accipiendn sunt , no n de num

m is aureis . Porro num m us argen

teus , seu denarius , ( taillé 84 is

livre de I anca ) constat 8 1 cesti

m es , 1 6 s . Ita cuique cen turioni

1 640 I. et pro viginticen turionibut

qu i erant in legione 33 800 fr.

Canterum de hac lectione non con

stat. Om nes codd. habent tot m illia

numm ùm quod fidem excedit.

Nam si cuique centurion i condo

nata fu issen t ducena m illia num

m ùm habu isset 1 64000 fr. Uncle

orta sit nostra lectio nescitur et est

em endatio recentiorum . Oudend.

suspicabatur ad IIm il. num nuim .Reo

te : nam pra-positioadapud scriptores

passim addì solere certurn est. Tv

pin dc Crisse rnterpretatur duo util

Iia nummdm . duo m illin sesterfio

rum non , ut ait , 500 l. , sed 4 10

fr. cuique centurioni. Non m ale

certe et vero pm pius . Sestertius

enim m inuta erat m oneta argentea

quartam denaru partem referenJ ,

idea quoque pro num m o, sed mi

nutissim o potest accipi.

3. Condom da. Et om nes quoque

https://www.forgottenbooks.com/join

4 1 4 c. JU LII cm su us COMMENT.

que conjectis celeriter stram entis tentoriorum in tegrandorum gratia, erant irre dificata,

. m ilites contegit : equitestam en et auxiliar'ios pedites m om nes partes m ittit quas.cum que petisse diochrmtur hostes. Nec fru stra : nam ple

rum que m agna pre da potiti nostri revertuntur. OppressiCarnutes hiem is diificultate terrore periculi , qnum tectis

expulsi nullo loco diutius consistere auderent, nec silvarum pre sidio tem pestatibus durissim is tegi possent , dispersi, m agna parte am issa suorum

,dissipan tur in finiti

m as civitates.

VI . Ce sar tem pore anni diificillim o qunm satis haben t

convenientes manus dissipare , ne quod initium belli nasceretur ; quantum qu

e in ratione essct , exploratum haberet

, sub tem pus e stivorum ’

nu llum sum m um bellum posseconflari : C.Trebonium cum 11 legionibus ,quas secum babe

bat, in hibem isGenabi collocavit °

;ipse

, qunm crebris legatio

nibus c orum certior fieret , Bellovacos qui belli gloriaGallos om nes Belgasque p1aestaban l:

4finitim asque his

quibus pre cedens pepercerat incen

dium ,vel que ipsi incola postea

refeceran t partim in tecta que

m ilites inedificaverant stram en tis

congestis . Vossio m iranda videtur

vox contegit mili tes et pm pon it con

lcgit Oberlino arridet m ultu m oon

f°

,eci t pessim e : nam certe non conjecit( il ne jeta per ) 1100 collegit tan

tum sed conte.rit ( il m it l’

abri

des injures da la saison ) m ilites suosadversus hiem is tem pestates . Vox

conjecti: non placet Moro ct m alit

conges tis . H 0tm ano glossem ata hac

viden tur tentoriorum ùrtegcndorum

gm hìr. Ne audiendi quidem sun t

nam lectio vulgata bene se habet et

auctoritate codd. firm atur.

S. Merit. A lli dim ittit. Parvi in

terest.

Car . VI. Quantum…us ratione

esset.Quan tum hum anaratione pmvideri poterat.

Sub tempus a sfivorum . Recte et

elegan ter tempus ces tim ( e stas)opponitur hibem is . Non nulli taupu

ws tivum . Inutilis em endatio .

3. Summ um bellum . Gravissim um,vel potins in quo sum m a rei ver

titur , a quo m axim um pendet dis

crim en .

4 . Gallas omnespran taòant Vulgo

verbum pre stare, sign ifican s am d.

lere, dativum regit. Com pon itur ta

m en interdum etqu idem eleganter,cum accusandi casu . Liv . 1. v 36:Ut

m urlian dom umpon cn t, quan tum Gelli

virtute « etero.: m ortale: pra-stan nt. Ita

passim apud optim os scriptores.

5 . Fù utùnasque his civitates . Vulgo

fm itimasque in civitates .Male etsensu

sinistro . Cod. noster 5 763,fin171

DE BELLO GALLICO. L IB. VIII. 4 1 5

ss duce Correo Bellovaco et Com m io A trebate

com parare atque in unum locum cogere ut

mu ltitudine in fines Suessiouum qui Bem is erant

[ti facerent im pressionem ; pertinere autem non tan

1 dignitatem sed etiam ad salutem suam judicaret1 calam itatem socios optim e de republica m eritos

re legionem ex hibem is evocat rursus xx,litteras

ad C. Fabium m ittit, ut in fines Suessionum legionesquas behebs t

,adducem t , aheram que ex duabus ab

bieno 9arcessit. Ita ,

quantum hibcm orum opportu

1ellique ratio postulabat , perpetuo suo labore °

in

legionibus expeditionum ouus injungebat.

iis civitates . A lter vero 5764 hoc longe disaim ilis bodiernis non

1 lectionem exhibet. nullis ducibus ,qui ut 1psr seden tes

:m o.Codd. dim idia l'

ere pn s et securi vitam agant liberiorem

us Corbeo. Parvi refert. custodias,vigilia itinera, lectarum

Î.z ercitus comparare. A l. e…rer cohortium em issione: hinc et inde

m ultiplicant sine necessitate , m odo

Comparare ut ex ercitus omni ac fructu : quarationefit, utpiem m

line m fines Suessionum , d e. que an tequam serio res sit pre lio

:o em endandus Jul. Celsus , com m itteuda, isti m ilites labore de

set comparare exercitum ut fessi enerven tur ac facillim e vincari

rem suam urbem invadere” . tur. Neque tam en Ce sarianos m i

:Suessionum pro urbis nom ine lites otiosos in suis castrie aut hi

Et has voces qui erant attri bernis rem an sisse credendum est.

a intellex it. — Qui cruntattri Qu in im o exerceban tur et certe

est , clien tes . m ulto m agis quam nostri m ilites .

”

ito Labieno . Nostri codd. ha Sed exem itiaeran tm oderataet con

.ucr'

o , et alii perm ulti. tinua nec duces rom an i 00pias

Perpetuo suo labore. H ic Turpin suas a torpedine et segnitie bihn°

s e'

, t. 1 1 p . 1 7 a. Prudm tiam norum , m ulto m inus a n im ia liceu

spaternum que ejus ergam ili tia urhium , statim ad m axim os et

.m um laudat , qu i constan ter e rum nosos labores transveheban t.

expedition ibus uth. 1. pre H ic igitur qnum consiliaGallorum

vires eorum sapien tissim e casent incertaet incohe ren tia,quis.'

abatur, itauteas adhiberet ad que populus aingulatim oppugnan

s solum ,qnum necessitas pos dus erat , nec cum toto exercitu .

partim side sim plieitum ultu Satis ei fuernutdue legion es at non

lo ageretur, in totum , si de ex . sem per iisdem sed m odo his , m o

one m axim i m om en ti , quem do illis usus est. Qua re fiebat , u t

lum in obsidione Mesia . In paratisaim i et expeditissim i milites ,

4 1 6 c. JU L II CE S A R IS COMMEN T.

VII. H is'

copiis coactis ad Bellovacos proficiscitur,

castrisque in eorum finibus positis equitum turm as di

m ittit in om nes partes ad aliquos excipiendos , ex quibushostium consilia cognosceret. Equites officio functi , re»

nunciant paucos in e dificiis esse inventos , atque bos ,

non qui agroru 1n colendorum causa'

rem ansissent, (nam

que csse undique diligenter dem igratum , ) sed qu i spearlandi gratia essent rem issi. A quibus qnum que ren t Cesar,quo loco m ultitudo essetBellovacorum quodve esset con

silium eorum inveniebat Bellovacos om nes , qui arma

ferre possent, in unum locum convenisse ; item que A m

bianos A ulercos ,Caletos Velocasses Atrebates locumcastris excelsum in silva circum data palude delegisse;om nia im pedim enta in u lteriores silvas contulisse ;

plures esse principes belliauctores sed m ultitudinem

m e Correo obtem perare quod ci sum m o esse odio nomen

popu li rom ani in tellexissent ; paucis ante diebus ex his

velati fulm en tonan tis Jovis m an u

m issum , in bostem im providum et

in0pinautem caderen t, ac illum pri

m o concursu territum obsides et ar

m a tradere cogerent.

CA P. VII. Non qui agrorum ro

lendorum causa. Vu lgat. habet uwa

lendorum , quod aliquan tu lum ( lif

fert. Sensus est paucos in e dilieiis

inven tos , non qu idem agrico

las nam undique dem igratr1m erat

sed eos tan tum qu i speculandi gra

tia etc . Sensus iste apertus est at

cum voce incolendorum fitobseurior

nam incolore idem est quod habitum .

Optim a est igitur lectio codd. om

n ium ,duobus tan tum exceptis , qu i

habent incolendorum . Cu i voci eam

dem ac calendorum sigu ification em

gratuito com m odan t in terpretes .

a . Velocasses . Vide indie. geo

3. In silva circum data palude .Lec

tionem hanc absolu te confeci cr

nostris codd. regg. 5 7 63 et 5764,et ex om n ibus codd. atque editio

n ibua prim is, qu i u rlgatam lectio

nem exhibent.Porro vulgat. habet:

Locum castris ex cel.: um impedita ( lb

cum datum palude . Non m ale nam

paludem impeditam in extricabilem

dici posse con stat ex l . vn c . Ig,

et ex eo ipso libro cap. 1 4 . Pessi»

m a vero lectio est ea quam pru tule

run t Oudendorpius , O lrerlinus , et

edd. Bipon t. Locum castris excclsuu ,

in s i lva impedita cùuum datum pala

dc . Quam langu idius s it rò curan

datum tan topere a suo substantivo

locum aquo regitur rem o tum vel ti

ron icu ilibet apparebit. Nostram ve

ro lectionem tum sim plicioreru ,turn stylo Ce sariano conven ienti!»

rem esse nem o inficias ibit.

https://www.forgottenbooks.com/join

4 1 8 C. JU LII CE S A RIS COMMEN T.

v111 , 1x ante om nia irentsim pedim enta ; deinde om nium

im pedim entorum agm en (quod tam en erat m ediocre ,ut

in expeditionibus esse consuevit) cogeret nndecim a

,ne

m ajoris m ultitudinis6

species accidere hostibus posset , quamipsi dep0poscissent

s. Bac ratione pe ne quadrato agm ine ’

instructo ,in conspectum hostium ,

celerius opinione eo

rum ,exercitum adducit.

IX. Quum repente instructas velut in acie certo gradu

legiones accedere Galli viderent, qu01u m crunt ad Ce sarem plena fiducie consilia perlata ,

sive certam inis periculo sive subito adventu

,seu exspectatione nostri con

civm d‘

i euvrdEavr1<. Nostrum hnno

locum Guisclran l pag. 1 1 7 tractat,

5 . Ircut. Vulgata , iret. Codd. h.

varian t.

6 Quam ipsidepoposcissent.Reipsae. pre ceden ti hostes dixeran t se di

m icaturoe, si Ce sar cum tribus tan

tum legion ibus in aciem prodiret ;

quapropter tres tan tum legiones Ce

sar ostendit.

7 . Quadrato agm ine. Non om nes

eodem m odo descrilm n thoc ag men .

A djeei ergo , inqu itOberlinus,verbaSalm asrr de re m ilitari Rom . e . ro ,

p. 1 03, edit. Lugd. A . 1 65y , ) qn i,

esse ait n on quadratum agru en il

et de illo pe ne quadrato agn ine hac

marc/u it separe'

e des autres et a-r u

seule colonne , la figure d’

un quant'

que la m arcire parallè le des trois co

lonne: rcp:€ sente ordinairem ent, n'

c'

teit

pas parfaite . A sserit quoque ,

drato agm in e ettripliciacie venire,

eam dcm rem exprim erc ;etu tilitatem

agm inis quadrati fuisse ban c ,ut, si

exercitus in itinere im proviso alrlm

tibus Oppriurcre tur , agm en cousis

lud , cujus latitndo e qualis s it in

om nes aspectu s longitudin i sed

quod fron tem recte linee exe qn a

tam etad ex trem itates habetangu l

rectos . H an c senten tiam Salm asu

repetiit Guisehard Jllém 0ires cri

tique: et his toriques sur les antiquilc'

s

m ilitaires ,t. I , p. et his ver

bis expressit : la gare ressemblait

un parallc'

logram m e quelconque an

gles droits . Probatdeinde rem illus

tratq ue m u ltis exem plis, qu ibus effi

cit , quadratum agm en esse idem

illud quod Poly bius ( VI , 38 ) descripsit a verbis , I pi

'

ovrar di ne i

irs'

pq1 yiv1 1 1ropsid : usquead verba,

tens illico essetacies in s tructa,que ct

ipsadietaestquadrata.Ceterum cnm

his om n ibus n on con fundendum est

in arbam pugnam . De quadrato agmio

ne adi Schwebelium adVeget. de re

m ilit. 1 1 1 , : O . M . Quadratum igituragm en non eritquod dicim usM arl

lon quarre‘, sed un ba taillon en ligne.

8 . In conspectum . A I. i nconspectu.

C sv. IX. Swe cert0m ùais ptfl‘

culo. Qu ia periculum in stabat, ia

ca tilre reban t.Malim tam en : utme

dum aliquem servaren t, ann-quan

certam inis nleampericlitarentur :

E BELLO GALLICO. L IB. VIII. 4 19IS instruuntpro castris,nec locosuperioredecedunt.

tsi dim icare optnvetat , tam en ,adm iratus tantam

nem hostium valle interm issa,m agis in altitudi

ressa quam late patente , castra castris hostium

H e c im perat vallo pedum XII muniri,lorienlarn

ratione ajas altitudinia ine dificari ; fossum du

odins ad pugnam , sive

tu Caesaris atton iti, s ive

nostri consilii

tudinem depressa. Profum

urhis,iu altitudinem erec

r cas tris confert. Id est

astrorum bostilinm sua

lamquepro ratione ejus aldi/icari. Lectio hujus locium incerta et secum at

ueras explicationes . Co

dim idia et nos ter reg.

agnoscun tVocem coronis,

loria rlamque pro m tiona

1is ina di/icari.Porro quidl li , jam dixim us , VII,

va generatim quidquid

plectitur et tegit itategis m ilitare frequen tim i

s tectorium e calce aut

1n tur quoque lorica : in

IPhO I'ICC Icl1neumon limo

c loricat. Im ago est et

loricam ilitari que cor

titur et tegit. Sed longine

s objeetum aliqu id,ant

vis an tepositum sive m u

larice vocan tur : ita m u

itu m inores vallim inus

ed et e cratibus aut ta

teisque sepim enta hoc

ebnn t. Istins au tem loci ,

m entio fit,explicatio sim

aperta, vel voce coronis

usar jubet castra m uniri

vallo art pedum , et M an vim i

neam , sive e cratibus , vel potius ,

propter vocem m c dj carr qua m i.tur Ce sar, e eontabulatione alique

eontcrrtam pm ratione ejus altitudinis,soil. 11 1 1 pedum q

uam vallm n babe

bat , incedifieari : i ta lorica altitude

eritaliquot ped ibus m inor. A tnunc

dim idiapars altera codd. et vulgata

haben t coronis , et rejieiunt loricalam , ita legen tes H oc imp . vello

XII pcd. munit-i ; coronisque pro ru

tione ejus altitudini : ine di/icati . A t

quid sit aaa/lu n coronis…un ?

A n corona dici potest lorica ipsa?

Certe eoronam in eodem sensu quo

vallu iu dici posse non abnuerim

nam quidqu id am bit 1n orhem , co

rona vocatur, n tvidere est in E neid.

lib. rx , v. 508

Qua rar'

a estacies , inm lueetqne corona

Non tam spia. viris

Nec obstatgram m atico istiusphrasisconstructio m, adj catealiquid aliquare. siquidem legim us , l . 11 , c. 1 6, deBell. Civ. ; ùuedifroatain muri.: m ia.

Non m agis gratalect.Oudend..quamsecu ti sun t Oberlinus et editoresBipontin i coronisque loriculam pro ro

tione ejus altitudini: inc dificari i. e.

ine difieari lorieu lam pin nis seu

crepidine, pro ratione ejus altitudin is . H aze om n ianon recturn sonant.

Lectio codicis nostri 5764 m em o

ratu m ihi digna videtur , et est a

prim a m anu : H ere imp. cal. p d.

311 mù w i com m inadijicari fos

420 C. JU L II CE S A RIS COMMEN T.

plicem pedum quinam donum lateribus directis deprim i6;turres crebras excitari in altitudinem I I I tabu latorum

pontibus trajectis constratisque conjungi quorumtes

”vim inea loricula 9 m unirentur

,ut ab hostibus duplici

fossa duplici propugnatorum ordine defenderetur quo

rum alter ex pontibus , quo tutior altitudine esset hoc

audacius longiusque tela perm itteret ; alter , qui propiorbostem in ipso vallo collocatus esset ponte ab incidend

bus telis tegeretur.Fortis fores altioresque turres im posuit

sam duplieem pedum quinam denum .

Id est, ina dificari the dtfiourc in co

dem sensu quo fodere ) fossam du

plicem xv ped. in coronis pro val

lo , ante vallum . A secundo au tem

m anu , et in ter lineas nostram lec

tion em exhibet qnapm pter lectio

nem codd. nostrorum revocavi , et

vocem ingratam coronis rejeci5 . la teribus dùectis . Ut supra,

VI I , 7 3 .

6. Deprim i. Deprim ere fossem

fodere etficere u tfiat profunda.M .

7 . Pontilm s trajectis com tratisqne .

Pon tes constrati srm t tabule , que

sic steruuntur seu pon un tur ah

una turri ad aliam porrecte , u t

velu ti in ponte tran siripossit ex alia

in aliam . Sic conjungun tur turres .

8 . Quorum frontes . Scilicet pars

an terior pon tis cujusque .

9 . l’im inea lorica/a. Vide supra

v , cap. 40 .

1 0 .

't ab hostibu s duplici fossa ,

duplicipropugnatorum ordi ne defenderetur. Et hoc loco m agna varietas

lection is inest. Codices Carrar. et

Norvie . Bougars . Voss . Petav. Lo

van . Egrnond. DOW. Leid . sec . tert

Ut ub hostibu s dupltci propugnatorum

ordinedefi ndercntur. Non m ale certe

sed rectius noster cod. an tiquiss im .

5 763 Ut ab hostibus dtqolù ifossa,

soil. nostri) . Sic etedd . Rom . Ven.

Beroald. n isi quod haben t defenderetur absolute et elegantia . Codd.

Oxon . A udin . Scalig. et noster R.

5 764 Ut hostis dap liei propugna

torum ordine dep llenetur , om ittm b

ròduplicifossa. Vox dcpellereturglt»

sam redolet. A t pessim aharum les

tio nobis videtur Oudendorpisnt :

Uthostis a dup licifossa, duplici p»

pugnat. ord. defenda vù rr. Nam pro

terquam quod con torta paulo est

sign ificatio verbi defendi pro m 1i

pro/ciber: depolli , qu anqu am aucto

ritate fu ltaGel]. Noc t. rx, cap.

1 et non nu llorum scriptt., non est

firm ata auctoritate codd . ; pre teret

non bene congruitcum sequentibus :

alter qui propior hos tem , etc . Quibusde causis codd. optim orum lectio

nem retineo . Ita igiturquatriplicem

offert defen sionem ista m unitio.

1°

Duas fossas ; s°

vallum duplicou

nam tn1 res pontibus jun cta: duplicem ordine…pre beban t. Nihil te:tu H irtii Clarins .

I 1 Perm itteret. Perm ittore effica

cius quam m ittere ad notandum teli

jactum ut pe rtingan t te la ad bos.

tes . Sic Lacan . 1. IV, 6 5 1

Non potuit nati Te llu s perm ittere virt-s.

nonnulli prom id cret. Male.

https://www.forgottenbooks.com/join

4 9 3 C. JULII CE SA R IS COMMEN T.

res dies castris , palude et loci natura m unitis , se tenere;

neque oppugnat i castra eorum sine dim im tione perniciosa

nec locum m unitionibus olandi nisi a m ajore exercita,

posse litteras ad Trebonium m ittit ut, quam celerrime

posset , legionem x m , quae cum T. Sextio legato in Bi

turigilm s hie mahat, arccssem t, atque ita cum IH legianibus m agnis itineribus ad se veniret : ipse equ ites ia

vioem Rem orum ac Lingonum ,reliquarum que civitatnm ,

quorum m agnum num erum evocaverat, pre s idio pabula

tionibus m ittit , qui subitas hostium incursionee susti

XII. Quod qunm quotidie fieret , ac jam consuetudine

diligen tia m inueretur (quod plerum que accidit diuturni

tate ,) Bellovaci delecta manu peditum , cogn itis statio

nibua quotidianis equitum nostrorum , silva tnihus loci:

insidias disponunt; eodem que equites postero die m ittunt,

qui prim um elicerent nostros insidiis deinde circum

ventas aggrederentur. Cujus m ali sors incidit Rem is, qui

bus ille dies fungendi m uneris obvenerat Nam que ii,

qnum repente hostium equites an im advertissent ac 1111

CA P. XI. Nec locum m unitioni

bw claudi Soil. vallo et fossa, tur

ribus , etc . , uti fit per circonvalla

tionem . Voyant qu'

on ne pouvait l'

in

m tir sans de plus grande: forces . A b

his verbis munitionibus claudi , lacu

na extat in nostro cod. 57 63, usque

ad verba cap. sequen tis : Cujus m ali

tor: incidit Ra nk.

A tque ita cum III leg. Nam

Trebon iu s secum habebat duas le

giones apud Getun tes . Supr. c. 6 .

3. H agnis . Oudendorpius legit

quam m agn is. E fide unius codicia

Leid.pr.Ca t.om n es non agnoscun t.

4 Pa6ulafionihn . Faernus propoouit pal uld oribu: et Scaliger re

cepit. A t , inquit Oberlinus , bone

positu m abstractu ln pro concreto.

Cn . XII. Qui prim um dia m :

m tm insid1is . Id est , ad inn diu .

ad locum ubi insidie en n t posita

Ita Oberlinus . A t hc e lectio varie

habetur in codd. A li i , in ùm'

l iu .

quod est in terpm tnm entnm . A lii ,ùm

'

diae, alii , m insùiùlc . quod ez em

plis defendi potest e ocriptorilm :

optim is u t in 1 n'

nculù covy'

icen ,in

cas tri: m ain . Noster cod . 57 64, i1

sidi: quo sensu nescio .

Quibus ille dies obwnem t. Cinc

oonius em endat , illo dic oéwu n î ,

voce con sulmudita. Noster coda

57 64 a prim a m anu , ille locu s . Non

m d e qnoque . Obvenen t. A lii *ve

nerat. Quod fu e idem valet.

DE BELLO GALLICO. LIB. VIII. 423

m ero superiores paucitatem contem pdssent cupidius in

secuti a peditibus undique sunt circumdati. Quo facto

perh 1rhati , celerius , quam consuetudo fert equestris pne

lii,se receperunt , am isso Vertisco principe civitatis

,

pre fecto equitum . qui , quum vix equo propter wtatem

posset uti,tam en , consuetudine Gallorum ,

neque astatis

excusatione in suscipienda prmfectum usus erat , neque

dim icari sine se voluerat. Inflantur atque incitantur hos

tium anim i secundo proelio , principe et praefecto Rem o

interfecto ,nostrique detrim ento adm onentur

6

, dili

gentius exploratis locis stationes disponere7ac m oderatius

cedentem in sequi hostem .

3. Vertisco. Ita optim i codd. A l.

Vern io vel Verutio.

4 . Consueh1dine Gallonan . A m

m in . Marcoli . l. xv, t o ,de Gallis z

A d m ilitandum om nis e ta: ap‘issim a

et pari pectoris robore sane.: ad pro

ei ne! um dueilur ct adultus , gelu du

n h ìs e! labore assiduo n ulla

m a aliquando quisquam ut in Italia,

m us Martian: pertimesoens pollice»:

sibi pra cidit, quos jocaliter marcos

Sim iliter vide1nus Cam u

logenum sanem m ilitan tem , et in

[n'-lio ju n Parisios interfectum

l. v n, cap. 61 .

5 . Infiantur. Ita cod. reg. 5764 ,a prim a m anu , et MSS. A ndin . et

Oz on . A lii om n es , ùgflam anW.

6 . Nosh'

que detrimento

w . Elegan ter H egesippus , lib. 1 1 1

a Sl pù lltibfl : udn rsi ex itus rerum ,

ad cam ndun magis documento sunt

l e m us eadem accidan! , que jam

h ea t…m ism iarum . Unde Cra ns

ap.fl erndot. l. r i: di poi 1m hipu m

( m a dza'

p1ca pa‘ viparu yiyovs .

Dna Ce sarh. 1. culpa: reprehendit

qu : frequentiores in bellis occur

run t , soil. n egligentiam in dispo

nendis prosidiis aut stationihus et

nim ium in insequendo hoste ardo

rem .Unde optim eaitTurpindaCrissd,t. u , p . 1 87 . Je l

’

m'

dit , je le répéte ,

et le re'

pe'

terai sans cesse il l e [cat

jamais s’

opim atrer suivre ttqo loin

un ennem i en retraite , moins qu'

ou

ne w ie très — clair dem : soi moins

que les flaucs ne soient bien gurda'

s

bian et que , par la situation

da pays, on a puissepas tom6er daus

quelques embusaades ou em pris par

ses derrièn s . Quod quidem sapiem»

tissim um oonsilium Gallis hodiernis

potissim um conven it quos nim ius

ardor laudandm in principio , sed

vituperandus in fine , supe sapius

rupit in prd iJ quique im pruden

tissim iac negligen tissim i plerum que

reperiunturvel in stationibus locan

dis , vel in insequeudo hoste , vel

etiam si resposoit,qaum serecipiunt

post pra linm infaustum . In bellis

proxim is cateroquin edm irandis ,

sem en tia has nostrorum culpa au i

m advertere licuit.

424 C. JU LII CE S A RIS COMMEN T.

XIII. Non interm ittit interim quotidiana pra lin in

conspectu utrorum que castrorum , qua ad vada transilns

que fiebantpaludis.Qua contentione Germ ani,(quos propterea Caesar t1aduxerat Rhenum ,

ut equitibus in terpo

siti praaliarentur quum constantius universi paludem

transissent , paucisque resistentibus interfectis pertinacius

reliquam m ultitudinem essent insecuti : perterriti non so

lum ii qui aut com inus opprim ebantur , aut em inus vul

nerabantur, sed etiam qui longius subsidiari con sueverant,

turpiter fugerunt; nec prius finem fugae fecerun t, sape

am issis superioribus locis , quam se aut in castra suorum

reciperent , aut nonnulli’

pudore‘coacti

,longius profa

gerent. Quorum periculo sic om nes copie sunt perturbatz ,ut vix judicari posset , utrum secundis parvulis rebus

insolentiores , an adversis m ediocrihus tim idiores essent.

XIV. Com pluribus diebus iisdem in castris con sum ptis,

quum propius accessisse legiones et C.Trebonium legatum

cognovissent ; duces Bellovacorum veriti sim ilem obses

sionem Alesia ,noctu dim ittunt eos

, quos aut aetate aut

viribus inferiores aut inerm es habebant,unaque reliqua

im pedim enta.Quorum perturbatum et confusum dum ex

CA P. XIII. 1 . Non in t:-m ittit in cod. reposuit pavore , qu am lectio

terim . Subandi,Ca sar. H anc lectio n em am plexi sunt ca teri editore .

nem revocavi ex codd. nostris et 5 . Seoundis parc-alis rebus . Bene

optim is Bongars. Petav.Voss . Le id. ex codd. A ndin . Oxon . et Le id. pr.

pr. Ow n . etaliis ,baud m inoris auc qu ibu scum consentit noster cod. R.

toritatis . Vulgo , non in term itIuntur. 5 7 64 nam Casar et H irtius in ista

Non m ale quoque . voen la parvulus ) sibi com plam nt.

a U equitibus interpositi pre lia

rentar. De istia peditibus eXpeditis lia , parvula causa etc. Vu lgat. se»

loquitur qui inter equ ites pre liari candu nirm'

isque n ous . A n tea legche

con sueveran t. Vid. 48 ; vu , 1 8 . tur secundis m inim isque rebus .

3. Resistentibus interfectis. Nostri CA P. XIV. J ul 'vir'ibus inferiecodd. in resistendo. A t , ut observat m . Pro mfenbres , P. Ciaoo . pro

Oudend . , hac lectio videtur in ter ponit 1‘

nfirm ion s . Nihil m u tandum

pretam en tum vocis resis tentibus . putat Davis. Nam infi rìor in com

4 . Nonnulli pudore . Ita 0ptim i positione idem valet ac infim iot ,

codd. et nostri. Soul. e: Ursiniano quod m ultis prob-t exem plis.

https://www.forgottenbooks.com/join

426 c. JU L II cn s.u us COMMENT.

a castris castra dividerentur6

( que tran seundi difiim ltss

celeritate m insequendi tardare posset , atque id jugum ,

quod trans paludem pe ne ad hostium castra pertinen t,

m ediocri valle a castris eorum intercisum an im adverteret;

pontibus palude constrata legiones traducit , celeriter

que in sum m am planitiem jugi pervenit , «ma: dec livi fss«tigio duabus ab lateribus m uniebatur’

. Ibi legion ibus in

structis ad ultim um jugum pervenit aciem qu e eo loco

constituit unde torm ento m issa tela in hostium cuneos

conjici possent.XV. Barbari , confisi loci natura qnum dim icare non

recusarent, si forte Rom an i subire collem conarentur,pau

latim que copias distributes dim ittere non auderen t ne dis

persi perturbarentur, in acie perm anserunt. Quorum pertinacia cognita Caesar viginti cohortibus instructis , cas

trisque eo loco m etatis,m uniri jubet castra. A bsolutis

operibu s’

,legiones pro vallo instructas collocat : equites

fraznatis equis in stationibus disponit. Bellovaci , qnum

Rom anos ad insequendum paratos videront,n eque per

6 . [ta, quam palude impedita a cas

tris castra dividen ntur. Et hic locus

m irum in m odum corrupte legitur

apud codd. Noster reg. 5 7 63habet

Ita cum palude impedita a cas tris cas

tra dum divuleretur. A lter vero 5764a prim a m an u rta cum palude trn

pedita castra castris dim itterenî dum

dividen tur.Cm teri codd.0udeudorp .

sim ilem offerun t varietatem . U nde

eam satis im plicatam eliou it lectio

nem ita quam paludem impeditam a

castris cas tradividere qua: lranscundi,

an im advertaret. Quam secu ti

sun t editores Bipon tin i. Sed qunm

m en s s uctoriaperspicua sit diutius

in his lectorem im m orari in utile

dux im us quapr0pter nostri co dicis

5764 lectionem prmtulim us, delen

tes verba dim itterent dum , qu : in

cod. a secunda m anu n otata fuel-nnt

velu t in u tilia et repon en tes divide

ren tur. Unde genu ina n i l'

alias ,

oritur lectio auctoris . Lecter vide

I'

l l .

7 . Munieòatur. Ipso situ ab aditl

repen tino tuta erat. M .

C A P. XV. 1 . Munin'

jube t. Nonnulli codd. , Menapios m unin jnldcastra , quasi onus hoc im posuissfl

Menapiis , qui et Germ an i eran t, et

in auxilium forte adducti eran t at

decertaren t equ itibus im m ix ti. Vid.

supra , c . 1 3. Cod. R . 5 764 habet;in altero vacat.

A bsolutis operibus . Nonnulli

codd . inter quos noster B . 5764,ac salutis pravo sen su unde Cm

terus et Just. Lips . conjecerunt acsoliti: opm

'

bm . Pre stat nostra lea.

DE BE LLO GAL LICO . L IB. VIII. 427aut diutius perm anere sine cihar us eodem loco

possent , tale consilium sui recipiendi inierunt . Fasoes

nti con sederant5

( nam que in acie sedere Gallos6con

3. Sine cibarù'

s . Codd. fere om nes, rata victoria sar-m enti: oirguld:qun

duohuo Vossian is exceptis , haben t collectis quibus fossa: Romanorumsine periculo . A uctoritas duorum oo

dioum n on ea m ihi videtur qua

lectionem aliorum infirm u e valeat ;

quapropter reponerem si ne periculo.

— Lectio sine cibariis ita in terpre

tanda est , quasi carri: et im pedi

m entis om n ibus dim issis cibaria de

ficeren t.

4 . Inierunt. A l. ceperunt. Idem est.

5 .Fu m , u! iconsederan t.floo loco,

m eg»: varietas inest lectionis. Dim idia pars codd. habet ubi , altera

ut vel uti. Prastat ultim a lectio

nm uti consederant, id est , nt eran t

siz ov. Consoderant. Codd . non

nulli inter quos nosterB . 5 763, con

se rva -ant. Quam lection em defenditDnviains to tum hnno locum legens :

Fm al consueverant , : trarn. et o ir

gi f. , sto. per manu: inter se tradi

ta , etc. et rejicit ho c verba : nam

que in noie sedere Gallo: , etc. n t vi

tan toh gia,etsensus rectofluat.

Lt duo sun t advertenda I°

Quaauctoritate rejioit hac verba,

n=m que in aeie , etc. (Vid. not. seq.

°

Quis eum doou ithan c Gallorumcon-n etudinem , soil . collocandi fas

oes traditos ? dude ojus em enda

tinn en m erito dam nat ao rejioitOudendorpius . Servanda igitur leo

tio nostra.

6 . Namque in acie sedere Gallo:

etc. In acie in tellige in hello vel

an te aciem . H oc verba esercnerun t

interpretes. H otm m us verba supe

est , pu tabat rospic ad e. qua

legum tnr m , o. 1 8 : Velut a plo

complean t ad cas tra pergun t. Falsa

om n i m odo est hac explicatio ; et

fatendnm esse ingenue m ihividetur,vel hanc partem com m en tariorum

Jul. Ce saria excitiisse vel H irtium

errasse. Lipsius in epistolaad Joan .

Vivianum hnno locum fnsins trac

tat : prim um quia m inim e creden

dum est Gallus in acie , dum pugna

retut con sidero con snesse pm po

uit in otìo ant intorpretatur in cd : ,

n ti initio hujus nota: declaravim ns

non in prooinctn in m edio pngnò ,

sed in tem pore belli qnum otlosi

sun t in castris ; et probat Barba-os

hnno m orem secutos esse ( soilio.

sedendi in castris ) auctoritate Strabon is I. 1 1 1 qui soribit : Vettonem n

nis : e ad castra romana. Vidisse cen

turione: et trz'

buno: quasdam per spatia

obambulante: et se w fl en tes . Illo:

arbitrato: insanire hom ines accurri: se ,

et m on ibas nutibusque ad tabernacula

dedlu isse quasi necessarium esset aut

sedere in otio aut in acie pugnm

ò ; blev ulvuv xa0’

flauxiav lbpu

Giw a: p.iva-Ou . Idem fere nar

rat E lian . lib. 1 1 cap. 5 et certe ,

constat Barbaros etiam in A m e

rien , solitos esse sedere , Rom anos

vero obam bulare an t jocoro. Ita

explioatio totiu s loci perspicua est.

Galli fasce: uti consederant soil.

ut oran tsedon tes ( : an: se dérangerde

place ) ; m que in acie ( in bello ,

m eme en temp: de guern , in pace enim

et dom i et in oonvivn s sedime eos

cot tun est ) sedan Gallo: com uesse

sup . comment. declaratc est, strumen

428 o. JU LII cn su us COMMEN T.

suesse superioribus oom m entariis deolaratum est , ) stram entor um ao virgu ltorum quorum sum m a erat in castn

'

s

copia per m anus inter se traditos ante aciem collo

caverunt , extrem oque tem pore dici signo pronunciato’,

uno tem pore incenderunt. Ita continens fiam m a copias

om nes repente a conspectu texit Rom anorum . Quod ubi

accidit3

,barbari vehem entissim o cursu fi1gerun t.

XVI Ce sar , etsi discessum hostium an im advertem

non poterat? incendiis oppositis ; tam en id consilium qunn

fuga: causa initum suspicaretur, legiones prom ovet,tur

m as m ittit ad insequendum ipse veritus insidias ne forte

in eodem loco subsistere hostis , atque elicere nostros

in locum oonaretur iniquum , tardius prooedit. Equitesqunm intrare fum um et Ham m am densissim am tim erent;

ac,si qui cupidius intraverant , vix snorum ipsi priore:

partes adverterent equorum ,insidias veriti , liberam fa

torum ac virgultorum , etc . N il credo

hac in terpretatione lncidin s . Nec

m on itum H irtii, nam in acie etc . in

sulsnm est , n eo alienum u ti Davi

sio , et n onnu llis visum est , neque

sim ile fere illiquo nsu s est A nnibal,u t se , in bello Pan ico , e m anibus

Fabii Max . diotatoris subdnoeret.

CA P. XVI. Subsis tere. Davisius

ex codd. Norvie. et ed it. Beroakli

ab inepto scriba, ut s inn t , in ter

polatum nam in om n ibu s codd .

ne nno qu idem excepto locus in

teger etincorruptns legitur pessim e

igitur Oberlin us sua auctoritate il

lum e sua ed itione rejeoit. H unc

restituendum ouravim n s .

7 . Signo pronunciato. In tellige s i

gnum per tosseram dandum . Ximen

p.a, son tessera( vide lib. 1 1 , c. s o ,

no t. 4 ) duci forte Gallorum cuique

datafuerat,ut,siquandopron unciari

eam andissen t ince nderen tsorm on

ta et fugam capesseren t ; unde si

gnopronunciato. Rarns loqnendim o

dus . A lioqu i signum dare scriptores

plerique , et ipse Casar dicunt.

8 . Quod ubi accidit , etc. Et istud

stratagem s m inim e barbarum est

reposait subsisteret. A lii et nostri

codd. subsistere. Davisiu s m u tat leo

tionem , ea sola fretus ration e quia

nullo barbaris opus erat con s ta ad

tenendum locum quem occupa ent,

quem que Rom an i n e tentavissent

quidem .Infirm aadm odum istaratio

videtur. Codd. lec tion em dam us.

a. Equites etc. H m brevius et

indiligenter narravit Dio Cass. s s ,

3. Fumum . Codd . fere om nes et

nostriRR. summ um jugum . Non ma

lo certe . Oudendorpius cui non ar

ridebat ista lectio pm posuitfan un

jugem . Ingeniosaestconjectura sed

nullaauctoritate codd. firm ata; qua

pm pter nil m uto .

4.. A d1ertersnt. Nostri codd. saio

https://www.forgottenbooks.com/join

430 C. JU L II CE S A R IS COMM ENT.

gine hnno insidiis ciroum dederunt3. Explorato hostium

consilio ,nostri ad praaliandum anim o atque arm is parati,

qunm subsequentibus legionibus nallam dim ioationem re

cusarent, turm atim in eum locum devenerunt. Quorum ad

ventu quum sibi Correus oblatam occasionem roi genom i:

existim aret, pri mum cum paucis se ostendit,atque 1n

proxim as turm as im petum fecit. Nostri constan ter incur

sum sustinent insidiatorum °

,neque plures In unum locum

conveninnt quod plerum qi1e equestrihns pre liis cum

propter aliquem tim orem accidit,tum m ultitudine ipso

rum detrim entum accipitur.

XIX. Quum dispositis turm is invicem rari pre liarent1n ,

neque ab lateribus circum ven iri suos pateren tur ; crum pnnt

caatcri Correo pre lian te ex silvis Fit magna cm ten

Silvi: undique aut impeditis sirno flu

m ine . Bongars . pr. impetissim o et a

da m anu impetuosiss im o , m ale .

A ut altissimoflum inc. Qnum n u l

lum in fin ibus Bellovacornm sit

aliud flum en n avigabile quam ( E sia

l’

0ise ) id esse suspicor quod in

sidiis aptiss im nm judicaverun tGalli;et ad eum pr0pe locum quo sun t

n unc urbes Pont - St. - .Max ence et

Verberie . Tune fin es Bellovacorum

ultra 0Es iam proferri debuerun t ,

Silvan ectum Sen lis ) versu s .

Indagine . Indago pr0prie est

ferarum inqu isitio qunm appositis

retibu s hom in ibu sqne om nes silva

ru m ex itu s ac via: custodiun tu r, n e

qua loris effugium pateat. Virgil.

E neid. 1v ; v n x .

Dum trepi1h n t alc , saltu sqne indagine cm gunt.

3. Ins idi1s ciroum dederunt. E xplo

rato host. eous il. nostri etc . Sen sus

hujus phrasis clarus est. A t Scaligerex aliis etpost eum vu lgata lectio

ita legun t Ins idii : circum deda 1m t

nos tr1 . Erp/oratahos t. Pessim e .

God. R. 5763 pm posuiî lectionem

4 . Incarsum sustinent. Vulgat. et

cod. 5 764 impetum . A t su pra uve

tum fecit , pro quo alii leg. fecit.5 . Quodplerum que cques lribu: prc .

lus, etc . H uju s phrasis sensus sub

obscurn s est , quam ita in terpreta

tur Oudendorp. H irtiu s dicit in

equestribus pre liis tum detrim en

tum plerum que aooipi m u ltitudine ,

qnum propter tim orem aliquem ao

cidit , ut pla: es in unum locum eon

ven ian t ; quare dicitur su pra neque

in un . loc . convcn . Non n u lli codd.

ha c ve1 ba quam propter al . tim . non

agnoscun t : et certe salvo sen su re

jici possun t.

CA P. XIX. 1 . E rumpun t ea ter-i ,

Correoprwliante, ex silvis .Du as in ter

pretationes secum attu lit hic locus

Priorem dat Davisiu s : Correus in

turm as im petum facit ; quem u tpr:

lian tem Galli viden t , erumpun t e:

silvis . A lii jnngu n t ista c.: s il vi: cum

his Correopm lian le, etvocm 1 cc ten'

DE BEL LO GALL ICO. LIB. VIII. 431

tione diversum pre lium Quod qnum diutius pari Martein iretur pau latim ox silvis instructs m ultitudo procedit

peditum qua: nostros cogit cedere equites quibus celo

riter subveniunt levis arm ature podites quos ante legio

nes m issos docui , turm isque nostrorum intorpositi , cons

tau ter przeliantur. Pugnatur aliquandin pari contentione

deinde,ut ratio postulabat pr

a: lii, qui sustinueran t pri

m os im petus insidiarum,hoc ld fiunt superiores , quod

nu llum ab insidiantibus i1i1prudontos acceperan t detrim en

tum . A ccedunt pr0pius interim legiones crebriqne oodom

tem pore et nostris ot hostibu s nuncii all‘

eruntur im pera

torem instructis c0piis adesso. Qua ro cognita pre sidio

cohortium confisi nostri acerrim o praaliantnr ne si tar

dius rem gessissent , v10tor1m gloriam com m unicasse cum

legionibus viderentur. H ostos ooncidunt an im is atque

itineribus diversis fi1gam quaorunt. Nequidqnam nam

quibu s difficultatibus locorum Rom anos claudero volno

rant,us ipsi tenebantur : vieti tam en peronlsiqno m a

jore parte am issa quo fors tulerat, con sternati profugiunt,

partim silvis petitis partim fluniine ; qui tam en in fuga

a nostris acriter insequentibus conficiuntur qunm interim

ad Rom anos refernn t ; u t sit sensus 3. Prim o: impetus insidias-um . In

quum nostri raripra liaren tur, neque, sidiatorum . Sic supra cap. u , pa

etc . cceteri (Rom an i) erumpant, Correo bulationes , pro pabulatoribus .

pra liun te ez silvis .Itaquoque Ouden 4 . Vit ti tamen . Pet. Ciaoo. res

dorp. jungit es: silvi: cum Correo cribi vult tandem . Non n ecesse ost :

precliante , et intorpretatm : ce leri , nam tam en pro tandem dicitur teste

soil. equ ites nostri , erumpunt , duni Nonnio . Proport. 1 1 , el. 1 , v. 76

prim m ,t accesseran t , turm a im Und. “m en veni-m tot m ln. con via est.

petum sustinen tCorrei pra liantis ea: De quo vide Bronkhnsium .

silvis unde sequ itur postquam 5 . Percubiqfl . Seal. prim us e co

equites Rom anorum et Correi pari dicihns Carrar. reposaitpropulsi. A t

Marte contenden n t , podites quo codd. om nes alii, tum Oudendorp .

que Com isurrexisse,etex silvispro tum nostri habent perculs i sen per

cessisse. Prior in terpretatio m ihi cussi. Bene igitur restitu it Ouden

m agis arridet.dorp. Perculsi non synon im us est

Diversarn prc lium . In diversis cum consternati ; siguifim t prodiga

partibm , passim . ti , prostrati , dejecti, fusi.

432 c . JU LII cm su us COMMEN T.

nulla calam itate victu s Correus excedere pra lio silvasque

petere , aut , invitantibus nostris ad deditionem potuit ad

duci, quin ,fortissim e przeliando com pluresque vu lnerando,

cogeret elatos iracundia victores in se tela conj1cere°

XX. Tali m odo re gesta recentibus praalii vestigns

ingressus Ca sar qnum victos tanta calam itate existima

ret hostes nuncio accepto locum castrorum relich1m s,

qua non longiu s ab ea cade abesse plus m inus octo

6. Outlm interim nulla calamitate

fvictus Correa: etc. Men s auctoris

est adm odum perspicua sed tur

batur insolita construction e sensus

phrasis. Dicit auctor Correum nul

la calam itate victum fractum , non

potu isse adduci u t vel fugeret , vel

invitan tibus Rom an ia, se iis dederet:

unde factum est , ut pre liando ,

com pluresque vulnerando coegerit

victores , etc .Varias ad bun c locum

em endationes pr0posuerun t in ter

pretes. Davisiu s prim am vocem

victus delere volu it at post m odum

eam retinu it et ita legit ex vetere

cod.

,

Lov. quam in terim nulla calam i

tate victus Correa: ex cadercpra lio, sil

vasquepeter-e; in vitantibus nostris ad de

ditionem ,B AUD (pro aut)potui tadduci,quin etc . In felix certe em endatio

quarque etiam m in im e n ecessaria

est : nam , ut recte observat Ouden

dorp . vox nulla in con structione

idem valet qu od non alla . Sic nu lla

alia n egatione opus est , et sen sus

recte percipitur etsi utm ododix i,constructio sit in solita.

7 . E lalos iracundia. In nonnullis

codd. deest datos . Male nam pas

sim usitatum est elalus spe victoria,

etc . et Sophocles , Electra ,habet ixpe

'

gm « pò; Noster cod .

5 7 63 legit elatas .

8 . In se tela con/were. Et id neil.

vieto: fere in pralio Galloe , neces

sario sequebatur ex insidiis detectin;

quia insidiato…deprehensi tigre

ac periculo suo rationem pugni :

sem per m utare cogun tnr. A t ut

bene , lector ordin em pralii pa

cipias , ad id attendas n ecesse est.

Cam pus in quo fitpugna in om ne:

parte: non am plias puten e pu s. M.,

c ircum cinctm , hinc silvia im pedì

tissim is verb. gr . m ediam p…occupan tibus,inde flum in e altissimo

alteram partem circum cingen te , in

sidiis aptissim um prmhehat locum :

n am Correns in silvis unde cwm

pere facile posset , in sidias locm t,

et in flum ine pon tes stru xerat, equ ibus m anu s delec ta sim ul in Ro

m an os Com i im petu i ferendo des»

tinatos,insilire possen t. Ea eratratio

pugn ze at aliter even it , u t h. cap.

vidisti. Cave autem ne pu tes totum

cam pum flum en cim um cinx isse :hoc

en im pos1to,loc 1dispositio adpropul

sandum,non adlacessendum insidiis

hostem apta fu isset, quod credi vix

po test velde barbaris inscien tibus.

Jam m onu it Turpin de Crissé vol.

1 1 , p . 1 98 .

CA P. XX. I . ingres

sus . Ihat per eum cam pum , ubi

recen s pre lium com m issum erat.M.

11 .Plus m inus . Ea est lectio codd.

quam interpretantur circiter etpoe

https://www.forgottenbooks.com/join

BELLO GALL ICO. LIB. vm . 435

[S dicente qunm Com m ium com perisset sollici

tes et conjurationem contra Casarem facere ;111 ejus sine ulla perfidia judicavit com prim iem quia non arbitrabatur vocatum in castra

ne tentando cautiorem faceret , C. Volusenum

s m isit , qui eum per sim ulationem colloquii

erficiendum . A d eam rem delectos idoneos cis

tuf iones. Quum in colloqu ium ventum esset,

venerat, m anum Com m iiVolusenus an ipuisset ;vel ut insueta re perm otus

°

,vel celeriter a fami

ohibitus Com m ii , conficere hom inem non po

ter tam en prim o ictu gladio caput7

percussit.

uqac gladii destricti°essent ; non tam pugnandi,

[nasi id accidisset in goum proditionis , quasi Com m ius

c dicim us occasione. Volusenum arripuisset vim illatu

[irtio em endandus est. rus,)velletCom ium interficere,celeei. H aec verba absun t riter prohibitus, etc .Quam con torta

odd. et quidem Opti etalonge petitasit ista in terpretatio

a nostro reg. 5 7 64 . qu ivis facile in telliget lector et

'

possent ; attam en non repetitio rot'

1 inter;fica °e et in fra rob”

Sim iliter duo prorsas con/i an ei adm odum insulsavidebi

t itEuripid. ,H e0. 5a5 , tur. A lteravero :O…in colloq. een .

vcavia.1 , et Ce sar pas et , ut convenerat , man. Com . Vd m

cum idoneum defense arripuis: et; centuria me! at ( disjune'

egit selegit , ete. Dele tio ) insueta repennetta aci]. m agni

ingratum et inutile. ludine facinoris , perfidia Rom an iat,a:el u l insueta re per inusitata) mel celeriter afam il. prolices lectiones secum hihihi : Com u , non potuit, ete . Nihil

,

:us atque idea varias opiuor , hoc textu clarius , nihilque

ICS exigit; quarum duss explicatioue accom m odatius. Clar

orare sat est qunm hinshanc prim us dedit ex conjecm .

nusve sint corrupta . ra, et Oberl. am plexm est ; quinim .

est 0udendorpim a m o, eam confirm at noster cod. ant1

velut insueta re perma quissim us 5763 in quo in tegre et

sin e litura legitur. Et his prom

pm hibitus Comum , con assen tim nr auctoritatibm .

non potuit , etc. Et cat 7 . Gladio caput. Vox caput non

et quam cen turia c om paret in nonnullis codd. et in

re perm otus (idest, sa nostro supracitato. In cod. R.5764,uen ietCom m ii, quam

e convenerat , esse si 8. Du trid i. Vulgat. et cod. neg.

28

436 C. JULII C 1E S A R IS COMMENT.

quam diffugiendi fuit utrorum que consilium : nostrom m,

quod m ortifero vulnere Com m ium credebant afi'

ectum ;

Gallorum , quod, insidiis cognitis plura, quam videbant’,

èxtim escebant. Quo facto statuisse Com m ins dicebatur,

nunquam in conspectum cujusquam Rom ani venire.

XXIV. Bellicosissim is gentibus devictis Cas ar, qnum

videret nullam jam esse civitatem que bellum pararet'

,

quo sibi resisteret ; sed nonnullos ex oppidis dem igrare,'

ex agris diffugere ,ad pm ens im perium evitandum . plu

res in partes exercitum dim ittere constituit. M . A ntonium

quastorem cum legione XI sibi conjungit : C . Fabium

legatum cum cohortibus XXV m ittit in diversissimam‘

Gallia partem°

quod ibi quasdam civitates in arm is esse

5 764 ,dittricti,m inus bene nam dif

ferunt destringere , stringere de et

l istringen , stringere diversim .

g . Quam videbant.MS. R . A nglic .

qua»: mida-ant. Cc teri om nes ne

quaquam plusq. peri. favent.

1 o . In conspectum cujusqunm Rom ani venire . Et pruden ter quidem .

Cc terum jus te ac m erito adversus

perfidiam Rom anorum invehitur

Turp in de Crissé, t. l l , p . 205 . H oc

factum m in im e rom an um est. A t

n on possum qu in m irer sim plicita

tem ac (idem H irtii , qui istud n obis

tradidit; prasertim qunm idem con

queratur Ce sar , et A fran ianis ex

probret, l . 1 , 8 5, de Bello Civ., di

cena : eos neque colloquii , neque in

duciarum jura servan o et hom ines

1mper1tos etpercolloquium deceptos cru

delissim e interfecisse. A t Rom an i his

tem poribus jam m ultum a virtute

m ajorum suorum declinaveran t.

CA P . XXIV. 1 . Qua: bellum pa

raret. Undecim codices et noster

5 7 63 qua: bellum id pararet; unde

legendum conjicit Davis . qua: bellum

advararet,utvidere est ap . Cicero

nem , pro lege Manilia S 35 ,

tum bellum , teun diuhun m , k n laep

te , sed ex conjecture .

Dt]fitgtm Vulgo efl ig u e.Pro

atat nostra lectio quo graphic ea

prim it terrorem inco larum hinc et

inde fugientium .

3.Cum legione-XI.N onn ullicodd. ,

pr: sertim nostri haben t xn . Male

nam m o: dicituream legion em fuisse

in l1ibern is cum T . Labieno nec er

ror est in num eris ; n am in codice

nostro 5763 n um erus eaprim itur

litteris soil. duabus in locis legitur

duodecima, non an . Inde locus em en

dundus videtur.

4 In diversissim am Gallia: pane

H oc est in A quitan iam qu e Belgio ,in quo Ce sar cum Bellovacis bel

lum gesserat ob illud diversa est,

quod bc c versus septem trionem

illa autem m eridiem versus spectet,

quodqu idem ex eo patchit quod

statim addit, Can in ium , qu i in illis

region ibus prat.-rat , bellum cul t

Pictonibus gessisse.

https://www.forgottenbooks.com/join

438 C. JULII CE S A RIS COMMENT.

ciscitur : quem perterritum ac fi1gientem qunm redigi

posse in suam potestatem desperasset , prox1m um su:

dignitatis esse ducebat , adeo fines ejus vastare eivihns,

mdificiis pecore ,ut odio suorum A m biorix

,si quos

fortuna fecisset reliquos , nullum reditum propter tantas

calam itates haberet in civitatem .

XXV. Qu1im in om nes fines partium A m biorigis. aut

legiones aut auxilia dim isisset atque om n ia cmdibus ino

cendiis rapinis vastasset m agno num ero hom inum inter

fecto aut capto Labienum cum duabus legionibus in

Treviros m ittit quorum civitas , propter Germ ania vici

n itatem quotidianis exercita bellis cultu et feritate non

m ultum a Germ anis differebat neque im perata unquam

nisi exercitu coacta faciebat.

XXVI. Interim C. Cam m us legatus qnum m agnam

m ultitudinem convenisse hostium in fines Pictonum lit

teris nuntusque Duratii cognosceret ( qu i perpetuo inam icitia Rom anorum perm anserat quam pars quadam

civitatis ejus defecisset ad oppidum Lem onum"

conten

3.Perterritum .Bongars .pr. abOu

dend. citatu shabet,piteterritum : for

san , u tobservatcri ticus,fu 1tpm tern

t um , u t supral. v 5 8 .- Posse abest

a nonn ullis codd., et forte clegan

tius . Nostri tam en codd. haben t.

1 4 . P'

as taft . Cultoribus agro: ait

Virg. E ueid. l. v1 1 1 : v. 8 . H oc est ,

inqu it Servius abducendo cu ltores ,

agros vastos et desertos eflicere.

CA P. XXV. Omnes fines partium A mbiorigis .

!

ÈvaD w.fn pro par

la fm um A mbiorigis , quod poetis

q uam historieis usitatius . Sic Papi

n ius , Thebaid. 5 n

Ignes

Sopitum cinerem , et tepidi libam ina sacri

Servabant

pro cin i: ignon a m b“ . Sed in sec.

cod. Bongu s. erat om nes n 1rta et

fines .Carrariensis etPloren tinua,utiCiaoo. aflìrm at habeban t parte:

nium .Que lectio vera sit dictu ar

duum .Vossxus .Oudendorp .quoque

n ihilcerti deditex suis codd. Noster

cod. reg. 5763. om na parte: fine:A mbior1gis ( et om ittitur) alter ve

ro 5764 nostram lect. exhibet.

Eu m ita. Restitui ex nostro

cod. 5 763, veluti concinn ius et ele

gantins . A lu om nes erem ita“ .

CA P. XXVI. 1 . Defecin eh Male

Seal. et vu lgat. haben t distinctio

n em postperm am em t. Clarkins res

tituit post dejecisset , sen ten tia postu lan te.

Lem onum . Ita n ostri Codd. al.

DE BELLO GALLICO. L IB. vm . 439dit. Quo qnum adventuret,atque ex captivis certius cogno

sceret,m ultis hom inum m illibus aDum

naco,duceA ndium ,

Duratium clausum Lem oui oppugnari neque infim as

legiones hostibus com m ittere auderet ; castra m unito loco

posuit. Dum nacus qunm appropinquareCm inium cogno

vissel c0piis om nibus ad legiones couverais castra Ro

m anorum o pugnaie instituit. Quum com plures dies in op

pugnatione consum psisset,et m agno snorum detrim ento

nallam partem m unitionum convellere potuisset rursus

ad obsidendnm Lem onum redit.

XXVII. Eodcm tem pore C. Fabius legatus com plures

civitates in fidem recipit obsidibus firm at litterisuC . Caninii fit certior qua in Pictonibus gerantur. Quibusrebus cognitis proficiscituradauxilium Duratio ferendum

’

.

A t Dum nacus adventu Fabii cognito ,desperata salute

,

si eadem tem p re coactus esset et Rom anum externum

sustinere bostem et respicere ac tim ere oppidm os,re

3. J Bm aco due: A ndinu Da

ratium clausum Lemeni eppugnari.

Nullus cod. hanc Iect. integram ex

bilu t. In m ultis deest pre positìo a.

Sad extat in nostro reg. 5763.

Maxim a paracodd. etvulgata Da

Ratio gram m aticapostulat ut lega

m ns vel in Lemono vel potius

Lemoni. Et ita em endavit Oudend.

Davis. legebat Limone seu Lemene ,

e x cod. Norvie. ut sit nom en urbis

tert. declinat. Perperam nam sup.

legitur Lim…sen Lam m o i ,

sec. declin . Oudendorpius non im

probabat Lu nano, ut supra lib.

e . 3a [ ovarico commen ta: . Nihil

m utandum . 3.E ! Romam e: :ernm san tinen

editio etManut. oppugm fionem . Rec e: sententia H otm ani quibus , uit

tius forte et ita quoque noster cod. 0adend..suffn gantur A nd. Oxon .

5764 habet. Tam en solen ne est Palat.{

Dos-vili. et editt. prim e .

9 8‘

ap. Cas . tempus , dies , in alique re

CA P. XXVII. 1 . 06.1idibusfirme ! .

Datis obsidibus , cavet , efi cit , ut

in fide m aneant.

A d aux ilium Dura! io f….

Codd.variant; unde ulcus latere sus

picatur Oudendorpius . A l. A d aus-1°

l1'

a Dum fi ferendum : m ale om nino ,

nisi pro suppesititio vocem fi ren

dtan chele tranafixeris . A l. fere om

nes ad auxilium Duratifirendm n

m elius dum m odo reponas Duratio,vel deleasferendum . Forsan genuina

lectio est ad au silium Dna-ati , pro

Dm h’

1‘

, ut supra, v, 48, communis

440 c . JU L II CE S A R IS COMMEN T.

pente ex eo loco cum copus recedit nec se satis mmm

fore arbitratur n isi fium en Ligerim quod erat ponte

propter m agnitudinem transeundum copias traduxissd .

Fabius etsi nondum in conspectum venerat hostibus

neque se cum Canin io conjunxerat tam en doctu s ah iis ,

q ui locorum noverant naturam potissim um credidit bos

tes perterritos eum locum quem petehat , petituros Ita

que cum cop11s ad eum dem pontem contendit equitatum

que tant um procedere ante agm en im perat legionum ,quan

t um qunm processisset, sine defatigatione equorum in eadem

se reciperet castra. Consequuntur equites nostri ut erat

pre ceptum invaduntque Dumnaci agm en et fugieutes

Noster cod. R . 57 63, et forte illi

quos h. citat Oudendorp. bebent

et rom anum et ex ternum sustinere hos

tem . Cod. 5 764 , et alii legun t et

rom anum hostem et ex ternum sustinen .

Forte m elius nam rom anus exer

citua erat sim ul respectu Dum naci

et hos tis et externus.Vel potius pone

se behebs tCan in ium castrie suis m u

n itum ,qn em an teafrustraespugnare

ten taverat ; et est romanus hos tis

Fabius ad aux ilium Duratii ven ie

bat ; et est ex ternus hostis Pra terea

cogehatur m picere et tim ere oppidu

nos ergo tria illi eran t extim es

cenda ergo codicis n ostri pro

babiliorem lectionem judico, quamn ihil insulsius m ihi videatur quam

istud et romanum e.: ternum sus tinere

hostem . Nonn ulli haben t pro et e.t

tem um et ex ercitum . Minus ben e .

4 In conspectum venerat hostibus .

Cod . noster R . 57 63hac hahet,'

u ti

m axim apars codd. A lii in conspectu

hostium « nera! ; C . quoqueR . 5 764in conspectu hostium

'venem t. Male .

Eadem varietas tum hoc loco , tum

c . 8 , et 1 1 , cap. 1 7 ,in castra , vel

in cas tris m enfi , et alibi passim .

5 . l ium locum quem peleòat pe

tituros . H oc loco m ira varietas lec

tion is quam ne notavit quidem

Oberi. Noster cod. R. 5 7 63, Petav.

Seal. Oxon . Leid. A ndin . etalii : nsu

aun locum quem peteòant peliù res.

Corrupte et falso n isi pro pe…reposueris perebor; id es t, m didit

hostes non petituros eum dem lo

cum quem ipse petehat , ad quem

tendebat , soil. suum occur-sum vi

taturos , et hoc satis in sulsum vide

tur, et con trarium expedition i.Vul

gata absque n egatione eum locum ,

quem peteban t, petituros . Insulsa tau

tologia ; non erat difficile credere

hostes petituros locum quem pete

bent. Gru terus ex conjectura tan tumeum locum quipatebat (su l pontem )petituros . Non m ale certe , sed sine

auctoritate . A lu dem um Oudend.

Oberl. et edd. Bipontini : eum locum

quem ipse ) petebat , petilurou. Et

huic lectioni firm iter adhc reo : reipsa Fahio a Bellovacis ven ien ti iter

erat per Velocasses , A ulercos Ebu

rovices etCenom no s etA ndes, ideo

que Ligeris erat tran seundus et qui

dem pone super eum dem bene

https://www.forgottenbooks.com/join

443 C. JU L II C .E S A B IS COMM E N T.

rorum turm ae ac peTterritm acies hostium perturbato

im pedim ento rum agm ine ,

m agno clam ore discursuque

passim fuga se m andant. A t nostri equites qui paulo

ante cum resistentibus fortissim e conflixerant , le titia vic

toriu elati , m agno undique clam ore sublato , cedentibus

circum fusi, quantum equorum vires adpersequendum dex

trueque ad cadendum valent,tantum eo pre lio iuterficiunt .

Itaque am plius m illihus XII aut arm atorum , aut eorum ,

qui tim ore arm a projecerant interfectis om nis m ultitu

do capitur im pedim entorum .

XXX. Qua ex fuga , qunm constaret , Drappeten

Senonem ( qui , ut prim um defecerat Gallia collecti1

undique perditis hom inibus servis ad libertatem vocatis,

exsulibus om nium civitatium adscitis , receptis latronibus,im pedim en ta et comm eatus Rom anom m interceperat,)

Turm ze barb acies hostium .

Tarm a: sun t equ itum acies sun t pe

ditum . M .

3. Tan tum eo pre lio intq ficiunt.In cod. Petavian o erat pe1ficiunt.

Con stat veteribus facere sign ificasse

quod inteqficen ; unde conjicere , in

te1ficere. Pery‘icere tam en eo sign ifi

catu baud legi. A lioqu i solethe c par

ticula sape pre pon i voc ibus talino

tione ut cum perim ere dicun t.Voss .

CA P. XXX. 1 . Drappeten . MSS .

non tam en om nes , u t asserit Ou

dendorpius , haben t ita nam nos

ter R . 5 763,Dnappetem , et codex

5764 ,Drapten . Melius tam en Drap

peten eujus nom inativus estDroppes

eh'

s , eli eten . Vox hellenism um so

nat.

2. Qui ut pri…defecem t Gal

lia , etc . Supra, l. v1 1 , I. 1 .

3.Exsuliòus omn ium civitatium ad.

soitis . Et b. I. codd. varian t. Noster

5 763 e: sulibus omnium cioitalum

receptis latrocinus . A lter vero ea u

libus omnibus omnium cioitatiton. Et

cum eo concordan t codd. Petav. et

Leid. pr. A t A ndin . et 01 011. E:

sul. om n1um civitatum om nibus . Pre

stat lectio nostri codicis nam Cl

sar ubique has et sim iles repetere

solet voces om nibus om nium que

auribus grata: adm odum fiun t.

A dsei! is vel accitis ut n onnulli ha»

ben t , m ale om ittun tur in codice

57 63. Necessaria sun t sen tentit

Civitatium , pro civitatum pam

apud codd. et quidem prom iscue

Vide qu. dixim us , L 1v, c. 3, n . a.

4 . Ca nmeatus . Ben e sic quidem

vid . ad ]. 11 . c . 5 . Non con tem nm dt

tam en lectio Cujac. codicia ( et novtri R. quam et inter linen

habet Leid. pr. com itatus que no

m ine in telligun tur tam

quam supplemento aliaque ad exa

citum ven ien tia. Vid. om nino I ,

Bell. Civ. cap. 48 5 1 5 4 , quibus

locis eadem est confus io ut et

G. I. 1 , cap. 34. Own .

BELLO GALL ICO. L IB. VIII. 443

lius hom inum V m illihussex fuga collectis , Pro

petere,unaqù e consilium cum eo Lucterium

11 cepisse quem superiora com m entario6

pri

tione Gallia , facere In Provinciam im petum vo

1gnitum est ; ) Caninius legatus cum legionibus

persequendos contendit ne de tim ore aut detri‘rovincim m agna infam ia perditorum hom inum

1,capem tur.

C. Fabius cum reliquo exercitu in Carnutes

e proficiscitur civitates quam m eo pm lio quod

nnaco fecerat copias esse accisas sciehat. « Non

utahat,quin recenti calam itate subm issiores essent

lato vero spatio ac tem pore codam instante

possent concitari. Qua in re sum m a felicitas

ue in recipiendis civitatibus Fabium consequitur.

untes qui sape vexati nunquam pacis fecem nt

ilibas . H an c num erum sins ex suis codd. restituit , et ns

.ptim is tum Oudendor assen titur noster R. 5763. A coida e

nostris codd. quibus as est imm inuere fu ngere et carte H ir

editiones xv et xv1 eu tius subdit : non en im rlu6itabat quin

Vulgat. hah. Il m illi6us .

superiore comm entario . f q m . Sed , acei4fi copias an dici

risiua Cnr. Sec . propo peasitq1m rih1rì Certe ap.&at.Thevel e rejec it m ale hoc baid. au , 53 :

m . A hest reipaa a nos m is. viscere gentis ;

ubi Barthius em endat eurisc ; et

im ore aut detrim entoPao

ngnum dedecus redun

u et dam no provincia ,

us sceleratorum hom i

tt. lect . restituì , ets i al.

m eshabent, nedeh im en

.vel tisnoreautdetrim ento,

positione ; at necessaria

e_

t eam servant Ln

o n ienses m em brann ,

n to aut timore. A t paulo'

e de trim . et levis edm o

KI. 1 .A ecim .BeneVos

apudFrontinnm , et fu ecu ap. Flor.

ubique. A lii in bent e glos

sa,.vel aceite-s , m inus bene ; alii ,sed pessim e et sine sensu , cactus,

a. [M anto D…. Cod. noster

5763 et alii perm ulti im tigun te ,1

quod Vossius probabat. Parvi ed

m odum refert.Elegantior tam en vox

ins…. Etsi instigants non glossem

nec in terpretam en tum redolet nt

vult H orns.

3. Com um , qui sape m u ti nun

quam pacis , ete. Fallita: H irtius

444 C. JU L II CE S A RIS COMMEN T .

m entionem ,datis obsidibus , von iunt in deditionem cate

re que civitates , posita in ultim is Gallie finibus Oceano

con]uncta ,qum"A rm oricm appellantur, auctoritate addnc

te Guruntum ,adventu Fabii legionum que un rata sine

m ora faciant. Dum nacus,suis finibus oxpulsus errans la

titansque solus extrem as Gallia regiones potere coactus ost

XXXII. A tDrappes , unaque Lucterius , quam legiones

Caninium que adesso cognoscerent ; nec se sine certa por

nicio, persequen te exercitu putarent Provin cia fines

in trare posse ; nec jam liberam va

gandi

faciondorum facu ltatem i1nherent ,consistunt in

Cadurcorum . Ibi qunm Lucterius apud suos cives quon

dam integris rebus m ultum potuisset sem perque andar

nam v1 , 4 , ipse Cm r dixit : Eodcm

Cornutes legatos obsidcsque m ittunt

asideprecatoribus Ram is quorum erant

in clientela , n isi velit auctor , ab eo

tem pore quo novissim a conjuratiofacts . Voss .

4 . A rm oricas. Viti . supr. lib. v ,

c. 53 et indie. geogr.

5 . Dumnacus , suis finibus empui

sus . H oc loco , Twpin de Crisse‘ t.

1 1 , p . a 1 6 ,m erito sum m am Labien i

alacritatem et vigilan tiam laudat in

hostibus profiigandis ac propulsan

dis . Ce sar , addit idem , vel absen s

vel pro sone suam legatis su is celo

ritatem com m unim bat , eosque ge

n ii su iardore infiam m abat.Ouandialegs tionem sum su e ogit bienus ,

ex im ium se et peritissim um ducem

prostitit,qu iposteaPom peianaspar

tes secu tus , vir m ediocris , et in fra

daeum vulgarium turbam substitit.

CA P. XXXII. 1 . Nec jam liberam

angundi lahnciniorum que faciendorum . Ita codd. perm u lti et noster

cod . R. 5763; quam lectionem re

reperun tOberlin . et Bipon tini edi

toros . A t vulgata lectio , quacum

consen tinn t codd. alii et nosterR.

5764 , aprim a m anu , et codd. A nd.

otOxon .habet libem m an gundi, labe

cinandique facultatem . E t hac lectio

sano prc atat concinn itate .

H aberm i . A l . habere . U t cobe

reat cum procedon tibm in tm repasse.

Melius haberen t , u t sit sen sus Qmnecputarent seprov. fin . intrareposu ;

nec haberent , etc.

3. Consis 1unt . H o c vox corrupti

adm odum legitur apud codd . A lii,

cons tituunt alii m m tm unt ; pessime.

Noster cod . R . 5 764 vulgatam ex

hibet. Oudendorpius pu tat has vo

ces esse glossus verioris verbi ooss:

dunt , nt apud Luc . 1. v, 46 1

Jnnctia com ida -e castrie.

Et ap . nostrum passim con tra m

com idun t , non longius m unitio»

bus eons idunt , et alibi. N il tam en

m utandum ; nam bene se habet

vulgata lectio .

4 . In agris . Cod. reg. 5 763, 1a

finibus . Et alter a pr. m an u in agris

et a secunda in ter lin eas in finibusIdem est. H an c lectionis varietatm

ue notavit quidem Oudendorpial .

https://www.forgottenbooks.com/join

446 C. JU LII CE S A R IS COMMEN T.

com parant nonnunquam autem oxpeditionibus nocturnis

castella nostrorum adoriantur. Quam ob causam C. Ca

ninias toto oppido m unitiones circum dare cunctah1r ne

aut opus offectum tueri non possit aut plurim is locis

infirm a disponat pre sidia.

XXXV. Magna co'

pia frum enti com parata considunt

Drappos ot Lucterius non longius ah oppido X m illihus'

,

unde paulatimfrum entum m oppidum supportaront Ipsiinter se provincias p

artiuntur : Drappes castris pre sidio

parte copiarum restitit ; Lucterius agm en jum ento

rum ad oppidum ducit . Dispositis ibi pre sidi'

s, hen

noctis circiter X ,silwns tribus an

gustisque itineribus fru

m entum im portare in oppidum instituit. Quom m stre

pitum vigiles castrorum qunm sensissent , exploratores

quo m issi , que agorentur, rennntiassont;Gahinius celeritercum cohortibus arm atis

6ox proxim is castellis frum en

a. Cunctatur. Il z e vox in n ullis

exstat codd. A t dim idia pars eo

rum habet m oratut ; altera conotar.

Sed Oud. cui vox mom tur visa est

glosse proposuit cuneiatur ; ethanc

lection em tem ere receperun tOb. et

ed . Bip. Perspicuum tam en est vo

cem conaturm endum esse,nce ullum

efficere sensum quod patet ex se

quen tihua. Nolim tam en m u tare

vocem moratur, qua: etsiglossaOu

dendorpiovidetur,n ihilom in us fac it

ad rem , et. con sen tien tibua optim is

codd..vere ex ingen io scriptoris pro

feets videtur .

Car . XXXV. 1 . Non longius X

m il/ibus . Bene Oudendorpius rejecitvocem possuam , quam habet Vul

gata nam facile subaudiri po test ,

nec legitur in nostris codd.

v incios . Tan tum dem est ac

si curse , vel m unia dices . Moro 1 0

m an o locutus est apud quos prc

tores et con sules soliti provincia

sortiri hinc provin cia pro quovis

m unere. A pud bistorico s tam en is

m os loqnendi adm odu m ram est.

3. A d oppidum davit. H anc lectio

nem revocavi ex n ostro cod. 5763

et aliis fere om n ibus ; et ea elegan

tior et m nciun ior m ihi visa a t.

Vulgata habet ad oppidum uddueil.

Nonnullc m em brane et nostra B.

5764 in oppidum . A t rò ad p…Prius enim sit Oudendorpius op

pidum versus egit jum en ta ; dein

In Oppidum im portare per illa fm

m en tum ins tituit.

4 . l lora noctis circiter X . I. e .duao

bus circiterboris an te ortum solis.G.

5 . igi/es castrorum . Excubitores.

Lucan . v1 1 , 24

Castrorum vigila ; nulla: tuba verlm t ann e

A uctor do Bell. H ispan . c . 3 I 1gi

la non poterant diligentia »p re stare.

Vid. et c. 35 . Dav.

6. Cum cohortibus am alia. Vox

D F. BELLO GALL ICO. LIB. V…. 447ub ipsam lucem im petum fecit. Ii

,repentino m alo

°iti diffugiunt ad sua pre sidia . qua nostri ut

nt,acrius contra arm atas incitati , nem inem ex eo

o vivum capi patiun tur. Effi1git inde cum paucis

ius nec se recipit in castra.

XVI . Be bene gesta , Caninius ex captivis «zom peirtem copiarum cum Drappete esse in castris a

us non am plius XII . Qua re ex eom pluribus cog

1uum intd ligeret fugato duce altero perterritos

vs facile opprim i posse ; m agnz &licitatis esse arbi

i r nem inem ex ce de refugisse in castra qui de

a calam itate nuntium Drappeti perferret. Sed in

undo qunm periculum nullum videret equitatum

n Germ anosque pedites sum m ze velocitatis hom i

mperflna videtur Oudend.,

1ter eam rejiciendam esse

mia, inqu it, nem o tam fum us

u i crederet eum inerm ibus

hortibu s im petum fecisse °

jungendam pm pon itcum se

ns , e.: castelli: pm .: im is , ( lil

e posita in ter cohortibus et

A t e que superflua foret ista1entibus juncta vel superiou m castella sem per srm nt:

1en t, u t alien i sin t usui pro.

l ergo m utandum . Ipse en im

t H irtius am an t piene loqu i,°idim us l. v , esp. 49 copia

m ata , et eo ipso lib. e . se

c ionem am ata»: instruo

inde . MSS. R. ang].'tVoss . etodit.Rom anapmfio

ptim i haben t, cfl ugit.

XXXVIJ .A mdlib1n non am'

II. Supra dixit decem . A t

t error. Nonnulli codd. non

npliu : que locutio vix latina

i pre posit. a rejicinnt, con

tra m orem Ce saria. Vid. supr. 1. v, .

cap. 47 . Non inelegunter certe cod.

Oz on . cui adstipulsntur editiones

Vascos . Basil. Venet. A id. Gryph.

Plan t. intra m illia non amplius XII.

eteam lectionem veriorem ex istim a

bet Oudendorp.

Magne felict n . Davisio dis

plicebat vox fi licùafis . Si itt scripsit , inquieln t , H irtius , pleno dor

m itavit. Censebat Canin ius fugutodun alam perm

-rito.: reliquos fucile

opprùnìposse ; Can inii igiture re fuit,

ut nuncios de Lucterii clade Drapo

peti perferretur ; si aliter fuisset ,huic ob aooeptsm a lam t em ti

m er incuti non poterat. Quapropter idem criticus suspicatur legen

dum esse infofit itatis et Clarke id.

Quibus m pondet Oudendorpius

gavisum contra fuisse Canin ium

nem inem cledis nuncium affa re

Drappeti potuisse ne aufugeret an

tequam ad eum de im proviso venire

posset ; quo subito et in0pinuto ad

ven tu perterritus fad lim opprime

448 c . JU L II c sss s m s COMMEN T.

nes,ad castra hostium pre m ittit : ipse legionen

in trina castra distribuit, alteram secum expeditam ducit.

Quum propius hostes accessissets

,ah exploratoribus , quos

pram iserat , cognoscit , castra eorum,ut barbarorum fert

consuetudo ,relictis locis superioribus , ad ripas flam ini:

esse dem issa . at Germ anos equitesque6im prudentibus

om nibus de im proviso advolasse,et pra:lium eom m

'

misw

Qua re cognita legionem arm atam instructam que addu

cit. Ita repente om nibus ex partibus signo dato lou

superiora capiuntur. Quod ubi accidit Germ ani equi“

que signis legionis visis vehem entissim e pre liantur :

confestim om nes cohortes undique im petum facinnl ;

om nibusque aut in terfectis aut captis m agna prada po

tiuntur. Capitur ipse eo pm lio Drappes.

XXXVII. Caninius,felicissim e re gesta sine ullo pane

m ilitis vulnere ad obsidendos oppidanos revertitur ; ex

ternoque hoste deleto cujus tim ore antea dividere pra:

sidia et m unitione oppidanos circum dare prohibitus erat,

retur. Unde non m ale forsan in

Ursin i Petav. et Leid. pr. estper

tem ri reliquos fucile e! opprim i posse,et Oudendorpio prorsus assen tior.

3. Sum m a: melocitatis hom ines . Pro

hom ines Vulgata habet om nes . N il

m u ta. Nostri codd. exhiben t hom i

nes . Frequens est m utatio . Jam vi

dim as , l. 1 1 , c . 30 , et v1 , 1 6 , ct

alibi.

4 . In trina castra. Recte ex codd.

A nd. Petav. et nostro B . 57 64 a

prim a m an u . A lu , intra castra . A t

supr., c . 33. dixit H irtius trina c.c

celsissim o 1000 ca.: tra fecit.5 . H ost: : accessissel . Ita codices

nostrietoptim i alii.Quidam hos tem

parum differt.

6 . Gcm anos,equitesquo. Male Sca

«l iger etVulgataom 1ttn n troque : nam

in exercitu rom .cruntnon solum ger

m aniequites sed etgerm an ipodites

levis arm atura! qu i i n term ixti inter

equitespraliabm tu r vn , 65),etin

eo ipso cap . in quo m o ram ur, equi

talum am uem , germ an osgue M m .

Nihil igitur dubii.

7 . Confi stim cohortes . Languidia

est vulgata lectio ,oon/es tim

cohortes . Dele rò om nes”

, quod non

agnoscun t optim i codices neque

nostri.

C \ P. XXXVII. D ividere pn

sidia. Restituerun t ed itores Bipon

tin i, quibus assentior, consentienti

bus nostris codd. 57 63 et

MSS. Bongars . Gujae . Petavin. sd

aram libri.Qua lectio aptior estbui:

loco nam tim ore ex tern i basti

Canin iu s n on ausus erat dividere

pre sidia ne m in us casen t valid: ad

resistendum . Vulgata lectio qual

https://www.forgottenbooks.com/join

DE BELLO GALL ICO. LIB. V I I I. 45 :

XXXIX. Ibi crebris litteris Caninn fit certior q ua: de

D rappete et Lucterio gesta assent quoque in corisilia

perm anerent oppidani. Quorum etsi paucitate111 contem

nebat , tam en pertinaciam m agna poena esse afficiendam

judicabat ; ne universa Gallia non vires sibi defuisse ad

m aistendum Rom anis sed constantiam putaret ; neve

hac exem plo cetera: civitates locorum opportunitate fra

tm se vindicarent in libertatem : quam om nibus Gallis

notum sciret,reliquam esse unam aestatem sua provin

cia ; quam si su stinere potuissent , nullum ultra pericu lum

vererentur. Itaque Q. Calenum legatum cum legionibus

Il reliquit , qui justis itineribus se subsequeretur ipse

cum om ni equitatu quam potest celerrim e ad Caninium

contendit.

XL. Quam contraexspectationem om nium CaesarU xel

lodunum'

venisset appidum que operibus clausum anim um

adverteret,neque ab oppugnatione recedivideret

’

ulla con

ditione posse ; m agna autem capia frum enti ahundare ap

necessaria esset , ut bella tam diu

turno term inus im poneretur. In hoc

consen tiun t om nes scriptores tum

veteres cum reccotiores.

CA I'. XXXIX. I Qua da Drup

pete et Lactoria ges ta essent. Qua

Drappeti et Lucterio accidissen t.

Dc aligna gari idem est quod de

clignafieri , sed inusitatior loqn endim odus , u t observat Clarkius. De

abest a cod. Vass . : m ale.

Qun ru en im Iv ann is cum dim idia

jam prn fuisset , una e stas erat reli

qua. Im perium enim illi per quin

qn iennium ut ex Eutm pio cognos

citur fuerat proroga…. GOD .

3. Q. Coleman . Quin tu s iste Ca

lenus postm adum A thenas cepit

fuitque consul anno pralii Pharsa1.

Car . XL . I . Uu ilcdmumt. H oe

nom en ut pleraque solen t nom ina

propria oorrupte legitur apud co

d ices. A l. A u iliodunum alii m ulto

plum Uu lhd onwn,vel Uz d lodunum .

Noster codex R. 5 764 . Velodunum

quad nom en nullibi ita scriptum

inven io . Vide indicem geograph.

Neque ab oppugnatione mondi

aiden t , etc. Cod. Petavianus : neque

oppugnatione posse recipi aut condi

tione ulla widerst. Quam lectionem

probabat Gruterus at nulla alia

firm atur auctoritate . Nihil igitur

m utandum . Nostre autem lection is

ha c est interpretatio In telligebat

C…non posse recedi ullo m odo, vel

ulla via condition e , pacto quavigab oppugnatione , soil. oppugnandum

esse utique oppidum uti Caninius

ompcrat. ut frangem tur pertinu :ia

oppidanorum .

452 C. JU L II CE S A RIS COMMENT.

pidanas , ex perfugis cognasset ; aqua prohibere hostem

,

tentare cm pit. Flum en infim am vallem dividebat qua:

totum pane m ontem cingebat, in qua positum erat pra:

ruptum undique oppidum Uxellodunum . H oc flum en avertis

loci natura prohibebat sic enim im is radicibus m ontis

ferebatur, ut nallam in partem ,depressis fassis derivati

posset. Brat autem oppidunis diflicilis et prz ruptus eo

descensus ut prohibentibus nostris sine vulneribus ac

periculo vite neque adire flum en neque arduo se recipere

possent adscensu . Qua difficultate eorum cognita Ce sar,

sagittariis funditoribusque dispositis torm entis etiam qui

busdam locis contra facillim os descensus oollocatis aqua

flum inis prohibebat oppidanos quorum om nis posta

m ultitudo aquatum unum in locum conveniebat sub

ipsius oppidi m urum°ubi m agnus fans aqua prom mpe

3. A qua prohibere hostem . Frontinu s Strat. lib. 1 1 1 , cap. 7 Caesar,

in Gallia, Cadurco civitatem om ne

cinctam et fontibus abundontem ad

inopiam aqua redegit quam [antes euniculis avertisset, etfium inis usum per

sagittarim am uisset.

4 . Qua: totum pane m ontem cinge

bat. Vossius em endatflumm infim amvallem dividebat, quodpazne totum m on

tem cingebat. A tH irt. non solum dicit

flum en sed et vallem cinx isse pa ne

totum m ontem . Porro qu id hoc loco

m irandum Finge m on tem undique

pre ruptum et in ejaa sum m a ur

bem pasitam ; finge vallem in im o

m on te flum ine irrigatam ct cingen

tem pane totum m on tem ; ab altera

parte, sei]. in in tervalloocc , ped. , ut

dicitur cap. sequen ti,terra lingulam

valle excd siorem sed m on te dem is

siarem qu e im um hanc m on tem

jungs t ; ethabebis vallem cingen tem

pane tatam urbem , et in im avalle

flum en .N ihil hoc credo sim plicius ;

et locus em endatianc non eget.Sed

in fra , cap. sequen ti sub finem ,dio

citur acc ped . intervallum flum inis

circu itu vacasse unde constat et

flum en et vallem sim ul pan e cin

xisse urbem .

5 . H ocflum en awrti. Ita optimi

codd. A ndin . Petav. O xon . et nos

ter R. 5 763. A l. vu lg. hoc un rù n .

Minus ben e.

6 . Sic eni m im is . Ita codd. Petav.

Oxon . ct noster R . 5 7 64 . Ouden

dorp . rei gram m atica: studiasiorsi:

enim in im is . A t prc positio non atico

n ecessaria est qu in subaudiri facile

possit. A lii , s ic enim i4fim is , non

m ale quoque.

7 . Multitudo aquatum . Codd. fen

om nes aqualom m . Non m ale certe,

et forte elegan tius . Ce sar ipse hoc

verbo usus est Bell. Civil. 1 73,

aquatom ab equitatu prem i , et auc

tor Belli H ispan . c . a Noster cod.

https://www.forgottenbooks.com/join

454 c . JU L I I C E S A R I S COMM E N T .

rabant ; ut tam en non deten em ntur6m ilites nostri via

proferre ,atque operibus locorum vincere diflicultates

Eodcm tem pore tectos cuniculos ab vincis agunt ad caput

fantis°

°

, quod genus operis sine ullo periculo et sine sus

picione hostium facere licebat. Extruitur agger in s ltitu

dinem pedum IX 9

,collocatur in ca turris X tabulatorum

,

tis,veladportas .LIV. a7 : A lbano

nonplus anim ieratquamfidei nec m a

n n : ergo , nec transire aperte ausas

« usim ad montes suocedit.

6 Ut tamen non deten en ntur, etc .

Id est , ita ut tam en nostri non de

terrcrcntur. Lectionem istam judicat elegan tiorcm Davisius ego vero

lectionem cxcellentissim orum ca

dioum Elien s . B . A ngl . Voss . et

nostri reg. 5763 vividiorem etnar

ration i aptiorem ex Optt. scriptori

bus judica .quam in tegram hoc loco

restituere m ihi liceat , u t lector

u tram que e stim are queat. Oppidun i

enim loco superiore docum ntes em i

nus sine periculo pre lian tur m ultas

que pefl inaciter succedentes w lneran l

non tam en deterrentur nostri etc .

7 . A tque operibus . Vulgat. habet

et labore atque queri6ns . Ita noster

codex 5763. Quad recte expun xit

Oberlinus ex Optim is codd. velu ti

otiosam et ingratam repe titionem .

8 . Tectos cuniculos ab vineis ognut

ad caputfontis . Et ea lectio est em en

datia Davisiana , qu a n ihil m elius

et ad locum aptius. Codd. nostri

tectos cuniculos ad mineas ognut et ad

caput fontis . A lii ad aggeres ac r i

neos ; sed ad quas vineas aut ad quos

aggeres cun iculi duecban tnr?Oppi

dan i n ec vineas , nec crates , nec

aggeres habeban t , ad quos cun iculi

dirigi passent pre terca, non age

batur de m aris u rbis diruendis sed

de fon te cxhauriendo . Bcjicicnda

ergo ista lectio . Scaliger cum ten ia

Bongarsiano em endat ta :tos cuni

culos em tes et wineas egunt ad « put

fonti: . Pessim a em endatio :°

nam , 111

observan t critici , n eque sine ullo

periculo , neque sine m spieione loos

tium ut dici tur infra, crates et vi

nca agi poterant quo m achina

supra terram instructa facile con

spici ab hostibus passun t. Cunieuli

con tra, sub terram acti non conspi

ciun tur de cun iculis , vide supra.

ergo Davisio . Malim tam en , u t est

in A ndin . Oxon . et Petav. sim pli

citer , tectos cuniculos agunt ad eapd

9. In altitudinem pedum IX . Pe

trus Ciaccon . ex Orosio cm endavit

Lx et Gruterus afi'

irm at sic extarc

in cad. Petavino . A t , inqu it Ou

dendorp..vix m ihicredibileaggerem

fecisse pedum L x et in co insuper

turrim collocatam fuisse . A udio . et

Oxon . cum edd.Vaso. Ven et. Basil .

A ldiGryph.Man u t. etPlan tin idant

t x . In reliquis MSS. e t edd . v1 .

Rectum am o ina est tx , quod patet

ex Crosio ipso l. v1 , cap . 1 1 : Ep

truitur aggeret turrispedum se: : gintn,

cujusvertex ade quarefon ti.: lacunapossit : non dicit Oros . aggem nu fuisse

pedum 1.x sed aggen m et turrim . Si

ergo aggeri des rx pedes et torri

sive singulia tabulatis v ped . effi

cien tur x.x ped. quad etiam bone

advertit H otm anus . Ono .

DE BELLO GALL ICO. LIB. V I I I. 1155

non quidem quae m oenibus aquaretur ( id enim nullis

operibus efiici poterat , sed qua: superaret fontis fasti

gium Ex ea quam tela torm entis jacerentur ad fontis

aditus nec sine periculo passent adaquari oppidani

non tantum pecora atque jnm enta, sed etiam m agnahom i

num m ultitudo siti consum ebatur.

XLII. Quo m alo perterriti oppidani cupas sevo pice’

scindulis com plent : eas ardentes in opera provolvunt.

Eodcm tem pore acerrim e pra liantur , ut ab incendio res

tinguendo dim icatione et periculo3deterreant Bom anos.

Magna repente in ipsis operibus fiam m a exstitit . Quaecum que enim per locum pracipitem m issa arant

,ea vincis

et aggere suppressa î com prehendebant id ipsum quod

m arabatur. Milites contra nostri , quam quam periculoso

genere pre lii locoque iniquo prem eban tur tam en om nia

1 0 . /Equanetur. A lu ,« quan t seu

ada quaret.

1 1 . Fontis fastigium . Lam m al

tiarem m ontis e qua prasiliebnt.

Fons prorum pebt1t sub m urum op

pidi ( cap. 4 1 ) oppidum erat in

sum m a m on te erga fan s ibi in

altiore m ontis loco prorum pehat

hinc fastigium fon tis est locus sltior

m on tis , unde fans scaturit. M .

t a. Possent adaquari. Melius co

dices nonnulli et noster B . 5764 ,adaquarentur, reponentes supr. pro

superal e posset.

Cn . XLII. 1 . Capa sen , p ice ,

etc. De his cupis m ateria ad conci

picndum iguem apta refertis nullus

alius auctor quad sciam m em init

n ec Just. L ips . in Poliorc. lib. v ,

dial . xv , et id om nino inventum

gallicum est , ut ait Plin ius . Sed ut

plurim um im plebantursaxis,terrave

m adefacta. H oc au tem loco , pice ,

sevo , scindulis , etc .

a.&indulis . Scindulm a scindendo

sunt tabella lignea , quibus tecta

odium solen t tegi. H oc au tem la

co,m inutissim n et in parvas lam inas

assulatim fissa . De iis vide Vitm v.

1 1 , cap. 1 et Colum ellam , lib.

VIII , cap. 3.

3. D im icatione et periculo. H . e .

dim icationis periculo. Et haec ex

plicatio dim icationis periculo , invasit

in m ultis libris locum vero lection is,ut ait Martis . Noster cod. 5 764hanc lect. exhibet.

4 . É s.-stitit. A l . ez is tit. Male , u t

apparet ex sequen tibns .

5 . Ea mineis et aggere suppressa.

Supprim ere non est hic &n onpt'

nt

rm sed reprim ere , aut retine

re , vel m orari , ut ipse H irtius

explicat. Sic Ce sar ,lib. 1 , de Bell.

Civil . c . 66 , ait iter supprimens , pro

retrahere se ab itinere , et Liv. l.

vi 1 c . 3 4 impetum supprima e pro

w rimere . Voss .

6. Id ipsum . Soil. vincas et ag

geres .

4 56 C. JU LII CE S A R IS COMMEN T.

paratissim o sustinebant anim a : res enim gerebatur et

excelso loco ,et in conspectu exercitus nostri ; m agnus

que utrimque clam or oriebatur. Ita quam quisque poterat

m axim e insignis quo notiar testatiorque virtus ejus esset,telis hostium flam m mque se offerebant.

XLIII. Ca sar qnum com plures suos vu lnerari videret,

ex om nibus oppidi partibus cohortes m on tem ascendere,

et , sim ulatione m m nium occupandorum ,clam orem undi

que jubet tollere. Quo facto perterriti oppidani , qunm

quid ageretur in locis reliquis essent ignari , suspensi

nevocan t ab impugnandis operibus arm atas m urisque dis

ponunt. Ita nostri,fine przelii facto ,

celeriter opera flam

m a com prehensapartim restinguunt partim interscindunt.

Quum pertinaciter resisterent oppidan i

, et jam m agna

parte suorum siti am issa in sententia perm anerent ; ad

postrem um cuniculis vena fontis intercisa: sun t atque

aversa Quo facto repente perennis exaru it fan s tantam

que attulit oppidanis salutis desperationem ,ut id non

hom inum consilio sed deorum voluntate factum puta

rent. Itaque necessitate coacti, se tradiderun t.

7 . Ita quam quisque poterat. Sic

Optt. codd. et noster 5764 . A lii ,

m in us’

l1en e , ita ut quisque poterat ,

vel om n ino ita quisque poterat.

CA P.XLIII. 1 . E ssent ignari sus

pensi. H as duas voces non sim ul ad

m ittunt codd. A lii essent ignari , al .

essent suspens i. Soli codd. Lav. Bon

gars. tert. Dorvill. et edd. Medio].

Floren t. utrasque recipiun t,et recte,nam etsi aliter Davisio placet

aliud est ignarus esse , aliud suspen

sus . Suspensipossu1nus esse , sed non

ignari ; at qunm ign ari sum us ali

cujus rei , suspensi harem us in con

silio capiendo , et ea ipsa res est de

qu a hoc loco agitur.

F ine pra lii facto. Ita codices

om nes et edd. vett. N ihil ergo m a

tandum . A lii, sine pra lio facto . Ma

le : et sine auctoritate

3. ;»rm anerent. Bec

aliter se haben t in codd. Nastri

legun t quam pertinuoiter resis terent

oppidani m agna parte etiam suorum

siti am issa in sententia perm aneòant

aptior tam en n ostra videtur lectio.

4 . Quo facto perennis em m itfons ,tantamque . H anc lec tionem revocavi

ex cod. m eo 5763. A st alii habent

quo facto n pentefons p n m is e xhaus

tus , tantum attulit , etc . A l. quo facto

tan tamque. Can cin nior sane lectio

cod. nostri.

5 . Ut id non hom inum con silio , sed

https://www.forgottenbooks.com/join

460 . C. JU LII CE SA B IS COMM E N T.

rum duxque deesset , parente Rom anis civitate cun

equitibus se suosque latrociniis alebat, infestisque

ribus com m eatus com plures3

qui com portaban tur 1

herna Rom anorum , intercipiebat.

XLVIII. Erat attributus Antonio praefectu s equi

C. Volusenus Quadratus qui cum ea hiem aret.

A n tonius ad persequendum equitatum hostium m ittit

lusenus autem ad eam virtutem‘

, quae singularis in eo

m agnum adium Cam m ii adjungebat; qua liben tius 1

ceret qu, od im perabatur. Itaque dispositis in sidiis , s.ejus equ ites aggressus secunda praelia faciebat. No

m a qnum vehem entius contenderetur ac Valusem

sins intercipiendi Cam m ii cupiditate pertinacius eum

paucis insecutus esset , ille autem fuga vehem en ti

seuum longius produxisset repente om n ium su

invocat fidem atque auxilium,ne sua vu ln era

, pe

interposita6

paterentur inulta°

c,

onversoque equo

a.Pm nte Ram is civitate.Quum juste. Vid. c . 33 n is i quia

ejus civitas soil. A trebates , pare incassum le dere ten tavit pe

ret Romania. Male qu i legunt ex ut plurim um adit.

nonnullis codd. parente s ibi an ni ci 3. Quo liben tius id jacen t ,citate . nam si om n is civitas A tre eo liben tius faciebat , quod

batum sibi paru isset, cur supra Ilir rabatur .

tina dix isse t : cioitasque A tm òatum in 4 . Longius produ x is set. Pra

oflicio manen t. Recta est lectio co w mv , ixrtivu v &n or tivm ,

dicum nostrorum . raliter in longum du cere , p3. Com m eatus complures , qui , etc . gare. H oc au tem loco , allicc

Non silen tio pra tercunda m ihi vi quem fraude , ut longius

detur lectio codiciaPetav. comm eatus dis tar.

conlplures comparato: in hiberua. 5 . Repente om nium suorum

Car . XLVIII. 1 . A d eam wirta fidem . In nonnullis codd . et

tem . Sic aptim i codd. et noster B . 5763 ita legitur Iain ions

5763. A lii ct B . cod . 5 764 A d m icos, vitiose ) hom in i, suo rumeam partis virtutem .Quo sensu ,

nese fidem . In nostro R . 5 76 4 i

cio . A lii autem clarins , ad eam par hom in i omn ium suorum ete . No

tem virtutis, sed in sula ; unde n on certe . A t lectionem vu lgat. rn

nulli codice Ursin i freti m utant , Petav. A nd. Oxon . Palat. Lei

ad eam partum u irtutem . Ex his om et edd. Rom . Mediol .Veneta

n ibua certe prastat lectio nostra. pm pter n il m u tandum .

Magnum odium . Et quidem in 6. Peqfidia in terposito. A l . 1

DE BELLO GALL ICO. L IB. VI I I. 46 1°

ris incautius perm ittit in praefectum . Faciunt idem

es ejus equites paucosque nostras convertunt atque

muntur. Com m ins incensum calcaribus equum jungitQuadrati , lanceaque infesta m edium fem ur ejus

ais viribus trayait. Pre fecto vu lnerato,non dubitant

ri resistere,et conversi

3hostem pallere. Quod ubi

lit , com plures hostium m agno nostrorum im petu

vulnerantur,et partim in fuga proteruntur , par

n tercipiuntur. Quod ubi m alum dux equi velocitate

Wit”

; graviter vulneratus prmfectus ut vita pericu

aditurus videretur , refertur in castra. Com m ins au

sive expiato suo dolore sive m agna parte am issa

um,legatos ad A ntonium m ittit

,seque et ibi futurum

armscripserit , et ea facturum , quae im peraverit, absi

s datis firm at. Unum illud orat"

,ut tim ori sua con

tur ne in conspectum

rB . 5763,per[idem interposita;o interposito habent imposito

:erpretan tur dum colloqueretur'oluseno sul) specie colloqu ii

lidem babebat colloqu io con

A t si recto diciturfidem faldecipere , circum venire , an idea

um est dicere per fidem vulnus

imponere , pro aliquem per li

in terpositam deceptum vulne

Unde m ihi pra:stan tior vide

astra lectio m odo legas impo

pro interposito .

Lanceaque infesta medium fem ur

unguis e iribus tra/icit. A literho cit A ndin . Oxon . Petav. et nos

. 5763 et edd. prim m : magnis

unius forte . A t ire infes tis sigais,n infes fl

'

s telis , et alia sim ilia

m occurrun t in nostro auctors .

Conventi. A l . et noster codex

conversis equis .

Pulsi. Recte . Etsi i1\ codicibus

1que legntur percuhi.

veniat cujusquam Rom ani.

xo . Quod ubi malam due equi've

loeitate evitaoit etc. Tatahac perio

dus corrupta videtur. Unde varie

tatem m agnam lectionis secum at

tu lit. Codd. pars m ax im a Quodubi malum du: equi velocitate evitavit

ac si pra lio secundo gm oiter ab eo

malaem tus praefectus ut mite pericu

lum adituruswideretur refi rtur in cas

tra.Qua lectiov ix sensum aliqu em

offert probabilcm . Ita igitur eam

em endo :Quodmalwn duo-(Com m ins)

equivelocitate evitavit. A tque sic pra:

lia secundo facto subauditur gra

viter adeo vulneratus profectus ut

tur in castra. NOstrum lectionem ex

bibot cod . B . 5764 .

1 1 . Unum illud orat. Scal. , unum

illud erat.Male, et, utvidetur,errore

typographico ; nam codd. om nes

habent orat.

1 11 . In conspectum . A lu , in cons

pectu , ut sopra, e. 8 , et alias in

hoc libro vidim us .

462 c. JU L II em sm us COMM ENT.

Quam postulationem Antonius qunm judicaret ab justonasci tim ore

,veniam petenti dedit , obsides accepit.

Scio Ca sarem'

singularum armorum singulas oom m en

larios confecisse quod ego non existim avi m ihi esse fa

ciendum propterea quod in sequens annus L . Pau lo, C.

Marcello Coss. nullas res Galline habet m agno opere

gestas . Ne quis tam en ignoraret qu ibus in locis Caesar

exercitusque eo tem pore fuissent, pauca scribenda conjun

gendaque huic com m entario statuii.

XLIX. Casar, in Belgio quam hiem aret,unum illud

propositum habebat , continere in am icitia civitates,nulli

spem'

aut causam dare arm orum . N ihil en im m inus vole

bat, quam sub decessu suo necessitatem sibi aliquam im

poni belli gerendi , ne , qunm exercitum deducturus esset,bellum aliquod relinqueretur , quod om nis Gallia libenter

sine praesenti periculo susciperet. Itaque ,honorifice civi

tates appellando , principes m axim is praam iis affieiendo ,

I . Scia Ca sarem . Velati epilogas

libri est ubi n em pe nonu s an n us

in cipit , vel potiu s hiem s n on i an n i.

Goo .

L . Paulo , ct C. Marcello Cass .

Soil. A nn . U . C. n cc tv . Nonn ulli

haben t L . Lentulo . Male z nam Len

tulus cos . pertin et ad ann um se

quen tem .

3. A lagna open . A lu m agnopere .

Jam m on u im us .

CA P.XLIX. I Spam . Davisius vu lt

speciem , id est pra tex turn . Bum re

prehendit Oud . nam, inquit , Gal

lia sperabat sem per cau sam novo

rum m otuum quare u s om nem

spem et pr:etextum vel cau sam adi

m ere volebat. Patct e: seqq. bellum

om nis Gallia libenter suspioeret.

Om ni: Gallia . Soil. A quitania,Celtica Belgica.

3. H onori/ìce civitate: appellando.

Egregium docum en tum traditCo

sar qu ibus artibus parte be llo pro

vin cia: retin ean tur ; qua certe adeo

illi successerun t, u t ingressas civile

bellum 00pias om n es ex Galliaqunm

edu x isset n ihilom in us pacatam m

tin uerit , jam libertatis velut im m e

m orem , quasi non vieta , sed sua

spon te subdita esset. Sic A grippa

ap . Jo seph. de Bello Judaico , cap.

1 6 K ai z afira òn cy.iveuo zv cò dti

ppow zp.i rmv 14 1 1 1 1.i còdì di ’

a‘

yi

vu av , t iye dti vayxav òydcrixovr x i'

m

n o'

l ep0v ùf : èp s i : il m 0: pia…g a.u .à pl0 o

a 111; dovau : mc Pa y.: t xa: f m

https://www.forgottenbooks.com/join

464 c. JUL II CE SA R IS COMM EN T.

ut ns gratias ageret, quodfrequentiam atque officium suum

Antonio praestitissen t ; sim ulque se et honorem suum in

sequentis anni com m endaret petitione pm pterea quod

insolenter adversarii suigloriarentur

,L. Len tu lum etC.

Marcellum Coss . creatos, qu1 om nem honorem et digni

tatem Czesaris exspoliarent’; ereptum Servio Galbm con

sulatum, qnum is m ulto plus gratia suffm gusque valuisset

,

quod sibi conjunctns et fam iliaritate et n ecessitudine

legationis esset' o

LI. Exceptus est Casaris adventus ab om n ibus muni

cipiis et coloniis incredibili honore atque am ore tum

prim um enim veniebat ab illo universa Gallia bello. Nihil

relinquebatur quod ad ornatum portarum itinernm

locorum om nium qua Caesar iturus erat, excogitari posset.

Cum liberis om n is m u ltitudo obviam proeedehat hosti:

om nibu s locis im m olabanturc : triclinns stratis’

6. Causale: creata: . Design atos .

7 . Qui amuemhonorem et digni ta

tem Ca sari: exspoliarent. Ita codd.

om nes . ConjecitCiaccon . legendum

om ni honore ct dign itate . N il m u ta

sim ilis fere locu tio ap. Vell. Pa

tercu lum l. II ; e . 80 . Spa/cata quam

tuerr non poterat , dignitas . Et apud

Cic . pro M . l io , p . 3 3 88 edit.

Lam bin . , cap . 3.

8 . Servio Galòw . Idem qui sup .

1 1 1 , c . I . Legatus fuers t Caesaris

in Veragros . Cum con sulatum dein

de peteret, repulsam tulit pm pter

Ce saria am ic itiam ex quo cum

Cass io et Bru to in Ca sarem conjuravit. Sed et alteram repulsam tu lit

quam Ce sar essetdictator un de hos

tis ei factus infen s issim us .

g . Sibi conjunc ! us . Sibi pronom en

reciprocum quod m ale hic pro

dem onstrativo pon i au tum at Davis .

Onan .

fora tem

o . Legationis es set. In n ostroootl.

R . 5 763, ab his verbis lacunaa m ,

usque ad verba quo m ajores . cap. 53.

CA P. LI. Itinerum, locorum ,

ek .

Vul t floribu s et coron is com post

esse quod popu lus facere olim sole

bat,oum gaudio aliqu em exceptnrus.

Unde legim us in Polybio T . Quintium qnum liberam Grz cinm pro

nun c1ari jussisset , coro nam m oon

jectu honoratu m .0î di inquit, : d

) oi q epa'

vouc im è'

pim ovu e nai hpvioxouc. Et de Carion e Tr . pl. uit

Plu tarch. eum superato in suffragi:

Pom peio florum conjec tu , plausu

qu e a plebe exceptum esse : l i l li°

vo; p.iv in; vsvm 11xioc l ay.1rpoc ir1tè

pi ; ti; revdi p.w iEr'

ù ar o x,;e

'

m u i

Goku : <: upavuw , nai av0i:iw dti: ul vflaòrov. A ddit au tem in; vsvm .xòg , ut

ostendat solitos victores eo honor!

sffici. Voss .

a. Trzclinus strati : .

DE BELLO GALL ICO . L IB. VIII. 465

plaque occupabantur ut vel exspectatissim i trium phi

la titia pra:cipi posset. Tanta erat magnificentia a

lentiores , cupiditas apud hum iliores

LII. Quum om nes regiones Gallia Togatm Ce sar per

cucurrisset sum ma cum celeritate ad exercitum Nem e

tooennam rediit ; legionibusque ex om nibus hibem is ad

fines Trevirorum evocatis,eo profectus est ib,

ique exer

citum lustravit . T. Labienum Gallia Togata praefecit ,

quo m ajore com m endations conciliaretur ad consulatus

petitionem . Ipse tantum itinerum faciebat, quantum satis

esse ad m utationem locorum , propter salubritatem,exis

tim abat. Ibi quanquam crebro audiebat,Labienuin ab

in im icis suis sollicitari5

certiorque fiebat,id agi panco

rum consiliis ut,interposita senatus auctoritate , aliqua

auctore Isidoro , est canacnlum , a

tribus lectulis discum hontium dic

tus . A p. vett. enim , in loco ubi con

vivii apparatus exponebantur tres

c an t lectuli strati in quibus dis

cnm ben tes epulabantur. KIM en im

grace lesta: dicitur unde factum

n t triclinium diccrctur. H orst. l . I

Sut. Iv, 86, tres lectos pro triclin io

Sapo tribu s lectis videas ce nare qua

Goa.

3. H m ilinm .Petav. Scalig.Leid.

pr. Voss . et alii habent m elrbm

quasi vellet innuere apulen tiores

m agnificen tiam ostentasse suam in

In c occasione , sed non e quum , pro

pen sionem anim am in Casarem

melrbm vero cupùiitatem volunta

tem et studium suum . A t sim plicius

Oudendorp. sm picatur hanc lectio

nem natam ex errore scribarum qui

sape scribnn t sine ròh, um iliom ut

O…, Oratiur , quod non in telli

Cu . Cum a la-ita“. A lii

4 .

cap. 46 et indie. geogr.

3. 16ique exercitum lustravit. Exer

citum lush -are , est expiare solèmn ibus sacrificiis.Quod fichat ab im

peratoribus vel qunm ad novum

exercitum ven ieban t, vel quum de

provin cia docedeban t vel re bene

gesta, vel ante pralium . Lustratio

n is ejusm odi exem plum habem us

apud Liv. XL , cap. 6 Prior bastia

parsad dex tm m ,posteriorad lc m m via

m ata m ducuntur.Mos den ique erat

lustration is sacrificio peracto , ez er

citum , et divisas bifariam acies con

currere ad sim ulacrum pugno .Goo .

4 . Concilùzn tur. Civibus rom anis

in Gallia, suffragii ,us habentibus.

5 . Labienum sollicitari. Is reipaa

sollicitafion ibns cessit ; nam stetit

Pom peian is partibus , et fuit inter

Cz saris hostes infen sissim os, u t vi

dere licet In Bello Civili et in Lacan .

t . lib. v,3346 ; et I : , 5 50 .

466 C. JUL II CE S A B IS COMMENT.

parte exercitus apoliaretur : tam en neque de Labieno cre

didit quidquam neque contra senatum auctoritatem III

aliqu id faceret , potuit adduci : judicabat enim,liben

'

s

sententiis patm m conscriptornm

Nam C . Curio , tribunus plebis , qmm Casaria causam

dignitatem quc defendendam suscepisset , sape erat seas

tui pollicitus , si quem tim or arm orum Ce saria» le deret,

et, quoniam Pounpeii dom inatio atque arm a non m in im um

terrorem foro inferrent, discederet: uterque ab arm is , em

eitusque din itteret ; foie eo faeto

°

liberam et: su i jm'

a

civitatem . Neque hoc tantum pollicitus est ;. sed etiam per

se discessionem facere ccepit"

: ( quod ne fieret, enn ulat

am icique Pom peii jm serunt atque ita rem uioderm lo

discess erunt"

.

LH I. Magnum hoc testim on iu°

m senatus erat universi,

convenien sque superiori facto. Nam Marcellus proximo

anno, quum im pugnaret Caesaris dignitatem con tra le

6. Spoliaretur.Vid. inf. caps 54 . in sen ten tiam , et decret Bell-t.

7 . 0ù ineri. Subauditur posse . I Quod nsfia vet…jun a u ut. A l.

8 . C. Curio. Satis notos ex Cn . suaserunt. A l. et vulgata

lib. II , epist. et ex om n ibus scriptt. runt. line om nia sun t em endatiou s

rom an is. De eo fusius dicetnr in criticorum . Codd. optt. habentju

prim o lib. Bell. Civilis. scrunt, et latine dici potes t, ns p l

9. Qu1un sm eepisx t. H agnis qu ip fiat, juòeo. Nihilom in us m alim inte: b

pe largitionibus Caesar eum illexe

rat sibique conciliaverat. cripte/oer que la lei ne pe rd e) .I o . Eo facto. Faem o placeh t

eo pacto. Non m ale certe , sed sine sen ten tiam m oderatam ieru nt , at

auctoritate.Noster cod. R. 5764 eo utrique im perium abaogarett r.Hut

facto et alii om nes. Quapropter nil intellige de am ato: -ibm ; nam cm

m um durn . sulu et am ici Pom peii ex nd…I Sed etiam per se dircessionem ne id fim tja m , seu Ih…

facere capit. Male Faernas et Seal.

con traMSS. om nes in trudun t vo Cu . LH I. I . Magnum Aoc usi

cem senatus , qu. subaudiri potest. m snim Ut supra. placare m Pon

Pm o diseessioni: pedibus facta c poins et Ce sar ab arm is discedeerat form ula Qui ha c sentiti.: in ren t ; et , reipaa , ea erat sem enti.

hanc partes: qui alia , in illam par qua: utrique parti et patrie m eli.-m ii: . EI his dictis pedibus ihan r

https://www.forgottenbooks.com/join

468 c. JU LII CE S A RIS COMMENT.

quam ex suo num ero dedit.6

Ce sar tam en, qunm de vo'

luntate m inim e dubium esset6adversarioru1im

7

suorum , Cn.

Pom peio legionem rem isit, et suo nom ine 7 XV , quam

in Gallia Citeriore habuerat , ex S. C. jubet tradi. In

ejus locum XIII legionem In Italiam m ittit qua pre si

dia tueatur , ex quibus preesis XV deducebatur. Ipseexercitai distribuit hibem a C. Trebonium eum legioni

bus IV in Belgio collocat ; C. Fabium cum totidem in

E duos deducit. Sic enim existim abat, tutissim am fore

Gallium ,si Belga quorum m axim a virtu s

,et E dui,

quorum auctoritas sum m a esset, exercitibus con tinerentur.

Ipse in Italiam profectus est.

LV. Quo qunm venisset cognoscit per C. Marcellum

consulem legiones duas ab se rem issas quae ex S. C.

deberent ad Parthicum bellum duci Cn . Pom peio tra

5 . dilecta provincia Ce saria ,

eam tanquam ,etc.Recte,e: paucis qu i

dem codd. etnostro reg. 5764 . A lu

e: dilectu provincia:, Ca sarieam .Con

tra historiam . Nam Pom peias non

dedit legionem Casari, sed e : S.

C. Bibulo ,u t ea uteretur con tra

Parthos,eteam dedittanquam suam ,

quam vis ex dilectu provincie Ca:

saris confects faisset. Itadue Ce sari

pro una legiones detrahun tur. Nam

ea,quam ex S. C . Pom peius debebat,

detrahitur ex provincia Cmsaris , et

altera quam Ce sar ex eodem S. C .

debet, detrahitur quoque ex provin .

ciis Ce saris . Ergo ,etc .

6. Quam de voluntate m in ime du

bium esset, etc. H anc lectionem re

vocavi ex cod. nostro R. 5 763, et

m ultis codd. Oudendorpianis . A lii

in ter quos noster B . 5764 quam de

‘volttntate adversariorum suorum se c.c

spoliari nem in i dubium esset. A t rò

m poliari glossam redolet.

7 . E t suo nom ine.Recte exnostris

codd. suo nom ine ( en con non , pour

sonpropre compte ) . A l . es: suo nm » ,

quod est in terpteh m en tu m .

8 . In Italiam m ittit. In togatan

n em pe Galliam , qua: provin cia erat

Ce saria. Interim que legio deci

m a qu in ta h. 1. dicitur , ea tertia

appellatur in lib. III de Bell. Civ.

etaLucano quarta V I I I v. s 17

quod m in us credibile,qu iam etrira

tio non eam dem patiehatur accura

tionem quam Cc saris tex tus .

Cam us tibi cura sinistri .

Lentule eum pn'

m a, que tum in it optim abello,

Et quarta legione detur

9 .E xercitai dis tribuit hiberna. Ele

gantior, sed rarior loqnendim odus,

pro exercitum distribuit per hzberns.

Quam i nterpretation em nonnulli

codd. et vu lgata in tex tu recepe

runt.

xo . s ; Belga . Sì Belgii incola ,

populi etc.

CA P. LV. I . C. Marce llum . Non

DE BELLO GALL ICO. LIB. VIII. 469ditas , atque in Italia retentas esse. H oc facto quanquam

nu lli erat dubium3

quidnam contra Cmsarem pararetur

tam en Caesar om nia patienda esse statu it quoad sibi spes

aliqua r

g]inqueretur,jure potins disceptandi quam belli

gerund1 Contend1t p er litteras senaù u'

m issas ut

turum pm m zlrit ; sù: m inus se neque sibi neque patria:

ben t ; nam tune Cuius non Marcus

consulatum gerebat. Nostri codices

retentas . B ioCu s.

n . , 66.

3. Nulli erat dubium . Ita nostri

codd. A st alii , nullo , &pxausîs; et

reipaa jam vidim us l.v1 , nullo «Id/ti

betur consilio pro nulli adlti6etur

4 . Quidnam contra Ca sarem pa

m retur. Ita codd . tum nostri , cum

Oudendorp. Vulgata habet, quin pa

run tur. Minus bene .

5 . Belli gerundi. Cod. noster reg.

N . B. Prom isim us , in notis nostris catalogum legionum

rom anarum qu arum Opera Caesar u su s est hac in expedi

tion e. Vid. infra in catalogo Virorum illustrium art. LEGIO .

5764, 6elligem ndi , ut supra, VI , e.

s s . Item Lov. Cuj. Le id. pr. Voss.

Utrum que bene.

6. Contendit. H oc verbum videtur initium esse periodi qua auctor

fin em hujus libri initio Belli Civi

lis libri prim i nectere volebat.Quoautem desun t vel deesse viden tur

ex A ppiano , lib. 1 1 e. 3a facile

posaunt addì. Bam lacunam in textu

supplere m ihifas sititalico characte

re itatam en utatextu distinguatur.

V. sup., tortum ipsum .Verbum con

tendit in nonnullis codd. deest ; et

reipsa sine supplem en to inutile est.

https://www.forgottenbooks.com/join

4 72 DISSERTA T IO

igitur argum enta et aliunde petita m ihi seligenda sunt

Nonnulla extant vetera itineraria Rom ana, quae , etsi saepe

saepius m endosa tam en lacem aliquam quaestion i propo

sita: possunt diffim dere . Prim o ,Anton in i Im p. itinerarium

urbem A gendicum pon it inter Lutetiam et A ugustoho

nam Tricassensium hoc m odo

Measures Rom ance ea: Itinerario A ntonin i.

LUTETIA ad.

METIIETUM M elua

COND A TE

A GEDINCUM .

CLA NUM .

sum m a. o a b c c c c c a M . P. Lxxn .

Porro a Lutetia ( Paris ) , ad A ugustobonam Thales

iter facienti per M elun M onterault Provins , 4 2 leuca:

fràncicae,unaquaque 2 m ill. H exapod. constante

,ex m appa

itineraria a D . Sim encourt confecta, quam satis fidelem

reperim us,sese offerunt

, quae quidem baud m ultu m su

perant dim idiam partem num eri 79 supra scripti , dum

m odo fidem adhibeam us celeberrim o d’

A rwille, qui m il

lia itinerarn Bom . hac in parte Gallia; aestim at esse leucas

gallicas I 500 pass . rom . constantes,et eflìcientes c irciter

leuc . francicam,vel potins I I 34 H exap. A t recen tiores

m ensuraa in Pom ptinis paludibus Rom am juxta recepta!

dant solum I I32 H ex . ; ita igitur, 42 l. fr. 84000 H ex ,

et 79 1. gall. = 89428 fl ex . ; differentia 5428 fl ex .

,2 l. fr.

vel 4 l. gall. quibus distantia gallica superat distantiam

francicam quod non m irum est pro discrim ine viarum

veterum ac recentiorum . Mensuram autem a Lutetia ad

A ugustobonam si transieris per urbem Sens , prope pa

M . P. xv1u.

M . P. xv

M . P. xm

M . P. xv11

M . P. xv1

DE URBE A GENDICO . 4 73

rem esse non diffiteor ; sed m ihi satis sit h. 1. concordan

tiam itinerariorum utrorum que cum urbe Provins dem on

stravisse. A d tabulam Theodosianam Peutingerianam dic

tam, transco.

Doctissim us et honorandus vir facultatis litterarum

in Academ ia Parisiensi Decanus , Barbiédu Bocage , Reg.

Inscriptt. Academ ia socius, qui nostras tabulas direx it ac

delineavit, prim us ex recentioribus situm A gendici aMar

liano et oinnibus criticis xv et xv1 se culi indicatum urbi

Provùzs restituit,et inter alia argum enta, quae pro sua

sagacitate indigitavit , istud est m em orandum scil. ab

urbe Genabo (Orléans ad urbem A gendicum Provins )via ducitur hoc m odo in tab. Theod. CEN A DO xv

Fum a xxn AQU IS SEGESTE xx11 A GETINCUM .

Sum m a LIx gall. ; et ab A gendico alia proficiscitq;via transversa ad quem dam locum

,cui nom en est RIOBE ;

et inter utrum que num erus exstat x xv1 . Certe vox FINE3

indicat term inos civitatis Garantam ; sed quis locus , per

git idem eruditus supracit. inveniri ques t qui m elius

conveuiat positioni A QU A BU III SEGESTE quam urbs dic

ta F ontainebleau Nem o autem huic urbi denegabit

laudem aquas salubres om ni tem pore prabuisse. Quod adRIO IIE attinet

,est et urbicula quaedam inter Cluiteau

Thùsrry et Sesanne cui nom en Orbcu'

s anagram m a fere

nom inis Riobe ad eam dem distantiam quam fert num e

rus x xvx tab. Theod. soil. I 3 l. fr. Totum igitur resu

m entes viam,reperim us a Genabo ad Riobe 85 l. gal].

96220 H ex . ; et ab Orléans ad Orbais uti fert nostra

m appa itineraria supr. citat. 53 fr. 1 06000 H ex . ;

differentia 9780 H ex . fere 5 .fr. quibus vicissim m en

sura francica excedit gallicam ; quod quidem procedit ex

eo quod post urbem Pz'

thù 1èrs m appa nostra nullam

habet viam,nisi per Monterault et Nangis aliter per

transversas vias , aut linea recta, repet io sum m am 43 fr.

474 D ISSERT A TIO

Non dioum eam dem distantiam m inim e reperiri posse al!

Orléans ad Orbais per Sans qu ia id oculis patet.

Praterea, quam tabulam Theodosianam m endosam III

partibus reperissem ,m ihi in m entem venit ulterius pro

grodi , et dim ensa longiore via,Videre an e que falla

esset in sum m a. Porro,una est via, que a REG IIVE A ( Er

quies sec . d'

J nville not. des Gaules , p . 54 2 juxtamare inter St—Malo et St-Brieua: proficiscitur et tendit

ad A uc usrbnunom ( d utun per Comun e Rennes ) ,JULIOIIA GIIII ( A ngers ) , Cn ss aonum m ( Tours Cn n

IIIIII ( Orléans A GBIIIIICIIII Pm ins A un ss 10nuan

( A ux erre ) et A ccusronuunm A utan ) , term inum vie .

Ea autem via offert cccxxx1 gall. Atque eodem itinere

dim enso super m appam nostram non ab E rqw'

es loco

ignoto , sed ab urbe Matignon proficisoor que hand

m ultum nheat a m ari,deinde Dinan ,

etc . ) reperio 202

l. fr. 4O4OOO H ex . sed 331 gall. 37469 2 H ex ;differentia 29308 H ex . vel 1 4 . l. quibus rursus abun

»

dat m ensura fm ncica eadem de causa qua supra ,nan

recta linea recte cadit. Porro iter facienti per Sens Viginti

saltem leuca: deficerent, quod non probatur cl. viro d

’

A n

ville,cui quando vel m u lto m ajor , vel m u lto m inor est

via antiqua recentiori com parata, repcienda videtur po

sitio urbis cujuslibet. H aec satis sint , non ad con cordantiam

perfectam viam m antiquarum cum urbe Provins dem ons

trandam quod fieri nequ it , sed ut vero pm pius acceda

m us,et rationes infra m em oratas probabilitate plurima

fu lciam us. A d alia m ajoris m om enti argum en ta transco,

et quidem e situ urbis Provins petits .

Vestigium extat indubitatum,ut opinor vie Theodosia

na: integrum et adeo conservatum uthac incola cum carro

quotidie transeant. H aec via dieta le chem in F erre'

spa

tium occ upat un i us leucaa franciem cum quarta parte , a

loco dictoLes Omnes , usque ad iterm edium interEverly et

https://www.forgottenbooks.com/join

DE URBE A GENDICO. 477Pergit idem auctor et describit fossam latam profun

lam que m uros spissos et excelsos turros hinc et inde

>artim quadratas partim rotundas m uro adhmrentes ;luas portas quarum una occasum versus vocatur porte

St. Jean altera ad septem trionem la parte de JouyIeinde cuniculos cellas subterraneas quibus turros et

nuri ad m agnam distantiam superim ponuntur. Sed in

|uit idem p. 1 4 , ce qu’

il y a de tr*ès -rem arquable dans"

inte'

rùeur de l'

ancim Provins c’

est que sous un grand

zom òre de maisons qui ex istent aujourd’

hui il se trouve

les caveaua: profonds ou grandes salles carrées e'

clai*e'

es par des soup iraua: et dont les wozites éleve'

es de

louz e ou quin z e p ied ; sont soutenues par des p iliers .

souvent sous ces prom iers caveaux il s’

en trouve un autre

laus lequel on descend par un escalier. Dans p lus ieurs

f a des puits . De ces salles ou caveaux carrés il

wart des galeries souterraines qui s’

e'

tendent au lo in et

varai ssent se com m um'

quer etc . In his om nibus auctor

vir cmteroquin doctus , vetustissim ae antiquitatis signa vi

let, et quidem exstructiones rom anas quas indubitanter

Ze sat i ipsi tribuit ; et eorum usum solertissim e explicat

leil. ei attentius consideranti videtur hac urbs consulto

:t uno tem pore , non partim et m inutatim condita ad usum

:x'

ercituum ,v. gr. ut apud Cms. videre est

,ad contineu

lum exercitum et quidem num erosum in hibem is,cap

ivos mgrotos vu lneratos,calones , subdititios equos , ar

na,m achines

,etc. Fac tam en non adeo antiquas fuisse

nas substructiones et arte fabrefactas excavationes nihilo

ninu s constaret arcis dieta: le m'

eil Provùzs ab origine

mim a ,situm fuisse selectum a Rom anis voluti arcem spe

:ulatoriam arm is destinatam nec caput gentis , etsi aliter

am en ex Ptolem m , qui eam solam inter Senonum urbes

rom inat conjicere liceret ; sed adeo m endosns et falla:

n suis mensuris Ptolem zeus est , ut vix illi particulam fidei

«liquam in disputatione nostra concedere liceat.

478 DISSERTA TIO

Porro urbi Sens nec ista vestigia antiquitatis nec

iste situs exercitui explicando et collocando con venim s,

quippe qua sit in cam po plano et aperto posita; nec etiam

nom en Gentico, quod urbs dieta Provùrs in m em oria non

nullorum e: vott. chartis , servat adbuc , ut didici ab

am ico m eo M . Juris , libraire ) , viro doch , qui ibi nam:

est et diu habitavit, nique m e suis docum en tis in bac

dissertatione instituenda benignissim e adjuvit.

Sed urbem caputSenonum extitisse tem poribus IuliiCa

saris , et quidem distinctam l b A gendico m inim e dubito,

et id evincitur ex nonnullis nostrorum cm nm en tnriorum

locis. Et prim um passim de Senonibus loquitur, et di

cit , ad Senones m ittit , in Senones venit, accen it a

nonibus ; et voluti sim ul de urbe et de gen te loqui

tur. Sed et alia extat ratio. Jam vidim us , libro VI , sub

finem Casarem Agendici sci]. à Sens , utadversarii nostri

volunt ) VI legiones , id est, m axim um partem exerc itus

sui reliquisse . Nibilom inus , libro sequenti, c. IV,Senones

cum Parisiis,im pellente Vercingetorige , arm a capiun t,e

q uidem im pune coram exercitu rom ano ! Deinde Ce sar

in Galliam transit,vires suas colligit , et capite I O ,

itc

rum duas A gendici ( toujours Sens legiones et im pe

dim entasuarelinquitlSedquod ridiculum m agis est : denuo,

c . 34 ejusdem libri, quatuor legiones in Senones et Pa

m ittz'

t,ideoque A gendici toujours Sens et.ta

m en non habet sex legiones Labienus , sed quatuor tantum !

H aec om nia secum pugnant. Lange autem aliter res se

haberet,sioppidorum existentiaduorum adm itteretur quo

rum unum Senones Sens caput region is , alterum A geno

dioum Provins infi nibus Senonum quod sibi Ce sar,

a principio centrum operationum suam m selegisset

inter Sequanam et Matronam situm unde sim ul in fensis

sim os sibi Senones , et Parisios , ct Bellovacos contineret,

vel debellantes reprim eret. Quin et distinctas utrasque

urbes fuisse vel ex posterioris et infim i avi scriptoribus

https://www.forgottenbooks.com/join

480 DISSERTA TIO DE URBE A GENDICO .

esse Provins , et urbem Senonum esse Sens ab illo pror

sus dissim ilem et rem otam ; hanc in m edio civitatis,et

caput gentis ; illud castellum aliquod in Senonum finibus

ante Julianam expeditionem nam situs urbis Provins,

uti supra descripsim us,apprim e convenit oppido Gal

lico qualia describuntur nonnulla velati Bratu 5pantium

Bellovacorum Gergovia A rvernorum Alesia M andubio

rum Lugdunum Segusianorum , A duatica Eburon um etc.

quae oppida, castella arant potius quam u rbes,ad con

fluentes fluviorum aut in insu lis,ut Condate Lutetia

,

Melodunum ,vel in silvis im peditissim is posita au t palu

dibus plerum que circum data, ut castella Nerviorum ,Mo

rinorum,A varicum Biturigum etc. Et id non im pedit,

quom inus in m edio regionis loco urbes habu erint se

des praecipuas et cujusque gentis capita ubi sederint

reges , duces Optim ates , et conventus qualis forte fuit

urbs Senonum de qua nunc agitur. De Senon ibus,et

eorum clientibus,confinibus

, sociis vide indicem geogra

phi0um ad hanc vocem .

DE GA LLIA ET GA LLIS.

DE G A LL I A .

GA LLIA , ( 42° 5n° 8° or. 8° oc .) Transalpina respec

tu Rom aa incalis Celtica Gm cis K el r zxù item Fel cin o:

Rom anis Gallia dicta ; passim m em orata et laudata a Cze

sare,fines habet, ab Oriente Rhenum flum en , Rhetiam et

Galliam Cisalpinam ; a m eridie nostrum m are, ( ita Ca sar

Vocat Mediterraneum m are,aliter dictum m are graecum )

et Pyrenmos m ontes ; ab occidente Occanum ; a septemtrione Occanum et Rhenum . H ujus pete descriptionemet divisionem ab ipso Ce sare , l. I , c . I

,et ]. VI , c. I I et

seqq. In hoc ingenti spatio m em orantur 80 populi, in tres

partes distributi sci]. Aquitan i, Celta , Belga . Non loqui

m ur de Provincia,seu GalliaNarbonensi de qua vid. ind.

Geog. ad h. vocem . Regio caateroquin inter fertilissim as et

hom inum num ero frequentissim as totius orbis Rom ani tune

tem poris adnum erzm da sicuti nunc interEur0paerecentio

ris regiones celeberrim as. De fertilitate Gallia adiStrabon .

,

l. IV, p. I 78 , À m ca p.èv oiiv afin n orap.ou;

z araîèéuro; vi p ipa , x.. Eam dem constitutione felicis

sim m cauitClaudianus ; hac fertilitatem ducit, ex eo quod

abundat rivis et flum inibus , ( Senec . I. III Nat. Que st. )interdum etiam fontibus sacris et vaporan tibus. ( Solin . )Patentes cam pos habet , frum enti, m ilii, glandis , olearum ,

s iseris propter generositatem suam a Plinio laudati, cae

tem n unque om nium rerum ad vitae usum pertinentium

feracissim os om nigenum alebat pecus quippe que pe

cuariis divas erat,teste Sidopio. Cicero pro M . Fonteio

scribit m agnum num erum frum enti,et id quidem exim ia

qualitatis , a Romania hinc advehi et testante Ce sare

I. 3!

482 DE GALL IAipso,

exercitus Rom anus per decem annos nunquam ,

nis i in obsidione Avariei sed alia de causa , fru m ento

cibariisve caruit. N ihil, uno verbo,in terra Gallica otic

sum nisi qua paludes aut silva obstabant. De ca li tem

perie , etsi propter m ollitiem suam Rom an i nobis Galliam

repra sentant glacie et‘

n ivibus horridam ,aliter tam en

judico : nam praterquam quod Ca sar de frigore In Bel

gica laqueus , nihil tam en m irum nec inusitatum nostris

tem poribus pronunciat , insuper ne per hiem em quidem

a pra liando abstinebat. A t m em orandum, quod Iulianu:

ait in Mi50pogone ,hiem em ibi ( Parisiis ) placidissim am .

H is adde quod, ut narrat Casar, frigus in Belgica re

tardabat quidem m aturitatem frugum sed non im pedia

bat unde apparet, eam dem fere , qua nunc fi1isse in

Gallia caeli tem periem soil. m ultis in partibus inaqualem ;m odo frigidam ,

ventis frequentissim is aera turbantibus ,

testibus Seneca et A . Gellio ; m odo calidzun et m item ,

atque vel in un ius dici spatio , a frigora ad calorem ,ab

hum ido ad siccum transeuntem . De silvis quoqu e et pa

ludibus passim loquitu r Ca sar , qua sane num ero ma

jores esse tune debuere , at non adeo im m en sa, et im

pervia , quin inter has m ultiplices fuerint cam pi , ut nunc

vidim us de A rduenna silva, qua eum dem fere locum oe

ouput , si in hoc tractu com prehendas saltus ei vicinos ,

et q uasi adharcntes . Ibi vites optim a,et qu idem usque

ad Ligerim ,et inde ad Rhenum ; Vitis Biturica et A r

vernica m em inere Plin ius bist. nat. lib. x 1v,c . 3 et

S 3; et Colum el. III,2 I et teste Varrone de R . R. l. I ,

olea ficus,in m eridionalibus partibus pom a m itia et alii

fructus abundabant ; quin et de cerasis Lu sitan is in Bel

gicam ct Rheni ripas im portatis loqu itur Plin . x v,c. 30.

Auri et argenti m etalla in Gallia arant,et qu idem pras

tantissim a in Gebenna m onte ; euri quoque fedina apud

Tarbelliones,et ferraria apud Petrocorios Bituriges Cu

bos, teste Strabone , et apud Butenos et Gabalos ; quin

https://www.forgottenbooks.com/join

484 DE GALLI Adibas glacie , et ventis horridam olim fuism Galliam ; po

pulum autem ferum rudem et silvicolam . Minim e : nam

contra apparatagriculturam et artes ad m agnum dign itatis

et utilitatis lam inde fastigium pervenisse,utdicem u s infra,

voce Galli, ubi plura, qua sum m atim tantum hoc capite

attigim us , fusius tractabim us.

DE CELTIS SEU GA LLIS .

De Gallis passim Casar, et om nes fere tum graci

tum latini scriptores locuti s unt ; utpote qui in ter cele

berrim os antiquitatis populos adnum eraridi ac laudandi

censerentur. Apud recentiores innum era pm pe de his

volum ica jari1dudum tribus abbino saculis prodierc , qua

enum erare nostri non est instituti panca tantum hoc

loco citabim u s ad qua lector si placcat ipsi et vacet

confugere possit sc. Recueil des H ist. des Gau les par

la congre'

gation de St-Maur, Paris , 1 738 , et smi:.

H ist.des Ce ltes,par Pelloutier Paris , I°

77S. Ratei -mx,historia Gallorum etc. etc . Nonnulla igitur ex his execr

pem us,qua ad m ores et ingenium spectent nostrorum avo

rum et prim um de nom ine. Ipsim et nom en sibi dabant

CELTJE . Graci eos appellabant I‘

A A A TA 2, et R omani

GA LLOS . B eipsa Celta erant et origine et ingen io ,et

m oribus ; atque Gallia sedes eorum fuit,non prim aria,

sed pra cipua et perm anen s,in qua sibi potissim um pla

cuerunt, quam que ad hunc diem ,

forte quadraginta abitino

sa colis servarunt. Quon iam de Celtis qua stio orta sit,nonnullade his disserere m ihi non supervacaneum videtur.

Dio , lib. x xx1x scripsit , nation es qua cis tran sque

Khanum incolucrant,antiquitu s , et longe ante Ca saris

tem pora appellatas esse Celtas. Diodorus , lib. V,testatur,

avo suo,i. e .

,J Ca saris

,om nes eas gentes, aPyrenao m onte

usque ad Scythiam habitantes,com m un i nom ine Galles ,

nom inatas unde Plutarchus tradit, Galles celtici generi!

ET GALL IS.

fuisse. Ex Strabone intelligere est, quartam partem orbis

noti fuisse Celtarum terram et reipsa Germ ani Galli ,

quin im m o H ispani Gracis Celta nom inantur. Nulla

fere pars Europa Celtis vacat. H oc loco Celta tantum

nom inantur, incolentes gallicam partem , qua nunc descri

bitur,a graco xo»; quod apud H om erum et Pindarum

equitem sonat. Reipsa om nium scriptorum testim onio,

Celtas equitatu valuisse certum est. Sed origine Scytha

videntur, et m ulta per sacula vagas et incertas sedes

habuisse, juxta septem trionales oras usque ad Cim bricam

Chersonesum,ubi eorum pars consedit, qua Suevis

Danis,atque etiam Germ anis ortum dedit aliavero pars

longius progressa, versus Bhen i ostia, in regionem post

m odum Galliam dictam venit,atque ibi propter ca lum

m itius etterra feracitatem ,aliaque m in im e aspernandam e

rita, diutius quam alicubi terrarum m orata est. Sed m o

bilibus et inquietis , ut sun t plerarum que Scythicarum

gentium ingeniis , constans sedes non sufficit : quapropter m ultis elapsis sacu lis , et per intervalla, Celta inde

refluxerun t in Italiam ,H ispaniam atque etiam rem earunt

in Germ aniam Pm noniam Graciam et usque in Asiamm inorem .

Sed unde etaquo originem duxerunt gentes qua com

m uni appellatione dicuntur Celta ? non convenit inter

doctos. Celtas autem origine , ingenio et m oribus Scythas

esse,uti jam dixim us , libri sancti confim ant; a Gom era

Japati filio ,Noe nepoti Scythes et generaliterEu

ropa septem trionalis incolas originem duxisse ex iisdem

libris constat. Inter profanos scriptores alii Celtas dicunt

ab H ercule oriundos post Geryonem victum in H ispania.

Sed hac com m entitia om nino est narratio. Nam Gallias

ante H erculem habitatas fuisse patet ex ipso nom ine

A lesia, de quo vide indie. geogr. Praterea fu isse , his tem

poribus fabulosis m ultes heroas com m uni appellatione

H ercule$ nom inatos nem o inficias ibit. Alii volpnt Troja

3I

486 DE GALL IAnos urbis sua excidio elapsos desertas et incultas Europa

regiones prius incoluisse. Perperam nam pra terquam

quod incredibile est Trojanorum reliquias tot regiones in

colis ditarapotuisse ,illud potissim um obstat,quodjam ante

Europa H erculis tem poribus , hom inum num ero frequen

tissim e fuerit. Quarta opinio de Celtarum origine proba

bilior videtur; qua quidem eodem pane redit,unde libri

sacri proficiscuntur, ad eam soil. sententiam , quam m odo

expressim us Celtas Scytl1as esse . Plurade genereCeltarum

hoc loco proferre m ihi inutile videtur ; qunm om n ia, qua

ultra dissererem us incerta assent,et contentioni obnoxia

De veteri autem Gallorum historia, quos Celtas esse

constituim os ex pracedentibus nihil prom ptiu s n ihilque

ad rem aptius subjiciendum habem us quam tractatulum

concione et eleganter descriptum a Gabriele Bm tier in

suis ad Tacitum notis,t. 1

, p. 367 ed. in I n . Sinamus

igitur cum loqui, qu i, vere Gallus , Gallorum veterum glo

riam lucu len tis verbis celebravit.

IN V E T E R E S G A L L O R U M G L O R I A S .

A rctissim a erat anno urbis condita cx 1. an te Chris

tum 6 1 4 , sub Tarquinio Prisco rom ana res, quum flo

rentissim um jam vigebat Gallorum regnum . Sum m a im

perii tum fuit penes Bituriges le Berry . Ii regem dabant,

qui Celtico , seu om ni Gallia,im peritaret; eaque erat

regn i felicitas , ut , in terra frugum hom inum que fertilis

sim a,abondons m ultitudo vix regi posse videretur. Am

bigatus rex ,virtute fortunaque , tum sua

,tum publica

prapollens , et m agno jam natu,es onerare pra gravante

turba regnum cupiit. Bellovesum ac Sigovesum sororis

filios , im pigros juvenes , m onu it,ut sortirentur novas

terras quas quarerent ; perm isitque, quantum ipsi vellent,num erum hom inum es cire

,ne qua gens arcere adve

nientes posset. Sortes Sigoveso H ercynios saltus , Bello

veso Italiam adsignavere.

https://www.forgottenbooks.com/join

DE GALL I AH uc usque protendebaturCisnlpin0rum Gallorum im

parium ducentisque ferm e abbinc annis non m odo Ita"

lia dom inabantur, sed eam inexhausta feconditate op

pleverant qunm Senones quasitis in Etruria, la Tos

cane,novis sedibu s , Clusium , Cinieri, obsederc ,

Romae

im m inentes. Ob com m unepericulum , m issi Rom anorum

legati , a Clusinis acciti , qui quarerent , quodnam id Jusesset , agrum a possessoribus petere ,

aut m inari arma.

Respondere Galli, se in arm is jus ferre , et om nia fortintn

virorum esse. Quum que legati , contrajus gentium arma

capere essen t ausi Gallorum que legatio Rom am m iss:

ut eam injuriam quereretur indigne fuisse? excepta,

Galli ira succensi Clusinos'

om ittunt,“

et concitato agm ine Ram am petunt, Brenno duce anno Urbis con

dita CCCLXIV ante Christum 390 . Vieti ad A lliam

flum en,Torrente di Catino ,

Rom ani. CaptaRom a : ferme

expugnatum Capitolium ; et a victoribus'

Gallis factum

popu li rom ani pretium m ille pondo auri gallica m oneta

libra sunt Livius V,35 ct seqq.Pliniu s XXXIII,I S 5 . De Bren no vid. Epist. B edient. , pag. VIII.

H aud illa tior fuerat Sigovesi fortuna. Occupata H er

cyn ia silva, qua m axim am Germ an ia partem tum ob

tinebat, Galli , quos inter in signes arant Volca Tecto

sages , le diocès e de Toulouse , per strages barbarorum ,

Illyricos sinus la Carniole la Slavonic , pen etravere,con sedereque in Pannon ia, la H ongrie l

’

A utn'

clze . Do

m itis Pannon iis, per m ultos annos cum fin itim is varia

bella gesserunt. Ibi qunm gens aspera, audax , bellicosa,

num ero et fortuna crevisset,novam landis m ateriem am

plioresque opes qua sivit. Petita, Cam baule duce , Thracia,la Bom anie ; eaque vastata

,Galli spoliis onusti, Panuo

n iam vicinasque sedes repetivere. Pausanias , in Phocicis ,lib. X

, p. 843.

Nec diuturna fuitquies ; iterum que recrudescente belli

ET'

G A L L IS 489et prada cupidine , Galli tres in partes exercitum divi

dunt,anno U. C. coccnxxm ,

ante Christom 3 8 1 . Pars,

Be lgio duce,Macedoniam aggressa est; annoque sequenti

vieto adie et interfecto Ptolem ao Carenno ,Macedonum

rege , nondu‘

m ansiGraciam ingredi, suas in sedes rediere

Pars alt,

era Brenno ( is Brenno Rom anorum victore jun ior et A cicborio ducibus

,un iversa Gracia m inas in

tentabat direpta E to lia, Ulalcia dans la Grece Del

phos locum im m ensis thesauris ob A pollin is religionem

clarissim um petehat. Gracia, religionis , gloria ,opum

discrim ine -

com m ota, Brenno obviam iit. A d Therm opylas

Parnassnm que m ontem Delphis Castri , vicinum victus

st tanta tam que atrox temmstatum fulm inum,\frigo

rum que VIs m otu terra exorta est,ut m gens ejus axer

citus delatas occubuerit,vixque superstes fuerit qui cladis

nuntinm ferret. Brennus confectus vulneribus largius

hansto vino sibi vita finem et cladis solatium fecit, anno

Urbis condita cocer.x xvr, ante Christum 2 78. Pars tertia,

Brenno concors et cum eo in Dardanos , la Servie , us

que profeota ibi m ilitaribus dissidiis , m eliorique fato ab

eo divulse,Thraciam repetiit, ducibu s Leonorio et Lu

tario Bysantinm Constantinop le occupavit, eram Pro

pontidis , la m er de Marm ara ,ou la m er B lanche vec

tigalem habuit,ejusque urbes ohtinuit. Tum audita Asia

ubertate, cupido invasit in cam transenndi. Lysim achia,

H ex am ili fraude capta; Chersonesoque om ni possessa

ad H ellespontum le de'

troit des Dardanelles,vantum est.

[bi Lutarius Macedonibus quos per speciem legationis

A ntipater, praefectus ajos ora ad speculandum m iserat ,

duas teen s naves et tres lim bos adim it his alias atque

Ilias dies noctesque transvehendo intra pencos ,dies

11i1nes copias trajicit anno urbis condita ccccnxxvn

m tc Christum 277 . Jam Leonorius,exoratns a Nicom ede

Bithynia rega,ut ipsi epem ferret,aBysantio transm iserat.

Livius , XXXVIII , 1 6 .

Victores Galli, etde N icom ede optim e

ex Bithynia in Asiam processea N ec

m illihus hom inum , quam decem m illia an

m en tantum terroris om nibus, qu a c is Ta

incolunt , gentibu s injecerunt , ut qu as adi

non adissent , pariterqu e ultim a prop in qr

rerent. Nova eorum dom inatio,de eo rum

gracia Galatiave , nuncupata est ve c tiga

ita inter se divisero , ut Trocm is H e lle spon

Tolistoboii B alida atque Ion ism Tecto sage

Asia sortiti sint , et stipendium tota c is

la Natalie , exigerent. Sedem autem ip :

flum en , K iril ,Erm alc, ceperunt; tan tu sque

nom inis erat, m ultitudine etiam m agna so l

Syria quoque ad postrem um reges stipem

abnuerent. Im m a ita penes Gallas fu it in

pacisque arbitrium ,ut , qunm eor um ju ven

x im a fecunditatis Asiam om nem velut e x

im plesset , neque reges Orientis , teste Justin

nario Gallorum exercitu ulla bella ges serin

regno , ad alias quam ad Gallas con fugeri

terror gallici nom inis , et arm orum invict:

aliter neque m ajestatem suam tutam nq

https://www.forgottenbooks.com/join

492 DE GALLIACracoviam expugnavit , et, quod ferm e incredibile tamdiu

sew avit. Adeo in gallico sanguina constans et su i sim ilis

natura ! H ac Gabriel Brotier sed nos ipsi pergam us

Postquam de antiquitate et gestis Gallorum an te Ca.

sarem disserui,ad habitum corporis , ingenia ,

m om ,

virtutes etvitia,politiam etm ultitudinem hom inum transco.

Casar de ingenti statura eorum loquitur, qunm dicit, l. 11 ,

c. 30 : nam que p lc: usque hom in ibus Gallis ,p roe m agni

et quantum terrori fuerit Rom anis prim o aspectu ingens

Gallorum statura,testis est Livius passim . Pere idem

Strabo 1. IV, p. 1 95 Tè 8

‘

e Giax , rò p.èv ix rii'

1v anni…s'

eru.p.eyaîìuov ò'

vrmv, It. Il . h w fi rcam a: de l

’

av e

de leur taille . H as corpora plusquam hum ana habere ait

Jornandes. Item alu om nes scriptores. Porro statura eo

rum quantum m am ini m e legisse , Rom anorum stat11ram

sex vel pluribus uncns excedebat. Rom anorum autem

statura non quinque pedes et duas vel tres uncias supe.

rabat. Galli autem fere om nes usque ad sex pad. et plures

uncias perveniebant. De candido colore corporis gallici tes

tatur etiam nom en ipsis inditnm a Gracis : nam Fal airan a

Fall a , urog , quod lac sign ificat : unde Petron ii ad Gita

nem hac verba incretata facies ut cives Gallia suos

p utet. Com am hos alere suam naturaliter flavam et pnl

cherrim am,decenterque in hum eros propendentem ,

et

ex an teriore parte capitis in fronte discrim inatam ,et per

u trum que‘latus defluen tem

,auctores sunt Strabo

,et Cle

m en s A lex . et alii perm u lti : unde Gallia com ata dieta.

Quam ca sariem tam nobilem calcis ablutione diligenter

colebant,et sapone ex sevo et cinere conficto , quod in

ven tum erat gellicum ,ungebant ; ita ut

,non solum flavi,

sed et rutili crines eorum fierent, jnbis leonum hand absi

m iles. Finge igitur corpora procera, albedine notabilia,oculis ca ruleis llavis et rutilantibus com is casario barba

ET GALLIS.

’

493

que prom issa, lacertis agilibus et nervosis facie oblonga

sed nobili : praterquam quod , qunm irasceretnr hom o

horrentibus crinibus genis rubentibus , ct oculis m icann

bus,terribilis aspectu fieret; et habebis Gallorum speciem .

De indole et natura eorum Strabo,lib. IV, 1 95. Tè di

«e……961 011 l‘

q òv cips taw6v re nei 011q lor : m i

ra'

xu « pò; nixnw m a ; di ainl où'

v m i 06 xaxdnesc° di.

1 081 0 s’

pe6urfiivre; p.iv,&090'

0I cuviam « pò; rob; iviiiva; , x.ai<pavspò ; m i 06 pari: m pu.cxi4nmq , x.. Gallos igitur ait

bellicosos , et prom ptos ad irascendum sed ingenio sincero

nec o nec perfido. Iidem irati, palam et prom pte

coeunt, sed sine prudentia : unde calliditate et peritia ple

rum que vincuntur, z ai roù'

ro p.èv*rc

‘

òvOpul l ouulvmv iarw,ò'

1'

1 noivreg K ùcroì. 90.6vem oi rs iwi et Diodorus ait eos vel

levissim is de causis inter sese contendere solitos etiam

inter ca nandum ; unde fit, ut sapissim e e conviviis exeant

singulari pralio decertatui'i : T&S di oink?»nai Ouunuo

ròM m m m i ai).a"ov1xòv n pdcecrr m i rò <pe ocuov. Sim

plicitati eorum m ultum adest tem eritatis et ostentationis

quapr0pter passim Casar et H irtius , dum Gallorum can

dorem laudant,nihilom inus eis exprohrant sim ul levitatem

in consiliis capiendis , etparum tenacem propositianim um

item novas res sem per ancupandi studium , cujns sape levitatis pa n itere eos e vestigia necesse sit.Vide B. G.

, IV

c. 5. Qua levitas et inconstantia, addit Strabo, in causa

est , cnr victores exsultent insolentius , vieti consternentur

atque ignaviter fugient. Libertatis autem arant am autis

quin et acuti ingenio ,et a doctrina m inim e alieni

, nt

tradun t Strabo et Diodorus ; atque ipse Casar confirniat ,qunm de educatione et liberalibus eorum institutis loqui

tur , B. G. l. VI , e. II,et seqq. Argute etiam scienterque

laquebantur. Juvenal. sat. VII V. 1 47

Qu is bene dicentcim Basilum ferat ? accipiat

Gallia.

494 DE G ALL I AEt sat. xv V. 111 , ubi fuse tractat de m iscrns erudito

Gallia can sidicos docuit facunda Britannos .

Ita Gallorum naturam et m genium repra sen tant, qui

proxim a ad eos accesserunt. A t m ulti alii vel inscifia,Vel am ore caco patria ideoque Gallis hostes infensissim i,

et parum re perpensa scil. Florus imm ani ss im as et bw»

baras , Cicero j èroces Seneca truces , a anus sangui

neos vocant ; Servius p igriaris ùzgenii Firm icus s talidas,Jul1anus stup idos et rusticitatis am an tes , Livius et Polyh.

m alles et effèm inatos Mela superbas et supeis ù'

tiosos

tradunt. Porro intelliget lector , qnidqnid de ista crim ina

tionum farragine sit recidendnri1 aut retinendum . Soil. pro

m obilitata m genn et natura ad irascendum prom ptissima,interdum truces feroces Rom anis scriptoribus videri

potuerunt ; pro sim plicitate sua rudes ; pro candore animi

bardi et stolidi quippe callidi, quin et perfidi adm odum

erant Rom an i; pro am ore libertatis superbi; pro studio

in agriculturam rustici ; pro sua in deos pietate ,atque

in Druidas veneratione et obsequentia superstitiosi etc.

nec ulla profecto gens est, quam si qu ibusdam in ra is

sim is occasion ibus in spexeris , non possis ferocem barba

ram,stolidam

,superstitiosam appellare. Qnum igitur Ca

sar et Strabo m ores Gallor um depin xerunt , de solito vita

cursu locuti sunt,non de casibus extra ordinem positis

Ca terum veteris vestigia ferocitatis , apud Gallas perman

sisse non abnuerim,valu ti m orem capita hostium crinibus

equorum snorum ,vel ante fores dom orum appendendi,et

alia sim ilia pra terea Critognati oratio ,l. VI I

,e . 7 7 , B. G.

et sacrificia hum ans,et lex ista qua saneiebatur n t is oc

cideretur, qui u ltim us in concilium ven iret,aliquam ferita

tem insitam satis aperte detegunt id quoque com m une

habent cum barbaris,ut gestent anreos circa collum tor

ques , et circum brachia ac m anus brachialia atque duces

https://www.forgottenbooks.com/join

496 DE GALL IApulos barbaros , bellicosos ,a quibus

ipsos Galle s oriundos

dixim us,catam ites et aliaejusdem generis vitia , com une

etiam nom ina ne novisse quidem certum est. Tacitus , de

Mor. Gerin . loqu itur de lege apud eos sancita qua capite

plecterentnr corpore infam es : at praterquam qu od leche

corpore infam e : dubia est , ea ipsa lex satis aperte de

m on strat , hoc Vitium non fuisse com m une gen ti. Quidquid enim vel pessim um sit , usn probatur , nunquam

m orte plectitur. A d Galles redeo ii non tan tum erant

bellicosi,sed et agricultura , quin et com m ercio plurim um

studebant. Nihil In terra gallica otiosum ,nt jam dix im ns.

ideoque non otiosi ipsi nec barbari. A ristotelis igitur

effatum , quod certe ri en probe , nequaquam ad Galles

spectat. A d rationem ex m uliernm servitute petitam tran

see, qua si generaliter sum itnr , nt prior, contra experien

tiam stare non valet Casar quidem l. VI, c. 1 9, dixit viri

in uaares vita necisque habentpotestatem at nullibi,nec

apud Casarem ,nec apud alium ancterem reperim us Gal

los eo jure cr1ideliter vel etiam duriter uses fu isse,nisi

qunm de viri violenta m orte suspicio esset. Qu in 1m m o,

ex ipse Ca sere , loco citato apparet , om nia inter m aritos

et fem inas fuisse com m un is,sicutivictum ,

vestitum,dem os

,

etc . ; et in m ultis pra liis vidim us fem inas cum m aritisjunctas

,atque com m un is pericu li sorte devinctas . Unde infero .

Galles om n i tem pore sat indulgentes fuisse m aritos, prope

quales descripsit satiricus noster Ba lcau , Sat. X

Car , grace au droit reco chez nes Parisien5,

Ge ns de douce natu re et m aris bons cbrétiens

Dan s ses préten tien s une fem m e est sans bern e .

Praterea fem inarum fecunditas et hom inum m ultitude

im m en sa, ceelique etiam tem peries centrarium probant.

Quum igitur nec ipse Ca sar , nec alii scriptores bona

nota de hoc vitio , quasiGallis insito , loquuntnr inde col

ligo testim onia allata,vel falsa esse

,vel referenda ad ista

fadissim a tem pora,qu ibus luxuries rom anatotum invaserat

o rhem . Porre hospitales adm odum et hum anitate aliqua

c erte sincera m agis quam subdola Rom anorum am icitia,

in signiti; nam que om nis om ni tem pere: Gallia fi1 it hos

pitalitatis et hum anitatis pracipua sedes . Una Verbo,

Galles nec om n ino bone s , nec om nino m ulos reperi; sedu t naturahom inis sem per tulit,m agnis virtutibusconjunctsfuera m agna vitia

,ex [evitate et im peritia, quin im m a ex

ipsis virtutibus ratione non m oderatis plerumque oriunda.

De victu autem onltu,vestitu etarm is,hac lector

,ac

c ipe ex ipso Strabon e , IV p. 1 96 : Zm popoîim (oiI

’

ah îrau. m i xouorptpoiì'

01 m ì&Valupim xpGivt at n epzt srdz

p.ivatc. x.. r . 1 . Saga ferunt Galli com am alunt,brac

cis utuntur circum extentis loco tun icarum,u tuntur veste

fissili,m an icata,

usque ad pudenda et nates dem issa. qua

lem nobis repra sentant ara parisina ,de quibus vide l. VI,

e . 1 Lana eorum aspera est, sed ipsam prox im e pollem

deten sa ex eadensa saga texunt ,quas la nas vocant. Sane

et Rom ani,pra sertim in septem trionalibu s locis degentes, la

n eas infradiphteras gerun tvestes,sive la nas satis elegan tes).Arm atura illis pro corporum proportione , gladius longus

ad dextrum dependens latus , scu tum longum ,lancea pro

proportione,et m atara,tragula genus : nonn ullietiam arcu

bus utuntur et fundis habent et lignum pili form a, quod

non am en to ,sed e m anu torquetur , longius etiam atque sa

gitta quo m ax im e utuntur ad aucupium . H um idecum b11nt

etiam num plerique , sedentes in teris cibum capiunt. Cibus

plerum que cum lacte est et om nis generis corn ibu s,m ax im e

sn illis cum recentihn s tum salitis . Sues etiam in agris per

nectant,altitudine,robore,d celeritate prastantes aquibus,

si quis non adsuevit,eccedenti non m inus quam a lupo

est pericu li. Dem os e tabulis et cratibu s con struunt rotun

das , m agno im posito fastigio ; tam copiosi autem sunt

. 498 D E G A LL I Ans pecudum et suum greges ut sagorum et salsam ento

rum copiam non Bom a: tantum suppeditent , sed et ple

risque Italiae partibus. H aec ita Strabo. A d politiam Gal

lorum transco . Erat autem sim plex ,sicuti conven iebat

popu lo jam antiquo , jam cultura aliqua ad optim um rei

publica: statum inform ato ,sed nondum perpolito ideoque

non luxuria, pravisque artibus quas ingeneran t divitim ,

et potentia debilitato . Bran tgeneratim ,ut ait Caesar

, per

gentes distributi. Quaeque gens , civitas dieta ,suo pecu

liari jure fruebatur. H ic reges perpetui, sed qu i non

nu llis in occasion ibus revocari poterant, quorum que po

teutia ex iguos intra term inos continebatur; ibi m agistratus

annui vel duo vel plurcs , u t apud lEduos (Vergobretus).A rm oriéa: civitates videntur ad dem ocratiam pr0pen siores

fuisse,nam Caesar nec de m agistratibus , nec de clienti

bus eor um loqu itu r , quod non m im m est de pepulis oras

m aritim as habitantibus ,atq ue unice com m ercio deditis. De

oaeteris adi Ca sarem ipsum l. VI. capite I 3 et seqq. H ac

tan tum ex Strabone ,loco cit. addam À ptf; oxpazfl xazì 8’

ìcav

ai « kaio»; r&v n oì zreu?w, x..v. Plerzeq. eorum respublica:

aboptim atibus gubernabantur. A n tiquitus unum quotannis

princ ipem ,item que unum belli ducem m ultitudo delige

bat nunc Rom anorum m andatis fere paren t. Peculiare

qu idpiam haben t in conciliis . Si quis en im dicen ti obstrepat

aut tum u ltuetur,lictor accedit stricto cu ltro

,m in is adhi

bitis tacere eum jubet idque iterum ac tertio facit, eo

non cessante tantum a sago ejus tandem am pu tat, ut

reliquum sit inutile . Id eis cum eom pluribus aliis barbaris

com m une est, quod contraria nostris m oribus,ratione vi

rorum et m u lierum,officia habent distributa. A pud uni

versos autem fere tria hom inum sun t genera , quae in

singulan haben tur honore Bardi, Vates ,ct Druidaa

borum Bardi hvm nos canunt poetwque sunt Vates sa

erifican t et naturam rerum contem plantur Druides prater

https://www.forgottenbooks.com/join

500 DE G A L L IASum m a,ccxcvm ,

m il. hom . pro Bela ica,quarta tantum

parte totius Galla . Porro hi non om nes erant qu i arma

Serrepossent : nam et Bellovaci m il. suppedim e qu ivis

sent. H oc igitur m odo , ex hom . aptis ad arma

arm antur, et in…relinquuntur. A d

m issa autem proportione eadem pro Belgis om n ibus

bom . arm .,inerte . habebunus. Porro ex duobus

,ut

ait Caesar liberorum hom inum generibus unum erat

druidum alterum equzìtwn . Plebs pa ne

habebatur ,1. Vi , cap. 1 3. Galli pm terea servos

,et qui

dem num erosa habeban t ; et, apud vett. nunquam ,vel

rarissim e , plebe infim a, proletarii servi ad arm a voca

bantur. H is pm m issis primam tabulam ita conficiem us

bom . lib. arm ati 3, bom . lib. inerm es a 5,ab an. xx

ad L ; totidem pro fem inis ejusdem mtatia, 5 ;° totidem pro

pueris ct juvenibus utriusque sexus,an te annum xx

,5

totidem pro saecrdotihus , senibus ,infim is

, invalidis , sed

liberis , 5 sum m a ao . Quam sum m am in triplum au

gentes , pro plebe , proletariis ,servis utriusque sexus ha

bebim us 60 porro 20 60 80. Vide tab. 1 .

In bello autem adversusVercingetorigem ,anhe A lesiam ,

xxxv1 populi tum Celtica,tum Belgica ,

tertiam Gallia

partem efficientes arm a cepem nt,atque ccxnvm m il.

ham . suppeditaverant : quibus adjicio LXXX m i]. cum duce

in urbem ingressos : x m il. cum Lucterio con tra Rutenos ;

item con tra A llobrogas x m il. Sum m a CCCXLVIII m il. h.

Iste autem num erlus erat delectw ut aperte declaral

Caesar ,lib. vn

,c . 7 5 . Non igitur eam dem quam supra

preportionem in stituem us, sci]. sed ex duobus bom .

ad arm a aptis ct liberis,unum ar matum seligem us

,alte

rum inerm e…linqucm us . De ce teris , sicuti supra , pro

cedem us . Vide tab. 1 1 .

ET GA LLI S. 50 1

Tabula I hom in um Belgicam non tam en om nem

incolentium .

Setne: et invalidi

Opifices , prolet . servi. ( tfiplex num em s) .

Sum m a…

Tub i. II ha…Celtica: e! Belgh e p ortam incolendm n .

A m ati ab an . xx,ad 1.

inerm es et liberi .

Mul iere : ejusd . c tatis

lnfantes an te an . xx 696

Senes et invalidi

Opifices , prolet. servi

Sum m a 1 1 1

Ita ex prim a tab. capita horn . pro quarta

parte Gallia ; ergo pro tota cap. et ex se

cunda cap. hom . pro tertia parte Gallie ;ergo pro tota cap. bom . qu i num eri duo sa

tis concordant cum Plutarchi narratione,et fem inarum

fecunditati , region is fertilitati et incolarum sim plicibus

ac bonis m oribus conveniunt.

H aec ita fere disputam nt olim inter se duo prastantissim i

in‘

arte politica viri,D . H um e et Il”allu ce

, quorum alter

m ulto m inorem quam par esset,num erum effecit sci].

ex 1 0 ad 1 2, 000 ,

et id non probabile est. Nam

iste n um erus vix ad colendam tertiam partem regionis

satis fu isset. Porro fertilissim a erat Gallia,et incola: potis

s im um agricu ltura et com m ercio dediti, quod qu idem

iterum atque iterum clam are non dubito ,ex Ce sare ipso

323

502 D E GA L LIA ET GAL L IS.

et Strabone ; quin et ditissim i erant Galli et fecundae

adm odum m ulieres,testibus iisdem ; alter vero

priori respondens in libro cui titulus est Dù sertation

Izzlrtorìque et politique sur la population des anciem

p eup les , Paris 1 769 ,num erum Gallorum ad

protulit. A tego ex iisdem com putationibus quibus lf'

allace

u sus est , profectus m edium inter utrum que num erum

inveni qui m ihi vero propior visus est. Melius tam en ,

credo si pro pueris et infantibus liberis utriusque sexus

duplicem num erum cepissem nam unicuique fam ilia: pro.

geniem duplicem concedere rationi consentaneum videtur,

et vicissim non tres,sed duos tantum dom esticos et

servos un icuique dom ui addixissem et hoc quoque m odo

parem prope numerum habuissem . Dix i , lector eruditas

viderit.

https://www.forgottenbooks.com/join

504 C A TA LOGU S

An an as . Vide Com m ius .

A ram s Prag/è ctus pre sidio navium . v, 9 ,

10.

A rm s (Q.) VA RUS , Prw/è ctus equitum . vm,2 8 .

A URUNCULEIUS Cor n L. Legatus (’

a suris , 1 1 1 1 .

- In Menapios m issus cum Q . Titurio Sabino ,lv 22.

Borum fines vastat ibid. 38 . Mittitur cum una

legione et v cohortibus in Eburones , v,

2 4 . Ejusoratio , pro sustinenda oppugnatione castrorum ibid . 28.

Resistit Titurio , ibid . 30 . Tandem dat perm otus

m anus ibid . 31 . Agm en adversus Eburones instituir,

ibid . 33. Vu lneratus in os funda se hosti dedere re

cusat, ibid . 36 — Fortiter pugnan s in terficitur , ibid. 37.

Bjus cladis m entio fit ibid . 52 ; Vi , 37 .

BA CULU S . Vide Sex tius .

BA LVENTIUS ( T . Prim zpilus in cade Tituriana tra.

gu lo transfigitur et occiditur ,v, 35 .

BODUOGN A TUS Dux N em iorum . 11,23.

BRUTUS (D . ) adolesaens classi p rap ositus in bello

adversus Venetas , 111 , 1 1 , Bjus pugna navalis , et vic

toria,ibid . 1 4 et 1 5 .

BRUTU S adolescens , hand aliter designatus forte idem

qui supra. In fines A rvernorum c0piis m issis prapos itus,

vn, 9 . In pra lio ad A lesiam

,intra m un itiones m 1tv

titur cum v1 legion ibus ad subsidium Rom anis , contra

Vergasillaunum ibid . 87 .

CA RURUS ,princep s H elviorum . wn,65 . Vid. F alerna.

CE SA B ( C. JULIUS ) , Pnocos . IM P.Passim laudatus et

citatu s ; ac praasertim bello H elvetico,lib. 1

,3 et seqq.

Vide prmclara eje s fanta contra A riovistum ibid.

33 ct seqq. Adversus Belgas , 11 , 3, 4 et seqq.

VIBORU M ILLU STR IU M . 505

Bellovacos, ibid . 1 3. A m bianos

,ibid. 1 8 . Nervios ,

ibid . 1 8. Contra A tuatucos ibid . 29.

— Venetos,111 ,

9.— Sotiates

,ibid . 20 . Adversus Germ anos , w , 6 ,

1 4 ,1 5 .

— Britannos,ibid . 20 ; v , 8 .— Adversus Me

napios et Treviros,v1 5 et seqq. Iterum adversus

Germ anos , ibid . 1 0 et seqq. Adversus Vercingetorigem ,

et prim um Carnu tes,vu

,1 0 . Bituriges , et in

obsidione Avariei ibid . 1 2 et seqq. Adversus Arver1106 , et in obsidione Gergovia ,

ibid . 36 ct seqq. A d

versus E duos et Vercingetorigem ibid. 67 et seqq.

In obsidione A lesia,ibid . 69 et seqq. Item adversus

Be llovacos et Com m ium A trebatem vm 7 et seqq.

A dversus Lucterium et Cadurcos,in obsidione Uxelloduni

ibid . 32 et seqq.

CE SA B L. Legatus , prapositus a Ce sare cum xx11hortibuz , ad defendendam Provinciam

,v11 65 .

C A LENUB Q. Legatus relictus in Carnutibus cum

1 1 legionibus , vm ,39 .

CA MULOGEN US , Paris iorum Dux . vu, 57 .

— In pra

l in iu ta Parisios interficitur, ibid . 62 .

Cam u no Rasm us Legatus . vu, 83, 90 .

Eju s factaadversus Cadurcos , vm 26. Uxellodunum

obsidet , ibid . 33, 34 , 37 .

CA RVILIUS. Inter reges Britann ia: num eratur,v,22 .

Cu mvm .u nuue , Rex Britannorum feederatodua . 1 1 . Adversus Rom anos pugnat , ibid . 1 8 ,2 0 2 1 A d deditionem cogitur ; obsides dat., ibid . 2 2 .

CA SS1US Cos . ab Ilelvetiis ca sus,1, 7 1 2 .

Carmona, Sequanus Catam antalea'

irfi lius , cum Dr

getorige consilium init de principatu civitatis sum occu

panda ,1, 3.

Caramm au nns Sequanorum p rinceps . 1 3.

Can vom us , Eburonum princep s . A m biorigis soe1ns ,

24.— Views , se taxo exanim at , VI , 31 .

506 C A TA LOGU S

CA VA RILLUS , zEduus , capitur , VII , 67 .

Cavu u nus,a Ce sare Senonum Rex con stitu tus , v,

54 .

— Jussus sequ iturCa sarem in Tieviros cum equitatu

Senonum,VI

, 5 .

CELTILLUS Vercùzgetorzgù pater propter affectatam

tyrannidem a suis civibus interfectus , vn , 4 .

C101m 0 M . T. C1cnaom sfi ater , Ca sari : le

gatus'

. Bjus H ibernorum defendendorum consilium v,39.

— Prudentia et fortitudo ibid . 40 . Pericu lum id

43.- A Caesare liberatur, ibid . 48 . Obsequitur m an

datis Cmsaris,v1 36.

Cm manm s ,fi ater N asute , Suevorum p rin cep s . 1 ,

CINGETORIX Trevi mrum p rinceps , cum Indutiomaro

de principatu contendit v,3. Favet Rom an is

4 .

— Proscribitur ab Indutiom aro ,ibid . 56, 5 7 .

— Resti

tuitur a Caesare , et princeps civitatis eligitur, v1 , 8 .

CLOD IU S Tribunus Plebis . Ejus cmdes Casali

nunc1atur,vu

,1 .

COM M 1U S,A trebatum Rex

,a Caesare in Britannian

m issus,IV , 2 1 . Revertitur ibid . 2 7 Equ ites se

cum du e it,ibid . 35 In Menapiis m ittitu r

,VI

, ,6.

C :esaris partes deserit et Gallis feederatis se jungit, vu,

76. Dux a Gallis eligitur, ibia'

. 76. Cum equitatu

adve rsus Caasarem prazlium in it,ibid . 79.

— Iterum duxl

Bellovacis eligitur,v1u ,6. Perfidia Rom anorum in eum,

ibid . 23.

— Deditis A trebatibu s,exercet latrocinia, ibiti

4 7 .— Se Antonio dedit

,ibia

'. 48 .

C ONE TODUN U S,dux Carnutum

,cum Cotuato Gena

bum ven it et ibi cives Rom anos interficit v i 1 3.

C ON SID IUS (P. ) explorator m issas , in bello H elvetia,

falsa refert,1, 2 1

,2 2 .

C ONVICTOLITA N ES , /Ea'uorum dux cum Cotto de

prin cipatu contendit,VII

, 32 . Potestatem depen

ogi tur ibid. 33. Cum Vercingetorige paciscitur,

https://www.forgottenbooks.com/join

508 C A TA LOGU S

DUM N A CUS , A ndium dux Lem onum prim o oppidum

oppugnat, deinde castra Rom ana, vm ,26 . A dventu

Fabii cogn ita fugit , ibid . 27 .

— A suis finibus expellitur,

DUMNORIX,E duus , Divitiacifi ater. Eju s am bitio et

societas cum Orgetorige , 1 3. Ilelvetiis iter prabet

perSequanos , ibid . 9 .

— A Lisco apudCasarem accusatur,

ibid . 1 8.

— Divitiaci fratris sui precibus m otus,ei ( laser

veniam eondonat,ibid . 20 . In Britann iam iter facere

recusat,v,6. Bjus fuga et m ors , ibid . 7 .

Duu rm s , Pictonum dux,Rom anorum am icus

Dum nàoo Lem oui oppugnatur , vm 26 . A Fabioliberatur

,ibid . 27 .

Eronnnom x , /E duus p rinceps civitati s , cogn ita Li

tavici perfidia, ad Ca sarem noctu venit, vn ,39 . Cum

Vercingetorige de…am icitia concilianda m ittit, ibid . 55 .

Invitus Vercingetorigi paret, ibid. 63. A Ca sare ca

pitur, ibid. 67 .

Epoannoa1x alter,dux eligitur a Gallis con tra C»

sarem vu , 76.

EPA SN A CTUS , À N € PIZILS,am icusP. R . Lucterium vinc

tum ad Ca sarem ducit,v111

F .

FA BIU S (Q. ) A rvernos et Rutenos vincit, 1, 4 5 .

Fu ne s Legatus ,in Morinos m issus , v ,

2 4 .

A Ca sare ante Gergoviam castrorum custodia relictus,

vn, 4 1 . Subsidio Labien i cum septem cohortibus in

obsidione A lesia m issus ibid . 87 . In Rem os colloca

tus cum duabus legion ibus , ibid. 90 . Com plures

civitates A ndium recipit , vm ,2 7 . In Carnutes profi

ciscitur,et civitates recipit, ibid. 31 .

— Fortiter pugnat

in obsidione Uxelloduni , vm , 37 et seqq.

VIROR UM IL LU STRIUM . 509

FA BIU8 (L . Centurio . Bjus fortitudo in obsidione Ger

govia ,vu 47 .

— Murum scandit,ibid. 49. Circum

ven tas interficitur,ibid . 50 .

Fusm s Crm vel COTTA , Eques Rom anus ,a

Carnutibus Genabi interficitur v11 3.

G.

G A LBA , Suessionum Rex . A d eum propter prudentiam

sum m a belli Nerviaci transfertur , 11 , 4 . H ujus filii

post victoriam Rom anis obsides traduntur,ibid . 1 3.

GA LB A ( Senv1ns Legatus m issus in Veragros eos

vincit,111

,1 et seqq.

GOBA N ITIO A avnnuus ,patruw Vercùtgetorigis eum e

Gergovia expellit, w x,4 .

GUTRU A TUS a Casare ad supplicium m ittitur,n n

,38.

Iccw s,Rem aram Legatus ad Ca sarem . 11 , 3.

IM A N UENT IUS ,Trinobantium Rnx . v 20 .

INDUCIOM A RU S vel Innum om nus Trevirorum p rin

cep s . Bjus sim ulatio,v,3, 4 . Dolus ac defectio

,ibid .

26,55 .

— Fuga,ibid . 53.

— Cades,ibid. 58 .

Jam e s H ispanas , legatus m issus a Sab-ino ad

A m biorigem ,v,2 7 .

JUPITER,Gallorum DEU S . v1 , 17 .

L .

Lanenm s (Q. ) Dune s , Tribunas M ilitam ,interfici

tur,v,1 5 .

L A B IBNUS Legatus ,Pm p rcetar , in bello H elve

tiaco sum m um m ontem supra H elvetios occupat 1,2 1 .

A b Indutiom aro in castris ohsidetur ejue victoria,v ,58 . Treviros vincit et fugat, vr, 7 .

— Bjus expedi

tio adversus Parisios , vn , 58 , 59 et seqq.

— Bjus opera

rem sollicitatur, VIII , 52 .

LEGA TI Ca su us , soil. A ntistz'

us,VI

,1 ; vu , 83.

M . A ntonius , vn ,8 1 . Cotta ,

II,1 1 ; IV ,

2 2 .— Cu

lenus , VIII , 39. Can inim Rebilus vm ,2 4 . Q.

Cicero , v ,24 . C. Fabius ,

v,24 ; 11111 , 2 4 . Sem .

Galba ,III

, 5 . Labienus , I , 1 0 ,2 1 . Q. Pedius ,

II , 2 . M un ntius Plancus ,v,24 2 5 . L . Roscius ,

v,53. T. Sex tius ,

VI,1 . M Silanus , ibid .

Titurius Sabinus , II,5 ; 111 , 1 7 ; Iv ,

2 2 .

Rifus , Iv,2 2 . C. Trebonius , vu

, 8 1 ; vu 1 , 46.

Vatinius , VIII , 46.

LEG IONES

Quibus in bella Gallico Ca sar usus est cum nom inibus

LEGIO vu,vulgo dieta CLA UD IA ,

PIA , FIDE LIS , CI.M IN A .

LEGIO VIII AUGUSTA PIA Feu x FIDEL IS, Coasu s s .

GEM IN A .

L I 1x,H ISPA N IC A .

LEG IO x,PIA

,q x

,FIDELIS

,SA LUTA R IS

,OPTIMA .

GEM IN A .

LEGIO x 1,CLA UDIA ,

PIA , FIDELIS , GEM INA .

LI5010 x 11,FULM IN A TRIX ,

SICIN IA .

LEG IO x m,GEM IN A

, GEM IN A C A M ILL A .

LEG IO x 1v, ( deleta in Eburonibus ) GEM IN A ,

Ms n

TIA,VICTRIX , GERM A N ICA

LEG IO x 1v bis , antea Iv, GA LLICA , GEM IN A , M A RTIA .

VICTR IX ,So nu s .

LEG IO xv,A POLLINA RIS , PIA ,

Fu mu s .

LEGIO xv1,FIDELIS , FIRM A ,

SA MOSA TEN SIS .

https://www.forgottenbooks.com/join

5 1 2 C A TA LOGU S

m ittitur cum equitatu contra Treviros VI,2 9 . Eos

vincit et A m biorigem fugere in silvas cogit , ibid. 30.

MORIT A SGU S‘

, Cavari ni Senonum regis fi ater,et rex

ipse adventu Casaris,v , 54 .

MUN A T IUS PL A NCUS ufectu s legioni

bus in Belgio m issis,v,24 .

N A MEIUS , H elvetiorum legatus ad Casarem , I 7 .

N A SUA Suevorum princeps . I , 37 .

Monrru 0us . H oc pluribus Ce sar de Bello Gall . VI I , 68 et seq.

A lesia, urbs E duorum nobilissim a olim vertici m on tis A m is im posita,

nunc om n ino periit. A t ex ejus ruderibun ad radicem m on tis extm ctus

pagus A lise in Burgundia. (Vide ind. geogr. )A t de Moritasgo hac tenenda sun t. H ic reperta fuit , IV idus dect

-m br.

m n e 1 65 2. in scriptio , qua nu lla extat , ut opiner , in Gallia vetm tior

et illustri or. Eam ex exem plari, ad se m isso , sed pm peran tins dts

cripto ,vulgavit Reinesius , syn tagm . in script. clase. 1 , num . 1 76 , quam

pariter m an cam postea publieavere D . Bouquet , l l is toriens de F rance .

vol . 1 p . 1 30 et Cl. d'

À nville ,E cla ircis scments sur la Gnu/e , p. 4 94 . LA

pidem ipsum cum diligentius invisisset Petr. Franc . Chiffletius S. I

an im advertit in feriori lapidis lim bo in scriptam esse lineam in tegram ,

qua curiosos hactenu s fugeret. In scriptionem in tegram ,u t in MSS . q u :

schedis reperi. juvat hic edere , nc egregium an tiqu itatis gallica m onu

m en tum in tegritate sua careat

TI. CL . PROFESSVS . NIGER . OMNIBVS

IIONORIBVS . A PVD . A EDVOS. ET

LINGONA S . FVNCTVS. DEO . MORITA SGO

PORTICVM . TESTA MENTO . PON I

IVSSIT . SVO . NOM INE . ET . l \ LIA E

VIRGVLINA E . VXORIS. ET FILIA RVM

CI. . PROFESSA R . ET . IVL . VIRGVI.A E

IVL . VIRGVI.A . A . SOLO . RI‘ZPOSVIT .

Lapis erat triam pedum et un ciarum sex longitudin e . duoru m pedum

latitudine unciale s pu leherrim aqu e littera . Qu is vero sit De u s ille Mo

ritasgu s? N i m e fallat co njectura ,

ipse est Moritasgu s ,re x Se no n um .

de quo Julius Ca sar , Bell. Gall . v , 5 4 . Illum vel Rom an i ve l Galli s s

cravere illi , u t Gallon 1m an im os sibi conciliarent : hi u t Rom anorum

sacra im itaren tm n Enorm e .

VIRORUM ILLUSTRI DM. 313

NUMEIUS, alii H em eius , l. I , e. 7 vid. supra.

O.

OLLOVICO,Teutomatipaier. VII 31 .

Oas n om x,H elvetius conjuratiune…nol»ilitutin l'nrlt

ut de finibus suis H elvetii exirent, I , 2. A d id dux uli

gitur, et eum Castico Sequana (adm paciseitur, ”l it/. fl.— A ccusatus eausam dicit; dam natur; m l juvunte l

'

mnilinsua se judieio

'

eripit et brevi m oritur, ibi/l . 4 .

P.

PA ULUS Cos.

Pm m s ( Q. Legatus , Ce sare 111 Gallium m tm mrmn

m ism s,n, 2 .

— Prafieiù nr legim ni unbello Na vman , 14

Pr un us Centun'

o . Eju1 fortitudo et num g m

VII, 50.

Pen oem nzs ( L ) , q'

lg'

fa , M in im e pny…» narrficitnr

,v,37.

Puo , A quala nd ,in bello Uw …il” ,

IV , 1 2 .

Pu o L an a L Pisoni; w om'

On ara I/ galas

Tiguri ns I , 1 2 .

Pu o …Con 35

T,

‘ wm aw m de vm

5 1 4 CA TA L OGU S

Sacoa , unus ex Bn'

tanm’

ar legibus . v, 2 2 .

SERTORIUS Pnocos . III , 23.

SERVIUS GA LBA ,spe consulatus destituitur, VIII , 1 5.

SExTIUS (P.) BA CULUS Przhzip'

lw vuln eratus in

bello Gallico , nihilom inus arrepto sento pugnat, et exer

citui salutem confert, II , 2 5. Idem Galba in bello

contra Veragros operam dat, 111 , 5.

— E ger capit arma,

et hostium vires sustinet in obsidione hibem orum Cice

ronis , VI , 38 .

SEIITIU S (T. Legatus ,delectui habendo prap.,VI

,I

Minoribus castris pra sidia relictus in obsidione Gergovie ,

VI I, 49. Mimus in Bituriges a Ce sare , ibid . 90.

SILA NUS delectui habendo prap. VI,1 .

SILIUS m issas a Casare in Venetas, frum entipetendi causa, I I I , 7 .

— A b iisdem retentus,ibid . 8 .

SULL A ( L. CORNEL IUS ) , IMP. Cos . DICT. I,2 1 .

SULPICIUS RU l—‘ US portum Morinomm

cum parte exercitus tenere jussus , IV ,2 2 .

SURUS , E dans , Trevirorum p rincep s , captu s a Labie

no VI II 45 .

T.

TA SGETIUS Garanta m REx a Casare con stitutus,asms

interfieitur , V ,2 5 .

TA XIM A GULUS , unus ex Britanniae regibus . v,22 .

TERR A SIDIUS (T. m issus in Unellos (alii E subios) frum enti petendi causa III 7 .

— A busdem reten tu s,ibid. 8.

TEUT0M A TUS , Ollovicon is filius , N itiobnigum Rnx , ad

Vercingetorigem cum eq uitatu venit,VII 3I Oppres

sus in tabernaeq fere nudus fugere cogitur , ibid . 46.

TITURIUS SA BINU S Legatw ,ad custodiam pontis

flum inis A x ona relinqu itur cum sex cohortibus, II

,5,

I o . Mittitur in Unellos cum tribus legion ibu s , III 1 1 .

Bjus prudentia, ibid. I 8 . Victoria de Viridovice , ib.

Cum L. Cotta fines Menapiorum vastat,IV , 38.

https://www.forgottenbooks.com/join

5 1 6 C A TA LOGU S

VA TIIIIUS Legatus , in Belgio, in hibem is a Cc

sare eollocatur , VIII , 46.

VEDEu A CUS. Vide supr. Valetiacus .

VEL A NIUS Tribunus m ilitum m ittitur in Venetosfrum enti petendi causa, 111 , 7 .

VERCINGETOR IX,Rr:x ,CeltilliprincipisA n a rnorum filius,

nobilissim us inter Gallos , ab Goban itione patruo suo e ci

vitate cjcetus, exercitum com parat,et in civitatem regressas,

pulsis hostibus suis , populos Gallia adversus Rom anos

coneitat, VII , 4 . Prim a ejus facta et dispositiones des

cribuntur capp. 5,6, 7 , 8 . In Bituriges transit, 8.

Gergoviam Boiorum oppidum obsidet 9. A dventu

Ca san s postGenabi excidium obsidionem solvit, I 2 .

Fralic equestri vincitur a Casare , I3. Bjus consilium

de incendendis om n ibus oppidis Biturigum ,I 4 .

— Invitus

parcit A varieo , I 5 .

— Ca sarem ad A varieum tendentem

insequitur I 6.

— Laeessitus ab exercitu Rom ano,consulto

congredi reeu sat , 1 8 1 9 .

— Ob id proditionis accusatus,

se in concilio defendit,20 . Bju s oratio cum m aximo

om nium plausu accipitur , 2 I . Capto A varico ,m ilites

suos con solatur , 29 . Alias civitates in societatem pen

cu li advocat, 31 .

— Pontes Elaveris interrum pir, 34 .

Bjus iter contra Ca sarem juxta ripam Elaveris 35.

Gergoviam A rvernorum prim us accedit et m un it, ut eam

contra Ca sarem defendat,36. Ejus pruden tia, perita

dispositiones et praelare facta in defen sione Gergovia.

’

capp. 4 5 et seqq.— Tandem Rom anos obsidionem sol

vere cogit 5 1 et seqq. In concilio totias Gallia,una.

n im i consensu im perator eligitur, 63. Bjus oratio ad

m ilites ante pugnam ,66. Fra lic equestri com m isso,

fortiter se gerit, 67 . Fugato ejus equ itatu ,iter faut

A lesiam,68 . Iterum equestri pra lio pugnatur in pla

n itie ante urbem 70 . Sociis ad auxilium adven tis,ad

eos sustinendos,se accing1t, atque ex oppido copias suas

V IRORU M ILLU STRIUM. 5 1 7educit. Fossas priores m unitionum Rom anorum caplet,8 1 8 2 .

— Iterum ex oppido in m unitiones erum pit, 84 .

— Victis atque fugatis Gallis qui ad defensionem Alesiavenerant

,de obsidione solvenda desperat , et convocato

con cilio deditionem su is suadet et ipse Rom anis se de

dit, 89.

VERGA SILLA UNUS , A rvernus , dux galliearum copia

rum,ad A lesiam obsidione liberandam electus , VI I , 76.

M unitiones exteriores Rom anorum aggreditur ; ejusfortitudo 83 et seqq. Repellitur et vivus in fuga

capitur, 88 .

VERGOBRETUS E duorum m agistratus , I 1 6,et ibi

n otam vide.

VE IITICO N ervius,Ciceroni obsesso operam prastat,

V, 4 5 . Idem c . 49.

VE IITISCUS , Rem orum princep s prafectus equitum in

pra lio contra Bellovacos occiditur VI II,1 2 .

VERUDOCTIUS H elvetius ad Ca sarem m ittitur,ad

obtin endum transitum per provinciam ,I, 7 .

VIIIIDOM A IIUS , /E duus VII,38 . H um ili loco na

tu s,sed sum m a spei a Casare ad suprem am dignitatem

evectu s ',ibid . 39. Ca sarem m onet de proditione

L itavici,ibid . 54 . Interfeetis cu stodibus

,cum Epore

do rige Noviodunum capit ibit/. 55 l nvitus Vereinge torigi paret, ibid. 63. Fuit unus ex ducibus fa dera

to rum Gallorum adversus Casarem,in obsidione Alesia ,

VIRIDOVIX ,Unellorum p rincep s , et A m oricarum ci

vitatum exercitibus dux prapositus contra Sabinum ,I II

,

1 7 . l nvitus snorum clam ore decertare cogitur, ibid.

I 8 . Vincitur,ibid . 1 9.

VOCIO ,N oricorum rex , I

,53.

VO LC A TIUS TULLUS (C . ) prafectus pra sidia pontis

supe r Rhenum injecti a Ca sare relictus , VI , 29.

https://www.forgottenbooks.com/join

524 COMPEND IORU M

Fest. Pom p . Festus Pom peius . B isp . ; H ispsn . H ispania ; Bis

Flor. Epitom . Flori Epitom e . pan i.

Front. Frontin . Stratag.— Fron H om er. Es trach.

— Ho

tinus . Fron tin i Stratagem ata m eri Ilias , Odysse a ,Bau-scho

Fulv. Urs. Falvins Ursinus. m iom scbya.

G.

H orst. sat . ,epist ,srt

Gabpoet. H oratii carm ina, odt ,

r. Fsern . Gabriel Faernus .

cel 8 istole deGall. Galli ; Gallia.

arte poetica.

Gem . ; Germ an . Germ an i— H otm snus.

Germ an ia.

alias H otom ann us

Ga ner. thes . crud. rom . Gesne

riThesaurus erudition is rom ana . I.

Glandorp. Glm dorpius .

Glarean . Glare2nus.

God . Goduin . Goduinus.

Grace. interpr. in t. Gracus

in terpres.

Gregor. Naz ianz . S. Grego

rius Naz ismz enus Sanctus

Gron . Gronov. ; de peo. vet.

0bss . Gronoviu s ; de pecun ia

veteri observatioues .

Grot. de Jur. Bel. ae p . Grotiu s

de jure belli ac pacis .

Gru ter. In scriptt. Gruteri in

scriptiones .

H .

H avercam p . ad Oros . H aver

cam pus ad Orosium .

H eliod . E thiop. H eliodori

E tbi0pica.

H erod . ; H erodian . H erodianus .

H erodot. H alicarn . bist. H ero

doti H alicarnassa i historia .

H esiod. op. et d . H esiodi opera

et dies .

H ierocl. in carm . sur. PythagH ierocles in carm ina aurea

thagora .

H ieronym . S . Epist. H iero

nym i sancti epistola .

H ippocr. A ph. IlippocratisL . Lucius .

A phorism i. Lect. ; Lactan t. de ir. D. de m ort.

H irt. B . G . VIII. H irtu de pers .

— Lactan tiu s de iraDei;

bello Gallico liber octavus. de m ortibus persecu torum .

I. C. H . A nonym u s non aliter

ab Oberlino n otatu s .

In terpr. Gall. In terpres Galli

Isidor. Bispal . Etym o l .

H ispalensis Etym o logit .

Isocrat.Orat. Isocr2tis oration s.

J.

Jam blie . Vit. Pythag. , de m y ster.

Jam blichu s de vita P) thagcre ,

de m ysteru s .

Jo . Joh. Johanne s .

Joseph. ( Fl. ) an t. Jud .— Josephi

Flavii an tiqu itates Judaicz .

Ju l . Julius .

Ju l. Obseq . de prod ig.

Obsequen s de prod ign s .

Jung. ; Junger. Ju ngerm annus.

Ju stin . bist. Jus tin i historic .

Justin ian . Pandec . , N oveII. Jus

tin ian i Pandecta Novella .

Just. Lips . de m ilit. Rom .; Policr

cet. Ju stu s Lips ius de m ili

tia rom sn a Poliorceticon .

Juvenal. D . Jun . sat. Juvenalis Decim i Jun “ satyra .

L .

https://www.forgottenbooks.com/join

526

Phalarid. epist . Phalaridiaepin

tolc .

Philon . Jad. op. Philonis Jili

opera.

Phat .Bihlioth.— PbotiiBihliotheca.

Pindar. Olym .,Pyth.,Nen .,ete .

Pindari Olym pia, Pythioa, Ne o

m a, etc.

Pitiac . Pitiscus .

Platon .Dini.,A pol. Socr.- Ph tonia

dialogi , apologia Sooratis , e tc .

Plant. (M . A oc . ) com o d.— Plauti

( Marci A ocii ) com e diu .

Plin . bist. nat. Plin ii historia

naturalis .

Plin . Panegyr., epist. Plinu Ia

nioris Panegyricus epistola .

Plut. ;fPlutaroh Chor. vit Ce s.

Plutarchi Chwronensia vitaCa:

Politian . op. Politian i Opera.

Polyam . stratag. Polymni stra

tagem ata.

Polyh. Lycort. H ist. Pol; bii

Lycorte H istoria.

Pom p . Fest. de verb. sign .— Pom

pe iu s Festa: de verborum sign i

fication e .

Pom pon . Mel. de sit. orb.

pon iu s Mela de situ orbis .

Porphyr. de abst. ab eau an im .

Porphyrius de ahstin en tia ah esu

an im alium .

P. R . Populu s Rom anus .

Procop. Goth . Procopius de

rebus Gothicis .

Pr0pert. Eleg. Proper…Elegie .

Pruden t. hym n . Pruden tii hyun

n x.

Ptolem . Geogr.,cosm . Ptc lem n i

Geographin cosm ographia.

Q.

Q. Quin tus .

Qu in t. ; Qn intil. in stitu t. orat. , de

COMPEN D IORUM

d am .— Quiudlian i institutions

oratorie daciam ationes.

Rbell.; Rheliican . Rbelli°anus

Rigalt. ( N ic . N icolaus H'

gal

Bitter. Bitterns.

Robert. Steph. Thea. ling. lat.

Roberti Stephan i Thesaurus lia

guas latin e .

Rutil. itiner. Rtltilii itinerari….

S.

Sall. ; Sallust. C. Crispu s . ) Catil. ,Jugurth. Sallu s tius C. Cris

pu s )Catilinarium Jugu rthinun

Sallust. philosoph. Sallustius

philosophus .

Sam b. Sam bucus .

Sanct. Minerv. San ctn M inerva.

San naz ar. Sann az ariu s .

Seal . ( Jos . Josephu s Scaliger.

Scapu l. lex ic . Scapula lexim n.

Sebed . Schediu s .

Scheffer. de m ilit. n aval .

feru s de m ilitia n avali.

Schrevel. lex . Sohrevelii lexicon.

SchweighQ u'

è. Schweighe user.

Sciopp . Scioppius .

Sen ec . (L . A n . )Que s t. nat. ,Epist.

Lu s . in m ort. Claud. Seneca

Lucu A nna:i Que stion s na

turales , Epistola , Lu su s in m or

tem Claudu .

Senec . ( L . A n . Tragm d . Sene

ca: ( Lucii A n nm i Tragazdis .

Serv. Serviu s .

Sever. Sn ipie. H ist. sacra.

veri Sulpicii historia sacra.

Sert. Sextus .

Sext.Em pyr. Sex tu s Em pyricus

EXPL IC A TIONES.

S d. A pollin . carm . Sidon u A pol

linaris carm ina.

Sil . Ital. Punic. Silin Italici Pn

n icorum libri .

So lin . ( C. Jul. Solinas ( CaiusJuliusSophocl. Elect. Scphoclis Elec

tra.

Spanbem . de pra=st. et u s . NN .

Spanhern ius de pre stantia

et usu N um ism attfl n .

Spartian . Spartianus .

Stat. (Publ. Pap. ) Theb. , A chil . ,Sylv. Statii Publii Papin ii )Thebaidos , A chilleidos Sylva

rum libri.

Stephan . H . Thes . [ing. gre c .

c rici Stephani Thesaurus

lingua gre ca:.

Steph. Bysan t. de urb. Stepha

n us Bysan tinns de urbibus .

Strab . rer. Geogr. libr. Strabo

n is rerum Geographicarum libri.

Sue t. ; Sueton . Tranq. vit. Ce s.

Sueton iu s Tranqu illas , vita Cw

Sulpic. Sev. bist. sacr. Sulpicn

Severi historia sacra.

T .

T ab . m un it. an t. A les. Tabula

m un itionum an te A lesiam .

Tacit. ( Com . ) H ist. , A n n . , M . G .

Taciti (Cornelii) H istoria:A nnales , de Moribus Germ ano

rum .

Teren t. Varr. Teren tius Varro .

Ter . Terent. H eau t. Phorm .

A ndr . Teren tii H eau ton ti

m ornm enos , Phorm io A ndria. ,

etc .

Tertu ll. apolog. Tertullian i apo

logeticus .

Tbem ist. orat. Them istii ora

tio n es .

527

Vaillan t Nu

Vulcatius .

U .

U lpian . l. 3, S. U lpianus liber

3 sectio .

U rs . Ursin . Fulv. )nus Fulvius

Thcocr. ldyl. Theocriti Idyllia.

Theodos. Tab. Tbeodosiaua

Tabuh .

Theophr. Char . cth. Theophrasti

Charactcres etlnici.

Thucyd. de Bell. Pelopon .* Thu

cyd ides da Bello Pelopom iac0.

Tibull . Elcg. Tibulli elegie .

Th. Tim .

Trebeli. Poll. TrebelliuaPollio .

Trog.Pump. Trogui Pom peias.

Turn eb. advers . Turachi ad

versariorum libri.

V.

Vaillan t Num ism .

m ism ata.

Vales . (H adr.)Valesius (H adrianus) .Val . Flacc . A rgonaut. Valcrii

Flacci A rgonauticon .

Val. Max . Valerius Maxim us .

Varr. da R . R. de Ling. lat.

Varna de Rc Rustica,dc Lingua

latina.

Veget. ( Fl. de R . m ilit. Ve

getius Flavius ) de re m ilitari.

Verr . Fl. Verrins Flaccus.

Viet. var. lect. Victorii varia:

lectiones .

Victor. ( A ur . H ist. Sexti A ureli :

Victoris historic .

Virgil. ( Mar. ) Bucol. Georg.

E neid. Virgilii (Matou is )Bucolica, Georgica E ncia.

Vitruv. Poll. de architect. Vi

travu Pollion is dc A rchitectura.

Voss. (Gerard . Gerardus Vos

sius.

Vuleat.

https://www.forgottenbooks.com/join

530 TABUL A .

Liber septim us .

Dissertatio H enrici Dodwelli de auctore libri octa

vi,etc.

Libri octavi argurinentum .

Liber octavus

A d lectorem

Dissertatio dc urbe A gendico.

De Gallia et Gallia.

Catalogas virarum illustrium .

Index Codicum Editionum et Auctorum Critico

r um que etc. una cum scriptum com pendiis .

F IN I S P R IM I VO L U M I N I S .